de c ο μ o ε dia ar i st ορη anis

quae inscribitur ιππησ

DISSERTATIO.

quam

venia a μ ρ l. f a c. ρ η i l o S. U Ρ S A L.

V. P.

Mag. CAROLUS AUGUSTUS HAGBERGε t

johannes fridericos normanStip. Reg. Westm. Dalec.

in audit. gustav. die i junii mdcccxxxi.

η. a. m. s.

p. i.

U Ρ SA LI iE,excudebant regia! academiye typographi.

VIRO

IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM MAGNAE FIDEI

CUBICULARIO

AD CELS. PORTAM OTTOMANICAM LEGATO

JN OBILISSIMO DOMINO

ALBERTO ELAVO IHRE

Bacrum

τ. i

CÅROLUS AUG. HAGBERG.

viro

in såcram regiam majestatem hägnad fide!

ethices et politices professor1

regii ordinis de stella polari equlti

academiae sveganae octodecimvtro

nobilissimo et celeberrimo domino

mag. SAMUEL! GRUßBE

Sac r u m

νv. d.

j. f. in orm an.

HÖGÄDLA ENKEFRU

CHARLOTTA CATH. NORMANfödd APELQUIST

den fruldaste Moder

h eigadt

Sonlig kärlek och tacksamhet.

DE COMOEDIA ARISTOPHANIS, QUAE INSCRIBITURΙΠΠΗΣ.

το ätxtxtov otit % y τξυγιρίικ.Aris tophan es.

U, in ceteris disciplinis et artibus elegantioribus omninoprincipes esse voluerunt illae omnium artium inventrices Athe-nse, sie etiam in hac ipsa civitate et inventa et perfecta est

illa χωμφβι$οίσκο6λιο6, quam Aristophanes, in hoc genere ad-mirabilis et prorsus singularis, dicit— —t hvcit γ^αλεπωτατον εςγον ccrtccvravπολλών γε St} τίειξοοσαντων οΐυτψ, ολίγοις χούςισοισ&ούι i).

Et quidem obmutescentibus paulatim tragoedis cunctas in-genii vires doctae Athenae in hanc artem contulisse videntur,in qua perraro quis oritur excellens. Nihil vero elegantius,

i) Equ. ▼. 515.

st

nec Attico ingenio dignius, quam hasc comoedia prisca, quaeira cum ingenio reipublicsc Atheniensis cohasret, ut nihil eipossit esse conjunctius. Quod etiam in hoc-nostro videre pos-

sumus Aristophane, cujus comocdias philosophorum princepsPlato fertur Dionysio majori misisse, ut ex his potissimum in-genium reipublicas Atheniensis cognosceret.

Grasci, ex Omnibus omnium temporum populis, liberfa»iis studiosissimi, vel in scena videbant ne quid detrimenti ca-

peret respubÜca. Res, vel maximi momenti, de quibus inconcione coram populo Atheniensi agebatur, has etiam comi-ci in scenam proferebant. Sic Aristophanes, qui rion timuif,quas vera essent, Atheniensibus edicere 3), in Acharnentibur,in Pace et in Lysistrata animos civium avocare conatur a hel¬lo hoc pestifero, quod mox patriam in perniciem ducturumerat. Producuntur in scenam, vero nomine, personas summasin civirate dignitatis, nulla habita rafione hominum nec tem·

fr 'λ

potum, Ut quisque erat populo acceptissimus, ita in eummaxirne dirigebanmr contumeliarum aculei in digressionibushisce, quas επίξξημιχτοι & 7Τοί^α/3α,σε^ appelianrur, ubi chorusnomine poetas spectatores alloquebatur. Jam in his poera mo-

3) cO?/j TCK^ixty^nvincrsy A3"f]vociQii stnttv ~x iixxiee.

Ach. v- 645.

3

biiuatem populi Atheniensis culpaf 3), jam suas ipsius virfu-tes festive commendat 4), jam asmulos vel icimicos acri re-

prehensione 5) notat et vituperat. Et in liberrima civirate,ubi11109 erat, rc όικαζειν παντας και εκ πάντων και τχεξί ποατων β),quis jure miretur, si étiam comicis msgna fuerit libertas et iniibertate iascivia. Quid cjicam de Euripide, quem in tragcc·diis ipsius valde admirabaniur Athenienses, cujus vero poe-mata tragica afque di vina Arisiophanes mox joco risuque dis-solvebat? Quid de Socrate hoc, qui primus philosophiam eccelo vocavit, subridicule de rerum natura e corbe dispu-tanfe? de Lamacho et Nicia quid? quid de hoc ipso populoAtheniensi, quem audax nosfer poeta saspissime acerrimisconviciis perstrinxit 7)? Quid denioue de diis immortalibus,

3) Eqü. 504—547.

4) Ach. v. 628—664. Tax. v. 733 seqq.

5) Nub. 518—562.

6) Aristot. polit. 1. 6. c, 2.

7) Ingenue interdutn poeta fatetur, sibi in animo esse spectatoresvellicare , ut est iTlud :

Τ9<5 Sscithis o nonjTfjs >vy επι.$νμει

Vesp. ν- loir»

4

quorum nimtam auctoritatcm levis ille Graecus haud aequoanimo tulit? Jatn ridentur Hercules, Phoebus, jam Jupiter ter

optimue maximus, adeo ut qui locus a jocis poetae tutissi«mus esse deberet, in eo maximas faceiiarutn lascivia; et acer-

rimae caviilatioues exstiterint. Quin eriam is, quem sibi pa-tronum Dramatici esse voluerunt, Bacchus, pelle leonis cin-ctus-, Herculem ridicule imitatur, Kerculeo tarnen animo ca-

rens 8).

Nullam vero omnino comici adhibuerunt in cavillando

moderationem, quum civem quendam malum, quem carpe-rent, invenirentj nam, ut est apud Horatium:

"Eupolis atque Cratinus Aristophanesque poeta;

"Atque alii, quorum comoedia prisca virorum est,"Si qui9 erat dignus describi, quod malus aut fur,"Quod moechus foret, aut sicarius, aut alioqui"Famosus, multa cum Übertäte notabant y)."

Larvas insuper dabamur comoedis, qua; ita vultus eorum,

quos designare voluit poeta, referrent, ut non fieri posset,

quin ab omnibus agnoscerentur, quod quidem άυτοπξοσωτιοϋς

8) Vide in Ranis.

9) Serm, 1, I. s. 4*

κκμα)$ειν appeilaverunt Cracci. Inter fluctus discordiarum civi-lium quum jura omnia sub pedibus calcarentur, miscerentur-que divina humanis, hanc i'icentiam tamquam libertatis palia-dium anxio atiimo servabant Atheniensee. Sub iinem vero bei.ji Peloponnesiaci quum libertas Athenarum amitteretur, nar-

ratur Antimachus 10) quidam choragus legem rogasse, qualisec nocendi libertas comcedis ademta sit.

Quamvis Aristophanes in comcedia sit omni laude cu-

mulatus poera, non tarnen defuere, qui «um ex hoc suo regnoextrudere atque ejicere conati sint 11), quippe qui deprehen-

10) Eundem forsan Antimachum Aristophanes in Acharnensibus v»

Ii49 seqq. hunc in rnodum exsecratur:

Αντιμιζχον τον WccxotJofτον pcx(pti, τον μιλίων ποιητην,

*>s μιν κπλφ λογ%>, xocxws

iiohttrntv ό Ζιυι,

11) Inde a temporibus Plutarchi, Aristophanes suos habnit σνκο-

(pKVTcts, qui cum ingerium comcediae priscae parum intellexerint,eam conviciis vexaverunt. Non est, quod dicam de judicio ini-quo, quod de Aristophane tulir cel. Voltaire, notandum vero

hoc cel. Marmontel de nostro judicium in libro ejus, qui inscri·bitur Klemens de litterature. "Mais ce qui est inconcevablec'est qu'un comique grossier, rampant, et obscene, sans goüt,

6

derint apud cum scurrilem dicacifatem cum obscocnitate rcrum

verborumque turpitudine conjunctam. Non ii sumus, qui nc-

gemus Aristophanem in hoc genere liberius egisse et nimiumforsan indulsisse ingenio, quum ea, quae oecurrunt, cum sal-sissime dici possunt, non teneat. Aiiquid tarnen nctafi, quavixit, tribuendum, aliquid etiam levi ingenio populi Athenien-sis, qupd nulla alia re commoveri posset. Et in tam per-dita civitate, ubi την hooSviocv οΐ^ιωσιν των ονομάτων s? reo

égyoo οίντηλλαξαν τη ßtxciiooast i2), ignoscendum sane poetae,si quid perversis tetatis suie moribus dederit. Hoc vero de·bc-mus doctissimis quibusdam reeeotioris tsvi hotninibus, quodsuus Aristophani honos et inier comicos principatus reddttussir. Fatendum cum doctissirna Dacier, in hoc nostro omnes

sans moeurs, sans vraisemblance, ait tronvé des enthousiastesdans le siécle de Moliére. II ne faut que lire ce qui nous reste

d'Äristophane, pour ju^er comme Plutarque, que c'est moins pourles honnétes gens qu'il a écrit, que pour la vile populace, pourdes kommes perdus d'envie, de noircenr, et de dtjauche. Qu'onlise apres cela l'eloge qu'en faifc M:rne Dacier: janiais komme n'aeu plus de finesse, ni un tour plus ingénieux; le style d'Äristo¬phane est aussi agrtable que son esprit; si l'on n'a pas lu A-ristophane, ort nt connoit pas encore tous les charmes et toutesles beautés du Grec.

12) Thncyd. 1. III. c. 82.

7

quturendas esse Ungute Grase# delicias, ita ut si quis pleniusGrsecorum ingenium cognoscere velit, is hunc ipsum, de quo

Joquimur, potissimum adeat Aristophanem, de quo etiam Phi-Josophorum pn'nceps l'Iato:

Άι χαξίτες τεμενάς rt λαβείν οπεξ ύχι ττεσειται

Ζητ&σαι φυχην ευςον 'Αςιςοφανχς ι ■$)-

Qui enim sonum raiiarum et avium imitatur, et Persas

barbare loquentes, in scenam producit, idem iile Arisfopha-nes tam eleganter & Attice disserit, ut neminem füisse cre-

das, qui magis se accommodaverit ad aures Atticorum tereteset religiösas. Ea insuper ingenii prajsidia, qua: paucis tan-tum comicis contigerint, omnia in hoc uno invenimus, quinon tantum ridicule, sed etiam cum gratia quadam disserit,persperso verborum et sententiarum Attico sale, in arguendoet castigando acer et implacabilis, faeetus et urbanus in cavil-lando et jocando, in omnibus denique, mira cum arte et vc-nustate, animos hominum permovens.

Sed hiec quidem hactenus; veniamus ad hanc Aristopha-nis comcediain, in qua acriter in Cleonem demagogum, quiβιαιωτατος των πολιτών et $ημω παξαπολυ π&ανωτατος

ι)) Vid. Olympiodorutn in vita Piatonis.

8

erat 14), invehitur, quod quidtm felici successu cum fecisse ex

pluribus' iocis apparet, ubi de ha c sua vicioi ia luculenter pia>dicat 15). Prius vero quam argumentum conoedite expona-mus, in qua intrcpidus nostcr poeta "Htrculeo animo mon¬strum illud horrendum, serratis deritibus tmmitum, cujus Ca¬

put capita centum adsentatorum perditissimorum circumlam-bebani" iC), adgressus est et felici Marte prostravit, brevi-

14) Thuc» 1. Iii. c. 36.

15) Nub. v* 549. Ach. v* 5-8. Vesp. 1024. seqq. Pax. v. 750 seqq.16) Vide 1. c- in Vespis, ubi ita Aristophanes praedicat de sua au-

dacia in debellando Cleone:

'OvS' ort Ttguirov γ ijfft SiSxaxsiv uvbguitois φησ snßtaS&f x

Αλλ' 'HftxxXtqvs οςγην τ tv ϊχων, τοισι μιγίζόι$ hτιχιιριιν,Qgxitxs ivsrxs ivSvs χπ Χξχηί οίυτω τω xxf%xgoSovTt,'Ον Suvotxtui μιν χπ οφ^χλμων xvwys xy.nvts ίλχμηον,'Εκχτον Se χνχλψ χιφχλχι χολχχων οιμωξομι ν ων ίλιχμω^ταUtgi την Μΐφχλν*' φωνην S? tiXtv χχξχ^ςχ! ολίγον TtToxutxtfΦωχην é οίμην^ Χχμιχ! S og%tts χπΧντχ! πξωχτον St χχμη\χ,Ταιχτον iSuiv rtgxs, χ φησιν Stijxs xxTxSwgoSoxTjcxi ·Αλλ' viceg ημών tri χχι vvvc πολιμιι' — —

quem Iocum conferas cum I. c. in Pace ubi iisdem fere verbis poetaCleonem increpando describit;

Ovx tSiuTXs xv$gxmtry.xi χωμω$ων, xdt yvvxtxxs

Αλλ Ηgxy.Xess τιν cgytfv ιχων, tqkji μτγιΤοι* irr<%iigti,

9

ter, et, quam maxime possumus dilucide, hujus dramatisoccasionem exhibeamus, duce potissimum Thucydide 17).

Anno belli Pejoponnesiaci sepiimo ineursionem Pelopon-nesii in Afticam fecerunt, duce Ägide Lacedasmoniorum rege.Eodcm tempore Athenienses quadraginta naves in Siciliammiserunf, dueibus Eurymedonte et Sophocle, quibus impera-runf, ut in transitu rebus consulerent Corcyrasorum, qui inurbe eranr, quique ab exsulibus vexabantur. Concessum etiamDemostheni his navibus, si veJlet, circa Peloponnesum uti.

Cum aeeepissenf, Pcloponnesiorum naves ad Corcy-ram pervenisse, Eurymedon et Sophocles ad insu'am prope-rabant, suadente tarnen Demosthene, ut primum Pylum pe-terent. Cum hoc consilium abnuerent Eurymedon et Sopho-cies, forte tempestas coorta classetn Pylum detulit, quem io-cum statim muniendum esse Demosthenes censuit. Quod ite-rum Demosthenis consilium et milites et duces aspernati sunt.

Quum vero propter navigandi difficultatem temput di«utius tereretnr, quam antea detreeraverant urbis munitionem,

Δixßxs βυξαων 07fA0iS istvoit, x^KtiKxs βο§βοξθ3υμχί,Κxt ηξΐύτον /xtv μχχομχι πχντων xvrea τω χχρχχζοίονη,'Ου StivoTxTxt μιν απ' o(p$x\uu* xi/m/f xKTtves f\x/.ivQ*t'ExxTor it — &C. *

17) Lib. IV.

10

hane sex diebus magna contenrione perfccerunt milites. Lace-dasmonii, qui tum festum diem agitabanr, *'hane rem nihiliauxerunr. Athenienses ad Corcyram pergunt, relicto ad ur-bis presidium Demosthene cum quinque navibus.

At Peloponnesii, qui in Atticam invaserant, cum cer-

tiores facti essent de expugnatione Pyli, post quindeeim diesdomum se reccperunt. Spartani vero cum finitimi« populisad Pylum recuperandam celeriter concurrunt. Accius sexa-

ginta navibus, quas apud Corcyram erant, ■ Lacedemonii se

paraverunt ad Pylum terra marique oppugiiandam. Quumvero timerent, ne auxilia ab Eurymedonte et Sophocle ve-

nirent, ipsas etiam por us fauccs navibus occluseiunt, milites·que in adjacente insula Sphacteria et in littoribus continentis

disposuerunt, ne ab ulla parte Atheniensibus subveniretur. Quodcum Demosthenes videret, näves quss habuit quinque provallo ante munimenta posuit, militesque in muro coilocavif,ipse vero cum delecta manu ad mare se contulit, ubi potis-simum hostes exscensuros credebat. Jam Lacedemonii terra

marique munitiones Atheniensium adgressi sunt. Hi vero

utrinque liostes propulsaverunt. Cum per biduum ρugn a-tum esset, Lacedaemonii ab obsidione abstiterutit, navesque

aliquot miserunt ad materiam comparandam. Interea qua-

draginta näves ex Zacyntho ad auxiiium Atheniensium vene-mnr. Qua;, quum dubium esset quo appellere possenf, in in»sula, qua: adjncebat, Prote pernoctaverunt.