DISSERTATiQ OECONOMICA

OLE1S SEMINUMEXPRESSIS,

QUAM

VENIA AMPLISS. ORD. PHILO5. UPS.

PRjESIDE

JOHANNE LOSTBOΜ,S. THEOL. DOCTORE , ET CONSIST, ECCLESIAST. ASSESSORE

ORDIN. OECON. PRACT. PROFESSORE REG. ET BORGSTR.S. Ρ. H. ET Η. H. AC S. S. ET L, L. Η. H. G. M.

PRO LAVREA

TUSLIC/E CENSURS SUBMITTIT

ANDREAS GUST. EKEBERG,STIPEND. SPARRFELDIANUS , UPLANDUS.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XII. APR. MDCCLXXXVIII.Η. Ρ. M. S.

UPS A LI m9TYPIS DIRECT.1 JOHAN. EDMAN.

BRUKS-D IRECTEURENÄDLE och HÖGAGTADE

Hem JOHAN FREDR1CΕ K EBER G,

OCH

DYGDÅDLA FRUN

Fru EVA MARIAMIN HULDASTE FARBROR oeb FASTER,

ßadd uti de yngre aren,Dit glittrets Gud fitt valde flrackt y

•

<9

Ar namnet af en vårdadßägtMig mera kart och mera tack,An namnet af en Hogvälboren.Er ynnefi bar min vördnad väckt;:Den fbljer ßddfe Er i {pären,Sä ren, fom Floras anded» ägt,Som fpelar kring en åirg om våren.

MIN HULDASTE FARBRORS och FASTERS

ådmjuknflc tjeunreANDERS GUSTAF ÉKEBERG.

OLE A SEMINUMEXPRESSA.

ac luce clarius contemplandam au£toris -naturae fapi-entiam & bonitarem, admirabili terris omnibus

sequitate fua diftribuentis beneficia, uti fingulae mundi re-giones, ita tellus exhibet Svecica, iuis non tantum inco-Iis cultu Sc vi&u necesfario fuppeditando, fed etiamcommoditatibus vitae tam abunde ofFerendis, ut qui eampaupertatis Sc parcimoniae accufaverit, ipfe ignorantiaefeu malitiae jure optimo reus habeatur. Acerbisiime ta¬rnen in nos animadvertunt exteri, quin immo ipii indi-genae, früftra naturam fuas iargiri divitias, turpisfimaignavia Sc focordia alte civittm peiloribus inhaerente, ter¬ris e longinquis & peregrinis ea petentium, quae diligen-ter circumfpicienti natale folum iiia fponte offerret. Ve-reor ne meritisiimae lint has animadveriiones, pace ve-ftra dicam, o clarisfima patriae [um ina! quorum indefes-fo communis urilitatis fhidio Sc faluberrimis admonitio-nibus debemus oeconomiae noitrae fadem jam laetio«rem. Harum admonitionum fere eadem eft ratio ac ea-rum, quae in facris rebus inculcantur a facerdotibus, inquibus videlicet praeclare agitur, dummodo duo vel treshomines a torpore Sc inveterata falutis negligentia iufci-tare valeant, nimium faepe numquam iteratae. His decausfis juvenilem attollere vocem fatius duxi, quam utindolentia, civi patriae anianti indecora, mendis fub ocu-ios meos cadentibns indulgerem. Quod ii plerique mi-rantur, fpem emendandi juveni affulfisfe, eam temerariam

A 2 ju-

S ) 4 ( @

judicantes, ingenue profiteor, Γι in hoc erravi, quod jusadmonendi de patria mihi vindicaverim , hunc ipfum er-rorem mihi dulcem esfe & amabilem , nec facili negotioextorquendum, cum etiam fperare licear, fapienriorum& proborum de volunrace mea judicum benevolentia au-£lum me posfe difcedere. Quid, quod eo audacise proce-do, ut in hane causfam non dubitem ipfum appellare Re¬gem, qui nullius umquam rei curam, publicum fpectan-tis commodum, a Principis abesfe perfona puraverit, at-que in cujus ore dulcis ante omnia vox patriae verfatur,nummis, jusfu illius cuiis, facrum hoc oftentantibus no-men, cives, quotquot funt, ad fummum imitandum ex¬emplar incitaturum.

Defixis autem oculis in materiam , qute jam in quae-* ilione verfatur, cum occurrant res innumerse memoratu

dignae, unam ejus partem feparatim traftare animus :eft,& quidem eam , quae femina exhibet per expresfionemoleum reddenria i), cui planius explicandae commodisfi-mum cenfui ordinem fequi plantarum a Boranicis ilabili-tum. Neminem fugir, olea dividi in esfentialia, pinguia,& empyreumatica, feu meltore jure in esfentialia -ramumSc pinguia, quorum hacc ab i 11 is diftinguuntur, eo quodfint crasfiora, fere odore carenria, in fpiriru vini indis-folubilia & per temporis curfum rancore innciantur. Ho¬rum quoque pleraque frigore congelantur. Prabent olea

pin-l) In hoc conftlium ine ndduxit colle8io feminmn evquifitislimn, a

moxime Revercndo & Cdeherr. Dom. Prafide fadn, atque in ejus imiféo.oecorromico fervata. Qponinm hacc disfertatio oeconomiam folain fpeilaf,,ea olea tanrummodo levifer nrtigi , quorum oeconomicus ufus ignorarai;,sc ne gratis luum bdc locuin haberent, medicum inrerdum-retuli. Kle-gantisfima eft J. D. Brandis commentatio de oleorum nngninoforum na¬tura, ab ordine medicorum Gottings- piicmio ornata, & Jufti /JrnemanComm. de oleis nnguinofis, qux viilrici proxime accesfit, in qnibus li-bellis medice fere <5i chemice lue olea traclantur.

ct% Ν ς ( C$|j') 5 ν

pinguis maximam oeconomis utilirarem. Sunt autem hu«jus generis, omnia quae exprimuntur e feminibus; esfen·rialia enirn, e fructibus expresia, numquam ab ipfo granofeminis proficifcuntur, & praeterea in fuperbcie fernperfunt collocata, cum quidem pinguia per rotam feminismasfulam funt diffufa. Seminibus quibusdam in aquaconrufis, liquor exiilit la£leus, cui nomen emuliionis tri-buimus, iisdem ac lac animale compofitus elementis. Utigitur in laße eft butyrum , ita oleum quoddam in omniemuliione continetur , atque adeo ex iis, quse fuppedi-tant emulfionem , feminibus oleum per ficcam contufio-nem clici poreft. Hac vero initru&a funt vi acini po-morum, nuclei druparum nncumque, plurima gymno-fpcrmata, tricoccarum , mukifiliquaferum, compoiitarum ,coniferarum , verum praecipue tetradynamiiiarum femi·na. Inrra corpus bumanum falubres proditurum eiFe£lus,Medicis Fere unicum ufui eil oleum amygdali'num , niiliatarnen proe ceteris viftute prseftantiore feie commendans.Expresfa enim feminum olea pleraque dolores mitigant,emolliunt, leniter alvum folvunt, vermes necant& copiofiuSflimra adverfus venena corrofiva optima funr medicamina.Extrinfectis plerumque aliis admixta rebus adhibentur»

MONANDRIA.MYR TST ICA mojcata. (palma 2.) Ε nucibus mofca-

tis fhoc eil nucleis) in mortario fei'reo contuiis, facculoincluiis & vapore aquae bullientis penetratis, poftea inprelo calefafto expresiis, oleum elicitnr buryraceum, ci-trinum, odore & fapore nucis mofcarae. ( ftergii MateriaMedienHatc planta a celebert*. Dom. Prof. & Jkqu. Thun*lera deferipta eil in A£lis Holmenfibus.

A 3 DIAN-2.) Quam in fyftemare Linneono mutationem fecit celeberr. Dom»

Prof. & Fqo. Thunher%, fecirtus, planras monoicas, dioicas & palreas odclcsfes feenndum ftaminiim numeium redegi.

1

II ) 6 ( β

DIANDRIA.OLEΛ europaa. Nuclei quidem druparum presfi o-

leum reddunt renax, obfcuri coloris, fortisque odoris,(Murray Apparatns medicaminum.) Verum ubique notisii«mum illud* olivum e carnofa fru&us parte exprimitur.Etil qui olivas apud nos colere vellet, operam perderer,perplurimas tarnen habemus plantas, qua^ vicern illarumnon ilne iingulari utilitate fupplerenr.

TETRAMDRiA.URTICA nivea. Ε feminibus Japonenfes oleum cau-

fticum exprimunr. (Flora Japonkn.) f)."

PENTANDRIA.LITHOSPERMUM nrvenje *. Nucleus commenda-

dabile oleum erogar. {Murr. App. Μ.)HYOSCYAMUS niger *. Semina oleum expresfum

dant fatuo odore, pro medicina anodyna adhibitum.[Murr. App. M.)

BUPLEURUM rotundifolium, f. Ε feminibus oleumexprimitur fubaromaticum. {Linn. Μ. M.)

ANETHUM fieniculum, t. Semina oleum expresfummite dant. (Bergii Materia Medien.) 4")

CANNABIS fattva. (Oioica.) I Operae fane pretiumes-

g) Urtica nrentis fern in a veteres Egyprios ad exprimendum oleuinadhiboisfe refert Prof. Gmelin in bkturforfeber, 4 §.

Baccas CORNI ßinguitiea * oleum per expresiionem edunr in lucernisconfumendnm. (Hoffberg om Växtrikets kännedom,') Brevitati ftudens (T-gno * notavi plantas fponte apud nos creicentes <5i figno f ea% qua inhortis vel agris noftris colnntur.

4) Taie oleum e feminibus ceterartm» quoque nmbellatarum ex-primi poteft.

«Sßj Υ *7 C<3S> J i V

esfet, copiofins hane ferere ad oleum exprimendum, quodeundem praeftat ufum , ac oleum lini, & praeterea in Po¬lonia a pauperibus cibis additur. Qu i granis vefci volue-runt, ea jucunde öc fere amygdalum fapere experti funr,nec in putamine ingratum quoddam contineri. Quod ilcura diligenrior adhiberetur, nonne oleum hinc cibariumbonum efFici posfet? Hoc etiam oleo, fuligine pini fubafto,obliniuntur funes navium, ihipteque ad obturandas rimasimbuuntur. Iilam autem mixturam eo usque incalefcereposfe die fereno, ut fponre flammam concipiat, recentiordocuit experientia. Quod tarnen incommcdum non me-tuendtim, nifi quibusdarn proportionibus, nec in oleumcannabinum folum cadir. QMurr. Αρρ. Μ.)

PISTACIA twv/-£Dio-ica,J Ε nucleis mundatis oleumexprimirur, cujus ufus eft medicus, & quidem rarior,(Linn. Materia Mediea.)

RHUS vernix in India Orientali crefeens oleumpraeber, presiis feminibus , quo candelae cönficiuntiir.ζ F/or. Jap.)

RHUS fuccedmeum ejusdem patriae efi: & ufus.LINUM ufitntisßmum f. Hujus oleum infignis es fe

ufus oeconomis Se Saponariis quis ignorat? Illitum de-fendit ligna ab humore & putredine & ea, quae de me¬ta! Iis vihoribus fabricantur, a ferrugine 5). Ubi hoc o-leum, (förlitan quoque aliud) in lucernis igne confumi-rur, fumus colleöus & ipfo oleo immixtus attrainentum

eiii-

5) Hunc in finem ferrum caléfaciimr, usque dum aqua immisfa vixferveat, five ίΐ fit poHtnm usque dum color in luteolum mutetur. (ηηΐδ-per.) Deinde itu ρ is, aut xylino, aur potisfimum peniciilo oleum iequaliferillinunt, tum prun:s vel fomaci calenti ferrum admovent ut bene ndiic-cettir oleum. Plura funt oleo, qua? eundem prarftant ufum, fed intermeiiora numerantur lini & ropamm. (Gonfil. Metall. & Equ. Dom. Rift-vinn, För/åk till Järnets Hißoria,)

cS*b \ Q ( c9ÜJj o V. %F

efficir, quo lirterae libris imprimuntur (Raijus) €). A qui·busdam in cibis eriam hoc oleum adhibetur. (Plenkii Bro·matologi tu} 7). Pi£tores eo utunrur; cum vero ierius iic-cetur, igne illud infpisfandum curant, quo fa&o vernicisnomen obcinec 8). Coniideranti iimul egregium, quod€,aulibus ineit pretium, herbamque in folo noftro florere& perrnaturefcere, cuique mirum videbirur, non diligen·rius eam esfe culram, qliarn ut magnam partem lini oleiδί faponis exteris debeamus 9).

HEXANDRIa.COCOS micifera. / Ε nucleo optimum prsebente ali-

mentum inrerdum indi oleum exprirnunt.COCOS butynicea. Nucleorum e masfa contuforum

in

6) Pro boc autem fumo nos piernmque fuligine pini utimur. Ubioleum hunc in uium coeiione ρ v a· ρη ratur,, pars quaedain alHus pane col-lecla comeditur.

7) Olea lini & raparum in blandnm indolem reducuntur fennenta-tione ope pomorum ceraforurn &c. vel lavando in aqua. Nefanda aurem& fanitati inimicisfima rationé inrerdum plumbo ita prspnrantur haec olca,ut olivum mentianrur & pro eo vendi posfint. Facilürne antem fraudatioprodirur, ίΐ tall oleo oiFundimr hepar fulphuris in aqua folurum & perchartam trajefium, vel il nonnulls guttuls liqnoris vini probatorii ab ou-ripigmento & calce viva com aqua prsparati cum eo rnifcenrur & conre·runtur, quo faflo nigr-efcir. Si oeceuditur & confumitur plumbi aliquidremanebir. ( /Irneman.)

8) In piclnra fubtiliore ur lueidiores evadant colores, prsoptatur ole¬um "juglandum vel Papaveris. (Qecanomifche Nachrichten, i o Band?)

9) Officinas olearias habemns Malmogis, Lunds & Vernenns propeCalmariam. Non antem omnes in ufu funt. Palmarium fibi vindicot lo.eum Vernenas, ubi etiam eft effieina faponis. Ad eas, qua; Gothoburgi,Chriftianiladii, Landscron® Sc Holmi® funt, faponis officinas oleum Sifevum plerumqne e Rusila emirur. Comitiis an. 1762 habitis cives Aboen-fes veninm impetrorunr officinsm exibuendi oleariam ad Halisforsfen,eumque in finem plantoria inffituendi; quo tarnen confitio, nefcio qua ra-tione, pollea deftiterunt.

cS& \ λ r) 9 C

in aqua per aliquod tempus emollita, oleofa emergit ma¬teria, quae defpnmara pro butyro in tota India eft ufita-ta. (Ρlenk. Bromatol.)

HEPTANDRIA.^SCULUS hippocaflanea +. Fru&us oleum continet

arnarum facile rancefcens. ζArneman.)OCTANDRIA.

DAPHNE mezereum *. Decorticato femine & contu-Γο, oleum elicitur, amygdalino fimile, quod potum, al-vum folvir. {Arneman.)

CORYLUS avellana *. (Monoica.) Nuces quibusdamannis magna crefcentes copia, oleum nobis fubminiilrareposfenc, iine dubio amygdalino non fecundum, quippecum nuclei admodum maturi fere gratioris quam amyg-dala fint faporis.

ENNEANDRIA.LAURUS nobilis. Oleum e baccis, praeter co&um

& ftillatitium, etiam expresfum datur, quod inflatio-nem fiomachi & choleram disfipat, nervisque prodeft.{ Murr. Appav. Med. )

L. pecburim» Ε fructu, faba pechurim di£lo, oleumexprimitur fragrantisfimum , fasfafras fpirans. {Berg. Μ. M.)

L. cajnpbora & L. glaaca. Sevum e baccis Japonenfesexprimunt ad candelas faciendas. {Flor. JapF)

DECANDRIA.MELIA azedarac. Ex oleo, quod friiåus contufus,

co£lus preloque fubmisfus erogat, Japonenfes candelasconficiunt. {Flor. Jap.)

B GUI-

Ν τ ρ« / <g%) 10 V.

GUILANDINA tnoringa, Ex hujus fru&u, a phar-macopolis nuce Been difto, oleum exprimitur, a mgdicisad emolliendum adhibittim. {Murr. Αρρ. Μ.j

SPERGULA pentandra. Oleum fubminiilrat ejusdemufus ac oleum lini. (Prof. Gmeltn in Naturforjeher. $ St.)

DODECANDRIA.JJJGLANS regia, nigra & alba. {Monoica) f. Harum

quaevis in auftrali Sveciae plaga , faris frugibus maturis-fimis, furgit & adolefcir. lilas, non difficiliores pyris& prunis, ita noftro adfvefcere posfe climati, ut fru&usmarurefeat, ad fidem valde eft pronum. Hinc oleum eibä-rium obtinetur longe fvavisfimum, quod etiam omniumoleorum celerrime vermes necar. {Amern.)

FAGUS filvatica. {Monoica) * In meridionali Sveciåeregione denfae harum arborum frondenr lilva?, interdumglandibus usque adeo abundantium, ur humi manibus coa-cervari posfinr, Quae non inde reduodaret uberrima uti-litas, ii oleum e nucleis lucrari intellexerimus, ad alimen-tum certe idoneum ?

F. caßanea f. Nuces oleum praebenr, quod ufui eitmedicis in excoriatura. (Linn. Mar. Med.)

ICOSANDRIA.AMYGDALUS communis. Ut omnes pernofeunr,

oleum illud amygdalinum preebet, a pharmacopolis ven-dirarum, quod etiam a delicatioribus ad condenda acera-ria adhibetur. Nuctim amararum oleum non differt a di:l-cium , nifi quod ferius rancore inficitur. {Murr. App. M.)

A. perfica. Ε nucleis exprimitur oleum , quod inreralios ufus medicos Plaemorhoidum dolores fedare dicitur.ζ Arneman.)

PYRUS * +. Hujus geceris totius acini oleum red-dunt, omni modo amygdalinum aequiparans.

PRU-

TT (cgjgP J 1 1 \ "^S3

PRUNUS * +. Eadem ac pyrus vi gaudet.POLYANDRIA.

PAPAVER fomniferum t. Oleorum omnium ufitato·rum olivo proxirne accedit Sc fapore Sc colore oleumpapaveris, modo cura iit, ut re&e exprimatur. Etfi Gal-lis alias eil· ufitatisiimum, diu tarnen inrerdi£tum fuit, nein cibis eo uterentur, inveterata opinione > venenum quod-dam in feminibus foporiferum delitefcere, quod indica-re videtur fuccus capfularum, hac vi perniciofa inftru-£lus, Ne vero irritum foret interdi&um, iimul cautumeil", ut omni oleo papaveris aliquid terebinthi admifce-retur. Nihilo tarnen minus oleo puro, furtim emto, vi-lis pretii causfa, mercarores olivum adulterati funr. Quofa&um eil·, ut Abbas Rezier adverfus focieratem mercato-ium Pariiienfem, in Judicium appellatam , litem perora-verit, eos foenoris iniquisiimi hoc modo accepti convin-cendo, inter alia argumenta , liquiditatem citans conti-nuam venditati olei, nonniii calidisiima, fincerum ii fit,tempeftate liquefcenris. Idem iimul loeupletisfimis de-monilravit teilimoniis, nihil a fanirate alieni oleo papa·veris inesfe 10). Romanis illud comesfe non dubicanti-bus, veteribusque rerum fcriptoribus rufticarum granapapaveris efcam omnibus communem loquentibus, nullafubeil· causfa, cur hodie effe&um venenatum fufpicando,cibum dulcem Sc fere ubique obvium refpuamus n).

B 2 Ex-

10) Qui hujus rei locupletiorem defiderat cognirionem, legat librumAbbatis Rozier, qui inicribitur Trnité fur In meilleure ttraniere de cultivcrla utivette le colfnc i&c. feu noitiiun Samling nf ruti ocb uptachter inyare tider, 178I. Jul. Aug. Sept. in quo argumentum libelli Rozerianibreviter exponitur.

11) Columella dicit Anethi eandem esfe culturam ac Cerealis papa¬veris, & Virgilius in Georg.

Libra die fomnique pares ubi fecerit horas

Ν r λ / eSßaJ ιζ \

Exprimendi oleum ratio mulro eft facillima. Gratia ca-

pfulis excusfa Sc in fole ficcata ad molam adhibentur»ubi primum conrunduntur, deirtde masfa in facculis lin-teis, e filis crasfioribus contextis, colligirur, quibus tuminter duas mappas, e fetis equinis fa&as, pofitis & pre-lo fubje&is, oleum elicitur, nullo adjuvante calore. Quaeomnia effici posfent in patria noftra papaveri minime ini-mica. Formas rerum in vitris effifturi Sinenfes hoc oleocoloribus admifto utuntur, quae quidem ars, ötiamvis, ii-militer ac tota hujus gentis piftura, ab omni feite Sc ele¬ganter pingendi rarione abhorreat, fpendidis tarnen colori¬bus, fubtilirate Sc figuris fere indelebilibus eft commenda-bilis. Oleum obtinetur a papavere fomnif. femine albo.

CARYOPHYLLUS aromaticus. Fruftus, qui antho-pbylli dicuntur, recentes oleum expresfum edunt. [Berg,Mat. Med,)

DELPHINIUM flaphis agv'ta f. Oleum expresfumreddit. ( Arneman.)

AQUILEGIA vulgaris *, Semina oleum viride ve~bunt. [Avnejjjan.)

NIGELLA fativa f. Semina oleum prnebent expres¬fum in ufum medicum fed rariorem. fLinn. Μ, M.)

ILLICIUM anifatum. Semina presiione frigida oleumedunt odoratum. (Arnemav.)

DIDYNAMIA.BIGNONIA tnmentofa, Seminum duplex oleum eft

ex-

. — — — — Cereale papaverTeropu-s liutno regere — — — —

Praeterea oleum papaveris absqne noxa eibis addimr variis in Tocis, & pla¬centae poft olei expresiionem a pueris impune devorantur. (Tlenk. Bromatol.)

Φ ) 13 ( H

expresfum, quorum fubtiliore diluirur perparce VernixJaponica, & fpisfiore imbuitur charta veitiaria. (Flor. Jap„)

SESAMUM Orientale. Semina oleum reddunt cibari-um. Hoc in iEgypto copioiisfime exprimi narrat Hasfel-qviß, atque opobalfami venditores eo, terebintho cypria& pinguedine Struthionis mercem iuam adulterare.

TETRADΥNAMIA.Totam quidem hanc clasfem olea reddere nullus du·

bito, quae vero jam experimentis cognita fint, afferre lubet.MYAGRUM fativum *. Nobis non eil: cura, niii ut

ab agris hoc exftirpemus, lolio infelicius fegeti fuccre-fcens. Α Germanis autem, olei lucrandi causfa, colitur,quod interdurn pauperibus pro butyro ufui eil, in lucer-nis tarnen majorem praebens utilitatem. (Ρlenk. BromatoLGmelin in Naturfor[eher.)

BRASSICA napus * f. Hanc in fola Scania ad oleumexprimendum ferimus, quod quidem, quäle nunc darurad eibum fere eil inutile 12), quippe cum fpiritu, ut a-junt, re&ore abundet, acerrimum efficiente faporem at¬que odorem rapacium, brevique rancore iniieiatur. Du-plici huic incommodo medendi rationem docet AbbasRozier in libro, quem de cultura feripfir Brasiicae napi& campeilris, a nobis fupra citato. Cum enim alcalinae,quae dicuntur, disfolutiones fpiritum re£lorem oleorumfacillime ad fe attrahant, oleum effici efculentum contcn-dit & jueundi faporis, fi femina recentia primtim lixiviofrigido 13) emolliuntur, deinde lavantur iterum atque

B 3 ite-

12) In Belgio tnmen δζ inferior» Saxonia loco olei olivarum ab infe-rioris fortis homi-nibus ufurpatur. (Plenk. Bromntol.y

13) Admifceatur una libra caleis vivae 100 libris aquse, cui deindeadjiciantur duae vel quattuor libiar licis communis, (quse non multos perdies poft ligni deflagrationem in fornace latuit) quo fado absque ccloris

·%& ; 14 v ^s5

iterum mutata aqua, tum in aqua aluminata per duode-cim horas demerguntur, tandem bene ficcanrur ut oleumexprimi poiiit. Ad impediendum, quo minus rancorpraemarurus exiftat, necesfe eft ut auferatur abundantiamuci, qui alias, cum praecipitatur, ut loquuncur Chemi-ci, fermentationem excitat. Hoc efficitur, ii oleum, men-fe ρoft expresiionem prseterlapfo, in alia vafa transfundi-tur, fi adhuc recens in aqua lavatur, eodem inodo acolivum, fi denique, prins quam aliquis rancor exiftereceperir, faccharum immifcetur. Qiiod ii hac ratione ole¬um raparum mite reddirur, quis dubitat multa alia quo-que olea posfe emendari? 14).

BRASSICA orientalis ad exprimendum oleum, in lu-cernis uiicaturn, a Japonenfibus colitur. {Flor. Jap.)

SINAP1S arvenfis A in agris noftris copioiisiime cre-fcens, oleum fuppeditare posfer. (Gmelin in Naturf. 6 St.)

S. nigra * f. ejusdem eft ufus, (Berg. Μ. M.) fimi-liter ac S. alba t. [Amern.)

RΑΡΗANUS Sinenfts. Semina presfa oleum largiun-tur, & in cibis & in lucernrs multo utilisiimum. Plantaipfa climatis noftri minime eft impatiens. Seminum men-tionem ufusque eorum fecit Patruus meus Navarchus C.G. Ekeberg, in Actis Academiee Regiae Scientiarum ultimitrimeftris anni 1764. Eodem anni tempore 1767. defcri-ptam edidit & delineatam molae verfatilis figuram, qusea quolibet oeconomo haberi posfet. Sinenfes rimas na-vium obturant caemento, fa<fto e calce viva, cum hocoleo fuba£ta. De fumo in rectis lucernorum, formam

in-

ope hoc lixivium obtiuetur. Quod de Brasfica napo heic dicitur, cnmpeßrictiam convenit.

14) Phira legi posfunt de cnltura feminum firnsficic o!ei locrnndicausfa in A&is Ac. Reg Scienr. 1756 primi trimeflris, uhi ejus mentio-nem fecit Dom. Prof. (k Eq. E. G. Liedbeck , δζ in Seleciis Pbyfico-Oeco-nomicis, 1 Band. 4 Styck. 4 §.

( !*Ιinfundibuli everii habentibus, colle£to, conficitur, addirogummi, quod dicirur Arabicum, atramentum illud Sinen-iium notisiimum Tufch appellatum.

MÖNADELPHIA.DRYANDRA cordata oleum Japonenfibus fuppeditat

in lucernis adhibendtim. C Flor. Jap,)CROTON tigltum. (Monoicum.) Oleum e granis ex¬

presfum, fimilixer ac ipfa graria, fumta alvum vehemen-tisfime purgant; praeitat igitur oleo ftomachum inungere,eodem fed leniore prodeunte effeétu.

JATROPHA citrcas. (Monoica.) Semina oleum expres-fum dant alvum bene folvens. {Berg. Μ. M.) Hoc oleumCicinum vocatur, quod nomen, antiquitus cognitum, aliiad oleum Ricini referunt. [Murr. App. Μ

TAXUS nucifera. (Dioica.) Oleum e~ nucleis exprimi-tur cibarium. (Flor. Jap.)

RICINUS communis. (Monoicus.) Oleum feminum re-cens efficacisiimum eil remedium vermibus inteftinis, imoipfi Tieniae. Alvum praeterea folvit choleramque fedat.Q Veckofkriften jhr Läkare och Naturfor/kare.)

PIN US pinea (Monoica.+ Semina ad naturam a-mygdalorum prope accedentia oleum edunt expresfum.{Am.) Idem P. cemhrce, quin ceteris P. convenire credo.

GOSSYPIUM berhaceum. Oleum e recentibus femini-bus expresfum, dolores a calculis veficse oriundos miri-gare dicitur. (Hoffber? om Växtrikets kännedom.)

DIADELPHIA.TRIGÖNELLA fanum gracum. Semina oleum prse-

bent expresfum. (Linn. M. MV)POLYADELPHIA.

THEOBROMA cacao. Praeter oleum ftillatirium, pin-gue etiam, butyrum Cacao dictum e nucleis obtinetur

ex-

β ) ιβ ( n

expresfione, melius autem co&ione. QBerg. Mat.Murr, Apparat, Med.)

SYNGENESIA.CUCURBITA pepo (Monoica.) + Oleum ex acinis ex-

presfum dulce,eil: & quibusdam locis loco olivi adhibetur.CARTHAMUS tinttorius oleum dat in lucernis con-

fumendum, quin etiam cibarium. (Oeconomifcbe Nachriebt.)HELIANTHUS annuus & multiflorus. f Hominem

quemdam nobilem in Ungaria nuper aeeepimus oleum ef*ficere ex hujus feminibus, rum ad eibos, tum ad ungen·das pelles aptisfimum. (Stockb. Poften. 1786.) Hoc auremoleum idem esfe ac illud cibarium, quod incolae Ameri-cse hinc exprimunr, (Amernan. Comment. de oleis unguinoßs.)non autem deftillando aut epftione in aqua esfe extra-&um, apparer, cum dicatur esfe fapore & odore mitisfi-mo, nec femina Helianthi aliqua pinguedine gaudeant,qua: in aqua calefcente posfet iecerni.

Plus temporis & pretii in hanc materiam impende-re, in praefentia tum feftinatio, tum res angufta domiprohibet. Itaque coa&us fui multa leviter transire ac tan-tummodo perftringere, quae tarnen, Γι Parese permi-

ferint, ut hoc aliquando in Svecanum con-vertam, explanare conabor 15).

15) In libro Brandis alin qnoque numerantur femina oleofa, quae heicnominare fufficit, cum aut minus ufitata. fint out minus cognitn. Hnec funtTaonin ofpcinalis f·, Ifatis tincloria * ►!-*, Cynara fcolymus , Onopordonncanthium*, Carduus benedicius & marianus ψ, Arctium lappa *, Cicho¬rium Lacluca * vr» nova quaedam compofitarum ordinis planta, qua?Chilenfibus oleum fuppeditat eximium, fub nomine Madice fativa a MOLLWA deferipta, Hyofcyamus albus, Nicotianat, Tragia involucrata , Ttgliumfebiferum & mohiccanum, Sterculia foetida, Hertiandria ovigera, Thea, Ti-lia europaa * <& Staphylea pinnata. Posfunt, quibus occafio datur, certiusb«c explorare.

φ ψ- ψ