Τίτλος Μαθήματος: Κικέρωνος De Oratore

Ενότητα: Ρητορική και Ιστοριογραφία

Διδάσκουσα: Επίκ. Καθηγήτρια Μαρία Παπαδημητρίου

Τμήμα: Φιλολογίας

Κηθέξσλνο De Oratore (δηδ. Μαξία Παπαδεκεηξίνπ)

1

ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η ζπγθεθξηκέλε ελόηεηα (De Oratore II 51-64) απνηειεί κία παξέθβαζε, όπνπ

ηίζεηαη ην εξώηεκα αλ ε ξεηνξηθή ηέρλε έρεη θάπνηα ρξεζηκόηεηα ζηελ

Ιζηνξηνγξαθία. Η ζπδήηεζε γίλεηαη αλάκεζα ζηνλ Κάηνπιν θαη ηνλ Αληώλην, κε ηνλ

δεύηεξν λα ζεθώλεη ην κεγαιύηεξν κέξνο. Από ηελ αξρή δηαηππώλεηαη ε άπνςε όηη

νη Ρσκαίνη ηζηνξηνγξάθνη δελ δηέζεηαλ θακία ξεηνξηθή παηδεία ζε αληίζεζε κε ηνπο

Έιιελεο πνπ δηέζεηαλ ζεκαληηθή. Αλαθέξεηαη ζηνπο Annales Maximi, δειαδή ηελ

θαηαγξαθή ησλ αξρόλησλ θαη γεγνλόησλ θάζε έηνπο από ηνλ εθάζηνηε αλώηαην

αξρηεξέα ζηε Ρώκε, πνπ απεηέιεζε ην πξώην πιηθό γηα ηε Ρσκατθή Ιζηνξηνγξαθία.

Αλαθέξεη ηέζζεξηο από ηνπο παιαηόηεξνπο Ρσκαίνπο ηζηνξηνγξάθνπο

επηζεκαίλνληαο ην αθαηέξγαζην ηνπ ύθνπο ησλ θαη ηαπηόρξνλα αμηνινγώληαο ηελ

πξνζθνξά ηνπο. Σνπο ζπγθξίλεη κε ηνπο παιαηόηεξνπο Έιιελεο ηζηνξηνγξάθνπο

βξίζθνληαο πνιιέο νκνηόηεηεο κεηαμύ ηνπο. Κάλεη ηδηαίηεξε αλαθνξά ζηνπο

κεγάινπο Έιιελεο ηζηνξηθνύο Ηξόδνην, Θνπθπδίδε θαη Ξελνθώληα, αιιά θαη ζε

κεηαγελέζηεξνπο θαη εθζεηάδεη ηνλ ηξόπν ζπγγξαθήο, ην ύθνο θαη ηε γιώζζα ηνπο,

δίλνληαο ηα πξσηεία ζηνλ Θνπθπδίδε. Δπηζεκαίλεη όηη δύν από απηνύο (Θεόπνκπνο

θαη Έθνξνο) ππήξμαλ καζεηέο ηνπ Ιζνθξάηε θαη άιινη δύν είραλ ζηελή ζρέζε κε ηε

θηινζνθία, ζπγθεθξηκέλα ν Ξελνθώλ ππήξμε καζεηήο ηνπ σθξάηε θαη ν

Καιιηζζέλεο ηνπ Αξηζηνηέιε. Σνλίδεη όηη, παξά ην πςειό επίπεδν παηδείαο πνπ

δηέζεηαλ θαη ηε κεγάιε επρέξεηα ιόγνπ πνπ είραλ, θαλέλαο από απηνύο δελ

αζρνιήζεθε κε δηθαζηηθέο ππνζέζεηο ή ππνζέζεηο ηεο αγνξάο. Δθζέηεη (παξ. 63-64)

ηηο βαζηθέο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε ζπγγξαθή ηζηνξίαο, ηνλίδνληαο όκσο όηη απνηεινύλ

θνηλή ινγηθή. Καη θαηαιήγεη κε ηελ επηζήκαλζε όηη, παξά ηε κεγάιε ζπκβνιή ησλ

ξεηνξηθώλ ηθαλνηήησλ ζηελ ηζηνξηνγξαθία, θαλέλα εγρεηξίδην ξεηνξηθήο ηέρλεο θαη

θακία δηδαζθαιία ξεηνξνδηδαζθάισλ δελ πεξηιακβάλεη θαλόλεο γηα ηε ζπγγξαθή

ηζηνξίαο.

Βιβλίο ΙΙ

51. «Age vero,» inquit Antonius, «qualis oratoris, et quanti hominis in dicendo putas

esse historiam scribere?» «Si, ut Graeci scripserunt, summi,» inquit Catulus; «si, ut

nostri, nihil opus est oratore; satis est non esse mendacem.» «Atqui, ne nostros

contemnas,» inquit Antonius, «Graeci quoque sic initio scriptitarunt, ut noster Cato, ut

Pictor, ut Piso.

52. Erat enim historia nihil aliud nisi annalium confectio, cuius rei memoriaeque

publicae retinendae causa ab initio rerum Romanarum usque ad P. Mucium

pontificem maximum res omnes singulorum annorum mandabat litteris Pontifex

maximus referebatque in album et proponebat tabulam domi, potestas ut esset populo

cognoscendi, eique etiam nunc Annales Maximi nominantur.

Κηθέξσλνο De Oratore (δηδ. Μαξία Παπαδεκεηξίνπ)

2

53. Hanc similitudinem scribendi multi secuti sunt, qui sine ullis ornamentis

monumenta solum temporum, hominum, locorum gestarumque rerum reliquerunt.

Itaque qualis apud Graecos Pherecydes, Hellanicus, Acusilas fuit aliique permulti,

talis noster Cato, et Pictor, et Piso, qui neque tenent, quibus rebus ornetur oratio –

modo enim huc ista sunt importata, - et, dum intellegatur, quid dicant, unam dicendi

laudem putant esse brevitatem.

54. Paulum se erexit, et addidit historiae maiorem sonum vocis vir optimus, Crassi

familiaris, Antipater; ceteri non exornatores rerum, sed tantummodo narratores

fuerunt.» «Est,» inquit Catulus, «ut dicis. Sed iste ipse Coelius neque distinxit

historiam varietate locorum neque verborum collocatione et tractu orationis leni et

aequabili perpolivit illud opus; sed ut homo neque doctus neque maxime aptus ad

dicendum, sicut potuit, dolavit; vicit tamen, ut dicis, superiores.»

55. «Minime mirum,» inquit Antonius, «si ista res adhuc nostra lingua illustrata non

est. Nemo enim studet eloquentiae nostrorum hominum, nisi ut in causis atque in foro

eluceat; apud Graecos autem eloquentissimi homines remoti a causis forensibus cum

ad ceteras res illustris tum ad historiam scribendam maxime se applicaverunt.

Namque et Herodotum illum, qui princeps genus hoc ornavit, in causis nihil omnino

versatum esse accepimus; atque tanta est eloquentia, ut me quidem, quantum ego

Graece scripta intellegere possum, magnopere delectet.

56. Et post illum Thucydides omnes dicendi artificio, mea sententia, facile vicit; qui

ita creber est rerum frequentia, ut verborum prope numerum sententiarum numero

consequatur, ita porro verbis est aptus et pressus, ut nescias, utrum res oratione an

verba sententiis illustrentur. Atqui ne hunc quidem, quamquam est in re publica

versatus, ex numero accepimus eorum, qui causas dictitarunt; et hos ipsos libros tum

scripsisse dicitur, cum a re publica remotus atque, id quod optimo cuique Athenis

accidere solitum est, in exsilium pulsus esset.

57. Hunc consecutus est Syracusius Philistus, qui, cum Dionysii tyranni

familiarissimus esset, otium suum consumpsit in historia scribenda maximeque

Thucydidem est, ut mihi videtur, imitatus. Postea vero, rhetorum ex clarissima quasi

officina duo praestantes ingenio, Theopompus et Ephorus ab Isocrate magistro

impulsi se ad historiam contulerunt; causas omnino numquam attigerunt.

58. Denique etiam a philosophia profectus princeps Xenophon, Socraticus ille, post ab

Aristotele Callisthenes, comes Alexandri, scripsit historiam, et is quidem rhetorico

paene more; ille autem superior leniore quodam sono est usus, et qui illum impetum

oratoris non habeat, vehemens fortasse minus, sed aliquanto tamen est, ut mihi

quidem videtur, dulcior. Minimus natu horum omnium Timaeus, quantum autem

iudicare possum, longe eruditissimus, et rerum copia et sententiarum varietate

abundantissimus, et ipsa compositione verborum non impolitus magnam eloquentiam

ad scribendum attulit, sed nullum usum forensem.»

Κηθέξσλνο De Oratore (δηδ. Μαξία Παπαδεκεηξίνπ)

3

62. «Videtisne, quantum munus sit oratoris historia? Haud scio an flumine orationis et

varietate maximum. Neque eam reperio usquam separatim instructam rhetorum

praeceptis; sita sunt enim ante oculos. Nam quis nescit primam esse historiae legem,

ne quid falsi dicere audeat? Deinde ne quid veri non audeat? Ne qua suspicio gratiae

sit in scribendo? Ne qua simultatis?

63. Haec scilicet fundamenta nota sunt omnibus; ipsa autem exaedificatio posita est in

rebus et verbis. Rerum ratio ordinem temporum desiderat, regionum descriptionem;

vult etiam, quoniam in rebus magnis memoriaque dignis consilia primum, deinde acta,

postea eventus expectantur, et de consiliis significari quid scriptor probet et in rebus

gestis delectari non solum quid actum aut dictum sit, sed etiam quo modo; et cum de

eventu dicatur, ut causae explicentur omnes vel casus vel sapientiae vel temeritatis

hominumque ipsorum non solum res gestae, sed etiam, qui fama ac nomine excellant,

de cuiusque vita atque natura.

64. Verborum autem ratio et genus orationis fusum atque tractum et cum lenitate

quadam aequabili profluens sine hac iudiciali asperitate et sine sententiarum

forensium aculeis persequendum est. Harum tot tantarumque rerum videtisne ulla esse

praecepta, quae in artibus rhetorum reperiantur?»

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

51. «Δκπξόο ινηπόλ,» είπε ν Αληώληνο, «ηί είδνπο ξήηνξαο θαη πόζν ζπνπδαίνο

άλζξσπνο ζην ιέγεηλ (ζηνλ ιόγν) λνκίδεηο όηη είλαη ηθαλόο λα ζπγγξάςεη ηζηνξία;»

«Αλ (πξόθεηηαη λα γξάςεη), όπσο έγξαςαλ νη Έιιελεο, πνιύ ζπνπδαίνο ,» είπε ν

Κάηνπινο. «Αλ όκσο (γξάςεη), όπσο νη δηθνί καο, δελ ρξεηάδεηαη θαζόινπ έλαο

ξήηνξαο. Δίλαη αξθεηό λα κελ είλαη ςεύηεο.» «κσο γηα λα κελ πεξηθξνλείο ηνπο

δηθνύο καο,» είπε ν Αληώληνο, «θαη νη Έιιελεο έηζη έγξαθαλ ζηελ αξρή, όπσο ν δηθόο

καο Κάησλαο1, όπσο ν Πίθησξ2, όπσο ν Πείζσλ3.

1 Marcus Porcius Cato, ν ηηκεηήο (234-149 π.Χ. εκαληηθόο ξήηνξαο, πνιηηηθόο θαη

ζπγγξαθέαο. Δίρε κηα ιακπξή ζηξαηησηηθή θαη πνιηηηθή ζηαδηνδξνκία (ην 214 ρηιίαξρνο, ην

204 ηακίαο, ην 199 αγνξαλόκνο, ην 198 πξαίησξαο, ην 195 ύπαηνο, ην 184 ηηκεηήο).

Πνιέκεζε ζηνλ Γεύηεξν Καξρεδνληαθό πόιεκν θαη έγηλε νλνκαζηόο γηα ε ζθιεξή ζηάζε ηνπ

απέλαληη ζηελ Καξρεδόλα. Αζπκβίβαζηνο σο ραξαθηήξαο, ήηαλ αθνζησκέλνο ζηηο

παξαδνζηαθέο Ρσκατθέο αμίεο. Ο Κηθέξσλ ηνλ εθζεηάδεη σο ιακπξό ξήηνξα θαη ηνλ ζπγθξίλεη

κε ηνλ Λπζία. Αλαθέξεη όηη εθθώλεζε θαη δεκνζίεπζε 150 ιόγνπο, ηα ιίγα απνζπάζκαηα

όκσο πνπ ζώδνληαη δείρλνπλ δύλακε ιόγνπ ρσξίο ηδηαίηεξε θνκςόηεηα. Έγξαςε έλα βηβιίν

(ad Marcum filium) γηα ηνλ γην ηνπ κε ζπκβνπιέο πάλσ ζε πνηθίια ζέκαηα (γεσξγία, ηαηξηθή,

ξεηνξηθή, λνκηθή, πνιεκηθή ηέρλε) πνπ δελ ζώδεηαη, απόερνο όκσο εκθαλίδεηαη ζε δηάθνξεο

ζπιινγέο. Σν κόλν ζσδόκελν έξγν ηνπ είλαη ην De Agri Cultura, έλαο πξαθηηθόο νδεγόο γηα

ηνπο γεσξγνύο κε πνιιέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ Ρσκαίσλ ηεο επνρήο ηνπ.

Δίλαη ην παιαηόηεξν θείκελν ηεο Λαηηληθήο πεδνγξαθίαο. Σν θπξηόηεξν έξγν ηνπ όκσο ήηαλ

ην ηζηνξηθό ζύγγξακκα Origines ζε επηά βηβιία, κηα ηζηνξία ηεο Ρώκεο από ηελ ίδξπζή ηεο

Κηθέξσλνο De Oratore (δηδ. Μαξία Παπαδεκεηξίνπ)

4

52. Γηαηί ε ηζηνξία δελ ήηαλ ηίπνηε άιιν πάξα κόλν ε επεμεξγαζία (ζπγγξαθή) ησλ

Annales. Γη’ απηόλ ηνλ ιόγν θαη γηα λα δηαηεξεζεί ε κλήκε ηεο θνηλήο ηζηνξίαο (γηα

ηα δεκόζηα πξάγκαηα), από ηελ αξρή ηεο Ρσκατθήο ηζηνξίαο κέρξη ηνλ αξρηεξέα Π.

Μνύθην4 όια ηα γεγνλόηα θάζε έηνπο ρσξηζηά ν εθάζηνηε αλώηαηνο αξρηεξέαο ηα

δηαηεξνύζε γξαπηώο (ηα ζεκείσλε) θαη ηα έγξαθε ζε ιεπθή πηλαθίδα θαη εμέζεηε

(ηνπνζεηνύζε ζε δεκόζηα ζέα) ηελ πηλαθίδα ζην ζπίηη ηνπ, γηα λα ππάξρεη ε

δπλαηόηεηα ζηνλ ιαό λα ηα κάζεη. Καη απηά αθόκε θαη ηώξα νλνκάδνληαη Annales

Maximi5.

κέρξη ηηο εκέξεο ηνπ ζπγγξαθέα, από ην νπνίν έρνπκε κόλνλ απνζπάζκαηα. Έδηλε ηδηαίηεξε

βαξύηεηα ζηα παιαηά Ρσκατθά ήζε. Φαίλεηαη όηη ρξεζηκνπνίεζε σο πεγή ηνλ Fabius Pictor

(βι. ζεκ. 2), αιιά θαη Διιεληθέο πεγέο. Σν έξγν ηνπ απνηειεί ην μεθίλεκα ηεο έληερλεο

Λαηηληθήο πεδνγξαθίαο θαη νη ιόγνη ηνπ ήηαλ ηα πξώηα δείγκαηα ξεηνξηθήο ηέρλεο ζηε

Ρώκε. Ο ηξόπνο γξαθήο ηνπ θαη ην αξραηνπξεπέο ύθνο ηνπ κειεηήζεθαλ από ηνπο

κεηαγελεζηέξνπο, όπσο ηνλ Κηθέξσλα, θαη έγηλαλ αληηθείκελν κίκεζεο, θπξίσο από ηνλ

αιινύζηην.

2 Quintus Fabius Pictor. Πνιηηηθόο θαη ηζηνξηθόο ηνπ ηέινπο ηνπ 3

νπ π.Χ. αη. Πήξε κέξνο

ζηνλ Γεύηεξν Καξρεδνληαθό πόιεκν. Δίλαη ν πξώηνο Ρσκαίνο πνπ έγξαςε Ρσκατθή ηζηνξία,

αιιά ζηα Διιεληθά, κηα ηζηνξία από ηελ ίδξπζε ηεο Ρώκεο κέρξη ηνλ Γεύηεξν Καξρεδνληαθό

πόιεκν. Η ηζηνξία ηνπ έγηλε πνιύηηκε πεγή πιεξνθνξηώλ γηα ηνπο κεηαγελεζηέξνπο

ηζηνξηνγξάθνπο, από ηνπο νπνίνπο καζαίλνπκε γηα ηε δνκή θαη ην πεξηερόκελν ηεο. Σνλ 2ν

π.Χ. αη. εκθαλίζηεθε έλα Λαηηληθό έξγν κε ηνλ ηίηιν Annales πνπ πηζαλώο ήηαλ ε κεηάθξαζε

ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηζηνξίαο ζηα Λαηηληθά.

3 Lucius Calpurnius Piso Frugi. Ιζηνξηθόο ηνπ 2

νπ π.Χ. αη. ύπαηνο καδί κε ηνλ θαηβόια

(βι. ζεκ. 4) ην 133 π.Χ. Έγξαςε έλα ηζηνξηθό έξγν κε ηνλ ηίηιν Annales ζε επηά βηβιία πνπ

άξρηδε κε ηνλ κύζν ηνπ Αηλεία θαη έθηαλε κέρξη ην 146 π.Χ. Σν έξγν ηνπ δηαθξηλόηαλ γηα ηελ

θξηηηθή ζηάζε ηνπ απέλαληη ζηνπο κύζνπο θαη γηα ηελ πξνβνιή ησλ Ρσκατθώλ εζώλ. Ο

Κηθέξσλ εδώ ραξαθηεξίδεη ην ύθνο ηνπ αθαηέξγαζην. Ωζηόζν ην έξγν ηνπ ρξεζηκνπνίεζαλ

σο πεγή κεηαγελέζηεξνη ηζηνξηθνί, όπσο ν Λίβηνο.

4 Publius Mucius Scaevola, ο Pontifex. Πνιηηηθόο θαη λνκηθόο ηνπ 2

νπ π.Χ. αη. Ήηαλ

δήκαξρνο ην 141 θαη ύπαηνο ην 133. Έπαημε ζεκαληηθό ξόιν ζηελ αληηπαξάζεζε πνπ

πξνέθπςε γύξσ από ηηο κεηαξξπζκίζεηο ηνπ Σηβέξηνπ Γξάθρνπ. Έγξαςε δέθα βηβιία πάλσ

ζην αζηηθό δίθαην θαη σο Pontifex Maximus θσδηθνπνίεζε θαη εμέδσζε ηνπο Annales

Maximi.

5 Annales Maximi. Οη αλώηαηνη αξρηεξείο ηεο Ρώκεο ήηαλ επηθνξηηζκέλνη κε ην θαζήθνλ λα

θαηαγξάθνπλ θαη λα δεκνζηεύνπλ ζε ιεπθέο πηλαθίδεο ηα νλόκαηα ησλ αξρόλησλ θαη ηα

ζεκαληηθά γεγνλόηα θάζε ρξνληάο. Οη πηλαθίδεο απηέο ήηαλ ζπγθεληξσκέλεο ζε έλα δεκόζην

θηήξην, όπνπ ν θαζέλαο κπνξνύζε λα ηηο κειεηήζεη. Οη Annales απηνί θαίλεηαη όηη άξρηζαλ

λα ηεξνύληαη από ηελ επνρή πξηλ ηε Γαιαηηθή εηζβνιή ζηε Ρώκε, δειαδή πξηλ από ην 386

π.Χ. Δίλαη ε πξώηε κνξθή ηζηνξηθήο θαηαγξαθήο πνπ έγηλε ζηε Ρώκε. Σν 123 π.Χ.

δεκνζηεύηεθαλ ζε 80 βηβιία από ηνλ θαηβόια.

Κηθέξσλνο De Oratore (δηδ. Μαξία Παπαδεκεηξίνπ)

5

53. Έλαλ παξόκνην ηξόπν ζπγγξαθήο αθνινύζεζαλ πνιινί, νη νπνίνη ρσξίο θαλέλα

ζηνιίδη άθεζαλ αλαθνξέο (θαηαγξαθέο) κόλνλ γηα ρξνλνινγίεο, αλζξώπνπο, ηόπνπο

θαη γεγνλόηα. Έηζη όπσο ήηαλ ζηνπο Έιιελεο ν Φεξεθύδεο 6 , ν Διιάληθνο 7 , ν

Αθνπζίιαο8 θαη άιινη πάξα πνιινί, ηέηνηνη ήηαλ νη δηθνί καο ν Κάησλ θαη ν Πίθησξ

θαη ν Πείζσλ, νη νπνίνη νύηε θαηείραλ (γλώξηδαλ) κε πνηνπο ηξόπνπο θνζκείηαη ν

ιόγνο – γηαηί πξηλ ιίγν εηζήρζεζαλ απηά εδώ (ζηε ρώξα καο) –θαη όζν γίλεηαη

θαηαλνεηό ηη ιέλε, ζεσξνύλ όηη ν κνλαδηθόο έπαηλνο ηνπ ιόγνπ είλαη ε ζπληνκία.

54. Λίγν ύςσζε ην αλάζηεκά ηνπ θαη πξνζέζεζε ζηελ ηζηνξία ηνπ έλαλ πινπζηόηεξν

ηόλν θσλήο ν Αληίπαηξνο9, άξηζηνο άλδξαο, θίινο ηνπ Κξάζζνπ. Οη ππόινηπνη δελ

6 Φερεκύδης. Αζελαίνο ηζηνξηθόο ηνπ 5

νπ π.Χ. αη. Έγξαςε ζηελ Ισληθή δηάιεθην. Σν θύξην

έξγν ηνπ ήηαλ κία ζπιινγή γελεαινγηώλ ησλ εξώσλ ζε δέθα βηβιία. Άληιεζε πιηθό από ηα

εξσηθά έπε. Πξνζέθεξε άθζνλν πιηθό γηα ηνπο κύζνπο θαη ηελ ηζηνξία ηεο Αηηηθήο, ην νπνίν

ζηε ζπλέρεηα αμηνπνίεζαλ κεηαγελέζηεξνη ηζηνξηθνί θαη κπζνγξάθνη.

7 Ελλάνικος (πεξίπνπ 480-400). Ιζηνξηθόο ηνπ 5

νπ π.Χ, αη. από ηε Μπηηιήλε, ζύγρξνλνο ηνπ

Ηξνδόηνπ. πλέγξαςε έλα αμηόινγν έξγν, όπνπ πξαγκαηεπόηαλ ζέκαηα κπζνινγίαο,

εζλνγξαθίαο θαη ρξνλνιόγεζεο. Θεσξείηαη όηη ην έξγν απηό γξάθηεθε ζην δηάζηεκα 423-406

π.Χ. Ήηαλ πνιπγξαθόηαηνο. Γηα ην κπζνινγηθό πιηθό αθηέξσζε πέληε κνλνγξαθίεο κε ηνπο

ηίηινπο Γεπθαιησλεία, Φνξσλίο, Αζσπίο, Αηιαληίο θαη Σξσηθά. Σα ηέζζεξα πξώηα είλαη

γελεαινγίεο θαη ηηηινθνξνύληαη από ηα νλόκαηα ησλ γελαξρώλ (Γεπθαιίσλ, Φνξσλέαο,

Αζσπόο, Άηιαο) θαη ην πέκπην απνηεινύκελν από δύν βηβιία ήηαλ ην βαζηθό πεδό έξγν πνπ

ζπγθέληξσλε ηα πξννκεξηθά, ηα νκεξηθά θαη ηα κεζνκεξηθά. Μηα δεύηεξε νκάδα

απνηεινύληαλ από ζπγγξάκκαηα κε εζλνγξαθηθό πεξηερόκελν (Αηγππηηαθά, Πεξζηθά,

θεζηθά, Πεξί Λπδίαο, Κππξηαθά, Αηνιηθά, Λεζβηαθά, Αξγνιηθά). Καη κηα ηξίηε νκάδα

απνηεινύληαλ από ηξία ρξνλνγξαθηθά έξγα, από ηα νπνία ην πξώην ήηαλ κηα ρξνλνγξαθία

ηεο Αηηηθήο από ηελ αξραηόηεηα κέρξη ηνλ Πεινπνλλεζηαθό πόιεκν θαη ηα άιια δύν ήηαλ

κηα πξνζπάζεηα λα δεκηνπξγήζεη έλα ρξνλνινγηθό πιαίζην γηα ηελ Διιεληθή ηζηνξία.

Έγξαςε επίζεο Κηίζειρ πόλεων, δειαδή ηζηνξίεο γηα ηελ ίδξπζε πόιεσλ. Πεξηιήθζεθε ζηνλ

θαλόλα ησλ ηζηνξηθώλ θαη ην πιηθό ηνπ ρξεζηκνπνίεζαλ κεηαγελέζηεξνη ηζηνξηθνί. Από ην

πνιύπιεπξν έξγν ηνπ ζώδνληαη κόλν ιίγα απνζπάζκαηα, όκσο ηα έξγα ηνπ δηαβάδνληαλ

κέρξη ηνλ 2ν κ.Χ. αη.

8 Ακοσζίλαος. Ιζηνξηθόο θαη κπζνγξάθνο ηνπ 5

νπ π.Χ. αη. από ην Άξγνο. Ήηαλ ν πξώηνο

ζπγγξαθέαο ζηε κεηξνπνιηηηθή Διιάδα πνπ έγξαςε ζηελ Ισληθή δηάιεθην. Σν έξγν ηνπ

έθεξε ηνλ ηίηιν Γενεαλογίαι (ή Ιζηοπίαι). Άξρηδε κε κε ην κύζν γηα ην Χάνο θαη ηε γέλεζε ηνπ

αλζξώπνπ θαη ηειείσλε κε ηνλ Σξσηθό πόιεκν θαη ηνλ λόζην ηνπ Οδπζζέα. Φαίλεηαη όηη

έθαλε κηα κεηαγξαθή ηεο Θεογονίαρ ηνπ Ηζηόδνπ αζθώληαο νξζνινγηθή θξηηηθή. Σν ύθνο

ηνπ ήηαλ ζηεγλό θαη αθεγεκαηηθό, σζηόζν ην έξγν ηνπ είρε κεγάιε επίδξαζε ζηνλ

Φεξεθύδε, ηνλ Διιάληθν θαη άιινπο κεηαγελέζηεξνπο ηζηνξηθνύο.

9 Lucius Coelius Antipater. Ννκηθόο, ξήηνξαο θαη ηζηνξηθόο ηνπ 2

νπ π.Χ. αη. Γελλήζεθε

κεηαμύ ηνπ 180 θαη 170 π.Χ. θαη έδεζε σο ξεηνξνδηδάζθαινο ζηε Ρώκε. Μαζεηήο ηνπ

ππήξμε ν Λ. Κξάζζνο. Έγξαςε έλα ηζηνξηθό έξγν γηα ηνλ Γεύηεξν Καξρεδνληαθό πόιεκν ζε

επηά βηβιία κε ηνλ ηίηιν Bellum Punicum, από ην νπνίν ζώδνληαη ιίγα απνζπάζκαηα.

Θεσξείηαη ν εηζεγεηήο ηεο ηζηνξηθήο κνλνγξαθίαο ζηε Ρώκε. Σν έξγν ηνπ ρξεζίκεπζε σο

Κηθέξσλνο De Oratore (δηδ. Μαξία Παπαδεκεηξίνπ)

6

ήηαλ θαιισπηζηέο ησλ γεγνλόησλ, αιιά κόλνλ αθεγεηέο.» «Έηζη είλαη, όπσο ηα ιεο,»

είπε ν Κάηνπινο. «Αιιά απηόο ν ίδηνο ν Καίιηνο νύηε θόζκεζε ηελ ηζηνξία ηνπ κε

πνηθηιία θνηλώλ ηόπσλ (απνθζεγκάησλ) νύηε επεμεξγάζηεθε εθείλν ην έξγν κε ηε

δηεπζέηεζε ησλ ιέμεσλ θαη ηελ απαιή θαη νκνηόκνξθε ξνή ηνπ ιόγνπ, αιιά ζαλ

άλζξσπνο πνπ νύηε κνξθσκέλνο ήηαλ νύηε πάξα πνιύ θαηάιιεινο ζην ιέγεηλ, όπσο

κπόξεζε, ην επεμεξγάζηεθε ρνληξνθνκκέλα (θ.ι. ην πειέθεζε). κσο, όπσο ιεο,

μεπέξαζε ηνπο πξνθαηόρνπο ηνπ.

55. «Καζόινπ παξάμελν,» είπε ν Αληώληνο, «εάλ απηό ην αληηθείκελν δελ ην έρνπλ

ρεηξηζηεί θνκςά ζηε δηθή καο γιώζζα κέρξη ηώξα. Γηαηί θαλέλαο από ηνπο

ζπκπαηξηώηεο καο δελ ζπνπδάδεη ηελ επγισηηία παξά κόλνλ γηα λα ιάκπεη

(επηδεηθλύεηαη) ζηηο δηθαζηηθέο ππνζέζεηο θαη ηελ αγνξά. ηνπο ΄Διιελεο όκσο

εμαηξεηηθά εύγισηηνη άλζξσπνη, απνκαθξπζκέλνη από ηηο ππνζέζεηο ηεο αγνξάο

(δηθαζηηθέο ππνζέζεηο) πξνζαξκόζηεθαλ ηόζν ζε άιια ιακπξά ζέκαηα όζν

πξνπαληόο ζην λα γξάθνπλ ηζηνξία. Γηαηί κάζακε (αθνύζακε) όηη θαη ν Ηξόδνηνο , ν

νπνίνο είλαη ν πξώηνο πνπ θόζκεζε απηό ην είδνο, όηη δελ αζρνιήζεθε θαζόινπ κε

δηθαζηηθέο ππνζέζεηο. Καη είλαη ηόζν κεγάιε ε επγισηηία ηνπ, ώζηε ζ’ εκέλα βέβαηα,

όζν κπνξώ λα θαηαιάβσ απηά πνπ είλαη γξακκέλα ζηα Διιεληθά, δίλεη κεγάιε

επραξίζηεζε.

56. Καη κεηά από εθείλνλ ν Θνπθπδίδεο, θαηά ηε γλώκε κνπ, εύθνια ηνπο μεπέξαζε

όινπο ζηελ επηδεμηόηεηα ηνπ ιόγνπ. Απηόο είλαη ηόζν ππθλόο ζην πιήζνο ησλ

γεγνλόησλ, ώζηε κόιηο (κεηά βίαο) λα αληηζηνηρίδεη ηνλ αξηζκό ηνπο κε ηνλ αξηζκό

ησλ λνεκάησλ. Καη παξαπέξα είλαη ηόζν επάξκνζηνο θαη ζαθήο (αθξηβήο) όζνλ

αθνξά ζην ιεμηιόγην, ώζηε δελ μέξεηο αλ ηα γεγνλόηα θσηίδνληαη από ηνλ ιόγν ή νη

ιέμεηο από ηα λνήκαηα. κσο νύηε απηόο βέβαηα, κνινλόηη αζρνιήζεθε κε ηελ

πνιηηηθή, αθνύζακε (κάζακε) λα είλαη από απηνύο πνπ ζπλήζσο κηινύζαλ ζε

δηθαζηηθέο ππνζέζεηο. Καη απηά ηα ίδηα ηα βηβιία ηνπ ιέλε όηη ηα έγξαςε ηόηε, όηαλ

απνκαθξύλζεθε από ηελ πνιηηηθή θαη δηώρηεθε ζηελ εμνξία, πξάγκα ην νπνίν

ζπλήζσο ζπλέβαηλε ζε θάζε άξηζην ζηελ Αζήλα.

57. Απηόλ αθνινύζεζε ν Φίιηζηνο ν πξαθνύζηνο,10 ν νπνίνο, όηαλ ήηαλ ζηελόο

θίινο ηνπ ηπξάλλνπ Γηνλπζίνπ, αθηέξσζε ηνλ ειεύζεξν ρξόλν ηνπ γηα λα γξάςεη

πεγή ζε πνιινύο κεηαγελέζηεξνπο ηζηνξηθνύο, ελώ γηα ηνλ αιινύζηην απεηέιεζε ην

πξόηππν γηα ηηο δηθέο ηνπ ηζηνξηθέο κνλνγξαθίεο.

10 Φίλιζηος ο Σσρακούζιος (430-356 π.Χ.). Βνήζεζε ηνλ ηύξαλλν Γηνλύζην ηνλ Α ́ λα

θαηαθηήζεη ηελ εμνπζία θαη ππήξμε έκπηζηνο ζπλεξγάηεο ηνπ. Αξγόηεξα όκσο εμνξίζηεθε.

Αλαθιήζεθε από ηνλ Γηνλύζην ηνλ Β ,́ ηνπ νπνίνπ έγηλε ζύκβνπινο. Έγξαςε ηζηνξία ηεο

ηθειίαο ζε 13 βηβιία. Σα επηά από απηά πεξηιακβάλνπλ ηελ παιαηόηεξε ηζηνξία ηεο

ηθειίαο κέρξη ην 406 π.Χ. Σέζζεξα αλαθέξνληαη ζηε βαζηιεία ηνπ Γηνλύζηνπ ηνπ Α ́θαη δύν

ζηα πξώηα ρξόληα ηεο βαζηιείαο ηνπ Γηνλπζίνπ ηνπ Β .́ Σν έξγν ηνπ δελ νινθιεξώζεθε ιόγσ

ηνπ ζαλάηνπ ηνπ, αξγόηεξα όκσο ζπλελώζεθε θάησ από ηνλ γεληθό ηίηιν Σικελικά. Δίρε σο

πξόηππν ηνλ Θνπθπδίδε.

Κηθέξσλνο De Oratore (δηδ. Μαξία Παπαδεκεηξίνπ)

7

ηζηνξία, θαη, όπσο κνπ θαίλεηαη, κηκήζεθε πξνπαληόο ηνλ Θνπθπδίδε. Μεηά όκσο

από ην ιακπξόηαην, ηξόπνλ ηηλά, εξγαζηήξην ησλ ξεηόξσλ (πξνεξρόκελνη) δύν

εμέρνληεο ζην πλεύκα, ν Θεόπνκπνο 11 θαη ν Έθνξνο 12 , παξαθηλεκέλνη από ηνλ

δάζθαιό ηνπο ηνλ Ιζνθξάηε, ζηξάθεθαλ ζηελ ηζηνξία. Καη δελ αζρνιήζεθαλ πνηέ

εληειώο κε δηθαζηηθέο ππνζέζεηο.

58. Καη ηέινο αθόκε από ηε θηινζνθία πξνεξρόκελνο πξώηνο ν Ξελνθώλ, εθείλνο ν

καζεηήο ηνπ σθξάηε, κεηά ν Καιιηζζέλεο13, πξνεξρόκελνο από ηνλ Αξηζηνηέιε,

11

Θεόπομπος. Ιζηνξηθόο από ηε Χίν. Γελλήζεθε γύξσ ζην 378 π.Χ.. Σν 334 π.Χ. εμνξίζηεθε

από ηελ παηξίδα ηνπ κε ηε θαηεγνξία ηνπ θηινζπαξηηαηηζκνύ (Λαθσληζκνύ) θαη

εγθαηαζηάζεθε ζηελ Αζήλα, όπνπ καζήηεπζε θνληά ζηνλ Ιζνθξάηε. Απνθαηαζηάζεθε από

ηνλ Μ. Αιέμαλδξν θαη επέζηξεςε ζην λεζί ηνπ. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Αιεμάλδξνπ έθπγε

ζηελ Αίγππην. Πέζαλε ζε πνιύ κεγάιε ειηθία. Έγξαςε κνλνγξαθίεο θαη δηάθνξνπο

παλεγπξηθνύο θαη ζπκβνπιεπηηθνύο ιόγνπο. Από ηα έξγα ηνπ ζώδνληαη κόλνλ απνζπάζκαηα

θαη επηηνκέο. Έγξαςε δύν ηζηνξηθά έξγα: ηα Ελληνικά θαη ηα Φιλιππικά. Με ην πξώην

ζπλερίδεη ηελ ηζηνξία ηνπ Θνπθπδίδε από ην 411 π.Χ. θαη θζάλεη κέρξη ηε λαπκαρία ηεο

Κλίδνπ, ην 394 π.Χ. (ηέινο ηεο παξηηαηηθήο θπξηαξρίαο ζηε ζάιαζζα). Σα Φιλιππικά

απνηεινύληαλ από 58 βηβιία θαη θπθινθόξεζαλ πξηλ ην 324 π.Χ. Με ην έξγν απηό

απνδείρζεθε ηζηνξηθόο ζύγρξνλνο θαη πξσηόηππνο αζθώληαο θξηηηθή ηζηνξηθή έξεπλα. Ήηαλ

επεξεαζκέλνο από ηελ Παλειιήληα ηδέα ηνπ Ιζνθξάηε, ηελ νπνία έθαλε άμνλα ηεο ηζηνξίαο

ηνπ. Δίδε ηελ άλνδν ηνπ Φηιίππνπ ζηελ εμνπζία θαη ηε Μαθεδνληθή δύλακε σο ελνπνηό αξρή

θαη λέα αθεηεξία γηα ηνλ Διιεληζκό. Δπηηνκή ηνπ έξγνπ ηνπ έθαλε ν Φίιηππνο ν Γ ́ ζε 16

βηβιία, θξάηεζε όκσο κόλνλ όζα αθνξνύζαλ ηε Μαθεδνλία.

12 Έθορος. Ιζηνξηθόο από ηελ Κύκε. Γελλήζεθε ζηηο αξρέο ηνπ 4

νπ π.Χ. αη. θαη πέζαλε γύξσ

ζην 330 π.Χ. Καηά ηελ παξάδνζε ήηαλ καζεηήο ηνπ Ιζνθξάηε. Δίλαη γλσζηόο θπξίσο σο

ηζηνξηθόο, αλαθέξνληαη όκσο θαη άιια έξγα Σν Πεπί Εςπημάηων ζε δύν βηβιία, ην νπνίν

αλαθεξόηαλ ζε εθεπξέζεηο θαη γηα ην νπνίν πιεξνθνξίεο έρνπκε από ην ιεμηθό ηεο νύδαο.

Επισώπιορ λόγορ, όπνπ εγθσκηάδεη ηελ ηδηαίηεξε παηξίδα ηνπ θαη από ην νπνίν ζώδεηαη κόλνλ

έλα απόζπαζκα. Καη ε ξεηνξηθή πξαγκαηεία Πεπί Λέξεωρ. Σν ζεκαληηθόηεξν έξγν ηνπ ήηαλ

ην ηζηνξηθό ζύγγξακκά ηνπ Ιζηοπίαι, απνηεινύκελν από 30 βηβιία (ηα 29 έγξαςε ν ίδηνο θαη

ην 30ν πξόζζεζε ν γηνο ηνπ ηζηνξηθόο Γεκόθηινο). Άξρηδε κε ηελ θάζνδν ησλ Ηξαθιεηδώλ

θαη ηειείσλε κε ηελ πνιηνξθία ηεο Πεξίλζνπ (340 π.Χ.). Δίλαη ν πξώηνο Έιιελαο ηζηνξηθόο

πνπ ζπλέιαβε ηελ ηδέα λα ζπγγξάςεη παγθόζκηα ηζηνξία. ηε ζπγγξαθή ηνπ δηέθξηλε ηε

κπζνινγία από ηελ ηζηνξία, όκσο παξαζέηεη ηεξάζηην πιηθό ρσξίο λα αζθεί θακηά θξηηηθή.

Παξάιιεια κε ηα ηζηνξηθά γεγνλόηα έθαλε γεσγξαθηθέο πεξηγξαθέο θαη έδηλε πιεξνθνξίεο

γηα ηα ήζε θαη ηα έζηκα θάζε ηόπνπ πνπ αλαθέξεη. Η γιώζζα ηνπ δελ παξνπζηάδεη

ελδηαθέξνλ θαη ην ύθνο ηνπ είλαη ραιαξό. Δίρε κεγάιε επίδξαζε ζηνπο κεηαγελέζηεξνπο

ηζηνξηθνύο. Από ηα έξγα ηνπ ζώζεθαλ ιίγα απνζπάζκαηα.

13 Καλλιζθένης (370-327 π.Χ.). Ιζηνξηθόο από ηελ ιπλζν , αλεςηόο θαη καζεηήο ηνπ

Αξηζηνηέιε. Αθνινύζεζε ηνλ Αιέμαλδξν ζηελ εθζηξαηεία ηνπ κε ζθνπό λα εμπκλήζεη ηα

πνιεκηθά ηνπ θαηνξζώκαηα. Θεσξνύζε ηνλ εαπηό ηνπ απέλαληη ζηνλ Αιέμαλδξν θάηη ζαλ

ηνλ κεξν απέλαληη ζηνλ Αρηιιέα. Η ξεηνξηθή ηνπ δεηλόηεηα, ε παηδεία θαη ν ηξόπνο δσήο

ηνπ απνηεινύζαλ αληηθείκελν ζαπκαζκνύ ησλ ζηξαηησηώλ, αιιά ηαπηόρξνλα επέζπξε ηνλ

θζόλν ηεο απιήο ηνπ Αιεμάλδξνπ. Δπέθξηλε ηνλ Αιέμαλδξν γηα ηελ εηζαγσγή ηεο

πξνζθύλεζεο ζην πξόζσπό ηνπ θαη γη’ απηό θαηεγνξήζεθε σο ζπλσκόηεο θαη εθηειέζηεθε

Κηθέξσλνο De Oratore (δηδ. Μαξία Παπαδεκεηξίνπ)

8

αθόινπζνο ηνπ Αιεμάλδξνπ, έγξαςαλ ηζηνξία. Καη ν δεύηεξνο βέβαηα (έγξαςε) κε

ζρεδόλ ξεηνξηθό ηξόπν. Δθείλνο όκσο ν πξνεγνύκελνο (ν Ξελνθώλ) ρξεζηκνπνίεζε

έλαλ ιεπηό ηόλν θαη δελ έρεη εθείλε ηελ νξκή ηνπ ξήηνξα, ίζσο είλαη ιηγόηεξν δξηκύο,

αιι’ όκσο θάπσο γιπθύηεξνο, όπσο βέβαηα ζ’ εκέλα θαίλεηαη. Μηθξόηεξνο ζηελ

ειηθία από όινπο απηνύο ν Σίκαηνο 14 , όζν κπνξώ βέβαηα λα θξίλσ, πιαηηά

κνξθσκέλνο, έρνληαο πνιύ κεγάιε επρέξεηα θαη ζηνλ πινύην ησλ γεγνλόησλ θαη

ζηελ πνηθηιία ησλ λνεκάησλ, θαη ζηελ απηήλ ηελ ζύλζεζε ησλ ιέμεσλ δελ ήηαλ

άθνκςνο, πξνζέθεξε (πξνζέζεζε) κεγάιε επγισηηία ζηε ζπγγξαθή, αιιά (δελ είρε)

θακηά ζρέζε κε ηελ αγνξά.»

62. «Άξαγε βιέπεηε πόζν κεγάιε είλαη ε πξνζθνξά ηνπ ξήηνξα ζηελ ηζηνξία; Ίζσο

πνιύ κεγάιε ζηε ξνή θαη ηελ πνηθηιία ηνπ ιόγνπ. κσο δελ ηε βξίζθσ πνπζελά

ρσξηζηά λα δηδάζθεηαη από ηα δηδάγκαηα ησλ ξεηνξνδηδαζθάισλ. Γηαηί (νη βαζηθέο

αξρέο ηεο) βξίζθνληαη κπξνζηά ζηα κάηηα καο. Γηαηί πνηνο αγλνεί όηη ν πξώηνο λόκνο

ηεο ηζηνξίαο είλαη λα κελ ηνικά λα πεη θαλέλα ςέκα; Έπεηηα λα κελ ηνικά λα κελ πεη

ηελ αιήζεηα; Να κελ ππάξρεη θακηά ππνςία εύλνηαο (κεξνιεςίαο) ζηε ζπγγξαθή;

Ούηε θακηά (ππνςία) έρζξαο;

63. Απηέο βέβαηα νη βαζηθέο αξρέο είλαη γλσζηέο ζε όινπο. Η ίδηα όκσο ε θαηαζθεπή

(δνκή) ζηεξίδεηαη ζηα γεγνλόηα θαη ζηηο ιέμεηο. Η θαηαγξαθή ησλ γεγνλόησλ απαηηεί

ρξνλνινγηθή ζεηξά θαη πεξηγξαθή ηόπσλ. Καη αθόκε, επεηδή ζε ζπνπδαία δεηήκαηα

θαη αμηνκλεκόλεπηα αλακέλνληαη πξώηνλ ηα ζρέδηα, έπεηηα νη ελέξγεηεο, κεηά ηα

ην 327 π.Χ. Σν ζπνπδαηόηεξν ηζηνξηθό έξγν ηνπ είλαη ηα Ελληνικά ζε δέθα βηβιία, όπνπ

εμηζηνξνύζε ηα γεγνλόηα από ην 387 π.Χ. (Αληαιθίδεηνο Δηξήλε) κέρξη ην 357/6 (επηθξάηεζε

ηνπ Φηιίππνπ ηνπ Β )́ θαη από ην νπνίν ζώδνληαη ιίγα απνζπάζκαηα. Έγξαςε επίζεο ην έξγν

Αλεξάνδπος Ππάξειρ, ην νπνίν είλαη ε πξώηε εμηζηόξεζε ηεο εθζηξαηείαο κέρξη ην 331, αιιά

έκεηλε εκηηειέο ιόγσ ηνπ ζαλάηνπ ηνπ, θαη ηα έξγα Επμείαρ, Πεπίπλοςρ θαη Πεπί Ιεπού

Πολέμος. ώδνληαη ιίγα απνζπάζκαηα. Σν έξγν ηνπ ήηαλ γεκάην ζρόιηα , παξεθβάζεηο θαη

πιεξνθνξίεο πνπ αλαθέξνληαλ ζε όινπο ηνπο ηνκείο ηεο γλώζεο. Σν όλνκά ηνπ

ρξεζηκνπνηήζεθε ζε κεηαγελέζηεξε επνρή γηα ην ιατθό κπζηζηόξεκα γηα ηε δσή θαη ηηο

πξάμεηο ηνπ Μ. Αιεμάλδξνπ σο Ψεπδνθαιιηζζέλεο.

14 Τίμαιος (356-260 π.Χ.). Ιζηνξηθόο από ηελ ηθειία. Γησγκέλνο από ηνλ ηύξαλλν

Αγαζνθιή θαηέθπγε ζηελ Αζήλα όπνπ ζπνύδαζε ξεηνξηθή θαη παξέκεηλε 50 ρξόληα. Έγξαςε

έλα ηζηνξηθό έξγν (Ιζηοπίαι πνπ αλαθέξεηαη θαη κε ηνπο ηίηινπο Ιηαλικα ή Σικελικά) ζε 38

βηβιία. Από απηά ηα βηβιία 1-5 αλαθέξνληαλ ζηελ πξώηκε ηζηνξία ηεο ηθειίαο, ηα βηβιία 6-

33 ζηελ ηζηνξία ηεο ηθειίαο από ηνλ απνηθηζκό κέρξη ηελ θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο από ηνλ

Αγαζνθιή θαη ηα βηβιία 34-38 ζηε δηαθπβέξλεζε ηνπ Αγαζνθιή κέρξη ην 289, ελώ κηα

ηδηαίηεξε ελόηεηα γηα ηνλ Πύξξν πξνεμέηεηλε ηελ εμηζηόξεζε κέρξη ην 264. Έλα άιιν έξγν

ηνπ ήηαλ νη Ολςμπιονίκαι, ην νπνίν ήηαλ ρξνλνινγηθή κειέηε. πγθέληξσλε ην πιηθό ηνπ κε

επηκέιεηα θαη θαζαξή θξίζε θαη ην ηαθηνπνηνύζε κέζα ζε έλα ρξνλνινγηθό πιαίζην πνπ ν

ίδηνο είρε δεκηνπξγήζεη κε βάζε ηηο Οιπκπηάδεο, αιιά ιακβάλνληαο ππόςε ηνπ ηνπο θαηά

ηόπνπο ηξόπνπο ρξνλνιόγεζεο, κε απνηέιεζκα λα πεηύρεη κία ζπγρξνληθή παξνπζίαζε ησλ

γεγνλόησλ, πξάγκα ην νπνίν ππήξμε ρξήζηκν θαη γηα ηνπο κεηαγελέζηεξνπο ηζηνξηθνύο. Σν

ύθνο ηνπ πξνδίδεη ξεηνξηθή παηδεία. Από ην έξγν ηνπ ζώδνληαη ιίγα απνζπάζκαηα.

Κηθέξσλνο De Oratore (δηδ. Μαξία Παπαδεκεηξίνπ)

9

απνηειέζκαηα, ζέιεη θαη ζρεηηθά κε ηα ζρέδηα λα επηζεκαίλεηαη ηί επηδνθηκάδεη ν

ζπγγξαθέαο, θαη γηα ηηο ελέξγεηεο (επηηεύγκαηα) λα δειώλεηαη όρη κόλνλ ηί έγηλε ή ηί

εηπώζεθε, αιιά αθόκε θαη κε πνην ηξόπν. Καη όηαλ γίλεηαη ιόγνο γηα ηελ έθβαζε (ηα

απνηειέζκαηα), λα εμεγνύληαη όια ηα αίηηα είηε ηεο ηύρεο είηε ηεο ζύλεζεο είηε ηεο

απξνλνεζίαο θαη ησλ ίδησλ ησλ αλζξώπσλ όρη κόλνλ ηα θαηνξζώκαηα (νη πξάμεηο)

αιιά θαη γηα ηε δσή θαη ηνλ ραξαθηήξα ηνπ θαζελόο από απηνύο πνπ μερσξίδνπλ ζηε

θήκε θαη ζην όλνκα.

64. Καη αθόκε ε δηάηαμε ησλ ιέμεσλ θαη ην είδνο ηνπ ιόγνπ πξέπεη λα δηαηεξείηαη

ξένλ θαη επέιηθην θαη λα ην δηαρέεηαη θάπνηα νκνηόκνξθε επηόηεηα ρσξίο απηή ηε

δηθαληθή ηξαρύηεηα θαη ρσξίο ηα (δεθηηθά) βέιε ησλ απνθζεγκάησλ ηεο αγνξάο.

Βιέπεηε λα ππάξρνπλ θαζόινπ δηδάγκαηα γη’ απηά ηα ηόζα πνιιά θαη ηόζν ζπνπδαία

ζέκαηα (δεηήκαηα) πνπ λα βξίζθνληαη ζηηο ηέρλεο (ζπζηήκαηα) ησλ

ξεηνξνδηδαζθάισλ.

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Τέλος Ενότητας

Χρηματοδότηση

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σημειώματα

Σημείωμα Αναφοράς

Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκουσα: Επίκ. Καθηγήτρια Μαρία

Παπαδημητρίου. «Κικέρωνος De Oratore. Ρητορική και Ιστοριογραφία». Έκδοση: 1.0.

Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1136.

Σημείωμα Αδειοδότησης

• Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons

Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη.

[1] https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.