fj

D. D.É)E iETERNA DΕ i PRJE DESTINATIONE

S Ρ Ε C I Μ Ε Ν T II Ε O L O G 1 C O . D O G Μ A T I G U Μ.

CUJUS PARTE,Μ PR I ΜΑΜ

VENIA MAX. VEN. FAC. THEOL. UPSAL.

Ρ R jE SI DE

DOCT. ANDREA HULTÉNS THEOL, PROFESS. REG. ET ORD. REG. ACAD. SCIENT.ATQU Ε REG. ACAD. LITT. HUM HIST. ET ANTIQOTT.

STOCKHOLM. MEMBRO

PRO CANDIDATURA THEOLOGICA

P. P.

Μ ÄG-, JOHAN. ADOLPHUS SÅYETHEOL, DOGM. ET MOR. DOCENS

STIP. OXENSTJERN,GOTHLANDUS.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE II APRIL. MDCCCXXV.Η. A. M. S.

EXCUDEBANT REGI® ACADEMI® TYPÖGRAPHI·

IN

SACRAM REGIAM MAJESTATEM

SPECTATiE FIDEI VIRO

IN PROVINCIA GOTKLANDICA ARCHfGEOMETRJE

dom. ARVIBO JOHANNI LALLÉR

A v u η c u 1 o Ο ρ t i πι ό

S a c r u m

v. d.

AUCTOR.

DE

JETERNA DEI PRiEDESTINATIONE.

()uidquid animo conceperit de lapfo humano genere per Chri«Rum rediinendo Numen Miiericors, id fub nomine prasdeRinatio-nis divinas intelligimus, veneramur. Ut vero aetern« Mentis nonnifi reterna funt confilia, ita conilHum hoc Rve decretum divi¬num ex omni captum atternirate cogitamus. Neque enim, utfatentur Formulre Concordias Auetores ipil, majorem aliud at-que jueundiorem mentibus humanis confolationem adfert, quamquod de omnium Deus converlione et faiute adeo fuit follicitus,ut jam ante jacta mundi fundamenra deliberaverit atque in arca-no illo fuo propoßio jam tum ordinaverit, quomodo nos ad fa-lutem vocare et adducere vellet z). ER ferium denique et uni-verfale hoc propofitum divinum, fi voluntatem fpectaveris Dei,qui non minus a partium Rudio, quam a diffimulatione eR ali-enifliinus. Jam vero et Scriptura docet et triRiffima omniumtemporum experientia conteRatur, nec ad faiutarem illius Co¬

gnitionen! perveniße omnes, nec qui pervenerint, in ufum fem-per fuum convertiRTe. Eorum igitur qui facram, ut vocant, fa-lutis oiKovcfAictv ignorarunt vel usque ignorant, converilonem etfalurem Deo ipil procurandam quis non permiferit? qui verofponte rejecerunt, eorum fuas culpas vel ineuria: miferiam adferi-bimus. Hactenus adRipulante ipfo Sacrarum Litterarutn fußragiotuto progredi licet.

At qua: facilis per fe eR explicatu prredeflinationis doctrina,illi Theologorum omni tempore arguthe et tricas haud parumi cali-

y) V» Form. Concord. Solid. Declar. ed. Strengnef. p, 82S>·

) i (

cäliginis oftuJerunt. Neqne enim fans fuit, miiverfutn hoc de-cretum ut rerernum Dei et immutabile confiliuin de omnihushominibus, quatenus per liberam ipforum voluntatem liceret, perChriilum redimendis et falvandis adorare, fed ilngulos quoqueillius* actus placuit determinare. Ita quidem non modo prxde-ilinationi Univerfse duo fubjunxerunt decreta fpecialia, altcrumElectionis f. prsdeOinatiönis ad vitam, alterum Reprobationis f.prasdeftinationis ad miferiam, fed etiam ilngularem de ilugulis ho¬minibus prrcdeflinationeni adfumferunr, cui denique omnia, qu»decreverit Deus, ut homines ad falutem perduceret, adnume-rarunt; ita ut univerfam, qua: de converfione ac emendationehominis agit, difciplinam otnnemque falutis ordinem huic doctri-nac admiscuerint. Quod tantum abefl, ut rei ipfi iucem adfer-ret majorem, ut potius fummis difficulratibus et tenebris remcunctain involvat. Quas nempe de propofito Dei omnes homi¬nes per Chriilum redimendi divina docent oracula, ea cum pe-culiari illa, qua fldeles profequitur Deus, cura et auxilio coniun-dunt; adeo ut univerforum-minus falutem curare, quam ilngu¬los ad fe rapere Chriftianos, vocare, illuminare, juflificare etdeftinats demum felicitatis participes facere Deus videatur. Siccondittonatum natura fua prxdefiinationis decretum abfotutum fa-ciunt, atque in particuiarismum illutn recta incidunt deteflabilem,iecundum quem univcrfalitas gratis redemtionisque beneflcia adnulluni non hominem extendenda re vera negantur.

Hos igifur ut prstervehamur fcopulos, et ilnceram fimuleruamus Evangelii doctrinam, theoriam imprimis Sytnbolicamfollertiori indagine diipiciendam et ad revelatum Dei verbumexigendam nobis propofuimus: fuccinctam vero ante omnia ipfi-us dogmatis hiiloriam cenfuimus elfe prsemittendam.

Hißoria Dogmatis.Qui Dogmatis alicujus aut doctrinae ad capita Religionis

Chri-

) 3 (Chriflianas pertinentis primordia invefligarc, nec id tantnm, qua·tenus cum facro ipfo religionis fonte vel ilngnlis antiquisfimorumEccleiia: patrum effatis cuniemiat aut cx iis derivetur, exquirerevelit, is refpiciat neceffe eil tempus, quo in di/lincratn quodani-niodo fonnam redacta unius vel pluiium Eccisil-«e doctorum «nu¬et or i tåte publice iit confitmata. Sic doctrin» de prasdeilinationeorigines non ante tempore Auguilini, quo duce accerrima illacontra Pelagianismi errores exarierunt certamina, ideoque non anteinitium lecuii quinti funt repetendas. Quotquot enim antiquiorisasvi et prrefertim Gra'corum Patrum monumenta perluflraveris,incerta adeo prasdiilinafionis vcfligia videbis, ut hujus doctrina:omnis vel ccrtc illius, quas in eccleiia tandem invaluit prasrunreAuguflino, novitatc flupescas. Fuit quidem inter eccleiia: Grzecxet Lstinas doctores lia-c frmper opinionum diverfitas, quod, cumill i rattonis humanas libertatisque vindices agendo naturales ho-uiinum vires, haud tarnen rejiCto, quod ex beneficio divino re-dundat, auxilio .gratias, excitare iluderent, Iii contra fummumin id impendebant fludium ac iaborem, ur iniferam per fe, in-iiniiam abjectamque hominis conditionem dt-plorando gratias di-vinas vim et necefiiratem demonilrarent. Uude pro fcopo apudutrosque diverfo variant illinc virtutis humanas manifeila elogia,hinc clsdis protoplaftoruin lapfu contracias defcriptiones ferme vi-vidiores. Quibus deinde ad fuam quisque fententiam flabilien-dam ufi vel abuii Auguilinus et Pelagius, ille eccleiia: nimirumOccidentalis pras fe ferebat fidem, hic omnes et unamines profuis itare partibus Orientales autumabat.

Quod il inter utrorumque Occidentalium et Orientalium,qua: huc spectant, placita et enuntiationes multum re vera obtinu-erit diveriltatis, variasque exinde pofilnt fubduci rationes, quibusaut Pelagii aut Augustini magis confirmetur difciplina, quibustandem vel prasdeilinationis doctrinae apud utrumque diverfas pro-lufuui eiTe videatur; in eo tamen utri.usque Eccleiia: confenfus

) 4 C

eil mirificus, quod prcedeßinationem hominum non fecundum illtidbeneplacitum f. ευΰοκιαν voluntatif Dei, fed fecundum prcefcienti-am alicujus operis au t voluntatif ex parte hominis antecedentisexponant 2). Neque enim Grasci t»nfum patres ΐπter~7rgcyvivaiV

· guofuin alterum omnia creata et non creata

complectitur, alteruni vero ad iiberas nominum acfiones nori tx-tenditur 3), feite diflinxerunt, fed etiam Latini, lummam Deijuiliriam et άττξοσω'πο'Κνβ/Μν vindicaturi, in id magnopere in-cumbunt, ut cauiDm falutis mifenaeque humanas non in mero tan-tuin confilio divino, fed in jiberrima quoque cujusvis hominis agendifentiendique ratione, qua ctKovopiocv falu-is gratiacque operationesad bonum quodvis adjutrices vel rejiciat vcl amplectafur, futi-datam eife o/lendant. Quod quidem non modo t χ liberaliori-bus, quas de libertäre arbitrii fovit omne Chriiliaoismi asvumAuguHino fuperius, fententiis colligitur, fed etiam exapertis, quxapud Latinos patres, Pictavium 4), Ambroßum s) et Hierony-mum 6) exftant, enuntiationibus.

Quum

2) Verba citata funt gfanfenii: vide Augußinum ejus part. I. Lib.7: 17·

3) V. Chryfoßormi'm, hom. ts in Ep. adEpb., et ^foh. Damafcenum;qUOTUm hic: iruvrct y-tv itρογινωσχιι o &eof, ου itocyrot St npocp^tijΐίξογιννσχιι γ*ξ rot i(p' vyv, ου πςοοξ'ζιι Si eivre*· — Tsc γ»ξ ιφ i,'μι* χ*ηςονοΐΜΐ hrt, «λλ<* τχ νμιτίξχ κυτιξχσιχ, de fide Orthod. II. ca ρ. 3 Ο,

<f) "Non res indifereti judicii electio eft, fed ex roeriti deiectu factaeft diferetio. Beatus quem elegit Deusj beatus ob id, quod ele-ctione fit dignus". Hilar. tract. in Pfalm. LXIV· §· 5·

5) "Apoßolus ait: Quos praefcivlt et praedeftinavit. Non enim antepraedeßinavit, quam praefeiret, fed quorum merita prsefeiret, eorumpraemia praedeftinavit". Ambrof. de fide ad Gratian. L. V. c. 2.

6) "Non falvat irrationabiliter, fed ex praecedentibus caufis, quia alilnon fufeeperunt Filium Dei, alii autem reeipere fua fponte vola·eruot". Hieron, ad Hedibiam ep. qu. 10, Opp. Τ, III. ρ. ιοί.

) 5 (

Quum vero Ille, fotius eccleflas Occidenfalis arbifer et o-raciAum, AuguAinus Pelagianoium obluctando barefi eo üsqueprocesAiTet, ur omne operis merirum hcmini adimcret, arbitrii li-bertatem fere tollerer, natmaeque ipilus humanas dignitatem pror-fus deprimere audererj quid reilitit, niil ut hominum tani virfu-tem quam seternam eoium falutem ex mero Numinis nutu penderecontenderet 7). Quemadmodum icilicet omnes natura corruptos,i fa neminem Ane gratia Dei justum evadere: Deum dare et ani-mi fidem et juAitiam operum: hanc autem aliis benigne conce-dere, ϊ Iiis proifus negare; ita certos homines jam ante mundiconilitutionem ad falutem seternam prtcdc A»n; ATe, alios vero. omnesin focietatem eleetorum non admiflos repudiare. fixe fuit, qmriiamplexus eA Augustinus, fententin ; hinc PtiedtAinafionis nomen,hinc abfolutum Dci xrernumque decretum, quo Ane omni bono¬rum operum merito et refpecru certos homines in ChriAo eltgif,iisque Rlutcm asternam prxAnivit ß)· Raiius tarnen hac voce in-tellexiiTe videtur Auguftinus asternam malorum pracdeAin&tioiuir»ad peccata et mortem p). Hoc autem cum Aatu flent nonnulli,

"Wenn aber gleich diefe Theorie in Auguftinus feele früher fichgebildet hatte, fo gab ihm doch erfl der Pelagianifche ftreit Gele¬genheit, fie weiter zu entwichein und ausführlicher darzuftellen".Müncher t Handb. d. Dogmen Gefch» Th. IV. p. 218·

g) "Elegit nos Deus in Chrifto ante mundi conftitu ionem, praedefti-Dans in adoptionem filiorum, non quia per nos fancti et immacu-lati futuri eramus, fed elegit prsedeftinavitque ut eiTemus. Fecithoc fecundum placitum fuae voluntatis , ut nemo de fua, fed deillius erga fe voluntate glorietur". Augußivus, de prsedeftinat,fanctor. c« 18· It. "Elegit Deus fideles, fed ut fint, non quia jamerant." c. 17. Cfr. c. 10, 11 , 12, 13, 19.

p) "Nefas eft dicere, Deum aliquid nifi bonum prsedeftinare." Au·guß. Civ. Dei Lib. XV. c. 2. Attamen nti in aliis, ita in his nonfemper fibi conftat Auguftinus noßer, Jamjam enim dixerat -Lrb,cit. c. 1: ''Deus genus humanuni in duas difpefcit ClaiFes, qua-

5 « i

qui veAigiisejus religioAus infiAebant, iectatores, Deum videlicetimprobos non modo ad poenas »temas, verum etiam ad culpatnct peccata pnedeAinaiTe, et inevitabili proptera r.ecesAtate bonasseque ac malas omnium actione« ex omni »ternitate divinitus de-terminatas autumantcs, hi prcedeftinatianarum nomine Tunt inAgni-ti, licet propriam ejusmodi fectam non vere unquam exAitiiTe veriadmodum At fimile 10). Jam vero cum Abfolutismo iilo et par-ticulari decreto AuguAini non amplius conAabr.t, qu» hactenusfuerat totius Ecclefi» Orthodox» de vocatione omnium ad falu-tetn rcdemtionisque beneficiis ad nullutn non hominem cxtenden·dis, fententia. Sic lcgitimum quaA SyAematis ordinem Aquendovocationem omnium feriam et efficacem , Dcum omnium iaiutisAudiofum ChriAumque pro omnibus mortuum negavit 11). IrreAAi-bilem vero et infupcrabilem in electorum mentes grati» vim , perle-verantiieque donum in foiis electis confpiciendum eAe aflcruit 12),

Longius hinc difceffit Pelagii et Semipélagianorum A Mäifi-lienilum difciplina, qua placitis antiquifAmorum patrum ccmveni-enter, Deum omnes homines falvos fieri velie, gratis nosvocai'e,et electos non ex fu» tantum voluntatis arbirrio, fed ex operutnmeritis vel certe fide prasvifa ad falutem prasdcAinare adflrma-runt 13). Univerfalem prasterea ChriAi redemtionem, univerialegratias divin» auxilium atque liberum hominis arbitfium fummo-

pere

rum una prsedeftinata eft in aeternum cum Deo regnare »altera, zc·ternum cum Diabolo fabire fupplicium/'

10) Mlincher, Handb. der DogmenGefch. T, IV. p. 258.11) "Omnis, qui ChriAi fangvine redemtus eft, hotno eft, fed non

omnis, qui homo eft, a ChriAo redemtus eft". Auguflinus, deConjug. Adulter. c. 15. Conf. De praedeft. fanct. c. g, 16.

12) Augußin, de Corrept. et gratia c. ti, 12, i4 &c.13) Plurimum fane incommodi habet illa formula meviti humani. Ne-

que enlm hominis eft aliquid a Deo mereri, cujus omnia dona funtgratuita. Quod ne Pelagiam quidem prorfus effugifle arbitramur.

) 7 (

pere vindicare conati fünf 14). Qu« fimplex fideique fere eon-ionans nortrse pr«'deflioationis doctrina ij), quo magis human«rationi arrifit, eo piures temporis decuriu fautores et amicos fibiconciliavit 16) Hinc accidit, quod accidiife haud miraberis, ut,cum Godefchaicus medium circa faeculi· noni geminam fuam,qu« ab Augufiiniana parum difcrepuit, prcedeftinatiorum, iatiusferpentem usque femipelagianismutn oppugnaturus protraxit, is ini-quo multorum odio mvidiaque opprcsfus erudelisimias iure li«re-ieos pcenas dare coactus fit /7).

Varia fuit, nec femper ilbi conilans, Scholafticorum de grä¬tig et praedeilinationc doctrina. Oinnes quidem Catholicam pr«fe ferebant Eccieiix fldcm et AuguHini priefertim auetoritatem

iau-

Stat tarnen a parte hominis aliquid, quod Dens in diftribuendopracroia vel poenas neceflario refpicit, ni abfolute agat. Id, ίϊ velτ«fr beneflciorum divinorum voeaveris, eni confentiat homo o-

portet, ab hominis tarnen vofuntate totum dependet: idem per opt~ris meritum Pelagius, per fielem pelagiani expreifum voluere.14) Conf. Dionyf. Petavii Lib. de Pelag, et Semipelag. hsereii. Opp.de Dogm, Theolog. T. III. p. 586.1$) Ow irccvrot, οσχ λιγονσιν ot xiptrtKot, φινγοιν xut χχξχιτιισ^χι Χξη*ηολλχ γχξ ομολογούσα, uv κχι ημοα ομολογονμιψ. Cyrill. AltΧ* ίη.

Commonir. in Act. Eph. ρ. 246. Edit. Cornel.16) Quemadmodum duabus in Gallia Synodis, Arelatenfi et Lugdunen-

fi, circa an. 475habitis, prsedeftinatianismus publice damnatas eft,ita poft vetus illud Africanum, a quo rejectus erat Pelagranus er-ror, duo Concilia, Araufii et Valentise, habita, in quibus, fuffra-gante ipfo Pontifice Romano, Semipelagianismus condemnatus eft.Permanfit tarnen in Ecclefia liberius fentiendi genus; faeculoquetiono mox novi circa idem dogtna tumultus exorti. v. Mlinther,Lib. cit. p. 262.

lf) Damnatus eft in Synodo Moguntina an. 848 et Cariftaca anno fe-quenti. UJfer, hiftoria Godefchalei et prsedeftinatianse Cootroyec»fi» ab eo motse» Ed. 2, i$62»

) 8 (

laudabant, aperte vero in tres partes diffilierunt diverfas. Pri¬ma, ThomiAarum,.arterna electionis et enius hominis ab alio dis-cretionis in liberrimo et immutabili divinse voluntatis benepla-cito cauiTam conAituit, a qua volunratc factum fit, ut Deus exeadem materie informi alia vsfa hs ημην, alia vcro hs ώτιμίοαeiTe voluerit. Alttra, Scoriilarum, qui eiectionis caufTam in gra-tuito Dei beneplacito relinquunt: reprobationis cauffam in ipfohoiiiine eiTe contendunt, liberi arbitiii abufum, infidelitattm etalia mala praevifa. Teriiam defendit Nominalium quondam cele-bris inilaurator Guili, Occamus, qui cauiTam amoris et deftina-tionis ad vitam asternam voluit eiTe pracvifam bonam voluntatem.,fidem et bona opera quorumdam hominum: cauffam reprobatio¬nis aliorum malam voluntatem, infidelitatem, mala opera j nontan tum damnationis, fed etiam falutis initium in hotninc conili-tuens ig). Quantumvis igiiur a fe invicem discrepuerint Scho-lafticorum in hoc argumento opiniones, in eo tarnen fere o-mnes conveniunt, quod praedeAinationem ad folam electionetnreftringant, reprobationem per prarfcientiam magis iniquitatis,quam abfolutum aliquod reprobandi decretum exponant, quodjufiitiam Dei , (ί7Τξοσχ7Τολψ^ιοίν et a peccatis malorum immunt-tatem, atque demum arbitrii humani libertatem ingenue et con-flanter propugnent ip). Sic per fascula Reformationi maxime vi-cina, convalefcente jam magis magisque errore Pelagiano 20),

obfo-

iS) Hottinger, fata doctrinae de prsedeftinatione et gratia Dei falutaruLib. III. cap. 105. Ed. Tiguri 1727.

19) Ipfe Thomas, animo et ore cetera Auguftinianus, rigidiorem fuatndoctrinam lenioribus quibusdam mitigat effatis. Quo referri pos·funt diftinctiones, quas facit inter Voluntatem Dei antecedentem

confequetitem, cauiTam falutis primam et frcundam, opus me«,torium ex congruo et ex condigno &c. v. Thom. Aquin. Sent. L.I. a, 9. 114: art. 3. \

so) De quo Thomas, Bcadvardinus, ita lamentatur: — "multi infuperalii et magni Doctores videntur frequenter in' multis Pelagio- coaj

) 9 <

obfolefcere fenfiin inceperat animisque propemodum omnium ex-cidere genuina illa, afperam fortaile dicas, Auguilini de gratiaet priedefiinatione doctrina, mitiusque prsefertim de conillio Deiet amore Ejus inexflinguibiii, mifericordi:eque oinnibus juxta pa»tenti convenientius femirc adfveverant Chrifliani zi).

Jam vero ineunfe ficc. XVI fopitos refusfcitavit ignes facerReformatorum ardor: quorum, cum ab omni macula, errore etabuiu facra expurgandi nobile iibi injunxiiTent officium, eumquein finem impriniis doctrinam de gratia, cui per fascula plus ju-fto detraxerat ingenium humanuni, ad priflinam integritatem re-ftituendam putarent, in eo minus miraberis religionem, quod fum-mam divino beneplacito auxiliisque gratite, ad noftram conver-fionem et falutem nunquam non neceiTariis, villi et honorem

2 vindi-

fentire. Immo et totus pcene mundus, ut timeo et doleo, pofthunc (Joachimum) abit et erroribus ejus favit" &c. v. Hottinger1. c. p. 476.

21) Quod Π hiftoriam hujus doctrinse in Eccleiia Romana ultra Con-cilium Tridentinum, cujus ipfa decreta, quantum a rigore Augu-ftini deflexerant animi, fatis teftantur, perfequaris; tres imprimisimpetus pro Pelagianismo in Eccleiia confervando et promovendofc Jefuitis factos videbis. Prima ab eis fcena Lovanii adornata eil,ubi de Baji propolitionibus, tandem a Pont. Pio V. 1567 damnan-dis, difceptari coepturn erat. Mox novum cum Dominicanis cer«tarnen ingreffi funt pro tuenda auctoritate et doctrina Molincc fuiejusque libri: Concordit» liberi arbitrii cum gratice donis, cujuspotifiimum gratia Congregationes de Auxüiis Romae 1598 funt in-(litutae, Auguftini et Thomiftarum cauflse parum profuturae. Qui-btis igitur male diremtis controverfiis, tertium denique bellum a Je¬fuitis excitatum eil in Janfenii Augujlinutn an.^ 1638 editum; quod,varia fortuna variisque artibus geftutn, ita finitum eil, ut Seroipe-lagianismi et Jefuitarum cauffa diu victrix, tandem per Bullam Uni-genitus (a Clemente ΧΓ. 1713) aperte triumphaverit. V. IValchi-um, de Pelagianismo in Ecclef. Rom. per Bullam anti- Quesnelli-anam triumphante. Jense 1714»

) «· c

vindicando, humanis viribus humanöque arbitrio nihil fere reli-ctum voluerunt. Quo factum eA, Ut, retnotå a parte hominisomni operum aut voluntatis dignitate, in philofophicum illutn re-cta incidcrent abfolutismum , fecundum quem Deus pro mero fuoarbitrio fingulis vel faiurem vel miferiam prasdeAinaverir. Hocautem in extremuin, prscfertim «um e gurgite Theologie Scho-lafticie emergerent., plus minüs prolapfi funt Reformatores onmes.Neque enim negari poteA, immortalis memoriae viros Lurhet umipfurn et Melanchthonem, illum in libro, qui dt fervo arbitrioinfcrihitur, hunc in locir fuis usque ad annum 1535 editis, dti-riora multa et qua: AuguAinianuin fapiunt praedeAinationis de-cretum dicta enuntiasie 22). At quemadmodum Solis, ita ingeniimagni deliquia non exAinctam penitus, qua iemper eminet, lueismelioris indolem, fed obverfantes tautumrnodo nebulas, quibus-cutn fuboritur et definit caligo, teAantur. Sic certaminis, inquem cum Erasmo deicenderat, »Aus illius haud dubio exafpe-ravit ingenium , fic impia, de qua ipfe queritur Melanchthon,SophiAarum Theologia , nimium quantum humano arbitrio tribu-ens, huic piofecto acerbius de pradeAinationis necesfitate et vo¬luntatis humana: fervitio extoifit judicium At neque ad prioremillaui redibat fententiam Lutherus, neque levitatis Melanchthonemarguebat, qui novam prorfus in his doctrinam mox aperte moli-ebatür 2j). ' Verum

4«) Conf. Lutheri lib. de fervo arbitrio, an. 1525 germ. in Opp. ed.Walch. Tom. XJX. Melanchthon in Loc. Tbeol. an. 1521 ita:"Quandoquidem omnia, quae eveniunt, necefiVrio juxta divinampraedeftinationem eveniunt, nulla eA voluntatis noArae libertas".Deinde: "quod afperior paulo fententia de paedf Ainatione vulgovidetur,, debemus illi impise SophiAarum Theologiae, quae fic in-Culcavit nobis contingenriam et libertärem voluntatis noArae, ut ave rita te fcripturae molliculae aüres sbliorreant." v. Marheinecke,Inftit. Symbol, p. i$0. Cnf. Planck, Gefch. d. Entftehung desProteÄ. -Lehrbegr. B. IV. p. 134.

23} In pofterum quidem Lutherus bona opera, minirne ver·© fidemprx-deftinationis decreto ^xclufit. Refiftibilitatem prseterea gratiae et u.

) II (

Verum enim vero firmus perftitit et immobilis in fua deabfoluto prasdeflinationis et repröbationis decreto fententia Calvi-nus; quam etiam iumma ingenii, quo pollebat, vi et argumen¬torum ubertate adornavir, defendit. Haud sliter quam olim Au-guftinus, ordination» et nutui divino omnia vindicavit: Deum,affetuit, aeterno et immutabili decreto fecurn conflituilTe, quos fe*mel eligere vellet ae in falutem adiumere: Ii i s fufücientia con-ferre falutis media, ho« per Chriftum redönere, ad notitiamlui nominis perducere., vocare, illuminare:, ftrftificare; hos de-rnuin vitas ροΠ cineres beatae panicipes reddere. Reliquis ve-ro omnihus, in electorum numerum non admiffis, fidem et

fufficiens, quo ad falutem perveniant, auxilium gratiae negare;hos repfobare et 'aeterno dtmum exitio devovere. Electionem i-gitur et deilinationem ad vitam nön nifi in gratuita Dei mife·ricordia effe fundatam; reprobationis caulTam in juflo quidemet irrepreheniibili, fed incomprehenilbili Dei judicio eiTe quae-rendain. Sic unde exorfa eft, eodem et redigitur Calvini do-ctrina 24). — Fuit vero inter Eccleiiae Reformatio doctores deordine prsedeilinationis decreti magna femper opiniotrum diverfi-tas; adeo ut, cum alii coniilium illud divinum jam ante iapfum,immo ante hominem conditum captum fuifle döcerent, alii ordi-nem capti a Deo conlilii poA lapfum prasvifum eonilituerint: UliSupralapfariorum, hi lnfrahpfariomiti lat trita denominatione in-figniti 2j). Ea demum hujus doctrinie iata fuere> ut poft flabi-

lifuifc

niverfalitatem meriti Cbrifti futnmopere defendit. v. /Jtnujviß, Gom-ment. in Thef. Erntiii ρ 365. De Melanchthone viütfis notam29.PßS· ÜW-

24) Couf. £oh Calvini Inftitütionem Religionis ChrHRan'ae, c. 21-24.Ed. Genev. 1612. 8:0.

25) Ädmodom difceptatum fuit, utrum Catvinus ipfe Supralapfariis po-tius, an Infralapfa?iis £t adnumerandus. At vero recte monuitMarhüfHcke 1, c. p» * 3 5: Qu» hunc locutn betie perfpexerit, de eonon dübkabit: "Rurfura excipiunt, nonne ad eam, quae nuuc pro

) " (

iicum an. 1618 Synodi Dordracenas auctoritate Calvininnum do·gma et qnidcm Infralapfariorum fententiam, rejecrain vero ab Ar-minianis, unde Remonilrantium orta funt et Contraremonftran«tium, Univerfaliflarum et ParticulariAarum, Hypotheticorum etAbfolutiftarum infaufta nomina et certamina, cetera ReformatasEcclefiie Symbola rem aut illentio practermiferint, aut in longemitiorem ienfum interpretata fint. Quid, quod? toitus EcclefiajReformatio externa facies vel certe tacitus confenfus is videtur,ur non modo a Calvini et Bezas rigore multum .remiierit, Tedquoque ad Lutheranorum et LTniverfaliflarum fententiam proximeaccedat 26),

Quod ii ad Ecclefiam redeas Evangelico· Lutheranam etprocurrentein ipiius dogmatis genium follerter indages; ex eopraefertim tempore, quo novas fuorum Locortm editiones molie-batur Melanchthon , univerfain rei faciem.haud parum commuta-tam videbis 27], Invalefcere feniim inceperat, iilo nimirum au-

ctore

damnationis caufa obtenditur, corruptionem Dei ordinatione prsc-deilinati ante fuerant? Quum ergo in fua corruptione pereunt, ni¬hil aliud, quam pcenas luunt ejus calamitatis, in quam Ipfius prae-deilinatione lapfus eil Adam, ac pofteros fuos praecipites fecumtraxit. Annon igitnr injuftus, qui Creaturis fuis tam crudeliter il-ludit? Fateor fane, in hanc, qua nunc illigati funt, conditionistniferiam Dei voluntate decidiiTe univerfos filios Adam, atque ideil, quod principio dicebam, redeundura tarnen femper eile ad fo-lum divinae voluntatis arbitrium , cujus caufa fit in lpfo abfcondita."Inilit. Relig. Chrifi. c. 23. p. 336.

26) V. ΜArheinecke t 1. c. ρ. 143.27) Locorum Theologtcorum, quaejam inde ab anno 1535 exilant, e-

ditiones omnes magis inagisque cum tempore innovatam Melanch-thonis difciplinam teftatitur. Loca primaria funt h»c: "Tres funtcaufae concurrentes, Verbum, Sp. S. et voluntas hominis, non fa¬ne otiofa, fed repugnans infirmitati fuae." Loc. Theol. ed. 1535·Cum ordimur a Verbo hic concurrunt tres caufae bonse actionis:Verb. Dei, Sp. S., et foluntas humana ajjentienst nec repugnans

) 13 (

ctore, infer Auguflan« Confefiionis Theologcs mttior q πκ di.niet libsrior de natura peccato corruptä originaii, de voluntate iio-oiinuin, Π non cöopersnte cum gratia, qui furt Synergismi er-ror, at faltem ipfl ajfeniimte txiflhnandi ratio, quas nu]jt minustqu;.m rigidas ii Ii Auguilini de neceffitate factorum et arbitrii fer-viiio fententire favebat Haud dubie igitur prasdeilinationis doctri-na, qualis ab Auguftino concepra a Lutiiero quondam et deniqueCa I v in o tradebatur, per fe actis et tollcndo prorfus Übertatemquoque afpera, iniqua, temporis ipiius vi atque medela aut pe-nitus oblitterata aut ccrte non mediocriter mitigata iuiilet, niiiinfelix illa erupiilet Synergismi hajrefis, et cgccus, quo illumoppugnabanf, adverb.riorum ardor. Sic ad alterum ferme extre-iktn proiapfi, gratiam Dei p'ravenienfem depreila. penifus über¬täte Humana extollere, abfoiutimi eligendi decretum prasdicare7et particularem Chrifti redtmtionem adferere permulti adfveve-rant 28). Qua; fuerit in hoc opinionum diverfisfimarum discri-inine cr confiictu iobrii cujusvis et cordati fententia, vel ufrsni inpartem magis inclinaverit totius Eccleine fides Orthodoxie, fane

difiicile

verbo Dei. Pofiet enim excutere" &c. Loc. Theo!, ed. 1545. In-fignis ante omnia eft locus il!e Loc. Theol. 1548, ubi Liberum ar-bitrium definitur, effe in homine facultatem applicandi fe ad gra-tiam. It. "Cum nromiffio Dei fit univerfalis, nec fint in Deo con-tradictoriae voluntates, neceile eft in nobis effe aliquam difcriminiscaufim, cur Saul rejiciatur et David accipiatur: id eft; necefle eft,.tfle aliquam actionem diffimilem m his duobus." Conf. Planck >

t. c. IV. B. p. 559·£8} *'Es ift unverbergbar, dafs Flaccius uncf Mufaeus, und Wigand und

Hefsbus und die Mansfeldifchen Prediger, und überhaupt die raei-ften Gegner des Synergismus, nicht nur die Auguftinifche Lehre vondem gänzlichen Unvermögen des Menfchen zum Guten, fondern auchdie Auguftinifche Praedeftinations lehre gegen Strigel vertheidigtenund vertheidigen wollten, weil fie ihnen nach ihrer damahligenVorftellurg in einem unzerreifsbaren Zufammenhang damit zu He?hen fchien". V, Planck, üb. cit. B> VI. p. 70a fqq.

*4

cSifficile eft judicafu. Qui mitioribus erant Melanchthonis innutritidifciplinisj non niii conditionatum voluerunt piaedeflinationis de-cretum, qui congruum et iibi conflantem fyflematis tenorem ma-lebanr, vix potuere , quin ex prasmiiTa mere Auguiliniana de vi-rium humanarum clade totah doctrinå, particularem eriam SummiNuminis gratiam et abfolutum eligendi decretum conjectarent:plurimi in id incumbebant, ut falutis fpem redemtionisque bene-ficia libera eiTet Omnibus obtinendi facultas; omnes ut impias etpericulofas, qu<e ex particularismo Calvinianorum traherentur,confequentias pertimefcebant. Hinc cautionem repetas , quam linicarticüio 2ß) tractando Formulas Concordias Auctores adjuiixetunt,eximiam, hinc verborum ambiguiratem et circa quarflion is caputrecurfus infolitos, hinc demum iingularem, qua potius rei abufuset falfas interpretationes omnes antevenire, quam rem ipfain ex-pedire conati iunr, induftriam jo). Quas vero, qualis fuerir, exadumbratione, quam nobis injunximus, ipfius doctrii as iymbolicascertius patefcet.

29) Praeter undecimum Formulae Concordiae articulum in ceteris FrcleiiaeEvang. Lutheranac Symbolis mentionern de Praedeftinationis Dogmateinvenimus fere nullam. Quemadmodum vero fatentur iliius articuliConditores ipfl, nondum aperta quaedam, late fparfa et cum fcandaloconjuncta de hoc capite centroverfia inter Auguft. Confeffionis Tb< o-logos mota erat, quae neceffitatem ipiis fuam declarandi mentem in-junxiiTet. Placui'c tamen declarationem li3nc inferere, ut omnes in po-fterum diiTenfiones et fchismata praecaverentur, atque ut manifeftumtandem omnibus fieret, quae etiam de hoc arMculo eorum effet Lides,doctrina et confesfio. Mentio igitur, quam de hoc articulo faciunt, licetnon neceiTaria, tamen quam maxime opportuna. Nec defuerunt earainjiciendi rationes, e controverfiis Zanchinm inter et Marbachium a.1561 Aigentorati motis praecipue repetendae. Quod vero quamcun-que occafionem, publicam in his Ecclefiae fidem enuniiandi arripu-erint, id fåne non minima eorum eil laus. Conf. Form. Conc. Art.XL Epit. & folid. declar.

jo) Conf. Planck, lib. c. B.\. VI p. 809 fqq.