D. D.Specimen Academicum,

EPHEMERIDESROMANORUM

SISTENS,

Qitod,Confenfu Amplijf. Facultat. Pbilojoph.

In Regin Academin Upfalienft,

PrsefideCeleherrimo Viro,

Mag. Ρ Ε T R OΕ K ER MAN·

. Eloquent. PROFF.SS. Reg. .& Ordinär.Fac. Pbilofopbicå b. t Decano.P'acida? Bonorum D'squiiitioni Subjicit

CAROLÜS PETRI,Smolandus.

In Auditorio Carol. Maj.Die XXVI. Maji.A. MDCCLXXII.

Η. Ρ. Af. A4.

U P SALI JSirApud Jqh. Edman, Reg. Acad. Typograph.

*ηβξ ^n* μ-α trupntfr^ptkfrtt^LM %LM k.M Mui *LM kjd *lm *LM \mjd kjtf tou# *J*

Λ .v. J.

¥" Ο liquidem memoria fallax rerum eft cuilos, facilea| l3 f intelligitur, de cognitione noftra a£um fore, ni-fl literis mandarentur, quae fcitu funt neceflariaSV Antlquiffimis temporibus parum foliiciti fueruntmorcales de memoria rerum, a fe geflarum, per Acla pu¬blica confervanda, unde faSum, ut, praeter abfurdas fa-bulas & conjefturas innumerabiles, nihil fere deprehen-datur. Gens, elegantiorum literarum expers, tabulas pu-biicas, poflens infervituras, negligenter habet; ubi veroex barbarie fua atque obfcuritate emerferit, videbis eamfida, prariettim rnemorabiliora, notanda curare, ut fit,ubi fu bild i a inveniat plcnam hifloriam exaraturus. In-ilitutum hoc imicari iolent diligentiffimi literarum culto-res, in commentarium ea conjicientes, qua; utilitate, ele-gatitia & jucunditate, fe maxime commendaverint, utfiquando memoria eos fefcllerit, hebeant, quod iuggeraf»Keque vero labor iife tam vanus habeatnr, ut illud tem¬pos periiiTe putemus, quod huic rei tribuitur : prteter-quam enim, quod auitorem ipfum multiplici afficit uti¬litate, memoriam alens, juventutem inftruens, feneflutemdelecians, feris nepotibus ufui & obleflstioni efle poterit.Prope hinc di ilat, quod folertes patresfamilias faciunt,qui in codicem referunt, qua? ad rem familiärem perti-nem, facilius vifuri ejus & incrementum & decrementum,atque inde confilia eapturi neceflaria. Veteribus Roma¬nis, quos fludia literarum haud fegniter coluiile apparef;ufu receptum fuit, ut res, quas ab oblivione iervatas

A 2 yel-

3K > 4 ( Srvellent, in fabulis nota-ent,. qua? Grasconomine Epheme-rides di Acre Tunt, eo quod in eis quotidie aliqnid (criberetur. Atque hxc efl materia, qua de,, fpecimims loco,commentari in animum induxi,fatis habiturus, ii cona=~tus qualiscunque Candido Leilori non omni ex parte dis-piicuerit.

§'· IL ' ·

VoeäbuTum Ερhemer is défcendens ex h ι $z η-μέξχ,ν'ιufus recepti, libeilum fignificatin quo Acta cujusquediei recenfentur. A t generaüori nomine, a Grarcis voca-tur υπόμγ$μα, cui Latinum commentarius refpondet. Ce-terum aliter ab aliis exprhnkur: Svetonius diurmim com-mentarium, Seneca quatidiamm diurnum, Juvenilis diurnu;nyHoraf.,& A.Gellius dinnum appellat Gallice dicitur jour¬nal, Germanice Tage · Buch & Svechice Dag ■ Bok^ adeoquidem, ut, in omnibus hifce lingvis,a die fiac denomi-natio. Neque eft prsetereunda figniikario, ab ea, quamdixi, paulluluno d iver fa, qua idem notat, quod fajfi ieutZalendhrium.. Cur antem ad i flum cransferri poruerit iigni-ficatom, haec fortaffis ratio fvadet, quod inter diaria & fa-ffos aliqua intercedat fimilitudo: ut enim illa, quid quo-vis die factum fit, enarrant; ita hi örtum & occafum fe¬lis iunasque , per frnguios dies, defcribunt, ternpHtates-prsedicunt, feffcos dies indicanfatque ita rationem 'cujus-vis diei tam naturalem, quam· civilem, edocent ;· quam-obrem mirum eile defmit,idem huic voci accidiiie, quodaliis contigit, in quibus origo fignificationis non liqvet.Nos per Ephemerides nonriifi fabellas, in quibus fingu-lorum dierum res ge/ta: fcriptie exflaht, inteiiigimus, quae"notio antiquiilsma veteribusque Scriptoribus fuit famiiia-rifiima. Igitur de F.phemeridibus veterum Rornanorumacturi, eum in commentando ordinem fervabimus , utprimo, quotuplicis generis fuerint, explicemus, deindeeharäcterem drce.ndi raodumque. fcriptionis ofiendamus..§. ut;

& ) s { &§ III.

Qyamvis arfes liberales, inqne bis licerac, qua? abhumanitate nomen accegere, P^omie quondam floruerintomnes, prsecipue tarnen itudium hifroricum in delictisfuit,. Cum enim illud ad docendum non minus, quam*sd obledbndum, acCornmodatiflimum videtent Romani,tanfam cidern ex co lendo adhibuerunt induflriam , nihilut quod hnc unquam faceret, prretermstterent. Η inC norifoium eruditi flknus quisque tam nobili in la bore- tamquehoneflo iibemer riefudaviq fed etiam» quo quisque excel-kntiilimo prseditus fuit ingenio, hoc maxime in eo e-lr. böravit; ut de hiftbria bene mereretür, inque ea illu-

^ ft randa. expoiiendaque palm am ceteris prceriperet, faRerrv.dubiam redderet.. Itaque alii hiftorias fkreteriti temporis,,ex monumentis reflitutas, plenas condiderunt, alii regni:cujusdam fara expofuerunt, alii vitam clari alicujus viri'enarrarunt, alii denique, cum otium non iuppeteret adlhiilorias fufiores accuratiörésque tTadendas, Ephemerides;färipfernnt, materiem eis· (ubrainiilraturas, quibus incam--po hiilorico decurrendi auimus eilet, ut pauci admodumexftiterint, qui ad florern & incrementum flrudii hiftorl·ci nihil contüleri'nt. Euere autern Ephemerides vel pu-biic^;qQié''viris in mngiflratu confticutis fcribendis erant,.vel privatev quas proprio arbitrio, de iuis aliorurnquerebus geflis, nec non de eventibus maxime memorabi-libus, in vha communi obvhs, quilibet compofuit. lilucreferimus Cotrim entarios Pontificis Maximi, Diaria fena-tus & Ada populi; huc vero omnes rehquas Tabulas diur-nas, ab hominibus dobtifllmis diligentillimisqae confeclas.,

§-· lV-fnitio,cum, in repubüca Romana, lingua Latina & li-

terce florem & maturitacem nondum eilent confecutae, ravriores fuerunt Ephemerides, ut, präster annaies Pöntifi-·cum,, vixalii contexeientur c ata logi rerum a&arumicrev

A 3; icsn-

& ) δ ( 305fcentibus vero cum repubiica negotiis, fimulque fhidiisin faftigium adfcendentibus, varia confcribi coepta funtdiaria, Sic Senacorum alicui mandatum erat, ut qus inienatu agerentur, ea literis coniignanda curaret, tabulas-que corruptione & interitu cuilodiret, Etiam conilitutifuere tabellarii & icribK,qui A3a populi Romani in Co¬dices referrentCuriofius autem bi officiis fuis fun&i fünf,ita ut non modo res populi & rationes, judicia publica,comitia, ied mortem etiam liluitrium .virorum aliaqueejus generis literis proderent. Eorum fcripta in tabella¬rio aifervabantur, cui certi prsfe£U funt curatorcs, quo-rum negotium erat provider-e, ne quid detrimenti cape-rent tabuIs public®. Et certe magnus harum Epheme-ridun« erat ufus; perpetuam enim rerum memoriam con-iervabant, amplam fegetem & fcribendi materiam fup-peditabant hiftoricis, & lapidis Lydii inftar erant, ad quemnarrationes eorum examinarentur. Hsc vero tam utilestabells, qua πι ax im am partera, abfurnts funt incendio,quo Galli Romarn delevere, quam jacturam Princeps hi-rforicörum ,Livius, queritur: Hiii. i. 6. c. i. "qus ab con-*'dica urbe Roma, inquit, ad captam eam urbem, Roma-Mni, regibus primum, confulibus deinde ac di&atoribus"decemvirisque ac tribunis coniularibus, geilere foris bei-"la, domi féditiones, quinqtie libris expofui: res cum''vetuftate nimia ohfcuras, velut qus magno ex interval-'Ίο loci vix cernuntur : tum quod perrara: per eadem''tempora liters fuere, una cuilodia fidelis memorite re-"rum geilarum; & quod etiam; fi qua; in commentariis"Pontificum, aliisque publicis privatisque erant monu-"menris, incenfa urbe pleraque interiere. Non leve, quodhiftoria Romana damnum hinc contraxerat, permovicJ. Csfarem, ut rerum potitus, teile Svetonio, tam fena-tus, quam populi diurna Ada confici & publicari jus-fcrit,

In-

& ) 7 (Inftauratis Tic & priftinum ad ordinem redaclis dia-

riis fuus coniliiit decoc,.fua infegricas, usque dum, nu-tante imperio, omnibusque In pejus ruentibus, hxc x-que, ac cetera inftituta, depravaremur. Qyid? quod,crefbris incendiis hoiliiibusque vaffcationibus tandem effedhimeft, ut ex tot commentariis exigua quafdam fragmenta inmonumentis Au&orum paflim conipiciantur. Egregiumtabuiarum diurnarum exemplum , ex antiquo codice e»eerptum , iiflir Job. Ν. Funccius in Tra&atus de viril ijetate lingvse Latinse parte II. Cap. IV. quod integrumheie defcribere, cum vetet chartaium anguitia, particu-lana faitem communicabo.·

V. K. APRILEIS.FASCES. PENES. ÅEMILIUM.

BENE. MÄNE. SACRIFICAVIT. AD APGLLINIS.OVE. FF.CIT.LAVREATVS.

HORA. OCTAVA. SENATVS. COACTVS.IN HOSTILIA.

S. C. FACTUM. EST. VTI. PRiETORFS. EX. SVIS,PERPETVIS. F.DTCTIS. IVS. DICERENT.

Q. MINVCIVS. SCAPVLA. ACCVSATVS. DE. VI.A. P. LENTVLO.

APVD. CN. BAF.BTUM. PR. VRB. DEFENSVS.A C. SVLPICIO.

SENTENTIIS. CONDEMNATVS. XV. AMPLIÄTVS.XXXIII.

Videfis reliqua apud Funccium citatum.?. V.

Praeter publicas has, de quibus mentionem fecinous,privatas etiam habuerunt Epherrierides, ubi quidquid no-vi in republica accidiflet, quidquid gravirer & acutedi-£him, quidouid memoria digni in libris deprehendiilent,fcribebant, ne ex an-mo excideret.

Eftiecic librorum raiitas, ut (cientia? cupidi vel inte-gra

a ) β c a?

•gra Volumina exfcribere neceiTum haberent,interdum pra>ftantiiTima excerperent tantum. Iilud obtinuit, cum Ii-»ber brevior & ubique fui fimiiis eilet, hoc autem, dete-rioribus admixtis. Veterum ea fuit ratio difcendi, ut di-ligenter ea inculcarent, qua: memoria: penitus vellentinfixa. Frequens inde apud Au&ores menrio commen-tariorum, quorum uius tantum invaluit, ut viri dofUfli«n ? e'oquentifTimlque vix uliam haberent orationem, ni-fi iunimam & praecipuas partes ante notaflenc; quo fa·ίΐο,ηοη ordini minus,, quam memoria? confuluerunqnamdomeifica conftat expenentia, qus; calamo excipimus, a-ptius disponi & in mente tenacius ha-rere, quam fi ani-ιτϊο tantum illa percurrimus. De Cafho Severo tale per-hibet Seneca teftimonium in Declam: "fine commenta-''r-io, ai15 nunquam dixit» Nec hoc comméntario con-

. "centus erat, in quo nudcc res ponuntur; ex maxi-"ma parte pérfcribeboiur aflio. J. Cadaris de hello Gal-lico commentarii, elegantia & Lotinitare pura commen-dabiles, iatis iunt noti, utpote qui omnium teruntur ma¬nibus. Comraentarios dc rebus fuis geftis confcnbereSenatoribus Romanorum iiiuftrjfiimis mos fuit non con·temnendus, (iquidem ipfi aJtionum iuarurn confcii ratio-nem earum reddere optime noflent ; licet non diffiteariiniegritarean & fidem, hidoticee narraciorii debi am,in du-bium vocari pofle, cum valde fit credibile, eos amore fuiabr-eptos, peccata fua cumdifpendio veritais tegere, quamingenue fateri maluifle, quem etiam naevum in JulioCas-fare redarguunt nonnuili, adféverantes, ffudio illum eaprsrferiiile, qåm nimiam ejus proderent ambidonem. Ad-haderit fane hoc Vitium plerisque, ut, culpa? a fe remo-yendac g atia, veritatém deieruerinr, inde tarnen firmi-ter nop concluditur, peripicaci 'eflori, pluies interfe Au-ftores conferenti, iniuperabHe impedimentum objicgquo-jninus videat, quid tuto iéquatur. Nullum igitur ed du-b.yrn,

» ) 9 ( $bium j quin prudentes rerum antiquarum indagatores mul-tum adjuvarentur diariis Romanorum , fi ad noftra usquetempora fervata fuiilent integra, quod vero damnum a-Iii icriptores idonei iublevant & refarciunt quodammodo.

§. VI.Induflriam Romanorum in commentariis diurnis con*

ficiendis smulari apprime eltutile ac fucundum, Γι res fpe-£fos infolentes & caius fortuitos, qui iocietatem hominuminterdum afRciunt; horum cnim obfervatio experientiaro,immo prudentiam, affert aique adauget. Quod fi ratiohabeatur rerum ad eruditionem eonducentium, vereor,utaliter veriandum fit in leåione Aufforum; nec enim noseadem, qua illi, librorum premimur caritate a'tque inopia,ftultum ideo foret iilorum fequi ambages, ubi compen«dhria via iuppetit. Sed jam mei non eil inftituti disqui-rere,quse optima fit ratio librorum legendorum, quare adMorhofium, PlacGium, Schefferum, aiios, qui de arte ex*cerpendi difleruerunt, provoco. Interea adolcfcentibus, li-terarum iludioüs fvaderem in Ephemeride notare, quid,quoiibet die addidiciilent, ut poft aliquod tempus viden-tes, quos in ftudiis feciffent progreilus, admonerentur decorreffione, fi in culpa fe eile deprehenderent.

§ VII.Cum in eo jam fumus occupati,ut F.phemerides Ro¬

manorum explicemus, facere non poilumus, quin aliurncarum ufura indicemus, rei familiari proprium. Corne¬lius Nepos, Attici laudaturus parfimoniam «Sc frugaüta-tem, refert, eum nihil de quotidiano cultu, nihil de vi-tae confvetudine mutafle, magna licet faffa pecunia: ac-ceilione, id quod ie compertum habere ait ex libro ejusrationum, quem Ephemeridem vocat. Verba ejus harcfunt; ''cum inprimis lautus eilet eques Romanus, & non

B P*7

$ ) Ό { JR

"paruro liberaliter domum fuam omniurn ordinum ho-"mines invitaret, fcimus non amplius, quam terna mil-"lia 2£ΐ\s peneque in iingulos menfes, ex Ephemerideeum expenfum fumtui ferre folitum. Ephemeridem, heicnihil aliud eile, quam libelkm diurnum, in quem acce-ptum & expenium cujusque diei retulerit Atticus, per iepatet. Gnavi Sc ad rem attenti patres familias ejusmo-di. ufi funt commentariis, ut certo ipfis eonflaret, quid?quolibet die menie Sc anno, erogatum eilet, collatisqsefumtibus cum reditihus, viderent, quid intereiier, atquein qua re gubernatio eorum emendatione indigeret. U-tilis certe labor nec confemtui babendus , fiquiriem reme-dium aiferre videtur profufioni multo efficaciif mum ;funtr enim, qui impenias fenüm fa&as, nec in codicemrelatas, parum curent, quin etiarn obüvifcantur , usquedum, tanquam ex iomno expergefafii, pecunia impfu-denter confumta, ie in multo iere alieno eile aniroad-Vertunt, qui fi in Ephemeride quotidianos furrtns fcri-pilifent iurnmamque computalTent iuhinde, admonitionemde vitanda profuiione & fe$anda frugali vivendi ratio-ne habituri fuiilent. Commendandum igitur hoc inili-tutum etiam iis, qui exigua utuntur re fsmiüari; licet e·nim fua ipfis expenfa & accepta viderentur pauciora,quam ut in commentarium diurnum ea referre opera;pretium ducerent; tarnen ut id fiät, ivadet ordo Sc ac-curatio, qua mens, hoc modo, adiveicit* quibus veroamplioreft fupellex, Sc proinde commercium diffufius rillos neceiiitas ret dudum hoc memoria? iubiidium edocuit.

§; vin.Sed ad Ephemerides Romanorum- revercamur, de;

quibus tandem obfervamus, quod hurnili Sc quotidianofermone fu-erint compoiita; qui'a enim memoria? tanturn

caus·»

£ ) II (&canfTa confieiebantur , ideo tumultuarie & fine magnoornatu fcriptae, notationis tantum fumma capita conti«nebant* qua in re valde diftin&ae fuerunt ab hiftoriayquae ordinem, ut primum confilia, deinde a&a & cven>tus confiderarentur , qua; concinnitatem, ne afpera, a-culeata & fiubh?ans eilet di£lio>quae defcriptionem loco-Fum, ubi res fuerat geHa, hominum qui gefierant, qua?deoique temporis nctationem, ut plenius intelligeretur,■poftul'abat.. Fphemerides contra, quoniam domi conti-nebantur, nec efFerebantur in vulgus, nudum, brevem&fimplicem rerum exhibebant indicem , atque fundamen«turn hiftoria; iubilernere poterant. Ea&um hinc arbitra-mur, ut, recentiori tempore, dielte fuerint ConjeStanea, acpnjiciendo, quod iignificac plura in unum locum con-gerere, quod m tabuüs diurnis fiebat, quando aßa cu-jusque dici memorabilia in eis annotarentur·

§. ix.De eo merito fibi gratulari poteiF patria noilra, quocf

hac in re antiquae Romas nihil cedat. Novimus enim in fin-gulis judicits & Collegiis tam fuperioribus,quana infcriori-bus, acta diurna perfcribi, futuris hiftoricis uberrimamcom-mentandi materiem prasbitura. Spes ita nobis affulget cer·tiilima, nunquam fore, ut noflrorum temporum hiflo-ria tarn obfcura tamque incerta poileris evadat, quamultima; vetuflatis ob penuriam monumentorum, fide di-gnorum, nobis eil faäa. Quod Γι mentem ocuiosque ad«vertimus ad Ephemerides hodiernas, qua; in diveriisEu¬ropas regnis prodeunt, tantam varietatem, multitudinemstantano, ofFendimus, ut nos tempus & charta deflitue-ret, Π eis recenfendis immoraremur. in bis tarnen pra;-cipue commemorari merentur, qusc hiftoriam littera-riam illuft? ant, quod ut aiFequerentur erudiri, diaria no*tatu exiftunt digniora, quo pertment libri editi, expe-

B 2 riF

$ ) « (fimenfa inftifuta, inventa publicata, ejusque generis alia,ad incrementurn fcientiarum (pe&antia, qux omnia ma-teriam Ephemeriduca conftituunt, quas unaqusque fe-re focietas erudita confignandas curat. Huc referat E-:phemerides Holmenies, Upiaiienies , Anglicanas, Galli-cas, Hamburgenfes, ceteras, quarum örtum, progreffum& icopum aiverfum, orations complecU longum föret,atque a propofita brevitate alienum, quare fubfifterecogor, nullus dubitans, quin, fi accuratas vits fus Ephe-merides conGgnarent mortales, ultro in fententiam irentSenecs, contendcntis, magnam vits partem elabi maleagentibus, maximam nihil agentibus, totam aliud agenti¬bus. Claudant vero a nobis~dicenda illad, quod in Le-"xico fuo habet Jablonfki: Ephemerides. Eigentlich ein £a-"ge - buch, ein tage- regifter. Viele gelehrten haben ihren"Büchern dieien nahmen gegeben, in welchen fie ihref'tagliche gedancken oder obiervationes verzeichnet, weil

,Jiie entveder alleine oder mit andern daran taglichmogen gearbeitet haben.

S. D. G.