Στρατιωτική Ιστορία 201 (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria

7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 201 (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria

http://slidepdf.com/reader/full/-201--568d8460082e3 1/112

w w w . g n o m

o n p u b l i c a t i o n s . g r

π ε ρ ί ο δ ο ς

β

’ ·

τ ε ύ χ ο ς

2 0 1

· ο κ

τ ω

β ρ ι ο ς

2 0 1 3

·

€ 4

3 0 % ΕΚΠΤΟΣΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΑ ΡΟΜΕΣ+2 ΒΙΒΛΙΑ ΔΟΡΟ!

Σ Τ ΡΑΤ ΙΩ Τ Ι ΚΗ

.ν

Μ Η Ν ΙΑ ΙΟ Π Ε Ρ ΙΟ Δ ΙΚ Ο ΙΑ ΤΗ Ν ΕΛ Λ Η Ν ΙΚ Η Κ Α Ι Π Α Κ Ο ΣΜ ΙΑ ΣΤΡ Α ΤΙΩΤΙΚ Η ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ

ΡΟΥ Ημοιραία αιήσι

1 9 1 2Ο Eil

ΑΠΕι

ΤΗ A ΗολοκΦάσης

IJ1 lim :

Έ ΤΓΤΊίΠιΤΤτΤ

JJ J j J i j JJ j JLU J J J J j

i u m u y jju jJ ijjL u y

1J U.H J ULJ

Λ ϊ

01 ΜΑΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΙΔΑ Ηβυζαντινο-περσικη σύγκρουσησιη Μεσοποταμία (502-503)

ATLAS KAI POLARIS ψ L-m I I I I III II111IIWΤα υπερόπλα που άΠΠο^αν νια πάντα την «ισορροπία του τρόμου» V j!| ί ;; ■

ΗΑΝΟΛΟΣ ΚΑΙ ΗΠΤΟΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΙΣΡΑΗΛ | ,Λ W r ί ϋ ί ί ΒΤα εβραϊκά Βασίϋεια οιη δίνη των αυτοκρατοριών ( 9 o c - π . Χ . )

ΗΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΑΜΠΟΝ - Ηαυστραλιανή Δύναμη Gull συντρίβεται από τον Ιαπωνικό Στρατό στην Ινδονησία

ΗΒ’ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΟΧΑΤΣ - Οαυστριακοί: öiKBipofloc αετός καταπατά την τουρκική ημισέληνο (1687)

http://www.gnomonpublications.gr/




























Ε Ξ ΠΦΥ Λ Λ Ο

Άρθρα1 0 ΑΤΤΑΛΟΣΑ

0 θ ε μ ε Π ι ω ι ή ί ί ο υ Β α ο ι Α ε ί ο υ m e Π ε ρ ν ό ρ ο υ

2 2 Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΗΗΣΟΥ ΑΜΠΟΝΗ α υ ο τ ρ α Π ι α ν ή Δ ύ ν α μ η G u l l ο υ ν ι ρ ί β ε τ π ια π ό τ ο ν Ι α π ω ν ι κ ό Σ τ ρ α τ ό ο ι η ν Ι ν δ ο ν η σ ί α ( 1 9 4 2 )

34 Η Β ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΟΧΑΤΣ0 o u o t p i o k o c ό ι κ έ φ α Π ο ς α ε τ ό ζ κ α τ α π α τ άτη ν το υ ρ κ ι κ ή η ρ ι ο έ Π η ν ο ( 1 6 8 7 )

4 6 ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΕΣΗ μ ο ι ρ α ί α π π ί ο η κ α ι ο p u o i n p i d j ö n c Β ά ν α τ ό ζ ί ο υ

6 0 01 ΜΑΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΙΑΑ

Η β υ ζ α ν τ ι ν ο - π ε ρ ο ικ ή ο ύ ν κ ρ ο υ ο η ο ιπ Μ ε ο ο π ο ι α μ ί α( 5 0 2 - 5 0 3 )

68 a t l a s κ α ι p o l a r is

Τ α υ π ε ρ ό π λ α π ο υ ά μ α ξ α ν ν ια α ά ν ιατ η ν « ι ο ο ρ ρ ο π ί α τ ο υ τ ρ ό μ ο υ »

82 Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΑΠΕΛΕΥΟΕΡΠΝΕΙ ΤΗ ΑΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΛΟΝΙΑΗ ο Π ο κ η ή ρ ω ο η m e n p L J T n c p o n e τ ω ν Β α λ κ α ν ι κ ώ νπ ο Π έ υ ω ν ( 1 9 1 2 )

9 2 Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΙΣΡΑΗΛΐ π ε β ρ α ϊ κ ό β α ο ι ί ε ι π α τ η δ ί ν η τ ω ν α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ι ώ ν( 9 o c - 6 o c o i . n l )

Ο Ρούντολφ Ες, υπαρχηγός του Ε&νικοσοσιαλιστικού κόμματος της Γερμανίας και το αεροπλάνο Bf 110 με το οπ οίο π έταξε στη Βρετανία το 1941.

Moviuec oinrtec

4 ΕΙΔΗΣΕΙΣ

106 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

108 ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ

110 ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ

111 ΚΑΣΤΡΑ & ΟΧΥΡΑ

112 ΤΟ ΓΝΠΡΙΖΑΤΕ;

113 ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ114 ΒΙΒΛΙΑ



ΕκδότηςΒασίλειος Στράτος

ΑρχισυντάκτηςΒασίλης Καμπάνης

Συνεργάτες -Σύμβουλο ι

Νικόλαος Κολόμβας, Αντιατράτηγος ε.α.Δημήτρης Γεδεών, Υποστράτηγος ε.α.,

τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ

Βασίλειος Παπαδόπουλος, Συνταγματάρχης (Τθ) ε.α.

Κωνσταντίνος Κλάδης, Λντισυντανματάρχ ς̂ (ΠΖ)ε.α.

Ηλίας Παπαθανάσης · Ανάργυρος Φαγκρίδας

Κατερίνα Βαρελά · Δημήτρης Χριστοδούλου

Δημήτριος Μαρκαντωνάτος · Ηλίας Μαγκλίνης

Ιάκωβος Χονδροματίδης · Γεώργιος Ζουρίδης

Ιωάννης Κακαβάς · Ευάγγελος Χαρατσής

Σωτήρης Βουρλιώτης · Ιάσων Χανδρινός

Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου »Λάμπρος Ψωμάς

Δημήτρης Μπελέζος · Σταύρος Καρκαλέτσης

Γιάννης Βαρσαμής · Γιώργος Κουφογιώργος

Αγγελος Μανσόλας · Αθανάσιος Κωνσταντίνου

Γιάννης Παγουλάτος · Σταύρος Βαλμάς

Κυριάκος Γρηγορόπουλος · Φαίδων ΚόχιλαςΒαγγέλης Παππάς · Ευάγγελος Τάρταρης

Βησσαρίων Μακρής · Νικόλαος Λαμπαδιάρης

Καλλιτεχνική επιμέλειαΠαρασκευή ΕυγενικούΣταύρος Καπλανίδης

Επιμέλεια κε ιμένωνΧρήστος Ζηκούλης

ΓραφείαΛέσβου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα

Τηλεφ. Κέντρο: 210 9758090Fax: 2109737070

Email: [email protected] www.gnomonpublications.gr

ΣυνδρομέςΕσωτερικού (Ετήσια ■12 τεύχη): 33 Ευρώ

(Εξάμηνη - 6 τεύχη): 16,50 ΕυρώΒιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 ΕυρώΕξωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 97 Ευρώ

(Εξάμηνη - 6 τεύχη): 48,50 Ευρώ

Επιταγές (Ταχυδρομικές)

ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237 Δάφνη

Στην επιταγή να αναγράφονται απαραιτήτως ονοματεπώνυμο, πλήρης διεύθυνση, τηλέφωνο και η ένδειξη «Συνδρομή»

Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμοΒασίλειος Στράτος

ΙδιοκτησίαΓνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ

ISSN: 1109-0510 Κωδικός: 013196

ΑΠΑΓΟΡ ΕΥΕΤΑΙ η αναδη μ οσίευ ση ή η ανα παραγω γή _£ c t ζ . : /δήποτε τρόπο, άρθρων ή τμημ άτων άρθρων

. -εριοδικού. χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. 2> ί'ζο ζίό μ ενε ς στα ενυπόγραφα άρθρα απόψεις, δεν

Γ : err ανάγκη με την άποψη του περιοδικού, ■’ c f u τ τ κ π η τ ο ς χωχ>υ. το περιοδικό διατηρεί ~ 5l«ojiiLcc νζζυτσπής nuv επιστολών που στέλνουν :> 3i c· V-CTTC -Ώόσον δεν αλλοιώνεται το νόημά τους.

ΕΙΔΗΣΕΙΣ Γ ι ά ν ν η ς Β α ρ ο α μ ι κ . Κ α ι ε ρ ί ν α Β α ρ ε λ ά . Π α v i s f l n c K q p ü k q c

ΔΙΠ ϊΕ ΙΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΩΝ ΠΟΛΕΜΟΥ

Αν και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε το 1945, πολλέςαπό τις πληγές που άνοιξε παραμένουν ανοικτές. Μια απόαυτές αφορά και τη δίωξη εγκληματιών πολέμου που

διέφευγαν από τη δικαιοσύνη όλα αυτά τα χρόνια, αλλάφαίνεται πως τώρα ήλθε η στιγμή να πληρώσουν για τιςπράξεις τους.

Η αρμόδια γερμανική υπηρεσία ανακάλυψε 39 άτομα ταοποία, σύμφωνα με τους φακέλους που συντάχθηκαν,υπ ηρέτησαν ως φρουροί στο στρατόπ εδο συγκέντρωσηςτου Αουσβιτς κατά τον Β’ ΠΠ και σχετίζονται με τηνεξόντωση κρατουμένων σε αυτό.

Ο πλέον ηλικιωμένος ανάμεσά τους είναι 97 ετών, ενώεννέα από αυτούς ζουν εκτός Γερμανίας και, όπως δήλωσε οειδικός εισαγγελέας Κούρτ Σριμ, οι φάκελοι θαδια6ιβασθούν στους αρμόδιους εισαγγελείς στα κράτη όπουκατοικούν οι ύπ οπτοι για εγκλήματα πολέμου. Το ΚεντρικόΓραφείο Ερευνών για τα Εγκλήματα του Εθνικοσοσιαλισμού,

το οποίο διευθύνει ο Σριμ, πραγματοποίησε περισσότερες Προπ αγανδιστική γερμανική αψίσα από 7.000 έρευνες αφότου συστάθηκε το 1958, ωστόσο δεν που κολεί τους Ολλανδούς να έχει δικαιοδοσία να ασκεί διώξεις αυτόνομα από τη καταταγουν στα SS.

δικαιοσύνη. Οι κατά τόπους εισαγγελείς θα αποφασίσουνεάν πρέπει να ασκηθούν διώξεις και αν οι κατηγορούμενοιείναι σε θέση να δικαστούν.

Την ίδια ώρα, ο 92χρονος πλέον Ολλανδός Σιρτ Μπρούινς, μέλος των ολλανδικών SS, δικάζεταιστη Γερμανία με την κατηγορία της δολοφονίας μελών της ολλανδικής αντίστασης. Ο Μπρούινςκατοικεί στη Γερμανία από το 1944. Στην πατρίδα του έχει καταδικαστεί σε θάνατο από δικαστήριοδοσιλόγων, ήδη από το 1949. Στη συνέχεια η ποινή του μετατράπ ηκε σε ισόβια κάθειρξη, ωστόσοδεν την εξέτισε ποτέ, καθώς η Γερμανία δεν τον εξέδωσε στην Ολλανδία. Ο Μπρούινς καλυπτόταναπό τη γερμανική ιθαγένεια που του είχε απ ονεμηθεί λόγω της κατάταξής του στα SS. Η δίκη τουΜπ ρούινς σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας σειράς ερευνών αναφορικά με εγκλήματα πουδιαπράχθηκαν από το καθεστώς του Χίτλερ.

Επ ισκεφθείτε ταγραφεία μας (Λέσβου 14,πλησίον Μετρό Αγ. Ιωάννη,Δάφνη, τηλ. 210 9758090)και αγοράστε 6ι6λίακαι περιοδικάμε έκπτωση 50%!

Η προσφορά ισχύειγια αγορές αρχικής αξ ίας άνω των 25 ευρώ καιαφορά όλα τα έντυπ α,πλην εκείνων πουΒρίσκονται ήδη σεκυκλοφορία στα περίπτερα.

Ώρες λε ι τουργ ίας γραφε ίων: 9.00- 16.00 καθημερινώ ς, πλην Σαββάτου και Κυριακής

mailto:[email protected]






ΑΠΕΒ ΙΠΣΕ Ο ΤΕΛ ΕΥΤΑ ΙΟ Σ ΣΟΜΑΤΟΦΥΛ ΑΚ ΑΣ ΤΟΥ ΧΙΤΑ ΕΡ

Ο Ρόχους Μις (29 Ιουλίου 1917-5 Σεπ τεμβρίου 2013) υπήρξε οτελευταίος επιζών από τα άτομα που βρίσκονταν στο π λευρό τουΧίτλερ τις τελευταίες ημέρες του Β' ΠΠ. Ο πατέρας του απεβίωσεμόλις τρεις ημέρες πριν από τη γέννησή του, εξαιτίας τωντραυμάτων που είχε υποστεί κατά τον Α' ΠΠ. Σε ηλικία τριών ετώναπεβίωσε και η μητέρα του από πνευμονία. Την ανατροφή τουανέλαβαν ο παππούς και η γιαγιά του. Το 1937, σε ηλικία 20 ετών,κατετάγη στο σώμα SS-VT (SS-Verfugungstruppe). Κατά τη διάρκειατης Πολωνικής εκστρατείας, τον Σεπ τέμβριο του 1939,τραυματίστηκε σοβαρά στο στήθος στις μάχες γύρω από τοΜόντλιν, ενώ μετά την ανάρρωσή του εντάχθηκε στησωματοφυλακή του Χίτλερ, στην οπ οία παρέμεινε μέχρι τη λήξητου πολέμου.

Ο ίδιος ανέφερε ότι, αν και βρισκόταν στην καρδιά τουκαθεστώτος, δεν ήταν ενήμερος για το μέγεθος της εξόντωσηςτων Εβραίων και τις φρικαλεότητες που λάμβαναν χώρα σταστρατόπ εδα συγκέντρωσης. Δεν υπήρξε αρνητής τουΟλοκαυτώματος, αλλά απ έδιδε την εξόντωση των Εβραίων στονΧάινριχ Χίμλερ. Σύμφωνα με τον Μις, το «αφεντικό», όπωςαποκαλούσε τον Χίτλερ, ήταν ένας άνθρωπος φιλικός και ζεστός.

Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1942, ο Μις νυμφεύθηκε

την Γκέρντα, με την οπ οία απέκτησαν μια κόρη. Το γαμήλιο δώροτου Χίτλερ ήταν 40 φιάλες κρασί και 1.000 μάρκα. Τα καθήκοντάτου περιελάμβαναν κυρίως τον χειρισμό του τηλεφωνικούκέντρου του καταφυγίου και τη συνοδεία του Χίτλερ στιςεξόδους του.

Οι πληροφορίες σχετικά με τις τελευταίες ημέρες του Χίτλερστο καταφύγιο Fuhrebunker στο Βερολίνο είναι ιδιαίτερασημαντικές. Στις 28 Απ ριλίου 1945, η εκτέλεση του ΜπενίτοΜουσολίνι χαλύβδωσε τη θέληση του Χίτλερ να μη π έσει σταχέρια των Σοβιετικών. Οι τελευταίες ημέρες του Χίτλερ ήτανγεμάτες ανησυχία μέσα στο καταφύγιο το οποίο ο Μις είχε

χαρακτηρίσει «φέρετρο απόσκυρόδεμα». Οπως αναφέρειχαρακτηριστικά, «Ολοι αναμέναμετην αυτοκτονία του Χίτλερ.Βρισκόμουν σε απόσταση μόλις έξιμέτρων όταν αυτοκτόνησε (30Απριλίου 1945). Ο υπ ηρέτης του,Χάιντς Λίνγκε, με τράβηξε στονθάλαμο του Χίτλερ: βρισκότανπεσμένος πάνω στο τραπ έζι και ηΕύα Μπράουν ήταν ξαπλωμένηστον καναπέ». Ο Μις διέφυγε απότο καταφύγιο στις 2 Μαϊου 1945,ελάχιστες ώρες πριν την κατάληψήτου από τους Σοβιετικούς.

Πολύ σύντομα συνελήφθη καιβασανίστηκε άγρια προκειμένουνα αποκαλύψει την τύχη τουΧίτλερ. Πέρασε σχεδόν εννέα έτηστα περιβόητα καταναγκαστικάστρατόπ εδα εργασίας (γκούλαγκ)

και επέστρεψε στη Γερμανία το1953. Υπήρξε πιστός στον Χίτλερ, υπ οστηρίζοντας ότι «δεν ήταντέρας, δεν ήταν υπεράνθρωπος... ήταν πολύ φυσιολογικός, σεαντίθεση με ό,τι είχε γραφτεί». Μετά την απ ελευθέρωσή του το1953, όπου συναντούσε δημοσιογράφους ή άλλους ανθρώπουςπου ενδιαφέρονταν για το ιστορικό του. Η τελευταία τουσυνέντευξη δημοσιεύθηκε στη «Στρατιωτική Ιστορία» (τ. 195,Απ ρίλιος 2013). Η ειρωνεία της τύχης ήταν η αποκάλυψη από τηνκόρη του Μπ ριγκίτε, ότι η σύζυγος του, Γκέρντα ήταν εβραϊκήςκαταγωγής. Η αποκάλυψη αυτή δεν έγινε αποδεκτή από το Μις,που αρνείτο π εισματικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Ο Ρόχους Μις μπροστά από μια είσοδο του καταφυγίου του Χίτλερ το 1944.

0 ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΑΕΝ ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΛΡ0ΜΕΣΤΠΝ ΛΑΟΝ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ;

Οχι, είναι η κατηγορηματικήαπάντηση που δίνει μια γαλλο-βελγικήερευνητική ομάδα, η οποία μελέτησε τιςκλιματικές αλλαγές της ύστερης εποχήςτου Χαλκού και απεφάνθη ότι η αιτίακατάρρευσης, όχι μόνο του Μυκηναϊκού,αλλά και του Χιττικού πολιτισμού, ήτανη κλιματική αλλαγή που παρατηρήθηκετην π ερίοδο εκείνη και προκάλεσε μια

παρατεταμένη ξηρασία διάρκειας 300ετών, η οποία ξεκίνησε τον 13οαιώνα π.Χ.

Οι ερευνητές μελέτησαν δείγματαγύρης και πλαγκτόν που βρέθηκαν, ωςιζήματα, σε αρχαία λίμνη στην περιοχήτης Λεμεσού της Κύπρου. Βάσειτωνστοιχείων που συνέλεξαν, κατάληξανστο συμπέρασμα ότι η έντονη ξηρασία,που ξεκίνησε τον 13ο και έληξε σταμέσα του 9ου αιώνα π.Χ. -την περίοδοδηλαδή των λεγομένων «ΣκοτεινώνΑιώνων»- προκάλεσε κοινωνικέςαναταραχές και συγκρούσεις στις τότεκοινωνίες που στήριζαν την επιβίωσήτους σχεδόν απ οκλειστικά στη γεωργία.

Οι μεταβολές στα ισότοπα άνθρακακαι στα είδη φυτών που βρέθηκαν στηλίμνη δείχνουν ότι βαθμιαία το κλίμαέγινε ολοένα πιο ξηρό και άνυδρο λόγωτης σημαντικής μείωσης τωνβροχοπτώσεων, με συνέπ εια οιγεωργικές καλλιέργειες νακαταστραφούν. Αυτή η εξέλιξη εκτιμάταιότι κατέστησε αδύνατη την κάλυψη των

αναγκών σίτισης των πληθυσμών τηςπεριοχής, οδηγώντας σεπολιτικοοικονομικές κρίσεις, μαζικέςμεταναστεύσεις, π ολέμους καιεπιδρομές (όπως αυτές τωναινιγματικών Λαών της Θάλασσας κατάτης Αιγύπτου π ερίπου το 1300 π.Χ.). Ημελέτη της κυπριακής λίμνηςυπ οδεικνύει ότι η γεωργία στην περιοχήείχε εισέλθει σε περίοδο κρίσης έως το1200 π.Χ. και δεν κατάφερε ναανακάμψ ει πριν το 850 π.Χ. Η εκτίμησηαυτή ενισχύεται και από τη μελέτη τωνπινακίδων σφηνοειδούς γραφής και τηναλληλογραφία μεταξύ των τότεβασιλέων.

Σύγκρουση Αιγυπτίων με επ ιδρομείς των λεγάμενων Λαών της Θάλασσας. Σύμφωνα με Γάλλους και Βέλγους ερευνητές, η πείνα ήταν αυτή που ανάγκασε τους λαούς αυτούς να μεταναστεύσουν μαζικά, εξαπολύοντας επιδρομές σε όλη τη Μεσόγειο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 5



ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΡΑΒΑΩΝ ΑΡΓΥΡΟ Υ ΣΕ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ Β ΠΠ

Εργάτες επιθεωρούν τις ράβδους αργύρου που ανελκύστηκαν από το ναυάγιο του <’ Gairsoppa».

Στις 22 Ιουλίου του 2012, η εταιρία Odyssey Marine Exploration

ανακοίνωσε την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανέλκυσηςπερισσότερων από 60 τόννων ράβδων αργύρου από το ναυάγιο τουβρετανικού εμπ ορικού πλοίου «Gairsoppa». Το πλοίο είχεαποπλεύσει από το Φρητάουν της Σιέρρα Λεόνε τον Φεβρουάριοτου 1941, ως τμήμα της νηοπομπής SL64 με προορισμό τηΒρετανία. Το φορτίο του π λοίου αποτελείτο από τρόφιμα, γενικάεφόδια και ράβδους αργύρου, με συνολικό βάρος 7.000 τόννων. Τοδεύτερο στάδιο του επ ικίνδυνου ταξιδιού προέβλεπε τη συνάντησητου πλοίου με τη νηοπομπή HG.63 (Γιβραλτάρ-Ηνωμένο Βασίλειο).

Η πλειοψηφία των πλοίων της νηοπ ομπής δεν μπορούσαν ναπλεύσουν με ταχύτητα μεγαλύτερη των οκτώ κόμβων,αποτελώντας έτσι ιδανικό στόχο για τα γερμανικά υποβρύχια. Οπλοίαρχος του «Gairsoppa», ο 40χρονος Τζέραλντ Χάιλαντ,εκτιμώντας ότι τα καύσιμα του σκάφους θα εξαντλούντο σύντομα

και δεν θα κατάφερνε να φθάσει στο λιμάνι του Λίβερπουλ,αποφάσισε να χαράξει αυτόνομη πορεία με προορισμό τοΓκάλγουει, στις νοτιοδυτικές ακτές της Ιρλανδίας. Ηταν έναθανάσιμο λάθος. Δύο ημέρες αργότερα, στις 16 Φεβρουάριου 1941,το εμπορικό πλοίο εντοπ ίστηκε από τους οπτήρες του υποβρυχίουU-101 με κυβερνήτη τον Ερνστ Μέργκενσεν. Μια τορπ ίλη πουέπληξε το πλοίο στη δεξιά πλευρά ήταν αρκετή για τη βύθισή του.Σύμφωνα με το ημερολόγιο του υποβρυχίου, το πλοίο βυθίστηκελίγο μετά τα μεσάνυκτα.

Από το ωστικό κύμα της έκρηξης, αποκόπηκε η υπερκατασκευήκαι μαζί της η κεραία του ασυρμάτου, καθιστώντας αδύνατη τηναποστολή μηνύματος SOS. Το πλήρωμα κατέφυγε στις σωσίβιεςλέμβους και προσπαθούσε απεγνωσμένα να αποφύγει τονθανάσιμο εναγκαλισμό του «Gairsoppa», που βυθίστηκε μέσα σε 20λεπτά. Σε μια σωσίβια λέμβο διασώθηκαν τα 31 από τα 84 μέλη τουπληρώματος, οκτώ Ευρωπαίοι και 23 Ινδοί. Επικεφαλής τέθηκε ο

αξιωματικός Ρ ίτσαρντ Λίρες. Οι προμήθειες φαγητού και πόσιμουνερού ήταν εξαιρετικά π εριορισμένες. Σύντομα οι Ινδοί κατέφυγανστην κατανάλωση θαλασσινού νερού, γεγονός που δημιούργησενέα προβλήματα και απώλειες.

Δεκατρείς ημέρες μετά τη βύθιση του πλοίου, και με νερό μόνοαπό τις σπ οραδικές μπόρες, είχαν απομείνει μόνο επτά άνδρες στηλέμβο όταν εντόπ ισαν στεριά. Ηταν ο φάρος Λίζαρντ, στονοτιότερο άκρο της Κορνουάλης, περίπου 550 χλμ. από το σημείοβύθισης. Ο Αϊρες προσπάθησε να φθάσει σε μια βραχώδη σπηλιά,αλλά η μοίρα είχε άλλη άποψη. Ενα τεράστιο κύμα ανέτρεψ ε τηλέμβο και τέσσερις άνδρες πνίγηκαν. Ο Αϊρες και άλλοι δύο άνδρες,γαντζωμένοι στο κύτος της λέμβου, επέζησαν. Τα μανιασμένακύματα παρέσυραν τον έναν, και ο Αϊρες με τον 20χρονο Νόρμαν

Τόμας κολύμπησαν προς τα βράχια. Οι δύο άνδρες είχαν φθάσει

στη σωτηρία, όταν ένα παγωμένο κύμα στοίχισε τη ζωή και στον Τόμας. Ο Αϊρες σώθηκε από θαύμα και παρασημοφορήθηκε για τιςηρωικές του προσπ άθειες να σώσει τους συναδέλφους του.Αποτέλεσε τον μοναδικό επιζώντα του άτυχου πλοίου και απεβίωσετο 1992 σε ηλικία 82 ετών.

Το «Gairsoppa» εντοπ ίστηκε το 2011 σε βάθος περίπου 4.700μέτρων στον βόρειο Ατλαντικό, και η ανέλκυσή του άρχισε τοκαλοκαίρι του επόμενου έτους. Κατά το πρώτο στάδιο τηςεπιχείρησης, εντοπίστηκαν 1.218 ράβδοι - ένα μικρό σχετικάποσοστό, σε σχέση με τον αριθμό των ράβδων που υποδείκνυαν τααρχεία. Τον Μάιο του 2013, η εταιρία Odyssey Marine Explorationδιέθεσε το πλοίο «Seabed Worker», με το οποίο ξεκίνησε η δεύτερηφάση της επιχείρησης. Συνολικά ανελκύστηκαν 1.574 ράβδοιαργύρου, βάρους μεγαλύτερου των 60 τόννων και αξίας 210

εκατομμυρίων δολαρίων, και το όλο εγχείρημα απ οτέλεσε τημεγαλύτερη επιχείρηση εντοπ ισμού και ανέλκυσης από μεγάλοβάθος.

Συνολικά η αμερικανική εταιρία ανέλκυσε περίπου 110 τόννουςαργύρου, που έχουν μεταφερθεί σε ασφαλή τοποθεσία στοΗνωμένο Βασίλειο. Με βάση τη συμφωνία με τη βρετανικήκυβέρνηση, η εταιρία θα κρατήσει το 80% της αξίας, μετά τηναφαίρεση των εξόδων ανέλκυσης. Τα υπόλοιπα χρήματα θααποδοθούν στο Βρετανικό Υπουργείο Οικονομικών.

Γιο την περισυλλογή των πολύτιμων ράβδων χρησιμοποιή&ηκαν τηλεχειριζόμενα υποβρύχια οχήματα.

Η ΚΟΡΗ ΤΟΥ ((ΚΥΡΙΟΥ Α0ΥΣΒΙΤΣ)) ΖΕΙ ΣΤΙΣ ΗΠΑ!

Η Μπ ριγκίτε Ες έζησε ήσυχα στη Βόρεια Βιρτζίνια, έχονταςεργαστεί επί 30 χρόνια σε έναν οίκο μόδας. Σήμερα βρίσκεται,ετοιμοθάνατη, σε ένα αμερικανικό νοσοκομείο. Η Μπριγκίτεδιατηρούσε επί χρόνια ένα μυστικό, το οποίο δεν είχεεκμυστηρευτεί ούτε στον εγγονό της: ήταν κόρη του διοικητή τουΑουσβιτς Ρούντολφ Ες, του ανθρώπου που δημιούργησε τοστρατόπ εδο του θανάτου, στο οποίο βρήκαν τον θάνατοπερισσότεροι από 1.100.000 άνθρωποι, κάθε ηλικίας, φύλου καιθρησκείας.

Η Μπ ριγκίτε έφυγε κρυφά από τη Γερμανία το 1950, καιεγκαταστάθηκε στην Ισπανία, όπου εργάστηκε ως μοντέλο, ενώ το1972 μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Εκεί εργάστηκε σε έναν οίκο μόδαςπου διατηρούσε μια εβραϊκή οικογένεια. Οι εργοδότες της, παρότιανακάλυψαν την π ραγματική της ταυτότητα, δεν αποκάλυψαν τομυστικό της σε κανέναν. Ετσι, η Μπ ριγκίτε παντρεύτηκε, απέκτησε

παιδιά και εγγονούς, και τελικά μόλις πρόσφατα, έτοιμη να διαβεί το

κατώφλι του θανάτου,ανακοίνωσε τη πραγματική τηςταυτότητα, όχι όμως και το νέοτης αμερικανικό όνομα.

Οπως δήλωσε, θυμότανκαθαρά το Αουσβιτς, όπουέζησε από το 1941 έως το 1944σε μια βίλα με πισίνα,π εριτριγυρισμένη με δέντρα,στάβλους με άλογα - έναν«παράδεισο», όπως τονχαρακτήρισε, αν καιδιατηρούσε επίσης στη μνήμη της «μερικούς ανθρώπ ους μεστολές με ρίγες». Η Μπ ριγκίτε υποστηρίζει ότι ο π ατέρας τηςένιωθε θλίψη για τις πράξεις του - γεγονός που δεν απ οτελεί,βέβαια, ιδιαίτερη παρηγοριά για τα θύματά του.

Η Μπ ριγκίτε (αριστερά) σε ηλικία 10 περίπου ετών, στο Αουσβιτς.

6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA



ΓΙΝΕΤΕ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΠΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Θέλετε να συμμετάσχετε στη συντακτική ομάδα του κορυφαίουελληνικού περιοδικού στρατιωτικής ιστορίας;Αν έχετε καλές γνώσεις και πλούσιο αρχείο/6ι6λιοθήκη σεθέματα στρατιωτικής ιστορίας, ευχέρεια σύνταξης και επαρκήγνώση μιας ξένης γλώσσας (κατά προτίμηση της αγγλικής),

μη διστάσετε να μας στείλετε το βιογραφικό σας σημείωμαμέσω e-mail στο [email protected] ή μέσω faxστο 210 9737070.

ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΟΥΣ ΙΑΠΠΝΕΣΤΟΥ ΠΕΡΑ ΧΑΡΜΠΟΡ

Εχουν π εράσει 68 χρόνια από τη λήξη του Β’ ΠαγκοσμίουΠολέμου. Ιαπωνία και ΗΠΑ ήταν τότε αντίπαλοι, ενταγμένοι σεδιαφορετικά ιδεολογικά στρατόπεδα. Σήμερα, όμως, είναι στενοίσύμμαχοι και οι Αμερικανοί αποφάσισαν να αποτίσουν, τρόποντινά, φόρο τιμής στους Ιάπωνες αεροπ όρους που σκοτώθηκαν

κατά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ.Μετά τη λήξη του πολέμου, οι σοροί των Ιαπώνων αεροπόρων

που είχαν πέσει κατά την επίθεση, είχαν απ οσταλεί στην Ιαπωνία,εκτός από αυτούς 29 αεροπόρων και τεσσάρων Ιαπώνων ναυτών,που δεν εντοπ ίστηκαν ποτέ. Τέσσερις από τους αεροπόρουςπ ιστεύεται ότι βρίσκονται θαμμένοι σε έναν ανώνυμο τάφο στηνακτή Εουα της Χαβάης. Η ομάδα του Αμερικανού ιστορικού,επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Ιστορικής Μνήμης για τονΠόλεμο του Ειρηνικού, καθηγητή Ντάνιελ Μαρτίνεζ, αποφάσισε ναανακαλύψει τους Ιάπωνες αεροπόρους, αναζητώντας τόσο τοντάφο τους, όσο και τα ονόματά τους, σε συνεργασία με τιςιαπωνικές αρχές. Στόχος του Αμερικανού καθηγητή είναι ναπροσθέσει τα ονόματα των νεκρών Ιαπώνων στο μνημείο για τηνεπίθεση στο Περλ Χάρμπορ, κίνηση που απ οτελεί έσχατο φόρο

τιμής σε έναν πείσμωνα, αλλά γενναίο αντίπαλο.

Ι ς Το Μ ® ] ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ No 40ΜΗ ΤΟΝ ΧΑΣΕΤΕ!

Κυκλοφορεί στα π ερίπτεραο τόμος No 48 με τα συλλεκτικά τεύχη194 και 195 του π εριοδικούΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΟσοι αναγνώστες δεν έχουνστη βιβλιοθήκη τους τα δύοαυτά τεύχη, μπορούν να ταπρομηθευτούν στην ειδική τιμήτων 4,90 ευρώ, αντί της κανονικής των8 ευρώ.

d 'b

SS

SSΗ

Τώρα η ΓΝΩΜΩ Ν Εκδοτική

και τα περιοδικά ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ,

ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ και ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΟΕΜΑΤΑ

προσφέρουν τη δυνατότητα σε όλους τους αναγνώστες,

όπου κι αν διαμένουν στην Ελλάδα, να παραγγέλλουν

βιβλία και περιοδικά με αντικαταβολή μέσω ΕΛΤΑ,

χωρίς χρέωση εξόδων αποστολής και με έκπτωση ίση

με το ποσόν της δωροεπιταγής (6€). Η προσφορά αυτή

ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25€ και άνω

και αφορά αποκλειστικά τις εκδόσεις της ΓΝΩΜΩΝ.

Οσοι αναγνώστες το επιθυμούν, μπορούν να επιλέξουν

παραλαβή του δέματος με courier και με χρέωση μόνο

5€ ευρώ για έξοδα αποστολής, ανεξαρτήτως ßäpouc

δέματος.

• Αν μια παραγγελία είναι αρχικής αξίας ίσης

ή μεγαλύτερης των 50, 75 ή Ι00€

(ακέραιο πολλαπλάσιο των 25€), μπορεί

να συνοδεύεται από 2, 3 ή 4 πρωτότυπα

δωροεπιταγών αντίστοιχα, οπότε η έκπτωση

ισοδυναμεί με 12, 18 ή 24€.

• Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες

προσφορές της ΓΝΩΜΩΝ

• Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η : Οι αναγνώστες θα πρέπει

να συμπληρώσουν και να ταχυδρομήσουν

το πρωτότυπο της δωροεπιταγής

μαζί με τη φόρμα παραγγελίας.Φωτοαντίγραφα ή αποστολή με fax

και e-mail δεν γίνονται δεκτά.

Ενημερωθείτε για όλες τις σειρές βιβλίων

της ΓΝΩΜΩΝ και επιλέξτε αυτά που σας

ενδιαφέρουν, με μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα μας

www.gnomonpublications.gr (ενότητα ΒΙΒΛΙΑ).

Κόψτε το ημισέλιδο, συμπληρώστε

και ταχυδρομήστε τη δωροεπιταγή και τη φόρμα

παραγγελίας που θα βρείτε στο πίσω μέρος της

σελίδας στη διεύθυνση:

ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14, Ι7237 Δάφνη

Οι Ιάπωνες πιλότοι ετοιμάζονται για απονήωση. Στόχος, το Περλ Χάρμπορ.







ΑΟΡΟΕΠΙΤΑΓΗ 6€Η δωροεττιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της ΓΝΩΜΩΝ

Ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25€ και άνω

Ο Ν Ο Μ /Μ Ο ...................................................................

ΟΔΟΣ .......................................................ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΟΛΗ............................................................Τ.Κ ..........

ΤΗΛΕΦΩΝΟ (απαραιτήτως).............................................................

E-MAIL ...........................................................................

ΑΦΜ (αν επιθυμείτε τιμ ολ όγιο )..............................................................

ΔΟΥ................................................................................

ΦΟΡΜΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣIk I A I Παρακαλώ να μου αττοστείλετε με αντικαταβολή

I τ Ι/ Λ Ι τα βιβλία / τεύχη που σημειώνω παρακάτω. Δεν

στέλνω χρήματα τώρα. Θα πληρώσω κατά την παραλαβή

του δέματος. Από τη συνολική αξία της παραγγελίας,

αφαιρέστε το ποσόν της δωροεπιταγής / δωροεπιταγών

που εσωκλείω.

Επιλεξτε τον τρόπο αποστολής του δέματος

ED Αποστολή μέσω ΕΛΤΑ (χωρίς χρέωση ταχυδρομικών)

I I Αποστολή με courier (πληρώνω μόνο 5€ για έξοδα αποστολής)

I

2

3

4

5

6

7

8

9

ΙΟ

I I

12

13

14

15

ΣΥΝ ΟΛΟ (ΑΡΧΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ)

ΕΚΠΤΩΣΗ ΔΩΡΟΕΠΙΤΑΓΩΝ

ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΜΕΣΩ ΕΛΤΑ ΔΩΡΕΑΝ

ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΜΕ COURIER (5€)

ΤΕ ΛΙΚΟ ΠΟ ΣΟ ΑΝ ΤΙΚ ΑΤ ΑΒ ΟΛ ΗΣ

Ί

SSSSSSS

SΗSSSSSS

ΕΦΥΓΕ 0 ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΤΟΝ ΦΟΚΛΑΝΤ ΣΑ ΝΤΥ ΓΟΥΝ ΤΓΟΡΝ Τ

Ο ναύαρχος Τζων Φόστερ Σάντυ Γούντγορντ, που ηγή9ηκε τηςναυτικής ομάδας κρούσης της Βρετανίας στον π όλεμο των Φώκλανττο 1982, απεβίωσε ύστερα από μακρά ασθένεια, σε ηλικία 81 ετών. ΟΓούντγορντ ήταν διοικητής της δύναμης που στάλθηκε ύστερα απόεντολή της πρωθυπουργού Μάργκαρετ Θάτσερ προκειμένου να

ανακαταλάβει τα νησιά Φώκλαντ.Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον δήλωσε ότι η

χώρα είναι υπόχρεη στον ναύαρχο Γούντγορντ για τον ρόλο του στηδιασφάλιση της ελευθερίας των κατοίκων των εν λόγω νησιών: «Οναύαρχος ήταν ένας πραγματικά θαρραλέος και αποφασιστικόςηγέτης, γεγονός που απ οδεικνύεται από την ηρωική διοίκηση τουΒασιλικού Ναυτικού κατά τη σύγκρουση των Φώκλαντ. Είμαστευπ όχρεοι σε αυτόν για τα πολλά χρόνια υπηρεσίας του και για τονζωτικό του ρόλο στην εξασφάλιση της ειρήνης και της ελευθερίαςτων κατοίκων των Φώκλαντ ακόμη και σήμερα». Ο Ντάνιελ Αλαν,ιδρυτής του Κινήματος των Ηνωμένων Φώκλαντ, που αντιπροσωπ εύειένα ποσοστό των κατοίκων των νησιών, χαρακτήρισε τον Γούντγορντως «σύγχρονο ήρωα».

Ο ναύαρχος Σάντυ Γούντγορντ γεννήθηκε την 1η Μαϊου του 1932,

εκπ αιδεύθηκε στο Βασιλικό Ναυτικό Κολλέγιο του Ντάρτμουθ,κατετάγη στο Ναυτικό το 1946 σε ηλικία 13 ετών και αναρριχήθηκεγρήγορα στην ιεραρχία. Κατά τη διάρκεια της υπ ηρεσίας του σταυποβρύχια το 1960, ο Γούντγορντ παντρεύτηκε και απέκτησε έναν γιοκαι μια κόρη.

Οταν η Αργεντινή εισέβαλε στο βρετανικό υπ ερπόντιο έδαφοςτων νήσων Φώκλαντ, στις 2 Απ ριλίου 1982, ο Γούντγορντ ήτανυποναύαρχος και ενεργούσε ως διοικητής της δύναμης επιχειρήσεωναπό τη ναυαρχίδα HMS «Hermes». Τρεις ημέρες αργότερα, η πρώτηομάδα κρούσης αναχώρησε από τη Βρετανία, και μέχρι τις 14 Ιουνίου,ύστερα από μια σειρά μαχών, οι Βρετανοί απελευθέρωσαν τηνπρωτεύουσα, Πορτ Στάνλεϋ.

Μεταξύ των πλέον αμφιλεγόμενων ενεργειών των Βρετανών κατάτη διάρκεια του πολέμου ήταν η βύθιση του αργεντινού

καταδρομικού «General Belgrano», κατά την οποία έχασαν τη ζωή του368 μέλη του πληρώματος. Η ανταποκρίτρια του BBC Καρολάιν Γουάτυπ οστήριξε ότι ο ναύαρχος ήταν υπέρ του τορπ ιλισμού του πλοίου,λόγω της απ ειλής που π ίστευε ότι αυτό έθετε για τις βρετανικέςδυνάμεις, π αρότι βρισκόταν εκτός της ζώνης αποκλεισμού ότανβυθίστηκε - μια άποψη που βρήκε σύμφωνη και την πρωθυπουργόΘάτσερ.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου των Φώκλαντ σκοτώθηκανπερίπου 650 Αργεντινοί και 255 Βρετανοί στρατιώτες, καθώς και τρειςάμαχοι. Ο ναύαρχος Σάντυ Γούντγορντ χρίστηκε ιππότης από τηβασίλισσα το 1983 για τις υπηρεσίες του στην εκστρατεία τωνΦώκλαντ. Απ οστρατεύθηκε το 1989, αλλά ποτέ δεν ξέχασε την εποχή

του π ολέμου. Αργότερα,γράφοντας ένα βιβλίομε τίτλο «ΕκατόΗμέρες» σχετικά με τιςεμπ ειρίες του,συγκέντρωσε χρήματαγια την ανέγερση ενόςπαρεκκλησίου στοΠάνγκμπουρν τουΜπερκσάιρ, στη μνήμηεκείνων που είχαν χάσειτη ζωή τους σταΦώκλαντ.

Οναύαρχος Σάντυ

Γούντγορντ



ΑΠ ΕΒ ΙΟ ΣΑ Ν ΑΣΣΟΙ ΤΗ Σ LUFTWAFFE

Πιλότοι της Μοίρας 4./JG 51 την π ερίοδο ανάπτυξής της στη Βόρεια Αφρική. Πίσω από τη θέση του οδηγού διακρίνεται ο βετεράνος π ιλότος Οττο Σούλτς.

Ο Οττο Σούλτς (31 Μαϊου 1920 - 28Ιουλίου 1913) υπήρξε ένας σημαντικόςάσσος της Luftwaffe, έχοντας στοενεργητικό του 73 καταρρίψεις σε 820επιχειρησιακές εξόδους κατά τη διάρκειατου Β’ ΠΠ. Ως μέλος της Μοίρας 4./JG 51σημείωσε τις δύο πρώτες καταρρίψεις του,στις 22 Ιουνίου 1941, στο Ανατολικό

Μέτωπο, με θύματά του δύο βομβαρδιστικάSB. Μέχρι το τέλος του 1941, είχε φθάσειτις 18 καταρρίψεις, στην πλειοψηφία τουςβομβαρδιστικών. Στις σκληρές μάχες τουκαλοκαιριού του 1941 σημείωσε άλλες 18καταρρίψεις πολεμώντας στο Ορέλ, στηΒιάζμα και στο Ρζεφ.

Την 1η Δεκεμβρίου 1942, οεμπειροπόλεμος Σούλτς σημείωσε τηνπρώτη του κατάρριψη στο Δυτικό Μέτωπο,με θύμα ένα Spitfire. Η ήττα των δυνάμεωντου Αξονα στο Ελ Αλαμέιν κατέστησεαπαραίτητη την αναδιάταξη της ΣμηναρχίαςII/JG 51 στο θέατρο της Αφρικής. Ο Σούλτςπολέμησε εκεί μέχρι την παράδοση τωνδυνάμεων του Αξονα τον Μάιο του 1943, καιστη συνέχεια η σμηναρχία τουαναπ τύχθηκε σε ιταλικές βάσεις μέχρι τηνεπιστροφή της στη Γερμανία (Αύγουστος1943). Τον Δεκέμβριο του 1943, η II/JG 51μετέβη και πάλι στην Ιταλία, στη βάση τουΟύντινε, εξοπλισμένη με Bf 109G.

Ο Σούλτς ανέλαβε τη διοίκηση τηςΜοίρας 6./J G 51 στις 4 Φεβρουάριου 1944και της Σμηναρχίας II/J G 51 στις 24Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου, θέση πουδιατήρησε μέχρι τις 12 Απ ριλίου 1945 και τη

Ο νεαρός Χανς Εκεχαρντ Μπομπ στο πιλοτήριο ενός Bf 109Ε της Μοίρας 9./JG 54 το 1941.

διάλυση της μονάδας. Η τελευταία τουκατάρριψη, ένα μαχητικό La-5, σημειώθηκεστις 22 Δεκεμβρίου 1944. Από τις 73συνολικά καταρρίψεις του, οι οκτώαφορούσαν τετρακινητήρια βομβαρδιστικάΒ-17 και Β-24. Μεταπολεμικά, ο Σούλτςεντάχθηκε στην αναγεννημένη Luftwaffe,από την οποία αποστρατεύθηκε το 1976 με

τον βαθμό του αντισμηνάρχου. Ανάμεσαστις πολεμικές του διακρίσειςπεριλαμβάνονταν ο Σιδηρούς Σταυρός Α’και Β’ Τάξης, ο Γερμανικός Χρυσός Σταυρόςκαι ο Σταυρός των Ιπποτών.

Ο Χανς Εκεχαρντ Μπομπ (24Ιανουαρίου 1917 -12 Αυγούστου 2013)διεκδίκησε 60 καταρρίψεις σε περίπου 700π ολεμικές αποστολές. Εντάχθηκε ωςνεαρός δόκιμος στη νεοσύστατη Luftwaffeτο 1936 και ξεκίνησε την εκπαίδευσή τουως πιλότος τον Ιούνιο του 1937. Οι πρώτεςτου επιχειρησιακές αποστολέςπραγματοπ οιήθηκαν το 1938 κατά τηνκατάληψη της Σουδητίας, π ετώντας μεArado Ar 68. Πολέμησε στην Πολωνία τονΣεπ τέμβριο του 1939 ως μέλος της Μοίρας3./J G 21, χωρίς όμως να σημειώσει κάποιαεπιτυχία. Στις 10 Μαϊου 1940πραγματοπ οίησε την π ρώτη του κατάρριψηπάνω από το Βέλγιο - ένα διπλάνο GlosterGladiator. Μέχρι την κατάληψ η της Γαλλίας,τον Ιούνιο του 1940, είχε σημειώσειτέσσερις καταρρίψεις και μέχρι το τέλοςτου έτους συνολικά 19, πολεμώντας πάνωαπό τη Βρετανία.

Συμμετείχε στην εκστρατεία στα

Βαλκάνια, όπου κατέρριψ ε ένα Bf 109 καιένα ΙΚ-2 της Γιουγκοσλαβικής Αεροπορίας,στις 6 και 9 Απ ριλίου 1941 αντίστοιχα. Τοεπόμενο πεδίο δράσης του ήταν η εισβολήστη Σοβιετική Ενωση, τον Ιούνιο του 1941,κατά την οπ οία η μονάδα του είχε πλέονεξοπ λιστεί με τα Bf 109F. Τον Ιούνιο του1941 κατέρριψε πέντε σοβιετικά

βομβαρδιστικά, φθάνοντας τις 26καταρρίψεις, ενώ στις 29 Σεπτεμβρίου 1942σημείωσε την 50ή επιτυχία του. Στις 17Απ ριλίου 1943 εμβόλισε ένα Β-17 πάνω απότη Βρέμη, αναγκάστηκε όμως ναεγκαταλείψ ει το αεροσκάφος του (Bf 109G-4, «Κίτρινο 1»). Την 1η Αυγούστου 1943προήχθη σε επισμηναγό και ανέλαβε τηδιοίκηση της Σμηναρχίας IV/J G 51. Με τημονάδα αυτή σημείωσε τις τελευταίες δύοκαταρρίψ εις του, φθάνοντας τις 60.

Τον Μάιο του 1944 ανέλαβε τη διοίκησητης II/J G 3, θέση που διατήρησε για μικρόσχετικά χρονικό διάστημα, καθώς στησυνέχεια ανέλαβε επιτελικές θέσεις, ενώτους τελευταίους μήνες του πολέμουεκπ αιδεύθηκε ως πιλότος Me 262. Κατά τηνκατάρρευση του Γ’ Ράιχ, στις 8 Μαϊου 1945,βρισκόταν κοντά στο Σάλτσμπουργκ. Τιςεπόμενες έξι εβδομάδες κάλυψεπερπατώντας περισσότερα από 1.400 χλμ.προκειμένου να επιστρέψει στη γενέτειράτου στο Τσέλε της Κάτω Σαξονίας.Μεταπολεμικά ίδρυσε την εταιρία Bomag,που κατασκεύαζε εξοπλισμό γεωτρήσεων.Παντρεύτηκε δύο φορές και απέκτησε έξιπαιδιά.

ΜΗΙΜΣ ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΕ ΠΑΝΤΑΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΑΣ;

0 ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΣΕ 3 ΤΟΜΟΥΣ!

Για την καλύτερη εξυπηρέτησή σας, ζητάτε πάντα το π εριοδικόαπό το ίδιο περίπτερο ή κατάστημα και ενημερώστε τονιδιοκτήτη του για την π ρόθεσή σας να αγοράζετε και ταεπόμενα τεύχη από εκεί. Μπορείτε επίσης να τηλεφωνείτε σταγραφεία της ΓΝΩΜΩΝ, στο 2109758090, επισημαίνοντας τασημεία ή τις περιοχές όπου η διανομή μέσω του Πρακτορείουείναι προβληματική.

Υστερα από παράκληση αρκετών αναγνωστών, και επειδή τοθέμα του Αμερικανικού Εμφυλίου είναι πράγματι ιδιαίτερασημαντικό με παγκόσμιες προεκτάσεις, αποφασίσαμε ναπροσθέσουμε και έναν τρίτο τόμο στη σειρά προκειμένου ταγεγονότα να αναλυθούν πληρέστερα και σε μεγαλύτερο βάθος.Ηδη έχουν κυκλοφορήσει οι δύο πρώτοι τόμοι του τρίτομουέργου, ενώ ο τρίτος και τελευταίος τόμος προβλέπεται ναεκδοθεί τον Νοέμβριο 2013.

ΟΧανς Εκεχαρντ Μπομπ σε αεροπορική επίδειξη.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 9



Μαρμάρινη προτομή του Αττάλου Α’ (Μουσείο Περγάμου, Βερολίνο).



'J i

■

,· .· - ■..... ^ '. . · ■ · . · - ..

f ,* >'■' j -»»■·«· *»Ir.Kv*: J>*.. · ·-*rf »miv * , ». ·£.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΛΑΜΠΑΔΙΑΡΗΣ

0 θεμελιωτήςίου Βασιλείου me Περγάμου

0 Απαλός Α\ ως πνεμόνας ίουμικρού κράιους me Περγάμου,

καιάφερε. με m διεξαγωγή

επιτυχημένων εκοτραιειών και ιησύναιμη ουμμαχιών με νειιονικέςελληνικές πόλεις, να αποκρούοεισειρά από επικίνδυνουα ανιιπάλους

και να ΟιαοφαΠίοει mv ανεΕαριηοίαίου βασιλείου ίου. ΠαράΠΠηίΙα,αναμίχθηκε ενεργά οια ελληνικά

πράνμαια, ouvanioviac ουμμαχία με

ιη Ρώμη και λαμβάνονιας μέροςστους πολέμουπ ενανιίον ιουΦιλίππου Ε’ me Μακεδονίας. Καθ’όλη ιη διάρκεια me βαοιλείαα ίου. ο

Απαλός καλλιέργησε σιενές σχέσεις

με τις ελληνικές πόλεις-κράτη,προσιρέροντάς i o uc απλόχεραοικονομική βοήθεια.

ΗΠέργαμος βρισκόταν στην κορυφή ενός λόφου στο βόρειο άκρο του ποταμού Καΐκου στη Μυσία. Ε λάχιστα είναι γνωστά γιατην πρώιμη ιστορία της. Από την κλασική εποχή υπ ήρξε φρούριο, το οποίο είχε μάλιστα καταληφθεί από τον Ξενοφώντα. Η ιστορία της π όλης ως σημαντικού π ολιτικού κέντρου αρχίζει κα

τά την Ε λληνιστική εποχή. Υστερα από την ήττα και τον θάνατο του Αντιγόνου του Μονόφθαλμου στη μάχη της Ιψού το 301 π.Χ., τα εδάφη τουδιαμοιράστηκαν μεταξύ των νικητών. Η Μικρά Ασία παραχωρήθηκε στονπρώην σωματοφύλακα του Αλεξάνδρου και βασιλιά της Θράκης, Λυσίμαχο. Η Πέργαμος, λόγω της οχυρής της θέσης, επ ελέγη από τον Λυσίμαχοως θησαυροφυλάκιό του. Η προστασία της ακρόπ ολης και του θησαυρού, που ανερχόταν σε 9.000 τάλαντα, ανατέθηκε στον Φιλέταιρο, ένανευνούχο με καταγωγή από μια κωμόπολη στις νοτιοδυτικές ακτές τουΕυξείνου π όντου, την Τίο, η οποία είχε ιδρυθεί από Θράκες και είχε α-π οικιστεί μεταγενέστερα από Μιλήσιους.

Το 283 π.Χ. ο Λυσίμαχος εκτέλεσε τον μεγαλύτερο γιο του, Αγαθοκλή,με την κατηγορία της συνομωσίας. Η χήρα του τελευταίου κατέφυγεστην Αυλή του Σελεύκου, δίνοντάς του την αφορμή π ου αναζητούσε γιανα επ ιτεθεί στον Λυσίμαχο. Ο Φιλέταιρος, προδικάζοντας το απ οτέλεσματης σύγκρουσης, προσχώρησε στον Σέλευκο. Πράγματι, τον Φεβρουάριο του 281 π.Χ. ο Λυσίμαχος ηττήθηκε και σκοτώθηκε στη μάχη τουΚουροπεδίου. Ακολούθως, ο Σέλευκος π ροσάρτησε τα εδάφη του Λυσιμάχου στη Μικρά Ασία, ενώ ο Φιλέταιρος, έχοντας κερδίσει την εύνοιατου Σελεύκου, π αρέμεινε κύριος του φρουρίου και του θησαυρού τηςΠεργάμου.

Ο Φιλέταιρος απεβίωσε το 263 π.Χ. και τον διαδέχθηκε ο ανιψιός του,Ευμένης Α’, ο οποίος αναφέρεται από τον Στράβωνα, εκτός από κύριος

της Περγάμου, και ως «δυνάστης των κύκλω χωρίων», που σημαίνει ότι ε-π εξέτεινε την κυριαρχία του πέρα από τα στενά όρια της Περγάμου. Αυτό τον έφερε σε σύγκρουση με τον διάδοχο του Σελεύκου, Αντίοχο Α’(281-261 π.Χ.), και σε μάχη που έλαβε χώρα κοντά στις Σάρδεις ο Ευμένης αναδείχθηκε νικητής. Η μάχη τοπ οθετείται χρονικά μεταξύ 263 και261 π.Χ. (έτος θανάτου του Αντιόχου Α'), γεγονός που σημαίνει ότι η επέκταση του Ευμένη π ραγματοποιήθηκε στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του. Τα γεωγραφικά όρια της ανεξάρτητης ηγεμονίας που εγκαθί-δρυσε ο Ευμένης μπορούν να υπ ολογιστούν κατά προσέγγιση. Σύμφωναμε τον Στράβωνα, το πρώιμο κράτος της Περγάμου εκτεινόταν από τονκόλπο της Ελαίας έως τον κόλπο του Αδραμυτίου. Ιδιαίτερης σημασίαςήταν η προσάρτηση του λιμανιού της Ελαίας, το οπ οίο θα απ οτελούσετον κύριο ναύσταθμο της Περγάμου κατά τα επόμενα χρόνια.

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α 111



Η ΑΦΙΞΗ ΤΟΝ ΓΑΛΑΤΠΝ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ Την περίοδο της ηγεμονίας του Φιλεταίρου, οι Γαλάτες του

π ολιτισμού Λα Τεν που κατοικούσαν στην Παννονία (σημερινήΟυγγαρία) μετανάστευσαν νότια (εξαιτίας λιμού ή υπερπληθυσμού) και εισέβαλαν στο μακεδονικό βασίλειο και στη νότιαΕλλάδα. Ενα τμήμα τους χωρίστηκε από το κύριο σώμα και κι-νήθηκε προς τη Θράκη. Το 278 π.Χ. σι Γαλάτες αυτοί πέρασαν

τον Ελλήσποντο κατόπ ιν πρόσκλησης του Βασιλιά της Βιθυνίας, Νικομήδη Α ’ (278-250 π.Χ.), ο οποίος χρειαζόταν τις υπηρεσίες τους για να αντιμετωπ ίσει μια δυναστική διαμάχη.Αριθμούσαν 20.000, από τους οπ οίους σι μισοί ήταν άμαχοι,χωρισμένοι σε τρεις φυλές, τους Τολιστοβώγιους, τους Τροκ-μίους και τους Τεκτόσαγες. Σε αντίθεση με το κύριο σώμα Γα-λατών που είχε εισβάλει στην Ελλάδα, κύριος σκοπός αυτήςτης ομάδας ήταν η εξεύρεση ενός τόπ ου για εγκατάσταση καιόχι απλά η συγκέντρωση λαφύρων. Αρχικά, σι Γαλάτες βοήθησαν τον Νικομήδη Α’ να επικρατήσει του αδελφού του, και το275 π.Χ., είτε ως σύμμαχοι του Νικομήδη, είτε έχοντας πλέοναναλάβει αυτόνομη δράση, ηττήθηκαν από τον Αντίοχο Α’ στηλεγάμενη μάχη των Ελεφάντων.

Ωστόσο, η ήττα τους δεν εκμηδένισε τον κίνδυνο που αντιπροσώπ ευαν. Για τα επόμενα 45 περίπου χρόνια, σι Γαλάτεςεπ ιδόθηκαν σε καταστροφικές επ ιδρομές εναντίον των ελληνικών πόλεων και των εδαφών της Β ιθυνίας και της Περγάμου. Οι Γαλάτες απαιτούσαν π εριστασιακά φόρο υπ οτέλειαςαπό τους ηγεμόνες και τις πόλεις ως αντάλλαγμα για την αποφυγή επ ιθέσεων. Η Πέργαμος δεν απ οτελούσε εξαίρεση. Ο Φι-λέταιρος φέρεται να νίκησε τους Γαλάτες, σύμφωνα με μια αφιέρωση στη Δήλο, και επίσης π ροσέφερε βοήθεια στην Κύζι-κο όταν αυτή απ ειλήθηκε από μια ομάδα Γαλατών. Ωστόσο,φαίνεται ότι τόσο αυτός, όσο και ο διάδοχός του Ευμένης (π ιθανότατα και ο Αντίοχος Α'), εξακολούθησαν να καταβάλλουνφόρο υπ οτέλειας στους Γαλάτες για να αποτρέψουν τη λεηλασία της επ ικράτειάς τους.

0 ΑΠΑΛΟΣ ΕΑΡΑΙΠΝΕΙ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ

Ο Ευμένης απεβίωσε το 241 π.Χ. και τον διαδέχθηκε οΑτταλος Α', ο οπ οίος ήταν εγγονός του αδελφού του Φιλεταί-ρου, Αττάλου. Ο Ατταλος βρισκόταν σε νεαρή ηλικία όταν οπ ατέρας του απεβίωσε και είχε υιοθετηθεί από τον Ευμένη Α’.

Μια από τις πρώτες ενέργειες του Αττάλου ήταν να αρνηθείτην καταβολή του φόρου υπ οτέλειας στους Γαλάτες, π ιθανότατα π ροτρέποντας και άλλες ελληνικές π όλεις να πράξουντο ίδιο. Η π ρωτοβουλία του Αττάλου μπορεί εύλογα να συνδεθεί με την ανάπ τυξη του στρατού της Περγάμου. Ο προκάτο-χός του, Ευμένης, βασιζόταν κυρίως σε μισθοφόρους, συνεπώς θα ήταν πιο οικονομικό να καταβάλλει τον περιστασιακάφόρο. Ο Ατταλος αντιμετώπ ισε τελικά τους Τολιστοβώγιους

Γαλάτες σε μάχη κοντά στις πηγές του ποταμού Καΐκου καιτους νίκησε. Ο Ατταλος γιόρτασε τη νίκη του κατασκευάζοντας μια σειρά από ορειχάλκινα αγάλματα στον ναό της Αθη-νάς, στην ακρόπολη της Περγάμου, ρωμαϊκά μαρμάρινα αντίγραφα των οπ οίων σώζονται μέχρι σήμερα. Μετά από αυτήν τηνίκη, που τοπ οθετείται χρονικά μεταξύ 238-237 π.Χ., ο Ατταλος αισθάνθηκε αρκετά ισχυρός ώστε να λάβει τον τίτλο τουβασιλιά. Η νίκη του είχε άλλωστε απαλλάξει π ολλές ελληνικέςπ όλεις από τη γαλατική απ ειλή και τον είχε αναδείξει σε σω-τήρα τους. Εως το 232 π.Χ., οι Γαλάτες είχαν εγκατασταθεί οριστικά από τον Μιθριδάτη Β' του Πόντου στο βορειοανατολικό κομμάτι της Μεγάλης Φρυγίας που ονομάστηκε Γαλατία καιέκτοτε π αρείχαν τις υπ ηρεσίες τους στους ηγεμόνες της π ε

ριοχής ως μισθοφόροι. Την ίδια π ερίοδο ο Αντίοχος, ο νεώτερος αδελφός του βασιλιά Σελεύκου Β', που είχε τοπ οθετηθεί διοικητής των σε-λευκιδικών κτήσεων στη Μικρά Ασία, στασίασε και, με τη βοήθεια των Γαλατών μισθοφόρων του, νίκησε τον Σέλευκο Β’ σεμάχη στην Αγκυρα π ιθανότατα το 235 π.Χ., εγκαθιδρύοντας τηδική του ηγεμονία στη Μικρά Ασία. Στη συνέχεια ο Αντίοχος, οεπονομαζόμενος Ιέρακας λόγω της φ ιλοδοξίας του, επ ιτέθηκεστον Ατταλο. Ο Ατταλος απέκρουσε τον Ιέρακα και τους Τολι-στοβώγιους και Τεκτόσαγες συμμάχους του στο Αφροδίσιοκοντά στην Πέργαμο και στη συνέχεια τον νίκησε σε διαδοχικές μάχες στην Ελλησπ οντιακή Φρυγία, στην Κολόη της Λυδίας (229 π.Χ.) και στον π οταμό Αρπασο στην Καρία (228 π.Χ.).

Ο Ιέρακας, έχοντας εκδιωχθεί από τη Μικρά Ασία, επ ιτέθηκε στον Σέλευκο Β’ στη Μ εσοπ οταμία αλλά ηττήθηκε, καιτο 227 π.Χ. κατέφυγε στη Θράκη όπου σκοτώθηκε στα χέριαΓαλατών ή ληστών. Την π ερίοδο αυτή ο Ατταλος είχε υπερι-σχύσει στρατιωτικά στη Λυδία, στην Καρία και στην Ελλησπο-ντιακή Φρυγία, αν και όχι σε όλες ταυτόχρονα - οι περιοχέςαυτές απ οτελούσαν, δηλαδή, απλώς διαδοχικά θέατρα π ολεμικών επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τον Πολύβιο, ο Ατταλος είχε ανακηρυχθεί κύριος ολόκληρης της Μικράς Ασίας δυτικάτου όρους Ταύρου. Ωστόσο, σίγουρα η αναφορά του Πολύβιου είναι υπ ερβολική όσον αφορά τον βαθμό που ο Ατταλοςείχε καταφ έρει να μετατρέψ ει τη στρατιωτική του υπ εροχήσε πολιτική. Ε ίναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Ατταλος δεν εγκαθί-δρυσε π ολιτική ηγεμονία στις περιοχές των στρατιωτικών

του επιτυχιών.Ο άμεσος έλεγχος του Αττάλου π εριοριζόταν στην Αιολίδα

και στη Μυσία. Στην Αιολίδα π ροσαρτήθηκαν οι π όλεις Κύμη,Μύρινα, Φώκαια, Τήμνος και Αιγές και στην Ιωνία η Τέως και ηΚολοφώνα. Από τις πόλεις αυτές, ο Ατταλος απαιτούσε αφοσίωση, καθώς επίσης και την καταβολή φόρου, χωρίς, πάντως,να π αρεμβαίνει στην εσωτερική διοίκησή τους. Η ισχυρήΣμύρνη και οι πόλεις της Τρωάδας, η Λάμψακος, η Αλεξάνδρεια και το Ιλιο συνήψ αν συμμαχίες με τον Ατταλο. Ε ιδικότερα, η φιλία με τις π όλεις της Τρωάδας ήταν ιδιαίτερα πολύτιμη

Ο Θνήσκων Γαλάτης. Πρόκειται για ρωμαϊκό αντίγραφο αγάλματος που κατασκευάστηκε προς τιμήν της νίκης του Αττάλου εναντίον

των Γαλατών (Μουσείο Καπ ιτωλίου, Ρώμη).

1 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ



γι’ αυτόν, καθώς διευκόλυναν το εμπ όριο της Περγάμου στηνπεριοχή του Ευξείνου πόντου. Ωστόσο, δεν κατέβαλλαν φόρο, ούτε όφειλαν υποταγή στον Ατταλο.

ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΧΑΙΟΠαρά τα π ροβλήματα που αντιμετώπ ιζε, το σελευκιδικό

βασίλειο δεν είχε π αραιτηθεί από τη διεκδίκηση της Μικράς

Ασίας. Την π ερίοδο της βασιλείας του Σελεύκου Γ’ (ίσως καιτα τελευ ταία χρόνια του προκατόχου του, Σελεύκου Β'), σημειώθηκαν προσπάθειες ανακατάληψής της. Σύμφωνα με σω-ζόμενες αφιερώσεις, ο Ατταλος απ έκρουσε μια εκστρατείαπου ανέλαβαν από κοινού ο Λυσίας, ένας Μακεδόνας ο οποίοςείχε δημιουργήσει μια τοπ ική δυναστεία στη νοτιοανατολικήΦρυγία, και κάποιοι στρατηγοί του Σελεύκου (άγνωστο ανπ ρόκειται για τον Β’ ή τον Γ’), ενώ σε άλλη μάχη ο Ατταλος νίκησε τον Σελευκίδη στρατηγό Επιγένη.

Το 223 π.Χ. ο Σέλευκος Γ’ εκστράτευσε προσωπικά στη Μικρά Ασία επ ικεφαλής μεγάλης δύναμης, αλλά έπεσε θύμα δολοφονίας. Η ηγεσία της εκστρατευτικής δύναμης πέρασεστον εξάδελφο του Σελεύκου Γ’, Αχαιό, ο οποίος συνέχισε τις

επ ιχειρήσεις εναντίον του Αττάλου με μεγάλη επ ιτυχία και ορίστηκε κυβερνήτης των σελευκιδικών κτήσεων στη ΜικράΑσία από τον Αντίοχο Γ’ (223-187 π.Χ.) - ουσιαστικά στη θέσηπου κατείχε προηγουμένως ο Ιέρακας. Εως τα τέλη του καλοκαιριού του 223 π.Χ., ο Αχαιός είχε απ οκαταστήσει τον σελευ-κιδικό έλεγχο στη Μικρά Ασία και είχε π εριορίσει τον Ατταλοστην ίδια την Πέργαμο. Το 220 π.Χ. ο Αχαιός, ακολουθώντας τοπαράδειγμα του Ιέρακα, στασίασε εναντίον του Αντιόχου Γ’.Ανακηρυσσόμενος βασιλιάς στη Λαοδίκεια της Φρυγίας, προή-λασε προς τη Συρία, όμως, στη Λυκαονία οι στρατιώτες τουστασίασαν, αρνούμενοι να βαδίσουν εναντίον του Αντιόχου.Ετσι, ο Αχαιός αναγκάστηκε να επ ιστρέφει στην επ ικράτειάτου και να αφοσιωθεί στα πράγματα της Μικράς Ασίας.

Το 218 π.Χ., ενώ ο Αχαιός ήταν απασχολημένος με την πολιορκία της π όλης Σέλγης στην Πισιδία, ο Ατταλος εκμεταλ-λεύθηκε την απουσία του για να αποκαταστήσει την έλεγχότου στις π όλεις και στις κοινότητες της Αιολίδας και της Μυ-σίας που είχαν καταληφθεί από τον Αχαιό. Εχοντας ενισχυθείμε τους Αιγόσαγες, μια φυλή Γαλατών που π έρασε τον Ελλήσπ οντο κατόπ ιν πρόσκλησής του, ο Ατταλος ανέκτησε την Κύμη, τη Μύρινα, τη Φώκαια, τις Αιγές και την Τήμνο. Νοτιότεραδέχθηκε π ρεσβείες από την Τέω και την Κολοφώνα, οι οποίεςτου παρέδωσαν τις πόλεις τους και επέστρεψαν στο π ροηγούμενο καθεστώς υπ οτέλειας, π αραδίδοντας επιπλέον ομήρουςως εγγύηση. Επ ίσης, υπ οδέχθηκε ευγενικά πρεσβεία από τηΣμύρνη που είχε παραμείνει π ιστή στη μεταξύ τους συμμαχία.Επειτα, ο Ατταλος στράφηκε βόρεια, πέρασε τον π οταμό Λύκο

στη δυτική Λυδία, κατέλαβε τα Θυάτειρα και εισήλθε στη Μυ-σία. Ε κεί κατέλαβε τις Καρσές και τα Δίδυμα Τείχη, που π ιθανότατα αποτελούσαν τις δυτικότερες τοπ οθεσίες που ήλεγχεο Αχαιός στην π εριοχή. Κατόπ ιν στράφηκε πάλι νότια, λεηλάτησε το π εδίο της Απίας (πεδιάδα του Μπ αλικεσίρ) και στρα-τοπ έδευσε κοντά στον ποταμό Μέγιστο (ή Μέκεστο).

Ενώ βρισκόταν εκεί, σημειώθηκε έκλειψη σελήνης. Οι Αι-γόσαγες, που είχαν ταλαιπωρηθεί ιδιαίτερα από την π ορείακαθώς συνοδεύονταν από τις οικογένειές τους, εξέλαβαν τοφαινόμενο ως κακό οιωνό και αρνήθηκαν να προχωρήσουν περαιτέρω. Ο Ατταλος βρέθηκε σε δίλημμα καθώς, εάν το π ρόβλημα δεν αντιμετωπ ιζόταν, υπήρχε το ενδεχόμενο οι Αιγόσα-γες να προσχωρήσουν στον Αχαιό, ενώ αν διέταζε τους στρα

τιώτες του να τους θανατώσουν, θα έπ ληττε την αξιοπ ιστία

Το 9έατρο της Περγάμου, με χωρητικότητα 10.000 Βέσεων.

του. Τελικά αποφάσισε να τους συνοδεύσει πίσω στον Ελλήσπ οντο και να τους παραχωρήσει μια έκταση για να εγκατασταθούν. Αφού εγκατέστησε τους Αιγόσαγες στην Τρωάδα,ευχαρίστησε τη Λάμψακο, την Αλεξάνδρεια και το Ιλιο για τηνπίστη που του είχαν δείξει και επέστρεψε με τον στρατό τουστην Πέργαμο. Από την εκστρατεία του Αττάλου είναι φανερό

ότι η στρατιωτική του δράση π εριοριζόταν στην Αιολίδα καιστη Μυσία. Οι σχέσεις του Αττάλου με τις ελληνικές πόλειςνότια της Κολοφώνας και στην Τρωάδα ήταν καθαρά διπλωματικές. Οπως και τα π ροηγούμενα χρόνια, ο Ατταλος δεν έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εξασφάλιση π ολιτικής ηγεμονίας στη Λυδία, στην Καρία και στην Ελλησποντιακή Φρυγία. Κύριο μέλημά του εξακολουθούσ ε να π αραμένει η διατήρηση του ευάλωτου βασιλείου του.

Ο Αχαιός, επ ιστρέφοντας από την Πισιδία, ενεπλάκη σε νέες συγκρούσεις με τον Ατταλο. Πάντως αυτός ο δεύτερος γύρος εχθροπραξιών απ οδείχθηκε λιγότερο επ ιτυχημένος απότην εκστρατεία του 223 π.Χ., καθώς ο Ατταλος κατάφερε ναδιατηρήσει τον έλεγχο των πόλεων της Αιολίδας (Τέως, Κολοφώνα και Θυάτειρα). Την άνοιξη του 216 π.Χ. ο Ατταλος ήλθεσε συμφωνία με τον Αντίοχο Γ’ για κοινή δράση εναντίον τουΑχαιού. Η συμφωνία αυτή που χαρακτηρίζεται από τον Πολύβιο ως «κοινοπραγία» αναφερόταν σε στρατιωτική σύμπραξηκαι δεν απ οτελούσε επ ίσημη συνθήκη. Ωστόσο, υπ άρχουν ενδείξεις ότι οι καλές σχέσεις μεταξύ των δύο ηγεμόνων διατη-ρήθηκαν και μετά την αιχμαλωσία και την εκτέλεση του Αχαιού από τον Αντίοχο το 213 π.Χ. Αργότερα, στο π λαίσιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ρωμαίων και Αντιόχου μετά την ήττατου τελευταίου στη μάχη της Μαγνησίας, ο Αππιανός και οΠολύβιος κάνουν αναφορά σε συνθήκη μεταξύ Αττάλου καιΑντιόχου, η οποία εικάζεται ότι υπ εγράφη λίγο μετά την ήττατου Αχαιού. Οι όροι της «κοινοπραγίας» και της συνθήκης είναι άγνωστοι, αλλά έχει υπ οστηριχθεί ότι επ ιτράπ ηκε στον

Ατταλο να διατηρήσει τα εδάφη που ανακατέλαβε από τονΑχαιό με την εκστρατεία του 218.

Η θεωρία σύμφωνα με την οποία παραχωρήθηκε στονΑτταλο ένα μεγάλο τμήμα της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας έχει απορριφθεί από την π λειοψ ηφία των σύγχρονων ιστορικών. Πάντως, το σ ημαντικότερο είναι ότι επ ρόκειτο για τηνπρώτη καταγεγραμμένη συνθήκη μεταξύ Ατταλιδών και Σε-λευκιδών. Προηγουμένως, οι δύο δυναστείες βρίσκονταν σεδιαρκή εμπόλεμη κατάσταση και οι Σελευκίδες ουδέπ οτε είχαν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Περγάμου. Η σύναψησυνθήκης υποδηλώνει την αναγνώριση, από την π λευρά τουΑντιόχου, της Περγάμου ως ανεξάρτητου κράτους και τουΑττάλου ως ισότιμου βασιλιά. Η αναγνώριση αυτή ήταν η ση

μαντικότερη παραχώρηση του Αντιόχου.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 11 3



Α ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ To 214 π.Χ. ο βασιλιάς της Μ ακεδονίας Φίλιππος Ε’ συμμά

χησε με τον Αννίβα και εξαπέλυσε επ ιθέσεις εναντίον των ρωμαϊκών κτήσεων στην Ιλλυρία. Ετσι, το 212 π.Χ. η Ρώμη συνήψε συμμαχία με την Αιτωλική Συμπ ολιτεία προκειμένου νακρατήσει τον Φίλιππο απασχολημένο στην Ελλάδα. Μεταξύτων όρων, υπήρχε πρόβλεψη για τη σ υμμετοχή του Αττάλου

στον π όλεμο. Η Ρώμη απέφυγε να εμπλακεί πλήρως στον πόλεμο ακόμη και μετά τη σύναψη συμμαχίας με την ΑιτωλικήΣυμπ ολιτεία, καθώς το σύνολο των δυνάμεών της ήταν απαραίτητο για την αντιμετώπ ιση του Αννίβα, και είναι π ιθανό ησυμμετοχή του Αττάλου να προτάθηκε με το σκεπ τικό ότι οστόλος του θα συμπ λήρωνε τη δύναμη των Αιτωλών στην ξηρά και θα π εριόριζε τις άμεσες υπ οχρεώσεις της Ρώμης. Ηπρόσκληση προς τον Ατταλο να συμμετάσχει στον π όλεμο έ-γινε μάλλον το 212 π.Χ. Ο Ατταλος, όμως, εμφανίστηκε στο Αιγαίο το 209 π.Χ., και μόνο όταν οι Αιτωλοί (οι οποίοι μέχρι τότεείχαν σηκώσει το βάρος του πολέμου) στην προσπ άθειά τουςνα εξασφαλίσουν τη συμμετοχή του Αττάλου, τον ανακήρυξανεπ ίτιμο ηγεμόνα του Κοινού τους και του παραχώρησαν το νη

σί της Αίγινας -το οπ οίο είχαν π ρόσφατα καταλάβει- με αντάλλαγμα 30 τάλαντα, ως βάση του ναυτικού της Περγάμου. Οι Αι-τωλοί είχαν ήδη ξεκινήσει συζητήσεις για τη σύναψη ειρήνης,αλλά η άφιξη του Αττάλου στην Αίγινα και ενός ρωμαϊκού στόλου υπό τον ανθύπατο Σουλπίκιο στη Ναύπ ακτο αναπτέρωσαντις ελπ ίδες των Αιτωλών. Οταν ο Φίλιππ ος αποχώρησε από τηνΠελοπόννησο όπου βρισκόταν εκείνη την περίοδο, ο Σουλπί-κιος ενώθηκε με τον Ατταλο στην Αίγινα και οι δυνάμεις τωνδύο ανδρών παρέμειναν εκεί για να διαχειμάσουν.

Στις αρχές του καλοκαιριού του 208 π.Χ. ο ενωμένος στόλος, απ οτελούμενος από 35 πλοία του Αττάλου και 25 ρωμαϊκά, συμμετείχε σε επ ιχειρήσεις στη Λήμνο. Υστερα έπλευσεστη νήσο Πεπάρηθο (Σκόπελο) και λεηλάτησε την ύπαιθρο.Από εκεί ο Ατταλος μετέβη στην Ηράκλεια Τραχινία για να λάβει μέρος σε πολεμικό συμβούλιο των Αιτωλών. Ο Φίλιπποςπροσπ άθησε να τους προλάβει, αλλά όταν έφθασε εκεί τοσυμβούλιο είχε διαλυθεί. Ο Ατταλος και ο Σουλπ ίκιος επέ-στρεψαν στην Πεπάρηθο και από εκεί έπλευσαν στη Νίκαια.Επόμενος στόχος τους ήταν ο Ωρεός στη βόρεια Εύβοια, πουβρισκόταν υπό μακεδονικό έλεγχο. Σύμφωνα με το σχέδιο, οΑτταλος θα αναλάμβανε την επίθεση από την ξηρά και οι Ρωμαίοι από τη θάλασσα.

Υστερα από τρεις ημέρες μυστικών διαπραγματεύσεων, οισύμμαχοι ήλθαν σε συμφωνία με τον διοικητή της μακεδονικής φρουράς για την π αράδοση της πόλης με προδοσία. Ο

Ωρεός διέθετε δύο ακροπ όλεις, μία που δέσποζε του λιμανιού και μία στην καρδιά της πόλης. Από τη δεύτερη, ένα υπόγειο πέρασμα οδηγούσε προς τη θάλασσα και έφθανε σε ένανπύργο π έντε ορόφων. Εκεί έστιασαν τις προσπάθειές τους οιπ ολιορκητές. Ενώ η προσοχή όλων των κατοίκων είχε στραφ είσε εκείνο το σημείο, ο διοικητής της φρουράς άνοιξε την πύλη της ακρόπ ολης που δέσπ οζε του λιμανιού στους Ρωμαίους,οι οποίοι εισήλθαν σε αυτήν και την κατέλαβαν. Οι υπ ερασπ ι

στές της πόλης προσπάθησαν να καταφύγουν στη δεύτερη ακρόπολη, αλλά βρήκαν τις π ύλες κλειστές και έτσι οι περισσότεροι σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν.

Η μακεδονική φρουρά, έχοντας λάβει σχηματισμό φάλαγγας, παρέμεινε αμέτοχη κάτω από τα τείχη της ακρόπολης καιτελικά της επ ιτράπ ηκε να αποχωρήσει, ενώ ο διοικητής τηςπροσχώρησε στον Ατταλο. Υστερα από την κατάληψη της πόλης, ο Ατταλος και οι Ρωμαίοι χωρίστηκαν. Ο Σουλπ ίκιος προσπ άθησε ανεπ ιτυχώς να καταλάβει τη Χαλκίδα, ενώ ο Ατταλοςκατέλαβε και λεηλάτησε τον Οπ ούντα στη Λοκρίδα. Ο Φίλιππος, π ληροφορούμενος την π αρουσία του Αττάλου στην π εριοχή, βάδισε με ταχύτητα εναντίον του και θα τον είχε αιφνι-διάσει, εάν κάποιοι Κρήτες που είχαν απ ομακρυνθεί προς α

ναζήτηση εφοδίων δεν τον είχαν εντοπ ίσει. Ετσι, ο Ατταλοςκαι οι άνδρες του πρόλαβαν να επιβιβαστούν στα πλοία και επέστρεψαν στον Ωρεό. Εκεί ο Ατταλος π ληροφορήθηκε ότι οΠρουσίας Α’ της Βιθυνίας (228-182 π.Χ.) είχε εισβάλει στην ε-π ικράτειά του και αναχώρησε εσπ ευσμένα για τη Μικρά Ασίαπ ροκειμένου να αντιμετωπ ίσει την απειλή, δίχως να έχει περαιτέρω συμμετοχή στον Α’ Μακεδονικό Πόλεμο. Η εισβολήτου Προυσία, γαμπρού και συμμάχου του Φιλίππου, ήταν π ιθανότατα αντιπερισπ ασμός σχεδιασμένος από τον Μακεδόναβασιλιά για να απαλλαγεί από το ισχυρό ναυτικό του Αττάλου.Πράγματι, η αποχώρηση του Αττάλου είχε ως απ οτέλεσμα ναχαλαρώσει η πίεση που ασκείτο έως τότε στον Φίλιππο. Ο ρωμαϊκός στόλος απ οσύρθηκε στην Αίγινα, έχοντας μικρή περαι

τέρω συμμετοχή στις επιχειρήσεις. Ο Φίλιππος ανακατέλαβετον Ω ρεό και ανανέωσε τις επ ιθέσεις του εναντίον της Αιτωλι-κής Συμπ ολιτείας, αναγκάζοντάς την να συνθηκολογήσει.

Ο Α’ Μακεδονικός Πόλεμος έληξε επίσημα το 205 π.Χ. μετην ειρήνη της Φοινίκης (πόλη της Ηπείρου), στην οποία οΑτταλος και ο Προυσίας συμπ εριελήφθησαν ως συμβαλλόμενα μέρη. Εκτός από την Αίγινα, που απ οτέλεσε ειδική π ερίπτωση, ο Ατταλος δεν είχε άλλα εδαφικά κέρδη. Από την αρχήτου πολέμου, η φύση της συμμετοχής του Αττάλου ήταν ασαφής και αόριστη και είναι μάλλον απ ίθανο να είχε συνάψ ει επίσημη συμμαχία με τη Ρώμη. Αυτό το συμπ έρασμα βασίζεταιστην αναφορά του Πολυβίου ότι η δραστηριότητα του Αττάλου βασ ιζόταν σε «κοινοπραγία». Αυτός ο όρος υπ οδηλώνειδέσμευση για στρατιωτική συνεργασία και όχι επίσημη συνθήκη. Οπως είδαμε, η πρωτοβουλία για την εξασφάλιση της συμμετοχής του Αττάλου στον π όλεμο ανήκε στην Αιτωλία, μετην οποία ο Ατταλος διατηρούσε καλές σχέσεις. Συγκεκριμένα, πριν το 219 π.Χ. ο Ατταλος είχε χρηματοδοτήσει την κατασκευή οχυρωματικών έργων στον Ελαο, στις αιτωλικές ακτές.Επ ίσης, στην Αιτωλία, την π ερίοδο του Α' Μακεδονικού Πολέμου ή και νωρίτερα, είχε ιδρυθεί (ή μετονομαστεί) μια πόληπου έφερε το όνομά του.

Τέλος, ο Ατταλος είχε έντονη δρασ τηριότητα στους Δελφούς που ανήκαν στην Αιτωλική Συμπ ολιτεία. Οι π ροκάτοχοιτου Αττάλου είχαν χρηματοδοτήσει τους Δελφούς στην προ-

Αποψη της ακρόπολης της Περγάμου όπως φαίνεται από το Ασκληπιείο.




. V

v *s Ν. Σκόπελος

Χαλκίδα Ν. Εύβοια • · Ερέτρια

ΒΑΣΙΛΕΙΟ | φωνα ΣΕΛΕΥΚΙΔΩΝ

Ν. Ανδρος

ΑΙΤΩΛΙΚΗ χα;ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ

13 A 01

« Κ Ü L ΑΧΑΪΚΗ4̂ ^ ' * # Λ ^ *Ρ ΤΜ Π ΟΛ ΙΤ ΕΙΑ Ν. Αίγινα ^ Α « * j* J T

m T v i Ν·Κίθ,<:

· Σπάρτη ^ ^ -

4

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

Βασίλειο Μακεδονίας

Κράτη υπό μακεδονική επιρροή

Ρωμαϊκά προτεκτοράτα

Βασίλειο Περγάμου

Βασίλειο Σελευκιδών

Ανεξάρτητες πόλεις-κράτη

Περιοχές υπό τους Λαγίδες

σπ άθειά τους να αναπ τύξουν καλές σχέσεις με τον ελληνικόκόσμο. Αυτή η πολιτική συνεχίστηκε και επ εκτάθηκε από τονΑτταλο, ο οπ οίος, εκτός από τη χρηματοδότηση της κατασκευής ενός εξώστη στη βορειοανατολική π λευρά του ναούτου Απ όλλωνα -ο οπ οίος π εριελάμβανε και μια μικρή στοά-,παρείχε επ ίσης έμπειρους τεχν ίτες για την οικοδόμησή του.Οι π αράγοντες αυτοί συνετέλεσαν στην ανάπτυξη φιλικών

σχέσεων μεταξύ του Αττάλου και των Αιτωλών και ήταν το κά-

0 χώρος του Αιγαίου την περίοδο του Β’ Μακεδονικού Πολέμου.

λεσμα των τελευταίων π ου προκάλεσε την εμφάνιση τουΑττάλου στο Αιγαίο σε υπ οστήριξη της ρωμαϊκής συμμαχίας.Αυτό ήταν το αίτιο της π ρώτης διατακτικής συμμετοχής τουΑττάλου στη συμμαχία εναντίον του Φιλίππου και η άποψη γιαύπαρξη σχεδίου επ έκτασης στο Αιγαίο εκ μέρους του θα πρέπει να απορριφθεί.

ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΗ κατάσταση στο Αιγαίο άλλαξε δραματικά με την ανάδει

ξη του Φιλίππου Ε' σε απειλή για τη θέση του Αττάλου στη δυτική Μικρά Ασία. Η εμφάνιση Κρητών π ειρατών στο Αιγαίο,που απειλούσαν τα ροδιακά εμπορικά συμφ έροντα, είχε ως απ οτέλεσμα την κήρυξη πολέμου από τη Ρόδο στις εμπ λεκόμενες κρητικές πόλεις. Ο Φίλιππος έστρεψ ε το ενδιαφέροντου στο Αιγαίο. Ανέθεσε στον Δ ικαίαρχο τον Αιτωλό 20 πλοίαμε διαταγή να εμπ λακεί σε π ειρατεία και να ενισχύσει τουςΚρήτες στον π όλεμο εναντίον της Ρόδου. Το 202 π.Χ. ο Φίλιππος είχε κατασκευάσει ισχυρό στόλο (π ιθανότατα με τα έσοδα από την π ειρατεία) και ήταν πλέον έτοιμος να αντιμετωπ ίσει το ροδιακό ναυτικό. Αρχικά οργάνωσε τακτικές λεηλασίες

εναντίον των πόλεων του Ελλησπ όντου π ου ήλεγχαν το πο-

ΣΤΡΑΤΙΠΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 5

Σ χ ε δ ί α σ η

χ ά ρ τ η : Π α ρ α σ κ ε υ ή

Ε υ γ ε ν ι κ ο ύ / Γ Ν Ω Μ

Ω Ν

Ε κ δ ο τ ι κ ή

2 0 1 3



Ο ναός της ΑΘηνάς στην ακρόπολη της Περγάμου. Εκεί βρίσκονταν τα αγάλματα και οι αφιερώσεις για τις νίκες του Αττάλου. Οι Ατταλίδες θεωρούσαν την Πέργαμο π ολιτιστικό διάδοχο της Αθήνας και για τον λόγο αυτόν είχαν επ ιλέξει την Αθηνά ως θεά προστάτιδα της πόλης.

λύτιμο εμπόριο σιταριού με τη Μαύρη θάλασσα, κάτι που είχεσαφώς επ ιπτώσεις και για την Πέργαμο. Με την ευημερία καιτο εμπόριό τους να απ ειλείται, δεν π ροκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Ατταλος και οι Ρόδιοι συνασπ ίστηκαν εναντίοντου κοινού κινδύνου.

Το 201 π.Χ., ο Φίλιππος ξεκίνησε καταλαμβάνοντας έναν αριθμό νησιών των Κυκλάδων στα οποία και εγκατέστησεφρουρές. Υστερα κατέλαβε την π τολεμαϊκή ναυτική βάση στηΣάμο και ενσωμάτωσε τα πλοία και τα πληρώματα στον στόλοτου, και στη συνέχεια στράφηκε βόρεια και πολιόρκησε τηνπόλη της Χίου. Καθώς ο Ατταλος και ο Ρόδιος ναύαρχος Θεο-φιλίσκος απ έκλεισαν το νησ ί και άρχισαν να συγκεντρώνουνόλο και π ερισσότερα κατάφρακτα πλοία (πολεμικά πλοία με

κατάστρωμα, όπως τριήρεις, τετρήρεις κ.ο.κ.), ο Φίλιππος έλυσε την π ολιορκία και επέστρεψε αιφνιδίως στον στόλο του, μεσκοπό να περάσει με ασφάλεια στη Σάμο, που βρισκόταν απέναντι. Ο συμμαχικός στόλος, όμως, τον ακολούθησε και τονπρόλαβε. Ο Ατταλος επ ιτέθηκε στο μακεδονικό δεξιό και οΘεοφιλίσκος στο αριστερό (την οπ ισθοφυλακή). Ο Φίλιπποςδιέταξε τα πλοία του να στρέψ ουν τις πλώρες τους προς τονεχθρό και ο ίδιος έπλευσε με μερικές λέμβους σε διπλανέςνησίδες για να π αρακολουθήσει τη ναυμαχία. Ο Φίλιππος διέθετε 53 κατάφρακτα πλοία και 150 ελαφρύτερα -όπ ως λέμβους (ελαφρύς τύπ ος πλοίου χρησιμοπ οιούμενο κυρίως απότους Ιλλυριούς) κλπ.-, ενώ ο Ατταλος και οι Ρόδιοι διέθεταν 65κατάφρακτα πλοία, 9 τριημιολίες (ελαφρύ πολεμικό πλοίο) και3 τριήρεις.

Η ναυμαχία ξεκίνησε με τη ναυαρχίδα του Αττάλου να εμβολίζει μια μακεδονική οκτήρη στα ύφαλα και να τη βυθίζειμετά από συμπ λοκή στο κατάστρωμα. Σε άλλο σημείο, μιατριημιολία εμβόλισε τη μακεδονική ναυαρχίδα, μια δεκήρη,και σφηνώθηκε επάνω της, με αποτέλεσμα το πλοίο να καταστεί ακυβέρνητο. Εκείνη τη στιγμή δύο πεντήρεις, μία από κάθε πλευρά, την εμβόλισαν και τη βύθισαν αύτανδρη. Μεταξύτων νεκρών ήταν και ο ναύαρχος του Φιλίππου, Δημοκράτης.Η ναυμαχία είχε λάβει τη μορφή μεμονωμένων μονομαχιών ανάμεσα στα αντίπαλα πλοία. Ο Πολύβιος αναφ έρει δύο από αυτές τις συμπ λοκές, στις οποίες συμμετείχαν οι δύο ναύαρχοιτου Αττάλου, οι αδελφοί Δεινοκράτης και Διονυσόδωρος. ΟΔεινοκράτης συγκρούστηκε με μια μακεδονική οκτήρη και α

κολούθως οι Μακεδόνες π ήδηξαν στο κατάστρωμά του. Ο

Ατταλος έσπευσε να τον βοηθήσει, εμβολίζοντας το εχθρικόπλοίο και χωρίζοντας τα δύο σκάφη. Οι Μακεδόνες που είχανεπ ιβιβαστεί στο κατάστρωμα σκοτώθηκαν και η μακεδονική ο-κτήρης, άδεια από πεζοναύτες, αιχμαλωτίστηκε. Ο Διονυσό-δωρος, μετά από μια αποτυχημένη προσπ άθεια εμβολισμούμιας επτήρους, βρέθηκε δίπλα στο εχθρικό πλοίο με απ οτέλεσμα να καταστραφούν τα κουπ ιά στη δεξιά πλευρά του. Ακολούθως οι Μακεδόνες όρμησαν στο πλοίο του και σκότωσαν

όλους τους πεζοναύτες εκτός από τον Δ ιονυσόδωρο και δύοακόμη άνδρες που πήδηξαν στη θάλασσα και π ερισυνελέγη-σαν από μια τριημιολία που κατέφθασε στο σημείο.

Οι Ρόδιοι ξεκινήσαν αφού ο Φίλιππος είχε απ ομακρυνθεί,πρόλαβαν όμως τη μακεδονική οπ ισθοφυλακή λόγω της μεγαλύτερης ταχύτητάς τους. Οι Μακεδόνες έστρεψ αν τις πλώρεςτους προς τον εχθρικό στόλο και τοπ οθέτησαν μεταξύ τωνδύο γραμμών τα ελαφρά τους πλοία. Αυτά δυσχέραιναν τις κινήσ εις των ροδιακών πλοίων, τα οποία υιοθέτησαν διαφορετική τακτική: πρώτα κατέστρεφαν τα κουπ ιά των εχθρικών πλοίων και κατόπ ιν τα εμβόλιζαν στην πρύμνη. Με αυτόν τον τρόπο κατάφεραν να βυθίσουν πολλά από αυτά. Μια ροδιακή πε-ντήρης εμβόλισε ένα μακεδονικό πλοίο το οποίο βυθίστηκε

αύτανδρο, αλλά η ίδια πλημμύρισε και π ερικυκλώθηκε από εχθρικά πλοία. Ο Θεοφιλίσκος δέχθηκε τρία τραύματα όταν,στην προσπ άθειά του να σώσει ένα πληγέν πλοίο του, π ερικυκλώθηκε από μακεδονικά. Παρόλα αυτά, κατάφερε να απε-μπλακεί και, παρά τον τραυματισμό του, εξακολούθησε να ηγείται του στόλου του. Ουσιαστικά, η ναυμαχία είχε χωριστείσε δύο ξεχωριστές συγκρούσεις, καθώς το δεξιό του Φιλίππουπλησίαζε τη Σάμο, ενώ το αριστερό του βρισκόταν ακόμη κοντά στη Χίο.

Καθώς ο στόλος του Αττάλου υπ ερίσχυε του μακεδονικούδεξιού και πλησίαζε τις νησ ίδες όπου βρισκόταν ο Φίλιππος, οΑτταλος π αρατήρησε ότι μια πεντήρης του κινδύνευε να βυθιστεί από ένα εχθρικό πλοίο και έσπευσε σε ενίσχυσή της μα

ζί με δύο ακόμα τετρήρεις. Το μακεδονικό πλοίο άρχισε να υποχωρεί προς την ακτή και ο Ατταλος το καταδίωξε. Ο Φίλιππος, παρατηρώντας ότι ο Ατταλος είχε απ ομακρυνθεί επ ικίνδυνα από τον υπόλοιπο στόλο του, διείσδυσε ανάμεσα σε αυτόν και στον υπόλοιπο στόλο του με τέσσερις πεντήρεις καιτρεις τριημιολίες που βρίσκονταν κοντά στη θέση του, απο-κόπ τοντάς τον. Ο Ατταλος βρέθηκε σε δεινή θέση και αναγκάστηκε να εκβάλει τα πλοία στην ακτή. Ακολούθως, οι άνδρες του τοπ οθέτησαν τα π ολύτιμα βασιλικά σερβίτσια καιτους π ορφυρούς χιτώνες στο κατάστρωμα της ναυαρχίδας. Τοαποτέλεσμα ήταν οι πρώτοι Μακεδόνες που έφθασ αν στο σημείο με λέμβους να εγκαταλείψ ουν την καταδίωξη και να αφο-σιωθούν στη συγκέντρωση λαφύρων. Αυτός ο αντιπερισπ ασμός έδωσε την ευκαιρία στον Ατταλο και στους άνδρες τουνα διαφύγουν με ασφάλεια στις Ερυθρές. Ο Φίλιππος τέθηκετώρα επ ικεφαλής του στόλου και άρχισε να εμψυχώνει τουςάνδρες του. Οι Μακεδόνες, βλέπ οντάς τον να ρυμουλκεί τηναυαρχίδα του Αττάλου, π ίστεψαν ότι ο Ατταλος ήταν νεκρός.Ο Διονυσόδωρος ανασύνταξε τον στόλο του Αττάλου και αποσύρθηκε με τάξη στη Μικρά Ασία. Στο αριστερό π λευρό, τα ε-ναπ ομείναντα μακεδονικά πλοία αποχώρησαν προς το μακεδονικό δεξιό. Εχοντας επ ικρατήσει, οι Ρόδιοι ρυμούλκησαν τακτυπ ημένα πλοία τους και επέστρεψαν στη Χίο.

Ο στόλος του Αττάλου βύθισε από μια δεκήρη, εννήρη, ε-πτήρη, εξήρη, άλλα δέκα κατάφρακτα πλοία (π εντήρεις και τε-τρήρεις), τρεις τριημιολίες και 25 λέμβους. Οι Ρόδιοι βύθισανδέκα κατάφρακτα πλοία και 40 λέμβους και αιχμαλώτισαν δύο

τετρήρεις και επτά λέμβους μαζί με τα πληρώματά τους. Ο

1 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA



Ατταλος απώλεσε μόνο δύο π εντήρεις και μια τριημιολία εκτός από τη ναυαρχίδα και τις δύο τετρήρεις που αιχμαλωτίστηκαν, ενώ οι Ρόδιοι έχασαν δύο π εντήρεις και μια τριήρη.

Οι απώλειες του Αττάλου σε ανθρώπινο δυναμικό ανήλθανσε 70 νεκρούς και των Ροδίων σε 60, ενώ από τους δύο συμμάχους 700 αιχμαλωτίστηκαν. Οι απ ώλειες του Φιλίππου υπήρξαν πολύ μεγάλες. Σκοτώθηκαν 3.000 Μακεδόνες και 6.000 άνδρες από τα πληρώματα, ενώ 2.000 αιχμαλωτίστηκαν. Πάντως,

και οι δύο π λευρές διεκδίκησαν τη νίκη. Ο Φίλιππος ισχυρίστηκε ότι είχε νικήσει, καθώς είχε εξωθήσει τον Ατταλο στηνακτή και είχε καταλάβει τη ναυαρχίδα του, ενώ επιπλέον είχεαγκυροβολήσει στο ακρωτήριο όπου είχαν παρασυρθεί ταναυάγια. Την επόμενη ημέρα, ο Φίλιππος ανέσυρε τα ναυάγιακαι τους νεκρούς, τους οπ οίους έθαψ ε για να ενισχύσει τουςισχυρισμούς του, και τότε ο Διονυσόδωρος και οι Ρόδιοι προσπάθησαν να τον παρασύρουν σε νέα ναυμαχία. Ο Φίλιππος δεν ανταπ οκρίθηκε και έτσι επ έστρεψαν στηΧίο. Την ίδια ημέρα υπέκυψε στα τραύματά του καιο Ρόδιος ναύαρχος Θεοφιλίσκος. ,

Πιθανότατα μετά τη ναυμαχία της ^Χίου, ο Φίλιππος αποβιβάστηκε κο

ντά στον ποταμό Κάικο και πολιόρκησε την Πέργαμο, οι επ ιθέσεις του, όμως, αποκρούστη-καν λόγω της οχυρότητας τηςτοπ οθεσίας, ενώ ο Φίλιπποςδεν κατάφερε να απ οκομίσειλάφυρα από την ύπ αιθρο εξαι-τίας των μέτρων που είχε λάβειο Ατταλος. Απ ογοητευμένος, οΦίλιππος λεηλάτησε το λατρευτικό κέντρο Νικηφόριο, κατέστρεψ ε το άλσος του και ανέσκαψε τα θεμέλια των ναών.

Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των Θυατείρων και έπειτα λεηλάτησε το π εδίο της Θή-βης που βρισκόταν βόρεια τουΑδραμυτίου, ελπίζοντας να απ οκομίσει πλούσια λεία, γιαάλλη μια φορά, όμως, χωρίςεπιτυχία.

Τελικά, η έλλειψ η εφοδίων ανάγκασε τον Φίλιππονα αποχωρήσει. Επιβιβάστηκε στα πλοία του κοντάστην Εφεσο και έπλευσε

νότια. Αντιμετώπ ισε και νίκησε τον ροδιακό στόλο σεναυμαχία στη Λάδη και έπ ειτα απ οβιβάστηκε στην Καρία,όπου επ ιτέθηκε σε ροδιακέςπ όλεις, ενώ πίσω στην Ελλάδαένα τμήμα του στρατού του πολιόρκησε την Αθήνα. Τον χειμώναο Ατταλος και οι Ρόδιοι κατάφεραννα π αγιδεύσουν τον Φίλιππο στονΒαργυλιακό κόλπο. Με τον στρατότου να υποφέρει από έλλειψ η εφοδίων, ο Φίλιππος αναγκάστηκενα εκβιάζει γειτο- aS SeS S S? ·"

νικές π όλεις για να απ οκομίσει τρόφιμα. Τελικά, στις αρχέςτου 200 π.Χ. κατάφερε με τέχνασμα να ξεφύγει από τον αποκλεισμό και να επ ιστρέφει στην Ελλάδα.

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟΝ Β ΠΟΛΕΜΟ

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ

Λίγο μετά τη διαφυγή του Φιλίππου, ο Ατταλος και οι Ρόδι

οι απέστειλαν π ρεσβείες στη Ρώμη προκειμένου να την π ροειδοπ οιήσουν για τις φιλοδοξίες του Φιλίππου και να ζητήσουντην επέμβασή της. Ηταν φανερό ότι είχαν απ οτύχει να αναχαιτίσουν τον Φίλιππο και να τον εμποδίσουν να λεηλατήσει την ε-π ικράτειά τους, και είναι πιθανό ο θάνατος του Θεοφιλίσκουνα είχε αποδυναμώσει την π ίστη στην ικανότητα της συμμα-χίας να αντιταχθεί στον Φίλιππο. Ετσι, για πρώτη φορά ο Ατταλος έλαβε την πρωτοβουλία στις υπ οθέσεις του Αιγαίου ως οκύριος υπέρμαχος της ανανέωσης του πολέμου εναντίον τουΦιλίππου. Αδυνατώντας, όμως, να υπ ερασπ ιστεί το βασίλειότου με τους δικούς του π όρους, επιζήτησε τη βοήθεια της δύναμης που φαινόταν πιο ικανή να τον υπ οστηρίξει.

Ο Ατταλος και οι Ρόδιοι ακολούθησαν ως ένα σημείο τον

Φίλιππο κατά την υποχώρησή του στην Ελλάδα και στη συνέχεια αγκυροβόλησαν στην Αίγινα. Από εκεί, ο βασιλιάς τηςΠεργάμου επ ισκέφθηκε την Αθήνα για να ανανεώσει τη συμ-μαχία του με την π όλη και να συναντήσει Ρωμαίους απεσταλμένους που βρίσκονταν ήδη εκεί. Οι Αθηναίοι πολίτες του επε-φύλαξαν θερμή υποδοχή. Στην εκκλησία του δήμου διαβάστηκε κείμενο στο οπ οίο ο Ατταλος υπ ενθύμιζε την π ροσφορά

του στην πόλη, αναφερόταν στον πόλεμό του με τον Φίλιππο και ζητούσε από τους Αθηναίους να συμμετέχουν σεαυτόν. Οι π ολίτες αποφάσισαν ομόφωνα υπ έρ της π ρότα

σης του βασιλιά και, για να τον τιμήσουν, δημιούργησανμια νέα φυλή, την Ατταλίδα.

Κατόπ ιν ο Ατταλος επέστρεψ ε

στον στόλο του στην Αίγινα, ενώοι Ρόδιοι επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Ενώ βρισκόταν ε

κεί, έσ τειλε απ εσταλμένους στους Αιτωλούς για

να τους π είσει να ει-σέλθουν στον πόλε

μο, χωρίς, όμως, επ ιτυχία. Ο Φίλιππος

στο μεταξύ, αφού ακόμη η θέση του στην

Ελλάδα δεν απ ειλείτο,ανέλαβε νέα εκστρατεία στη Θράκη και

έπ ειτα π έρασε τον Ελλήσποντο καιπ ολιόρκησε την Αβυδο. Ο Ατταλος έστειλε μια δύναμη 300 ανδρών γιανα ενισχύσει την πόλη, ενώ οι Ρόδιοι απέστειλαν μόνο μια τετρήρη

από τον στόλο τους, που βρισκόταναγκυροβολημένος στην Τένεδο. Εκείέφθασε και ο Ατταλος, αναπτερώνο-

Γαλάτης που αυτοκτονεί, έχοντας πρώτα σκοτώσει τη γυναίκα του. Πρόκειται για ρωμαϊκό αντίγραφο αγάλματος που κατασκευάστηκε προς ανάμνηση της

νίκης επ ί των Γαλατών,το 238/237 π.Χ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 11 7



Μοντέλο της ακρόπ ολης της Περγάμου στη μορφή που είχε τον 2ο αιώνα μ.Χ. (Μουσείο Περγάμου, Βερολίνο).

ντας προς στιγμήν το ηθικό των κατοίκων, αλλά τελικά δενπ ροαέφερε περαιτέρω συνδρομή στην Αβυδο.

Ενώ ο Φίλιππος π ολιορκούσε ακόμη την πόλη, τον επισκέ-φθηκε ρωμαϊκή πρεσβεία, η οποία του παρέδωσε ένα τελευ

ταίο τελεσίγραφο, σύμφωνα με τους όρους του οποίου δεν θαέπρεπε να διεξάγει πόλεμο εναντίον των ελληνικών πόλεωνκαι όφειλε να δεχθεί διαιτησία για την αποζημίωση των καταστροφών που είχε π ροξενήσει στον Ατταλο και στους Ροδίους.Ο Φίλιππος αγνόησε τα αιτήματα, με απ οτέλεσμα οι Ρωμαίοι νατου κηρύξουν επίσημα τον π όλεμο. Λίγο αργότερα, η Αβυδοςέπεσε στα χέρια του και ο Φίλιππος επέστρεψ ε στη Μ ακεδονία.Στην πορεία πληροφορήθηκε ότι ο Ρωμαίος ύπατος Σουλπί-κιος Γάλβας (ο οποίος διοικούσε τις ρωμαϊκές δυνάμεις κατάτον Λ' Μακεδονικό Πόλεμο και είχε επανεκλεγεί) είχε αποβιβαστεί στην Ηπειρο και ότι ο ρωμαϊκός στόλος υπό τον Ρωμαίοναύαρχο Λεύκιο Απούστιο διαχείμαζε στην Κέρκυρα.

Στις αρχές του καλοκαιριού του 199 π.Χ., ο Απούστιος ανα

χώρησε από την Κέρκυρα και ενώθηκε με τον Ατταλο κοντάστην Ε ρμιόνη της Πελοποννήσου. Οι δύο στόλοι αγκυροβόλησαν στον Πειραιά για μερικές ημέρες και στη συνέχεια έπλευσαν για την Ανδρο με στόχο το λιμάνι Γαύριο. Αρχικά, ένα τμήμα απ οβιβάστηκε στην ακτή για να βολιδοσκοπ ήσει τις προθέσ εις των κατοίκων. Οι τελευταίοι απάντησαν ότι δεν είχαν επιλογή, καθώς στην πόλη υπήρχε μακεδονική φρουρά. Ετσι,το σύνολο των ανδρών απ οβιβάστηκε στην ακτή και ξεκίνησετην έφοδο εναντίον της πόλης. Σύντομα οι υπ ερασπ ιστές υποχώρησαν στην ακρόπολη και ύστερα από δύο ημέρες π αραδόθηκαν υπό τον όρο ότι θα τους επ ιτρεπ όταν να αποχωρήσουν στο Δήλιο της Βοιωτίας. Οι Ρωμαίοι κράτησαν τα λάφυρακαι παραχώρησαν την πόλη στον Ατταλο, ο οπ οίος, θέλοντας

να αποτρέψ ει την ερήμωσή της, έπ εισε τελικά τους κατοίκουςκαι τους π ερισσότερους Μακεδόνες της φρουράς να παραμείνουν εκεί.

Υστερα από μια αποτυχημένη απόπειρα κατάληψης της Κύθνου, ο στόλος, που είχε στο μεταξύ ενισχυθεί με 20 κατάφρα-κτα ροδιακά πλοία υπό τον νέο Ρόδιο ναύαρχο Αγησίμβροτο, έπλευσε στη Γεραιστό της Εύβοιας όπου και αγκυροβόλησε γιαμερικές ημέρες. Επειτα στράφηκε βόρεια και έφθασε στη νήσο Ικο (Αλόννησο), όπου μια βίαιη θύελλα τον καθήλωσε γιαμερικές ημέρες και μόλις οι καιρικές συνθήκες βελτιώθηκαν,έπλευσε στη Σκιάθο η οποία είχε ερημωθεί προληπτικά απότον Φίλιππο για να μη χρησιμεύσει ως βάση των αντιπάλων του.Εκεί τα π ληρώματα διασκορπ ίστηκαν στην ύπ αιθρο π ρος ανα

ζήτηση εφοδίων και κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν μια ποσότητα σιταριού την οποία μετέφεραν πίσω στα πλοία.

Ακολούθως ο στόλος έπλευσε στη Χαλκιδική και αγκυροβόλησε στη Μένδη. Στόχος του ήταν η ισχυρή Κασσάνδρεια(πρώην Ποτίδαια) που βρισκόταν στο στενότερο τμήμα τηςχερσονήσου της Παλλήνης. Η προσπάθεια των συμμάχων ναπ ροσεγγίσουν τα τείχη με τα π λοία απ έτυχε, καθώς μια βίαιηκαταιγίδα τα διασκόρπ ισε. Οταν τελικά κατάφεραν να ανασυντάξουν τα πλοία και να αποβιβάσουν τους σ τρατιώτες τους,η έφοδός τους αποκρούστηκε με βαριές απ ώλειες από την ι

σχυρή φρουρά της πόλης. Ε πειτα από αυτή την απ οτυχία, επικέντρωσαν τις προσπάθειές τους εναντίον της Ακάνθου, τηνοπ οία τελικά κατέλαβαν και λεηλάτησαν. Με τα πλοία γεμάταλάφυρα, έπλευσαν στη Σκιάθο και έπ ειτα στην Εύβοια.

Αφήνοντας τον υπόλοιπο στόλο εκεί, ο Ατταλος και ο Ρωμαίος ναύαρχος εισήλθαν με δέκα πλοία στον Μαλιακό κόλπογια να παρευρεθούν σε π ολεμικό συμβούλιο με τους Αιτω-λούς. Στη συνάντηση που ακολούθησε, οι Αιτωλοί ζήτησαν1.000 άνδρες από τον Ατταλο, όπως π ροέβλεπε η μεταξύ τουςσυνθήκη σε περίπτωση π ολέμου με τον Φίλιππο. Το αίτημα α-π ορρίφθηκε, καθώς οι Αιτωλοί είχαν αρνηθεί να λεηλατήσουντη Μακεδονία όταν ο Φίλιππος απειλούσε την ίδια την Πέργαμο. Επ ιστρέφοντας από τη συνάντηση, ο Ατταλος και ο Απού-

στιος άρχισαν να καταστρώνουν σχέδια για επ ίθεση στονΩρεό, του οποίου η φρουρά είχε ενισχυθεί από τον Φίλιππο,που ήθελε να αποφύγει επανάληψη των γεγονότων του Α’ Μακεδονικού Πολέμου (κατά τον οπ οίον ο Ωρεός είχε πέσει μεπροδοσία).

Ο ροδιακός στόλος υπό τον Αγησίμβροτο στάλθηκε κοντάστη Δημητριάδα της Μαγνησίας για να παρεμποδίσει οποια-δήπ οτε κίνηση του μακεδονικού στόλου που ναυλοχούσε εκεί, ενώ ο Ατταλος και οι Ρωμαίοι έθεσαν τον Ωρεό υπό πολιορκία. Οι Ρωμαίοι επ ικέντρωσαν τις π ροσπ άθειές τους στηνακρόπ ολη που ήλεγχε το λιμάνι και ο Ατταλος στο τμήμα τηςπόλης που βρισκόταν μεταξύ των δύο ακροπόλεων. Ο Ατταλοςεξαπέλυσε βροχή βλημάτων από τις βαλλίστρες και τους κα-

ταπ έλτες του, ενώ οι στρατιώτες του έσκαψαν σήραγγες.Αφήνοντας μια επαρκή δύναμη να ολοκληρώσει τα έργα, οΑτταλος και ο Απ ούστιος επ ικεντρώθηκαν σε άλλες επιχειρήσεις στη γειτονική Θεσσαλία. Ο Απ ούστιος επιτέθηκε και κατέλαβε τη Λάρισα Κρεμαστή (εκτός από την ακρόπ ολή της),ενώ ο Ατταλος κατέλαβε αιφνιδιαστικά την Πτελεό στην ΑχαΐαΦθιώτιδα. Οταν επέστρεψ αν στον Ωρεό, τα π ολιορκητικά έργα είχαν π λέον ολοκληρωθεί και τμήματα του τείχους είχανήδη καταρρεύσει, ενώ η φρουρά είχε αποδυναμωθεί και εξαντληθεί από τις απώλειες και τις συνεχείς συγκρούσεις. Μιανύκτα οι Ρωμαίοι διέσπασαν την άμυνα και εισήλθαν στην ακρόπολη που ήλεγχε το λιμάνι. Από εκεί ειδοπ οίησαν με σήματον Ατταλο, ο οπ οίος εισήλθε στην πόλη τα ξημερώματα από

ένα σημείο όπου το τείχος είχε καταρρεύσει. Η φρουρά και οικάτοικοι υποχώρησαν στην άλλη ακρόπ ολη και π αραδόθηκανύστερα από δύο ημέρες. Η πόλη παραχωρήθηκε στον Ατταλο,ενώ οι Ρ ωμαίοι κράτησαν τους αιχμαλώτους. Με το φθινόπωρο να π λησιάζει, ο στόλος επ έστρεψε στον Πειραιά. Ο Ρωμαίος ναύαρχος άφησε εκεί 30 πλοία για την π ροστασία της Αθήνας και με τα υπ όλοιπα επ έστρεψ ε στη ρωμαϊκή ναυτική βάσητης Κ έρκυρας. Ο Ατταλος π αρέμεινε στην Αθήνα για να γιορτάσει τα Ε λευσίνια Μυστήρια και έπ ειτα επ έστρεψε στη ΜικράΑσία, έχοντας πρώτα στείλει τους Ροδίους υπό τον Αγησίμβροτο στην π ατρίδα τους.

Το 198 π.Χ. έφθασε στη Ρώμη μια πρεσβεία από τον Ατταλο, η οπ οία ανακοίνωσε ότι ο Αντίοχος Γ ’ είχε εισβάλει στο βα

σίλειό του και ζήτησε από τη Σύγκλητο είτε να απ οστείλειστρατό, είτε να του επ ιτρέψ ει να απεμπλακεί προσωρινά από




.V

τις επ ιχειρήσεις στο Αιγαίο για να προσ τατεύσει την επικρά-τειά του. Οι Ρωμαίοι απάντησαν ότι αδυνατούσαν να στείλουνστρατό, καθώς δεσμεύονταν από συνθήκη συμμαχίας με τονΑντίοχο και του επέτρεψ αν να αφοσιωθεί στην άμυνα του βασιλείου του. Παράλληλα, η Σύγκλητος έστειλε απ εσταλμένους στον Αντίοχο για να του ζητήσει να σταματήσει τις επ ιθέσεις. Τελικά, ο Αντίοχος αποσύρθηκε και ο Ατταλος ευχαρίστησε τους Ρ ωμαίους για τη συμβολή τους, π ροσφέροντάς

τους ένα χρυσό στέμμα βάρους 112 κιλών.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Την άνοιξη του 198 π.Χ. ο Ατταλος αναχώρησε από τη Μι

κρά Ασία με 23 π εντήρεις. Στην Ανδρο ενώθηκε με 20 κατάφρακτα ροδιακά πλοία υπό τον Αγησίμβροτο, και από εκεί οιδύο στόλοι έπλευσαν στην Εύβοια, που ήταν ο στόχος τουςκαι το π ροηγούμενο έτος. Αρχικά λεηλάτησαν την περιοχήτης Καρύστου, αλλά όταν έφθασαν στην περιοχή μακεδονικέςενισχύσεις, στράφηκαν κατά της Ε ρέτριας. Στην περιοχή με-τέβη και ο νέος Ρωμαίος ναύαρχος, Λεύκιος Κόιντος Φλαμινί-νος (αδελφός του υπ άτου Τίτου Φλαμινίνου), ο οποίος είχε α

ντικαταστήσει τον Απούστιο, και οι τρεις στόλοι επ ιτέθηκανστην Ερέτρια. Τα πλοία τους έφεραν π οικιλία πολιορκητικώνκαι βλητικών μηχανών, ενώ η άφθονη ξυλεία που υπ ήρχε στηνπεριοχή επ έτρεπ ε την κατασκευή π ρόσθετων μηχανών. Οι κάτοικοι της Ερέτριας αμύνθηκαν σθεναρά, αλλά όταν ένα τμήμα του τείχους κατέρρευσε, άρχισαν να εξετάζουν το ενδεχόμενο να παραδοθούν. Ωστόσο, η παρουσία μακεδονικής φρουράς στην πόλη και οι π ληροφορίες που ανέφεραν την επ ικείμενη άφιξη ενισχύσεων υπό τον στρατηγό του Φιλίππου, Φιλο-κλή, έθεσαν π ροσωρινά τέλος σε αυτές τις σκέψεις. Οταν, τελικά, πληροφορήθηκαν ότι ο Φιλοκλής είχε ηττηθεί καιυποχωρούσε προς τη Χαλκίδα, οι Ερετριείς έστειλαν απ εσταλμένους στον Ατταλο για να ζητήσουν τη διαμεσολάβησή του.

Καθώς οι διαπ ραγματεύσεις συνεχίζονταν και η άμυνα τηςπόλης είχε χαλαρώσει, ο Λεύκιος Φλαμινίνος πραγματοπ οίησεέφοδο τη νύκτα και κατέλαβε την πόλη, αναγκάζοντας τουςκατοίκους να αναζητήσουν καταφύγιο στην ακρόπολη, από όπου π αραδόθηκαν λίγο αργότερα. Ακολούθως, ο στόλος επιτέθηκε στην Κάρυστο. Οι κάτοικοι ήλθαν σε διαπραγματεύσεις από την ακρόπ ολη με τον Ρωμαίο ναύαρχο. Στη μακεδονική φρουρά επετράπη να αποχωρήσει, αφού π ρώτα παρέδωσε τα όπλα της και κατέβαλε 300 δραχμές για κάθε άνδρα, ενώη πόλη απ έκτησε την ανεξαρτησία της. Η Εύβοια είχε πλέον απ αλλαγεί από τις μακεδονικές φρουρές και ο Φίλιππος είχε α-πωλέσει ένα σημαντικό προπύργιό του στην Ελλάδα.

Αποχωρώντας από την Εύβοια, ο συμμαχικός στόλος πε

ριέπλευσε το ακρωτήριο του Σουνίου και αγκυροβόλησε στιςΚεγχρεές, στο λιμάνι της Κορίνθουστην πλευρά του Σαρωνικού κόλπου, με σκοπό να π ολιορκήσειτην Κόρινθο. Πριν ξεκινήσειη επιχείρηση· και κατόπ ινπροτροπής του Ρωμαίουυπάτου, οι σύμμαχοι έ

Αργυρό τετράδραχμο του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου £’, ο οποίος υπ ήρξε ένας από τους σημαντικότερους αντιπάλους του Αττάλου.

στειλαν απ εσταλμένους στην Αχαϊκή Συμπ ολιτεία για να τηνπ αρακινήσουν να εγκαταλείψ ει τη συμμαχία της με τον Φίλιπ πο και να προσχωρήσει στον ρωμαϊκό συνασπισμό. Σε αντάλλαγμα, η Κόρινθος θα ενσωματωνόταν στην Αχαϊκή Συμπ ολιτεία όταν θα καταλαμβανόταν. Οι διαπραγματεύσεις είχαν θ ετική κατάληξη και οι Αχαιοί έστειλαν το σύνολο του στρατούτους να συνδράμει τον Ατταλο και τον Λεύκιο Φλαμινίνο πουείχαν ήδη αρχίσει να πολιορκούν την Κόρινθο.

Οι Αχαιοί στρατοπ έδευσαν κοντά στην πύλη που οδηγούσε στη Σικυώνα, οι Ρωμαίοι στην π λευρά των Κεγχρεών και οΑτταλος με τον στρατό του στην π λευρά του Λεχαίου, του λιμανιού της Κορίνθου στον Κορινθιακό κόλπο. Αρχικά, οι πολιορκητές δεν επ έδειξαν ιδιαίτερη ενεργητικότητα, καθώς υπήρχαν πληροφορίες για διχόνοια μεταξύ των κατοίκων καιτης μακεδονικής φρουράς. Σύντομα, όμως, οι ελπ ίδες των πολιορκητών διαψεύστηκαν και η πολιορκία συστηματοπ οιήθη-κε, ενώ δημιουργήθηκε ανάχωμα το οπ οίο περικύκλωσε τηνπόλη. Στην π λευρά που βρίσκονταν οι Ρωμαίοι, ένα τμήμα τουτείχους κατέρρευσε από τα π λήγματα των π ολιορκητικώνκριών, όμως, η επ ακόλουθη έφοδός τους στο ρήγμα αποκρού-στηκε από τους υπ έρτερους Μακεδόνες και σε ενίσχυσή τους

έσπ ευσε ο Ατταλος και οι Αχαιοί.Ενώ οι συμπλοκές στο ρήγμα μαίνονταν, στην π εριοχή α

π έναντι από τη Σικυώνα εμφανίστηκε ο στρατηγός του Φιλίππου, Φιλοκλής, ο οπ οίος είχε καταφθάσει από τη Βοιωτία με ενισχύσεις 1.500 ανδρών. Ο Ατταλος πρότεινε να λύσουν άμεσατην π ολιορκία και να πυρπολήσουν τις π ολιορκητικές μηχανές. Αρχικά, ο Λεύκιος Φλαμινίνος τάχθηκε υπέρ της συνέχισης της επ ιχείρησης, τελικά, όμως, αντιλαμβανόμενος τονκίνδυνο που διέτρεχαν, συμφώνησε με την πρόταση του Αττάλου. Ετσι, η πολιορκία λύθηκε και οι Αχαιοί επέστρεψαν στηνπ ατρίδα τους, ενώ οι υπ όλοιποι άνδρες επ ιβιβάστηκαν σταπλοία, με τον Ατταλο να πλέει για τον Πειραιά και τους Ρωμαίους για την Κέρκυρα. Μετά την αποχώρησή τους, ο Φιλοκλής

κατέλαβε το Αργος, π ου ήταν μέλος της Αχαϊκής Συμπ ολιτείας. Στο μεταξύ, ο Ατταλος, ο οπ οίος διαχείμαζε στην Αίγινα, ε-π ισκέφθηκε τη Σικυώνα, με την οπ οία διατηρούσε φιλικέςσχέσεις, καθώς είχε στο π αρελθόν αγοράσει για λογαριασμότης π όλης την ιερή γη του Απ όλλωνα - μάλιστα, για να τον τιμήσουν, οι πολίτες είχαν σ τήσει ανδριάντα του ύψ ους 7,5 μέτρων στην αγορά. Στη νέα επ ίσκεψή του, ο Ατταλος τους δώρισε δέκα τάλαντα και μεγάλη ποσότητα σιταριού και, ως αντάλλαγμα, οι πολίτες ψήφισαν υπ έρ της κατασκευής χρυσούανδριάντα του και θέσπ ισαν ετήσια θυσία προς τιμήν του.Πρόκειται για ένα ακόμη παράδειγμα της π ροσπ άθειας τουΑττάλου να δημιουργήσει θετική εικόνα στον ελληνικό κόσμο.

Την άνοιξη του 197 π.Χ., ο ύπ ατος Τίτος Φλαμινίνος κάλεσετον Ατταλο στην Ελάτεια της Φωκίδας και οι δύο άνδρες επι-

σκέφθηκαν τη Θήβα με σκοπό να πεί-σουν τους Βοιωτούς να προσχω

ρήσουν στη συμμαχία τους.Ο Ατταλος ήταν ο π ρώτοςπου μίλησε στο συμβούλιο. Ξεκίνησε τονίζονταςτις υπ ηρεσίες που είχεπ ροσφέρει στην Ελλάδακαι συγκεκριμένα στουςΒοιωτούς, αλλά καθώςμιλούσε κατέρρευσε (πι

θανότατα υπέστη εγκεφαλικό επ εισόδιο) και π αρέλυ

σε από τη μία πλευρά. Υστερα

Ι Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α 119



m m m

To δυτικό τμήμα του βωμού της Περγάμου. Κατασκευάστηκε από τον γιο του Αττάλου Ευμένη Β’, και στη βάση του απ εικονίζεται η Γιγαντομαχία. Μεταφέρθηκε και ανακατασκευάστηκε στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο και έκτοτε απ οτελεί το σημαντικότερο έκθεμά του.

από μερικές ημέρες, μεταφέρθηκε στην Πέργαμο, όπου καιπ έθανε το φθινόπωρο σε ηλικία 72 ετών. Τον Ατταλο διαδέχθηκε ο μεγαλύτερος από τους τέσσερις γιούς του, Ευμένης Β'.

Την ίδια χρονιά ο Φίλιππος ηττήθηκε στις Κυνός Κεφαλές καιυπ οχρεώθηκε να συνάψει ειρήνη σύμφωνα με την οποία θα απέσυρε τις μακεδονικές φρουρές από όλες τις ελληνικές πό

λεις σε Ευρώπη και Ασία - αναφερόταν δε ρητά ότι ο Φίλιπποςδε θα έπρεπε να διεξάγει πόλεμο εναντίον του Ευμένη. Οι Ρωμαίοι επίτροπ οι που είχαν φθάσει για να οριστικοποιήσουντους όρους της ειρήνης, σχέδιαζαν να παραχωρήσουν τονΩρεό (που είχε π αραχωρηθεί προσωρινά στον Ατταλο) και τηνΕρέτρια στον Ευμένη, όμως, κατόπ ιν ενστάσεων που διατύπ ωσε ο ύπατος Φλαμινίνος, το ζήτημα μεταφέρθηκε στη Σύγκλητο η οπ οία ανακήρυξε τις πόλεις αυτές ελεύθερες.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τα πρώτα 25 χρόνια της βασ ιλείας του, ο Ατταλος δεν είχε

τον ρόλο ενός φιλόδοξου και επ εκτατικού, αλλά ενός επ ιφυ

λακτικού και αμυντικού ηγεμόνα, π ροσανατολισμένου κυρίωςστην εδραίωση και όχι στην εξάπλωση του Βασιλείου του. Η ίδια η ύπαρξη του Βασιλείου απ ειλήθηκε από διαδοχικούς καιεπ ικίνδυνους εχθρούς, αλλά ο Ατταλος κατάφερε να τους α-π οκρούσει και να ισχυροπ οιήσει τη θέση του, συνάπ τονταςσυμμαχίες με τις ελληνικές π όλεις της Ιωνίας και της Τρωάδας. Η συνθήκη του με τον Αντίοχο Γ’ οδήγησε στην αναγνώριση της Περγάμου ως ανεξάρτητου και ισότιμου κράτους καιέδωσε μια ανάσα σταθερότητας στο Βασίλειο, που επ έτρεψ εστον Ατταλο να θεμελιώσει την ηγεμονία του.

Αρχικά, η ανάμιξή του στα ελληνικά πράγματα ήταν διατακτική και η σύναψη συμμαχίας με τη Ρώμη είχε αμυντικό κίνητρο, δεν αποτελούσε, δηλαδή, μέσο εξάπλωσης της επ ικρά

τειας του κράτους του προς τα δυτικά. Η απειλή που π ρέσβευε ο Φίλιππος Ε’ ήταν η αιτία που ο Ατταλος πρωτοστάτη

σε στην ανανέωση του π ολέμου εναντίον του Φιλίππου. Ο Β’Μακεδονικός Πόλεμος οδήγησε στην ήττα του τελευταίου καιστην αποχώρηση των μακεδονικών φρουρών από τις ελληνικές πόλεις κράτη. Η συνεισφορά του Αττάλου, είχε ως αποτέλεσμα να εμφανιστεί ως ένας από τους κύριους εκφραστέςτης ελευθερ ίας των ελληνικών πόλεων και να δημιουργήσει

μια άριστη διπλωματική εικόνα στον ελληνικό κόσμο, η οποίακληροδοτήθηκε και στους διαδόχους του, χωρίς όμως να έχειτη διορατικότητα να αντιληφθεί ότι οι Ρωμαίοι δεν έρχοντανως απλοί σύμμαχοι, αλλά με άλλες επ ιδιώξεις. ΕΞ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) Απ πιανός: ΡΩΜΑΪΚΑ, εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 2000.(2) Διόδωρος Σικελιώτης: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 1997.(3) Παυσανίας: ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ εκδ. Κάκτος,

Αθήνα, 1992.(4) Πολύβιος: ΙΣΤΟΡΙΕΣ, εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 1996.(5) Στράβων: ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ, εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 1994.(6) Titus Livy: ROME AND THE MEDITERANNEAN, Penguin Classics, London, 1976.(7) David Rankin: CELTS AND THE CLASSICAL WORLD, Routledge, London, 1996.(8) Barry Cunliffe: THE ANCIENT CELTS, Penguin Books,London, 1999.(9) J ohn Ma: ANTIOCHUS III AND THE CITIES OF WESTERN ASIA MINOR, Oxford University Press, New York, 1999.(10) R.E. Allen: THE ATTALID KINGDOM: A CONSTITUTIONAL HISTORY, Oxford University Press, New York, 1983.(11) Peter Green: ALEXANDER TO ACTIUM: THE HISTORICAL EVOLUTION OF THE HELLENISTIC AGE, University of California Press, Berkeley and Los Angeles, 1990.




• ·........ ·

Αναμνηστική φωτογράφιση του D Λόχου του 2/21 ΤΠ, πριν την

αναχώρησή του για τη νήσο Αμπόν.

m

% ; y l * Ί

— -,;V-

ρ |

Αξιωματικοί του 2/21 ΤΠ στο Ντάργουιν, πριν την αναχώρηση της μονάδας για τη νήσο Αμπόν.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Λ. ΠΑΠΑΛΟΠΟΥΛΟΣ

Συνιανυαιόρχικ Τθ (ε.α.)

Σια ιέΠη ίου 1941, η ΑυατραΠία απέοτειλε οιη νήοο Αμπόν ίων

ΟΠΠανδικών Ανατολικών Ινδιών ro ιακιικό συγκρότημα ίου 2/21

Τάγματος Πεζικού (Αύναμη Gull) ως ενίοχυοη me (ρροαράς ίουνησιού απέναντι οιον διαιραινόμενο ιαπωνικό κίνδυνο. Ηεπιχείρηση,

όπως εξελίχθηκε σιο σύνολό της, δεν δικαιολόγησε κάποια λογική

στρατηγικής σκοπιμότηταζ της εποχής. Χωρίς σαιρείς οδηγίες και

συγκροτημένο σχέδιο δράσης, ενάμιση μήνα μετά, η Αύναμη Gall

απλώς θυσιάστηκε, για να κερδηθεί χρόνος και να επιδείϋει η '

Αυστραλία τη θέλησή ιης να αντισταθεί και να πολεμήσει την

προελαύνουοα Ιαπωνία.



p s ra wgg M B;J f #58©" . *?

HKATAAHWHΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΑΜΠΟΝ

1942

Η

στρατιωτική εξάπλωση της «Χώρας του Ανατέλ-λοντος Ηλίου» κατά τη δεκαετία του 1930 απ οτέλεσε τη μεγαλύτερη απ ειλή για τα απ οικιακά κρά

τη της Απω Ανατολής. Για την Αυστραλία, η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας των Ολλανδικών Ανατολικών Ινδιών (ΟΑΙ) (1) απ οτελούσε π ροτεραιότητα υψί-στης σημασίας. Οι Αυστραλοί γρήγορα συνειδητοπ οίησανότι η άμυνα των ΟΑΙ κάλυπ τε την αυστραλιανή επ ικράτειαεξυπ ηρετώντας τα συμφέροντά τους. Ετσι, κατά τη διάρκεια των πολυμερών συνομιλιών που π ραγματοπ οιήθη-καν στη Σιγκαπούρη (2), δεσμεύτηκαν να συνδράμουνστην άμυνα των νησιών Αμπόν και Τιμόρ των ΟΑΙ, διαθέτοντας σε αυτά χερσαίες και αεροπ ορικές δυνάμεις.

Η νήσος Αμπόν (ή Αμποΐνα) (3) ανήκει στο σύμπ λεγματων νήσων Μολούκων του Ινδονησιακού αρχιπελάγους.Εχει έκταση 775 τ.χλμ., μήκος περίπου 52 χλμ. (νοτιοδυτι-

κά-6ορειανατολικά) και απέχει 1.020 χλμ. από το Ντάρ-γουιν της βόρειας Αυστραλίας. Βρίσκεται αμέσως νότιααπό το δυτικό άκρο της νήσου Σεράμ, κατέχοντας κεντρική θέση μεταξύ των νήσων Κελέβη, Χαλμαχέρα, Νέα Γουινέα και Τιμόρ. Εχει επιμήκη μορφή απ οτελούμενη απόδύο ανισομεγέθη τμήματα που συνδέονται μεταξύ τουςμε τον ισθμό Πάσο. Μεταξύ αυτών (χερσόνησοι Χίτου καιΛέιτιμορ) σχηματίζεται ο μήκους 25 περίπου χιλιομέτρωνεπιμήκης ομώνυμος κόλπος που έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, καθώς π αρέχει τη δυνατότητα αγκυροβόλη-σης μεγάλου αριθμού πλοίων. Στον μυχό του σχηματίζεται

Προπ αγανδιστική αφίσσα για την κατάταξη ανδρών στον Αυστραλιανό Στρατό.

ΗαυοιραΠιανή

Δύναμη Gull ουνιρίβειαιαπό ιον Ιαπωνικό Σιραιόαιην Ινδονησία

This man is your FRIEND

L r ■

H e f i g h t s f o r F R E E D O M★ ★ ★

. S3

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α I 2 3



Σ

χ ε δ ί α σ η



Ω Ν


2 0 1 3

ΒΙΡΜΑΝΙΑ ΓΑΛΛΙΚΗ ΙΝΔΟΚΙΝΑ

ΚΙΝΑΧονγκ Κονγκ

Φορμόζα

Λουζόν

Χάρτης Ολλανδικών Ανατολικών Ινδιών.

1 ΤΑΫΛΑΝΔΗ

ςΟίί'Κ*

ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ

Μιντανόο•Νΐαβάο

Ε Ι Ρ Η Ν Ι Κ Ο ΣΩ Κ Ε Α Ν Ο Σ

Παλάου

ΜΑΛΑΙΣΙΑ

ΣιγκαπούρηΟ Ί

Σουμάχρα Ί^

+4

Λ V 5 V *

9 *

Ολλανδική Χαλμαχέρα Βόρνεο

ΜπαλικπαπάνΚελέβη Σεράμ

(Σουλαουεζι)· Κεντάρι Αμπόν Ολλανδική

< λ Νέα Γουινέα Η Λ Tr,

° λ ΙΚΕΣ Ι Ν Δ Ι Ε ΣΙάβα

, , Πορτογαλικό Τ|μ°Ρ Τιμόρ

Ντάργουιν ·ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

ο επ ιμέρους κόλπος Μπ ίνερ, στη νότια ακτή του οποίου (στηΧαλόνγκ) είχε δημιουργηθεί βάση υδροπλάνων. Η νήσος τηνπ ερίοδο εκείνη διέθετε αεροδρόμιο στη Λάχα και μικρό διάδρομο από-προσγείωσης στη Λιάνγκ (βορειοανατολικό άκρο),τα οπ οία επαύξαναν τη στρατηγική της αξία. Το έδαφος της ήταν ιδιαίτερα ανώμαλο και καλυμμένο με βλάστηση ζούγκλας. Υπ ήρχε μία μόνο κύρια οδός που οδηγούσε από τη Λατουχα-

λάτ (νότιο άκρο χερσονήσου Λέιτιμορ), μέσω της νότιας ακτήςτου κόλπου Αμπόν, στον ισθμό Πάσο. Από εκεί διακλαδιζότανπρος τη βόρεια ακτή (Χίτου Λάμα) και προς το βορειοανατολικό άκρο (Λιάνγκ) Την υπόλοιπη επ ιφάνεια του νησιού διέσχιζαν κατά τόπ ους μονοπ άτια και ατραποί.

Οταν, τον Μάιο, αποφασίστηκε η αποστολή δυνάμεων στηνήσο Αμπόν, το χερσαίο τμήμα τους συγκροτήθηκε με βάση

Τμήμα του αεροδρομίου στη Λάχα. Στο βάθος διακρίνονται ο κόλπος Αμπόν και η χερσόνησος Λέιτιμορ.

24 I Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α



το 2/21 Τάγμα Πεζικού (ΤΠ). Αυτό υπ αγόταν, μαζί με τα 2/22 και 2/40 ΤΠ, στην23η Ταξιαρχία Πεζικού (ΤΑΞΠΖ) της 8ηςΜεραρχίας Πεζικού (ΜΠ). Είχε συστα-θεί (11 Ιουλίου 1940) μετά την κατάληψη της Γαλλίας από τους Γερμανούς,όπως και άλλες μονάδες της μεραρχίας, από προσωπικό που ανυπομο-

νούσε να συμμετάσχει στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (Β ’ ΠΠ). Τον Μάρτιο του 1941, ύστερα από π ερίπου εννέα μήνες εκπαίδευσης, είχε μετασταθμεύσει στην περιοχή του Ντάργουιν, για την άμυνα της Βόρειας Περιφέρειαςτης χώρας (Northern Territory) από π ιθανή ιαπωνική εισβολή. Ηαποστολή αυτή είχε απ ογοητεύσει τους άνδρες του, πολλοίαπό τους οποίους επεδίωξαν μετάθεση σε άλλες μονάδες,προκειμένου να συμμετάσχουν στον πόλεμο, ενώ η απραξίαείχε επ ιφέρει προβλήματα π ειθαρχίας μεταξύ του προσωπικού του τάγματος. Αμέσως μετά τη λήψη της απ όφασης, ο διοικητής της 23ης ΤΑΞΠΖ, ταξίαρχος Ε ντμουντ Λιντ, και ο διοικητής της μονάδας, αντισυνταγματάρχης Λέναρντ Ρόουτς,προέβησαν σε αναγνωρίσεις και ακολούθως υπέβαλαν αναφο

ρά με τα συμπ εράσματά τους προς τον διοικητή του 7ου Στρατιωτικού Τομέα (Military District), υπ οστράτηγο ΝτέιβιντΜπλέικ, και τον αρχηγό Γενικού Επ ιτελείου, αντιστράτηγο σερΒέρνον Στάρντι. Ο Λιντ κατέληξε στην άποψη ότι το 2/21 ΤΠ ήταν ελλιπώς εξοπλισμένο και επανδρωμένο για την αποστολή.Επιπλέον έκρινε ότι για τον συντονισμό του ζητούμενου έργου απ αιτείτο η δημιουργία συνδέσμου με τις ολλανδικές δυνάμεις. Αργότερα ακολούθησαν νέες αναγνωρίσεις, στις οποίες συμμετείχαν και οι διοικητές υπ ομονάδων (λόχων).

01 ΑΥΣΤΡΑΛΟΙ ΣΤΗΝ ΑΜΠΟΝΣτις 5 Δεκεμβρίου 1941, η κυβέρνηση των ΟΑΙ αιτήθηκε

την ενίσχυση των νήσων της. Η Αυστραλία υλοπ οιώντας τησυμφωνία της Σιγκαπούρης απ έστειλε στη νήσο Αμπόν στις 7Δεκεμβρίου το τρίτο σμήνος της Μοίρας No 13 της ΒασιλικήςΑυστραλιανής Αεροπορίας (RAAF) με ελαφρά βομβαρδιστικάLockheed Hudson. Στις 17 Δεκεμβρίου ακολούθησε το ΤακτικόΣυγκρότημα του 2/21 ΤΠ, υπό την ονομασία Δύναμη Gull. Στομεταξύ, στις 8 Δεκεμβρίου, ο Ιαπωνικός Στρατός εισέβαλε στηΜαλαισία, στην Ταϋλάνδη και στο Χονγκ Κονγκ. Ουσιαστικάπ ρόκειται για την ίδια ημέρα κατά την οποία πραγματοποιή-θηκε και η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Ωστόσο, η επίθεσηστο Περλ Χάρμπορ καταγράφεται στις 7 Δεκεμβρίου (μία ημέρα νωρίτερα), αφού αυτό βρίσκεται ανατολικά της ΔιεθνούςΓραμμής Ημερομηνίας (International Date Line), η οποία χωρίζει

το «σήμερα» από το «αύριο».Η Δύναμη Gull συγκροτήθηκε από το 2/21 ΤΠ (επ ιτελείο μο

νάδας, λόχος διοίκησης, τέσσερις λόχοι τυφεκιοφόρων), διμοιρία του 18ου Λόχου Αντιαρματικών, διμοιρία του 2/11 ΛόχουΜηχανικού Εκστρατείας, ομάδα της 23ης Διμοιρίας Διαβιβάσεων, το 104 Τμήμα Τεχνικής Υποστήριξης (LAD) (4), διάφορατμήματα μονάδων υποστήριξης Διοικητικής Μέριμνας (ΔΜ)(μεταφορών, εφοδιασμού, κ.ά.), τμήμα του 2/12 Τάγματος Υγειονομικού Εκστρατείας, την 23η Οδοντιατρική Ομάδα και προσωπικό από το Σώμα Πληροφοριών. Με μια μικρή ενίσχυση,στις 20 Ιανουαρίου, αριθμούσε 1.160 άνδρες. Δ ιέθετε 26 οχήματα 1,51, 26 οπλοπολυβόλα, 10 μέσα πολυβόλα, 14 ελαφρά α

Προσωπικό της Βασιλικής Αυστραλιανής Αεροπ ορίας (RAAF) κατά τον ανεφοδιασμό σε καύσιμα ενός αεροσκάφους Hudson, στο αεροδρόμιο της Λάχα, λίγες ημέρες πριν την ιαπωνική εισβολή.

ντιαεροπορικά πολυβόλα και όλμους των 3 in. Το αυστραλιανό συγκρότημα μεταφέρθηκε στη νήσο

Αμπόν χωρίς να υπάρξει σχεδιασμός στον τομέα της αλυσίδαςδιοίκησης και ελέγχου των στρατευμάτων που συνολικά βρίσκονταν στο νησί. Αυτό, σε συνδυασμό με την έλλειψη σαφώνγραπτών οδηγιών από το αυστραλιανό Γενικό Ε π ιτελείο, δημιούργησε σοβαρά προβλήματα συνεργασίας μεταξύ του διοικητή της Δύναμης Gull και του διοικητή των ολλανδικών δυνάμεων, αντισυνταγματάρχη Γιόζεφ Κάπιτζ. Οι σχέσεις των δύοανδρών ήταν εγκάρδιες και δεν διαταράχθηκαν, ωστόσο δενυπ ήρξε αλληλοκατανόηση και συντονισμός, ενώ δεν σημειώθηκε κάποιο ουσιαστικά απ οτέλεσμα στις μεθόδους άμυνας

που υιοθετήθηκαν.Στις 23 Δεκεμβρίου, ο αντισυνταγματάρχης Ρόουτς έστει

λε επ ιστολή στον αντισυνταγματάρχη Ουίλιαμ Σκοτ, ο οποίοςείχε οριστεί σύνδεσμος στο Γενικό Ε π ιτελείο ειδικά για τη συγκεκριμένη επιχείρηση, και διεκτραγώδησε την κατάσταση,αιτούμενος συγκεκριμένες οδηγίες (αποστολή), επιπλέονπροσωπικό (τουλάχιστον δύο ακόμα λόχους τυφεκιοφόρων),υγειονομικό υλικό και οπλικά μέσα (πολυβόλα, πυροβολικό,όλμους, αντιαρματικά και αντιαεροπ ορικά όπλα). Την επόμενηημέρα με νέα επιστολή αιτήθηκε ακόμα περισσότερα τρόφ ιμα(33% επιπλέον των φόρτων που ήδη διέθετε), καθόσον -όπωςανέφερε- απ αιτείτο να υπ οστηρίζει και το προσωπικό της Αεροπορίας.

Ο αντισυνταγματάρχης Κάπ ιτζ διοικούσε περίπου 2.600άνδρες του Στρατού των ΟΑΙ (ΣΟΑΙ). Αυτοί συγκροτούσαν π έντε λόχους τυφεκιοφόρων με διάφορους Ινδονήσιους οπλίτεςκαι Ολλανδούς αξιωματικούς, έναν λόχο πολιτοφυλακής κυρίως με Ευρωπαίους, ένα σώμα εθνοφρουράς και έναν λόχοπολυβόλων με προσωπικό ανάμικτης προέλευσης και έναν λόχο με γηγενείς κατοίκους της νήσου. Οι λόχοι αυτοί στο σύνολό τους ήταν μειωμένης επάνδρωσης, τόσο σε στρατιώτεςόσο και σε αξιωματικούς και υπ αξιωματικούς. Η ολλανδική δύναμη διέθετε αριθμό σταθερών και ρυμουλκούμενων πυροβό-

Κατάταξη νεοσυλλέκτων στον Αυστραλιανό Στρατό.




Αναμνηστική φωτογράψιση του Β Λόχου του 2/21 ΤΓΊ, πριν την αναχώρησή του για τη νήσο Αμπόν.

λων (σχεδόν επτά πυροβολαρχιών), διαφόρων τύπων και διαμετρημάτων. Επιπλέον των χερσαίων τμημάτων, στο νησί υπήρχαν τέσσερα μαχητικά Brewster Buffalo (5) στο αεροδρόμιοτης Λάχα και δύο εξοπλισμένες ναυτικές άκατοι που είχαν α-

ναλάθει την π εριπολία και τη φρούρηση της εισόδου του κόλπου Αμπόν. Στη 6άση αερακάτων στη Χαλόνγκ στάθμευε μικρός αριθμός αμερικανικών αερακάτων Catalina. Οι δυνάμειςπου είχε στη διάθεσή του ο Κάπιτζ δεν επ αρκούσαν για τηνταυτόχρονη κάλυψη-άμυνα όλων των περιοχών τακτικής σημασίας της νήσου. Αυτές ήταν το αεροδρόμιο της Λάχα, η βάση υδροπλάνων στη Χαλόνγκ, οι π όλεις Αμπόν και Πάσο, οιδιάφορες ακτές που ήταν κατάλληλες για απόβαση (Χίτου Λά-μα, Χουτουμούρι, Πάσο, Μπατουγκόνγκ, Λατουχαλάτ) και οιπροσβάσεις με τις οποίες επικοινωνούσαν οι εν λόγω περιοχές. Ο Ολλανδός διοικητής προσπ άθησε να καλύψ ει τις πιθανότερες ακτές απόβασης στους κόλπους Μπαγκουάλα, Σέρικαι Ουάαϊ με κωλύματα κατασκευασμένα από κορμούς δέν

δρων και θαλάσσιες ναρκοθετήσεις. Σε πολλά άλλα σημεία είχαν προπαρασκευαστεί θέσεις άμυνας και οχυρώσεις. Οι κυριότερες από αυτές βρίσκονταν στην περιοχή του ισθμού Πάσο, φράσσοντας τα δρομολόγια που οδηγούσαν από τις βόρειες και ανατολικές ακτές προς την πόλη Αμπόν.

Το σχέδιο ενεργείας του Κάπ ιτζ π ροέβλεπε διεξαγωγή αμυντικών επιχειρήσεων σε τρεις φάσεις. Αρχικά, σχεδιάστηκεδιατήρηση της π εριοχής στο Πάσο ως κύριας βάσης, με ταυτόχρονη προώθηση τμημάτων σε διάφορα προπαρασκευα-σμένα σημεία πλησίον των π ιθανών ακτών απ όβασης και ενίσχυση των αμυντικών μέτρων στο αεροδρόμιο της Λάχα. Σε

περίπτωση επ ιτυχούς εχθρικής απόβασης, καθορίστηκε επ ιβράδυνση του εχθρού από τις ακτές προς την π εριοχή τουΠάσο. Στην ενδοχώρα θα τηρείτο εφεδρεία, η οποία θα χρησιμοπ οιείτο για να προσβληθούν οι ιαπωνικές δυνάμεις και να

διατηρηθεί ανέπαφη η π εριοχή της κύριας βάσης. Ο σχεδια-σμός αυτός εξασφάλιζε σχετική ευελιξία και ελευθερία κινήσεων στις ολλανδικές δυνάμεις, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα άμεσης αντίδρασης σε σχεδόν κάθε εχθρική προσπάθεια. Ετσι, σε εφαρμογή του ολλανδικού σχεδίου, στην απομακρυσμένη περιοχή Λατουχαλάτ - Ερί αναπ τύχθηκε μία ενι-σχυμένη διμοιρία, με αποστολή να διατηρήσει τις θέσεις τηςόσο μπορούσε π ερισσότερο και μόνο σε περίπτωση κινδύνουαποκοπής της να συμπ τυχθεί σε νέες θέσ εις βορειότερα στηνπεριοχή Αμαχούσου. Η νέα τοπ οθεσία, μαζί με το όρος Νόνα,είχε ιδιαίτερη σημασία, δ ιότι έφρασε τις προσβάσεις προς τηνπόλη Αμπόν από νότιες κατευθύνσεις και σε αυτήν η άμυναθα συνεχιζόταν με κάθε τίμημα. Για να καλυφθούν οι προσβά

σεις από την π εριοχή της Ρουτούνγκ αναπτύχθηκαν τμήματαεπιπέδου διμοιρίας σε προπαρασκευασμένες θέσ εις στα χωριά Σοϊαντιάτας, Ουαρού και Εμα, καθώς και σε προωθημένεςθέσ εις πλησίον της ακτής, ώστε να την ελέγχουν. Κατά ανάλογο τρόπο, δυνάμεις προωθήθηκαν στις π εριοχές Χίτου Λάμακαι Ουάαϊ - Τολεχού, με αποστολή να φράξουν τις προσβάσειςπρος Λάχα και Πάσο.

Η Δύναμη Gull αρχικά εγκαταστάθηκε στο στρατόπεδο Τα-ντούι, λίγα χιλιόμετρα βόρεια από την πόλη Αμπόν. Οταν ο α-ντισυνταγματάρχης Ρόουτς ενημερώθηκε για το σχέδιο άμυνας του Κάπιτζ, διαπίστωσε ότι οι θέσ εις άμυνας ήταν δυσανάλογα π ερισσότερες από τις δυνάμεις και τα διαθέσιμα πολεμικά μέσα των Ολλανδών, καθιστώντας το σχέδιο ενεργείαςδυσεφάρμοστο έως αναπ οτελεσματικό. Επίσης εκτίμησε ότι ηταυτόχρονη κάλυψη όλων των πιθανών ακτών απόβασης δενήταν ικανοπ οιητικά εφικτή με το διαθέσιμο προσωπικό. Αρχικά διατήρησ ε τρεις λόχους στο στρατόπεδο Ταντούι (A, Β καιD, υπό τη διοίκηση των ταγματάρχη Γουέστλεϋ, λοχαγού Πέ-ρυ και λοχαγού Νιούνχαμ αντίστοιχα) και προώθησε έναν λόχο(C, υπό τον λοχαγό Σάντυ) στη Λάχα. Λίγο αργότερα διέσπ ειρεπ ερισσότερο τις υπ ομονάδες του, ενδιαμέσως των ολλανδικών τμημάτων, απ οστέλλοντας έναν λόχο στο Πάσο, ενώ έναςλόχος ορίστηκε ως δύναμη αντεπιθέσεων. Ολοι οι λόχοι συνοδεύονταν και με τμήματα υπ οστήριξης μάχης και ΔΜ.

Στις 23 και 24 Δεκεμβρίου, ο Ρόουτς απ έστειλε δύο μηνύ-

Ανδρες του 2/21 ΤΠ σε π αλαιότερη εορταστική παρέλαση στο Αλμπουρυ της Νέας Νότιας Ουαλίας (Αυστραλία).

2 6 I Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η U T O P I A



.V

Ν . ε ρ ά μ

• Λιάνγκ

Γ5<Πί^Ν Ι ι Τάγμα Διμοιρία «Kure»

πολυβόλων

3ο Τ /228 ΣΠ

ΚόλποςΟυάαϊ

• Χίΐου Λαμα

\Τολεχού·

•p#,ό°

i X·0

Πόσο Κόλπος • Μπαγκουάλα

• ΜπατουγκόνγκΛατερι

• Χαλόνγκ

• Ταντούι

ΤάγμαC Λόχος ̂ Kure»

2/21 ΤΠ .Λάχα

Αμπόν · λ .

Μπενιένγκ{

. Κουντομάτιψ

κ/ · )

Β Λόχος iv V i 2/21 ΤΠ \2 S \ # (ουαου ηη. * _ · Εμα 11

κ ι

β Χουτουμούρι

• Ρουτούνγκ 11

Αμαχούσου Qp.• Ουαρού

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

: Ιάπωνες I I Αυστραλοί

Λ: Λόχος ΣΠ: Σύνταγμα Πεζικού

ΤΠ: Τάγμα Πεζικού

,siS * ΜττατουανγιούτV0 Ερί · ι

Α Λόχος [\V i Κόλπος Σέρι 2/21 ΤΠ

• Λατουχαλάτ

2ο Τ/228 ΣΠ

ο Τ/228 ΣΠ ^

κι 3ο Τ/228 ΣΠ

Κ Ι228 ΣΠ

Χάρτης των επιχειρήσεων στη νήσο Αμπόν.

ματα προς τους προϊσταμένους του, π αρουσιάζοντας τηντρέχουσα κατάσταση ζοφερή και ζητώντας εκ νέου προσωπικό, οπλισμό, μέσα και εφόδια. Δύο ημέρες μετά έλαβε απάντηση από το Γενικό Επ ιτελείο, σύμφωνα με την οποία τα πυ-ρομαχικά και τα τρόφιμα που είχε στη διάθεσή της η ΔύναμηGull κρίνονταν ικανοπ οιητικά και όφ ειλε -ο Ρ όουτς- σε συνεργασία με τις ολλανδικές δυνάμεις να αντεπ εξέλθει στηναποστολή του με ό,τι είχε στη διάθεσή του. Σε επόμενο μήνυμά του, την 1η Ιανουαρίου, ο Αυστραλός διοικητής υπ ήρξε πιο

δηκτικός, δηλώνοντας σχεδόν αηδιασμένος από την κατάσταση και αισθανόμενος εγκαταλελειμμένος στο νησί χωρίςβοήθεια. Τη νύκτα της 6ης προς 7η Ιανουαρίου, ιαπωνικά αεροσκάφη βομβάρδισαν το νησί, καταστρέφοντας δύο Hudsonκαι ένα Buffalo. Τέσσερις ημέρες αργότερα, ο Ρόουτς, με νέομήνυμά του, δήλωσε ότι η ιαπωνική επ ίθεση ήταν πλέον επικείμενη και π ρότεινε (ουσιαστικά ζήτησε) να μεταβεί στοΝτάργουιν για να μεταφ έρει π ληροφορίες και να συζητήσεισχέδιο ενεργείας.

Στις 10 Ιανουαρίου, το ολλανδικό μεταγωγικό πλοίο SS«Bantam» και το αυστραλιανό αντιτορπ ιλικό συνοδείας HMAS«Swan» (DE50) μετέφεραν στη νήσο Αμπόν 10 ερπ υστριοφόρα

Αναμνηστική φωτογράψιση του Α Λόχου του 2/21 ΤΠ, πριν την αναχώρησή του για τη νήσο Αμπόν.

(φέροντα οπλοπολυβόλο Bren), ένα ασθενοφόρο, δύο φορτηγά οχήματα, δύο μοτοσυκλέτες, τρόφιμα και πυρομαχικά ελαφρών όπλων και όλμων. Την ίδια ημέρα, ο Κάπιτζ κάλεσε τονΡόουτς στο διοικητήριό του στη Χαλόνγκ για να συζητήσουνεκ νέου το σχέδιο άμυνας του νησιού. Λόγω αδιαθεσίας τουδεύτερου , στη σύσκεψη συμμετείχε ο υποδιοικητής του, ταγματάρχης Μακράι. Ο Κάπ ιτζ μετέφερε στον Μακράι ότι οι διοικητές των λόχων τού ανέφεραν π ροβλήματα συνεργασίας μετα αυστραλιανά τμήματα. Εκτιμώντας ότι αυτή η έλλειψη συ

ντονισμού οφειλόταν στη διαφορετική γλώσσα ομιλίας τωνδύο δυνάμεων, π ρότεινε στον Αυστραλό υπ οδιοικητή να δια-

Ι Τ Ρ Α Τ Ι ί Ι Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α I 27




Ω Ν


2 0 1 3



χωρίσουν την π εριοχή ευθύνης και να αναλάβει η Δύναμη Gullείτε τον βόρειο τομέα (Χίτου Λάμα - Πάσο) είτε τον νότιο (όρος Νόνα - Αμαχούσου - Λάχα). Ο Μακράι επ έλεξε τον δεύτερο τομέα, επιλογή η οποία στη συνέχεια εγκρίθηκε και απότον Ρόουτς. Τις επ όμενες ημέρες υλοπ οιήθηκαν επί του εδάφους σι αλλαγές των θέσεων ανάπ τυξης των στρατευμάτων,καθώς και οι απαραίτητες μεταφορές πυρομαχικών, νερού,τροφίμων, εφοδίων και υλικών.

Σύμφωνα με τη νέα κατανομή π εριοχής ευθύνης, στην π εριοχή του Ερί μετέβη ο Α Λόχος, ενώ μία διμοιρία του Λόχου Βαναπ τύχθηκε στο ακρωτήριο Μπ ατουανγιούτ. Μία άλλη αυστραλιανή διμοιρία, με ομάδα μηχανικού και δύο ερπ υστριοφόρα, προωθήθηκε στην περιοχή Λατουχαλάτ, έχοντας την ίδια αποστολή με αυτήν της ολλανδικής διμοιρίας που αντικατέστησε. Ο D Λόχος και το επ ιτελείο του τάγματος μετέβησανστην περιοχή Αμαχούσου - όρος Νόνα. Το μεγαλύτερο μέροςτου λόχου διέθετε οχήματα έχοντας τη δυνατότητα να επέμ-6ει αμέσως είτε π ρος το Ερί (νότια) είτε π ρος την Μπ εντένγκ(βόρεια). Στην περιοχή του όρους Νόνα π ροωθήθηκε μία διμοιρία προς κάλυψη του λόχου από την εν λόγω κατεύθυνση.

Το υπόλοιπο των τμημάτων διοικητικής μέριμνας (Β Κλιμάκια)

μετέβησαν στο Κουνταμάτι. Το αεροδρόμιο της Λάχα ανατέθηκε στους λόχους C (υπό τη διοίκηση τώρα πια του λοχαγούΓουότσορν, λόγω ασθένειας του λοχαγού Σάντυ) και Β, μείονμία διμοιρία, με τέσσερα ερπυστριοφόρα, τρεις όλμους καιτμήματα υποστήριξης. Στη Λάχα, επίσης, βρισκόταν ολλανδικό τμήμα δύναμης 300 περίπου ανδρών, με δύο αντιαεροπ ορικά πυροβόλα Bofors των 40 mm.

Στις 13 Ιανουαρίου, ο Ρόουτς ξαναέστειλε μήνυμα στο αυστραλιανό Γενικό Επ ιτελείο και ανέφερε την εκτίμησή του ότι,χωρίς αεροπορική και ναυτική υπ οστήριξη, τα αμυνόμενα τμήματα της νήσου Αμπόν δεν θα μπορούσαν να αντισταθούν απ οτελεσματικά παρά μόνο μία ημέρα απ έναντι στις επερχόμε-νες συνδυασμένες ιαπωνικές δυνάμεις. Ακόμη περισσότερο

αιτήθηκε, για την απ οφυγή άσκοπης απώλειας πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού, την άμεση εκκένωση της νήσου από τααυστραλιανά στρατεύματα. Η απάντηση που δέχθηκε ήτανμια αυστηρή διαταγή να σταματήσει να υπ οβάλλει άλλα μηνύματα και μια δήλωση-ενημέρωση ότι η σθεναρή άμυνα των αυστραλιανών δυνάμεων είχε ιδιαίτερη σημασία, διότι θα επ ηρέαζε σημαντικά τις μελλοντικές σχέσεις Αυστραλίας και Ολλανδικών Ανατολικών Ινδιών. Την επόμενη ημέρα έλαβε νέο μήνυμα, με το οποίο ενημερώθηκε ότι του αφαιρέθηκε η διοίκησητης Δύναμης Gull και πως ο αντισυνταγματάρχης Σκοτ ήδη κα-τευθυνόταν αεροπορικώς προς το νησί, για να τον αντικαταστήσει στα καθήκοντά του.

Ο αντισυνταγματάρχης Λέναρντ Ρόουτς κατατάχθηκε στον Αυστραλιανό Στρατό τον Αύγουστο 1914 ως απλός στρατιώτης και υπ ηρέτησε στην Καλλίπολη και στη Γιλλία. Πολύ γρήγορα εξελίχθηκε στην ιεραρχία και τον Δεκέμβριο 1916 προήχθη σε ανθυπολσχαγό. Από το 1918 έως το 1921 υπηρέτησε στον Ινδικό Στρατό (Αφγανιστάν, Περσία). Επ ιστρέφοντας στην Αυστραλία κατατάχθηκε εκ νέου και υπ ηρέτησε σε διάφορες μονάδες και επιτελεία μέχρι το

1934, όταν προήχθη σε ταγματάρχη τοπ οθετούμενος στο επ ιτελείο της 4ης ΜΠ.

Στις 16 Ιανουαρίου, το αεροδρόμιο της Λάχα δέχθηκε αεροπορική προσβολή. Τα δύο ολλανδικά μαχητικά που απογειώθηκαν για να αντιμετωπ ίσουν την απειλή, σύντομα καταρρί-φθηκαν. Οι Ιάπωνες κατόρθωσαν να καταστρέψ ουν μερικώςτον διάδρομο και ορισμένες αποθήκες καυσίμων, ενώ προκά-λεσαν ελάχιστες απώλειες στους αμυνομένους. Η επιδρομή,όμως, είχε ως συνέπεια το αμερικανικό π ροσωπικό να αποχωρήσει από το νησί με όσα υδροπ λάνα ήταν επιχειρησιακά. Το

βράδυ της ίδιας ημέρας αφίχθη στη νήσο Αμπόν ο αντισυ-νταγματάρχης Σκοτ (6) και το πρωί της επομένης αποχώρησεο αντισυνταγματάρχης Ρόουτς. Αμέσως, ο νέος Αυστραλός διοικητής προέβη σε αναγνωρίσεις, εξέταση των αμυντικών θέσεων και των δυνάμεών του, καθώς και σε εκτίμηση της κατάστασης.

Με όλα τα παραπάνω γεγονότα η Δύναμη Gull, εν αναμονήεχθρικής απόβασης, βρέθηκε στα μέσα Ιανουαρίου στη δυσάρεστη θέση να διευθετεί εκ νέου τις θέσεις της και την αμυντική της διάταξη, λόγω των αλλαγών τομέων ευθύνης, και ναέχει μόλις αποκτήσει νέο διοικητή που δεν γνώριζε ούτε τοπροσωπικό του, αλλά ούτε και τον τομέα επ ιχειρήσεων. Αυτέςοι συνθήκες επηρέασαν δυσμενώς και το ηθικό του προσωπι

κού. Ευτυχώς για τους Αυστραλούς, ο υπ οδιοικητής του τάγματος, ταγματάρχης Μακράι, ήταν ένας ιδιαίτερα ικανός αξιωματικός που έχαιρε του σεβασμού και της εμπ ιστοσύνης τωνανδρών του.

Στις 24 Ιανουαρίου σημειώθηκε νέα αεροπορική προσβολήαπό αεροσκάφη των ιαπωνικών αεροπ λανοφόρων «Soryu» και«Hiryu». Τέσσερις ημέρες αργότερα, κάθε εναπ ομείναν αυστραλιανό αεροπ ορικό τμήμα αποχώρησε από την Αμπόν καιστο νησί π αρέμειναν μόνο χερσαίες δυνάμεις.

ΙΑΠΠΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣΟ Ιαπωνικός Στρατός, μετά την κατάληψη του Χονγκ Κον-

γκ (26 Δεκεμβρίου), συνέχισε την π ροέλασή του νοτιότερα.Στις 24 Ιανουαρίου κατέλαβε το Κεντάρι στη νήσο Κελέβη καιτο Μπαλικπαπάν στη Βόρνεο, ενώ ήταν φανερό ότι δεν θασταματούσε εκεί. Η προώθηση των ιαπωνικών δυνάμεων π ροςτην κατεύθυνση των νήσων Αμπ όν και Τιμόρ απέβλεπε στηδιακοπή των γραμμών επικοινωνιών μεταξύ Αυστραλίας καινήσου Ιάβας, προκειμένου να απομονώσουν και στη συνέχειανα εισβάλουν στη δεύτερη. Απ ώτερος σκοπός τους ήταν η κατάληψη υπ αρχουσών ή η δημιουργία νέων ναυτικών και αεροπορικών βάσεων για να αντιμετωπ ίσουν απ οτελεσματικά πιθανή αυστραλιανή ενέργεια από την κατεύθυνση του Ντάργουινκαι να ασφαλίσουν τις κατακτήσεις τους στην Ινδονησία.

Προς τη νήσο Αμπόν κατευθύνθηκε το Ιαπωνικό Ανατολικό Συγκρότημα (ΙΑΣ), υπό τη διοίκηση του υπ οστρατήγου Τα-κέο Ιτο (7). Το προσωπ ικό του προερχόταν κυρίως από την ιαπωνική 38η ΜΠ, η οπ οία είχε συμμετάσχει στην κατάληψη τουΧονγκ Κονγκ. Στις 12 Ιανουαρίου, η εν λόγω δύναμη μετέβηστο Νταβάο της νήσου Μιντανάο των Φιλιππινών και επί 11 ημέρες ασχολήθηκε με θέματα π ροετοιμασίας και εκπαίδευσης. Αναχώρησε προς τη νήσο Αμπόν στις 27 Ιανουαρίου.

Η συγκρότηση του ΙΑΣ, το οπ οίο π εριελάμβανε περίπου5.300 άνδρες, 400 άλογα και 110 οχήματα, ήταν: Επ ιτελείο της38ης ΜΠ, 228 Σύνταγμα Πεζικού (ΣΠ), ίλη ελαφρών αρμάτων,λόχος αντιαρματικών, μοίρα ορειβατικού π υροβολικού, δύοπ υροβολαρχίες αντιαεροπ ορικού π υροβολικού, δύο λόχοι μηχανικού, τμήμα Αυτοκρατορικής Φρουράς (Konoe Shidan), οργανικά στοιχεία διαβιβάσεων και μονάδες υπ οστήριξης ΔΜ.Για τη μεταφορά του χρησιμοποιήθηκαν π έντε μεταγωγικά

2 8 I Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α



Η μπάντα του αυστραλιανού 2/21 Τάγματος Πεζικού.

(«Miike Maru», «Africa Maru», «Ryoyo Maru», «Zenyo Maru» και«Yamaura Maru»), με συνοδεία μεγάλου αριθμού π ολεμικώνπλοίων διάφορων τύπων. Κατά την προώθησή του, εν πλω,π ροστέθηκε στο ΙΑΣ και η 1η Ειδική Δύναμη Πεζοναυτών Kureτου Ιαπωνικού Ναυτικού, δύναμης 850 περίπου ανδρών (τρεις

λόχοι τυφεκιοφόρων και ένας λόχος πολυβόλων), μεταφερό-μενη από το καταδρομικό «J intsu». Η όλη επιχείρηση υπ οστη-ρίχθηκε από τα αεροσκάφη των αεροπ λανοφόρων «Soryu» και«Hiryu». Μ εταξύ των κλάδων των ιαπωνικών δυνάμεων δεν υπήρχε κοινή (συνδυασμένη) διοίκηση. Είχε, όμως, διατεθεί εκατέρωθεν μεγάλος αριθμός αξιωματικών συνδέσμων σε όλατα επ ίπεδα διοίκησης, για τον συντονισμό των επιχειρήσεων.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Νόιιο τμήμα (31 Ιανουαρίου)

Τις απ ογευματινές ώρες της 30ης Ιανουαρίου, τα παρατηρητήρια του όρους Νόνα διέκριναν τον ιαπωνικό στόλο να παρακάμπ τει το νησί κατευθυνόμενος νότια. Επρόκειτο για ελιγμό παραπλάνησης. Αμέσως η ολλανδική διοίκηση διέταξε νακαταστραφούν τα απ οθέματα καυσίμων και πυρομαχικών ταοποία είχαν παραμείνει στη 6άση των υδροπλάνων και στο αεροδρόμιο. Στη 01.00 της 31ης Ιανουαρίου, ο ιαπωνικός στόλοςεπέστρεψε στην Αμπόν και ξεκίνησε η απόβαση. Η ενέργειαδεν έγινε αντιληπτή και π ραγματοπ οιήθηκε ουσιαστικά χωρίςαντίσταση. Το 1/228 ΤΠ απ οβιβάστηκε (από το «Zenyo Maru») αριστερά (δυτικά) π λησίον της Ρουτούνγκ, το 3/228 ΤΠ (από το«Africa Maru») στο κέντρο και το 2/228 ΤΠ (από το «Yamaura

Maru») απ οβιβάστηκε δεξιά, ανατολικότερα από το Χουτου-μούρι. Η διοίκηση του συντάγματος και τα υπόλοιπα τμήματααποβιβάστηκαν από το «Miike Maru». Μέχρι τις 03.00, η απόβαση είχε ολοκληρωθεί, εκτός π υροβολικού και βαρέων μέσων.

Το 1/228 ΤΠ (ταγματάρχης Χαγιακάβα) κινήθηκε νοτιοδυτικάστην κατεύθυνση Εμα - Σοϊαντιάτας - π όλη Αμπόν. Το 3/228

ΤΠ (ταγματάρχης Νισιγιάμα) ακολούθησε κατεύθυνση εγκάρσια ως προς τη χερσόνησο Λέιτιμορ, επίσης προς την π όληΑμπόν. Με αυτές τις δύο π ροσπάθειες, υπό τη διοίκηση του228 ΣΠ του αντισυνταγματάρχη Ντόι, ο υπ οστράτηγος Ιτο επε-δίωξε τον διαχωρισμό των αντιπάλων του. Το 2/228 ΤΠ (ταγματάρχης Κιμούρα) ακολούθησε την ακτογραμμή κατευθυνόμε-νο βόρεια προς την π εριοχή Πάσο. Ντόπ ιοι κάτοικοι που συνε-

λήφθησαν χρησιμοπ οιήθηκαν ως οδηγοί.Στο μεταξύ, από τις απ ογευματινές ώρες της π ροηγούμε

νης ημέρας, ο σταθμός διοίκησης του αντισυνταγματάρχηΚάπ ιτζ είχε μεταφ ερθεί κοντά στο Πάσο. Παρά τη μείωση τηςαπόστασης από τις αμυντικές θέσεις, η επ ικοινωνία διοίκησης- μαχόμενων τμημάτων παρουσίαζε δυσκολίες, διότι δεν υπήρχαν σταθμοί ασυρμάτου παρά μόνο ενσύρματα μέσα. Στην

περιοχή είχαν αναπ τυχθεί, σε πέντε επιμέρους τομείς, τρειςενισχυμένοι λόχοι του ΣΟΑΙ, υποστηριζόμενοι από εννέα π υροβόλα διάφορων διαμετρημάτων.

Το 2/228 ΤΠ, εκμεταλλευόμενο τη βλάστηση της ζούγκλας,π ροσέγγισε τις ολλανδικές γραμμές σε απόσταση 100 μ., χωρίς να γίνει αντιληπτό, και εντόπ ισε κενό στην αμυντική διάταξη, το οποίο είχε π ροκληθεί από την εσπευσμένη μετακίνηση μίας ολλανδικής διμοιρίας λίγο νωρίτερα. Ομάδες που ει-σήλθαν στο κενό αυτό έκοψ αν τα τηλεφωνικά καλώδια που εντόπ ισαν, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα η ολλανδική διοίκησηνα απολέσει την εικόνα της κατάστασης. Γρήγορα, οι αντίπ αλες δυνάμεις συνεπλάκησαν μεταξύ τους. Οι ταυτόχρονες,από διαφορετική κατεύθυνση, κυκλωτικές επ ιθέσεις των ια

πωνικών λόχων και η έλλειψ η επικοινωνιών π ροκάλεσαν σύγχυση στα ολλανδικά τμήματα επ ηρεάζοντας το ηθικό τους καιτην αντίσταση που προέβαλαν. Παρόλα αυτά προσπάθησαν ναοργανώσουν π εριμετρική άμυνα και να αντιμετωπ ίσουν την ιαπωνική επίθεση.

Τις απογευματινές ώρες υπ ήρξε διακοπή της σύγκρουσηςγια μικρό χρονικό διάστημα, όταν π ραγματοπ οιήθηκε προσπ άθεια συνθηκολόγησης από τους Ολλανδούς. Η επ ίδειξη«λευκής σημαίας» οφειλόταν στην πρωτοβουλία δύο διοικητών λόχων οι οπ οίοι οδηγήθηκαν σε αυτήν την ενέργεια μηνέχοντας καμιά επαφή με τον διοικητή τους επί μακρόν, καθώς δεν βρισκόταν στον σταθμό διοίκησης. Η προσπάθειαδεν τελεσφόρησε και η επίθεση συνεχίστηκε. Σύντομα, ιαπω

νικά τμήματα εισέβαλαν στις ολλανδικές θέσεις αναγκάζοντας τους αμυνομένους να παραδοθούν. Στις 03.00 της 1ηςΦεβρουάριου, στην περιοχή του Λ άτερι συνελήφθη και ο α-ντισυνταγματάρχης Κάπιτζ.

Η κίνηση των δύο άλλων ιαπωνικών ταγμάτων πραγματο-π οιήθηκε χωρίς αξιόλογη αντίσταση. Τα ολλανδικά τμήματαστις π εριοχές αρχικά της Ρουτούνγκ και στη συνέχεια των χωριών Εμα και Σοϊαντιάτας, παρά την αρχική αντίστασή τους,ανατράπηκαν -π ολύ π ιο εύκολα από ό,τι θα ανέμενε κάποιος-και οι επ ιτιθέμενοι κατά τις απ ογευματινές ώρες π ροσέγγισαν την πόλη Αμπόν. Η ιαπωνική προέλαση θα ήταν ακόμα ταχύτερη, εάν δεν είχε να ξεπεράσει, ως σχεδόν συνεχές εμπόδιο, το π εριβάλλον της π υκνής βλάστησης και του δύσβατου

εδάφους.Οι Αυστραλοί δεν ενημερώθηκαν για τις ιαπωνικές αποβά-

Τ Ρ Α Τ Μ Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α I 29



Οι εγκαταστάσεις στο Ταντούι χρησιμοποιήθηκαν από τους Ιάπ ωνες ως στρατόπ εδο Αυστραλών αιχμαλώτων.

σεις άμεσα. Παρόλα αυτά, συνειδητοπ οίησαν γρήγορα τι είχεσυμβεί, αλλά μετά την εκδήλωση των ιαπωνικών ενεργειών.Αλλωστε, τα ιαπωνικά πλοία στις νότιες ακτές, με το π ρώτοφως της 31ης Ιανουαρίου, ήταν ευδιάκριτα από τα π αρατηρη

τήρια του όρους Νόνα. Η ταχεία προσέγγιση των Ιαπώνωνστην περιοχή της πρωτεύουσας του νησιού ανάγκασε τον α-ντισυνταγματάρχη Σκοτ να μετακινήσει τον σταθμό διοίκησήςτου νοτιότερα της Αμαχούσου. Κατά την ημέρα αυτήν, οι αυστραλιανές δυνάμεις δεν συγκρούστηκαν με τους Ιάπωνες.

Νόιιο ιμημα (1 Φεβρουάριου)Με το π ρώτο φως της 1ης Φεβρουάριου, το 2/228 ΤΠ είχε

σχεδόν ολοκληρώσει τον αντικειμενικό του σκοπό, έχονταςπια υπό τον έλεγχό του όλη την π εριοχή νότια του κόλπουΜπ ίνερ (Λ άτερι- Χαλόνγκ-Τ αντούι). Τμήμα του κατευθύνθη-κε προς τη Λάχα, προς υποβοήθηση της εκεί επ ιθετικής ε

νέργειας, χωρίς όμως τελικά να π ρολάβει να εμπ λακεί στον αγώνα.

Τα 1/228 και 2/228 ΤΠ, ανατρέποντας κάθε ολλανδική αντίσταση, μέχρι τις μεσημβρινές ώρες ανέκτησαν τον πλήρη έλεγχο της πόλης (Αμπόν) και κατευθύνθηκαν νότια. Με αυτόντον τρόπο η Δύναμη Gull, η οποία είχε ταχθεί αμυντικά για νααντιμετωπ ίσει επ ίθεση από νότιες κατευθύνσεις, βρέθηκε τώρα ουσιαστικά με τον εχθρό στα νώτα της. Η ιαπωνική π ροέλαση προσβλήθηκε από ολλανδικά και αυστραλιανά τμήματακαι ανακόπ ηκε. Οι επ ιτιθέμενοι επιχείρησαν υπ ερκερωτική ενέργεια προς την ίδια κατεύθυνση, επ ιδιώκοντας τη δημιουργία ρήγματος ανάμεσα στα τμήματα νότια του Κουνταμάτι (ΒΚλιμάκια Αυστραλών) και της Μπ εντένγκ, μεταξύ των οποίωνδεν υπήρχε επικοινωνία. Οι θέσ εις των αμυνομένων βλήθηκανμε πυροβολικό που είχε στο μεταξύ απ οβιβαστεί και προωθηθεί στη γραμμή των συγκρούσεων. Πρώτα εξουδετερώθηκαντα ολλανδικά τμήματα στην Μπ εντένγκ και στη συνέχεια ταπυρά κατευθύνθηκαν στις αυστραλιανές θέσεις στο Κουνταμάτι. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, ιαπωνικά πολεμικά πλοίαεισήλθαν στον κόλπο Αμπόν προς υποστήριξη των ιαπωνικώνεπ ιθέσεων και στις δύο χερσονήσους. Από αυτά, ένα ναρκαλι-ευτικό προσέκρουσε σε νάρκη και βυθίστηκε.

Οι επ ιθετικές π ροσπάθειες των Ιαπώνων συνεχίστηκανόλη την υπόλοιπη ημέρα. Οι Αυστραλοί και οι Ολλανδοί προέ-βαλαν σθεναρή αντίσταση, ενώ στον αγώνα συμμετείχε όλο τοπροσωπικό ανεξαρτήτως ειδικότητας. Οι αντίπαλες δυνάμειςσυγκρούονταν σε διάφορα σημεία στην ευρύτερη περιοχή,χωρίς σαφές και ευδιάκριτο μέτωπο.

Οι στρατιώτες Ντέιβιντ Αρθουρ και Φρεντ Χάτσινς του 2/21 ΤΠ, κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους, πριν την αναχώρηση για τη νήσο Αμπόν.

Αξιωματικοί και οπ λίτες του 2/21 ΤΠ κατά τη διάρκεια διαλείμματος.

Οι Ιάπωνες, λόγω των απωλειών που είχαν, αποφάσισαν νασταματήσουν την π ροσπάθειά τους για λίγο και να προετοιμάσουν νυκτερινή επ ίθεση μετά το τελευταίο φως. Οι Αυστραλοίεκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία για να αναδιατάξουν μερικώςτις δυνάμεις τους και έτσι το τμήμα από το Μπ ατουανγιούτμετακινήθηκε στην Αμαχούσου, για να ανακουφ ίσει τους εκείκαταπ ονημένους στρατιώτες. Μεταξύ των τμημάτων της αυστραλιανής Δύναμης Gull τώρα βρίσκονταν και διάφορα τμή

ματα ολλανδικών δυνάμεων, τα οποία είχαν συμπ τυχθεί απότην π εριοχή της π όλης Αμπόν. Μία διμοιρία (υπολοχαγόςΑντερσον) διατάχθηκε να μετακινηθεί στο όρος Νόνα προς ενίσχυση των εκεί αμυνόμενων δυνάμεων (διμοιρία υπολοχα-γού Τζίνκινς), καθώς είχαν ήδη συμπ λακεί με δυνάμεις του1/228 ΤΠ. Νωρίτερα, στον τομέα αυτόν, οι επ ιτιθέμενοι προσπ άθησαν να εξαπατήσουν τους Αυστραλούς προσπ οιούμενοιιθαγενείς κατοίκους, αλλά το μόνο που κατάφεραν ήταν απλώς να πλησιάσουν σε πολύ μικρή απόσταση. Με τη χρήσηχειροβομβίδων και πολυβόλων οι Αυστραλοί κατάφεραν τελικά να απωθήσουν κάθε ιαπωνική προσπάθεια.

Η ιαπωνική επ ίθεση επαναλήφθηκε στις 20.00 και μετά από

Στρατιώτης του Α Λόχου του 2/21 ΤΠ, σε θέση όλμου στην περιοχή Ερί, πριν την ιαπωνική απόβαση.




Αεροσκάφη Lockheed Hudson της Βασιλικής Αυστραλιανής Αεροπορίας (RAAF), με χαρακτηριστική έλλειψη πυργίσκου πολυβόλων.

δύο π ερίπου ώρες μάχης οι επ ιτιθέμενοι κατόρθωσαν να ανατρέψ ουν τις γραμμές των Αυστραλών στην Αμαχούσου και νααναγκάσουν τον αντισυνταγματάρχη Σκοτ να διατάξει σύμπτυξη των ανδρών του νοτιότερα.

Νόιιο ιμήμα (2 Φεβρουάριου)

Κατά τη διάρκεια της νύκτας της 1ης προς 2α Φεβρουάριου, η διμοιρία του υπολοχαγού Τζίνκινς στο όρος Νόνα, για ναμην αποκοπεί, μετακινήθηκε νοτιοδυτικά. Με το πρώτο φωςτης 2ας Φεβρουάριου, από τις νέεςθέσ εις της, διαπίστωσε ότι η φίλιατοπ οθεσία στο Κ ουνταμάτι και η τοποθεσία Αμαχούσου είχαν εκκενωθεί. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα,ανάλογα είχε συμπ τυχθεί και η διμοιρία του Αντερσον, εγκαταλείπονταςτο όρος Νόνα εξολοκλήρου στα χέρια των Ιαπώνων.

Η κύρια δύναμη των Αυστραλών,

υπό την π ίεση των Ιαπώνων, συμπ τύ-χθηκε ακόμη νοτιότερα προς το Ερί.Για την κάλυψη της ενέργειας οι διαθέσ ιμοι όλμοι π ραγματοποίησαν ένασυνεχές μπαράζ βολών μέχρι υπ ερθέρμανσης των σωλήνων, ενώ τα τελευταία τμήματα συμπ τύχθηκαν σεστενή επ αφή με τον εχθρό. Η κατάσταση των αμυνομένων ήταν πια απελπιστική, έχοντας εξαντληθεί απότην έλλειψη ύπνου και φαγητού.

Οι θέσ εις στο Ερί έγιναν στόχοςιαπωνικών αεροπλάνων και π ολεμι

κών πλοίων. Κατόπ ιν αυτού, ο αντισυ-νταγματάρχης Σκοτ διέταξε την εκ

κένωση της περιοχής κατά μήκος του παραλιακού δρόμου καιτα τμήματα αναζήτησαν απόκρυψη στη βλάστηση των π αρακείμενων λόφων. Ο ζωτικός χώρος που ήταν διαθέσιμος στηναυστραλιανή δύναμη για τακτικούς ελιγμούς είχε πλέον περιοριστεί δραματικά.

Τις πρώτες νυκτερινές ώρες πραγματοπ οιήθηκε σύσκεψημεταξύ των ανώτερων Αυστραλών αξιωματικών για να επανε-

κτιμηθεί η κατάσταση. Συζητήθηκαν η μεγάλη κούραση τουπροσωπικού, οι π εριορισμένες δυνατότητες σε νερό και τρό φιμα, η αδυναμία πραγματοπ οίησης αντεπίθεσης λόγω της

μορφολογίας του εδάφους αλλά και οκίνδυνος από την π αραμονή στις παρούσες θέσεις. Ηταν τόσο μεγάλη ηκούρασή τους, ώστε ένας από αυτούςαπ οκοιμήθηκε και έπεσε από τη θέσηόπου καθόταν. Αναπ όφευκτα συζητή-θηκε η περίπτωση της παράδοσης, α-π ορρίφθηκε όμως κυρίως λόγω της επ ιμονής του ταγματάρχη Μακράι που είχε αντίθετη άποψη.

Νόιιο ιμήμα (3 Φεβρουάριου)Κατά τη διάρκεια της νύκτας, οι Ιά

πωνες δεν εκδήλωσαν καμία ενέργεια, ίσως για να αποφύγουν π ερισσότερες απώλειες, εκτιμώντας ότι η παράδοσητων αντιπάλων τους ήταν π λέον θέμαχρόνου. Πολλοί Αυστραλοί αλλά και

Ιάπωνες αιχμάλωτοι, μετά τη λήξη του Β’ ΠΠ, υπό την επίβλεψη Αυστραλών στρατιωτών, π ραγματοποιούν εκταφή των οστών δολοφονημένων Αυστραλών, στην περιοχή του αεροδρομίου της Λάχα.

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α 131



Η νότια ακτή απ όβασης της κύριας ιαπωνικής προσπ άθειας, σήμερα.

προσωπικό των ολλανδικών δυνάμεων αποφάσισαν να διαφύγουν στη ζούγκλα και να αναζητήσουν διεξόδους διαφυγής, σεμια προσπάθεια να αποφύγουν τη διαφαινόμενη αιχμαλωσία.

Πράγματι, με την ανατολή του ηλίου, ο διοικητής της Δύναμης Gull, όταν διέκρινε ότι στην απ έναντι όχθη του κόλπου,στη Λάχα, είχε υψ ωθεί ιαπωνική σημαία, αποφάσισε -ως μοναδική λύση π ια- την π αράδοση των δυνάμεών του. Για τονλόγο αυτόν απ έστειλε τον αξιωματικό ιατρό της μονάδας, λοχαγό Αϊτκεν, να συζητήσει με τους Ιάπωνες τους όρους τηςπαράδοσης. Ο αντισυνταγματάρχης Σκοτ έδωσε την ευκαιρίαστους Ολλανδούς που βρέθηκαν να μάχονται μαζί με τα αυστραλιανά τμήματα να παραδοθούν π ρώτοι (ξεχωριστά), όμως αυτοί επ έλεξαν να π αραδοθούν μαζί με τους Αυστρα

λούς. Κατά την παράδοση όλα τα όπλα καταστράφηκαν, ταπυρομαχικά θάφτηκαν και οι χειροβομβίδες εξουδετερώθηκαν. Η όλη διαδικασία έγινε ακόμα πιο οδυνηρή για τους ητ-τημένους, όταν οι Ιάπωνες άρχισαν να φωτογραφίζουν και νακινηματογραφούν τους π αραδιδόμενους.

Βόρειο ιμιίμαΣτη 01.30 εκδηλώθηκε στις βόρειες ακτές η απόβαση της

1ης Δύναμης Πεζοναυτών Kure (αντιπλοίαρχος Γιοσιγιούκι)και του 10ου Λόχου (8) του 3/228 ΤΠ με διμοιρία πολυβόλωνκαι άλλα μέσα υπ οστήριξης μάχης και ΔΜ (από τα «RyoyoMaru» και «J intsu»). Η ενέργεια αντιμετώπ ισε π εριορισμένη αντίσταση από τις ολλανδικές δυνάμεις. Τα αμυντικά πυρά όλμων δεν π τόησαν τους Ιάπωνες που πολύ γρήγορα ανέτρεψ αντα ολλανδικά τμήματα και άρχισαν να κινούνται ταχύταταπρος το εσωτερικό της νήσου. Οι επ ιτιθέμενο ι έλαβαν επαφήμε την περιοχή της Λάχα τις απ ογευματινές ώρες της 31ης Ια-νουαρίου. Καθόλη τη διάρκεια της επ όμενης ημέρας πραγμα-τοπ οιήθηκαν συγκρούσεις μεταξύ των δύο πλευρών, κατά τιςοπ οίες κυριάρχησαν π υρά όλμων και πολυβόλων. Τόσο οι Αυστραλοί όσο και οι Ολλανδοί μάχονταν χωρίς να έχουν επ ικοινωνία με τις διοικήσεις τους στο νότιο τμήμα του νησιού. Στις02.00 της 2ας Φεβρουάριου, ιαπ ωνικές ομάδες κατόρθωσαννα εισέλθουν, υπό την απόκρυψη του σκότους, στις αμυ ντικές γραμμές των Αυστραλών. Πολύ γρήγορα προέκυψ αν συμπ λοκές σώμα με σώμα με αυστραλιανά τμήματα που έσπευ-σαν να τις αναχαιτίσουν. Το απ οτέλεσμα κατέδειξε ότι σε αυτό το είδος αγώνα οι Αυστραλοί ήταν π ιο καλά εκπαιδευμένοιαπό τους Ιάπωνες, αφού οι δεύτεροι δεν κατόρθωσαν να υ-

περισχύσουν. Παρόλα αυτά, με το πρώτο φως η ιαπωνική επ ίθεση συνεχίστηκε με σφοδρότητα, έχοντας και την υπ οστήριξη πυρών πυροβολικού και Αεροπ ορίας. Η απεγνωσμένη αντίσταση των Αυστραλών υπ ήρξε γενναία, γεγονός που αργότερα σχολιάστηκε θετικά και από τον Ιάπωνα διοικητή, αλλάδεν αρκούσε. Μέχρι τις 10.00, η π ίεση των επ ιτιθέμενων έφ ερε απ οτέλεσμα, αφού από εκείνη τη στιγμή πια κάθε οργανωμένη αντίσταση άρχισε να εξασθενεί με γρήγορο ρυθμό. Μι

κρές ομάδες και μεμονωμένα άτομα προσπάθησαν να διαφύγουν στη ζούγκλα, ενώ οι π ερισσ ότεροι αιχμάλωτοι συνελή-φθησαν αιχμάλωτοι.

Η κατάληψη του αεροδρομίου ουσιαστικά επ ιτεύχθηκεμόνο από τη Δύναμη Kure, καθώς, όταν έφθασε στον χώρο ο10ος Λόχος του 3/228 ΤΠ, μετά από μια προσπάθεια κυκλωτικής κίνησης από βόρεια κατεύθυνση, οι αμυνόμενοι είχανήδη π αραδοθεί.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΗ 4η Φεβρουάριου βρήκε τους Ιάπωνες κυρίαρχους επί

της νήσου Αμπόν, αφού κάθε αντίσταση είχε εξαλειφθεί και

το μεγαλύτερο μέρος από τους αμυνομένους είχε συλληφθείαιχμάλωτο. Ο αριθμός των απ ωλειών των αντιπάλων δεν έχειποτέ καθοριστεί με ακρίβεια, ιδιαίτερα του ΣΟΑΙ. Οι απώλειες, μετά τη λήξη των επιχειρήσεων, αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο, διότι πολλοί αξιωματικοί και οπ λίτες εκτελέστηκανμαζικά από τους Ιάπωνες στις 6 Φεβρουάριου και στο διάστημα 15-20 Φεβρουάριου. Ακόμη π ερισσότερο, όταν η Αμπόν απ ελευθερώθηκε, το 75% των φυλακισμένων αιχμαλώτων είχεπ εθάνει από τις κακουχίες. Μετά τον π όλεμο, οι εκτελέσειςαιτιολογήθηκαν από τους Ιάπωνες ως αντίποινα, ενώ αρκετοίαπό αυτούς καταδικάστηκαν από αυστραλιανά στρατοδικείαως εγκληματίες πολέμου.

Πολλοί Αυστραλοί, κατά την τελευ ταία ημέρα των επ ιχειρήσεων, κατέφυγαν στη ζούγκλα του νησιού προσπαθώνταςνα γλυτώσουν τη σύλληψη. Οι π ερισσότεροι, ύστερα από ημέρες περιπλάνησης, συνελήφθησαν από τους Ιάπωνες και ο-δηγήθηκαν σε στρατόπεδα αιχμαλώτων μαζί με τους συναδέλφους τους οι οπ οίοι είχαν π αραδοθεί. Αρκετοί, όμως, κα-τάφεραν να διαφύγουν χρησιμοποιώντας βάρκες prahu (ινδο-νησιακός τύπ ος κανό) ιθαγενών του νησιού και να καταλήξουν στην Αυστραλία μετά από μια «οδύσσεια» αϊτό νησί σενησί.

Οι Ιάπωνες, για προφανείς λόγους προπαγάνδας, κατά τηνενημέρωση του ιαπωνικού λαού προσέδωσαν ιδιαίτερα δραματικό τόνο στην όλη επ ιχείρηση και την π αρουσίασαν ως έναν τιτάνιο αγώνα σε αδιάβατα βουνά με πυκνή και άγρια ζούγκλα, ως μια ξεχωριστή μάχη, ο ηρωισμός της οπ οίας «έκανεακόμα και τους θεούς να δακρύσουν».

Η κατάληψη της νήσου Αμπόν απ οτελεί -λίγο έως πολύ-μια μικρογραφία των σφαλμάτων π ου π ραγματοποίησαν γενικότερα οι Σύμμαχοι στην αντιμετώπ ιση της ιαπωνικής επ ίθεσης. Χωρίς υποστήριξη από αέρα και θάλασσα, οι αυστραλιανές και ολλανδικές χερσαίες δυνάμεις πολύ γρήγορα εξουδετερώθηκαν από έναν αντίπαλο του οποίου οι δυνατότητες καιικανότητες είχαν υπ οεκτιμηθεί. Ηταν αναπ όφευκτο η ισχυρότερη ιαπωνική δύναμη να επ ικρατήσει τελικά επ ί των αμυνο-μένων. Παρόλα αυτά, η έστω στοιχειώδης αντίσταση στηνΑμπόν απασχόλησε για ορισμένες ημέρες μια δύναμη επιπέ-

7ο στρατιωτικό νεκροταφείο στο Ταντούι σήμερα.




Χαρακτηριστική εικόνα του εδάφους και της βλάστησης της νήσου Αμπόν. Το 1942, οι περισσότερες προσβάσεις μεταξύ ακτών και ενδοχώρας ήταν μονοπ άτια περίπου όπως αυτό στο μέσο της φωτογραφίας. Δεξιά η ακτή της νότιας απόβασης.

δου μεραρχίας και όλα τα αεροπ ορικά και ναυτικά μέσα με ταοποία αυτή υπ οστηριζόταν. Σε αντίθετη περίπτωση, οι δυνάμεις των επ ιτιθεμένων θα μπορούσαν ίσως να διοχετευτούνκατευθείαν προς την Αυστραλία.

Εξαιτίας της π ρόσφατης αλλαγής διοίκησης, ο αντισυ-νταγματάρχης Σκοτ δεν γνώριζε καλά ούτε το έδαφος ούτετους άνδρες του, στον 6αθμό που απ αιτούσαν οι περιστάσεις. Για τον λόγο αυτόν στηρίχθηκε στη βοήθεια του υπ οδιοικητή του ταγματάρχη Μακράι. Οι δυσκολίες θα ήταν ακόμη

π ερισσότερες, εάν ο δεύτερος δεν ενεργούσε με πνεύμα απ όλυτης πειθαρχίας προς τον ανώτερο του. Επ' αυτού σχολίασε αργότερα ο Σκοτ: «Η πίστη του στις διαταγές μου, απότην αρχή έως το τέλος των επ ιχειρήσεων, ήταν το πιο ωραίοπράγμα που έχω συναντήσει π οτέ στη ζωή μου».

Πολλά ερωτήματα δημιουργήθηκαν για την αποστολή τωναυστραλιανών δυνάμεων στη νήσο Αμπόν. Θεώρησε η Αυστραλία ότι η νήσος αυτή θα μπορούσε να απ οτελέσει εφαλτήριογια μια ιαπωνική επίθεση κατά της ίδιας; Ε κτίμησε ότι με αυτήνθα εξασφάλιζε τους άξονες επ ικοινωνιών μεταξύ της ίδιας καιτης Ιάβας; Θεώρησε ότι ήταν απαραίτητη η καθυστέρηση τηςιαπωνικής προέλασης, έστω και για λιγοστές ημέρες; Επεδίωξετη διατήρηση π ροωθημένης βάσης που θα εξασφάλιζε αμυντι

κό βάθος στη χώρα; Ε πέδειξε με την απ όφασή της αυτήν τηναπ οφασιστικότητά της στον π όλεμο κατά της Ιαπωνίας; Οποιοικαι να ήταν οι πραγματικοί λόγοι που οδήγησαν την αυστραλιανή στρατιωτική ηγεσία στην απόφαση να απ οστείλει και ουσιαστικά να θυσιάσει τη Δύναμη Gull στη νήσο Αμπόν, ακόμηκαι σήμερα π αραμένουν αδιευκρίνιστοι. S3

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1. Ολλανδική αποικ ία στο αρχιπέλαγος της Ινδονησίας . Π ε ρ ιε λάμ βανε τ ι ς νήσ ους Με γάλε ς Σ ούνδε ς (Β όρ νεο , Σουμ άτρ α , Ιάβα, Σουλαουέσι /Κελέβη) , Μικρές Σούνδες (Τ ιμόρ, Φλόρες ,

Μπαλί , Σούμπα, Σουμπάουα, Λομπόκ) , καθώς και μ εγάλο ακόμα αριθμ ό μ ικρών νησιών. Περ ιή λθε στο ολλανδ ικό κράτος το 1800με την κρατ ικοποίηση της «Εταιρ ίας Ολλανδικών Ανατολικών Ινδ ιών», η οποία εκμ εταλλευ όταν τη ν αποικ ία από το 1600. Μετά την ιαπωνική συνθηκολόγ ηση (1945) αντ ιμετώ πισε κ ίνημα ανεξαρ τησίας , το οποίο οδήγησε στην αναγνώριση του ανεξ άρτητου κράτο υς της Ινδον ησίας (Δεκέμ βριος 1949).2. Σ τη Σ ιγκαπούρ η πρ αγμ ατοπο ιήθηκαν δ ιάφορ ε ς σ υσ κέ ψε ις μ ε θέμ α την αντιμ ετώπιση της Ιαπωνίας (τέλη 1940-1941). Στις αρχ ικές συμ μ ετε ίχαν η Βρετανία, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, ενώ στ ις επόμ ενες προστέθηκ αν ο ι ΗΠΑ και η Ολλανδία. Σε αυτές σ υμ φωνήθηκε ο ι Ο λλανδ ικ έ ς Α νατολ ικέ ς Ι νδ ί ε ς να υποσ τηρ ίξουν μ ε πυρομαχικά, καύσιμ α και εφό δια τ ις αεροπ ορικές β άσε ις των Βρετανών και Αυστραλών σε αυτές και ο ι Αυστραλοί να δ ιαθέσου ν πολε μ ικ ές δυνάμ ε ις κα ι υλ ικά σ τις φρ ουρ έ ςτων νήσων Αμ πόν και Τιμόρ.

3. Τα τοπωνύμ ια αποδό θηκα ν στα ελλη νικά από τη βρ ετανική

γρ αφή του ονόμ ατος τους της ε ποχής ε κ ε ίνης .4. Τα LAD (Light Aid Detachment) ήτα ν τμ ήμ ατα του Σώμ ατος Τεχν ικού (Royal Electrical and M echanical Engineers) τα ο ποία -ανάλογα με τ ι ς ε π ιχε ιρ ήσ ε ις - δ ιατ ίθ ε ν το «υπό δ ιο ίκησ η» σ ε μ ονάδες εκστρα τε ίας γ ια την τεχν ική υποστήριξή τους . Το καθένα δι έθ ετε δύναμ η 60-80 ανδρών και ήταν επιφορτ ισμ ένο με τον έλεγχο, τη συντήρηση και την επισκευή σχεδόν κάθε ε ίδους μ ηχανής , συσκευής και λο ιπού ε ξοπλισμ ού. Επιχε ιρησιακά συνήθως δ ιασπώντο σε ακόμ α μ ικρότερε ς ομ άδες , προς υποστήριξη των επί μ έρους Λόχων της μ ονάδας

στην οποία δ ιατ ίθεντο .5. Η Αεροπ ορία των Ολλανδικών Ανατολικών Ινδ ιών δ ιέθ ετε τ ις ε κδόσ ε ις B -339D κα ι Β -3390 του αμ ε ρ ικαν ικού μαχητ ικού αερ οσκά φο υς Brewster F2A Buffalo.6. Ο 53χρονος αντ ισυνταγμ ατάρχης Ουίλ ιαμ Τζων Σκο τ υπήρξε ίσως ο γηρ αιότερο ς δ ιο ικ ητής μ ονάδας του Αυστραλιανού Στρατού. Κ ατά τον Α ’ ΠΠ υπη ρέτησε στην Καλλίπολη και ως διο ικη τής λόχου και τάγμ ατος στη Γαλλία. Κατά τη δ ιάρκε ια του μ εσοπολέμ ου γ ια έναν χρόνο υ πηρ έτησε στην αυστραλιανή Εθνοφρο υρά. Η δράση του στο δ ιάστημ α αυτό παρουσιάζε ι ι δ ια ί τε ρ ο ε νδ ιαφ έ ρ ον , καθώς υπήρ ξε ε π ικ ε φαλής της υπερσυντηρητ ικής οργάνωσης «Λευκός Στρατός», συνεργάτης του ιαπωνικού Υπουργε ίου Εξω τερ ικών, μ έλος της Αυστραλο- ιαπωνικής κοινό τητας και ένθερμ ος υπ οστηρικτής της ιαπωνικής δράσης στη Μ αντζουρία. Μ ετά από ανακατάταξη στον στρατό, τοποθετήθηκε στο αυστραλιανό Γεν ικό Επιτελε ίο ,

τον Ιούνιο του 1940.7. Τακέσ Ιτο (6 Ιου λίου 1889 - 24 Φεβ ρουάρ ιου 1965). Γεννήθ ηκε στη Φ ουκουόκα της ιαπωνικής νήσου Κιούσου. Συμ μ ετε ίχε στον Β ' Σινο- ιαπωνικό Πόλεμο ως δ ιο ικητής συντάγμ ατος . Προ ήχθη σε υποστράτηγ ο στις 25 Αυγού στου 1941 και σε αντιστράτη γο στις 26 Νοεμ βρίου 1944. Οι ενέρ γε ιές του κατά την κατάληψη και κατοχή των νήσων Αμπόν και Τιμόρ στιγμ ατίστηκαν από δολ οφ ονίες αιχμαλώτων. Με το τέλος του Β ' ΠΠ ουνελήφθη από αυστραλιανές δυνάμ ε ις και καταδ ικάσ τηκε σ ε θάνατο ως ε γκλημ ατ ίας πολέ μου . Παρόλα αυτά αφέθ η ελ εύ θερ ος στ ις 28 Οκτωβρίου 1946 και επέστρεψ ε στην πατρ ίδα του, όπου έζησε μ έχρι τον θάνατό του.8. Η αρίθμη ση των λόχω ν στο πλαίσιο του ιαπωνικού συντάγμ ατος ήταν συν εχή ς. Το πρώτο τάγμα είχ ε το υς λό χου ς 1, 2, 3 και 4, το δε ύτ ερ ο τ ου ς 5, 6, 7 και 8, ενώ το τρίτο του ς 9, 10, 11 και 12.


(1) Michael Evans: DEVELOPING AUSTRALIA’S MARITIME CONCEPT OF STRATEGY - LESSONS FROM THE AMBON DISASTER OF 1942, Australian Army, Land Warfare Studies Centre, Duntroon Canberra, 2000.(2) Lionel Wigmore: AUSTRALIA IN THE WAR OF 1939-1945

(VOLUME IV - THE J APANESE THRUST), Griffin Press,Adelaide, 1957.(3) Military History Section: AMBON AND TIMOR INVASION OPERATIONS, US Army Forces Far East Headquarters, 1953.(4) David Evans: THE AMBON FORWARD OBSERVATION LINE STRATEGY 1941-1942: A LESSON IN MILITARY INCOMPETENCE, Murdoch University, P erth, 2010.(5) Gordon Rottman: J APANESE ARMY IN WWII - CONQUEST OF THE PACIFIC 1941-42, Osprey Publishing Ltd, Oxford, 2005.(6) J effrey Nelson: ABDACOM: AMERICA’S FIRST COALITION EXPERIENCE IN WWII, Kansas State University, 2012.(7) Steven Shepard: AMERICAN, BRITISH, DUTCH, AND AUSTRALIAN COALITION: UNSUCCESSFUL BAND OF BROTHERS, Fort Leavenworth, Kansas, 2003.




Η δεύτερη π ολιορκία της Βούδα σε π ίνακα του Φραντς Γκέφελς. Αν και η πρώτη πολιορκία της Βούδα κατέληξε σε αποτυχία για τους Αυτοκρατορικούς, τελικά κατάφεραν να καταλάβουν τη πόλη. Η κατάληψή της όμως σημαδεύτηκε από ανελέητες σφαγές.

3 4 1 Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α



ΠΑΝΤΕΛΗΣ1. ΚΑΡΪΚΑΙ

Το 1526, η ιεράσιια σιραιιά ίου ΣουΠεϊμάν ίου«Μεναλοαρεαιί» ουνέιριιμε στο Moxoic me vönoq

Ouvvapiac ιον μικρό οιραιό ιου Ούγγρου Βασιλιά Aüvioc.

Υσιερα από αυιήν ιην «ένδοξη» νίκη, αιροό σκόρπισαν

ιον θόναιο και ιην καιααιροιρή, ια οθωμανικά

σιραιεύμαια καιέκιησαν αμαχηιί και ιην υπόλοιπη

Ουγγαρία και έιρθαοαν ως ιη Βιέννη, ιην οποία

πολιόρκησαν ανεπιιυχώί. Σιο ίδιο ακριΒώι; πεδίο η

μοίρα επεφόλαοοε ανάλογη ιύχη για

lie I0UPKIK8C ορδέΐ και 161 έιη αργότερα.

πόλη του Μόχατς βρίσκεται στη νότια Ουγγαρία, κοντά στα σημερινάσύνορα Ουγγαρίας-Κροατίας. Συγκεκριμένα, βρίσκεται στην αριστερή όχθη του Δούναβη, καθώς

αυτός ανηφορίζει διασχίζοντας τη Σερβίαπρος βορρά, πριν φθάσει στη Βουδαπέστηκαι κατόπ ιν στραφ εί και πάλι βορειοδυτικάπρος τη Βιέννη. Οχι μακριά από τη μικρήπόλη, στην εκτεταμένη πεδιάδα εκατέρωθεν της κοίτης του Δούναβη, βρίσκεται τοπεδίο όπου η μοίρα αποφάσισε -δύο φορές-για την τύχη λαών και πολιτισμών.

Εκεί, το 1526, οι ορδές του σουλτάνουΣουλεϊμάν νίκησαν τον μικρό στρατό τουΟύγγρου βασιλιά Λάγιος, ο οποίος σκοτώθηκε π ολεμώντας. Εκεί, το 1687, τα οθωμανικά όπλα θα δοκίμαζαν μία από τις μεγαλύτερες και ταπ εινωτικότερες ήττες στην ιστορία τους.

0 ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΟΧΑΤΣ

Το 1683, οι Οθωμανοί, λόγω της εμπλοκήςτου οίκου των Αψ βούργων -και κατ’ επ έκτα

ση της Γερμανικής Αυτοκρατορίας- σε διαμάχες με τη Γαλλία του Λουδοβίκου ΙΔ’ και εξαι-τίας της επανάστασης του Ούγγρου προτε-στάντη ευγενούς Ιμρε Τόκολι, αποφάσισανπως είχε έλθει η ώρα να επ ιτύχουν αυτό πουδεν είχε επ ιτύχει ούτε ο μεγάλος σουλτάνοςΣουλεϊμάν: την κατάληψη του «Χρυσού Μήλου», όπως την αποκαλούσαν, της Βιέννης.

Για τον σκοπό αυτό, συγκροτήθηκε μιατεράστια στρατιά, 250-300.000 ανδρών υπότον μεγάλο βεζύρη Καρά Μουσταφά, εφοδιασμένη με 150 πυροβόλα και άφθονα εφόδια, η οποία, στις 31 Μαρτίου 1683, ξεκίνησε

από την Αδριανούπολη υπό τις προσευχέςτων ιμάμηδων.




Γκραβούρα εποχής που ακονίζει την τελική φάση της μάχης του Μόχατς, πριν την τουρκική επίθεση.

Στις 7 Ιουλίου τα π ρώτα τουρκικάτμήματα -40.000 Τάταροι ελαφροί ιπ π είς-έφθασαν έξω από τα τείχη της αυστριακής πρωτεύουσας. Ο αυτοκράτορας Λε-οπόλδος Α’ ζήτησε τότε τη συνδρομή όλων των χριστιανικών δυνάμεων, καθώςο ίδιος διέθετε στη Βιέννη μόλις 15.000στρατιώτες και 8.500 εθελοντές π ολιτοφύλακες. Πράγματι, σταδιακά σχηματίστηκε μια αυτοκρατορική (γερμανική)στρατιά 50.000 περίπου ανδρών, στην οποία εντάχθηκαν και 36.000 Πολωνοί υπότον βασιλιά της Πολωνίας Ιωάννη Σο-μπιέσκι.

Οι χριστιανικές δυνάμεις βάδισαν τό

τε κατά των π ολιορκητών και, στη μεγάλημάχη που ακολούθησε έξω από τη Βιέννη, διέλυσαν τους Τούρκους, προκαλώ-

ντας τους π ερισσότερες από 40.000 απώλειες, στις οπ οίες πρέπει να π ροστεθούνάλλες 20.000 περίπου, που υπέστησανκατά τη διάρκεια της π ολιορκίας.

Μετά τη νίκη και τον θάνατο του Τούρκου διοικητή, ο οπ οίος εκτελέστηκεκατά διαταγή του σουλτάνου Μεχμέτ Δ’μετά την ήττα, οι χριστιανικές δυνάμειςδιασπάστηκαν. Οι Πολωνοί αποσύρθηκανστη νότια Ουκρανία, συνεχίζοντας ωστόσο τον πόλεμο, ενώ μέρος των αυτοκρατορικών δυνάμεων στάλθηκε στη Δύσηγια να επιτηρεί τους πάντα επικίνδυνουςΓάλλους.

Οι χριστιανικές δυνάμεις (η Πολωνία,

η Γερμανική Αυτοκρατορία, η Βενετία καιαργότερα και η Ρωσία) τελικά κατάφεραννα συνεννοηθούν και συγκρότησαν τον

Συνασπισμό του Λιντς, με σκοπό να συντρίψουν οριστικά τους Τούρκους.

Οι Αυτοκρατορικοί, αμέσως μετά τηνίκη στη Βιέννη, συγκέντρωσαν περίπου38.000 άνδρες, τους οποίους έθεσαν υπότον εμπειροπ όλεμο στρατηγό δούκα Κάρολο της Λωρραίνης και τον υπερασπιστή της Βιέννης, στρατηγό Μαξιμιλιανό

Λαυρέντιο φον Στάρενμπεργκ. Αρχική επιδίωξη των αυτοκρατορικών δυνάμεωνήταν η απελευθέρωση της Ουγγαρίας, τομεγαλύτερο μέρος της οποίας τελούσευπό οθωμανική κατοχή ή διοίκηση -μέσωβασιλέων μαριονετών- σχεδόν από την εποχή της μάχης του Μόχατς, το 1526.

ΣΤΗΝ ΟΥΓΓΑΡΙΑ Τα αυτοκρατορικά στρατεύματα εισέ

βαλαν στα τουρκοκρατούμενα ουγγρικάεδάφη. Πρώτος στόχος τους ήταν η ιστο

ρική πόλη του Εστεργκομ, 46 χλμ. βορειοδυτικά της Βουδαπέστης, με το ομώνυμοισχυρό φρούριο, το οποίο οι Τούρκοι κατείχαν από το 1605 και είχαν άριστα οχυρώσει. Στις 16 Ιουνίου 1684 τα αυτοκρατορικά στρατεύματα κατέλαβαν εξ εφόδουτην πόλη, αλλά όχι και το φρούριο, αφούπρώτα το πυροβολικό γκρέμισε μια πύλη.Από την τουρκική φρουρά δεν υπήρχανδιασωθέντες. Το φρούριο παραδόθηκεμε συνθήκη δύο ημέρες αργότερα καιστη φρουρά επιτράπ ηκε να αποχωρήσει.

Ακολούθησε η πολιορκία της πόληςΒίτζεγκαρντ, η οποία τελικά κατελήφθητο 1685. Στις 27 Ιουνίου 1684 οι αυτοκρα-τορικές δυνάμεις προωθήθηκαν προς τοΒατς, βόρεια της Πέστης. Εκεί κατανίκη-σαν μια τουρκική δύναμη 17.000 ανδρώνκαι κατέλαβαν την πόλη, ύστερα από έφοδο του αυτοκρατορικού πεζικού, τηνοποία οδήγησε με το ξίφος ανά χείρας οφον Στάρενμπεργκ.

Τρεις ημέρες αργότερα, οι Αυτοκρα-τορικοί έφθασαν στην Πέστη, την οποίαβρήκαν τελείως κατεστραμμένη, καθώςοι Τούρκοι, υποχωρώντας στη Βούδα, τηνείχαν πυρπολήσει, μαζί με όλες τις γέφυρες που οδηγούσαν στο προσωρινό τουςκαταφύγιο.

Τα αυτοκρατορικά στρατεύματα πέρα-σαν τον Δούναβη, στο ύψος του Βατς καικινήθηκαν κατά της Βούδα. Στις 14 Ιουλίου άρχισε η πολιορκία της π όλης, την οποία φρουρούσαν 10.000 Τούρκοι. Οι Αυ-τοκρατορικοί αριθμούσαν περί τους34.000 άνδρες. Υστερα από πέντε ημέρεςβομβαρδισμού του αυτοκρατορικού πυροβολικού, το πεζικό επ ιτέθηκε και κατά

λαβε σχετικά εύκολα την κάτω πόλη τηςΒούδα, αλλά οι Τούρκοι αποσύρθηκανστην άνω πόλη και στο φρούριο, από ό




που απέκρουοαν όλες τις επιθέσεις. Τελικά η πολιορκία εγκαταλείφθηκε

τον Οκτώβριο, λόγω των σοβαρών απωλειών που υπέστησαν σι πολιορκητές αλλά και εξαιτίας της π ροσέγγισης στην πόλη ισχυρής τουρκικής στρατιάς, η οποίαείχε ως αποστολή, ακριβώς, την άρση τηςπολιορκίας.

Το 1685 δεν σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις στο ουγγρικό μέτωπο, καθώς οι αυτοκρατορικές δυνάμεις χρειάζονταν ανασυγκρότηση προς αναπλήρω-ση των απωλειών τους. Σταδιακά, πάντως, άρχισαν να συρρέουν υπό τις αυτοκρατορικές σημαίες με τον δικέφαλοαετό εθελοντές από όλη την Ευρώπη, μεσκοπό να πολεμήσουν τους εχθρούς τηςχριστιανοσύνης. Γερμανοί, Ούγγροι,Ολλανδοί, Αγγλοι, Ισπανοί, Τσέχοι, Ιταλοί,Δανοί, Σουηδοί, Καταλανοί, γαλλόφωνοικαι γερμανόφωνοι από τη Λωρραίνη, α

κόμα και μερικοί Γάλλοι, ενώθηκαν μετον Αυτοκρατορικό Στρατό, δίνοντάςτου νέα πνοή και αυξάνοντας τις δυνά

μεις του σε 75.000 άνδρες.Αμέσως κίνησε για τη Βούδα, με επι

κεφαλής τον Κάρολο Ε’, τον έκπτωτο -ε-λέω Λουδοβίκου ΙΔ’- δούκα της Λωρραί-νης, τον περίφημο εκλέκτορα του Μπά-ντεν και μετέπ ειτα στρατάρχη ΛουδοβίκοΓουλιέλμο και τον εκλέκτορα της Βαυαρίας Μαξιμιλιανό Β' Εμμανουήλ. Στην εκ

στρατεία συμμετείχε και ο περίφημος Ευγένιος της Σαβοΐας, ως απλός συνταγματάρχης, διοικητής του 3ου ΣυντάγματοςΔραγώνων. Μέρος των αυτοκρατορικώνδυνάμεων έλαβε θέσ εις επ ιτήρησης τηςπολιορκίας, καθώς υπήρχαν πληροφορίεςότι οι Τούρκοι έστελναν εκ νέου μια ισχυρή στρατιά για να συνδράμει τη φρουράτης Βούδα.

Ο Αυτοκρατορικός Στρατός άρχισετην π ολιορκία της π όλης στα μέσα Ιουνίου. Στις 27 Ιουλίου εκδηλώθηκε μεγάληςκλίμακας επ ίθεση, που υποχρέωσε τους

Τούρκους να αποσυρθούν και πάλι στοφρούριο της πόλης, αποκρούοντας, όμως, από εκεί τους επ ιτιθέμενους. Στα

μέσα Αυγούστου εμφανίστηκε και η τουρκική στρατιά του μεγάλου βεζύρη και πασά της Βοσνίας Σαρί Σουλεϊμάν πασά, ενός Κροάτη εξωμότη, ο οποίος είχε αναρ-ριχηθεί στο ανώτερο οθωμανικό αξίωμα.Αυτή τη φορά, όμως, οι χριστιανικές δυνάμεις που κάλυπταν την πολιορκία απέ-κρουσαν τους Τούρκους, και έτσι η φρου

ρά παρέμεινε αβοήθητη.Ακολούθησαν επ ικές συγκρούσεις

μεταξύ των π ολιορκητών και των αμυνόμενων, τους οποίους υπ οστήριζαν όλοι οι

Τούρκοι κάτοικοι της Βούδα. Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1686, οι Αυτοκρατορικοί εξαπέλυσαν γενική έφοδο. Οι Τούρκοι δενάντεξαν και τα φρούριο έπεσε. Αυτό πουακολούθησε δύσκολα μπορεί να περιγράφει, καθώς οι εξαγριωμένοι από την τουρκική αντίσταση και τις απ ώλειες στρατιώτες αφάνισαν κάθε Τούρκο που συνάντησαν στο πέρασμά τους, ανεξαρτήτως φύ

λου ή ηλικίας. Η περιγραφή του Πρώσουιατρού Γιόχαν Ντίετς, ο οποίος υπ ηρετούσε στον Αυτοκρατορικό Στρατό, συγκλο

\ r n n LV m u

Γκραβούρα εποχής που απεικονίζει τη δεύτερη πολιορκία της Βούδα.




νίζει: «...ούτε τα μωρά στην κοιλιά της μάνας τους δεν γλίτωσαν τον θάνατο. Είμαιτρομοκρατημένος από τα όσα έγινανεδώ. Οι άνθρωποι είναι πολύ πιο σκληροίμεταξύ τους κι από τα άγρια θηρία». Μόνοχάρη στην επέμβαση του αρχιστρατήγουΚαρόλου και του Μαξιμιλιανού της Βαυαρίας κατορθώθηκε να σταματήσει η σφα

γή και να σωθούν οι ζωές των υπολοίπων.Με την κατάληψη της πόλης καταστρά-φηκαν και όλα τα μουσουλμανικά οικοδομήματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι μαζί μετους Τούρκους πολέμησαν και λίγοιΕβραίοι κάτοικοι της πόλης. Αυτό είχε ωςαποτέλεσμα να σφαγούν ή να εκδιωχθούνόλοι οι Εβραίοι της Βούδα, να πυρπολη-θούν και οι τρεις συναγωγές σε αυτήν καινα ξεκινήσουν διώξεις εναντίον τους σεόλη την απ ελευθερωμένη Ουγγαρία.

Παρά τη σφαγή, πάντως, η Βουδαπέστη -ολόκληρη π λέον- ήταν και πάλι ε

λεύθερη, ύστερα από 143 έτη τουρκικήςκατοχής. Ωστόσο, ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει. Αντίθετα, εισερχόταν στην πιοδύσκολη φάση του.

ΕΛΙΓΜΟΙΜετά την κατάληψη της Βούδα, οι

Τούρκοι ζήτησαν ειρήνη από τον αυτοκράτορα Λεοπόλδο. Ωστόσο, αυτός α-πέρριψε τις τουρκικές π ροτάσεις, καθώςοι λοιποί σύμμαχοί του ακόμα πολεμούσαν εναντίον τους. Εξάλλου, ο Αψβούρ-γος αυτοκράτορας θεώρησε, όχι άδικα,την π ερίσταση κατάλληλη για να απαλλαγεί οριστικά από τον τουρκικό κίνδυνο.

Ενόψει της επανάληψης των εχθρο-

0 εκλέκτορας της Βαυαρίας Μαξιμιλιανός Β’ Εμμανουήλ, σε πίνακα του Γιόζεψ Φίφιεν. Ο Μαξιμιλιανός ήταν ένας έμπ ειρος

στρατιώτης που πολέμησε υπέρ της Αυτοκρατορίας τόσο κατά των Τούρκων, όσο και κατά των Γάλλων στον Ε ννεαετή Πόλεμο (1688-1698). Η συμβολή του στη νίκη του Μόχατς ήταν καταλυτική.

πραξιών, ο αυτοκράτορας συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο στη Βιέννη, τον Απρίλιο του 1687. Σε αυτό συμμετείχαν όλοι οικορυφαίοι στρατηγοί της Αυστρίας καιτης Αυτοκρατορίας. Στο συμβούλιο αποφασίστηκε μια αυστριακή στρατιά 40.000ανδρών υπό τον Κάρολο της Λωρραίνης,με υπαρχηγό τον Λουδοβίκο του Μπά-ντεν, να κινηθεί μέσω του Οσιγεκ (στησημερινή Κροατία), από τον Δούναβηστον ποταμό Ντράβα, τη στιγμή που μιαδεύτερη αυτοκρατορική στρατιά 20.000

ανδρών υπό τον Μαξιμιλιανό Εμμανουήλτης Βαυαρίας, θα προήλαυνε κατά μήκοςτου ποταμού Τίζα μέχρι το Πετροβαρά-ντιν (κοντά στο Νόβι Σαντ της Σερβίας)και τη συμβολή του με τον Δούναβη. Σεδεύτερο χρόνο, αφού θα είχαν εκκαθαρίσει την περιοχή από τους Τούρκους, οιδύο αυτοκρατορικές στρατιές θα βάδι

ζαν προς το Βελιγράδι, με τελικό αντικειμενικό σκοπό την εκδίωξη των Τούρκωναπό τη βόρεια, τουλάχιστον, Βαλκανικήχερσόνησο.

Στα τέλη της άνοιξης του 1687, τα αυ-τοκρατορικά στρατεύματα πράγματι ξεκίνησαν από τα άρτι απελευθερωμέναουγγρικά εδάφη και, στα μέσα Ιουλίου,βρίσκονταν στη συμβολή του Δούναβημε τον παραπόταμό του Ντράβα. Εκείπληροφορήθηκαν από τα αποσπάσματαουσάρων που είχαν απ οστείλει για αναγνώριση, ότι ισχυρές τουρκικές δυνάμεις

βρίσκονταν στο Οσιγεκ, στα νοτιοδυτικάτους, και φρουρούσαν τα εκεί ποτάμιαπεράσματα.

Πράγματι, η Υψηλή Πύλη, μετά τις καταστροφές στη Βιέννη και στην Ουγγαρία τα προηγούμενα έτη, είχε ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις της και είχε απο-στείλει στη βόρεια Σερβία τον μεγάλο βε-ζύρη Σαρί Σουλεϊμάν πασά, επ ικεφαλής60.000 ανδρών. Ο κροατικής καταγωγήςπασάς, ο οπ οίος πριν γίνει μεγάλος βεζύ-ρης ήταν πασάς της Βοσνίας και γνώριζεάριστα την π εριοχή, ανέπ τυξε τις δυνάμεις του στις γέφυρες του Ντράβα, στούψος του Οσιγεκ, και οχυρώθηκε εκεί.

Βάσει των π ληροφοριών αυτών, οιδύο Αυτοκρατορικοί διοικητές αποφάσι-

Η δεύτερη μάχη του Μόχατς, όπως την απ εικόνισε ο Ούγγρος ζωγράφος Γιόζεφ Μπόρσος το 1837. Η εν λόγω μάχη αποτέλεσε σημείο καμπής για την Ουγγαρία, η οποία κέρδισε την ανεξαρτησία της από τους Τούρκους, εντασσόμενη όμως στην αυστριακή σφαίρα επ ιρροής.

3 8 I Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A



λ

σαν να βαδίσουν με ενωμένες τις δυνάμεις τους κατά των οχυρωμένων Τούρκων και, αν χρειαστεί, να δώσουν μάχη εκεί. Τα στρατεύματά τους έφθασαν στηνπεριοχή του Οσιγιεκ στα τέλη Ιουλίου καιαναπ τύχθηκαν σε διάταξη μάχης απέναντι από τα τουρκικά οχυρώματα. Επειδήόμως οι Τούρκοι κατείχαν ισχυρές θέ

σεις, ο αρχιστράτηγος Κάρολος της Λωρ-ραίνης δεν απ οτόλμησε να τους επ ιτεθεί. Αντίθετα, π ροσπαθούσε, με την εκτέλεση στρατιωτικών επ ιδείξεων απ έναντι τους, να τους προκαλέσει ώστε να ε-ξέλθουν της τοπ οθεσίας και να αντιπα-ραταχθούν απ έναντι του σε κατάπαράταξη μάχη, όπου η πειθαρχία και η ισχύς πυρός του στρατού του θα μπορούσε να του χαρίσει τη νίκη.

Οι Τούρκοι, ωστόσο, δεν κινήθηκανκαι τότε ο Κάρολος αποφάσισε να δράσειπιο τολμηρά. Οι ανιχνευτές του ανακάλυ

ψαν ένα στένωμα του ποταμού, όπ ου τομηχανικό του κατασκεύασε γέφυρα και έτσι ο στρατός πέρασε στην ελεγχόμενηαπό τους Τούρκους όχθη του Ντράβα.Στη συνέχεια, ανέπ τυξε και πάλι τις δυνάμεις του για μάχη, προκαλώντας τους

Τούρκους. Ο Κάρολος πίστευε ότι το δύσκολο για αυτόν έδαφος που επ έλεξε γιατη μάχη -με τον ποταμό στα νώτα του-θα «διευκόλυνε» τον Τούρκο διοικητήστην απόφασή του να εγκαταλείψ ει τηναμυντική του στάση και να πολεμήσει. ΟΣαρί Σουλεϊμάν όμως δεν αντέδρασε - α

ντίθετα, π εριορίστηκε σε συνεχείς βομβαρδισμούς του π υροβολικού κατά τηςγέφυρας που είχε κατασκευάσει το αυτο-κρατορικό μηχανικό και των π ορθμείωνπου μετέφεραν εφόδια στους αντιπάλους του από την αντίπερα όχθη.

Στο μεταξύ ο Κάρολος, λόγω της μορφολογίας του εδάφους, δεν είχε ακριβήεικόνα της τουρκικής οχυρής τοπ οθεσίας και ως εκ τούτου δίσταζε να επ ιτεθεί, παρά τις π ιέσεις που του ασκούσαντόσο οι υφιστάμενοί του, όσο και ο ίδιοςο αυτοκράτορας, με επιστολή του από τη

Βιέννη. Από την άλλη πλευρά, ο ΣαρίΣουλεϊμάν εξέλαβε τον δισταγμό του Καρόλου ως πτώση του ηθικού του Αυτο-κρατορικού Στρατού και αποφάσισε νακινηθεί. Αντί, όμως, να δώσει μάχη, υποχρέωσε, με ελιγμούς του πολυάριθμουιππικού του, τους Αυτοκρατορικούς ναδιασχίσουν πάλι τον Ντράβα και να υποχωρήσουν βορειότερα.

Εκεί, στο χωριό Ντάρντα, λίγα χιλιόμετρα βόρεια του Οσιγιεκ, οι Τούρκοι είχανδημιουργήσει μια ακόμα οχυρή θέση, μεμέτωπο προς τον νότο, στα νώτα των α

ντιπάλων τους, απόλυτα καλυπ τόμενηαπό την π υκνή βλάστηση και τη διαμόρ-

ΠΟΛΩΝΙΑ

ΓίΡΜ̂ Η Ά γτοκητο,*

Β*έννη Εστεργκαμ• Βίτζεγκαρντ

Βούδα

ΟΥΓΓΑΡΙΑ

ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΒΕΝΕΤΙΑ

ΚΡΟΑΤΙΑ 4< Μόχατς

^ β * Οο ιγεκ Π ? ° Ρ αΡ 0 ν ΙΙ ν

• ΒελιγράδιΟ

°V

Οι αντίπαλες αυτοκρατορίες πριν την έναρξη του πολέμου.

φωση του εδάφους. Στόχος του Σαρί Σου- Στις 12 Αυγούστου, οι αυτοκρατορικέςλεϊμάν ήταν να οδηγήσει τους αντιπά- δυνάμεις βρίσκονταν κοντά στο παλιόλους του επί της οχυρωμένης αυτής το- πεδίο μάχης του Μόχατς, στο πεδίο των

ποθεσίας και να τους συντρίψει πλήττο- κακών προμηνυμάτων. Ο Κάρολος απο-ντάς τους κατά μέτωπο και από τα νώτα. φάσισε να βαδίσει δυτικότερα, προς την

Ο Κάρολος, ωστόσο, απ έφυγε την πα- περιοχή του Σίκλος, όπου το έδαφος ή-γίδα και στις αρχές Αυγούστου αποφάσι- ταν καταλληλότερο για τη δράση του ιπ-σε να υποχωρήσει στα ουγγρικά εδάφη, πικού του. Δεν πρόλαβε όμως.

Πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Βίλχελμ Καμπχάουζεν που εικονίζει τον Λουδοβίκο του Μπ άντεν (αριστερά), να επιδεικνύει τουρκικό λάβαρο στον αρχιστράτηγο Κάρολο Ε', δούκα της Λωρραίνης, ο οποίος τον χαιρετά βγάζοντας το καπ έλο του. Ενώπιον των δύο ανδρών διακρίνονται Τούρκοι αιχμάλωτοι.



χ ά ρ τ η : Γ Ν Ω Μ Ω

Ν


2 0 1 3



ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣΟ Σαρί Σουλεϊμάν είχε δραστηριοποι

ηθεί, μη περιοριζόμενος στο να ακολουθεί τις κινήσεις του αντιπάλου του. Οι Τούρκοι, βαδίζοντας παράλληλα σχεδόνμε τους αντιπάλους τους, είχαν λάβει θέσεις ανατολικά των Αυτοκρατορικών, ενώ

είχαν επίσης αρχίσει την κατασκευή οχυρού στρατοπέδου εντός του παρακείμενου δάσους. Αυτός ήταν και ένας απότους λόγους που ο Κάρολος αποφάσισενα υποχωρήσει προς το Σίκλος.

Οι αυτοκρατορικές δυνάμεις, χωρισμένες σε τρία τμήματα, άρχισαν την κίνησή τους προς τα δυτικά. Πρώτο κινήθη-κε το τμήμα του Καρόλου της Λωρραίνης.Θα ακολουθούσε το τμήμα του Λουδοβίκου του Μπ άντεν και τελευταίο το τμήματου Μαξιμιλιανού Εμμανουήλ.

Η αναδιάταξη των αυτοκρατορικών

δυνάμεων, όμως, εκλήφθηκε από τον Σαρί Σουλεϊμάν ως γενική υποχώρηση. Βλέποντας, μάλιστα, το τμήμα του Καρόλουνα απ ομακρύνεται και να χάνεται στα παρακείμενα δάση, δυτικά, αποφάσισε πωςείχε έλθει η κατάλληλη στιγμή να επ ιτεθεί και να συντρίψει, με το σύνολο τηςστρατιάς του, το τμήμα του ΜαξιμιλιανούΕμμανουήλ, δύναμης 20.000 περίπου ανδρών προερχόμενων από τη Βαυαρία καιάλλα γερμανικά κρατίδια.

Ο Σαρί Σουλεϊμάν υπολόγιζε ότι, διαθέτοντας τριπλάσιες δυνάμεις, θα διέλυε

τάχιστα τους άνδρες του Μαξιμιλιανού, επ ιτυγχάνοντας μια νίκη εκ του ασφαλούς,χωρίς να διακινδυνεύσει μεγάλης κλίμακας σύγκρουση με το σύνολο του αντίπαλου στρατού.

Το πρωί της 12ης Αυγούστου είχε ξημερώσει ζεστό. Τα έλη που περιέβαλλαντον Δούναβη καθιστούσαν την ατμόσφαι-

0 δούκας της Λωρραίνης Κάρολος

αρχιστράτηγος του Αυτοκρατορικού Στρατού στη μάχη του Μόχατς. Ο Κάρολος, μετά την κατάκτηση του δουκάτου του από τον Λουδοβίκο ΙΔ’ της Γαλλίας, κατέφυγε στην αυλή των Αψβούργων και τιμήθηκε με το αξίωμα του στρατάρχη. Πέθανε το 1690.

ρα αποπνικτική. Ο Μαξιμιλιανός Εμμανουήλ είχε δώσει διαταγή στις δυνάμεις τουνα κινηθούν και αυτές με τη σειρά τουςπρος τα δυτικά. Καθώς όμως βάδιζαν σταόρια του μικρού λόφου Ναγκιχαρσάνι καιτου ομώνυμου χωριού, χιλιάδες φωνέςκαι επικλήσεις προς τον Αλλάχ τον έκα

ναν να αντιληφθεί ότι σε λίγο θα βρισκόταν αντιμέτωπ ος με ένα τεράστιο πλήθοςφανατισμένων Τούρκων.

Και, πράγματι, σε ελάχιστες στιγμέςένα πυκνό σύννεφο από σκόνη κάλυψετον ουρανό, σημάδι ότι χιλιάδες Τούρκοιιππείς κάλπαζαν εναντίον τους. Ο ΣαρίΣουλεϊμάν είχε στείλει 8.000 σπαχήδεςνα πλήξουν το τμήμα του Μαξιμιλιανούαπό τα αριστερά. Ο Μαξιμιλιανός, αντι-λαμβανόμενος την απειλή, ως πρώτη ενέργεια, απέστειλε έναν αγγελιοφόροστον Κάρολο, ζητώντας του να επιστρέ

φει. Παράλληλα έδωσε τις κατάλληλεςδιαταγές, π ροετοιμάζοντας τις δυνάμειςτου για άμυνα.

Το αυτοκρατορικό πεζικό, με απ ίστευτη πειθαρχία μετέπ εσε από σχηματισμό

Οθωμανοί βαριά οπλισμένοι σπαχήδες.Η αρχαϊκή εμφάνιση των βαρέων Τούρκων ιππέων συνάδει απόλυτα με τα παρωχημένα τους τακτικά δόγματα. Στην πραγματικότητα, από την εποχή του Σουλεϊμάν του «Μεγαλοπρεπούς», το βαρύ ιππικό της Πύλης ελάχιστα εξελίχθηκε, προσθέτοντας απλώς στο οπ λοστάσιό του

και πυροβόλα όπλα. Ο όγκος των Τούρκων σπαχήδων πάντως δεν έφερε θωράκιση και ήταν πολύ ελαφρά οπλισμένος.

πορείας σε σχηματισμό μάχης, οργανώνοντας αμυντικό μέτωπο στην έξοδο ενόςπαρακείμενου δάσους, από τα ξέφωτατου οποίου διακρίνονταν οι μάζες τουτουρκικού ιππικού να εξέρχονται, χωρίςτάξη, θυμίζοντας κυνηγετικούς σκύλουςπου π ιστεύουν ότι έχουν ενώπιον τους τοθήραμά τους.

Ο Μαξιμιλιανός, μαζί με τον Λουδοβίκο του Μπ άντεν που κατέφθασε πρώτος,έταξαν τις δυνάμεις τους σε ένα τεράστιοπαραλληλόγραμμο, καλύπ τοντας όσο ήταν δυνατό τις πτέρυγές τους, χωρίς να α-φήσουν κενά στο μέτωπό τους από τα οποία θα μπορούσαν να εισχωρήσουν οιευέλικτοι Τούρκοι ιππείς, με καταστροφικά απ οτελέσματα.

Καθώς οι Τούρκοι σπ αχήδες εξέρχονταν από το δάσος, αντίκρισαν μια συνεχή γραμμή πεζών, οι οπ οίοι είχαν τις κάν-νες των μουσκέτων τους στραμμένες κα

ταπάνω τους. Οι αξιωματικοί των αυτοκρατορικών ταγμάτων, ανυπ όμονα περί-μεναν τη διαταγή να ανοίξουν πυρ κατάτων εχθρών, οι οποίοι, εκβάλλοντας φρι-κτές π ολεμικές κραυγές, κάλπαζαν εναντίον τους.

Ξαφνικά οι κάννες άστραψαν με τοπαράγγελμα των αξιωματικών, και πυκνέςομοβροντίες κάλυψαν κάθε άλλο ήχο. Ηπροελαύνουσα τουρκική μάζα κοντοστά-θηκε, καθώς δέχθηκε κατάσαρκα το καυτό μολύβι των αυτοκρατορικών μουσκέτων. Ωστόσο ήταν τόσος ο όγκος, τόσο το

πάθος και ο φανατισμός των Τούρκων,που μία -έστω και φονική- ομοβροντία δενθα μπορούσε να τους σταματήσει. Σύντομα όμως δέχθηκαν και δεύτερη, και τρίτη.

Αδυνατώντας να προσεγγίσουν τουςπειθαρχημένους ζυγούς του αυτοκρατο-ρικού πεζικού, οι Τούρκοι επιχείρησαν ναυπ ερκεράσουν το αριστερό π λευρό τωνανδρών του Μαξιμιλιανού Εμμανουήλ, μηγνωρίζοντας ότι ο Βαυαρός στρατηγός είχε καλύψ ει το π λευρό του με μερικά τάγματα, σχηματίζοντας επικαμπή στη γραμμή μάχης του. Παράλληλα, καλυμμένα

από το πεζικό, εν μέρει αθέατα μέσαστους πυκνούς καπνούς της μαύρης πυρίτιδας που είχαν γεμίσει την ατμόσφαιρα, καραδοκούσαν τα αυτοκρατορικό συντάγματα ιππικού και δραγώνων, υπό τηδιοίκηση του στρατηγού Αινεία Σίλβιο Πι-κολόμινι. Ο ιταλικής καταγωγής Πικολόμι-νι ήταν ένας από τους καλύτερους διοικητές ιππ ικού της εποχής, και έτσι ήταν σεθέση να εκτιμήσει τις συνθήκες και να εξαπολύσει την αντεπίθεση του ιππικούτου την πλέον κατάλληλη στιγμή. Και αυτό έκανε.

Καθώς οι Τούρκοι, εξαγριωμένοι απότις απώλειες που είχαν υποστεί, επ ιχείρη

/< - Ο ) / ' J (~/> 7̂; / ν ,Ί< / η ι(ι< ι ι c t u a r m a ia ' \ ·.

k — < v - -




Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΑΑΝΚΑΜΕΝ

Η μάχη του Σλάνκαμεν δόθηκε στη Βοϊβοδίνα της Σερβίας, 65 χλμ. βόρεια του Βελιγραδιού. Υπήρξε μια από τις πλέον αιματηρές αλλά και σημαντικές μάχες της εποχής.Μετά τη συντριβή τους στη Βιέννη και στοΜόχατς, οι Τούρκοι, εκμεταλλευόμενοι την

απασχόληση των κύριων αυτοκρατορικώνδυνάμεων στη Δύση κατά των Γάλλων, συγκέντρωσαν μια στρατιά 100.000 ανδρών υπότον μεγάλο βεζύρη Φαζίλ Μουσταφά Κιο-προυλού και εισέβαλαν στα μόλις απελευθε-ρωθέντα από τους Αυτοκρατορικούς εδάφη.Κατάφεραν, μάλιστα, να κυριεύσουν και πάλιτο Βελιγράδι, το 1690. Ενώπιον της τουρκικής απειλής, ο αυτοκράτορας έστειλε τονΛουδοβίκο του Μπ άντεν στη Σερβία, επικε

φαλής 40.000 ανδρών, για να αντιμετωπ ίσει τους Τούρκους. Με τους Αυτοκρατορικούςενώθηκαν και περίπου 10.000 Σέρβοι άτακτοι πολεμιστές.

Ο Λουδοβίκος, ενισχυμένος, προέλασε στη δυτική όχθη του Δούναβη, και οχυρώθηκε στο Σλάνκαμεν. Σε λίγο στην περιοχή έφθασαν οι διπλάσιοι Τούρκοι, οι οποίοι πε-ρικύκλωσαν τους Αυτοκρατορικούς. Ο Φαζίλ Μουσταφά υπολόγιζε να συντρίψει τον α

ντίπαλο στρατό με την πείνα.Ωστόσο, ο Λουδοβίκος του Μπ άντεν δεν είχε πει ακόμα την τελευταία του λέξη.Στις 19 Αυγούστου 1691, ο Φαζίλ Μουσταφά αποφάσισε να επιτεθεί στους οχυρωμένουςαντιπάλους του, καθώς το λογιστικό σύστημα του στρατού του είχε καταρρεύσει και ηπείνα θέριζε περισσότερο τους πολιορκητές Τούρκους, παρά τους πολιορκημένους. Ητουρκική επίθεση αποκρούστηκε από το πεζικό και το πυροβολικό του Λουδοβίκου, ο οποίος αμέσως μετά διέταξε αντεπ ίθεση. Το αυτοκρατορικά ιππικό έπληξε τους Τούρκους στο δεξιό πλευρό, έτρεψ ε σε φυγή το οθωμανικό ιππικό και κατόπιν επιτέθηκε εναντίον του πεζικού, σφαγιάζοντάς το. Ενας από τους νεκρούς ήταν ο μεγάλος βεζύρηςΦαζίλ Μουσταφά. Η τεράστια στρατιά του διαλύθηκε και μόνο 30.000 άνδρες επέστρεψαν από αυτή - συνυπολογίζονται και οι απώλειες από την πείνα, τις κακουχίες και τις ασθένειες.

σαν να υπερκεράσουν το αριστερό π λευρό της π ρώτης γραμμής μάχης του αυτο-κρατορικού π εζικού, βρέθηκαν απέναντισε τέσσερα αυτοκρατορικά τάγματα, πανέτοιμα να τους θερίσουν με τα πυράτους. Δεχόμενοι από πολύ κοντινή απόσταση τις κυριολεκτικά φονικές ομοβροντίες, οι Τούρκοι σάστισαν και σταμάτη

σαν. Τότε ο Πικολόμινι όρμησε με το ιππικά του.

Η λέξη «ορμή» δεν είναι μάλλον η κατάλληλη για να περιγράφει την επίθεσητου αυτοκρατορικού ιππικού, λόγω τηςτακτικής μάχης του, ειδικά όταν αντιμετώπιζε Τούρκους. Τα αυτοκρατορικά συντάγματα κινήθηκαν σε πυκνή τάξη, τόσοπυκνή που η μπότα του ενός ιππέα ακου-μπούσε με αυτήν του διπλανού του, σεβάθος τριών ζυγών. Κάθε ιππέας ήταν οπλισμένος, εκτός από τη βαριά του σπάθη, με δύο π ιστόλες και με βραχύκαννη ε-

μπροσθογεμή αραβίδα. Κινούμενο σε ελαφρύ τροχασμό, ως ένα συμπαγές ζωντανό τείχος από άνδρες και άλογα, τοαυτοκρατορικά ιππικό πλησίασε τους

Τούρκους, οι σχηματισμοί των οποίων είχαν αποδιοργανωθεί πλήρως από τα αντίπαλα πυρά και τις απ ώλειες.

Σε απόσταση δέκα περίπου μέτρων, οιαυτοκρατορικοί ιππείς του πρώτου ζυγούτράβηξαν τις π ιστόλες τους από τις θήκες της σέλας και πυροβόλησαν την πυκνή τουρκική μάζα. Αμέσως μετά, έσυραντις σπ άθες τους και όρμησαν κατά των

Τούρκων. Οι τελευταίοι δεν προσπάθησανκαν να τους αντιμετωπ ίσουν -με εξαίρεσημερικούς φανατικούς οι οπ οίοι κατακόπη-καν άμεσα- αλλά έστρεψαν τα νώτα καιτράπηκαν σε φυγή, παρασύροντας καιτους συμμαχητές τους, που βρίσκοντανπίσω τους.

ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ!Ηδη η μάχη εισερχόταν στην πλέον

κρίσιμη φάση της. Η πρώτη απόπ ειρα των Τούρκων να αιφνιδιάσουν και να κατα

στρέψουν το τμήμα του ΑυτοκρατορικούΣτρατού υπό τον Μαξιμιλιανό Εμμανουήλτης Βαυαρίας, βάδιζε κατά κρημνό. Η μοναδική ελπ ίδα του Σαρί Σουλεϊμάν να ανατρέψ ει υπέρ του την κατάσταση ήταννα ενισχύσει τους αιμορραγούντες σπα-χήδες με το σύνολο των δυνάμεών του.Ωστόσο, το δύσβατο έδαφος, το οποίομέχρι τότε ήταν σύμμαχος των Τούρκωνκαλύπ τοντας τις κινήσεις τους, τώρα γινόταν αντίπαλος, μη επ ιτρέπ οντας τηνταχεία ενίσχυση των σπαχήδων. Θα χρειαζόταν αρκετή ώρα ώστε να αναδιαρθρω-

θεί η τουρκική γραμμή μάχης. Ετσι, ο Σαρί Σουλεϊμάν έλαβε τη μοιραία απόφαση.

Διέταξε τις δυνάμεις του να αγκιστρω-

θούν στο σημείο που βρίσκονταν. Μόνοτα π υροβολικό του συνέχισε να βάλλεικατά των αντιπάλων, ανεπ ιτυχώς όμως,λόγω της απ όστασης και του εδάφους.

Στο μεταξύ, ο Κάρολος της Λωρραί-νης δεν αδρανούσε. Μόλις άκουσε τονήχο της μάχης, σταμάτησε τους άνδρεςτου και, λαμβάνοντας το μήνυμα του Μα-ξιμιλιανού Εμμανουήλ, διέταξε αμέσωςμεταβολή. Τα αυστριακά στρατεύματα κι-νήθηκαν με ταχύ βήμα και σύντομα εμφανίστηκαν από τα δυτικά, τονώνονταςτο ηθικό των μαχόμενων ανδρών του Μα-

ξιμιλιανού Εμμανουήλ.Εκμεταλλευόμενος την αδράνεια του

Σαρί Σουλεϊμάν, ο Κάρολος κατέφθασεμε τις δυνάμεις του και έλαβε θέσεις δίπλα στις δυνάμεις του ΜαξιμιλιανούΕμμανουήλ, επ εκτείνοντας το μέτωποτης αυτοκρατορικής στρατιάς. Μη γνωρίζοντας όμως την ισχύ του τουρκικούστρατού, ο όγκος του οποίου καλυπτόταν από το δάσος, ο Κάρολος δεν ήτανβέβαιος για το πώς θα έπρεπε να συνεχιστεί η μάχη. Αρχικά, θεώρησε σωστό νατηρήσει αμυντική στάση, αφήνοντας τον

εχθρό να εξαντληθεί με νέες επ ιθέσεις.Οταν όμως είδε ότι οι Τούρκοι δεν φαίνο

νταν π ρόθυμοι να επιτεθούν ξανά, συ-

γκάλεσε πολεμικό συμβούλιο.Στο συμβούλιο μετείχαν, όπως ήταν

φυσικό, τόσο ο Μαξιμιλιανός Εμμανουήλόσο και ο Λουδοβίκος του Μπ άντεν, ο οποίος θα έμενε γνωστός ως Λουδοβίκοςο «Τουρκοφάγος», για τις μετέπειτα νίκες του κατά των Τούρκων. Οι δύο Αυτο-κρατορικοί στρατηγοί εξέφρασαν στονΚάρολο την άποψη ότι το ηθικό των

Τούρκων είχε π τοηθεί, λόγω της αρχικήςτους απ οτυχίας και των σοβαρών απωλειών που είχαν υποστεί. Ως εκ τούτου, ηπροσφορότερη λύση ήταν ολόκληρη η

αυτοκρατορική στρατιά να εκτελέσει γενική επίθεση κατά των καταπ ονημένωνεχθρών. Στην π ραγματικότητα, βέβαια,το τουρκικό ηθικό ήταν ακόμα υψηλό.Πάντως, η απόφαση για την επίθεση ελή-φθη και οι π ροετοιμασίες είχαν ολοκληρωθεί π ερί τις 15.00.

Ο Σαρί Σουλεϊμάν, από την πλευράτου, αντιμετώπ ιζε, όπως αναφέρθηκε,παρόμοιο δίλημμα με αυτό του Καρόλου.Και εκείνος συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο με σκοπό να αναζητήσει τον καλύτερο τρόπ ο συνέχισης της μάχης. Οι ει

σηγήσεις που δέχθηκε, ειδικά από τον επ ικεφαλής των γενίτσαρων Μπ εκρί Μου-

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α 1 4 1



Ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ’. Η ήττα στο Μόχατς του στοίχισε τον θρόνο.

οταφά πασά της Ραιδεστού, ήταν υπέρτης εξαπόλυσης γενικής επ ίθεσης κατάτων «...απίστων, για να προσκυνήσουν τοσπαθί του Προφήτη»!

Ετσι, ο Σαρί Σουλεϊμάν κατέληξε στην

απόφαση να επ ιτεθεί και αυτός, με τουςσπ αχήδες, υπ οστηρίζομε νους από τουςγενίτσαρους, αυτή τη φορά, σε πρώτοκλιμάκιο. Θα ακολουθούσαν τα υπόλοιπατμήματα και, μόλις η στρατιά εξερχόταναπό το δύσβατο πεδίο, το ελαφρύ ταταρι-κό ιππ ικό και οι ντελήδες θα π ερικύκλω-ναν τους «απ ίστους».

Ετσι, και οι δύο αντίπαλοι διοικητές αποφάσισαν για την εκτέλεση γενικής επίθεσης. Η μάχη επρόκειτο πλέον να εξελιχθεί σε σύγκρουση εκ συναντήσεως, δη-

Η σκηνή του μεγάλου βεζύρη Σαρί

Σουλεϊμάν που έπ εσε στα χέρια των νικητών. Σήμερα φυλάσσεται στο Μουσείο του Μόχατς.


λαδή στην πιο σκληρή και αιματηρή μορφή μάχης σε ανοικτά πεδίο ανά τους αιώνες. Ωστόσο, οι Τούρκοι κινήθηκαν πρώτοι. Ακολουθώντας παρόμοιο σχέδιο μεαυτό της πρώτης εφόδου, σπαχήδες καιγενίτσαροι κινήθηκαν κατά του αυτοκρα-τορικού αριστερού και πάλι, με σκοπό νατο υπερκεράσουν. Αυτή τη φορά, όμως,

βρήκαν απ έναντι τους τον Λουδοβίκοτου Μπ άντεν, ο οποίος ανασχημάτισε άμεσα το π εζικό του και το έταξε σε αμυντική διάταξη, σχηματίζοντας και πάλι ε-πικαμπή, η οποία κάλυπ τε το πλευρό τηςφίλιας κύριας γραμμής μάχης. Παράλληλα, έταξε έξι τάγματα σε τρίτη γραμμή,σε απόσταση 200 περίπου μέτρων νότιατης επικαμπής, με σκοπό να καλύψει καιτο δικό του πλευρό.

Οι Τούρκοι, γεμάτοι φανατισμό, όρμη-σαν εναντίον των ανδρών του Λουδοβίκου. Αν αυτοί λύγιζαν, ολόκληρη η αυτο-

κρατορική π αράταξη θα κατέρρεε σανχάρτινος πύργος, καθώς οι Τούρκοι θαπλαγιοκοπούσαν την κύρια γραμμή μάχης και θα συνέτριβαν τις αυτοκρατορι-κές μονάδες τη μία μετά την άλλη, από τοπλευρό. Ο Λουδοβίκος, όμως, ήταν έναςεξαίρετος στρατιώτης, γνώστης της ψυχολογίας των ανδρών του. Αψ ηφώνταςκάθε προσωπικό κίνδυνο, ανέβηκε στο άλογό του και με το σπαθί στο χέρι εμψ ύχωσε τους άνδρες του, οι οποίοι τον επευφημούσαν με ουρανομήκεις ιαχές.

Στην απ έναντι πλευρά, οι Τούρκοι α

πάντησαν με θορυβώδεις κραυγές, καιμε την ιαχή «Αλλάχ, Αλλάχ» όρμησαν κατά των αντιπάλων τους. Οι γενίτσαροιπλησίασαν τις αυτοκρατορικές γραμμές,έβαλαν μια ομοβροντία και στη συνέχειαξεγύμνωσαν τα γιαταγάνια και όρμησαντρέχοντας κατά των ανδρών του Λουδοβίκου. Εκείνος, ατάραχος πάνω στο άλογό του, φώναζε, εμψύχωνε και νουθετούσε, αδιαφορώντας για τα τουρκικά πυράπου σφύριζαν γύρω του. «Συγκροτήστετα πυρά σας», φώναζε συνεχώς. «Αφήστετους να πλησιάσουν. Μη π υροβολήσετεπριν δείτε το άσπρο των ματιών τους».

Ο μανιασμένος όχλος των γενίτσαρων και πολλών αφιππευμένων σπαχή-δων πλησίαζε ουρλιάζοντας. Μερικέςστιγμές ακόμα και η μάζα των άγριων αυτών π ολεμιστών θα έπ εφτε με ορμή πάνωστα άριστα παρατεταγμένα αυτοκρατορι-κά τάγματα - μεταξύ των οποίων ήταν καιτο π ερίφημο Σύνταγμα του Μπ άντεν-Μπάντεν, του οποίου ο Λουδοβίκος ήτανεπ ίτιμος διοικητής. Ξαφνικά, καθώς οι

Τούρκοι είχαν π λησιάσει σε απόσταση 15μόλις μέτρων, δόθηκε η διαταγή: «Πυρανά δύο ζυγούς». Τα μουσκέτα άστραψαν, καθώς το αυτοκρατορικό πεζικό έ

βαλλε ομοβροντίες κατά ζυγούς. Εκείνητην εποχή, το πεζικό τάσσονταν σε βάθος π έντε ζυγών, και έτσι κάθε τάγμαμπορούσε να βάλει δύο, τουλάχιστον, δί-ζυγες ομοβροντίες, τηρώντας σε εφ εδρεία τους άνδρες του πέμπτου ζυγού.

Χιλιάδες βολίδες άφησαν με θόρυβοτις κάννες των μουσκέτων και από τόσο

μικρή απόσταση, κυριολεκτικά κομμάτιασαν τους Τούρκους. Ανθρώπινα μέλη εκσφενδονίζονταν στον αέρα, άνδρες βο-γκούσαν φέροντας απ ίστευτες πληγές -τα μεγάλου διαμετρήματος μουσκέτα, σεκοντινή απόσταση, μπορούσαν να τεμαχίσουν έναν άνθρωπο. Οσοι γενίτσαροι ε-πέζησαν της πρώτης ομοβροντίας καιμπορούσαν ακόμα να σταθούν όρθιοι, α-κινητοπ οιήθηκαν αποσβολωμένοι. Η δεύτερη ομοβροντία, πάντως, έπεισε καιτους πλέον φανατικούς από αυτούς να οπισθοχωρήσουν.

Οι έφιπποι σπ αχήδες που π ερίμεναντην κατατριβή του αντίπαλου π εζικούαπό τους γενίτσαρους και τους πεζομά-χους συναδέλφους τους για να εφορμή-σουν, έχοντας και την π ροηγούμενη π είρα, φάνηκαν πιο διατακτικοί να επ ιτεθούν ξανά. Βλέπ οντας δε τη συντριβήτων γενίτσαρων, τρομοκρατήθηκαν, όπως και ο υπόλοιπος τουρκικός στρατός.Η συντριβή των επιλέκτων του ήταν η αρχή του τέλους για τον Σαρί Σουλεϊμάν.

Ο Λουδοβίκος, όμως, δεν περιορίστηκε στην αμυντική του επιτυχία. Αμέσως

διέταξε τα τμήματά του να αντεπ ιτεθούν.Ανάμεσα στους επ ικεφαλής των σ τρατευμάτων που εξόρμησαν ήταν και ένας νεαρός ευγενής αξιωματικός, ο πρίγκιπαςΕυγένιος, ο οποίος, μαζί με τον αντιστράτηγο Ροζέρ Ραμπουτί, κόμη του Μπουσέαπό τη Λωρραίνη, εξόρμησε με το ξίφοςστο χέρι, επ ικεφαλής των ανδρών του. Τοπαράδειγμα των ανδρών του Λουδοβίκουακολούθησε και ο υπόλοιπος Αυτοκρατο-ρικός Στρατός, με διαταγή του Καρόλου.

Με τις σημαίες με τους δικέφαλουςαετούς να ανεμίζουν υπ ερήφανα στον απ ογευματινό αέρα, με τα τύμπ ανα και τιςσάλπιγγες να δίνουν τον ρυθμό της εφόδου, με το πεζικό να εφαρμόζει τις πρώιμες ξιφολόγχες του στις κάννες των μουσκέτων και το ιππικό να ξεγυμνώνει τιςσπ άθες του, ο Αυτοκρατορικός Στρατόςβάδισε μπροστά. Οι Τούρκοι δεν άντεξαννα αντιμετωπ ίσουν την έφοδο. Υστερααπό πολύ σύντομο αγώνα, τράπ ηκαν σεφυγή, καταδιωκόμενοι μέχρι το οχυρότους στρατόπεδο, το οπ οίο όμως δεν επ ιχείρησαν να υπερασπίσουν.

Ακολούθησε άγρια καταδίωξη των Τούρκων, μέχρι που νύκτωσε. Μόνο τότεσταμάτησε η σφαγή. Και, πράγματι, η μά



Ο αυτοκράτορας Λεοπ όλδος των Αψβούργων (δεξιά), ευχαριστεί τον Πολωνό βασιλιά Ιωάννη Σομπιέσκι, μετά τη νίκη στη Βιέννη. Η νίκη του χριστιανικού στρατού στη Βιέννη έδωσε την ευκαιρία στην Αυτοκρατορία να καταφέρει θανάσιμα π λήγματα στους Οθωμανούς. Αν ο

Λουδοβίκος ΙΔ’ της Γαλλίας δεν άρχιζε έναν νέο πόλεμο στη Δύση, ίσως η μοίρα των Βαλκανίων να ήταν διαφορετική (π ίνακας του Πολωνού ζωγράφου Αρτουρ Γκρότγερ).

χη εξελίχθηκε σε σφαγή για τους Τούρκους, οι οποίοι θρήνησαν 10.000 νεκρούςκαι τουλάχιστον άλλους τόσους τραυματίες και αιχμαλώτους. Στα χέρια των νικητών έπεσαν 66 τουρκικά π υροβόλα, 160σημαίες και λάβαρα καθώς και η χρυσοποίκιλτη σκηνή του Σαρί Σουλεϊμάν, η οποία κυριεύτηκε από Βαυαρούς στρατιώ

τες και φυλάσσεται έως σήμερα στοΜουσείο του Μόχατς με ευλάβεια. Συνολικά, η αξία των λαφύρων που βρέθηκανστο τουρκικό στρατόπ εδο υπολογίστηκεαπό τον Μαξιμιλιανό Εμμανουήλ ότι ξε-περνούσε τα δύο εκατομμύρια χρυσάδουκάτα της εποχής.

Αντίθετα με τους Τούρκους, η αυτο-κρατορική στρατιά θρήνησε μόλις 600νεκρούς. Ηταν μια μεγαλειώδης νίκη, ά-νευ προηγουμένου έως τότε, κατά του εφιάλτη της Ευρώπης, των Τούρκων.

ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΔΙΑΛΥΣΗΗ συνέχεια για τους Τούρκους έμελλε

να είναι χειρότερη. Οι επ ιζήσαντες τηςτουρκικής στρατιάς μετατράπ ηκαν σύντομα σε έναν παντελώς απ ειθάρχητο όχλο. Ο ίδιος ο Σαρί Σουλεϊμάν, φοβούμενος μη δολοφονηθεί από τους ίδιουςτους στρατιώτες του, εγκατέλειψ ε τηστρατιά και μετέβη αρχικά στο Βελιγράδικαι κατόπιν στην Κωνσταντινούπολη,προσπ αθώντας να πείσει τον σουλτάνοΜεχμέτ Δ’ ότι δεν ήταν αυτός υπ εύθυνος

για την καταστροφή.Χωρίς καν τύπ οις, έστω, ηγεσία, τα ο

θωμανικά στρατεύματα οτασίασαν. Οσουλτάνος, φοβούμενος τα χειρότερα, ε-κτέλεσε τον Σαρί Σουλεϊμάν και ανέθεσεστον Αμπαζά πασά της Σεβάστειας τη διοίκηση του στρατού και το αξίωμα του μεγάλου βεζύρη. Ούτε όμως αυτή η κίνησηωφέλησε. Οι στασιαστές εγκατέλειψαντις συνοριακές περιοχές και άλλοι βάδισαν προς την Κωνσταντινούπολη (οι γενίτσαροι και οι σπ αχήδες της Πύλης), ενώάλλοι προς τις π όλεις και τα χωριά τους.

Οταν οι γενίτσαροι έφθασαν στην Κωνσταντινούπολη, ήταν εξαγριωμένοι. Ο νέος μεγάλος βεζύρης δεν κατόρθωσε νατους καθησυχάσει και εξαφανίστηκε, φοβούμενος ότι θα δολοφονηθεί. Ακόμα καιο σουλτάνος δεν γλίτωσε τελικά από τηνοργή των γενίτσαρων και, π ροκειμένου νασώσει τη ζωή του, αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Στον θρόνο ανήλθε ο μικρότεροςαδελφός του, Σουλεϊμάν Β'. Αυτός διόρισε μεγάλο βεζύρη τον αλβανικής καταγωγής Φαζίλ Μουσταφά Κιοπρουλού, από τηγνωστή οικογένεια που έδωσε στην Οθω

μανική Αυτοκρατορία π ολλούς αξιωμα-τούχους. Ο Φαζίλ Μουσταφά κατάφερε να

εξευμενίσει τους γενίτσαρους και να απο-καταστήσει την τάξη, τουλάχιστον προσωρινά.

Ο σουλτάνος Σουλεϊμάν Β’ πέθανεαπό τη λύπη του το 1691, πριν λήξει ο πόλεμος με την Αυτοκρατορία, ύστερα απότη συντριβή του Οθωμανικού Στρατούαπό τον Λουδοβίκο του Μπ άντεν στη μάχη του Σλάνκαμεν, κατά την οποία μιαστρατιά 100.000 Τούρκων υπό τον Κιο-

προυλού διαλύθηκε και ο τελευταίος σκοτώθηκε. Τον Σουλεϊμάν διαδέχθηκε ο αδελφός του Αχμέτ Β’, ο οποίος όμως πέθανε το 1695. Τη θέση του πήρε ο Μουσταφά Β’, ο οποίος είχε την ατυχία να γίνει μάρτυρας της συντριβής του στρατούστη Ζέντα, από τον -στρατάρχη πλέον-πρίγκιπα Ευγένιο.

Ο Μέγας Τουρκικός Πόλεμος, όπως έ

μεινε γνωστή στην ιστορία η Αυστροτουρ-κική σύγκρουση των ετών 1683-1699, στοίχισε πολύ στην Οθωμανική Αυτοκρατορίασε σουλτάνους, μεγάλους βεζύρηδες, αίμα, χρήμα και πόρους και αποτέλεσε τηβασική αιτία της κατάπτωσής της.

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ

Στην άλλη πλευρά του λόφου, οι νικητές Αυτοκρατορικοί εκμεταλλεύτηκαν όσο ήταν δυνατόν τη νίκη τους, κυριεύοντας τη Σλαβονία (σημερινή ανατολική Κροατία), την Τρανσυλβανία καιμέρος της Σερβίας. Ο στρατηγός Πικο-λόμινι, οδηγώντας μια δύναμη ιππέωνκαι δραγώνων -οι δραγώνοι εκείνη τηνεποχή ήταν ικανοί να πεζομαχούν- έ-

Ο Κάρολος της Λωρραίνης εισέρχεται στη Βούδα, μετά την κατάληψη του φρουρίου της πόλης, επευφημούμενος από τους άνδρες του (πίνακας του Νταβίντ Πετνεχάζι, Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης).

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 4 3



Αυστριακός θωρακοφόρος της εποχής. Φέρει θώρακα 1/2 και τσόχινο χιτώνιο εσωτερικά, όπως και σιδηρό κράνος με προστατευτικό επιρίνιο, δερμάτινα γάντια

και ψηλές μπ ότες από σκληρό δέρμα. Οι άνδρες αυτοί ήταν οπ λισμένοι με σπάθη, δύο π ιστόλες και εμπροαθο γεμή αραβίδα. Πολεμούσαν σε πυκνή τάξη, βάλλοντας κατά του αντιπάλου λίγο πριν τη στιγμή της επαφής. Λόγω της εμπειρίας τους με τους Τούρκους, οι Αυστριακοί θωρακοφόροι διατήρησαν την ισχυρή τους θωράκιση μέχρι το 1717.

φθασε μέχρι τα Σκόπια, τα οπ οία καιπυρπόλησε. Μερικούς μήνες δε μετά τημάχη, η ισχυρά οχυρωμένη πόλη του Βελιγραδιού καταλήφθηκε από τους Αυτο-

κρατορικούς (1688), αλλά ανακαταλή-φθηκε από τους Τούρκους το 1690.

Η τύχη των Τούρκων φαινόταν π λέονπροδιαγεγραμμένη, και καταστρώνοντανσχέδια για την προέλαση ως την Κωνσταντινούπολη, καθώς δεν υπήρχαν αξιόλογες αντίπαλες δυνάμεις για να καθυστερήσουν, έστω, την αυτοκρατορική π ροέλαση. Ωστόσο, οι Τούρκοι σώθηκαν από έ

ναν απρόσμενο σύμμαχο, τον ΛουδοβίκοΙΔ' της Γαλλίας, ο οποίος το 1688 επ ιτέθηκε στην Αυτοκρατορία από τη Δύση, ερημώνοντας τη Ρηνανία και το Παλατινάτοκαι αναγκάζοντας τον αυτοκράτορα να αποσύρει δυνάμεις από το τουρκικό μέτωπο. Ετσι, για μια ακόμα φορά, ο «επ ιτήδειος ασθενής της Ευρώπης», η Τουρκία,

διεσώθη, εφόσον η Γαλλία τη χρειαζότανως αντίβαρο στην αυξανόμενη ισχύ τωνΑψβούργων.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η δεύτερη μάχη του Μόχατς είχε καταλυτικές συνέπειες, όπως και η πρώτη.Δεν αποτέλεσε απλώς την εκδίκηση γιατην ήττα των χριστιανικών όπλων στο ίδιοπεδίο το 1526, αλλά οδήγησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα όρια της κατάρ

ρευσης. Από στρατηγικής, λοιπόν, σημασίας θα π ρέπει να συγκαταλεγεί στις σημαντικότερες της ιστορίας, αν και, δυστυχώς, εν πολλοίς π αραμένει άγνωστη.

Σε τακτικό επίπεδο, η μάχη ουσιαστικά δόθηκε και κερδήθηκε από ένα μέροςτων αυτοκρατορικών δυνάμεων, υπό τηνηγεσία του Μαξιμιλιανού Εμμανουήλ καικυρίως του Λουδοβίκου του Μπάντεν,και του μέντορα επ ί των στρατιωτικώνπρίγκιπα Ευγένιου. Ο πρώτος αντιμετώπισε την πρώτη τουρκική επίθεση μόνος,και ο δεύτερος εκμεταλλεύτηκε στο έ

πακρο την αμυντική επ ιτυχία των ανδρών του κατά τη δεύτερη τουρκική επ ίθεση. Ο αρχιστράτηγος Κάρολος Ε’ τηςΛωρραίνης, δεν επηρέασε τόσο το αποτέλεσμα της μάχης.

Η αυτοκρατορική νίκη, και πάνω απόόλα η τεράστια δυσαναλογία των εκατέρωθεν απωλειών, μπορεί να εξηγηθεί μεέναν απλό τρόπο. Η ευρωπαϊκή πολεμικήτέχνη είχε ήδη ξεπεράσει τις παρωχημένες τουρκικές τακτικές μάχης. Τα πράγματα για τους Τούρκους θα εξελίσσοντανακόμα χειρότερα με το π έρασμα του χρόνου, καθώς οι αντίπαλοι ευρωπ αϊκοί στρατοί θα εφοδιάζονταν εξ’ ολοκλήρου μεσύγχρονα μουσκέτα με π υριτόλιθο και ξιφολόγχες που προσαρμόζονταν στις κάννες τους, χωρίς να εμποδίζουν τη βολή, όπως συνέβαινε με τα αρχικά υποδείγματα

Τούρκοι γενίτσαροι στα τέλη του 17ου - αρχές του 18ου αιώνα. Με εξαίρεση τον πλήρη επανεξοπλισμό όλων των ορτά (συντάγματα) των γενίτσαρων με μακρύκαννα μουσκέτα, ελάχιστες άλλες

αλλαγές μπορούν να εντοπ ιστούν, σε σχέση με τους γενίτσαρους που τρομοκράτησαν την Ευρώπη, 150χρόνια πριν.

ξιφολογχών, τις λεγάμενες «φυτευτές»,οι οπ οίες προσαρμόζονταν στο στόμιοτης κάννης του μουσκέτου, απαγορεύοντας, φυσικά, τη βολή.

Η εξέλιξη αυτή στον οπλισμό, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση νέων, απ οτελεσματικότερων συστημάτων εκτέλεσηςβολής, έδωσε ένα τεράστιο προβάδισμα

στους Ευρωπαίους, το οποίο οι Τούρκοι,περισσότερο λόγω νοοτροπ ίας, δεν κατά-φεραν να καλύψ ουν ποτέ, παρά τις όποιες επ ιτυχίες είχαν να επ ιδείξουν στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα.

Οι Τούρκοι παρέμειναν, μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, προσκολλημένοι σταδόγματα και στις τακτικές της εποχήςτου Σουλεϊμάν, του λεγάμενου «Μεγαλοπρεπούς», βασιζόμενοι για την επιτυχίατους στο πολυάριθμο ιππικό τους καιστην ορμή των γενίτσαρων. Αν αυτά ταδύο στοιχεία της τακτικής τους εξουδε

τερώνονταν, με τον έναν ή τον άλλοντρόπο, η ήττα θεωρείτο αναπ όφευκτη. Ε3

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Β. Nosworthy: THE ANATOMY OF VICTORY, Hippocrene Books,New York, 1992.(2) H. W. Koch: THE RISE OF MODERN WARFARE 1618-1815,Bison Books, London, 1981.

(3) R. F. Weigley: THE AGE OF BATTLES, Indiana University Press,Indianapolis, 1991.(4) S. T. Ross: FROM FLINTLOCK TO RIFLE, INFANTRY TACTICS 1740-1886, Frank Cass Publishing, London, 1996.(5) C. Duffy: THE MILITARY EXPERIENCE IN THE AGE OF REASON, Wordsworth Military Library,Chatham Kent, 1998.(6) D. Chandler: THE ART OF WARFARE IN THE AGE OF MARLBOROUGH,Spellmount Publishing, Kent, 1990.(7) D. McKey: PRINCE EYGENE OF SAVOY, Thames and Hudson Publishing, London, 1977.(8) C. A. Sapherson: THE IMPERIAL INFANTRY, Raider Books, Leeds, 1989.(9) C. A. Sapherson: THE IMPERIAL CAVALRY, Raider Books, Leeds, 1989.(10) A. Kuhn: THE ARMIES OF THE IMPERIAL CIRCLES OF SWABIA AND FRANCONIA, Editions Brokaw,London, 1989.(11) A. Kuhn: THE ARMIES OF PALATINATE AND COLOGNE, Editions Brokaw, London, 1988.(12) A. Kuhn: THE MILITARY FORCES OF THE DUCHIES OF SCHLESSWIG- HOLSTEIN-GOTTORP AND THE MILITARY STATES OF THE UPPER

SAXON CIRCLE, Editions Brokaw, London, 1991.




Είναι βέβαιο on ακόμα και αημερα,

70 οχεδόν χρόνια μετά ίο t büoc ίου Β’ ΠΠ,

υπάρχει πληθώρα οιοιχείων και μυοτικών

που δεν έχουν δοθεί οιη δπυοοιόιηια.

Ενα ιέτοιο μυοτικά αποτελεί ππερίπτωσηίου Ρούντολιρ Ec, προσωπικού γραμματέα

και υπαρχηγού του Χίτλερ, πζωή και

ο θάνατος του οποίου (το 19Θ7) χρήζουν

έρευνας προκειμένου να ξαναγραιρεί

αντικειμενικά η ιστορία.

Ημοιραία αιήοη και ο μυοιηριώΰικ Bävaioc ίου

ΡΟΥΝΤΟΛΦΙΑΚΟΒΟΣ Π. ΧΟΝΑΡΟΜΑΤΙΑΗΣ

lOIOPIKÖC

Για τον Ρούντολφ Ες, τον αμετανόητο ιδεαλιστή του Εθνικοσοσιαλισμού, και τον μυστηριώδη 6ίοτου έχουν γραφεί και ειπωθεί πολλά. Το πιο σημαντικό απ’ όλα, ό

μως, είναι η συνεχής προσπ άθεια τωνβρετανικών μυστικών υπηρεσιών να κα-λύψουν και να διαστρεβλώσουν τα γεγονότα της προσωπικής απόφασης του υ

παρχηγού του Χ ίτλερ να επ ιτύχει μια ξεχωριστή ζωτική ειρήνη με τη Βρετανία.Ο Ρούντολφ Ες είχε γεννηθεί στη

βρετανική Αίγυπτο στις 26 Απ ριλίου 1894και ήταν ο πρώτος γιος του Φριτς Ες, ενός επ ιτυχημένου εμπόρου από τη Βαυαρία, και της Κλάρας Μυνχ που φημολο-γείτο πως ήταν ελληνικής καταγωγής (τογένος Γεωργιάδη). Το τελευταίο π οτέ δεναπ οδείχθηκε και φαίνεται πως υπ ήρξε αποκύημα φαντασίας κάποιων Ελλήνωνφιλο-εθνικοσοσιαλιστών διανοούμενων.

Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (Α’ ΠΠ) υπ ηρέτησε στο πεζικό καιέλαβε μέρος στον π όλεμο των χαρακω

μάτων. Μετά από έξι μήνες στην πρώτηγραμμή του μετώπου, ο Ες προήχθηστον βαθμό του υπ οδεκανέα, ενώ αργότερα π αρασημοφορήθηκε με τον Σιδη-ρούν Σταυρό Β' Τάξης. Το 1916 τραυματίστηκε σοβαρά, ενώ το 1917 μία σφαίραδιαπέρασε τον αριστερό του πνεύμονα.

Μετά το τέλος του πολέμου, ο 24χρο-νος Ες ενεγράφη οτο Πανεπ ιστήμιο του

Μονάχου και συνεργάστηκε στενά μετον διάσημο καθηγητή Γεωπ ολιτικήςΚαρλ Ερνστ Χάουσχόφερ (1869-1946).




Ο Ρούντολφ Ες κατά τη διάρκεια του Α' ΠΠ.

Το αίσθημα της απελπισίας, όμως, ηοργή της ήττας και οι κομμουνιστικές εξεγέρσεις που ταλάνιζαν τη νεοσύστατηγερμανική Δημοκρατία της Βαϊμάρης,τον έστρεψ αν αναπ όφευκτα στο μικρότότε Εθνικοσοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (Nationalsozialistische Deutsche

Arbeiterpartei - NSDAP) και στον 31χρονοάσημο ακόμα αλλά μαχητικό αρχηγό του,Αδόλφο Χίτλερ.

Η πρώτη τους συνάντηση πραγματο-π οιήθηκε τον Μάιο του 1920 σε μια απογευματινή ολιγομελή συνάντηση σε έναδωμάτιο στο Μόναχο κοντά στο ζυθοπ οιείο Sternecker, κατά τη διάρκεια της οποί-ας ο Ες άκουσε για πρώτη φορά τον Χίτλερ να μιλάει. Οταν αργότερα εκείνο τοαπόγευμα επ έστρεφε σπ ίτι του, στον μικρό ξενώνα που διέμενε, ανέφερε ενθουσιασμένος στην κοπέλα που κατοι

κούσε στο διπλανό δωμάτιο, την ΙλζεΠρολ - τη μετέπ ειτα σύζυγό του: «Μεθαύριο πρέπει να έλθεις μαζί μου στησυγκέντρωση του ΕθνικοσοσιαλιστικούΕργατικού Κόμματος. Κάποιος άγνωστοςθα μιλήσει, δεν μπορώ να θυμηθώ το όνομά του. Αλλά, εάν υπάρχει κάποιοςπου να μπορεί να μας σώσει από τις Βερσαλλίες, τότε είναι αυτός. Αυτός ο άγνωστος άνδρας είναι αυτός που θα αποκα-ταστήσει την τιμή μας».

Ηταν τόσο ενθουσιασμένος με τις ικανότητες του Χίτλερ, ώστε πάλι ο Ες σε

μια επ ιστολή του προς έναν φίλο, το1924, περιγράφει την επίδραση των χαρι

σμάτων του μέντορά του: «Δεν θα βρειςπαρά μόνο μία φορά στη ζωή σου ένανάνθρωπο ικανό ώστε σε κάποια μαζικήσυγκέντρωση να μπορεί να αιχμαλωτίσειτα ανώτατα στελέχη τόσο της ακροδεξιάς όσο και της ακροαριστεράς. Ο άνθρωπος αυτός μέσα σε δύο ώρες έκανεχιλιάδες κομμουνιστές που είχαν έλθει

να διαλύσου ν τη συγκέντρωση, να σταθούν και να συμμετάσχουν στον εθνικόύμνο (όπως και στο Μόναχο το 1921). Αυτός ο άνδρας, μέσα σε τρεις ώρες, απευθυνόμενος σε μερικές εκατοντάδες βιο-μηχάνων και στον έπαρχο, οι οποίοι είχανέλθει με σκοπό την αντιπαράθεση, κατά-φερε να εξασφαλίσει την πλήρη έγκρισήτους και τη βουβή κατάπληξή του!».

Ο Ες ήταν π επεισμένος ότι ο Χίτλεραπ οτελούσε τον ηγέτη της χιλιετίας καιέτσι οι δύο άνδρες οικοδόμησαν μια στενή φιλία τα επόμενα χρόνια η οποία επι

βραβεύτηκε με το αξίωμα του υπαρχη-γού του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματοςγια τον Ες καθώς και τη θέση του ιδιαίτερου γραμματέως του καγκελαρίου.

Από την εποχή (Απρίλιος 1933) που οΧίτλερ είχε διορίσει τον Ρούντολφ Ες«αντικαταστάτη του αρχηγού τουNSDAP», είχαν αλλάξει πολλά πράγματα.Πάντα, όμως, τον π εριέβαλλε με αγάπηκαι εμπιστοσύνη. Ετσι, όταν πληροφο-ρήθηκε πως ο Ες, ως ερασ ιτέχνης π ιλότος, π ραγματοπ οίησε τον γύρο της κορυφής Τσούγκσπιτσε των Αλπεων, του έ

στειλε το ακόλουθο τηλεγράφημα: « Π α ρ ά τ α α ν ά μ ι κ τ α α ισ θ ή μ α τ α , ε π ιθ υ μ ώ , α

γ α π η τ έ μ ο υ Ε ς , ν α σ α ς δ ι α β ι β ά σ ω τ α

σ υ γ χ α ρ η τ ή ρ ι ά μ ο υ . Ε λ π ί ζω ό τ ι τ ώ ρ α π ο υ

ο ι π τ η τ ι κ έ ς σ α ς ι κ α ν ό τ η τ ε ς α ν α γ ν ω ρ ί

σ τ η κ α ν , ο π ό θ ο ς σ α ς γ ι α π ε ρ α ι τ έρ ω π τ ή -

σ ε ις - κ α τ ο ρ θ ώ μ α τ α θ α υ π ο χ ω ρ ή σ ε ι. Μ ε

α υ τ ή ν τ η ν ή ρ ε μ η κ α ι ε ι λ ι κ ρ ι ν ή ε λ π ί δ α ,

σας α π ο σ τ έ λ λ ω κ α ι π ά λ ι τ α π ιο θ ε ρ μ ά

μ ο υ σ υ γ χ α ρ η τ ή ρ ια » .

Δ ι κ ό ς σ α ς

Α δ ό λ ψ ο ς Χ ίτλ ε ρ , 11- 3- 19 34

Τον Σεπ τέμβριο του 1939, ηWehrmacht εισέβαλε στην Πολωνία. Πολλά χρόνια αργότερα, η σύζυγος του Ες,Ιλζε Προλ, σκιαγράφησε τη στάση τουσυζύγου της σχετικά με τον πόλεμο:«Θεωρούσε τον εαυτό του στρατιώτητης π ρώτης γραμμής του μετώπου όλατα χρόνια από το 1933 και ως τέτοιοςστρεφόταν με νοσταλγικές εκκλήσειςπρος τους συστρατιώτες, Γερμανούς,Γάλλους και Αγγλους, του Α’ ΠΠ. Θεωρούσε μια νέα στρατιωτική αντιπαράθεση μεγάλη καταστροφή για όλους τους

λαούς της Ευρώπης και γενικά του κόσμου. Κι αλήθεια, όταν τα ζάρια ρίχτηκαν

και η πολεμική μηχανή τέθηκε σε κίνηση, έκανε ό,τι ήταν εφικτό γι’ αυτόν χωρίς π αρέκκλιση, για να εξασφαλιστεί μιαγερμανική νίκη όσο το δυνατόν συντομότερα και χωρίς αιματοχυσία, μια νίκηπου, κατά τη γνώμη του, θα τερμάτιζε άκαρπους και καταστρεπ τικούς πολέμουςαιώνων μεταξύ των λαών της ευρωπ αϊ

κής ηπείρου και θα εγκαινίαζε μια μακράπερίοδο ειρήνης μεταξύ εθνών με ίσα δικαιώματα. Από την πρώτη κιόλας ημέρατου πολέμου, οι μύχιες σκέψ εις του στόχευαν στη σύντομη πραγμάτωση μιας τέ-τοιας ειρήνης».

Σημαντικό ρόλο σ’ αυτήν τη στάσητου Ες διαδραμάτισε η γνωριμία του μετον καθηγητή της Γεωπολιτικής στο Πανεπ ιστήμιο του Μονάχου, ΚαρλΧάουσχό-φερ. Αυτός αλλά και ο γιος του Αλμπρεχτυπήρξαν υπέρμαχοι της συνεννόησηςτων ευρωπαϊκών λαών και π ίστευαν πως

είχε φθάσει ο καιρός να σταματήσουν οιενδοευρωπ αϊκές διαμάχες και να δημι-ουργηθεί μια νέα ενωμένη Ευρώπη.

01 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Μετά τη νίκη στην Πολωνία, ο Χίτλερπροέβη σε επανειλημμένες προτάσεις ειρήνης στη Δύση. Η προσφορά της 21ηςΟκτωβρίου 1939, η οπ οία περιελάμβανετην επανίδρυση ενός μέρους της Πολωνίας, εγγύηση για ουδετερότητα των δυ

τικών γειτονικών κρατών και, επίσης, διευκρίνιση ότι δεν έτρεφ ε καμιά απαίτησηεπί της Γαλλίας, απορρίφθηκε. Τον Ιούλιοτου 1940, μετά από την πτώση της Γαλλίας, ο Χίτλερ εκδήλωσε ξανά την επ ιθυμία του για μια ευρεία συνεννόηση με τηΒρετανία. Τότε ακριβώς ο Ες έλαβε την απόφαση να πραγματοποιήσει προσωπικάμια προσπ άθεια για την επίτευξη ειρήνηςανάμεσα στις δύο χώρες, αν χρειαζόταν.Ωστόσο, τα σύννεφα του πολέμου συγκεντρώνονταν επάνω από την Ευρώπη πιοαπ ειλητικά από ποτέ. Στις 2 Σεπ τεμβρίου

1940, μετά από μήνες διαπραγματεύσεων,οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειώνκαι της Βρετανίας υπ έγραψαν μια συμφωνία βάσει της οποίας, ως αντάλλαγμα γιατην παραχώρηση 50 πεπαλαιωμένων αντι-τορπ ιλικών, οι ΗΠΑ κέρδιζαν δικαιώματαχρήσης οκτώ βρετανικών βάσεων για ταεπόμενα 99 χρόνια. Λίγο αργότερα, ο

Τσώρτσιλ δήλωσε με αυταρέσκεια πως, ακόμη και αν η Βρετανία υφίστατο στρατιωτική ήττα από τη Γερμανία, ο ίδιος θαπολεμούσε μέχρις εσχάτων, εν ανάγκηχρησιμοποιώντας ως βάση τον Καναδά.

Τρεις ημέρες πριν απ’ αυτήν την κρίσιμη για την παγκόσμια Ιστορία τροπή των




Ο Χίτλερ με τον Ες σε φωτογραφία του 1924.

πραγμάτων, ο Ες είχε συναντήσει στις

Αλπεις τον παλαιό του σύμβουλο και φίλο, καθηγητή Καρλ Χάουσχόφερ. Στο ήσυχο βαυαρικό σπιτάκι του στοχαστή, ο αντιπρόσωπος του φύρερ διατύπωσε τημοιραία ερώτηση: «Υπάρχει ακόμη, με κά-ποια προοπτική επιτυχίας, η δυνατότητανα πραγματοποιήσει κάποιος βολιδοσκοπήσεις για την ειρήνη προς την κατεύθυνση της Αγγλίας, μέσω κάποιου Αγγλουμεσάζοντα σε μια ουδέτερη χώρα;». Ο καθηγητής στην αρχή ανέφερε το όνομα«Χάμιλτον», ενώ στη συνέχεια της συζήτησης μνημόνευσε τον γιο του, καθηγητή

Αλμπ ρεχτ, ο οποίος επίσης γνώριζε ορισμένες προσωπ ικότητες στη Βρετανία.

Μια εβδομάδα μετά την αγγλοαμερι-κανική συμφωνία, ο Ρούντολφ Ες συνα-ντήθηκε με τον Αλμπρεχτ Χάουσχόφερστο Μπαντ Γκάλσπαχ και του ζήτησε ναεπ ικοινωνήσει με τον δούκα του Χάμιλτον. Και μόνο το χρονικό σημείο αυτώντων ενεργειών απ οδεικνύει ότι η πρωτοβουλία του Ες είχε υπ οκινηθεί από την ε-π απειλούμενη είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο.

Υπήρχε, όμως, και άλλη αιτία για τη

βιασύνη του Ες. Καθώς ο Τσώρτσιλ δήλωνε ότι θα συνέχιζε τον π όλεμο, ο Χίτλερ φοβόταν πως ο Στάλιν θα στρεφόταν κάποια στιγμή προς τη Δύση. Ετσι, όταν π ρος το τέλος του καλοκαιριού του1940 ο Ες άρχισε να προγραμματίζει τηνειρηνευτική πρωτοβουλία του, είχε κατάνου τον κίνδυνο ενός διμέτωπ ου αγώνα.Γιατί, αν δεν συνθηκολογούσε η Βρετανία (με π ολιτικά ή στρατιωτικά μέσα), ηΓερμανία θα ήταν αναγκασμένη να πολεμήσει τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή. Κάτι τέτοιο, βέβαια, θα είχε ως α

π οτέλεσμα την ήττα του Γ’ Ράιχ και τηνπτώση του Χίτλερ.

Η π ιθανότητα, λοιπόν, ότι ο Ρού

ντολφ Ες αφέθηκε να παρασυρθεί απότέτοιες σκέψ εις είναι αρκετά μεγάλη,καθώς ως προς τις επαφές του με τουςειρηνόφιλους κύκλους της Βρετανίας είχε επ ηρεαστεί από τον Αλμπρεχτ Χάουσχόφερ που εκείνη την εποχή ήταν διευθυντής της «Εταιρίας Γεωπληροφορι-κής» (Gesellschaft fuer Erdkunde) του Βερολίνου. Ο νεαρός καθηγητής αλληλογραφούσε από καιρό με τον δούκα τουΧάμιλτον και λίγο μετά από την έκρηξητου πολέμου, το 1939, πρότεινε στονΣκωτσέζο ευγενή ένα «αληθινό σχέδιο

ειρήνης, με βάση την π λήρη ισότητα, καθώς και ουσιαστικά μέτρα ασφαλείας γιατις δύο π λευρές».

Ο φύρερ και ο αντικαταστάτης του Ρούντολφ Ες σε κομματική συγκέντρωση.

Είναι γνωστό πως ο Χίτλερ δεν επ ιθυμούσε τη διάλυση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, επειδή η Γερμανία -δύναμηκατεξοχήν ηπ ειρωτική- ήταν αδύνατο νατην κυβερνήσει. Μετά, όμως, από την κατάληψ η της Πολωνίας και της Γαλλίας, οΑλμπ ρεχτ Χάουσχόφερ π ίστευε πως οιΒρετανοί δεν θα απ οδέχονταν τον Χίτλερ

ως κατάλληλο πρόσωπο για διαπραγματεύσεις. Θα προτιμούσαν να παραδώσουντην αυτοκρατορία τους στον Ρ ούζβελτπαρά να επιτρέψουν στο Γ' Ράιχ να ηγηθείτης ηπ ειρωτικής Ευρώπης. Σε τελική ανάλυση ωστόσο, η μόνη λύση, σύμφωνα μετον καθηγητή, ήταν η «συγχώνευση» μεταξύ Γερμανίας και Βρετανίας, «με κοινέςστρατιωτικές δυνάμεις και κοινή διανομήιδιοκτησίας», δηλαδή αυτό ακριβώς στοοποίο ο Τσώρτσιλ φαινόταν τότε π ρόθυμος να συμφωνήσει με τον Ρούζβελτ. Παρόλο που και πάλι εξέφραζε κατηγορημα

τικά τις αμφιβολίες του σχετικά με οποια-δήποτε προσπάθεια για συνεννόηση, οΧάουσχόφερ ανέφερε τελικά τα ονόματαορισμένων Βρετανών διπλωματών πουφαίνονταν π ρόθυμοι για μια συνεννόησηακόμη και εκείνη την π ερίοδο. Ως «έσχατη π ιθανότητα» ανέφερε τη σκέψη μιαςπροσωπικής συνάντησης σε ουδέτερο έδαφος με τον στενότερο Βρετανό φίλοτου, τον νεαρό δούκα του Χάμιλτον.

Ο Ες δέχθηκε αυτό το σχέδιο. Αρχικάσκέφθηκε να στείλει στον Χάμιλτον τονΑλμπρεχτ Χάουσχόφερ, επειδή οι δυο

τους γνωρίζονταν από καιρό. Η συνάντησή τους θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε ουδέτερο έδαφος, στην Ισπανία ήστην Πορτογαλία λόγου χάριν. Ομως ξαφνικά οι Χάουσχόφερ, π ατέρας και γιος,διατύπωσαν αντιρρήσεις. Θεωρούσαν μιατέτοια επαφή εξαιρετικά παρακινδυνευμένη. Οποιαδήποτε επαφή με τον εχθρόήταν απ αγορευμένη εκείνο τον καιρό καιείναι βέβαιο πως θα π αρακολουθούντοστενά και από τις δύο π λευρές της Μάγχης. Αναμφίβολα, αν συνέβαινε κάτι δυσάρεστο, θα υπήρχαν οι ανάλογες συνέπει

ες. Μετά από εβδομάδες άκαρπων δια-βουλεύσεων, φαίνεται πως ο Ες άλλαξεσχέδια. Δεν είχε κανένα νόημα να πραγματοπ οιηθεί επαφή ανάμεσα στον δούκακαι στον νεαρό Χάουσχόφερ. Ετσι, θα διακινδύνευε ο ίδιος τη ζωή του πετώνταςστη Βρετανία!

Η ΠΑΡΑΤΟΛΜΗ ΠΤΗΣΗ ΣΤΗ ΣΚΠΤΙΑ

Πριν από τη μοιραία τελευταία πτήσητου στις 10 Μαΐου 1941, ο Ες είχε ήδη

πραγματοποιήσει δύο ανάλογες προσπάθειες τη 10η Ιανουαρίου και την 30ή Απρι-

Ι Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 4 9



Ο Ες σε κομματική συνεστίαση τον Φεβρουάριο του 1939.

λίου 1941. Ο υπασπ ιστής του, ΚάρλχαϊντςΠιντς, κατά το τέλος της δεκαετίας του1950, διηγήθηκε στον Βρετανό δημοσιογράφο Τζαίημς Λήζορ ότι στις 10 Ιανουα-ρίου 1941, πριν ο Ες απογειωθεί με έναMe 110 από το αεροδρόμιο του Αου-γκσμπ ουργκ-Χάουνστετεν, του π αρέδωσε έναν σφραγισμένο φάκελο. Ο Πιντς θα

τον άνοιγε τέσσερις ώρες μετά την αναχώρηση του αεροπλάνου, εάν ο Ες δεν είχε επ ιστρέφει μέχρι τότε. Εντός του υπήρχε ένα σφραγισμένο γράμμα προς τονΧίτλερ και ένα σημείωμα προς τον Πιντςστο οπ οίο αναφερόταν ότι ο προϊστάμενός του είχε π ετάξει στη Βρετανία για ναδιαπραγματευτεί την ειρήνη.

Ως προς το κατά πόσο ο Χίτλερ ήτανενήμερος για την απ οστολή του Ες στηΒρετανία, είναι σημαντικό να αναφερθείτο παρακάτω περιστατικό: η 30ή Απ ριλίου1941 ήταν μια εορταστική ημέρα για το

εργοστάσιο Messerschmitt στο Αου-γκσμπουργκ-Χάουνστετεν. Ηταν παραμο

νή Πρωτομαγιάς και το εργοστάσιο είχεσημαιοστολιστεί για να υποδεχθεί ένανυψηλό καλεσμένο: την επομένη, Πέμπτη1η Μαΐου, ο ίδιος ο φύρερ θα μιλούσεστο προσωπικό του εργοστασίου. Την παραμονή, όμως, αυτής της σημαντικής εκδήλωσης (30 Απ ριλίου), παρουσιάστηκεξαφνικά στο αεροδρόμιο του εργοστασί

ου ο Ρούντολφ Ες και ο συνοδός του. ΕναMe 110 με γεμάτες δεξαμενές τον ανέμενε στην π ίστα του αεροδρομίου.

Ο υπαρχηγός του φύρερ έλαβε τοδελτίο καιρού, φόρεσε τη δερμάτινηφόρμα της πτήσης, χαιρέτησε το προσωπικό εδάφους, κάθισε στη θέση του πιλότου και έδεσε τις ζώνες ασφαλείας. Αφούφωτογραφήθηκε από κάποιον υπασπιστήτου, εκκίνησε τους κινητήρες. Και τότεσυνέβη κάτι αναπάντεχο. Ενας από τουςσυνοδούς του Ες έτρεξε αναστατωμένοςστον διάδρομο του αεροδρομίου, κουνώ

ντας τα χέρια και φωνάζοντας στον αρχηγό του να σταματήσει. Χωρίς να χρονο

τριβήσει, ο νεαρός αξιωματικός άδραξετη σκάλα, την τοπ οθέτησε στην γκρίζα άτρακτο του αεροπλάνου και σκαρφάλωσεγια να δώσει στον Ες ένα σημείωμα. Πριναπό λίγα λεπτά είχε τηλεφωνήσει ο Χίτλερ, ο οποίος αδυνατούσε να παρευρε-θεί την 1η Μαΐου στο εργοστάσιο. Τηνπροσφώνηση στους εργάτες του θα την

έκανε ο ίδιος ο Ες, όπως έγινε τελικά. Τηνεπομένη, ο Ες βράβευσε την εταιρίαMesserschmitt με τον «Τιμητική ΔιάκρισηΕργασίας» και προσφώνησε το εργατικόδυναμικό, ενώ η ομιλία του μεταδόθηκεραδιοφωνικά σε όλο το Ράιχ. Αυτή ήτανκαι η π ροτελευταία δημόσια εμφάνισήτου, πριν ξεκινήσει για τη Βρετανία, εννέα ημέρες αργότερα. Η ανασταλτική εκείνη διαταγή του Χίτλερ εγείρει το εξήςερώτημα: Γνώριζε ο Χίτλερ εκείνη την30ή Απριλίου ότι ο Ες επρόκειτο να πετά-ξει στη Βρετανία; Αν όχι, τι τον έκανε να

τηλεφωνήσει στο Αουγκσμπουργκ, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή πριναπό την απογείωση; Και αν η απάντησηείναι ναι, γιατί ο Χίτλερ σταμάτησε τονΕς; Τι, ουσιαστικά, γνώριζε για την προ-γραμματιζόμενη ειρηνευτική αποστολήτου υπαρχηγού του; Πολλοί ερευνητέςείναι σχεδόν σίγουροι πως ο Χίτλερ γνώριζε τα πάντα. Αλλοι, ανάμεσα τους και ογράφων, είναι βέβαιοι ότι ο Χίτλερ δεν είχε καμιά ανάμιξη στο θέμα αυτό. Λίγες ημέρες αργότερα, πάντως, ο Ες θα κατά-φερνε να π ετάξει.

ΑΝΤΙΜΕΤΜΙ0Σ ΜΕ ΤΗ ΜΟΙΡΑΙΑ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΖΠΗΣ ΤΟΥ

Το βράδυ της 4ης Μαΐου 1941, λίγο μετά το τέλος της γερμανικής εκστρατείαςστα Βαλκάνια, ο Χίτλερ δήλωσε στη συγκέντρωση των βουλευτών του Ράιχστα-γκ: «Λυπήθηκα γι’ αυτό (δηλαδή για τηνεισβολή στην Ελλάδα). Για μένα, τον Γερμανό, ο οποίος γεννήθηκα και ανατράφηκα έτσι ώστε να σέβομαι και να τιμώ την

τέχνη και τον πολιτισμό αυτής της χώραςαπό όπου ξεπήδησαν οι πρώτες ακτίνεςηθικής ομορφιάς και αξιοπρέπειας, απο-τέλεσε μια σκληρή και πικρή εμπειρία ναβλέπω να συμβαίνουν όλα αυτά και να μημπορώ να κάνω κάτι για να τα εμποδίσω».Από γαλλικά και βρετανικά έγγραφα πουβρέθηκαν στο Λα Σαριτέ της Γαλλίας, φαίνεται ότι ο Χίτλερ είχε συνειδητοπ οιήσει,όπως είπε, την έκταση στην οποία η ελληνική κυβέρνηση είχε παραδοθεί στον εναγκαλισμό της Βρετανίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της ομιλίας, ο Ρούντολφ Ες, ο

υπαρχηγός του φύρερ, καθόταν ανάμεσαστον Χίτλερ και στον υπουργό Εξωτερι

5 0 I Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η U T O P I A



κών φον Ρίμπεντροπ. Ο φον Ρίμπεντροπανέφερε αργότερα ότι τα μάτια του Ες έδειχναν παράξενα όλο το βράδυ. Σύμφωνα με τον γραμματέα του, μετά το τέλοςτης ομιλίας στο Ράιχσταγκ, ο Ες μίλησε ιδιαιτέρως με τον Χίτλερ μόνο και μόνογια να τον ρωτήσει αν εξακολουθούσε,σύμφωνα με αυτά που είχε γράψει στο

έργο του «Ο Αγών μου», να σέβεται τασυμφέροντα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Ο Χίτλερ κούνησε το κεφάλι τουκαταφατικά και αργότερα ισχυρίστηκεότι δεν είχε δώσει καμιά σημασία στην ερώτηση. Αμέσως μετά την ομιλία, στις20.15 εκείνης της βραδιάς της 4ης Μαΐου1941, ο Χίτλερ αναχώρησε σιδηροδρομι-κώς από το Βερολίνο για τα ναυπηγείατου Γκότενχάφεν (Γδύνιας) στη Βαλτική,όπου θα επιθεωρούσε τα νέα θωρηκτάτου Γερμανικού Ναυτικού, το «Bismarck»και το «Tirpitz».

Το πρωί της 10ης Μαΐου, ο Ες ζήτησεαπό τον υπασπιστή του Πιντς να τηλεφωνήσει σε έναν μετεωρολόγο για να του αναφέρει το χαμηλότερο ύψος των νεφώνεπάνω από τη Σκωτία. Ο υπασπ ιστής τηλεφώνησε στο Υπουργείο Αεροπ ορίαςκαι ζήτησε να του φέρουν τη συχνότητααπό έναν συγκεκριμένο ραδιοφάρο τύπου Elektra. Ο Πιντς στη συνέχεια παρέδωσε στον Ες χάρτες και έναν φάκελοπου περιείχε μια ομιλία του Χίτλερ. Στις17.42, το Me 110 απ ογειώθηκε με κατεύθυνση τον βορρά.

Στις 21.45, ο Πιντς αποκάλυψε στουςσυναδέλφους του: «Δεν έγινε κανένα τηλεφώνημα και έτσι η πτήση του συντρόφου Ες φαίνεται ότι πέτυχε». Εβγαλεαπό τον χαρτοφύλακά του ένα πακέτοπου π εριείχε έναν οδικό χάρτη (στον οποίο ήταν σημειωμένη μια διαδρομή πουκατέληγε κάπου στη Σκωτία και συγκεκριμένα στο κτήμα του Χάμιλτον όπου οΕς σκόπ ευε να π έσει με αλεξίπτωτο) καιπολλές επιστολές, χειρόγραφες και δακτυλογραφημένες, προς τον φύρερ, τονΧίμλερ, έναν διευθυντή του εργοστασίου Messerschmitt και κάποια μέλη της οι-κογένειάς του.

Το ίδιο βράδυ, στο κέντρο ελέγχουτης RAF διαπιστώθηκε η προσέγγιση ενός άγνωστου αεροσκάφους επάνω απότη Σκωτία. Λίγο αργότερα, κοντά στο Λάν-κασιρ, ένας γεωργός, ο Ντέιβιντ Μακλήν,είδε έναν αλεξιπτωτιστή να προσγειώνεται στο κτήμα του. Ο Μακλήν πήρε το δι-κράνι στο χέρι του και έτρεξε προς τον άγνωστο πιλότο που προσπαθούσε να απελευθερωθεί από το αλεξίπτωτο. «ΕίσαιΝαζί, εχθρός ή δικός μας;», ρώτησε ο χωρικός. «Οχι Ναζί εχθρός, Βρετανός φίλος», απάντησε ο ξένος που έδειχνε να

πονά, καθώς είχε τραυματιστεί στον αστράγαλο. Ο χωρικός τον βοήθησε ναφθάσει ως το σπίτι του. Εκεί ο ξένος τουσυστήθηκε ως Αλφρεντ Χορν και ζήτησενα τον οδηγήσουν στον δούκα του Χάμιλτον στον οποίο έπρεπε να μεταφέρει ένασημαντικό μήνυμα.

Το αρχοντικό του δούκα, με τον ιδιω

τικό διάδρομο προσγείωσης όπου σκόπευε να προσγειωθεί ο επισκέπτης, βρισκόταν 22,5 χλμ. νοτιοδυτικά από το σημείο όπου έπεσε ο Ες, κοντά στη Γλασκώ-βη. Ο Χάμιλτον ήταν τότε βουλευτής τουΣυντηρητικού Κόμματος στη Βουλή τωνΛόρδων και αξιωματικός της RAF. Μέσασε λίγη ώρα ενημερώθηκαν οι μυστικές υπηρεσίες και ο Στρατός, και ανέλαβαν τηνανάκριση και τη φρούρηση του Ες. Επειδή ο Τσώρτσιλ διατηρούσε αμφ ιβολίες γιατην ταυτότητα του «άγνωστου» νυκτερινού επισκέπτη, έστειλε στον Ες τον Αϊβον

Κερκπάτρικ ο οποίος είχε χρηματίσει αρ-χιγραμματέας της βρετανικής πρεσβείαςστο Βερολίνο μέχρι το τέλος του 1939. ΟΚερκπάτρικ είχε γνωρίσει τον Ες προσωπικά σε διάφορες περιστάσεις και ήταν άσπονδος εχθρός του Χίτλερ. Ετσι, φαινόταν το καταλληλότερο πρόσωπο για ναχειριστεί την υπόθεση Ες. Το βράδυ της

12ης Μαΐου 1941 πέταξε προς το Μπιου-κάναν Κασλ με ένα μικρό αεροσκάφοςFlamingo, με κυβερνήτη τον δούκα τουΧάμιλτον. Εκεί, στο στρατιωτικό νοσοκομείο, βρισκόταν ο Ρούντολφ Ες. Οι δύο επ ισκέπτες κάθισαν σε σκληρές ξύλινεςκαρέκλες και ο Ες έβγαλε ένα δέμα απόχαρτιά γραμμένα με το χέρι. Επειτα άρχισε μια διεξοδική ανάλυση σχετικά με τηβρετανική πολιτική προς τη Γερμανία, στοπαρελθόν και στο παρόν. Ο Κερκπάτρικ ε-ξήλθε από το δωμάτιο μόνο μία φορά γιανα τηλεφωνήσει στον Τσώρτσιλ λέγοντάς

Παρά τις φήμες ότι ο Χίτλερ ήταν ενήμερος για την αποστολή του Ες στη Βρετανία, φαίνεται ότι ο Γερμανός δικτάτορας αιφνιδιάστηκε από την ενέργειά του.




Τα συντρίμμια του Messerschmitt Bf 110, με το οποίο ο Ρούντολφ Ες πέταξε ως τη Σκωτία.

του όχι ο άνθρωπος με τον οποίο συνομιλούσε ήταν πράγματι ο Ρούντολφ Ες.

Στην ανάλυσή του, όσον αφορά τηβρετανική π ολιτική προς τη Γερμανία, οΕς ανέφερε πως η Βρετανία προκάλεσετην κρίση της Πολωνίας, διότι χωρίς τηνυπ οστήριξη της Βρετανίας η Πολωνία θααποδεχόταν τις γερμανικές απαιτήσεις.Σύμφωνα με τον Ες, το Γ’ Ράιχ θα κέρδιζετον π όλεμο. Η Γερμανία παρήγε τεράστιους αριθμούς αεροπλάνων και υποβρυχίων, τους οποίους η Βρετανία δεν μπορούσε καν να διανοηθεί. Επίσης, τα κατα-κτηθέντα εδάφη παρείχαν στη Γερμανίαπλούσια απ οθέματα πρώτων υλών, η Βρετανία πολεμούσε μόνη, ενώ η Γερμανία είχε καταστήσει τα π ερισσότερα κράτη τηςΕυρώπης δορυφόρους ή συμμάχους της.Οσο για την αντιναζιστική αντίσταση στη

ΟΒρετανός αγρότης που π ερισυνέλεξε τον Ες.

Γερμανία, δεν υπ ήρχε η παραμικρή ελπίδα εξέγερσης επειδή, όπως είπε, «ο Χίτ-

λερ είχε την τυφλή εμπιστοσύνη των γερμανικών μαζών». Τέλος, ο Ες προχώρησεστις δικές του προτάσεις ειρήνης. Γι’ αυτόν, η σκέψη της μεγάλης αιματοχυσίαςπου θα απ αιτείτο στη συνέχεια ήταν ανυπόφορη. Είχε έλθει χωρίς την άδεια τουΧίτλερ για «να πείσει τους υπεύθυνουςστην Αγγλία ότι θα ήταν π ροτιμότερο νασυναφθεί ειρήνη τώρα, εφόσον η Αγγλίασίγουρα δεν θα μπορούσε να κερδίσειτον πόλεμο».

Λόγω της μακροχρόνιας φιλίας του μετον Χίτλερ, οι Βρετανοί μπορούσαν ναβασιστούν στον λόγο της ανδρικής του τιμής πως ο φύρερ δεν σχεδίαζε τίποτε εναντίον της Βρετανικής Αυτοκρατορίας,ούτε αγωνιζόταν για την π αγκόσμια υπεροχή. Πίστευε ότι τα συμφέροντα τηςΓερμανίας ήταν στην Ευρώπη και πως ηδιασπορά των δυνάμεών της έξω από τονφυσικό της χώρο θα την εξασθενούσε καιτελικά θα εμπ εριείχε το σπέρμα της καταστροφής. Μάλιστα, ο Χίτλερ είχε δηλώσειπρόσφατα ότι ποτέ δεν θα π ροέβαλλε αξιώσεις απ αράδεκτες για τη Βρετανία. Ωςλύση για τη γερμανοβρετανική διαμάχη, οΕς πρότεινε τον ήδη γνωστό κατακερματισμό του κόσμου σε σφαίρες επιρροής.Η Βρετανία θα έπρεπε να αφήσει «ελεύθερα τα χέρια στην Ευρώπη» για τη Γερμανία, ενώ η Γερμανία θα άφηνε στουςΒρετανούς «απόλυτη ευχέρεια στην αυτοκρατορία».

Μερικές εβδομάδες μετά από τη συνάντηση Κερκπάτρικ-Ες, η ανάκριση τουδεύτερου συνεχίστηκε από τον λόρδοΣάιμον, μέλος της κυβέρνησης Τσώρτσιλ.Ο Ες επανέλαβε στον Σάιμον τις προτά

σεις που είχε ήδη υπ οβάλει στον Κερκπά-τρικ, διανθισμένες με κάποια νέα ενδιαφέροντα στοιχεία. Οι προτάσεις του ήταν

οι εξής: Πρώτον, η Γερμανία και η Βρετανία θα μπορούσαν να οδηγηθούν σε ένανσυμβιβασμό με βάση το υπάρχον statusquo, δηλαδή χωρίς πόλεμο της Γερμανίαςκατά της Σοβιετικής Ενωσης για «ζωτικόχώρο» (Lebensraum). Δεύτερον, η Γερμανία θα εγκατέλειπε τις αποικιακές απαιτήσεις της και θα αναγνώριζε τη Βρετανία

ως κυρίαρχο των θαλασσών. Σε ανταπό:δοση, η Βρετανία όφειλε να αναγνωρίσειτην ηπ ειρωτική Ευρώπη ως σφαίρα επιρροής της Γερμανίας. Τρίτον, η παρούσασχέση ισχύος μεταξύ Γερμανίας και Βρετανίας θα έπρεπε να διατηρηθεί, δηλαδήχωρίς ενισχύσεις ή π ρομήθειες πρόσθετου πολεμικού υλικού από την π λευράτων ΗΠΑ. Τέταρτον, η Γερμανία θα εγκα-τέλειπ ε τη Γαλλία του Βισύ, μετά από πλήρη αφοπλισμό του Γαλλικού Στρατού καιτου Ναυτικού. Γερμανοί επίτροπ οι θα παρέμεναν στη γαλλική βόρεια Αφρική, ενώ

γερμανικά στρατεύματα θα π αρέμενανστη Λιβύη για μια περίοδο π έντε ετώναπό την υπογραφή της ειρήνης. Πέμπτον,η Γερμανία θα απ οσυρόταν από τη Νορβηγία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και τηνΕλλάδα, δύο χρόνια μετά από τη σύναψητης ειρήνης. Οσον αφορά το σχέδιο αυτόείχε ενημερωθεί και ο υπουργός Εσωτερικών της Βρετανίας Κάντογκαν.

Αυτή η εντυπ ωσιακή και μέχρι σήμερα άγνωστη πρόταση, εάν γινόταν αποδεκτή, θα είχε ως αποτέλεσμα την επικράτηση ειρήνης στον κόσμο από το1941. Ο Τσώρτσιλ όμως, γνωρίζοντας πωςοι ΗΠΑ θα εισέρχονταν στον πόλεμο, ήταν ανένδοτος. Στις 17 Μαΐου, ο Βρετανός πρωθυπουργός πληροφόρησε τον

Ο δούκας του Χάμιλτον με στολή π ιλότου.




Ο αρχηγός των SS Χάινριχ Χίμμλερ, ο αρχηγός των SA Βίκτωρ Λούτσε, ο Αδόλψ ος Χίτλερ, ο Ρούντολφ Ες και ο υπουργός Εργασίας Ρόμπερτ Λέη.

Ρούζθελτ με ένα μυστικό τηλεγράφημαγια την ουσία των συνομιλιών του Κερ-κπάτρικ με τον Ες στη Σκωτία: «Αν πρέπει να τον π ιστέψουμε, π εριμένουμε νασυναντήσει παράγοντες ενός ειρηνευτικού κινήματος, τους οποίους θα βοηθούσε ώστε να ρίξουν την παρούσα κυβέρνηση... Δεν θα τον κακομεταχειριστούμε, αλλά υπάρχει η επ ιθυμία να μηντον π εριβάλλουμε και με ρομαντισμούς,αυτόν και την π εριπέτειά του. Δ εν πρέπει να ξεχνούμε ότι μοιράζεται την ευθύνη για όλα τα εγκλήματα του Χίτλερ καιπως είναι ένας π ιθανός εγκληματίας πολέμου, του οποίου η μοίρα τελικά θα ε-ξαρτηθεί από την απόφαση των συμμαχικών κυβερνήσεων». Μετά από αυτά ταλόγια, η μοίρα του Ρούντολφ Ες είχεσφραγιστεί.

Η ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΣ

Η στάση των βρετανικών κυβερνήσεων παραμένει μέχρι σήμερα δηλωτικήτων προθέσεών τους να συγκαλύψουντην υπόθεση Ες, διατηρώντας σφραγισμένα δεκάδες έγγραφα που αφορούν τησυγκεκριμένη υπόθεση, τα οποία αναμένεται να δοθούν στη δημοσιότητα το2017. Οι Βρετανοί πολιτικοί αδυνατούσανανέκαθεν να αντιληφθούν πως τη βρετανική κυριαρχία στον κόσμο δεν υπονόμευε η Γερμανία, αλλά οι ΗΠΑ που θεωρούσαν τον εαυτό τους κληρονόμο τηςΒρετανικής Αυτοκρατορίας. Είναι, επ ίσης, προφανές πως ο Τσώρτσιλ φοβότανότι η δημοσιοποίηση των γερμανικώνπροτάσεων για ειρήνευση θα διεύρυνε το

Ο καθηγητής Γεωπολιτικής Καρλ Χάουσχοψερ με τον Ρούντολφ Ες.

φιλειρηνικό ρεύμα στη Βρετανία με πιθανή συνέπεια την απώλεια της εξουσίας.Είναι σχεδόν βέβαιο, επίσης, ότι οι Βρετανοί γνώριζαν για το ταξίδι του Ες. Φαίνεται πως οι μυστικές υπηρεσίες είχαν συλ-λέξει σχετικές πληροφορίες και, σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, είχαν πλαστογραφήσει τις επ ιστολές του Χάμιλτονκαι άλλων Βρετανών ειρηνιστών, παγι-δεύοντας τους Γερμανούς. Ετσι εξηγείταιη άμεση παρέμβαση των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών στη Σκωτία τη νύκτα εκείνης της μοιραίας πτήσης, καθώς και ηφύλαξη του Ες από τον στρατό. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι το φιλειρηνικό κίνημα στη Βρετανία ήταν αρκετά ισχυρό καιπως ο Τσώρτσιλ κυριάρχησε τελικά βασιζόμενος στην υπ οστήριξη εβραιόφιλωνκύκλων και του Ρούζβελτ.

Στον κύκλο των υποστηρικτών της συνεννόησης με τη Γερμανία συμμετείχαν ε-ξέχουσες προσωπ ικότητες της βρετανικής πολιτικής ζωής, όπως ο πρώην πρωθυπ ουργός Λόυδ Τζωρτζ, ο οποίος επι-σκέφθηκε προσωπικά τον Χίτλερ, ο πρώην διάδοχος του βρετανικού θρόνου πρί-γκηπας Εδουάρδος, ο λόρδος Χάλιφαξ,πρώην αντιβασιλέας των Ινδιών και υπουργός Εξωτερικών, ο σερ Νέβιλ Χέ-ντερσον, π ρεσβευτής της Βρετανίας στοΒερολίνο (γνωστός στη Βρετανία και ως«ο ναζιστής πρέσβης μας στη Γερμανία»,λόγω της δεδηλωμένης συμπάθειάς τουπρος τον Εθνικοσοσιαλισμό) και ο σερ Σά-μιουελ Χόαρι, πρώην υπουργός Εξωτερικών και εμπ νευστής (μαζί με τον Γάλλο ομόλογό του Λαβάλ) του σχεδίου παραχώρησης ενός τμήματος της Αιθιοπ ίας στηνΙταλία του Μπ ενίτο Μουσολίνι.

Ο Τσώρτσιλ αρνήθηκε να δει τον Εςκαι δεν του επέτρεψ ε να συναντηθεί μετον βασιλιά Γεώργιο ΣΤ’. Καθώς υπολόγιζε στην αμερικανική υποστήριξη, απέρρι-ψε τις προτάσεις του, θεωρώντας ότι ήταν αφελής και πως στην πραγματικότηταδεν αντιπροσώπευε τη γερμανική ηγεσία.Αφού έλαβε μέσω του Κερκπάτρικ και τουΣάιμον τις πληροφορίες που ήθελε σχετι-0 Ρ ούντολφ Ες με τον Μάρτιν Μπόρμαν σε εκδήλωση στην προπολεμική Γερμανία.

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 5 3



Στον Πύργο της βρετανικής π ρωτεύουσας φυλακίστηκε ο Ες μέχρι τη λήξη του Β’ ΠΠ.

κά με τα σχέδια και τις π ροτάσεις του Χίτ-λερ, αγνόησε παντελώς τον Ες για το υπόλοιπο του π ολέμου. Χρησιμοποίησε, όμως, την αποστολή του για να καταπ νίξειτην αντίδραση των αντιπάλων του και τουφιλειρηνικού λόμπυ (τους οπ οίους χαρακτήρισε «Πέμπτη Φάλαγγα»), και για να εδραιώσει την εξουσία του. Τελικά, αυτό τοοποίο ο Ες και ο Χίτλερ αδυνατούσαν νααντιληφθούν ήταν πως οι Βρετανοί δεν εκτιμούσαν την αμεσότητα των γερμανικών προτάσεων. Θεωρώντας ότι η ισχύςτους τους π αρείχε το δικαίωμα να κυβερνούν την υφήλιο, δεν διανοούντο να τομοιραστούν με την αναγεννημένη Γερμανία.

0 ΧΙΤΛΕΡ ΔΕΝ ΓΝΟΡΙΖΕΗ πλευρά των ιστορικών και όλων ό

σοι ισχυρίζονται ότι η αποστολή του Ες ήταν εις γνώση του Χίτλερ έχει τις παρακάτω διαθέσιμες ενδείξεις:• Μόλις λίγες ημέρες πριν από την πτήση, ο Ες είχε μια ιδιωτική συνάντηση μετον Χίτλερ που διήρκεσε τέσσερις ώρες.Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, οι δύοάνδρες ύψωσαν τις φωνές τους και, όταντελείωσαν, ο Χίτλερ, αφού συνόδευσε

τον φίλο του μέχρι τον προθάλαμο, του

είπε: «Ες, είσαι στ’ αλήθεια πεισματάρης...».• Η σχέση ανάμεσα στις δύο αυτές εμ-βληματικές φυσιογνωμίες υπ ήρξε πάνταπολύ στενή και οικεία, και λογικά, όπως ισχυρίστηκε και ο γιος του Ρούντολφ Ες,Βολφ Ρούντιγκερ, ο πατέρας του δεν θαμπορούσε εν μέσω του πολέμου να επιχειρήσει ένα τέτοιο τόλμημα χωρίς να ενημερώσει πρώτα τον Χίτλερ.• Μετά τη σύλληψ η του Ες στη Σκωτία,ο Χίτλερ ανέλαβε να προστατεύσει την οι-κογένειά του. Απένειμε σύνταξη στη σύζυγο του Ες και έστειλε στη μητέρα τουΕς, Κλάρα, προσωπικό συλλυπητήριο τηλεγράφημα όταν αυτή έχασε τον σύζυγότης, τον Οκτώβριο του 1941.• Ανάμεσα στα έγγραφα που κυκλοφόρησαν από τις βρετανικές αρχές τον Ιούνιο του 1992 υπάρχουν δύο αποχαιρετιστήρια γράμματα του Ρούντολφ Ες που έγραψ ε στις 14 Ιουνίου 1941, μία ημέραπριν από την απόπειρά του να αυτοκτονή-σει στο Μάιτσετ Πλέις της Βρετανίας. Οιεπιστολές γράφτηκαν όταν π λέον διαπίστωσε ότι η ειρηνευτική του αποστολή είχε αποτύχει οριστικά. Η μία απ ευθύνεταιστον Χίτλερ και η άλλη στην οικογένειά

του. Και οι δύο επ ιστολές ξεκάθαρα επ ιβεβαιώνουν ότι η στενή φιλική σχέση μετον Χίτλερ συνεχίζει να υφίσταται.• Ο γκαουλάιτερ Ερνστ Μπόλε, ένας έμπιστος και υψ ηλόβαθμος αξιωματούχοςπου βοήθησε τον Ες να μεταφράσει κά-ποια έγγραφα στα αγγλικά, επέμενε μέχρικαι την ημέρα του θανάτου του ότι όλα

αυτά έγιναν εις γνώση του Χίτλερ και μετην έγκρισή του.

Αντίθετα, οι ιστορικοί που είναι σχεδόν βέβαιοι ότι ο Χίτλερ δεν ήταν γνώστης της ενέργειας του Ες, διαθέτουν εξίσου π ειστικά επ ιχειρήματα και αποδείξεις. Τον Ιανουάριο του 2013, ο γράφων έλαβε μια αποκλειστική συνέντευξη απότον τελευ ταίο επιζώντα της φρουράς τουΧίτλερ στο Βερολίνο, τον επιλοχία Ρό-χους Μις. Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας, ο Μις ρωτήθηκε για τα γεγονότα πουπροηγήθηκαν της γνωστής και μυστηριώ

δους πτήσης του Ρούντολφ Ες, τον Μάιοτου 1941. Η απάντηση του γηραιού σωματοφύλακα του Χίτλερ ήταν διαφωτιστικήκαι αποσαφήνισε τον ιστορικό γρίφο πουυπάρχει γύρω από το ζήτημα αυτό.

«Τον Νοέμβριο του 1940 επισκεφθή-καμε μαζί με τον φύρερ το Μπ έργκχοφ.Κατά τη διάρκεια του δείπνου κατέφθα-σε ένας απεσταλμένος και παρέδωσε έναν σφραγισμένο φάκελο στον υπ εύθυνο Τύπου Οττο Ντήτριχ. Ο τελευταίος μετέφερε τον φάκελο στον φύρερ. Ημουνπαρών, όταν, διαβάζοντας το π εριεχόμενο της επ ιστολής, ο Χίτλερ έπ ιασε το κεφάλι του λέγοντας: "Θεέ μου! Τι πρέπεινα κάνω ακόμη... Δεν είναι δυνατόν ναπετάξω ο ίδιος και να γονατίσω π αρακα-λώντας τους". Εκείνη τη στιγμή δεν κατάλαβα τίποτα, αλλά ύστερα από λίγο ενημερώθηκα ότι επρόκειτο για μια αποτυχημένη συνάντηση του στρατιωτικούακολούθου Ενο Εμίλ φον Ρ ίντελεν μετον Σουηδό κόμη Μπ ερναντότε στηνΠορτογαλία. Φαίνεται ότι διαπ ραγματευόμασταν μυστικά με τους Αγγλους. Σεκάθε περίπτωση όμως, θυμάμαι ότι οΡούντολφ Ες, που ήταν παρών στη σκηνή, απ ευθύνθηκε ψ ιθυριστά στον υπασπ ιστή του λέγοντας: "Ο φύρερ μπ ορείνα μην το κάνει, εγώ όμως θα το επ ιχειρήσω". Το τι εννοούσε, απ οδείχθηκε μερικούς μήνες αργότερα». Στη συνέχεια,ο Μις επιβεβαίωσε ότι ο Χίτλερ ήταν τόσο εξοργισμένος με την απόφαση τουΕς, ώστε για τρεις ολόκληρες ημέρεςδεν εξήλθε καθόλου από το διαμέρισμάτου στον πρώτο όροφο, ούτε καν για νασυζητήσει την κατάσταση. Ηταν έξαλλος, επ ειδή τη θεωρούσε ως την π ιο άφρονα ενέργεια που έγινε ποτέ.

Αλλά η μεγαλύτερη και η πιο διαφωτι-




ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΕΣ

Στις 7-9-2013, ο βρετανικός Τύπος («Daily Mail», «TheIndependent» κ.ά.) δημοσίευσε είδηση σύμφωνα με την οπ οία ηΣκότλαντ Γιάρντ γνώριζε ήδη από το 1989 τα ονόματα των Βρετανών πρακτόρων που δολοφόνησαν τον Ρούντολφ Ες στη φυλακή του Σπ αντάου π ροκειμένου να μη αποκαλύψ ει τα ένοχα μυστικά του Τσώρτσιλ σχετικά με τον πόλεμο. Η Ε ισαγγελία της Βρε

τανίας, ωστόσο, ζήτησε να μη προχωρήσουν οι έρευνες και η υπόθεση τέθηκε στο αρχείο.Η έκθεση της υπόθεσης είχε συνταχθεί δύο χρόνια μετά τον

θάνατο του Ες, και σε αυτήν αναφέρεται ότι διεξαγόταν έρευνασχετικά με τους ισχυρισμούς ενός Βρετανού χειρουργού ότι ο Εςείχε δολοφ ονηθεί από Βρετανούς πράκτορες. Πρόκειται για τονστρατιωτικό χειρουργό Χιού Τόμας, ο οποίος είχε υπηρετήσειστις φυλακές του Σπ αντάου και είχε γνωρίσει τον Ες. Οπως προκύπ τει από την έκθεση, ο Τόμας γνώριζε τα ονόματα των δύο δο

λοφόνων και τα αποκάλυψε στον αξιωματικό της αστυνομίας πουτη συνέταξε, Χάουαρντ Τζόουνς.

Στο 11 σέλιδο έγγραφο ο τελευταίος αναφέρει ότι τα ονόματατων πρακτόρων εκτελεστών τα αποκάλυψε ένας πρώην μέλοςτης SAS. Σύμφωνα με την κατάθεση του Τόμας, οι δύο εκτελεστές εισήλθαν στη φυλακή μεταμφιεσμένοι σε Αμερικανούς

στρατιώτες.Ο Τζόουνς στην έκθεσή του π ροτείνει να εξεταστούν οι δύοφερόμενοι ως δολοφόνοι, καθώς επίσης και άλλοι μάρτυρες, ώστε να διαλευκανθεί πλήρως η υπόθεση. Οι ισχυρισμοί του Τόμαςαλλά και η έκθεση του αστυνομικού Τζόουνς ώθησαν τη Σκότλαντ Γιάρντ να αρχίσει, τον Μάιο του 1989, έρευνα για τις συνθήκεςθανάτου του Ες. Ωστόσο, έξι μήνες αργότερα, η έρευνα διακόπηκε απότομα, αφού η Εισαγγελία θεώρησε ότι δεν υπήρχαν στοιχεία και έκλεισε την υπόθεση.

στική απ όδειξη ότι το εγχείρημα του Ες ήταν απ οκλειστικά απόφαση δική του καιόχι του Χίτλερ, π ροέρχεται από το προσωπικό ημερολόγιο του Γκαίμπελς, ο οποίος

σημειώνει με έμφαση στις 13 Μαΐου 1941:«Το βράδυ έρχεται μια φοβερή είδηση:Παρά την αντίθετη διαταγή του φύρερ, οΕς πέταξε με το αεροπλάνο του και αγνοείται από το Σάββατο. Οι υπασπιστές του,οι οποίοι ήταν οι μόνοι που γνώριζαν γιατο εγχείρημά του, συνελήφθησαν μετάαπό εντολή του φύρερ. [...] Μου τηλεφώνησαν από το Μπέργκχοφ. Ο φύρερ είναιπραγματικά συντετριμμένος. Τι εικόνα θαμπορούσε να σχηματίσει ο υπόλοιπος κόσμος; Ενας π νευματικά διαταραγμένοςάνθρωπος να είναι ο δεύτερος στην ιε

ραρχία του Ράιχ μετά τον φύρερ. Είναι απ ίστευτο και δεν μπορεί να το κατανοήσειανθρώπ ινος νους».

Μία ημέρα αργότερα, στις 14 Μαΐου,αφού εκθέτει τις λεπ τομέρειες και τιςσυνθήκες υπό τις οποίες πραγματοποιή-θηκε η παράτολμη πτήση του Ες, περιγράφει την άφιξή του στην κατοικία τουΧίτλερ στο Ομπερσάλτσμπεργκ: «Με περιμένει ο φύρερ. Διαβάζω τις επ ιστολέςπου άφησε ο Ες στον φύρερ: Ενα ατελείωτο πήγαινε-έλα, μία ακατανόητη στάσηπου τον οδήγησαν στην Αγγλία για νατους πείσει ότι η θέση τους ήταν απελπιστική και με τη βοήθεια του λόρδου Χά-μιλτον να ρίξουν την κυβέρνηση Τσώρ-τσιλ. Στόχος θα ήταν μετά την επ ίτευξημιας συμφωνίας η Αγγλία να διατηρήσειτις κτήσεις της. Το ότι ο Τσώρτσιλ θα τονσυνελάμβανε αμέσως, αυτό το παρέβλε-ψε. Είναι απ ίστευτο! Αυτός ο ηλίθιος ήτανο δεύτερος τη τάξει άνδρας μετά τον φύρερ!». Στη συνέχεια, ο Γκαίμπελς επ ιρρίπ τει σαφείς ευθύνες και υπ αινιγμούςστον καθηγητή Χάουσχόφερ και στη γυναίκα του Ες, ενώ ανησυχεί εύλογα για τιςεπιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η ενέργεια αυτή στις σχέσεις και στις συμμα-

χίες της Γερμανίας με τις υπόλοιπες χώρες του Αξονα.

Ως προς το ζήτημα αν, τελικά, ο Χίτλερ ήταν γνώστης της ενέργειας του Ες,

ο υπουργός Προπαγάνδας είναι διαφωτι-στικός: «Συνομίλησα για αρκετή ώρα μετον φύρερ. Είναι απερίγραπτα π ικραμένος. Δεν ανέμενε π οτέ κάτι τέτοιο. Θαμπορούσε κάποιος να είναι προετοιμασμένος για όλα, όχι όμως για τις άφρονεςιδέες ενός ηλιθίου. Υποφέρω και εγώ μαζίμε τον φύρερ».

Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω στοιχεία και με το δεδομένο ότι ο Γκαίμπελςγνώριζε τα ενδόμυχα μυστικά του Χίτλερ,θεωρείται αδύνατο ο τελευταίος να είχεσυμφωνήσει με τον Ες και να μη γνώριζε

τίποτε ο υπουργός Προπαγάνδας.

Η ΦΥΛΑΚΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΣΠΑΝΤΑΟΥ

Το 1946, ο Ες δικάστηκε στη Νυρεμβέργη σε ισόβια κάθειρξη. Στην τελευταία του δήλωση ενώπιον του δικαστηρίου της Νυρεμβέργης, στις 31 Αυγούστου1946, ο Ες αμετανόητος διακήρυξε την πίστη του προς τον Χίτλερ. «Για πολλά χρόνια της ζωής μου είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ με το σπ ουδαιότερο τέκνο τοοποίο ο λαός μου ανέδειξε κατά τη χιλιετή ιστορία του. Ακόμη και αν μπορούσα,δεν θα ήθελα να σβήσω αυτήν τη χρονικήπερίοδο από την ύπαρξή μου... Δεν μετανιώνω για τίποτα».

Για τον Στάλιν και τους διαδόχους του

Ο Ρούντολφ Ες κατά τη διάρκεια της δίκης της Νυρεμβέργης. Διακρίνονται επίσης από τα αριστερά οι Γκαίρινγκ (με τα γυαλιά ηλίου), Ρ ίμπεντροπ, Κ άιτελ, Καλτενμπρύνερ, Νταίνιτς (άνω σειρά, αριστερά) κ.ά.




Ο Ρούντολφ Ες κατά τη διάρκεια της δίκης της Νυρεμβέργης. Διακρίνονται επίσης από τα αριστερά ο Γκαίρινγκ, Ρίμπεντροπ (δίπλα στον Ες) και ο Κάιτελ να κοιτά τον εισερχόμενο Σπ έερ.

επ ρόκειτο να π αραμείνει το ζωντανό καιαμετανόητο σύμβολο του Γ’ Ράιχ που είχεκοστίσει στη Σοβιετική Ενωση εκατομμύρια ζωές. Ηταν επ ίσης ο άνθρωπος που,στα μάτια τους, είχε επ ιδιώξει κατά τηνπτήση του στη Βρετανία το 1941 να συνάψει συμφωνία με την καπιταλιστική Δύση,για να βοηθήσει τη γερμανική επίθεση

κατά της Σοβιετικής Ενωσης. Αυτό ήτανένα γεγονός που τον καθιστούσε ιδιαίτερα ένοχο για όλα όσα ακολούθησαν. Απότην άλλη πλευρά όμως, ο Ες ήταν απότους πολύ λίγους αξιωματούχους τουΕθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος που δενενεπλάκη στις εσωκομματικές έριδες, αλλά ούτε ποτέ χρησιμοποίησε την εξουσία,την οποία κατείχε, προς ίδιον όφελος,ενώ επ ιπροσθέτως είχε παρέμβει προσωπικά για να βοηθήσει Γερμανούς πολίτεςπου είχαν κατηγορηθεί άδικα για αντικυ-βερνητική δράση. Είναι χαρακτηριστικό

ότι με τη δική του προσωπική παρέμβασηστον Χίτλερ τερματίστηκαν οι επιθέσειςτων Ταγμάτων Εφόδου (Sturmabteilung -SA) κατά των εβραϊκών καταστημάτων κατά τη διάρκεια της π ερίφημης «Νύκταςτων Κρυστάλλων» (9 Νοεμβρίου 1938).

Κατά τα πρώτα 20 έτη μετά τη Νυρεμβέργη, ο Ες συγκατοικούσε στο Σπαντά-ου μαζί με άλλους αξιωματούχους του Γ’Ράιχ. Σταδιακά, ο ένας μετά τον άλλον,(π.χ. ο φον Νόιρατ, ο Σπ έερ και ο ναύαρχος Νταίνιτς) απελευθερώθηκαν και έτσιο Ρούντολφ Ες μετά το 1966 π αρέμεινε ομόνος κρατούμενος στις φυλακές.

Κάποιες προσπάθειες και φωνές που

υπ οστήριζαν τη μείωση ή και την άρσητης ποινής του δεν εισακούστηκαν, καθώς μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του1980 οι Σοβιετικοί ήταν αμετακίνητοι στοζήτημα της απελευθέρωσής του. Η έλευ ση, όμως, του νέου Σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ απ οτέλεσε το σημείοκαμπής στις μετέπειτα εξελίξεις.

Την εποχή εκείνη ήταν ο τελευταίοςεν ζωή κρατούμενος από το σύνολο τωνκαταδικασθέντων κατά τις δίκες της Νυρεμβέργης. Ο ηλικιωμένος Ες αντιμετώπιζε σοβαρά πνευμονολογικά και καρδιολογικά προβλήματα, ενώ η όρασή του είχεμειωθεί σημαντικά. Στο κελί του μοναχικού κρατούμενου στο Σπαντάου κρέμονταν χάρτες της σελήνης, αποκαλύπτοντας το ενδιαφέρον του για την αστρονομία, και αναμνήσεις από τις επ ιβλητικέςπαρελάσεις της Νυρεμβέργης. Μετά το1986, όμως, η σοβιετική κυβέρνηση έδει

ξε εμφανή σημάδια προσέγγισης προς τηΔύση. Ο Γκορμπατσόφ ήταν αποφασισμένος να διαφοροπ οιήσει την άκαμπτη στάση και να προβεί στην απ ελευθέρωση τουτελευταίου φυλακισμένου του Σπαντάου.Για τον Γκορμπ ατσόφ μια τέτοια πράξη θαγινόταν π αγκόσμια αποδεκτή «ως μια χειρονομία ανθρωπισμού», (περιοδικό«Spiegel», 13 Απριλίου 1987).

Φαίνεται, όμως, ότι οι προθέσεις τηςνέας σοβιετικής ηγεσίας έκρουσαν τονκώδωνα του κινδύνου στη Βρετανία καιστην τότε πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θά-τσερ. Για πολλά χρόνια οι δυτικές κυβερνήσεις υποστήριζαν ότι ήταν έτοιμες να

συμφωνήσουν στην απ ελευθέρωση τουΕς, αλλά το σοβιετικό βέτο ήταν αυτό πουτην εμπόδιζε. Η πρωτοβουλία, όμως, τουΓκορμπατσόφ αποκάλυψε την υποκρισίατους. Οι αρχές τώρα στην Ουάσιγκτον,αλλά κυρίως στο Λονδίνο, έπρεπε να ανα-καλύψουν νέους και πιο «μόνιμους» τρόπους, ώστε να αρνηθούν στον Ες την ε

λευθερία του και να τον εμποδίσουν ναμιλήσει απρόσκοπτα.

ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ Ή ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ;

Το απόγευμα της 17ης Αυγούστου1987, ο γιος του Ες δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από τον Ντάρολντ Κην, τον Αμερικανό διευθυντή του Σπαντάου, ο οποίος ψυχρά και λακωνικά του είπε στα αγγλικά ταεξής: «Είμαι εξουσιοδοτημένος να σας

πληροφορήσω ότι ο πατέρας σας εξέπνευσε σήμερα στις 4.10 μ.μ. Δεν είμαι εξουσιοδοτημένος να σας δώσω περισσότερες λεπ τομέρειες».

Η επίσημη έκθεση που δημοσιεύθηκεακολούθως στον Τύπο ήταν η παρακάτω:«Η αρχική εξέταση έδειξε ότι ο ΡούντολφΕς απ οπειράθηκε να αυτοκτονήσει. Το απόγευμα της 17ης Αυγούστου 1987, υπότη συνήθη επίβλεψη του φύλακα, ο Εςμετέβη στο σπ ιτάκι του κήπου, στο προαύλιο, όπου συνήθιζε να κάθεται. Οταν οφύλακας κοίταξε στο προαύλιο λίγα λεπτά αργότερα, είδε τον Ες με ένα ηλεκτρικό καλώδιο γύρω από τον λαιμό του.




Ο Ρούντολφ Ες, υπ όδικος κατά τη δίκη της Νυρεμβέργης.

Εγιναν προσπάθειες για να επ ανελθεί καιμεταφέρθηκε στο Βρετανικό ΣτρατιωτικόΝοσοκομείο. Μετά από πολλές προσπάθειες για τη ζωή του, δηλώθηκε νεκρόςστις 4.10 μ.μ. Το ερώτημα εάν αυτή η απόπειρα αυτοκτονίας ήταν η αιτία του θανάτου του απ οτελεί το αντικείμενο της έρευνας συμπ εριλαμβανομένης λεπτομε

ρούς νεκροψ ίας που βρίσκεται ακόμα σεεξέλιξη».

Ωστόσο, η συμμαχική αυτή έκθεση αφήνει αναπ άντητα και μετέωρα π ολλά ερωτήματα. Πώς ήταν δυνατόν ένας93χρονος αδύναμος και καταβεβλημένοςάνδρας, χωρίς καθόλου δύναμη στα χέριατου, να αυτοκτονούσε με αυτόν τον τρόπο; Ο Ες με πολλή δυσκολία μπορούσε ναπερπατήσει από το κελί του μέχρι τον κήπο, και μόνο στηριζόμενος σε ένα μπαστούνι από τη μία πλευρά και με τη βοήθεια του φύλακα από την άλλη.

Δύο ημέρες αργότερα, η βρετανικήστρατιωτική διοίκηση στο Βερολίνο εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία, μεταξύ άλλων, αναφερόταν ότι «ο πρώην Ναζί Εςαυτοκτόνησε, χρησιμοποιώντας ένα ηλεκτρικό καλώδιο για να κρεμαστεί. Η αιτίαθανάτου ήταν η ασφυξία».

Οταν η Αστυνομία του Βερολίνου ανέ-λαβε να εξιχνιάσει τα αίτια του θανάτουτου, το βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικώνσταμάτησε την έρευνα και η γερμανικήκυβέρνηση συναίνεσε στην αποσιώπησητου θέματος.

0 ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ

Τον Φεβρουάριο του 1988, ο γιος τουΕς κατάφερε να π είσει έναν δικηγόροαπό τη Νότια Αφρική, ο οποίος διατηρούσε επαφές με τις δυτικές μυστικές υπηρεσίες, να γράψ ει μια κατάθεση με τη

μορφή μιας ένορκης βεβαίωσης ώστε ναμπορεί να προσαχθεί ενώπιον του δικαστηρίου. Ο δικηγόρος ισχυριζόταν ότι οΡούντολφ Ες δολοφονήθηκε από δύο άν-δρες της βρετανικής SAS και η κατάθεσήτου είναι η εξής: «Ερωτήθηκα σχετικά μετις λεπτομέρειες του θανάτου του πρώην υπουργού του Γερμανικού Ράιχ, Ρούντολφ Ες. Ο υπουργός του Ράιχ Ρούντολφ Ες δολοφονήθηκε κατ’ εντολή τηςΒρετανίας. Ο φόνος διαπράχθηκε απόδύο μέλη της βρετανικής SAS (Special AirService - Μονάδα Ε ιδικών Δυνάμεων του

Βρετανικού Στρατού). Η μονάδα αυτήμπορεί, εκτός από το Υπουργείο Αμύνης,να λαμβάνει διαταγές και από το Υπουργείο Εσωτερικών. Η δολοφονία σχεδιάστηκε και οργανώθηκε από τη ΜΙ-6 (Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών).

»Το εγχείρημα της δολοφονίας τουΡούντολφ Ες, το οποίο ανέλαβε η μυστική υπηρεσία, ήταν τόσο βιαστικά σχεδιασμένο, ώστε ούτε καν του δόθηκε κάποιακωδική ονομασία, κάτι το οποίο ήταν εντελώς ασυνήθιστο. Αλλες μυστικές υ-

Σοβιετικοί φρουροί στον περίβολο των φυλακών Σπαντάου.

πηρεσίες που συμμετείχαν στο σχέδιοαυτό ήταν αυτές των ΗΠΑ, της Γαλλίαςκαι του Ισραήλ. Ούτε η σοβιετική KGB,ούτε η GRU (Σοβιετική Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών), ούτε ακόμα οι γερμανικές μυστικές υπ ηρεσίες είχαν ενημερωθεί για το σχέδιο της δολοφονίας.

»H δολοφονία του υπουργού του ΡάιχΡούντολφ Ες κρίθηκε απ αραίτητη, διότι ηκυβέρνηση της Σοβιετικής Ενωσης είχετην π ρόθεση να απελευθερώσει τον κρατούμενο τον Ιούλιο του 1987, σε συνδυασμό με την τέταρτη επίσκεψη στη Μόσχα

του Γερμανού προέδρου Βαϊτζέκερ, αλλάο τελευταίος ζήτησε μια παράταση απότον επικεφαλής της σοβιετικής κυβέρνησης Γκορμπατσόφ μέχρι τον Νοέμβριοτου 1987, οπ ότε ήταν η σειρά της ΕΣΣΔνα αναλάβει τη φύλαξη του Ες.

»Οι δύο άνδρες της SAS βρίσκοντανμέσα στο Σπ αντάου από τη νύκτα τουΣαββάτου προς Κυριακή (15-16 Αυγού-στου 1987). Η αμερικανική CIA έδωσε τησυγκατάθεσή της για τη δολοφονία τηΔευτέρα (17 Αυγούστου 1987). Κατά τηδιάρκεια του απ ογευματινού π εριπάτου

του υπουργού Ρούντολφ Ες, οι δύο άνδρες της SAS περίμεναν τον κρατούμενο




Αλλαγή φρουράς στις φυλακές του Σπαντάου μεταξύ Βρετανών και Αμερικανών.

στο μικρό σπίτι του κήπου της φυλακήςκαι προσπάθησαν να τον στραγγαλίσουνμε ένα καλώδιο μήκους 1,4 μ. Ακολούθησε η ψ ευδής και παραπ λανητική είδησητης "αυτοκτονίας διά απαγχονισμού". Ουπουργός του Ράιχ, Ρούντολφ Ες, πάλεψε και φώναξε για βοήθεια και αυτό κινητοπ οίησε τουλάχιστον έναν Αμερικανόφύλακα που έτρεξε στο σημείο. Τότε η απόπειρα κατά της ζωής του φυλακισμένου διακόπηκε και ένα ασθενοφόρο τουΒρετανικού Στρατιωτικού Νοσοκομείουκλήθηκε. Ο χωρίς αισθήσεις υπουργός

Ρούντολφ Ες μεταφέρθηκε στο βρετανικό νοσοκομείο με το ασθενοφόρο.

»Μου δόθηκε η παραπάνω πληροφορία προσωπικά και προφορικά από έναναξιωματικό της ισραηλινής υπηρεσίας,την Τρίτη, 18 Αυγούστου 1987, γύρω στις08.00, ώρα Νοτίου Αφρικής. Γνωρίζω αυτό

Ο γηραιός Ες στη φυλακή του Σπαντάου λίγο πριν τον 9άνατό του.

το μέλος της ισραηλινής υπ ηρεσίας, τόσο επίσημα όσο και προσωπικά, εδώ καιτέσσερα χρόνια. Είμαι απόλυτα ικανοποιημένος μαζί του, διότι ήταν ειλικρινής καιτίμιος και δεν έχω απολύτως καμιά αμφιβολία για την αλήθεια των π ληροφοριώντου. Η απολύτως εμπ ιστευτική φύση τηςσυνομιλίας του μ' εμένα είναι επίσης πέραν πάσης αμφιβολίας».

Η ΕΙ0Μ0Λ0ΓΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΤΟΥ ΕΣ

Τον Μάιο του 2009, ο Τυνήσιος νοσηλευτής του Ες, Αμπ ντάλα Μελάουχι, έδωσε μια συνέντευξη στη γερμανική εφημερίδα «National Zeitung» σχετικά μετις συνθήκες υπό τις οποίες επήλθε οθάνατος του Ες. Η άκρως ενδιαφέρουσασυνέντευξη, μεταξύ των άλλων, ανέφ ερεκαι τα εξής:«Na t iona l Ze i tung : Οταν αναλάβατε τηθέση του νοσηλευτή στη φυλακή Σπαντάου, γνωρίζατε ποιος θα ήταν ο ασθενής που θα φροντίζατε;Μελάουχ ι : Μέχρι την πρώτη ημέρα έναρ

ξης των υπηρεσιών μου δεν γνώριζα απολύτως τίποτε, ούτε καν τον ασθενήτου οποίου θα είχα την ευθύνη. Οι πληροφορίες μόνο που είχα ανέφεραν ότι ηεργασία μου θα ήταν σ' ένα βρετανικόνοσοκομείο. Αυτό τουλάχιστον είχα διαβάσει στην αγγελία της "Berliner Zeitung“.Η συνέντευξη που έδωσα είχε να κάνειμε την εξέταση της προσωπ ικότητας καιτου χαρακτήρα μου και όχι με τις ιατρικές μου γνώσεις. Η όλη ατμόσφαιρα αρχικά μου φάνηκε κάπως μυστηριώδης,αλλά αγωνιούσα και ήλπιζα να με προ-

σλάβουν.Nat iona l Ze i tung : Πότε διαπ ιστώσατε για

πρώτη φορά ότι ο Ρούντολφ Ες, το όνομα του οποίου δημόσια δεν σας επ ιτρεπόταν να αναφέρετε, άρχισε να σας εμπιστεύεται;Μελάουχ ι : Κατά τη διάρκεια της πρώτηςενημέρωσης από τον κύριο Τσαρλς Γκέι-μπελ, ο ασθενής μου Ρούντολφ Ες παρέ-μεινε σκεπτικός αλλά συνεργάσιμος. Η

αρχική εντύπωση ήταν κάτι ανάμεσα σεαπόσταση και συμπ άθεια. Υστερα, όμως,από έξι μήνες άρχισε να λιώνει ο πάγοςκαι αρχίσαμε να λέμε και κάποιες λέξειςστα αραβικά. Μετά από έναν χρόνο καιτην καθημερινή επαφή που διατηρούσαμε τον Ες, άρχισε να μ’ εμπ ιστεύεται.Οφείλω, επίσης, να προσθέσω ότι απόένα συγκεκριμένο σημείο και μετά και ε-φόσον το επ έτρεπαν οι συνθήκες, συζητούσαμε και πολιτικά θέματα ακόμα καιπροσωπικά.Nat iona l Ze i tung : Προσπαθήσατε την

καθημερινότητα του ανθρώπου που χαρακτηρίστηκε ως ο πιο "μοναχικός κρατούμενος του κόσμου" να την κάνετε πιοανθρώπινη και πιο υπ οφερτή; Πόσο μακριά φτάσατε;Μελάουχ ι : Πιθανόν να είχα υπερβεί κά-ποια όρια, αλλά δεν μπορούσα ανθρώπινα να βλέπω πώς του συμπ εριφέροντανμέσα στη φυλακή. Κάθε φορά προσεποι-ούμην στον επ ικεφαλής της βάρδιας λέγοντας λ.χ. χαρακτηριστικά ότι "αν ο Εςδεν έχει στη διάθεσή του ένα τραπ εζάκιγια την τηλεόραση, θα μπορούσε να του

συμβεί κάποιο ατύχημα και εσύ θα χάσεις τη δουλειά σου". Κάποιοι μάλιστααπό τους φρουρούς είχαν δωροδοκηθεί-αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα-, ώστενα μπορώ να προσφέρω κάποια μικράδώρα στον ασθενή μου. Οχι τίποτε το ιδιαίτερο, αλλά μία σοκολάτα ή μία τούρτα γενεθλίων ήταν κάτι που προξενούσεχαρά και ικανοποίηση στον Ες. Συχνά, επίσης, του έδινα βιβλία για ανάγνωση επειδή ο έντυπ ος Τύπος δεν επ ιτρεπότανστη φυλακή [...].Nat iona l Ze i tung : Πώς σχολιάζετε την

πληροφορία ότι τον Μάιο του 1986 οΓκορμπατσόφ απ οφάσισε να απ ελευθερώσει τον Ες;Μελάουχ ι : Το θεωρώ βέβαιο. Οι πηγέςμου ήταν δύο πολύ έμπ ιστοι άνθρωποι. Οεπ ικεφαλής της ρωσικής φρουράς στοΣπ αντάου και ο Ρώσος διευθυντής τηςφυλακής. Ηταν ένα βράδυ με πολύ αλκοόλ, κατά το οπ οίο η γλώσσα των Σοβιετικών είχε λυθεί. Εκεί ο Ρώσος διευθυντήςδεν είχε κανέναν ενδοιασμό να μου απο-καλύψει ότι ο Γκορμπατσόφ σχεδίαζε νααπ ελευθερώσει τον Ες. Ο επικεφαλής

της φρουράς με διαβεβαίωσε επίσης ότικάτι τέτοιο είχε ακούσει νωρίτερα στο




λές της κεντρικής κυβέρνησης (τηςΑνγκελας Μέρκελ) ήταν σαφείς: Η εκταφή πραγματσπ οιήθηκε με πλήρη μυστικότητα, κατά τη διάρκεια της νύκτας, καιχωρίς να έχουν ενημερωθεί τα μέσα ενημέρωσης. Οπως διευκρίνισε ο αντιδήμαρ-χος της π όλης Ρόλαντ Σίφελ, “Ελπίζουμεμε αυτόν τον τρόπο να παύσει να υπάρχει

πάνω από την πόλη μας αυτό το καφέ φάντασμα», αναφερόμενος στο χρώμα πολλών μιλιταριστικών αμφιέσεων των οπαδών του Ες, οι οπ οίοι συγκεντρώνοντανπάνω από τον τάφο του κάθε χρόνο, στηνεπ έτειο της «αυτοκτονίας» του. Οι κληρονόμοι του Ες αποδέχθηκαν σιωπηράτην απόφαση να αποτεφρωθούν τα λείψανά του και οι στάχτες του να σκορπ ιστούν στη θάλασσα. Ξ3

ρωσικό ραδιόφωνο. Την είδηση τη μετέφερα αμέσως στον Ες που παραδόξως,μετά από μερικά δευτερόλεπ τα απόλυτης σιωπής, μου απ άντησε λέγοντας:"Μελάουχι, αυτό θα απ οτελέσει τη θανατική μου καταδίκη".National Zeitung: Για ποιον λόγο, κατάτη γνώμη σας, μετά τον θάνατο τουΡούντολφ Ες τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης αδιαφόρησαν π αντελώς για τιςσυνθήκες θανάτου του, ενώ αντίθετατα δυτικά ΜΜΕ, όπως το βρετανικόBBC, ζήτησαν επ ανειλημμένα συνεντεύξεις από εσάς;Μελάουχι: Δυστυχώς ο γερμανικός λαόςείναι πολύ καταπιεσμένος στο ζήτημααυτό. Οπ οιοσδήπ οτε διατυπ ώνει γρα-πτώς ή προφορικώς μια αντίθεση ή αιρετική άποψη στα θέματα του Α' ΠΠ ή τουΒ’ ΠΠ, είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπ ίσειπροβλήματα και νομικές ενοχλήσεις. Κά-ποιες αρχές από το γερμανικό κράτοςπροσπάθησαν να με πείσουν να σιωπήσω. Υπήρξαν ξένοι τηλεοπ τικοί σταθμοί,όπως το BBC και το CBS, οι οποίοι επέ-δειξαν ειλικρινές ενδιαφέρον να πληρο-φορηθούν τα γεγονότα του 1987. Ανάλογο ενδιαφέρον επ έδειξε και ο γερμανικός SAT 1, ωστόσο λίγο αργότερα οι αρμόδιοι του σταθμού αναγκάστηκαν να αποσύρουν το ενδιαφέρον τους, επειδή

το επ ίσημο γερμανικό κράτος τους απείλησε με μηνύσεις στην περίπτωση που ησυνέντευξή μου δινόταν στη δημοσιότη

τα και η γερμανική κοινή γνώμη πληροφορείτο τις πραγματικές συνθήκες τουθανάτου του Ρούντολφ Ες. Προσωπικάμου είναι αδιανόητο ότι υπάρχουν άνθρωποι που αδυνατούν να κατανοήσουνπως πρώτα απ’ όλα έβλεπ α τον ασθενήμου ως άνθρωπο. Είμαι νοσηλευτής καιφροντίζω τον άνθρωπο που αναλαμβάνω. Αυτή είναι η δουλειά μου. Με προσέ-λαβαν να φροντίζω τον Ες στο Σπ αντάουκαι όχι για να τον κρίνω. Εγραψα, λοιπόν,αυτά που είδα στη φυλακή».

Φαίνεται, όμως, πως οι αποκαλύψ ειςτου Μελάουχι ενόχλησαν τη γερμανικήκυβέρνηση και εκείνους που φοβούντοτην αλήθεια. Ο Τυνήσιος νοσηλευτής απ οκλείστηκε από τον γερμανο-τυνησια-κό σύνδεσμο, παρόλο που ανήκε στα ιδρυτικά του μέλη, ενώ αναγκάστηκε μετά από π ιέσεις να π αραιτηθεί και από τησυμβουλευτική επ ιτροπή μεταναστώνστον δήμο Βερολίνου-Μπράντενμπουρ-γκ. Παρόλα αυτά, ο Αμπντάλα Μελάουχισυνεχίζει να αγωνίζεται μέχρι σήμερα γιαν' απ οδείξει το αυτονόητο: ότι ο Ρούντολφ Ες δολοφονήθηκε και πως ο ίδιοςείδε τους δολοφόνους του κατάματα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Το καλοκαίρι του 2011, οι αρχές της

βαυαρικής πόλης Βούνζιντελ, όπου βρισκόταν ο τάφος του Ρούντολφ Ες, αποφάσισαν να τον καταστρέψουν. Οι εντο-

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Allen Peter: THE CROWN AND THE SWASTIKA: HITLER, HESS, AND THE DUKE OF WINDSOR, London:R. Hale, 1983.(2) Wolf Rudiger Hess: ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΕΣ:Η ΖΩΗ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ,εκδ. Edelweiss, Αθήνα, 2012.(3) Ντέιβιντ Ιρβινγκ: Η ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ, εκδ. Γκοβόστι),Αθήνα 2004.(4) Ντέιβιντ Ιρβινγκ: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα 2003.(5) W. R. Hess: Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΟΥ ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΕΣ, εκδ. Δωδώνη,Αθήνα, 2002.(6) Εφημερίδα «National Zeitung»,29 Μαΐου 2009.(7) Ελευθέριος Η. Καντζίνος: ΡΟΥΝΤΟΛΦ Ε Σ -0 ΙΔΕΑΛΙΣΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ ΒΙΟΣ ΤΟΥ, Περιοδικό «Ιστορικές Σελίδες», αρ. τεύχ. 38, Απρίλιος 2009.(8) Γιάννης Παπαθεοδώρου:ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΕΣ - ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΣ ΣΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΣΠΑΝΤΑΟΥ, Περιοδικό «Τότε», αρ. τεύχ. 36, Ιούνιος 2007.(9) Ιάκωβος Περ. Χονδροματίδης: Η ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ ΠΤΗΣΗ ΤΟΥ ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΕΣ ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ, Περιοδικό «Ιστορικά θέματα», τεύχ. 55, εκδόσεις Περισκόπ ιο, Οκτώβριος 2006.(10) www.rudolfhess.org(11) Ιάκωβος Περ. Χονδροματίδης: ΕΠΙΛΟΧΙΑΣ ΡΟΧΟΥΣ ΜΙΣ: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΕΠΙΖΩΝΤΑ ΤΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ, Περιοδικό «Στρατιωτική Ιστορία», τεύχ. 195, ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Απρίλιος 2013.(12) J OSEPH GOEBBELS TAGEBÜCHER,

Band 4:1940-1942, Piper Verlag, Munchem 2003.

Ο οικογενειακός τάφος των Ες στο Βουνσίντελ. Το 2011, με διαταγή της κυβέρνησης Μέρκελ, η σωρός του Ες απομακρύνθηκε από το νεκροταφείο.

Το αποκαλυπτικό για τις συνθήκες του θανάτου του Ρούντολφ Ες βιβλίο του Μελάουχι «Είδα τους δολοφόνους στα μάτια».

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 5 9

http://www.rudolfhess.org/

http://www.rudolfhess.org/



Π Ο Ρ Γ Ο Σ Α β Α Ν Α Σ Ι Α Δ Η Σ - I o i o p i k o c

ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΙΔΑΗβυζανιινο-περσικη σύγκρουση σιη Μεσοποταμία

Η Ά υ ι Ο α , το σ η μ ε ρ ιν ό

Ν τ ιν ι α ρ μ π α κ ί ρ m e

Τ ο υ ρ κ ί α ς , α π ο τ ε Π ο ύ ο ε α π ό τ η ν α ρ χ α ι ό τ η τ α

α η μ α ν τ ι κ ό π έ ρ α σ μ α α π ό τ η Μ ε σ ο π ο τ α μ ί α π ρ ο ς

τ η Μ ικ ρ ό Α ο ία . Η π ρ ώ τ η ισ τ ο ρ ικ ή α ν α φ ο ρ ά

σ τ η ν π ό λ η π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ε ί τ α ι τ ο ν 1 3 ο α ι ώ ν α

π . Χ . , α ν κ α ι η π ε ρ ι ο χ ή κ α τ ο ι κ ε ί τ ο ή θ η α π ό τ η

1 0η χ ι λ ι ε τ ί α π .Χ . Τ ο ό ν ο μ ά i n c ε ί ν α ι α ο ο υ ρ ι α κ ό

κ α ι σ η μ α ί ν ε ι ( ( θ ή κ η ü i i p o u c » . Η π ό λ η υ π ή ρ ξ ε

ε π ί α ι ώ ν ε ς τ ο μ ή Π ο τ η ς έ ρ ι δ ο ς μ ε τ α ξ ύ

Ρ ω μ α ί ω ν - κ α τ ό π ιν Β υ ζ α ν τ ιν ώ ν - κ α ι Π ε ρ ο ώ ν

m e Π α ρ θ ι κ ή ς κ α ι τ η ς Σ α ο ο α ν ι δ ι κ ή ς

δ υ ν α σ τ ε ί α ς .

Εξαιρετική αναπαράσταση Σασσανίδη κατάφρακτου ιππέα, από σύγχρονο αναπ αραστάτη. Η ισχύς της 9ωράκισης είναι εμφανής.

Ο οχυρωματικός περίβολος της Αμιδας, όπως σώζεται σήμερα. Τα τείχη της πόλης ήταν ιδιαίτερα

ισχυρά, κτισμένα εν μέρει σε βράχο, ώστε να μη είναι δυνατή ηυπονόμευσή τους.

6 0 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



Αποψη της σύγχρονης πόλης του

Ντιγιαρμπακίρ, της βυζαντινής Αμιδας, με

τμήμα του άριστα σωζόμενου τείχους.

Το 502 μ.Χ. επικρατούσε ειρήνηστα απ έραντα βυζαντινοπερσικάσύνορα. Ο αυτοκράτορας Αναστάσιος από τη μία και ο Σασσανί-δης βασιλιάς Καβάδ (Καβάδης για

τους Βυζαντινούς) διαβιούσαν χωρίς

προβλήματα. Η τελευταία σύγκρουσημεταξύ των δύο γειτονικών αυτοκρατοριών είχε λήξει το 440. Ο Πέρσης βασιλιάς ανήλθε στον θρόνο το 488 και τονδιατήρησε μέχρι το 496, οπ ότε εκθρονίστηκε από επανάσταση των ευγενών, ταπρονόμια των οποίων προσπάθησε ναπεριορίσει.

Ο Καβάδ εξορίστηκε στο κάστρο της«Λήθης» στη Σογδιανή, κατάφερε όμωςνα δραπ ετεύσει και κατέφυγε στουςΕφθαλίτες ή «Λευκούς θύννους», έναουννικό φύλο που είχε κατακτήσει τα ση

μερινά Τατζικιστάν, Αφγανιστάν και μέρος της Ινδίας. Ε κεί βρήκε στρατιωτικήκαι οικονομική υπ οστήριξη, και με τηβοήθεια των Εφθαλιτών ανέκτησε τονθρόνο του το 498.

Ο Καβάδ, όμως, είχε δανειστεί μεγάλα ποσά από τους Εφθαλίτες, στους μισθοφόρους των οποίων είχε υποσχεθείαξιόλογες αμοιβές. Αδυνατώντας νατους τις καταβάλει, αποφάσισε να ζητήσει ένα δάνειο από τον αυτοκράτοραΑναστάσιο. Ο Αναστάσιος ήταν το αντίθετο του Καβάδ: γεννημένος στο Δυρρά

χιο, είχε εξελιχθεί σε ανώτατο διοικητικόαξιωματούχο της αυτοκρατορίας. Οταν

π έθανε ο αυτοκράτορας Ζήνων, η χήρατου Αριάδνη διόρισε στον θρόνο τονΑναστάσιο, τον λεγόμενο Δίκορο (επειδήτα μάτια του είχαν διαφορετικό μεταξύτους χρώμα).

Ο Αναστάσιος υπ ήρξε άριστος στα δι

οικητικά και οικονομικά π ράγματα τηςαυτοκρατορίας, αλλά απ έτυχε παταγωδώς στα στρατιωτικά -όντας απόλεμος οίδιος- και στα εκκλησιαστικά, στα οποίαυπ οστήριξε την αίρεση του Μονοφυσιτισμού. Παρόλα αυτά, είχε κατορθώσει νακαταστείλει την εξέγερση των Ισαύρων,οπαδών του διεκδικητή του θρόνου Λογ-γίνου (αδελφού του νεκρού Ζήνωνα) καινα δημιουργήσει ένα τεράστιο πλεόνασμα στο κρατικό θησαυροφυλάκιο.

Σε αυτό ακριβώς το πλεόνασμα βασίστηκε ο Καβάδ, φιλοδοξώντας να επ ιτύ

χει δάνειο από τον Αναστάσιο ώστε να εξοφλήσει τα χρέη του προς τους Εφθαλίτες. Ετσι, μια περσική π ρεσβεία αφίχθηστην Κωνσταντινούπολη, μεταφέρονταςεπίσημα το αίτημα του Πέρση βασιλιάπρος τον Ελληνα ομόλογό του. Ο Αναστάσιος υπ οδέχθηκε την π ρεσβεία με τιμές και συγκάλεσε συμβούλιο με τουςστενούς του συνεργάτες προκειμένουνα μελετήσει το αίτημα. Στο συμβούλιοακούστηκαν πολλές απόψεις, αλλά εκείνη που επ ικράτησε ήταν πως τα χρήματαδεν έπρεπε να δοθούν, επειδή το να πα-

ραμείνει η συμμαχία Περσών και Εφθαλι-τών αδιατάρακτη, εξασφαλίζοντας τα

νώτα των Περσών, δεν ήταν προς όφελος των Βυζαντινών, αφού έτσι οι Εφθαλίτες θα μπορούσαν ανενόχλητοι ναστραφούν κατά της αυτοκρατορίας.

Τελικά, ο Αναστάσιος αρνήθηκε ναχορηγήσει δάνειο στον Καβάδ. Ο τελευ

ταίος εξοργίστηκε ιδιαίτερα από την απάντηση του Αναστασίου, καθώς αντιλή-φθηκε το σκεπτικό του. Αμέσως, λοιπόν,αποφάσισε να επ ιτεθεί κατά του Βυζαντίου και να κερδίσει με τα όπλα -δηλαδή με αρπαγές και λεηλασίες- τα χρήματα που είχε ανάγκη.

ΠΟΛΕΜΟΣΟ Καβάδ συγκέντρωσε τον σασσανι-

δικό στρατό και εισέβαλε στα βυζαντινάεδάφη. Αρχικά λεηλάτησε δύο μικρές

συνοριακές πόλεις, την Αγγελ και τηΣούφ. Οπως μαρτυρεί το χρονικό του Σύρου του Στυλίτη, γνωστού και ως «ψευ-δο-Ιησού», ο Αναστάσιος, στο άκουσματης είδησης της π ερσικής εισβολής, απέ-στειλε αμέσως ως πρέσβη τον Ρουφίνο,με πολλά χρήματα, για να π είσει τον Καβάδ να αποχωρήσει. Ο Ρουφίνος, όμως,όταν έφθασε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, π ληροφορήθηκε ότι οι Πέρσεςείχαν ήδη λεηλατήσει τις δύο π όλεις.Ετσι, άφησε τα χρήματα στην Καισάρειακαι μετέβη ο ίδιος να συναντήσει τον Κα

βάδ. Ο Πέρσης βασιλιάς δέχθηκε τον Βυζαντινό πρέσβη, αλλά στο άκουσμα όσων

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 16 1



Ο αυτοκράτορας Αναστάσιος Α’ όπως εικονίζεται σε νόμισμα της εποχής.Ο Αναστάσιος δεν ήταν πολεμιστής αυτοκράτορας και δεν είχε ιδιαίτερες σχέσεις με τον στρατό.ΓV αυτό άλλωστε δεν ανέθεσε τη διοίκηση του στρατού που

απ έστειλε κατά των Περσών σε έναν στρατηγό, αλλά σε πολλούς, ώστε να

αποφύγει ενδεχόμενο κινδύνο από τη συγκέντρωση υπ ερβολικής εξουσίας σε

ένα πρόσωπο.

Ο Κ α Β ά δ ή τ α ν π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο π ο λ ε μ ισ τ ή ς

π α ρ ά δ ι π λ ω μ ά τ η ς , κ α ι γ ια τ ο ν λ ό γ ο α υ τ ό ν

α ν τ έ δ ρ α σ ε μ ε ε π θ ε σ η σ τ η ν Α μ ι δ α ,

ό τ α ν ο Α ν α σ τ ά σ ιο ς τ ο ύ α ρ ν ή θ η κ ε

τ α χ ρ ή μ α τ α π ο υ ζ η τ ο ύ σ ε . J

του είπε εξοργίστηκε, τον φυλάκισε καικινήθηκε κατά της Αμιδας, της μεγάληςκαι ισχυρής πόλης της Μεσοποταμίας.

Ο στρατός του Καβάδ κινήθηκε πρώτα προς τη Θεοδοσιούπ ολη (το σημερινόΕρζερούμ της Τουρκίας), πρωτεύουσατης επαρχίας της Ε σωτερικής Αρμενίας.Ηταν Σεπ τέμβριος του 502 και η πόλη δενήταν π ροετοιμασμένη για πολιορκία, καθώς η εποχή, ειδικά στην περιοχή εκείνη

που ο χειμώνας έρχεται νωρίς, δεν θεωρείτο κατάλληλη για πολεμικές επιχειρήσεις. Ετσι, η περσική επίθεση αιφνιδίασετους κατοίκους και τη μικρή φρουρά και ηπόλη κατελήφθη σχεδόν αμαχητί και λεη-λατήθηκε άγρια από τους Πέρσες.

Μετά από την επ ιτυχία του αυτή, οΚαβάδ συνέχισε την π ορεία του προςτην Αμιδα. Οι Πέρσες π ροσέγγισαν τηνπόλη από τον βορρά, φθάνοντας ενώπιον των ισχυρών της τειχών στις 5Οκτωβρίου του 502. Η πόλη δεν διέθετεκαν φρουρά στρατιωτών. Ωστόσο οι πολί

τες της συγκεντρώθηκαν και ομόφωνααποφάσισαν να υπερασπιστούν την πόλητους. Ετσι ξεκίνησε μια από τις επ ικέςπ ολιορκίες του Μεσαίωνα.

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΑΜΙΔΑΣ

Οι Πέρσες σταδιακά περικύκλωσαντην πόλη και άρχισαν την τακτική της πολιορκία. Οι πηγές δεν αναφέρουν την αριθμητική δύναμη του στρατού των πολιορκητών, ούτε τον αριθμό των μάχιμων

πολιτών στην Αμιδα. Οι τελευταίοι πρέπεινα πολέμησαν στο σύνολό τους -άνδρες,

γυναίκες και π αιδιά- αφού σι πηγές υποστηρίζουν ότι ακόμα και οι μοναχοί είχανλάβει τα όπλα και φρουρούσαν τμήμα τουτείχους.

Ο Καβάδ διέταξε τους άνδρες του νακατασκευάσουν ένα κεκλιμένο επίπεδοαπό χώμα, το οποίο θα έφθανε στο ύψοςτων τειχών και θα τους επ έτρεπ ε να εισβάλουν στην πόλη. Οι κάτοικοι απ άντησαν υψ ώνοντας το τείχος πάνω από το ύ

ψος του κεκλιμένου επιπέδου. Τότε ο Καβάδ διέταξε τους άνδρες του να κατασκευάσουν έναν τεράστιο πολιορκητικόκριό, τον οποίο οι Πέρσες θα ανέβαζανστο κεκλιμένο επ ίπεδο, με σκοπό να κα-τακρημνίσουν το νέο τείχος που οι Αμιδι-νοί είχαν αναγείρει, ως προσθήκη στο υ-πάρχον.

Οι Πέρσες ανέβασαν τονκριό και π ράγματι άρχισαν ναγκρεμίζουν σταδιακά το νέοτείχος. Δεν γνώριζαν, όμως, ότι οι Αμιδινοί, π ροφα

νώς διαθέτοντας ανάμεσάτους κάποιους μηχανικούς,άρχισαν να σκάβουν κρυφάκάτω από το κεκλιμένο επίπεδο, έχοντας διατρήσει τη βάσητου π αλαιού τείχους αφαιρώνταςτο χώμα και μεταφέροντάς τοστην πόλη, ώστε να μη γίνειαντιληπτή η ενέργειά τουςαπό τους Πέρσες. Παράλληλα, συνέχιζαν να αγωνίζονται επί του τείχους, προσπ αθώντας με μακριά δοκά

ρια να ακινητοποιήσουν τηνκεφαλή του περσικού κριού, ό

πως αναφέρει ο ιστορικός Προκόπιος.Οι Αμιδινοί εργάστηκαν πυρετωδώς

στη βάση του τείχους και αφαίρεσαν μεγάλη ποσότητα χώματος, τοπ οθετώνταςπαράλληλα υποστυλώματα, τα οποία είχαν εμπ οτίσει με εύφλεκτες ύλες. Ο Καβάδ διέταξε 500 επίλεκτους ιππείς του,πλήρως θωρακισμένους, να αφιππεύσουν και να ηγηθούν της εφόδου. Οι Αμι-δινοί τότε π υρπόλησαν τα υποστυλώματα και, ξαφνικά, το κεκλιμένο επίπεδοκατέρρευσε, μαζί με τον κριό και εκατοντάδες Πέρσες στρατιώτες. Οι 500 επ ίλεκτοι Πέρσες είχαν καταφέρει να αναρρι-χηθούν στο τείχος, αλλά μετά την κατάρρευση του κεκλιμένου επιπέδου απομονώθηκαν στο τείχος και υπ έκυψαν στημοίρα τους, ύστερα από έξι ώρες άγριαςμάχης.

Επρόκειτο για μια καταστροφή γιατον Καβάδ, ο στρατός του οποίου είχεήδη αρχίσει να νιώθει τις συνέπ ειες τηςσκληρής αντίστασης των Αμιδινών. Η απ οτυχία αυτή και οι βαριές απ ώλειες πουυπ έστη ο στρατός του έπεισαν τον Καβάδ να μη επ ιχειρήσει νέα έφοδο, τουλάχιστον άμεσα. Αντί αυτού, απ οφάσισε ναεκτελέσει επιδρομές στη γύρω περιοχή.Ετσι, διέταξε τον σύμμαχό του βασιλιάτων Αράβων Ναμάν να κινηθεί νότια καινα καταστρέψ ει οτιδήπ οτε βυζαντινό.Παράλληλα έδωσε εντολή σε άλλο περσικό τμήμα να κινηθεί προς την πόληΚωνσταντίνη (σημερινό Βιράνσεχιρ της

Τουρκίας) και τη Μελιτινή (σημερινή Μα-λάτια της Τουρκίας). Οι πόλεις αυτές είχαν φρουρές με διοικητές τους Ολύμπιοκαι Ευγένιο, αντίστοιχα. Οι δυνάμεις τουΟλύμπιου επ ιτέθηκαν σε τμήματα Περσών που λεηλατούσαν τα χωριά γύρωαπό την Κωνσταντίνη και κυριολεκτικά

τα αφάνισαν.Ωστόσο, τα βυζαντινά

στρατεύματα, όπως καταγράφει το χρονικό τουψευδο-Ιησού του Στυλίτη,

Αργυρό νόμισμα με παράσταση του Σασσανίδη βασιλιά Καβάδ. Αντίθετα με

τον Αναστάσιο, ο Καβάδ ήταν περισσότερο π ολεμιστής παρά

διπλωμάτης, και για τον λόγο αυτόν αντέδρασε με επίθεση στην

Αμιδα, όταν ο Αναστάσιος τού αρνήθηκε τα χρήματα που

ζητούσε. Ωστόσο, οι καταστροφές που υπ έστη η χώρα του ήταν πολύ μεγαλύτερες από όσες προκάλεσε, και το χρυσάφι που τελικά εξασφάλισε από

τον Αναστάσιο, δεν ήταν

αρκετό για να επουλώσει τις πληγές.

6 2 I I T P A T I Q T I K H Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



Ε Υ Ξ Ε Ι Ν Ο Σ Π Ο Ν Τ Ο Σ

\ ___ ----------~Ν Θεοδοσιοιίπολη ·

ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ ν Α ΡΜ ΕΝ ΙΑ

Καισάρεια» ____ Μελιτινη · s 'Λίμνη

Άρσησ σα

' 1 • Άμιδα

*<% * · ΔοράςΚωνσταντίνη · ^°·?ς

Έδεσσαβ · Νίσιβη

ι

" y '

~\

Μ Ε Σ Ο Π Ο Τ Α Μ Ι Α• Αντιόχεια

Το θέατρο επιχειρήσεων του Αναστασίανού πολέμου. Οι μάχες διεξήχ&ησαν σε μια ευρεία περιοχή στα σύνορα της σημερινής Τουρκίας, του Ιράκ και της Συρίας.

δεν κατάφεραν να επιστρέφουν στη βάση τους και η νύκτα τα βρήκε σε αναπτε-ταμένο π εδίο. Εκεί ο Ολύμπιος έκανε τολάθος να επ ιτρέψ ει στους στρατιώτες ναανάψουν φωτιές, καθώς ήταν Νοέμβριοςκαι το κρύο ισχυρό. Οι Πέρσες, βλέποντας τις φωτιές κινήθηκαν εναντίον τωνΒυζαντινών, οι οπ οίοι αιφνιδιάστηκαν, α

φού νόμιζαν ότι είχαν εξοντώσει όλουςτους εχθρούς, ενώ στην π ραγματικότητα είχαν εξοντώσει μόνο ένα περσικότμήμα. Το ιππικό τους π ρόλαβε να σωθεί,τρεπ όμενο σε φυγή. Το πεζικό όμως, αδυνατώντας να διαφύγει, σχημάτισε χε-λώνη και πολέμησε απελπισμένα για πολλή ώρα.

Η τύχη του, όμως, ήταν π ροδιαγεγραμμένη, καθώς βρισκόταν περικυκλω-μένο από χιλιάδες εχθρούς και οι Αραβες ελαφροί ιππείς τού είχαν ανακόψ εικάθε οδό υποχώρησης. Υστερα από ηρω

ικό αγώνα, βαλλόμενοι από χιλιάδες βέλη, οι Βυζαντινοί πεζοί λύγισαν. Λόγωτων απωλειών, η χελώνη άνοιξε και οι εχθρικές δυνάμεις ξεχύθηκαν εναντίοντους με τις λόγχες. Λίγοι επέζησαν καιαιχμαλωτίστηκαν, οι περισσότεροι τραυματίες.

Την ίδια ώρα, οι Αραβες σύμμαχοιτων Περσών είχαν καταφθάσει καίγοντας, σφάζοντας και λεηλατώντας μέχριτην Εδεσσα της Μεσοποταμίας. Μόνο οιαιχμάλωτοι, τους οπ οίους οι Αραβες έσυραν πίσω τους δεμένους, ανήλθαν σε18.500, κυρίως γυναίκες και παιδιά, καθώς οι άνδρες συνήθως σφάζονταν. Επίσης, τα βάρβαρα αραβικά στίφη άρπαξαντεράστιο αριθμό ζώων και ό,τι άλλο συναντούσαν στον δρόμο τους. Μόνο η καλά οχυρωμένη και φρουρούμενη μεσο-ποταμιακή μητρόπολη της Εδεσσας γλίτωσε από την καταστροφή.

Στο μεταξύ, ο δούκας της ΜελιτινήςΕυγένιος, αδυνατώντας να αντιμετωπ ίσει τους Αραβες με τις περιορισμένεςτου δυνάμεις, αποφάσισε να εκτελέσειαντιπερισπασμό. Ετσι, κινήθηκε ταχύτατα και επ ιτέθηκε αιφνιδιαστικά στηνπερσική φρουρά της Θεοδοσιούπολης,ανακαταλαμβάνοντας την πόλη.

Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΜΙΔΑΣΕνώ συνέβαιναν αυτά, ο Καβάδ συνέ

χισε να π ολιορκεί την Αμιδα, με τονστρατό του να υφίσταται τεράστιες απώλειες, λόγω του ψύχους αλλά και της αντίστασης των Αμιδινών. Απ οφάσισε έτσινα ανακατασκευάσει το κεκλιμένο επίπεδο που είχε καταρρεύσει από τις ενέργειες των Αμιδινών. Για τον σκοπό αυτόνδιέταξε τους άνδρες του να συγκεντρώ

σουν κάθε είδους υλικό, κατασκευάζοντας επ ιπλέον καλύμματα από δέρμα καιστρώσεις βάμβακα, πίσω από τα οποίαθα εργάζονταν π ροστατευμένοι από ταβέλη των Αμιδινών.

Οι κάτοικοι, όμως, δεν είχαν π ει τηντελευταία τους λέξη. Κατασκεύασαν μιατεράσ τια λιθοβόλο μηχανή, την οπ οία σιΠέρσες ονόμασαν «καταστροφέα», που,σύμφωνα με τον ψευδο-Ιησού, έριχνεβλήματα βάρους 150 περίπου κιλών, συ-ντρίβοντας οτιδήπ οτε έπ ληττε. Μάλιστακατέστρεψ ε ακόμη και έναν τεραστίωνδιαστάσεων π ερσικό κριό και σκότωσε όλους τους Πέρσες στρατιώτες που τονχειρίζονταν. Η μηχανή αυτή, ήταν προφανώς, προϊόν της σκέψης κάποιου, άγνωστου δυστυχώς, Αμιδινού μηχανικού καιαπ οτέλεσε το μόνο αποτελεσματικό όπλο των πολιορκημένων, αφού τα επεν-δεδυμένα με βαμβάκι προστατευτικάτων Περσών, τα οποία έβρεχαν ώστε ναμη καίγονται, δεν μπορούσαν να διατρη-θούν από βέλη, ούτε καν από οξυβελείςκαταπ έλτες.

Η πολιορκία συνεχιζόταν για τρίτομήνα -ήταν ήδη Ιανουάριος του 503- και

ο Καβάδ το μόνο που είχε να επ ιδείξει ήταν 50.000 απ ώλειες του στρατού του!Σύμφωνα με τον Προκόπιο και το χρονικό του ψευδο-Ζαχαρία, πριν ακόμη απότην κατασκευή του καταστροφέα, ο Καβάδ, απ ογοητευμένος από την αποτυχία,είχε αποφασίσει να εγκαταλείψ ει την πολιορκία και να αποχωρήσει. Προσθέτουν,μάλιστα, ότι οι Αμιδινοί ανέβηκαν όλοιστα τείχη -ακόμη και οι πόρνες, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά- και τον λοιδορούσαν. Αντίθετα, το χρονικό του ψευ-δο-Ιησού δεν αναφέρει κάτι τέτοιο. Οψευδο-Ζαχαρίας υπ οστηρίζει ότι οι Πέρσες ζήτησαν από τους Αμιδινούς να τουςκαταβάλουν φόρο υπ οτέλειας, αλλά οικάτοικοι αρνήθηκαν. Τότε ο Καβάδ αποφάσισε να παραμείνει και να καταλάβειτην πόλη πάσει θυσία.

Οι πηγές πάντως είναι σαφέστερες όσον αφορά τον τρόπο που τελικά έπεσεη πόλη, με μικρές μεταξύ τους διαφοροποιήσεις. Ενας κάτοικος της Αμιδας, οΚούτριγος, εκτελούσε συχνά εξόδουςμέσω ενός μικρού υπονόμου, κάτω απότο λεγόμενο Τριπύργιο, στο δυτικό τμήμα των τειχών. Από εκεί εκτελούσε μι-

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 6 3


χ ά ρ τ η :

Γ Ν Ω Μ Ω Ν


2 0 1 3



Σύγχρονοι Πέρσες παρελαύνουν με στολές Σασσανιδών κλιβανοφόρων ιππέων, κατά τη διάρκεια εορτής στην Τεχεράνη. Το ισχυρότερο τμήμα του σασσανιδικού στρατού ήταν το ιππικό του, στο οποίο πολεμούσαν συνήθως οι ευγενείς. Οι Πέρσες ιππείς ήταν βαριά θωρακισμένοι και εξοπλισμένοι.

κροεπ ιθέσεις κατά του περσικού στρατοπ έδου και επέστρεφε με τους συντρόφους του. Ενας Πέρσης, όμως, τοναντιλήφθηκε και, π αρακολουθώνταςτον, σύμφωνα με τον Προκόπιο, εισήλθεστην πόλη. Κατόπιν, έσπευσε να ενημερώσει τον Καβάδ, ο οποίος ετοίμασε αμέσως τους άνδρες του και τους εφόδιασε με κλίμακες. Το βράδυ της 10ηςπρος 11η Ιανουαρίου του 503 οι Πέρσεςεφόρμησαν.

Το συγκεκριμένο τμήμα του τείχουςφρουρούσαν μοναχοί, οι οποίοι, για άγνωστο λόγο, είχαν μάλλον απ οκοιμηθεί.Οι πηγές αναφέρουν ότι είχε π ροηγηθείκάποια θρησκευτική πανήγυρη και οι αμυνόμενοι είχαν καταναλώσει πολύ κρασί. Ισως να είχαν π ιεί για να αντιμετωπ ί-

Αναπ αράσταση κατάψρακτων Σασσανιδών ιππέων. Οι κατάφρακτοι ήταν θωρακισμένοι,

όπως και τα άλογά τους, από κεφαλής μέχρι ονύχων, αποτελούσαν δε το πλέον επ ίλεκτο τμήμα του σασσανιδικού στρατού.

σουν το ισχυρό ψ ύχος, ενώ είναι επ ίσηςπιθανό η αβλεψία να οφειλόταν στην αίσθηση της νίκης που είχε κυριεύσει τουςΑμιδινούς. Ο ψ ευδο-Ιησούς αναφέρει ότιπολλοί αμυνόμενοι είχαν επ ιστρέφει στασπ ίτια τους για να π ροστατευθούν απότο ψύχος. Αργότερα κυκλοφόρησε και ηφήμη ότι κάποιος προδότης είχε οδηγήσει τους Πέρσες εντός της πόλης.

Σε κάθε περίπτωση, το απ οτέλεσμαήταν το ίδιο: οι μοναχοί κατεσφάγησαναπό τους Πέρσες, οι οποίοι, σε μικρές ομάδες διείσδυσαν μέσα από τον υπόνομο και κυρίευσαν έναν πύργο. Ωστόσο οιΑμιδινοί, μόλις τους αντιλήφθηκαν, α-ντεπ ιτέθηκαν άμεσα και π ίεσαν τουςΠέρσες. Ο Καβάδ αμέσως διέταξε τα υπόλοιπα τμήματά του να ανέβουν στατείχη με τις κλίμακες. Ακολούθησε άγριατειχομαχία, καθώς οι αμυνόμενοι π άλευαν για την επιβίωσή τους. Ο Καβάδ παρακολουθούσε ανήσυχος την εξέλιξη τηςμάχης, σφάζοντας ο ίδιος κάθε στρατιώτη του που υποχωρούσε.

Τελικά επικράτησε η αριθμητική υπ εροχή των Περσών και, ύστερα από άγριατειχομαχία πολλών ωρών, οι Πέρσες ει-σήλθαν στην πόλη το μεσημέρι της 11ηςΙανουαρίου του 503, 80 ημέρες από τηνέναρξη της συστηματικής της π ολιορκίας. Ακολούθησε ένα απίστευτο όργιοαίματος και καταστροφής. «Κατέστρε

ψαν την π όλη, καταπ άτησαν τα ιεράσκεύη και τις αγίες τράπ εζες, άρπαξαντα πάντα από τις εκκλησ ίες και αιχμαλώ

τισαν τους επιζώντες, εκτός από μερικούς γέρους και μερικούς που είχαν καταφέρει να κρυφτούν», θρηνεί ο ψευδο-Ιησούς ο Στυλίτης στο χρονικό του, διήγηση που επ ιβεβαιώνει και ο επίσκοποςΣυρίας του 13ου αιώνα, Γρηγόριος ΜπαρΕμπραούς.

Ο Προκόπ ιος αναφέρει ότι η σφαγή

των κατοίκων σταμάτησε μόνο όταν έναςγέροντας ιερέας εμφανίστηκε ενώπιοντου Καβάδ και του είπε πως δεν αρμόζεισε βασιλιά να σφαγιάζει αιχμαλώτους.Εκείνος διέταξε τότε να παύσει η σφαγή,αλλά επέτρεψ ε στους άνδρες του να πάρουν ως σκλάβους τους επ ιζώντες κατοίκους. Κ ατόπ ιν άφησε φρουρά 3.000 αν-δρών, υπό τον στρατηγό Γλώνη, στην πόλη. Ο ψευδο-Ιησούς, μάλλον υπ ερβάλλοντας, υπολογίζει τον αριθμό των νεκρώνσε 80.000. Αυτό πάντως που π ροκαλεί εντύπωση είναι η αναφορά του στους τρό

πους θανάτωσης των κατοίκων από τουςΠέρσες, οι οποίοι, άλλους τους λιθοβόλησαν έξω από την πόλη, άλλους τους έπνιξαν στον ποταμό Τίγρη και άλλουςπου ανασκολόπισαν.

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ

Ο Καβάδ, μετά τη νίκη του στην Αμι-δα, απ ελευθέρωσε τον Ρουφίνο και τονδιέταξε να μεταφ έρει στον αυτοκράτο-ρα όσα είχαν συμβεί. Πράγματι, τα νέαγια τις π ερσικές σφαγές διαδόθηκανστις γύρω π όλεις και ένα κύμα π ανικούαπλώθηκε στους βυζαντινούς πληθυσμούς της π εριοχής. Οταν και ο Αναστάσιος π ληροφορήθηκε την είδηση, διέταξε την ενίσχυση των φρουρών στις συνοριακές πόλεις.

Ο Καβάδ από την πλευρά του, όπωςαναφέρει ο ψευδο-Ιησούς, δεν αρκέ-στηκε στη μέχρι τότε λεία του, αλλά μενέα επ ιστολή του στον Αναστάσιο τονΑπ ρίλιο του 503, απαίτησε την καταβολή φόρου υπ οτέλειας από την αυτοκρατορία. Σε απάντηση ο Αναστάσιος διέταξε τη συγκέντρωση ισχυρών δυνάμεωνκαι την αποστολή τους σε όλη την επ ικράτεια. Ωστόσο, όντας απόλεμος καιφοβούμενος τους στρατιωτικούς, ανέθεσε τη διοίκηση της στρατιάς όχι σε έναν στρατηγό, αλλά σε π ολλούς, ώστεκανένας να μη κερδίσει υπ ερβολική δόξα ή φήμη και απ ειλήσει τον ίδιο και τονθρόνο του.

Ετσι, η στρατιά διοικείτο από τονγοτθικής καταγωγής Αρεόβινδο, τον ε

π ίσης Γερμανό διοικητή των Βασιλικών Ταγμάτων της Κωνσταντινούπολης Κέ-λερ, τον ευγενή Πατρίκιο από τη Φρυγία

6 4 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



ΣΤΡΑ ΤΟ Σ TflN ΣΑ ΣΣ ΑΝ ΝΙΔΩΝ

Ο σασσανιδικός στρατός ήταν μοναδικός στην περσική ιστορία, για διάφορους λόγους. Η αιχμή του δόρατός του ήταν το ιππικό του, το οποίο διακρινόταν σε τρεις κατηγορίες - των καταφράκτων, των κλιβανοφόρων και των ελαφρών ιππέων. Οι κατάφρακτοιήταν -τόσο οι ίδιοι, όσο και τα άλογά τους- Βαρύτατα θωρακισμένοι. Εφεραν αλυσιδωτήθωράκιση που κάλυπ τε ολόκληρο το σώμα και το πρόσωπο, αφήνοντας μόνο δύο μικρέςτρύπες για τα μάτια. Επιπλέον, έφεραν 6αρύ κράνος και ενίοτε επενδύτες με στρώσειςβαμβακερού υφάσματος. Με παρόμοιους επενδύτες ή με φολιδωτή θωράκιση προστάτευαν και τα άλογά τους.

Οι κλιβανοφόροι έφεραν ελαφρύτερη θωράκιση, που συνήθως κάλυπτε το άνω μέρος του σώματος, ενώ τα άλογά τους μερικές φορές έφεραν θωράκιση που στο εμπρόσθιο μισό τμήμα του ζώου - συνήθως, όμως, ήταν εντελώς αθωράκιστα. Οι ελαφροί ιππείς δεν έφεραν θωράκιση. Ολοι οι Πέρσες ιππείς ήταν οπ λισμένοι με ασπίδα, συνήθωςδιαμετρήματος όχι μεγαλύτερου των 30-60 εκ. Εφεραν επίσης μακριά ίσια σπάθη και, οιμεν κατάφρακτοι και κλιβανοφόροι λόγχη, οι δε ελαφροί ιππείς ακόντια. Οι κλιβανοφό-ροι έφεραν επ ίσης τόξα. Ολοι οι Πέρσες ιππείς μπορούσαν να αφιππεύσουν και πολεμήσουν ως πεζικό.

Σε αντίθεση με το ιππικό, το π εζικό απ οτελούσε την αχίλλειο π τέρνα του σασσανι-δικού στρατού. Αποτελείτο από δορυφόρους και τοξότες, που προέρχονταν από τις κατώτερες τάξεις και ήταν π ενιχρά οπλισμένοι και ακόμα χειρότερα εκπαιδευμένοι. Οι μενδορυφόροι έφεραν ξύλινη ευμεγέθη ασπίδα και δόρυ, οι δε τοξότες το τόξο τους καιένα εγχειρίδιο. Υπήρχαν επίσης μερικά τμήματα μισθοφόρων ελαφρών πεζών, κυρίωςαπό την π εριοχή του σημερινού Αφγανιστάν ή Αρμενίων, οπλισμένα με ακόντιο και ασπίδα, που π ολεμούσαν όπως οι αρχαίοι π ελταστές.

Τέλος, ο σασσανιδικός στρατός χρησιμοποίησε, σε π εριορισμένο αριθμό, π ολεμικούς ελέφαντες. Στον Αναστασιανό πόλεμο δεν υπάρχουν πληροφορίες για τη χρήσητους. Σε γενικές γραμμές, ο σασσανιδικός στρατός ήταν ισχυρός, κυρίως λόγω του πολυάριθμου και εκλεκτού ιππικού του, αλλά και λόγω του γενικότερου όγκου του. Η αριθμητική δύναμη του στρατού ποίκιλλε από εποχή σε εποχή, αλλά μπορεί με ασφάλειανα ειπωθεί ότι σε ανά πάσα στιγμή ο εκάστοτε Σασσανίδης βασιλιάς μπορούσε να παρατάξει τουλάχιστον 100.000 άνδρες.

και τον ανιψιό του αυτοκράτορα Υπάτιο,μοιραίο πρωταγωνιστή στη Στάση τουΝίκα, λίγο αργότερα. Αυτοί ήταν οιστρατηγοί, συνοδεύονταν όμως επίσηςαπό τους Ιουστίνο (τον μετέπ ειτα αυτοκράτορα, θείο του Ιουστινιανού), Πατρι-κιόλο, Βιταλιανό, Φαρεσμάνη από τη Λα-ζική, και τους Γότθους Γοδίδισκλο καιΒέσσα.

Η στρατιά δεν κινήθηκε ως ενιαίαδύναμη, αλλά ο κάθε αρχηγός Βάδιζε μεένα τμήμα της, ανεξάρτητα από τουςάλλους. Ο Αρεόβινδος, με 12.000 άνδρες, έφθασε στην περιοχή της π όληςΔάρας και στρατοπ έδευσε εκεί. Οι δυνάμεις του Πατρικίου και του Υπατίου-40.000 άνδρες συνολικά- κινήθηκανκατά της Αμιδας, με σκοπό να την ανα-καταλάβουν, και στάθμευσαν στηνΕδεσσα, γιατί μόνο μια μεγάλη πόλημπορούσε να εξασφαλίσει τον ανεφοδιασμό τους με τρόφιμα.

Ο Καβάδ, π ληροφορούμενος τις κινήσεις των αντιπάλων του, απ έστειλεμια δύναμη 20.000 ανδρών κατά τουΑρεόβινδου. Ωστόσο στη μάχη που ακολούθησε, ο Αρεόβινδος νίκησε τουςΠέρσες και τους καταδίωξε μέχρι τη Νί-σι6η, όπου σε νέα μάχη τους συνέτριψ εκαι πάλι. Τον Ιούλιο, ο Καβάδ ενίσχυσετον στρατό του με νέα τμήματα Αράβωνκαι Εφθαλιτών θύννων και αντεπ ιτέθη-κε. Ο Αρεόβινδος ζήτησε ενισχύσειςαπό τους συστρατηγούς του, αλλά δεντις έλαβε και, ενώπιον της τεράστιας αριθμητικής υπεροχής του στρατού τουΚαβάδ, υπ οχρεώθηκε να υποχωρήσειπρος την Κωνσταντίνη, φθάνοντας τελικά στην Εδεσσα.

Στην π ραγματικότητα, οι Πατρίκιοςκαι Υπάτιος είχαν ξεκινήσει με το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών τους προςσυνάντηση του Αρεόβινδου, αλλά προχωρούσαν εξαιρετικά αργά. Το δε τμήματου στρατηγού Κέλερ, καθυστερώνταςακόμη π ερισσότερο, δεν είχε καν φθά-

σει ακόμα στην ευρύτερη περιοχή. Τα τμήματα π ου π αρέμειναν π ολιορκώντας -ήπ ια π λέον- την Αμιδα, υπότον Φαρεσμάνη, κατάφεραν να εξουδετερώσουν ένα περσικό τμήμα με ενέ-δρα, με δέλεαρ ένα κοπάδι πρόβατα! ΟιΠέρσες, μη βλέπ οντας πλέον πολιορκητές, εξήλθαν από την πόλη για να αρπάξουν το κοπάδι, και οι ενεδρεύοντεςΒυζαντινοί τους κατέσφαξαν.

Στο μεταξύ, ο Καβάδ είχε πλησιάσειμε τον στρατό του, χωρίς να γίνει αντιληπτός, στις δυνάμεις του Πατρικίου

και του Υπατίου. Ο Υπάτιος, ως ανιψιόςτου αυτοκράτορα, ανέλαβε τη διοίκηση.Μη έχοντας καμία π ολεμική εμπειρία

και οφείλοντας το αξίωμά του στην εύνοια του θείου του, κατάφερε να εξουδετερώσει ένα τμήμα 800 θύννων ιππέων που απ οτελούσε την εμπ ροσθοφυλακή του Καβάδ. Μετά τη «μεγάλη» τουνίκη, αποφάσισε να στρατοπ εδεύσειστο σημείο, χωρίς να λάβει τα απ αραίτητα μέτρα ασφαλείας ή να αποστείλει π εριπόλους για να διαπιστώσει την ύπαρξηή όχι του εχθρού.

Το απ οτέλεσμα ήταν π ροδιαγεγραμμένο. Ηταν Αύγουστος και οι Βυζαντινοίστρατοπ έδευσαν κοντά σε ένα ρυάκιγια να π ρομηθεύονται νερό, στο οποίοάρχισαν να πλένουν το κρέας που επρό-

κειτο να μαγειρέψουν. Από το ματωμένονερό, ο Καβάδ αντιλήφθηκε ότι οι αντίπαλοί του ήταν ανέτοιμοι και επ ιτέθηκετην ώρα που οι Βυζαντινοί γευμάτιζανάοπλοι, με τα άλογα χωρίς σέλες. Στηθέα της περσικής στρατιάς προκλήθηκεπανικός. Ο Πατρίκιος και ο Υπάτιος σώθηκαν, όχι όμως και οι π ερισσότεροι άνδρες τους. Η υπ ερήφανη στρατιά των40.000 ανδρών δεν υπ ήρχε πια.

Λίγο αργότερα έφθασε στην π εριοχή και ο Κέλερ, ο οποίος π εριορίστηκεσε μικροεπ ιθέσεις εντός του περσικού

εδάφους, χωρίς να κατορθώσει κάτι αξιόλογο, αν και διοικούσε τα π λέον επ ίλεκτα τμήματα του στρατού. Ο Αρεόβιν

δος επ έστρεψ ε στην Κωνσταντινούπ ολη και ανέφερε τα γεγονότα στον αυτοκράτορα. Ο Αναστάσιος αντέδρασε απο-στέλλοντας νέες δυνάμεις με τη διαταγή να καταλάβουν την Αμιδα. Ωστόσο,πλησίαζε ήδη ο χειμώνας και μια τέτοιαεπιχείρηση ήταν δύσκολη.

Ο Καβάδ, π ληροφορούμενος την αποστολή του νέου βυζαντινού στρατούκαι την απειλή κατά της Αμιδας, σχημάτισε μια στρατιά για την υπεράσπισητης π όλης και έστειλε μια ισχυρή δύναμη π ροκειμένου να καλύψ ει μια εφοδιοπομπή που π ροοριζόταν για τη φρουρά

Ανάγλυφη παράσταση Σασσανίδη κλιβανοφόρου ιππέα. Ο Πέρσης ιππέας εικονίζεται με τη λόγχη σε υψηλή λαβή, να

εφορμά καλυπ τόμενος από την ασπίδα του. Παράσταση από το Τακ ε Μποστάν στο όρος Ζάγρος του κεντρικού Ιράν.




της. Η εφοδιοπομπ ή και η συνοδεία της,όμως, έπεσαν σε βυζαντινή ενέδρα καικαταστράφηκαν.

Στο μεταξύ, η στρατιά σωτηρίας πουείχε στείλει ο Καβάδ πλησίασε στην πο-λιορκημένη Αμιδα. Ο στρατηγός Πατρίκιος στάλθηκε να αντιμετωπ ίσει τηνπερσική αυτή δύναμη, για την οποία οι

π ηγές δεν αναφέρουν ούτε ποιος ήτανο διοικητής της, ούτε την αριθμητικήτης ισχύ. Η κρίσιμη μάχη δόθηκε στις όχθες του π οταμού Νυμφίου (σημερινόςΜπατμάν, νοτιοδυτικά της λίμνηςΑρσησσας-Βαν). Οι Βυζαντινοί διέσχισαν τον π οταμό και βρέθηκαν στην ανατολική του όχθη, έχοντας τον Νυμφίοστα νώτα τους.

Ο ψευδο-Ιησούς αναφ έρει ότι, στηθέα της μεγαλύτερης αριθμητικά περσικής στρατιάς, οι Βυζαντινοί αποφάσισαννα υποχωρήσουν. Στο μεταξύ, όμως, είχε

βρέξει και ο ποταμός πίσω τους είχε γίνει αδιάβατος. Οσοι επιχείρησαν να πε-ράσουν -ακόμα και έφιπποι- πνίγηκαν. Τότε ο Πατρίκιος βγήκε μπροστά και μίλησε στους άνδρες του. Ο ψευδο-Ιησούςμεταφ έρει τον λόγο του ως εξής: «Ω άνδρες της Ελλάδας, ας μη ντροπ ιάσουμετη φυλή μας και το στρατιωτικό μας αξίωμα, τρεπ όμενοι σε φυγή ενώπιον τωνεχθρών. Αλλά ας επ ιτεθούμε εμείς σεαυτούς και ίσως απ οδειχθούμε καλύτεροί τους. Και αν είναι ισχυρότεροι από εμάς, είναι καλύτερα να πεθάνουμε από

το σπαθί, αφήνοντας πίσω τη φήμη τηςγενναιότητάς μας, παρά να χαθούμε σανδειλοί, π νιγμένοι στον π οταμό».

Τα λόγια αυτά ξεσήκωσαν κύμα εν

θουσιασμού ανάμεσα στους αξιωματικούς και στους στρατιώτες, οι οποίοι μεθάρρος και π ίστη στη νίκη όρμησαν καιπ ραγματικά διέλυσαν την π ερσική στρατιά, συλλαμβάνοντας αιχμάλωτο τον διοικητή της.

Μετά τη νίκη, ο Πατρίκιος επ έστρεψε στην π ολιορκία με τις δυνάμεις του,

συγκεντρώνοντας εργάτες από τις γύρω π όλεις. Σκοπ ός του ήταν να υπονομεύσει τα τείχη της π όλης. Παράλληλα,άλλες βυζαντινές δυνάμεις είχαν εισβάλει στο περσικό έδαφος απ αντώντας μεσπ αθί και φωτιά στις περσικές σφ αγές.Κοντά στη Νίσιβη, ο στρατηγός Τιμό-στρατος, με 6.000 άνδρες, διέλυσε έναπ ερσικό τμήμα 10.000 ανδρών.

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ

ΤΗΣ ΑΜΙΔΑΣΕπ ιστρέφοντας στο βυζαντινό στρατόπ εδο έξω από την Αμιδα, ο Πατρίκιοςδιέταξε την κατασκευή υπονόμου κάτωαπό τα τείχη. Οταν όλα ήταν έτοιμα, οιΒυζαντινοί πυρπόλησαν τα υποστυλώματα, και ένα μέρος του εξωτερικού τείχους κατέρρευσε. Σύμφωνα με τον ψευ-δο-Ιησού, υπήρχε και δεύτερο, εσωτερικό τείχος, το οπ οίο εμπόδισε τους Βυζαντινούς να εισέλθουν. Το πιθανότερο είναι οι Πέρσες να κατασκεύασαν νέο τείχος εκεί, έχοντας αντιληφθεί τη

δημιουργία του υπονόμου. Διαφορετικάείναι αδύνατο να εξηγηθεί τέτοιου μεγέθους άγνοια από τους Βυζαντινούςστρατηγούς για την οχύρωση μιας δικής

τους πόλης. Ο Πατρίκιος προσπ άθησε εκνέου, με νέο υπόνομο, αλλά αυτή τη φορά οι Πέρσες εξέτρεψ αν το νερό ενόςπηγαδιού και τον π λημμύρισαν. Ο Πατρίκιος πληροφορήθηκε το γεγονός από έναν λιπ οτάκτη και δεν συνέχισε τον πόλεμο των υπονόμων.

Μια άλλη επίθεση των Βυζαντινών

κατά του τείχους είχε ως απ οτέλεσματον θάνατο 40 Βυζαντινών και των τραυματισμό 150 περίπου. Οι Πέρσες είχανεννέα νεκρούς. Αδυνατώντας να καταλάβουν την καλά οχυρωμένη πόλη, οιΒυζαντινοί στρατηγοί συγκάλεσαν π ολεμικό συμβούλιο για να μελετήσουν τις επ όμενες κινήσεις τους. Απ οφάσισαν τότε να συνεχίσουν την π ολιορκία ηπ ιότερα, χωρίς εφόδους, με μικρό μέρος τηςστρατιάς, ενώ το μεγαλύτερο θα εισέβαλλε στο περσικό έδαφος για να προ-καλέσει τη μεγαλύτερη δυνατή ζημιά

στον εχθρό.Ετσι, ο Πατρίκιος παρέμεινε στην

Αμιδα, ενώ ο Αρεόβινδος, π ου είχε επ ιστρέφει, εισέβαλε στο περσικό έδαφος.Ο Καβάδ έσ τειλε ένα τμήμα 10.000 π ερίπου ανδρών προκειμένου να τον αναχαιτίσει ή έστω να περιορίσει τη δράση του,αλλά το τμήμα αυτό, παρά τις διαταγέςπου είχε, ενεπλάκη σε μάχη με τις βυζαντινές δυνάμεις και διαλύθηκε.

Οι Βυζαντινοί συνέλαβαν 30.000 αιχμαλώτους και άρπ αξαν 120.000 πρόβατα,αγελάδες και άλογα. Ο Αρεόβινδος επι-

στρέφοντας απ έστειλε κοντά στη Νίσιβηένα μικρό απόσπ ασμα για να κατοπ τεύσει τον εχθρό, στη θέα του οπ οίου οιΠέρσες εξήλθαν από την πόλη με σκοπό

r ' S

Πολιορκία πόλης σε παράσταση του «Χρονικού» του Σκυλίτζη. Αν και αναψέρεται σε μεταγενέσ τερες επιχειρήσεις, από την εικόνα μπορούν να εξαχθούν κάποια συμπεράσματα για τις πολιορκητικές επιχειρήσεις.

6 6 I Ι Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



Αναπαράσταση Βυζαντινών στρατιωτών του 6ου αιώνα, από σύγχρονους αναπ αραστάτες. Ο βυζαντινός στρατός ήταν καλά εξοπλισμένος και εφοδιασμένος. Υπό άξια διοίκηση, μπορούσε κυριολεκτικά να επ ιτελέσει θαύματα.

να το καταδιώξουν. Τότε, όμως, συνάντησαν τον όγκο του στρατού του Αρεόβιν-δου και κατακόπ ηκαν όλοι, μέχρις ενός -7.000 νεκροί. Μετά τη νίκη αυτή, ο Αρμένιος τοπ άρχης Μουσλέκ, ο οποίος συ-μπολεμούσε με τους Πέρσες, τους εγκα-τέλειψ ε και προσχώρησε στους Β υζαντινούς, ενώ το π αράδειγμά του ακολούθη

σε και ένας Αραβας τοπάρχης.Πίσω στην Αμιδα, οι Βυζαντινοί ση

μείωσαν άλλη μια επ ιτυχία, αφού κατά-φεραν να σκοτώσουν τον Πέρση διοικητή της π όλης Γλώνη, μαζί με 200 ιππείςτου. Οι Πέρσες, οδηγούμενοι από τηνπείνα και ακολουθώντας τις οδηγίες ενός γέροντα, ο οποίος όμως ήταν π ράκτορας του Πατρικίου, εξήλθαν από τηνπόλη προς αναζήτηση τροφίμων. Εκεί έπεσαν στη βυζαντινή ενέδρα και αφανίστηκαν όλοι.

Παρόλα αυτά, και παρά την άγρια πεί

να που οδήγησε σε φαινόμενα κανιβαλισμού π ολλούς από τους επ ιζώντες πολίτες -οι οπ οίοι είχαν καταφέρει να επιβιώσουν από την περσική πολιορκία-, η πόληδεν υπ έκυπτε. Οι Βυζαντινοί, για να π ιέσουν σε συνθηκολόγηση τον Καβάδ -ο οποίος ήταν επ ίσης απασχολημένος μετους Εφθαλίτες, αφού δεν κατόρθωσενα καταβάλει τις αμοιβές που τους είχευπ οσχεθεί- εκτέλεσαν νέα επιδρομή σταπερσικά εδάφη. Ο Αρεόβινδος πέρασετον π οταμό Τίγρη και κινήθηκε βαθιάστην π ερσική επικράτεια, σκορπώντας

τον τρόμο και τον πανικό. Ο Καβάδ έστειλε εναντίον του ένα σώμα 10.000 επί

λεκτων ιππέων, αλλά στη μάχη που ακολούθησε οι Πέρσες και πάλι ηττήθηκαν,με βαριές απώλειες.

Κατόπιν συνέχιζαν να λεηλατούν, νασκοτώνουν και να καταστρέφουν. Ο Αρεόβινδος, κατά τον ψευδο-Ιησού, έδωσε εντολή να θανατώνονται όλοι οι Πέρσεςάνω των 12 ετών και μόνο οι γυναίκες και

τα μικρά παιδιά να αιχμαλωτίζονται. Δ ιέταξε επ ίσης να μη μείνει όρθιο ούτε ένασπ ίτι στα χωριά που καταλαμβάνονταν.Στην π ραγματικότητα, οι σφαγές αυτές ήταν έργο των Αράβων, που είχαν συμμαχήσει πλέον με τους Βυζαντινούς, στηνπροσπάθειά τους να αποδείξουν τη νομιμοφροσύνη τους, αλλά και να συγκεντρώσουν τα περισσότερα δυνατά λάφυρα.

Υστερα από όλα αυτά, ο Καβάδ αναγκάστηκε να ζητήσει ειρήνη. Εστειλε τονστρατηγό του Ασταμπίντ, επικεφαλήςσώματος 20.000 ανδρών, με την εντολή

να διαπραγματευθεί και όχι να π ολεμήσει. Οι διαπραγματεύσεις διήρκεσαν αρκετά, αλλά τελικά υπεγράφη συνθήκη ειρήνης, βάσει της οπ οίας η περσικήφρουρά της Αμιδας θα αποχωρούσε απότην πόλη. Τα σύνορα θα παρέμεναν αμετάβλητα. Ο Αναστάσιος, μάλιστα, έστειλεως δώρο στον Καβάδ 1.000 λίτρες χρυσού (περίπου 32 κιλά).

Με τον τρόπο αυτό έληξε ο λεγόμενος Αναστασιανός πόλεμος, και στην Αμι-δα υψ ώθηκε και πάλι η βυζαντινή σημαίαύστερα από δύο χρόνια εχθρικής κατο

χής, το 505.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο Αναστασιανός πόλεμος ήταν έναςαπό τους μικρότερους σε διάρκεια πολέμους μεταξύ του Βυζαντίου και της σασ-σανιδικής Περσικής Αυτοκρατορίας. Επίκεντρό του ήταν η Αμιδα, η οποία πο-

λιορκήθηκε πρώτα από τους Πέρσες καικατόπ ιν από τους Βυζαντινούς. Συγκρούσεις πάντως διεξήχθησαν σε όλητην περιοχή της σημερινής ανατολικής Τουρκίας, του δυτικού Ιράκ και της βόρειας Συρίας. Με εξαίρεση τη μάχη κατάτην οποία ηττήθηκε ο Υπάτιος, σε γενικές γραμμές οι Βυζαντινοί αναδεικνύο-νταν νικητές στις συγκρούσεις, γεγονόςπου αποδεικνύει την ποιοτική αναβάθμιση των δυνάμεών τους.

Οι Σασσανίδες εξακολούθησαν να απασχολούν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία

μέχρι την εποχή του Ηρακλείου, τον 7οαιώνα, οπότε υπ έστησαν τη μεγαλύτερηήττα της ιστορίας τους. Ωστόσο, από τονΑναστασιανό π όλεμο και έπειτα οι Βυζαντινοί είχαν π λέον την υπεροχή.

Εντύπωση θα μπορούσε να προκαλέ-σει επίσης η αλλαγή στάσης των Αράβων.Στην πραγματικότητα, οι Αραβες μετέβαλλαν την πολιτική τους συνεχώς, συμμαχώντας πότε με τους Πέρσες και πότεμε τους Βυζαντινούς, μέχρι τον 7ο αιώναπου ασπ άστηκαν το Ισλάμ και άρχισαντους μεγάλους κατακτητικούς τους πο

λέμους, θύμα των οποίων ήταν και ησασσανιδική Περσία.

Στο π ολεμικό πεδίο, πρέπει να τονιστεί η πρακτική του Αναστασίου να επ ιβάλλει την π ολυαρχία στον στρατό του,με καταστροφικά αρχικά αποτελέσματα.Μόνο όταν την ηγεσία ανέλαβαν δύοστρατηγοί, με διακριτούς μεταξύ τουςρόλους, κατορθώθηκε το επ ιθυμητό αποτέλεσμα. Ξ]


(1) THE CRONICLE OF PSEUDO J OSHUA THE STYLITE, Liverpool University Press, Liverpool, 2000.(2) Προκόπιος: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ, ΠΕΡΣΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, Τόμος Α’, εκδ. Νέα Σύνορα,Αθήνα, 1996.(3) ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Εκδοτική Αθηνών.(4) ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ,

Εκδ. Χάρη Πάτση, Αθήνα, 1966.




ΙΓΙΛΗΣ ΣΙΤΑΡΑϊ

Σ ί Ο Ο ί π ν ι κ ώ ν Σ π ο υ δ ώ ν

; J · ;



Ο πρόδρομος του «Ατλαντα» ήταν το μικρότερο βαλλιστικό βλήμα Convair ΜΧ-774 (1947).

Ο ταξίαρχος -αργότερα π τέραρχος- Σρόιβερ ήταν ο άνθρωπος που από το καλοκαίρι του 1954 «απογείωσε» τον ICBM. Τελικά επέβλεψ ε την ανάπτυξη πολλών ακόμη βαλλιστικών βλημάτων.

Σε προηγούμενο άρθρο της Στρατιωτικής Ιστορίας (τεύχος 198) εξετάσαμε την πρώτη μεγάλη σύγκρουση εντός του Πενταγώνουμεταξύ της Αμερικανικής Αεροπορίας (United States Air Force - USAF) και, ει

δικότερα, της πανίσχυρης ΣτρατηγικήςΑεροπορικής Διοίκησης (Strategie AirCommand - SAC) και του ΑμερικανικούΝαυτικού (United States Navy - USN). Αφορούσε δύο στρατηγικής φύσης οπλικάσυστήματα: το διηπ ειρωτικό βομβαρδιστικό Β-36 και το τεράστιο αεροπ λανοφόρο «United States». Ξεκίνησε το 1947 -όταν η Αεροπορία αυτονομήθηκε πλήρωςαπό τον Στρατό- και κορυφώθηκε το φθινόπωρο του 1949. Στη σύγκρουση εκείνηεπικράτησε η USAF: πέτυχε όχι μόνο τησυνέχιση του ξεπερασμένου τεχνολογικάβομβαρδιστικού της, αλλά και την ακύρωση του ανταγωνιστικού αεροπ λανοφόρου. Η περίφημη «εξέγερση των ναυάρχων» η οποία επακολούθησε δεν είχε τοπαραμικρό αποτέλεσμα.

Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο κατά τη δεκαετία του 1950 πολλοί αξιωματικοί του USN δεν επιθυμούσαν να «ανοίξουν» εκ νέου το ίδιο «μέτωπο»: η ανάμνηση της βαριάς γραφειοκρατικής ήττας του 1949 ήταν ακόμη πολύ νωπή γιανα έχει ξεπεραστεί. Εξάλλου, από το 1956και το USN διέθετε μια μικρή μεν, αξιόλογη δε, δύναμη π υρηνικής κρούσης, χάρηστα τέσσερα νέα αεροπλανοφόρα κλάσης«Forrestal» και στη νέα γενιά αεριωθούμενων βομβαρδιστικών (Douglas Α-3). Ο στόλος των Α-3 αντικατέστησε την αρχική δύναμη των ελικοφόρων Α-2 Savage επί της

κλάσης «Midway». Ενώ η πρώτη σύγκρουση αφορούσε τα επανδρωμένα βομβαρδιστικά (και ειδικότερα το ζήτημα του εάν

θα επ ιχειρούσαν από βάσεις ξηράς ή απόαεροπλανοφόρα), η εμφάνιση των πρώτων κατευθυνόμενων βλημάτων εδά-φους-εδάφους δημιούργησε το σκηνικόγια νέες συγκρούσεις και, μάλιστα, ακόμηκαι μεταξύ αξιωματικών του ίδιου κλάδου!

Η USAF ΚΑΙ 0 «ΛΤΛΛΝΤΛΣ» ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα απότην αρχή. Ολα τα μεταπ ολεμικά βλήματααυτού του είδους προήλθαν εξελικτικά

από τους γερμανικούς V-1 (Fi 103) και V-2(A4) του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (Β’ ΠΠ).Οι απόγονοι του πρώτου ήταν τύπου

cruise, με υποηχητική ή, έστω, ελαφρώς υπερηχητική ταχύτητα και κινητήρες συνήθως τουρμπ οτζέτ (ουσιαστικά, δηλαδή,επρόκειτο για μη επανδρωμένα αεροσκάφη σταθερών πτερύγων), ενώ οι απόγονοιτου V-2 δεν είχαν πτέρυγα, ακολουθούσαν βαλλιστική τροχιά πτήσης, διέθεταναπ ίστευτα ισχυρούς π υραυλοκινητήρες-αρχικά υγρών και λίγο αργότερα στερεών προωθητικών- και ανέπτυσσαν πολύυψηλή υπ ερηχητική ταχύτητα, η οποίατους καθιστούσε ουσιαστικά μη ανασχέ-σιμους.

Μετά τη λήξη του πολέμου, οι ΗΠΑ, ε

ντυπ ωσιασμένες από τη γερμανική τεχνολογία, δρομολόγησαν τρία διαφορετικάπρογράμματα διηπειρωτικών στρατηγι




κών βλημάτων. Στις αρχές του 1946, η εταιρία Northrop ανέλαβε να εξελίξει έναΒλήμα cruise με υποηχητική ταχύτητα,γνωστό αρχικά ως ΜΧ-775Α και κατόπ ινως ΧΒ-62 ή SM-62 Snark. Ας σημειωθείπως η σχετική απαίτηση είχε εκδοθεί ήδηαπό το καλοκαίρι του 1945. Μετά από μιατεράστια περίοδο κυοφορίας και πολλάπροβλήματα ανάπτυξης, το βλήμα εισήλ-θε σε υπηρεσία (σε μία μόνο αεροπορικήβάση, την Presque Isle AFB του Μαίην),τον Μάρτιο του 1960, αλλά αποσύρθηκεγρήγορα, τον Ιούνιο του 1961 (η USAF είχεεισηγηθεί την ακύρωσή του ήδη από το1959!). Λίγο αργότερα, το 1947, η NorthAmerican ξεκίνησε τη μελέτη ενός μεγαλύτερου βλήματος cruise δύο σταδίων μευπ ερηχητική ταχύτητα, γνωστού αρχικάως Χ-10 και κατόπ ιν ως ΧΒ-64 ή SM-64Navajo. Αυτό δεν εισήλθε ποτέ σε παρα

γωγή και υπηρεσία, καθώς ακυρώθηκεμετά από μία δεκαετία ανάπτυξης, τονΙούλιο του 1957. Τέλος, η μεγαλύτερη τεχνολογικά πρόκληση, το βαλλιστικό διηπειρωτικό βλήμα (Intercontinental BallisticMissile - ICBM), ανατέθηκε τον Απρίλιοτου 1946 στην Convair, με τους διαδοχικούς κωδικούς ΜΧ-774, ΜΧ-1593, ΧΒ-65,

SM-65 και CGM-16 Atlas. Αυτός ήταν μακράν ο πλέον επ ιτυχής, αλλά και πάλι τοδιάστημα που μεσολάβησε μέχρι την είσοδό του σε υπηρεσία (31 Οκτωβρίου1959) έφθασε τα 13,5 χρόνια.

Στο κλασικό και αξεπέραστο ακόμηέργο του «Αναπτύσσοντας τον ICBM»(1976), ο Αμερικανός ιστορικός ΕντμουντΜπ ερντ έχει υπ οστηρίξει πολύ πειστικάτην εξής υπόθεση: Ειδικά ο Atlas θα μπορούσε να έχει εισέλθει σε αμερικανική υπηρεσία νωρίτερα, εάν η ανάπτυξή τουδεν είχε καθυστερήσει αδικαιολόγητα ε-ξαιτίας συγκεκριμένων δομών και πεποιθήσεων της ίδιας της Αεροπορίας. Ας σημειωθεί ότι η Αεροπορία ήταν ο κλάδοςπου είχε αναλάβει, από τον Ιούλιο του1948 και εξής, την αρμοδιότητα έρευναςκαι εξέλιξης των στρατηγικών βλημάτων.Παρά τις τρεις π τητικές δοκιμές του πρωτοτύπου ΜΧ-774, εκ των οποίων η τρίτη έφθασε σε ύψος 48 km, το π ρόγραμμα ακυρώθηκε από την ίδια την Αεροπ ορία στιςαρχές του 1949 -και αφού προηγουμένωςείχε επ ιβραδυνθεί σημαντικά, ήδη απότον Ιούλιο του 1947- με το αιτιολογικό ότιοι φιλοδοξίες του ξεπερνούσαν κατά πολύ τις τεχνολογικές δυνατότητες της εποχής. Επιπλέον, η άποψη του αρμόδιουγια τα βλήματα εδάφους-εδάφους αξιωματικού, ταξιάρχου Ρίτσαρντσον, ο οπ οίος εισηγήθηκε την ακύρωση του προγράμματος στις 28 Φεβρουαρίου1949, ήταν ότι τέτοιου είδους βλήματα δεν χρειάζονταν ακόμη. Από την άλλη, όμως, ταπρογράμματα Snark και Navajo διατηρή-θηκαν, π ροφανώς επειδή αυτά ομοίαζαντεχνολογικά με αεροσκάφη και, ως εκτούτου, δεν ήταν τόσο ξένα με τις εδραιωμένες παραστάσεις της USAF. Εξάλλου,ειδικά ο Snark (διότι για τον πιο προηγμένο Navajo υπήρχαν ακόμη πολλά ερωτηματικά) έμοιαζε ένα φθηνό υπ οκατάστατο των αεροσκαφών: το κόστος έκαστηςμονάδας παραγωγής υπ ολογιζόταν μόλιςστις 150.000 δολάρια τον Μάρτιο του1949, έναντι 3 εκατομμυρίων δολαρίωντου υπό εξέλιξη βομβαρδιστικού Β-52 μετις ίδιες ακριβώς επιδόσεις.

Μετά την έναρξη του Πολέμου τηςΚορέας το καλοκαίρι του 1950 και αφού ηκυβέρνηση Τρούμαν δέχθηκε έντονη κριτική για παραμέληση των στρατηγικώνβλημάτων, στις 16 Ιανουαρίου 1951 το

«παγωμένο» πρόγραμμα του ICBM τηςConvair ξανάρχισε, αυτήν τη φορά με τονκωδικό ΜΧ-1593. Εντός του έτους, υιο-θετήθηκε και επίσημα η ονομασία«Project Atlas». Η επ ιτυχής δοκιμή από τιςΗΠΑ της πρώτης υδρογονοβόμβας -τοφθινόπωρο του 1952- απ οτέλεσε ένα σημαντικό τεχνολογικό γεγονός: επέτρεψ ε

να χαλαρώσουν οι απαιτήσεις και ωςπρος το μέγεθος της πυρηνικής κεφαλής (καθώς μέχρι τότε αυτή συνεπαγόταν ένα σχεδόν ανέφικτο υπερ-βλήμαμήκους 42 m με επτά κύριους πυραυλοκι-νητήρες) και ως προς την ακρίβεια πλήγματος, η οπ οία φαινόταν πολύ δύσκολονα επ ιτευχθεί. Ετσι, στις αρχές του 1953-ακριβώς τη στιγμή κατά την οποία οστρατηγός Αϊζενχάουερ αναλάμβανε νέος π ρόεδρος των ΗΠΑ- η διορισμένηαπό τον Τρούμαν «Επιτροπή Μίλικαν» ει-σηγήθηκε τον επανασχεδιασμό του βλή

ματος γύρω από μια μικρή θερμοπ υρηνική κεφαλή βάρους 3.000 lb/1.360 kg, έναντι 8.000 lb/3.630 kg που απαιτούσε η Αεροπορία από το π ρόγραμμα ΜΧ-1593(ενώ η αρχική απαίτηση ΜΧ-774 ομιλούσεγια 10.000 lb/4.540 kg). Αυτόματα, το μήκος του ICBM μειώθηκε κατά 20 ml

Είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς σεποιον βαθμό οι εξωπ ραγματικές -όπωςτελικά απ οδείχθηκε- εκτιμήσεις της Αεροπορίας ως προς τις προδιαγραφές ήταν

Τον Ιούνιο του 1957, ο Atlas Α (γνωστός και ωςΧ-11) ήταν έτοιμος για την πρώτη του εκτόξευση. Η δοκιμή απέτυχε.

Ι Τ Ρ Α Τ Ι ί Ι Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 17 1



Ο βελτιωμένος Atlas F (εδώ σε μακέτα) ήταν η μόνη έκδοση του τύπ ου που αναπ τύχθηκε μέσα σε σιλό, ώστε να διαθέτει ικανότητα δεύτερου πλήγματος (ψ ωτ: Β.Σ.).

Το χαρακτηριστικό έμβλημα το οποίο έφεραν όλα τα επ ίγεια π ληρώματα των αμερικανικών βαλλιστικών βλημάτων. Το εικονιζόμενο βρίσκεται στο Μουσείο του ICBM Titan στην Αριζόνα (φωτ: Β.Σ.)

όντως ειλικρινείς, με βάση τα όσα γνώριζε μέχρι τότε, και σε ποιον βαθμό ήτανσκοπίμως παραποιημένες προς την κατεύθυνση του ανέφικτου, υπό το πρίσματης π άγιας προτίμησής της στα βομβαρδιστικά. Η αλήθεια βρίσκεται πιθανόν κάπου στη μέση, σύμφωνα και με τον Μπερ-ντ: «Η πολιτισμική αντίδραση εντός τηςUSAF στην ιδέα των βαλλιστικών βλημάτων μεγάλου βεληνεκούς ήταν τουλάχιστον εξίσου σημαντική με το επίπεδο τηςτεχνολογίας για την υπαγόρευση των επ ι

λογών που έλαβαν χώρα έως το 1953».Επίσης, η Επιτροπή Μίλικαν εξέφρασετην αισιόδοξη πρόβλεψη ότι ο ICBM θα

μπορούσε να καταστεί επιχειρησιακός εντός δεκαετίας από τότε, δηλαδή το 1963,κάτι που μέχρι τότε απ έκλειε η Αεροπ ορία. Και πάλι, όμως, η κυρίαρχη αντίληψημεταξύ των π τεράρχων ήταν πως τα βαλλιστικά βλήματα, ακόμη και αν ήταν εφικτά εντός εύλογου χρόνου, π αρέμεναν άχρηστα, με απ οτέλεσμα η επένδυση σεαυτά να συνιστά σπατάλη χρημάτων.Πραγματικά, από το 1951 μέχρι το 1954, ηχρηματοδότηση και η πρόοδος του προγράμματος του ICBM κυμάνθηκαν σε χαμηλά επίπεδα: είναι ενδεικτικό ότι απορρόφησε μόλις 26 εκ. δολάρια, έναντι 450εκ. των προγραμμάτων cruise (Snark καιNavajo) και πολλών δισεκατομμυρίων τωντζετ βομβαρδιστικών Β-47, Β-52 και Β-58.

Τελικά, τον καταλύτη για εξελίξεις α-ποτέλεσε το πόρισμα μιας νέας επιτροπής κορυφαίων ειδικών που είχε συστα-θεί σχετικά με το «Project Atlas» το φθινόπωρο του 1953 με επικεφαλής τον διαπρεπή Ουγγροαμερικανό μαθηματικό Γιάνοςφον Νόιμαν, έναν από τους σπουδαιότερους του 20ού αιώνα. Η 11 μελής «Επιτροπή της Τσαγιέρας» (Teapot Committee), όπως έμεινε ανεπίσημα γνωστή, κατέληξεστις 10 Φεβρουάριου 1954 σε δύο συστάσεις προς την πολιτική ηγεσία υπό τον Αϊ-ζενχάουερ: πρώτον, εισηγήθηκε π εραιτέρω χαλάρωση των απ αιτήσεων και επιτάχυνση του προγράμματος, π ροκειμένουνα εισέλθει σε υπηρεσία μέσα σε έξι μό

λις χρόνια από τότε (1960) και, δεύτερον,τόνισε την αναγκαιότητα δημιουργίαςμιας ενιαίας αρχής λήψης αποφάσεων η

οποία θα διαχειριζόταν το π ρόγραμμα τουICBM. Εν ολίγοις, όπως αναφέρει ο Μπερ-ντ, η επιτροπή «δεν ήταν βέβαιη ότι οι υφιστάμενες δομές της Αεροπ ορίας μπορούσαν να επ ιτελέσουν το έργο».

Αρα, το π ρόβλημα σχετιζόταν πρωτί-στως με την οργάνωση και δεν μπορούσενα επ ιλυθεί παρά μόνο με διάρρηξη τωνδομών, όπερ και εγένετο. Η εν λόγω αυτοτελής υπηρεσία ονομάστηκε WDD(Western Development Division) και ξεκίνησε τη λειτουργία της στην Καλιφόρνιατην 1η Ιουλίου 1954. Επ ικεφαλής της το-π οθετήθηκε ο ταξίαρχος της USAFΜπ έρναρντ Σράιβερ. Ηταν ένας εμπνευσμένος και διορατικός αξιωματικός πουαπ οτελούσε φανατικό υπέρμαχο τουβλήματος (επρόκειτο, άλλωστε, για τομοναδικό μέλος της «Επιτροπής της Τσαγιέρας» το οποίο π ροερχόταν από τις

Αμερικανικές Ενοπλες Δυνάμεις). Σύμφωνα με τις επίσημες άνωθεν οδηγίες, οΣράιβερ ανέλαβε «τον πλήρη έλεγχο καιεξουσία πάνω σε όλες τις πτυχές τουπρογράμματος». Εξάλλου, το είχε απαιτήσει και ο ίδιος στη συνάντησή του μετον αρμόδιο υφυπουργό Αμυνας (Μάιος1954), κατά την οποία του π ροτάθηκε ησυγκεκριμένη θέση: «Θα την αναλάβωτη δουλειά, υπό τον όρο ότι θα μπορώ νατην “τρέξω" χωρίς την παραμικρή ανάμιξη εκείνων των μυγιάγγιχτων καθαρμάτων στο Πεντάγωνο»!

Πραγματικά, ως μάνατζερ ο Σράιβεραπ οδείχθηκε αξεπέραστος. Ολόκληρη ηλαμπρή ομάδα των 18.000 επιστημόνων




Οχαιο (φωτ: Β.Σ.)

O L D W A R; A L L Ε R γ

-πολλούς από τους οποίους επ έλεξε ο ίδιος προσωπικά- τον υπάκουε πιστά.Εφεξής, το πρόγραμμα προχώρησε με συνοπτικές διαδικασίες, κατά το π ρότυποτου «Σχεδίου Μανχάταν» στον Β' ΠΠ. Χάρη στην απ οτελεσματικότητα που επέδει-ξε η WDD υπό τον Σράιβερ, παρακάμφθηκαν οι αντιδράσεις του π ανίσχυρου π τεράρχου Κέρτις Λε Μαίη. Στην αρχή, ο διοικητής της SAC και κατόπιν αρχηγός ολόκληρης της USAF, ως μέγας οπαδόςτων βομβαρδιστικών, θεωρούσε τον Atlas«ένα γαμ.,.νο π υροτέχνημα» («a fucking

firecracker»)! Η επιτάχυνση του «Ατλαντα»οφείλεται και στο γεγονός ότι, τον Νοέμβριο του 1955, ο Στρατός και το Ναυτικόένωσαν τις δυνάμεις τους για τη δημιουργία ενός δικού τους βαλλιστικού βλήματος μέσου βεληνεκούς. Αυτή η εξέλιξηθορύβησε πάρα πολύ τη μέχρι τότε αρνητική USAF, καθώς θεωρούσε ως απ οκλειστικό της π ρονόμιο τη στρατηγική π υρηνική κρούση. Γράφει σχετικά ο Μπ ερντ:«Εάν τα βλήματα επ ρόκειτο κάποτε να αντικαταστήσουν τα επανδρωμένα βομβαρδιστικά, ήταν ζωτικό η USAF να διατη

ρήσει τον έλεγχό τους». Και π ροσθέτει:«Οι απ ειλές από τον Στρατό και το Ναυτικό φαίνεται να την κινητοπ οίησαν π ερισ-

Αριστερά: Ο πτέραρχος Γόμας Γουάιτ, υπ αρχηγός της USAF την π ερίοδο 1953- 57και αρχηγός την περίοδο

1957-1961, διέκειτο ευμενώς έναντι των βαλλιστικών βλημάτων. Η υπ οστήριξη

προς τον Σράιβερ, όμως, αποτελούσε την εξαίρεση εντός της USAF.Κέντρο: Ο Σράιβερ στο

εξώφυλλο του «Time». Δεξιά: «Πατέρας» του Polaris ήταν ο ναύαρχος

Μπερκ, αρχηγός του Ναυτικού (ΟΝΟ)την περίοδο 1955-1961. Εδώ στο εξώφυλλο του «Time» το

1956, το οποίο κάνει λόγο για «Ατομικό Ναυτικό».

σότερο ακόμη και από τον εχθρό». Τελικά, στις 31 Οκτωβρίου 1959, δηλα

δή πέντε χρόνια και τέσσερις μήνες απότην ενεργοποίηση της WDD, οι πρώτοιτρεις Atlas D ήταν π λήρως επ ιχειρησιακοίκαι σε καθεστώς επ ιφυλακής στηVandenberg AFB (576 Strategie MissileSquadron). Λίγο νωρίτερα, στις 9 Σεπ τεμβρίου 1959, η 576 Μοίρα Στρατηγικών Πυ

ραύλων είχε εκτοξεύσει έναν «Ατλαντα»προς τη νήσο Γουέηκ, σχεδόν 8.300 kmμακρύτερα, για επ ίδειξη δυνατοτήτων. Ο

«Ατλαντας» προηγήθηκε κατά δύο μήνεςως προς την είσοδο σε υπηρεσία του σοβιετικού R-7, ο οπ οίος τον Οκτώβριο του1957 είχε θορυβήσει τόσο πολύ τη Δύσημε την επ ιτυχή εκτόξευση του πρώτου τεχνητού δορυφόρου στον κόσμο, του περίφημου Sputnik. Η πρώτη -αν και αποτυχημένη- δοκιμαστική εκτόξευση του π ειραματικού μοντέλου Atlas Α είχε λάβει χώ

ρα στις 11 Ιουνίου 1957 και η πρώτη επ ιτυχής εκτόξευσή του -η οποία ήταν η τρίτηκατά σειρά δοκιμή- στις 17 Δεκεμβρίου

Ανταγωνιστικό του «Ατλαντα» ήταν το βλήμα cruise Snark, που εικονίζεται εδώ στο Εθνικό Μουσείο της USAF στο




Αλλαγή σκυτάλης στη Vandenberg AFB το φθινόπωρο του 1959: το αεροσκάφος Β-52 (ψηλά) και ο Atlas (στο έδαφος).

1957. Πάντως, η πρώτη απολύτως επ ιτυχής εκτόξευση του υπ οηχητικού Snark είχε λάβει χώρα ενάμιση μήνα νωρίτερα,στις 31 Οκτωβρίου 1957, άρα σε εκείνον ανήκει ο τίτλος του πρώτου αμερικανικούβλήματος με διηπειρωτική εμβέλεια (μολονότι ο πρώτος επ ιχειρησιακός Snark τέθηκε σε καθεστώς επιφυλακής αρκετούςμήνες μετά τον «Ατλαντα», τον Μάρτιοτου 1960). Ο Atlas D, η αρχική έκδοση παραγωγής του ICBM, δοκιμάστηκε μόλιςστις 14 Απριλίου 1959.

Με μήκος 22,89 m, διάμετρο 3,05 m,πλήρες βάρος κατά την εκτόξευση σχεδόν 118.000 kg, πανίσχυρους πυραυλοκι-νητήρες συνολικής ώσης 360.000 lb ή163.300 kg, μία πανίσχυρη θερμοπ υρηνικήκεφαλή ισχύος από 1,45 ΜΤ έως 3,75 ΜΤ,βεληνεκές που προοδευτικά αυξήθηκεστα 14.500 km και μέγιστη ταχύτητα πάνωαπό 20.000 km/h, ο πρώτος επ ιχειρησιακόςICBM προκαλούσε δέος σε εχθρούς καιφίλους. Πάντως, χωρίς τον κώνο με το οπλικό φορτίο (δηλαδή την κεφαλή), το

95,35% του βάρους εκτόξευσης ήταν...καύσιμο και το 4,65% ή 5.395 kg «νεκρό»βάρος (εκ των οποίων 3.050 kg ζύγιζαν οικινητήρες με τα παρελκόμενά τους καιμόλις 2.345 kg ή 2% του συνολικού βάρους -χωρίς την κεφαλή- το εξαιρετικάλεπτό κέλυφος του ίδιου του βλήματος,το οποίο είχε πολύ εύστοχα παρομοιαστεί

με μπαλόνι)!Ως όπλο, ο Atlas αποσύρθηκε μεν από

την πρώτη γραμμή εντός του 1965, αλλάοι εκτοξεύσεις συνεχίστηκαν για σχεδόν40 χρόνια ακόμη: μέχρι το καλοκαίρι του2004, οπ ότε το βλήμα πέρασε οριστικάστην Ιστορία, εκτοξεύθηκαν συνολικά 576«Ατλαντες» (οι περισσότεροι για διαστημικούς σκοπούς), εκ των οποίων οι 477 ε-πιτυχώς. Το 1962, ένας Atlas-Mercury έθεσε για πρώτη φορά σε τροχιά έναν αστροναύτη της Δύσης, τον θρυλικό πεζοναύτη

Τζων Γκλεν. Στην πλήρη εξέλιξή του, τοπρόγραμμα κατασκευής του πρώτουICBM έφθασε να απασχολεί σχεδόν100.000 άτομα, ενώ σύντομα το ακολούθησαν και άλλα δύο προγράμματα: οMartin SM-68 Titan (1955-) και ο στερεώνκαυσίμων Boeing SM-80 Minuteman (1958-).

Τελικά, πριν τα μέσα της δεκαετίας του1960, η SAC βρέθηκε να διαθέτει στο οπλοστάσιό της τρεις τύπ ους ICBM (!), έναντι ενός μόνο διηπειρωτικού βομβαρδιστικού, του Boeing Β-52!

Η ((ΑΠΑΝΤΗΣΗ)) TOY USN: UGM-27 POLARIS

Στις 6 Σεπ τεμβρίου 1947 εκτοξεύθηκεγια πρώτη φορά, σε δοκιμές αξιολόγησης,ένα βαλλιστικό βλήμα V-2 από το κατάστρωμα του αεροπλανοφόρου «Midway».Ολοι οι π αρατηρητές υπ οψ ιάστηκαν τότεπως οι ναύαρχοι ενδιαφέρονταν να απο

κτήσουν, αργά ή γρήγορα, ένα βαλλιστικόβλή μα για τον στόλο (Fleet Ballistic Missile -FBM, όπως ήταν η αρχική ονομασία τουπρογράμματος). Και εδώ, όμως, προκλή-θηκαν σοβαρές εσωτερικές αντιδράσεις,πέραν εκείνων της USAF, οι οποίες έπρε-πε να θεωρούνται δεδομένες: αν οι πτέραρχοι δεν ανέχονταν ούτε την ύπαρξη

του αεροπλανοφόρου «United States», θαανέχονταν μια αρμάδα πυραυλοφόρωνπλοίων;

Εντός του Ναυτικού, ο FBM είχε να αντιμετωπ ίσει ανταγωνισμό για απ αιτήσειςπου σχετίζονταν με τις καθημερινές τουεπιχειρησιακές ανάγκες, ιδίως δε τον ανθυποβρυχιακό αγώνα (Anti SubmarineWarfare - ASW). Υ πενθυμίζουμε ότι ηΕΣΣΔ μεταπ ολεμικά, αδυνατώντας να αναπ τύξει έναν πολύ μεγάλο στόλο επιφα-νείας, έδωσε έμφαση στα επ ιθετικά υποβρύχια, ακολουθώντας το π αράδειγματων U-boots. Ακόμη και για τις στρατηγικές αποστολές του Ναυτικού, στον βαθμό που επ ιτρέπ ονταν από τη «Συμφωνίατου Κη Γουέστ» (Απρίλιος 1948, βλ. τεύ χος 198), βρίσκονταν υπό ανάπτυξη μετάτο 1950 έξι οπλοσυστήματα (τρία επανδρωμένα αεροσκάφη και τρία πυραυλικάτύπ ου cruise), τα οποία θα εκτοξεύοντανιδίως από υπ οβρύχια. Ειδικότερα, τα αεροσκάφη αυτά ήταν τα βομβαρδιστικά αεροπλανοφόρων Douglas A3D ή Α-3Skywarrior και North American A3J ή Α-5Vigilante (ουσιαστικά ο υπερηχητικός διάδοχος του Α-3) και το τεράστιο τετρακινητήριο υδροπ λάνο Martin Ρ6Μ Sea Master. Τα μη επανδρωμένα βλήματα ήταν τοVought Regulus, το Vought Regulus II (ο υπ ερηχητικός διάδοχος του Regulus) και το απ ίστευτο Triton, το οποίο με βεληνεκές23.000 km. θα μπορούσε να πλήξει, ευρισκόμενο οπουδήποτε, οποιοδήποτε σημείο στον κόσμο. Δεδομένης της πληθώρας στρατηγικών οπλοσυστημάτων, έναέβδομο για λογαριασμό του USN (ο FBM)έμοιαζε πλεονάζον.

Σε επ ίπεδο γραφείων αρμόδιων γιατην έρευνα και την ανάπτυξη (R&D) νέωνόπλων, και οι τρεις υφιστάμενες διέκει-ντο εχθρικά έναντι του FBM, η καθεμίαγια τους δικούς της γραφειοκρατικούςλόγους: το Bureau of Ordnance επειδή ήταν γενικά υπέρ των πυροβόλων-τορπι-λών και εναντίον των βλημάτων (ενώ, όταν αντελήφθη την αξία τους, προώθησετο Triton), το Bureau of Aeronautics επ ειδήήταν υπέρ των αεροσκαφών (και της οικογένειας Regulus) και, τέλος, το NavalResearch Laboratory επειδή π ίστευε ότι οι

βαλλιστικοί πύραυλοι έπρεπε να χρησιμοποιηθούν καταρχάς για την εκτόξευσητου τεχνητού δορυφόρου του, γνωστού

Ο φόβος του Λε Μαίη ήταν μήπως η έλευση των βαλλιστικών βλημάτων (πίσω) οδηγούσε στην ακύρωση του αγαπ ημένου του αεροσκάφους Β-70 «Βαλκυρία» (εμπρός). Τελικά απ οδείχθηκε πως είχε απόλυτο δίκιο.




ΓΟΥΟΑΣΤΕΤΕΡ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΛΗΓΜΑ ως Vanguard, ανταγωνιστή του Sputnik.Μάλιστα, δύο διαδοχικές προσπ άθειες,το 1949 και ξανά το 1953, να π ειστεί τοNaval Research Laboratory να μετατρέψ ειτα ερευνητικά του βλήματα σε στρατιωτικά, είχαν απορριφθεί. Οταν, επ ιτέλους,δρομολογήθηκε το ανεξάρτητο π ρόγραμμα του USN για έναν FBM στερεών καυσίμων, δηλαδή τον Polaris, οι εν λόγω ανταγωνιστικές οργανώσεις έσπευσαν να εκ-φράσουν αμφιβολίες για το κατά πόσο ήταν εφικτός, καθώς είχαν διαισθανθείτην τεράστια δυνητική απειλή που αντιπροσώπ ευε το βαλλιστικό βλήμα για ταδικά τους προγράμματα. Πράγματι, η ανάγκη επιτάχυνσης και κατόπ ιν η επιτυχίατου Polaris είχαν ως αποτέλεσμα, από τοτέλος του 1957 έως το 1962, την ακύρωσηή πρόωρη απόσυρση των προαναφερθέ-ντων οπλοσυστημάτων.

Ολα άρχισαν τον Αύγουστο του 1955,όταν ο 54χρονος ναύαρχος Αρλη Μπερκ-ένας αξιωματικός ευμενώς διακείμενοςέναντι των βαλλιστικών βλημάτων- ανέ-λαβε αρχηγός του Ναυτικού (μια θέσηπου στις ΗΠΑ ονομάζεται Chief of NavalOperations - CNO). Ο Μπ ερκ επρόκειτο ναπ αραμείνει στη θέση αυτήν επί έξι ολόκληρα έτη, δηλαδή τρεις ολόκληρες θητείες, διάστημα μεγαλύτερο από οποιον-δήπ οτε προκάτοχό του, και να καθορίσειόσο κανείς άλλος αξιωματικός τις εξελίξεις όχι μόνο στο θέμα του Polaris αλλά

και, γενικότερα, σχετικά με τη θεωρία τηςαποτροπής. Πέραν όλων των άλλων αρετών του, ο Μπερκ ήταν και βετεράνος τωνγραφειοκρατικών συγκρούσεων με τηνΑεροπορία, καθώς την εποχή της «εξέγερσης των ναυάρχων» είχε διατελέσει επ ικεφαλής της επ ιτροπ ής ΟΡ-23, η οποίαείχε ως στόχο την απαξίωση του βομβαρδιστικού Β-36.

Ο Μπ ερκ επ ιχείρησε να προωθήσειτο π ρόγραμμα FBM, για να διαπιστώσει,μετά λύπης του, ότι η κυβέρνηση δεν επ ιθυμούσε, για καθαρά οικονομικούς λό

γους, τη χρηματοδότηση ενός ακόμηβαλλιστικού βλήματος. Εφόσον το USNεπιθυμούσε να αποκτήσει ένα τέτοιοβλήμα, θα έπρεπε, όπως του γνωστοποι-ήθηκε, να συνενώσει τις δυνάμεις του είτε με την Αεροπ ορία είτε με τον Στρατό,εν ολίγοις να αρκεστεί σε μια τροπ οποιημένη για θαλάσσια εκτόξευση εκδοχήτου Thor ή του J upiter, αντίστοιχα. Σημειώνεται ότι ο Thor και ο Jupiter ήταν δύοβαλλιστικά βλήματα μέσου βεληνεκούς(Intermediate Range Ballistic Missile -IRBM), τα οποία είχαν αρχίσει να ανα

πτύσσονται παράλληλα στα μέσα του1955, μόνο και μόνο ως εγγύηση για τηνπερίπτωση τεχνολογικής αποτυχίας του

Τον Σεπτέμβριο του 1956, ο 43χρονοςΑλμπερτ Γουολστέτερ, στρατιωτικός αναλυτής στο «think tank» της Αεροπ ορίαςRand, ολοκλήρωσε την απ όρρητη μελέτη«Protecting US Power to Strike Back in the1950s and 1960s» (R-290). To ζητούμενο ή

ταν η αξιολόγηση της προστασίας που απολάμβαναν ως τότε τα βομβαρδιστικά τηςSAC από ένα π ιθανό «πρώτο πλήγμα» τωνΣοβιετικών. Μέχρι τότε, οι Αμερικανοί επιτελείς φοβούντο ότι ένα τέτοιο πλήγμα θααφορούσε πρωτίστως οικονομικά και βιομηχανικά κέντρα και όχι τις βάσεις τηςSAC. Αντίθετα, ο Γουολστέτερ προέβη στην«υπόθεση εργασίας» ότι οι Σοβιετικοί θα επιχειρούσαν ένα αποφασιστικής σημασίαςπροληπτικό πλήγμα εναντίον των ίδιων τωναποτρεπτικών δυνάμεων της χώρας, όπως

Ο Α.Γουολστέτερ του Rand, την εποχή ακριβώς είχε πράξει το Ιαπωνικό Ναυτικό ε-που συνέ γράψε την περίφημη «Λεπτή ναντίον του αμερικανικού Στόλου του Ει-ισορροπία του τρόμου». ρηνικού στο Περλ Χάρμπορ, τον Δεκέμβριο

του 1941.Η μελέτη κατέληγε στο συμπέρασμα ότι οι βάσεις στις ηπειρωτικές ΗΠΑ ήταν ευά

λωτες και πως δεν νοείται αληθινή αποτροπή χωρίς «ικανότητα για δεύτερο πλήγμα» (ικανότητα απορρόφησης και ανταπόδοσης του εχθρικού πλήγματος). Πράγματι, τα 50 επ ιχειρησιακά μέτρα που εισηγήθηκε ο Γουολστέτερ για την καλύτερη προστασία του αποτρεπ τικού μέσου έγιναν, σε μεγάλο βαθμό, απ οδεκτά από τη SAC. Τον Ιανουάριο του1959, ο Γουολστέτερ κατέστη παγκόσμια γνωστός με τη δημοσίευση, στο περιοδικό«Foreign Affairs», του άρθρου του «Η λεπτή ισορροπ ία του τρόμου». Ο χαρακτηρισμόςότι επ ρόκειτο για «το σημαντικότερο ίσως άρθρο στην Ιστορία της αμερικανικής στρατηγικής σκέψης» δεν θα πρέπει να θεωρηθεί υπερβολικός. Εκεί συμπ υκνωνόταν και εκλαϊκευόταν η θεωρία που είχε επ εξεργαστεί στο παλαιότερο R-290, καθιστώντας έτσιτην ικανότητα δεύτερου πλήγματος πεμπτουσία της αποτροπής.

Μέγας «εσωτερικός» πολέμιος του ICBM, τουλάχιστον στα πρώτα του βήματα, ήταν ο πτέραρχος Κέρτις Λε Μαίη, ο οπ οίος από το 1961 ως το 1965 διετέλεσε αρχηγός της USAF.

Atlas. Αν και ο Atlas απ οδείχθηκε απολύτως επιτυχής, τελικά μικρός αριθμός Thor -60 βλήματα- αναπτύχθηκε στηΒρετανία και, κατόπ ιν, ακόμη μικρότερος αριθμός J upiter αναπ τύχθηκαν στην

Τουρκία και στην Ιταλία. Η ειρωνεία τηςτύχης είναι ότι το USN αρχικά προσέγγισε τον στρατηγικό του αντίπαλο (τηUSAF), όμως η Αεροπ ορία απέρριψε τηνπρόταση συνεργασίας, με το αιτιολογικόότι μια ναυτική π αραλλαγή του Thor θα απ αιτούσε εκτενείς τροπ οπ οιήσεις. ΟΣτρατός, αντίθετα, την απ οδέχθηκε.

Στις 8 Νοεμβρίου 1955 αποφασίστηκε ηέναρξη του κοινού, πλέον, προγράμματος US Army-USN για την ανάπτυξη του

J upiter σε δύο εκδόσεις: η μία θα εκτοξευόταν από βάσεις ξηράς και η άλληαπό τη θάλασσα (τόσο από πλοία επιφα-νείας όσο και από υποβρύχια).

Επειδή ο Μπ ερκ γνώριζε την αρνητικήστάση και των τριών ερευνητικών γραφείων του Ναυτικού απ έναντι στην ιδέα τουFBM, εισηγήθηκε στον υφυπουργό Αμυνας υπεύθυνο για το USN (Secretary of theNavy) τη δημιουργία ενός νέου γραφείου

που θα ασχολείτο ειδικά με το συγκεκριμένο πρόγραμμα: αυτό ήταν το θρυλικόSPO (Special Projects Office), το οποίο συ-




Καλλιτεχνική απεικόνιση εκτόξευσης Polaris.

στάθηκε στις 17 Νοεμβρίου 1955 και λογοδοτούσε απ ευθείας στον αρμόδιο γιατο Ναυτικό υφυπουργό, παρακάμπτοντας, θεωρητικά, ακόμη και τον ίδιο τονΜπερκ! Οι καλύτεροι ανθρώπ ινοι πόροιτου Ναυτικού, τόσο ένστολοι-στην αρχήήταν 40 και κατόπ ιν 80 αξιωματικοί- όσοκαι π ολιτικοί υπ άλληλοι, διατέθηκαν μεεντολή του Μπ ερκ στο Special ProjectsOffice, προς μεγάλη απογοήτευση όλωντων ναυάρχων που διαμόρφωσαν μια αίσθηση «αφαίμαξης». Πάνω από όλα, τοSPO ευτύχησε να έχει ως επ ικεφαλής κατά τα πρώτα έξι έτη της λειτουργίας του-από τα τέλη του 1955 ως τις αρχές του1962- τον ικανότατο αντιναύαρχο Γουί-λιαμ Ράμπορν. Το έργο του τελευταίουδεν ήταν εύκολο, καθώς έπρεπε, πρώτον, να υπ ερνικήσει τις τεχνικές δυσκολίες και, δεύτερον, να αντιπ αλέψ ει με τοαεροπορικό κατεστημένο της εποχής.Οπως και ο επικεφαλής της ανταγωνιστικής WDD, ΣράιΘερ, έτσι και ο Ράμπορν απ οδείχθηκε σπουδαίος μάνατζερ, με ικανότητα κινητοπ οίησης των υφισταμένωντου. «Η θρησκεία μας είναι να κατασκευάσουμε τον Polaris», είναι το σύνθημαπου του αποδίδεται. Επ ιπλέον, προερχόμενος ο ίδιος από τη ναυτική αεροπ ορία,ο Ράμπορν ήταν σε θέση να μετριάζει τιςενστάσεις του «brown shoe Navy» (τωνστελεχών των αεροπλανοφόρων) έναντιτου FBM.

Η ηγεσία του Ναυτικού είχε συστήσεισε όλα τα στελέχη του SPO να συμπερι-

φέρονται με μετριοπ άθεια, η οποία αναλύεται, μεταξύ άλλων, σε ένα «εσωτερικό» σημείωμα του CNO προς τους αξιωματικούς του με ημερομηνία 1958: «ΤοΝαυτικό δεν θα πρέπει να μεγαλοπ οιεί τοτι μπορεί να κάνει ο Polaris (...). Ούτε πιστεύει πως πρέπει να βάλουμε όλα τα αυγά του έθνους σε ένα καλάθι για την αποτροπή». Με άλλα λόγια, ο Μπερκ γνώριζεκαλά πως υπήρχε ο μέγας κίνδυνος ηUSAF να κινητοπ οιηθεί με όλες τις δυνάμεις της εναντίον της ανάπτυξης τουPolaris, εάν υπ οψιαζόταν πως αυτός δεν

ήταν ένα συμπληρωματικό αποτρεπτικόμέσο (complementary deterrent) -κάτι που,ούτως ή άλλως, αποτελούσε την πρωταρ

χική επιδίωξη των ναυάρχων-, αλλά έναπιο συμφέρον υπ οκατάστατο ολόκληρηςτης τεράστιας αρμάδας από επανδρωμένα αεροσκάφη και ICBM της SAC. Στηνπραγματικότητα, όπως σχολιάζει η επίσημη στρατιωτική Ιστορία της επ οχής, τηνοποία έγραψ ε το 1997 ο Ρόμπερτ Γουό-τσον, «ένας σχετικά μικρός αριθμός υπο

βρυχίων εφοδιασμένων με Polaris θα μπορούσε να αντικαταστήσει εντελώς το χερσαίο αποτρεπ τικό μέσο», και προσθέτει:«Η Αεροπ ορία έβλεπε τον Polaris με κακόμάτι». Και ενώ η τήρηση «χαμηλών τόνων» έναντι της USAF απ οτελούσε τονκανόνα, υπήρχαν μεμονωμένες εξαιρέσεις που αντιστρατεύονταν την εντολήτου Μπερκ: το 1958, λ.χ, ένας αξιωματικός του USN φέρεται να είπε επί λέξει σεέναν φίλο του αξιωματικό της USAF το εξής σοκαριστικό: «Εχουμε κάτι που θασας πετάξει εσάς τους μάγκες εκτός παιχνιδιού!». Δεν είναι τυχαίο ότι, σε ένα άρθρο του που δημοσιεύθηκε το 1959, ο έγκυρος στρατιωτικός αναλυτής των «New York Times» Χάνσον Μπόλντγουιν είχε συνοψ ίσει τέλεια τον ανταγωνισμό των δύοκλάδων ως προς την αρμοδιότητα της αποτροπής: «Η Αεροπορία πιστεύει πωςπαλεύει για τη ζωή της χώρας, όμως παλεύει επίσης για τη δική της».

Οχι πως οι σχέσεις του USN με τονΣτρατό ήταν καλύτερες. Οπως ομολόγησε ο λαμπρός υπ οστράτηγος Τζων Μεντά-ρις, ο επ ικεφαλής του κοινού προγράμματος J upiter, το κοινό πρόγραμμα «δεν ήτανπαρά ένας λεπ τός γάμος συμφέροντος»,ο οποίος, τελικά, διήρκεσε μόλις 13 μή

νες. Ευθύς εξαρχής, το Special ProjectsOffice είχε διαμηνύσει στον Στρατό πωςθεωρούσε τον τεράστιο σε μέγεθος -501βάρος- και καθόλου πρακτικό για χρήσηαπό πλοία (καθώς χρησιμοποιούσε υγράπροωθητικά) J upiter ως «ενδιάμεση» λύσηκαι ότι το ίδιο προσανατολιζόταν σε έναπιο προηγμένο βλήμα στερεών π ροωθητι-

κών. Συγκεκριμένα, ο J upiter ήταν τόσο μεγάλος, ώστε ακόμη και ένα τεράστιο υποβρύχιο των 8.500 t δεν θα μπορούσε ναμεταφέρει πάνω από τέσσερα βλήματα.Ως εκ τούτου, η αρχική έκδοση του FBM,η οποία αναμενόταν σε υπηρεσία περί το1960, θα αναπ τυσσόταν έχοντας ως βάσεις υφιστάμενα πλοία επιφανείας (τα οποία, όμως, θα ήταν αρκετά ευάλωτα απότα εχθρικά αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας), ενώ μόλις το 1963 θα ακολουθούσε μικρός αριθμός πάνω σε υποβρύχια.Με την πρώτη ευκαιρία, το Ναυτικό ήταναποφασισμένο να «αυτομολήσει» προςτην κατεύθυνση του πυραυλοκινητήραστερεών προωθητικών, π ορευόμενο μόνοτου.

Πράγματι, το φθινόπ ωρο του 1956, ηπροοπτική της κατασκευής ενός μικρού-8,69 m μήκος και 13 t βάρος- τέτοιουβλήματος από τη Lockheed ήταν πλέον ορατή. Εξίσου σημαντική ήταν η εκτίμησητης Atomic Energy Commission, τον Οκτώβριο του 1956, ότι υπήρχαν 50% π ιθανότητες να έχει αναπ τυχθεί πλήρως πριν το1963 μια θερμοπυρηνική κεφαλή-νάνος,με ισχύ έως 600 ΚΤ και βάρος μόλις 270kg. Ο π ρώτος γραφειοκρατικός ελιγμόςτου USN ήταν, σύμφωνα με τη μαρτυρία

Ο πύργος του υπ οβρυχίου «George Washington», το οποίο το 1960 ξεκίνησε για την πρώτη επιχειρησιακή π εριπολία με 16 βλήματα Polaris, διασώζεται σήμερα στο Μουσείο Υπ οβρυχίων των ΗΠΑ στο Νέο Λονδίνο του Κονέκτικατ (φωτ: Β.Σ.).




FÖRTY - ONE

FOPFREEDOM

ISSSAlHANItl CREENt1SSBM63fe>

USS BENJAMIN FRANKLIN«SSEH640'

Στο Μουσείο Υπ οβρυχίων υπάρχει αυτή η τιμητική πλάκα για τα 41 υπ οβρύχια που μετέφεραν P olaris και τέθηκαν σε υπ ηρεσία μεταξύ 1960 και 1967 (φωτ: Β.Σ.).

Ο αντιναύαρχος

Γουίλιαμ Ράμπορν, επικεφαλής του SPO.

του Μεντάρις, «ναμαχαιρώσει πισώ-πλατα τον Στρατό»,συμμαχώντας εναντίον του ...J upiterμε τον μεγάλο του

εχθρό, την USAF. Τον Νοέμβριο του1956, η π λειοψηφία των αρχηγών εντόςτου Μικτού Επ ιτελείου Αρχηγών Επ ιτε

λείων (δηλαδή οι αρχηγοί της USAF καιτου USN) εισηγήθηκε στο Πεντάγωνο όπως αναλάβει η SAC τον επ ιχειρησιακό έλεγχο όλων των MRBM (Medium RangeBallistic Missile) και IRBM με εμβέλεια άνωτων 200 sm (330 km), όπ ερ και εγένετο.Επ ομένως, ο J upiter κατέστη εφεξής έναόπλο που θα ανέπτυσσε ο Στρατός γιαλογαριασμό ...της Αεροπορίας! Επιπλέον, με ένα απόρρητο υπόμνημα της 8ηςΔεκεμβρίου 1956, το SPO έλαβε το «πράσινο φως» για ένα αυτόνομο πρόγραμμαανάπτυξης ενός νέου FBM που θα χρησι

μοποιούσε στερεά καύσιμα. Αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί την ουσιαστική έναρξη του προγράμματος Polaris στιςΗΠΑ, γνωστού επισήμως ως UGM-27. Μετά από πολλές σκέψ εις, το Ναυτικό αποφάσισε τελικά την κατασκευή υποβρυχίων μεσαίου μεγέθους (εκτοπ ίσματος5.900 t), εφοδιασμένων με 16 βλήματαPolaris έκαστο. Ούτως ή άλλως, η δύναμηπυρός του κάθε υποβρυχίου (πάνω από 9ΜΤ) ήταν μεγαλύτερη από το σύνολο τωνβομβών που ερρίφθησαν στον Β’ ΠΠ.

Τον Νοέμβριο του 1957 -μετά το

«σοκ» του Sputnik- το π ρόγραμμα Polarisεπ ιταχύνθηκε και αποφασίστηκε να υιοθετηθεί μια πλήρως επιχειρησιακή έκδο

ση του υπ οβρύχιου βλήματος εντός τριετίας, δηλαδή στο χρονοδιάγραμμα πουαρχικά προβλεπόταν για το βλήμα επιφα-νείας. Η μοναδική λύση για να καταστεί εφικτό κάτι τέτοιο, όμως, ήταν η υποβάθ-μιση από το SPO των αρχικών προδιαγραφών, δηλαδή η ανάπτυξη ενός «ενδιάμεσου» μοντέλου, του Α-1, στο οποίο η θεωρητική εμβέλεια -δ ιότι η πρακτική αποδείχθηκε λίγο μικρότερη- θα ήτανμειωμένη από τα 1.500 nm (2.780 km) στα1.200 nm (2.226 km). Και πάλι, όμως, δενδημιουργείτο πρόβλημα ως προς το «κρι

τήριο της Μόσχας», η οποία απέχει μόλις1.670 km από τις κοντινές της θάλασσες. Το μέχρι τότε υπό ανάπτυξη μοντέλο (εμβέλειας 2.780 km) μετονομάστηκε σε Α-2και θα ήταν διαθέσιμο σε υποβρύχια εντός του 1962, και πάλι πριν από το αρχικόχρονοδιάγραμμα. Το 1957, επίσης, παραγ-γέλθηκαν και τα τρία πρώτα πυρηνοκίνη-τα υποβρύχια, με πιστώσεις του δημοσιονομικού έτους (FY) 1959. Για λόγους ταχύτητας, π ροήλθαν από τροποποίηση επιθετικών υποβρυχίων. Ο πατριάρχης ήταν

το «George Washington», το οποίο παραγ-γέλθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1957 από τηνElectric Boat (General Dynamics) και καθελ-κύστηκε στις 9 Ιουνίου 1959. Μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1960, η απερχόμενη κυβέρνηση των Ρεπουμπλικανώνείχε π αραγγείλει τα 19 από τα 41 σκάφη.

Εν τω μεταξύ, όμως, ήδη από τον Φεβρουάριο του 1958, η USAF είχε επιτύχειτην έναρξη ανάπ τυξης ενός τριώροφου (3stage) ICBM στερεών καυσίμων -επ ομέ-νως άμεσης αντίδρασης-, του Boeing SM-80 Minuteman. Επιθυμία της USAF ήταν να

«σπ είρει» 8.000 τέτοια σιλό (!) στην αμερικανική επ ικράτεια. Ο Minuteman, ο οποίοςθα ήταν φθηνότερος (ανά βλήμα) από τονPolaris, καθώς δεν απ αιτούσε τη ναυπήγηση στόλου από υπ οβρύχια, επ ρόκειτο νααπ οτελέσει εφεξής το «αντίπαλο δέος»του SLBM (Submarine Launched BallisticMissile) σε μια σειρά επικών γραφειοκρατικών διενέξεων που συγκλόνισαν το Πεντάγωνο. Τον Απρίλιο του 1958, ο CNOΜπερκ επεσήμαινε προφητικά προς τουςυφισταμένους του: «Φαίνεται ότι με τον

Πρώην ναυτικός αεροπόρος ο ίδιος, ο Ράμπορν είχε να αντιμετωπ ίσει τους οπαδούς του επανδρωμένου αεροσκάφους A3J ή Α-5 Vigilante, που τελικά μετατράπ ηκε (λόγω Polaris...) σε φωτοαναγνωριστικό.




Minuteman η Αεροπ ορία ελπ ίζει να σκοτώσει τον δικό μας Polaris». Πράγματι, τονΟκτώβριο του 1958, αμέσως μόλις ολοκληρώθηκε για λογαριασμό της USAF ημελέτη του κέντρου αναλύσεων Rand«Polaris Weapon System», η οποία καταδείκνυε τα στρατηγικά π λεονεκτήματα τουPolaris, επισημαίνοντας ότι διαθέτει «τον

ταχύτερο χρόνο αντίδρασης από οποιο-δήπ οτε σύστημα υπό ανάπτυξη», η Αεροπορία, θορυβημένη, πέρασε στην αντεπ ίθεση και αμφισβήτησε ενώπιον βουλευτών και γερουσιαστών το κατά πόσο ήτανεφικτό τεχνικά το οπλοσύστημα Polaris.Κύρια σημεία κριτικής αποτελούσε η μικρής ισχύος θερμοπυρηνική κεφαλή τουPolaris (600 ΚΤ στο Α-1 έναντι 1,2 ΜΤ τουMinuteman), τα χαμηλής απ όδοσης στερεάπροωθητικά (έστω και αν τα ίδια προωθη-τικά χρησιμοποιούσε ο Minuteman), η σχετικά μικρή ακρίβεια καθοδήγησης -άρα

και πλήγματος (CEP)- και τέλος η δυσκολία επικοινωνιών και ελέγχου του σκά-φους-φορέα σε κατάδυση. Είναι γεγονόςότι οι αρχικές δοκιμαστικές εκτοξεύσεις-και μάλιστα από βάσεις ξηράς, όχι ακόμηαπό κινούμενα και σε κατάδυση υποβρύχια- των διώροφων (2 stage) βλημάτωνPolaris ΑΧ, οι οποίες ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 1958, υπήρξαν αποτυχημένες σε ποσοστό 70%: 12 αποτυχίες επί συνόλου 17 δοκιμαστικών εκτοξεύσεων. ΤοSPO, όμως, είχε απόλυτη πίστη στις δυνατότητες του βλήματος. Πράγματι, στις 20Απ ριλίου 1959 πραγματοπ οιήθηκε η πρώτη 100% επ ιτυχής (η έκτη στη σειρά) ε

κτόξευση, κατά την οποία το βλήμα έφθα-σε σε ύψος 500 km. Ακολούθησε, στις 27Αυγούστου 1959, η πρώτη επ ιτυχής εκτόξευση από πλοίο επιφανείας.

Λιγότερο από έναν χρόνο αργότερα,και οι πλέον αυστηροί επ ικριτές τουPolaris αποστομώθηκαν πλήρως: Στις 20Ιουλίου 1960, μια ημερομηνία-σταθμό

στην εξέλιξη των αμερικανικών στρατηγικών δυνάμεων, το π υρηνοκίνητο υπ οβρύχιο «George Washington», ευρισκόμενο σε κατάδυση, εκτόξευσε επιτυχώςδύο Polaris σε ισάριθμους στόχους 2.133km μακρύτερα. Οταν στις 15 Νοεμβρίου1960 το ίδιο σκάφος αναχώρησε για τηνπρώτη επ ιχειρησιακή π εριπολία (combatpatrol) με το νέο όπλο, διάρκειας 66 ημερών, ο απ ερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑΝτ. Αϊζενχάρουερ δήλωσε υπ ερήφανος:«Η ισχύς των 16 θερμοπυρηνικών κεφαλών και η μη τρωτότητα καθιστούν οποι-

αδήποτε π ροσπάθεια ξαφνικής επίθεσηςστον ελεύθερο κόσμο αυτοκτονική». Ικανοπ οιημένος, ο Μπερκ επ ιχειρηματολογούσε σε ένα εσωτερικό έγγραφο προςτους υφισταμένους του (23 Δεκεμβρίου1960): «Η επιβιωσιμότητα του Minutemanσταδιακά θα μειώνεται, καθώς θα αυξάνει η ακρίβεια των σοβιετικών ICBM. Επιπλέον, ένας μεγάλος αριθμός τέτοιωνβλημάτων θα "τραβήξει" περισσότερουςICBM εναντίον των ΗΠΑ. Ο Polaris είναιεδώ, είναι δοκιμασμένος, είναι αξιόπιστος, είναι ακριβής, είναι σε επ ιφυλακή.ΔΕΝ ΤΟΝ ΣΗΜΑΔΕΥΟΥΝ ΟΙ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΙ»(τα κεφαλαία γράμματα δικά του).

ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΗ ΑΠΟΤΡΟΠΗ - ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗ ΑΝΤΑΠ0Λ0ΣΗ

Εν τω μεταξύ όμως, ήδη από τον Μάρτιο του 1959, το Ναυτικό φρόντισε να απ αντήσει δημόσια στους επ ικριτές τουPolaris με το μνημειώδες άρθρο απ οτρε

πτικής θεωρίας «Finite Deterrence,Controlled Retaliation», το οποίο δημοσίευσε στο επίσημο περιοδικό του, το «U.S.Naval Institute Proceedings», ο πλωτάρχηςτότε Πωλ Μπάκους. Κατά βάση, απηχού-σε απόψεις του ίδιου του Μπερκ, στο επ ιτελείο του οποίου υπηρετούσε τότε οΜπάκους. Το άρθρο αυτό, ένα από τα σημαντικότερα στην εξέλιξη της σύγχρονηςστρατηγικής σκέψ ης παγκοσμίως, επρό-κειτο να φέρει στο προσκήνιο δύο κομβι-κές έννοιες, την «πεπερασμένη αποτροπή» («finite deterrence») και την «ελεγχόμε

νη ανταπόδοση» («controlled retaliation»),οι οποίες, μαζί με την «ικανότητα δεύτερου πλήγματος» την οποία είχε αναδείξειπρώτο το Rand (βλ. ένθετο), αποτελούσαντα κύρια συγκριτικά πλεονεκτήματα τουPolaris έναντι οποιουδήπ οτε ανταγωνιστικού όπλου.

Ο Μπάκους -βετεράνος ο ίδιος της επ ίθεσης στο Περλ Χάρμπορ το 1941-αναγνώρισε την αξία της λογικής του «δεύτερου πλήγματος» γράφοντας ότι, πάνωαπό όλα, οι Σοβιετικοί οφείλουν να κατανοήσουν το εξής: όσο ισχυρό και αν είναιένα «πρώτο πλήγμα» τους εναντίον τωναμερικανικών στρατηγικών πυρηνικών

Τρίτο «θύμο» του Polaris εντός του USN υπήρξε το υπερηχητικό βλήμα cruise Vought Regulus II (1958).

7 8 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A



Το πυρηνοκίνητο υποβρύχιο «Patrick Henry» αυεφοδιάζεται με πύραυλο Polaris από πλοίο μεταφοράς πυρομαχικών.

δυνάμεων, οι τελευταίες θα π ρέπει ναμπορούν, με ό,τι τους έχει απομείνει, ναανταποδώσουν την επ ίθεση και να καταστρέφουν τις κύριες αστικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Για να επ ιτευχθείαυτό υπάρχουν δύο τρόποι: Πρώτον, η αδιέξοδη αντίληψη της USAF περί φρουρίου («the fortress concept»), λ.χ. η τοπ οθέτηση στο έδαφος -μέσα σε υπ όγεια σιλό-πολύ μεγάλου αριθμού ICBM, σύμφωναμε τη φιλοσοφία που ονομάζεται«hardening». Κάτι τέτοιο, όμως, είναι δαπανηρό, οδηγώντας τελικά σε μια παράλογη κούρσα εξοπλισμών. Διάφορες μέθοδοι της SAC να αντιμετωπ ίσει το πρό

βλημα, ιδίως για τα επανδρωμένα αεροσκάφη της, όπως η διασπορά, η εναλλαγήτους από βάση σε βάση και η -π ανάκριβη-συνεχής παρουσία κάποιων στον αέρα,δεν αποτελούσαν παρά ημίμετρα. Αλλάκαι οι ICBM, κατά τον Μπάκους, δεν είναιπολύ καλύτεροι, όντας σφηνωμένοι στιςβάσεις τους και δρώντας στην ουσία σαν...αλεξικέραυνα απέναντι σε π ιθανές σοβιετικές πυρηνικές επιθέσεις.

Αντίθετα, ο Polaris όχι μόνο είναι άτρωτος, καθώς διαθέτει κινητικότηταδιότι «η βάση» -δηλαδή το υπ οβρύχιο-

«ταξιδεύει μαζί με το σύστημα» (τόσοπροληπτικά όσο και μετά την έναρξη ενόςκαθολικού πολέμου), αλλά επ ιτρέπ ει τη

ανώτατο όριο στο μέγεθος των αποτρεπτικών δυνάμεων. Αυτό προϋπ οθέτει αλ

λαγή στοχοθεσίας από το υφιστάμενομίγμα counter-force (κατά στρατιωτικώνστόχων) και counter-city (κατά αστικών κέντρων) σε αμιγώς counter-city, δηλαδή σε200, το πολύ, αστικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις της ΕΣΣΔ. Η προτεινόμενηστοχοθεσία πόλεων ταίριαζε απόλυτα μετη σχετικά μικρή ακρίβεια πλήγματος τουPolaris σε σχέση με εκείνη του Minuteman,άρα το μοναδικό τεχνικό μειονέκτημα εξανεμίστηκε από τη θεωρία. Αυτή, λοιπόν,ήταν εν ολίγοις η νέα απ οτρεπτική λογικήτης αμοιβαίας εξασφαλισμένης κατα

στροφής ή MAD (Mutual AssuredDestruction). Επιπλέον, ο Μπάκους δενμπορούσε να μη προσθέσει ότι οι σημαντικότατες οικονομικές περικοπές πουθα επ ιτευχθούν χάρη στην πεπερασμένηέκταση του απ οτρεπτικού οπ λοστασίου«θα απελευθερώσουν υλικά, ανθρώπουςκαι χρήματα για περιορισμένους π ολέμους», δηλαδή θα ενισχυθούν οι συμβατικές δυνάμεις.

Ομως η συνεισφορά του USN στη σύγχρονη θεωρία της π υρηνικής αποτροπήςδεν π εριοριζόταν μόνο στην «π επερασμέ

νη αποτροπή». Πολύ σημαντική ήταν καιη νεοεισαχθείσα από τον Μπάκους έννοια της «ελεγχόμενης ανταπόδοσης»,

διαμόρφωση μιας εθνικής πολιτικής ασφάλειας στην οποία, σε αντίθεση με τη

φιλοσοφία περί φρουρίου, μπ ορεί να τεθεί ένα προκαθορισμένο και υπολογίσιμο

Το υποβρύχιο «PatrickHenry» (SSBN-599) κατά τιι δοκιμή πυροδότησης του συστήματος εκτόξευσης του Polaris τον Ιούλιο του 1960.




δηλαδή η θεώρηση του πολέμου ως συνέχειας της π ολιτικής με άλλα μέσα, όπωςακριβώς επέτασσε η παραδοσιακή λογικήτου Κλαούζεβιτς και η αρχή της αναλογι-κότητας. Στην πράξη, ελεγχόμενη ανταπόδοση σήμαινε διατήρηση στο περιθώριο, ακόμη και μετά το «δεύτερο πλήγμα»εναντίον του εχθρού, ικανού αριθμού εφεδρικών δυνάμεων, οι οποίες δεν θαχρησιμοποιούντο παρά μόνο ως έσχατηλύση. Η τεράστια επιβιωσιμότητα τωνSLBM επ έτρεπε, για πρώτη φορά μετάτον Β' ΠΠ, τέτοιες σκέψεις, ενώ, αντίθετα, στους ICBM υπήρχε μια αφόρητη π ίεση να εκτοξευθούν όλοι και μάλιστα «ενθερμώ», από τον φόβο μήπως απολε-σθούν (η λογική του «use it or lose it»).Ακόμη και σε μια περίοδο απλής κρίσης,οπλικά συστήματα που στερούνται επι-βιωσιμότητας μπορούν να δράσουν αποσταθεροπ οιητικά και να προκαλέσουν πόλεμο, καθώς ο χρήστης τους γνωρίζειπως έχει πλεονέκτημα μόνο αν κτυπήσειπρώτος, ενώ απ οτελεί μέγα μειονέκτημααν δεν το πράξει.

Αντίθετα, χάρη στον Polaris οι αποφάσεις μπορούσαν να ληφθούν ψύχραιμακαι με αναλογικότητα: «Με τη διαβεβαίω

ση ότι η συντριπτική πλειοψ ηφία των δυ-νάμεών μας θα επιβίωνε, ούτε θα χρειαζόταν, αλλά ούτε και θα έπρεπε να ανταποδώσουμε αμέσως και με το μεγαλύτερομέρος αυτών», ήταν η συλλογιστική τουάρθρου. Τα επονομαζόμενα «μαζικά αντίποινα» (το επίσημο απ οτρεπτικό δόγματης εποχής), ως απάντηση σε ένα σοβιετικό «πρώτο πλήγμα» με πυρηνικά όπλα,δεν είχαν σχέση με τη νέα στρατηγική,κάτι που είχε φροντίσει να διακηρύξει ομέντοράς του, Μπερκ, ήδη από τον Ιούλιοτου 1958: «Ο ολοκληρωτικός πόλεμος είναι ξεπερασμένος ως εργαλείο εθνικήςπολιτικής». Τουναντίον, τόνιζε ο Μπάκους, το αρχικό τουλάχιστον «δεύτεροπλήγμα» των ΗΠΑ θα ήταν μεν αποφασιστικό, αλλά όχι και ισοπ εδωτικό μιας ολόκληρης χώρας, καθώς θα περιελάμβανετην π ροσβολή μόνο 2-3 πόλεων της ΕΣΣΔ(όχι ακόμη της ίδιας της Μόσχας). Μόνο ε-φόσον οι Σοβιετικοί και πάλι δεν συμμορφώνονταν, τότε θα ακολουθούσε ο Αρμα-γεδδών τον οποίο ονειρευόταν η USAF.Οπως σημείωνε και ο ίδιος ο Μπ άκους«στην πραγματικότητα, αυτή η π ολιτική επ ιτρέπει μια κλιμακούμενη και ελεγχόμενη ανταπόδοση (...). Η προτεινόμενη π ολι

τική της ελεγχόμενης ανταπόδοσης είναιη μόνη που δίνει μια ελπίδα ο πολιτισμόςμας -όπως τον ξέρουμε- να γλυτώσει τοολοκαύτωμα».

Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Μπάκους, οSLBM δεν ήταν απλώς ένα θαυμάσιο,στρατηγικά, όπλο «δεύτερου πλήγματος»και επίσης μια συμφέρουσα, οικονομικά,

λύση, αλλά ήταν και πολύ πιο ασφαλής γιατον ίδιο τον χρήστη του από όλους τουςICBM της εποχής, συμπεριλαμβανομένουτου υπ ερσύγχρονου Minuteman: χάρη στησυνεχή κίνηση του υπ οβρυχίου-φορέα, ηεχθρική στοχοθεσία ενός πρώτου ή ακόμη και προληπτικού πλήγματος θα απομακρυνόταν από την κατοικημένη αμερικανική ενδοχώρα. Με τον τρόπο αυτόν ελαχιστοπ οιείται η «παράπλευρη ζημία» σε άμαχο πληθυσμό. Αντίθετα, στην περίπτωση ενός συστήματος σταθερής θέσης,π .χ ICBM, η γεωγραφική του θέση αργά ή

γρήγορα θα καταστεί γνωστή στον εχθρόκαι η λογική της αποτροπ ής κινδυνεύει νακαταρρεύσει: οι Σοβιετικοί είναι πιθανό-έστω και λανθασμένα- να πιστέψουν ότιμπορούν να καταστρέψουν, με ένα καταιγιστικό πρώτο πλήγμα, όλα τα αμερικανικά στρατηγικά βλήματα πριν αυτά εκτοξευτούν. Ακόμη και αν τελικά κάποια επιβιώσουν και ανταποδώσουν την επίθεσησε ένα δεύτερο πλήγμα, οι «παράπλευρεςζημίες» θα είναι τόσο μεγάλες, ώστε θαξεκινήσει καθολικός πόλεμος!

ΕϊΕΛΙΙΕΙΣ ΠΟΥ ΣΗΜΑΔΕΨΑΝ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ

Αναφορικά με τη στάση της USAF έναντι του ICBM, ο Μπ ερντ συνόψ ισε τοθέμα ως εξής: «Οι άνθρωποι που ανέκαθεν πετούσαν με βομβαρδιστικά το έβρισκαν πολύ δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, ναδιαισθανθούν τις επαναστατικές συνέπ ειες των βαλλιστικών βλημάτων». Θασυμφωνήσουμε πλήρως μαζί του. Γιατους βετεράνους π ιλότους του Β’ ΠΠ, όπως ο Κέρτις Λε Μαίη, οι οποίοι είχαν εντω μεταξύ ανέλθει ιεραρχικά και συμμετείχαν στα όργανα λήψης αποφάσεων, ηγοητεία της π τήσης δεν συγκρινόταν μετο απλό πάτημα ενός κουμπιού. Αν δενείχε συσταθεί η WDD και αν δεν είχεστην ηγεσία της τον Σράιβερ, ο Atlas είτεθα είχε ακολουθήσει τον Navajo στην ακύρωση, είτε θα εισερχόταν σε υπηρεσίαπολύ αργότερα, περί το 1965, δηλαδήταυτόχρονα με το μεγαλειώδες βομβαρδιστικό Β-70 Valkyrie (τον υπ ερηχητικόδιάδοχο του Β-52), το οπ οίο απ οτελούσετον «ευσεβή πόθο» όχι μόνο του ΛεΜαίη, αλλά ολόκληρης της USAF. Η επιτάχυνση των τριών ICBM (Atlas, Titan,




Το πρώτο υποβρύχιο βαλλιστικών πυραύλων «George Washington».

Minuteman) οδήγησε στην ακύρωση τουΒ-70 την άνοιξη του 1961.

Οσο για τον Polaris, χάρη στο SPO καιστον Ράμπορν προχώρησε πολύ γρήγορακαι κατάφερε να αναδειχθεί σε «αντίπαλο δέος- του SM-80 Minuteman που αποτελούσε τη δεύτερη γενιά αμερικανικώνICBM. Το πρόγραμμα UGM-27 όχι μόνο επιβίωσε της έντονης αμφισβήτησης πουδέχθηκε, αλλά κατέστη και το πιο ακριβόμέχρι τότε στην π αγκόσμια Ιστορία τωνεξοπλισμών, απορροφώντας πιστώσειςύψ ους άνω των 10 δις δολαρίων σε τιμέςέτους 1960 (έναντι σχεδόν 8 δις δολαρίων του Atlas): 2,39 δις στοίχισε μόνο ηέρευνα και η ανάπτυξη, 4,60 δις η κατασκευή των 41 πυρηνοκίνητων υποβρυχίων, 1,76 δις η παραγωγή των βλημάτωνκαι 1,33 δις τα λοιπά συστατικά του προ-γράμματος-μαμούθ.

Σε επίπεδο δόγματος, το USN αγωνίστηκε με πάθος εντός του Πενταγώνουγια τις ιδέες του, χωρίς, τελικά, να καταφέρει να τις επ ιβάλει πλήρως: για λόγουςτήρησης των ισορροπιών και μόνο, επήλ-θε από την κυβέρνηση Κέννεντυ ένας ιστορικός συμβιβασμός ανάμεσα στις α-ντικρουόμενες αποτρεπτικές φιλοσοφ ίεςτης ποσοτικής υπ εροχής (Αεροπορία) καιτης π επερασμένης αποτροπής (Ναυτικό).Ετσι, μέχρι την άνοιξη του 1967 αναπ τύχθηκαν επιχειρησιακά 41 υποβρύχια με

Ακόμη π ιο άτυχο από το Α-5 υπ ήρξε το

στρατηγικό υδροπλάνο Ρ6Μ Sea Master του 1955. Αυτό ακυρώθηκε εντελώς λόγω του Polaris το 1959.

656 Polaris, έναντι 1.054 ICBM και περίπου600 βαρέων βομβαρδιστικών Β-52. Εάν ε

ξαιρέσει κανείς την π ροοδευτική μείωσητου στόλου των Β-52 (τα οποία στη δεκαετία του 1980 πλαισιώθηκαν από 100 Β-1),στο ύψος αυτό παρέμειναν οι στρατηγι

κές δυνάμεις των ΗΠΑ για πολλά χρόνια.Οι συγκεκριμένοι αριθμοί ήταν υπ ερβολικοί. Συνιστούσαν ένα άσκοπο «overkill», όπως, άλλωστε, και το πρώτο ολοκληρωμένο (με τη συμμετοχή και της USAF και τουUSN) πυρηνικό επιθετικό σχέδιο τωνΗΠΑ, το άκρως απόρρητο SIOP-62. Εγκρί-θηκε από τον απ ερχόμενο πρόεδρο Αϊ-

ζενχάουερ στις 14 Δεκεμβρίου 1960 καιτέθηκε επίσημα σε ισχύ επ ί Κέννεντυ, την1η Απριλίου 1961. Αυτό προέβλεπε ένα«πρώτο κύμα» επ ίθεσης στα κομμουνιστικά κράτη από συνδυασμό 880 βομβαρδι-στικών-ICBM-SLBM, τα οποία θα εξαπέλυαν 1.459 θερμοπ υρηνικές κεφαλές με ισχύ 2.164 συνολικά μεγατόννους εναντίον 654 στρατιωτικών αλλά και αστικώνστόχων (επί συνόλου 1.050 πιθανών στόχων που υπήρχαν στον σχετικό κατάλογο)! Εάν αυτό δεν ήταν Αρμαγεδδών, τότετι ήταν; Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι

ICBM πρώτης γραμμής ήταν πολύ λιγότε-ροι από τα αρχικά σχέδια της USAF, τα οποία έκαναν λόγο για την απόκτηση 8.000βλημάτων... ΞΙ

(1) Brodie Bernard: STRATEGY IN THE MISSILE AGE, Rand, 1959.(2) Schilling Warner: STRATEGY, POLITICS AND DEFENSE BUDGETS,Columbia University Press, 1962.(3) Peck M. - Scherer F.: THE WEAPONS INNOVATION PROCESS,Harvard University Press, 1962.(4) David Vincent: THE POLITICS OF INNOVATION: PATTERNS IN NAVY CASES,University of Denver Press, 1967.(5) Lapp Ralph: ARMS BEYOND DOUBT - THE TYRANNY OF WEAPONS TECHNOLOGY, Cowles Book Co, 1970.(6) Enthoven Alain - Smith Wayne: HOW MUCH IS ENOUGH? SHAPING THE DEFENSE PROGRAM 1961-1969, Rand, 1971.(7) Sapolsky Harvey: THE POLARIS SYSTEM DEVELOPMENT,Harvard University Press, 1972.(8) Beard Edmund: DEVELOPING THE ICBM: A STUDY IN BUREAUCRATIC POLITICS, Columbia University.(9) Kaplan Fred: THE WIZARDS OF ARMAGEDDON, Stanford University Press, 1983.(10) Paret Peter (ed.): MAKERS OF MODERN STRATEGY - FROM MACHIAVELLI TO THE NUCLEAR AGE, Princeton Univ. Press 1986, ελληνική μετάφραση με επ ιμέλεια Θάνου Ντόκου, Εκδόσεις Κ. Τουρίκη, 2004.(11) Ball D. - Richelson J .: STRATEGIC NUCLEAR TARGETING,

Cornell University Press, 1986.(12) Thee Marek: MILITARY TECHNOLOGY, MILITARY STRATEGY AND THE ARMS RACE, CroomHelm, 1986.(13) Bundy McGeorge: DANGER AND SURVIVAL, Random House, 1988.(14) Evangelista Mathew: INNOVATION AND THE ARMS RACE: HOW THE U.S. AND THE SOVIET UNION DEVELOP NEW MILITARY TECHNOLOGIES, Cornell University Press, 1988.(15) Spinardi Graham: FROM POLARIS TO TRIDENT, Cambridge University Press, 1994.(16) Watson Robert: HISTORY OF THE OFFICE OF THE SECRETARY OF DEFENSE, VOLUME 4, INTO THE MISSILE AGE (1956-1960), U.S. Government Printing Office, 1997.(17) Boyne Walter: THE MAN WHO BUILT THE MISSILES, Air Force Magazine,October, 2000.(18) Sokolski H. (ed.): GETTING MAD: NUCLEAR MUTUAL ASSURED DESTRUCTION, ITS ORIGINS AND PRACTICE, US Army War College (Carlisle Barracks), 2004.(19) Correll J ohn: HOW THE AIR FORCE GOT THE ICBM, Air Force Magazine, J uly, 2005.(20) Cowley Robert (ed.): THE COLD WAR - A MILITARY HISTORY, Random House, 2006.(21) Zarate R. - Sokolski H. (ed.): NUCLEAR HEURISTICS: SELECTED WRITINGS OF

ALBERT AND ROBERTA WOHLSTETTER, Strategic Studies Institute, 2009.(22) Powell Stewart: THE DAY OF THE ATLAS, Air Force Magazine, October, 2009.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 81



•3

Η Ε Λ Λ Α Σ

% Ε Λ Ε Τ Θ Ε Ρ Ω Ν Ο Τ ΙΑ Τ Η Ν Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν ΙΑ Ν

Δ Η Μ Η Τ Ρ Ι Ο Σ Γ Ε Α ΕΟ Ν W *

Y n o o i p a i n v o c ε .α .

ι . u n o ö ι ε υ θ υ v i n e Α Ι Σ , ι . κ α θ π ν η ι ή π α ι ρ α ι . l o i o o i a c Σ Σ Ε

Οιαν κάποιος μεϋειά iouc Βαλκανικούς

Πολέμους,η προσοχή ίουεπικενιρώνειαι κυρίως οιις

επιχειρήσεις για την απελευθέρωση

πόλεων που αποιελούσαν ιο όνειρο

πολλών γενεών: Θεσσαλονίκη και

Ιωάννινα. Ομως κατά τη διάρκεια των

πολέμων αυτών πραγματοποιήθηκαν και

άλλες ενδιαφέρουσες επιχειρήσεις

που οδήγησαν στην απελευθέρωση

και άλλων ελληνικών πόλεων, όπως

εκείνων στην πανέμορφη Αυτική

Μακεδονία.

, Η Ελλάς απ ελευθερώνει τη Μακεδονία από τη σκλαβιά και εκείνη ευγνωμονεί την ελληνική ηγεσία,Κων&ταντίνο και Βενιζέλο. Στο κάτω μέρος της λαϊκής λιθογραφίας αποτυπώνονται όλοι οι συντελεστές ενός

S · μεγαλειώδους έπους.■k. t Bü · 'fr?.

y.***..

ΑΑΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣΑΠΕΑΕΥΘΕΡΟΝΕΙ ΠΡΔΥΤΙΙΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Η ολοκλήρωση me πρώτης

m m ίων Βαλκανικών

πολέμων/ 1

g1 2

)




συνταγματάρχη μηχανικού Δημη- οε περιπτωοη αποτυχίας οεν υπήρχε

τρίο Ματθαιόπ ουλο. Η μεραρχία μεγάλη δυνατότητα ενίσχυσής της.διέθετε τρία συντάγματα πεζικού Παράλληλα, η π εριοχή Καϊλαρίων(ΣΠ) (16ο, 22ο και 23ο), μία μοίρα (Πτολεμαίδας) - Σόροβιτς (Αμυνταί-πεδινού και μία ορειβατικού πυρο- ου) κατοικείτο και από πολλούς Τούρ-Θολικού και λόχο μηχανικού. Απο- κους κονιάρους (μέτοικους από τοστολή της μεραρχίας, όπως καθορί- Ικόνιο), τους οποίους είχε μεταφέρειστηκε κατά τη 15η προς 16η Οκτω- εκεί ο σουλτάνος Μουράτ Α'. Οιβρίου 1912, ήταν να καλύψει το αρι- Τούρκοι αυτοί διαδραμάτισαν σημα-στερό του υπόλοιπου στρατού που ντικό ρόλο στη μετέπειτα εξέλιξηενεργούσε προς Θεσσαλονίκη, να των επιχειρήσεων κατά το διάστημαπροωθηθεί προς Σόροβιτς (Αμύ- των 10 ημερών που ακολούθησαν, ό-νταιο) και τα βόρεια αυτού στενά ταν ο υπόλοιπος στρατός έδωσε τηΚιρλί Δερβέν (Κλειδί), και σε περί- νικηφόρο μάχη των Γιαννιτσών και α-

πτωση κατά την οποία οι συνθήκες πελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη,ήταν ευνοϊκές να κινηθεί προς Μο- Παράλληλα, την ίδια περίοδο, οναστήρι. Σέρβικός Στρατός από τις 20 έως τις

ναστηρι οπου απο την ιγ]ειος την οηΝοεμβρίου διεξήχθη η μάχη του Μοναστηριού, η οποία έληξε με την παράδοση των εκεί τουρκικών δυνάμεων, αν και μεγάλο μέρος τους διέφυγε προς Κορυτσά και Ιωάννινα.

Δυτικότερα από την Κοζάνη ενεργούσε το Απόσπασμα Γεννάδη μεδύο τάγματα ευζώνων (1ο και 4ο), τοοποίο έλαβε το όνομά του από τονδιοικητή του, αντισυνταγματάρχημηχανικού Στέφανο Γεννάδη (προή-χθη σε συνταγματάρχη κατά τηδιάρκεια των επιχειρήσεων). Το από

σπασμα στις 18 Οκτωβρίου στάθμευ-σε στα Γρεβενά, στις 19 έστειλε διλο-χία στη Σιάτιστα, ενώ το 1ο Τάγμα Ευ-

Λαϊκή λιθογραφ ία που αναπαριστά την απελευθέρωση της Φλώρινας στις 7-11-1912.




Οι κινήσεις του Ελληνικού Στρατού προς τη δυτική Μακεδονία (ΔΙΣ/ΓΕΣ).

ζώνων (ΤΕ) του κινήθηκε προς Νεάποληστην οποία ήδη είχε προωθηθεί τμήμα προσκόπων που είχαν εμπλακεί σε μάχη με τους

Τούρκους έχοντας καθηλωθεί εκεί. Το τάγμα ευζώνων ενεπλάκη και αυτό στη μάχη,χωρίς όμως να επιτευχθεί η κατάληψη τωνεχθρικών θέσεων, παρά τις σημαντικές απώλειες των ελληνικών τμημάτων. Το βράδυ, το Γενικό Στρατηγείο διέταξε και τη μετακίνηση του 4ου ΤΕ προς τη Νεάπολη. Τηνύκτα, οι Τούρκοι εγκατέλειψαν τη Νεάποληκαι οι ελληνικές δυνάμεις εισήλθαν σε αυτήν όπου και συγκεντρώθηκε ολόκληρο τοαπόσπασμα παραμένοντας μέχρι τις 24Οκτωβρίου.

Η V Μεραρχία στις 18 Οκτωβρίου προω-θήθηκε στην περιοχή Σόροβιτς και στις 19στην Μπάνιτσα (Βεύη) όπου εγκαταστάθηκε, αφού απώθησε εχθρικές δυνάμεις πουαμύνονταν στην περιοχή Κιρλί Δερβέν. Στομεταξύ, οι Τούρκοι φοβήθηκαν ότι θα περι-κυκλωθούν οι δυνάμεις τους οι οποίες μάχονταν εναντίον των Σέρβων και έτσι προώθησαν προς Σόροβιτς τμήματα από τηνπεριοχή Μοναστηριού υπό τον στρατηγό Τζαβίτ πασά. Ως αποτέλεσμα, στις 21 Οκτωβρίου (όταν τελείωσε νικηφόρα για τουςΕλληνες η μάχη των Γιαννιτσών) η προέλα

ση που είχε διατάξει η μεραρχία προς βορρά ανακόπηκε από τα τουρκικά τμήματακαι έτσι η μεραρχία αναγκάστηκε να εγκατασταθεί αμυντικά γύρω από την Μπάνιτσα, ενώ στη μάχη που ακολούθησε κάτωαπό ισχυρή πίεση αναγκάστηκε να συμπτυ-χθεί προς Σόροβιτς.

Στις 22 Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός ενημέρωσε τον αρχιστράτηγο ότι προωθούντο προς την π εριοχή Σέρβια - Κοζάνη απότη Λάρισα τρεις πεδινές πυροβολαρχίες μετους ανάλογους ίππους, ενώ από την Αθήναθα αναχωρούσαν από 1.000 άνδρες την 23ηκαι την 24η Οκτωβρίου. Οι δυνάμεις αυτέςθα διατίθεντο κατά την κρίση του αρχιστρατήγου στην V Μεραρχία η προέλαση της ο-ποίας είχε ανακοπεί.

Στις 23 Οκτωβρίου, η μεραρχία έδωσετη μάχη του Σόροβιτς αποκρούοντας τουρκικές επιθέσεις αλλά και εκτοξεύοντας μεεπιτυχία αντεπιθέσεις. Ομως, τη νύκτα της23ης προς 24η Οκτωβρίου, ένας Τουρκαλβα-νός υπολοχαγός από τα Ιωάννινα, ο Εσσάτ,ζήτησε την άδεια από τον αρχηγό των τουρκικών δυνάμεων Τζαβίτ πασά να προσβάλειτα νώτα της V Μεραρχίας με μια δύναμη 60ανδρών και τέσσερα πολυβόλα. Ο Τζαβίτ πασάς με μεγάλη δυσκολία έδωσε την άδειά

του, απειλώντας ωστόσο τον τολμηρό αξιωματικό ότι, αν έχανε τους άνδρες και τα πολυβόλα, θα διέταζε τον τυφεκισμό του.Οδηγός του μικρού τουρκικού τμήματοςπροσφέρθηκε εθελοντικά ένας Βούλγαροςπρώην κομιτατζής, φανατικός πολέμιος τωνΕλλήνων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, γνωστός στους Τούρκους ως «Καρά Κομίτ»(Μαύρος Κομιτατζής). Εκείνη τη νύκτα όμως ο Εσσάτ πέτυχε ό,τι δεν είχαν πετύχειμε σκληρό αγώνα οι μονάδες του Τζαβίτ τιςπροηγούμενες ημέρες. Τα ξημερώματα της24ης Οκτωβρίου, ο Εσσάτ προσέβαλε καιαιφνιδίασε τον λόχο μηχανικού της μεραρχίας. Δημιουργήθηκε πανικός με αποτέλεσμα τη διάλυση και την άτακτη φυγή ολόκληρης της μεραρχίας. Δύο πυροβολαρχίεςκυριεύθηκαν, αφού έχασαν όλους σχεδόντους αξιωματικούς τους. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τη μεγαλύτερη σύγχυση και τις περισσότερες απώλειες προκάλεσαν οι Τούρκοι κάτοικοι στην περιοχή διαπράττοντας απ ίστευτες αγριότητες και κατά των Ελλήνωνκατοίκων, γεγονός που ανάγκασε τον αρχιστράτηγο να προβεί σε αντίποινα, όταν επανήλθαν οι ελληνικές δυνάμεις στην περιοχήμετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης καιτην προώθησή τους προς τη Δυτική Μακε




δονία. Το πρωί της 24ης Οκτωβρίου, η μεραρχία υποχωρούσε άτακτα, αλλά ευτυχώςη καταδίωξη των Τούρκων διήρκεσε μικρόχρονικό διάστημα.

Το ατύχημα της V Μεραρχίας συνέβησε μια εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή για τηνευτυχή κατάληξη του «αγώνα δρόμου» μετους Βουλγάρους για την κατάληψη τηςΘεσσαλονίκης. Επιβεβαίωσε τους χειρότερους φόβους του αρχιστρατήγου για την ασφάλεια του όγκου της Στρατιάς και θορύβησε την κυβέρνηση σε τέτοιο σημείο, ώστε αρχικά υπήρξε σκέψη μεταφοράς της IΜεραρχίας μέσω Βόλου στη ζώνη επιχειρήσεων της V Μεραρχίας. Ομως, το ΓενικόΣτρατηγείο εκτίμησε ότι ένα τέτοιο μέτροδεν ήταν απαραίτητο και πως η κατάστασημπορούσε να αντιμετωπ ιστεί από τις εκείδυνάμεις, ενώ παράλληλα θα ανασυγκροτείτο η V Μεραρχία. Ετσι προέβη στις παρακάτω ενέργειες:• Προώθησε προς τη μεραρχία ένα τάγμαπεζικού και τρεις π εδινές πυροβολαρχίεςαπό τη Λάρισα και 1.000 άνδρες από τηνΕλασσόνα.• Διέταξε τον διοικητή του Αποσπάσμα-

τος Γεννάδη να κινηθεί με τα δύο τάγματαευζώνων προς Κοζάνη και να αναλάβει τη διοίκηση του υπό συγκρότηση Τμήματος

Στρατιάς Κοζάνης το οποίο θα περιελάμβα-νε τη μεραρχία και τις ενισχύσεις που θα α-ποστέλλονταν εκεί.

Στο μεταξύ, το πρωί της 26ης Οκτωβρίου προκλήθηκε νέος πανικός των με χαμηλόηθικό τμημάτων που βρίσκονταν στην Κοζάνη. Συγκεκριμένα, Τούρκοι ένοπλοι χωρικοίπροσέβαλαν τα τμήματα προφυλακών πουκρατούσαν τα υψώματα βορειοδυτικά τηςΚοζάνης. Με ενέργειες του 16ου ΣΠ η κατάσταση αποκαταστάθηκε, αλλά το τάγμα μηχανικού που βρισκόταν στο χωριό Κοίλα ε-γκατέλειψ ε αδικαιολόγητα τις θέσεις τουκαι συμπτύχθηκε προς Κοζάνη. Η ενέργειααυτή προκάλεσε μεγάλη αταξία στα τμήματα των άλλων δύο συνταγμάτων της μεραρχίας τα οποία βρίσκονταν στην Κοζάνη, μεαποτέλεσμα την άτακτη φυγή πολλών στρατιωτών που κατευθύνθηκαν προς Σέρβια. Τμήματα μηχανικού της III Μεραρχίας τα οποία φρουρούσαν τη γέφυρα του Αλιάκμονα, σταμάτησαν τους φυγάδες που επέστρεψαν στις μονάδες τους.

Στις 27 Οκτωβρίου, ο συνταγματάρχηςΣτέφανος Γεννάδης ανέλαβε τη διοίκησητου Τμήματος Στρατιάς Κοζάνης. Από τον

συνταγματάρχη Ματθαιόπουλο αφαιρέθη-κε η διοίκηση, αλλά δεν παραπέμφθηκε σεστρατοδικείο, π ιθανόν επειδή είχε χρηματί

σει καθηγητής του διαδόχου Κωνσταντίνου.Ο Γεννάδης αντικατάστησε όλα τα τμήματατης V Μεραρχίας που ήταν σε προκάλυψημε τάγματα ευζώνων και τα έστειλε στα μετόπ ισθεν με εντολή να αναδιοργανωθεί ημεραρχία το ταχύτερο.

Με γνώμονα την κατάσταση που επικρατούσε στη Δυτική Μακεδονία, το ΓενικόΣτρατηγείο με διαταγή που εκδόθηκε στις29 Οκτωβρίου, χώρισε τις δυνάμεις του σετρεις ομάδες: αριστερή, κέντρου και δεξιά.Στην πρώτη ομάδα διατέθηκε το ΤμήμαΣτρατιάς Κοζάνης το οποίο θα συνέχιζε τηναναδιοργάνωση της V Μεραρχίας, αναμένοντας και την ενίσχυσή της με έξι τάγματακαι τέσσερις πυροβολαρχίες πεδινού πυροβολικού.

Στην Ομάδα Κέντρου διατέθηκαν οι I, III,IV και VI Μεραρχίες καθώς και η ΤαξιαρχίαΙππικού μείον σύνταγμα. Αποστολή της ήτανη συγκέντρωσή της μέχρι το βράδυ της 1ηςΝοεμβρίου στην περιοχή μεταξύ Γιαννιτσώνκαι Εδεσσας, η προώθησή της προς τη Φλώρινα και η επίθεσή της κατά των τουρκικώντμημάτων στην περιοχή Μοναστηριού σεσυντονισμό με τις ενέργειες του Σερβικού

Στρατού.Στη Δεξιά Ομάδα διατέθηκαν οι II και VIIΜεραρχίες, το Απόσπασμα Κωνσταντινο-

Ι Τ Ρ Α Τ Ι Π Τ Ι Κ Η U T O P I A I 8 5



πούλου και το ένα σύνταγμα ιππικού της Ταξιαρχίας Ιππικού. Διοικητής της ομάδας ανέ-λαβε ο διοικητής της II Μεραρχίας υποστράτηγος Κωνσταντίνος Καλλάρης και ως αποστολή της καθορίστηκε η παραμονή τηςστην περιοχή Θεσσαλονίκης και η απελευθέρωση της ενδοχώρας της πόλης αυτής.

Στις 2 Νοεμβρίου, το Γενικό Στρατηγείο

εξέδωσε διαταγή επιχειρήσεων και όρισε αποστολές των μεραρχιών:• Η V Μεραρχία να προελάσει προς Πτο-λεμα'ίδα.• Η IV Μεραρχία να προελάσει προς τοχωριό Κάτω Γραμματικό.• Η VI Μεραρχία, ενισχυμένη με το πυροβολικό της III Μεραρχίας, ναπ αραμείνει στοχωριό Αγρας με ετοιμότητα προέλασηςπρος Αρνισσα.• Η III Μεραρχία να παραμείνει περί τον σιδηροδρομικό σταθμό Εδεσσας με ετοιμότητα προέλασης προς Καρυδιά - Παναγίτσα.

• Η I Μεραρχία να παραμείνει στη Σκύδρακαι να αποσπάσει διλοχία στην Αριδαία.• Η Ταξιαρχία Ιππικού (μείον σύνταγμα) ναπαραμείνει στο χωριό Σενδέλ (Σανδάλι).

Ο διάδοχος, στις 26 Οκτωβρίου, σε ημε-ρησία διαταγή του τόνισε μεταξύ άλλων καιτα παρακάτω: «Γνωρίζω ότι απαιτώ από τονΣτρατόν Μου νέους κόπους και νέας θυσίας. Αλλά βέβαιος ων ότι δεν υπάρχειΕλλην όστις να μην αισθάνηται την ιεράν υ-ποχρέωσιν να συνδράμωμεν τους συναδέλφους μας, έχω την πεποίθησιν ότι και οιΑξιωματικοί, οι Υπαξιωματικοί και οι Στρα-

τιώται αισθάνονται χρέος τιμής να επιβάλω-μεν και εις το Αμύνταιον την υπεροχήν τωνόπλων μας όπως την επ ιβάλαμε παντού μέχρι τούδε και να κρατήσωμεν παντού υψηλάτο γόητρον του Ελληνισμού και ακεραίαντην δόξαν του στρατού μας».

Την 1η Νοεμβρίου, τουρκικά τμήματακατόρθωσαν να απωθήσουν τα ελληνικάτμήματα, τα οποία συμπτύχθηκαν προς Σιάτιστα, και να καταλάβουν πάλι τη Νεάπολη.Στις 2 Νοεμβρίου, ο διοικητής των τουρκικών δυνάμεων στην περιοχή Νεάπολης -Καστοριάς έστειλε απεσταλμένους στη Σιάτιστα και ζήτησε την παράδοση της πόλης εντός 24 ωρών. Με την προτροπή του στρατιωτικού διοικητή η απάντηση προς τους Τούρκους καθυστέρησε να δοθεί για νακερδίσουν χρόνο. Ετσι, το Τμήμα ΣτρατιάςΚοζάνης πρόλαβε και ενίσχυσε τα τμήματατης Σιάτιστας τα οποία οργανώθηκαν στοΑπόσπασμα Σιάτιστας με διοικητή τον αντι-συνταγματάρχη πυροβολικού Αντώνιο Ηπί-τη. Στις 4 Νοεμβρίου, το απόσπασμα απέ-κρουσε με επιτυχία σφοδρή επίθεση των

Τούρκων που διήρκεσε από το απόγευμαμέχρι το βράδυ. Οι απώλειες του αποσπά-σματος ήταν σημαντικές και ανήλθαν σε 60νεκρούς και τραυματίες.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από ένα σύνολο 3.379 απωλειών όλων των μεραρχιώνκατά τον Ελληνοτουρκικό (Α’ Βαλκανικό)πόλεμο (σε νεκρούς και τραυματίες αξιωματικούς και οπλίτες), η V Μεραρχία είχετις 1.211, δηλαδή το 35% του συνόλου τωναπωλειών.

Η VI Μεραρχία άρχισε την προέλαση

στις 4 Νοεμβρίου. Οταν η εμπροσθοφυλακήτης μεραρχίας έφθασε στα υψώματα προτης Αρνισσας και σε απόσταση πέντε περίπου χιλιομέτρων από αυτή δέχθηκε αιφνιδιαστικά πυκνά πυρά από τους αμυνόμενους εκεί Τούρκους. Από τα πυρά επήλθεσύγχυση στην εμπροσθοφυλακή, επειδήτραυματίστηκαν ταυτόχρονα και ο διοικητής της αλλά και ο διοικητής της κεφαλήςτης εμπροσθοφυλακής. Ο διοικητής της μεραρχίας διέταξε το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων(ΣΕ) του αντισυνταγματάρχη πεζικού Διονύσιου Παπαδόπουλου να διαθέσει ένα τάγμα

για υποστήριξη του π εδινού πυροβολικούτης μεραρχίας, το οποίο βρισκόταν στη δημόσια οδό Αγρας-Αρνισσα και δεν είχε αναπτυχθεί, και με το υπόλοιπο σύνταγμα να επ ιτεθεί κατά του εχθρού. Η κατάσταση απο-καταστάθηκε γρήγορα. Σχεδιάστηκε μια νυκτερινή ενέργεια από το 1ο ΣΕ σε συνεργασία με το 17ο ΣΠ, αλλά απέτυχε, επειδή δενμπόρεσε να επ ιτευχθεί αιφνιδιασμός. Τοπρωί της 5ης Νοεμβρίου, η επίθεση επανα-λήφθηκε με επιτυχία από το 1ο ΣΕ που ει-σήλθε στην Αρνισσα την ίδια ημέρα για να ακολουθήσει η είσοδος της VI Μεραρχίας.

Στις 4 Νοεμβρίου, η IV Μεραρχία προω-θήθηκε στα χωριά Περαία και Πύργος μεπροωθημένα τμήματα στα υψ ώματα νοτιοανατολικά της Αρνισσας σε επαφή με τους

Τούρκους. Οι άνδρες της μεραρχίας, εξαγριωμένοι από τις θηριωδίες των Τούρκωνκατοίκων προς τους άνδρες της V Μεραρχίας, είχαν σκοπό να μετατρέψ ουν την περιοχή -κατά έκφραση των ιδίων- σε ...Σό-δομα και Γόμορρα. Ομως, όταν έφθασανστο χωριό Πύργος (Κατράνιτσα), τους υποδέχθηκε επιτροπή με επικεφαλής τον χότζα και τον μουχτάρη, οι οποίοι ζητωκραύγασαν τον βασιλιά Γεώργιο και τον διάδοχο,έδωσαν τη διαβεβαίωση πως θα παραχωρούσαν ό,τι ήθελε ο στρατός και τόνισανότι θα ήταν κρίμα να καταστραφεί το ωραίοχωριό τους που θα αποτελούσε εύφορη περιοχή της χώρας! Τελικά κατόρθωσαν νασώσουν το χωριό τους και τήρησαν την υπόσχεσή τους για την παροχή τροφής καικαταλυμάτων οτα τμήματα. Η III Μεραρχίακινήθηκε βόρεια της VI και έτσι το βράδυβρέθηκε στην περιοχή των χωριών Νησί καιΚαρυδιά. Η I Μεραρχία μετακινήθηκε απότη Σκύδρα στον Αγρα.

Στις 6 Νοεμβρίου, το Γενικό Στρατηγείομετακινήθηκε στην Αρνισσα και την ίδια η

0 υπ οστράτηγος Κωνσταντίνος Μοσχόπουλος, διοικητής της IV Μεραρχίας.

Οι Τούρκοι στην περιοχή Πτολεμαίδας,στενών Κιρλί Δερβέν και στη στενωπόΟστρόβου (Αρνισσας) είχαν προωθήσει τμήματα των 16ης, 17ης και 18ης Μεραρχιών. Ηπροέλαση των ελληνικών μεραρχιών άρχισεστις 3 Νοεμβρίου. Στις 4 Νοεμβρίου, η V Μεραρχία έδωσε και κέρδισε τη μάχη του Κό-μανου. Οι Τούρκοι προέβαλαν σκληρή αντίσταση και οι απώλειες της μεραρχίας υπήρξαν μεγάλες. Στους τραυματίες περιλαμβα-νόταν και ο διοικητής του 23ου Συντάγματος Πεζικού (ΣΠ). Ο αρχιστράτηγος, για νατονώσει το ηθικό των ανδρών της μεραρ

χίας, έστειλε το παρακάτω σήμα: «ΣυγχαίρωV Μεραρχία διά την επιτυχή μάχην και τοθάρρος το οποίο επέδειξε. Χαίρω, ότι ήρχι-σεν η απόπλυσις της κηλίδος και προσδοκώτελείαν ταύτην».

Ο υπ οστράτηγος Κωνσταντίνος Καλλάρης, διοικητής της II Μεραρχίας.




μέρα εξέδωσε διαταγή επιχειρήσεων. Με τηδιαταγή αυτή δημιουργήθηκε τμήμα στρατιάς από τις IV και V Μεραρχίες υπό τον διοικητή της IV Μεραρχίας υπ οστράτηγο Κωνσταντίνο Μοσχόπουλο. Αποστολή του τμήματος ήταν να προελάσει προς τα στενάΚλειδιού. Με την ίδια διαταγή η VI Μεραρχίαα κινείτο προς Κέλλη και θα εξασφάλιζεην έξοδο της ομώνυμης στενωπού. Το Από-

σπασμα Σιάτιστας διατάχθηκε να ενεργήσειρος την άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα και νακκαθαρίσει την περιοχή. Τέλος το 1ο Σύταγμα Ιππικού (ΣΙ) διατάχθηκε να κινηθείρος Κέλλη και να ενεργήσει αναγνωρίσειςρος Βεύη, Αμύνταιο, Ξινό Νερό.

Στο πλαίσιο αυτής της διαταγής, το αόγευμα της ίδιας ημέρας (6 Νοεμβρίου), ημπροσθοφυλακή της VI Μεραρχίας, απο-ελούμενη από το 1ο ΣΕ και μία πυροβοαρχία ορειβατικού πυροβολικού, έδωσεο απ όγευμα νικηφόρο μάχη κατά των

Τούρκων που διατηρούσαν υπό την κατοχήους τη στενωπό, και εισήλθε στην Κέλλη.τη μάχη το σύνταγμα βοηθήθηκε από καοίκους της περιοχής υπό τον ιερέα Πέτρο

Παπαναστασίου. Ηταν τέτοια η φθορά πουροκλήθηκε στους Τούρκους, ώστε, ότανπισκέφθηκε την περιοχή ο διάδοχος, είπετον διοικητή του συντάγματος ευζώνων:Πώς τους τύλιξες τους καημένους τουςούρκους και έκανες τέτοιο μακελειό μωέ Παπαδόπουλε;».

Στις 5 Νοεμβρίου έληξε νικηφόρα για

ους Σέρβους η μάχη του Μοναστηριού. Ηυβέρνηση πληροφορήθηκε την αιχμαλωία των εκεί τουρκικών δυνάμεων και ενη

μέρωσε σχετικά τον αρχιστράτηγο. Τόνισετι δεν είχε νόημα η προέλαση προς Μονατήρι εκτός από τη συμβολική αποστολή εός μικρού τμήματος. Ζητούσε, επίσης, απόον αρχιστράτηγο να αποστείλει τρεις μεαρχίες στη Θεσσαλονίκη.

Στις 6 Νοεμβρίου, ο μουφτής της Φλώινας, Χουλουσή εφέντης, ο οποίος έχαιρεκτίμησης και από τους ομοεθνείς του καιπό τους Ελληνες κατοίκους της Φλώρινας,

άλεσε τον μητροπολίτη Φλώρινας Πολύαρπο, τον ενημέρωσε ότι σύμφωνα μεληροφορίες οι Σέρβοι βρίσκονταν πιο κοτά στη Φλώρινα από τους Ελληνες και εξέ-ρασε την επ ιθυμία να παραδοθεί η πόλητον Ελληνικό Στρατό. Ο μητροπολίτης έτειλε το παρακάτω μήνυμα στον διοικητήης V Μεραρχίας, συνταγματάρχη Στέφανοεννάδη: «Κύριε Διοικητά των Ελληνικώντρατευμάτων, σας γνωστοποιώ ότι οι φίλοιαι σύμμαχοι Σέρβοι κατέλαβον το Μονατήρι και προχωρούν προς την Φλώρινα. Οιούρκοι της Φλωρίνης παρακαλούν να

π εύσει ο Ελληνικός Στρατός να καταλάβειην πόλιν και δεν θα φέρουν ουδεμίαν α-τίστασιν, ούτε τον υποχωρούντα Τουρκι-

κόν Στρατόν θα αφήσουν να αντισταθεί». Την εποχή εκείνη υπήρχαν στη Φλώρι

να 6.500 Τούρκοι και 3.000 Ελληνες. Στουςκατοίκους περιλαμβάνονταν πολλοί πρόσφυγες από τα γύρω χωριά στα οποία είχανπραγματοπ οιηθεί μάχες. Την ίδια ημέρα, τοΓενικό Στρατηγείο από την Αρνισσα εξέδωσε διαταγή κινήσεων προς τις μεραρχίεςγια την 7η Νοεμβρίου. Το 1ο ΣΙ διατάχθηκενα προελάσει προς Φλώρινα. Στις 11.00 της7ης Νοεμβρίου, η εμπροσθοφυλακή τουσυντάγματος κατέλαβε τον σιδηροδρομικόσταθμό Φλώρινας όπου αιχμαλώτισε 100

Τούρκους στρατιώτες και κυρίευσε ατμομηχανές και άλλο σιδηροδρομικό υλικό.Μετά από μία ώρα περίπου έφθασε στον σιδηροδρομικό σταθμό ολόκληρο το σύνταγμα. Στη συνέχεια, η εμπροσθοφυλακή κινή-θηκε προς τη Φλώρινα και εντόπ ισε φάλαγγα Τούρκων που συμπτύσσονταν προς Πι-

σοδέρι. Μεταξύ των τμημάτων δεν ανταλλάχθηκε ούτε ένας πυροβολισμός. Στις13.30, η εμπροσθοφυλακή του ιππικού ει-σήλθε στην πόλη όπου αντιπροσωπεία υπότον μητροπολίτη και τον μουφτή παρέδωσαν την πόλη στον Ελληνικό Στρατό. Μετάαπό μία ώρα εισήλθε στην πόλη ολόκληροτο σύνταγμα ιππικού. Τα ελληνικά τμήματααιχμαλώτισαν πάνω από 1,000 Τούρκουςστρατιώτες και αξιωματικούς στους οποίους συμπ εριλαμβανόταν και ένας αντισυ-νταγματάρχης. Το ίδιο απόγευμα επιτράπη-κε η είσοδος και η διαμονή στην πόλη μίας

ίλης σερβικού ιππικού, ενώ αργότερα ήλθαν και άλλα σέρβικά τμήματα και ο πρί-γκηπας της Σερβίας Αρσένιος.

Το βράδυ της 7ης Νοεμβρίου, η διάταξητων ελληνικών τμημάτων στην περιοχή είχεως εξής:• Η III Μεραρχία στην περιοχή του χωριούΛόφοι.• Η VI Μεραρχία στην περιοχή ΣΣ Βεύης.• Η IV Μεραρχία στην περιοχή του χωριούΣιταριά. Με διαταγή του Γενικού Στρατηγείου έστειλε το 8ο ΣΠ στη Φλώρινα για την ασφάλεια της πόλης. Το σύνταγμα έφθασε ε

κεί το ίδιο βράδυ.• Η V Μεραρχία στην περιοχή του χωριούΑγιος Βαρθολομαίος.• Η I Μεραρχία στην Κέλλη.• Το Απόσπασμα Σιάτιστας το ίδιο απόγευμα ανακατέλαβε τη Νεάπολη.• Το 24ο ΣΠ στην περιοχή Αγιόφυλλο -Γρεβενά.

Την ίδια ημέρα, ο Ελληνας αξιωματικός-σύνδεσμος στον Σερβικό Στρατό ενημέρωσε το Γενικό Στρατηγείο, το οπ οίο είχε μετα-σταθμεύσει στη Βεύη, ότι σημαντικά τουρκικά τμήματα συμπτύσσονταν από Μονα

στήρι προς Κορυτσά μέσω Φλώρινας και περιοχής βόρεια της λίμνης Πρέσπας. Η κατάληψη της Φλώρινας στέρησε από τους

Τούρκοι στρατιώτες με τη σημαία τους.

Τούρκους μία από τις οδούς σύμπτυξης. Οαρχιστράτηγος ενημέρωσε σχετικά την κυβέρνηση τονίζοντας ότι ναι μεν οι Τούρκοιστρατιώτες είχαν μειωμένο ηθικό και ο εφοδιασμός τους ήταν δυσχερέστατος, αλλάδεν έπαυαν να αποτελούν μια υπολογίσιμηαπειλητική δύναμη. Για την αντιμετώπισή

τους απαιτούντο όλες οι δυνάμεις που είχεστη διάθεσή του και δεν ήταν δυνατή η αποστολή των τριών μεραρχιών στη Θεσσαλονίκη. Επίσης επεσήμανε ότι τα τμήματαχρειάζονταν ανάπαυση λόγω των εξαντλητικών επιχειρήσεων και των δυσμενών καιρικών συνθηκών. Πραγματικά από την έναρξητων επιχειρήσεων οι άνδρες της Στρατιάςείχαν καλύψει απόσταση 500 χλμ. υπό δυσμενείς συνθήκες εδάφους, οδικού δικτύου και καιρικών συνθηκών και για τον λόγοαυτόν ήταν απαραίτητος ο ανεφοδιασμόςκαι η ανάπαυσή τους. Ηδη στα ορεινά είχαν

αρχίσει οι πρώτες χιονοπτώσεις. Με αναφορά του προς την κυβέρνηση ο διάδοχος ζήτησε αντικατάσταση φθαρμένων ειδών ιματισμού και υπόδησης, την αποστολή επιπλέον κουβερτών και κτηνών, καθώς και σκηνών. Ειδικά στην V Μεραρχία οι άνδρες στερούντο αντίσκηνων.

Στις 9 Νοεμβρίου, το Γενικό Στρατηγείοαπό τη Φλώρινα όπου είχε μετασταθμεύσειαπέστειλε με Οθωμανό πολίτη επιστολήπρος τον Τούρκο στρατηγό των δυνάμεωνπου υποχωρούσαν, Αλή Ριζά. Την επιστολήυπέγραφε ο υπαρχηγός του επιτελείου, α-

ντισυνταγματάρχης Βίκτωρ Δούσμανης, ζητώντας την παράδοση των δυνάμεών τουστις οποίες θα αποδίδονταν οι δέουσες τιμές και θα μεταφέρονταν ατμοπλοϊκώς στηΜικρά Ασία. Ο απεσταλμένος αντί απάντησης κακοποιήθηκε από δύο Τούρκους αξιωματικούς και φυλακίστηκε, αλλά κατόρθωσενα δραπετεύσει και να επανελθεί στο Ελληνικό Στρατηγείο μεταφέροντας μήνυμα τουμητροπολίτη Κορυτσάς, ο οποίος θεωρούσεεθνική ανάγκη την απ ελευθέρωση της Κορυτσάς από τον Ελληνικό Στρατό.

Στο μεταξύ το Υπουργείο Στρατιωτικών

προήγαγε τον διάδοχο σε στρατηγό «διάτας έξοχους προς την πατρίδα υπηρεσίας»και εξέφρασε την άποψη ότι δύο μεραρχίες




Οι επ ιχειρήσεις του ΕΣ προς την Κορυτσά (ΔΙΣ/ΓΕΣ).

αρκούσαν για την κατάληψη της Κορυτσάςκαι την εξασφάλιση της τάξης στη ΔυτικήΜακεδονία. Τρεις μεραρχίες θα αποστέλλο-νταν στη Θεσσαλονίκη και μία από αυτέςστη συνέχεια διά θαλάσσης στην Ηπειρο.Στις 12 Νοεμβρίου απελευθερώθηκε η Κα

στοριά χωρίς αντίσταση από τους Τούρκουςκαι την ίδια ημέρα ο διάδοχος μετέβη σιδηροδρομικά στο Μοναστήρι για να επισκε-φθεί τον διάδοχο της Σερβίας. Επέστρεψετην επ ομένη και στη συνέχεια μετέβη στηΘεσσαλονίκη.

Στο διάστημα από 13 έως 18 Νοεμβρίουδεν διεξήχθησαν μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις και οι μεραρχίες ασχολήθηκαν με ανασυγκρότηση και ανεφοδιασμό. Στις 16 Νοεμβρίου, το 1ο ΣΙ μετακινήθηκε από την Καστοριά στην Μπίγλιστα και το ΑπόσπασμαΔυτικής Μακεδονίας στο Μέτσοβο. Το Γενι

κό Στρατηγείο ανέλυσε όλες τις διαθέσιμεςπληροφορίες που είχε συγκεντρώσει και κατέληξε στην εκτίμηση ότι το μεγαλύτερο μέ

ρος των τουρκικών δυνάμεων από το Μοναστήρι είχε κατευθυνθεί προς Ιωάννινα, ενώοι υπόλοιπες δυνάμεις οργανώνονταν αμυντικά στην περιοχή του χωριού Πλιάσι, βορειοδυτικά της Κορυτσάς. Για την επ ιτήρηση της περιοχής διατάχθηκε η προώθηση

στο Βατοχώρι ενός συντάγματος πεζικούκαι μίας ορειβατικής πυροβολαρχίας της IVΜεραρχίας. Η μεραρχία διέθεσε το 9ο ΣΠπου έφθασε στο Βατοχώρι στις 18 Νοεμβρίου και συνδέθηκε με το 1ο ΣΙ.

Στις 18 Νοεμβρίου, ο επιτελάρχης τουΓενικού Στρατηγείου, υποστράτηγος Παναγιώτης Δαγκλής, υπ έβαλε στον αρχιστράτηγο εκτίμηση για τη συνέχιση των επιχειρήσεων. Σε ό,τι αφορούσε τη συνέχιση των επιχειρήσεων στη Δυτική Μακεδονία εκτιμούσε ότι για τις επιχειρήσεις προς Κορυτσάαρκούσαν τρεις μεραρχίες και το σύνταγμα

ιππικού. Συγκεκριμένα πρότεινε τη δημιουργία τμήματος στρατιάς από τις VI, III καιV Μεραρχίες, το 1ο ΣΙ και δύο μοίρες ορει

βατικού πυροβολικού και το πεδινό πυροβολικό των IV και V Μεραρχιών. Λόγω απωλειών στελεχών και οπλιτών πρότεινε να ανατεθούν στην V Μεραρχία επιχειρήσεις κάλυψης πλευρών και επιτήρησης. Παράλληλαπρότεινε την επ ισκευή των οδών από Κα

στοριά και Φλώρινα προς Μπ ίγλιστα για τηδιευκόλυνση της κίνησης του πεδινού πυροβολικού. Ο αρχιστράτηγος ενέκρινε τιςπροτάσεις και στις 19 Νοεμβρίου εξέδωσεδιαταγή για τη συγκρότηση του τμήματοςστρατιάς υπό τον διοικητή της III Μεραρχίας, υποστράτηγο Κωνσταντίνο Δαμιανό.Ως αποστολή καθορίστηκε η προστασία τωνπεριοχών Φλώρινας - Καστοριάς από απειλήπροερχόμενη από την περιοχή Κορυτσάς, ηοποία την ίδια ημέρα κηρύχθηκε σε αποκλεισμό. Στις 21 Νοεμβρίου, ο αρχιστράτηγος μετακίνησε το στρατηγείο του και τις υ

πόλοιπες δυνάμεις στη Θεσσαλονίκη. Ηδηοι επιχειρήσεις στην περιοχή Φλώρινας -Καστοριάς αποτελούσαν δευτερεύον θέμα,

8 8 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



ενώ η εν γένει στάση των συμμάχων Βουλγάρων απαιτούσε την παρουσία της ανώτατης ελληνικής διοίκησης στη Θεσσαλονίκη.Οι Βούλγαροι δεν σταμάτησαν τις προκλήσεις και στη Δυτική Μακεδονία. Στις 27 Νοεμβρίου, ο αρχιστράτηγος έστειλε σήμαστον πρωθυπουργό αναφέροντας τις ακρότητες συμμοριών Βούλγαρων κομιτατζήδωνστην περιοχή Καστοριάς - Αργους Ορεστι-κού. Τον ενημέρωσε ότι για την αντιμετώπ ισή τους διέθεσε στρατιωτικά τμήματα με εντολή να τους αντιμετωπίσουν σαν ληστρικές συμμορίες. Τόνιζε ότι το μέτρο αυτόμπορούσε να φέρει σε σύγκρουση τηνΕλλάδα με τη Βουλγαρία, αλλά δεν ήταν δυ-νατόν να ανεχθεί τέτοια εγκλήματα και εκβιασμούς συνειδήσεων σε περιοχές πουκατέχονταν από τον Ελληνικό Στρατό.

Το τμήμα στρατιάς για την απελευθέρωση της Κορυτσάς διεξήγαγε επιχειρήσειςστην περιοχή Μπ ίγλιστας (1-5 Δεκεμβρίου)και Τσαγκόνι (7 Δεκεμβρίου). Στο διάστημααπό 1 έως 4 Δεκεμβρίου, οι Τούρκοι εκδήλωσαν επιθετικές επιχειρήσεις σε διάφορεςθέσεις των ελληνικών μεραρχιών. Στις 3 Δεκεμβρίου, ο διοικητής του τμήματος στρατιάς καθόρισε τις αποστολές των τμημάτωντου για την παραπέρα προέλαση:• Η VI Μεραρχία να συγκεντρωθεί στηδιάβαση Σμαρδέσι (Κρυσταλλοπηγή) μέχριτο βράδυ της 4ης Δεκεμβρίου και την επο

μένη να προελάσει μέσω Βέρνικ προς τη γέφυρα του ποταμού Δεβόλη.• Το τμήμα V Μεραρχίας να κινηθεί στον ίδιο χρόνο προς Κοστενέτσι (Ιεροπηγή) καιτην επ ομένη να προελάσει προς Καπεστί-τσα - Μπίγλιστα.• Η III Μεραρχία να ενεργήσει την 5η Νοεμβρίου επίθεση προς Πολόσκα.• Το 1ο ΣΙ να ενεργήσει αναγνωρίσεις στηγραμμή Μποζιγκράντ - Πολόσκα.

Οταν οι μεραρχίες άρχισαν τις μετακινήσεις για την κατάληψη των καθοριζόμενων θέσεών τους, οι Τούρκοι νόμισαν ότισυμπ τύσσονταν και εξαπέλυσαν σειρά επιθέσεων που αποκρούστηκαν. Στις 4 Δεκεμβρίου το βράδυ, η VI Μεραρχία εξέδωσε διαταγή επ ίθεσης, ενώ το πρωί της 5ης Δεκεμβρίου το 18ο ΣΠ της επ ιτέθηκε νότια τουχωριού Βέρνικ, αλλά η προέλασή του βρά-δυνε. Τότε, η μεραρχία διέταξε το 1ο ΣΕ ναενεργήσει επιθετικά προς Μπ ίγλιστα. Το σύνταγμα έστειλε το 9ο ΤΕ που κινήθηκε προςτην περιοχή Βέρνικ. Οταν έφθασε σε απόσταση 1.000 μ. από τις εχθρικές θέσεις, δέχθηκε αραιά πυρά. Το σύνταγμα του διέθεσε έναν λόχο του 8ου ΤΕ και έτσι το 9ο ΤΕ ακολουθώντας βαθιά γραμμή έφθασε στοχωριό Βέρνικ και από εκεί επιτέθηκε κατάτου εχθρού που υποχωρούσε προς Μπίγλι-στα και Μπιτίνσκα, μετατρέπ οντας την υποχώρηση σε άτακτη φυγή και καταλαμβάνο

ντας τα δύο χωριά σε ελάχιστο χρονικό διάστημα με μικρές απώλειες. Επίσης, ύστερααπό αγώνα, το απόσπασμα της V Μεραρχίαςκατέλαβε τα χωριά Βισοστίτσα και Καπεστί-τσα, ενώ η III Μεραρχία διέβη τον ποταμόΔεβόλη από τρεις γέφυρες που κατασκεύασε ο λόχος μηχανικού της.

Το 1ο ΣΙ προωθήθηκε προς Μποζιγκρά-ντ, αλλά αντιμετώπισε υπέρτερες δυνάμεις,αναγκάστηκε να πεζομαχήσει και τελικά ναανακόψ ει την κίνησή του.

Το Τμήμα Στρατιάς διέθεσε το 9ο ΣΠ καιμία πυροβολαρχία της III Μεραρχίας για τηνασφάλεια του πλευρού του και διέταξε:• Την VI Μεραρχία, στην οποία διέθεσεκαι το απόσπασμα της V Μεραρχίας, να επιτεθεί στην κατεύθυνση Τσαγκόνι - Ζέμπλακ.• Την III Μεραρχία να προσβάλει από τανώτα τα εχθρικά τμήματα που αμύνοντανστη στενωπό Τσαγκόνι.• Το 1ο ΣΙ να διατηρήσει επαφή με τα εχθρικά τμήματα στην περιοχή Μπ οζιγκράντσε σύνδεσμο με το τμήμα πλαγιοφυλακής.

Οι μεραρχίες κινήθηκαν σύμφωνα με τοσχέδιο, έλαβαν επαφή με σέρβικά τμήματαόταν πλησίαζαν την Κορυτσά και αντιμετώπισαν χαλαρή αντίσταση από τους Τούρκους που διεξήγαν ένα είδος αγώνα οπισθοφυλακών για να υποστηρίξουν τη σύμπτυξητης κύριας δύναμης προς τα Ιωάννινα.Οπως αναφέρει ο διοικητής του 1ου ΣΕ, το

Τούρκοι π ολίτες και στρατιώτες από τα Καϊλάρια (Πτολεμαϊδα), αιχμάλωτοι του Ελληνικού Στρατού.




έδαφος στο οποίο κινήθηκαν τάγματά τουήταν βαλτώδες με τους άνδρες να βουλιάζουν σε πολλά σημεία «μέχρι της οσφύος».Βέβαια το ίδιο ίσχυε και για τους Τούρκους- ο Παπαδόπουλος αναφέρει ότι οι εύζωνέςτου κυρίευσαν δύο πεδινά πυροβόλα του εχθρού τα οποία είχαν εγκαταλειφθεί επειδήείχαν κολλήσει στις λάσπες!

Στις 7 Δεκεμβρίου εισήλθε πρώτη στηνΚορυτσά η ημιλαρχία της III Μεραρχίας καιδιαπίστωσε ότι η πόλη είχε εκκενωθεί απότους Τούρκους. Το μεσημέρι εισήλθε στηνπόλη και ο Δαμιανός μέσα σε αποθεωτικέςεκδηλώσεις των Ελλήνων κατοίκων. ΣτηνΚορυτσά συνέβη το αντίθετο με εκείνο πουσυνέβη στη φλώρινα πριν την κατάληψή τηςαπό τον Ελληνικό Στρατό: σε συλληφθέντα

Τούρκο βρέθηκε μήνυμα του Τούρκου διοικητή Κορυτσάς προς τους Σέρβους, τους οποίους προέτρεπε να καταλάβουν την Κορυτσά πριν από τους Ελληνες!

Την 8η Δεκεμβρίου συνεχίστηκε ο αγώνας κατά των εχθρικών οπισθοφυλακών.Στις 9 Δεκεμβρίου, το Γενικό Στρατηγείοδιέταξε την αποστολή σιδηροδρομικώς στηΘεσσαλονίκη της VI Μεραρχίας και του 1ουΣΠ και, στη συνέχεια, την αποστολή της VIΜεραρχίας στην Ηπειρο διά θαλάσσης.Στις 10 Δεκεμβρίου, το Γενικό Στρατηγείογνωστοποίησε στο Τμήμα Στρατιάς ότι μετά την επιτυχή κατάληξη των επιχειρήσεωνστη Δυτική Μακεδονία δεν υπήρχε λόγοςύπαρξής του και έτσι από τις 14 Δεκεμβρίου το τμήμα διαλύθηκε. Στην Κορυτσά πα-

ρέμεινε μόνο η III Μεραρχία που οργάνωσετρία συγκροτήματα συνταγμάτων με πυροβολικό και τα κλιμάκωσε από την Κορυτσάμέχρι το χωριό Χελμέσι με αποστολή τηνκάλυψη του υψιπέδου Κορυτσάς από τα νότια και δυτικά.

Στο μεταξύ, στις 31 Οκτωβρίου 1912 είχεπραγματοποιηθεί και η απελευθέρωση τουΜετσόβου κάτω από τις εξής συνθήκες:Στις 16 Οκτωβρίου, οι διοικητές των Στρατών Ηπείρου και Θεσσαλίας πληροφορήθη-καν ότι συμμορία Τουρκαλβανών κινείτο κατά του Μετσόβου έχοντας ήδη προβεί σε ακρότητες σε ελληνικά χωριά. Ο διάδοχος

διέταξε την αποστολή από τη Λάρισα ενόςτμήματος υπό τον αντισυνταγματάρχη πυροβολικού Σταμάτιο Μήτσα, δύναμης 11 αξιωματικών, 332 οπλιτών και 40 κτηνών. Παράλληλα, το Υπουργείο Στρατιωτικών μετάαπό τρεις ημέρες απέστειλε στην Καλαμπάκα ένα τμήμα εθελοντών Κρητών προσκόπων δύναμης περίπου 250 ανδρών. Το Από-σπασμα Μήτσα έφθασε στις 29 Οκτωβρίουστο χωριό Μαλακάσι, αφού κινήθηκε μέσωΚαλαμπάκας. Εχοντας στη διάθεσή του, εκτός από τη δική του δύναμη, τους Κρήτεςεθελοντές και τμήμα Ηπειρωτών προσκό

πων στο χωριό Μηλιά, ο αντισυνταγματάρ-χης Μήτσας οργάνωσε την επίθεση κατάτης κωμόπολης την οποία υπερασπιζότανμια δύναμη 250 οπλιτών. Στις 31 Οκτωβρίουτο πρωί, τα ελληνικά τμήματα κινήθηκανπρος Μέτσοβο και συγκρούστηκαν με τατουρκικά. Μέχρι το απόγευμα, οι Τούρκοι είχαν αποχωρήσει προς Ιωάννινα και στην κωμόπολη εισήλθαν οι Ελληνες. Οι απώλειεςτου αποσπάσματος και των εθελοντών ήτανένας νεκρός και πέντε τραυματίες, ενώ οι

Τούρκοι είχαν περίπου 40 νεκρούς και τραυματίες και 95 αιχμαλώτους. Κυριεύθηκαν

δύο πυροβόλα και άλλο πολεμικό υλικό. Οαντισυνταγματάρχης Μήτσας ανέλαβε καθήκοντα στρατιωτικού διοικητή της περιοχής και φρουράρχου Μετσόβου με υπαγωγήστο Αρχηγείο Ηπείρου.

Οι Τούρκοι προσπάθησαν να ανακατα-

λάβουν την κωμόπολη με αποτέλεσμα μιασειρά μαχών μέχριτις 11 Νοεμβρίου. Την 1ηΝοεμβρίου, ο Μήτσας έστειλε δύο αποσπά-οματα Ηπειρωτών στα Ζαγοροχώρια ύστερααπό πληροφορίες ότι συμμορίες Τουρκαλβανών ενεργούσαν βιαιοπραγίες στην περιοχή. Στις 3 του ίδιου μήνα, ύστερα απόπληροφορίες ότι ένα τουρκικό τάγμα κινεί

το από τα Ιωάννινα προς Μέτσοβο, έστειλεένα σώμα Κρητών προσκόπων προς το χωριό Χρισοβίτσα με εντολή να το αναχαιτίσει.Ομως, επειδή δεν παρατηρήθηκε κίνηση

Τούρκων προς Μέτσοβο αλλά αντίθετα υπήρχαν πληροφορίες για ενέργεια τουρκικών τμημάτων από Γρεβενά, ο Μήτσας ανέ-στειλε την κίνηση των Κρητών και τους έστειλε μαζί με άλλα τμήματα προσκόπωνπρος τα χωριά Κρανιά και Μηλιά που βρίσκονταν στον δρόμο από τα Γρεβενά προςΜέτσοβο. Εκεί προωθήθηκε και ο ίδιος, αλλά σύντομα έγινε γνωστό ότι οι Τούρκοι εί

χαν συγκεντρωθεί στα Γρεβενά, ενώ δύοτάγματά τους κατευθύνονταν προς το Μέτσοβο. Τα δύο τάγματα είχαν δύναμη 600 και800 οπλιτών. Το δεύτερο τάγμα, ενισχυμένομε 400 ατάκτους, συγκρούστηκε στις 6 Νοεμβρίου με τμήματα εθελοντών Ηπειρωτώντα οποία μετά από σκληρό αγώνα υποχώρησαν τη νύκτα της 6ης προς 7η Νοεμβρίου.Στις 8 Νοεμβρίου, το πρώτο τάγμα κινήθηκεπρος το Μέτσοβο και σταμάτησε ύστερααπό σύγκρουση με τμήματα του Αποσπάσματος Μετσόβου στην περιοχή Τρία Χάνια- Σαράντα Ράχες. Το πρωί της 9ης Νοεμβρί

ου, ο φρούραρχος Μετσόβου εκτόξευσε επίθεση κατά των τμημάτων αυτών και μετάαπό σκληρό αγώνα κατέλαβε τις θέσεις των Τούρκων που άφησαν στο πεδίο της μάχης128 νεκρούς.

Οι Τούρκοι εκτόξευσαν νέα επίθεση κατά του Μετσόβου με μια δύναμη 1.200 οπλιτών και ατάκτων το μεσημέρι της 10ης Νοεμβρίου, η οποία αποκρούστηκε και αυτή.Στις 11 Νοεμβρίου, ο φρούραρχος ανέφερετην κατάσταση στο Αρχηγείο Ηπείρου καιζήτησε την ενίσχυσή του, καθώς και τη δημιουργία ενός σταθμού ανεφοδιασμού στοχωριό Μαλακάσι, επειδή οι πόροι της περιοχής Μετσόβου ήταν π εριορισμένοι. Τελικά,το Μέτσοβο ενισχύθηκε με τρεις λόχους πεζικού και μία ορειβατική πυροβολαρχία απότην Αθήνα, το Σώμα Ερυθροχιτώνων με1.300 άνδρες υπό τον Ριτσιότη Γαριβάλδιαπό τα Τρίκαλα, τους Ελληνες Ερυθροχίτω-νες υπό τον Αλέξανδρο Ρώμα από τα Γρεβενά και το Απόσπασμα Δυτικής Μακεδονίαςτου αντισυνταγματάρχη Ηπίτη.

Πολλά έχουν γραφτεί για τις επ ιχειρήσεις προς τη γενική κατεύθυνση του Μοναστηριού. Δυστυχώς, μία από τις λαμπ ρότερες σελίδες της σύγχρονης ελληνικήςΙστορίας ενεπλάκη στη δίνη του ΕθνικούΕλληνες αξιωματικοί του ιππικού, κατά τη διάρκεια αναγνώρισης.

90 I Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α



Διχασμού και πολλά γεγονότα διαστρεβλώθηκαν σε σημείο που να χρειαστεί να γραφτεί δύο φορές η Ιστορία των ΒαλκανικώνΠολέμων από την αρμόδια υπηρεσία τουΓενικού Επιτελείου.

Η ελληνική στρατιά όφειλε να κινηθείπρος την κατεύθυνση υποχώρησης του κύριου όγκου του Οθωμανικού Στρατού. Ετσιστράφηκε προς τη Θεσσαλονίκη αρχίζονταςέναν αγώνα δρόμου με τους Βουλγάρους.Πολλοί ξένοι ιστορικοί αναλυτές των Βαλκανικών Πολέμων τονίζουν ότι η στροφή προςΘεσσαλονίκη Ελλήνων και Βουλγάρων -δηλαδή προς έναν πολιτικό αντικειμενικό σκοπό- είχε σημαντικές επιπτώσεις στο στρατιωτικό επίπεδο. Βασικά, η μετακίνηση ελληνικών και βουλγαρικών τμημάτων προςτην πόλη αυτήν είχε ως αποτέλεσμα να ελαττωθεί η πίεση κατά των Τούρκων σε άλλα μέτωπα, γεγονός δυσμενές για τις επιχειρήσεις περισσότερο των Ελλήνων και σε μικρότερο βαθμό των Σέρβων. Ο ΡίτσαρντΧωλ στο έργο του «Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι1912-1913: Πρελούδιο στον Α' ΠαγκόσμιοΠόλεμο» γράφει σχετικά: «Η κατάληψη τηςΘεσσαλονίκης είχε μεγάλη π ολιτική αξία γιαΕλληνες και Βουλγάρους, αλλά τα στρατιωτικά οφέλη ήταν μικρά και για τις δύο πλευρές. Με τη στροφή προς Θεσσαλονίκη οιΕλληνες επέτρεψαν στους Τούρκους που υποχωρούσαν να συγκεντρωθούν στο Μοναστήρι. Επίσης, η στροφή της βουλγαρικής7ης Μεραρχίας "Ρίλα”προς νότο επέτρεψεσε μερικά τουρκικά τμήματα να διαφύγουναπό Κουμάνοβο προς Περλεπέ. Λόγω Θεσσαλονίκης, οι Σέρβοι υποχρεώθηκαν να δώσουν περισσότερες μάχες. Οι Ελληνες, επίσης, θα πλήρωναν ανάλογο τίμημα: πολλάτουρκικά τμήματα που ηττήθηκαν στο Μοναστήρι κινήθηκαν προς Αλβανία και από εκεί στην Ηπειρο. Η αδυναμία των Ελλήνωννα προχωρήσουν προς Μοναστήρι τουςστοίχισε χρόνο και αίμα στην Ηπειρο».

Σε ό,τι αφορά την V Μεραρχία, η προέλασή της αποσκοπούσε στην ασφάλειαπλευρού και νώτων του κύριου όγκου τηςΕλληνικής Στρατιάς που κατευθυνότανπρος τη Βέροια. Τυχόν απειλή από τις τουρκικές δυνάμεις στην περιοχή Περλεπέ - Μοναστηριού δημιουργούσε τον κίνδυνο αποκοπής του όγκου της στρατιάς από την κατεύθυνση Σέρβια - Κοζάνη, δηλαδή από τιςβάσεις ανεφοδιασμού της με πιθανό αποτέλεσμα την καταστροφή της στην πεδιάδαΒέροιας - Γιαννιτσών. Οπως έγινε, η αποστολή τουρκικών δυνάμεων από την περιοχή Περλεπέ - Μοναστηριού για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος που δημιουργούσε η προέλαση της V Μεραρχίας προς Μοναστήρι, είχε ως αποτέλεσμα να διευκολυνθούν οιΣέρβοι. Ο αγώνας του Σερβικού Στρατούστο Μοναστήρι ήταν περισσότερο αγώνας

πυροβολικού με λιγότερες απώλειες από εκείνες των Ελλήνων στις μάχες μέχρι τηνκατάληψη της Φλώρινας. Οι μάχες που έδωσαν οι ελληνικές μεραρχίες στις περιοχέςΑμυνταίου - Αρνισσας ανάγκασαν τους Τούρκους που είχαν εγκατασταθεί αμυντικάσε θέσεις βόρεια της Φλώρινας, να συμπτυ-χθούν άτακτα μέσω αυτής της πόλης. ΗΦλώρινα καταλήφθηκε τρεις ώρες πρινφθάσουν τα σέρβικά τμήματα και έτσι πε-ριήλθε στους Ελληνες μαζί με την εύφορηγύρω περιοχή της. Γενικά, με τις επιτυχείς επιχειρήσεις στη Δυτική Μακεδονία τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας από τη γραμμήΓρεβενά - Κοζάνη - Νάουσα - Αξιός ποταμός, προωθήθηκαν στις περιοχές Καστοριάς - Φλώρινας.

Οι επιχειρήσεις στη Δυτική Μακεδονία- Κορυτσά - Μέτσοβο διήρκεσαν ενάμισημήνα περίπου χωρίς διακοπή, κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες εδάφουςκαι καιρού. Παρά το ατύχημα της V Μεραρχίας, ο Ελληνικός Στρατός κατέστη κύριοςτης Δυτικής Μακεδονίας και του υψιπέδουΚορυτσάς, απ ελευθερώνοντας μεγάλεςπόλεις της περιοχής μέχρι τις λίμνες Πρέ-σπες. Η επ ιτυχία ήταν σημαντική, γιατί εκτός από την απελευθέρωση των περιοχών αυτών εξοικονομήθηκαν δυνάμεις, τόσο για την ενίσχυση του Μετώπου Ηπείρου, όσο και για την εξασφάλιση της ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης από τις ορέξεις της «συμμάχου» Βουλγαρίας. Απότο άλλο μέρος, η προέλαση του ΕλληνικούΣτρατού προς Δυτική Μακεδονία δεν πρό-φθασε να κλείσει έγκαιρα την οδό υποχώρησης των Τούρκων από Κορυτσά και έτσιένα μεγάλο μέρος των δυνάμεων που υπο

χωρούσαν από το Μοναστήρι διέφυγε στηνΗπειρο και ενίσχυσε τις εκεί αμυνόμενεςδυνάμεις.

Ο Ελληνικός Στρατός απ οτέλεσε τον αποφασιστικό παράγοντα στην περιοχή τηςΔυτικής Μακεδονίας Σε ό,τι αφορά τη διοικητική μέριμνα, είναι γεγονός ότι οι επιχειρήσεις αυτές διεξήχθησαν υπό εξαιρετικά

δυσμενείς συνθήκες. Ο ανεφοδιασμός κατέστη π ροβληματικός από τις 15 Οκτωβρίου, ενώ τα προβλήματα κορυφώθηκαν στοδιάστημα 25-30 Οκτωβρίου (στο διάστημααυτό, ενδεικτικά, οι άνδρες της IV Μεραρχίας τρέφονταν με βρασμένο σιτάρι και καλαμπόκι που έπαιρναν από τα χωριά της περιοχής). Η χρησιμοποίηση της ΣκάλαςΕλευθεροχωρίου της Πιερίας βοήθησε σημαντικά τον ανεφοδιασμό του στρατού μετά την ημερομηνία αυτή, αλλά και πάλι ταπροβλήματα ήταν τεράστια και επ ιτάθηκαναπό τις άθλιες καιρικές συνθήκες. Ο διάδοχος σε επιστολή του προς τον π ρωθυπουργό στις 10 Νοεμβρίου 1912 αναφέρειμεταξύ άλλων «(ο Ελληνικός Στρατός) διε-ξαγαγών σφοδρούς αγώνας, ενεργήσας συνεχώς άνευ αναπαύσεως πορείας, υπό ραγδαίας βροχάς, διά δυσβάτων ατραπών καιανοίγων διά της σκαπάνης την διάβασιν διάτο π εδινόν πυροβολικόν». Ο διάδοχος πολύ επιγραμματικά περιέγραψε με τον τρόπο αυτό τον αγώνα που διεξήγαν τα ελληνικά τμήματα για την απελευθέρωση της ελληνικότατης εκείνης περιοχής της Μακεδονίας. Ο αγώνας εκτός από τις ατυχίες καιτις κακουχίες στοίχισε και αίμα. Είχε όμωςκαι αυτός ευτυχή κατάληξη. Ε3


(1) ΔΙΣ/ΓΕΣ: Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ 1912-1913, Τόμοι Α' και Β’, Αθήνα, 1988.(2) Ιωάννης Πολιτάκος: ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΩΤΕΡΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Εκδόσεις ΓΕΣ, 1980.(3) Παναγιώτης Παναγάκος: ΣΥΜΒΟΛΗ

ΕΙΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1912-1922, Αθήναι, 1960.(4) Διονύσιος Παπαδόπουλος, διοικητής 1ου Τάγματος Ευζώνων: ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (ανέκδοτο).(5) Richard Hall: THE BALKAN WARS 1912-1913, Ed Routledge Λονδίνο- Νέα Υόρκη, 2000.(6) http://vaggelisioannidis.blogspot.gr/ 2011/11/blog-post.html(7) Χρήστος Σκούρας: ΕΛΛΗΝΟ

ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1912-13 (Ντοκιμαντέρ), Παραγωγή Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας, 2012.(8) ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912-1913, ΤΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΤΩΝ

ΡΩΜΑΪΔΗ-ΖΕΙΤΖ, εκδ. Κέδρος,Αθήνα, 2000.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A 191

http://vaggelisioannidis.blogspot.gr/

http://vaggelisioannidis.blogspot.gr/



T T

Ε ΥΑ Γ Γ ΕΛ ΟΣ Σ . Κ Α Ρ Α Τ ΖΗ Σ / /

i f ^ Λ ψ ϋ \ _______/ Από τον 9ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ., τα βαοίΠεια ? r I I - Γ

ίου ΙοραηΠ και ίου Ιούδα ααοτέΩεοαν διαδοχικά \' f *

* ^δύο loxupec mufleiiKBc μοναρχίες στην περιοχή ~ψ ϊ~ J k , .

me κεντρικής Παλαιστίνης. Μέσα από ένα κράμα

βασιλικών φιλοδοξιών, αιματηρών συγκρούσεων και ΣΤβαο^Τιίρο^7μΧ Β' θρησκευτικών ιδεολογιών, τα εβραϊκά βασίλεια

- - , , a / του το Ισραήλ γνώρισεαπέκτησαν εξεχοντα ρολο στα πολίτικα και στρατιωτικό τη σημαντικότερη περίοδο

, , , ανάπ τυξής του μετά τηπραγματα της Εννυς Ανατολής, ερχόμενα μοιραία οε δυναστεία των Αμβριδών.

σύνκρουοη με τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της

εποχής. Ηκαταστροφή του Ισραήλ από την Ασσυρία και η

μετέπειτα υποταγή του Ιούδα στη Βαβυλώνα,

διεδραμάτιοαν καταλυτικό ρόλο στη

διαμόρφωση της εβραϊκής ιστορίας. 9 θ ζ - 6 θ ζ α ι . π . Χ .

Σφραγίδα από την εποχή του βασιλιά Ιεροβοάμ Β' (8ος αι. π.Χ.). Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του το Ισραήλ γνώρισε τη σημαντικότερη περίοδο ανάπ τυξής του μετά τη δυναστεία των Αμβριδών.

Α Μ Μ Ο Σ Κ Α Ι Η Π Τ Ο Σ Η

ΑΡΧΑΙΟΥ ΙΣΡΑΗΛ Τα εβραϊκό βασίλεια στη δίνη ίων αυτοκρατοριών

0

13ος αιώνας π.Χ. αποτέλεσε μια περίοδοκοσμογονικών αλλαγών για τους λαούςκαι τις χώρες της Εγγύς Ανατολής. Η εμφάνιση των Λαών της Θάλασσας, ετερογενών ληστρικών ομάδων που στόχευαν με

επ ιδρομές κυρίως την ανατολική Μεσόγειο, ανέτρεψ ε τους μέχρι τότε ισχύοντες κοινωνικοπολι-τικούς συσχετισμούς. Οι πόλεις-κράτη στα παράλια της Κιλικίας, της δυτικής Συρίας και της Παλαιστίνης 6ίωσαν αλλεπάλληλες καταστροφές, τοδιεθνές εμπόριο υπ έστη σοβαρά πλήγματα και ηαιγυπτιακή επ ιρροή στη Χαναάν σημείωσε υποχώρηση. Την ίδια περίοδο, η κατάρρευση της αυτοκρατορίας των Χετταίων συνέτεινε στη γενικότερη εξασθένιση των πρωταγωνιστικών δυνάμεων,που διήρκεσε μέχρι τις αρχές του 10ου αιώνα π.Χ.

Ο κόσμος που αναδύθηκε από τις μαζικές ανα

ταραχές, προσέφερε την ευκαιρία για ανάκαμψηστις παραδοσιακές δυνάμεις της Μεσοπ οταμίας,καθώς και τη δυνατότητα ανάπ τυξης μιας σειράςαπό βασίλεια που έθεσαν νέες γεωστρατηγικέςσυνιστώσες στην Εύφορη Ημισέληνο (1).

Στη Συρία, η εμφάνιση των Αραμαίων, λαούσημιτικής καταγωγής, κάλυψε το κενό που είχεδημιουργήσει η πτώση της Χετταϊκής Αυτοκρατορίας. Το Βασίλειο της Αράμ-Δαμασκού, με έδρατην ομώνυμη πόλη, εξελίχθηκε κατά τον 9ο αιώνασε μία από ισχυρότερες ηγεμονίες της Εγγύς Ανατολής που εξούσιαζε τα εδάφη της νότιας Συρίαςκαι ανατολικά του ποταμού Ιορδάνη. Στον χώροτης Παλαιστίνης, οι ολέθριες επ ιπτώσεις στα κοι-νωνικο-οικονομικά δεδομένα των παράκτιων χα-ναανιτικών πόλεων-κρατών, λόγω εξωγενών (Λαοίτης Θάλασσας) κι ενδογενών (κατάρρευση οικο-



Ο σπ ουδαίος Ασσύριος βασιλιάς Ασουρμπανιπάλ, έφιππος εν ώρα κυνηγιού. Οι άριστα εκπαιδευμένοι Ασσύριοι ιππ είς αποτελούσαν ένα θανατηφόρο όπλο στη φαρέτρα των βασιλέων της Ασσούρ.

τιων φατριών υπήρχαν μεν κοινές καταβολές, αλλά εντελώς διαφορετική ιδιοσιί-γκρασία.

Στα νότια υψίπεδα, όπου εδραζόταντο Βασίλειο του Ιούδα, οι κλιματικοί καιτοπ ογραφικοί φραγμοί καθιστούσαν μειονεκτική τη λοφώδη π εριοχή με την περιορισμένη π αραγωγική δυνατότητα.

Αντιθέτως, στο βόρειο τμήμα, ο πληθυσμός του οποίου ήταν σαφώς μεγαλύτερος απ’ ότι στον νότο, υπήρχαν τα θεμέλια για τη συγκρότηση ενός πλήρως ανεπτυγμένου κράτους. Το εξαγωγικό εμπόριο προς τους κατοίκους των πεδιάδωνκαι τα λιμάνια της Φοινίκης καθώς και ηεύκολη πρόσβαση στους εμπορικούςδρόμους που ένωναν την Αίγυπτο με τηΣυρία και τη Μεσοποταμία, εισήγαγαν τοΙσραήλ από τις αρχές του 9ου αιώνα π.Χ.σε τροχιά ταχείας ανάπτυξης.

Περί το 880 π.Χ., εμφύλιες διαμάχες

στις τάξεις της στρατιωτικής ηγεσίας α-νέδειξαν στον θρόνο του Ισραήλ τον αξιωματικό Αμβρί. Υπό την ηγεσία τουΑμβρί (880-869 π.Χ) και του γιου του Αχα-άβ (869-853 π.Χ.), το βόρειο βασίλειο γνώρισε τη μεγαλύτερη μέχρι τότε π ολιτιστική και οικονομική του ανάπτυξη. Σπουδαία κτιριακά συγκροτήματα κτίστηκανστις πόλεις Μεγιδδώ, Γεσέρ και Αθώρ,καλλιεργήθηκαν στενές π ολιτικές και εμπ ορικές σχέσεις με τους Φοίνικες και τοκέντρο της βασιλικής εξουσίας μεταφέρθηκε από τη Θίρσα στη Σαμάρεια. Η νέα

πρωτεύουσα με τα εντυπ ωσιακά ανάκτορα βρισκόταν κοντά στην εμπορική αρτη

ρία που συνέδεε τη Συρία και την Πα-ιστίνη με την Αίγυπ το. Η αξιοποίηση των εύφορων γαι-ών στις βόρειες κοιλάδεςχάριζε ακόμα ένα πλεονέκτημα στην ορμητικά αναπτυσσόμενη ισραηλιτικήοικονομία. Επιπλέον, οΑμβρί και ο Αχαάβ, εφαρμόζοντας επεκτατική πολιτική διεξήγαγαν νικηφόρες εκστρατείες εναντίοντων π όλεων-κρατών τηςΦιλισταίας, της γειτονικής Μωάβ αλλά και τηςΑράμ-Δαμασκού, επ εκτεί-νοντας τα όρια της ηγε-

0 μονόλιθος του Κούρκ, ο οποίος συνιστά την κύρια πηγή πληροφοριών για τη μάχη του Καρκάρ, όπου ο Σαλμανασάρ αντιμετώπ ισε τους «δώδεκα βασιλείς»

(μεσοπ οταμιακό σχήμα λόγου που δηλώνει συ μμαχία).

νομίας) παραγόντων, οδήγησαν στη ραγδαία αναδιαμόρφωση του γεωπ ολιτικούπεδίου. Οι Φιλισταίοι, ένας από τους Λαούς της Θάλασσας, εγκαταστάθηκανστις ακτές της νότιας Παλαιστίνης καιπαγίωσαν την παρουσία τους με τις πόλεις Ασκαλών, Εκρών, Γάζα, Ασντόντ καιΓκαθ. Βορειότερα, στα παράλια του ση

μερινού Λιβάνου, ένας άλλος σημιτικόςλαός, οι Φοίνικες, ήλεγχαν τους ακμαίους εμπορικούς σταθμούς της Τύρου,της Σιδώνας και της Βύβλου. Επίσης, η εγκατάσταση μεγάλης μάζας πληθυσμώνστα παλαιστινιακά υψ ίπεδα από τον 13οαιώνα π.Χ. και έπειτα, απ οτέλεσε το πρόπλασμα για τον σταδιακό σχηματισμόδύο βασιλείων που θα διαδραμάτιζαν ε-ξέχοντα ρόλο στα πολιτικά τεκταινόμενατης Εγγύς Ανατολής κατά τους επόμενους αιώνες: του Ισραήλ και του Ιούδα.

Παράλληλα, η δυναμική επανεμφάνιση της Ασσυρίας στη Μεσοποταμία και οιπροσπάθειες των ηγετών της για εξά-πλωση στις κερδοφόρες εμπ ορικές ζώνες της Δύσης, θα εισήγαγε τα συρο-πα-λαιστινιακά βασίλεια σε έναν άγριο κύκλοπολεμικών συγκρούσεων που θα διαρ-κούσε σχεδόν τριακόσια χρόνια.

τοις, το θεολογικό πέπλο που καλύπτειτις διηγήσεις της εβραϊκής Βίβλου και ηαπώλεια τεκμηριωμένων ιστορικών πηγών, καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη τηνεξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τηνπ ροέλευση των αρχαίων Ισραηλιτών καιτην εγκατάστασή τους στη Χαναάν. Πιθανότατα φατρίες αγροτικών και κτηνο-

τροφικών ομάδων που μετοίκησαν σταπαλαιστινιακά υψίπεδα λόγω κοινωνικώναναταραχών στα π εδινά, σ υγκρότησαν τον αρχικό πυρήναπρώιμης ισραηλιτικής κ(νωνίας.

Βέβαιο είναι πάντωςότι, κατά το τέλος του10ου αιώνα π.Χ., στα ορεινά της κεντρικής Παλαιστίνης υπήρχαν δύο όμορα φυλετικά βασίλεια:στα βόρεια υψίπεδα τοΒασίλειο του Ισραήλ μεέδρα τη Συχέμ και με πιοισχυρή φατρία αυτή τουΕφραίμ, και στον νότο τοΒασίλειο Ιούδα με κέντρο την Ιερουσαλήμ καιτον Οίκο του θρυλικούβασιλιά Δαβίδ. Η εγκαθίδρυση ενιαίας π ολιτειακής οντότητας, όπωςμαρτυρείται στα βιβλικάκείμενα, ήταν αδύνατο ναεδραιωθεί σε στέρεεςβάσεις, καθώς μεταξύτων βόρειων και των νό

ΤΑ ΕΒΡΑΪΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

Η στήλη του φαραώ Μερνεφθά απο-κάλυψ ε ότι ήδη από τον 13ο αιώνα π.Χ. υπήρχε ένας λαός με το όνομα «Ισραήλ»στην περιοχή της Παλαιστίνης. Ε ντού




μονίας νοτιοδυτικά και βόρεια της Παλαιστίνης, αλλά και ανατολικά του Ιορδάνη.

Το Βασίλειο του Ιούδα στα νότια βρισκόταν στη σκιά του ανερχόμενου κράτους των Αμβριδών. Η ηγεσία της Ιερουσαλήμ εξακολουθούσε να επ ιμένει στηντοπ ικιστική προσήλωση, όντας αρνητικάδιακείμενη στην εξάπλωση του Βόρειου

βασιλείου, το οποίο κατά τη διάρκεια τηςδιεύρυνσης των συνόρων του είχε ενσωματώσει χαναανικά εδάφη και πληθυσμούς. Η λατρεία του Γιαχ6έ δέσπ οζεστο νότιο κρατίδιο και το ιερατείο της Ιερουσαλήμ ασκούσε ισχυρή επιρροή στηνκοινωνία και στους άρχοντες των Ιουδαίων. Οι ειδωλολατρικές δοξασίες που εμφανίστηκαν στον βορρά προκαλούσαν τηδυσαρέσκεια των παραδοσιακών ιουδαϊκών φατριών. Παρόλα αυτά, η Ιερουσαλήμ δεν είχε τις δυνάμεις να διαχωρίσειτην π ολιτική της από αυτήν της Σαμάρει

ας. Οι σχέσεις των δύο μοναρχιών διατηρούντο σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο, ειδικότερα στο πλαίσιο συγκρότησηςστρατιωτικών συνασπισμών με σκοπό τονέλεγχο της κεντρικής Παλαιστίνης ή τηναπόκρουση εχθρικών εισβολών.

0 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΗΣ ΑΣΣΥΡΙΑΣ - Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΑΡ (853 Π.Χ.)

Την περίοδο της ισραηλιτικής ανάπτυξης και των ακμαίων αραμαϊκών βασιλείων, μια παλιά κραταιά δύναμη στηνΕγγύς Ανατολή αναγεννιόταν από τιςστάχτες της. Εχοντας παραμείνει στην α-φάνεια για μια περίοδο δύο και πλέον αιώνων, η Ασσυρία, επί της βασιλείας τουΑσουρνασιρπάλ Β’ (883-859 π.Χ.), φιλοδοξούσε να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο. Ο Ασσύριος ηγέτης συνέχισε τηνπορεία ανόδου που είχαν χαράξει οι προ-κάτοχοί του, και θεμελίωσε ουσιαστικάτη δημιουργία της Νεο-Ασσυριακής Αυτοκρατορίας. Ο Ασουρνασιρπάλ θωράκισε πρωτίστως την ασσυριακή ενδοχώρααπό τα γειτονικά βασίλεια της Μεσοποταμίας και εξασφάλισε οικονομική σταθερότητα μέσω της απόκτησης του ελέγχου των εμπορικών π ερασμάτων του Ευφράτη και της βόρειας Συρίας. Συν τοιςάλλοις, υποχρέωσε τα περισσότερα φοινικικά και αραμαϊκά βασίλεια στην καταβολή φόρων και πρώτων υλών, γεγονόςπου λειτούργησε ευεργετικά στην πλούσια οικοδομική δραστηριότητα του ασσυ-ριακού κράτους.

Η υπ οτέλεια, όμως, που δήλωναν τακράτη της Συρίας και της Φοινίκης στονΑσουρνασιρπάλ, θα μπορούσε να αποδει-

χθεί εύθραυστη αν δεν γινόταν τακτικάεπ ίδειξη της ασσυριακής στρατιωτικής ισχύος. Την αποστολή αυτή ανέλαβε ογιος και διάδοχός του στην εξουσία Σαλ-μανασάρ Γ’ (859-824 π.Χ.). Κατά τη διάρκεια των έξι πρώτων χρόνων της ηγεσίαςτου Σαλμανασάρ, μια αλληλουχία επιδρομών προς τα δυτικά και τις μεσογειακές

ακτές έκαναν εμφανείς τις διαθέσεις τηςασσυριακής ηγεμονίας. Οι νεο-χετταϊκέςμοναρχίες (2) προσπ άθησαν πρώτες να α-ποκρούσουν την ασσυριακή εισβολή, δίχως ουσιαστικό αποτέλεσμα. Αφού νίκησε τον συνασπισμό τεσσάρων συρο-χετ-ταϊκών βασιλείων στο Τιλ Μπαρσίπ καιστην Καρχέμιδα (858 π.Χ.), ο Ασσύριοςβασιλιάς κατάφερε να θέσει ολοκληρωτικά υπό τον έλεγχό του τη βόρεια Συρίαέως το 856 π.Χ.

Οι Ασσύριοι αποτελούσαν την ισχυρότερη στρατιωτική μηχανή στην Εγγύς

Ανατολή κατά την εποχή της Νεοασσυ-ριακής Αυτοκρατορίας. Επί βασιλείαςτου Σαλμανασάρ Γ’, η πολυτελής πρωτεύουσα Νιμρούντ θύμιζε στρατόπ εδο λόγωτων ετήσιων π ροετοιμασιών για τις στρατιωτικές επ ιχειρήσεις του Ασσύριου ηγε

μόνα. Τα βασικά στοιχεία του ασσυριακούστρατού π εριελάμβαναν την επίλεκτηβασιλική φρουρά, το πεζικό -που χωριζόταν στο βαρύ π εζικό των λογχοφόρων καιτο ελαφρύ τμήμα των τοξοτών και σφεν-δονητών-, το ιππικό και τα άρματα μάχης.Οι ιππείς έφεραν σύνθετο τόξο ή λόγχη,και επ ιτίθεντο σε ζεύγη. Το τέθριππ ο ασ-

συριακό άρμα μετέφερε τον οδηγό καιέως και τρεις ακόμα πολεμιστές. Η βασιλική φρουρά συνίστατο από επ ίλεκτουςλόχους με τους καλύτερους Ασσύριουςπ ολεμιστές και των τριών σωμάτων. Ο βασιλιάς ηγείτο συνήθως αυτοπροσώπωςτης εκστρατείας.

Η δυνατότητα παράταξης δυνάμεωνδεκάδων χιλιάδων στρατιωτών, έδινεστους Ασσυρίους το π λεονέκτημα στιςμάχες ανοικτού π εδίου. Με την εξάπλωση της αυτοκρατορίας, όμως, η ανάπ τυξηπολιορκητικών τακτικών κατέστη απα

ραίτητη. Το ασσυριακό μηχανικό έδινεένα καίριο πλεονέκτημα στα χέρια του ε-κάστοτε ηγεμόνα, έχοντας τη δυνατότητα να κατασκευάζει αναχώματα και τεράστιους π ολιορκητικούς κριούς που πετύχαιναν συντριπτικά πλήγματα στα εχθρι-

Οι Ασσύριοι πολιορκούν άγνωστη πόλη. Ο τοξότης προστατεύεται από τον ασπ ιδοφόρο. Οι δύο στρατιώτες φορούν το κλασικό μεταλλικό κωνικό κράνος ασσυρο-βαβυλωνιακού τύπου

και δερμάτινο θώρακα με σιδερένια ελάσματα. Στο ανάγλυφο επίσης διακρίνεται ο ασσυριακός πολιορκητικός κριός πάνω στο τεχνητό ανάχωμα κα&ώς και πτώματα εχ9ρών ανασκολοπημένα έξω από τα τείχη.

rofifo

Σ Τ Ρ Α Τ Ι ί Ι Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 9 5



Αναπαράσταση ασσυριακού ανάγλυφου π ου περιγράφει την πολιορκία της ιουδαϊκής πόλης Λαχίς. Οι Ιουδαίοι αμύνθηκαν μέχρις εσχάτων εκτοξεύοντας βέλη, π έτρες, ξύλινα δοκάρια και πυρσούς από τα τείχη πριν οι Ασσύριοι προκαλέσουν ρήγμα στο τείχος και εισέλθουν στην πόλη.

κά τείχη. Οι Ασσύριοι ήταν ίσως οι πρώτοι

που εφάρμοσαν συστηματικά ψυχολογικό πόλεμο στους αντιπάλους τους. Οιφήμες π εριστατικών κτηνώδους βίας (α-νασκολοπισμός και γδάρσιμο εχθρών,πυρπόληση πόλεων) που ακολουθούσαντην κατάκτηση κάποιας μεγάλης εχθρικής πόλης, προηγούντο της έλευσης τουασσυριακού στρατού. Επιπλέον, η συνήθης τακτική εκτοπ ισμού κατακτημένωνλαών στις ενδότερες υπ ανάπτυκτες περιοχές της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας,προκαλούσε τον τρόμο.

Εχοντας πια τον πλήρη έλεγχο των ε

μπορικών περασμάτων στη βόρεια Συρία,ο Σαλμανασάρ θεμελίωσε την οικονομικήκαι πολιτική κυριαρχία της Ασσυρίαςστην ευρύτερη π εριοχή, αλλά η αναμενόμενη επέλαση προς τον νότο αναβλήθηκε λόγω της εκστρατείας εναντίον τηςΟυραρτού, στα αρμενικά υψίπεδα.

Η συνεχόμενη επέκταση της Ασσυρίας σε όλα τα επίπεδα, εξέπεμψ ε σήμακινδύνου στα βασίλεια της Παλαιστίνης,καθώς η προέλαση των ορδών του Σαλμανασάρ στην υπόλοιπη Εύφορη Ημισέληνο φαινόταν να απ οτελεί θέμα χρόνου. Την περίοδο που οι Ασσύριοι βρίσκονταναπασχολημένοι στον Καύκασο (856-854π.Χ.), οι πυλώνες ισχύος της Παλαιστίνηςκαι της Συρίας (Ισραήλ, Αράμ-Δαμασκόςκαι Χαμάθ) αποφάσισαν να ενώσουν τιςδυνάμεις τους, παραμερίζοντας τις χρόνιες τοπ ικές διαφορές τους. Εκείνη τηνεποχή, το Βασίλειο του Ισραήλ βρισκότανστην κορύφωση της κυριαρχίας του. Οιαρμονικές σχέσεις με τις φοινικικές πό-λεις-κράτη και η πρωταγωνιστική συμμετοχή του στο διεθνές εμπόριο ενίσχυαντα φιλόδοξα σχέδια του βασιλιά Αχαάβ. ΟΙσραηλίτης ηγεμόνας είχε καταφέρει μετα όπλα να εξαπλώσει την επ ιρροή του σε

όλη την κεντρική και νότια Παλαιστίνη

και στα εδάφη ανατολικά του Ιορδάνη,καθιστώντας υπ οτελές και το νότιο Βασίλειο Ιούδα μαζί με τα γειτονικά της Μωάβκαι του Εδώμ.

Ο ισραηλιτικός στρατός ακολουθούσε τα χαναανικά πρότυπα μάχης της εποχής. Η δομή του συνίστατο από τα τρίαβασικά στοιχεία που συνέθεταν τουςστρατούς των χωρών της Εγγύς Ανατολής. Το πεζικό ήταν η κύρια δύναμη κρούσης, αποτελούμενο από βαριά οπλισμένους λογχοφόρους που έφεραν σπαθιάκαι ασπ ίδες, τοξότες που συχνά προστα

τεύονταν από ασπιδοφόρους, και σφεν-δονήτες. Ο ρόλος του ιππικού παρέμενεπεριορισμένος και μόνο υπ οστηρικτικός,εν αντιθέσει με τα άρματα, που κατείχανεξέχοντα ρόλο στις μάχες ανοικτού πεδίου των πεδιάδων του βορρά, όπου μπορούσαν να πλήξουν και να αποδιοργανώ-

σουν την αντίπαλη άμυνα.Η συνήθης τακτική που τηρούσαν τα

χαναανικά κράτη π ροέβλεπε τη συγκρότηση στρατιωτικών συμμαχιών για την εισβολή σε κάποιο γειτονικό βασίλειο, ή -α-κόμα περισσότερο- για την απόκρουση εχθρικών επιδρομών. Παρόλα αυτά, διπλάτείχη και ψηλοί πύργοι στις οχυρώσεις

των μεγάλων πόλεων μαρτυρούσαν τοναμυντικό ρόλο που υιοθετούσαν συχνάτα εβραϊκά βασίλεια απ έναντι στους ισχυρούς της εποχής. Στην π ερίπτωσητου Ισραήλ, τον ρόλο των υποστηρικτώναναλάμβανε κυρίως το Βασίλειο του Ιούδα, μαζί με τους Φοίνικες και τα υπ οτελήχαναανικά βασίλεια ανατολικά του Ιορδάνη. Τα πολλά πραξικοπ ήματα κατά τηδιάρκεια της ύπαρξης του Βασιλείου τουΙσραήλ-Σαμάρειας, αποδεικνύουν τον βαρυσήμαντο ρόλο που διέθετε ο στρατόςστη δομή του κράτους. Εξάλλου, όταν ο

Σαργών Β’ διέλυσε το βόρειο εβραϊκό βασίλειο, ενέταξε τα εναπ ομείναντα άρματα μάχης του Ισραήλ στη στρατιωτική μηχανή της Ασσυρίας.

Ο στόχος του αντισσυριακού συνασπ ισμού ήταν διπλός, διότι αφενός π ιθανή αναχαίτιση της επ ίθεσης θα απομά-κρυνε τον άμεσο κίνδυνο και, αφετέρου,θα επ έφερε σημαντικά πλήγματα στα οικονομικά κεκτημένατης Ασσυρίας. Πράγματι, οι φόβοι των συμμάχων επιβεβαιώθηκαν. Την άνοιξη του 853 π.Χ., τα π ολυάριθμα στρατεύματα του Σαλμανασάρ

προχώρησαν στα εδάφη της βόρειας Συρίας, καταπνίγοντας αρχικά οπ οιαδήποτειδέα αντίστασης των κατακτημένων π ληθυσμών. Με εφαλτήριο τη στρατηγική περιοχή του κράτους Μπ ιτ Αντίνι, οι Ασσύρι-οι επιτέθηκαν πρώτα στο Βασίλειο τηςΧαμάθ, όπου λεηλάτησαν σημαντικές πόλεις του βασιλιά Ιρουλενί. Η επέλαση συνεχίστηκε στα νότια: το καλοκαίρι του853 π.Χ. ο Σαλμανασάρ και 120.000 Ασσύ-ριοι π ολεμιστές προσέγγισαν την πόλητου Καρκάρ, την «πύλη» για τις χώρεςτης νότιας Συρίας και της Παλαιστίνης. Το Καρκάρ απ οτέλεσε το ύστατο σημείοτης αβασάνιστης μέχρι τότε π ορείας τουΑσσύριου βασιλιά, καθώς μια ογκώδηςμάζα 60.000 ανδρών είχε ήδη π αραταχθείγια να τον αντιμετωπ ίσει.

Ο συρο-π αλαιστινιακός στρατός συγκροτείτο κατά κύριο λόγο από τις δυνάμεις της Αράμ-Δαμασκού (20.000 πεζοί,1.200 ιππείς, 1.200 άρματα), του Ισραήλ(10.000 πεζοί, 2.000 άρματα) και της Χα-

Προσωπ ογραφία (φανταστική) του Ναβουχοδονόσορος Β ’, του σπ ουδαιότερου

βασιλιά της Νεοβαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας και συνεχιστή του έργου του Ναβοπολάσαρ.




μάθ (10.000 πεζοί, 700 ιππείς, 700 άρματα).Υπό την ηγεσία του Αχαάβ ίσως εντάχθηκαν ενισχύσεις από το Βασίλειο του Ιούδα, όπως και από τα υποτελή κράτη τουΕδώμ, της Μωά6 και των συμμαχικών φοιικικών πόλεων. Η συμμαχία συμπληρώ

θηκε από μια σειρά Βασιλείων της ευρύτερης περιοχής που μοιράζονταν τις ίδιες

ανησυχίες και συμφέροντα. Οι κομβικοίμπορικοί δρόμοι κινδύνευαν να χαθούν

ολοκληρωτικά από τον έλεγχο των αρα-μαϊκών και χαναανικών κρατών. Επίσης,πιθανή ήττα στο Καρκάρ ίσως οδηγούσεστην πλήρη υποδούλωση της Συρίας καιτης Παλαιστίνης στην Ασσυρία, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για τους ντόπ ιους πληθυσμούς και τα κέντρα εξουσίας. Τον α-τιασσυριακό συνασπισμό ενίσχυσαν επί

σης Αραβες πολεμιστές, ενδεχομένως καιη Αίγυπτος, η οποία μόνο αδιάφορα δενπαρακολουθούσε την απ ειλητική εξά-πλωση της Ασσυρίας προς τον νότο.

Δεν έχουν διασωθεί αναλυτικές πληροφορίες για τις τακτικές των δύο αντιπάλων και την π ορεία της σύγκρουσης,αλλά είναι βέβαιο ότι η μάχη που ακολούθησε ήταν αιματηρή, με βαριές απώλειεςκαι για τις δύο π λευρές, και ουσιαστικάχωρίς απόλυτο νικητή. Παρά την π ροσπάθεια της ασσυριακής προπαγάνδας ναστέψ ει θριαμβευτή τον Σαλμανασάρ λό-γω των σημαντικών απωλειών που επ έφερε στους συμμάχους (14.000 νεκροί), ο ίδιος δεν μπόρεσε επ' ουδενί να συνεχίσει την πορεία του προς τον νότο. ΟΑσσύριος μονάρχης φρόντισε να αποσύρει τις δυνάμεις του στη Νιμρούντ, με αποτέλεσμα τη διατήρηση του καθεστώτος ημικυριαρχίας στη Συρία. Από την άλλη πλευρά, οι δυνάμεις των συμμάχωνπέτυχαν τον στόχο της αναχαίτισης τηςασσυριακής εισβολής, αλλά δεν κατάφε-ραν σε καμία περίπτωση να απομακρύ-νουν πλήρως τον κίνδυνο ούτε να απελευθερώσουν τα κερδοφόρα εμπορικάπεράσματα του βορρά.

ΣΡΑΗΛ, ΑΡΑΜ ΚΑΙ ΑΣΣΥΡΙΑ

Η πεντηκονταετία (853-803 π.Χ.) πουακολούθησε τη μάχη του Καρκάρ, αποτέ-λεσε μια περίοδο με πολλαπλές συγκρούσεις μεταξύ των εβραϊκών βασιλείων καιτων γειτονικών κρατών, τόσο σε διπλωματικό όσο και στρατιωτικό επίπεδο.

Η πόλη της Ραμώθ-Γαλαάδ, στρατηγικό σημείο στα σύνορα του Ισραήλ με τηνΑράμ-Δαμασκό, αποτέλεσε την αφορμή

για την αναζωπύρωση της αντιπαλότηταςΑραμαίων και Ισραηλιτών. Ο Αχαάβ ζήτησετη συνδρομή του βασιλιά της Ιερουσα

λήμ, Ιεροσαφάτ, ώστε να επαναφέρει τηΓαλαάδ υπό τον έλεγχο της Σαμάρειας.Στη μάχη που διεξήχθη μεταξύ τωνΕβραίων συμμάχων και των Αραμαίων τουβασιλιά Μπεν-Χαντάντ, ο ισραηλιτικόςστρατός υπέστη βαριά ήττα και ο Αχαάβτραυματίστηκε θανάσιμα. Ο θάνατος τουΑχαάβ π υροδότησε αλυσιδωτές αντιδρά

σεις στο γεωπ ολιτικό πεδίο της Συρίαςκαι της Παλαιστίνης. Διάδοχος στον θρόνο ορίστηκε ο γιος του Οχοζίας, ο οπ οίοςήλθε σύντομα αντιμέτωπ ος με τους νέους κλυδωνισμούς.

Ο βασιλιάς της Μωάβ, Μέσα, ορμώμε-νος από τον θάνατο του Αχαάβ και έχοντας πιθανώς στο πλευρό του τουςΑμμωνίτες, ξεσήκωσε τους υπ οτελείςΜωαβίτες ώστε να αποστατήσουν απότον έλεγχο του Ισραήλ. Ο Οχοζίας πέθα-νε τον δεύτερο χρόνο της βασιλείας του,και τα ηνία ανέλαβε ο αδελφός του Ιω-ράμ, που έσπευσε να καταστείλει τη μωα-βιτική εξέγερση. Μαζί με τους Ιουδαίουςσυμμάχους υπό τον Ιεροσαφάτ και ενισχύσεις από τους υπ οτελείς Εδωμίτες,εισέβαλε στη χώρα του Μέσα. Ο συμμαχικός στρατός πέτυχε κάποια πρώτα πλήγματα στις περιοχές των Μωαβιτών νότιατης Νεκράς θάλασσας, αλλά δεν κατόρθωσε να υπ οτάξει την πρωτεύουσα Ντι-πόν.

Την ίδια περίοδο, ο Σαλμανασάρ δενέμεινε με σταυρωμένα χέρια. Παρά το αμυντικό «τείχος» που συνάντησε στοΚαρκάρ, η μεσοπ οταμιακή υπερδύναμηδεν είχε σταματήσει να στοχεύει σταπροσοδοφόρα εδάφη της Συρίας και τηςΠαλαιστίνης. Ο δραστήριος ηγέτης διε-ξήγαγε τρεις ακόμα εκστρατείες κατά ταεπόμενα χρόνια (849, 848, 845 π.Χ.) οδηγώντας τα ασσυριακά στρατεύματα εναντίον των αραμαϊκών χωρών. Ο βασιλιάςΜπ εν-Χαντάντ της Αράμ-Δαμασκού και οομόλογός του της Χαμάθ, συνέστησαν εκνέου τον συρο-παλαιστινιακό συνασπισμό που είχε συγκεντρωθεί στο Καρκάρ,χωρίς όμως τη δυναμική παρουσία τουΙσραήλ. Οι σχέσεις Δαμασκού και Σαμάρειας ήταν τεταμένες μετά τα τεκταινό-μενα στη Γαλαάδ, ενώ και τα εσωτερικάπροβλήματα στο Ισραήλ μετά τον θάνατοτου Αχαάβ ταλάνιζαν την ηγεσία του βόρειου βασιλείου. Εντούτοις, ο ποταμόςΟρόντης απ οδείχθηκε αδιάβατο όριο γιατους Ασσυρίους, αφού ο συμμαχικόςστρατός απ έκρουσε όλες τις εισβολέςτους, απ οσοβώντας κατ' αυτόν τον τρόπο την ασσυριακή εξάπλωση στην Παλαιστίνη.

Οι ισορροπ ίες ωστόσο, άλλαξαν δραματικά με την ανάρρηση στον θρόνο τηςΔαμασκού του Αζαήλ (842 π.Χ ), ενός φι-

Ανάγλυφο της χαναανικής θεότητας Αστορέθ (Αστάρτης) που βρέθηκε στη Σαμάρεια (10ος-8ος αι. π.Χ.). Η θρησκευτική πολυφωνία του βορείου βασιλείου έγινε αιτία να δαιμονοπ οιηθεί από τους συγγραφείς της εβραϊκής Βίβλου.

λόδοξου και αδίστακτου ηγεμόνα. Η πολιτική αστάθεια του Ισραήλ και η επ ιτυχήςμέχρι τότε αντιμετώπ ιση των ασσυρια-κών εισβολών, π ροσέφεραν στον Αζαήλτην αφορμή για να ανατρέψ ει τους παραδεδεγμένους π ολιτικούς συσχετισμούς.Πρώτο στόχο απ οτέλεσαν οι περιοχές ανατολικά του Ιορδάνη στα σύνορα με τοΙσρρήλ, τις οπ οίες λεηλάτησε ο αραμαϊ-κός στρατός. Ενώ Ισμαηλίτες κι Αραμαίοισυγκρούονταν στις π εδιάδες του Ιορδάνη και στο χρόνιο σημείο τριβής της Ραμώθ-Γαλαάδ, οι Ασσύριοι βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία για μια ακόμα απόπειρα εισβολής στη Συρία και στην Παλαιστίνη (841 π.Χ.). Από τον συνασπισμό τουΚαρκάρ είχαν απ ομείνει πια ελάχιστοι συνεκτικοί δεσμοί, και οι συνεχείς πόλεμοιείχαν εξασθενήσ ι̂ τα ισχυρότερα συρο-π αλαιστινιακά κράτη. Χωρίς να συναντήσει σοβαρή αντίσταση στην π ορεία του, οΣαλμανασάρ και ο ασσυριακός στρατόςπροέλασε στην ενδοχώρα της Αράμ-Δα-μασκού. Ο Αζαήλ απέσυρε τα στρατεύμα-τά του από τον Ιορδάνη και στρατοπ έ-δευσε στα ορεινά του Λιβάνου, έχοντας16.000 πεζούς, 1.121 άρματα και 470 ιππείς για να αναχαιτίσει την ασσυριακή επέλαση. Οι ασσυριακές πηγές αναφέρουν θριαμβευτική επ ικράτηση του Σαλμανασάρ στη μάχη που ακολούθησε, με

τον Αζαήλ να αναγκάζεται να υποχωρήσειστη Δαμασκό.Ενώ οι Ασσύριοι έθεταν υπό καθε

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Π Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 9 7



στώς πολιορκίας τη Δαμασκόκαι λεηλατούσαν την αραμαϊκήενδοχώρα, ένα στρατιωτικόπραξικόπημα στις τάξεις τουΙσραήλ θα έφερνε ραγδαίες ανακατατάξεις. Στον θρόνο α-νήλθε ο αξιωματικός του στρατού Ιηού, με θρησκευτικά κίνη

τρα ενδεχομένως να λειτούργησαν καταλυτικά στην ανατροπήτης αμβριδικής δυναστείας, καθώς οι πολυθεϊστικές δοξασίεςπου είχαν εισαχθεί κατά τηδιάρκεια της βασιλείας του Αχα-άβ έρχονταν σε πλήρη αντίθεσημε τους παραδοσιακούς μονοθεϊστές. Η δυναστεία τωνΑμβριδών έληξε με τον τρόποπου γεννήθηκε, βίαια και απότομα, με τον Ιηού να εξολοθρεύει κάθε κατάλοιπο από τον

οίκο που μετέτρεψ ε το βόρειοβασίλειο σε πρωταγωνιστική δύναμη της Εγγύς Ανατολής. Μετην Ασσυρία να καραδοκεί πάνωαπό την Παλαιστίνη, ο νεόκοποςβασιλιάς του Ισραήλ έπρεπε ναεπ ιλέξει ανάμεσα σε δύο πολιτικές κατευθύνσεις: είτε να στηρίξει άμεσα τον Αζαήλ, αναβιώνοντας την π αλιά συμμαχία προςόφελος όλων των συρο-παλαιστινιακώνκρατών, είτε να ακολουθήσει την πεπατη-μένη οδό πολλών μοναρχιών, δηλώνο

ντας υποταγή στο ασσυριακό στέμμα.Η ενίσχυση του Αζαήλ ήταν πρόδηλο

ότι θα οδηγούσε το Ισραήλ σε ανοικτή σύγκρουση με την Ασσυρία, υπ οστηρίζοντας μάλιστα τον βασικό ανταγωνιστήτου στην περιοχή της Συρίας και της Παλαιστίνης τόσο σε πολιτικό όσο και σεστρατιωτικό επ ίπεδο. Αντιθέτως, η σύμπλευση με τον Σαλμανασάρ θα προσέ-φερε αναίμακτα αποτελέσματα σε μια περίοδο που το Ισραήλ ταλανιζόταν από συγκρούσεις εντός και εκτός των τειχών, αφήνοντας ουσιαστικά τον κυριό-τερο τοπ ικό αντίπαλο στο έλεοςτης ασσυριακής ισχύος. Εξάλλου, το ασσυριακό πρότυπο υ-π οτέλειας μπορούσε υπό προϋποθέσεις να χαρακτηριστεί ελαστικό, καθότι ένα υπ οτελές κράτος κατέβαλλε φόρους στη Νιμ-ρούντ αλλά διατηρούσε την αυτονομία του, αρκεί να μη ύψωνεποτέ απ ειλητικά το ανάστημάτου στον Ασσύριο βασιλιά.

Πράγματι, ο Ιηού επ έλεξετην υποταγή στον Σαλμανασάρ,αλλά οι εξελίξεις στον βορράδεν ήταν ευνοϊκές. Η ήττα του

Αζαήλ το 841 π.Χ. από τον Ασσύριο μονάρχη δεν σήμανε και την πτώση τουΑραμαϊκού Βασιλείου, το οποίο δεν κλο

νίστηκε ούτε από τη νέα ασσυριακή εκστρατεία τρία χρόνια αργότερα. Η έκτη εκείνη επ ίθεση (838 π.Χ.) υπό την ηγεσίατου Σαλμανασάρ επ ρόκειτο όμως να είναικαι η τελευταία. Η Ασσυριακή Αυτοκρατορία εισήλθε σε μια περίοδο κάμψης, εσωτερικών προβλημάτων και εμφύλιωναντιπαραθέσεων για τη διαδοχή τουσπουδαίου μονάρχη, που θα την έθετεστο π εριθώριο των διεθνών εξελίξεωνγια περίπου μια τριακονταετία.

Στο διάστημα της ασσυριακής κρίσης

(837-811 π.Χ.), ο Αζαήλ βρήκεπρόσφορο έδαφος για να δώσειπνοή στις επ εκτατικές του βλέψεις. Με αποδυναμωμένο το

Ισραήλ, ο Αραμαίος ηγεμόνας εισέβαλε στην κεντρική Παλαιστίνη, κατορθώνοντας καίρια πλήγματα σε σημαντικά οικονομικάκέντρα του βορείου βασιλείουκαι κτίζοντας στρατιωτικές βάσεις στις πόλεις Νταν, Ασώρ καιΒηθσαϊδά. Ο μαρασμός τουΙσραήλ είχε άμεσο αντίκτυπ οστον νότο και στο Ιουδαϊκό Βασίλειο. Αν και η φιλο-αμβριδικήηγεσία της Ιερουσαλήμ είχε ανα-τραπ εί από τους φορείς της δα-

βιδικής παράδοσης, το ΒασίλειοΙούδα δεν μπορούσε να ανεξαρτητοπ οιηθεί ακόμα από την εξωτερική π ολιτική και την πτωτικήπορεία του γειτονικού κράτους.

Η Αράμ-Δαμασκός υποσκέλισε βίαια τα εβραϊκά βασίλεια, διευρύνοντας τα όρια της κυριαρχίας της στην κεντρική και νότιαΠαλαιστίνη, αλλά και στα ανατο

λικά του Ιορδάνη. Μέχρι το 811 π.Χ. οΑζαήλ είχε κατορθώσει να μετατρέψ ει τοβασίλειό του από μια σημαντική τοπ ική

δύναμη σε μια μικρή αυτοκρατορία πουείχε υπό τον έλεγχό της τους κερδοφό-ρους εμπορικούς δρόμους της Παλαιστίνης και της Συρίας, ενώ ήταν σε θέση ναδοκιμάζει την κυριαρχία της Ασσυρίαςστα περάσματα του βόρειου Ευφράτη.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ, ΣΥΡΟ- ΕΦΡΑΙΜΙΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Το κομβικό σημείο για το τέλος τηςπ εριόδου παρακμής για τα εβραϊκά βασίλεια και ευημερίαςγια την Αράμ-Δαμασκό, ήταν ηάνοδος στον ασσυριακό θρόνοτου Αντάντ-Νιραρί Γ’ (811-783π.Χ.), εγγονού του σπουδαίουμονάρχη Σαλμανασάρ Γ’. ΟΑντάντ-Νιραρί παρέλαβε μιαΑσσυρία με εσωτερικές αναταραχές και αμφισβήτηση της εξουσίας της τόσο στα π έριξ της

Ο βασιλιάς του Ισραήλ Ιηού γονατίζει μπροστά στον

Σαλμανασάρ αττοτίοντάς του φόρο τιμής (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο).

Ασσυριακό ανάγλυφο που απεικονίζει τον Σαργών Β ’ (δεξιά) να συνομιλεί με Ασσύριο αξιωματούχο.




Μεσοπ οταμίας όσο και στα κατεκτημέναεδάφη της Δύσης, κατάσταση που απείχεπαρασάγγας από τη δυναμική αυτοκρατορία 30 χρόνια πριν, υπό την ηγεσία τουπρογόνου του.

Αφού επ έβαλε την τάξη στο εσωτερικό, κινήθηκε δυτικά και, με ορμητήριοτην πόλη Αρπάντ, στη βόρεια Συρία, εξα

πέλυσε συνεχόμενες επ ιθέσεις (805-802π.Χ.) εναντίον των αραμαϊκών κρατών καιειδικότερα της Αράμ-Δαμασκού. Το ισχυρό βασίλειο που θεμελίωσε ο Αζαήλ, εκείνη τη φορά δεν κατόρθωσε να αντιμετωπ ίσει την ασσυριακή εισβολή. Οι Αρα-μαίοι αναγκάστηκαν να π αραδοθούν καιη Δαμασκός δεσμεύθηκε στην καταβολήβαριάς φορολογίας, πληρώνοντας κατ'αυτόν τον τρόπο το τίμημα της σπουδαίας ανάπ τυξής της κατά τη διάρκεια τηςασσυριακής κάμψης.

Παράλληλα, η ευκαιρία που παρουσιαζόταν στο Ισραήλ και το Ιούδα ώστενα τερματίσουν την αραμαϊκή κατοχήστην Παλαιστίνη, ήταν εξαιρετική. Ο διάδοχος του Ιηού, Ιωάχαζ (π. 815-801 π.Χ.),εκμεταλλευόμενος την πίεση της Ασσυρίας στα συριακά κράτη, προσπάθησε νααπωθήσει τις αραμαϊκές δυνάμεις πουείχαν εγκατασταθεί στη βόρεια Παλαιστίνη, αλλά ο γιος του Ιωάς (801-786 π.Χ.)ήταν αυτός που κατόρθωσε να απαγκιστρώσει οριστικά το Ισραήλ από τη Δαμασκό του βασιλιά Μπεν Χαντάντ Γ’ (διάδοχος του Αζαήλ) και να αποκτήσει ξανάτον απ ολεσθέντα έλεγχο ζωτικών π εριοχών του βορείου βασιλείου. Ο Ιωάς δενπ αρέλειψ ε επ ίσης να επαναβεβαιώσειτην πίστη του στην Ασσυρία (όπως συνέβη και με πολλά άλλα συρο-π αλαιστινια-κά κράτη), ακολουθώντας τα χνάρια τουπρογόνου του Ιηού.

Η ταπείνωση της Αράμ-Δαμασκού απ οδείχθηκε ευεργετική για το Ισραήλ. Ηαραμαϊκή ηγεμονία υπ οτάχθηκε αβοήθητη στις στρατιές του Αντάντ-Νιραρί και τοκενό εξουσίας που δημιουργήθηκε ευνόησε το ισραηλιτικό βασίλειο στην εισαγωγή του σε μια δεύτερη π ερίοδο «χρυσού αιώνα», μετά τη δυναστεία τωνΑμβριδών. Ο Ιωάς άδραξε την ευκαιρία ναεισχωρήσει στα συριακά εδάφη και να διευρύνει τα όρια του Ισραήλ μέχρι τη γητης Χαμάθ. Η ένταξη στην ασσυριακήσφαίρα επιρροής προκάλεσε τη δυναμικήείσοδο του εβραϊκού βασιλείου στον στίβο της διεθνούς οικονομίας, καθώς οικερδοφόροι δρόμοι του εμπορίου πουδιέρχονταν από τα εδάφη της Χαναάν καιτης νότιας Συρίας, βρίσκονταν πλέον υπότον έλεγχο της Σαμάρειας.

Στο ίδιο διάστημα, το Βασίλειο τουΙούδα, γεύτηκε και αυτό με τη σειρά του

τους καρπούς της ανεξαρτησίας. Ο βασιλιάς Αμασίας σημείωσε στρατιωτικές επιτυχίες κατά των Φιλισταίων, των Αράβωνκαι των Αμμωνιτών, δείχνοντας ενδεχομένως ότι η ηγεσία της Ιερουσαλήμ δεν ικανοποιείτο πλέον παραμένοντας στησκιά του Ισραήλ. Οι προστριβές του Αμα-σία με τον Ιωάς (796-792 π.Χ.) δημιούργησαν προς στιγμήν τεταμένη ατμόσφαιραανάμεσα στις εβραϊκές μοναρχίες, εντούτοις σύντομα επήλθε καταλλαγή καιπιθανώς συμπόρευση της εξωτερικής πολιτικής της Ιερουσαλήμ με τη Σαμάρεια,όπως συνέβαινε παλαιότερα.

Η ευρωστία του Ισραήλ έφθασε το απόγειό της κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιεροβοάμ Β’ (786-746 π.Χ.). Τα αρα-μαϊκά βασίλεια δεν θύμιζαν σε καμιά περίπτωση τις στιβαρές δυνάμεις τωνπροηγούμενων δεκαετιών, ενώ η Αίγυπτος είχε πάνω από έναν αιώνα να διεκδι-κήσει τη χαμένη της επ ιρροή στην Παλαιστίνη. Ο σημαντικότερος, όμως, παράγοντας ευημερίας ήταν το τέλμα που βυθίστηκε η Ασσυρία μετά τον θάνατο τουΑντάντ-Νιραρί (783 π.Χ.), αφού τα χρόνιαεσωτερικά προβλήματα και οι εμφύλιεςέριδες εμπόδιζαν την εκάστοτε ασσυρια-

κή ηγεσία να ασχοληθεί επισταμένα με τηδιαχείριση των κατακτημένων λαών στηΔύση.

Ωστόσο, περί το 750 π.Χ., το ευμετάβλητο γεωπ ολιτικό πεδίο της Ε γγύς Ανατολής έμελλε να γνωρίσει καινούργιες ανακατατάξεις. Ο νέος άρχοντας τηςΑράμ, Ρεζίν, αφουγκραζόμενος την αδυναμία της Ασσυρίας να επ ιβεβαιώνει τηνισχύ της στα υπ οτελή κράτη της Δύσης,αποπειράθηκε να ανασυστήσει το σπ ουδαίο βασίλειο του Αζαήλ. Ο Ρεζίν επανέφερε υπό τον έλεγχο της Δαμασκού τα εδάφη στα ανατολικά του βασιλείου πουβρίσκονταν υπό ασσυριακή κατοχή, καθώς και τις περιοχές στα νότια που είχανεισχωρήσει οι δυνάμεις του Ιεροβοάμ. Κι-νήθηκε επίσης προς τον νότο, όπου καιαναστάτωσε την κυριαρχία της Ιερουσαλήμ επί των Εδωμιτών, με συνέπ εια τηνεισβολή των Φιλισταίων στο Ιούδα.

Με τον θάνατο του Ιεροβοάμ (746π.Χ.) και την αναζωπύρωση της αραμαϊκήςδύναμης στη Συρία και στην Παλαιστίνη,το Ισραήλ εισήλθε σε μια κρίσιμη περίοδοπολιτικής αστάθειας και αλλεπάλληλωνεσωτερικών κι εξωτερικών διενέξεων. Μέχρι και το 738 π.Χ., ο θρόνος της Σαμάρει-

Τα Βασίλεια του Ισραήλ και του Ιούδα κατά τον 9ο αι. π.Χ.

0)

*

Ο

1Μεγιδδώ

ΙΣΡΑΗΛ• Σαμάρια• Συχε])

1Δαμασκός

ΑΡΑΜ

ΡαμώΘ-Γαλαάδ

Α Μ Μ Ω Ν

Ασντόντ · £^ «Ιε ρο υσ αλ ή μ

· Αζεκά

e• Λαχίς Νεκρά

θάλασσα

^ ΙΟΥΔΑ

· Βεερσεβά

ΜΩΑΒ

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 9 9


χ ά ρ τ η :

Γ Ν Ω Μ Ω Ν


2 0 1 3



Αεροφωτογραφία της Μεγιδδούς, σημαντικού στρατιωτικού και εμπορικού κέντρου των Αμβριδών. Υπόστυλες εγκαταστάσεις που βρέθηκαν εικάζεται ότι εξυπηρετούσαν τη συστηματική εκτροφή αλόγων που προορίζονταν για τα π ολεμικά άρματα.

ας γνώρισε τέσσερις διαφορετικούς κατόχους με μακροβιότερο τον Μεναχέμ(745-738 π.Χ.), και η ισραηλιτική κυριαρχία

συρρικνώθηκε στα πέριξ της Σαμάρειαςδεχόμενη π ιέσεις από τα γειτονικά βασίλεια, πιθανώς υπό την επιρροή του Ρεζίν.Ο Αραμαίος ηγεμόνας προσπάθησε νασυγκροτήσει έναν αντιασσυριακό συνασπισμό αντίστοιχο των παλαιών χρόνων,ώστε να απ οτινάξει δια παντός τον ζυγότης Ασσυρίας από τα συρο-παλαιστινιακάεδάφη. Η φίλα προσκείμενη στην Ασσυρία εξωτερική π ολιτική του Ισραήλ, όμως,όπως είχε διαμορφωθεί από τα χρόνιατου Ιηού και έπειτα, ήταν «αγκάθι» στασχέδια της Δαμασκού.

Ο παράγοντας που π υροδότησε τηνκορύφωση των αναμετρήσεων στον χώροτης Εγγύς Ανατολής, ήταν η άνοδος στονασσυριακό θρόνο του Τιγλάθ-Πιλασάρ Γ’, το 745 π.Χ. Νικητής στον εμφύλιο πόλεμο που ταλάνιζε τηνΑσσυρία, ο Τιγλάθ-Πι-λασάρ ανέλαβε το καθήκον που είχε παλαι-ότερα ο Αντάντ-ΝιραρίΓ’: να επιβάλει την ομόνοια στα πέριξ και

στο εσωτερικό της χώρας και να αποκατα-στήσει την κυριαρχίατης Ασσυρίας στη Δύση. Μέσα από μια σειρά διαρθρωτικών αλλαγών που π εριελάμ-βαναν τομές στοντρόπο διακυβέρνησης της αυτοκρατορίας μέχρι και στη δομή του ασσυριακούστρατού, ο δραστήριος βασιλιάς κατόρθωσε να αναμορφώ

σει τη μεσοπ οταμιακή υπ ερδύναμη σε διοικητικό και στρατιωτικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό είχε άμεσο αντίκτυπ ο σταβασίλεια της Εύφορης Ημισελήνου πουπ εριστρέφονταν γύρω από την πολιτικήτης Ασσυρίας. Το 743 π.Χ. ο Τιγλάθ-Πιλα-σάρ οδήγησε τα στρατεύματα δυτικά,στρατοπ εδεύοντας στην πόλη Αρπάντ.

Κατά τη διάρκεια της τετραετούς εκστρατείας, η οπ οία είχε κυρίως προειδοπ οιητικό χαρακτήρα, αρκετά συρο-πα-λαιστινιακά βασίλεια δήλωσαν την πίστητους στο ασσυριακό στέμμα, συμπ εριλαμβανομένων των φοινικικών πόλεωναλλά και της Αράμ-Δαμασκού.

Στο Ισραήλ, ο βασιλιάς Μεναχέμ ακολούθησε τη φιλο-ασσυριακή πολιτική τωνπροκατόχων του, εν μέρει και για να ενι-σχύσει την εξουσία του μετά το π ραξικόπημα που τον είχε αναδείξει ηγέτη του εβραϊκού κράτους. Ο Τιγλάθ-Πιλασάρ υπέ

ταξε εν συνεχεία το άλλοτε ισχυρό Βασίλειο της Χαμάθ (738 π.Χ.), θέτοντας σταδιακά υπό τον έλεγχό του τη βόρεια Σύ-ρια, όμως η επέλαση προς τον νότο δενπραγματοπ οιήθηκε, λόγω της εκσ τρατείας εναντίον των Ουραρτιανών στον Καύκασο. Την ίδια ώρα, η φλόγα της αντίστασης δυνάμωνε στα συρο-π αλαιστινιακάβασίλεια του νότου. Εκμεταλλευόμενοςτην απουσία του Ασσύριου μονάρχη στααρμενικά υψίπεδα, ο βασιλιάς Ραζίν τηςΑράμ-Δαμασκού συνέστησε τη συμμαχίαπου θα π ροσπαθούσε να αναχαιτίσει την

πορεία του Τιγλάθ-Πιλασάρ.Μέχρι αυτό το σημείο, το τοπ ίο είχε

χαρακτηριστικές ομοιότητες με εκείνοπριν τη μάχη του Καρκάρ, έναν

και πλέον αιώνα πριν, μεμια θεμελιώδη διαφορά: την απουσία τουΙσραήλ. Ενα νέο αιματηρό π ραξικόπημα, όμως, θα άλλαζε για άλλη μια φορά τον ρουτης ιστορικής εξέλιξης. Ο στρατηγός Φα-

κεέ ανέτρεψ ε τον γιοκαι διάδοχο του Μεναχέμ Φακεΐα, και ένωσετις δυνάμεις του με

Η στήλη του Μέσα (9ος αι. π.Χ.). Η επιγραφή αναφέρει πως ο Μωαβίτης βασιλιάς ξεσηκώθηκε εναντίον του « γιου του Αμβρί» και εκδίωξε τους Ισραηλίτες από τη Μωάβ μετά τον θάνατο του Αχάβ (Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι).

τον αντιασσυριακό συνασπισμό. Η φατρία εντός του Ισραήλ που ήθελε τη συμμαχία με τον Ραζίν και τη Δαμασκό π ετύχαινε το σκοπό της, π ιθανώς με τη σύμπραξη του Αραμαίου ηγεμόνα. Οι αιφνιδιαστικές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικόδεν σταμάτησαν εκεί. Το Βασίλειο τουΙούδα διαχώρισε τη θέση του από την α

πρόσμενη αντιασσυριακή πολιτική τουβορείου βασιλείου. Στα ασσυριακά αρχεία εμφανίζεται, για πρώτη φορά σταχρονικά, βασιλιάς του Ιούδα να απ οτίειφόρο τιμής σε Ασσύριο ηγεμόνα, γεγονός που έδειξε την πρόθεση της Ιερουσαλήμ να κόψ ει τον ομφάλιο λώρο με τηΣαμάρεια.

Η απάντηση των συμμάχων ήταν άμεση, με τους Αραμαίους και τους Ισραηλίτες να εκστρατεύουν κατά των Ιουδαίων,με σκοπό να εκθρονίσουν από την Ιερουσαλήμ τον απ οστάτη βασιλιά Αχαζ και να

επαναφέρουν το νότιο βασίλειο σε ρόλο«δορυφόρου» του Ισραήλ. Από την ανταρσία του Ιούδα ξεκίνησε ο λεγόμενοςΣυρο-εφραιμιτικός π όλεμος (734 π.Χ.) (3).Ο Τιγλάθ-Πιλασάρ είχε ήδη πληροφορη-θεί τις δραστηριότητες της συμμαχίας. Οασσυριακός στρατός αρχικά κινήθηκε παραλιακά της Παλαιστίνης με κατεύθυνσηπρος τον νότο, υπέταξε τις πόλεις των Φι-λισταίων που είχαν απ οστατήσει καθώςκαι την Τύρο στη Φοινίκη, και εν συνεχείαβάδισε κατά της Δαμασκού (733 π.Χ.). Μέσα σε δύο χρόνια, οι Ασσύριοι ισοπέδω

σαν το π άλαι ποτέ ισχυρό αραμαϊκό βασίλειο, νικώντας τον στρατό του Ρεζίν καικαταστρέφοντας τη Δαμασκό. Ακολούθησε μαζική απέλαση του αραμαϊκού πληθυσμού και μετατροπ ή πλέον ολόκληρηςτης Συρίας σε ασσυριακή επαρχία.

Οι αναταραχές που ξέσπασαν στοΙσραήλ μετά τις εξελίξεις στη Συρία, είχαν ως αποτέλεσμα την άνοδο στον θρόνο του Ωσηέ (732 π.Χ.), ο οπ οίος μάλλονεκπροσωπούσε τη φιλοασσυριακή μερίδα. Ο Ωσηέ έσπ ευσε να δηλώσει την υποταγή του στον Τιγλάθ-Πιλασάρ όταν εκεί

νος κατευθυνόταν προς τη Βαβυλώνα. Οσπ ουδαίος Ασσύριος ηγέτης, όμως, πέ-θανε, και την ηγεσία ανέλαβε ο γιος τουΣαλμανασάρ Ε’ (726 π.Χ), ο οπ οίος μετέ-βη άμεσα στη νευραλγική π εριοχή τηςΠαλαιστίνης ώστε να τακτοπ οιήσει τυχόνεξεγέρσεις. Πράγματι, ορμώμενος απότην αποστασία της Τύρου και αναμένοντας βοήθεια από την Αίγυπτο, ο Ωσηέσταμάτησε την πληρωμή της βαριάς φορολογίας στην Ασσυρία. Ακολούθησε μιακαταστροφική τριετία, με τον Σαλμανασάρ να εισβάλλει στο Ισραήλ και να καταλαμβάνει τη Σαμάρεια μετά από τρία χρόνια. Οπως και ο πατέρας του, αιχμαλώτι-

1 0 0 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A



ΚΑΣΠΙΑΘ Α Λ Α Σ Σ Α

ΜΗΔΙΑΤιλ

Ο ΜΠΙΤ ΑΝΤΙΝΙ

Χαμάθ

Βύβλος

• Δαμασκός

ΑΡΑΜ

ΙΣΡΑΗΛ

Γ

ΜΩΑΒ

ΕΔΩΜ

/ S-

ΟΥΡΑΡΤΟΥΚαρχέμις

Η περιοχή της Εύφορης Ημισελήνου (Εγγύς-Μέση Ανατολή).

σε και μετέφερε στη Μεσοπ οταμία χιλιάδες Ισραηλίτες.

Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία γιαην τύχη του Ωσηέ (μάλλον δολοφονή-ηκε από τους Ασσυρίους). Δύο χρόνια

αργότερα, ο διάδοχος του Σαλμανασάρ,αργών Β’, οδήγησε για πολλοστή φοράα ασσυριακά στρατεύματα δυτικά, έσβη

σε τις τελευταίες σπ ίθες αντίστασης στηυρία και στην Παλαιστίνη, μέτατρέπ ο-τάς τις σε ασσυριακές επαρχίες και καέστησε τη Σαμάρεια διοικητι

κό κέντρο της περιοχής.

Παράλληλα, με- . «

τακίνησε περίπου 28.000 Σαμαρίτες σταβάθη της ασσυριακής ενδοχώρας κατάτην προσφιλή τακτική των Ασσύριων μοναρχών, και ενσωμάτωσε στην π ολεμικήμηχανή του τα τελευταία άρματα μάχηςτου ισραηλιτικού στρατού.

Υστερα από σχεδόν δύο αιώνες σκληρών συγκρούσεων με τα γειτονικά κράτηκαι την υπ ερδύναμη της εποχής, το Βασίλειο του Ισραήλ γονάτισε τελικά μπροστάστη θύελλα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας. Λίγο νοτιότερα, το Βασίλειο του

Ιούδα, υπό την ηγεσία του Εζε-

κία, τηρούσε τη φιλοασσυ-ριακή πολιτική που είχε χαράξει ο Αχαζ, αποφεύγο-ντας το μοιραίο στρατηγικό σφάλμα της Σαμάρειας.

Ασσυριακό ανάγλυφο που απεικονίζει Ιουδαίους αιχμαλώτους να μεταφέρονται στα βά&η της Μεσοποταμίας. Στο άνω μέρος διακρίνονται Ασσύριοι

στρατιώτες που στοιβάζουν κομμένα κεφάλια (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο).

ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚαθ’ όλη τη διάρκεια της συνύπαρξης

των δύο μοναρχιών, το Βασίλειο του Ιούδα απ οτελούσε τον «πτωχό συγγενή»του Ισραήλ. Μέχρι και την άλωση της Σαμάρειας, το 722 π.Χ., το Ιούδα παρέμενεένα απομονωμένο κρατίδιο στα νότια υψ ίπεδα της Χαναάν, με αγροτική κοινωνία,σαφώς μικρότερο π ληθυσμό από το σα-μαριτικό βασίλειο και π εριορισμένη παραγωγική ικανότητα. Η όποια πολιτική και

στρατιωτική ισχύς του π εριοριζόταν σετοπ ικό επ ίπεδο και έπαιρνε έκφραση κυρίως στο πλευρό του Ισραήλ. Με την ολοκληρωτική, όμως, διάλυση του βορείουβασιλείου, οι συσχετισμοί άλλαξαν άρδηνυπέρ του ταπεινού Βασιλείου της Ιερουσαλήμ.

Το νότια υψίπεδα γνώρισαν αρχικάπρωτοφανή δημογραφική ανάπ τυξη λόγωτης μαζικής εισροής πληθυσμών που ε-γκατέλειψ αν το καταστραμμένο Ισραήλ,με αποτέλεσμα τη ραγδαία αστικοποίησητου μέχρι τότε αραιοκατοικημένου ορει

νού κρατιδίου. Η πληθυσμιακή αύξηση οδήγησε στην ανάπτυξη σύνθετων κρατικών μηχανισμών και μεγαλύτερης στρα-

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 1 0 1


χ ά ρ τ η :

Γ Ν Ω Μ Ω Ν

Ε κ δ ο τ

ι κ ή

2 0 1 3



τιωτικής ισχύος. Συν τοις άλλοις, η ανταρσία των Συρο-παλαιστινίων βρήκετο Βασίλειο του Ιούδα π ιστό στον Σαργών Β’. Σε μια περιοχή που έβριθε απόφυγόκεντρες δυνάμεις, το Ιούδα απέκτησε τα εχέγγυα για να εξελιχθεί στονβραχίονα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας στην Παλαιστίνη και να εισέλθει μεευνοϊκούς όρους στο διεθνές εμπόριοπου βρισκόταν εν πολλοίς πλέον υπό ασ-συριακό έλεγχο.

Την ίδια περίοδο, υπό τη νουβιδικήδυναστεία, η Αίγυπ τος είχε αρχίσει να αποκτά και πάλι επ εκτατικές βλέψ εις προςτον βορρά και το Ιουδαϊκό Βασίλειο μπορούσε κάλλιστα να ενεργήσει ως η πρώτηασπίδα άμυνας της ασσυριακής ηγεμονίας, ελέγχοντας τα εδάφη των εξεγερ-μένων Φιλισταίων. Σε αυτό το διάστημαοικονομικής ευημερίας και π ολιτικής ε-ξάπλωσης, ο βασιλιάς Εζεκίας προχώρησε στην εφαρμογή καίριων για την ενότητα του κράτους θρησκευτικών μεταρρυθμίσεων. Με κέντρο την Ιερουσαλήμ

και τον ανακαινισμένο διάσημο ναό της, ηεπιβολή της π αραδοσιακής μονοθεϊστικής λατρείας του Γιαχβέ μέσω της συστηματικής αποπομπής των παγανιστι-κών-ειδωλολατρικών δοξασιών απ οτέλε-σε τον συνεκτικό δεσμό των, γηγενών καιμη, πληθυσμιακών ομάδων.

Εντούτοις, το 705 π.Χ., ο θάνατος τουΣαργών κατά τη διάρκεια εκστρατείας, έδωσε το έναυσμα για μαζικό ξεσηκωμόκαι στα δύο άκρα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας. Εκτός από την αποστασία τωνΒαβυλωνίων, ο άπειρος βασιλιάς Σεναχε-ρίμπ έπρεπε να αντιμετωπ ίσει την εξέγερση στα δυτικά. Παραδόξως, η ηγεσίατου Ιούδα αποφάσισε να επ ιφέρει ρήξηστις σχέσεις της με τη Νινευή. Με επ ικεφαλής τον Εζεκία, σχεδόν σύσσωμη η Παλαιστίνη είχε εισέλθει στον αντιασσυρια-κό συνασπισμό τον οποίο υποστήριζε ηΑίγυπ τος. Τα Βασίλεια της Μωάβ, τουΕδώμ και του Αμμών, καθώς και ισχυρέςφοινικικές και φιλισταϊκές πόλεις όπως ηΣιδών και η Ασκαλών, συγκροτούσαν μια

Ο Δαβίδ δένει το κεφάλι του σκοτωμένου Γ3λιά&. Η βιβλική περίοδος του «χρυσού αιώνα» που διένυσε το ενωμένο Βασίλειο του Ισραήλ υπό τη βασιλεία του Δαβίδ δεν απ οδεικνύεται μέχρι στιγμής από την αρχαιολογική έρευνα. Παρόλα αυτά, ο βασιλικός οίκος της Ιερουσαλήμ που έφερε το όνομά του π αρέμεινε ισχυρός κατά τη διάρκεια της διασπ ασμένης μοναρχίας (πίνακας του Καραβάτζο, 16ος αι.).

δυναμική συμμαχία, η οποία, ωστόσο, βασιζόταν στη βοήθεια από τον νότο.

Η Αίγυπ τος επιζητούσε να ανακτήσειτη χαμένη της επιρροή στη Χαναάν και ηεξέγερση που ηγείτο στην Παλαιστίνη τοΒασίλειο του Ιούδα απ οτελούσε πρώτηςτάξης ευκαιρία για τον Αιθίοπα φαραώΣεμπ ίτκου. Το 701 π.Χ. ο Σεναχερίμπ κα-τευθύνθηκε δυτικά με σκοπό να καταπνίξει μια επανάσταση που μπορούσε να είχε ολέθριες συνέπ ειες για την ασσυρια-κή επικυριαρχία στην Εγγύς Ανατολή.

Ακολουθώντας το π αράδειγμα του Τι-γλάθ-Πιλασάρ, ο Ασσύριος βασιλιάς προ-έλασε στις ακτές της Μεσογείου πριν εισβάλει στην ενδοχώρα. Ο Σεναχερίμπ υπ έταξε αρχικά τους εξεγερμένους Φοίνικες και συνέχισε την π ορεία του νοτιότερα, στη Φιλισταία, όπου κυρίευσε αρκετές π όλεις, με κυριότερες τις Ασκαλώνκαι Εκρών. Οι υπ ερασπ ιστές τους, μάλιστα, ανασκολοπ ίστηκαν έξω από τα τείχηπρος π αραδειγματισμό.

Πριν, όμως, εισβάλουν στο ΙουδαϊκόΒασίλειο, οι Ασσύριοι ήλθαν αντιμέτωπ οι

με μια δυσάρεστη έκπληξη από την Αφρική: ο αιγυπ τιακός στρατός είχε π ροχωρήσει στα φιλισταϊκά εδάφη με στόχο νααιφνιδιάσει τις ασσυριακές δυνάμεις. Στησύγκρουση που ακολούθησε οι Ασσύριοιεπικράτησαν, αποδεικνύοντας ότι εκείνητην εποχή αποτελούσαν τη φονικότερηδύναμη στα πεδία των μαχών. Αυτό το γεγονός ήταν γνωστό και στον Εζεκία αλλάκαι στη στρατιωτική ηγεσία των Ιουδαίων.Ενώ ο Σεναχερίμπ οργάνωνε τις δυνάμειςτου για την επίθεση στην Παλαιστίνη, στοεβραϊκό βασίλειο οι ετοιμασίες αποκτούσαν πυρετώδεις ρυθμούς. Ο Εζεκίας προετοίμασε ολόκληρη τη χώρα για π όλεμοδιατάζοντας την εκτέλεση εντατικών οχυρωματικών έργων στις κυριότερες πόλεις της επ ικράτειας και τη συγκρότησημεγάλων απ οθηκευτικών χώρων. Στηνπρωτεύουσα Ιερουσαλήμ επισκευάστηκαν τα κατεστραμμένα τμήματα του τείχους, κτίστηκε νέο τείχος εξωτερικά τουυπάρχοντος, ενώ οχυρώθηκε επίσης ηδυτική πλευρά της πόλης. Παράλληλα, οιάντρες του Εζεκία έφραξαν τις πηγές νερού στην περιοχή γύρω από την Ιερουσαλήμ και κατασκεύασαν μια σήραγγα μήκους 533 μέτρων που ένωσε την πρωτεύ

1 0 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



ουσα με την πηγή της Γκιχόν, εξασφαλίζοντας πόσιμο νερό στους Ιουδαίους σε περίπτωση πολιορκίας.

Μετά την απόκρουση της αιγυπ τιακής επ ίθεσης και τη συνθηκολόγηση τωνεναπομεινάντων Βασιλείων, ο Σεναχερίμπ οδήγησε τις δυνάμεις του κατά τωνουδαίων. Οι Ασσύριοι έσπειραν τον όλε

θρο στην ύπαιθρο και στις π εδιάδες τηςΣεφηλά, λεηλατώντας αρκετές πόλεις μεκυριότερες τη Βεερσεβά και τη Γεζέρ.Ακολούθησε η πολιορκία της Λαχίς, τουπιο ισχυρού π εριφερειακού κέντρου τουβασιλείου. Οι Ιουδαίοι υπερασπίστηκανμε σθένος την πόλη, με απ οτέλεσμα ηπολιορκία να τραβήξει σε μάκρος. Το ασ-συριακό μηχανικό επ ιστρατεύθηκε ώστενα μπορέσουν οι δυνάμεις του Σεναχερίμπ να πλήξουν τα ισχυρά τείχη της εβραϊκής πόλης και εν τέλει να αλώσουν τηνκαλά π ροστατευμένη Λαχίς.

Η εκστρατεία του Σεναχερίμπ θα ολοκληρωνόταν με την επεισοδιακή πολιορκία της Ιερουσαλήμ. Οι διαπ ραγματεύσεις που προηγήθηκαν της πολιορκίαςδεν απέφεραν κάποιο ουσιαστικό απ οτέλεσμα, και έτσι οι στρατιές του Ασσύριουμονάρχη περικύκλωσαν την εβραϊκήπρωτεύουσα. Οι Ασσύριοι εφάρμοσαν πάλι τις γνωστές π ολιορκητικές τακτικές,δημιουργώντας αναχώματα και φυσικάφράγματα π εριμετρικά της Ιερουσαλήμ,αποκόπτοντας συνάμα τους Ιουδαίους

από εξωτερική βοήθεια. Η πίεση που α-σκήθηκε στην πόλη ήταν ασφυκτική, μετις ασσυριακές πηγές που αναφέρονταιστην εκσ τρατεία του Σεναχερίμπ να παρουσιάζουν τον Εζεκία φυλακισμένο «όπως ένα πουλί στο κλουβί του».

Εντούτοις, το τι ακολούθησε δεν αποσαφηνίζεται στις διασωθείσες πηγές.Τα εβραϊκά κείμενα κάνουν λόγο για θείαπαρέμβαση ή λοιμώδη νόσο που αποδε-κάτισε το εχθρικό στρατόπ εδο και οδήγησε στη λύση της π ολιορκίας, ενώ τα ασ-συριακά αρχεία αναφέρουν ότι ο Εζεκίας

κατέβαλε βαριά φορολογία στον Σεναχερίμπ, όταν όμως οι Ασσύριοι επέστρεψανστη Νινευή. Δύο είναι τα π ιθανότερα ενδεχόμενα της αποχώρησης των Ασσυριών: η πρώτη εκδοχή σχετίζεται με κάποιον λοιμό, ο οπ οίος έπ ληξε το ασσυρια-κό στρατόπ εδο και αποδυνάμωσε τουςπολιορκητές, ενώ η δεύτερη με αναταραχές στη Μεσοποταμία εξαιτίας των υπ οταγμένων Βαβυλωνίων, που ανάγκασαντον Σεναχερίμπ να επ ιστρέφει στηνΑσσυρία. Καταληκτικά, η εξέγερση τωνπαλαιστινιακών βασιλείων π νίγηκε στο

αίμα και η επιβολή βαριάς φορολογίαςστη Νινευή παρέμεινε στην πλάτη τουΕζεκία και των υπόλοιπων αποστατών.

Θραύσμα από τη στήλη του Τελ Νταν. Η εν λόγω στήλη π ιθανολογείται ότι υψ ώθηκε από τον Αζαήλ στην πόλη Νταν, όταν οι Αραμαίοι εισέβαλαν στο βόρειο βασίλειο. Στην επ ιγραφή αναφέρεται ο θρίαμβος του Αζαήλ εναντίον του βασιλιά του Ισραήλ Ιωράμ και του συμμάχου του από τον «Οίκο του Δαβίδ». Πρόκειται για την πρώτη εξωβιβλική αναφορά στο πρόσωπο του θρυλικού Ισραηλίτη ηγέτη.

Επιπλέον, ο Ασσύριος βασιλιάς εγκατέ-στησε φρουρές σε στρατηγικά σημείατης Χαναάν, όπως και μονάρχες με φιλο-ασσυριακές διαθέσεις σε πολλές από τιςπ όλεις που αντιστάθηκαν.

0 ΙΠΣΙΑΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ

Στα υψίπεδα της Παλαιστίνης, η ηγεσία της Ιερουσαλήμ μετρούσε τις πληγέςτης μετά το πέρασμα του Σεναχερίμπ.

Μεγάλες εκτάσεις του Ιούδα ερημώθηκαν και τα καλλιεργήσιμα εδάφη της Σεφηλά παραχωρήθηκαν από τους Ασσυρί-ους στους Φιλισταίους, ως αντίποινα μετά την εξέγερση του Εζεκία. Χιλιάδες

Πέτρινα βλήματα σφενδονητών και αιχμές βελών από την πολιορκία της Λαχίς (701 π.Χ.). Η σφενδόνα είναι σύγχρονο ομοίωμα (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο).

Ιουδαίοι μεταφέρθηκαν στην ανατολήκατά τη συνήθη ασσυριακή τακτική, ενώάγνωστοι λαοί από τα ενδότερα της Μεσοποταμίας εγκαταστάθηκαν στη θέσητους, όπως και στην περίπτωση τωνΙσραηλιτών.

Ο διάδοχος του Εζεκία, Μανασσής,προσπάθησε να ανασυγκροτήσει το συρ-ρικνωμένο βασίλειο που κληρονόμησεαπό τον πατέρα του. Κατά τη διάρκειατης ηγεσίας του (697-642 π.Χ.), η οικονομία αναζωογονήθηκε με την αξιοποίησητων παραμελημένων αγροτικών εκτάσεων ανατολικά και νότια του βασιλείου καιτις εμπορικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν με τους Αραβες. Παράλληλα, φρόντισε να τηρήσει την υπ οτέλεια που επ έφε

ρε η εκστρατεία του Σεναχερίμπ, με σκοπό την ένταξη του εξασθενημένου βασιλείου στην οικονομική δραστηριότητατης Ασσυρίας. Η φιλοασσυριακή πολιτικήτου Μανασσή βελτίωσε τις σχέσεις της

Η σήραγγα του Εζεκία (1: Πηγή της Γκιχόν, 2: Ανω δεξαμενή, 3: Δεξαμενή του Σιλωάμ, 4: Κάτω δεξαμενή).




Ο Ιωσίας (δεξιά) κρατά τον γιο του Ιωαχείν.Ο Ιωσίας, βασιλιάς της δαβιδικής δυναστείας, οδήγησε το Ιουδαϊκό Βασίλειο στην πιο σημαντική περίοδο ευημερίας του, εγκα&ιστώντας παράλληλα την απόλυτη κυριαρχία του μονοθεϊσμού στην ιουδαϊκή κοινωνία (λεπ τομέρεια από την Καπ έλα Σιξτίνα στο Βατικανό).

Ιερουσαλήμ με τη Νινευή. Ηδη τον καιρότου βασιλιά Εσαρχαδδών (681-669 π.Χ.),οι Ιουδαίοι πλήρωναν μικρότερο φόρο υ-π οτέλειας από τα πτωχότερα κρατίδιατων Μωαβιτών και των Εδωμιτών. Επίσης,η πιστή υπ οτέλεια του Ιούδα και η ανάκαμψή του στο π λευρό της Ασσυρίας, εξυπ ηρετούσε τον στρατηγικό σχεδίασμάτης μεσοπ οταμιακής αυτοκρατορίας σεσχέση με τα εμπορικά της κεκτημένα καιτον κίνδυνο εξάπλωσης της Αιγύπ τουστην Παλαιστίνη. Μάλιστα, ο επόμενοςβασιλιάς της Ασσυρίας, ο σπουδαίοςΑσουρμπανιπάλ, συμπ εριέλαβε το όνοματου Μανασσή στους μονάρχες που προ-σέφεραν δώρα στην αυτοκρατορία καιστην επιτυχημένη εκσ τρατεία κατά τηςΑιγύπ του (667-664 π.Χ.).

Παρόλα αυτά, η π ραγματιστική πολιτική του Μανασσή στιγματίστηκε από τηνεπανεμφάνιση των ειδωλολατρικών δοξασιών. Με τον θάνατό του π ερί το 642π.Χ., στον θρόνο της Ιερουσαλήμ ανήλθεο γιος του Αμών, ο οποίος δύο χρόνια αργότερα δολοφονήθηκε, π ιθανότατα απότους παραδοσιακούς μονοθεϊστές. Διά

δοχός του ορίστηκε ο γιος του Ιωσίας. Ονεαρός μονάρχης φρόντισε να τερματίσει τις απ οσχιστικές θεολογικές τάσειςκαι να επ ιβάλει σε ολόκληρο τον -ιουδαϊκό και μη- πληθυσμό του βασιλείου τημονοθεϊστική λατρεία του Γιαχβέ, με κέντρο τον ναό της Ιερουσαλήμ. Βαδίζοντας στα ίχνη του Εζεκία, οι θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις του Ιωσία που απέβλεπαν στην επ ικράτηση της μονοθεϊστικής θρησκείας και την απομάκρυνση κάθε ξένου στοιχείου από την ιουδαϊκή παράδοση, άσκησαν θεμελιώδη επίδρασηστη διαδικασία διαμόρφωσης εθνικής συνείδησης των Εβραίων.

Στο διάστημα της βασιλείας του Ιωσία(640-609 π.Χ.), το π ολιτικό π εδίο τηςΕγγύς Ανατολής μετατράπ ηκε σε θέατροκομβικών εξελίξεων και εντυπωσιακών ανακατατάξεων. Υστερα από σχεδόν δύοαιώνες αδιαφιλονίκητης κυριαρχίας, η εισβολή νομαδικών λαών από τα βόρεια καιοι χρόνιες συγκρούσεις με Βαβυλώνιουςκαι Ελαμίτες, κλόνισαν ανεπανόρθωτατην Ασσυριακή Αυτοκρατορία, η οποία ει-σήλθε σε τροχιά δραματικής παρακμής

προς το τέλος της βασιλείας του Ασουρμπανιπάλ.

Στην Αίγυπτο, ο φαραώ ΨαμμήτιχοςΑ’, κατόρθωσε να απ αλλάξει τη χώρα τουΝείλου από την ασσυριακή επ ικυριαρχίακαι να επεκτείνει την επ ιρροή του στο μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Μεσογείου. Ο Ψαμμήτιχος, όμως, επ έλεξε να

συμμαχήσει με την εξασθενημένη Ασσυρία ώστε να σταματήσει εν τη γενέσει τηςτη βαβυλωνιακή εξάπλωση που ηγείτο οβασιλιάς Ναβοπολάσσαρ. Ωστόσο, το 612π.Χ., οι Βαβυλώνιοι και οι σύμμαχοί τουςάλωσαν τη Νινευή, π ετυχαίνοντας το καθοριστικό πλήγμα στην ετοιμόρροπ ηΑσσυριακή Αυτοκρατορία.

Το 609 π.Χ., ο διάδοχος του Ψαμμήτι-χου Νεχώ Β', οδήγησε τον αιγυπ τιακόστρατό στα βόρεια ώστε να ισχυροπ οιήσει την π αρουσία της Αιγύπ του στην Παλαιστίνη και στη Συρία μπροστά στον κίν

δυνο της επέλασης του Ναβοπολάσσαρ.Στη Χαναάν, ο Ιωσίας κατόρθωσε να ανακτήσει ένα μεγάλο μέρος των εδαφώνπου είχε χάσει ο Εζεκίας και να αυξήσεισε σημαντικό βαθμό την οικονομική καιπ ολιτική ισχύ του Ιούδα. Ενδεχομένως οιουδαϊκός έλεγχος να είχε επ εκταθεί καιστις περιοχές του κατεστραμμένου βόρειου βασιλείου, γιατί η πορεία του Νεχώανακόπηκε απροσδόκητα στη Μεγιδδώαπό τον ιουδαϊκό στρατό. Εχουν δοθείπολλές εκδοχές σχετικά με το τι ακολούθησε. Τα εβραϊκά κείμενα αναφέρουν μάχη ανάμεσα σε Ιουδαίους και Αιγυπτίουςκαι θάνατο του Ιωσία. Η περίπτωση πουθέλει τον Ιωσία να συμμαχεί με τους Βαβυλώνιους ώστε να αναχαιτίσει τη βοήθεια των Αιγυπ τίων στους Ασσυρίους είναι επίσης πολύ π ιθανή. Ο,τι κι αν συνέβη, ο Ιωσίας θανατώθηκε στα χέρια τωνΑιγυπτίων. Η περίοδος ευημερίας που είχε βιώσει το Βασίλειο του Ιούδα υπό τηνηγεσία του, λάμβανε τέλος.

Το 605 π.Χ., οι Βαβυλώνιοι κατανίκη-σαν τους Αιγυπ τίους στη μάχη της Καρ-

χέμιδας και η επέλαση του νέου βασιλιάΝαβουχοδονόσωρ Β’ προς τον νότο αποκτούσε διαδικαστικό χαρακτήρα. Πράγματι, μέχρι το 603 π.Χ., ο Βαβυλώνιος ηγέτης εισέβαλε στην Παλαιστίνη και κατέστησε υπ οτελή τα π ερισσότερα βασίλεια της π εριοχής. Στην Ιερουσαλήμ, ηδιαφαινόμενη επ ίθεση της Βαβυλώνας,οδήγησε τη φιλοαιγυπτιακή παράταξητου βασιλιά Ιωακείμ, γιου του Ιωσία, ναζητήσει τη βοήθεια του φαραώ Νεχώ. Οιεβραϊκές εκκλήσεις όμως δεν είχαν αποτέλεσμα. Περί το 597 π.Χ., τα βαβυλωνια-

κά στρατεύματα έσφιξαν τον κλοιό γύρωαπό την Ιερουσαλήμ και οι Ιουδαίοι έζη-σαν μαρτυρικές ώρες. Η πάλη λεηλατή-

Εξαγωνικό πήλινο πρίσμα με επ ιγραφές σφηνοειδούς γραφής που εξιστορεί τις πολεμικές επιχειρήσεις του Σεναχερίμπ καθώς και την εκστρατεία εναντίον του Εζεκία.

1 0 4 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



θηκε, μεγάλο μέρος του πληθυσμού αιχμαλωτίστηκε και ο Ναβουχοδονόσωρ επέβαλε βασιλιά της αρεσκείας του, τονΖεδεκία.

Η πίστη του Ζεδεκία στη Βαβυλώνα αποδείχθηκε βραχύβια. Η επάνοδος στοπροσκήνιο της Αιγύπ του υπό την ηγεσίατου φαραώ Ψαμμήτιχου Β’, ώθησε τονΙουδαίο βασιλιά σε ένα μοιραίο στρατηγικό και πολιτικό σφάλμα. Συμμαχώντας μετα γειτονικά χαναανικά και φοινικικά βασίλεια, ο Ζεδεκίας αποφάσισε να προ-σφύγει στη στρατιωτική βοήθεια της Αιγύπτου με σκοπό να απ οτινάξει τον βα-βυλωνιακό ζυγό. Ο Ναβουχοδονόσωρ χώρισε τις δυνάμεις του, απ οστέλλονταςένα τμήμα του στρατού να λεηλατήσει ταπεδινά και το υπόλοιπο εναντίον της Ιερουσαλήμ. Ο βαβυλωνιακός στρατός έσπ ειρε τον όλεθρο στην ιουδαϊκή ύπαιθρο καταλαμβάνοντας τις π όλεις προπύργια της Ιερουσαλήμ, Λαχίς και Αζεκά.

Σειρά είχε η ιουδαϊκή πρωτεύουσα, ηοποία για δεύτερη φορά μέσα σε μια δεκαετία θα βίωνε την οργή του Ναβουχο-δονόσορος. Ο Ζεδεκίας ελευθέρωσετους σκλάβους, σε μια προσπ άθεια να τονώσει το ηθικό των υπερασπιστών, και οιΑιγύπ τιοι κατάφεραν να σπάσουν την π ολιορκία για ένα μικρό διάστημα, αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ενάμισηχρόνο μετά την έναρξη της π ολιορκίας(597 π.Χ.), οι Βαβυλώνιοι κατόρθωσαν να

διεισδύσουν στην Ιερουσαλήμ εκμεταλλευόμενοι ένα άνοιγμα στη βορειοδυτικήπλευρά του τείχους. Οι εξαντλημένοι απότην ασιτία Ιουδαίοι σφαγιάστηκαν, τα παλάτια πυρπ ολήθηκαν και τα π ερίφηματείχη της Ιερουσαλήμ μετατράπ ηκαν σεερείπια. Ο Ζεδεκίας προσπάθησε να απο-δράσει αλλά συνελήφθη και μεταφέρθηκε στη Βαβυλώνα, ενώ η οικογένειά τουεξοντώθηκε. Η καταστροφή ολοκληρώθηκε έναν μήνα αργότερα, όταν η φρουρά του Ναβουχοδονόσορος ισοπέδωσε ολόκληρη την πόλη του Δαβίδ, όπως και

τον ναό του Γιαχβέ, το λίκνο της ιουδαϊκής μονοθεϊστικής παράδοσης. Η βασιλική οικογένεια, όπως και ένα σημαντικόμέρος του πληθυσμού, αιχμαλωτίστηκανκαι μεταφέρθηκαν στο π ολυεθνικό χω-νευτήρι της Βαβυλώνας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΗ αιματηρή άλωση της Ιερουσαλήμ το

586 π.Χ. σηματοδότησε την αποχώρησητων εβραϊκών βασιλείων από το προσκήνιο των διεθνών εξελίξεων. Μεταξύ 9ου

και 6ου αιώνα π.Χ., οι δύο «συγγενικές»μοναρχίες γνώρισαν π εριόδους σημαντικής ανάπτυξης, συμμετέχοντας με αξιώ-

Εργο άγνωστου καλλιτέχνη του 17ου αιώνα που απ εικονίζει τον βασιλιά Εζεκία. Οι

θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις υπέρ της μονοθεϊστικής φατρίας τού χάρισαν πλήθος εγκωμίων στα εβραϊκά βιβλία των Βασιλέων,

παρά το στρατηγικό του λάθος να εναντιωθεί στην Ασσυριακή Αυτοκρατορία.

σεις στο διαρκώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό π εδίο της Εγγύς Ανατολής. Οι δυό-μιση και πλέον αιώνες στρατιωτικών καιπολιτικών αντιπαραθέσεων, δεν οδήγησαν μόνο στη διαδοχική καταστροφή τωνδύο βασιλείων, αλλά είχαν και βαθιές κοινωνικές συνέπειες στον εναπ ομείναντα ιουδαϊκό πληθυσμό.

Σε αντίθεση με τους χαμένουςΙσραηλίτες της Σαμάρειας, που έπεσανθύματα της ασσυριακής τακτικής των απελάσεων και της ανάμιξης των λαών, οιεξόριστοι στη Βαβυλώνα ήταν σε θέση ναδιατηρήσουν την εθνική τους συνείδησηλόγω της χαλαρής διακυβέρνησης που εφάρμοζαν οι Βαβυλώνιοι βασιλείς. Στοδιάστημα της βαβυλωνιακής εξορίας οισυνέπειες αυτές θα προκαλούσαν τον επαναπροσδιορισμό όρων όπως «Ισραήλ,Ισραηλίτες, Ιουδαίοι» . Με την επάνοδοτων εξόριστων από τη Βαβυλώνα το 539π.Χ., οι Ιουδαίοι μπόρεσαν να οικειοπ οιη-θούν πλήρως την ισραηλιτική ταυτότητα,καθώς και να ανασκευάσουν την εβραϊκήιστορία υπό την οπ τική της βασιλικής φατρίας της Ιερουσαλήμ.

Στα βιβλία των «Βασιλέων» και των«Χρονικών» της εβραϊκής Βίβλου, όπουκαι εξιστορείται η περίοδος της διασπα-σμένης μοναρχίας που υπ οτίθεται ότι είχε εγκαθιδρύσει ο Δαβίδ, το βόρειο Βασίλειο του Ισραήλ π αρουσιάζεται ως μιαπηγή αμαρτίας και ανυπ ακοής στη βούληση του ενός Θεού, λόγω της εισχώρησης χαναανικών θρησκευτικών δοξασιών και του αυξανόμενου πλούτου τωνβασιλέων του. Ο Αχαάβ, επί παραδείγμα-τι, θεωρείται από τους πιο μισητούς βασιλείς των εβραϊκών κειμένων, αλλά τα

ασσυριακά αρχεία τον π αρουσιάζουν ωςέναν από τους ισχυρότερους άρχοντεςτης Παλαιστίνης που αντιμετώπ ισε τονΣαλμανασάρ στην ιστορική μάχη τουΚαρκάρ. Αντιθέτως, το Ιούδα περιγράφε-ται ως το βασίλειο που είχε πιο αγνό χαρακτήρα και, καθοδηγούμενο από τη βασιλική δυναστεία του Δαβίδ, προσπαθούσε (όχι πάντα με επιτυχία) να ακολουθήσει τον Μωσαϊκό Νόμο αντιτασσόμενο στις αλλότριες επ ιρροές που απο-μάκρυναν τον εβραϊκό λαό από τηλατρεία του Γιαχβέ. Πρόκειται, λοιπόν,

για μία από τις ιδιαίτερες π εριπτώσειςπου την ιστορία έγραψαν όχι οι νικητές,αλλά οι επ ιζήσαντες. S3

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1. Ορος που χρησιμ οποιείται για να δηλώσει τη γεωγραφική ζώνη η οποία περιλαμ βάνει τ ις εύφορ ες περ ιοχ ές της Εγγύς Ανατολής , από το δέλτα του Νε ίλου μ έχρι την Παλαιστίνη, τη Συρία και τη Μεσοποταμ ία.2 . Κρατ ίδ ια που δήμ ιουργήθηκαν στον χώρο της β όρε ιας Συρίας μ ετά την πτώση της αυτοκρατορίας των Χετταίων.3. Το βόρειο Βασίλειο του Ισραήλ ή ταν γνωστό και ως Βασίλειο του Εφραίμ,

από το όνομα της ισχυρότερης φατρ ίας του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Israel Finkelstein, Neil Asher Silberman: ΒΙΒΛΟΣ-Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ,εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 2003.(2) Brad Ε. Kelly: ANCIENT ISRAEL AT WAR 853-586 BC,Osprey Publishing, 2007.

(3) Richard A. Gabriel: THE MILITARY HISTORY OF ANCIENT ISRAEL,Praeger Publishers, 2003.(4) Φλάβιος Ιώσηπος: ΙΟΥΔΑΪΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, εκδ. Κάκτος,Αθήνα, 1997.(5) J ames Β. P ritchard: ANCIENT NEAR EASTERN TEXTS RELATING TO THE OLD TESTAMENT, Princeton University Press, 1969.(6) Samuel Rocca:

THE FORTIFICATIONS OF ANCIENT ISRAEL AND J UDAH 1200-586 BC, Osprey Publishing, 2010.(7) Eric H. Cline: A HISTORY OF ANCIENT ISRAEL, Recorded Books, 2006.

(8) J onathan M. Golden: ANCIENT CANAAN AND ISRAEL, Abc-Clio, 2004.




ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ A v ö p e o c Δ π ά Π ο ν Π α υ

GOLD PRIZE OF THE 14THMOSCOW INTERNATIONALFILM FESTIVA L

\irm /S b ii

Ελα Να Acic

Ο πόλεμος αποτελεί μιαφονική περιπέτεια ή μήπως έναπαιχνίδι; Στα μάτια ενός νέουμάλλον προβάλλει ως μια ευκαιρίανα ενηλικιωθεί και να ενταχθείστον κόσμο της δράσης. Τηνπρόσκληση αυτή απευθύνει και οΣοβιετικός σκηνοθέτης ΕλεμΚλίμοβ στον ανήλικοπρωταγωνιστή της ιστορίας του.Στην ταινία «Ελα να Δεις», οΚλίμο6 δημιουργεί έναν εφιάλτη,μια δυστοπία για τον μικρόΦλόρυα, ένα επαρχιωτόπουλο που

κάνει τα πάντα προκειμένου ναδρει ένα τουφέκι (απαραίτητηπροϋπόθεση για την ένταξή τουστη σοβιετική Αντίσταση) και ναπολεμήσει τον εχθρό. Ο Φλόρυαπρόκειται να βιώσει όλη τηβαρβαρότητα του πολέμου, χωρίςκαν να προλάβει να ρίξει μίασφαίρα. Θα στρατολογηθεί και θαενταχθεί σε μια ομάδα ανταρτών,ενώ εκεί θα γνωρίσει μια όμορφηκαι μυστηριώδη κοπέλα, αλλά, πρινπρολάβει καν να κατανοήσει τονέο περιβάλλον, θα στοχοποιηθεί

και θα κυνηγηθεί από τουςΓερμανούς ανελέητα. Σε κάθεεπόμενο βήμα του ο Φλόρυαοδεύει πιο κοντά στην ψυχική του

απογύμνωση και κατάρρευση.Μπροστά του εξελίσσεται έναθέατρο παραλόγου με κύριοπρωταγωνιστή τη σαδιστικήβαρβαρότητα που επιδεικνύει οκατακτητής. Και είναι αλήθεια ότιοι Γερμανοί αποδύθηκαν σε ένανανελέητο εξανδραποδισμό τουπληθυσμού στη Λευκορωσία, αλλάκαι φυσικά σε όλες τις χώρες πουκατέκτησαν κατόπιν αντίστασης.

Το γεγονός αυτό στηλιτεύει οΚλίμοβ σε ένα στρατευμένο τουφιλμ που αγαπήθηκε από τουςΣοβιετικούς -όσο βέβαια και απότη σοβιετική προπαγάνδα- καιπροβλήθηκε το 1985, 40 χρόνιαμετά το τέλος του Β' ΠαγκοσμίουΠολέμου (Β' ΠΠ).

Ηταινία «Ελα να Δεις»επιτυγχάνει να αποδώσει κάτι πουαποτελεί τον ευσεβή πόθο όλωντων κινηματογραφιστών. Αυτό δενείναι άλλο από το ναδημιουργήσουν μια αντιπολεμικήταινία χωρίς ελκυστικές σκηνέςδράσης. Στο έργο του Κλίμοβ, ηπροσοχή του σκηνοθέτη

εστιάζεται στην προβολή τηςαγριότητας και στη μεθόδευση. Σεπολλά σημεία του έργου ηαφήγηση είναι αποσπασματική,ενώ μεταξύ των διαφορετικώνσκηνών ο θεατής αφήνεταιμετέωρος να προσπαθεί νακατανοήσει την εξέλιξη τηςιστορίας. Πρόκειται για μιααπόπειρα μεταφοράς προς τονθεατή του συναισθήματος τηςάγνοιας και της αδυναμίας πουνιώθει κάποιος, όταν βρίσκεται ενμέσω μιας σύρραξης. Το

συναίσθημα αποδίδεται απόλυτα.Ο Φλόρυα παρατηρεί ανήμποροςφρικιαστικές σκηνές θανάτου ναεξελίσσονται. Από την άλλη, η

λογική των Γερμανών είναιισοπεδωτική και κυνική.Σκοτώνουν, βιάζουν, λεηλατούνκαι επιδίδονται σε σαδιστικέςαγριότητες μέσα σε έναπεριβάλλον παρακμιακής μέθης.Και εδώ εντοπίζεται η διαφορά τηςσυγκεκριμένης ταινίας σε σχέσημε την κοινοτοπία πουπαρουσιάζεται στον διεθνήκινηματογράφο (και ιδιαίτερα στοαγγλοσαξονικό): τα γερμανικάστρατεύματα πάνταπαρουσιάζονται σε άλλες ταινίες

να διαθέτουν σιδηρά πειθαρχία,κυνισμό και αγριότητα, αλλά μέσαστο πλαίσιο ενός πειθαρχημένουκαι ελεγχόμενου περιβάλλοντος.

Στο «Ελα να Δεις», το φονικόσύνταγμα μοιάζει περισσότερο μεέναν παρακμιακό θίασο μέθυσωνκαι υπανθρώπων, ο οποίοςεπιδίδεται σε κανιβαλισμούς (ίσωςμερικά φευγαλέα πλάνα νααφήνουν να εννοηθεί ότι καιανάμεσα στους Γερμανούςυπήρξαν αυτοί που δενσυμφωνούσαν με ό,τι συνέβαινε).Απέναντι στον εχθρό ο γηγενήςπληθυσμός στέκει ανίκανος νααντιδράσει, ενώ προσπαθεί μόνονα καλοπιάσει τον κατακτητή.

Χαρακτηριστική είναι η σκηνή κατάτην οποία, πριν το ξέσπασμα τηςβίας σε ένα χωριό, ένας Γερμανόςυπαξιωματικός κάθεται με ύφος




*

επιδεικτικής ευγένειας και άνεσηςμέσα σε μια αγροικία και φιλεύεταιαπό τους συγκεντρωμένουςχωρικούς, ενώ οι στρατιώτεςαναζητούν στα σπίτια αντάρτες καιΕβραίους. Αργότερα θα δώσειεντολή για τις εκτελέσεις τωναμάχων.

Απέναντι στους Γερμανούςκατακτητές μόνο οι αντιστασιακές

δυνάμεις φαίνονται να διαθέτουντο σθένος να αντιπαρατεθούν. Τομήνυμα σε αυτό το σημείο τηςταινίας είναι ξεκάθαρο: οσυλλογικός αγώνας υπό τηνκαθοδήγηση της κεντρικήςδιοίκησης αποτελεί την απάντησηαπέναντι στον Ναζισμό. Σαφώς τομήνυμα αυτό είναιπροπαγανδιστικό και μπορεί νακαταστεί αντιληπτό μέσα στοχρονικό πλαίσιο προβολής τηςταινίας στη Σοβιετική Ενωση τηςδεκαετίας του 1980. Ωστόσο,

μπορεί κάποιος να κατηγορήσειτον Κλίμοβ για υπερβολικήσκληρότητα στον τρόποαπεικόνισης των εχθρικώνδυνάμεων, προκειμένου με αυτόντον τρόπο να διδάξει το πρότυποτης ηρωικής σοβιετικήςαντίστασης; Η απάντηση είναιμάλλον αρνητική. Η ταινίακινηματογραφήθηκε σε μια χώραπου υπέστη τεράστιες απώλειες

λόγω της επ ίθεσης των Γερμανώντον Ιούνιο του 1941 και μάλιστα ηπαραγωγή του έργουπραγματοποιήθηκε απόανθρώπους που βίωσαν εκ τουσύνεγγυς τα γεγονότα (ο Κλίμοβγεννήθηκε το 1933). Ηαπεικόνισητων δραματικών γεγονότων στοκινηματογραφικό πανί αποτελείμια άμεση μεταφορά εικόνων και

ιστοριών που έχουν μετατραπεί σεσχεδόν βιωματικές μνήμες στησοβιετική κουλτούρα. Η καύσηζωντανών ανθρώπων, οι ομαδικοίβιασμοί και οι δολοφονίες, οιεκτελέσεις και ο σαδιστικόςτρόπος προβολής τους προςπαραδειγματισμό, δεν αποτελούνξένα γεγονότα για χώρες πουβίωσαν στο έδαφος τους τηγερμανική κατοχή. Μάλλον, όμως,για πρώτη φορά σε μια ταινίαεπιτυγχάνεται η τόσο άμεση καιδίχως προσπάθεια

κινηματογραφικού εντυπωσιασμούπροβολή των γεγονότων αυτών. Ωςεκ τούτου, η θέαση της ταινίαςδεν είναι εύκολη.

Πολλοί παρομοίασαν τοσυγκεκριμένο κινηματογραφικόέργο με ταινίες όπως το«Αποκάλυψη Τώρα!» ή «Η Διάσωσητου Στρατιώτη Ράιαν» (ταινία στηνοποία, μάλιστα, διαπιστώνουμε καιμια ενδιαφέρουσα δημιουργική

αντιγραφή σκηνών και τεχνικώναπό το «Ελα να Δεις», όπως γιαπαράδειγμα αυτή κατά την οποίαοι πρωταγωνιστές κρύβονται πίσωαπό μια αγελάδα κατά τη διάρκειαμιας μάχης) λόγω του λυρισμούτης πρώτης και της σκληρότηταςστην απεικόνιση των μαχών τηςδεύτερης. Ωστόσο, οι συγκρίσειςμάλλον είναι ατυχείς και αν μπορεί

να λεχθεί κάτι και για τις τρειςαυτές ταινίες είναι ότι η καθεμίαπροσπαθεί να παρουσιάσει κάτιαληθινό με τον δικό της τρόπο.

Η ταινία είναι ωμή αλλάκαλλιτεχνικά επιμελημένη. Οιηθοποιοί της (μικροί σε ηλικία)απέδωσαν τους ρόλους τους μεαυτήν την ερασιτεχνικήαμεσότητα που μπορεί καιπροσφέρει ρεαλιστικότητα στοφιλμ. Και πράγματι, οι σκηνές τωνγυρισμάτων ήταν ιδιαίτερασκληρές και επίπονες, ενώ σε

πολλά σημεία είναι φανερό ότιχρησιμοποιούνται πραγματικάπυρά για την αναπαράσταση τωνμαχών. Ο τρόποςκινηματογράφησης του Κλίμοφστην ταινία θυμίζει ταινίες του

Ταρκόφσκι και ιδιαίτερα τον«Καθρέπτη».

Ως προς την κατάληξη τηςταινίας, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο.Οι Σοβιετικοί θα εκδικηθούν γι’αυτό που βίωσαν. Η εκδίκησή τουςθα είναι σκληρή αλλά δίκαιη.Βέβαια, σε αυτό το σημείο αξίζει

να λεχθεί ακόμα μία αλήθεια. ΟΝίτσε στο βιβλίο του «Η Ιστορίατης Τραγωδίας» υποστηρίζει ότιπίσω από την απολλώνια μορφή(ηθική, πνευματική και φυσική) τουανθρώπου βρίσκονται ταδιονυσιακά πάθη που ανά πάσαστιγμή μπορούν να εκδηλωθούν.Ποιος θα περίμενε, λοιπόν, ότι οιμορφωμένοι και πνευματικάκαλλιεργημένοι Γερμανοί πουπαρέδωσαν αριστουργηματικάέργα σε όλα τα πεδία τηςανθρώπινης καλλιτεχνικής και

επιστημονικής δραστηριότητας, θαέμεναν γνωστοί στη σύγχρονηΙστορία για τη σκληρότητα της

συμπεριφοράς τους απέναντιστους συνανθρώπους τους;Παρομοίως, λοιπόν, και οιΣοβιετικοί που δεινοπάθησαν απότη ναζιστική επίθεση, ότανβρέθηκαν ως επιτιθέμενοι στηνκαταρρέουσα Γερμανία το 1945,φαίνεται ότι δεν συμπεριφέρθηκανμε τον αξιοπρεπή τρόπο πουπροβάλλεται στο έργο. Μάλιστα, το

2008 για πρώτη φορά οι Γερμανοίαναφέρθηκαν καλλιτεχνικά μέσωμιας μεγάλης κινηματογραφικήςπαραγωγής σε ένα γεγονός πουαποτελούσε θέμα ταμπού τωνδιεθνών σχέσεων και δεν ήτανάλλο από τις θηριωδίες τωνΣυμμάχων κατά τουαιχμαλωτισμένου γερμανικούπληθυσμού προς τα τέλη του Β'ΠΠ. Με το γερμανικό φιλμ«Anonyma - Eine Frau in Berlin»παρουσιάζεται η αποτρόπαιαπρακτική των ομαδικών βιασμών

στον γυναικείο γερμανικόπληθυσμό. Με άλλα λόγια, ηβαρβαρότητα δεν αποτελείαποκλειστικό προνόμιοορισμένων μόνο.

Τέλος αξίζει να αναφερθεί ότιπρωτοστάτης των άνανδρωνεπιθέσεων στον άμαχο πληθυσμότης Σοβιετικής Ενωσης καιιδιαίτερα της Λευκορωσίας υπήρξεο διαβόητος αξιωματικός των SS(καταδικασμένος μάλιστα στοπαρελθόν ως παιδεραστής) ΟσκαρΠάουλ Ντιρλεβάνγκερ. Οι

ενέργειες με τις οποίεςεπιβαλλόταν σε ολόκληρα χωριάήταν απλά αποτρόπαιες καιαποτυπώνονται με λεπτομέρειαιστορικής ακρίβειας στο παρόνφιλμ.

Γιατί αξίζει να δεις την ταινία:• Για να νιώσεις τη φρίκη πουβιώνει ο άμαχος πληθυσμός στονπόλεμο.• Για τον τρόπο που παίζουν οιδύο μικροί πρωταγωνιστές.• Γιατί είναι από τις λίγες φορές

που ο εχθρός παρουσιάζεται ναπληρώνει το τίμημα τωνπράξεών του.

ΕΠα Να Asic

Τίτλος: Come and See - Idi i smotriΕταιρία παραγωγής: Mosfilm-BelarusfilmΠαραγωγός: Βίκτορ ΠέτροβΣκηνοθεσία: Ελεμ Γκερμάνοβιτς ΚλίμοφΣενάριο: Αλες Αντάμοβιτς, Ελεμ ΚλίμοφΜουσική: Ολεγκ ΓιατσένκοΕ τος:1985Πρωταγωνιστές: Αλεξέι Κραβτσένκο, Ολγα Μιρόνοβα, κ.ά.Διάρκεια: 142 λεπτά

Βραβεία: Χρυσό Βραβείο στο Διεθνές ΦεστιβάλΚινηματογράφου Μόσχας

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A 1 1 0 7



ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ A ü b E o v O p o c Ν . A v e o i ü c

M o d e l S v i t 1 / 7 2 ( 7 2 0 0 1 )

Η καλλιτεχνική απεικόνιση του κουτιού του Su-7BM.

SU-7BMΠρόσφατα κυκλοφόρησε τοκιτ του Su-7BM Fitter. Παρότι τοσυγκεκριμένο αεροσκάφοςαπ οτελεί ένα από ταδημοφιλέστερα της περιόδου τουΨυχρού Πολέμου, με συμμετοχήσε πολλές συρράξεις κυρίως στηνασιατική και στην αφρικανικήήπειρο, δεν έχει τύχει ανάλογηςπροσοχής από τις εταιρίεςπαραγωγής πλαστικών μοντέλων. Την αυλαία αυτής της νέαςπροσπ άθειας, της πρώτης μετάαπό δύο και πλέον δεκαετίες,ανοίγει η ουκρανική Model Svit, μεένα εντελώς νέο 72άρι Su-7, τοοποίο δεν έχει καμία σχέση με τιςπροηγούμενες κυκλοφορίες τουτύπου, όπως συνηθίζεται απόπολλές εταιρίες της ανατολικήςΕυρώπης.

Το κιτ περιλαμβάνει εννέαπλαίσια, εκ των οποίων τα οκτώείναι γκρι χρώματος και το ένατοδιαφανές, ενώ ο συνολικόςαριθμός των κομματιών ανέρχεταισε 130 περίπου. Στα διαφανή μέρηπεριλαμβάνεται το (δυστυχώς)ενιαίο συγκρότημα καλύπτρας-αλεξήνεμου, το σκοπευτικό και οιπροβολείς τροχοδρόμησης καιαπό/προσγείωσης. Το μοντέλοχαρακτηρίζεται απόλεπτοκαμωμένη εγχάρακτηγράμμωση στα περισσότερασημεία του, με εξαίρεσηελάχιστες απροσεξίες στηνάτρακτο και στις π τέρυγες.

Ο απλός και κατανοητός

οδηγός συναρμολόγησηςπροτείνει η κατασκευή τουμοντέλου να αρχίσει από το

εντυπ ωσιακό μπροστινόσυγκρότημα, στο οποίοπεριλαμβάνεται το ιδιαίτερααληθοφανές εσωτερικό τουαεραγωγού, η φωλεά, το ριναίοσκέλος, ο τροχός του συστήματοςπροσγείωσης και ο θάλαμος τουχειριστή.

Στον εξαιρετικό χώρο τουθαλάμου χειριστή ξεχωρίζουν οικλασικές ανάγλυφες πλαϊνέςκονσόλες σοβιετικού τύπου, οιοποίες φθάνουν σχεδόν μέχρι τούψος της καλύπτρας, το αποδεκτόεκτινασσόμενο κάθισμα πουαπ οτελείται από τέσσερα μέρη, ταποδωστήρια, το χειριστήριο, τοσκιάδιο και ο πίνακας οργάνων. Τοκάθισμα δεν διαθέτει ζώνες, τοσχήμα του προσκέφαλου δεν είναιτο π ραγματικό, ενώ ο πίνακαςοργάνων αναπ αρίσταται μεχαλκομανία. Η σχηματιζόμενηφωλεά στο κάτω μέρος τουσυγκροτήματος είναι βαθιά καιδιαθέτει ικανοποιητική ανάγλυφηεσωτερική λεπτομέρεια. Αν και ηπροσεκτική απόδοση του ενιαίουριναίου σκέλους-τροχού κρίνεταιπολύ καλή, θα ήταν προτιμότερονα αποτελείται από δύο ξεχωριστάκομμάτια, καθιστώντας έτσιευκολότερο το βάψιμο καιενισχύοντας την αληθοφάνεια τηςπεριοχής.

Ο θάλαμος εξαγωγήςκαυσαερίων του κινητήρα είναιπολύ λιτός αλλά διαθέτει πλήρεςβάθος, το οποίο καταλήγει στο

συγκρότημα στροβίλου/στεφάνηςμετάκαυσης. Στα ίδια επίπεδακινείται και το ακροφύσιο του

κινητήρα, το οποίο, αν και δενείναι ιδιαίτερα ορατό, δεν είναιαρκετά προσεγμένο. Το ίδιοσυμβαίνει και με το χείλος τουρύγχους του αεραγωγού, τοοποίο, ενώ δίνεται ξεχωριστά γιανα αναπαραστήσει τη λεπ τομέρειαπου το διακρίνει, θα χρειαστείεπιπλέον τρίψιμο για την πειστικήτου απόδοση. Με τησυναρμολόγηση των παραπάνωτμημάτων ολοκληρώνεται ηάτρακτος του μοντέλου. Οιδιάφοροι σωλήνες λήψηςστοιχείων αέρος είναι ιδιαίτεραλεπτοί και αληθοφανείς.

Οι πτέρυγες απ οτελούνταιαπό δύο τμήματα η καθεμία, τοάνω και το κάτω, ενώ οενδιάμεσος χώρος στην περιοχήτου συστήματος προσγείωσηςπλαισιώνεται από μικρά κομμάτιαπλαστικού, τα οποία απομονώνουντα κενά δημιουργώντας με αυτόντον τρόπο τις βαθιές και μέτριαςεσωτερικής ανάγλυφηςλεπτομέρειας φωλεές του κυρίωςσυστήματος προσγείωσης. Το ίδιοσυμβαίνει και με το εσωτερικότων θυρίδων του, οι οποίες

επίσης διαθέτουν στοιχειώδηανάγλυφη λεπτομέρεια. Τα σκέλητου κυρίως συστήματος

προσγείωσης είναι καλοφτιαγμένακαι υποστηρίζονται απόεξαιρετικά λεπτούςσυμπ ληρωματικούς μηχανισμούς,ενώ στους τροχούςαναπαριστώνται ικανοποιητικά οιζάντες και μέρος τουαντιολισθητικού συγκροτήματοςτους.

Τα πηδάλια ανόδου-καθόδουπαρέχονται ξεχωριστά και, λόγωτου κυλινδρικού άξονα πουδιαθέτουν για τη στήριξή τουςστην άτρακτο, είναι δυνατόν νατοπ οθετηθούν εύκολα σε θέσητης προτίμησής μας. Το κάθετο

σταθερό απ οτελείται από δύομέρη, ενώ πρέπει να τονίσουμεπως -αντίθετα με ό,τι λανθασμένασυμβαίνει συνήθως με πολλέςάλλες εταιρίες- η Model Svit ήτανπολύ π ροσεκτική στοσυγκεκριμένο σημείο,αποδίδοντας σωστά τιςδιαφορετικές θυρίδες πρόσβασηςσε κάθε πλευρά. Τα εξωτερικάφορτία συνθέτουν οι τρειςεξωτερικές δεξαμενές καυσίμουκαι μια πυρηνική βόμβα, μάλλοντων 5 ΜΤ.

Η ουκρανική εταιρία μαςεξέπληξε θετικά έχονταςσυμπεριλάβει στο κιτ την κλίνημεταφοράς του ατομικού όπλου.Ενα ολόκληρο πλαίσιο το οποίοπεριλαμβάνει 20 κομμάτια δίνει τηδυνατότητα στον μοντελιστή ναπροσδώσει στο ολοκληρωμένομοντέλο την εικόνα διοράματος.Πρόκειται για μια πρωτότυπη ιδέα,η οποία ευχόμαστε να βρειμιμητές.

Το συγκρότημα αλεξήνεμου-καλύπτρας είναι λεπτό και

διαυγές. Το φύλλο χαλκομανιώνείναι σχετικά μικρό και καλήςποιότητας - εντύπωση μάλιστα

Τοάνω μέρος και οι φράκτες των πτερύγων και τα δύο Τα κομμάτια της κλίνης μεταφοράς του μέρη του καθέτου σταθερού. πυρηνικού όπλου.




*

Το πλαίσιο με τα δύο μέρη της ατράκτου και τα

χαρακτηριστικά πλαϊνά εξογκώματά της.

Τα συγκροτήματα του ρόγχους και του θαλάμου Τα εξωτερικά φορτία και οι αντίστοιχοι φορείς.

μετάκαυσης του κινητήρα με τα παρελκόμενάτους.

Στοιχεία του θαλάμου χειριστή και του

συστήματος προσγείωσης.

Παρελκόμενα του συστήματος προσγείωσης,

των σωλήνων λήψης στοιχείων του αέρα και κάποια άλλα συμπληρωματικά κομμάτια του κιτ.

Το κάτω μέρος των πτερύγων, τα πηδάλια

ανόδου-καθόδου, οι θυρίδες του συστήματος προσγείωσης και στοιχεία του ενδιάμεσου χώρου των φωλεών του κυρίως συστήματος προσγείωσης.

προκαλεί το γεγονός ότι δενφαίνεται κάποιο ίχνος από φιλμ.Το κιτ περιλαμβάνει ικανοποιητικόαριθμό π ροειδοποιητικών, για ταοποία υπάρχει ειδική σελίδα όπουπεριγράφονται με ακρίβεια τασημεία τοπ οθέτησής τους και έξιεπιλογές για αεροσκάφη τριών

διαφορετικών χωρών. Οι τέσσεριςαπό αυτές αφορούν μεταλλικάαεροσκάφη της Τσεχοσλοβακικής,της Πολωνικής και (δύο) τηςπρώην Σοβιετικής Αεροπορίας. Ηπέμπτη επιλογή αφορά ένα

αεροσκαφος της Τσεχοσλοβακικής Αεροπορίας τοοποίο φέρει τρίχρωμη παραλλαγήαποτελούμενη από σκούροπράσινο και γαιώδες για τις άνωκαι ανοικτό γαλάζιο για τις κάτωεπιφάνειες αντίστοιχα. Η έκτη καιτελευταία επιλογή αφορά ένα

ακόμη σοβιετικό Su-7 το οποίοφέρει τετράχρωμη παραλλαγή,παραπλήσια με την τσεχική, μεμόνη διαφορά την προσθήκη τουσοκολατί χρώματος στις άνωεπιφάνειες του αεροσκάφους.Αξίζει να σημειωθεί ότι για τιςπαραπάνω επιλογές παρέχονταιλίγα ή και καθόλου στοιχεία για τοκαθένα από τα π ροτεινόμενααεροσκάφη, ενώ τα έγχρωμαφύλλα του οδηγού βαψίματος καιτοπ οθέτησης χαλκομανιών είναιανεξάρτητα από αυτά του οδηγού

Λεπτομέρειες από τα σκέλη και τους τροχούς, το εμπρόσθιο συγκρότημα της ατράκτου, τις πτέρυγες και τη διαύγεια της καλύπτρας.

συναρμολόγησης, με αποτέλεσμανα μπορούν να αξιοποιηθούνποικιλοτρόπως.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε ηφήμη ότι η παραγωγή του Su-7της Model Svit είναι περιορισμένη,αλλά κάτι τέτοιο δεν έχειεπιβεβαιωθεί. Είναι προτιμότερο,

ωστόσο, όσοι ενδιαφέρονται νααποκτήσουν το κιτ να μηχρονοτριβούν. Παρά τιςαδυναμίες του, το κιτ της ModelSvit είναι το καλύτερο μοντέλοαυτού του τύπ ου στην 1/72 καιμακάρι η νέα αυτή ουκρανικήεταιρία να κυκλοφορήσειπερισσότερες παραλλαγές τουSu-7, όπως το διθέσιο, αλλά καιπερισσότερες εξωτικές επιλογέςστο φύλλο χαλκομανιών της,όπως τα αιγυπ τιακά, τα ινδικά καιτα αλγερινά αεροσκάφη.

Μέρος από τον έγχρωμο οδηγό βαψίματος και το φύλλο χαλκομανιών του κιτ.

To Su-7 Model Svit διατίθεται μέσω διαδικτύου ή από τα καταστήματα που εκτελούν διαδικτυακές παραγγελίες.




ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ Anuiiipnc ΓεΟεών

Στρατηγοί;

Μπέρναρνι Toapflq Παίζει (1Β87-19Β1)0 Βρετανοί: oipainvoc Μπέρναρνι Παίζει

ποΠέμηοε και διακρίθηκε οε δύο navKoouiouc

nofleuouc και ουιιιιετείχε αποφασιστικά αία

θλιβερά νενονότα ίων εΠΠηνικών μονάδων

Μέοικ Avaioünc ιο 1944.

Ο Μπέρναρντ Πάτζετγεννήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου1887 στην Οξφόρδη, γόνος

οικογένειας με παράδοση στηνεκκλησία. Ο πατέρας του ήτανκληρικός και από το 1901 είχεαναλάβει τα καθήκοντα τουεπισκόπου Οξφόρδης, ενώ οπαππούς του από την πλευρά τηςμητέρας του ήταν πρωθιερέαςτου καθεδρικού ναού ΑγίουΠαύλου στο Λονδίνο. Ο Πάτζετφοίτησε στη ΒασιλικήΣτρατιωτική Ακαδημία τουΣάντχερστ, από όπου αποφοίτησεως ανθυπολοχαγός πεζικού το1907. Το ξέσπασμα του Α'

Παγκοσμίου Πολέμου τον Βρήκεμε άδεια στην πατρίδα του απότις Ινδίες, όπου είχε σταλεί απότο 1907 μαζί με το τάγμα του.

Τον Μάιο του 1915, μετέβη ωςυπασπιστής με το ίδιο τάγμα στοΔυτικό Μέτωπο. Υστερα από έξιμήνες αποσπάστηκε στοεπ ιτελείο της 14ης ΕλαφρόςΜεραρχίας και, όταν προήχθη σελοχαγό, μετατέθηκε αρχικά στοεπ ιτελείο της 62ας Μεραρχίας καιστη συνέχεια στο επ ιτελείο τηςΒρετανικής Εκστρατευτικής

Δύναμης. Στη διάρκεια τουπολέμου τραυματίστηκε δυοφορές, με αποτέλεσμα να

αποκτήσει μόνιμη αναπηρία στοαριστερό χέρι, το όνομά τουπεριελήφθη τέσσερις φορές σεεύφημες μνείες και τιμήθηκε μετον Πολεμικό Σταυρό και τοΠαράσημο Διακεκριμένων

Υπηρεσιών. Την περίοδο που μεσολάβησε

μεταξύ των δύο παγκόσμιωνπολέμων, ο Πάτζετ μετατέθηκεστις Ινδίες, όπου ανάλαβε τηδιοίκηση της Σχολής Επιτελώνστην Κέτα, και στη συνέχειατοποθετήθηκε σε διάφορεςσχολές και επιτελεία μέχρι τονΝοέμβριο του 1939, οπότε, ωςυποστράτηγος, ανέλαβε τη

διοίκηση της 18ης Μεραρχίας. Τον Απρίλιο του 1940 ο Πάτζετδιατάχθηκε κυριολεκτικά σεχρόνο μηδέν να σπεύσει στηΝορβηγία προκειμένου νααντιμετωπίσει τους Γερμανούςεισβολείς. Ο Πάτζετ έφθασε εκείστις 24 Απριλίου και ανέλαβε τηδιοίκηση των βρετανικών καιγαλλικών τμημάτων. Στις 30Απριλίου, μετά από εντολή απότο Λονδίνο, επιβίβασε τιςδυνάμεις του από δύο νορβηγικάλιμάνια και επέστρεψε στη

Βρετανία, όπου τον υποδέχθηκανως «ήρωα του Τροντχάιμ». Ταυτόχρονα προήχθη σε

αντιστράτηγο και φεροταν ωςένας από τους βασικότερουςυποψηφίους για τη θέση τουαρχηγού του ΑυτοκρατορικούΓενικού Επιτελείου. Ωστόσο, αντίγΓ αυτό τοπ οθετήθηκε διοικητήςτων Δυνάμεων Εσωτερικού τονΔεκέμβριο του 1941.

Από τη θέση αυτή ο Πάτζετ,με τον βαθμό του στρατηγούπλέον (και του σερ από το 1942),κατόρθωσε μέσα σε δύο χρόνιανα οργανώσει την 21η ΒρετανικήΟμάδα Στρατιών, η οποία θασυμμετείχε στην απόβαση τηςΝορμανδίας, και να τηνεκπαιδεύσει στις μεθόδους τουσυγχρόνου πολέμου. Για το έργοτου χαιρετίστηκε ως μία από τιςμεγαλύτερες μορφέςεκπαιδευτών στην ιστορία τηςΒρετανίας. Δυστυχώς, όμως,λόγω σκοπιμοτήτων -και ευνοιών-η διοίκηση της 21ης Ομάδας

Στρατιών ανατέθηκε στονστρατηγό Μοντγκόμερυ, ενώ οΠάτζετ ανέλαβε τον Ιανουάριοτου 1944 καθήκοντααρχιστρατήγου των δυνάμεωνστη Μέση Ανατολή, έχοντας υπότις διαταγές του και τις εκείελληνικές δυνάμεις.

Τη νύκτα της 5ης προς 6ηΑπριλίου 1944, η I Ελληνική Ταξιαρχία, η οποία επρόκειτο νααναχωρήσει την επόμενη νύκταγια το Ιταλικό Μέτωπο, στασίασε.Ο Πάτζετ επισκέφθηκε την

ταξιαρχία το επόμενο πρωί καιζήτησε να δει τον διοικητή της.Αντί αυτού, όμως, παρουσιάστηκε

ένας στρατιώτης ως διοικητήςσυνοδευόμενος από δύοταγματάρχες ως επ ιτελείς του. ΟΠάτζετ έδωσε προθεσμία δύοημερών για αποκατάσταση τηςτάξης. Οταν έληξε η προθεσμία,διέταξε τον αφοπλισμό τηςταξιαρχίας και τον διαχωρισμότων ανδρών της σε νομιμόφρονεςκαι μη. Γενικά φέρθηκε με

εξαιρετική επιδεξιότητα καιδιπλωματικότητα για τηναντιμετώπιση της ανώμαληςκατάστασης που επικρατούσεστις Ελληνικές Ενοπλες Δυνάμειςκαι για την οργάνωση αξιόμαχωνμονάδων. Εξίσου αποτελεσματικήήταν και η απόφασή του ναματαιώσει την προσπάθεια τωνΓάλλων να αυξήσουν και πάλι τηνεπιρροή τους στη Συρία και στονΛίβανο.

Ο Πάτζετ αποστρατεύθηκεμε αίτησή του τον Οκτώβριο του

1946. Εκτοτε και μέχρι τονΣεπτέμβριο του 1955 ήτανεπίτιμος διοικητής του ΕλαφρούΠεζικού Κομητειών Οξφόρδης καιΜπάκινγχαμ, στο οποίο είχευπηρετήσει ο ένας από τους δύογιους του, που τραυματίστηκεστη μάχη του Ράιχσβαλντκαιαπεβίωσε στις 5 Μαρτίου 1945.Από το 1949 μέχρι το 1956διετέλεσε επίσης διευθυντής τουΒασιλικού Νοσοκομείου Τσέλσι.

Το 1956 αποσύρθηκε στοΠήτερσφιλντ του Χάμπσιρ, όπου

και πέθανε αιφνίδια στις 16Φεβρουάριου 1961 σε ηλικία 74




A n w i i o n c L M n s n e z o c

ΠόρισεσιερT o oxupo-ipijilflKflc ί ω ν ν ό ι ι ω ν α κ τ ώ ν m e Α γ γ λ ί α ςTo κάοιρο ίου Πόριοεοτερ βρίσκεται οιο βόρειο άκρο ίου κόλπου ίουΠόριομουθ. Υπήρξε για αιώνες φύλακας αυιού ίου σημαντικού νια το

θαλάσσιο εμπόριο κόμβου και την επικοινωνία της Αννλίας με τις βόρειες

γαλλικές ακτές. Στη σύγχρονη εποχή σώζεται οε καλή καιάαταοη και αποτελεί

πολύτιμη πηγή πληροφοριών νια τη μεσαιωνική οχυρωματική τέχνη.

ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ

Γενική άποψη του κάστρου από τη θάλασσα.

Ο κόλπος του Πόρτσμουθ αναπτύχθηκε ως εμπορικός σταθμόςκατά τους ρωμαϊκούς χρόνους και είναι πιθανό εκεί να εδραζόταν ημεγαλύτερη 6άση του ρωμαϊκού ναυτικού στη Βρετανία. Για τον λόγοαυτόν οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν ένα οχυρό στη θέση όπου βρίσκεταιτο κάστρο. Μέρος των ρωμαϊκών οχυρώσεων σώζεται έως τη σύγχρονηεποχή επειδή κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους αυτές ενσωματώθηκανστο νέο κάστρο που δημιουργήθηκε.

Είναι άγνωστη η ακριβής χρονολογία κατασκευής του οχυρού,ωστόσο το π ιθανότερο είναι η δημιουργία του να συνδέεται με μιαεντολή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού κατά τα τέλη του 3ου αιώνα

μ.Χ., που είχε ως στόχο την αντιμετώπιση των συχνών επιθέσεωνπειρατών από τις ακτές της Γερμανίας και της Δανίας. Λόγω αυτής τηςμόνιμης απειλής, η κεντρική διοίκηση της αυτοκρατορίας δημιούργησεένα δίκτυο οχυρώσεων κατά μήκος των νότιων ακτών της Βρετανίας. Οοχυρωματικός περίβολος διαθέτει τετράγωνο σχήμα, χαρακτηριστικότων οχυρών και στρατοπέδων των Ρωμαίων.

Παρότι οι ρωμαϊκές δυνάμεις αποχώρησαν από τη Βρετανία κατάτον 5ο αιώνα π.Χ., φαίνεται ότι το οχυρό δεν εγκαταλείφθηκε.Λειτούργησε μάλιστα ως καταφύγιο για τους κατοίκους της π εριοχήςκατά τους ταραγμένους αιώνες που ακολούθησαν την κατάρρευση τηςρωμαϊκής εξουσίας στη Βρετανία. Στις αρχές του 10ου αιώνα, ωστόσο,αναφέρεται ότι το κάστρο του Πόρτσεστερ χρησιμοπ οιείτο από τουςΣάξονες ηγεμόνες της νότιας Αγγλίας για την αντιμετώπιση τωνΒίκινγκς οι οποίοι πραγματοποιούσαν επ ιδρομές στις ακτές. Το κάστρο

αποτελούσε επίσης έδρα της τοπ ικής διοίκησης.Σημαντικές τροποποιήσεις πραγματοποιήθηκαν στην όψη τουκάστρου μετά την εισβολή των Νορμανδών στην Αγγλία κατά τον 11οαιώνα. Η περιοχή του Πόρτσμουθ παραχωρήθηκε ως φέουδο σε έναναπό τους στενούς συμβούλους του Νορμανδού ηγεμόνα και το

Πόρτσεστερ αποτέλεσε έδρααυτού του φεουδάρχη. Για αυτόντον λόγο στο βορειοδυτικότμήμα του τετράγωνουπεριβόλου διαμορφώθηκε μια

Κάτοψη του οχυρού. Διακρίνεται ο τετράγωνος ρωμαϊκός περίβολος και η νορμανδική προσθήκη με έναν ισχυρό πύργο και τη δημιουργία ενός μικρότερου περιβόλου στο βορειοδυτικό τμήμα _

οχυρωμένη κατοικία για τον άρχοντα της περιοχής. Η ακριβής μορφήαυτής της πρώτης νορμανδικής προσθήκης είναι άγνωστη. Τοπιθανότερο, ωστόσο, είναι να αποτελείτο από έναν ξύλινο πύργο, οοποίος διαχωριζόταν από τον υπόλοιπο εσωτερικό περίβολο με έναξύλινο τείχος. Στις αρχές του 12ου αιώνα φαίνεται ότι οι ξύλινεςνορμανδικές προσθήκες αντικαταστάθηκαν από λίθινες και στονεξωτερικό π ερίβολο κατασκευάστηκε μια εκκλησία στην οποίαφιλοξενήθηκε μια κοινότητα μοναχών. Οι μοναχοί, εκτός από τηνεκκλησία κατασκεύασαν και κάποια άλλα κτίρια, από τα οποία δενσώζονται πλέον ίχνη στη σύγχρονη εποχή. Η έδρα της μονής, εξάλλου,

μεταφέρθηκε σε ένα γειτονικό χωριό στα μέσα του 11ου αιώνα, οπότεο έλεγχος του περιβόλου επέστρεψε στον τοπικό άρχοντα. Την ίδια περίπου περίοδο με την αποχώρηση των μοναχών, το

κάστρο πέρασε στον έλεγχο του βασιλιά της Αγγλίας και, σύμφωνα μεκάποιες πηγές, στον π ερίβολό του υπήρχαν κάποια κτίρια πουχρησιμοποιούντο ως καταλύματα του ηγεμόνα και της ακολουθίας του.Επειδή όμως οι λογαριασμοί από τα αρχεία του βασιλικούθησαυροφυλακίου δεν αναφέρουν την καταβολή σημαντικών ποσώνγια τη συντήρηση του κάστρου, πιθανότατα δεν π ραγματοποιήθηκανσε αυτό σημαντικές μεταβολές, αλλά αξιοποιήθηκαν τα κτίσματα πουήδη υπήρχαν.

Κατά τον Εκατονταετή π όλεμο (1337 -1453), το κάστρο τουΠόρτσεστερ χρησιμοπ οιήθηκε ως βάση για τις εισβολές των Αγγλωνστη Γαλλία. Παρόμοια χρήση είχε το και στους επόμενους αιώνες,

αποτελώντας σημαντικό σημείο της παράκτιας άμυνας του Βασιλείουτης Αγγλίας. Στις αρχές του 17ου αιώνα φιλοξενήθηκε εκεί για κάποιοχρονικό διάστημα η βασιλική αυλή της Ε λισάβετ Α', οπ ότεπραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες μετατροπ ές στα κτίρια τουπεριβόλου. Στις οχυρώσεις, ωστόσο, π ραγματοποιηθήκαν μόνο μικρήςκλίμακας επισκευές.

Από τον 17ο αιώνα η χρήση του κάστρου περιορίστηκε, κυρίωςλόγω της δημιουργίας νέων οχυρώσεων στην περιοχή του κόλπου τουΠόρτσμουθ. Ο αμυντικός ρόλος του Πόρτσεστερ εγκαταλείφθηκε καιχρησιμοποιήθηκε ως φυλακή κυρίως για την κράτηση αιχμαλώτωνπολέμου. Η τελευταία περίοδος χρήσης του Πόρτσεστερ ως φυλακήςυπήρξε η αρχή του 19ου αιώνα, οπότε κρατήθηκαν εκεί Γάλλοιαιχμάλωτοι των Ναπ ολεόντειων πολέμων. Στη συνέχεια ο χώροςεγκαταλείφθηκε, χωρίς ωστόσο να υποστούν σημαντική φθορά οι

οχυρώσεις του. Στη σύγχρονη εποχή αποτελεί ένα από τα πιοενδιαφέροντα και καλύτερα σωζόμενα μεσαιωνικά μνημεία τηςΑγγλίας.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A 1 1 1 1



ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ 9 I fiDvvnc Bapoopnc

ΠΟΤΕ ΕΓΙΝΕ Η ΠΡΠΤΗ ΒΥΘΙΣΗ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΥ ΑΠΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ;

Η αεράκατος Lohner L ηροσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στο Αυστρουγγρικό Ναυτικό κατά τον Α’ ΠΠ.

Κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ σημειώθηκαν αρκετές πρωτιέςπου σχετίζονταν με την εμφάνιση του αεροπλάνου στα πεδία τωνμαχών. Η αεράκατος Lohner L-χρησιμοποιήθηκε από το Ναυτικό τηςΑυστροουγγαρίας κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ σε πληθώρααποστολών. Η αεράκατος διέθετε διμελές πλήρωμα (πιλότο και

παρατηρητή), π ροωθείτο από έναν κινητήρα 160 hp και μπορούσενα μεταφέρει έως και 200 kg 6ομ6ών, ένα αξιόλογο φορτίο για τα

δεδομένα της εποχής.Στις 15 Σεπτεμβρίου 1916, δύο αεράκατοι, η L132 με πιλότο τον

Ντιμίτρι Κόντζο6ιτς και παρατηρητή τον Μαξιμίλιαν Σε6έρα και ηL135 με πιλότο τον Βάλτερ Ζελέζνι και παρατηρητή τον Οττοφράιερ φον Κλίμπουργκ, βρίσκονταν σε αναγνωριστική αποστολήστην περιοχή του Κότορ (στο σημερινό Μαυροβούνιο) ότανεντόπισαν το γαλλικό υποβρύχιο «Foucault» Q70 της κλάσης«Brumaire». Το υποβρύχιο είχε καθελκυστεί στις 15 Ιουνίου 1912στο ναυπηγείο Arsenal de Cherbourg στο Χερβούργο.

Οι βόμβες ανάγκασαν το υποβρύχιο να αναδυθεί και τελικά ναβυθιστεί από την L135. Οι 27 επιζώντες διασώθηκαν από ένατορπιλοβόλο. Ηταν το πρώτο υποβρύχιο που βυθίστηκε απόαεροσκάφη στη θάλασσα. Ο πατέρας του Ζελέζνι έγραψε έναγράμμα στον γιο του μετά την επιτυχία του: «Είμαι ιδιαίτεραικανοποιημένος για την επιτυχία σου, ακόμα περισσότερο διότικαμία μάνα δεν θα κλάψει το γιο της αφού διέσωσες όλο τοπλήρωμα». Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 9 Αυγούστου 1916,αεροσκάφη του Αυστρουγγρικού Ναυτικού είχαν βυθίσει τοβρετανικό υποβρύχιο «Β10» της κλάσης «Β» ενώ αυτό βρισκότανστον ναύσταθμο της Βενετίας, πιθανότατα στη φάση μετατροπήςσε περιπολικό σκάφος επιφανείας.

ΤΙ ΗΤΑΝ TO NAHUEL;

To Nahuel («Τίγρης» σε ινδιάνικη διάλεκτο της Παταγονίας στηνΑργεντινή) ήταν το πρώτο άρμα μάχης που αναπτύχθηκε στηΛατινική Αμερική κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ. Η Αργεντινήδιατήρησε ουδέτερη στάση κατά την έναρξη του Β’ ΠΠ, χωρίς νακηρύξει τον πόλεμο στη Γερμανία, σε αντίθεση με άλλες χώρες τηςΛατινικής Αμερικής, όπως η Βραζιλία. Η τελευταία μαζί με τη Χιλήθεωρούντο δυνητικοί αντίπαλοι της Αργεντινής και, καθώςενισχύθηκαν με άρματα μάχης και άλλο οπλισμό από τις ΗΠΑ, λόγωτης στάσης τους, αποφασίστηκε η ανάπτυξη ενός εξελιγμένουεγχώριου άρματος μάχης.

Το 1943 αποφασίστηκε η ανάπτυξη του άρματος Nahuel DL 43,που αποτελούσε ένα τιτάνιο έργο για μια βιομηχανία που διέθετευποτυπώδεις γνώσεις. Επικεφαλής του σχεδίου τέθηκε οαντισυνταγματάρχης Αλφρέντο Μπόισι και το πρωτότυπο

παρουσιάστηκε τον Μάιο του 1944. Για την προώθηση του άρματοςαξιοποιήθηκε ο κινητήρας Lorraine Dietrich 12 Ε.Β, που χρησιμοποιείτοστα μαχητικά Dewoitine D.21C και μεταφορικά FMA Ae Τ.1 τηςδεκαετίας του 1930, αφού πρώτα τροποποιήθηκε στους 500 hp.

Το σκάφος του άρματος αποτελείτο από συγκολλημένες καιηλωμένες επιφάνειες, με μέγιστο πάχος 80 mmστο εμπρόσθιοτμήμα και 25 mmστο δάπεδο. Το πλήρωμα ήταν πενταμελές, με τονοδηγό στην αριστερή πλευρά του σκάφους, τον πολυβολητή τουσκάφους και τα υπόλοιπα τρία μέλη στον χυτό πύργο (αρχηγός,γεμιστής/πυροβολητής και ασυρματιστής). Ο πύργος ήτανεξοπλισμένος με το πυροβόλο Krupp L. Modelo 1909 των 75 mmκαιένα πολυβόλο Madsen των 12,7 mm. Στο σκάφος τοποθετήθηκαντρία πολυβόλα Madsen Model 1926 των 7,65 mm(ένα δεξιά και δύοστο κεντρικό τμήμα). Στην τελική μορφή το άρμα διέθετε βάρος

μάχης 35.000 kg, μπορούσε να επιτύχει μέγιστη ταχύτητα 40 km/h καιείχε εμβέλεια 250 km.

Το 1944 κατασκευάστηκαν δώδεκα τέτοια άρματα, τα οποίατέθηκαν άμεσα σε υπηρεσία. Κατά το αρχικό στάδιοπαρουσιάστηκαν αρκετά προβλήματα, που αντιμετωπίζοντανσταδιακά. Τα άρματα εξόπλισαν μια ίλη, τη λεγόμενη Compani a de

Tanques Medianos του Κέντρου Εκπαίδευσης Escuela de TropasMecanizadas. Η παραμονή του σε υπηρεσία ήταν σύντομη, καθώςαπό το 1947 αποκτήθηκαν 154 Μ4Α4 Sherman και 206 Sherman Fireflyαπό τα αποθέματα του Βρετανικού Στρατού. Το 1948 τα Nahuel

τέθηκαν σε αποθήκευση και αργότερα οδηγήθηκαν στοδιαλυτήριο.

Ο σχεδιαστής Αλφρέντο Μπόισι στον πύργο ενός Nahuel κατά τη διάρκεια της παρέλασης της 9ης Ιουλίου 1944, για τον εορτασμό της εθνικής επετείου.




Avioivioc IlanaöaKoc I ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

Φ ε υ δ ο Π ε γ ε ω ν ά ρ ι ο ι

Η ελληνική απάντηση o t i c ρω μαϊκέΐ Πενεώνεε

Ψευδολεγεωνάριος του στρατού των Πτολεμαίων (εικονογράφηση: Χρήστος Γιαννόπουλος).

ΚίευΟολενεωνάριοι ονομάοιηκαν οι άνδρες ίων

ελληνιστικών βασιλείων που εξοπλίστηκαν και

εκπαιδεύτηκαν ώστε να πολεμούν κατά το ρωμαϊκό

πρότυπο, aiQ απάντηση στην τακτική ευελιξία των

λεγεώνων επί του πεδίου της μάχης.

Από την εποχή του ΜεγάλουΑλεξάνδρου και μέχρι την υποταγήτης Ελλάδας στους Ρωμαίους, οιελληνικοί και ελληνιστικοί στρατοίμάχονταν κατά το μακεδονικόπρότυπο. Ωστόσο, σύντομα έγινεφανερό ότι, ελλείψει ενόςστρατηγού της κλάσης τουΜακεδόνα βασιλιά, αυτό τοπρότυπο μάχης δεν εφαρμοζόταν

τόσο αποτελεσματικά. Για τηνεπικράτηση στο πεδίο της μάχης, οιδιάδοχοι του Αλεξάνδρου -μεελάχιστες εξαιρέσεις-στηρίζοντανπλέον στην ισχύ της φάλαγγας τωνσαρισσοφόρων τους και όχι στηστενή συνεργασία των διαφόρωνσωμάτων του στρατού μεταξύτους, ή στην κρούση του ιππικού,όπως παλαιότερα.

Ηπρώτη επαφή των Ελλήνωνμε την πολεμική μηχανή τωνΡωμαίων είχε τραγικάαποτελέσματα. Ηδυσκαμψία της

φάλαγγας σε σχετικά δύσβαταεδάφη, σε συνδυασμό με τιςπεριορισμένες ικανότητες τωνΕλλήνων στρατηγών της εποχής,οδήγησαν σε καταστροφικές ήττες(Κυνός Κεφαλές, Πύδνα, ΜαγνησίαΜικράς Ασίας). Ο στρατός τουΒασιλείου της Μακεδονίας δενπρόλαβε να αναδιοργανωθείπροκειμένου να αποκρούσει τη νέααπειλή, οι δε στρατοί των κρατιδίωνκαι συμπολιτειών της κεντρικής καινότιας Ελλάδας δεν είχαν τηνοικονομική δυνατότητα και τη

διορατικότητα ώστε νααναζητήσουν νέους τρόπουςαντιμετώπισης των Ρωμαίων.

Αντίθετα, τα ελληνιστικάβασίλεια της Ανατολής, αυτό τωνΣελευκιδών και των Πτολεμαίων-και αργότερα και του Μιθριδάτητου Πόντου- διέθεταν ακόμαικανές δυνάμεις ώστε ναδοκιμάσουν να εξοπλίσουν και ναεκπαιδεύσουν αριθμό τωνστρατιωτών τους κατά τα ρωμαϊκάπρότυπα. Οι άνδρες αυτοί έμειναν

γνωστοί ως «ψευδολεγεωνάριοι».Πρώτος συγκρότησε σώμαΕλλήνων λεγεωνάριων οΣελευκίδης βασιλιάς Αντίοχος Δ’Επιφανής, επηρεασμένος από τηνήττα του πατέρα του Αντιόχου Γ'του Μεγάλου στη μάχη τηςΜαγνησίας το 190 π.Χ. κατά τηνοποία ο στρατός του, διπλάσιος σεαριθμό, διαλύθηκε από τουςΡωμαίους, αλλά και από την ομηρίατου στη Ρώμη, όπου γνώρισε τηστρατιωτική ισχύ της πόλης απόκοντά.

Ηπρώτη επίσημη μαρτυρία γιατην ύπαρξη τωνψευδολεγεωνάριων συναντάταιστον Πολύβιο, στην περιγραφή τουγια τη μεγάλη παρέλαση στηΔάφνη, στρατιωτικό προάστιο τηςΑντιόχειας, το 166 π.Χ. Οι άνδρεςαυτοί ανήκαν στο επ ίλεκτο σώματων Αργυράσπιδων. Ηταν συνολικά5.000, εξοπλισμένοι μεαλυσιδωτούς θώρακες, ασπίδεςτύπου θυρεού, βαρύ ακόντιο καισπαθί ρωμαϊκού τύπου. Οι μονάδεςτων λεγεωνάριων ήταν

οργανωμένες σε λόχους των 60ανδρών. Δύο λόχοι σχημάτιζαν τηνκατώτερη τακτική μονάδα, τη

διλοχία. Δέκα λόχοι σχημάτιζαν μιαφαλαγγαρχία, ισοδύναμη με μιαρωμαϊκή λεγεώνα. Οι Σελευκίδεςλεγεωνάριοι πολέμησαν για πρώτηφορά κατά των Μακκαβαίων στημάχη του Μπεθ Ζακάρια, το 162π.Χ.

Σύντομα, το παράδειγμα τουΑντιόχου ακολούθησαν και οιΠτολεμαίοι, το 163 π.Χ, Οι

λεγεωνάριοι των Σελευκιδών καιτων Πτολεμαίων δεν φαίνεται ναπολέμησαν μεταξύ τους.Χρησιμοποιήθηκαν όμως στουςατελείωτους εμφυλίους πολέμουςκαι στις εξεγέρσεις πουσυγκλόνισαν τα δύο ελληνιστικάβασίλεια οδηγώντας τα τελικά στηνπτώση.

Το τρίτο ελληνιστικό βασίλειοπου χρησιμοποίησε στρατεύματαεξοπλισμένα και εκπαιδευμένακατά το ρωμαϊκό πρότυπο ήταν τοΒασίλειο του Πόντου, του

περίφημου βασιλιά Μιθριδάτη ΣΤ’του Ευπάτορα και του γιου τουΦαρνάκη. Τα στρατεύματα τουΜιθριδάτη ήταν οργανωμένα,αρχικά, κατά το μακεδονικόπρότυπο. Οι ήττες τους όμως απότον Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα, στηνΕλλάδα, υποχρέωσαν τονΜιθριδάτη να αναδιοργανώσει τονστρατό του, εξοπλίζοντας το ήμισυτων σαρισσοφόρων του ωςλεγεωνάριους.

Ωστόσο, ο αριθμός τους ήτανπολύ περιορισμένος για να

αλλάξουν την πορεία του Γ’Μιθριδατικού Πολέμου (75-63 π.Χ.),στον οποίο φαίνεται ότι

χρησιμοποιήθηκαν για πρώτηφορά, αν και πηγές αναφέρουν ότιη αναδιοργάνωση έλαβε χώρα το 86π.Χ. από τον Ρωμαίο αντίπαλο τουΣύλλα, τον Σερτόριο, ο οποίος είχεκαταφύγει στην αυλή τουΜιθριδάτη. Ρωμαίοι ιστορικοί,σαφώς υπερβάλλοντας, αναφέρουνότι ο Μιθριδάτης είχε εξοπλίσει120.000 άνδρες ως λεγωνάριους.

Φυσικά κάτι τέτοιο δεν ισχύει,αφού ο Μιθριδάτης ποτέ δενπαρέταξε τόσο βαρύ πεζικό. Στηνκαλύτερη περίπτωση, οιψευδολεγεωνάριοι του βασιλιά τουΠόντου δεν πρέπει να υπερέβαιναντους 8.000 άνδρες, οργανωμένουςσε δύο «μακεδονικές μεραρχίες«,με δύο τάξεις των 2.048 ανδρών ηκαθεμία. Ο γιος του Μιθριδάτη, οΦαρνάκης, φαίνεται να εξόπλισε τοσύνολο των βαριά οπλισμένωνπεζών ως λεγεωνάριους, αλλά οαριθμός τους δεν μπορεί να

ξεπερνούσε τους 20.000 άνδρες,στην καλύτερη των περιπτώσεων.Παρόμοια τμήματα, σύμφωνα

με αρχαίες πηγές, συγκρότησαν καιοι Νουμίδες βασιλείς. Και πάλιόμως η πληροφορία αυτή δενισχύει. Οι Νουμίδες, όπωςαργότερα και κάποιοι Γερμανοίηγεμόνες, κατά τους τελευταίουςαιώνες π.Χ. και στους πρώτους μ.Χ.συγκρότησαν ρωμαϊκού τύπουτμήματα πεζικού, αντίστοιχα τωνθυρεοφόρων και θωρακιτώνπελταστών των Ελληνιστικών

χρόνων και των Ρωμαίων επίκουρωντων Αυτοκρατορικών χρόνων, καιόχι τμήματα λεγεωνάριων.




ΒΙΒΛΙΑ Ε ι ρ ή ν η Π α ν έ Π ηΜ ΙΝΪΤΑ,νΠΝΟ ί,VΒΛ Α Ιϋϋ

Δ ι ε ύθ υ ν σ η Ο ο ν ά ν ω ο η α -

Τ μ ή ι ι α Μ ε ϋ ε τ ώ ν Α ρ χ η γ ε ί ο υ

Β . Χ ω ρ ο φ υ Π α κ ή ς

ΑΡΑΣΙΣ ΤΗΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ

Κοιά ιην περίοδον 1941-1950Eköooeic Π ε ϋ α ο γ ό ΐΑθήνα 2013, ΣεΠίΰεϋ 322

Με την ευκαιρία τηςσυμπλήρωσης 180 ετών από τηνίδρυση του Σώματος της ΕλληνικήςΧωροφυλακής, στις 20 Μαϊου 1833,οι εκδόσεις Πελασγόςκυκλοφόρησαν την ακριβήανατύπωση του εγχειριδίου πουεκδόθηκε από το Αρχηγείο τηςΒασιλικής Χωροφυλακής το 1962,

εμπλουτισμένο μάλιστα με σπάνιοκαι εξαιρετικά ενδιαφέρονφωτογραφικό υλικό.

Τα χρόνια που ακολούθησαντον αγώνα της Εθνεγερσίαςαποτέλεσαν μια κρίσιμη περίοδογια το νεοσύστατο ελληνικόκράτος, η οποία χαρακτηριζόταναπό έντονες κοινωνικές αντιθέσειςκαι ένα κλίμα αναρχίας, το οποίολάμβανε τη μορφή ενόπλωνσυγκρούσεων που κατασπάρασσαντην εύθραυστη ελληνική κοινωνία,Η τότε κυβέρνηση δεν κατάφερε να

κατευνάσει το κλίμα πουεπικρατούσε, παρά την ισχυρήπροσωπικότητα και τις εξαιρετικέςηγετικές ικανότητες του ΙωάννηΚαποδίστρια. Ηταν φανερό ότι ηΑστυνομία δεν μπορούσε νααντιμετωπίσει από μόνη της τηνκατάσταση, και έτσι ιδρύθηκε τοΣώμα της Χωροφυλακής, με κύριααρμοδιότητά του τη διατήρηση τηςτάξης και την επιβολή τηςπειθαρχίας.

Δ ΡΑ Σ ΙΣ Τ Η Σ Χ Ω ΡΟ Φ Υ Λ Α Κ Η ΣΚ Α Τ Α Τ Η Ν Π Ε Ρ ΙΟ Δ Ο Ν 1941 - 19 50

ΕΚΔΟΙΕ11; ΓΙΕΛΑΟΌΕlaMwrfc Χρ· Γιαννάκιναζ

Στο παρόν εγχειρίδιοεξετάζεται η περίοδος από το 1941έως το 1950, μια από τις πλέονκρίσιμες για την Ελλάδα, με τονΕλληνοϊταλικό πόλεμο και τηγερμανική κατοχή να αφήνουν γιαπάντα τα σημάδια τους στις σελίδες

της ιστορίας της. Το πρώτο μέροςτου βιβλίου παρουσιάζει συνοπτικάτη δράση του Σώματος την περίοδο1941-1945 ανά μήνα, ενώ στησυνέχεια αναφέρονται αναλυτικά οιεπιθέσεις που δέχθηκε ηΧωροφυλακή την εξεταζόμενηπερίοδο και γενικότερα οιενέργειες των «στασιαστώνκομμουνιστών». Τέλος, το τρίτο καιτελευταίο μέρος του εγχειριδίουείναι αφιερωμένο στη δράση της

Υπηρεσίας από τη λήξη του Β’ ΠΠ,την περίοδο του Εμφυλίου και

μέχρι το 1950, και πάλι ανά μήνα. Το βιβλίο δεν αποτελεί, φυσικά,

ένα «ελαφρύ» ανάγνωσμα, αλλάσίγουρα θα ικανοποιήσει τοναναγνώστη που επιθυμεί νααποκτήσει πλήρη εικόνα τηςοργάνωσης και της δράσης τουΣώματος της Χωροφυλακής κατάτην κρίσιμη περίοδο του Β' ΠΠ καιτα χρόνια που τον ακολούθησαν. Ηκεντρική διάθεση του βιβλίουγίνεται από τις εκδόσεις Πελασγός,Χαρ. Τρικούπη 14,10679, Αθήνα,τηλ.: 2103628976,

www.hellasbooks.gr.

K t ü v o i a v i i v o c Α . Β Π ά ο ο η α

01 ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (1936-1940)Eköooeic A oüps i oc I nnocΑ Ο ηνα 2013 , Σε Π ίδε ΐ 484

Ενα από τα πλέονεξειδικευμένα και ενδελεχή έργα

όσον αφορά την εξοπλιστικήπροσπάθεια της χώρας μας κατάτην περίοδο πριν από το ξέσπασματου Β' Παγκοσμίου Πολέμουκυκλοφόρησε πρόσφατα από τιςεκδόσεις Δούρειος Ιππος, πουειδικεύονται σε παρόμοια θέματα.

Πρόκειται για μια εξονυχιστικήπαρουσίαση όλων των εξοπλιστικώνπρογραμμάτων που τέθηκαν σεεφαρμογή από την κυβέρνηση τουΙωάννη Μεταξά και για τους τρειςκλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων. Οαναγνώστης έχει την ευκαιρία να

μελετήσει την προμήθεια κάθεείδους εξοπλισμού, από τον πιο

Ο Ι Ε Ξ Ο Π Λ ΙΣ Μ Ο Ι Τ Η Σ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ1936-1940

■DkMMIKLiMIlKAHS. HUMIMUΤ0Ο 1tWUtf»II.

wem

απλό έως τον πιο σύνθετο:ασυρμάτων, γυλιών, κρανών καιφορητού οπλισμού έως πυροβόλων,οχημάτων, κινητήρων,αεροσκαφών, υποβρυχίων καιαντιτορπιλικών. Σαφώς το έργο τουπολυγραφότατου Κωνσταντίνου

Βλάσση απευθύνεται στονεξειδικευμένο αναγνώστη, ο οποίοςενδιαφέρεται να αποκτήσει μιαπλήρη εικόνα για τον οπλισμό καιτο επίπεδο ετοιμότητας της χώραςμας πριν την ολέθρια αυτήπαγκόσμια σύρραξη.

Μέσα από τα πρακτικά τωνσυνεδριάσεων του ΑνωτάτουΣυμβουλίου Εθνικής Αμυνας τηςπεριόδου 1936-1940αποκαλύπτονται επίσης οιπροσπάθειες ενίσχυσης τηςπαράκτιας άμυνας, η ίδρυση

ναυπηγείων και άλλες κινήσεις στιςοποίες προέβη η κυβέρνηση τηςεποχής. Το βιβλίο διατίθεται από τιςεκδόσεις Δούρειος Ιππος,Πριγκηποννήσων 17, Νέα Ιωνία,τηλ.: 6937937539, e-mail:[email protected].

T h o m a s S . H u l c h i s o a

ΕΝΑΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΥΠΟ

ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ (1912-13)Το αποιινηιιονεύμαια ενόι:Φιλέλληνα εθελοντή από ιηνπολιορκία ίου Μπιζανίου καιτην Ελλάδα ίων Βαλκανικώνπολέμων

ΕκΟόσε ι ι ; EurobooksΑθήνα 2012, Σεϋίβε ι ; 242

Λίγο μετά το ξέσπασμα τουΒαλκανικού Πολέμου, ο ταξίαρχοςτης Εθνοφρουράς του Τενεσύ και

ενεργό στέλεχος του κόμματος τουΘίοντορ Ρούζβελτ, Τόμας Χάτσισον,

συγκινημένος από τονενθουσιασμό κάποιων Ελλήνωνομογενών που συνάντησε στη Νέα Υόρκη, αποφασίζει να τουςσυνοδεύσει στη χώρα μας και ναπροσφέρει και ο ίδιος εθελοντικάτις υπηρεσίες του στον αγώνα

εναντίον της Τουρκίας.Ως ταγματάρχης Πυροβολικού

της Λεγεώνας των Γαριβαλδινών, οΧάτσισον εστάλη με το 15οΣύνταγμα του Ελληνικού Πεζικούστην Ηπειρο, η οποία την εποχήεκείνη ανήκε ακόμη στηνευρωπαϊκή Τουρκία, και πολέμησεμε αυτοθυσία, προσφέρονταςανεκτίμητη βοήθεια χωρίς κανέναπροσωπικό όφελος. Αξίζει, μάλιστα,να σημειωθεί ότι αρνήθηκε ναλάβει οποιαδήποτε οικονομικήαποζημίωση από το ελληνικό

κράτος.Εχοντας γίνει μάρτυρας των

βαρβαροτήτων της τουρκικήςπλευράς εις βάρος των ελληνικώνπληθυσμών και έχοντας περάσειένα μεγάλο διάστημα δίπλα στουςΕλληνες συμπολεμιστές του, οΧάτσισον εκφράζεται μεενθουσιασμό για την ελληνικήανδρεία. Με αφήγηση πουκαθηλώνει και μεταφέρει τοναναγνώστη στα πεδία των μαχώντης εποχής, ο συγγραφέαςπεριγράφει τις περιπέτειές του

καθ’ όλη τη διάρκεια τηςπαραμονής του στη χώρα μας,παρέχοντας πολύτιμεςπληροφορίες για την πολιορκία τουΜπιζανίου και την Ελλάδα του τότε.

Το βιβλίο διατίθεται από τιςεκδόσεις Eurobooks, Ιπποκράτους112,11472, Αθήνα, τηλ.: 2103614736,και από τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική,Λέσβου 14,17237, Δάφνη, τηλ.:2109758090,www.gnomonpublications.gr.

1 1 4 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A

http://www.hellasbooks.gr/





http://www.hellasbooks.gr/



1 Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι ΟH iipuyjicn ική ιστορία 4,90 €

,? UK, χιλιόχρονη«; Αυτοκρατορία«; Μ Η Χ Α Ε Τ ΕTON 2o Τ Ο Μ Ο Τ Η Σ Σ Ε Ι Ρ Α Σ

Υ Ζ Α Ν Τ ΙΟ 4 7 4 - 5 6 5 μ·χ·

Ζ ή ν ω ν α ς , Α ν α σ τ ά σ ι ο ς κ α ι Ι ο υ σ τ ν ο ς Ζ ή ν ω ν α ς (474-491) - Συγκρούσεις με τους Ισαύρους

και πτώση του δυτικού ρω μαϊκού κράτους.

Α ν α σ τ ά σ ιο ς Α ’ (491-518) - Η οικονομική ανόρθω ση της αυτοκρατορίας

Ι ο υ σ τ ν ο ς Α ’ - Η μετάβαση στη Β ασιλεία του Ιουστινιανού

Η ε π ο χ ή τ ο υ Ι ο υ σ τ ιν ια ν ο ύ Α ’ - Σχέσεις με τους γύρω λαούςκαι εσω τερική πολιτικήOt σ χ έ σ ε ις μ ε λ α ο ύ ς τ η ς π ε ρ ι φ έ ρ ε ια ς - Κ αύκασος,

Κ εντρική Α σία, Ερυθρά Θ άλασσα

Θ ρ η σ κ ε α - ε κ κ λ η σ α t Ν ο μ ο θ ε σ α κ α ι κ ο ι ν ω ν α · Ο ι Σ λ ά β ο ι κ α ι ο ι Ά ν τ ε ς · Ο ι Ά Β α ρ ο ι

Τ ο Β υ ζ ά ν τ ιο κ α ι η Π ε ρ σ α τ η ν ε π ο χ ή τ ο υ Ι ο υ σ τ ιν ια ν ο ύ Ο ι π ε ρ σ ι κ ό ς σ τ ρ α τ ό ς · Ο ι σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ις τ ο υ Ι ο υ σ τ ι ν ια ν ο ύ Α ’ μ ε τ ο υ ς Π έ ρ σ ε ς

Η β υ ζ α ν τ ιν ο π ε ρ α ι κ ή σ υ ν θ ή κ η τ ο υ 562

Ο ι π ό λ ε μ ο ι σ τ η Δ ύ σ η κ α ι σ τ α Β α λ κ ά ν ια (Β άνδαλοι, Μ αυρούσιοι, Γότθοικαι Κ ουτρίγουροι)Ο Β α ν δ α λ ικ ό ς π ό λ ε μ ο ς - Η αποκατάσταση της βυζαντινής κυριαρχίας στην Α φρική

Ο ι σ υ γ κ ρ ο ύ σ ε ι ς μ ε τ ο υ ς Μ α υ ρ ο ύ σ ι ο υ ς · Ο Ο σ τ ρ ο γ ο τ θ ι κ ό ς π ό λ ε μ ο ς

Η ε π θ ε σ η τ ω ν Κ ο υ τ ρ ι γ ο ύ ρ ω ν τ ο υ Ζ α Β ε ρ γ ά ν

Στρατιωτική Ιστορία 201 (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria

Documents

Transcript of Στρατιωτική Ιστορία 201 (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria