DE

NATURA

FABULM MSOPICM POÉTICACOMM ENT AT 10,

QUAM,

CONS. AMPL. FAC. PHIL. UPSAL·

PUBLICO EXAΜ INI DEFERUNT

GUS ΤAVUS HYCKERTPHILOSOPHIE MAGISTER,

A SACRIS,C

Ε Τ

OLAUS SEL»BOTHNIEKSIS,

In Audit. Guft. Majori, d. 26 Febr. 1806.

H. A. M. s.

UPSALIJE,

TYPIS EDMANNIANIS.

IM

SACRAM RE Gl A Μ MAJÉSTATEM*

SPECTATAJ FIDEI VIR O,

AMPLISSIMO ATqUE CELEBERRIMO-

DOMINO ΜAG IST RO

OLAO HUSS,AD REGIUM GYMKTAS. HERNOESANDEN3E ELOQÜ. ET POeS

LECTORI MERITISSIMO,

PATRONO O Ρ TIΜ O,

Beneficiorum gratisilme mernor, facratas hasce pagellasvoluit debuit

OLAUS SELLSTEDT.

Dir

NATURA FABULJE iESGPICiE POETICA

COΜΜENTA Τ10,

ffj^üisquis in re asfthetica attentius verfatus fuerit,vxl procui dubio mirabitur, qui factum fit, ut fabulae,quam iEfopicam appeliare confvevit, λ) pufillo, ut qui-dem primo intuitu apparet, et rudi fingendi artificio,tantus apud omnes omnino gentes fit honos habitus,quantus vix alii cuidatn fuppetiverit conftantior. Iftumenim lufum primo rüdes homines amarunt, prima vix-dum ferocia excusfa: neque amare cesfarunt, quotquotfapuere, cuitiores facti tnortaies. Hunc atriorem trans-fufum deinde vidimus in Syftemata iEftheticorum: con-

ftanterque adeo ibidem fervatum, ut, quantum nos novi-mus, vix ullus fuerit horum, qui locum fabulis iftius-modi in Poefi ipfa vel expresfis verbis denegaverit con-cedendum ; vei concesfum, quo potuerit demum cnmqueargumento vindicare prorfus neglexerit.

Strenue multos in ifta arena defudasfe rei iEfthe-ticae, apud recentiores magiftros, haud negabit, qui dif-ficultatem rei penitius perfpexerit. Nominasfe prae omni-bus fufficiat Cel. Lessingium, qui, in eruenda FabulaeiEfopicae natura, ftudium, ut felicisfimum omnino po-

A fuit

a) Ut a avfottrt rZv irgxy/xxrur, Aristot. diftingvatur. raeciappellant: fpeciesque adferunt, χατωπαχα, in quibus animalia, \tßvxs<rtin quibas homines in Scenam inducuntur. Exempla allegorica, eaqueoratoria λογοσ Aey« appellant: unde apologorum nomen confiafum«

fit i t by, ita etiam exemplis Ipfe, qu» nattvärn- venufta-tem fpirant, pluriir.is egregie comprobatum exhibuit. Advero nos, ingenue fätemur, hand mnquam inteilexisie,quomocio fu u ι η in Poe ii iocnm tatum fatis at.q-ue in un t-töiü idud fingen di genus teneaty quamdiu pertirraciteradeo, ut huc usque factum ed, aut Poefeos didacticaefpecietn conftitu-ant fabuiam, aut in docendo quoqne mu-näs ejusdeni veifini contendant cj. Sciiicet hane ipfum

b) Fünf abhändlungen bey- feinen drey Blichern Åfopifcher Fa¬beln, G. E. Leasings fåmmtlfche Schriften, XViJI Th? Berlin 1793.

i) "Die Wahrheit, iß der Zweck, die Seele der Fabel. Auf dieGejchichte, als GefchiciUe , kommts dem Dichter nicht an: fondern blofs.als auf Beyfpie.l, als auf poetifebs Mittel, die ErkenntniJ's den Wahr¬heit anfcliauend zu machen — — Ohne Zweifel iß alfo die Fabel eindidactifches Gedicht; die Wahrheit iß die eigentliche Materie, die derDickter behandelt: er verbindet ße nur mit einer andern Gattung vonMaterie, die er als Form gebraucht, in welcher er jene vortragt"J. J. Engel Anfangsgründe einer Theorie der Dicniungsarten p. ^3.2te AuSage. Berlin 1804.

"Die Afopijche Fabel iß ein werk des (Genies, das wegen der dhn-lichkeit zwifchen finnliclten Gegenßänden und abgezogenen VGrβeliungenVergnügen macht — — Sie gehört zu den lehrenden Gedich¬ten , und nimmt unter ihnen einen deßo höheren Rang ein je wichtigerdie Wahrheit iß, die ße dem gemufft einprägetJ. G. Sülzer Ali·gemeine. Theorie der Schonen Künde. Art. Åfopifche Fabel.

Nee aFiam esfe Léssingii fententia.m , fua ipfe indicat Fabufae/Efopicse definitioner "die Fabel iß eine Erdichtung, in welcher einallgemeinen Moraiifches Satz auf einen bfonderen Fall zurückgeführt,diefem bejondcrem fall die Wirklichkeit erthdli, und eine Gejchichtedaraus gedichtet wird, in welcher man den allgemeinen Satz anfehau-end ßrkennt." recenfente J. H. G. Heusinger : Handbuch der AEIthe-tik : Gotha 1797. 2tes Th. p. 21. 22 t qui et ipfe eandetu prorfus fen-tentiam tnetur.

Rectius putamus Sulzerum 1, c. Fabulam AEfopicam iic definire:"Die Erzählung einen gefchehenen Sache, in fo fern ße ein SittlichesBild iß," Quibus quidem verbis, ut et ex fequentibus apparet, Fa-kula.m faltem AEfopica.m ab exemplo moraii fecernit, Recte omnino

docendi finem tanto cantius Fabuiae JEfopicse tribuendumesfe cenfemus r quanto verecundantius de ipla Poéfi di*dactica pronunciandum iit, fi inträ Poefeos hsec limitesmanere velit, iinem ipfam fupremum agnofcere doctri-nam. Quomodocumque autem de fine Poefeos didacticaedecernatur, certum tamen efir, iftud Poefeos getrus, quoddidacticnm appellamus, intellectui quatenus concipiat, con-ciliando et demulcendo natum aptumque esfe. Hocidemqüominus de Fabula jEfopica adferamus, binae inprfrnisrationes obftant: unam ex ipfa areesfimus fenfus in hacre yEftbetici confcientia: ad quam quidem, ii paullo at-tentius reflectamus, facile deprehendimus, perfpicientiatnveritatis, fabulse artificio cornmonftrandae, conditionémquidem esfe, fine qua nulla nequidem cogitari posfit hu-jns in animos hominum efficacia: ceterum vero ipfam de-lectationis causfam nequaquam eonftituere: Alteram ex-inde petimus, quod omnibus omnino, quae poemati di-dactico, quatenus ut totum confideratur, fuppetant, ju-vandi intellectus in perlpicientia veri, adminiculis atque

A 2 fub-

obfervat Cel. Eschenburg: Entwarf einer Theorie und Litteraturder Schonen Wisfenfchaften : p. 79. Herderum in zerftreute Bl5t-ter. Gotha 1787· Samml. 3. p. 173. (eine Dichtung, die für einengegebenen Fall des menfchlichen Lebens in einem andern congruentenFalle einen allgemeinen Evfahrungsfatz oder eine praktifche Lehrenach innerer Nothwendigkeit derfelben fo anfchaulich macht, dafs dieStele nicht etwas nur überredet; fondern Kraft der vorgefeiltenIVahrheit felbß finnlich überzeugt werde.) melius, quam Lessingiumipfum, Fabulse iEfopicse naturam determinasfe, addita mterrae necesfi-tatis nota : qua quidem fabulam noßram et ab exemplo et a parabolabene dißinguit. Ut, quod fentimus heic in antecesfum dicamus, ni¬hil fcnptoribus binis, quos ultimo recenfuimus, ad exactius intelligeo-dam Fabulae iEfopicze naturam, fupererat, nifi, ut, debita facultatumhumanarum crifi iηßi tuta, ideam hujus necesfitatis perfecuti fuisfent etnecesfitatem rationalem ab intellectuuli foliicite diftinxisfent»

föbfidiis, Fabula iEfopica, asquali refpectu confiderata,ca eat. Quod quidem ex brevisfimo, inträ quod conclu-ditur, Ppatio, graviores etjam ii rationes omiferis, fatisconftat* Neque regeras, eadem ratione ad Poefin di-

nnftram Fabuiam posfe, ac, ad nativum 'udl/ikain

qnodcumque g andioris liiolis exemplum , exemplar fimi-le, anguftiori fpatio coarctatum. Si enirn a narrandi for¬ma, quam contingentem hac in re esfe nullus non fate-bitur, abftrahas; in fines fic nofira fabula incurreret poe-feos, quam gnomiearn appellare confvevit: qnae quidemipfa, haud fcio, an prorfus e regione poetica fit eliminanda.

Neque melius crediderim rei confultum, fi in per-fvadendo finis Fibulae iEfopicae totumque confilium ju-beatur verfari. Perfvafionem enim five practicam cogt-tes, five cheoreticam, inter artificia fic oratoria lepidisfi-ma ifta fingendi ratio referenda esfet: natale, quod vixconcedas, fi eam amaveris, folum immiti decreto reli-ctura. Et cmftanter quidem tenendum putamus, hocipfum artificium, quod non negamus foepius ab oratoreadhibitum, ex caftris Poefeos huc immigrasfe, non verfavice, hine in caftra Poefeos,, d^)*

Qu»

d) Neqe tarnen rmramut, factum, ut recentisfimi quidam reijEftheticae Doctores, quum nullum invenirent idooeum argumentumquo locus fabulse noftrce in Poéfi ipfa posf-t vindicari, verbis tan tum·modo , ne a eonfveto rnore difcederent, Pocfi Didacticse eam adjudi-caverintre ipfa vero totaque argumentorum feries in regio η em· artis.rhetoricae ablegaverint, Apertius, quantum quidem nos novimus , nul¬lus jEftheticomm propenfionem ifiam prodidit, quam Lazarus Ben-david: Ferfuch einer Gefehmactis Lehre. Berlin 1799. Ita vero il'leFabulam jEfopicam definit: "AJopifche Fabel — wenn uns durch dirGedanken des Dichters ein folches an/chauliches Bnjfpiel von der mo¬ralisch guten oder böfen Seite einer Handlung gegeben wird ; hey dem.wir unpartheyifche Richter genug bleiben- können, um die awv.nditngdavon auf uns zu machen." p. 343.· conferas. totam Ejus nollri: pee^Eiatis, theoriam. p. 352—357*

Qu3ß hactenus disferuimus, ii fibi conftant, efFIci exiis crediinus, non in veritate ipfa, quatenus in fe fpecta-tur, nec in modo, quo proponitur, ad intellectum, autvoluntatem relato , aliquam latere posfe indolem hujus»Fabulae Poöticam. Ceterum per fe patet, in modo ipfo,quo propotiit jr indotem-, quam defideramus,omnino quserendam esfe, niii omnis potius eandem in-veftigandi conatus fit rejiciendus. Rejecta itaque jamintelligendi volendique facultate, ad neutram utpote qua-rum veritatis in fabula exhibendae artificium poetice re-ferri queat: relinquitur ex una parte phantaila fenfuumet fenfibilis apud hominetn intuendi facultas; ex alteraratio ipfa quatenus in ideis verfatur. Quominus ad pri-mam ha» um facultatum relatio heic aliqua fit quaerenda,obftat nudum ipfuni fabulae objectum, ve.-itas proponen-da. NuHam enim veritatem recte dicas fenfibiliter exhi-beri posfe, nifi aut cum voce ipfa; fenfibiliter ludas,aut latitudinem certe eitlem tribuas, quac, fi et in aliisdisqnifitionibus momentum non habet, heic tarnen, utnemini non apparet, diligenter omnino effugienda efi.Reilat itaque ratio, cujus quidem provincise, quum fupre-ma fit in homine facultas et cum ipfa poefeos idea maxi-mam necesfitudinem habeat, fi vmdicare posfimus fabu-Ise noftrae artificium: dairnna procul dubio jam illata fa-tis haec l'uperque compenfasfe judicanda erit.

Scilieet Rationi, quae coneentum facultatum ornniumhumanse menris atque harmoniam efficit, fnpremamqueobjectorum omnium cum fubjecto adprehendente et co-gitsnte connexionis ideam ita humanae menti informat»ut obfcura quidem haec praefagitione potius quam lueidaeogitatione animo obverfetur; proprium vel ex hac ejus-dem natura putamus, nullatrt non rem phyficatn, quaefub adfpectum oculorum cadat, five animatä fit, five in-

Δ 3 an*-

an imata, ut iynqboiutn v el repreferrtare ii [>i ipil vd ρhan-ta fise .faitem tradere re.prefentandam, quod'quidem ima¬ginein referat inteiJigibilis cujusdam. in iuperiori rerunaordine colloeandi. é) Adeo itaque cum ratione ipfa con-fentit, mundum quem phyilcum dicunt, nfc typum mundimoralis coniiderare.j tantumque abeft. ut rnei us fit; iftevacuse imaginationis lufus, ut pulchriori vix ullo alio ar¬gumenta divina humanas mentis vis atque cognatiö elu-ceai'. Sic vero voluptatem homini nec exquifrtioremaliam nec puriorem asiequi queas idatam, ea, qua per-iundimm\, quotquot fapimus aitiora , morfcales, quotiesiimilibus regi coercerique legibus adfpectabilem illum at¬que intelligibilem rerani ordinem, vel fubobfeuro quo-euinque indicio concludere compeilimur.

Majora nobis exempla tacuisfe conveniat: qui defabula fcribimus, minoribus erimus contenti. Arduaniquercum, radice in imas terrse partes demisfa tutam«evulfam tempeftatis progresi'u, cujus minas primuin in-gruentis fpernere videbatur.: Ievem contra arundinem,eadem tempeilate fubita inflexam, flexu demum ipfo in-columen, cesfante impetu, ftare, quis videbit, quin arro·gantiae poenas conftitutas: modeitiae praemia: deniquenon temnere divas, fancto naturae ipfius monitu, d-i-fcat? Quod ad animantia vero attinet, rquae mores ad-fectusque hurnanos felicisfime imitantur, imitandoque,

lepi-

e) Apprime cum rationali illa apud bomines propenfione con-ipirat; quoc! recte omnino de ratione pronunciavic Schiller übernaive und fentimental Dichtung: ρ. ipd. ""Wenn die Natur in ihreneinzelnen Wirkungen immer abhängig und befchrankt erfcheint, fo legtdie Vernunft den Charakter der Selbjländigkeit und Vollendung, gleichin jede einzelne handlung. Aus fich felbjl, fckopft ße alles, and aufftch felbß bezieht ße alles.

iepi-φ: flirre, admix ta interdum veliiti Satyrn-, exprinumt;;q o se indolis denlq-iie fingu-lis propriae humana ipfa con-ftontioris, puldierrima firmilacra prse fe fe runt: quistuhabitur, ii iingwawi quoqtie et omnino humanum agexi-di ni-odnin iisdem facil is concedat boni o, civitatemque·terrae veluti dispertiat fecunv? Sciiicet ferio, nec erro-rem q; ii dem fubesfe ratus, fimilitudmem iftam rudis ho~lmö fingit r pxpHeatis vero idem conceptibus, fi toliat ean-dem intelligendo atque difiingvénuo , baud ita tarnen fuofe patitur inteliectu coerceri, ut non, excitapte phanta-fiam ratione ipfa , avidus quamcnmque arripiät occafio ·nem„ ludum ludendi priitiiium; lubensque omnino cogieodein fimillimi principii gyro animantium mundam ho-minumqiie mortaiinm perfvadeafc fibi ipfi. Neque oredas,ingenio tanturn, quatenus fimiiitudines captat, captatas-que, ut remotisfima qtiaeque eft, ita impenfius fere amatatque ampleetitur, iftas fictiones arridere. Penitius enimhei-c intima vis delectatiönis lätet: Rationi placent, quaein legibus naturse ipfius tacitam cum fuis convenientiam,ve! invito inteliectu, fufpicatur, nulliqué non laeta infiftithujus puleherri'mse confpirationis veftigio; priftinae velin d'e amiea fimplicitati, quas primis arridebat mortalibus,quamdiu nulla ßdhuc intelligendi curiofttas faeultatumhumanarum eonfmia· tnrbaverat..

Propenfionem itaque iftam, qu^ad effingendam com-probandamque, quantum humanas umqnam vires per-rnittant, ultimam , de harmonia totius univerfi, rationisideam, quisque ferimur; et poefi allegoricae in genere,et Mythis ex magna parte Hieroglyphisque, et FabulaeiEfopicae fpeciatim originem primum et materiam dedis-fe, /) aut indoiem certe il Iis, quas quidem objeotiva fit,

poe-

f) Bene de hac re fcripfit fuoqqe roore concinne Eschenbursop. ci.t. p. 84.· Cfr Herder op. cit. p. 109. fq. 124. fq. Magnam

poßticam, ex principi parte impresfisfe putamus. Scili-cet non roiramur factum, ut ideam, quae ad naturampoefeos ipfius, omnium quidem, quas humana mens ef-fingere valeat, proxime accedat, eidemque mirifice omni-no conveniat, Poefis arripuerit ipfa arreptamque iuis ima-ginibus exornaverit, lftam vero ideam, praefertim, fi to-tam fumferis, materiam etiam fieri posfe poefeos didacti«cse non negamus. Neque enim, cum materiam illa eli-git decantandam ultim.« rerum principia et connexionesfupremas, in alio genere verfari dicenda eft, quam inhac eadem idea fecundum fuurn modulum exprimenda.Id tantummodo monemus, Poefin Didacticam eo usquefuos ultra fines vagari nequaqnam posfe, ut hanc ipfamideam, quatenus inteliectu et cogitatione qualitercumquecomprehendi queat, mediantibus, utloquuntur, concepti-bus, transfcendat, poetico artificio exprimendam. Seili-cet ifto in genere poefin didacticam termino circumfcri-bimps, quod operationes haec inteiiectus, quaecumquefuerit earundem materia, ideali, quod quidem poéfi pro¬prium eft artificio exhibeat effictas atque exornatas. Ma¬jorem dicas poefi allegon'cae finem propofitum, operatio¬nes rationis ipfius iuimediatas, quatenus nulla inteliigen-di regula coercentur, et, quae fuprema funt, praefagiuntpotius aut divinant, quam cogitando asfequuntur, iym-bolorum ope poetice effictorum aemulari. Res itaque,ut cum Platone loquamur, divinas, mediantibus con-ceptibus, poefis didactica: res easdem, mediantibus fym-bolis et typis, fpreto intellectus auxilio, poefis aliego-

rica;

tarnen extenfionem iftorum asferta pati posfe credimus. Si originemFabulae yEfopicae certo Ioco adflxingendam putaremus, quod tarnen va-num judicamus, quum vere fit humana eoque generalis; cum totaOrientaiium fingendi, cogitandi, philofophandique ratione proxime«am esfe connectendam, faaud quidem negaremus.

rica; poetice utraque; fi fnmmnm utriusque. exemplumanimo conceperis, g) exprimit aut exprimere conatur.Ut autem poeiis didactica non tantum ad veritates ex-primendas, quae cum fuprema rationis idea nihil com¬mune habent, foepius modeftä demittitur, fed etiam adveritates fingulas, quae nullo quidem communi vinculointer fe conjunguntur, fingulatim exprimendas, interdumdefcendit: (gnomicam hane ultimam dixere poefin): ficetiam poefis allegorica nonnumquam ad veritates aliquasgeneraliores, conceptuum ope colligatas in allegoricoquodam fyfireméte poetice effitigendas, defcendit, eo, utvidetur, confilio propofito, ut rationem, quae in ideisverfatur, ex formali faltem ejusdem parte exerceat;quod quidem fi fiat, allegoricae poefeos norrien vulgo re-tinet: h) interdum vero etiam ad fingula ideae totaliselementa vel ad fingulos etiam conceptus, fingulis fym-bolis, poetice effingendos exornandosque demittitur, fedi ta tarnen, ut rationi, ex material! parte fpectatae, quamex formali, exercendae inténtior videatur. Ad poéfin,quae inträ Ultimos, quos jam récenfuimus, characteresincerta quodammodo adhuc errat, Fabulam noftram iEfo-picatn referendam esfe cenfemus.

Quum itaque eadem in univerfum fit Fafculae iEfo-picäe ad poefin allegoricam ratio, ac poefeos gnomicae

B ad

g) Si exemplum requiras poematis allegorici ad futnmam haneideam qualitercumque efficti, unum, inftar omnium nominandutn erit,La Comrnedia Divina , Auetore Dante Alighieri.

k) Exempla poefeos allegoricae mere formalis praebent TemplaHonoris, Giißus, Somniorum etc. pasfitn recentioribus decantata. Iftiusmodi artificiis nos quidem vilius multo pretium addimus, quam Fa¬bulis iEfopicis.

ad didacticam: operae pretimn esfet, paullo accoratius·inveftigare, qui fiat, ut Fabuia noftra iEfopica, mino¬rem licet in formam reducta, indolem tarnen poeticarnretineat; Gnomus contra, fuam in formam coactus, x to-tam fere amittat Aft vero disquifitioni huic, quae, utfuis fit numeris abfoluta, prolixiores nos fieri, quampropofito conveniat, juberet, fuperfedemus: monuisfecontenti Iectorem, non diifieilis omnino negotii, ex jamdiciis, cüicurrique jufta fuerit fuisque motnentis plane de-terminata poefeos didacticae et allegoricse idea, explica-tionem hujus piiGenomem futuraim

Ex ils, qiim jam aliata funt, fequitur, tantum ab-esfe, ut rtaodus proponendi veritatem fabuia involvendam.vel contingens fit, vel poetice indifferens, vel ad juvan-dum demutn deinulcen'dumque intellectum, quatenus con·cipiat, referri debeat; ut ipfum potius illud, five fym-bolicum dicas, five prosopopoicum artificium, quo natu-rae inanimatae vita agendique facultas, ipfis vero anima-libus libertas reftituitur, ut phantafiae, tacita rationis viexcitatae, fatisfiat, unicum illurn eonftituat hujus poöfeos,ut recentiores loqui amant, objectivum characterem , quilocum fabulae ipfi poeticum recte vindicare queat vindi-eatumque tueri. Nifi valde fallimur, rationem quoquefic fupremam explicuimus, cur hominibus oinnis aevi,rudioribus pariter atque cukioribus,. conftanter adeo, utjam monuimus, iftud fingendi genus placuerit. Sic quo¬que cavendum inprimis jam antea indicavimus, ne intraregionem artificiorum rhetoricorum noftrae quis poefeoseonfilium eoncludi jubeati licet fafceamur, Graecos ipfosin arte oratoria duces huic forfitan errori occafionem de-disfe, *) qui ad recentiores propagatus paullulumque im-

i) Recte ltaque obfervet Eschenburg op. cft. p. 83. rhetorasantiquioris sevi fabulas noftras ad fuam artem traxisfe, Sic Aristo*texes λοχχσ in Libro Rhetoricorum pertractat.

mutat us iilam ex potisfima parte pertinaciam explicat-,qua ad didactieum cantandi genus, poftqüam intra poe-i'eos etiam limites introductum esfet, noitrum huc usqueCarmen iuerit reiatum. Neque vero negandum putamns,libentius audiri veritates ingratas, fymbolice effictas: qua©fi una aut praecipua esfet fymbolicae exornationis cansfa,fine dubio artificium hoc mere esfet rhetoricum·; fed ipfnmΗ lud iytribolicmn artificium ex Poefi edoctum mu-

tuoque fumtatn oratoribus contendimus, totamque fabu-Ise, quas quidem vere poetica fit, delectationem exindepetimus, quod minurum, ut ita dicam, anguftaque veiufcitabula contractum exhibeat harmoniao univerfi fimula-crum /).

Monere reliqnum eft, eo ipfo, quod proprium no-ftrae fabulas duximus, fi poeticam indolem retinere velit,ut fymbola fua ex ordine rerum phyfico, quatenus rao-rali vulgo opponitur, arcesfat; e limitibus hujus nos ex-dufas voluisfe, ex una parte, narrationes minores, vul¬go Morales dietas, quas quidem in Exemplorum nume-riim referimus, quum nihil contineant, nifi concretumdoctrinse moralis cafum, hiftoriola humana, live vera fit,live ficta, illuftratum: ex altera autem parte Parabolaseujuscumque ordinis, quse allegoricam quidem continentcafus fimilis narratiuneulam, fed ex mundo morali peti-tam, adeo ut in eodem, Ii genus ipfum refpexeris, ordi¬ne rerum, ex diverfis licet ftationibus confiderato, pofi-tus fit typus ipfe et ejusdem fignificatio m), Prseterea

Β α non

/) Adhuc minus eos audiendos putamus, qui üfum characterumanimalium, utpote humanis ipfis conftantiorum notiorumque intra me-rum reftringant Rhetoricse brevitatis compendium.

m) Neque tarnen nos fugit promiscue bsec omnia fingendi generanomine Febularum iEfopicarum vulgo circumferri. Ceterum belle omnincrea Clm. Eschenrurg, duce Herdero, diftfrixisfe, jam antea πιο-

non negamus , Π materiam confideraveris, ad Poefinipfamque Fabuiam iEfopicam propius aliquanto fecundumhoc fingendi genusy quam alterum, accedere. Monen-dum vix puramus cautum Lectorem, eo ipfo, quod interperfonas fabulse homo interdum locum occupet, non ne-cesfario fequi, ut fabula parabolae naturam induat: ii in¬trä lim i-tes fcilicet coneeptus abflracti, quem cum ani-mali quovis communem habet, homo in fcenam inductuspermaneat.

Senfus, ut dicimt, moralis, vel doctrina, ίϊ mavis ,

fabulas artificio involvenda practicam fere continet regu-lam vivendi. Nec perperam iflo potisfimum circulo con-cludi arbitramur. Ceterum non poilulamus, ut ftrictis-fiiiio ex fcientia feniu moralis iic: id poilulamus, ut adintelitgibilem rerum ordineui, quatenus libertatis potisfi¬mum hic charactere infigniatur, quodammodo referriposfit. Nec, ut regula, quidem necesfario fit agendi,magnopere urgemus: iimplici quoque notatione contenti,modo-graviaris momenti et relationem, quam nuperpollulavimiis, tueatur.

Hactenus de materia Fabulae iEfopicae diximus, qua¬tenus poefi propria judicanda eil. Quod ad formarn at-

ti-net»

nuimus. Operan pretium boc loco ducimus, lectorem ad fequeritia Cl,Eschen b ürg verba atténtum facere ρ. 79 "da uns hingegendie fabel durch die in ihr handelnden, Naturwefen die moralifche Cie-Jetze der Schöpfung felbß in ihren innern nothwendigkeit zeigt" Autegregie fallimur, aut, fi ideam , quse in bis verbis latet, ulterius per-fecutus fuisfec Clarisfimus Auetor, minime p. 83· ad artificia Oratoriafabuiam noftram jusfisfet defeendere. Confequentiam certe laudamusapertamque confesfionem , quum in hac ipfa necesfitate nihil, quodultra intellectum fit, fufpicatur»

— ι3 —

tinefc, dispiitatum vidimus, utrum actionem, neeesfe fit,contineat. Nifi fallimur, eam potisiimum ob causfam inagendo haec forma pofira fuir, quod reguia agendi, fym-bo!o agente, nt convenienter omnino, ita optime quoqueexprimatur. Sed actionem ilrictisfimo teniu poeticam,quatenus fimpliei. eventuum progredientium ferie i oppo-nitur, in modeilo, quod noilrutn eil, carmine ubivis po-flulare, nimiam certe* nt nos quidem fentimus, juftoquequriofiorem faperet ακξβει&ν. Quin etiam aliam quam-cumque formam, quae doctrinae ipfi conveniat* nec re-pudiamus, nec quidem contemnimus.

Si quaerat quispiam, fenfuum quinam JEflheticorumita in fabula noltra excitari debeat, ut dominari recte di-catur; principetn fine haefitatione locum illi concedimus >qui nativa quavis venuilate, quatenus nativa, maximecommovettir (fenfuin nativi vocabulo ab ufu Iatino pairl-Julum inflexo. recentiores appellavere.) Scilicet r quumeasdem in agendo leges naturam phyficam, et moralemfequi animadver.timus, iimillimus certe nobis fenfus ex-citatur illi, quem ijponte fubnafci deprehendimus, quoties-cumque ex legibus libertatis agere quempiam confpici-inus, qui harum fibi ipfe non eil confcius. Quod admi-rabile re'centioribus ^Eilheticis audit, minorem vel nul¬luni potius in fabula loeum habere putamus, utpote quodreflexionem intelligendo exeitatam omnino pi sefupponit:quam quidem vel iude a fabula noftra, quantum poterit,amoveri jubemus, quod fenfui, quem nuper in fabuladominari voluimus, sefthetico niminm quantum repiig-nare videatur. Neque enim fymbolico illo, quod fabu-ke proprium eil, -artificio, intellectus decipitur: nec utfuam fabula vim exferat, decipiendus eil. Comica visprofecto a fabula noilra non abludit: fariricam veromaxj.nie ejusdem naturae convenire, et antea quodammodo

B 3 indi-

in di cavimus, et re ipfa cuivis ρätet Neque enim aptlo-ri alio vehicnlo, quae itu Ite pasfim apud homines fierividemus, caftigarentur, ii ex rhetorico qtioque loco remunice corifiderandam crederemus. Ipfum quoque, quodfublimioris fit generis, Pathos fabulam attingere posfecredendum efi: nf.

. ι

Ex i is, quae jam attulimus, qurd de StHo FabulaeiEfopicae monendum fit, facili negotio conficies. Variumesfe posfe, pro re nata, ut feniuutn, quos jam fabulaenoftrae convenire, diximus, aeftheticorum aliquis inaximeeft ciendus, nullus non intelligit. Simplicitatem et na-tivam. venuftatem maxime commendamus: iiia nec digni-tate careat, praecipimus. Regulas enim vivendi agendi-que, cujus necesfitatem rationalem fy ικ-bo lo phyfico ex-

pri-

«) Documento erit Fabüla fequens Lessingit, quam non duH-tamus totam inferere.:Das Schaf.

Als Jupiter das Fefl feiner Vermahlung feyer te, und alle Thiersihm Gefckänke brachten, vermifste ffuno das Schaf.Wo bleibt das Schaf? fragte die Gottinn. Warum verfåumt dasfromme Schaf, uns fein wohlmeinendes Gefckenk zu bringen?Und der Hund nahm das wort und fprach. Zürne nicht GottinnlIch habe das Schaf noch heute gefehen·, es var jehr betrübt, und jam¬merte laut.Und warum jammerte das Schaf? fragte die fchon gerührteGdttinn ?Ich armfiel fo fprach es. Ich habe jetzt weder wolle, nochmilch ; was werde ich dem Jupiter fchenken ? joll ich , ich allein leer

vor ihm erfcheinen ? Lieber will ich hingehen, und den Hirten bitten,das er mich ihm opfere!Indem drang mit des Hirten Gebete, der Rauch des geopfertenSchafes, dem gfupiter ein lüsjer Geruch, durch die Wolken. Und

jetzt hätte gfuno die erfle Ihrdne geweinet, wenn Thronen ein uußer¬bliches Auge benetzten.

primere oportet, äpprime. convenire judicämus, ut, qusehuic ipfi propria eft aut esfe debet, iobria fimplicitas in*itiium quoque, cujus vehicuio adrniniftranda eiit, poeti-cum transfundatur. Nec ipfi, quam maxime laudavitiius,nativse venuftati aliqua ftili proprietas magis favere ju-dicanda eft, quam genuina illa fimplicitas. Ämbitiofa ita-que ornamenta, maxime fi otiofa fimul fint modefta fper-nat noftra fabula ftbique fidat. Quid quod? ipfum illudterfisfimum dicendi genus, quod apud antiquiores Ρhje-dro·, apud recentiores, Latinis hujus Imitatoribus ufur-patumjvidimus, nefcio quid habet, quod ingenuae fimpli-citati repugnat, artis affectatae, non dixerim Oratoriae,fed tarnen grammaticae. Nativam vero i I lam gratiam,quae ientiri poteft melius , quam verbis magiftrorum ex-primi, cur praeeipue couimendatam voluerimus, haud in-terrogabit, qui ea probaverit, quae de natura noftrae fa-bulae attulimus, Dignitatem denique in ftilo vel eam obcausfam urgemus, quod artificii, ex rationis ipfius judi^cio dignisfimi naturam, tantum abeft, ut, quia fpatio bre-visfimo fabula concluditur, exprimere recte negligat, utsemulari etiam vel itide acrius, compresfa veluti vi, recteomnino moneatur. Ceterum vero, quum a fabula noftravis comica nequaquam aliena judicanda eft; fatyrae au-feem efformandae vel aptisfirna inferviat: nefcire quidemnos fatemur* cur urbanura illum leporem joeofamque haudraro nequitiamj cujus, fuis in fabulis, five ftilum fpecta-veris, five univerfum proponendi artiftcium, auetor fttifr,apud recentiores, Fabuiiftarum Gallise princeps, La Fon¬taine; Bdftris maxime temporibus rigidi cenfores exfti-terint, qui immitisfima fententia ivere prorfus condem-natum o). Scilicet multa in ftilo hujus egregia lauda-

mus;

o)' 'Die innerη Gründen allein wären zureichend, den GefcHmackdes La Fontaine, gegen welchen Lessing mit fo viel recht eifert,auf ewig wieder zu verbannen, Es iß wahres Gaukelwerk miü (tiefe».

mus; maxime grätism nativam, ingenunmque narrandicandorem, five naturalem hunc ipfum dicas, five probolufu fimulatum : nec lepida jocorum lumina afpernamur,quatenus vim comicam aut fatiricam , ipio baud raro fa-bulae ingenio auctori propofitam, vei effirere queant veleffectam tueri. Nec dignitatem quidem ftili, bene intel-lectam, ifta artificia toliunt. Si quid vituperandum inhujus ftilo cenferemus, peccata contra fiuiplicitatem haudquidem infrequentia p) notaremus, nimiuinque interdum,in allufionibus, reflexionis intellectualis ufurn, venuftati,quam laudavimus, nativae contrarium q).

Ut autem in poefi ipfa a natura propius , il genera-tim loquimur, antiquiores abfuerunt, quam recentiores,qui quidem nullo non ingenii lufu excultarum fingulatimvirium imaginem exprimunt; ita et in ftilo FabulaeiEfo-picse miram deprehendes inter fabullftas antiquioris seviatque recentioris diverfitatem: aridam fere apud illos fim-plicitatem, quae fua tarnen nativa vi non omnitio careaf,miraberis: apud hos ornatum invenies excultiorem fimulatque ambitiofiorem. Stilurn, qui omni vi poética ipfedeftituatur, naturam fabulae, poeticam haud quidem opti-me exprimere confiteberis: ex altera autem parte nonnegamus, nimiam, five garrulitatem dicas, five curiofamvaniloquentiam nativse hujus poefeos et quidem internae

digni-— 1 — — -

Fabeln, und der Sitten Richter erniedrigt ßeh mit denjelben bis unterden Hofnarren und Spafsmacher herab." Hkusingkr Handbuch deriEfthetik. 2te Theil. p. 34.

p) Laxiori nonnumquam, quam pro re, jocandi ambitu in iliiumea irrepfisfe, non omnino diffitemur.

q) Dicat forte aliquis, quum La Fontaine partes ipfe ani-mantium interdum agit et fpiritualem eorundem naturam contra meta-phyiicam Cartesianam , vel jocando . urget, recte Illum, ex noftraprsefertim fabulse theoria, fic facere. Nos quidem noti fabulam fori-bimus , fed de fabula reflectimus. Poeti etiam retlectat, non vetamus:fed reflexisfe nvn oitendat.

ka·· j Ύ

dignitati adhuc magis repu'gnare. Quantum quidem fin fesipfi vitio carent, extrema tenuisfe JEsopum efc La Fon¬taine, multi, nec perpérara onfhino, judicarnnt. Me-diam viain, in ter antiquiores, felicisfime, ii quid nos exfragmentis judicamus, Babrias tenuit. Inter recentio-res Germaniae Fabuliiias inuita apud CeL Gellert na-tive venuila adamaviinus: in Cl. Hagedorn, quod in-gende fatemur parciora rarioraque hujus eiegantiae exem-pla deprehendimus. Stiii tarnen medietatem uterque te¬nuit, certe non, ex omni parte, humilitatis vitio immu¬nem. In genere loquendi, quod La Fontaine invenit,inter Germanos Cl:m Pfeffel dominari, nec fervumtamen imitatorem, fed fui juris, jufte omnino pronuncia-bis. Nativam virn in fabulis antiquisiimorum Germaniaevatum, quos Minnefwgcr v o ca η t, haud raro, piacidoquodam ftupore mirati fuimuS, ipiius linguae balbutientis,artificio felicisfime expresfam. Mediam inter antiquos etrecentiores viam fectatus Lessingius, qnidquid ingenuae·fimplicitatis antiquior setas tulit ρ quidquid innoxii cultusrecentior, ita in una tabula concludere voluit, ut ne ari-dus ex una parte narrator videretur, nec ex altera am-bitiofis nugis lectorem defcineret. Ingen io fam fententiseconformationem, excultam brevitatem; ililum denique,compresfa fenfuum verborumque vi, vivum, vegetum ,

gravem miramur in illo atqué amamus. Factum inde pu¬tamus, ut inventionem felicisfimam, ftili foepisfime ad-aequet dignitas, cafiisfimo rigore exacta. Si unum quse-ras vocabulum, ftilurn, quem in fabulam induxit Les¬singius, haud male appellaveris epigrammaticum. Suishunc numeris abiolutum pronunciaremus, nifi epigram-matica illa concinnitate vim nativam, quam fabulse maxi-me propriam judicamus, interdum, incautior förfitan Ipfeviolasfe cenfendus esfet.

C Utrurm

18

Utrum ligata cratione fabula procedere debeat, an fojata, disqui-fitum fair. Mos, qui vim ftili poeticam metro potisfimum concludi ne¬gamus, arbitriurn in hac i* cpncedimus fabularum confcriptoribus,nuilo temere limitandum univerfdis regulae rigore. Metrum conftatLessingium fprevisfe, rhytmieo folutse orationis tenore, vivo, utmonuimus, et concinno, iatisque fupra vulgarem loquendi modumevecto t contentum, Nec uno quidem numero fabulas LESSiNGiiab-folutiores ..factas esfe metrica translatione Rämleri, quÉJingeniofisfi-mus tamen verfuum artifex v.ulgo falutatur, fed violatas potius pluri-bus locis magiftrali curiofitate , fatis inter eruditos conftat r). Id verores ipfa monet, il metricse quis orationis artificium in confcribenda fa-bula elegerit, cavendum esfe, ne multum fupra modeftiam profae rhyt-micae exfurgat, Caute itaque inter metrorum genera ea eligat, quaehuic proxima funt,

Brevisilrria hac qualitercumque commentatione ad flnem perdu-cta, unura reliquum eft, quod moneamus Lectores : ne, quem, timid?,au.fi tamen fumus, conatum , Fabulae /Efopicae, regioni rationis, quamintellectus propius aliquanto admotae, locnm in poefi ipfa tutioremvindipandi, inter minutias omnino referant, cenforiae fübtiijtatis vitiorotandas. Scilicet id nobis perfvafimus. recte omnino inter artiflciaoratoria fabulam referri, ii ex norma bidactici generis potisfimum di-judicetur. Quodcumque autem fuerit dicendi fingendique artificium,certe, five naturam ejusdem intelligere, il ve regulas praefcribere vo-lueris certas atque tutas: definiendum ante omnia judicamus, utrurninter limites poéffeosan vero artis oratoriae, diftinctisfimos procul du-bio atque diverilsfimos, genus ipfum cadat. Quod fi in regulas deni-que, quae fabulae noftrae vulgo praefcribuntur, omnes atque fingirlas,vim hujus discriminis adplicando extendere omifimus; finibus id opeliaeanguftisfimis, aut viribus etiam noftris, quas éxiles fatemur, non Je-vitati ipfius disquifitionis Benevolus Lector adfcribat.

r) Vid. HEUSiarGER op. cit. p. 36— 42.