HISTORIA DOGMATISDE

INSPIRATIONE DIVINASACRORUM SCRIPTORUM,

·= " - =a-

QUA Μ

VENIA MAX. INEN. FACULT. THEOL. UPS.

Ρ RiE S ID Ε

DOCT. JOH. LOSTBOM,PRIM. THEOL. PROEESS. REG. ET ORD.

ARCHI - PR AEPOS. UPSALXENSI.

PRO GRADU

P. P.

mag. JOHANNES LüNDSTRÖM,S. THEOL. LICENT. REG. MAJESTATI A SACRIS EXTRAORD.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. IX APRIL1S MDCCXCVI.HORIS ANTE ET POST MERIDIEM SOLITIS.

UPSALLF, apud Joh. Fred, Edman, Reg. AcacL Tyg»

HISTORIA DOGMATIS

DE

INSPIRATIONE DIVINA SACRORUMSCRIPTORUM.

§■ ι

Originem librorum, quos, Γι a paucis de quibusdamfecus fentientibus diicesferis, omnes, quorquot Chri-fto honorem deferimus, uc iacros veneramur, a primisinde fan&isfimee religionis iniriis, divinam cornmunibusfuffra giis agnoverunt chnftianorum ecclefiae. Nec eil,ut argumenris id adftruere allaboremus, quum totum fa-luraris difciplinae aedificium huic fundamento ita inniratur,ut hoc generalirer fublato, illud fimul radicitus corruereoponeat. Quo vero refpectu veritatum, quas facer co¬dex ' compledtitur, auclor rummum Numen audiar: quaratione primum cum morralibus cornmunicatse fint: quid,$: quantum humanis ftudiis in hoc negotio debeatur: idin Ιίbris theologoium, cum primis eorurn, qui proximepraeterlapfis feculis floruerunt, follicite admodum quaerifolet. In quorum piacitis fuper hac re eruendis, ur ju-cundam i pil coUocavimus operam; fic nos, quod facra-rum litterarum ftudioiis non prorfus ingratum fuerit, a-£turos judicavimus, cum brevem do£lrinae dei acrorum Scriprorum hifioriam pro virili fcribere in ani-mum induximus; quam Speciminis Academici loco, mitiTuae, B. L, oenfurae j »m fubmittimus,

A §. IL

^ 2 Jfr

§. II.Rationern, qwa V. T. Scriptoribus in confignsndis fa-

cris litteris adfuerit Deus, ipii nullibi luculenter tradunt.Ad au&oritatem vaticiniis, admonitionibus, do£lrinis fu-is vindicandam, fe a Deo jusfos loqui,

3 Λ?*·£tor colligere poteft. Tanto minus in dubium vocendaeft eorundem in libros facros religio, quam Scriptorumviventium publica au&oritas, praeeedentium, quae in diescomplebantur, varicinia, patrum traditiones, rerum deni-que in ipfis contentarum rnajeftas, quam maxime com-mendabanr. Sed Γι per hare argumenta fan£lioribus lit-teris, quod aequum fuit, futim itabat pretium & decus;fimul non eft infkiandum, fervens populi ingenium, fa·nioris philofophiae difciplina haud ftibadftum, fuperftitionimateriam Temet exercendi mature Tatis inde arripuisTe.Hinc male fedula illa in vocibus fingulis argutandi libido,quae apud Judaeos nata 3), multos primorum feeulorumchriftianae ecclefiae patres infecit 4), per asiidua myfticaeinterpretationis amicorunn ftudia, ad Doftra usque tempo·ra propagara. Quum vero de divinis Tuis fcriptoribus an-tiqua Judasorum ecclefia jufte gloriatur, non ramen omneseodem & aeque fublimi fenfu adflatum Numinis expertosfuisfe defendit. Josephus folis Prophetis hane laudemvindicat, 7a ctvcSlecloc 7« 7roi\ouolccl

4

§ III.Si fcripfores Ν. T. conrulirnus, Judaicse ecclefiae in

hoc dogm&te fententias, t un c temporis obvias, probatasporius, quam nova luce illuftratas, invenirnus. Satis eftipiis in tranfitu quaii adfeverasfe, Scripturam esfe 3εοπνευ-ςον 7); Deum lacutum esfe per Prophetas 8); bos nonhumanae voluntatis impcru, fed Spiritu divino afbos, ora-cula fua protulisfe 9). Ad ipforum doftrinam & fetiptaquod arriner, nec illis autoritärem propterea, quod di-vinitus infpirata linr, diferte vindicant; ncque modum,quo in illis componendis ipiis ndfucrrr Deus, cxpücatiustradunt. Qui divinos hofce doclores proxime excipie-bant Evangelii praecones, eorum in hoc negorio veiligiaiemper fere premebant. Fidem funplicire.r imperantcs,philofophicam originis ejus demonftrationem omirte-bant 10). Quam docendi rationem, quum ut ineptamCelfus chriüianis objiceret, rämum abeft, ut illam fibipropriam & ufitatarn negnrenr, ut potius egregiam ejusad falutem hominum utilitatem defendat Örigenes 11).JHinc nullte de Facrarum litterarum origihe lires, quartimdiviniras prinripii loco ponebatur, quod aliaris dubitatio-nibus téntare xmpium ducebatur. In helüs cum htereticisfumrne demonftrationum vel eo redibat, ut conformitasiententiac, de qua difceprabarur, caiholicae eccleike cumfcripturis & antiqua fide 12), vel etiam illamm authen-

tia

7) 1 Tim. III. 16. 8) Ebr. I. r. 9) 2 Per. Ϊ. 2. t.I o) Origtv.es contra Celfum, !. T. c. 2.τ i) 1. c. 12) Chmtns Alexand' itius 80sv οΡιεξ Γ/ξαφγ,£ in di-·

eis Hetri numeret. J. Gerhard. L, L. Th. p. 9. — Irenaus n-dv. har.J. 3 c. i, Scripturam S. appellat fundamentuw k? colutnmm fidei rtoftra,& dum de dochma fcriptisque Foljcarpt juclioat, addit .TOiVltX ονμφωνούi ens γξαφχΐϊ ap. Γufcl>. Η. E. If 5. c. .ao.4 — Te, tullianus de Prafer*

"Χ, 5t»

tia 13) oRenderetur. Nec ad hujus dogmatis determina-riones, msjori fubtilicate confpicuas, anfam praebere fa·;eile poterat nova, circa inirium fec. ill, Alexandrice na-ta philofophice difciplina, quse Platonicis magnam par¬rem innixa decretis, in theologicum campum mox inve-£la, & eccieiise do&oribus, prcecipue Graecis, per plurafecula mirifiee probata, auxiliarem operam religionis do-ftrinis commodare jubebatur. Sicut enim in praccipuishujus fcholae fciris 14), ORrcENi etiam probatis, erat, peromnium homjnum mentem divinam naturam fufam esfefen, ut aliis Tdem verbis explicem, rationem, qua valentammi noiiri, ex ipfo Deo in corpora noßra delatam o-mnisque vefitatis divinae Sc humanae initia Sc elementacomprehendere: ßc in e'ffe£Ubus, ad quos producendosSc Dens & hofhines aliquid contulerint, dijudicandis, exi-gua admodum inde offertur occafio, qucenam illius, quse-nam horum in agendo partes fuerint, definiendi.— Nonramen deiunt ex Patribus qui obiter falrem, per ßmilitu-dines maxime, de ailione divina in Scriptores f. locuriib nr. Justino Martyri Spiritus S. eft infiar ple£lri ly-ram vei citharam pulfantis 15), Sc Athrnagoras illumfanétös viros, ut tibicen fift.ujåm, inflasfe docet ιβ).lui-Nitus Scripturas a verbo Dei Sc Spiritu ejus dicbas af-firmat 17). Cypbianus Spiritum S. fcribsm, proplietasveto ejus caiamos, quibus icribenda diclaret, appellat 18).

A 3 Au-

l

6 Jfr

Augustinus Servatorem, quidquid de faclis di£lisque fuisnos legere voluerit, fcribendum Evangeliftis & Apoilolis,tamquam fuis manibus, imperasfe asferic 19). Pkocopius,quoe in Scriptura traduntur, per homines quafi canales,ad nos pervenisfe, contendit 20). Unde quidem paret,bonos viros de divina a£lione magnifice cogitasfe; iédur in ejusmodi fimilitudinibus fas eil, ut oratori aliquidfemper concedatur; ita, quid relare ad recenriorum de-terminariones fenferint, ex talibus di£tis tuto exfculpinequit; praefertim cum haud raro Scriprores a Spiritu S.reliflos, & propterea interdum lapfos, concedant 2il; necalia fcripta antiqua Sc humana e. g. Hermae, Ignatii,cer. Setuv Sc S-εοπνευςων elogio apud veteres ornats vide-re, infolitum fit.

Ferreum & rude, quod quinque priora fecula ex-cepit, aevum exiguam nobis de Θ*·ττνευςκχ narrantibus fcri-bendi materiam fuppeditar. In veterum parum finitis fenten-tiis fubftilunt dolores, nullam fefe adcuratius explicandioccaiionem na£li. Quae quidem facies huic do£lrinae, neScholailica quidem difciplina aliquid novi in ea molien-te, ad feculum XVI per chriilianam ecclefiam manfit;nec difcidium, Pontificios inter Sc Proteilantes örtum,aliam illi mox inducebat formam, litibus eorum cum illaparum adhuc cohaerentibus. Sic Lutherus Patrum morelocutus eil, niii quod nova fimilitudine uteretur 22);

pri-

19) De confenf. Evangelift. c. 12. 20) Prafat. i* GenefimCl) Vid. G. J. Planck Einleitung in die Tbeologifche Wufenfcbtften

Erp. Ib. Lipfid 1794· P· 4*4· 22) "Die heil. SchrifFc ift Gottes wortgeichrieben und (dnfs ich allo rede) gebuchftabet und in buchihben ge¬bildet, gleich wie Chriftus, da» ewige Gottes wort, in die menfchheit ver¬hüllet". Opp. Lutb. Altenb. T. VIII. p. 534. & "Die heil. Scbrifft ift -. -allein Gottes, der hat fie allein gefprochen und gefchrieben". Ib, p. 301.

^ 7 Jf*

primi locorum theologicorum Scriptores 25), & libri no-itri fymbolici, hoc dogma urpote rem non conrroverfamficco pede praerereunr. Interea tamen quidam, Pontifi-cii maxime, iublimi veterum Sc parum evoluta opinionehaud contenti, eam plenius declarare Sc varia ratione ex·tenuare hoc jam feculo incipiebant. Quorum ftudiis ex-citati noürates, Scripturam C unicum Sc unice infallibi-lem cognitionum chriilianorum fontem ab altera parte,contra Romanos, ab altera vero pracfentiam realem cor¬poris & fangvinis Chrifti in f. ccena, contra Calvinianos,defenfuri, ideam infpirationis diu magnopere probatam,quae infallibilitatis chara&erem omnibus, quae in f. fcri-ptis contincntur, omnino imprimeret, compoiuerunt 24).Hinc do&orum plurimi partim in fcriptis ieorfim editis,parrim in Syfternatibus theologicis poft haec tempora con-ditis, modum hujus operationis divinae follicite exponerefuum esfe duxerunt.

§. IV.

23) Nec Cbemnitius in Exam. Conc. Trident. raodum infpirationis de-terminat; at cx pluribus ejus di£bs verifimillimnm fit, eum nullam fin-gularem ognovisfe a&ionem, quam fub ipfo o&u fcribendi expert» fuilfentauéWes; fed infpirnta o Deo hse fcripto appellasf«, quoniam partim jtis-fu Dei vel Chiiiti compefua fint, partim doörinam, quam a Dto vel Cbri-fio antea didicerant, continerent. Planck K c. p. 421. fq.

24) Ejusmodi praeter·« Lutbari di&a, quae not. 22 laudaninr, in li¬te faciamentai ia cum Helveticas pratcipue occurrentia, osfecüs ejos etiam,indireSe feltin», occafionem procbere poterant, notionem infpirationis fic ,ut faöttm eft, dtfmiendi. Hic vero quamvis in ardore certaminis, ipfaverba (ciipra, per Spiritus S. in nnimos fcribentium influxum, immediateDei effota fafta esfe, putasfe videatur: tamen alibi, extra pugnam, nontontum infpirationern ad folas res, nec ad verba fefe extendisfe, contendir;,fed & fxpius loca in Scripturis f. fefe deprehendere arbiti-atus eft, inquibus confi^nandis Scriptores a Spftito S. dereliöos, & propttrea aliquid!buroani pasfos, adferreie baud dubitavit. Vid» Planck I, c. p. 425.

^8

§. IV.Prsecipunm Jefuitce Γ. litterarum SsoTtvfvtiav rentando

fibi pepererunt famam; cum quibus, diverfts licet confiliis,Socinianorum confpiravit familia: Uli nempe rraditionibus& eecleOae, hi humanae rarioni atuftoritatem ex imminu-ro f. Scriptiaras pretio conciliaturi. Iisdem conatibus Ar-ininianos poftea, mulros Calvinianorum, noftratiuniquenon paucos, recenriori praeciptie scvo, i η Öftere vid i mus.Nec omnia dubia, quihus- nafcenrem & natam Luthera*norum ppinionem hi infeftabant, partium ftudio adicribetirquus rerum acftimator. — Bbiiarminus Spiritum S. ad-Öitisfe facrarum hiftoriarum fcriptoribus, ne errarcnf,excirasfe & fuggesfisfe quae potisiimum fcriberent, ordi-nasie & direxisie conceptus, docet; Prophetis praetereareveiationem futurorum & mandatum fcribendi, quodApoftolis baud contigisfe poftulatj adfignans 25). Con-fentiunt fere cum eo Bonererius & Cornelius a Läpide 26).Verborum infpirarionem per fpecialem morionem ante-cedentem in myfteriis, iupra humanum captum poiitis,confignandis, cuftodiam ab omnibus verbis, qua; non ex-pediunt öc decent talem fcripturam, cum res fenfibus fub-jacentes & humanas tradunr, fandlis viris tribuit Sua-rezius 27). Secundum Calixtum non nifi quae praecipue& primario inrendit Scriptura, nempe quae ad redemrio-nem & falutem generis humani pertinenr, divinac reve-lationi, cetera gubernationi, errores caventi, debentur28)·Grotius in hiftoriis confcribendis fatis fuisfe auftoremΓ. memoria valuisfe circa res fpe&atas, aut diligentia indefcribendis veterum cornmentariis, cenTet 25)). Quidam

ra-

25) De verbo Dei I. I. c, 26) Commentnr. in Ep. Pauli ad2 Tim. iii. 16. 27) Tr. de Fide Di/p. 5. i*. 3 §. 5.

28) Ejnsd. Refponf. Mogunti th. 72. 29) Fjusd. Votum pro pa-ee eccle/üß, tir. de canonicis Stripturis» Sic quoqwe R. Simottiut, in Hi-

"Χ 9 Jt*rationalem in verbis medirandis & difpowendis operamfcriptoribus ipiis, dire£lionem ne ab ipiius coniilio de-flefterenr, Spiritui S. tribuunt 30) j a quibus parum abhor-rent Uli, qui methodum, exornationem, phra-iin & ftylum Scripturae humano ingenio & induitriae ad-judicant 31). Aliis quaeftionem, an Scriprores S. liberumvocum Sc phrafium habuerint dele&um, an vero infpira-tio ad ipfas quoque di&iones Sc voces pertigerit, inuri-lern purantibiis ad religionis veritatem (ufficit, aufloreslibrorum, qui eam nos edocent, contrarium veritati fcri-bere non potuisfe, neque quidquam quod non ad amus-fim eidem refpondear 32). Multi eos in rebus minorismomenti, ad falurem nihil pertinentibus, Sc illis quae cir-cumftantiam fa£ti tangunt, narrandis, humanae fragilitatiadeo relidos fuisfe putant, ut vel leviter in quibusdamerrnre potuerinr 33). Recepto errori interdum ex chari-tate a prudenribus Sc fcientibus fcriptoribus aliquid con-donatum, Sc proprer vulgi opinionem a veritate hiftoriaedeficxum alii affirmant 34); quam falli Sc fallendi posii-bilitatem usque ad memoriae lapfus in genere Sc menda-cia quidam extendere videntur 35).

B §. V,

floire critique du V. du N. Teflament, infpirationem multarum rcrumin f. f. occnrre tium demonftrari posfe, negat (Vid. Planck I. c. p. 437)*eonfentientihus ex recenrioribus multis. 30) Herm, EVitfius in Mifc.Sacr. I. i. c. XI. § 11. 31) Sek, Caflellio in Dial. 2 de eitel. — y. A-dam; vid. Diäiotinnire de Bayle. Tit. Adam.32) Jaquelot de la Verité & de l'Infpiration des livrés du V.

~Λ

^ I© jf*

§ V.Dum veterem de Βεαπνευςια fentenriam diverfis adeo·

rationibus extentiarent adverfarii, Lutheränorurn theologi,five pia reverentia in libros facros eorumque fupremumAu£torem du&i, five argumenris exegeticis, quae ex 2Tim. III. praecipue depromebantur, permoti, five deni-que diviniutera do£h'inae cum divinitate Scripturae con-fundentes, unam certamque infpirationis, ad omnes Scri-ptores f. seque fefe extendentis, notionem ftabiliebant,Sc, fi Calixtum ejusque focios excipias, eandem, utreligionis chriftianse Palladium, per torum XVfl, Scplus quam dimidium nofiri feculi, rtiebantur. Quam visvero in eo, qtiod caput eil rei, confenferunt; tarnen informulis, quibus utebantur, ut fieri iolet, recentioribusveterutn ieotentias sdcuratius finire cupientibus, varia-bant: unde diverfac mentem fuam exponendi rationes,jamjam adferendx, exorrce fiinr. Docebant fcilicet, DeumScripturac Γ. Au£forem, volunratem fuam Prophetis, A-poftolis Sc Evangeliftis immediate patefecisie δί di&asfe 36}.Scripturam £ opera fubfidiaria fan&orum Dei virorum ,in litteras esie relatam eamque adeo esfe fingularisfimamSc a reliquorum icriptorum forte penitus alienam 37). Nonmodo res ipfas, fed ipfam fcräptionem in fe confidera-tam esfe &εοπνευ?ον h. e. jusfu Dei fufceptam 38)» ©w-ττνευσιν non modo adfpirante, nec folum fub vel pofi: fpi-rante, per confequens tefiimonium, fed infpiranre Deoper grariam praefentisfimam concomitantem, effe£fam, es¬fe 391. Infpirationem esfe internam conceptuum fugge-fiionem feu infufionem, five res conceptac jam ante Scri-

pto-

36) Jac* Hetrbrandi Comptnd. Theol. MetboJ. Witteberg. 1582.pag. i. & 19. 37) Mich, Waltkeri Oßicina Bibl. Lipf. 1636. p. 22.

38) Hutteri L. L. Tbeul. loc. de Script, p. 18. 39) J· C·haveri Hodofopbia chrifi, 1646. p. 34·

^ Il J?*

ptori faerint cognitse, five occults; revelarionem adeo,ii vel tempore antQ£esferit, cum fcriptione tarnen femperfuisfe conjun£tam atque in eam infiuxisfe 40). Res, fen-tentias, verba, ordinem rerum & verborum, quin immovoces omnes Sc iingulas, individualiter a Spiritu f. Scri·ptoribus fuppeditata Se diftata 41). Eos quidem, urpotecalami folum vice fun£bos, non η i ii per catachrefin au-&ores vocari 42); fponte ramen volentes fcienresque fcri-pfisfe, a£tos motos, agitatos, non mente alienatos, necejusmodi εν^σιοίεμα, qualem in fuis prophetis fingunt gen-tiles impetu concitatos 43). Stili diveriitatem inde, quodSpiritus Γ. in fuggerendis feripturae verbis Scriptoris cu-jusque ingenio, Sc generi dicendi confueto, feie accom-modaverit, originem ducere 44). fn confignandis f. lir-teris nuilum errorem dogmaticum, moralem, Chronolo¬gien m, typograpbicum, onomafticum, Scriptoribus artri-bui posfe45); quin etiam iingulos apices esfe divi nos 46).Vitia grammatica, barbarismos, foloecismos Sc ejusmodi,in fan&is hifce monimentis nequaquam inveniri 47),Pun£la vocalia Hebraeorum in facro textil ejusdem au-£loritatis esfe, cujus ipfse iittcrse 48)a atque a Deo infpi-

B 2 ra-

40) Qttenfledrii Theol. Dtdncl. Polcm. p. 98. — Eandem fere αχξιβ&ιχν,in Lnc materia explicandä ant-e illum adhibuit Gisb. Voetius in D'fp.P> 7. p. 42. fqq.

41) P· 8 & ro v confentit quoque Lyferus ibm. p. 107.42) Ibm. p. gr. 43) Ihm. ρ. 83. & 94. 44) Fhcii Clav,

Ser. ρ. II. Glfisßi Ρbil. f l. I. Tr. 3. ' 45) Quenfi. p. 112

^ I i Jfr*

rata, iive textui coaeva, five ab Esdra & viris Synagogamagnac, iive recentius poft Chriftum appofira iinc 49).Qeomevztocv Latinis per infpirationem ron nda-quare ef-feri, cum non fit idern ac in aurem dicere, quafi DeusScriptoribus f. infusfurraverit, quae calamo excipienda erant;fed Dewm immediare Sc in mentem eorum juxra, Sc ina£tionem fcribendi externam influxisfe & egisfe. Ama-nuenles Dei non folum probe intellexisfe, quae iilo fug~gerente fcriberent; fed Sc a Deo afflatos Sc impulfos feicribere, interno Spiritus f. teftimonio edo£tos & con-vi£tos fuisfe. Nihil hominibus iftis, praeter promritudi-nem öc alacritatem, mentem manumque Deo commodan·di, tribuendum esfe. Hunc influxum divinum, non fo¬lum ad Prophetas & Apoftolos, fed ad omnes V. Sc Ν.Teftamenti Scriptores, Marcumquc adeo Sc Lucam , fefe

ex-

ri Colieg. controv. hab. 1682. p. 107. 49) D atibaver-i Hodof. Cbrifl.Ed. IV. p. 3 r, 3 7. — Lvtberus poft Jacobum Perez. de Valentin, Eliam-que Levitam, Judteurn Germanum fec. XVI celeberrimum , punftü hebrai-ca recens ( Maioietharutn quidem ur hic vult Tyberienfium ciica an. Chr.500) hiventum esfe ftatuir, ^uam. fententinm Ludovicus Capelhss in Ar-tano puncfationis rtvelato (edit. 1624) amplexarus, multos asleclns, fed& multos advei f«rios , ngftus eft. Buxtorfii inpi iiris cum eo decertarunf.Flavius, Chemmtiuty Hunttius, Hajftnrefficrus , Gerbardus, Mtifnerus, Gunl-terus, f-Vellerus, Kromnyerus , Carpzowius, fVandalirtus, 6c poft illos inulciEuxtorfiortem pertes fecuri, hoc placirum, quamvis Lutbero profcatum vi-tuptrant. Vid. Kromqyeri Theo1. Pof. Pol. Francof. 1688. pag. 58· —Celebsrrirnus Eichbornius praelentem punOandi methodum poft obititm de-mum lingvsc hebrarac narom; figna vocalia vel mox tb ipfia V. T. au£lo-ribus, vel a leQoribus, non nifi pasfim, in dubise fc. letlionis locis, ficutin libris manu fcripris Arabum Sc Syrorum videre licet, mature fatis ad-pofita : ab initia tres folum vocales fundamentales, ptacfentium punöo*rum, in omnibu·, quarum proprior nobi» fuppetit cognitio, orientalibuslingvi», origine«, noftrisque ä, e & o fete r.efpondentes, conne&endii litre¬ris inferviisfe; accentus eo» quo nunc reperiuntur numcro & valöre, aprimis librorom i. aufloribus mipime profedos, autumat. "Vid, Einleiteins- AK T. 1. c. p. 148. fqq.

13 JO*

extendisfe. Tpfam adionem fcribendi tranfeuntem 8c ejuseffedum, ιβξχ ΎξΜμμοίΙοί, esfe &eo7tv3w5oc,. Spiritum igiturdivinum cum Scriprura infeparabiliter unitum esfe, undeinterna 8c innata non folum rebus, fed & verbis, iniicvirtus, quam efficacia externa, in ufu legiftimo poiira,exferat; Deumque per illatn hodienum afpirare 8c ad-iiare ledorem vel auditorem, quoties rite legatur velaudiatur 50). Amanuenfes fandorum virorum non qui-dem ipios ^εοπνευςιαε laude inclitos, Ted tamen fcriptu-ram eorum veredivinam, reliquisque Scriptorum canoni-corum monimenris haud inferiorem, utpote a vi ris infpi-ratis didatam, inter fcribendum diredam, 8c poil fori·ptionem recognitam 8c approbatam 51).Determinationem hujus dogmatis magis fufiicientemtheologi quidam, circa medium currentis feculi, pararequidem videbantur, aliam diftindionem inter revelatio-nem 8c infpirationem, quam quse antea in ufu fuerat,reique illuftrandae aptiorem, fefe invenisfe rati, fed reve¬ra parum lucis huic dodrinae inde adfpergebatur. Infpira¬tionem antea in interna conceptuum, five res notas iiveignotas continerent, fuggeftione &*hifuiione pofuerant; re-velationem ad plures fpecies, e. g, apparitiones, fomnia,extenderant: S. J. Baumgartenius vero aliique commmni-cationem rerum divinarum 8c fupernaturalium huic, illiautem humanarum, hiftoricarum, quas vel antea perfpe-das haberenr, vel habere posfent, tribuerunt 52). Sictamen efficienria divina in utraque fpecie femper manfit,quamvis modus -ejus variaret; nec novo hocce inven-

B 3 to

. J°) C*''PZ0*»ii Crit. Sacr, p. 44, fqq, Carptorvii Difpp.Acnd, de T/teepuevflia f. Script. 10. ji.52) De Difcrimittc Rcvehit, Infpirntioni:. Hala 1745". Vid. Planck*I c, p. 444. fqq.

•fc, »4 «#*■

to difficulrates, quae antiquorum premunt explicationes,c medio tolli poteranr. Ex quibus anguftiis cum fefe ex-tricare arduum esfet, infpirationis limites latins proferre,eoque nonnihil antiquis adverfariis concedere, quidamcceperunt. Hi Spiritum Γ. non omnem infpirationem perimmediatum influxum, fed faepe etiam ordinaria via

ij

catio, quodammodo accepta referenda funt. Circa me¬dium fexti hujus feculi deeennii, infpirationem tam adres, quam ad verha, fefe extendentem & V. & N. Te-ftamenti Scriptoribus qtiidam denegabant 56), mukös po-ilea in fuas partes rapientes. Spiritum f. qui fcripturasinfpirasfe cenfetur, vel au£torem excellenti ingenio 6ceximia cogirandi facukate a Deo inftru£lum, vel ipfa fan-&a ingenui prophetse fenfa, divina ope concepta, figßi-ficare; omnes veritates falutares, quocumque titulo orne-ille, qui eas publici juris fecerit, eadem rarione ac illse,quae in facris litteris proferuntur, divinac infpirationi de-beri, contendere haud verebanrur 57). Autoritäre fcri-

ptll-

56) Tob. Damm in Utherfetsung des Α. T. 1764 ^65. — J. Β,Bnfedotvius (Mtthodifch. unterriebt der Jugend Alton. 1764.)» qüi tarnenin recentioribus feriptis inlpirationem fe eredere profesius eil. Vid Lehr¬buch für die uevefic Polemik. HaU 1782. p. $o.

^ 1c JZ*

pturae lic depresfa, non tarnen metuebant quidam, ne dereligione revelata a&um esfet, cujus veritatem fundamen-tis, ut putabant firmioribus> argumento fcilicet ejus, ra-tioni congruenti, notisque in fa£to pofitis rebus, fuperftrue-bant 58)· Quae placita cum, utut diiciplinre chriftianteinimicisiima, ingentem refutationum peperisfent copiam,J. S. Semleri quaedam in lucem emisfa opera attentio-nem publicam in hane materiam acrius incitare videban-tur 59). Alios ille libros, in canone publice receptos,partim aliis multo inferiorem, partim nullum, chriftianoufum habere, ut videtur, evi&urus, argumentum ex 2Tim. III. 16, quem locum fuo modo interpretabatur 60),petens, omnibus iis feriptis, quae non omni tempore uti-lia reperiantur Tcqoe Λ(5ασκ«λ/«ν, ττςοε ελε

^17

apud Scriptores f. faepius fufpenfam cogitare; imposfibilita-tem praefentiam ejus in ftngulis locis defendere; fed Scnihil damni ex ejusmodi hypotheii ad difciplinam chri-ftianam redundare, demonftrabat 63).

Hinc vulgarem Sc duriorem de Gbtovrvevqm fententiamvalere jubent plerique iidemque celeberrimi theologi.Unicum illud Sc certum genus, quo in ipfo a£tu fcriben-di Sc res Sc verba omnibus fcriproribus, omnique argu-xnenro propoiito, fingulari operatione fubminiftraveritDeus, repudiant; Sc infpirationem in varia efficientia DeiSc procuratione yFovanflaltandé), ut fcribi posfent Sc icri-"berentur libri, ponunt 64). Marco Sc Lucoe, variisqueV; T. Scriptoribus, eadem ratione, ac Apoftolis, adjuro-rium divinum contigisfe, rigide demonftrari posfe ne-gant 65). Inter verbum Dei Sc ipfos libros, do£trinamSc fcripta, diftingvunt 66). Sufficit illis tenere, hos li¬bros divina au£ioritate esfe compofitos 67), primos reli-gionis noftrae dolores, numquam in do&rinae inftitutio-ne, iive hiftorica capita, üve do£trinalia tra&arent, egis-fe vel fcripftsfe iine Numine Sc inftitutione divina, a quanihil niii fan£tum Sc ratum venit 68). Caeterum hiftori¬ca, quae narranr, veterum monimentis, tradirionibus, i-pforum experientiae; res vitae communis, fölito cognirio-nes adquirendi modo, deberi; dogmaticas Sc vaticinia an¬te fcribendum accepta, nec necesfario inter fcribendumdenuo communicata 69); verba, per quae didicerant res,in quibusdam tantum fervata 70); in multis etiam dog-

C raa-

63) Phnck. 1. c. p. 45?·. .. 64) MoüEpit. Tbeol. Cbrf* LV£1789 P· 57 — Doederleinii Infi. Tb. Cbriß. Ed. V. · · P· S— Planck 1. c. p. 404 fq. 65) Planck I. c. p. 41°· fq

18

matici & moralis argumenti libris, humani ingenii ve-itigia altius esfe impresfa, quam ut liccat ad idearumdivinitus infufarum miraculum confugere 71); quid re¬vera infpiratum fit, quid minus, non femper dijudica-ri posie, exiftimant 72). Nec quid detrimenti ex hifcedecretis chriftiana difciplina capiat, facile intelligimus;nam cum vis infpirans co modo^ Sc eo tempore, quo ncces-fumfuii, in Apoftolo vel Propheta agens agnofcitur, nul-lus in authentica eorum do£trinae inftitutione errori re-linquitur locus; atqueadeo Scripturae tam formalis per-feftio, quam normalis au&oritas, certa manet & in-violata 73).

71) Ibm. p. 132. 72) Planck 1. c. p. 406, 73) G. C. StorrDoclr. Cbrift, Fars Tbeor. Stuttgard. 1793. p. 44 & 4&. — Planck1. c. ρ. 409.