A. D.DISSERTATIO GRADUALIS,

DE

PASS10NIBUSHUM ANIS;

Cujus

Partem Pofteriorem,Adprobante Amplijf. Ord, Ρbilof.In Illuftri UpfalienQ Athenaeo,

PR^ESIDE,ÄU GUSTAV0 ΑΝΤ'ΟΝ.

BOUDRIE,ΡROFESSy REG. ET EXTRAORD.Publice ventilatldam modefte exbibet

Stipendiarius Sollenianns

Johannes Waldius,Fjerdhundrenßs.

In Äuditorio Guftaviano Maj. D. XXVIII, OftobrisAnno MDCCLXXVIII.

η. a, m. s.

UPSALIjE3 Apud Joh, Edman? Direft,

Fortes creantur fortibus: & bonisbfl in juvencis, efl in equis patrum

Virtus: nec imbellem ferocesFrogenerant aquiL· columbatn.

Doärina fed vim promovet inßtam%Reciique cnltus peciora roborant:

Vtcunque defecere mores,Dedécorant bene nata culptf.

Hqrat. Lib. IV. Carm. Od.

φ

& ο ö

§: v.

Ordineni, quem iuccinåa quidem, attamen diftin-cta pajjionum bupianarum explicandi ratio in parteDiflertationis nofcs priori iancivit, periecuturi,

baud abs re fore putamus. Γι järn enodetur, quomodoin praxi morali pafliones noitr* ita femperentur & inträdebitos contineantur canceilos, ut felicitati noftras ampli-ficandae'rite deferviant iuamque addant iymbolam. Ut-enim inilinétus iile naturalis, quem vocant amoremfui,eo usque procedit, ut numquam adquieicamus in ob-tentis, etfi diu quaefitis magnisque bonis,ied ulteriorurndefiderio, h. e. defiderio infiniti, corcipiamur; indequeprocreantur pailiones, feu propenilones naturales, qusenon iubjacent inciperio rationis, led nobis vix animad-vertentibus, occaiione data, fe vivido exferunt impetu:iti efficiunt iftx pailiones varios eminenfiores animi mo-tus atque ardentiffimum excitant ftudium perfringendiimpedimehta in agendo obvia. Atque hinc exfurgit ar~dov animi i cupiditate aut fuga vehementiori itipatus, cuinon locus eil, niii, quod volumus, araemus, & quodnolumus, oderimus. Quocirca etiam quum adpetitusfenfitivi & averiationes feniltiv* admittant gradus, quosrecipit omnis affeCtus ob vehementiam in adpetendo &averiandoj ardor quoque fuos habet gradus, quos nem-pe a cupiditate & fuga vehementiori recipit. Experien-tia quotidiana hoc ipfum fatis iuperque loquitur; necelf, quod ad exempla ubique obvia provocemus. Quo«niam itaque perteCtio vitse moralis in confenfu actio«nura liberarum omnium cum inter fe, tum cum natu«ralibus coniiitat; oppido patet, qui vit* perfeCtae jftude-

C re

& ) 18 C <1ίΡre vult, illum in eodem requiri srdorem, a) ut baudquidquam agatur,quod legi naturali adyerfetur, nec quid-quara omittatur, quod eidera conveniat; unde qui taliflagrat ardore, is affuum honnGgeneorum crebnori re-pecitione acquiric Hbi habitum atque conftantem & per-petuam voluntarera, ex qua progignicur coniuetudo &tandem veluti neceffitas agendi. Atque ardor hic roburfuum canfequitur non rcado a motivis, quibus determi-natur aftus voluntatis; verum etiam a cupidicate & fugaceterisque affcctibus, qui pro varietate eorum, quae remcircumiiant, cupiditati & fugte permiicentur. Hinc in-tenditur ardor, quum acceflerit ftimulus gloria? ad prx·clara qua:vis praeftaoda fine fpe lucri, b. e. ideo, quodreffa & bona cenfeantur; ficut ex adverio pudor intenditardorem non agendi id , quod legi paturali verteque independula repugnat felicitati. Jam vero, experientia teile,novimus/dum afliones a nobis perpetratas, inftiiuto ac-curatiori examine, deprehendimus dcbita iua veflitas effere&itudine, oriri mox & tamquam e veftigio in nobisadquiefcentiam cum fingulari gaudio conjunäam, qu«eid efficit,ut, dum ulterius in virtutis via graffari difcu-pinsus* inftillet quaii praguflatam volupta^em gaudiiquedulcedinem ex bono abiente oriundam, quod nobis prae-fens efle 'mallemus; b) atque hinc eft, quod adquieicen-tia illa, quam in nobismeupfis habemus, etiam ardoremagendi in nobis accendat; queroadmodum ex altera par¬te fatis fuperque condocefacti comperimus, pcenitentiam

affe-

o) Huic adfertiotii accedete videtur Helvetius in libro fuo De L'E-fprit. itu eni7?i iUe\ Les pa/fons font, dans le mot al, ce que, dans le pliyfi-que, φ le mouvement; il crée, anéantit, cotiferve , nnitne tout , isf fatts luitout efi mort: ce font elles aujji qui vivifient le mondc moraf Tom* I.Difcours III* Chapitr. VI.

b) Le defr du bonbeur, dit monfieur Helvetius, tious fern toujours,rtgarder /' abfence duplatfir comme uti mal* lom, L Difc, III* C, V*

# ) 19 ( Φäffec^um i'lum moleiliiHmum, qui mentem noftramad-rr.odum inquietam reddit, & cui eo difficiiius raede-Isrn sdferrc licet, quo certius ccnftaf, eum, quem fa&iposnitef, fa&um reddere non pofle infeftum, ardoremnon agendi fco onnittendi id, quod taedium ve! triili-tiam parkururo fore praefentimus, quam maxime accen-dere. c) Unde bilee rite· perpeniis, nemo non facileperipexerit, afFe&us jucundos, habita ad res circumitan-tes ratione, ardorem agendi, moieftos vero ardoremnon agendi intendere,

§. VI.PafTiones noftrar ficut fingularem vehcmentioremque

adfc^uurn incerventu, concicanc agendi ardorem ; ita ja-ciunt quoque fundamentum, cui innititur cognitio viva.Eft illa, dum ad legis naturalis decempedam fit definita,quafi cynofura, cujus lumine mentes hominum illufiran-tur; eft calor hominum corda incendens, atque magnesad virrutem nos atcrahens & cum ea conjungens; eilnon vana, nec otioia, verum folida & bonarum arciumperpetuo fcecunda. d) Atque harc ipfa cognitio deno-minationem iuam habet defumtam ex foro Theologico,quando, prateunte Apoilolo Jacobo, mentio injicitur fi-dei, quae fine operibus eil, mortuae, e) atque fidei vi¬va? , qus fit motivurn voiuntatis noftra?, ut a&ionescognitioni de Deo & Chrifto frugiferas ex alle refpon-deant. At vcro, ut ad cognitionem vivam redeamus,probe notandum, illam in nobis oriri ex intuitiva co«gnitione perfeftioms, qua? ad nos pertineat & cum fini-

C 2 bus

f) Uhtriu! hac de re commentantem videfii Jlluflr. JVolfium in Tbl·loßphia Fract. UniverJ. parte pcft. §. §. a ig, 21p & feq,

d) Verba vere aurea, png, 193 Svevßw Magaz, olvia, funt omtlitliiigna, qua bic conferantur.

O Epißol, Jacobi Cap, II, υ, XVII,

Φ ) 20 ( Hbus noftris confentiat. Quocirca ad id, ut cognitio Htviva, requiritur, ut tion modo agnofcamus bonum velmalum vere iale elfe; fed eiiam id in cafu praeienti af-que intuitu noflri vere illam habere naturam; quorumalterurrum fi defuerit, cognifio eil mortua. Verum e-riim vero, quoniam Judicium intelledtus praclicum ani-rnam ad volendurn & nolendum eo minus iemper ds-terruinatj quo certius conftat, däri haud paucos tantapaffionum iuarum & affeétuum vehementia abreptos, utetiamii legem Divinam optlme fciant, compluribus ta¬meη iisque roaximis fe conipurcent vi ti is; inde vel menon monenfe, fatis fuperque patet, cotam qaantana,quam de bono & malo habent, cognifionem, in gene-ralibus conßflere ideis, fine ulla acl präsentes caius &prasientes a£tus adplicatione. Sic e. g. dum quis nonmodo iram judicaverit effe malum morale, fed etiamfimul agnoverit hane vel illam prscfentem affionera adkx nefandos effeclus eile referendam , ita quidem, uinulla interveniente reprxefentatione vel lenfuali vel in-telleäuali, fe ab hoc judicio divelli patiatur; tum illamcognitionem refte dixeris vivam, quse ad iram tam ingenere averfandam, quam abflinendura ab prasfenti iraea£tu iufficit. Ex oppofito autem, dum quis iram vel nonut malam, verum potius indifferentem agnoverit, vel ingenere quidem eam reputaverit malam, fed prafentestarnen, quibus occupatur, a3us ad iram haud pertinerefibi perfvaium habuerit; tum talis cognitio ad determi-nandi nolendi aäum non iufficit, nec effe nifi plane rnor-tua. f) Et quemadmodum adpetitum vel averfationemefficacem vocitamus, fi anima; ad bonum impetrandummalum vero averfandum , nifus fuerit cantus, quantus

in

/) Cfr. Max, Rcver, Doct. Wallern P/jchol, Empir. §, §, 61$,6/4. & fequ.

© ) 21 ( IIin anima poftulari poffit: ita ad Cognitionen^ vivam ?ut in fe habeat rationem adpetitus efficacis, omninorequiruntur actus adpetendi &: averfandj exftantiores ,

quos, adfeduum interventu, prodncunt paiTiones noftrsuEft enim ea mentis noftrae indoles, ut oronem in Co¬gnition© confufionem deponere nequeat, nec voluntasnoftra ab omni adpetitus fenfkivi permiftione umquamfit immunis, Quum itaque adpetitus fenfitivi a rationa-libus folent diftingui, id fit non tarn refpedu objedi,quafi videhcet illis nii nifi pure feniitivum, his vero purejntelleduaie & a fenfationibus remotum ineilet, quampotius habita ratione ad modum cognofcendi; qui in iliiseft confuius, in bis autem diftindus; ita quidem, utquamvis objedum adpetitus fit lénfuale, id tarnen, ilnon iola ieniationum, fed redas quoque rationis lanceponderatur, non roodo ienfitivum, verum etiaro ratio¬nalen) gtgnat adpetitum. Et quando hinc cognitio intui¬tiva boni vel mali, ad nos relati, eaque tam confufa,quas a ienfationibus oritur, quam etiam diftinda, quaspropriam in intelledu habet federn , adpetitum ienfiti¬vum cum rationali ad concordiam ita reducit, ut quomajor eadem fuerit & perfedior, eo vehementiori quo¬que animum accendat ardore; tum fatis inde peripicuumeft, quod pailionum noftrarum aiFeduumque minifte-rio, genuina & omnibus abfoluta numeris efficiatur co¬gnitio viva,

§.. VIT.A t vero, ut paftiones noftras in vicae praxi rite gu*·

bementur & felicitati noftrae adaugendae ex voto deler-viant, nihil melius, nihil utilius nihilque magis necefta-rium eile poteft, quam ut probe a prima ireunte astateinftituatur liberorum educntio g ), Quod fi enim pos-

C 3 funt,g) Educatio, dicit Senccu, & difchlim mores factum, te? id fapit u°

L

© ) 22 ( flfunt, mollis dum efr cera, eidem multae variacque forma;imprimi; fl fingentis facile rasnum argsila feqmtur, udadum eft; ii negotio non magno arbores flecluntur, quurntenella; adhuc exiftunt, qusnto ergo melius tcnella ho-roinum ingenia magis proficere, & ad res cum dijudi-candas, tum capcfcendas prarclaras incrementa acciperepofle cenfeantur · dum non inepfe ac pnrpofiere, fedcum judicio, dum non (ero, fed tempeihve, dum nonprivatim tantummodo, (ed & publice adhibita educatioatque inilitutio fuerit. Eft nimirum illa «täte, qua obingeniorum & organorum flexilem indolern non modocfferveicentes animi motus facile compeicuntur, ftd ctiamadmonitionibus, parvulis praemiis, argumentisque ligneis,arque ac bonis aliorum exemplis, ita fte&uncur forman-turque pueruli, ut inde cognitio bom & maii gignaturviva, quss in ie habet rationem adpetitus efficacis, & exqua, pailionibus affeclibusque calcar addentibus, in agen-do furorna vis exiequendi enafcitur. Etenim ut in tencesager exuberat, ut tortuofa eil arbor» cultura diligens &jufta ii defuerit; ita iine difciplina atqoe »nilitutione vi-tia fua fponte invalefcunt ac veluti fpinis animuna ob-ducunt. Quocirca ab incunabilis usque debet tenella ar¬tas mores optimos, pietatem, juftitiam, tcmperantiam,veritatem, iuavicatem converfandi, reliquasque virtutssaddiicere & cognitioné boni malique imbui viva. Sedut ferro ferrum acutius redditur, iapidi lapis attritus i·gnem emittit: ita vere bonorum hominuro congreiTu acconverlatione frequenti evadunt pueruli & meliores &doåiores, talesque judicari iolent, quibuscum verfan-tur, b) Sunt cnim fa£la diclis potentiora, & faciliu5

eunt

nusquisfue qmd dtdiett. Et Plutarchus De Educntione Uber. Cup. VII.Uqyi γοϊς Hg} ξΐζοί KptÅoxciycc&iccs, το νομίμπ τνχεΊν 7fcci$s!cc£.

k)Hinc eleganter mnet Plntarebus Cap, XXXV. Libr. nuperr.mt citati;

9>Ρ ) 2 3 \

eunc in exempkim, in imitationen) inßuunt efficacius,bauriuntur altios, inhacrent tenacius^ & calcar quod-dam addunt etiam reiucfanti. Huc etiam accedit, quodex.enoplorum vis & ratio fit in teneriore a?tate omniηograndis & ad perfuadendum efficax, quurn praefertim o-mnes facUius ducarnur exempiis, quam verbis, quibusad inciramenra virtutis adjiciuntur itirouli haud rr.edio-cres. Nam quis eil·, qui exempiis tarn fictis, quam ve¬ris, a Veteribuä in fcenam productis, vel paullulum edo-&us, fuppliciis impiorura, quibus illi inferno aut radiisrotarum diilridti, aut a vulturibus arroii excarnificantur,ad timorem & cultura Dei non revocetur ? Quis Ajacemidum fulmine pereußum propter ftupratam Caßandraraadfpiciens, a vag» non abfterreatur iibidinibus? Quis./£-ne?r memor, tergo patrem Anchifen fenio confe&um exincendio Trojano efferentis, pietatis exemplum erga pa¬rentes inde non capiat? Quis hofpitaütatem Didonis &Aceßis non lubens imitan velit, ut innumera id genusalia tacearrr. Sie etiam fidlis non minus exempiis mo-ventur affictunturque hominum animi, quam veris» Id-que non tantum in laudationibus uiu venit, fed multomagis in vituperationibus, qua? ii fabulis teåa? funt, for-tius pungunt & animos occulte penetrant; fm autem aper-tx pierumque primo ineurfu graviter impingunt & ho-rninum mentes offendunt. Quum enim veritas odium,obfequium amicos pariat, & hemines iua vitia haud Ii-benter reprehendi & corrigi patiantur, ideo Poet® mon-ftta finxerunt, & Poiypheraos, Cyclopas, Centauros &Lapithas commenri funt, ut eorum deformitate propofi-ta, homines a fceleribus & fiagitiis deterrerent. Nimi-

rum

Προ οταντων yxg dW rås orχτεξχ* τω μηφν χμχξτχνειν, χλλχorccvTu χ cW, ττξχττειν, ivxqyh ixvrås 7ϊαξΧ$εημχ τtis τέκ~νο is orΧξέχειν,

w'

Ü= } 24 (ruin ut ulcera duro attra&u non mitefcunt, fed srgrummulto pejus afficiunt, ac proinde leviter ienfimque tra-£tanda funt: ica atrocia humani generis deliquia in tenel-!a illa astate carptirn & teåe reprehendenda, non facyricamordacitate inie&anda, niii tura demura, ubi priores li¬las caftigationes nihil profecérint, ut quod quaii exulee-ratum & putridura ii t , recidatur, ne pars fincera inVitium quoque trahatur. Et hane per exempla tam ficfc?,quam vera, docendi viäm eo lubentius ingreili Tunt com-plures non modo prifcis temporibus, (ed reeentiöre et-jam astate, quo certius corapertum habuerunt, magis ma-gisque vividam indc & confrrmatam in cenellis ingeniisboni malique Cognitionen^ enafci fuisque abiolutam nu-tneris evadere. At vero, vetuftiore tempore extra con-ipeftum religio, ad id, quod recentius ert, nos conver-tamus. Nemo ignorat quam communem eruditi orbisadplaufum promeruerit liber ille amoenirtimus. Les avan¬tares de 7eletnaque, cujus Aurtor, magnum il lud Γ110 tem¬pore Gallire decus, Archi-Epifcopus Cameraceniis, Frän-cifcus Salignac de la Mothe Fenelon in id incubuit, utfidei fuas commirtum Burgundias Ducem fuavi haa ca-tione in vivam ac frugiferaro boni malique iniroduce-ret Cognitionen). Sed adert inträ Patriam non minorispretii fpecimen, quod quanto nobis propius ac recen-tius, tanto illurtrius. Non fine fumroo enim voluptatisfenfu recordamur Duumviros, qui non minus purpura-ta fua dignitate orbem nortrum Hyperboreum decora-runt, quam infigni documento etiam probatum dede-runt, quantum valeac hasc ipfa via ac ratio in educatio-rse Principum Juventutis ex voro inftituenda. Comi-fes loquor Excellentiflimos Regnique Svecia; SenatoresIlluilriifimos, C. G. Tessin, & C. F. Scheffer, Viros utide republica meritiflimos, ita fupra omnem meam lau«dem longe pofitosj quorura iile libello fuo vereaureo:

En

J 25 \ wß

En gammal Mans byej til en ung Prins,perennem fui raemoriam poflericati jam dudum com-mendavit; hic autem telam, quam iile fuus Anteceflorfeliciter exorfus eil, non modo continuavit, linquendonobis periliuflre illud fpecimen : CommerceEpiftolaire entreUn Jeune Prince & Son Gouverneur, (ed etiam ea totam fibidemandatarn provinciano dextericate perfecit, ut patrianoitra jam, non ilne fummse venerationis fummique ob-fequii ienfu , gaudeat fuo Monarcha Incomparabili, GU-STAVO ίϊΓ, itemque de Sereniffimis PrincipibusHa^redita-riis, Carolo Friderico Adolpho, Regis noflri Auguitis-fimi deflinata exfequi paratiilirois, abunde lastetur i\

§. VIII.Quemadmodum jam honefla bonaque educatio fre-

quenti exercitatione in aliam quaii naturam, felici mo-rum metamorphofi paiiionumque adfueca direåione, na¬turam converrit noftram; ita confuetudo hunc in mo¬do® frequentata, qua? tandem in neceflicatem quaii a-gendi traniit, fecum venit determinationem generaSempro virili exiequendi ea, qua? lege naturaü fancita iunt.Hinc concentus oritur omninm virtutum, undique per-feilus & abfolutus, quo animus noiler veluti Divinusefficitur & eo iplendore decoratur, ut nihil admirabiliusin toto rerum orbe, nihil prseilantius, nihilque magis fpe-cioium eile poilit. Et quid eil virtus ? non pecunia, utpaupertatem metuas: non multitudinis opinio, ut fufpe-dam habeas exiilimationem: nec vita per fe fola irneacceilione certoque propofito fine, ut mors formidabi-

D Iis

i) Hac de re , viore folito , non minus argute, quam nervofe loqtiitur,ad inflar Taciti Hyperborei, Regis Rcgnique Senator llluftrijjhnus, ut ce-teros jam jure optima promeritos prateream titulos, Excellentijjh-nts ComesD'.nus A. jf- von Hupken in memoria Teßiniana in conventu Reg. Acad,Seien?, Holm, d, 2j Mart, ιγγι perenmtati eonfecrata> pag.

cf-Ρβ \ η K f (5%eggs ) 20 ^ Cggj

Iis exiftat: nec liberias, ut fervitutem fugias: fed ver»dodrin» diligens iludium vit»que honeftas. Unde an imosa teneris usque unguiealis virtute exornatus, quafi inclariflimo quodam ac fubiirni loco pofitus, infra fe coe-cas hominum mentes videt, variis erroribus implicacos &pro veris bonis inanes tantum bonorum umbras pro-

fequentes, easque aiTiduis fortun» tempeftatibus agitatas;fe vero in tranquillo conflitutum portu,nu!ias ampliusturbulentas pertimefcere tempcflates. Quum enirn quili-bet felix eile cupiat, nec felicitatis adpetitus ab hominefeparari queat: nemo non confitebitur, iftum alte infi-xum natur» inftindum , quo ad felicitatem quisque velparandam laboriofius vel follicitius confervandam fertur,illud efficere, ut pafliones noflr» inclinationesque natu¬rales babeant determinationem generalem connitendi adid, ex quo emolumenta haud poenitenda cumulate re»dundent, declinandique id, ex quo iumma fubfecuturaföret pernicies. Jam vero nafcitur in nobis feliciras nonex corporis unius, non ex animi unius bonis.. Quam-diu in hac mortalitate circumfe-imur, ofFerunt fe nobisvoluptates non minus, quam t»dia, qu» interdum per-ennant, inre.dum autem, ut fubito fiunt, ka fubito etiamtranseunt. Fit ergo Felicitas non nifi voluptas ex ani-mi & corporis bonis in rebus vel agendis vel confem*plandrs; qua veluri fale natura adfperiit, ut rede ill» qui-dem fierent, & fad» confervarentur. Laboriofa funt li¬terarum ftudia; & tarnen quos deiedant., cum iis nonmodo affidua funt domi , fed peregrinantur etiam &ruilicantur. Dura funt munia rei militaris; & tamen,quum bellum geritur, fumma eft alacritas imperatorum.Qua credamus Q. Fabium l»titia fuifTe affedum, quumpatientia fua molliret Annibalem iuveniliter exfultanrem/

, Qua Μ. Macellum, quum intelligeret confirmatis a fe le-sionibus ipem injedam Senatui, Annibalem poile vinci ?

Qua

3% λ ηη ( 3%<?</ i \ <J(P

Qua Ρ. Scipionem, quiiro contemplaretur, qua virfute inIraliam hofiis deicenderat, eadera quum ipie in Africamvemflet, fuiile hoflem fuperatum, otium civibus par¬tum, honeftatuna atque audhirn imperium populi Roma¬ni? Νulla major eil voluptas, quam qua? percipitur exconicientia rerum bene geiiarum. Et ha?c eil vera feli-citas, qua? nobis propofita eil, ut eam confeåemur eximitatione immortaüs Dei, & in qua nos ita confirma»-ri oportet, ut in vitia non delabamur; ied quum fem-per abfit culpa, adfit femper indolentia , tranquiliitas,gaudium & infinite -voluptas, adeoque ut rebus prarcla-re geilis c?fla & iincera mens noflra Divina? menti ieeonjungat; ad quam inteJIigendam ita natura omnes fe»rimur, ut nullus fuavior cibus iit animis, quam contem-platio rerum Divmärum,

§. IXJam autem quemadmodtim omnia mundi bona, quae

tantopere prsedicantur, uiu tancum, noft mancipio, noflrafun?; ied ex ejus logenio, qui polTidet , bona malavecenfenrur: ir; iurr mum hominis bonum, quod coniiilicin non impedito progreiTu ad majores Continus perfe-£liones, nurr quam ad iuum provehi pottfi cacumeo,nifi dum urmetfä? noflra? vita? finem principem 8t metamad quam collimandum, Dei agnitionem & cultum,necnon re publ'ca? fundsmentum religionem veram, quo?fods eil on-nis felicuatis, follicite refpexerimus. Sic nosin hoc the: tro n undaro, quas a Deo bonorum omniumPrabuore h bemus virtutes, easdem Uli referre acceptasdebemus. SacrÜeeium eil fibi arrogare Dei rnunera Scnon islurn timere , qui, ut non pro rneritis dedit, itaadirrere ingratis poteil. Si nos omnes Deo debemus hocipium, quod ίιιη us, quod incedimus, quod fpiranQUS<&vivimusj quanto fan&iori obligatione adfuingimur, tan-

D ζ tarn

■c§3s η © f c?Sb

tarn agnofcendi bonitatem , quantam quovis momen«to expetiri nobis liceat, Deumque, unde h^c omniaemanant, ardentiilimo ampleftendi araore, nec non ala-criter & pleno gradu Eum qiiocunque nos vocantem, fe-qucndi. Hoc firmum & Vulcanium plane fcutum con¬tra, omnia pericula externa; haec aurea illa arma, quibusteclos pugnare nos polle credamus in cafum.& fortu-nam: Deurn nempe rite cognoicere, caile cogitare, ar-denter amare Sc fincerc venerari: atque adeo in omni e-ventu mentem noilram fieclere ad magnam illam mun¬di reelricem, providentiana Divioam. Ét qui hanc ie e-mendandi viam de itiduftria ihgreftus fuerit, haud diffi-tebitur, bonum cor, k) ut ioqui amant noitri Politici,optime hoc modo, ab ipiis quafi incunabulis formari,ut fit vitat perfecta domicilium & velut paiTionum 110-flrarum bene inftru&us Sc perpetuus locus, quo vigen-te omnia, intersnnte autem marcefcunt Sc diiabuntur.Scilicet vult Deus amari toto corde, h. e. omnibus raen-tis noftrc facultatibus, pailionibus , inclinationibusque.Sed quantumvis fecerit induflria nofira in praxi morali,quod iuum eil; elangueicunt tarnen perimbecilles natu¬ra vires in corrigendis omnibus fuis mendis. Periculumialtem facere poflumus, quid valeant bumeri,quid ferrerecufent. Verum enim vero, iugubri experientia edoclideprehendimus, paffiones noflras inclinationesque in trans-verfum fepius abripi, atque adeo naturam noflram &naoralem & natnralem non modo labe contaminatam ,

Ted ita etiam ientimus afieclam, ut vel peccatorum ve~niam a Summo Numine iapienter benigno, vel melioreruvitam a benignidlma Potentia iperare nequeamus. Nec

eil

rt) foltdam difcupit bona: mcnris explicationem, Generoßßimwnadeat Auctorem Epiflola: Om et godt hjerta och et fiort Vorfand , /hatderas varde for hvnrandra. Svenjka Mnga%>

«ii> } 29 (eil, quod medicinarn fuadeamus, commendando refipi-feenriam; quippe qux prsteritas numquam delere potefl:eulpas. Unde faule fentimus neceiTitatem cum Deo ingratiam redeundi; iéd nec hoc fufficere credamus, ut ve-niam a I.)eo peccatorum, qua? commißmus, impetremus;Verum requintur etiam, ut in pofterum quoque a pecca-tis, Dei iram provocanribus, abfhneamus, atque adeovires confequamur, quibus pailiones inclinationesque no-ft ae cohibeaotur, ne novarum accelTu culparum, vete-res refricenruf., Sic infirmitatibus defe&ibusque hifee di-ftin&e cognitis, dum de viribus noftris defperamus, ma¬nu quafi dueimur ac prreparamur ad revelata dogmataamplectenda, quae duplicem hunc explent hiatum, cujus,alrerum eil de venia peccatorum, quas perpetravimus ,alrerum autem de modo praeparandi condigno, ad vitamfuturam meliorem indipiflendam; atque in ifthoc falutisnoftra? perennaturte negotio, illinc fanguis, hinc SpiritusChrifti r Salvatoris noftri r requiritur. /) Et quoniam re-generatio hominem non eHentialiter, (ed accidentaütertantum perfid ; U) adeoque non tollif, Ted extollit viresatque inclinarones noftras easque fian&ificat: non facit,,ut iis nonutamur, led ut iis melius utamur^ idcircodum ad fidem per Dei gratiam .in nobis acceniam ocu-los mentemque advertimus, pro varietate paßlonura actemperamentorum comperimus alios eile fidei heroes* m)alios vero tamquam ellychnia fumantia & arundines quas-Tätas, η) quum nempe vel tenuis lux nontiaj Chriiti in

Ρ 3_ in-/) Cfr. Canzii Theel. Natural. §, §. j, kf inftar omnium Beat..

Wallerius Nc.fter iu Prcenot. Theol. Cap, II. De Relig. Natural. infujjic,Cap. III. De Revel. Divin. necejjitate Ρ. IV.

II) W'-Hick. Campend. Theol. Art. de Regenerat. Hollaz P. III. Sect.Zma Cap. VIT. Oy. XI.

?ii) Τ1λγ]ξθφοξίθίν habuit Abraham veluti beros ßdei. Rom, J\'i$.feqq„n) Ef. 42: 5..

étfb^δ3 ) 30 ( c§!?3

intelleåu gliTcit> vel adienfu debili & languido recipiturpromiffio gratis, vel fiducia cum pavore confcientisiu&ätur. o) Ac quando paffiones inclinationesqut: aoilrasad ialutarem hane cynofuram diriguntur; tum vita no-ffcra moralis vivum evadit tegis Divins exemplar ac per-feitionis Dei iummae relert imaginem, omnisque virtu-tum theoria & praxis, defiderio infiniti ftipata, in feli-

citatis numquara turbands portum veiifi-catione iecunda tendit»

S. D. G.

β) Cfr♦ Hollaz. P, III, Sect, 2, Cap, FIL Ov, XIX.

ι