q. f. f. q. s.DISSERTATIO GRADUALIS,

DE

CARDINALI7\r

LUTHERANISMUM.IN 1PSA HEKBA, OPPRESSURO,

QUAM,CONS. AMPL. FACULTATIS PHILOSOPH.

IN REG. ACAD. UPSALIENSI ,PRAiSIDE

v1ro celeberrimo,

MAG Ρ Ε T R OΙΑ Ν, i

Eloquent. PROFESS. Reg. Et Ordinario9publico examini defek ί

sttpfndiarius regius

LAURENTIUS FRIGELL,vestro gothus.

IN AUD1T. CAROL. MAJ DIE VII. MARTHANN! MDCCLXI

toris ante merid

U FS ALIIi

To the Iearnad AUTHOR,SIR,

TT/ben Kou) are going to give to the Commonwealth ofrr learning tbe Second Proof of Kour large Erudition,and thereby approachirtg move and more to receive tbe Ho~mur and Revard wbicb Kour virtiie and kmwledge,ßjußly7deferve, J can t forbear tofbem Kon my Ravisbnient andto declare the tender Pleafure that J bave to fee Kour Me*rit mcreafed Day by Day. Kon do very weil know, Sir,tbat y bave Reafon to love and to eßeem Kon, and ifit pleafes to Heaven to make Kou as happy as y wifbit, tben y Hope that Kou fball be one of the happieß Menupan Eartb, for y am from tbe bottom of my Heart%

SIR,YOUR

mofi oTtedrent fervantHINDRICH B. BRATT.

To the Same.T> efleSling lipon the infatigable Care tbat Kou have been

pleafed to take fcr to improve my Heart in culii-vating tbe Mind of me, when Kou, by folid InßruEhons,teaeioed me JVbat y ongbt tofbun, and, by good Exam~ples, did incourage me to prefs for What is good, tbeny do find bow much y am obliged to Kou. Permit metberejore, Sir, to display ?ny joyful Heart, now, whepKou, the Second Time, do publifb an edijying Difjertartion, and believe tbat aü, tbat dotb inlärge Kour Honouris my greatefl pleafure. y remain rvitb achjowledgement,

SiR>1'ijur iiiojl bumble fervaflt '

LARS BRATT.

1· Ν. J.

Γ

§. Ι·erverfam ccetus Sacri In OccHente*qui a Chri/to nomen trahit, faci-em , fub inaufpicata dominationePontificis Romani, proximo ante b.Doftor* Lutherum feculo, qui riteconfideraverit; is prcfeélo necefli-tafem infignioris cujusd^m Refor-mationis, fua fponte, erit conceiTu-

rus. Etenim,de Ratibus Ecclefi® militantis, oeconomico&politico nihil utdicam; ecclefiafticum , itridte fumtura,multis, iisque validis, fulti rationibus, ailirmamus fuifleomnium miferrime labefa&atunr» a): cujus verifati velplurimse, turn temporis viventium, fuppetunt querlmo-ri.x h). Hoc vero, Religionis oppreiTas, in libertäremvindicandse, atque figmentis Romanenfium obfcurataj, aCimmeriis tenebris repurgands, opus, maxima quamvisfefe commendaret utilitate* fiquldem parum abfuit, quintotus, quaqua is patebat, Chriftianus orbis> brevi, in

A imma-

# ) ι ( #immaniffimam abiturus eilet barhariem; paucos tarnen;naélum efle deprehendimus Patronos. Saltem, interce¬remoniarum & facrorum Antiftites, qui, iibi rebusque fuistaritum confuituri, gloriam Dei ac hominum falutem floc-ti habuere, nihil, preeter iucrum propriumque commo-dum, eft qua;iitum c). Mirum itaque videri non deber,Pontificem Rom. pariter, ac ejus miniftros, fe fuaquebona jam peti exiftimantes, in id omni nifu incubuiffe,ut Ecclefia; emendationem, in ipfa veluti herba, oppri-merent. Cui provincias , ex fententia , obeundse , vixulium, fi aCardinali Csjerano difcefferis, pro ea,qua pel«lebat, dextericate , Leo Χ* Ρ, R. cenfuit parem. Quod,qvem habuerit exkum , & quam parurri vires artesquehominum fuffecerint Providentia; Divina;, qua Reforma¬tio a Luthero, angelo , percce'um, volitante cum Ev·angelio (Apoc. XIV. v. 6. 7.), eft inchoata ncn modo,fed abfoluta, impediendie, dum paucis expofuero, ita ta¬rnen, ut lucem adjungere queant iis, qua; In BreviarioHirt. Ecclef. Henzeliano ad Secul. Χλ^Ι. & §. 3. ftri&imattingunturj benignam , H. L. cenfuram, omni reveren-tia expeto, efflagito.

a) Conf. Seckendorf Comment. in Hiß. Lutheran. Li]. jf. IL Jq. DifT. Dom. J. H. Liden, O-Goth. de FavoreDomus Meäiceae in migr. ab Orient in Occid. Literas, jf.II. fub Cel» Praefide, hab. Upf. ijöc, b) Vid. Seckend,l, c. c) Vid, infra jf. X· not. k.

§. II.Antequam longius progrediamur, pauca , de Car-

dlnaiis Thom<z de Vio, f. Cajetani vita, erunt praemitteripda; Ex nomine, quod vulgo illi impoiitum eft, ftatimapparet, natale folum fuiflfe Cajetam, indigenis Gitta a)di&am, urbem regni Neapolitan!, ad mare Tyrrhenum7munitiiiimam,afque, ob mercaturarr,fatis celebrem : cog-nomea autem farnilise &paternum, de Vio b), f. Viusc),

& ) 3 C #■III fult. Natus efl: Thomas de V/o, Anno 146p. å); qui·bus autem psrentibusj certo affirmari nequit; fed ioco ,finon nobili, athoneilo, illum oriundum > vel ex eo 3n-telligi poterit* quod, ab ineunte aetate, do&rina pueril!,efi: inftitutus. ^Etatis agens annum decimum fextum,Ordi-ni Dominicano, invitis quidem, ut fertur, parentibus,initiatus, Prsedicatorum toga fe induir. Sed magose cumeflet indolis, feliciffimae memorise, &ingenii praeftantis,ad literarum ftudfa advigilavit, eo quidem fucceiTu, ut,adhuc adolefcens, qui docendi nwnus Patavil obiret, di-gnus fit judicarus, Ferrariam mlfius , dum GeneralisOrdinis Comitia celebrabanfur, ob egregie navatam o~peram, in publica concertatione, cum Jo. Pico Miran-dilla, exaudiente Ferrarise Duce, atque univerfo Senatu,fecundo cum omnium applaufu, annos habens fex & vi-ginti, infignibus & tituio Do&oris, ipfo Pico poftuiante«ornatur e). Confummatus jam tum Theologus habitus,annos ofto Sc triginta poftquam compleverat, oélavus &tricefimus Maglfter Generalis, Ordinis fui, Romse con-Rituebatur ]), Ut maxime inteliigebat, fe illa , qu$ fi-tiebat, honoris munia confecuturum , Γι gra ti a apud Port-tificem multum valuerit; ifa maxime nullam prcetermiiitoccafionem poteftatis Pontificiüe, faåis, fcriptis, confiiiis,defendendae adaugendseque , quemadmodum fpeciminahujus dedit animi, defperatis prope rtbus Julii IL, inconcilio Pifano, su&oritatem Pontificum3 conciliis an-teponendam , acrifer inftare non veritus. Sic fe gerentineque'fpei difpar data Contimit fortuna: etenim , Anno15Ϊ7. tituio f. Sixti, in Ordinem Cardinalium coopta-tus, honores, a Julin II. ceteroquin fibi deferendos, aLeone X., in iocum ipfius fuffeAo, adipifcebatur Caje-tanus t prsclsriffime de Aula Romana utpote meritus g)tlüde ab illo ten pore, el permagna negotia fuere concre-dita. Varias adminiilravit legationes, quarum prima, ea-

• A 2 que

$ ) 4 (Φgue facile graviilima, In Coraitiis Auguftanis Vindel. ann»i/i8. de quibus inira, funétus eft, i!luc prsecipue accedenscummandatis, ut Lutherum ftirpitus exige*et fupprime-retque gg). Ad Urbem vocatus a demente VII. a mili-tum quibusdam exercitus Imperatoris, ad portas caftrahabentls, Roinamque oppugnantis, capiebatur; hinc, quin-que aureorum millibus, libertatem redirnere preeoptavit.Mec multo poft , cum Clemens in letalem incideretmorbum» Cajetanus periculofe segrotare ccepit, quaiiab imminenti Pontideatus onere furripuiiTet, id" quoddummodo fuperftes, haud fcio, an adeptus fuiffet : Tedmorte obitum Pontificis prajvenit b). Locus fepulturae^ut ipfe prseicripferat , illi datus eil Romee, in veilibulolempli B. Mariae /). Vir fuit Cajetanus ftatura humili Å);fed Ingenti, dumrnodo fides domeiticis habenda fii Scripto-ribus, prseriitus animo dodlrinaque. Numerofifiirna qui-dem fertur edidifTe fcripta; in his autem iinguiis, Scho-lafticas Theologiae, quibus innutritus erat, placita fecu-tus, ad Pontificis audoritatem, nimiopere extollendam,annitebatur: unde nec defuere etiam inter Romante Re*ligioni addidos, qui mordicus contravenirent i). He-brseae & Grsecae Lingvarum, illum prope rüdem , vel exPontificiorum teftimoniis, in Pope Blount m), allatis,coniiat. Ex quibus denique effici cogique poteit, ejusimparem congrefifum fuiffe Luthero, hasce literas optimecallente «). Quod animadvertens Nofter: Reverendißt-vms, inquit, Legatus, quam fit in Scripturis Sanclis in-ßitutus, intelliges ex objeettone , ad quam ego refpondi :precterea ex ore ejus audivi multas propoßtionss atheelo-gifßmas, pf quas, fi alius dixißet, baereticifflmas pro-nunciaßem. Video preedicatoribus omnibus eundem ejje Jen«fum, id efl, nulluni eße legitime Cbrifhanum, quandoqui-dem iße Cardinalis ob ipßs pnedicatorvbus jattatur prin·wps prineipißimus fu<ß dociriiw oy

«) Vid,

Φ

α) Vid. C//% <?/ Hybn. Geograph, ρ. ίβψ b) Vid.Anten. Poflevinus, £ iSW. ffEfu, in Apparatu Sacro T.II. p. Sld· Conf. N. Selnecceri Vita Lutheri, cum Comm%J. F. Maijer. ρ. 6j. nbi, quid expojuerit Poflevinus, de vi¬ta Cajetani, recenfetur. c) 3>/λ? Sixto Senenfi , conf.Poflev. /. f. (?) F/Vi. Thomas-Pope Blount, in Cenfuracelebr. Auclor.p. 386. PoiTev. I. c. qui, Cajetanum, tfjf,äw/wj, 2? dies natum, mortuum effe narrent 4. Id. Aug.anno 1434. e) Pope Blount /. c. /) PoiT. /. c. g; PopeBl ρ. gg) F/Vi. infr. (f. IV. b) Vid. fypr. not. d.i) Conf. Auctt. citt. k) Vid. D. Paul. Freheri lheatrtViror. erud. laude Claror. Tab* II, ubi effigies Cajetani &imago exflat. 1) Pope Blount /. c. m) L, c. n) Conf·Difl. C/. Λί. G. Bolin, W-Goth, hab· Upf. iyjtf, moderan-/g Ci?/. Prsefide, ^ Luthero, politioris literaturne Patro-no. 0) Vid. Ep. ad Spalatinum, T. /. Epifiolår, Litth, η. 7/.

§. III.De occafione & cauflls, cur Nofter, apud Ponti-ficem Rom. male audierit, &, peftiferis opinionibus

contaminatus , artibus quibus' demum cunque > divel·lendus videretur, muita diiTerere , alienum eft inftituto.Id obfervafle juvat, famam Thefium Lutheri, fallacibus& fucofis Tezelii mercibus, vulgo Indulgentico di<flis, op-pofitarum, d. XXXh Oftobr. 1517, haud magno interje-cflo tempore, peragrafle regiones Europae, tantum nonomnes: de illis enim quse fuerit fententia, vel ex literisPetri Magni, Reétoris Domus S. Birgitta, Rom® da-tis die 30. Sept. A 1518· ad Conventuales Vadftenenfes,tuto colligitur, cujus verba mihi temperare non poflum,quin, ad illuftrationem tanta; rei, tranfcribam: Nu i aarfkref en Doclor af S. Auguflini Orden nidre i Tyfkafandi eth fludium Jom heter Wittenberg mänga conclufionesmotb aflath, oc jände wijdara omkringb oc hith til Ρaf-tvan, oc hafde Ρafwen honom, ban brände honom Jlaproy

A 3 éen

# ■) β ( #<e« han hafwer hakftanäare. En annor DoBov h<er i Roma), fkref Jwar thermed aepther Pafwans befalning , ochther han mente loja lykkjona, gordhe han knuthn, hivilkainatertam iäq Jåndker Edher med thefje bref. Jak hafwerlåfith huru aflatb bhrjades for(t, oc ar losqiordadergrund, pcenitentia thet år trypqafthe wåghn, r/w iwtfiakdbouppa b). Rem controverfarn, & diffenfionis ple-nam, inter Noftrum & Tezeltum, una cum aliis Domi-nicanis, ubi primum audivififet, non magno asitimavitPontifex, unde, a fuis, imprudenfias incufationem fufti-iiuiiTe légittjr c). Intelligens autem potentiam & divi-tias Aulas Romani, ex doétrina Lutheri, brevi commi-nutum iri> de Noitro coércendo cogitare ccepit: ad quodillum irritavit, alios ut taceam , iylvefter Prierias, f. dePvierio, Sacri Paiatii Magifter & Librorum Cenfor d),lite, quem Lutherus Romse habuit obtreétatorem, volun-tatem Leonis, in eum, reddere offenfiiTirnam, conatuse) j auétor fult fvasorque Pontifici, ut Hieronymum deGenutiis, Epifcop. Afcul. & Curias cauitarum Cameras Δ.poitolicse Gener. Auditor, atque ipfurn Prieviatem, ju-dices, de cauiTa Lutheri, Romas conftituendos , curaretf): id quod indignabatur Lutherus, idem, inquit, homo(Prierias) foavifimus mihi fimul adverfarins eji £? judexg)i Ab Hieronymo , procurante etiam Prieviate h), proipforum tribunali, Romarn citatus eft Noiter, ea lege, utinträ 60. dies, poft acceptum mandatum, fe illis fifteret

De tempore, quo feripta fit Citatio, fiquidem perie-rit, non conftat inter Hiitoricos: iliam autem Lutherofuiffe obfatäm, d. VII Aug. iyi8· aperte colligere pofiu-rnus A). Non ergo afientimur Cel. Moshemio /), flatu-enti, Leonein X, monitum ab imperatore Maximiiiano 3

Lutherum in jus vocaffe. Etenim , tantum abeit, ut No*fter in odium ipfius venerit, ut usque eo, levitatis Hier-^archias Pontificiasf UIuip fit pertaefium, ut3 (1 quid de-

# ) 7 ( ^

trlmenti, ex do&rina Martini, caperet arrogafa Roma-nenfium poteftas, Maximilianus certe id ®gre non tulis-fet. Quemadrnodum mentis explicavit fenfa Pfeffingero,Fridenci Eleél. Sax- Confiliario: quidfacit Monacbus ve-fier ? Nonfpernend# funt Ίbefes ejus: facerdotibus nego¬tium facejjet m); effata, quibus benevolentiam Impera¬tor« gratiamque erga fe expertus Nofter, plurima ut fi-Jeamus *). Neque vero, fine ulla ratione,a Moshemio fa&aeft mentio Imperatoris: qulppequi, Augufta Vindellc, dieV. menf. Aug. ad Pontifieem miferat literas,qu® exitiumLutbero machinarentur n) i quamvis hoc ab adminiitrismale fanis, qui, Imperantium nomine, illis imprudenti-bus, multa agere affoleant, profeftum, exjam didis fe-qui videatur, At vero, quod monitus a MaximilianoNoftrum eitarit Leo, id negamus & pernegamusj quoni-am liter® ift®, tempore Citationis,'ne Romarn quidem al-ht® erant, ut Maimburgius o), quantumvis Pontificius,confitetur, nuilam ad illum corredionem adhibente Sec¬kendorf ρ\ Nec aliud inveniri licet fcriptum Impera¬toris, hac incauiTa, antea exaratum: quod autem com-memorat Anton. Varillas q), Hiftoricis optimis viderenon contigit, atque adeo fidei faciend® haud fufficit*

a) Sine dubio Sylvefter Prierias, qui, Tbefes Lu-tberi refutaturus, librum feripßt in Dialogo, quem vidiapud Lofcher Acta Reform. 1. //. C III, b) Vid, Dia¬rium Vadften. edit* Renzel, ρ. zip. c) Seckend. /, c.XXL Add. d) Lofch, l. c. e) Lofch. I c. in Prier. E-pifl. dedic. ad Pontif. Dialogo preemifja, Conf. J. SleidaniHift. Carol. V. L Lp. m. 8- f) Maimburg» Hiß. Luthe·,ran. L 1. S. 16\ conf. Ep. Leon X. ad Frider. Eleä. Sax. d.23. Aug. ΐϊ»8- dat. quam vid.' Τ. I. Witt. Opp. Luth. /.2oj. & apud Lofch, l c. p. jio. Pontifieem fortaße puduipPrier iatis, Lutbero inimici, quia de ejus judicatu Prin*cipem cclavit y m Ep, cit. ubi Jolus Hieronymus judex di-

cituz

❖ ) 8 ( ψtitur. g) Ep. ad Spalatinum d. 8 Auq. T. 7. Epiflolar.Luth. η. A.I. b) Löfch. /. c. p. jyz. i) Poftilla fuperBreve Apoftolie. f. Ep. Leon. d. ad Cajetan. d. 2j. Aug»T, I. Jen. f. 182. k) Vid. easdem Poftill. & Ep. cit. adS palat. /) Infl. Htfl. Eccl. Ant. & Recent* See. XVI. p.65p. m) Seckend. Λ c. ρ. 42. *) Vid. Seckend. ρ. 42. Jq.Lofch. I c. C 1. ρ. q. Lf C. VII. p. s!7- «) 1- 7. Jen.jfsify. & Sleidan, l. e.p. 7. 0) Hiß, Luth. L. I. S. 16. p)Comm. in Hifl. Luth. Maimb. ad le, q) Hifloire des Re-volutions de la Religion.T. I.ρ izQ.Conf. Lofch. Uc.p.^iJ.

§. IV.Luthero Romarn evocaro, non acquievit Pontifexj

fed Cajetanum, praecipue Lutheri opprimendi & ad llr-bem perferendi cauffa, ad comitia, quse Auguftae cele-brabantur, mifit a): quem legationis finern negant Pal-lavicinas b), aliique, dignltati Cardinalis , hac ratione,confulturi. Equidem concedo, mandatum Pontificis, deNoftro cohibendo, totidem verbis non exilare in inftitu-Hone) Gajetano III. non. Maji 151g, data c) i interimtarnen, quod Leo, Bohemorum hsereiin, a Cajetano ex-ftirpandam , nominans, Lutherum ejusque affeclas vo-luerit fubauditos, ex edi&i verbis, in univerfum de o-mni opinione aberrante a doétrina Romanenii, intelli-gendis facile eft judicatu. Nobis etiam confentanei funtfcrlptorum quidam , Pontificis partibus ceteroquin faven-tes, e. c. Od. Raynald d), Aug. Oldoimts c), G. J. Eggf). Quin etiam Pojjevinus tacet alia, Cajetano exbibita,negotia, &, palmarium hoc memoria* tantum prodens,wijfus, inquit, eft Legatus, ad compefcendos profanos ru~mores 1 quos Μ\ Lutherus, Islebenfis, novus b<zre[iarcha>apud Germanos excitaverat g). Id vero » quod difertenon proefcripferat Leo, planiffime dixit, in literis, adEridericum EieéL & Cajetanum, d. XXIII. Aug. 1 f 18- da-tis b) i tot conviciis Lutherum profcindendo, rotclamo-

ribus

# ) 9 C &

ribus ac minis Reges & Principes, qui Noftfo forte patro-cinareniur, infequendo, ut ab AntiChriRo deteriora rionexipeöaveris. Ex harum literarum argumento , Luthe-rus, Äugcftam proficifci, eR jufTus, rationem Cajetanoredditum doclrinas 9 quam ni revocaverir, cuflodia reti-nendus * donec a Pontifice aliud in mandatis kabuerit Car-dinalis» ut cormn Leone & Sede Apcfiolica ßfleretur i).Scriptione iRa, antea faélam Cardlnaii roplam, cum Lu-thero agendi, publice c-onflrmatam, fcias ; cave igitur,exiRlmes, inde oriundam: etenim jam tum Cardinalis,Lutherum in fuam redadurus poteRaiem , Eiedtorem, de1110 non defencfendo, adhortatus fuerat, quod, ex Fride-rici EleéL epiRola refponforiai ad Cardinal. Raphaelem,Tit. S. Georgii, d. V, Aug. data, conRat k).

a) Seckehd. /. c. q.2. Lolch. Le. C. VIT.p, 30g· b)Rift Lone. Irid. L 1. C VII. /. 2. c) Löfch, C VII p.3310. d) AnnaL ad /1. 1318* p. 236. é) Vitar« Vontif. T.HLp. 5yr. f) Purpura Do&tß L. IV. p.j88- Conj. Löfch.k c. (f) L. c. vid. Jupr. (j\ IL h) Utraque Ep, vid. in T.L Witt.jfz63.Lf [q. i) Vid. Ep, tit. ad Cajetan. k) Ί.I. Witt.j. 227.

§. V.Vi Citationis, tribut! erant Luthero 60 dies (§. III.);

1111 autem vix, per 16 dies, contigit effe libero, antequamdenuo vocatur Auguftam (§. prasc.). Quam injuriamqueRurn audiamus ipfum Lutherum, Augufta redeuntem;omniunu inquit, fvaviffimum Breve, ad Cajetanum., da¬tum e(l XXIII. Äug, & ßc inträ datum Brevis &Citatio*ηem cucurreruut 16 dies. Calculum pone , Lecior, & in-ventes. Dominum Iheronymum , Epifc. Afetik velante mi¬hi infmuatam (Stationen), aut inträ 16 dtem ; pofl infmua-tam, procejftße contra me, indicaße. damnajje, det laras-Je. Si nunc quaeram, ηbi nunc 6o tili dies, mihi dati inCitatione mea> qui ineeperunt a VII. Aug. ßniebantur au-

B tern

5{c ) ro c &tern circiter VII. Ocfobr* ? Eft i lie mos, e(lflyIiis Roma-ficQ CurtiZ, ut eaäem die citent> moneant, accufent, indi-cent y damnent, declarent, pruefertim tanto fpatio abjen¬tern & ignorantem I Qiiid refpondebunt, nifi fefe obb tos c/elieboro purgandos fuUje , quando boc mendacium adoma¬re parabant a)? Malum Luthera imminens , cum vixquiverit praecavere Fridericus, atque eiusmodi conarurnparum confultum,, ifta praecipue tempeftats, duxerit: utrne ramen deeffet Noftro, quem in deliciis habuk litera-torum j ieviillius, Msecenasj partem certe ,, eamque gra-viftimarn, quae Luiherum Romse manfent, toiiere cona-tus eit^ atque, divina affulgente gratia , fuftuUr. Scili-cet, experientia edocftus, Lutherum infontem , (i Ro¬marn adiret, &, quam profefTus fuerat, veritatem, op-preilum iri, facile inteiligebat. Cum Cajetano itaque,qui, Pontifrcls, quod dicirur, a bitere Legatus, ad co-mitia Auguftana, una hceiit, de cauifa Lutheri, in Ger¬mania, ab aequis judldbus cognofcenda, transegit Eleélor,fe nequaquani pafturum, ut Romarn traheretur Lutherus,fign ifieans b). Quae quidem paétio cum literis non eiteoniignata, perdifticilis & obfcura erit quteftio , quaiernde re Lutherana, inierint rationeov Interim ramen novi-rnus, Cajetanum id praecipue egifte, ut in Lutherum pot-eftatem haberet r), eumque in finern , id potifftmum ha-buijje mandati a Pontifice, ut omni fhtdio C£faris & Prin¬cipum animos Noftro faceret adverfos d). Eleélori vero,litern in Germania dirimendam, maximopere luiiTe cor-di 3 affirmans Nofter: mihi, »k, feripfit III. Princeps, feiti caujja mea egifjey ut Cajetanus fcripferit ad Urhempro mea caufla committenda ad partes Germania*: & in -terim id me debere exfpeclare e). Quod an bona fideeffecerit Cardinalis, dubitari poteft: nihil faltem refpon-fi , Roma Cajetano lati , ex ullo audivimus, nedumeomperimus.. Surnmanv hic adamamus Friderrci conftan-

tiam,,

) II C

tiamj qua, fe a propoiito deterreri, noluif: deilloenim,eundem in rnodum, loquitur Lutherus, nondurn citatus:Princeps , inquit, nofler, miro ajfectu, jo lidis bis (lu-diis Iheoioqice inc linatus, acriter me tf Carlftadium inproteBionem, non roqatus (ufcipit, nullo modo pafjurus,«r ad Urhem träbant, Hk non ignorantes Jat cru-ciantur f). Hinc denique conficl, crediderim , Fride-ricum pro auéloritate, qua pollebat 3 atque amore, quoin Noilrum fkgrabat, fe Cajetano, ibum expoftulanti,oppofuiiTe, Lutherum neque Auguflam, neque Romaniproftélurum, Cardinali indicando g). Quod qvum Ca¬jetano minus arrideretq e re eiTe duxit, de illo, quod Π¬Ι) i arrogaverat, jure potius decedere , vel ad Principemfimulationibus faltem commovendum anniti, quam, in-feéta plane re irritaque, domum revertL Quare pollici-tus videtur Cajefanus, fore , ut Lutherus Romarn nonfTiictereiur , nec fidem petere neceiTe haberet publicam,ilhmque, Auguftse anditum, paterne benevole ejjet di-trä(Jurus b) Quod Fridericus, multas hujus caufia? per·peiTus moleitias , tandem concefht, prominens fimuJ ,

fe ej}eclurum , ut coram Cardinali fefe fifleret i). Iterergo Lutheri Auguflam fieri juiht, nec literas, fidem fa-cientes publicam r ipfl neceffarias, Cajetani fortaiTe du-dus lenociniis, reputans A).

a) T« /. Jen. f. ιS2. t>) Pr£fat. Opp. Luth. Aclaab ann. 1517, ad rpio. breviter comprebenåens. c) Ep. cit.Pont. ad Cajet. d. 23. Aug. Conf. Lofch. /. c. C% VII, p.312. d) Ep. Luth. ad Spalatin. T. I. Epp. n. <>6. e) Ep.ad jo. Langum d. altera oclav£ Nativ. Virg. b, e, d. iE.Sept. ijifi. f) Ep. ad Eund. d. S. Bened. /. d. 21. Mart.ej ann, T. I. Epp. n. 3.0. g) Lofch 1. c. b) Vid. Ep» Fri-der. adCajetanwA g. Dec. Ί. 1. Epp. ρ. iog. i) Vid. Eand%Ep. Conf. Ep^Scalatin ad Luth. 2.1. Epp. n.fp. k) Conf.Ep. Ejusd. af) Eund. T. I. Epp. p. 111.

B 2 §, VI,

# ) Ϊ2 C &f. VI.)

Hase dum AoguHce gereb.mtur, Lutherurs, quirl re-fponfurus eilet Pontifex qucefms Gajetani (§..p'rcc.^exfpe-dans, confcientia bonhatis cauflae, fpem in Deo colloca-vit fiduciamque, & de itinere, Ronsam faciendo, ut ma¬xime appropinquaret, ira maxime cogitavit a), Piinci-pi interim literis fupplicavit, ut» auxiü-α ferente CsefareaMajeitate, impetraret ftbi rewffionem J.commiffionem caus-f<s ad partes Allewannt£ b). Quo! etiam Spalattnoper Eleitorem & Pfeffingerum> efficiendum commenda-vit c). Pari ratione , a Senatu Academico Whtenber-genfi, id, quod meruerit, precatus eil teftimonium , adPontificem, & eos , quorum intererar,. mjttendum proeaufia in Germania cognofcenda. Haee adeptus eit adeoampla, ut nihil fupra , in literis eommendatitiis, ad Lea*new pariter, ac Miltitium, d;. 5. Sept. feriptis d). Quam-obrem iunt e)» qui dicant, cum Mamburg. interpbfittsElettoris Sax, & Academie Witt, pro Lutbero preeibusconfenßße Pontificem, ut eaufja in Germania cognofcere-tury data judicandi facultate Tbomte de Vio j). Quodveritati repugnare, cuivis, A&a inipicienti, patet. Et-enim litera? Pontificls ad Ele&orem & Cajetanuw, de Lu-thero, Augullre exandnando, feriptae /unt ante (§. IV.^quam apud Leonem intercefferint Wittenbergenfes. Prte-terea Fridericus & Academia Witt, ab tequis judieibus utaudiretur Lutherus, votis expetierunt g); non autem aCajetano, iibi iuoque Ordini adverfario b). F.Ie&or ita-que, permififTe, potius eft dicendus, coiloqulum Noiiricum Caje-rano, quam optaiTe, ut inflitueretur, vel, quodmulti perperam dicunt, effeciiTe. Valde etiam dubito »an voluntati Principis , & preeibus amicorum annueritPontifex, conlentiendo ad cauflam Lutheri, in Germa-nia , cognofcendam , neceffitate foluti, Romam profici-teendi? quamvis Hifloricorum plurlmi illud affirmare,

fm t

# ) 13 ( ❖fint aufi i). Etenim a) , aditus ad Cardinaiem, Lutherofmperati, eam non fuiile conditionem , ex literrs Poati-iicis ad FJedorem & Cardinaiem k) conftat: neque veroaliud invenimtis Aulas Romanse mandatum , quo averfafuiffet a propofiio /3). Per loca, longo iruervallo, re-rnota , & exiguum temporis fpatium, quod inier aece-ptas llteras hafce , Romarn, dimidio rere exado mens.Septembris /), perlatas, & fadum iter Lutheri Witten-,berga, non dum finito eodem menfe, interceilerat, haudIicuiiTe videtur euiquam r de edidls mutandis % cum Pon-tifice pacifci, ns dum affenfionem ejus nancifci« y) Equi-dem nec video, cur tanca aniraorum contentione, abOptimatibus Auguftanis., fides publica, Friderico non di-cam renuente , fed quafi prohibente (§. V.)» Noftro>fuerit procuratay Fi, illa non gaudenti, inviolato eile at>cidiflet, Quam prudentem agendi rationem etfi crimina-tos deprehendimus adverfarios m), perneceiTariam ta¬rnen, iiquidem falvum fe voiuerit, fuifie , prodit Mahn-bürg, dicens Cardinaiem absque dubio apprehendijje La*therum, ntfi Monaehus ifle fatis aflutus,. literas commea-tus ab Imperatore impetrajj'et , antequam coram Legatoeompareret n). Nec vane forfiran, (ine fide publica hocmetuiiTet Lutherus o). $). De Noftro, ad Urbem mitten-do, Cajetanus, jam dudum finito colloquio Auguftano,Principem, epiitola d. 25. Od. feripta p), adhortatus eft,quod , Luthero profedionis Romanis abfoluto, non fe-eiflet, uf nobis quidem videtur. Tantum igitur abeft,ut, per Auguftanum iter, in nihilum evanefeere voiue¬rit Pontifex Romanum, ut potius illo adjumento, huicinfervituro, uius fit.

a) Conf. Ept ad Spalat. Comitia Aug. frequentantem,die Syriaci, i. e. d- 8» Aug. dat. ideoque perperam ab Au-rifabro ad d. Syriaci Vernum f. d, 16. Martii, poßta Ί.Ι.Epp. 11. 41i Item Gonf% 2. I, Epp. nn. 56-59% b) Ep. cit. ad

R a< Spa-

) 14 ( #

Spalaf. c) Conf. Epp. citt. d) Utraque' Ep. exflat. Ί.7.Witt. Lat. /. zoq.jq. e) Sleidan. 1. c. p. w. /0. Moshem./♦ c. p. eundemfere in modum Th. Forilman in Vi¬ta Lntb.p. 30. f) L c. S. 17. g) Vid. Frid. Ep. cit* adCard. Raphael. Conf. Epp. Acad. Witt. citt. h) Seckenck/. c. jf. 2j\ p. d.i. t) Sleid. /. c. Selneccer. /. c. p. 44. Au-élor DiiT, de Colloqnio Aug. Lutberi cum Cajetano , ed.Lipf. /722. Pne/. D. C. F. Bcernero, jf. F. Moshem.I. c. aliifque. k) Supr. citt% r/. 2?. Λζ/£. 1) Lofch. I. c.C. XL p. 440. m) De quibus vid. Seckend. /. c. S. ig. jf.3^. Add. n) L. c. /. S. ig. 0) Seckend. /. c. jf. jtf. p;)T. L Epp. ρ. /ftf".

5. VII,Ubi mandatum Principis ($. V.), de itinere Augu-

ftano, Luthero innotuiiTetj illud, magno fidentique ani-mo, aggreffus eft, & quidem pedibus , atque adverfa va-letudine in via laborans a). Vinariam accedens, a Prin¬cipe , qui, Augufta reverfus, ibi morabatur, literascom-meridatitias ad Viros, Augufts; magiftratum gerentes, a-liosque, farna & integritate, celebres, accepit perferen-das, viatico etiam donatus b). In Monafterio VinarienfiFrancifcanorum pernoélavit Nofler , ubi monachorumAdminiftrator, ,7ob. Keflner, his verbis eil illum allocu-tus: Lieber Herr Dotfor, die Wahlen find bey Gott ge-lehrte Leute. Ich habe forg, ihr werdet eure fache fürihnen nicht erhalten können: Sie werden euch darob ver¬brennen. Cui Lutherus: Mit Neßeln gieng et eher, abermit teuer ftåre es zu brits. Liber Freund, bittet unfernhebern Herrn Gott in Himmel mit einem Vater unfer vormich und fein liebes kind Chr iflum, de{Jen meine fache //?,dajs er dem wolle gnädig feyn. Erhalt er nur dem dieSache, fo ifl fie mir fchon erhalten i will ers aber demnicht erhalten, fo werdichs ihm auch nicht erhalten kön¬nen i jomufs er die Jchande tragen c). In Templo Ar-

cis

❖ ) '5 ( #eis VJnarienfis, concionem Sacram, Fefto S. Michaélishabuit; cujus fummam, literis confignatam, ad Spalatin.nijfit d). Vinaria relidla, Norimbergam pervenit, ubieomitem adeptus eft Wenceßawn Luteum, amicurn in-tegerrimum e). Uterque horum pedibus iter confecit ,ad tertium ab Augufta iapidem, atque inde, curru condu-éto, in urbem veélus dt /).

υ) Proef. Opp. Luth< eit. ab Α. ιριγ. ad Α. if2o. Coli.Ep, ad Spalatin. Ί Ι. Ερρ. η, 62. b) Conf. eit. c)Myconii Rift. Reform, ρ. $Q.fq. conf. Lofch. L c. p. 447.ä) T. I. Ερρ. ρ 127· /<?· üpi r Weneeflaus Siniiter,Theologus Dexter , per jocum r a Lutbero appeUari, /0-litus erat, vid. T. l.Epp.p. 124.. Conf. Lofch.7.. α p. 441:../> F/d T. 7. hieb. f. 2

§. VIII.Sic, preeter fpem & exfpedationem adverfariorum „

fibi perfvadentium, illum nequaquam venturum <<?), Au-guiiam intravit Lutherus, die S. Marci poit Francifcumb)y quem fuifife d. VII. Oétobr. ex Baronio e) oftenditLöfcber d) contra Maimburg. e)perperam diem XII«Od. & Seckendorfium f), illique innixum AueloremDifferr. de Colloqu. Äug. /) , diem h. m. VIII. adven-tus itatuentes. Simul ac in urbem venit 5 nominis fuirumore plena fuit eivitas r bJ omnes vider e bominemytan-ti incendii Heroßratum r cupivere b). Mifit, primo fta-tim die , Lincum & alium quendam , Cardinali, fe ades.fe nunciatum t): quibus clementiam & ofhcia quaevis;etfi promifit Legatus ; noluerunt tamen quibus Noftercurse erat, amlci , fidem a Martino ipfi habitum frifciebant enim, cum Luthero ut loquar, eum in me exa-cerbatiffimum intus, quiequid ßmulet foris: quod C egointellexi aliunde non objeure A). In primis D. Chr. Lan-genmantel & Conr. Beutingery Luther! magnopere refer-te j, exiilimarunt, prius impetraile 5, ab Summo Imperan-

te»

£ 3 ι6 ( $

te, fidem pubBcam, quam ad Cajetanum accederet. Hocautem diffvadentibus Legsti miniitris, praecipue OratoriUrbano de Serra Longa, qul Noftro verborum apparatu ,fidem facere conatus eft de gratis Csrdiäalis, ii absquefalvo , ut vulgo loquimur, condudiu, eum adire non du-bitaret, & 6 tantum litens, f. Revoco , uteretur, fi-gnificavit, fibi non lieere, quamvis velies, ab illorum,quibus coromendaais erat, confiliis recedere. Quendamnunciorum iecum fufurrafte , narrat Lutherus, de fiduciain Cardlnali non colloeanda: ne credas, ajebat, mentiun-tur, non fervat fidem l). Aliquot interim dies acceiTurrisd Cardinalem diffetre neceire habuit Noiter, fidem pu-blicam nondurn naétus, liquidem Imperator venatum exi-erat m). Amicorurn vero beneiicio, factum eil, ut pre-cibus annueret Imperator Luther!, & Thomam de eo5 a-cerbius non tradtando, monendum curaret n) : id qui-dem indigne ferente Cardinal!, cujus fine arbkrio, lite-ras, publicam fidem facientes, dare noluiile ConfiliariosCsefareos, affirmat Legatus o), Id petentibus conceffitquidem Cajetanus, ea tameη lege, ut ne nominis fui ul-lam in literis facerent mentionem p). Etenim Cardina-lem noluiße, feribit Pallavicinus, ut cortfenfus /uns patefi-eret, ne bac ratione comprobaret, a prof-mo Principe fi¬dem porrigi reo , in caitjja religionis, jam ad Pontificemdelata q).

a) Lofch. /. c. ρ· 4Pt. b) Ep· ad Spalat. 7.1. Epp. n»So. c) MartyroL Rom. ρ 622. d) L. c. p4 45*2. e) L. c*S. n. f) L. c. & 1$, f. 4/. P 4% g) jf, vIL b) Ep.ad Spalat. 7. L Epp. m 6p. i) Ep. ad Rund. n.62s A)Ep. dt. I) 7. I Is leb. f. 2. m) Seck. L c· jf. %é. η)Vid. Pr(ef. Luth. rit 0) Ep. ad Ε Le dt d. 25. OB. 7. /·Epp. Ρ· ιο6. fq. ρ) Ep. dt. q) L. a L. L C. IX* 11%2. Cöfif. Seck. L c. jf. JO.

§. IX.

§. ix.Ab Imperatore LIvi condu&us litens niunifus

prcec.J , confert fe ad Legaturn, d. XII. Od:, comiratusLineο, ac aliis quibusdam. Ante pedes ejus prodratus,diiationem adiius, & fidei publica impetrationem excu-fat, fimulque omni reverentia petit veniam eorum, qua»vel feeifiet, vel dixiflet teniere, effeque fe paratlflimumedoceri, & in faniorem duci fententiam, fjgnificando «)·Lutherum Cardinaiis erigi jubens, ex mandato Pontifi-cis, fe iili tria proponere facienda, ait: primum, utredeat ad fanitatem & errores revocet: i'ecundum ,ut promittat, in poßerum, fe ab iisdem abflinere vclle: ter-tium, ut omnia etiam caveat, qu& tranquillitatem Eccle-Jt£ perturbarent h)· Lutherus vero, cum neutrum horumpoftulatorum ie facere pofTe negaverit, atque a recta con-fcientia ne transverfum quidem ungvem recedere volu-eritj triduano colioquio nihil effedlurn eil, niii, quodLutherum, ad Scripturas Sanétas, miilis Sshoiafticorumtricis, unice provocantem, vel irriferit, vel ad revoca-tionem urgere laborarit Cajetanus , una cum foeiis Ica-Jis. Neque vero hoc cuivis mirum videbitur, fi, quas deCajetani eruditione diximus (§. I!.;, cogitaverit, tem-porisque iftius infcltlae pariter, ac impietatis, recordaiusfuerit, qua fa&umeft, ut, pofthabitis literarum itudiis,in locum Verbi Dei, de foiio deturbati, fuccefierint de-creta Pontificum & Scholafticorum piacita, ad regnumPa-pale ftabiliendum , compohta. Liceat nobis fuifle bre-viffirnis in deferibendo colioquio Auguftano Cajetani cumLuthero, fiquidem hoc ex profeilo egerit Auttor Difler-tationis elegantiffimse, fupra memoratee, &, poftiilum,Lojeber c) otium nobis, hacinre, fecerit. Quodfih^ctranicripfero , vel, mea qualicunque opera, expofuero,aftum agere, vel Iiiada pofl: Homerum feribere, optlmoiure meritoque , effem cenfendus. Ceterurn, qui ccnfli-

C ftiev

❖ ) Ig C ΦéBonfs hujusce fcire cupit narratlonem, adeat ipfos Ope-rum Epiftolarum Lutberi Ίomös*

a) Via. Mat. Act. Äug. Ί. /. /1/Λ ρ izr,fq & alibipflffim. b) Vid. Kelat, cit. Co»/. Ep, Luth. Apologi ad E-led. 1. / Epp. f. ii2» c) L e. Capp. XL XV.

§, X»,Nobis re iia t oiiendendum, qua ratione Cajetänas La*

t!ierum? hoe in colloquio, fupprimerevotuerit, Scilicef,Gardinaiis, rationibus usquequaque Infuper habitis, nonnifi poteftate Di&atorfa, atque folk audbritatibus pugna-vity his, iimilibusque, ufus formulis? velif, noEs, hodie©portebit te revocare, alioqui vet propter bmc locum a)tomnia tua dieta äamnabo b).° vade r aut revoces / aut ineonfpeBum meum non revertaris *). Refponfionem etiarnliteris 5 quemadrnodum inter ipfos convenerat, manda-fam, ubi legifTet, nihill fecit Cajetanus, multa & iηamaverba, i(tam ^ydiéiitando e). Lsoninam deinde exuens,.vulpina fe mduit peile, frmtsndo violenriam favore, fal-iaciffime fimulato* Staupitium, ad fe arcefiltumy multiibianditifs commovere annifus eil, ad Luthero perivaden-durriy ut fua fponte errores revocaret, quod fperabat, il-ium facile effe&urum, jaha Sedis Apoflolicte reverentia r

fine ulla nota Fr. Martini dj. Q iod Hem eiTe , in ilatΝ iiier, ac fl dixiffet Cardin* Iis: cum perpetua infamiatqu£ (ctlicet fequi Jolet eos, qui timore hominum contratonfcientiam amegant veritatem ej. Staupitius quidem yfe lam tum Mart imim y ut Eccfcfise fefe fubjiceret, mo-nuifTe % fe voiuntati Cardinalis nibilo fécius morern gere-re velie: verurn enfm vero ingenue confefFus eii5 fe Lu^jheri ingenio, & Sacrarum Lltterarum periiise, fonge effespatem, atque adeo neque Mandis, neque auPreris s ver··abis eum poffe pervincerer Cardinali autem r Pontifieisnomine agenti, Martimm potius obfecuturum /). SedCajetanus^, fe eum silo amplius coiioqui velie negans :ego9

inquit,

% ) IS c -Sjcinqiilt, nah cum hac hcflia loqui. Habet enim frofundofoculos, & mirablies fpeculationes in capite Juo q). Quid,quod animi perturbatione eommotus, Jcribam> ajcbat, fp/earticulos, quos revocare debet Lutherus, ne preetendatbi in jpecie nihil indicatum ejje h), Quos articulos cumde/ideraret Lutherm» protrahique in dies negotium vide-ret, atque non ignorans, Legatum Romarn mififfe refpon-fionern, a Luihero , fcriptam, confifum, fore, ut fen-tentia Pontificis, de Luthero, quantumvis literis public!eommeatus adjuta, tollendo, ante fibi innotefceret, quamNofter Augufla proficifceretur i): Lincum ad Cardina«lem abiegavif, rogatum,ut ütem dementer componeref.Eum fat benigne exeeperat Cajetanus3 refpondendo fe Lu·tbero bene velie, nec haereticis eum accenfere, cauilamejus non adeo eile ma lam f dummodo doétrinam de Indul-gentiisinraélam relinquat, &, quce illis oppofuiflet, revo-cet: controverfiam enim de Fide non effe compofiiu dit-fidllorem, quam ut una, aut altera, diiTertatione pofletdirimi. Quo ipfö, ftudium pecuniae Romanenfibus adeoeiTecordi, ut fidei anteponatur, prodidit Cardinalis: qua-re optavit Staupittus, ut vox illa Cardinali, exaudienti-bus pluirbis, excidlflet k)* Ante abitum, duas ad Car~dinaiem Ii teras, officii plenas, fcripflt /)/fed quibus, parceteris ccnatibus, data fuit fortuna» intelligens ergo Lu-therus, Cajetanum id folum agere, ut fe, omnibus rno-dis, opprimeret, sfque cohortatione ,a Nobilibus & pru-dentibus quibuscunque faita , ut ne Italo crederet, fed fi¬bi rebusque fuis coniuleret, domum, äter mature facien-do, repefere decrevit. Aft injuria , a Cajetano, laceffi-tus, Fontificem male injormatum, ad melius informandum\appeUavit, Notario & teflibus, ur mos erat, prafentibusm). Dein die XX, 0<£L, fummomane, Augufta profeélus,& d* XXL ejusd. menf., i neunte vigilia Omnium Sanéio-tum, incolumis, praeter omnium, etiam fui ipfius n),,

C ζ fpem

$ ) 20 C ψ'fpern Wi'fienbergam rediit, eodemque die, quo, anteannum, fuas, contra Indulgentias , promulgaverat The-fes o). Haec animo, minime quidem aequo, ferebat Car*dinaüs p), quod illum , Lutheri potiundi, Romamque mit-tendi, quemadmodurn conitituerat, fpes fruftrata eilet o-mnis. Mahnburgii q) errores pariter , ac iiniftra Vcivil·lafii r) jüdicia, hoc de negotio, non moramur, quoniarnIII. Seckend. s) iüa refutavit· Nos, pedem figendo, DeumT. O. M. fupplices veneramur, quod Lutherum, verge Re-ligionis Statorem, & Atlanta, molem maxlmarum rerum,ac odia univerfee Romanenfium catervce, humeris fuis,fus-tinentem , prasftare voluerlt fofpitem ac incolumem.

a) De Fiele, adfalutarcm Sacramenti fru&uni perdpi-endnm neceffaria. b) Ep. Luth. cit. ad Ele£t. *) Ep.cit. c) Ep. CajcfEad Eleét. cit. d. 2j*. OB. Conf. Luth. Ep.apolog. cit. adEund. d) Ep. Cajet. cit. e) Ep. Luth. cit.f) Seckend. /. c.p. 47. g) Mycon./. c.p. 33. Conf.Seck./. c. h) Selnecc. /. c.p. 61 i) Selnecc« I.e. k) Conf.Rel. prolix. cit. I) 7. I. Ep)p. f. (j6. fq. m) Appellatioexftat T. I. Altenb. f. 133. fq. η) Vid.Ep Luth. ad Phil.Melancht. Τ. I. Epp. n. So. ο) Ί.Ι. Alt. f. iqo conf. T.J. Ερρ. ρ. 101. p) Conf. ejus Ep. cit. ad. Éleét. q) Ζ c.SS. i(j. 10. r) L. III. de Haref p. 133-232. s) L. c. jff.40.3Si Add.

S* D4 G·