η.ITC

DISQUISITlÖ POLfTiCA,De

JURE EMINENTIPRINC1PIS IN BONA

SOBD1TORÜM,Quam.,

Ex confinfuAmpltff. Eacult. ,In Regia Academia Opfalienß,

PRiESIDEVIRO CELEBERRIMO,

Mag. JOHANNEIHRE,

Eloqu. & Polit. PROF. Reg. & Skyt. S. R.L.&S.M.PROGRADU,

Publica Bonorum tenfurne modefte fubmittitCAROLUS AMBR. WIDBERG,

SUDERMANNUS.

In Auditorio Guil. Major, die XXVI. MaiiAnni MDCCXLIII. '

Horts, ante meridiem, tonfcetis.

^ vi UPSALIuE ijnprefla.

Son EXCELLENCEMONSEIGNEUR le: BARON

SENATEUR de ia Majefté du Roi& du Royaume de Svede,

MONSEIGNEUR

Ν cberchant dr accorder acette piecede mes derniers

effais Åcademiques la qur >η' a

φα pas de ßi meme, je if ai trowvéde metlleur moyen, que celui de la re-lever par l eclatde plus iilußre Nom

deVotre Excellence.nero[ite,tf t accés gracieux de VotreExcellence, dont tout le mondejtya-vantJe glorifie t & les bienfaits tousparttculiers, dont II a plu <rVotreExcellence de comllla maifon demes parens, me fönte[perer, Elleexcujera gracieufement ,

& mr aßurent, que Votre Excel¬lence ne dedaignerade regar-der avec un oeiltres favorahle cesJruits de mes vailles.lesdonc, je NousfuppheMonleigneur,commeune legere tma tresrejpeflueufe reconnoißanc& de laparfaite veneration, aurat tou-te ma vte pour Votre Excellence.jejouhaite du profond de mon ame,- :.v; qtf

mc ilplaiß a Dieu de repändre furVotre Excellence & fon Mußre Fa¬milie toute ßrte de bonheur & de con-tentement. Jefuis avec un tres prü¬fend refpeft,

De Votre EXCELLENCE

MONSEIGNEUR

Le tre? fiumble tres obeiiTant& fournis ferviteur

V i '"■* ^

CHARLES AWROISE WIDBERa

D.§. i.

Erfpeftis, qüse ex prim^va commu-nione refultåbant, incommodis,divifionem quandam rerum j & ex.hac proprietatem introducendamjudicarunt mortales. Neminemicilicet in ufu & poffeflione eorumbonorum, quibus jam inilrudlusdeprehenditur, turbandum eiTe,fedcuique fuum tribuendum jubet Lex

Naturalis. Hinc de füis rebus fecundum re&am rationem

disponendi facultas cuique conceiTa, quas Jus proprietatisieu Dominium rerum Vulgare dici alias folet. Quo mi¬nus vero in ftatu Naturali contra aliorum infultus Jus hoefirmo ilare talo poffet, impediit hominum plura habendi

4 Cupido, ftudiumque nocendi perverfum; cui refrenandonullum fortius fuperfuit remedium, quam ut civilem infocietatem coirent finguli, viriumque & voluntatum uni-tarum arbitrium fummo cuidam Imperanti permitterent,unde prseclare Cicero: Spe cuftodi<e rerum fuarum urbi-wn proefidia mertales quaefiviße, ait L. II. offic. Hac ra-tione introdu&is Imperiis, Dominium, quod ante Vul¬gare fuit, Eminens Fa&um eft, vel Principis in Monar-ehia, vel Optimatum in Ariftocratia, vel Populi in De-mocratia, prout pacifcentes inter de forma Regiminisconvenire placuit.

A - f.il.

DE JURE EMINENTI PRINCIPIS

5· w·Jus Dominii Emtnentis nobis dtcitur poteftas Prinei-

pi concejja, res non tantum communes, fed & qua fingulo-?rum civiumfunt, ad communem difponendi Reipublic# uti-htäfem, idque in cafu Neceßitatis.

Dominii Eminentis non tani rem quam vocabulumimpugnant plurimi: ipfam enim vim Imperii propter falu-tem publicam inftituti iufficientem Prineipi titulum prae-bere, urgente necelTitate, bona civium in publicos ufustransferendi, eo quod omnia fimul concelTa intelligantur,fine quibus obtineri bonum commune nequit. Verum, utfuper vocabulo cum Zieglero aliisque fupervacuum omnelitigium, ita partem fummi Imperii, quae certofefe mo¬do circa certam rem exferit, peculiari nomine iniigniridebere, rede monet Bceclerus, quemadmodum etiam aplerisque recentiorum pro fingulari jure Majeftatico habe¬tur. Unde patet incaflfum laborafTe, qui Jus hoc Emi¬nem vel folo Jurisdidionis, adminiftrationis denique et-jam protedionis nomine conati funt defendere. Nec cu-ratius rem egit fuatn Becmannus, cum in Med. Pol. c.XXI.per Dominium Eminens intelledum voluerit modumquendam univerfalem, qui omnia aeque pervagatur JuraMajeftatica, eademque nova donat amplitudine, cauffatanovis Remp. afficientibus cauffis, & in Pol. Parall. nonimgulare quoddam Jus Majeilatis fed exercitium JuriumMajeftatis omnium Dominio hocce iignificari contendit.Hac ratione, fi qua alia, confufum emergit eorum adu-um chaos, qui tarnen difiindisfirai manent, modoque fejprodunt iinguli plane diverfo.

$. III.Eundamentum juris Dominii Eminentis ex paBo fub-

je&ionis civium reBe derivatur.In ftatu Naturali plena cuique & nemini fubjeda fuit

pöteftas fe fuaque difponsndi fecundum redum rationisufuro

IN BONA SUBDITORUM.

ufum §. I. Qucd vero Jus vi fubmiflionis virium volun«tatumque a fingulis Principis fadum eft c. qui folus ab-fojuta utitur libeitate Naturali, reliquis obfequii folumgloria relida, Hinc, ut Majeflas in toto fuo ambituconfiderata ex pado fubjedionis civium ortum ducitj itaetiam Jus Dominii Eminentis tanquam pars Majefiatis §.II, ex eodem pado fluere fequltur. Quin & hoc idem anexu media inter & finem facile eruitur. Vi padi enimCives & conferuenter Imperante£& parentes obligati funtad promovendum bonum civitatis commune tanquam fi¬nem pado intentum, unde folennis illa, teile Hornio, ininaugurationibus Principum , cum juramentum fidei &fubmiflionis ipfis exhibent fubditi, formula: Qua Mitam&Jmguinem, tum omnem fortunarumJuarumJubfiantiamReip. commodo, Principis Imperlo impenfuros fe Jan&epro*mittunt. In quo itaque datur obligatio mittendi finem a-liquem in adum , ejus obligatio etiam eo tendit, utarripiat media, quibus finis obtineri pofllt. Jam cumImperantes jure gaudeant promovendi bonum publi¬cum tanquam finem eivitatis, hic vero non obtineripoflit absque mediis, fequitur Jus quoque utendi me¬diis ipfis competere. A civium confenfu in boni pu¬blic! amplificationem ad eorum confenfum in media fi-ni illi infervientia facile concluditur, quandoquidem quifinem intendunt, media quoque refpicere, necefle efhJus vero Dominii Eminentis eft medium promovendi pu*blicoe felicitatis §, II. Ex pado igitur feu confenfu civium*fundamentum & ratio hujus Juris arceflenda; quo fimuleorum ruit conjedura, qui ex vicariatu Dei, quicquidMajeftatis in Principe refidet, immediate eunt deriva-tum. Prseterea fole meridiano clarius, acceflorium fequiconditionemfuiPrincipalis: Princeps in cives ipfoseorum-que vitam jus habet per padüm; ergo etiam bona eoruni

, t : A 2 tan.

DE JURE EMINENT1 PRTNCIPIS

tanquam acceiTorium Dominio fubefife Eminenti debenf.Quid ? quod fublata poteftate fuperiori in poteftates fub-je&orum, manca foret Majeftas, & hiatus in poteilati-bus daretur, feu vacuum Politicum, funt verba HorniiL. II. c. IV. §.X.

5· -IV·Hoc adftrudto Domini^Eminentis fundamento, qui

ex vigore unius altcriusve legis Juftinianeie vel Impera-toris Antonini Dominium Eminens cuicunque aifignantPrincipi, nubem capiunt pro Junone, quaii ex Jure civi-li unius Imperii reliquarum omnium rerumpubl. Jurame-tiri liceret, cum nec leges iftse qua tales fuos obligentImperantes, fed ab illis potius fuam mutuentur obligatio¬nen*. Majorem veritatis fpeciem eorum prae fe fert fen-tentiä, qui in Neceffitate fundari Jus hoc Eminens vo-lunt, quorum placito veüficari videntur, quce in cafuNeceilitatis concedi alias folent: fcilicet quod leges tamDivinae quam humanse, utut generalioribus conceptae ter-minis, quandam, urgente graviffimo neceilitatis telo,admittant exceptionem, quo Grotianum fpeitat effatum:In graviffma Neceffitate revivifcere Jus illud priflinumutendi rebus, tanquam Ji communes manßffent, quin inomnibus legibus humanis proinde in lege Dominiifum-ma illa Neceffttas videtur excepta I.B.P. L.II. c. II. §.VI.Sed cuique rem altius rimanti patebit, Neceflitatem heicfe habere non per modura cauilhe efficientis, fed impellen-tis vicem fuitinere. Neminem enim prseterire poteil, aprimo temporis punélo, quo in Principem delatum re xt/-ftoy, Jus quoque Dominii Eminentis femper ipii adfuiffe,licet non femper apotentia in a&um transferatur; pro¬inde fundamentum non exiftentise hujus Juris, fed aétusatque exercitii ejusdem ex neceffitate fumi liquet.

§· V. f

IN BONA SUBDITORUM. 5

ξ. V,-# im

Sed ne cur ferupulum moveat Terminus NeceiH-tätis ambiguus, monuiffe juvabit, Neceiiitatem non fim-plicem & abfolutam , fed conditionalem, & cum adjun-Öione, ut Ciceroni vocatur , heic fignificari. H®c qui-dem gradus admittit, nec femper cum hac voce fummumrerum articulum conjunélum effe exiflimaverim , quinpotius neceflaria f®pe audiunt, quibus in comparationemediorum tutius certiusque finis obtinetur, quo etiam in-tuitu utilitas publica atque Neceffitas pari paflu ambularedicuntur. Ubi veröde ufu agitur Dominii Eminentis,neceffarium eil, cujus oppofitum, fub hac vel illa hypo·thefi, involvit contradidiionem, feu fieri nequit. Jamenim extremus fupponitur adeffe cafus Neceftitatis, quiordinarios refpuit publicum commodum quserendi rnodos,nec, fub conditione incolumitatis ReipubL, alia declina«ri via poteft, quam ut Dominium exerceatur Eminens.Vides heic B. L. privatum publicumque commodum quo«dammodo fibi contradicere feu collidi > quandoquidem u-trumque fimul obtineri nequit. Ex tali colliiione finiumiparticularium, quibus utitur Princeps ad obtinendum fi-nem totalem, regularum, quibus fines accommodari de·bent, oriturpugna, quse efficit, ut fieri debeat exceptioa regula feu negle&io regul® pugnantis cum aliis regulisconcurrentibus. Si igitur regula, ad cujus menfuramconfervanda eil hujus vel illius civis Individui perfeftio,repugnet regulae, vi cujus confervanda eil totius Rei·public® perfeélio, exceptio, quae inde furgit, fufcipien-da eft, quantum id poftulet finis Reipubl. totalis, adeoqueufus exceptionis a regula medium erit finis totalis obti-nendi. Hinc iterum patefcit, non neceffario tantum,fed & jufte Principem exercere Dominium Eminens, feuquod idem eil, uti exceptione a bono & commodopartis,

m

$ DE JURE ΕΜΙΝΕΝΊΊ PRINCTPI

ne pereat bonum integri, vid. Koeleri Jus Soc. & Gent.Spec. V. ρ. ι iö & fqq. Utrum vero hi vel alii fint cafus,ubi Imperantiuin Jus recurrendi ad exceptionum a Regu¬la potius favor Neceffitatis vel ratio ilatus dribliiiime fum-ta dici queat, heic quidem examinare non vacat.

4 $. vi.; Hifce in anteceiTum prselibatis, tela, quse in Domi¬nium Eminens vibrare folent Adverfarii, retundi facileppterunt. Nam quod per vim Dominii Eminentis priva¬ta jura turbari dicant, nos hoc minus movet, quo cer-tlus privata Dominia iubfiilunt, fuumque jus tuentur,etiamfi aliquando juri fupremo certos intra limites cede-re jubeantur vid. Boecl. D. P. de D. E. qüare Becmannusiii M, P. c. XXI. §. 6. p. 302. aflerere haud dubitavit, juspujusque de fuo difponendi non magis per jus Eminenstolli aut turbari, quam per concurfum Divinum liberta-tem homjnum agendi Naturalem. Inde tarnen duos Do¬minos, ad quos res eadem eodem pertineat jure, male iin-gi judico. Aliud namque eil dominium momentaneum,perpetuum aliud. Aliud eft dominium, aliud ejusdemexercitium & ufus. Aliud eil dominium fubilantiae indi-viduas, aliud dominium pretii, quo fubilantia venit. Im-perans habet Dominium in fubilantiam, privato interimconceditur dominium in rei valorem, perinde ac in for-tibus fubilantia pecuniae individuae ad debitorem fpeélat,Valör ac] creditorem. Non pertinet igitur eadem res eo-dem modo, tum ad Imperantem tum ad civem privatumcpnf. Cant. Difc.mor. §. 493.& fqq., ubi in recitandisprae-pipuis Lyferi objeélionibus iisque refellendis eximiam pröfuo mpre cpllocavit operam. Nec eil, ut Vitriarii indesfibiam, ilatyentis, latam injuile graifandi portam Prin-eipd aperifi, Dominio Eminenti ii concedatur locus; nul-lum enåift admittitur exercitiiunJuris Eminentis nifi in >.

V4 cafu

m BONA S UBDITOR UM.

eafuNeceffitatis. Quod fi Princeps, varios prnetendensjuilitiae colores, pro fuamet libidine hac poteilate abu-fus fuerit, contra padum, adeoque injufte agere cenfen-dus eil.

5. VII.Jam ad fpeciales cafus, in quibus fefe prodit Juris

Eminentis ufus, nos defert inftituti ratio. Non fufficitcum Becmanno, per occupationem privati juris effedümDominii Eminentis reddidifife, unde nec iis afiurgo, qulad effedus hujus Juris referendas volunt alienationes pri-vatorum bonorum, quo demum nomine veniant, quovecafu & tempore contingant, prout a nonnemine fadumanimadverti. Reilringitur potius laxior hujus juris ufusad eas adiones, quae a fumma pendent neceffitate, velImminentis Belli, vel Annonse crefcentis, ubi fummaepoteflatis provifio ad falutem publicam via ordinaria ex-plicari morali seilimatione nequit. Itaque fit urbs aliqua,ut olim Athen«, contra v im holtis munienda, & brevequidem inträ temporis fpatium, defit autem materies reiconficiund« apta, fumi poterunt lapides aliaque ex hortis,agris aut villis vicinorum cujus rei exemplum fiflit Cor¬nelius N. in vita Themiftoclis. Quin & prardia «desqueiubditorum integrse vel munimentis occupantur , Vel, ti¬bi fecuritati Reip. obfuerint, deilruuntur Boem. Introd.in I. P.U. p. 320. fegetes comburuntur, pontes refcindun-tur, & quicquid hoili infervire poteil, devailatur, ut ra¬tio belli didat. GraiTatur fames in obfefifa urbe: recludipoterint fingulorum horrea atque defcribi &, vel invitisdominis, diilributio iequalis fieri in omnes,vel etiamco-gi poiTunt ditiores, ut partem bonorum venditam inpau-perum conferant ufus. Sit denique ex diutino Bellonsefurore exhauftum eerarium publicum, & deficiat pecuniarerum gerendarum nervus, tum nova iubditis imperantur

* DE JURE EMINENT! PRINCIPE

tributa, vel pecunia. ab illis mutuo fumitur, quam aliasiponte fua non commodarent. Hac rationc omnium ci-vium bona pervadit vigor Juris Eminentis., five clericifuerint, five exteri faltim temporarii, niii quos mitior.fortunse aura communis mali exfortes eiTe permiferit. Sed,prseter commemoratos hujus Juris effeclus, huc infuperquosdam re-ferunt Politici cafus, ubi Prudentia Principiscxigit, ut pros majori malo indubie fecuturo minus eligat,ne locus in poflerum fit neceffitati. Hoc nomine cele-bratur Alexander Magnus, ut memoratQ^CurtiuSjquodcum animadverteret exercitum fpoliis apparatuque luxu¬ria: adeo efle gravern, ut vix moveri pofiet 5 farcinas,exceptis neceflariis, in medium collatas incendi curavit:fcilicet Rex ille prudentiilimus farcinarum potius, quamtotius exercitus faciendam efle jaduram cenfuit, cum,Badrianos petiturus, miiiti^ habiles & ad omnia paratosefle vellet milites fuos. Nec minus laudatur Vercinge-torix, cum Gallos juberet publica: falutis caufla propriafrumenta corrumpere, & aedificia incendere, ut,iftoreifamiliaris detrimento, perpetuum Imperium libertatem-que confequi poflent Jul. Casf. B. G. 1.1.

§. VIII.Ad eompenfationem damni, per Dominum Eminens

illati, non öbligatur fummus Imperans.Haud defunt Grotius Vasquius aliique, qui Antithe-

fin fovent, & plenariam fieri debere compenfationemputant, exemplo ab iis defumto, qui in una eademquenavi vedi, levandse navis caufla, bonorum jaduram fe-eerunt, a ceteris, quorum res jadu fervatse funt, pro¬portionalem damni reparationem jufto defiderant. Itaiubditis, quorum res audoritate Dominii Eminentis inpublicos ufus ablatse funt, ab Imperante fieri debet com-penfatio usque ad partem, quam publico folvere debebat

IN BÖNA SUBDITORUM.

is, qui totum onus fuilinuit. Sed obfervarunt recentio»res politici, imparem horum eiTe rationem, neque de ju?ribus fumm« poteftatis a privat« fortis hominum condi-tione commode judicari poife. Nam qui mercium jadu-ra navem fervant, «quales funt, adeoque cum fummoImperante neutiquam conferendi. Vedores navis & fo-cii pado de «qualiter damno ferendo, devindi funt:fubditi vero omnes juramento fefe obilrinxerunt ad opesin falutem Reip. conferendas, feu quod eodem recidit,adjaduram bonorum, ubi fumma lex jubet, «quo ferendamanimo; undenam igitur in iis jus plenariam qu«rendi ejusdamni refarcitionem, quod pafturos fe fände promiferunt?Viautem padi Jus Principi competit, Dominium exer-cendi Eminens, tanquam medium public« obtinend« fe-licitatis §. 3. quod absque detrimento privati civium com-modi concipi nequit. Hinc obligatio fummi Imperantis,

i ut nullo non cafu imperfeda, omnisque nefeia coadionis,ita heic nulla plane, qua damnum rependat fubditis illa-tum, ii quidem jure egit per padum adquifito. Et fi velullo modo ad fatisfadionem pr«ftandam teneretur Prin-ceps, ea tarnen interdum eil rerum ablatarum conditio,ut,iine maxima Reipl. calamitate, compenfatio inilitui ne-queat: uti cum integr« Provinci« hofti ceduntur, multa-rum urbium ampliffima fuburbia diruuntur, univerfi tra-dus alieujus fegetes comburuntur & circumjacentes agridevailantur, ne commodam höiles federn commeatum-que inveniant. H«cce damna, quia communia adeo funt,ut plurimos privatorum fuis exuant bonis; a Principe, itvel omnes «rarii fumtus, vel reliquorum civium impen-dantur fortun«, farciri commode queunt. Cum igiturlate adeo ferpat malum, nihil utilius lege αμνητίας, quamThrafybulus fuis perfvafit Athenieniibus, nihilque Reip.confultius, quam utpars qu«que, ob reliqui corporis fa-

B lutens

ίο DI ,?URE EMTNENTI PRINCIPIS t

futem ferat, qux mutari non poflunt * conf, Conring,m de D.E.

5· ιχ·Requirit tamen éequitas juxta & Prudentia Princi-

pis, z# rationem ineat rependendiy quoad yus fieri potefl>damni.

Eo namque fine pnefidio publico fe fuaque comnii-ferunt cives, ut una omnium falus fit, unum & commu¬ne periculum Vafq. L. I. c. XIII. Hinc, fi contigerit,unumprae reliquis onere gravari, vel pauciores in omnium com-modum quidquam impendere, damnum, quod ab univer-fis melius quam fingulis toleratur, compenfari decet. JE-qui videlicet eil Imperantis, iequalitatem Juris eives interfervare, proportionataque, quoad fieri poteft, damni re-paratione efficere, ne vel publicum laedatur commodum,Vel rei eommodifas jure Domino intercipiatur: unde Ci- ,

cero: Omnino, inquit, qui Reip. profuturi fnnt, duo Plä¬terns priccepta teneant: unum, ut utilitatem civiumfic tue-mitur, ut, quicquid agunt, ad eam referant, ohliti com- , Imodorum fuorum: alterum, ut totum corpus Reip. curent,ne, dum partem aliquam tueantur, reliquas deferant. Pru-dentise quoque pulcherrimum opus in eo verfabitur , utfiudia, animos, fata fadlaque civium confideret Princeps,ne vel fecundo rerum fuccefiu elati quidam,obfequiirum-pere vinculum, peftemque Patrice parare audeant, vel ini-quioris fortunse telis vulnerati alii, iniquas de negata ju-fiitia proferant querelas. Hae dum animum Principisfubeunt cogitationes, non potefi: non eoniilium inire op-portunum, quo civibus ex parte fal tern pro damno fatis-flat, five ex communi serario, five ex fymbolis civium ul-troneis vel imperatis, five alio ordine modoque, queraprsefenti Reip. ftaiui convenientiffimum duxerit Princeps.Prorfuseft memorabile exemplum temperamenti & mode- *

ratio-

m BONA SUBDITORUM ii

rationis ad sequitatem relatae, nec tamen publicse utilitatidisconvenientis , quod ex paétione Osnabrugenii circaexitum tricennalis belli perfpicere licet, quando difficil-lima quidlio incidebat, quomodo Regibus pacifcenti-bus Sveco Galloque de locorum jure belli occupatorum , faélisque belli omnium graviflimi impeniis fatis-fieret. Mox de cedendis quibusdam provinciis voxferebatur, qu£ , licet neceflitatis publicoe jure exaudi-ri vellet, non tamen absque invidia agitabatur , do-nee , multis ultro citroque diftis, tandem CiefareaMaje·ilas confeniu Eledlorum, Principum & Statuum Imperiiillorum cum primis, quorum intererat,S. R.M.regnoqueSveciie certas concesfit ditiones pleno jure in perpetuum& immediatum feudurn. Illis autem, qui jure fuo in hasditiones celTerant, Principibus pro sequivalenti compen-fatione (retinemus verba fanélionis Pragmaticae pari mo¬do & formula) tradidit alias ditiones, qui ita fibi fatisfa-dlum declararunt: annot. Bcecler. ex iniirum. pacisCtefar.Svec. Art. X. Hiec funt, qua* in praefentem fat arduammateriam pro ratione temporis ingeniique adducere valuijquibus ii benignaTua, Candide Leftor, adeffe volueris

cenfura, lubenshic pedemfigo, terminumqueflatuo.

s. D. G.