VATICINTA

PROPHETAE ΜALACHIAE

LA Τ Iii Ε V JE K SA ET NOTIS CRITiCJS ATQUE PJHlLOLOüICiS

ILLUSTRE TA.

quorum partem tertiam

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

PU8LTCO OFFERUNT EXÄMINI

mag, G ü S T A- V U S Ο. SJÖGRENADJUNCTUS SCHOLZ CATHEOR, UPSAL.

A SACRIS

et

JOHANNES G U S T. Η ό ί Ε ΗSΤΙΡΕΝDIARIUS REGIUS

UPLANDI

IN AUDIT. GUST. D. XIV JUNII MJDCCCXIX

η. α. m. s.

UPSALIiE,EXCUDEBANT REGIAE ACADKMIÜ? TTPOGRAPHI.

vir o

ϊν sa cr.am reglam majestatem spectata2 fide!

ampe1ss.1mo et celeeerrimo professori

JOHANN Γ CAROLI HÖJERad s chol am quve upsalee

iloret cathedraeem re.ctoiii eojsge meritiss-imo

PARENTI ATQUE PATRONO!

Qui raeritis multos vincis,, virtutibus omneS j,

Integritate hornines, Rcllig-ione Deum,qik>. viget in· nostris aniniis roh carior alterJEtnüla quem pietas suspicit usque patrem ;Conceclas votis, duεeis pater, ambo precanuir ^Ut nostra auspicio vivat opella Tun!.

präses atque respondensv

J 17 C

7, Adfertis ad aram meam cibum pollutnm. Quaeritis:C in

V. 7. — nsrm h. 1. idem ac rfnlfoJiSivrr Altare holocaußi Exod. XXX, 28. XXXI, 9 & Π31»Πψ'η?η cenea ava5 Exod. XXXIX, 39. In Ν. T. Βυσιοίςγ\-ξΐον. Luc. Xi, 5ί. — anS. la eo erat culpa facerdotum,quod cultutn Leviticum non eo, quo par erat, inodo inftrue-rent. Quem ad cultum imprimis facrificia δζ oblationes per-tinebant. Dens primum ferta & liba indies offerenda ordina-verat ita, ut måne & vefperi agnus madaretur, & cuilibetagno, cum ilmilte & olei portio, quse ΠΠ2» sppellabatur, tumvini, quse -jpi dicebatur, adderetur. Ha?c ferta cum libis ftepeuno vocabulo nn:pq, ut 1 Reg. VIII, 64. faepe nnb, ut h. I.dicebantur. Ita quoque E2nV etiam Num. XXVIII, 24. proeo ponitur, quod Exod. XXIX, 41. Π ro>3 vocatur. Undeomnia iacrificia, Deo oblata, tam inanimata, quam ex animaii-bus DnS; appellabantur. Levit. Ill, 11. XXI, 6. 8· 17. al.De cetero cnS univerfiin cibum notat & vidum, ut αςτοεin N. T. Vid. Vorst. Phil. S. II. ρ. % $6. ieqq. De deri-vatione ab Ar. pstd vid. SyHöge Disfertt. fub praei, Schul-tens

in quo polluimus te? in eo quod cogitatis:: menfai

quanam re? quonam argumento deciarabis, quod ipobtta pol-luamus 1. e. dicamus, poiluium esfe te, i. e. per metonymi-am fubjedli pro adjundo, altare & facrificia tua. Reddimus-

dicimus pollutum esfe, quia forma tranßtiua vetborunvfaspe declararionem notat t-jus rei, quas foima fimplici indica-tur; veluti Proverb. XVII, 15.. p^tt dicens quod quis jußusßty & Je f. VI, 10 δί. ΐροπ die & pronuntia quod im·pinguata iiat corda eorum & aggravata aures eorum.'' Pro¬nomen q h. 1. pro vel qpiqpD exilar, ut faspeperfonam pro perfonas adjunclo invenimus, ex. g·.. 1 Sain.VIII, 7. TjlriN nS non te i.. e.- tuum imperium icpudia-runt; &. 1 ·. Sam. X, ig. opDN>o- repudiaßis- De*um veßr.um, i. e. Dei vtfli. imperium. Ρίο TpobN-j Alex, le··gerunt nam reddunt γ\λισγγ,σοίμεν

) *9 (

5. Jehovss defpefta eft. JMam quando cascum affer-tis,

Sacerdores dirflicando: Hei! Aram ffehovce! Heil rem nauciP-'IIahrdt in Comment. ad h. 1. cfr. Grotii Annott. in V. T.ad h. 1. — J. M. Faber in Commentt. ad Malach. Oaoldi 1779.p. 10 not. iic exponit h. 1.: "quoniam dicitis & creditis men-fam j eliövse ab ipfo contemii, i. e. facrificia Deo e lege offeren¬da vana esfe; quafi Deo non amplius fua facra placerent/' A-'liter Dathe, cui adientit DoederlEin: "quando fadtis ofiendi-Tis, menfam mearn a vobis defpici. Scilicet hxc verba, aif,explicanda funt ad regulam grammaticis non ignotam, modonon femper, quando fieri debebat, ad ufurn translatam.· Ver¬ba, quce esfe vet fieri fignificant, quandoque pro rei opinionspowunturf Vid. Glassii Ptiilol. S. p. 228. Ed. Nova. Sedquem fupra indicavimus fenfum unice verum esfe oflendit ver-fus proximus. — Alex. addunt: Kau tcc entTiBspsvoc βιώμα¬τα ε£α§ενωμεν

) 20 C

tis, ad immolatidum , non eft malum! fdicitisj. Etcum

csfe ccecum; & talem hofliam adducitis risnb ut facrificetis,adeoque improbi eflis, ut, quoiiescumque inept.a talia ofFerun-tur pecora, non tantum eogitetis, verum etiam verba ingemi-netis: ^ "p** Religioni non efi hahenduin, vel religioni, nequevobis (offerentibus,) neque nobis (accipientibusj ducimus. Ver-llones veteres t« pN reddunt interrogative nonne malum efi?Alex. Δ/or; εχν προσαγάγετε τνφλον εις Svciocv, 8 κ#κδν; Aug.Si de Wette: — habt ihr ' kein Arger. — ^nnöb ni ηΡΰ'Πρϊΐ}·Permutatio numerorum frequens. Qui munera regibus tradunt]ud. IUo 18. dicuntur iropn, qui vero tradituri funt: ν"»Μ7Π·Sic & Arab. —3 in Γρ. II. de oblatione munerum & vicitima·rum adhibetur. Ut facerdotes eo magis convincat fute impu-dentiae & iniquitatis addit: offer modo tale quoddam vile nul¬lius Principi tno. Pron. >,n — iUnd h. 1. tale, ejnsmodi, utDeut. V, 26. m nb pro nn nb, & in Ν. T. btcs pro roi8-tos. Voce Perfica nnp & ϊίπρ indicari prcefeffium f. prceß-dem populi, qui poteilate delegata aut permisfa a rege Perfa-rum populo Judaico in patriam reverfo prseesfet, atque rem-publicam adminiflraref, ex üs, qua; in Esras & Nehimias ILbris de illis viris, qui eo nomine inilgniebantur, leguntur, fa-tis apparet. Eos provinciarum prasfecios fuisfe concludimusex Edh. III, 13. cfr. Jtf. XXXVI, 9. ideoque lub imperioflppippnN) Satrapis (εξα,τξοοπη^), qui pluribus prasfuit (ΐπ^Ί»)regiönibus,— qxvpT. Et vide, an te benevole accepturus ßt?sdem ac ?ja nx*pn vid, I. Paral, XXVIH, 4. Alex, ει πξοσ$ε~

) 21 (

cum affertis claudüm aut segrum non eil maluni!Offer illud, quseib, priucipi tuo, utrum ei placitu«rus fis ? aut num iile te acceptum habiturus? in-

9. quit jehova, agminum Deus. Nunc igitur depre-camini

£sTXi σε. Vu!g. Si placuerit ei. — nVph iN) 2η te ho-noraturus & aliquo in pretio fit habiturus, ita ut annuat peti-tis tuis? OOS ΓίΝψ ceßimare aliquem. Vid. Gen. XIX, 2ΐ· XXXII,21. Job. Xlii, IO. XXXI, 21.

V, 9. Sn —h*?n propr. infirnium esfe; in Piel lan·guidum, mollem eßcere & cum ΟΌΟ fades alieujus molles facerai. e. fehlere, predbus aliquem eo adigrre, ut iram ponat, na·bila anitni ferenare. Orate Deum, ut noffri mifertus avertatmala quas patimur. Nam vefiii eil, Deum deprecari pro ρο¬

ζ /

pulo, nam facerdotes efiis. nVn verifimile a Ar.c y

dulcis fuit, fvavi'a verba dedit, unde dulcis. Habent dtChaldasi Syrique., fed Vau in Jod mutato: "»Sn, duU

v ' :rix, itemque Samaritani. Cafi. Lex. demuldU VideMi-CHAeL. Sappl, ad Lexx. Hebrr. & Gesen. Lex. ad nbn. Λ-liam fovet fententiam Schultens in Oiigg. Hebrr. L. I. C.IX. §. XXIV. ubi,' ''hsec dicendi formula, ait, efüoruit a te·renda fade, qusfi dicas : Jariem alieujus fuppticando, urgen·doque atterere: atque ad negandi padorem adigere. Placuit La-tinis perfricare os, frontemvein eo, qui impudenthis petita

) « C

camini Deum ut mifereatur noilri. A vobis hoc

pro-

fronte quaß detrita, ac depoßfaEfc. vid. 2 Chron. XXXIII, t2.l Sam. XIII, 12. I'rov. XIX, 6. Alex. και νυν e£ihot?xs

) η (

proficifcitur num vos accepti ei entis? inquit Jeho-jo», va ag.minum Deus. Utinam veftrum aliquis clau¬

dat

jtcu πξοπωποι, υμων, Ebr.. nrno' omisfum esfe putabat, adeoquein margine adfcribebat υμών; qux verba iibrarius deinde aliquisin textum intulit. Vitium lequitur Arabs. Ledliontm fanam Vulg.Sc Syrus ruentur, confentiente Chalc'aso.-- Und nun flehet dochGott an, dafls er uns gnädig fley: Da Jolches von euch ge-fchiehe, wird, er euch huldreich anhören? Aug. Sc de Wette.

V. io, tzohbn—»o) Qjiis etiam inter vos ut claudat portasfeil, templi. Chald. addit: Nu/qpo min domus fanffiuarii. U-tinam aüquis ve/lrum pio & ilagrariti ftudio accenfus fores tem¬pli clauderet, Sc hujusmodi hoitias illegitimas excluderet! Sa-tius enim,. non facrificare omnino, quam fales vidlitnas offer-re. II«nc fententiam tx recenriotibus tuiti iunt Vetaulus, Dru»sius & Lud. de Dieu , confenritntibus Schulzio & Rosenm.in Scholl, fuis ad h. 1.·- A'ii, praseunfe Hieronymo, fequen-te GrotiOj avaritiäm Sc ingraium animum L.cerdotibus exprobrari exirtiinant, & 05Π gratis ex membro fequenti huc tra-hunt, hoc modo: quis veftrum, qui claudat oftia gratis? im.mo ne altare quidem meum gratis accenditis.. Verum hrec cumöltero commatis hcmi/lichio minus apre cohicrent. Pro ΟΛ "»oLXX, Sc 30 codd. Kenxticot. habent:-cj ό. In nonnullis codd.deeil ZDX, quod non iegunt Syr. ac Vulg. — Cod. 3S4 Ken-njcot. "53Di ,'egit ilne Vau Sanus vero eü. textus Malorethicus.

) 24 (

dafc fces (Templijj ne ignem accendatis in ara meafruflra! Non eftis mihi grati, inquit Jehova agmiiium

ii, Deus, neo placet mihi fertum a vobis oblatum. Naniab

LXX legrsfe videntur: συγκλεισ^ησοντΜ pro Ar. clait·wjlc s-

diintur. — cfr. r\ Sc ~ρνπ , fttngi munere facerdotali in Templo. csnNifi facra ex Dei praffcripto peragantur, nullus inde frudlus adofferentes redit. — V^n) dele&ari aliqua re, gratum & acceptumhabeo. Ια verilone Alex, frequenter refpondtt Gr. Βελεη ΓΓ.XVIII, 21. 2 Sam. XV, 25. i Chron. XXVIII, 4. ΓΓ.CXLVil, 10. Unde h. 1. LXX: 8x εςι μπ {μοι cum Vatic.)Βέλημα εν υμιν. Syr. fenfum fequitur: non deleffior ego invo·hir. — Per Πη i» hic indicatur munus illud facrum frumen-taceum, Deo tum alias (vid. Levit. II, 1. feqq.), tum ma ne Scvefperi cum facrificio jugiter immolando offerendum. Num.

5 / c /

XXVIII, 4· 5· Alex. Βυσιαν,

) 25 (

ab ortu Solis ad occafum magnum eil nomen meumD inter

Iiabebis» Refpondet Dells, aliud fe cogitare, ut feil, ab Omni¬bus gentibits coiafur, non operofe, fed mundo animo. Hoceil confiiium, quod per Chrifium ejusque legatos plene exfe-cuius eil Deus.

) 26 (

itVer genfes, & nhiqne locorum fuffitös cfTerenduseft novnini tmo, fertumque purum; nam magnumeft nornet> meotn inter gentes, inquit J^hova, agmi-

12. num Deus. Vos autem profanatis iilud eo qnoddici-

flroe ut oblatio munda enint corani me. Aben-Esra hunc Io-cum ifa fere explicat: Qmm otunes totius orbis Urrartim in-coliτ ffehovam reveveantur , reputatur hoc ab ipfo nan fecur, neβ ubivis locornm ιρβ omnigems fnffitus bf faera ipfo digna of.ferant. — Nos participium pasfivuui boc J. per partict-pium pasf. lu u um oferendur (ut toii timendus·, eli·gendur, Sbrro laudandnr) explicandum haud dubitamus, piacwi·pue quum Vätes Deum inducit Jjquentem: ego dignus fum cuiubique terra rum fuffitus ofFeratur & fertum purum» Part.Hopha.l nominis iubfi. vicem gerere, reefte notat Aben·Es ra. uw» -vtipb Vulg. [acrificatnr & ofer tur. Syr. thus a.dolebunt & Offerent. LXX. Svpucepcc πξοσονγετοα al. ττ^οσα-yccysrs. Ar. ojeretur incenfitru.

V. 12. im—onm) Vos autem Si cerdotesprofanatisnomen meutn h. e. facra men. Alex. vpsis $e βεβηλατε αυ-ro. Verbum SSn. Syr. quod in Aph. j viola·vit, polluit, profanamt; & Arab. communi jure exime-

5 ' /

re, profanare, unde j^L-ca. menfis, in quo bella gerere li-eitum eil h. e. non fanffur, profanus, oppof. p|y——--^· m"~

) *7 C

dicitis: menfa Jehovae polluta eft,& qui ei impofi-13. tus (eftj cibus fpernitur. Dicitisque: ecce! quan-tum

ib:»* OOt) Et proventum »jus feil, menfae, f. arae Jeho-vas quod attinet, contemtus efi cibus ejus} i. e. non poslumusmu!tum arx Jehovae tribuere, quia ad illam parum redundat:nam omuis ejus proventus in qualibuscuwique & parce oblatisvidbimisj tenue faris laboribus noftris pratmium eft, nobis-que alendis minime fuffteiens. :ro (in Chethib cfi%

ε

chald. nS: fruetus) quod a verbo nni arab. 1*3 progerminare,proprie proventum, fruffium notare videtur, hic dicitur de ia-crificiis, quas ältari idem fuerunt, quod agris funt frumenta,&, fervente per genrem religione, illis non magis, quam fer¬tile foluin frugibus carebat. Refpetftu babito ad Interpp. An-tiquiores concludimus textum olim variasfe. Jonath.rr>5>q ßf contemta funt muntra ex ea; (ac ft legisfet: ^1"»^mrp Syr. ejusque eibos esfe contemptibiles; (ibDN Ar.& contemnitis eibos fuperpoßtos (ibDN nnj S'O'r). Vulg. &quod fuperponitur, contemptibiie eft cum igne, qui illud de-vorat (ibqN iiiiM *0^) > LXX. xcu τα επιτ&εμενα εζα-(ÜemMTCU (feu ut Vaticanus habet ε^ΰ^ατοα) βξχματα αυτ8.Aug. & de Wette: Und fein Einkommen fchlechte Kofi.

V. 13. nNbntt ron) nubfio pro nubh n» (ut Exod1.IV, 2. rmq pro m n» & Jef." III, 15. cobo pro osb n»nNbn) motkßia (cfr. Syr. fatigari & Ar. ^

) 28 (

tom eft onus! Et vos iliam contemtam redditis, in-quit

in fpec. IV affligi adverfa fortuna) feil, devoranda nobis eftpro vi Ii vel exiguo reditu altaris. Vox eft Sacerdotum, demagno fuo labore tenuique falario querentium. Aiii Inrerpr.(quos inter Venema), populi verba esfe volunf, indignanfisj quodfacra optima & integerrima ofTerre cogeretur. Veteres proϊιίΛη» legerunt Vulg. Ecce de labore. Chr.Id.

quod ojferimus de labore noflro eßt quaft verbahxc ilnc Judasorum indignante animo partas fudore peeudrsafFerentium. Syr. hoc ex labore eft. LXX ταύτα εκ κακοπα-Seiocs est. ac legisfent: nsn Ar. here Junt ex dolorepesfimo. — ihiN OhnDI-n) & exfußari h. e. contemni fae'utit aratn meam cfr. arab. ejusdtm fignifteatic-nis, Plautus in Milite gtoriofe. I, ι—17.

Cujus tu legiones dißavijli fpiritu,Qjiaß ventus folia,

& Svetonius: prolata divorum Julii & Augufli diplomataut vetera £f obfoleta deftabat, Ii. e. refpuebat. LXX. ym* εζε-φύσησα χυτά & Syr. at ego injußavi in illud; legerunt '»nnöniAr. ideo exfpui illa. Chald. mrn & projicitis illud.Sic Sacerdores tenuitatem redituuin exaggeraturi vel flatu dis-pelli quidquid e facerdotio lucrentur affirmabant. Ε verbi«Hierokvki ''in Hebrreo quoque legi poteft: & exfufflaßis iniNtitt hasc dicendo, non facrificio, fed mihi, cui iacrificabatis,

) 29 (

qtiit Jehova, agminum Deus, nam offertis raptnm&

feciftis injiiiir.m"' caHigere licet, jam Hieronymi temporibusillas icfibmdi varietates esfe notatas, quas Maforetbicövteio crrreftiones Seribaram vocant. EA enim hic locus unuse nümero ododecim ilioium, quos ill-o nomine Critici He·b:isi apellanr; quod ve:us fcnptura in iis immutata fuerit, nequid De o mdignum dici videatur. Yerifimiie eA, in ododecimillis locis, in quibus OViqiö pph habetur, esfe illud ir^N,quod hodie in Cexu exftat, genuinum, & varretatem fcribendia Criticis ideo fantum esfe obfervatam, ne quis quod in textnreceptata tA ptivato auiu inierpolaret, quidque aliud, quoiicommodius videri posfit, fubfiitueret. Sciiicet Judasi, tam afuis legibus vel minimum in textu Acro apicem mutare & in-novare prohibebantur, quam a Religione ac reverentia ergaferiptn fua facra prorfus a lien um judicabant, quidquam quodfcripcum invenerunt corrigere. Didiones vero illas, quas Ju¬dati EDOjbiD vocant, esfe meros lufus ingenii Rabbino¬rum, qui ut didis fuis aliqua e fcriptis faCrrs confiaret audo-ritas, pro recepta apud ipfos interpretandi fcripta facra me-thodo, interdum litteras vel voces integras aliis permutarint,ut ex eis placita fua confirmarent, neque igitur illas pro le-dionis varietate in codicibus reperta habendas esfe, pluribusoflendit ex ipfis antiquoruui Rabb.. monumentis Joh,. Gotte:Kalinsky in ciisfertations: Or'igo obfervationum Maforeth.quas DObid -o^n appellare foknt Lipf 1715. — R&-

) 30 (& claudum & segrarn, & (tale quoque) fertnm ad-movetis. Nuin placebit mihi iliud ex manu vefira?

14 inquit Jehova. Vae! fraudatori, qui, qiuim mas-culum (fanum) fit in ejus gn?ge, tarnen Domino vf-tiofum vovet & immoiat! Nam rex magnus ego furn,inquit Jehova, agminum Dius, & nome« ineum ve-rendutn iηter gentes.

pitim, jufio posfesfori ereptum; quale his temporibus haud ra-ro pro facrificio oblatum csfe nulli dubitamus. Syracidecquoque XXXIV, ig. T8S &υνιχζονταε εζ χ$ικ8 carpit. —

phNöiTi £? offertis & fertum fe i I. fimile, e fru-gibus raptis aut corrupris.

V. 14. deteftari cfr. Ar. j—& abhorruit, deteßatut ejl.— Dolofus liic dicitur qui paupertatem mentitur, ut Deoquod debebat lubduceret. LXX os ψ fivvetros ac legisfetit

Syr. ro Saii omnino non expresfit: qui habet janum. —"Οι) mafculum pecus, quod quum h. i. corrupto (nrn/tt h.€. morbido aut vitiofo) opponatur, patet, eo indicari iη teg raméc eximiam vidimani, qua: tzmotn alias apellatur. — Verflucht,wer trüglich handelt, und einen (gefunden') Bock hat in feinerHeerde, Aug. & de Wette. — nm ut nnu pr. Sur/v, dein-de &υσιχζεν; ut Ar. Coran. Sur, λ^, 4, cui cognatumefi quod ab Hebr. πϊΐ notionem laudandi Deum ac-eipisie videtur.— hrruno) Aqu. & Sym. εμμωμον ορροί. αμ