ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας ΙΕισαγωγικά

Διδάσκων: Δρ. Παναγιώτης Φίλος

Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. • Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Τμήμα Φιλολογίας

(XΕ 2014-15)

Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας ΙΙστορία της Ελληνικής Γλώσσας ΙΙστορία της Ελληνικής Γλώσσας ΙΙστορία της Ελληνικής Γλώσσας ΙΓ΄ ΕξάμηνοΓ΄ Εξάμηνο

Π. ΦΙΛΟΣΠ. ΦΙΛΟΣ

1. 1. ΕισαγωγήΕισαγωγή

ΠρακτικάΠρακτικά ζητήματαζητήματα

• Ώρες μαθημάτων [προσωρινά]: Πέμπτη 6-8.30

μμ (αμφθ. 1ου ΠΤΔΕ) & Παρασκευή 12-3 μμ

(αμφθ. ισογείου ΠΤΔΕ) (ενίοτε Τρίτη, 12-3 μμ)

• Ecourse - passwd: histogkA13 [δεν χρειάζεται πλέον]• Ecourse - passwd: histogkA13 [δεν χρειάζεται πλέον]

• Βιβλία Εύδοξου (Horrocks – Χριστίδης)

• Εξετάσεις (ύλη – θέματα – κείμενα)

• Συνεργασία: πριν/μετά τα μαθήματα [προσωρινά]

• Email: pfilos@cc.uoi.gr

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία

• Αναλυτική βιβλιογραφία (κυρίως προς ειδική

πληροφόρηση, όχι για τις εξετάσεις) → βλ.

σχετικό PDF στο Ecourseσχετικό PDF στο Ecourse

Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας Ι: Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας Ι:

στόχοι μαθήματοςστόχοι μαθήματος

• Ιστορία ελληνικής γλώσσας (απαρχές έως και

ελληνιστική Κοινή)

• Πηγές

• Βασικές έννοιες Ιστορικής Γλωσσολογίας: • Βασικές έννοιες Ιστορικής Γλωσσολογίας:

γλωσσολογικοί νόμοι-κανόνες, εσωτερική

αποκατάσταση, συγκριτική μέθοδος, σχετική

χρονολογία/χρονολόγηση κτλ

• Γλωσσολογική Θεωρία: γλωσσικά επίπεδα,

Διαλεκτολογία, επίπεδα ύφους (registers) κτλ

Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας: Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας:

έννοιεςέννοιες

• Γλώσσα: έννοια γλώσσας (& γλωσσικής

οικογένειας), διαφορές με συναφείς όρους

(διάλεκτος, ιδίωμα κτλ)

• Ελληνικός,-ή,-ό: έννοια της ελληνικότητας στη • Ελληνικός,-ή,-ό: έννοια της ελληνικότητας στη

γλώσσα, διαφορές στη χρήση του όρου

‘ελληνικός (-ή, -ό)’ π.χ. σε ιστορία, εθνολογία-

ανθρωπολογία, αρχαιολογία κτλ

• Ιστορία: γλωσσική ιστορία, όρια και περίοδοι,

σημασία γλωσσικής περιοδολόγησης, πηγές

Ορισμός ΓλωσσολογίαςΟρισμός Γλωσσολογίας--ΓλώσσαςΓλώσσας

• Γλωσσολογία: Η επιστήμη της γλώσσας

• Γλώσσα:(α) η γενική-έμφυτη ικανότητα επικοινωνίας

(συνήθως έναρθρης, αλλά και νοηματικής) του

ανθρώπινου είδους (β) κοινός κώδικας επικοινωνίας

μιας συγκεκριμένης ανθρώπινης κοινότητας: γλώσσα

vs. διάλεκτος (γλωσσική ποικιλία)

• (πβ. και (υποτιθέμενο) ορισμό M. Weinreich: ‘γλώσσα είναι

μια διάλεκτος με στρατό και ναυτικό’ – όμως αντιστρόφως η

ρήση Calvet ‘διάλεκτος είναι μια ηττημένη γλώσσα’ )

• Γλώσσα vs. Γραφή (βλ. παρακάτω)

Ορολογία γλώσσαςΟρολογία γλώσσας και συγγενών όρωνκαι συγγενών όρων

• F. de Saussure: langage-langue-parole

• N. Chomsky: language faculty-competence-performance

• (: γλώσσα/γλωσσ. ικανότητα vs. ομιλία/γλωσσ. επιτέλεση)

• Έμφαση σύγχρονης γλωσσολογίας στις • Έμφαση σύγχρονης γλωσσολογίας στις

αφηρημένες, καθολικές ιδιότητες της γλώσσας

και όχι μόνο σε συγκεκριμένες γλώσσες

πβ. όμως και ειδικούς κλάδους διαφορετικής γλωσσικής

φιλοσοφίας, π.χ. Κοινωνιογλωσσολογία, Γλωσσική

Ανθρωπολογία, Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία, κτλ.

Ορολογία γλωσσικής περιγραφήςΟρολογία γλωσσικής περιγραφής

((Θεωρητική Γλωσσολογία)Θεωρητική Γλωσσολογία)

•• Γλωσσική συγχρονία Γλωσσική συγχρονία vs. vs. διαχρονίαδιαχρονία

• Πβ και:

• Γλωσσικό σύστημα → παραδειγματικές vs. • Γλωσσικό σύστημα → παραδειγματικές vs.

συνταγματικές σχέσεις

• Γλωσσικό σημείο (λέξη)→ σημαίνον vs. σημαινόμενο

• Α΄ άρθρωση vs. Β΄ άρθρωση

• [Βαθεία vs. Επιφανειακή δομή]

• [Γενετική vs. Μετασχηματιστική Γραμματική]

Ελληνικότητα (& Γλώσσα)Ελληνικότητα (& Γλώσσα)

• Ορισμός ελληνικότητας → γλωσσικά, ιστορικά,

πολιτισμικά, ανθρωπολογικά (εθνοφυλετικά (?))

• Έλληνες/Ελληνικός/Ελληνισμός: σταθερά (πβ. Ηροδ.:

ὅμαιμον, ὁμόγλωσσον, [ὁμόθρησκον]) ή μεταβαλλόμενα;

• Ετυμολογία: Ἕλληνες: ‘Θεσσαλική φυλή|| Έλληνες

(vs. βάρβαροι & αργότερα Εβραίοι)’. Πβ μη αττ.-ιων.

Ἕλλ-ᾱνες, αλλά και Ἕλλ-οπες < Σελλοί Δωδώνης (?)

• Έλληνας vs. ελληνόφωνος (συνήθως δίγλωσσος): πβ.

π.χ. Λουκιανό (από τα Σαμόσατα Συρίας, 2ος αι. μ.Χ.)

• Όμηρος: Αχαιοί (πβ. χεττιτικό Aḫḫiyawa), Δαναοί κ.ά.

Ελληνικότητα (& Γλώσσα) ΙΙΕλληνικότητα (& Γλώσσα) ΙΙ

• Γιαννόπουλος, Θ. 2012. Πόθεν και πότε οι

Έλληνες; Ηράκλειο

• Hall, J. 2002. Hellenicity: between ethnicity

and culture. Chicagoand culture. Chicago

• [Mackridge, P. 2009. Language and National Identity in

Greece (1766-1976). Oxford (μτφρ.: Γλώσσα και εθνική

ταυτότητα στην Ελλάδα (1766-1976). Αθήνα 2013)]

• [Σβορώνος, Ν. 2004. Το ελληνικό έθνος. Γένεση και

διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού. Αθήνα]

ΠηγέςΠηγές

• Γραπτά κείμενα Ελληνικής: (α) Μυκηναϊκή Ελληνική

σε Γραμμική Β συλλαβική γραφή (14ος-13ος αι. π.Χ.-

και σποραδικά από νωρίτερα) (β) αλφαβητική

Ελληνική (8ος αι. π.Χ. κεξ)

• Στοιχεία (προφορικά/γραπτά) από μεταγενέστερες

περιόδους: π.χ. μεσαιωνικές/νεοελληνικές διάλεκτοι

• Πληροφορίες αρχαίων γραμματικών (Ελλήνων &

Λατίνων)

• Πληροφορίες από άλλες γλώσσες (συγγενείς

γλώσσες ή/και γλώσσες επαφής) → γλωσσ. μέθοδοι

Ορισμένα δεδομέναΟρισμένα δεδομένα--αρχές αρχές

ιστορικής γλωσσολογίας Ιιστορικής γλωσσολογίας Ι• Η ύπαρξη γλώσσας προϋποθέτει την ύπαρξη

αντίστοιχης γλωσσικής κοινότητας (όχι απαραίτητα

εθνότητας) → πβ. πληθυσμούς την Παλαιολιθική /

Νεολιθική περίοδο (δηλ. και πριν από το 3000 π.Χ.)

• Οι προϊστ. γλωσσ. κοινότητες ήταν είτε εδραιωμένες,

δηλ. σε σταθερή τοποθεσία, ιδίως από τη Νεολιθική

εποχή (περ. 9000-3000 π.Χ.) κεξ, είτε νομαδικές

• Η γλώσσα είναι κατά βάση ο προφορικός λόγος (πβ.

αναλφάβητους), η γραπτή μορφή μιας γλώσσας δεν

είναι αυτονόητη και φυσικά πάντα έπεται

Ορισμένα δεδομέναΟρισμένα δεδομένα--αρχές αρχές

ιστορικής γλωσσολογίας ΙΙιστορικής γλωσσολογίας ΙΙ• Όλες οι γλώσσες μεταβάλλονται μέσα στον ιστορικό

χρόνο, ενίοτε μάλιστα τροποποιούνται ριζικά (ιδίως

λόγω επίδρασης άλλων γλωσσών) ή εξαφανίζονται

παντελώς, π.χ. αρχαία Θρακική, Ιλλυρική, Φρυγική κτλ

• Γλωσσική αλλαγή: (α) ‘ατελής’ εκμάθηση από νεότερους • Γλωσσική αλλαγή: (α) ‘ατελής’ εκμάθηση από νεότερους

(β) φυσική τάση γλώσσας προς απλούστευση: π.χ.

μονοφθογγισμός, μείωση πτώσεων-εγκλίσεων-συζυγιών

(π.χ. -μι), κλιτ. μεταπλασμός (π.χ. πέλεκυς (ο) → πελέκι

(το)), απλολογία (π.χ. (τε)τράπεζα), νεολογισμοί κτλ

• (γ) επίδραση άλλων γλωσσών (δανεισμός) -πβ. και όρους

όπως γλωσσικό παράστρωμα, επίστρωμα, υπόστρωμα

Ορισμένα δεδομέναΟρισμένα δεδομένα--αρχές αρχές

ιστορικής γλωσσολογίας ΙΙΙιστορικής γλωσσολογίας ΙΙΙ• Ιστορία μιας γλώσσας είναι η εξέλιξή της στον χρόνο

(διαχρονία)

• Η εξέλιξη δεν είναι απαραίτητα ευθύγραμμη και

συνεχής → πβ. Ελληνική με το φαινόμενο της

κοινωνικής διγλωσσίας (δηλ. της επίδρασης λόγιας

γλώσσας στην ομιλούμενη), αλλά και της επίδρασης

ανάμεσα σε διαλέκτους, από ξένες γλώσσες κτλ

• Μία γλώσσα μπορεί να μελετηθεί και αυτόνομα σε

μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, π.χ. η ΝΕ σήμερα,

η αττική διάλεκτος του 5ου αι. π.Χ. κτλ (συγχρονία)

Ορισμένα δεδομέναΟρισμένα δεδομένα--αρχές αρχές

ιστορικής γλωσσολογίας Ιιστορικής γλωσσολογίας ΙVV• Η γλωσσική αλλαγή πολυεπίπεδη,αλλά όχι το ίδιο ταχεία

σε όλα τα γλωσσικά επίπεδα: φωνητική / φωνολογική,

μορφολογική, συντακτική, σημασιολογική-λεξική, π.χ.

• (α) Φωνολογία: π.χ. απώλεια μακρών φωνηέντων ΑΕ

• (β) Μορφολογία: π.χ. απώλεια δοτικής ΑΕ → ΠροθΦ ή • (β) Μορφολογία: π.χ. απώλεια δοτικής ΑΕ → ΠροθΦ ή

γενική/αιτιατική (πβ. ΝΕ στο σπίτι, σου/σε λέω)

• (γ) (Μορφο-)Σύνταξη: π.χ. απώλεια απαρεμφάτου ΑΕ

• (δ) Σημασιολογία-Λεξικό: π.χ. σημασιολογική αλλαγή

(π.χ. φρήν, πονηρός, παράδεισος (δάνειο!)), νεολογισμοί

(ἐξάνθημα), δανεισμός (περσ. σατράπης, εβρ. κορβανᾶς)

Ορισμένα δεδομέναΟρισμένα δεδομένα--αρχές αρχές

ιστορικής γλωσσολογίας ιστορικής γλωσσολογίας VV• Μελέτη προγενέστερων σταδίων γλώσσας με βάση

τα δεδομένα (γραπτά - προφορικά, άμεσα - έμμεσα)

• Ειδικά για κάποια γλωσσικά στάδια με λιγοστά ή

καθόλου γλωσσικά δεδομένα υπάρχουν ορισμένες

χρήσιμες μέθοδοι/αρχές της ιστορ. γλωσσολογίας:

•• Εσωτερική ανασύνθεση/αποκατάσταση (ενδογλωσσικά)Εσωτερική ανασύνθεση/αποκατάσταση (ενδογλωσσικά)

•• Συγκριτική μέθοδος (διαγλωσσικά)Συγκριτική μέθοδος (διαγλωσσικά)

• [πβ. και άλλες χρήσιμες έννοιες-αρχές όπως σχετική

χρονολογία/χρονολόγηση κ.ά.]

Ορισμένα δεδομέναΟρισμένα δεδομένα--αρχές αρχές

ιστορικής γλωσσολογίας ιστορικής γλωσσολογίας VVΙΙ• Εσωτερική επανασύνθεση: με βάση τα μεταγενέστερα

δεδομένα μιας γλώσσας, συχνά μιας γλώσσας με μακρά-

καταγεγραμμένη ιστορία (και διαφορετικές γλωσσικές

ποικιλίες (διαλέκτους)) είναι δυνατό να ανασυνθέσουμε

προγενέστερους τύπους προγενέστερους τύπους

• π.χ. αττ. τέτταρες, ιων. τέσσερες, δωρ. τέτορες, αιολ.

(λεσβ.) πίσυρες → πρωτο-ελλ. *kʷetwo/eres/*kʷətwṛes

(πβ. μυκ. qe-to-ro-we ‘με τρία ώτα/λαβές’, λατ. quattuor)

• αττ-ιων. γέφυρα, βοιωτ. βέφυρα, κρητ. δέφυρα, λακ

δίφουρα → πρωτο-ελλ. *gweph(o)ura? (δάνεια λέξη;)

Ορισμένα δεδομέναΟρισμένα δεδομένα--αρχές αρχές

ιστορικής γλωσσολογίας ιστορικής γλωσσολογίας VVΙΙΙΙ• Συγκριτική μέθοδος: η κατεξοχήν μέθοδος της

ιστορικοσυγκριτικής γλωσσολογίας → μέγιστος δυνατός

βαθμός αποκατάστασης πρωτογλώσσας με βάση τη

σύγκριση συγγενικών γλωσσών

• π.χ. ΑΕ Fοἶδ-α (αορ. ἐ-Fιδ-ον)- λατ. uideo - γερμ. weiß -• π.χ. ΑΕ Fοἶδ-α (αορ. ἐ-Fιδ-ον)- λατ. uideo - γερμ. weiß -

wissen (πβ. αγγλ. wise), σκτ. veda- → IE *weid-/woid-

• ΑΕ πατήρ, λατ. pater, σκτ. pitár, γοτθ. fadar (πβ. συγχρ.

γερμ. Vater, αγγλ. father) → IE *ph2ter-

• Πορίσματα χρήσιμα και για πρώιμη φάση θυγατέρων

γλωσσών, ιδίως όταν η εσωτερ. ανασύνθεση δε βοηθά

Ορισμένα δεδομέναΟρισμένα δεδομένα--αρχές αρχές

ιστορικής γλωσσολογίας ιστορικής γλωσσολογίας VVΙΙΙΙΙΙ• Η σχετική χρονολογία σημαντική στην ιστορική

γλωσσολογία → εάν μια γλωσσική μεταβολή συνέβη

πριν ή μετά μια άλλη χωρίς να γνωρίζουμε το πότε -

εξάλλου οι γλωσσικές μεταβολές δε συμβαίνουν σε

διάστημα ετών, αλλά δεκαετιών ή και αιώνων, π.χ. διάστημα ετών, αλλά δεκαετιών ή και αιώνων, π.χ.

εξαφάνιση τελικού <-ν> /n/ → σταδιακή εξασθένηση

• π.χ. θάπτω (<*θαφ-i̭ō) vs. τάφος (<*θάφ-ος) (νόμος

του Grassmann). Στα μυκην. κείμενα σύμβολο /pte/

→ ήδη /pi ̭ / → /pt/, άρα ο νόμος Grassmann βάσει

του θάπτω νεότερος (μεταμυκην.; όχι απαραίτητα)

Γλωσσικοί νόμοιΓλωσσικοί νόμοι--κανόνες Ικανόνες Ι

• Η έννοια του γλωσσολογικού νόμου/κανόνα πολύ

δημοφιλής τον 19ο αι., ιδίως για Νεογραμματικούς,

με βάση πάντα το πρότυπο των θετικών επιστημών

• Ιδιαίτερη εφαρμογή στη Φωνολογία → αρχικά οι

όποιες μεταβολές θεωρούνταν μονοκατευθυντήριες

και χωρίς καμία αποδοχή δυνατότητας εξαιρέσεων

• Ωστόσο η γλώσσα δεν είναι φυσικό φαινόμενο → οι

γλωσσικοί νόμοι και κανόνες έχουν περισσότερο την

έννοια της γενίκευσης μιας τάσης, χωρίς όμως να

αποκλείονται και εξαιρέσεις, ‘οπισθοχωρήσεις’ κτλ

Γλωσσικοί νόμοιΓλωσσικοί νόμοι--κανόνες ΙΙκανόνες ΙΙ

• π.χ. η αττική ‘επαναδρομή’ (‘διατήρηση’ του ᾱ έπειτα

από ε, ρ, ι /e, r, i/) αποτελεί στην πραγματικότητα μερική

αντιστροφή της εξέλιξης <ᾱ> /a:/→ <η> /ε:/ εντός της

αττικής-ιωνικής διαλέκτου, π.χ. δωρ.-αιολ. μā́τηρ, αττ.-

ιων. μήτηρ. Όμως: δωρ.-αιολ.-αττ. χώρᾱ, ιων. χώρηιων. μήτηρ. Όμως: δωρ.-αιολ.-αττ. χώρᾱ, ιων. χώρη

• Οι γλωσσικοί νόμοι υπόκεινται σε περιορισμούς:

χρονολογικούς (δεν ισχύουν όλοι τους για πάντα),

γεωγραφικούς (δεν ισχύουν απαραίτητα στον ίδιο

βαθμό σε όλες τις διαλέκτους), κοινωνιογλωσσικούς

(δεν υιοθετούνται εξίσου από όλους τους ομιλητές-

πβ. τα λεγόμενα επίπεδα ύφους, λόγια επιρροή) κ.ά.

Γλωσσικοί νόμοιΓλωσσικοί νόμοι--κανόνες ΙΙΙκανόνες ΙΙΙ

• π.χ. η τροπή αρχικού /sV-/→ δασεία /hV-/ (π.χ. *septṃ

→ ἑπτά) έπαυσε να ισχύει κάποια στιγμή στην Ελληνική

• Επίσης η στένωση/ανύψωση των άτονων μεσαίων

φωνηέντων /e/→ /i/, /ο/→ /u/ (και η εξαφάνιση των

άτονων υψηλών κλειστών ) ισχύει μόνο στα βόρεια άτονων υψηλών κλειστών ) ισχύει μόνο στα βόρεια

ιδιώματα της Ν. Ελληνικής, π.χ. παιδί /peði/→πιδί /piði/

πιρούνι→προύν /p(i)run(i)/ (όμως γενικότερο μοσχάρι →

μουσχάρι, ροφώ→ρουφώ λόγω γειτον. χειλικών /m/, /f/)

• Η λέξη Ἑλλάδα δεν έγινε *Λάδα (βάσει μεσαιων. κανόνα

αποβολής των προτονικών φωνήεντων, π.χ. ἐλάβαμε →

λάβαμε) λόγω (και) της συγγενούς λέξης Έλληνες

Βασικά γλωσσολογικά σύμβολαΒασικά γλωσσολογικά σύμβολα

• * : ανασυντεθειμένος/μη μαρτυρημένος τύπος ή

ρίζα, π.χ. ΙΕ *kwe: πβ. ελλ. τε, λατ. que, σκτ. ca κτλ ||

*παιδ- (ρίζα) (όχι √√ όπως π.χ. Liddell-Scott (-Jones))[ΝΒ: *: μη γραμματικός τύπος στη Γενετική Γλωσσολογία]

• < > : γραφή, π.χ. <συγγιγνώσκω>, <πο ος>• < > : γραφή, π.χ. <συγγιγνώσκω>, <ποῖος>

• / / : φωνολογική μεταγραφή, π.χ. /synɟi'gno:sko:/,

/'poi̭os/ (ή /'pojos/)

• [ ] : φωνητική μεταγραφή, π.χ. [syŋ.ɟi.'gno:.sko:],

['poi̭.i̭os] (ή ['poj.jos])

• Βλ. AE Φωνολογία (πιο κάτω) → ειδικότερα σύμβολα

Γλωσσική περιοδολόγησηΓλωσσική περιοδολόγηση

• Η υποδιαίρεση της ιστορίας σε περιόδους είναι

συχνά συμβατική, π.χ. απαρχές Ελληνιστικής εποχής

το 336 ή 323 π.Χ., της Βυζαντινής περιόδου το 330

μ.Χ. (ή 284 μ.Χ., 324 μ.Χ., 395 μ.Χ, 565 μ.Χ., 641 μ.Χ.)

• Η συμβατικότητα της περιοδολόγησης πιο εμφανής

στην ιστορία μιας γλώσσας → η γλώσσα δεν αλλάζει

βέβαια λόγω κάποιου ιστορικού γεγονότος

• Ωστόσο κάποια γεγονότα μπορεί να έχουν σημασία,

για τη γλώσσα, έστω και αργότερα, π.χ. Άλωση 1204

μ.Χ. από ‘Φράγκους’ → νεοελληνικές διάλεκτοι

Ιστορία ελληνικής γλώσσας Ι Ιστορία ελληνικής γλώσσας Ι

(σχεδιάγραμμα)(σχεδιάγραμμα)• (Α) Προϊστορική (ή προαλφαβητική περίοδος)

• Προαλφαβητική περίοδος: Ινδοευρωπαϊκή (ΙΕ) (4η/3η

χιλιετία π.Χ.) → Πρωτο-Ελληνική/Κοινή Ελληνική (2η

χιλιετία π.Χ.)

• Μυκηναϊκά κείμενα (μέσα 2ης χιλιετίας π.Χ.) → δεν

αντιστοιχούν σε μορφή Κοινής (προδιαλεκτικής)

Πρωτοελληνικής, αλλά πλησιέστερα προς την

αρκαδοκυπριακή (όχι αττικο-ιωνική ή δωρική), αφού

υπήρχαν ήδη διάλεκτοι, π.χ. γ΄ εν. -σι (πβ. δωρ. -τι),

αλλά ā, π.χ. α΄ κλίση -ā (πβ. ΙΕ *-ā > αττ -ιων. -η)

Ιστορία ελληνικής γλώσσας ΙΙ Ιστορία ελληνικής γλώσσας ΙΙ

(σχεδιάγραμμα)(σχεδιάγραμμα)• (Β) Αλφαβητική περίοδος (πβ. συλλαβική γραφή

στην Κύπρο μέχρι 4ο αι. π.Χ.), από 8ο αι. π.Χ. κεξ

• (1) Αρχαία Ελληνική: (α) Κλασική (8ος - 4ος αι. π.Χ.)

(β) Μετακλασική (3ος αι. π.Χ. - 6ος αι. μ.Χ. (περίπου)

υποδιαιρούμενη ενίοτε σε ελληνιστική και ρωμαϊκή

περίοδο (περ. αιώνες π.Χ. και μ.Χ. αντιστοίχως)

• πβ. όρο Ύστερη Αρχαιότητα (περ. 4ος-8ος αι. μ.Χ.) →

μεταβατική περίοδος Αρχαιότητας/Μεσαίωνα

• Σταδιακή εξαφάνιση αρχαίων διαλέκτων - απαρχές

γλωσσικής διμορφίας (diglossia) → Αττικισμός

Ιστορία ελληνικής γλώσσας ΙΙΙ Ιστορία ελληνικής γλώσσας ΙΙΙ

(σχεδιάγραμμα)(σχεδιάγραμμα)• (2) Μεσαιωνική (Βυζαντινή): περ. 6ος αι. μ.Χ. - 15ος

αι. μ.Χ.

• Από 11ο/12ο αι. μ.Χ. ήδη κάποια κείμενα, π.χ.

Ακριτικά έπη, Πτωχοπροδρομικά ποιήματα, Χρονικό

Μορέως κτλ → χαρακτηριστικά Πρώιμης Νέας

Ελληνικής (πβ. Neograeca Medii Aevi (H. Eideneier))

• (3) Νέα Ελληνική (ΝΕ): 15ος αι. μ.Χ. – σήμερα

(πρώιμη ΝΕ: 15ος - 17ος αι. - κυρίως ΝΕ: 18ος αι. κεξ)

Τέλος Ενότητας

Χρηματοδότηση• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του

εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο

Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σημειώματα

Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου

Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις:• Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1182.

Σημείωμα Αναφοράς

Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκων: Δρ. Παναγιώτης Φίλος. «Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας Ι. Εισαγωγικά». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1182.

Σημείωμα Αδειοδότησης• Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού -Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη.

• [1] https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.