- %7.D. D.

dissertatio gradualis,De

Quam,consent. ampliss. fac. philosophica

IN REGIA ΑΟΑϋΕΜΓΑ UPSALIENSI,

pr^side,VIRO CELEBERRTMO,

Mag LAURENTIODAHLMAN,

MORAL, et POLIT. PROF. REG. et ORD.PUBLIC O EXAMINI MÜDESTE SUBMITTIT

OLAVUS ER· BERG,UPLANDUS.

IN AUDIT. CAROL. MIN. D. XV. JUNII,ANN. MDCCLIV.

HORIS POST MERIDIEM C0NSVET1&

UP SA LI JE, . ... JExcud. LAUR. M. HÖJER 3 Reg. Acad. Typogr.

VIRO Admodum Revercndo afque Praeclariflimo,

I).. Mm. ERICOBERG,

Fierdhundriae Borcalis PRiEPOSITO& Ecclefise Norenfis PASTORI Digniflimo,

ΓARENTI INDULGENTISSIMO.

Secundum Deum Tu, Cariffime Pater ^ proximuses, cui unice idnonrancum debeo, quod hueusque fatis bene mihi fuerit, fed eriam acce-

pcum reteram, fr id iecundi mihi eveneric, ut adRempublicam aliquando accedere pofrim, & ita megeram, ut poileritati videar vixifre, Interea frneiumma veneratione non iane recordor Tuarum, Ca*rißime Pater, admonitionum paternas iblicitndinisrearitatisque pienifrimarnm, magnorumquefun tuum,quos mihi measque faluti impendifti , quiqtie latislupefque teifantur? Tuas curas Tuumque ftudiumHUa falute inprimis tuifre occupatum. Itaque er¬go fi tfquum juftumgue eft, ei ii minus refer-

re,

re i at ialtim agere gradas , unde ilngularia be-neficia iunt profe&a, (i a filio obediente reve-rendam omnem piecacemque habere debet Vater 5ratio ^on longe eft arceflenda , cur libi, Carifft·me Pater , exercitium hocce ineum dicatum vo*luerim. Etenim publice tcftacum facere animummenm gratiffimum debeo, & aliud'nihil habeo,quo Tua in me merita rependam. Leviftimumquidem eil, quod Tibi muneri cfFero, ied eftpro mearum facultatum ratione, & latis icio,quod a me aliud quidquam non defideres. Tuaialus , Cariifime Pater, mea eft felicitas, luaquQvita , mea fpes , pro perenni itaque Ίua pro-Iperitate iuipiria ad Summum Numen fundens ca-lidiffima , meae ipfius ialuti lito meoque gaudio.■Vivas! Cariftimc Pater, & ad decrepitam usque^etatem vigeas! Ero, quoad vixero

Indulgcntiffimi Ρ Α TRI S-τ

Filius öhedientifflmus -

OLAVUS ER. BERG.V

Ζ Λ f.f. ι.

eminem ea mentis csecitate Iaborare exl-llimaverim, ut noilram conditionem vi-cemque humanam animo compleélensinficias ire pofiit, nos tam qua intel-le&um, quam voluntatem fie efle cor-ruptos, tantaque Iaborare imbecillitate,ut quid in dato cafu faciendum fit,

quid omittendum, non tantiim animi interdum pendeamusjfed etiam, quod pejus} etiamfi meliora videamus pro-bemusque, deteriora tarnen perfaepe fequamur. Normaquidem nobls non deeil aélionum, nam infita & natu¬rs noflrce innata eil lex, cujus ad prsecepta & poiTu-mus & fumus obligati liberas noflras dererminare a-Éliones, in gioriam fe. Summi Numinis, & noflrum, a-liorumque eommodum. Experimur quoque faculratemquandam nobis competere de aélionum noilrarum nio·faiitate judicandi, utrum videlicet bonac fint & perpe-trandac, an mats adeoque omittends, cui nomen con-Jcientidc datum eil. Accidit tamen, quoniam omnluma&ionum bonitas vel malitia adeo non eft aperta, ut aquolibet perfpici pofiit^ prscipue fi debita opera nongonatur ia indagandis earum confequentiis ac rebus cir-

cumr>

) 5 c

cumflantibus confiderandis, 11 cohfcientia crronea iedü-di, homines faifum ferant judicium pro vero, malum-que probono ampledantur. Neque hoc tantum, con-(cientia enim noitra faepe tam jerm eil, eoque faepiusmalitiae procedimus, ut de adionum moralitate pulchreadmodum licet difierere pofiimus, imrno cönvidi fue-rimus adionem, quam perpetramus, legi e diametrocepugnare, appetitu tarnen fenfitivo affeduurnque leno-ciniis dudi ad illas abeamus ineptias, quas antea floc-ci fecimus. Immo, niii confcientiae interveniant morfus,res eo recedere poteil, ut homo rationibus hifce ex-tiinfecis moveri aiTvetus, de inquifitione moralitatis a-dionum fuarum non magnopere laboret, neque animumappellat ad inveftigandum, utrum bona fit an mala adiofacienda, vel dudum fada. Sic homo jugum fervitutismor3Üsnon fentiens fe hoeilatu deledåt, quamdiucon-fcientia iplius hac ratione alto quaii fopita eil fomno.Variis tarnen de caufhs fieri plerumque fölet ut tandemcvigilet: &, ii reliqua non attendeiimus , praecipue idefficiunt mala illa, quse adionis turpis fcepius commiiTsefunt comites, ut in adiones fuas praeteritas inquirereincipiat homo. Tum demum ante oculos fibi proponitlegis rigorem, & quoniam fefe reum criminis animad-vertit, eam etqam videt fe promeruiiTe pcenam, qua;transgreflioni legis e/t conilituta, eum itaque accufareincipit confcientia ejus conjequehs, cujusmorfus etiam in-quietum eum reddunt atque triftem -y & quia nulla ra¬tione fada fua excufare., vel infeda reddere poteft* il-lcrum eum pcenitét. Hinc pcenitentiam dtfinimus perdolorem ex agnitione mati commiffi ortum, cum ferio defide-rio conjiinBum, factum, fifi ri poffet, infectum reddendf

§. II.Agnovere etiamgentiles> faltem illi qui pra? reüquis

fnratior*em fuam excoiendam incubuere, Deum legis na¬tur«

5*2 ) 6 ( 5*2 v*-

tur« pariter ac ipfius natur« auélorem effe; transgres-fione itaque legis hujus, in Summum Nuinen fefe peccas-fe iis fuit exploratiiFimum 5 quoniam juftitise ejus con-gruens quoque crediderunt, ut fecundum fa&a fua quem-que remuneraretur, iibi aufcem confcii fuere fuorumdelictorum, poenas non tanium hac in vita, fed etiampoft hane, peccatis non condonatis, fe manfuras exifli-marunf. De variis itaque meriiis foliciti fuere, quibusiram Dei placarent juiiiüxque ejus fatisfacerent, licethoc in negotio craflis quaii in tenebris erraverint: cumenim folis intelleftus viribus inftru&i fuerint, verum re-conciüationis medium iis fuit ignotum. Sic, quantuminipiis, emendationi vit« ftuduere cultusque eorumDivini praeeipua pars in virtute cum pictate conjun&aconllitit, pro ut fert tertius articulus HERBERTI Baro-nis de CHERBERY inter quinque illos, quos vocai Provi¬dentia Divitue univerfalls caß<zque religionis firmamenta il¬la , qu£ nullo defuere, vel deejje poffurn feculo vel reqioni a) &quibus ea omnia contineri, quse mortalibusad confequen-(lam ialutem fivecognitu (ive fa&u funt neceffaria, falfo 4: ^perhibet. Hanc virtutem ex CICERONE Lib. II. deOff. intribus rebus verti dicit: 1 in pereipiendo quid in una-quaque re verum fmeerumque fit y quid conjentaneumtuique, & qua; rei cujusque fit taujja: tfc. 2 in cohibendomotus aniini turbatos: 3 in exercendo temperantiam &fortitudinem, quantum xquitas bumanitasque patitur b).Pietatemque dicit effe in Deum proeeipue, deinde in pa-triam & parentes, ultimo in propinqu$s & bene tueri-tos homines; declaratque in quo pietatem in Deum con-filtere exiftimat, verbis quoque CICERONES in oratio-ne ejus pro domo fua , ubi ait: Nee efl ulla erga Deospietas, nifi bvtiefla de Numine eorum ac mente opinio;quum expeti nihil ab iis, quod fit injuflum, ac inhone-jfttm arbitrere r). Attamen, quoniam vitam fuam tam

inte·

) 7 ( <5»

integram omn'sque labis expertem non eiTe fatis vicle-runt, quin pluririii iique teterrimi ipiis adhsererént na>vij alia etiam media, hifce medelam adlatura adhibuere.Sic muneribus variis & immoiatione hoftiarum iram pla-Cari crediderunt Divinam, quafi Deo aüquicl daretur,quod antea ejus non fuitj torraentis atque eruciatibtiscorpora fua afflixerunt pcenasque promeritas fe effugerejjofle arbitrati funt, fi fcelerum fuorurn agerent pceni-tentiamj bonitati Bivinas repugnare exiftimantes, fi abUlis plus poftularetur, quam quod praeftare poterant, &β tot millia hominutn, inter quos avi illorurn atque pro-svi, aeternum damnarentur. Quam parum vero mediishifcereconcibationis ad remiffionem peccatorum öbtinen-dam efficere potuerint, in univerfum difierere inftitutiratio non permittit; de infufficientia hoc in punfto pceni-tentice naturalis tantum dixiiTe fußiciat. Hec, inquit HER¬BERTUS remedium fwt malorum, qua quafi tabula pcflnaufragium fiuit qentilibus & ad quam etiam in delictisminimis confugiendum tjje credidit antiquitas. Pceniten-tiamque dicit alioloco tamquam univerfeile natur#piamen-tum vel facramentum inter Gentiles efje babitam d). Et li¬cet ex mente Gentilium heic verba faciat, eorurn tarnenfententise ipfe etiam ftium adjicit caicuhwn variisque ean-dem argumentis defendere conafur. Quare etiam quar«tum arciculum Cathoücse fuse reügionis hisprodit verbis:Horrarem fcelerum hominum animis femper in(edij]e, cid-eoque illos non latuijfe vitia fcelera qucecunque expia-ri debere ex peenitentia e); ea propter iliam etiam appei-lat folam morborum animi crifin falutarem & exiftimatpcenitentiam naturalem eiTe medium reconcilisndi Deum,poenamque, quam juftrtia Divina, lege migrata, reqtiirit,avertendi tarn fufficiens, nihil ut aliud nobis fit neceffa-rium. Neque is folus talia nobis fiiiit dogmafa, Ted plu-rei habet hoc innegotio fecum confpirantes/j. Quod fi

demon-

<g£3) ) s i ces®demonftrare poiTemus, hominem peccatorem per pceni-tentiam hane neque juilitise Divinse ita fatisfacere poffe,ut aci aliam fatisfadionem prseftandam non fit obligatus;neque iriam ad id fufficere, ut, pro bonitate fua & de¬mentia , a pcenitentibus aliam non exigeret fatisfadio-nem, exiitimaverim borum conatum nos fatis refutaiTe &pcenitentiae hujus oilendiiTe infuffidentiam. Hi nofiriinnoxii funt conatus , quorurn ut benignum agere velisInterpretern, unlcum elt, quod a te CL. majorem inmodum expetimus.

a) De Relig.Gentil.p. 2. 2X4. b) Rel.Getit.p.2pz. c)Herberti lib. cit. p. 2fj> d) lib. tit. p. z6(). e) Cfr ap-pend- cj'isd, lib. de caujßls errorum ρ- jz. f) Rob. Scbar¬rock in tracl. de oßiciis fe:undum I. N. c. 16. Vet. Poiretin cogitat. Ration. ρ. 494.

§. III.Quoniam quidem a Deo dependemus tam qua eile,

quam qua bene eile, civesque fumusin magnahac elvi»täte, ubi ille dominus eil atque imperans, ei nontantumjus competit perfe&um ornnes noilras dererminandi !i-beras acliones, fed etiam re ipfa legem tulit, norrnam-que aäionum ncilrarum, fan&iffimie fuse naturac cori-gruentem: Ejus vero juri quia a parte noftra refpondetobligatio, obedienter imperata facere ejusque praeeeptisparere nobis ineumbit. Quando itaquenos homuncionesad vitia prob dolor! prociives atque proni peccamus, &lex hiEC Divina, ob Surnmum Deijus, perfe&am poitu-lans obedientiam bac ratione migratur, rumpimus nexumdependentiac inter Deum noftrum fuperiorem & nos e-jus inferiores , faltem qua intentionem , & honori Deodebito aliquid detrabimus; nam per transgreffionem legisDens aßicitur contumelia a); violamus itaquejusDei per-iedtum eumque laedimus. Quem diiTenium & injuriarn fiDeus gratis condonaret, non perfe&e amaret & adpro-

baret

^ ) § Cbäret fe ipfum fuasque perfecliones > quia permitteretutJudicium de illis ferendum imminueretur;. quod certe fie~ret, fi peccata impunita manerent, perinde enirn effe homines tunc exiftimarent, utrum Deo oblu&arentur, aaobfequium prceftarent.· finis tunc creationis non obtine-retur, neque Deus effet juftus, &, quod ex eo confequir

ϊ tur, non Deus. Reparandum itaque eit jus Dei fummum*& factum hoc turpe moraiiter reddi debet infeétum. Hocautem fieri nequit nifi vel pcenas dederint peccatores i-pfi fuorum icelerum, vel intervenerit medium aiiquoclreconciliationis, per quod injuria expietur, & juilitioeDivinsefiat fatis. Quoniam vero laeiio ex conditione lae-.fse perionse eit seftirnanda, & Deus eft infinitus , ejusquejus in homines infinitum, iaeiio quoque Dei eit infinita j& quia pcena juita proportione refpondere debet gravi-tati deli&i, illa quoque effet infinita, pro ea ratione quaillam homo Iuere poteft, icllicet refpeétu durationis, isitaque in s ternum acerbiffimis affligeretur cruciatibus*

> Quod fi per medium aliquod reconciliationis tali pcenat _ liberaremur, quod tam bonitati quam fini Dei magis eft

confentaneum , fic tarnen plenariam pro peccatis fatisfa-étionem requirit juftitia Dlvina; & quia quodvis pecca-»tum contra Deum infinitam habet gravitatem, deberetquoque medium hocce infiniti efie valoris, & tale quidhomo folusprseftare nequit, quia finituseft, & finita quse-cunque humana b). Eilet quidem hoc argumentum fatisfufficiens ad demonitrandum non tantum deliquium pce-nitentiae Naturalis > fed etiam omnis rei & adtionis abhomine prceftits: confideremus tamen propius pceniten-«tiam hane, ut veritas aiTerti noftri magis fiat plana: eftilla ut diétum §. I. Dolor ex apiitionc malt commijjt or-tus, cum ferie defiderio conjunclus, factum ,ftßeri poffec

y λ infettum reddenåi. Involvit itaque hsec folummodo an-xietatem animi ac mcerorem cum agnitione & irr proba-tione deli&i contra majeftatem & juftitiam Divinam ab

ß homine

) 10 (

Nomine peceatore, ccnfcio jam poense imminentis pro«iiieritse , commifli. Concedimus quidem talem peccato·rum retra&ationem ad eorum expiationem efTe neceiTa-riam j fi enim delida non imputabuntur, necefle eil ablitanimus & propotirum male agendi, & eil a pcenitentia,quod concludi poilit peccatorem fua deli&a non ampliusrara habere , fuffieiens vero π edium retonci!iandi& pla-candi Deum plane non eil, qui reconciliari nequit nifiplenaria fatisfa&ione juilitioe fuce lacfsej peccator enimquantum velit doleat, eumque fceleris fui pceniteat, eotarnen perfonae laeloe nihil facere poteftfatis, Ted culpa&reatus pcen® nihalommus manent-j-donec reparatio talio¬nis fj&a fuerit. Etquoniam hoc locum habet in foro Co¬li, ut is, qui leges publicas civitatis violavit, atque inMagiilratus incidit offenfarn, poena faepius non 'Iberetur,quantacunque corripiatur pcenitentia 5 vel quialii cuidaminjuriam intulit, non obftante dolore fuo, lege naturaeobllri^lus fit. ad praeitandam fatisfaélionem^ quanto ma¬gis in foro poli id Cut neceiTe eil ? cum Deo juilitia fuafit efTentialis, hominivero non nlii acci lentalis. Elegan¬ter itaque non minus quam veredicit CALIXTUS: Pos-futit quidem bomines, quibus commißa cft poteflus Pf ad-mimßratio juflitix, fupplicinm promeritum condonare Pfimpunitum diwittere, quia poflunt 4eßcere juflituimque Pfpacia inhiper habere. Qiiale quid in Deum cadtre juimmPf abfoluta ejus perfeUto non admitiit^ mn magis quamm fallat out Dens effe definal e).

Sed hic forte quis regeret, pcenitentiam, qula in fuofignifcatu mcludit dolorem & angorem animi, in fe fpe»élatam pcenarn utique efie, dolor quippe & anxietas pcenaeft quaedam interna i quod exetymologia ejusquoque per-fpici poteil, poenitei enim ut dicit MÄRT1N1US in Le-xieo'fuo eft a poena, quatemis eft dolor &c„ quare etiameandem de ηnit AUGUSTINUS per quandam dolentis vin-iictam pumentern in je -, quod dolet vommißße <dj; 8c quo-

niam

<M3> ) 11 Cquonlam per pcenam juftitise Di v Inse fleri' potefl fatisjquod tarn parvi non fit seftimanda pcenitentia, quin perilla/n aliquid efficere pollit homo ad ccmpenfandam in-juriam Dco illatam. Sed etiamii non negemus pceniten-tiam, quatenus in triilitla & mcerore adeoque in abfen-tia deledationis, & tranquillitatis animi confiftit, & obmalum adionis eil contrada , inftar pcenae haberi pofle,(i fcilicet j oena fumatur in fenfu generali, quofignificatmalum paflionis ob culpam contraétum, hoc ipfot mennihil obtinetur refpedu veniae dehdorum , cum pcenaefle debeat infinita, liquidem peccatum infinitam habetgravitatem 5 homo itaque in seternum peccati lui ageretpcenitentiam, doloreque hoc interno angeretur. Quidautem talis contritio fine fpe veniae delidorum aliud es*fet quam defperatio, qua magis augeretur quam delere¬tur culpa.

a) Kom. tuv 23. CfrJiJJert. Clar% Magi Almquiflde Kat.ufu pedagog. in indatt- neceßitat.revel. c) de pa*Bis divinis d) Wolffii PjychoL Empir.p.ρ ja%

$. IV.Neque affirmare licet pcenitenfiam noftram quamvfi

juftitiae Divinae fatisfacere non poflit, aliquod efTe moti-vum, cur pro fua bonitate & mifericordia pcenitentibusiDeus peccata condonaret. Habet tarnen hsec fententiafuos defenfores, inter quos nominafle fufficiat HOBBE-SIUM, qui ut eo melius evincat Deum fme fatisfadio«ne remittere poflfe delida, talem inter Deum & homi«nem facit comparationem : Si, inquit, bomo illatas iniu*rias nunquam ulcifcatur, ved fl ita ignojcat, ut nuüamomnino vindiBam ne poenitentiam quidem exigat i an il-lum injnftum vel potius fanBum eße exijlimamus\ Niβergo Deum minus miferieordem dicemus quam komines ,taußa nuUa eß, cur non poß/t Deus peccatoribus prajtr*tim poenttentibus, ftne ulla ipforum aut aliorum pro rllis(KceptMptxna, ignofcere a). Patrum quoquc quorundam 8c

B 2 Scho-

&tå> ) 12 ( (S5S?Scholafticorum illa fuit fententla, quod fcilicet ex mero£)ei arbi trio penderet, utrum pro fua bonitate cutopeccatoiibus agere, & crimina eorum cond o are,an pro rigore juftitise fuce vindicativa? , eosareatu peenseprius non liberare vellet, quam perfe&am praeftitiffent fa-tisfatftionerru Ut plurimos, quos recenfetD. MUS^EUStaceam b) dicit ATHANASIUS: Poterat etß nunquam ad-veniffet Cbriflus folummodo .loqui Dens maleåiUionemJolvere c). Eft hoc argumentum illud quo evcrtere voluntadverfarii juftitiam Dei vindicativam & neceffitatem red-emtionis, ftatuentes punitionem Illi effe indifferenter li--beram, & confequenter ipfam juftitiam Dei vindicativam,cum a<ftio Dei fit ad extra. Prseterquam vero quod hac ob-■je&ione fuaconfuncluntexercitiurn juftitiae Divinae vindi-cativae cum ipfa juftitia, talem fummam Dei poteftatemconcipere non debemus, ut reliquis Divinis perfeffioni-feus aliquid detrahat-5 punkio itaque hominis delinquentisSanftiifimo Numini non poteft effe indifferenter hbera,fed potius effentiae ejus repugnat illud exercitium juris ag-gratiandi^ non itaque poteft Deus neque vult finefatisfa-(ftione condonarepeecata, quod tarnen naturalis Bei per«feclionis, non impotent!ce characierejl^ ut dicit HOCH*STETERUS d). Etenim juftitia Dei seque eft infinita acejus bonitas, & quia inter attributa Divina nullus daturdiffenfus, non poteft pro bonitate fua Deus aliquid facere,'quod juftitiae ejus effet contrarium. Sapientise prsetereaDivinae convenit, fi fine fatisfaftione peccata condonaripotuiffent, ut Filio SuoUnigenito peperciffet, necillumj,absque neceflitate, tantis fubjeciffet cruciatibus. Sed ur-ges forfan adhuc : cum Deus ipfe amor, ipfaque bonitas fit,quod non poftit non pro imrnenfa fua -bonitate absque ex„-piatione quadam remitiere peccata. Sed illa Dei bonitasnon prohibet , quin homo deliita poenis cornpenfetj Deusenim amore quidem funimo creaturam fuam profequitur,eam vero non ita amare poteft amore fuo tranjeunte, ixt

.amore os

) 13 (

amorem ieponeret immanentem, quo fe ipfurn necefFan©adprobat, fuasqiie perfe&iones, ii le enim prorfus irnmu-tabilis eit. Nervo fe fa ris hacdere ita loquitur CANZIUS:Omne bonum compoffibik fieri jubet Dens. hi redemtionisnegotio, compofftbiie ett, cum bono publica, divinorum ju-rium expletione, bonum privatum, i. e.bominum falus. Anβ Deai bonum privatum amat, i.e. hominis falutem, innexii cum bono publico, cum Divinorum jurium expletione,id etiam amabit, fine iHo nexu ? Ån, βhomines amare pot-efli falvis fuis juribus: eosdem etiam amabit juribus fuisne% lebtis ? Qiiis tales toleret confequentias e\ ?

a) Trabt, dehomine Cap. 14. b) Difjert.de queeft. an<åubiu lum. nat. homo ad fallit. pertmgere pofjit? tf.LiX.t) Lib. IIL contra Arianos. d) tract. de jure Pamarump. m. 14. e) Theolog. Compend. p. fåg.

f V.Si vero concederemus, quoc! reFpe&u diitoriim con-

cedi nequit, per pcenitentiam hane hominem i^efe juilitiasDivinae fatisfacere poiTe, atque fic seternam effugere pce-nam, proportionata tamen illa fit magnitudini deiiéli ne-Geile elt; peccatum vero quoniam eft infrniturn , ob in«ifinitudinem objeéli in quod commiflum fuit, poenitentiaquoque infinifa requiritur, & dolor peccati infinitus; qua-lis in hominem finitum & imbecillem cadere nequit. Vi-'detur fåne., quafi ipFa hominis confcientia eum convince-ret, infuffiejientem eile ejus peenltentiam 5 vitiis enimquando fetrontaminavit, ■& reum Fe videt transgreilionislegis Divinse, illa angore atque triilitia animum ejus ve-xare , Fuisque morfibus , velut ixflibus & fiagellis eum la-cerare ineipit., qui illum continuo infeélantur & exagi-■tant j atque ita fatis obfervat nihil eile, quod animum e-Jus confolatione permulcere pöffit., etiamfi vel maximecrimen ejus hominibus efiet occultumantequam IxF©iecerit Fatis, quod qua ratione fiat ipfi impervium eft.ÜLicet itaaue animadvertat .Fe angore fuo nihil eflkerc pos¬

fei

r

) 14 ( S»

&, memoriam tarnen fadi fui turpis animo ejicere nequit,nifi forte diuturnifastemporisiliam aliqua ratione deltat.Hinc permulta nobis funt triftia eorum exempla ,quos adiftam infaniam fua anxietas adegif, ut ipii fbi mortemconfciverhit. Quare etiam gentiles praeter pcenitentiamalia adhibuere media expiationis, ut §. II. comnn mora-vimus. Magno enim adparatu , magnoque iumtu fplen-didiiiima Diis eedifiearunt ternpla, certos dies cultuiDeorum facratos ritibus fatis fumtuoiis celebrarunt,& κακοζηλίκ quadam, ad imitationem ecclefiae Patriarcha-lis, cruenta illa facrificia receperunt animalium bruto-rum ; quod nefandum , fub ratione cultus Dds fuisgrati, apud quosdam mos iile teterrimus facrtficandi ho-inines, & interdum ipfos Reges & Principe«, ut de no-ftris quoque majoribus teftantur hiftoriae Patrise Scripto·res, invaluir» Hi vero, & alii permulti eorum ritus, nobisfunt döcumento , quod praeter pcenitentiam alia media adiramDivinam placandam neceffaria fibi fuiffe arbitrati fint·

$ VI.Praeterea fi pcenitentia hatc naturalis medium effet

fufficiens expiandi delida, ad omnia, omniumque gene¬rum peccata fe neceffario extenderet, alias enimaliquodeffet peccatum, cui nulla refponderet pcenitentia, atqueIdeo propter illud adhuc effet iub reatu pcenae peccator,quod ipfam deftruit hypothefin. Quod vero in utroquepundo deficiat pcenitentia fatis eil planum. Homo enimintclledu hebes & infirmus omnia fua delida ne ipfe qui·dem poteft perfpicere, multo minus eorum agere pceni¬tentiam , & hac eadem expiare. Eft etiam peccatum o-mne, quod aliunde novimus, vel originale vel aäuale^adeoque utriusque reatum culpge & pcenae tollere debe-ret naturalis refipifcentia fi effet fufficiens. Homo veroex foto rationis lumine & Scriptur* Sacraeexpers, quan-tum ad primam peccati originem fpedat, rudis omninoeft , adeoque miniine perfvafus tanto fe onere reatus pre-

mi.

) 15 C «3®

ni. Oculatiores viderunt qui lem homines efte naturaad mala pronos 8t prociives, quamobrcm apud Poécaspaflim occurrunt, qu® de prima iabe loqui videntur:huc pertinent verba HORATH:

Νam vitiii nemo fine nahitur, optimus iüe eftQui minimit urgetur a).

Et haec PYTHAGOR#:Avy^vj yoiξ vvvoticiÜos eps ßXoc7tTüccc λέληΒεΣύμφυτος b).

H*c vero cun<fta huc tantum redeunt, ut effe<ftum pec-cati original« quidern perfenferint, caufi® autem proxl-m®, a qua maiurn omne eft profedlum, fuerint ignari<In eadem quoque feritentia eft AUGUSTINUS contraJulian. Cap 12. Cum enim dicentem induxifTet TUL-LIUM, non ut a matrefed ut a noverca natura editume(Te hominem invitam, corpore nudo Fragiii & infirmo,animo prono ad iibidines 8tc. tum fubjungit : Non hocauBor ifle male imentium morihm dixiteffeBum*, Jed na¬turam potius aacujavit, latebat enim tum cur ej)et gravejugum ifuper fil/os Adam * quin facris literis non truditiistgnorabut originale peccatum c). Et quomodo quaefo poe-nitentia noftra peccata poflent deleri? quum finita no¬ftra natura 8t iht+lletftusirnbecillis onniaeorum confe-<ftaria per orbem diffufa perfpicere nequeat, 8c eidemperfpicierti® aequalem animo fovere refipifcentiam, quodtarnen nec.fte eft., fi pcenitentia fuffieiens, 8c gravitatldeliéh proportional is effet.

a) LA Sa t. ΠΙ. b)Carm.aur. c) Cfr, ßuddxumcontra Ghaummm ρ* ψι.

$. VII.Haecjam illaiunt argumenta, quibus hominem peccato-

Tem nuda hac fua; ceniteutia juftiti® Divin® fatisfacere nonpoiTe evincere conati funms? affirmavimus nempe Deumpeccata impunita dimittere non pofte, neque in ioia e-|us bonitatc, abftrahendo ab iilius juffcitia» ullum nobis

eile,

> iG(

e/Te, quo fugiamus, afylum. Hinc perfpicue admodumante oculos nobis ponitur neceiiitas inedii reconcillatio-nis, fi alias fupplieium evitabimus promeritum & de ex¬terna noftrafalute adum non erit & conclamatum: quodfnediutn, quia ratio ignorat, quam infufficiens fit religioNaturalis, ad veniam nobis procurandam nosque Deoreconciliandos abunde convincimur. Si itaque ad hancfuam imbecillitatem animum intenderet horno Tibi reli-dus , atque perfpicere poflet, bonitati Dei & lint crea-tione intento per infinitam Illius fapientiam, eiTe con-veniens medium aliquod fatisfadionis invenire, quopeena aeterna liberari poflent hominesj idque infuperfi-ni Dei non fufficere, Fi nemini mortalium hocce mediumfeeiflet manifeflum : fatis probabiüter concludere poflet,dari alieubi veram & fufficientem, ad confequendam fa-lutem, de Deo notitiam, naturalis hujus defedum fup-pleturam. Huc SOCRATEM, quem inter Grsecos ia-nior de Deo dodrinanobilem fecir, collineafle videtur, duminorti vicinus fuis auditoribus hoc dedit confilium, ut ne-que impenfls neque laboribus parcentes per totam Gne-ciam terrasque Barbararum Gentium medicum morbi hu¬jus notitiae naturalis perquirerent a). Noflri vero eftofficii, qui, per Dei gratiam , fpiflis hifee tenebris erepti,& de vero noftrae ialutis fundamento, ope revelationisDivinae, fumus eruditi, pro tanta Summi Numinis de¬mentia , non folum gratias agere humillimas $ verum et-jam ardentiflimis Deum invocare preeibus, velic proeadem fua dementia animos noflros ita dirigere, ut me-ritum mediatoris noflri nobis imputetur, atque aeternse

tandem falutis partieipes fadi, Ipfius in fecula nun-quam terminanda extollamus gloriarn·

a)Cfr. IHatonem in Pb<edone.TANTUM.

ssi ) o c tass