Στρατιωτική ιστορία τεύχος 191

3 0 % ΕΚΠΤΟΣΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ+2 ΒΙΒΛΙΑ ΔΟΡΟ!

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙ Α Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

« ΐ U I Β U ί ί Ι »

Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΤο παρασκήνιο me ναυπήγησηςτων «Ξύλινων Τειχών»

Ιταλοί αΠεξιπιωτιστέζ αμύνονται ηρωικά στο ΕΠ ΑΠαμειν (1942)

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΝΑΛΑΤΟΥ0 Bavaioc ίου Καραϊσκάκηκαι η ήπα ιων Ελλήνων (1827) |

ΐιj j a m μ j j j j J iJ i i i ) » 1i U M J ü m i M I 5 Λ Δ Λ Α Λ ( I W W I )

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΠΕΡΕΖΟΦΚΑ - Ελληνικός ηρωισμοί οιην Ουκρανία (1919)Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΤΙΡ0Α0 - 0 στρατός ίου Ναπολέοντα δοκιμάζεται από ιον πιο ανίσχυρο υποτελή ίου (1809)Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΟΣΗ ΤΟΝ ΙΑΠΠΝΙΚΟΝ ΣΤΟΥΚΑ - Οι εκπληκτικές επιτυχίες των Aichi 03Α ValΟ ΚΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΑΑΙΟΑΟΓΟΣ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΠΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ (1427 1446)

Άρθρα

M o v iu e c ovnAec

4 ΕΙΔ ΗΣΕΙΣ

104 ΚΙΝΗΜ ΑΤΟΓΡΑΦ Ο Σ

106 ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ

110 Φ ΥΣΙΟ ΓΝΩ Μ ΙΕΣ

111 ΚΑΣΤΡΑ

112 ΤΟ ΓΝΠΡΙΖΑΤΕ;

113 ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

114 Β ΙΒ Λ ΙΑ

Ε Ι Π Φ Υ Λ Λ ΟΙτα λ ο ί α λ εξ ιπ τω τισ τές τη ς 185 Μ ερ α ρ χ ία ς «Folgore» μ ε α ντια ρ μ α τικό πυροβόλο των 4 7 χ λ σ τ . αντιμ ετω π ίζο υν τα βρ ετα ν ικά ά ρ μ α τα στο Ελ Α λα μέιν (δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε τη ν ά δεια τη ς W aterloo 1815/Καλψάκης, w w w .e_kalfakis .gr - co lor p la te is co urtesy o f W aterloo 1815).

10 Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ TOY ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗT o π α ρ α ο κ ή ν ι ο m e v a u n n v n o n c τ ω ν « ϊ ύ ί Ί ι ν ω ν Τ ε ι χ ώ ν »

22 ΜΕΡΑΡΧΙΑ «FOLGORE»Οι Ι τ α λ ο ί α ϋ ε ^ ι π τ ω τ ι α ι έ ί α μ ύ ν ο ν τ α ι η ρ ω ι κ ά ο ι ο Εί ) Δ Π α μ έ ι ν ( 1 9 4 2 )

36 Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΣΥΝΤΑϊΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ (1427-1446)

48 Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΝΑΛΑΤΟΥ (24 ΑπριΠίου 1827)0 θ ά ν α τ ο ί τ ο υ Κ α ρ α ϊ ο κ ά κ ι ι κ α ι π ή τ τ α τ ω ν Ε Α Π ή ν ω ν

62 Η ΛΡΑΣΗ ΤΟΥ ΦΡΙΤΣ ΣΟΥΜΠΕΡΤ ΚΑΙ ΤΗΣ IAGDKOMMANOO SCHOBERT ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ (1941 44)Η δ ί κ π τ ο υ ο τ ο Ε ι δ ι κ ό Δ ι κ α ο τ ή ρ ι ο κ α ι η Ν έ ρ ε ο η

72 Η ΕΙΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΤΙΡΟΛΟ0 Ν α π ο λ έ ω ν κ α ι ο Γ α Π Π ι κ ά ί Σ τ ρ α τ ό α δ ο κ ι μ ά ζ ο ν τ α ι α π ό τ ο ν π ι ο α ν ί σ χ υ ρ ο υ π ο τ ε λ ή t o u c ( 1 8 0 9 )

80 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΠΕΡΕΖΟΦΚΑE f l f l r i v i K o c π ρ ω ι ο ρ ό ι ; ο τ η ν Ο υ κ ρ α ν ί α ( 1 9 1 9 )

90 ΤΑ ΙΑΠΠΝΙΚΑ ΣΤΟΥΚΑ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΝ ΕΙΡΗΝΙΚΟΟι ε κ π λ η κ τ ι κ έ ς ε π ι τ υ χ ί ε τ ; τ ω ν A i c h i D 3 A V a l

102 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΕΡΟΣΦΑΙΡΙΣΗΣ Β ΠΠΜ ε ο ε β α ο ρ ό ο τ ο π α ρ ε λ θ ό ν κ α ι α ν ά π η ο τ η ν Ι ο τ ο ρ ί α

Τ Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η

Ι στ ο ρία ΕΙΔΗΣΕΙΣ Γιάννικ Βαροαμικ, Καιερίνα ΒαρεΠά, ΠονιεΠικ Kdpükqc

Μηνιαίο περιοδικό

ΕκδότηςΒασίλειος Στράτος

ΑρχισυντάκτηςΒασίλης Καμπάνης

Συνεργάτες-ΣύμβουλοιΝικόλαος Κολόμβας, Αντιστράτηγος ε.α.Δημήτρης Γεδεών, Υποστράτηγοί; ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ Βασίλειος Παπαδόπουλος, Συνταγματάρχης (Γβ)ε.α. Κωνσταντίνος Κλάδης, Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ)ε.α. Ηλίας Παπαθανάσης · Ανάργυρος Φαγκρίδας Κατερίνα Βαρελά »Δημήτρης Χριστοδούλου Δημήτριος Μαρκαντωνάτος · Σωτήρης Αράθυμος Ιάκωβος Χονδροματίδης · Γεώργιος Ζουρίδης Λυκούργος Αρεταίος · Ευάγγελος Χαρατσής Σωτήρης Βουρλιώτης · Ιάσων Χανδρινός Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου »Λάμπρος Ψωμάς Δημήτρης Μπελέζος · Ιωάννης Κακαβάς Σταύρος Καρκαλέτσης · Γιάννης Βαρσαμής Γιώργος Κουφογιώργος »Αγγελος Μανσόλας Αθανάσιος Κωνσταντίνου · Γιάννης Παγουλάτος Σταύρος Βαλμάς · Κυριάκος Γρηγορόπουλος

Καλλιτεχνική επιμέλειαΠαρασκευή Ευγενικού Σταύρος Καπλανίδης

Επιμέλεια κειμένωνΧρηστός Ζηκούλης Γιώργος Παπαγεωργίου

ΓραφείαΛέσβου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα

Τηλεφ. Κέντρο: 210 9758090 Fax: 2109737070 Email: [email protected] www.gnomonpublications.gr

ΣυνδρομέςΕσωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 60 Ευρώ

(Εξάμηνη ■ 6 τεύχη): 30 Ευρώ Βιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 Ευρώ Εξωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 100 Ευρώ

(Εξάμηνη - 6 τεύχη): 50 Ευρώ

Επιταγές (Ταχυδρομικές)ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237 Δάφνη Στην επιταγή να αναγράφονται απαραιτήτως ονοματεπώνυμο, πλήρης διεύθυνση, τηλέφωνο και η ένδειξη «Συνδρομή»

Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμοΒασίλειος Στράτος

ΙδιοκτησίαΓνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ

ISSN: 1109-0510 Κωδικός: 3196________ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση ή η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο, άρ&ρων ή τμημάτων άρθρων του περιοδικού, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.Οι εκφραζόμενες στα ενυπόγραφα άρθρα απόψεις, δεν ταυτίζονται κα τ ’ ανάγκη με την άποψη του περιοδικού. Αόγω στενότητας χώρου, το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα περικοπής των επιστολών που στέλνουν οι αναγνώστες εφόσον δεν αλλοιώνεται το νόημά τους.

ΤΟ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΣΗΜΟΥ ΧΑΡΤΜΑΝ ΣΕ ΜΟΥΣΕΙΟ

To JA-111 του διάσημου άσσου Εριχ Χάρτμαν στο Κότμπους.

Ο Εριχ Χ άρτμαν (19 Απριλίου 1922 - 20 Σεπ τεμβρ ίου 1993) υπ ήρξε ο κορυφαίος άσσος όλων τω ν εποχών, κα ταρρίπ τοντας 352 αεροσκάφη σε 1.404 εξό δ ο υ ς και 825 αερομαχίες. Μ ετά το τέλ ο ς του Β ’ ΠΠ π αρέμεινε α ιχμάλω τος στη Σοβ ιετική Ενωση, όπου κα ιπ έρασ ε δέκα χρόνια σε διάφορα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, μέχρ ι τη ν επ ιστροφή του στη Γερμανία το 1955. Το 1956 επ α νήλθε στην υπηρεσία τη ς Α εροπορίας τη ς Δ υτικής Γερμανίας και δ ιε τέλ εσ ε δ ιο ικη τής τη ς Π τέρυγας JG 71, τη ς πρώ της μονάδας τη ς Αεροπορίας που εξοπ λίσ τηκε με αερ ιω θούμενα Canadair Sabre Mk 6. Ο ταν ήτα ν δ ιο ικη τής τη ς JG 71, τα αεροσκάφη έφ ερ α ν τη χαρακτηρισ τική μαύρη τουλίπα από τη δράση του στο Ανατολικό Μέτωπο.

Πρόσφατα, το αεροσκάφος του Χ άρτμαν με τη ν JG 71 μ ε τα φ έρ θ η κ ε στο αεροδρόμιο

Κ ό τμ π ου ς ,κο ν τά στα σύνορα με τη ν Πολωνία. Το έκ θ εμ α βρ ίσκετα ι σε κατάσταση δανεισμού από το μουσείο Museum der Bundeswehr - Flugplatz Berlin - Gatow στο Β ερολίνο. To Sabre JA-111 π αραδόθηκε στην JG 71 το ν φεβρουάρ ιο του 1959 και ήτα ν ένα από τα 225 CL-13B Sabre Mk 6 που εν τά χθ η κα ν σε υπηρεσία. To Mk 6 υπ ήρξε μια από τ ις κα λ ύ τερ ες εκδόσ εις του Sabre, καθώ ς π ροερχόταν από τη ν καναδική γραμμή

παραγωγής και δ ιέ θ ε τ ε το ν κινητήρα Orenda 14 ώσης 3.300 kg και το ν συνήθη οπλισμό τω ν έ ξ ι πολυβόλων τω ν 0,50 in. Στις αρχές του 1960 τα Mk 6 τη ς JG 71 αντικα τασ τάθηκαν από F- 104G. Η είσ οδος του F-104 σε γερμα νική υπηρεσία προκάλεσε έν το ν ες επικρίσεις από το ν Χάρτμαν, που το χαρακτήριζε ως ένα εξα ιρ ετικά επ ικίνδυνο αεροσκάφος. Ο ίδιος θ εω ρούσ ε το Sabre ως τη ν αγαπημένη του σχεδίαση μαχητικού.

ο ΜΕΓΑΑΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ!Εκπτωση ν υ /ο σε ΒιβίΙία-περιοΟικά για αγορέε από ία γραιρεία uac

Ε π ισ κ ε φ θ ε ίτε τα γ ρ α φ ε ία μ α ς (Λ έσ β ο υ 14, π λ η σ ίο ν Μ ε τρ ό Αγ. Ιω άννη , Δ ά φ νη , τη λ . 210 9758090) κα ι α γ ο ρ ά σ τε β ιβλ ία κα ι π ερ ιο δ ικ ά μ ε έκπ τω σ η 5 0 % !

Η π ρ ο σ φ ο ρ ά ισ χύει για αγορές αρχικής αξίας άνω των 25 ευρώ καια φ ο ρ ά ό λ α τα έν τυ π α , π λη ν εκ ε ίν ω ν που β ρ ίσ κ ο ν τα ι ή δ η σε κυ κ λ ο φ ο ρ ία σ τα π ερ ίπ τερ α .

Ώ ρ ες λ ε ιτο υ ρ γ ία ς γραφ είω ν : 9 .0 0 - 16.00 κα&ημερινώ ς, π λην Σ αββάτου και Κ υ ρ ιακής

mailto:[email protected]

http://www.gnomonpublications.gr

Λ'

ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Στα β ήμα τα τω ν ελ ευ θ ερ ω τώ ν τη ς Θ εσ σ αλονίκης βάδισαν ε κ α το ν τά δ ες ε θ ε λ ο ν τέ ς , οι οποίοι ν τυ μ έν ο ι μ ε σ το λές επ οχής, ε ισ ήλθα ν σ την πόλη, όπως ακρ ιβώ ς ε ίχ ε σ υμβεί πριν από 100 χρόνια μ ε τη ν είσ οδο το υ Ε λληνικού Σ τρ α τού . Η αναπαράσταση τη ς α π ελευ θ έρω σ ή ς τη ς ξεκ ίν η σ ε από τη δ υ τική ε ίσ οδο τη ς πόλης και τα τμ ή μ α τα τω ν ευζώ νω ν και τω ν ιππέων α κολούθησ α ν τη ν ίδια ακρ ιβώ ς δ ια δρομή που έκα να ν τα ν ικη φ ό ρα ελ λη ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα , τη ν 26η Ο κτω βρ ίου το υ 1912, α νή μ ερ α τη ς γ ιο ρ τή ς το υ π ολιούχου τη ς Αγίου Δ η μ η τρ ίο υ . Από τη ν π λατεία Ε λευ θ ερ ία ς έφ θα σ α ν στο Δ ιο ικη τήρ ιο , όπου π ρ α γμα τοπ ο ιήθηκε έπαρση τη ς ελ λη ν ικ ή ς σημαίας, από το ν υπουργό Μ α κεδονία ς- Θ ράκης Θ όδω ρο Κ αράογλου. Το κ τήρ ιο του Δ ιο ικη τη ρ ίο υ ή τα ν ο χώ ρος όπου υπ ογρά φ ηκε το π ρω τόκολλο παράδοσης τω ν το υ ρ κ ικώ ν δυνά μεω ν από το ν Τούρκο σ τρα τηγό Ταχσίν πασά.

Τα «απ ελευθερω τικά » σ τρα τιω τικά α γήμα τα πέρασαν έξω από τη ν εκκλησ ία το υ Αγίου Μ ηνά, όπου και ε κ ε ί π ρ α γμα τοπ ο ιήθηκε έπαρση τη ς ελ λη ν ικ ή ς σημαίας σ τον εξώ σ τη το υ ναού, όπως ε ίχ ε γ ίν ε ι και σ τις 27 Ο κτω βρίου το υ 1912, από το υ ς Ιωνα Δραγούμη και Α θανάσ ιο Ε ξα δά κτυλο . Κάτι ανάλογο έγ ιν ε α ρ γ ό τερ α και στο κτίρ ιο το υ Μ ουσ είου Μ α κ εδονικού Αγώνα, στη συμβολή τω ν οδών Αγίας Σοφ ίας και Π ρ οξένου Κορομηλά, όπου σ τεγα ζό τα ν το ελ λη ν ικ ό π ρ ο ξεν ε ίο στη δ ιά ρκεια τη ς Τ ουρκοκρα τία ς , ενώ οι εκδηλώ σ εις γ ια τη ν αναπαράσταση τη ς α π ελευθέρω σ ης ολοκληρ ώ θηκα ν στο Λ ευ κ ό Πύργο, μ ε τη ν έπαρση τη ς ελ λη ν ικ ή ς σημαίας, ενώ πιον το υ π ροέδρου τη ς Δ η μ ο κρ α τία ς Κάρολου Παπούλια.

Η εκδήλω σ η αυτή π ρ α γμα τοπ ο ιήθηκε γ ια πρώτη φορά. Σ τρ α τιω τικά τμ ή μ α τα και φ ιλα ρ μ ο ν ικ ές τω ν τρ ιώ ν Κλάδων π α ρατάχθηκαν και α κολούθησ ε το π ρω τόκολλο παράδοσης τη ς ελ λ η ν ικ ή ς σημαίας από το ν π ρόεδρο τη ς Δ η μ ο κρ α τία ς σε τμ ή μ α Ευζώνων τη ς Π ρ οεδρ ικής Φ ρουράς. Οι εύζω νοι, με τη σειρά το υ ς ,

Αναπαράσταση της τελ ετή ς υπογραφής παράδοσης της πόλης από την τουρκική και ελληνική στρατιω τική αντιπροσωπεία.

τη μ ε τέφ ερ α ν μέχρ ι ένα σ ημείο και, στη συνέχεια , οι αρχηγοί τά ξεω ν τω ν σ τρατιω τικώ ν σχολών τη ν ανέβασαν σ τον Λ ευκό Πύργο. Συμβολικά μ ε τα φ έ ρ θ η κ ε και η σημαία που ε ίχ ε υψ ω θεί σ τις 28 Ο κτω βρ ίου το υ 1912, η οποία φυλάσ σ ετα ι και ε κ τ ίθ ε τα ι, μαζί μ ε άλλα κειμήλια , στο Υ πουργείο Μ α κεδονία ς-Θ ρά κης, ως προσφορά τη ς προσωπικής σ υλλογής το υ β ο υ λ ευ τή τη ς ΝΔ Κώστα Γκιουλέκα . Η έπαρση τη ς ελ λ η ν ικ ή ς σημαίας σ υ ν ο δ εύ τη κε από κα νονιοβολισ μούς π υροβολαρχίας, ενώ ρ ίφ θηκα ν και χ α ιρ ετ ισ τή ρ ιες β ο λές από π ολεμ ικά σκάφη. Η εκδήλω σ η π ερ α τώ θ η κ ε με το ν εθ ν ικ ό ύμνο.

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΗΝΟΒΡΕΤΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣΟι σχέσεις Ελλάδας και Β ρετα νία ς , από τα τέλ η του 18ου έω ς και το ν 20ό

αιώνα, σε ζη τή μ α τα που καλύπ τουν τη ν ο ικονομική , π ολιτική , νομική ιστορία, καθώ ς και τη ν ιστορία τω ν Γραμμάτω ν και τη ς Εκπαίδευσης, απ οτελούν το θ έμ α συνεδρίου που δ ιοργα νώ θηκε από το Ιδρυμα τη ς Β ουλής τω ν Ελλήνω ν για το ν Κ ο ινοβουλευτισ μό και τη Δ ημοκρ α τία και τη ν π ρεσβεία τη ς Μ εγά λης Β ρετα νίας στην Ελλάδα. Το συνέδρια, με θ έμ α : « Ε λλη νο -β ρ ετα νικές σχέσεις: π τυχές τη ς πρόσφατης ισ τορίας το υ ς» π ρ α γμα τοπ ο ιήθηκε στις 2 και 3 Ν οεμβρ ίου 2012 στην α ίθουσα τη ς Γερουσίας, στο κτήρ ιο τη ς Β ουλής τω ν Ελλήνων. Το συνέδριο ά νο ιξε, με χα ιρετισ μό το υ , ο πρέσβης τη ς Β ρετα νία ς στην Ελλάδα, Ν τέ ιβ ιν τ

Η αρπαγή των μαρμάρων του Παρθενώνα από τον λόρδο Λάντσμαν. Ελαβαν μέρ ο ς δε, με ε ισ ηγήσ εις το υ ς , δ ια κεκρ ιμένο ι Ε λληνες και Ελγιν, αποτέλεσε σημείο αναφοράς στο συνέδριο. ξέν ο ι ο μ ιλ η τές .

ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΕΙΛΗΣΕΙΣ• Ενα ε ξα ιρ ε τ ικ ά εν δ ια φ έρ ο ν σκηνικό έχ ε ι δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί στη Μ ιανμάρ (πρώην Βιρμανία) ανάμεσα σ τον Ν τέ ιβ ιν τ Κ ούντα λ και το ν επ ιχειρηματία Σ τηβ Μ πούλτμπι Μ προύκς. Οι δύο ά νδ ρ ες ή λθ α ν αρχικά σε συνεννόηση γ ια τη ν εκσ καφ ή 20 Spitfire που εντοπ ίσ τηκα ν σε μια τοπ οθεσ ία στη Μ ιανμάρ. Τα 20 αεροσκάφη θ ά φ τη κ α ν από αμερ ικα νικά σ τρ α τεύ μ α τα μ ετά το τέ λ ο ς το υ Β' ΠΠ, ενώ ακόμα βρ ίσ κονταν απ οσ υναρμολογημένα στα κιβώ τια μ ετα φ ο ρ ά ς το υ ς . Ο τόπ ος τα φ ή ς τω ν αεροσκαφώ ν έχ ε ι ήδη επ ιθ εω ρ η θ εί μ ε ενδοσκόπια. Οι τ ε λ ε υ τα ίε ς π ληροφ ορ ίες α να φ έρ ουν ό τ ι ο ι δύο ά νδ ρ ες έχουν έ λ θ ε ι σε διαφω νία ε ξα ιτ ία ς

τη ς π ρόθεσ ης το υ επ ιχειρηματία να προχω ρήσει α υτόνομα στο σχέδιο και ήδη έχ ε ι ξεκ ιν ή σ ε ι μια δ ικαστική διαμάχη.

• Το Μ ουσ είο τη ς RAF στο Χ έν το ν π ροβλέπ ετα ι να απ οκτήσ ει δύο πιστά αντίγραφ α σπάνιων μαχητικώ ν το υ Α ’ ΠΠ σε π τη τική κατάσταση, σ υμπληρώ νοντας ακόμα π ερ ισ σ ότερο τη συλλογή το υ . Η ετα ιρ ία The Vintage Aviator στη Ν έα Ζηλανδία κατασ κεύασ ε τα δύο αεροσ κάφ η RE.8 και Albatros D.Va χρησ ιμοποιώ ντας α ρ κετά α υ θ εν τικ ά ε ξα ρ τή μ α τα το υ ς . Υπάρχουν μόνο δύο α υ θ εν τικ ά α εροσ κάφ η από κά θ ε τύπ ο σε δ ιάφορα μουσεία παγκοσμίως.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 5

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

TZflN ΚΗΓΚΑΝΑΠΕΒΙΩΣΕ Ο ΣΕΡΟ Τζων Κήγκαν, ένας

σ ημαντικός ισ τορικός και δημοσ ιογράφος, ε ξε ιδ ικ ευ μ έν ο ς στη στρατιω τική ιστορία απεβίωσε σε ηλικία 78 ετών. Είχε γ εν ν η θ ε ί το ν Μάιο του 1934 και μ ετά τη ν κήρυξη

του Β' Παγκοσμίου Π ολέμου μετα κόμ ισ ε στην αγγλική ύπαιθρο, όπου ο Ιρλανδός π ατέρας του , επ ιθ εω ρ ητής σχολείων στο νότιο Λονδίνο, ε ίχ ε υπό τη ν ευ θ ύ ν η το υ 300 παιδιά, που τα είχαν προω θήσει από τη βρετα νική π ρω τεύουσα γ ια λόγους ασφαλείας.

Ο Κήγκαν τα τε λ ευ τα ία χρόνια μο ιραζόταν τ ις γνώ σεις και τις αναλύσεις το υ μ ε άρθρα και σχόλια σ την εφ η μ ερ ίδ α «The Daily Telegraph», επ εξηγώ ντα ς τα αίτια και τ ις επιπτώσεις συγκρούσεω ν σε όλον το ν κόσμο. Δίδασκε στη Βασιλική Σ τρα τιω τική Α καδημία του Σ άντχερσ τ γ ια 25 χρόνια , ως το 1986, ότα ν α νέλα βε τη θέσ η σ υντάκτη σ την εφ η μ ερ ίδ α «The Daily Telegraph». Α π οτέλεσ ε μεγάλο κεφ ά λα ιο το υ σ υγκεκρ ιμ ένου εντύπ ου, σε μια εποχή κατά τη ν οποία η Σ οβ ιετική Ενωση κα τέρ ρ ευ σ ε και η κυβέρνησ η απαιτούσε «μερίδ ιο ειρήνης» , υπό τη μορφή περικοπών στις ένοπ λες δυνάμεις , ενώ παράλληλα μια σειρά στρατιω τικώ ν δράσεω ν ξεπ ηδούσ ε στη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια.

Ο διάσημος ισ τορ ικός έγρα φ ε με πλήρη γνώση των στρατιω τικώ ν τεχνώ ν και με βάση τ ις προσωπικές μα ρ τυρ ίες πολλών αξιωματούχων, οι οποίοι είχαν υπ άρξει μ α θ η τές του . Πάνω από όλα

όμως, έ δ ε ιξ ε μια βαθιά γνώση τω ν ανθρώπινων πτυχών του πολέμου, που ή τα ν σ κληρές, τρ ο μ α κ τικ ές και κατά π ερ ιόδους έν δ ο ξες . Ο Κήγκαν δ εν υπ ηρέτησ ε π οτέ σ τον σ τρατό, επ ειδή από τα δεκα τρ ία του υπ έφ ερ ε από φυματίωση, κά τι που το ν ανάγκασε να π εράσει πολλά χρόνια στο νοσοκομείο, όπου έμ α θ ε λατιν ικά και αρχαία ελλη ν ικά από ένα ν ιερέα . Υπήρξε σ θεναρός υπ οσ τηρικτής τη ς συμμαχίας ΗΠΑ-Ηνωμένου Βασιλείου και αυτοπ ροσδιοριζόταν ως «κατά 95% ειρηνισ τής».

Σε μια σ υ ν έν τευ ξη που ε ίχ ε δώσει για το ν π όλεμο του Β ιετνάμ, ε ίχ ε πει: «Δεν ή μουν π οτέ α ν τ ίθ ε το ς με το ν π όλεμο στο Β ιετνάμ. Είχαν δ ίκιο οι Α μερ ικανο ί που το ν έκαναν. Απλά πολέμησ αν με λάθος τρόπο», ενώ π ροσδοκούσε για το μ έλλον -μ ε α υ ξα ν ό μ εν ες χρόνο με το ν χρόνο α μφ ιβολίες- έναν κόσμο χωρίς π ολέμους. Επιπλέον, ο Τζων Κήγκαν έ τρ ε φ ε μεγάλο σεβασμό γ ια το ν Μ έγα Α λέξα νδρ ο , για το ν οποίο π ίσ τευε πως « εξευ γ έν ισ ε τη βαρβαρότητα». Τέλος, π ολλές φ ο ρ ές δ έχ θ η κ ε πυρά για το γεγο νό ς ό τ ι η προσέγγισή του ήτα ν εμφανώ ς β ρ ετα νο κεντρ ική , αφού, γ ια παράδειγμα, θ εω ρ ούσ ε τη ν απόβαση τω ν Συμμάχων στη Νορμανδία αποφασιστική για τη ν πτώση του ναζισμού, π αραβλέπ οντας τη νίκη τω ν Σοβ ιετικώ ν στο Σ τά λ ινγκρα ντ, το 1942, η οποία ε ίχ ε ως συνέπεια τη ν κατάρρευσ η του Ανατολικού Μ ετώ που. Π αρόμοιες ή τα ν και οι απόψεις του για πολλά άλλα θ έμ α τα , όπως η Ελληνική Επανάσταση, για τη ν οποία δ εν εκφ ρ ά σ τη κε με κολα κευ τικό τρόπο, καθώ ς και η σχεδόν μόνιμη δικαιολόγηση τω ν αγγλοαμερ ικανικώ ν ενεργειώ ν.

Ο Κήγκαν στο γραφείο του.

ΕΝΑΡΙΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΣ ΤΗΣ ΟΝΔΟΥΡΑΣ

Ο «π όλεμος τω ν 100 Ωρών», γνω σ τός και ως «πόλεμος του Ποδοσφαίρου» π ραγματοπ ο ιήθηκε κατά τη ν π ερ ίοδο 14-18 Ιουλίου 1969 ανάμεσα στο Ελ Σαλβαδόρ και τη ν Ο νδούρα. Στη σ ύντομη αυτή σύγκρουση, οι α εροπ ορ ίες τω ν δύο χωρών δ ιέθ ε τα ν π ενιχρά μέσα, αλλά είχαν ενεργό σ υμμετοχή . Για να δ ια τη ρ η θ εί στη μνήμη τω ν ανθρώπων που ζουν σήμερα ο π όλεμος α υ τός, το Α εροπ ορ ικό Μ ουσείο τη ς Ο νδούρας έχ ε ι θ έσ ε ι σε εφ αρμογή ένα πρόγραμμα αποκατάστασης του ιστορικού α εροσ κά φ ους F4U-5NL Corsair μ ε κω δικό αρ ιθμό FAH 609.

Κ ατά τη δ ιά ρκεια το υ π ολέμου μ ε το Ελ Σαλβαδόρ, η Α εροπ ορία τη ς Ο νδούρα ς δ ιέ θ ε τ ε 19 F4U-4/F4U-5/F4U-5N/F4U- 5NL. Το απ όγευμα τη ς 17ης Ιουλίου 1969 ο σμηναγός Φ ερνά ντο Σ ό το Ε νρ ίκεθ (24 Ιουνίου 1939 - 25 Ιουνίου 2006) πραγματοπ οίησ ε δύο ε ξό δ ο υ ς και κα τέρ ρ ιψ ε ένα F-51D και δύο FG-1D τη ς Α εροπ ορ ίας το υ Ελ Σαλβαδόρ. Κατά τη δ ιά ρκεια τη ς πρώ της απ οστολής, τρ ία Corsair τη ς Α εροπ ορ ίας τη ς Ο νδούρας α ντιμετώ π ισ αν δύο Cavalier Mustang και ο Σ ό το κα τέρ ρ ιψ ε το α εροσ κά φ ος «FAS 404» το υ σμηναγού Ο υμπ έρ το Β αρέλα . Το απόγευμα, τρ ία Corsair απ ογειώ θηκαν γ ια μια αποστολή βομβαρδισ μού και σ ύντομα εντόπ ισ αν δύο FG-1D τη ς Α εροπ ορ ίας το υ Ελ Σαλβαδόρ που εκ τελ ο ύ σ α ν περιπολία. Ο Σ ό το α ιφνιδ ίασ ε το ν σμηναγό Σαλβαδόρ Σ εθ έν α Αμάγια (FAS 204), που δ εν α ν τ ιλ ή φ θ η κ ε τη ν επ ίθεσ η παρά μόνο ό τα ν βλήμα τα τω ν 20 mm έπ ληξα ν τη ν π τέρ υ γά το υ . Ο π αρασ τά της το υ Αμάγια, Γκ ιγ ιέργμο Κ ορ τέθ , προσπάθησε να ε κ δ ικ η θ ε ί τη ν κατάρριψ η, αλλά το α εροσ κά φ ος το υ (FAS 203) υσ τερ ο ύ σ ε σε επ ιδόσ εις.Ετσι, τα πυρά το υ Σ ό το μ ε τέ τρ εψ α ν το α εροσ κά φ ος το υ Κ ο ρ τέθ σε μια μπάλα φω τιάς, δ ιό τ ι δ εν είχαν απ οσυμπ ιεστεί οι δ ε ξα μ ε ν έ ς καυσ ίμου, μ ε α π οτέλεσ μα ο τ ε λ ε υ τα ίο ς να βρει ακαριαίο θά να το . Οι κα τα ρρ ίψ εις το υ Σ ό το ή τα ν σ η μ α ντικές για

Το ιστορικό F4U-5NL Corsair FAH 609 με τις χαρακτηριστικές φ ιγούρες των τριών αεροσκαφών κάτω από το πιλοτήριο, όπως βρισκόταν στο μουσείο στην Τεγκουσιγκάλπα λίγο πριν την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης.

τη ν επ ίτευ ξη αεροπ ορ ικής υπ εροχής αλλά και ισ τορ ικές , δ ιό τ ι απ οτελούσ αν τ ις τ ε λ ε υ τα ίε ς κα τα ρρ ίψ εις από εμ β ο λο φ ό ρ ο μαχητικό .

Το αεροσ κά φ ος του Σότο , με σειρ ιακό αρ ιθμό 124715, α π οκτήθηκε το 1956 από τη ν Α εροπορία τη ς Ο νδούρας και π αρέμεινε σε υπηρεσία μέχρ ι το 1979. Από το 1981 α π οτελεί σημαντικό έ κ θ εμ α στο Α εροπ ορικό Μ ουσείο (Museo del Aire de Honduras) στην π ρω τεύουσα Τεγκουσιγκάλπα. Μάλιστα, το μουσείο σ υνεργάζετα ι σ τενά με το ν οργανισμό CASC (Connecticut Air and Space Center) που εδ ρ εύ ε ι στο Σ τρ ά τφ ο ρ ν τ το υ Κ ονέκτικα τ και φ ιλο δ ο ξε ί μέχρ ι τα τέ λ η το υ 2012 να έχ ε ι επ α να φ έρει το «FAH 609» σε κατάσταση τροχοδρόμησ ης.

6 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ ΟΡ Ι Α

ΜΗΠΠΣ ΛΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΕ ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΑΣ;

Για τη ν καλύτερη εξυπ ηρέτησ ή σας, ζη τά τε πάντα το περιοδικό από το ίδιο π ερίπτερο ή κατάστημα και ενημερώ σ τε το ν ιδ ιοκτήτη του για τη ν πρόθεσή σας να αγορά ζετε και τα επόμενα τεύ χ η από εκεί. Μ π ορείτε επίσης να τη λ εφ ω ν ε ίτε στα γραφεία τη ς ΓΝΩΜΩΝ, στο 2109758090, επ ισημαίνοντας τα σημεία ή τις περιοχές όπου η διανομή μέσω του Π ρακτορείου είναι προβληματική.

ΠΡΟΧΠΡΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Β-26

Το πρόγραμμα αποκατάστασης ενός Martin Β-26 Marauder με σειριακό αρ ιθμό 40-1459 εξελ ίσ σ ετα ι ομαλά στις εγκατασ τάσ εις του μουσείου MAPS (Military Aviation Preservation Society) στο Νορθ Κάντον του Οχάιο. Το αεροσκάφος α π οτελεί ένα από τα τρ ία Β-26 που εκ τέλ εσ α ν αναγκαστική προσγείωση στη Β ρετα νική Κολομβία στις 16 Ιανουαρίου 1942. Μια ομάδα τη ς USAAC ανέκτησ ε τα χρήσιμα τμήμα τα τω ν αεροσκαφών, αλλά τα υπόλοιπα εγκα τα λε ίφ θ η κα ν στην περιοχή όπου είχαν καταπέσει. Τον Νοέμβριο του 1971 τα απομεινάρια των τριώ ν αεροσκαφώ ν ανακτήθηκαν και μ ετα φ έρ θ η κα ν στο Τσίνο τη ς Καλιφόρνια. Για τα επ όμενα 19 έ τη το 40-1459 π αρέμεινε σε κατάσταση αποθήκευσ ης, μέχρ ι το 1991 και τη ν απόκτηση του κωδικού νηολογίου Ν4299Κ. Τα φ ιλόδοξα προγράμματα αποκατάστασης σε π τητική κατάσταση δ εν υλοποιήθηκαν και το 1994 το αεροσ κάφος α π οκτήθηκε από το μουσείο MAPS. Δύο χρόνια αργό τερα ξεκ ίνησ αν οι επίπονες εργασ ίες αποκατάστασης. Πρόσφατα, μια ομάδα εθ ελοντώ ν το π ο θ έτη σ ε τη ν π τέρυγα στο αεροσκάφος και στις 5 Αυγούστου α κολούθησ ε η τοπ οθέτησ η του πηδαλίου δ ιεύθυνσ ης. Σ ε ε ξέ λ ιξη βρ ίσκετα ι και η αναζήτηση για α ρ κετά α υ θ εν τικά τμήμα τα , όπως είναι ο ραχιαίος πυργίσκος, οι έλ ικ ες τω ν κ ινητήρω ν και το ορ ιζόντιο ουραίο πτέρωμα. Το προσωπικό του μουσείου είναι αποφασισμένο να προχωρήσει στην κατασκευή τω ν τμημάτω ν, τω ν οποίων δ εν είναι δυνατή η εξεύ ρ εσ η . Το 40-1459 α νήκει στην πρώτη έκδοση παραγωγής Β-26 με 201 αεροσκάφη με σειρ ιακούς αρ ιθμούς 40-1361/1561.

To Martin Β-26 (40-1459) στις εγκαταστάσεις του μουσείου MAPS μ ετά την τοπ οθέτηση της πτέρυγας.

SSSSS

Τώ ρα η Γ Ν Ω Μ Ω Ν Ε κ δ ο τ ικ ήκαι τα π ερ ιο δ ικά ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ,ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ και ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑπ ροσ φ έρουν τη δ υ να τό τη τα σε όλο υ ς το υ ς αναγνώ στες, όπου κι αν δ ια μένουν στην Ελλάδα, να π α ρα γγέλλουν β ιβλία κα ι π ερ ιο δ ικά με α ν τικα τα βολή μέσω ΕΛΤΑ, χ ω ρ ίς χρέω ση εξό δ ω ν απ οσ τολής κα ι με έκπτω ση ίση με το π οσόν τη ς δ ω ρ οεπ ιτα γής ( 6 € ) . Η π ροσ φ ορά αυτή ισχύει γ ια α γο ρ ές α ρ χ ική ς α ξία ς 2 5 € και άνω και αφ ορά α π οκλεισ τικά τ ις εκδόσ εις τη ς Γ Ν Ω Μ Ω Ν .

Ο σοι αναγνώ σ τες το επ ιθυμούν , μπ ορούν να επ ιλέξο υ ν παραλαβή του δ έμ α το ς με c o u r ie r και με χρέω ση μόνο 5 € ευρώ γ ια έ ξο δ α αποσ τολής, α νε£αρτήτω ο ßäpouc δέμα τος .

• Α ν μ ια π α ρα γγελ ία είναι α ρ χ ική ς α ξία ς ίσης ή μ εγα λύ τερ η ς τω ν 50 , 75 ή Ι0 0 €(α κέρ α ιο πολλαπ λάσ ιο τω ν 2 5 € ) , μπ ορεί να σ υνοδεύετα ι από 2, 3 ή 4 π ρω τότυπ α δω ροεπ ιτα γώ ν αντίσ τοιχα, οπ ότε η έκπτω ση ισ οδυνα μεί με 12, 18 ή 2 4 € .

• Η δω ροεπ ιταγή δεν σ υνδυάζετα ι με άλλες π ρ οσ φ ορ ές τη ς Γ Ν Ω Μ Ω Ν

• Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η : Ο ι αναγνώ σ τες θα πρέπει να συμπ ληρώ σ ουν και να τα χυδρομήσ ουν το π ρω τότυπ ο τη ς δ ω ροεπ ιτα γής μαζί με τη φ ό ρ μ α π αραγγελ ία ς.Φ ω τοα ντίγρ α φ α ή αποστολή με fax κα ι e -m a il δεν γ ίνοντα ι δεκτά .

Ε νημερω θείτε γ ια ό λ ες τ ις σ ειρές β ιβλίω ν τη ς Γ Ν Ω Μ Ω Ν και επ ιλ έξτε αυτά που σας ενδ ια φ έρουν , με μια επ ίσκεψ η στην ιστοσελίδα μας w w w.gnom onpublications.gr (ενό τη τα Β ΙΒΛ ΙΑ ).

Κόψτε το ημισέλιδο, συμπληρώστε και ταχυδρομήστε τη δωροεπιταγή και τη φόρμα παραγγελίας που θα βρείτε στο πίσω μέρος της σελίδας στη διεύθυνση:ΓΝΩ Μ Ω Ν Εκδοτική, Λέσβου 14, Ι7237 Δάφνη

ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ No 37ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΜΗ ΤΟΝ ΧΑΣΕΤΕ!

Κυκλοφορεί στα περίπτερα ο τόμος No 37 με τα συλλεκτικά τεύχη 173 και 174 του περιοδικού. Οσοι αναγνώστες δεν έχουν στη βιβλιοθήκη τους τα δύο αυτά τεύχη, μπορούν να τα π ρομηθευτούν στην ειδική τιμή τω ν 5 ευρώ, αντί της κανονικής των 8 ευρώ.

http://www.gnomonpublications.gr

ΑΟΡΟΕΠΙΤΑΓΗ 6€Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της ΓΝΩΜΩΝ

Ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25€ και άνω

Ο ΝΟΜ /Μ Ο................................................................ ΟΔΟΣ.....................................................ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΛΗ...................... ...................................Τ.Κ.........ΤΗΛΕΦΩΝΟ (α π α ρ α ιτή τω ς ) .....................................................................

e- m a il ............................. 1.....::.:.:......................... .....ΑΦΜ (α ν επ ιθ υ μ ε ίτε τ ιμ ο λ ό γ ιο ) .......................................................................

ΔΟΥ.............................................................................

ΦΟΡΜΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣΚΙ A I Π α ρα κα λώ να μου αττοστείλετε με αντικα τα βολή I τα β ιβλία / τεύχη που σ ημειώ νω π α ρα κά τω . Δ ενσ τέλνω χρήμα τα τώ ρα . Θ α πληρώ σ ω κατά τη ν παραλαβή του δ έμα τος . Α π ό τη σ υνολική α ξία τη ς π α ρα γγελ ία ς , αφ αιρέσ τε το ποσ όν τη ς δω ρ οεπ ιτα γής / δω ροεπ ιταγώ ν π ου εσω κλείω .

Επιλέξτε τον τρόπο αποστολής του δέματος

CU Α π οσ τολή μέσω ΕΛΤΑ (χ ω ρ ίς χρ έω σ η τα χ υ δ ρ ο μ ικ ώ ν )

I I Α π οσ τολή με c o u r ie r (π λ η ρ ώ ν ω μ ό ν ο 5 € γ ια έ ξο δ α α π ο σ το λή ς)

ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ/ΤΕΥΧΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΤΙΜΗ

I

2

3

4

5

6

7

8

9

ΙΟ

I I

12

13

14

15

ΣΥΝΟΛΟ (ΑΡΧΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ)

ΕΚΠΤΩΣΗ ΔΩΡΟΕΠΙΤΑΓΩΝ

ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΜΕΣΩ ΕΛΤΑ ΔΩΡΕΑΝ

ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΜΕ COURIER (5€)

ΤΕΛΙΚΟ ΠΟΣΟ ΑΝΤΙΚΑΤΑΒΟΛΗΣ

C fb

Η ΣΥΓΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΚΑΤΙΝ

Σύμφω να μ ε τα ν το κ ο υ μ έν τα που δ ό θ η κα ν στη δ η μ ο σ ιό τη τα από τα Ε θνικά Α ρχεία τω ν ΗΠΑ, ο Α μερ ικα νό ς π ρόεδρος, Φ ραγκλίνος Ρ ούζβ ελτ και ο Β ρ ετα νό ς π ρω θυπουργός, Ο υίνσ τον Τσώρτσιλ γνώ ριζαν, αλλά συγκάλυψ αν τ ις α π ο δ είξε ις , σύμφω να με τ ις οπ ο ίες η σ οβ ιετ ική μυσ τική αστυνομία ε ίχ ε δ ο λο φ ο νή σ ει χ ιλ ιά δ ες Π ολω νούς σ τρ α τιώ τες στο δάσος του Κατίν, το 1940. Η αποσιώπηση α υτή έγ ιν ε , επ ειδή υπήρχε φ όβ ος ό τ ι η αποκάλυψ η θ α το υ ς φ έρ ε ι σε ρή ξη και θα απομονώ σει το ν σύμμαχό το υ ς σ τον Β' Π αγκόσμιο Π όλεμο , Ιωσήφ Στάλιν. Π ερ ισ σ ότερο ι από 22.000 Π ολω νοί α ξιω ματικο ί, ο ι οποίοι στην π ολιτική το υ ς ζωή ή τα ν γ ια τρο ί, δ ικη γό ρ ο ι και εκπ α ιδ ευ τικο ί, έχασαν τη ζωή το υ ς στη σφαγή του Κατίν, στη δυ τική Ρωσία, κ α τ ’ εν το λ ή του Στάλιν. Π ολλο ί από α υ το ύ ς μ ε τα φ έρ θ η κ α ν μ ε φ ο ρ τη γά από σ τρα τόπ εδα σ υγκέντρω σ ης, π υρ οβ ολήθηκα ν στο πίσω μ έρ ο υ ς του κεφ α λιού και ρ ίχθηκα ν σε ομ α δ ικο ύ ς τά φ ο υ ς .

Η σφαγή αυτή α π ο τελ ε ί ένα ακόμα βαρίδι στις σχέσ εις μ ε τα ξύ Ρωσίας και Πολω νίας, καθώ ς η αποκάλυψ η από τα έγγρ α φ α που βγήκα ν στη δ η μ ο σ ιό τη τα εσ τιά ζει το εν δ ια φ έρ ο ν στο γ εγο ν ό ς ότι, τόσ ο η Ο υά σ ινγκτον όσο και το Λ ονδίνο απ έφ υγαν να κα τηγορήσ ουν το Κ ρεμλίνο . Α υτό σ υνέβη παρά το ό τ ι γνώ ριζαν ό τ ι η δ ια ταγή ε ίχ ε π ρ ο έλ θ ε ι από εκ ε ί. Α ντίθ ετα , γ ια χρόν ια υποστήριζαν τη ν επίσημη εκδ ο χ ή τη ς Σ ο β ιε τ ικ ή ς Ενωσης, ό τ ι η Γερμανία ή τα ν υ π εύθυνη γ ια τη σφαγή σ το Κατίν. Ω στόσο, δ εκ ά δ ες α να φ ορ ές τω ν μυστικώ ν υπηρεσιώ ν και π λη ρο φ ο ρ ίες από κα τα θ έσ εις μαρτύρω ν, οι οπ οίες α φ ήνοντα ν να δ ια ρρεύσ ουν, απ οδείκνυα ν το α ν τ ίθ ε το . Το π ρ α κτο ρ είο «Associated Press» υπ οσ τηρ ίζει ό τ ι οι α μ ερ ικ α ν ικ ές σ τρ α τιω τικές μ υ σ τικές υπ ηρεσ ίες απαντούσαν σε π λ η ρο φ ο ρ ιο δ ό τες , οι οποίοι ή θ ελ α ν να προσκομίσουν σ το ιχεία γ ια τα γ εγ ο ν ό τα στο Κατίν, ό τ ι εν δ ια φ έρ ο ν τα ι μόνο εάν τα σ το ιχεία δ ε ίχ νο υν τη ν ενοχή τω ν Γερμανών.

Οι Πολωνοί, πάντω ς, π ίεζαν από το 1940 το ν Τσώρτσιλ και το ν Ρ ούζβελτ, μέσω τη ς ε ξό ρ ισ τη ς κυ β έρ νη σ ή ς το υ ς στο Λ ονδίνο, να δ ιεξα γά γο υ ν έ ρ ε υ ν ε ς π ρ οκειμ ένου να α π ο δ ειχθ ε ί ό τ ι το έγ κλ η μ α είχε σ υ ν τελ εσ τε ί από τη ν π λευρά τω ν Σοβιετικώ ν. Μ άλιστα, όπως α π οκα λύφ τηκε, ο Ρ ούζβ ελτ σε επ ισ τολή του προς το ν Σ τάλιν υπ οσ τήριζε ό τ ι ο Π ολω νός η γ έ τη ς στο Λ ονδίνο, σ τρ α τη γό ς Σικόρσκι, «κάνει λά θος» που π ιέζε ι για έρ ευνα . Η Ρωσία π α ρ α δ έχ θ ηκε τη σφαγή μόλ ις το 1990, αφού επ ί π έν τε δ ε κ α ε τ ίε ς η Σ ο β ιετ ική Ενωση τη ν α π έδ ιδε σ τους Γερμανούς, οι οποίοι όμω ς κα τέλα β α ν τη ν π ερ ιοχή το 1941.

Από τα 1.000 περίπου έγγραφ α, που δ ό θ η κα ν στη δημοσ ιό τη τα , α π οδεικνύετα ι, όπως π ρ οα να φ έρ θηκε, ό τ ι η α μερ ικα νική και η βρ ετα ν ική κυβέρνησ η γνώ ριζαν πολύ καλά πως ο Σ τά λ ιν ε ίχ ε δώσει τη ν εν το λή , δ εν ή θ ελ α ν όμω ς να δ ια τα ρ ά ξο υ ν τ ις σχέσεις το υ ς μαζί το υ . Τα πρώτα χρόν ια μ ετά το ν π όλεμο, η αντίδρασ η κάποιων Α μερ ικανώ ν α ξιω ματούχω ν α π ένα ντι στη συγκάλυψ η π ροκά λεσ ε τη δημ ιουργ ία μιας ε ιδ ική ς κο ινο β ο υ λ ευ τική ς επ ιτροπ ής στις ΗΠΑ, π ρ οκειμ ένου να δ ιε ρ ε υ ν η θ ε ί η θηρ ιω δία στο Κατίν. Σ το πόρισμά τη ς , το 1952, η επ ιτροπή κ α τ έλ η ξε ό τ ι δ εν υπήρχε αμφ ιβολία γ ια τη σ οβ ιετική ενοχή . Χ αρα κτήρ ισ ε δ ε τη σφαγή ως «ένα από τα πιο βάρβαρα δ ιεθ ν ή εγ κλ ή μ α τα σ την παγκόσμια ιστορία» και π ρ ό τε ιν ε οι υπ εύθυνο ι να δ ικα σ τούν από δ ιεθ ν ές δ ικαστήριο . Παρά τα συμπεράσματα αυτά , ο Λ ευ κό ς Ο ίκος κράτησ ε το θ έμ α στο συρτάρι επί δ εκ α ε τ ίε ς , δ ε ίχ ν ο ντα ς απ ροθυμία να θ ίξ ε ι ένα θ έ μ α που θ α ε ίχ ε

ως α π οτέλεσ μα τη ν αύξησ η τη ς π ολιτική έν τα σ η ς μ ε το υ ς Σ ο β ιε τ ικο ύ ς , κα τά τη δ ιά ρκεια το υ Ψ υχρού Π ολέμου

Οι τρ εις η γ έτες στη Συνδιάσκεψη της Τεχεράνης, το 1943.

ΓΕΟΡΓΙΟΣ ΘΕΟΛΟΡΙΑΗΣ

Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ το ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΤο παρασκήνιο me vauniivnonc ίων «ΙύίΙινων Τειχών»

Ομοίω μα της τρ ια ντα κ ο ντό ρ ο υ . Το πλοίο δ ιέ θ ε τ ε 15 κουπιά σε κ ά θ ε π λευρά και α π οτελούσ ε έναν από το υ ς πρώ τους τύπ ους πολεμικών σκαφώ ν στην α ρ χα ιό τη τα .

ψ - -

1 0 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ ΟΡ Ι Α

0 5ος αιώνα? π.Χ. αποιέΠεοε αημείο-σταθμό για ιηναρχαία ελληνική ιστορία και κυρίως για ιην πόλη inc Αθήνας, KaBaic κατά ιη διάρκεια του εξελ ίχθηκαν πολιτικά γεγονότα που άλλαξαν ριζικά τη μορφή της αθηναϊκής κοινωνίας. Η ανάδειξη της πόλης των Αθηνών σε πανίσχυρο στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας ήταν το αποτέλεσμα της στροφής του ενδιαφέροντος της προς τη θάλασσα, χάρη στην ισχυρή προσωπικότητα του Θεμιστοκλή. Συντελέστηκε ύστερα από έντονες αντιπαραθέσεις και τελικά οδήγησε στη ναυπήγηση του μεγαλύτερου στόλου της αρχαιότητας.

« ' ·ΨΊβ ' '

W '

Η γ ε ω γ ρ α φ ικ ή θ έ σ η τ η ς Ε λ λ ά δ α ς α π ο τ ε λ ο ύ σ ε δ ια χ ρ ο ν ικ ά τ ο σ τ α υ ρ ο δ ρ ό μ ι μ ε τ α ξ ύ Ε υ ρ ώ π η ς κ α ι Α σ ία ς .

Ο σ υ ν δ ε τ ικ ό ς α υ τ ό ς κ ρ ίκ ο ς τω ν δ ύ ο η π ε ίρ ω ν ή τ α ν υ- ψ ίσ τη ς γ ε ω π ο λ ιτ ικ ή ς κα ι γ ε ω σ τ ρ α τ η γ ικ ή ς σ η μ α σ ία ς , γ ε γ ο ν ό ς π ο υ π ρ ο σ έ δ ιδ ε α ξ ιό λ ο γ α π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α σ το ν

ε λ λ α δ ικ ό χ ώ ρ ο . Η τα ν , λ ο ιπ ό ν , α ν α μ ε ν ό μ ε ν ο να ε ξ ε λ ιχ θ ε ί σ ε « μ ή λ ο τ η ς έ ρ ιδ ο ς » γ ια π ο λ λ ο ύ ς ισ χ υ ρ ο ύ ς λ α ο ύ ς , ο ι ο π ο ίο ι ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ α ν να α π ο κ ο μ ίσ ο υ ν σ η μ α ν τ ικ ά ο φ έ λ η α π ό τ ο ν έ λ ε γ χ ό τ ο υ . Ο ι λ α ο ί α υ τ ο ί ε π ιθ υ μ ο ύ - / σ α ν δ ια κ α ώ ς ν α κ α τ α κ τ ή σ ο υ ν τ η ν Ε λ λ ά δ α , π ρ ο - κ ε ιμ έ ν ο υ να ε ξ υ π η ρ ε τ ή σ ο υ ν τ α π ο λ ιτ ικ ά , ο ικ ο ν ο μ ικ ά κα ι σ τρ α τ ιω τ ικ ά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ ά τ ο υ ς . Για τ η Δ ΰ σ η , ο έ λ ε γ χ ο ς τ η ς Α ν α το λ ή ς ή τ α ν α έ ν α ο ς π ό θ ο ς , α φ ο υ έ τ σ ι θ α π ρ ο σ α ρ το ύ σ ε σ τη ν ε π ικ ρ ά τ ε ιά τ η ς τ ι ς τ ε ρ ά σ τ ι ε ς ε δ α φ ικ έ ς ε κ τ ά σ ε ις π ο υ α ν ή κ ο υ ν σ ή μ ε ρ α σ τη ν Τ ο υ ρ κ ία κ α ι σ τ ο υ ς ό μ ο ρ ο υ ς μ ε α υ τ ή ν λ α ο ύ ς .Α π ό τ η ν ά λ λ η π λ ε υ ρ ά , η Α ν α το λ ή α ν έ κ α θ ε ν ε υ ε λ π ισ τ ο ύ σ ε ό τ ι μ έσ ω τ η ς Ε λ λ ά δ α ς θ α π ρ α γ μ α το π ο ιο ύ σ ε τ ο φ ιλ ό δ ο ξ ο ό ρ α μά τ η ς γ ια τ η ν υ π ο τα γ ή τω ν δ υ τ ικ ώ ν κρ α τώ ν . '

Ο ι ε π ιθ ε τ ικ έ ς τά σ ε ις τω ν ξέ ν ω ν χω ρώ ν ε ίχ α ν 'ω ς ά μ εσ η σ υ ν έπ ε ια τ ο ξ έ σπασμα π ολλώ ν σ τρ α τ ιω τ ικ ώ ν σ υγ κ ρ ο ύ σ εω ν σ τα ε λ λ η ν ικ ά ε δ ά φ η . Ο ι . α λ λ ε π ά λ λ η λ ε ς α υ τ έ ς σ υ ρ ρ ά ξε ις α ν έ -

Α ντίγραφ ο π ροτομής το υ Θ εμ ισ τοκλή (Μ ο υσ είο Ο στια).

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I

Α νάγλυφη αναπαράσταση των ερ ετώ ν μ ια ς τρ ιήρ ους. Η ά ρτια εκπ αίδευσή το υ ς ο δ ηγούσ ε στη σ υγχρονισμένη και εύ ρ υ θ μ η λ ε ιτο υ ρ γ ία το υ ς , η οποία ήτα ν υψ ίσ της σημασίας για την έκβαση μια ς ναυμαχίας (Μ ο υσ είο Ακρόπ ολης).

μ ε τ ά τ ο 500 π.Χ., λόγω τω ν κρ ίσ ιμω ν π ο λ ιτ ικώ ν κα ι σ τρ α τ ιω τ ικ ώ ν

j γ ε γ ο ν ό τω ν π ου ε κ τ υ - ; λ ίσ σ ο ντα ν τ η ν επ ο χή

ε κ ε ίν η .Η ε π ε κ τα τ ικ ή πο-

I λ ιτ ικ ή τω ν Π ερσ ώ ν ή τα ν η β α σ ικ ό τε ρ η α ιτ ία γ ια τ η ν α ν ά π τυ ξη το υ ν α υ τ ικ ο ύ π ρ ο γ ρ ά μ μ α το ς , τ ο οπ ο ίο α π οσ κοπ ούσ ε σ τη ν α ν τ ιμ ε τώ π ισ η το υ π ο

λ υ ά ρ ιθ μ ο υ μ η δ ικ ο ύ σ τρ α το ύ , α φ ο ύ ο β α σ ι

λ ιά ς Δ α ρ ε ίο ς ε ίχ ε κ α τα σ τή σ ε ι σ α φ ε ίς κα ι ε μ φ α ν ε ίς

τ ις π ρ ο θ έ σ ε ις τ ο υ από νω ρ ίς . Ε ίχε π ρ ο η γ η θ ε ί η Ιω ν ική Ε πανάσ τασ η, σ τη ν ο π ο ία η β ο ή θ ε ια π ου π ρ ο σ έφ ερ α ν ο ι

® Ο Θεμιστοκλής διαισθανόταν άμεσα τον εξωτερικό θανάσιμο κίνδυνο, αλλά επιπρόσθετα είχε αντιληφθεί και την εξάρτηση της πόλης του από τη θάλασσα. 5

δ ε ιξ α ν τ ο α π α ρ ά μ ιλλ ο θ ά ρ ρ ο ς , τ ο ν πατρ ιω τ ισ μ ό κα ι τ η ν α υ τα π ά ρ ν η σ η τω ν Ε λλήνω ν, τω ν οπ ο ίω ν η π ο λ εμ ικ ή μ η χα νή κ α τ έγ ρ α ψ ε χ ρ υ σ έ ς σ ε λ ίδ ε ς ηρ ω ισ μ ο ύ , σ τη ν π ρ ο σ π ά θ ειά τ ο υ ς να α ν α χ α ιτ ίσ ο υ ν τ ο υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς π ου κ α τά κ α ιρ ο ύ ς τ ο υ ς α π ειλούσ αν. Αν ό μ ω ς ε ν τρ υ φ ή σ ε ι κά π ο ιο ς σ τη σ τρ α τ ιω τ ικ ή ισ το ρ ία τ η ς Ε λλά δ α ς , θ α δ ια π ισ τώ σ ει ό τ ι ο ι Ε λ λ η ν ες , ε κ τ ό ς από α ξ ιό μ α χ ο σ τρ ά τε υ μ α σ τη ν ξη ρ ά , δ ιέ θ ε τ α ν κα ι ισ χυρή ν α υ τ ικ ή δ ύ ν α μ η . Από τ η ν α ρ χ α ιό τη τα μ έ χ ρ ι τ ο ν 20ό αιώ να, τ ο ε λ λ η ν ικ ό ν α υ τ ικ ό κ ρ ά τη σ ε ψ ηλά τη σ ημα ία τ η ς α ν τ ίσ τα σ η ς κα ι π έ τυ χ ε λ α μ π ρ ές ν ίκ ε ς σε π ο λ λ έ ς ν α υ μ α χ ίες .

Α ν α μ φ ισ β ή τη τα , η μ η τ έ ρ α τ η ς π α ρά δ ο σ η ς σ τη θ ά λα σ σ α ή τα ν η Α θ ή ν α . Η επ ική ισ το ρ ία το υ α θ η ν α ϊκ ο ύ σ τό λ ο υ α π ο τε λ ε ί έ ν α από τ α σ η μ α ν τ ικ ό τε ρ α π ο λ εμ ικ ά γ ε γ ο ν ό τα τ η ς α ρ χ α ιό τη τα ς . Ο σ τό λ ο ς β ο ή θ η σ ε σ το ν υ π έ ρ τα το β α θ μ ό γ ια τ η ν α ν ά δ ε ιξ η τ η ς Α θ ή ν α ς ω ς μ ια ς από τ ις ε ξ έ χ ο υ - σ ες π ό λ ε ις τ η ς α ρ χ α ία ς Ε λλά δ α ς , α λλά κα ι σ τη ν κα τα ξίω σ ή τ η ς ω ς μ ια ς από τ ις επ ιφ α ν έ σ τ ε ρ ε ς ν α υ τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ τ ό τ ε γ ν ω σ το ύ κό σ μ ου . Η σ τρ ο φ ή τ η ς Α θ ή ν α ς σ το υ ς ν α υ τ ικ ο ύ ς ε ξο π λ ισ μ ο ύ ς ξ ε κ ίν η σ ε

Α θ η ν α ίο ι σ το υ ς Ιω ν ες ε ξό ρ γ ισ ε τ ο ν Π έρ - ση α υ το κ ρ ά τ ο ρ α κα ι α π ο τέ λ ε σ ε α φ ο ρ μ ή γ ια τ η ν ε ξό ρ μ η σ ή τ ο υ σ τη ν Ε λλά δα , γ ε γ ο ν ό ς π ου σ υ γ χ ρ ό ν ω ς ε ξ υ π η ρ ε τ ο ύ σ ε τα μ ε - γ α λ επ ή β ο λ α σ χ έδ ιά το υ .

Μ ε τά τ η ν κ α τα σ το λ ή τ η ς Ιω ν ικ ή ς Επαν ά σ τα σ ης , ο Δ α ρ ε ίο ς , τ ο 492 π.Χ. α ν έ θ ε σ ε σ το ν γ α μ π ρ ό το υ , σ τρ α τη γ ό Μ α ρ δ ό ν ιο να κ α τ α κ τή σ ε ι τ η ν η π ε ιρ ω τικ ή Ε λλά δ α π α ρ έ χ ο ν τα ς το υ ισ χυρό σ τρ α τό κα ι σ τό λ ο . Η π ρώ τη α υ τή ε κ σ τρ α τ ε ία ή τα ν α ν ε π ιτυ χ ή ς ε ξ α ιτ ία ς τ η ς κ α τα σ τρ ο φ ή ς τ ο υ π ερ σ ικο ύ σ τό λ ο υ σ το ν Α θω , όπ ου ν α υ ά γ η σ α ν 300 π λο ία μ ε 20.000 ο π λ ίτε ς . Ο μω ς, ο σ τρ α τό ς το υ Μ α ρ δ ό ν ιο υ ε ίχ ε υ π ο τά ξε ι τ η Μ α κ ε δ ο ν ία κα ι τη Θ ρ ά κη , α ν κα ι δ έ χ θ η κ ε σ θ ε ν α ρή α ν τίσ τα σ η από τη θ ρ α κ ικ ή φ υ λ ή τω ν Β ρύγω ν. Σ υ νεπ ώ ς, η τρ ικ υ μ ία π ου β ύ θ ισ ε τα π ερ σ ικά π λο ία απ λώ ς έδ ω σ ε τ ο χ ρ ο ν ικό π ερ ιθ ώ ρ ιο σ το υ ς Α θ η ν α ίο υ ς να π ρ ο ε το ιμ α σ το ύ ν γ ια τ η ν α ν τ ιμ ε τώ π ισ η τ η ς π ερ σ ικ ή ς α π ε ιλή ς . Ο κ ίν δ υ ν ο ς ή τα ν ο ρ α τ ό ς κα ι ά μ εσ ο ς .

Ο ά ν θ ρ ω π ο ς που σ υ ν έλ α β ε τ ο μ ε γ α λ ο φ υ έ ς σ χ έδ ιο τ η ς ν α υ τ ικ ή ς ά μ υ ν α ς ή τα ν ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς , ο ο π ο ίο ς ω ς π ο λ ιτ ικ ή ιδ ιο φ υ ία ο δ η γ ή θ η κ ε σ το σ υ μ π έρ α σ μ α ό τ ι ο

Π έρ σ η ς η γ ε μ ό ν α ς δ ε ν θ α α ρ γ ο ύ σ ε να ε ξ α π ο λ ύ σ ε ι ν έ α επ ίθ εσ η κ α τά τ η ς Ε λλά δ α ς , γ ε γ ο ν ό ς που π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ ε τ ο 490 π.Χ. Η δ ε ύ τ ε ρ η α υ τή ε κ σ τρ α τ ε ία μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο ν Δ ά τη κα ι τ ο ν Α ρ τα φ έ ρ ν η ο λ ο κ λ η ρ ώ θ η κ ε μ ε τη μά χη το υ Μ α ρ α θώ να . Ε κε ί, γ ια π ρώ τη φ ο ρ ά ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις α ν α μ ε τρ ή θ η κ α ν μ ε τ ο υ ς Π έρ σ ες . Ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς π ή ρ ε μ έ ρ ο ς σ τη μά χη α υ τή ω ς σ τρ α τη γ ό ς τ η ς φ υ λ ή ς τω ν Λ εο ν τιδ ώ ν . Η Λ εο ν τ ίδ α μα ζί μ ε τ η ν Α ν τιο χ ίδ α φ υ λ ή α- π ο τελ ο ύ σ α ν τ ο α δ ύ ν α το κ έ ν τ ρ ο τ η ς α θ η ν α ϊκ ή ς π α ρ ά τα ξη ς κα ι ε ίχ α ν κρ ίσ ιμη σ η μ α σία γ ια τ η ν έκβ α σ η τ η ς μ ά χ η ς . Ε π ρ επ ε να υ π ο χω ρ ή σ ο υ ν μ ε τ ά ξ η υπό τ ο β ά ρ ο ς το υ μ η δ ικ ο ύ σ τρ α το ύ , ώ σ τε να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ο υ ν τ ις π ρ ο ϋ π ο θ έσ ε ις που ή τα ν α π α ρα ίτ η τ ε ς γ ια τ η ν υ π ερ φ α λ ά γ γ ισ η το υ α ν τιπ ά λ ο υ . Μ ε τ η ν υπ οχώ ρησ η τ ο υ κ έ ν τρ ο υ , τα ε ν ισ χ υ μ έ ν α α θ η ν α ϊκ ά ά κρ α θ α μ π ο ρ ο ύ σαν να ε κ τ ε λ έ σ ο υ ν κ υ κ λ ω τ ικ ή κ ίνη σ η και να ν ικ ή σ ο υ ν τ ο ν ε χ θ ρ ό . Σ τρ α τη γ ό ς τ η ς φ υ λ ή ς τω ν Α ντιο χ ιδ ώ ν ή τα ν ο Α ρ ισ τε ίδ η ς , ο ο π ο ίο ς α π ο τελ ο ύ σ ε τ ο ν μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο π ο λ ιτ ικ ό α ν τίπ α λ ο το υ Θ εμ ισ το κ λ ή .

Ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς δ ια ισ θ α ν ό τα ν ά μ εσ α τ ο ν ε ξ ω τ ε ρ ικ ό θ α ν ά σ ιμ ο κ ίν δ υ ν ο , α λλά ε π ιπ ρ ό σ θ ετα ε ίχ ε α ν τ ιλ η φ θ ε ί κα ι τ η ν ε ξ ά ρ τη σ η τ η ς π ό λ η ς το υ από τη θά λα σ σ α , τ ό σο από τ η ν άπ οψ η το υ επ ισ ιτ ισ μ ο ύ όσο κα ι από τ η ν π λ ευ ρ ά τ η ς εμ π ο ρ ικ ή ς α νά π τυ ξη ς . Ο ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ σε σ ιτη ρ ά ή τα ν δ υ ν α τό ς μ ό ν ο από τη θ ά λ α σ σα. Ο ι π λ η σ ιέ σ τε ρ ε ς σ ιτο π α ρ α γ ω γ ικ ές π ε ρ ιο χ έ ς σ τη ν Α τ τ ικ ή ή τα ν τα Μ έγ α ρ α , η Β ο ιω τία κα ι η Θ εσ σ α λία . Α υ τ έ ς ό μ ω ς δ εν επ α ρ κο ύ σ α ν γ ια τ η ν κά λυ ψ η τω ν αναγκώ ν. Ε π ιπ λέον, η επ ικ ο ιν ω ν ία μαζί τ ο υ ς ε μ φ ά ν ιζ ε δ υ σ χ έ ρ ε ιε ς , ενώ σ τ ις ίδ ιε ς υπ ήρχαν α ρ κ ε τ ο ί π ο λ ίτ ε ς που έ τ ρ ε φ α ν ε χ θ ρ ικ ά α ισ θ ή μ α τα π ρ ο ς τ ο υ ς Α θ η ν α ίο υ ς . Ο ι π ιο α π ο μ α κ ρ υ σ μ έ ν ε ς από τ η ν Α τ τ ικ ή α γ ο ρ ές σ ίτο υ , δ η λ α δ ή η Χ α λ κ ιδ ικ ή κα ι η Α ίγ υ π το ς , ε ίχ α ν κ α τ α κ τ η θ ε ί ή ή τα ν υ π ο τε λ ε ίς τω ν Περσώ ν. Α λ λ ω σ τε κα ι σε α υ τ έ ς τ ις π ε ρ ιπ τώ σ εις η μ ε τα φ ο ρ ά π ρ ο μ η θ ε ιώ ν θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να γ ίν ε ι π ά λ ι μέσ ω θά λα σ σ α ς.

Π α ρ ά λλ η λ α , ο Θ ε μ ισ το κ λ ή ς ε ίχ ε α ν τ ι- λ η φ θ ε ί ό τ ι η μ ό ν η α γ ο ρ ά σ ίτο υ που π α ρ έ μ ε ν ε δ ια θ έσ ιμ η γ ια τ η ν π όλη τ ο υ ή τα ν η Σ ικ ελ ία . Ο μω ς γ ια τ ο εμ π ό ρ ιο ή τα ν απαρ α ίτ η το ς έ ν α ς μ εγ ά λ ο ς ε μ π ο ρ ικ ό ς σ τό λ ο ς , α λλά κα ι ο ι φ ιλ ικ έ ς σ χ έσ ε ις μ ε το ν Ε λλ η ν ισ μ ό τ η ς Δ ύσ ης. Ε π ο μ ένω ς, τα π ο λ ιτ ικ ά κα ι σ τρ α τ ιω τ ικ ά δ ρ ώ μ εν α σε σ υ ν δ υ α σ μό μ ε τ ις υ π ά ρ χ ο υ σ ες ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς , ε μ π ο ρ ικ ές κα ι κ ο ιν ω ν ικ ές σ υ ν θ ή κ ε ς , έ δ ε ι χ ν α ν σ αφ ή π ρ ο τ ε ρ α ιό τη τα σ τ ις θ α λ ά σ σ ιες επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις σε σ χέση μ ε τ ις χ ερ σ α ίε ς . Π ρ ο φ α νώ ς , η Α θ ή ν α ό φ ε ιλ ε να α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι τ ο ν δ ρ ό μ ο το υ ν α υ τ ικ ο ύ π ρ ο γ ρ ά μ μ α το ς .


ο χεδ ίο υ το υ που ή τα ν η ναυπ ήγησ η εν ό ς μ εγά λο υ σ τόλου .

Η ναυπ ήγησ η το υ μ εγ α λ ύ τερ ο υ σ τόλου που υ π ή ρ ξε π ο τέ σε ε λ λ η ν ικ ή πόλη δ ε ν ή τα ν έν α ε ύ κ ο λ ο σ τη ν εφ α ρ μ ο γ ή το υ σ χέδιο . Η α ρ χ ική ε ισ ήγησ η το υ Θ εμ ισ το κ λ ή ε π ιζη το ύ σ ε τ η ν κ α τα σ κευ ή 200 νέω ν τρ ιή - ρων. Επίσης, ή τα ν α να γκα ία η χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη ση τω ν τρ ιώ ν φ υσ ικώ ν λ ιμ α ν ιώ ν το υ Π ε ιραιά, ώ σ τε να ε λ λ ιμ ε ν ίζ ο ν τα ι ε κ ε ί τα πλοία. Τ α υτόχρονα , θ α έπ ρ επ ε να δ ια μ ο ρ φ ω θ ο ύ ν ε ιδ ικ ο ί χώ ροι εκ γ ύ μ ν α σ η ς π ληρω μά τω ν, κα θ ώ ς κα ι χώ ροι γ ια τη δ ια κ ίνησ η τω ν εμ π ο ρευμάτω ν.

Για τ η ν ε π ίτ ευ ξ η το υ π ο λ υ π ό θ η το υ α υ το ύ σ τόχου έπ ρ επ ε να επ ιλ υ θ ο ύ ν τρ ία πολύ βασ ικά π ρ ο β λή μ α τα . Π ρώ τα από όλα, ή τα ν α π α ρ α ίτη το ο μ έσ ο ς Α θ η ν α ίο ς π ο λ ίτη ς να κ α τα νο ή σ ει τη σ κ ο π ιμ ό τη τα ε ν ό ς τ έ το ιο υ έρ γο υ . Α υ τό ό μ ω ς ή τα ν α ρ κ ε τά δύσ κολο . Πριν από τη δ ε ύ τ ε ρ η ε κ σ τρ α τε ία τω ν Π ερ σών, υπ ήρχαν π ο λλο ί Α θ η ν α ίο ι ο ι οπ ο ίο ι θ ε -

0 Κ ερ α μ εικ ό ς σήμερ α . Η τα ν το σ ημείο όπου σ υνεδρ ίαζε η Εκκλησία του Δ ή μο υ στην αρχαία Α 9ήνα.

Η τρ ιήρ ης «Ο λυμπ ίάς». Α π ο τελ ε ί ομοίω μα αρχα ίας ελληνικής τρ ιή ρ ο υ ς και ναυπ ηγή& ηκε για το ελληνικό Π ολεμ ικό Ν αυτικό .

μέσ α από τα σπλάχνα τ η ς Ε κκλησ ία ς το υ Δ ή μ ο υ και ο οπ ο ίος ή τα ν π ρ ο ικ ισ μ ένο ς από τ η φ ύσ η το υ , ώ σ τε να γ νω ρ ίζε ι πως να σ χημ ατίσ ει, να δ ια τη ρ ή σ ε ι κα ι να εξυ ψ ώ σ ει μια π α ρ ά τα ξη , σ υ ν τρ ίβ ο ν τα ς τα υ τό χ ρ ο ν α τ ις ά λ λ ες .

Ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς ε ξ ε λ έ γ η γ ια π ρώ τη φ ο ρά ά ρ χ ον τα ς τ η ς π ό λη ς το 493 π.Χ. κα ι θ έ λη σ ε να α ν τ ικ α τα σ τή σ ε ι τ ο ν α κα τά λλ η λ ο ό ρ μ ο το υ Φ αλήρου μ ε το υ ς α σ φ α λείς λ ιμ έ ν ε ς το υ Π ειρα ιά κα ι τ η ς Ζ έα ς . Συγχρόνω ς, π ρ ό τε ιν ε κα ι π έ τυ χ ε τη ν α π οδοχή τω ν ο χ υ ρ ω ματικώ ν έρ γω ν σ τη ν π όλη. Ετσ ι ξε κ ίν η σ ε η κα τα σ κευ ή τω ν Μ ακρώ ν Τειχών που θ α μ ε τ έ τρ ε π α ν τη ν Α θή ν α σε α π ό ρ θ η το φ ρ ο ύ ριο. Η οχύρω ση το υ Π ειρα ιά άρχισ ε από τη β ό ρ ε ια π λ ευ ρ ά το υ . Ο μω ς τα έρ γ α δ ια κόπ η καν, ε ξα ιτ ία ς τό σ ο τω ν εσ ω τερ ικώ ν π ο λ ιτ ικώ ν κα τα σ τά σ εω ν μ ε τη ν εμφ ά ν ισ η το υ Μ ιλτιά δ η , όσο και τω ν ε ξω τερ ικ ώ ν γ εγ ο ν ό τω ν που ε κ τυ λ ίχ θ η κ α ν μ ε τη δ ε ύ τ ε ρ η ε κ σ τρ α τε ία τω ν Π ερσ ώ ν κα ι τη μάχη σ το ν Μ αραθώ να.

Χ α ρ α κτη ρ ισ τικό γ εγ ο ν ό ς ή τα ν ό τι, κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια το υ έ τ ο υ ς που ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς ή τα ν ά ρ χ ο ν τα ς τ η ς π όλης , π ιθ α νό τα τα υπ οσ τή ρ ιξε το ν Μ ιλτιά δ η σ τη δ ίκη το υ και π έ τυ χ ε τη ν αθώ ωσή το υ . Για τ ο ν Θ εμ ισ το κλ ή κ ά θ ε ε χ θ ρ ό ς τω ν Π ερσ ώ ν ή τα ν σ ύμμαχος. Ετσι, π α ρ α μέρ ισ ε τη ν π ο λ ιτική α ν τιπ α ρ ά θ εση που τ ο ν χώ ρ ιζε μ ε τ ο ν Μ ιλτιά δ η , π αρόλο που ή ξ ε ρ ε ό τ ι μ α κρ ο π ρ ό θ εσ μ α ο αντίπ α λός το υ α υ τό ς θ α α ν τ ισ τρ α τευ ό τα ν τ η ν π ο λ ιτ ική το υ , α φ ού τα σ υ μ φ έρ ο ν τά το υ ς ή τα ν α ν τ ίθ ε τα .

Μ ε τά τ ο π έρ α ς τ η ς μ ά χης σ το Μ α ρα θώ να ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς έ θ ε σ ε μ ε μ εγ α λ ύ τερ η ε π ιμονή τη ν εφ α ρ μ ο γ ή το υ μ εγ α λεπ ή β ο λ ο υ

01 ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΣΧΕΑΙΑ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ

1 4 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A

Λ*

ω ρούσ αν ό τ ι η α ν επ ιτυ χ ή ς π ροσ π ά θεια το υ Μ α ρ δ ό ν ιο υ ή τα ν α ρ κ ε τή , ώ σ τε να απ ογοη τ ε ύ σ ε ι τ ο υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς κα ι να τ ο υ ς α π ο τρ έ ψ ει από μια ν έα επ ιχείρησ η ε ν α ν τ ίο ν τη ς Ε λλάδας. Την άποψ η α υ τή σ υ μ μ ερ ίζο ν τα ν κα ι α ρ κ ε το ί π ο λ ιτ ικ ο ί ά ν δ ρ ες , όπω ς ο Α ρ ισ τε ίδ η ς , ο οπ ο ίο ς εν δ εχ ο μ έν ω ς δ ε ν ε ίχ ε σ υ ν ε ιδ η το π ο ιή σ ε ι τ ο ν επ ερ χ ό μ εν ο π ερσ ικό κ ίνδ υ νο κα ι θ εω ρ ο ύ σ ε ό τ ι τ ο ν α υ τικ ό α υ τό ε ξο π λ ισ τ ικ ό π ρ όγρ α μμα θ α ή τα ν μ ια δυ- σ βά σ τα χτη ο ικ ο νο μ ική επ ιβάρυνσ η γ ια τη ν π όλη και τ ο υ ς κ α το ίκ ο υ ς τη ς . Ε π ιπ ρόσ θετα , έν α τό σ ο ρ η ξ ικ έ λ ε υ θ ο σ χέδ ιο , το οποίο θ α ά λ λ α ζε ρ ιζικά τη σ τρ α τιω τική κα ι ο ικ ο νο μ ική δ ο μ ή τ η ς π ό λη ς ή τα ν α ν α μ εν ό μ εν ο να σ υ ν α ν τή σ ε ι π ο λ λ ές α ν τ ιρ ρ ή σ ε ις σ τη ν ε φ α ρ μ ο γ ή το υ . Ε ίναι σ ίγουρο ό τ ι η να υ π ή γη ση τω ν 200 ν έω ν τρ ιή ρ ω ν θ α ο δ η γ ο ύ σ ε σε μια α ν α κ α τά τα ξη τ η ς κο ινω νική ς ιερ α ρ χ ία ς που υπ ήρχε μ έχ ρ ι τ ό τ ε , α φ ο ύ έν α σ η μ α ν τικό τμ ή μ α τ η ς π ο λ ιτ ικ ή ς δ ύ ν α μ η ς κάποιω ν ισ χυρώ ν τά ξε ω ν θ α μ ε τα φ ε ρ ό τα ν σε ά λ λ ες .

Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς α ν α σ τα λ τικό ς π α ρ ά γο ντα ς που ό φ ε ιλ α ν οι Α θ η ν α ίο ι να ξεπ ερ ά σ ο υ ν , ώσ τε να π ρ α γ μ α το π ο ιη θ ε ί τ ο σ χέδ ιο το υ Θ ε μ ισ τοκλή , ή τα ν η α ν α γ κ α ιό τη τα ε ξ ε ύ ρ ε σ η ς τω ν τερ ά σ τιω ν ο ικο νο μ ικώ ν π όρω ν που χ ρ ε ιά ζοντα ν . Ε νας σ τό λ ο ς , ο οπ ο ίο ς θ α α π α ρ τιζό τα ν από 200 τρ ιή ρ ε ις , δ η λα δ ή σ χεδό ν τε τρ α π λ ά σ ιο ς σε μ έ γ ε θ ο ς από τ ο ν αι- γ ιν ή τ ικ ο , θ α α π α ιτούσ ε γ ια τ η ν κα τα σ κευ ή το υ έν α υ π έρ ο γκ ο χ ρ η μ α τ ικ ό ποσό. Α υτό δ εν μπ ορούσ ε να κ α λ υ φ θ ε ί από τα σ υ ν η θ ισ μένα τα μ ε ια κ ά έσ οδα . Ε πιπλέον, δ ε ν υπ ήρχε ε κ ε ίν η τ η ν π ερ ίο δ ο κα νένα ο ικ ο ν ο μ ικό α π ό θ εμ α που θ α μπ ορούσ ε να εν ισ χ ύ σ ει μια τ έ τ ο ια επ ιχείρησ η . Σ υνεπ ώ ς, δ ε ν ή τα ν ε ύ κ ο λ η η π ροσ π ά θεια π ρ ο σ ετα ιρ ισ μ ο ύ τω ν π ολ ιτώ ν, ιδ ια ίτερ α τω ν φ τω χ ό τερ ω ν από α υ το ύ ς , ώ σ τε να π ρ ο β ο ύν σε σ ο β α ρ ές και μ ε γ ά λ ε ς ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς θ υ σ ίες , π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να σ τη ρ ίξο υ ν το ν α υ τικ ό π ρόγραμμα .

Η τρ ίτη π α ρ ά μ ετρ ο ς που κα θ ισ το ύ σ ε το ε ξο π λ ισ τ ικ ό σ χέδ ιο δ υ σ χ ερ ές ή τα ν το θ έ μ α τ η ς επ ά νδρ ω σ ης το υ ν έο υ σ τό λο υ , η οπ οία α π α ιτούσ ε χ ιλ ιά δ ες κω π η λά τες . Αν λ η φ θ ε ί υπόψη ό τ ι κ ά θ ε τρ ιή ρ η ς χ ρ ε ια ζ ό τα ν 170 κω π η λά τες , τ ό τ ε ο σ υ ν ο λ ικό ς το υ ς α ρ ιθ μ ό ς θ α ή τα ν 34.000. Ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς θ εω ρ ο ύ σ ε ό τ ι α υ τό ς ή τα ν ο μ έγ ισ το ς α ρ ιθ μ ό ς που ε ίχ ε τη δ υ ν α τό τη τα η πόλη να κα λ ύ ψ ε ι α π ο κλ ε ισ τικ ά μ ε τ ο ν δ ικό τ η ς π λ η θ υ σμό. Ε ίναι σ ίγουρο ό τ ι δ ε ν θ α επ α ρ κούσ α ν ο ι δ ο ύ λ ο ι γ ια τ ο ν σκοπό α υ τό . Π ροφ ανώ ς, σ το υ ς κω π η λά τες α υ το ύ ς δ ε ν θ α σ υ μ μ ε τ ε ίχαν ο ι π λούσ ιο ι κά το ικ ο ι τω ν α ν ώ τερ ω ν κο ινω νικώ ν τά ξε ω ν τ η ς α θ η ν α ϊκ ή ς ιερ α ρ χ ία ς , αλλά ο ι α σ θ ε ν έ σ τε ρ ο ι ο ικ ο νο μ ικά π ο λ ίτες , ο ι οπ ο ίο ι δ ε ν ε ίχα ν δ ική το υ ς π ερ ιουσ ία , ο ύ τ ε ή τα ν γ α ιο κ τή μ ο ν ες .

Ε ίναι επ ο μ ένω ς σ α φ ές, ό τ ι τα ν α υ τικ ά π ληρώ μα τα τω ν ν έω ν π λοίω ν θ α μπ ορού-

£ Οι περισσότεροι πολίτες, διαβλέποντας τον κίνδυνο που εγκυμονούσε η αναβάθμιση των Θητών, είχαν έντονες διαφωνίες στην ψήφιση του σχεδίου του Θεμιστοκλή. 9

σαν να π ρ ο έρ χ ο ν τα ι μόνο από τ η ν τά ξη τω ν Θ η τώ ν, ο ι οπ ο ίο ι δ ε ν ή τα ν α ρ κ ε τά π λούσ ιοι, ώ σ τε να έχ ο υ ν δ ική τ ο υ ς πανοπλία και να π ο λ εμ ο ύ ν ω ς ο π λ ίτες . Α σφαλώ ς ο ν έο ς σ τό λ ο ς θ α μπ ορ ούσ ε να σ τη ρ ιχ θ ε ί επάνω το υ ς . Α υ τό όμω ς θ α σ η μ α το δ ο το ύ σ ε το γ ε γ ο ν ό ς τ η ς α φ ύπ νισ ης τω ν Θ η τώ ν, δ ε δ ο μ έ νου ό τ ι η « να υτική» Α θ ή ν α θ α τ ο υ ς ε ίχ ε μ ε γά λη ανά γκη , κά τ ι που δ ε ν θ α ία χυε αν η π όλη σ υ ν έχ ιζε να εμ π ισ τε ύ ε τα ι τ η ν ά μυνά τ η ς σ το ν σ τρ α τό . Α υ τό θ α σ ή μ α ινε επ ίσ ης ό τ ι ο ι Θ ή τε ς , έ χ ο ν τα ς επ ίγνω ση τ η ς π ροσ φ ορ ά ς τ ο υ ς σ τη ν π όλη, θ α ζη το ύ σ α ν να α π ο κτή σ ο υ ν π ο λ ιτ ικά δ ικα ιώ μα τα , τα οποία

Ο ναός τη ς Α φ αίας Α θη νά ς στην Α ίγινα. Α ν εγ έρ θ η κ ε περίπου το 5 0 0 π.Χ. και απ οδεικνύει τη ν οικονομική άνοδο και ευ η μ ερ ία το υ νησιού εκείνη την π ερίοδο.

δ ε ν ε ίχα ν μ έχ ρ ι τ ό τ ε .Κ α τά σ υνέπ εια , μ ια π ο λυ ά ρ ιθ μ η τά ξη

χω ρίς π ο λ ιτ ικά δ ικα ιώ μ α τα θ α μ ε τα τρ ε π ό τα ν σε μια τά ξη μ ε α υ ξη μ έν ο ρόλο σ τη ν ά μυνα τ η ς π όλης, αλλά και σ τα κο ινά θ έ μ α τα και ζ η τή μ α τα . Α υ τό ή τα ν έν α γ εγ ο ν ό ς που δ ε ν θ α μπ ορούσ ε να π ερ ά σ ει α π α ρ α τή ρ η το από τ ις ά λ λ ε ς τ ά ξ ε ις κα ι κυρ ίω ς τ ις π λο υ σ ιό τερ ες , ο ι ο π ο ίες θ α επ ιθ υ μ ο ύ σ α ν τη δ ια τή ρη σ η το υ π αλα ιού κα θ εσ τώ το ς . Α ρχ ικά ο ι π ερ ισ σ ό τερ ο ι π ο λ ίτες , δ ια β λ έπ ο ν τα ς τ ο ν κ ίνδ υ ν ο που εγ κ υ μ ο ν ο ύ σ ε η α ν α β ά θ μ ιση τω ν Θ η τώ ν, ε ίχ α ν έ ν τ ο ν ε ς δ ια φ ω ν ίες σ τη ν ψ ήφ ισ η το υ σ χεδ ίου το υ Θ εμ ισ το κλ ή . Ο ι Α θ η ν α ίο ι επ η ρ εά ζο ν τα ν επ ίσ ης από τ ο υ ς π ο λ ιτ ικ ο ύ ς α ν τιπ ά λ ο υ ς το υ Θ εμ ισ το κλή, ο ι οπ ο ίο ι ε ίχα ν α ν τ ίθ ε τα σ υ μ φ έρ ο ν τα και οπ ω σ δήπ οτε δ ε ν θ α ή θ ε λ α ν να δ ο υ ν τ ο ν η γ έ τη τ η ς δ η μ ο κ ρ α τ ικ ή ς π α ρ ά τα ξη ς να α υ ξά ν ε ι τη δ η μ ο τ ικ ό τη τα κα ι τ η ν επ ιρροή το υ σ το ν λαό . Για τ ο ν λόγο α υ τό , η π λειο - ψ ηφ ία τω ν ισχυρώ ν π ολ ιτικώ ν α νδρώ ν τη ς π ό λη ς δ ια φ ώ νη σ ε ε ξα ρ χ ή ς μ ε τη να υ π ή γη ση το υ σ τόλου .

Ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς γ νώ ρ ιζε ό τ ι θ α έβ ρ ισ κ ε α π έν α ντ ι το υ τ ο υ ς π ο λ έμ ιο ύ ς το υ κα ι επ ίσ ης ε ίχ ε α ν τ ιλ η φ θ ε ί ό λ ε ς τ ις σ υ ν έπ ε ιες τ η ς π ο λ ιτ ικ ή ς δ ύ ν α μ η ς που θ α α π ο κτο ύ σ α ν οι Θ ή τε ς , α φ ο ύ θ α μ ε τα β ά λ λ ο ν τα ν σε α ν τίβ α -

Αποψη της Α κρόπ ολης σ την αρχαία Α θήνα.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι ΣΤ ΟΡ Ι Α 1 1 5

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ

Η μ ελ έ τη τη ς ισ τορ ίας τη ς αρχαίας Ελλάδας έχ ε ι α π ο δ ε ίξε ι ό τ ι η τρ ιή ρ η ς ή τα ν , α να μφ ισ βήτη τα , ο τύπ ος το υ π ο λεμ ικού π λοίου που κυρ ιάρχησ ε σ τις ν α υμα χ ίες και σ τις υπ όλοιπ ες θαλάσ σ ιες α ντιπ α ρ α θέσ εις . Ω στόσο, τα πλοία που έκα να ν πρώ τα τη ν εμ φ ά νισή το υ ς σε ό λ ες τ ις π όλεις , μ ε τα ξύ τω ν οποίων και η Α θήνα, δ εν ή τα ν οι τρ ιή ρ ε ις . Κατά τη δ ιά ρκε ια τω ν πρώτω ν αρχαϊκώ ν χρόνω ν, οι ισ τορ ικο ί ε ρ ε υ ν η τ έ ς α να φ έρ ο υ ν ό τ ι οι πιο δ ια δ εδ ο μ έ νοι τύπ ο ι πλοίου ή τα ν οι τρ ια κ ό ν το ρ ο ι και οι π εν τη κ ό ν το ρ ο ι. Σε κα θ εμ ία από α υ τέ ς υπήρχαν α ντίσ το ιχα 30 και 50 ά ν δ ρ ες , οι οποίοι ή τα ν σ υγχρόνω ς κω π ηλά τες και π ο λ εμ ισ τές .

Α ργό τερ α , η ε ξ έ λ ιξ η τη ς ν α υ τικ ή ς τ έ χ ν η ς οδήγησ ε σ την ε μ φάνιση τη ς δ ιή ρ ο υ ς , ένα ε ίδ ο ς πλοίου το οποίο μπ ορούσ ε να θ ε ω ρ η θ εί ως βελτίω σ η τη ς π εν τη κ ο ν τό ρ ο υ , αφ ού δ ιέ θ ε τ ε μια α κό μη σειρά κωπηλατών. Α π ο τελο ύ σ ε πιο γρήγορη κα τα σ κευή από τη ν π εν τη κ ό ν το ρ ο και ή τα ν πιο α ξιόμαχο όπλο. Ομως και η διή- ρης παρέδω σ ε μ ε τη σειρά τη ς τη «σ κυτάλη» σε μια α κόμα καλύτερ η π ο λεμ ική κα τα σ κευή . Α υτή ή τα ν η τρ ιή ρ η ς . Π ρέπ ει να τ ο ν ισ τε ί ό τ ι το να υ τικό α υ τό όπλο α ν α δ ε ίχ θ η κ ε σ τους Π ερσ ικούς πολ έμ ο υ ς . Αρχικά, το ν α υ τικ ό τω ν Α θηνα ίω ν απ α ρτιζό τα ν από διή- ρ ε ις και π εν τη κ ό ν το ρ ο υ ς , αλλά η εισ ήγησ η το υ Θ εμ ισ το κλή απαιτο ύ σ ε τη ναυπήγηση νέω ν πλοίων, τω ν τρ ιήρω ν, γ εγ ο ν ό ς που α- π ο δ ε ικ νύ ε ι ό τ ι η Α θήνα ε ίχ ε α ν τ ιλ η φ θ ε ί τη ν αξία α υ το ύ του τύπ ου π ο λεμ ικού πλοίου.

Ο πρώ τος λα ό ς που κα τα σ κεύα σ ε τρ ιή ρ ε ις ή τα ν οι Φ οίν ικες, οι οποίοι έδω σαν α ρ κ ε τό ύψ ος και χώρο στο σ κάφ ος α υτό , ώ σ τε να μπ ορούν να το π ο θ ε τη θ ο ύ ν τρ ία επ ίπ εδα κωπηλατών. Σ τη ν αρ χαία Ελλάδα η τρ ιή ρ η ς εμ φ α ν ίσ τη κε γ ια πρώτη φ ορά σ την πόλη τη ς Κ ορ ίνθου , η οποία α π ο τελο ύ σ ε ένα σπουδαίο εμπ ορ ικό κ έ ν τρ ο και ή τα ν η α φ ετη ρ ία αποικισ τικώ ν αποστολώ ν μ εγ ά λη ς κλ ίμακας. Οι Α θηνα ίο ι, έχ ο ν τα ς ως π α ρά δειγμα το υ ς Κ ορ ίνθ ιους , α ποφάσισαν να ε ισ άγουν και α υ το ί α υ τό το ε ίδ ο ς πλοίου σ το ναυτ ικ ό το υ ς . Το π ο λ υπ ληθές πλήρω μα και τα τρ ία επ ίπ εδα το υ κύ το υ ς έκα να ν τη ν τρ ιή ρ η να μο ιά ζει με πλω τό φ ρούρ ιο που μπορούσ ε να α ντιμ ετω π ίσ ει οπ ο ια δήπ οτε επ ίθεσ η στη θάλασσα. Η ναυπήγηση εν ό ς μ εγά λου α ρ ιθμού τέ το ιω ν σκαφών α π οτελούσ ε μια πολύ δύσ κολη υπόθεση. Είναι σ ημα ντικό να α ν α φ ερ θ ε ί ό τ ι δ ε ν υπήρχαν σχέδια, π ρότυπ α ή χειρ όγρ α φ α από π ρ ο γεν έσ τερ α τ έ το ια πλοία, ώ σ τε να κ α τευ θ ύ ν ο υ ν κα τά λλη λα το υ ς ναυπ ηγούς. Επίσης, ένα ς τόσ ο μ εγά λος σ τόλος απ α ιτούσ ε μια μ εγά λη σειρά

από π ρ ώ τες ύ λ ες . Οι Α θηνα ίο ι π ρ ο μ η θ εύ ο ν τα ν τ ις π ερ ισ σ ό τερ ες από α υ τέ ς από τα δάση, τα ορ υχεία και τα λ α το μ ε ία τη ς Α ττ ικ ή ς . Η σ η μ α ν τικό τερ η πρώτη ύλη ή τα ν η ξυ λ ε ία . Ω ς επ ί το π λείσ τον , χρησ ιμοπ ο ιήθηκα ν β ελ α ν ιδ ιές γ ια δύναμη, έλ α τα και π εύκα για α ντο χή καθώ ς και άλλα δένδρα , τα οποία π ροσ έδιδα ν σ κ λη ρ ό τη τα και σ τεγ α ν ό τη τα σ την τρ ιήρ η .

Πιο σ υ γκεκρ ιμ ένα , οι κα τα σ κευ α σ τές σ τήρ ιζαν μέσα σ την άμ μο μια σειρά από ισ οϋψ είς ξύ λ ιν ε ς δ ο κο ύ ς πάνω στις οπ ο ίες τ ο π ο θ ετο ύ σ α ν τη ν καρίνα το υ σ κάφ ους. Α υτή ή τα ν ένα τερ ά σ τιο δοκά ρ ι από β ελα ν ιδ ιά ή από οξιά . Επρεπε να έχ ε ι υψ ηλή α ν θ εκ τ ι- κό τη τα , ώ σ τε να μπ ορεί να α ν τ ε π ε ξ έ λ θ ε ι σε θ ύ ε λ λ ε ς , τρ ικ υ μ ίε ς και να υμα χ ίες . Επιπλέον, ή τα ν απ αρα ίτη το να α ν τέ χ ε ι σ τους κρα δασ μούς από τ ις σ υνεχείς α ν ελκ ύ σ ε ις και κ α θ ελ κύ σ ε ις το υ πλοίου στη θάλασσα. Πάνω σ την καρίνα, σ τις θ έσ ε ις τη ς πλώ ρης και τη ς π ρύμνης, σ τερ εώ νο ν τα ν δύο ακόμη δ ο κο ί κα ι έτσ ι ο λ ο κλ η ρω νόταν ο βασ ικός σ κ ελ ε τό ς . Μ προστά από τη ν πλώρη υπήρχε ένα μ ικρό τμ ή μ α σ το οποίο οι ναυπ ηγοί π ρ ο σ έθ ετα ν το ορειχάλ- κινο έμ β ο λο .

Το ε ξω τερ ικ ό κ έλ υ φ ο ς το υ σ κά φ ους ή τα ν δ ο μ η μ έν ο από ε ιδ ικ ές σ α ν ίδες που ενώ νο ντα ν μ ε τα ξύ το υ ς και κάλυπ ταν το ν υπόλοιπο κορμό . Α υ τές ή τα ν οι επ η γ κ εν ίδ ες . Σ τις σ τεν ές επ ιφ ά νειες κά θ ε επ η γ κεν ίδ α ς είχαν α ν ο ιχ θ ε ί τρ ύ π ες , από τ ις οπ ο ίες κάπ οιες ή τα ν μ ικροσ κοπ ικές και κάπ οιες μ εγ α λ ύ τερ ες . Μέσω αυτώ ν π ρ α γμ α το π ο ιε ίτο η συρραφή τω ν επ η γκεν ίδ ω ν και τ ό τ ε το κ ύ το ς το υ π λοίου ά ρχ ιζε να π α ίρνει μορφ ή . Α ξιο σ η μ είω το ή τα ν το γ ε γ ο νός ό τ ι ο ι τ ε χ ν ίτ ε ς δ εν χρησ ιμοπ οιούσ αν σ ιδ ερ έν ια καρφ ιά σ την κα τα σ κευή μιας τρ ιή ρ ο υ ς . Μ ετά τη ν ολοκλήρω ση τη ς το π ο θ έ τη σης τω ν επ η γκεν ίδ ω ν ξεκ ιν ο ύ σ ε ένα ς ε ν δ ε λ ε χ ή ς έλ εγ χ ο ς το υ ε σ ω τερ ικού το υ κ ύ το υ ς , ώ σ τε να π ερ α σ τούν λ ινο ί σπάγκοι σ τις μι- κροσ κοπ ικές τρ ύ π ες και να δ ε θ ο ύ ν σφιχτά . Το λ ινάρ ι ε ίχ ε ο ρ ισ μ έν ες ιδ ιό τη τε ς πολύ χ ρ ή σ ιμ ες γ ια τη να υτική χρήση. Δ εν μάζ ευ ε , ο ύ τε ξεχ ε ίλ ω ν ε κατά τη δ ιά ρκεια τη ς π λεύσ ης το υ πλοίου στη θάλασσα και επ ίσης ή τα ν πιο γ ερ ό β ρ εγμ έν ο παρά σ τεγνό , ο π ό τε μπορούσε να σ υμβά λει σ την ενίσχυση τη ς α ν θ ε κ τ ικ ό τη τα ς το υ σκάφους.

Η δομή που δ ια φ οροπ οίησ ε τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς τρ ιή ρ ε ις από τ ις φ ο ιν ικ ικ ές ή τα ν το ξύ λ ιν ο πλαίσιο σ τή ρ ιξη ς τω ν κουπιών, γνω σ τό ως π α ρ εξε ιρ εσ ία . Α υτή ε ίχ ε πολλαπλή χ ρη σ ιμ ό τη τα . Πρώτα από όλα, τα μ εγά λα τη ς α νο ίγμα τα επ έτρ επ α ν τα κυκλ ικά τρ α β ή γμ α τα τω ν κουπιών χα ρ ίζοντα ς ε υ ελ ιξ ία σ το πλοίο, ενώ τα υ τό χ ρ ο ν α ο ρ ισ μ έν ες π ρ ο σ τα τευ τ ικ ές π ρ ο εξο χ ές που εδ ρ ά ζο ν τα ν σε α υ τή ν κάλυπ ταν τη ν πρώ τη σειρά τω ν κω πηλατώ ν από τα β έλη τω ν ε χθρών. Επίσης, σ το πάνω μ έρ ο ς τη ς π α ρ εξε ιρ εσ ία ς μπ ορούσ ε να εφ α ρ μ ο σ τε ί ένα σκέπαστρο. Μ ε α υ τό , το πλήρω μα δ εν θ α ή τα ν ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο σ τον κα υτό ήλ ιο κα τά τη δ ιά ρκεια τη ς κωπηλασίας. Α κόμη , σε β α ρ ιές τρ ιή ρ ε ις πάνω από τη ν π α ρ εξε ιρ εσ ία οι ναυπηγο ί συχνά το π ο θ ετο ύ σ α ν ένα δ ε ύ τε ρ ο πάτωμα, το οποίο λ ε ιτο υ ρ γούσ ε ως ν έο κατάσ τρω μα γ ια το υ ς σ τρ α τιώ τες που ε ν δ ε χ ο μ έ νως να επ έβα ινα ν σ την τρ ιή ρ η ή γ ια το ν εξοπ λισ μό που έπ ρεπ ε να μ ε τα φ ε ρ θ ε ί σε κάποιο σ ημείο . Τέλος, οι εγκά ρσ ιο ι δ ο κο ί που π ρ ο εξε ίχ α ν στα άκρα τη ς π α ρ εξε ιρ εσ ία ς ε ξυ π η ρ ετο ύ σ α ν στη ρυ μούλκησ η σκαφών που είχαν υπ οσ τεί ζημ ιές .

Η π ρω ταρχική κ ινη τή ρ ια δύναμη μιας τρ ιή ρ ο υ ς ή τα ν οι 170 ε ρ έ τ ε ς , δηλα δή οι κω π ηλά τες, ενώ η σ υνεισ φορά το υ μεγά λου κ ε ν τρ ικο ύ ισ τίου ή τα ν δ ευ τερ εύ ο υ σ α ς σημασίας. Υπήρχαν τρ ε ις σ ε ιρ ές ερετώ ν. Σ τη ν πρώτη σειρά β ρ ίσ κοντα ν οι 62 θ ρ α ν ίτε ς . Σ το εσ ω τερ ικό το υ κύ το υ ς και κάτω από α υ το ύ ς ή τα ν οι 54 ζύγιο ι που απ οτελούσ α ν τη δ ε ύ τε ρ η σειρά. Σ τη ν τρ ίτη σειρά α κολουθούσ α ν οι 54 θα λά μ ιο ι κω π ηλά τες, οι οποίοι είχαν π άρει το όνομά το υ ς από το ν θά λα μο , δηλαδή το αμπάρι το υ πλοίου. Ο λοι οι ε ρ έ τ ε ς κατά τη δ ιά ρκεια το υ πλου κο ιτούσ α ν προς τη ν π ρύμνη . Τα κο υ πιά που χρησ ιμοπ οιούσ αν ή τα ν κα τα σ κευα σ μένα από άρ ισ της π ο ιό τη τα ς ξύ λ ο ελ ά τη ς . Ε κτό ς από τα 170 κουπιά τω ν κω πηλατώ ν υπήρχαν επ ιπ λέον 30 εφ εδ ρ ικ ά , ο π ό τε ο σ υνολικός το υ ς α ρ ιθμός έφ τα ν ε τα 200.

Η σημασία τη ς εύ ρ υ θ μ η ς αλλά και σ υγχρ ον ισ μένης λ ε ιτο υ ρ γ ία ς τω ν ερ ε τώ ν ή τα ν τερ ά σ τια . Η ε υ ελ ιξ ία και η γρήγορη κίνηση

Ομοίωμα α θη ν α ϊκή ς τρ ιήρ ους, σ το οποίο φ α ίνοντα ι οι δύο σ καλ ισ το ί ο φ θ α λ μ ο ί και οι χ ρ ω μ α τισ τές ίρ ιδ ες που σχεδ ιάζοντα ν σε α υ τές .

k1 6 1Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η U T O P I A

το υ πλοίου ή τα ν ά ρ ρ η κτα σ υ ν δ εδ εμ έν η μ ε τη ν π ε ιθ α ρ χ η μ ένη κωπηλασία, η οποία μπορούσ ε να επ ιτ ευ χ θ ε ί μόνο μέσα από μ α κροχρόνια και επ ίπονη εξάσ κησ η. Σ ε μια ναυμαχία, η α ρ τ ιό τη τα και η εκπ α ίδευσ η το υ π ληρώ μα τος έπ α ιζε σ η μ α ν τικ ό τερ ο ρόλο από τη γ εν ν α ιό τη τα και το θ ά ρ ρ ο ς τω ν π ολεμ ισ τώ ν, καθώ ς από το υ ς κα τά λλ η λ ο υ ς ελ ιγ μ ο ύ ς τη ς τρ ιή ρ ο υ ς ή τα ν δ υ ν α τό ς ο εμ β ο λ ισ μ ό ς εν ό ς αντιπ άλου σ κάφ ους.

Οι ναυπ ηγοί ε ίχα ν μ ερ ιμ ν ή σ ε ι ώ σ τε η κα τα σ κευή μιας τρ ιή ρ ο υ ς να ο δ η γ ή σ ει σε ένα ταχύπ λοο και ελα φ ρ ύ σκάφος. Π ρ ο κε ιμ ένο υ να α υ ξη θ ε ί η α π α ιτο ύ μ ενη σ τιβ α ρ ό τη τα , ε ίχαν ε ισ α χ θ ε ί ορ ισ μένα χοντρ ά ο ρ ιζό ντια σκοινιά, τα λ εγ ά μ εν α υποζώ ματα, τα οποία πε- ρ ιέσ φ ιγγα ν το πλοίο κα θ ισ τώ ντα ς το έτσ ι πιο α ν θ εκ τ ικ ό σ τις κα τα π ονήσ εις από το νερό τη ς θάλασσας σε μια τρ ικυ μ ία . Τα σκοινιά α υ τά ε κ τ ε ίν ο ν τα ν π ερ ιμ ετρ ικά το υ κ ύ το υ ς από τη μια άκρη ως τη ν άλλη κάτω από τη ν π α ρ εξειρ εσ ία . Επιπλέον, υπήρχαν και ά λλα σκοινιά που σ υ γκροτούσ α ν τα ιστία και τ ις δ ύο ά γ κυ ρ ες . Το κ εν τρ ικ ό τε τρ ά γ ω ν ο ιστίο, το οποίο ε ίχ ε υψ ηλό κόσ τος και μεγά λο βάρος, έπ ρεπ ε να α φ α ιρ εθ ε ί από το πλοίο πριν από μια ναυμαχία . Κ άπ οιες τρ ιή ρ ε ις δ ιέ θ ε τα ν και ένα δ ε ύ τε ρ ο μ ικ ρ ό τερ ο ιστίο σε περίπτωση εκ τά κ το υ ανάγκης.

Ιδ ια ίτερη μνεία π ρέπ ει να γ ίν ε ι σ το γ εγο ν ό ς ό τ ι μ ε τά τη ν το π ο θ έτη σ η όλω ν τω ν ε ξα ρ τη μ ά τω ν το υ κύ το υ ς , το πλοίο ή τα ν αναγκα ίο να κ α λ υ φ θ ε ί μ ε ρ η τίνη , η οποία προέ- κυπ τε από το υ ς κο ρ μούς τω ν κω νοφ όρω ν δέντρω ν. Η επ άλειψ η τω ν τρ ιήρω ν μ ε το υλικό α υ τό αποσκοπούσε σ την προστασία το υ ξύ λο υ το υ σ κά φ ους από ορ ισ μένα μαλάκια τη ς θάλασσας. Α υτά τρυπ ούσ αν μ ε τα κελ ύ φ η το υ ς το ξύ λ ο και στη σ υνέχεια το έφ θ ε ιρ α ν , αλλο ιώ νοντα ς τη δομή το υ . Συνεπώ ς, η ευρω σ τία κα ι η α ν το χή το υ πλοίου μ ε ιώ νοντα ν αισθητά . Α υ τό θ α οδηγούσ ε σε εμφ άνισ η σκαφών βρα χεία ς δ ιά ρκε ια ς ζωής. Α ν τίθ ετα , η σχολαστική σ υντήρησ η τω ν α θηνα ϊκώ ν πλοίων ε ίχ ε ως α π ο τέλεσ μ α τη ν π αραμονή το υ ς σε εν ερ γ ό δράση γ ια περίπου 25 χρόνια .

Το σ υ γκρ ιτικό π λ εο ν έκ τη μ α μιας τρ ιή ρ ο υ ς σε σχέση με τα π α λα ιό τερ ο υ τύπ ου πλοία ή τα ν το ορειχά λκ ινο έμβ ο λο , που ή τα ν προσ αρμοσ μένο μ ε ε ιδ ικ έ ς σ τη ρ ίξε ις σ την πλώρη το υ σ κάφ ους. Α υτό α π ο τελο ύ σ ε και το φ ο ν ικό όπλο μ ιας τρ ιή ρ ο υ ς , αφ ού μ ε α υ τό πραγμ α το π ο ιε ίτο ο εμ β ο λ ισ μ ό ς και η κα τα σ τρ οφ ή τω ν αντιπάλω ν πλοίων. Η κα τα σ κευή του εμ β ό λο υ από το υ ς σ ιδηρουργούς ή τα ν μια επ ίπονη και δύσ κολη εργασία. Α υτή α π α ιτού σε αρχικά το ν σ χηματισ μό εν ό ς π ήλινου καλουπ ιού σ το εσ ω τερ ικό το υ οποίου, μέσω μιας ε ιδ ικ ή ς διαδικασ ίας, ε ισ α γότα ν χ υ τό ς ορ είχα λκος . Σ τη σ υνέχεια το κράμα α υ τό αφ η ν ό τα ν να ψ υχθεί, ώ σ τε να π ρ οκύψ ει από α υ τό η τε λ ικ ή μορφ ή το υ εμ β ό λο υ . Το πανίσχυρο α υ τό ε ξά ρ τη μ α σε συνδυασ μό μ ε τη ν ευ κ ινη σ ία τη ς τρ ιή ρ ο υ ς , χάρη σ την ικανότη τα κα ι τη ν ά ρ τια εκπ α ίδευσ η τω ν κω πηλατώ ν, απ οτελούσ α ν το υ ς π α ρ ά γ ο ντες που ε ίχαν π ρω τα ρχικό ρόλο σ την έκβασ η μιας ναυμαχίας.

Οι Α θη να ίο ι γ λύ π τες σκάλιζαν δ ύο ο φ θ α λ μ ο ύ ς πάνω σε λ ε π τέ ς π λά κες λ ευ κ ο ύ μαρμάρου πολύ καλής π ο ιό τη τα ς , το οποίο π ρ ο μ η θ εύ ο ν τα ν από το Π εν τελ ικ ό όρος. Σ ε αυ το ύ ς , ένα ς χρω μα τισ τός κύ κλο ς αναπαρισ τούσε τη ν ίριδα. Οι Α θηνα ίο ι π ίσ τευαν ό τ ι αυ το ί οι ο φ θ α λ μ ο ί επ έτρ επ α ν σ το πλοίο να β ρ ε ι ένα α σ φ αλές πέρασμα μέσα στη θάλασσα, ο π ότε απ οτελούσ α ν εγ γύησ η γ ια τη ν προστασία το υ σ κά φ ους κα ι το υ π ληρώ μα τος από οπ ο ια δήπ οτε κα κοτυχία . Επίσης, το δ ια κρ ιτικό έμ β λ η μ α μιας α θ η να ϊκή ς τρ ιή ρ ο υ ς ή τα ν το επ ιχρυσ ω μένο ομοίω μα τη ς θ ε ά ς Α θηνά ς, η οποία φ ορ ούσ ε το κράνος και το ν θώ ρα- κά τη ς . Η θ ε ά τη ς σοφίας ε ίχ ε π ερ ίοπ τη θ έσ η σ το να υ τικ ό τη ς αρχαίας Α θήνα ς.

Οι α ξιω μ α τικο ί μιας α θ η να ϊκή ς τρ ιή ρ ο υ ς ή τα ν επτά. Ο τρ ιή ρ α ρ χ ο ς ή τα ν ο γ εν ικ ό ς διο ικ η τή ς το υ πλοίου κα ι α ν ή κ ε σ την τά ξη τω ν π εντακοσ ιομεδ ίμνω ν. Ε ίχε ανα λά βει τη ν υποχρέω ση τη ς κα τα βο λή ς το υ κό σ το υ ς κα τα σ κευ ή ς και όλω ν τω ν ε ξό δ ω ν, όπως η μισθοδοσ ία το υ π ληρώ ματος, η σ υντήρησ η , η τρ ο φ ο δ ο σ ία και ο εξο π λ ισ μό ς το υ σκάφους. Το αξίω μα το υ τρ ιηρά ρχου ή τα ν πολύ σ ημα ντικός τ ίτλ ο ς , αφ ού α π ο τελο ύ σ ε το ν π ροθάλαμο για τα α νώ τερ α π ο λ ιτε ια κά αξιώ ματα . Ο κ υ β ερ ν ή τη ς ή τα ν ο υ π εύ θ υ νο ς γ ια τη ν ασφαλή πλοήγηση το υ πλοίου και χ ειρ ιζό τα ν το π ηδάλιο.

Α κολούθω ς, ο κ ελ ευ σ τή ς ή τα ν ο α ξιω μ α τικό ς που δ ιη ύ θ υ ν ε το υ ς ε ρ έ τ ε ς . Ο πρωρά- τη ς ή τα ν ο π α ρ α τη ρ η τή ς το υ σ κάφ ους, ο οποίος β ρ ισ κό τα ν σ την πλώρη και η αρμοδιό- τη τά το υ ή τα ν να α ν α φ έρ ε ι σ τον τρ ιήρ α ρ χο και σ το ν κ υ β ερ ν ή τη ο π ο ιονδήπ οτε κ ίνδυνο έβ λ επ ε στη θάλασσα. Ο π εν τη κ ό ν τα ρ χ ο ς ε ίχ ε κα θ ή κ ο ν τα γρα μμα τέα , τα μ ία και φ ρ ο ν τ ιστή τη ς τρ ιή ρ ο υ ς . Ο ναυπ ηγός ή τα ν ο υπ εύ θ υ νο ς γ ια τα τεχ ν ικ ά θ έμ α τα , όπως η επ ισ κευή, η επ ιδ ιόρθω ση και η σ υντήρησ η. Τέλος, ο τρ ιη ρ α υ λ ίτη ς , ο οποίος χρησ ιμοπ ο ιού σε αυλό, ε ίχ ε ως αποστολή να κρα τά το ν κα τά λλη λο ρ υ θ μ ό κω πηλασίας. Σ τη ν τρ ιή ρ η ε- π έβα ιναν επ ίσης δ έκ α επ ιβ ά τες που ή τα ν ο π λ ίτες καθώ ς και τέσ σ ερ ις τ ο ξ ό τ ε ς . Οι επ ιβ ά τες ή τα ν ζ ε υ γ ίτ ε ς και τυπ ικά έδ ινα ν αναφορά μόνο σ τον τρ ιήρα ρχο , αφ ού ο ι υπόλοιποι α ξιω μα τικο ί, οι τ ο ξ ό τ ε ς και οι ε ρ έ τ ε ς α νή κα ν σε κ α τώ τερ ες τά ξε ις .

Μ ε βάση το πρόγραμμα το υ Θ εμ ισ τοκλή , ν α υπ ηγήθηκα ν 100 κα ινο ύ ργ ιες τρ ιή ρ ε ις . Το 480 π.Χ. η Α θήνα ε ίχ ε έ το ιμ α 147 π ολεμ ικά πλοία μαζί μ ε τ ις δ ιή ρ ε ις και τ ις π εν τη κό - ν το ρ ο υ ς που προϋπήρχαν, καθώ ς και 53 εφ εδ ρ ικ ά . Ο σ υνολικός α ρ ιθ μ ό ς τη ς ν α υ τική ς τη ς δύνα μης α νερ χό τα ν π λέο ν σε 200 πλοία. Σ το ε ξή ς , η πόλη τω ν Α θηνώ ν α π οτελούσ ε τη ν έα θαλα σ σ οκρά τειρα , η οποία θ α ε ίχ ε πολύ σ ημα ντικό ρόλο σ την αναχα ίτιση του π ερσ ικού ε ισ βο λέα και σ την ανατροπ ή τω ν επ εκ τα τ ικώ ν σχεδίω ν το υ βασιλιά Ξ έρ ξη .

Σ χ η μ α τική αναπαράσταση των τριώ ν σειρώ ν ερ ετώ ν σε μ ια τρ ιή ρ η . Σ τη ν πάνω σειρά υπήρχαν οι γ ρ α ν ίτες , α κολουθούσ αν οι ζύ γ ιο ι και σ την τελ ευ τα ία σ ειρ ά βρίσκονταν οι 9α λ ά μ ιο ι ε ρ έ τε ς .

ρο τ η ς μ εσ α ία ς τ ά ξ η ς τω ν οπλιτώ ν. Α υ τό ό μω ς δ ε ν ή τα ν α ρ κ ε τό γ ια να το ν επ η ρ εά σ ε ι α ρ ν η τ ικ ά κα ι να τ ο ν ο δ η γ ή σ ε ι σ τη ν ε γ κ α τά λε ιψ η το υ σ τόχου το υ . Ε φ όσ ον η ν α υ τικ ή δ ύ να μ η α π ο τελ ο ύ σ ε τη σ ω τηρ ία τ η ς π α τρ ίδας, κ ά θ ε ά λλη σ κέψ η υπ οχω ρούσ ε. Ετσι, σ υ νέχ ισ ε α κα τά π α υσ τα να π ροσ π α θεί να π ρ ο σ ετα ιρ ισ τε ί τ η ν τ ά ξη τω ν Θ η τώ ν χρη σ ιμ ο π ο ιώ ντα ς π ρ α κτικά επ ιχ ε ιρ ή μ α τα , όπως τα π λ ε ο ν ε κ τή μ α τα που α υ το ί θ α α π οκόμ ιζαν από τη σ υ νεχή απασχόλησή τ ο υ ς σ το π ο λ εμ ικ ό και εμ π ο ρ ικ ό ν α υ τ ικ ό κα ι τ ε λ ικ ά κ α τό ρ θ ω σ ε να τ ο υ ς π ε ίσ ε ι να το ν εμπ ι- σ τευ θ ο ύ ν . Ο μω ς, ε ίχ ε σ υ ν ε ιδ η το π ο ιή σ ε ι ό τ ι α υ τό δ ε ν ή τα ν α ρ κ ε τό γ ια τ η ν ε π ίτ ευ ξ η το υ σ κοπ ού το υ . Θ α έπ ρ επ ε, τα υ τό χ ρ ο ν α , να ε π ιβ λ η θ ε ί σ το υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς το υ σ τη ν Ε κκλ η σία το υ Δ ή μ ο υ κα ι έ χ ο ν τα ς ω ς έρ ε ισ μ α τ η ν απ οδοχή το υ από τ ο ν λαό , να π α τά ξε ι τ ις α ν τ ιρ ρ ή σ ε ις το υ ς .

Η ΗΤΤΑ ΣΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΚΊΝΗΤΕΣ

Σ τα κρίσ ιμα ε κ ε ίν α χ ρ ό ν ια γ ια τ η ν Ε λλά δα κα ι τ η ν Α θή ν α δ ια δ ρ α μ α τίσ τη κα ν ο ρ ισ μένα γ εγ ο ν ό τα , τα οποία ά λ λα ξα ν τ ις ε ύ θ ρ α υ σ τε ς π ο λ ιτ ικ ές ισ ορροπ ίες που υπ ήρχαν κα ι π ρ οκά λεσ α ν α ν α κ α τα τά ξε ις σ τις μ έ χ ρ ι τ ό τ ε σ υμμα χ ίες . Ενα από τα γ ε γ ο ν ό τα α υ τά ή τα ν ο θ ά ν α το ς τ ο υ βασιλιά τη ς Σπάρτη ς Κ λ εο μ έν η . Ο Κ λ ε ο μ έ ν η ς φ ο β ό τα ν τη ν π ερσ ική απ ειλή, όσο και ο Θ εμ ισ το κλ ή ς . Για το ν λόγο α υ τό , π ροσ π αθούσ ε π ά ν το τε να δ ια τη ρ ε ί μια μ ετρ ιο π α θ ή στάση α π ένα ντι σ την Α θήνα , παρά το γ εγ ο ν ό ς ό τ ι ή τα ν ο α ντιπ ρόσ ω π ος τ η ς ο λ ιγα ρ χ ική ς Σ π ά ρ της, η οποία έ β λ επ ε μ ε καχυπ οψ ία τη δ η μ ο κ ρ α τ ική π όλη τω ν Αθηναίω ν. Ο Κ λ ε ο μ έ ν η ς ε ίχ ε

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ ΟΡ Ι Α 1 1 7

\ t"<1; 1

Ο μοίωμα τη ς α θη ν α ϊκή ς τρ ιήρ ους. Το πλοίο δ ια θ έ τε ι ένα κ εντρ ικ ό ισ τίο κα ι ένα δ εύ τε ρ ο β ο η θη τικ ό ισ τίο για χρήσ η σε περίπτω ση ε κ τά κ το υ ανάγκης.

κα το ρ θ ώ σ ει να κρ α τά εν ω μ έν η τ η ν Π ελο - π οννησ ια κή Συμμα χ ία υπό τ η ν η γ εμ ο ν ία τ η ς Σπ ά ρτης. Ο λο ι ο ι σ ύμμαχο ι ανα γνώ ριζαν τ ο υ ς Λ α κ εδ α ιμ ό ν ιο υ ς ως α ρ χ η γ ο ύ ς και ε γ γ υ η τ έ ς τ η ς ε ν ό τη τα ς τ η ς σ υμμαχίας.

Ε π ομένω ς, ο ι α π ο φ ά σ εις το υ Σ π α ρ τιά τη βασ ιλιά ή τα ν σ εβ α σ τές κα ι α π ο δ ε κ τέ ς από ό λ ο υ ς , α κό μ η και σ τη ν π ερ ίπ τω σ η που τ ο υ ς δυσ α ρεσ τούσ α ν. Ο Κ λ ε ο μ έ ν η ς ε ίχ ε τ ε ρ μ α τ ίσ ε ι τη δ ια μ ά χη μ ε τα ξύ Α θ ή ν α ς κα ι Α ίγ ινα ς που ε ίχ ε ξεσ π ά σ ει πριν από τη μά χη το υ Μ α ρα θώ να . Π ρ οσ π α θώ ντα ς όμω ς να κ ερ δ ίσ ε ι τ η ν εύ ν ο ια τω ν Α θηνα ίω ν , συ- ν έ λ α β ε δ έ κ α από τ ο υ ς π λ ο υ σ ιό τερ ο υ ς και κο ινω νικά α ν ώ τερ ο υ ς Α ιγ ιν ή τ ε ς κα ι τ ο υ ς π α ρ έδω σ ε ω ς ο μ ή ρ ο υ ς σ τη ν Α θή να . Ανάμ εσ α σε α υ το ύ ς ή τα ν ο Κ ρίος, ο γ ιο ς το υ Π ο λ υ κ ρ ίτο υ κα ι ο Κ ά σ α μβος, ο γ ιο ς το υ Α ρ ισ το κ ρ ά τη . Η τα ν α ν α μ εν ό μ εν ο , η ε ν έ ρ γ ε ια το υ Κ λ ε ο μ έ ν η να δ υ σ α ρ εσ τή σ ε ι έ ν τ ο να τ ο υ ς Α ιγ ιν ή τε ς . Ω σ τόσ ο , π αρά τ η ν απ ογ ο ή τευ σ ή τ ο υ ς υ π ο τά χ θ η κ α ν σ τη θ έλ η σ η τω ν Λ α κεδα ιμον ίω ν .

Οσο ζο ύ σ ε ο Κ λ εο μ έν η ς , η Σπ άρτη α ν ε χ ό τα ν τη ν Α θήνα . Μ ε τά τ ο ν θ ά ν α τό το υ το 489 π.Χ., η π ο λ ιτική τω ν Λ α κεδ α ιμο ν ίω ν α- ν τ ισ τρ ά φ η κ ε . Ο ν έο ς βασιλιάς Λ εω τυ χ ίδ η ς αποφάσισε να σ τη ρ ίξε ι εμ π ρ ά κτω ς τη ν Α ίγ ινα σ την έ ν το ν η α ν τιπ α λ ό τη τα που ε ίχ ε μ ε τ η ν πόλη τω ν Αθηνώ ν. Ετσι, εμ φ α ν ίσ τη κ ε μαζί μ ε μια α ιγ ιν ή τικ η αντιπροσω πία σ τη ν Α θή ν α α π α ιτώ ντα ς τ η ν ά μεσ η α π ελ ευ θ έρ ω ση τω ν ομήρων. Η π ρότασ η α υ τή απορρί- φ θ η κ ε γ ια π ο λ λο ύ ς λ ό γο υ ς . Οι Α θ η ν α ίο ι θ ε ώ ρησαν, δ ικ α ιο λ ο γ η μ έν α , ό τ ι αν υ π έκυ π τα ν σε α υ τό ν τ ο ν εκβ ια σ μ ό θ α απ εμπ ολούσ αν ένα σ η μ α ν τικό μ έρ ο ς τ η ς π ο λ ιτ ική ς ισ χύος και α ίγλ η ς που δ ιέθ ε τα ν . Δ ε ν θ α επ έτρ επ α ν σ τη Σπ άρτη , η οποία α π ο τελ ο ύ σ ε το α ντίπ α λο δ έο ς , να επ ιβ ά λ ε ι τα σ χέδ ιά τ η ς θ έ τ ο - ν τά ς το υ ς σε π ο λ ιτ ικό παροπλισμό.

Ο ρ ό λο ς το υ Θ εμ ισ το κ λ ή σ τη ν ά ρνησ η τ η ς π ό λ η ς το υ ή τα ν κ α τα λ υ τ ικ ό ς . Θ εω ρ ο ύ σε ό τ ι τ ο ό ν ε ιρ ό το υ θ α μπ ο ρ ο ύ σ ε ίσως να ε ξ υ π η ρ ε τ η θ ε ί από τα ε ξ ε λ ισ σ ό μ εν α γ ε γ ο ν ό τα . Ε ίναι π ιθα νό να επ ιζη το ύ σ ε έμ μ εσ α τ η ν α ν α μ έτρ η σ η μ ε τ η ν Α ίγ ινα , δ εδ ο μ έ ν ο υ

ό τ ι α υ τή ή τα ν μ ια α ξ ιό λ ο γ η κα ι υπ ολογίσ ιμη ν α υ τ ικ ή δ ύ να μ η . Π ροφ α νώ ς, η Α θ ή ν α γ ια να φ έ ρ ε ι ε ις π έρ α ς τ ο ν ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο α υ τό ν π ό λ εμ ο θ α έπ ρ επ ε να α π ο κ τή σ ε ι και α υ τή έ ν α ν σ υγκρ ίσ ιμο σ τό λο . Αν η έκβ α σ η α υ τή ς τ η ς σ ύ γ κρ ο υ σ η ς έ δ ιν ε τη ν ίκη σ το υ ς Α ιγ ιν ή τε ς , α υ τό θ α α π ο τελ ο ύ σ ε ένα ε ξ α ιρ ε τ ικ ό επ ιχ ε ίρ η μ α σ τη ν α έν α η π ρ ο σ π ά θεια το υ Θ εμ ισ το κ λ ή να π είσ ε ι τ ο υ ς σ υ μ π ο λ ίτες το υ γ ια τ η ν ο ρ θ ό τ η τ α τω ν α π όψ εω ν κα ι τω ν ε ισ η γή σ εώ ν το υ . Τα σ υ μ β ά ν τα δ ε ν τ ο ν δ ιέψ ευσ α ν .

Η ναυμαχία ή τα ν αμφ ίρροπ η. Ο ι Α θ η ν α ίοι η τ τή θ η κ α ν , παρά το γ εγ ο ν ό ς ό τ ι ε ίχα ν β ο ή θ ε ια από το υ ς Κ ορ ίνθ ιο υ ς . Το α ιγ ινή τι- κο ν α υ τικ ό ή τα ν εμ π ε ιρ ο π ό λ εμ ο , μ ε μ α κρ ο χ ρ ό ν ια π αράδοση και έ τσ ι μπ όρ εσ ε να επ ιβ λ η θ ε ί το υ α ντιπ άλου το υ . Επιπλέον, η τα κ τ ική που χρησ ιμοπ ο ίησ αν ο ι Α ιγ ιν ή τε ς ε γκλώ β ισ ε τ ο υ ς Α θ η ν α ίο υ ς κα ι ο δ ή γ η σ ε στη ν ίκη . Για το ν Θ εμ ισ το κλ ή , η ή τ τ α α υ τή αποδ ε ίχ τη κ ε πιο χρήσ ιμη και από ν ίκη . Ε χοντα ς σ το β ά θ ο ς το υ μυα λού το υ τ ο ν π ερσ ικό ε π εκτα τ ισ μ ό , β ρ ή κ ε μια πολύ καλή ευ κα ιρ ία ώ σ τε να θ έ σ ε ι ε κ ν έο υ σ τη ν Ε κκλησ ία το υ Δ ή μ ο υ το α ίτη μ ά το υ γ ια τη ναυπ ήγησ η σ τό λου . Το βασ ικό επ ιχ ε ίρ η μ α το υ Θ εμ ισ το κλ ή ή τα ν ό τι, εφ ό σ ο ν οι Α ιγ ιν ή τε ς εμφ ά ν ισ α ν π ο ιο τική α ν ω τερ ό τη τα σ την α ν α μ έτρ η σ η π λοίο π ρος πλοίο, γ ια να μ π ο ρ έσ ει η Α θή ν α να α ν τ ισ τρ έφ ε ι τ η ν κατάσ τασ η ό φ ε ιλ ε να α π ο κτή σ ε ι α ρ ιθ μ η τ ικ ή υπ εροχή , κ ά τ ι που μό νο έν α ς μ εγ ά λο ς σ τό λο ς θ α μπ ορούσ ε να τ η ς χαρίσει.

ΤΑ ΟΡΥΧΕΙΑ ΤΟΥ ΛΑΥΡΙΟΥ ΣΠΖΟΥΝ ΤΟ ΣΧΕΛΙΟ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ

Ο κ υ ρ ιό τε ρ ο ς α ν α σ τα λ τ ικ ό ς π α ρ ά γο ν τα ς σ τη ν εφ α ρ μ ο γ ή το υ ν α υ τ ικ ο ύ ε ξο π λ ι- σ τικο ύ π ρ ο γ ρ ά μ μ α το ς ή τα ν η έ λ λ ε ιψ η ο ικο ν ο μ ικ ώ ν πόρων. Τα έσ ο δ α τ η ς π ό λ η ς ή τα ν α νεπ α ρ κή γ ια μ ια τό σ ο μ εγ ά λ η επ ιχ ε ίρηση. Α υ τά π ρ ο έρ χ ο ν τα ν κυ ρ ίω ς από το υ ς τ ε λ ω ν ε ια κ ο ύ ς φ ό ρ ο υ ς , τα π ρ ό σ τιμ α π ου ε

π ιβ ά λ λ ο ν τα ν σε δ ιά φ ο ρ ες π α ρα βά σ εις π ολ ιτώ ν , τ α κ έρ δ η από τη χρήσ η τω ν δ η μ ο σίων κ τη μ ά τω ν και τ η ν πώ ληση τ η ς λ ε ία ς π ο λ έμ ο υ . Α ξ ιο σ η μ ε ίω το ε ίν α ι τ ο γ εγ ο ν ό ς ό τ ι από τη λ ε ία ε ν ό ς π ο λ έμ ο υ τ ο έν α δ έ κ α τ ο α φ ιερ ω ν ό τα ν σ το υ ς θ ε ο ύ ς κα ι π ροσ φ ε- ρ ό τα ν σ το υ ς Δ ελ φ ο ύ ς . Α υ τή ή τα ν η λ ε γ ά μ ε ν η δ ε κ ά τη . Τα χ ρ ή μ α τα όμω ς που μπορ ούσ α ν να σ υ γ κ ε ν τρ ω θ ο ύ ν ή τα ν λ ίγα , συ- γ κ ρ ιν ό μ εν α μ ε α υ τά που ή τα ν α π α ρ α ίτη τα γ ια τ ις 200 τρ ιή ρ ε ις .

Το 483 π.Χ. α ν α κ α λ ύ φ θ η κ ε μια ν έα φ λ έ βα α ρ γ ύ ρ ο υ σ τα ο ρ υ χε ία τ η ς Μ αρώ νειας σ το Λ αύριο . Κ ατά το υ ς α ρχα ίους ισ τορ ικο ύ ς μ ε λ ε τ η τ έ ς , η φ λ έβ α α υ τή ε ίχ ε τη δ υ ν α τό τη τα να εν ισ χύσ ει τ η ν πόλη μ ε έσ οδα τ η ς τ ά ξη ς τω ν ε κ α τό τα λ ά ν τω ν , τα οποία ι- σ οδυνα μούσ α ν μ ε 600.000 α τ τ ικ έ ς δ ρα χ μ ές . Είναι σκόπ ιμο να το ν ισ τ ε ί ό τ ι ο ι ίδ ιες π η γ ές ε κ τ ιμ ο ύ ν τ ο η μ ερ ο μ ίσ θ ιο ε ν ό ς μέσ ου Α θη να ίο υ π ολ ίτη σ το ποσό τ η ς μ ιας δ ρα χ μής. Ε π ομένω ς, η ο ικ ο νο μ ική α υ τή εν ίσ χ υ ση θ α μπ ορούσ ε να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί σ ε π ολλά δημόσ ια έργα . Το έν α δ έ κ α το από τα χ ρ ή μ α τα α υ τά θ α α φ ιερ ω ν ό τα ν σ το υ ς θ ε ο ύ ς ω ς ευχα ρ ισ τία γ ια τη γ εννα ιο δ ω ρ ία το υ ς . Για τα υπόλοιπα, ξέσ π α σ ε μ ια ο ξύ τα τη α ν τιδ ικ ία ανάμεσ α σ το ν Θ εμ ισ το κλ ή και το υ ς π ο λ έμ ιο ύ ς το υ , σ χ ετικ ά μ ε το πως θ α έπ ρ επ ε να χρησ ιμοπ ο ιηθούν.

Ο Α ρ ισ τε ίδ η ς , ο ο π ο ίος ή τα ν κα ι ο βασικό ς π ο λ ιτ ικ ό ς α ν τίπ α λο ς το υ Θ εμ ισ το κλ ή , π ίσ τευ ε α κρ ά δ α ν τα ό τ ι δ ε ν ή τα ν αναγκα ία γ ια τ η ν π όλη η ναυπ ήγησ η τω ν π λο ίω ν Θ ε ω ρ ούσ ε ό τ ι α υ τό θ α ή τα ν μια ε ξα ιρ ε τ ικ ά υ ψ ηλή ο ικ ο ν ο μ ικ ή επ ιβάρυνσ η , που π ιθ α νό τα τα θ α ε ξα θ λ ίω ν ε τα κ α τώ τερ α λα ϊκά σ τρ ώ μα τα . Α λλω σ τε , η προσω πική το υ άποψη σε ό ,τ ι α φ ο ρ ο ύ σ ε τη δ ια μά χη μ ε τ η ν Α ίγ ινα , ή τα ν ό τ ι α υ τή θ α μπ ορ ούσ ε ίσως να δ ιε υ θ ε τ η θ ε ί μ ε σ υμβ ιβα σ μό και όχ ι μ ε π όλ εμ ο . Για το υ ς λ ό γο υ ς α υ το ύ ς , π ρ ό τε ιν ε τη δ ια νο μ ή τω ν εσ όδω ν από τ α ο ρ υ χ ε ία τη ς Μ α ρώ νεια ς σ το υ ς π ο λ ίτες . Σ ε κ α θ έν α ν από α υ το ύ ς θ α α ντισ το ιχ ο ύ σ ε τ ο ποσό τω ν δ έ κα δρα χμώ ν, το οπ οίο από τ ο υ ς α σ θ ε ν έ σ τε ρ ο υ ς ο ικ ο νο μ ικά κ α το ίκ ο υ ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να α ξ ιο π ο ιη θ ε ί γ ια τη ν α γορ ά μ ια ς ασπίδ α ς ή κάπ οιου ά λλου κα λ ή ς π ο ιό τη τα ς σ τρ α τιω τικ ο ύ υ λ ικού . Ο μω ς, γ ια τ ο υ ς πιο εύ ρ ω σ το υ ς ο ικ ο νο μ ικά π ο λ ίτε ς τ ο ποσό α υ τό ή τα ν μ ικ ρ ή ς σ ημασ ίας, δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τ ι α υ το ί ξό δ ε υ α ν πολύ π ερ ισ σ ό τερ α χ ρ ή μ α τα μ ε βάση τ ο ν τρ ό π ο ζω ής το υ ς . Ε ίναι ο λ ο φ ά ν ερ η η δ ια μ ε τρ ικ ά α ν τ ίθ ε τη νο ο τρο π ία σ κ έψ η ς που χ α ρ α κ τή ρ ιζ ε τ ο υ ς δ ύ ο η γ έ τ ε ς , η οποία β εβ α ίω ς α ν τ ικ α τό π τρ ιζ ε κα ι τα δ ια φ ο ρ ε τ ικ ά σ υ μ φ έρ ο ν τα π ου επ ιθ υ μ ο ύ σ ε ο κ α θ έν α ς να ε ξυ π η ρ ε τή σ ε ι.

Ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς π ρ ό τε ιν ε να χ ο ρ η γ η θ ο ύ ν τα έσ ο δ α γ ια τ η ν ε π ίτ ευ ξ η τ η ς ανά π τυ ξη ς το υ ν α υ τ ικ ο ύ σ χεδ ίου . Σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ -


Λτ

ΕΛΛΗ Ν ΕΣ «ΕΠΙΒΑΤΕΣ» (ΠΕΖΟΝΑΥΤΕΣ) ΤΗΣ ΝΑΥΜ ΑΧΙΑΣ ΤΗΣ ΣΑ Λ Α Μ ΙΝ Α Σ (480 π.Χ.)Σ τη σ υ γκεκρ ιμένη εικονογράφ ηση α π εικον ίζοντα ι:• Ένας Κ ορ ίνθ ιος π εζοναύτης ο οποίος φορά επ ιχρω ματισμένη π ερ ικεφ αλα ία και φ έρ ε ι οπ λιτική ασπίδα μ ε έμ β λη μ α τον Π ήγασο σε ερ υ θ ρ ό π εδίο (ο Π ήγα σ ος ήταν το ά λογο το υ , κ ορ ινθ ια κής κατα γω γής, ήρωα Β ελ λ ερ ο φ ό ν τη ο οποίος κ α τετρό π ω σ ε τον α σ ιατικό δαίμονα του θ α ν ά το υ , τη Χίμαιρα, ένας συμβολισμός άμεσα κα τα νο η τό ς για την ισ το ρ ική π ερίοδο που εξε τά ζ ο υ μ ε ).• Α ιγ ιν ίτη ς π εζοναύτης ο οποίος φ έρ ε ι λευ κό χ ιτώ να μ ε δ ερ μ ά τινο επ ενδ ύ τη (σπολάδα) κάτω από τον θ ώ ρ α κα , οπ λιτικό ξίφ ος , κορ ινθ ια κή π ερ ικεφ αλα ία και οπ λιτική ασπίδα μ ε έμ β λη μ α την υδρόβια χελώ να σ ε λ ευ κ ό πεδίο. Ο ι Α ιγ ιν ίτες α π οτελούσ α ν μια υπ ολογίσ ιμη δύναμη στον μ εσ ο γ εια κ ό χώ ρο, τα εμπ ορικά πλοία τους τα ξ ίδ ευ α ν σ ε όλα τα λιμάνια της Α νατολής, το νόμισμά το υ ς ε ίχ εμ εγά λη α γορ ασ τική α ξία και το α ξιόμαχο να υτικό το υ ς σύμφωνα μ ε το ν Η ρ ό δ ο το έπ α ιξε π ρω ταγω νιστικό ρόλο στη ναυμαχία τη ς Σαλαμ ίνας . Η υδρόβια χελώ να ως έμ β λη μ α της Α ίγιναςσ τα νο μίσ μα τά τη ς δηλώ νει την «α μφ ίβ ια » υπεροχή το υ νησιού σε ξηρά και θάλασ σ α(έρ ευνα - εικονο γρ άφ ησ η: Χρήστος Γιαννόπουλος).

ΣΤ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ ΟΡ Ι Α 1 1 9

Π ρ οτομ ή το υ Α ρ ισ τε ίδ η , του επ ονομαζόμενου Δ ίκα ιο υ (Μ ουσείο Κ απιτω λίου, Ρώμη).

να, ζ ή τη σ ε να δ α ν ε ίσ ε ι η πόλη από έν α τ ά λ α ν το σε ε κ α τό εύ π ο ρ ο υ ς Α θ η ν α ίο υ ς π ολ ίτ ε ς , ώ σ τε ο κ α θ έν α ς από α υ το ύ ς να να υπ ηγ ή σ ε ι γ ια λογα ρ ια σ μό τ η ς από μια τρ ιή ρ η . Σ το σ η μ είο α υ τό , κ ρ ίν ε τα ι σ κόπ ιμο να ανα φ ε ρ θ ε ί τ ο γ εγ ο ν ό ς ό τ ι ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν τρ ιή - ρω ν που κα τα σ κ ευ ά σ τη κ α ν τ ε λ ικ ά από το υ ς Α θ η ν α ίο υ ς ή τα ν 100 και όχ ι 200, όπως α ν α φ έρ ε ι ο Η ρ ό δ ο το ς , ο οπ ο ίος φ α ίν ε τα ι σ το θ έ μ α α υ τό να έ ρ χ ε τα ι σε α ν τ ίθ εσ η μ ε ά λ λ ο υ ς έ γ κ ρ ιτο υ ς ισ το ρ ικο ύ ς μ ε λ ε τ η τ έ ς . Θ α π ρ έπ ει να δ ιευ κ ρ ιν ισ τε ί ό τι, π ιθ α νό τα τα , ο Η ρ ό δ ο το ς κ ά ν ε ι α να φ ο ρ ά σ το ν α ρ ιθ μό τω ν πλοίω ν που ε ίχ ε σ υ μ π ερ ιλ η φ θ ε ί σ τη ν α ρχ ική εισ ήγησ η το υ Θ εμ ισ το κ λ ή . Κατά τη ν ο μ ιλ ία το υ σ τη ν Ε κκλησ ία το υ Δ ή μου, ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς π ροσ π άθησ ε να δ ιε γ ε ίρ ε ι τ ο α ίσ θ η μ α τω ν Α θηνα ίω ν υπ έρ τ η ς πατρ ίδ α ς . Η τα ν π επ ε ισ μ ένο ς ό τ ι η π ερσ ική

λα ίλαπ α δ ε ν θ α α ρ γούσ ε να φ τά σ ε ι στα π ρ ό θ υ ρ α τ η ς π ό λ η ς το υ .

Η κρ ίσ ιμη ε κ ε ίν η π ερ ίο δ ο ς γ ια τ η ν Α θ ή να σ υ ν ο δ ε ύ τη κ ε κα ι από τ ο ν οσ τρ α κ ισ μό το υ Α ρ ισ τε ίδ η , μ ε α π ο τέλ εσ μ α να α π ελ ευ θ ε ρ ω θ ε ί ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς από τ ο ν ισ χ υ ρ ό τε ρο το υ αντίπ α λο . Ο ι φ ή μ ε ς α ν έφ ερ α ν ό τ ι ή τα ν τό σ ο σ φ ο δ ρ ές ο ι μ ε τα ξύ τ ο υ ς α ν τιπ α ρ α θ έσ ε ις που μόνο μ ε τ ο ν ο σ τρ α κ ισ μ ό το υ ε ν ό ς από τ ο υ ς δ ύ ο θ α μπ ορ ούσ ε η π όλη να χ α ρ ά ξε ι κα ι να α κ ο λ ο υ θ ή σ ε ι μ ια σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η π ο λ ιτική π ορεία . Ο ο σ τρ α κ ισ μ ό ς ή ε ξο σ τρ α κ ισ μ ό ς ή τα ν ένα μ έ τρ ο που π ρ οέ- β λ επ ε τ η ν απ ομάκρυνσ η ε ν ό ς π ο λ ιτ ικο ύ άνδρα , αν κρ ιν ό τα ν από το ε κ λ ο γ ικ ό σώμα ό τ ι η π αρουσ ία το υ ε γ κ υ μ ο ν ο ύ σ ε κ ιν δ ύ νο υ ς γ ια τ η ν α σ φ ά λεια τ η ς π όλης . Το γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο ο σ τρ α κ ισ μ ό ς το υ Α ρ ισ τε ίδ η σ υ ν έ π εσ ε χ ρ ο ν ικ ά μ ε τ η ν ψ ήφιση το υ εξο π λ ισ τι- κού π ρ ο γρ ά μ μ α το ς , α π ο δ ε ικ ν ύ ε ι ό τ ι ο π ο λ ιτ ικ ό ς α υ τό ς η γ έ τ η ς ε ίχ ε ε- ν α ν τ ιω θ ε ί σ φ οδρ ά σ το ε ν λόγω σ χέδ ιο , επ ιθ υ μ ώ ν τα ς δ ια καώ ς τη μα τα ίω σή το υ . Ωστό-

Ο στρακο μ ε την επ ιγραφ ή Θ εμ ισ το κ λή ς Ν εο κ λέο υ ς .

σο, δ ε ν μπ όρ εσ ε να π είσ ε ι τ η ν Ε κκλ η σία το υ Δ ή μ ο υ να αποδ ε χ θ ε ί τ η ν άποψ ή το υ και γ ια τ ο ν λ ό γο α υ τό κ α τα δ ικ ά σ τη κ ε σ τη ν π ο ινή το υ ε ξ ο σ τρα κ ισ μού . Ε ίναι 6 έ6 α ιο ό τ ι η Α θ ή ν α έχ α σ ε έ τσ ι ένα από τα κ α λ ύ τερ α σ τελ έχ η τη ς . Η π ρ οσ ω π ικό τη τα το υ Α ρ ισ τε ίδ η ή τα ν τ έ το ια που δ ε ν δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε π άθη εν α ν τ ίο ν

Ρομαντική απεικόνιση τη ς ναυμαχίας της Σαλαμίνας (πιν. του Β ίλχελμ φον Κάουλμπαχ).

το υ . Α λλω σ τε , έ χ ε ι μ ε ίν ε ι σ τη ν ισ τορ ία ω ς ο δ ίκ α ιο ς Α ρ ισ τε ίδ η ς , γ εγ ο ν ό ς που μ α ρ τυ ρ ά τ η ν α κ ε ρ α ιό τη τα το υ χ α ρ α κ τή ρ α το υ .

Ο α π ο κλ ε ισ μ ό ς τω ν βασ ικώ ν το υ α ν τ ιπάλω ν έδ ω σ ε σ το ν Θ εμ ισ το κ λ ή τ η ν ευ κ α ιρία που χ ρ ό ν ια α ν α ζη το ύσ ε. Ο λ α ό ς εν έκ ρ ι- ν ε μ ε τ η ν ψ ή φ ο το υ τα π ο λ ιτ ικά κα ι π ο λ εμ ικά σ χέδ ιά το υ . Η ναυπ ήγησ η τω ν ν έω ν π λοίω ν θ α μπ ορ ούσ ε π λ έο ν να π ρ α γμ α το π ο ιη θ ε ί. Τ α υτόχρονα , η επ ικρ ά τη σ η το υ Θ εμ ισ το κλή σ το ν π ο λ ιτ ικό σ τίβο δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε ν έ ε ς α ν α κ α τα τά ξε ις κα ι σ υ σ χετισ μ ο ύ ς σ τις κο ιν ω ν ικ ές τ ά ξ ε ις τ η ς Α θ ή ν α ς .

0 ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΠΑΡΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ Α Λ0Ι0 ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ

Η ισχυρή π ρ οσ ω π ικό τη τα το υ Θ εμ ισ το κ λ ή ή τα ν α υ τή που

ο δ ή γ η σ ε τ η ν Α θ ή ν α σ το ν α υ τ ικ ό π ρόγρα μμα και

α ρ γ ό τερ α σ τη ν α να χα ίτισ η τω ν Π ερσ ώ ν κα τά τη ναυμαχία τ η ς Σαλα μ ίνα ς. Η δ ό ξα που απ ολάμβ α ν ε ο Θ εμ ισ το κ λή ς ε κ ε ίν η τη ν π ε

ρ ίοδο ή τα ν τ ε ρ ά στια. Ω σ τόσ ο, η σ υ ν έ

χ εια τ η ς π ο λ ιτ ικ ή ς το υ σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία ς δ ε ν ή τα ν

το ίδ ιο επ ιτυ χ η μ έν η .Υ στερα από τ η ν ο ρ ισ τική α

ποχώ ρηση τω ν π ερσ ικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν από τ η ν Ε λλάδα, η Α θ ή ν α μαζί μ ε κά- π ο ιες ά λ λ ε ς π ό λ ε ις π ροχώ ρησ αν σ τη ν ίδρυσ η τ η ς δ η λ ια κ ή ς σ υμμα χ ία ς . Οι Α θ η ν α ίο ι δ ε ν εμ π ισ τεύ θ η κ α ν τ ο ν Θ εμ ισ το κ λ ή ως εκπ ρόσ ω π ο τ η ς π ό λη ς τ ο υ ς σε α υ τό ν το ν ν έο σ χημα τισ μό , λόγω το υ φ ιλ ό δ ο ξο υ χα ρ α κ τή ρ α το υ . Φ ο β ή θ η κα ν ό τ ι ο δ ια κα ή ς π όθ ο ς το υ γ ια ε ξο υ σ ία θ α δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ ε δ ιχ ό ν ο ιες κα ι π ρ ο σ τρ ιβ ές μ ε τα ξύ τ η ς π όλης τ ο υ ς κα ι τω ν συμμάχων. Ε πιπλέον, η ε μ φ ά νιση ν έω ν ικανώ ν π ο λ ιτικώ ν α νδ ρ ώ ν όπως ο Κ ίμω νας, ο γ ιο ς το υ Μ ιλ τ ιά δ η , ε ίχ ε ω ς ά μ ε ση σ υ νέπ εια τ ο ν π ερ ιο ρ ισ μ ό τ η ς δ ύ ν α μ η ς το υ Θ εμ ισ το κ λ ή , γ εγ ο ν ό ς που τ ο ν δυσ α ρ έ- σ τη σ ε έ ν το ν α . Η ό ξυ νσ η τω ν σχέσ εω ν το υ Θ εμ ισ το κ λ ή κα ι τω ν ν έω ν π ο λ ιτικώ ν α ν δρώ ν ο δ ή γ η σ ε τ ε λ ικ ά σ τη ν εφ α ρ μ ο γ ή το υ θ ε σ μ ο ύ το υ οσ τρ α κ ισ μ ο ύ . Το α π ο τέλ εσ μ α τη ς ψ η φ ο φ ο ρ ία ς π ου α κ ο λ ο ύ θ η σ ε ή τα ν α ρ ν η τ ικ ό γ ια το ν Θ εμ ισ το κ λ ή , α φ ο ύ η Ε κκλησ ία το υ Δ ή μ ο υ θ εώ ρ η σ ε ό τ ι η δ η μ ό σια ζωή θ α α π ο κτο ύ σ ε ευ ρ υ θ μ ία μ ε τ η ν α ποχώ ρησή το υ .

Μ ε τά από ε ξ α ε τ ή π α ρ α μονή σ τη ν πόλη

2 0 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ ΟΡ Ι Α

το υ Α ρ γ ο υ ς , ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς κ α τη γ ο ρ ή θ η κ ε από τ ο υ ς Σ π α ρ τιά τες γ ια εσ χ ά τη π ροδοσ ία , α φ ο ύ α υ το ί δ ιέ θ ε τ α ν α π ο δ ε ίξε ις σ υ ν ερ γα σίας το υ μ ε τ ο ν Παυσανία. Ε τσ ι α ν α γ κά σ τη κ ε να μ ε τα β ε ί σ τη ν Κ έρ κυ ρα . Ε π ειτα από ένα σ ύ ν το μ ο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α ζ ή τη σ ε π ολ ιτ ικ ό άσ υλο σ τα Σούσ α από τ ο ν Α ρ τα ξέρ - ξη , γ ιο κα ι δ ιά δοχο το υ Ξ έρ ξη . Σ το σ η μ είο α υ τό ο ι ισ το ρ ικ ές έ ρ ε υ ν ε ς ε ίν α ι α ν τ ιφ α τ ικ έ ς . Κ άποιοι μ ε λ ε τ η τ έ ς υ π ο σ τη ρ ίζο υ ν ό τ ι ο Θ εμ ισ το κ λ ή ς π α ρέδω σ ε σ το ν Α ρ τα ξέ ρ ξη σ χέδ ια γ ια τ η ν υπ οδούλω σ η τ η ς Ε λλάδας, χω ρίς όμω ς να τα εφ α ρ μ ό σ ε ι π ο τέ . Κάποιοι άλλο ι, όπω ς ο Θ ο υ κ υ δ ίδ η ς , α ν α φ έρ ο υ ν ό τ ι π ρ ο τίμ η σ ε να α υ το κ το ν ή σ ε ι π ίν ο ν τα ς κών ε ιο παρά να π ροδώ σ ει τ η ν π α τρ ίδ α το υ . Π έθ α ν ε το 459 π.Χ., έ χ ο ν τα ς α π ο τελ έσ ε ι α ν α μ φ ισ β ή τη τα μια από τ ις σ η μ α ν τ ικ ό τε ρ ε ς π ρ ο σ ω π ικό τη τες τ η ς αρχα ίας Ε λλάδας.

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ

Η επ ικ ρ ά τη σ η το υ Θ εμ ισ το κ λ ή σ την Ε κκλησ ία το υ Δ ή μ ο υ ε ίχ ε ω ς α π ο τέλ εσ μ α τη ν α ν ά π τυ ξη μ ια ς ν έα ς π ο λ ιτ ικ ή ς σ την Α θή να , η οπ οία π λ έο ν σ τη ρ ιζό τα ν σ το παν το δ ύ ν α μ ο ν α υ τ ικ ό τη ς . Ο μω ς, ο ι φ ό β ο ι το υ η γ έ τη τ η ς δ η μ ο κ ρ α τ ικ ή ς π α ρ ά τα ξη ς γ ια τ η ν α σ φ ά λε ια τ η ς π ό λ η ς δ υ σ τυ χ ώ ς ε π α λ η θ εύ τη κ α ν . Το 480 π.Χ. ο βασ ιλιά ς τω ν Π ερσ ώ ν Ξ έ ρ ξη ς ε ξα π έλ υ σ ε ν έα επ ίθ εσ η ε ν α ν τ ίο ν τ η ς Ε λλά δα ς. Ε π ειτα από τη μάχη τω ν Θ ερ μ ο π υ λώ ν , όπου τ ο μ η δ ικ ό σ τρ ά τ ε υ μ α κ α τέγ ρ α ψ ε β α ρ ύ τα τ ε ς α π ώ λειες , οι δ υ ν ά μ ε ις το υ Ξ έρ ξη ε ισ έβ α λ α ν σ τη ν πόλη τω ν Α θηνώ ν. Σ τη Σ α λα μ ίνα τ ο ν α υ τ ικ ό το υ ς α ν α μ ε τρ ή θ η κ ε μ ε το ε λ λ η ν ικ ό σε μ ια από τ ις φ ο ν ικ ό τ ε ρ ε ς ν α υ μ α χ ίες τ η ς ισ το ρ ία ς . Η α ν τιπ α ρ ά θ εσ η α υ τή ε κ τ υ λ ίχ θ η κ ε σ ε έν α ν σ τεν ό κα ι π ερ ιο ρ ισ μ έν η ς έ κ τα σ η ς θ α λά σ σιο χώ ρο. Η κ α τα σ κ ευ ή μ ικρώ ν, ελ α φ ρ ιώ ν και ε υ έ λ ικ τω ν τρ ιή ρ ω ν έ δ ιν ε έν α σ υ γ κ ρ ιτ ικό π λ ε ο ν έ κ τ η μ α σ το υ ς Α θ η ν α ίο υ ς α π ένα ν τ ι σ το ν π ερ σ ικό σ τόλο , ο ο π ο ίο ς π ερ ιε - λ ά μ β α νε μ εγ α λ ύ τερ α , β α ρ ύ τερ α κα ι πιο δ υ σ κ ίν η τα π ο λ εμ ικ ά πλοία. Η επ ιμ ο ν ή το υ Θ εμ ισ το κ λ ή να δ ιε ξ α χ θ ε ί η ν α υ μ α χ ία στη

Η θ ε ά τη ς σοφ ίας Α θηνά , τη ς οποίας το επ ιχρυσω μένο ομοίω μα βρ ισκόταν σε κ ά θ ε α θηνα ϊκή τρ ιή ρ η , α π οτελώ ντα ς το δ ια κρ ιτικό τη ς έμ β λη μ α (ρωμαϊκό έρ γο του 1ου αι. μ .Χ ., Μ ο υσ είο Λ ούβρ ου , Π αρίσι).

Σ α λα μ ίνα α π ο δ ε ίχ θ η κ ε ο ρ θ ή , α φ ο ύ ο ι ε λ ιγ μ ο ί το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ σ τό λ ο υ , σε σ υνδυα σ μό μ ε τ η ν εκπ α ίδ ευ σ η τω ν π ληρω μ ά τω ν, προ- κά λ εσ α ν σ ο β α ρ ές κ α τα σ τρ ο φ έ ς σ ε π ολλά ε χ θ ρ ικ ά π λοία και τ ε λ ικ ά τα έ τρ ε ψ α ν σε φ υ γ ή . Ε ίναι σ α φ ές ό τ ι η ν α υ τ ικ ή π ο λ ιτ ική τ η ς Α θ ή ν α ς σ τα μ ά τη σ ε τ η ν επ έλα σ η τω ν Π ερσ ώ ν, ο ι οπ ο ίο ι μ ε τά τ ο ισ χυρό π λήγμα που δ έ χ θ η κ α ν σ τις Θ ερ μ ο π ύ λ ες , ε ίδ α ν και το ν α υ τ ικ ό τ ο υ ς να σ υ ν τρ ίβ ε τα ι από το υ ς Ε λ λ η ν ες . Η ή τ τ α τ ο υ ς ο δ ή γ η σ ε σε ο ρ ισ τική αποχώ ρηση από τ η ν Ε λλάδα . Ο κ ίν δ υ ν ο ς ξε π ε ρ ά σ τη κ ε , αλλά η Α θ ή ν α π λήρω σ ε πολύ α κρ ιβ ά τ ο τ ίμ η μ α τ η ς α ν τιπ α ρ ά θ εσ η ς μ ε τ ο ν Ξ έρ ξη κα ι τη σ τρ α τ ιά το υ , κα θ ώ ς ο ι Π έρ σ ες λ εη λ ά τη σ α ν τ η ν π όλη.

Μ ε τά τη ν α υ μ α χ ία τ η ς Σ α λα μ ίνα ς , η σ υ μ μ ε το χ ή τ η ς Α θ ή ν α ς σ τα π ο λ ιτ ικ ά δ ρ ώ μ εν α ή τα ν κρ ίσ ιμη , α φ ο ύ μαζί μ ε ά λ λ ε ς π όλ ε ις π ρ ω το σ τά τη σ ε σ το ν σ χ η μ α τισ μ ό τ η ς Δ η λ ια κ ή ς ή Α ’ Α θ η ν α ϊκ ή ς Σ υ μ μ α χ ία ς . Πολύ σ ύ ν το μ α ε ξ ε λ ίχ θ η κ ε σε η γ έ τ ιδ α π όλη τ η ς σ υμμα χ ία ς . Ε τσ ι α π έκ τη σ ε τερ ά σ τ ια π ο λ ιτ ικ ή , σ τρ α τ ιω τ ικ ή κα ι ο ικ ο ν ο μ ικ ή δ ύ να μ η . Οι σ ύμμα χο ι π ρ ο σ έβ λεπ α ν σε α υ τή ν , έ χ ο ν τα ς τη β ε β α ιό τη τα ό τ ι θ α τ ο υ ς ε ξα σ φ ά λ ιζ ε τ η ν ε λ ε υ θ ε ρ ία κα ι τ η ν α υ το ν ο μ ία το υ ς . Η σ τρ ο φ ή τ η ς π ό λ η ς τω ν Α θη ν ώ ν σ το ν ν α υ τ ικ ό τ ο μ έ α π ροχω ρούσ ε μ ε α λμ α τώ δ η ρ υ θ μ ό . Α υ τό α π ο τέ λ ε σ ε τ η ν απ αρχή μ ια ς ν έα ς ν ο ο τρ ο π ία ς , η οπ οία α ρ γ ό τερ α μ ε τα - τρ ά π η κ ε σε ε ιδ ο π ο ιό χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ό όλω ν τω ν Ελλήνω ν.

Ο ι ε π ό μ ε ν ε ς γ ε ν ιέ ς τω ν Α θη να ίω ν γα-

λ ο υ χ ή θ η κ α ν μ ε τ ο π ρ ό τυ π ο τ η ς θαλάσ σ ιας π α ν το κ ρ α το ρ ία ς . Το γ ε γ ο ν ό ς α υ τό ε ίχ ε κα τα λ υ τ ικ ό ρ ό λο σ τη ν α ν ά π τυ ξη τ η ς ν α υ τ ική ς ε ξό ρ μ η σ η ς από το υ ς Ε λ λ η ν ες κα ι μ ε βάση α υ τό ά λ λ α ξε ο ρ ο υ ς τ η ς ισ τορ ία ς , ενώ δ ό θ η κ ε μ ια δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή ώ θησ η σ το ν π ο λ ιτ ισ μ ό τ η ς α ρχα ία ς Ε λλά δα ς. Ο ι Ε λ λ η ν ε ς έχ ο υ ν σ ή μ ερ α π α γκοσ μ ίω ς α να γνω ρ ισ τε ί ω ς ο λ α ό ς ε κ ε ίν ο ς που έδ ω σ ε τα φ ώ τα τ ο υ σ το ν έω ς τ ό τ ε γ νω σ τό κόσ μο. Ο ι ν α υ τ ικ έ ς επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις ο δ ή γ η σ α ν σε ν έ ε ς αποι- κ ισ τ ικ έ ς τά σ ε ις κα ι σε τα υ τό χ ρ ο ν η επ α φ ή μ ε ά λλα μακρ ινά , ά γνω σ τα μ έχ ρ ι τ ό τ ε π ο λ ιτ ισ μ ικ ά σ το ιχε ία . Η θ α λ α σ σ ο κ ρ ά τε ιρ α Α θ ή να εμ φ ά ν ισ ε μια τε ρ ά σ τ ια π ο λ ιτ ισ τικ ή ά ν θ ισ η , η οποία κ ο ρ υ φ ώ θ η κ ε σ τη δ ιά ρ κ ε ια το υ χ ρυ σ ο ύ αιώ να το υ Π ερ ικλ ή . Ο θ ε σ μ ό ς τ η ς δ η μ ο κ ρ α τ ία ς που γ ε ν ν ή θ η κ ε σε α υ τή ν τ η ν π όλη, μ ε τα λ α μ π α δ ε ύ τη κ ε σ τη δ ιά ρ κ ε ια τω ν ισ τορ ικώ ν χ ρ ό ν ω ν σ ε ό λ ο τ ο ν κ ό σμο, α ν α β α θ μ ίζ ο ν τα ς τη δ ο μ ή τω ν α ν θ ρ ώ π ινω ν κοινω νιών.

Α να μ φ ισ β ή τη τα , η ε ξ έ λ ιξ η τ η ς ισ το ρ ία ς τ η ς α ρχα ία ς Α θ ή ν α ς , α λλά κα ι τ η ς Ε λλά δα ς, θ α ή τα ν πολύ δ ια φ ο ρ ε τ ικ ή , αν δ ε ν ε ί χ ε σ υ μ β ε ί η σ τρ ο φ ή σ τη ν α υ τ ικ ή π ο λ ιτ ική . Π ο λ λ ές λ α μ π ρ ές σ ε λ ίδ ε ς τ η ς ισ το ρ ία ς δ εν θ α υπ ήρχαν και, ασ φ αλώ ς, η ιδ ιο σ υ γ κρ α σία το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ λα ο ύ θ α ε ίχ ε σ τ ε ρ η θ ε ί π ολλά από τα χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά που τ η ν έ κ α να ν να δ ια κ ρ ίν ε τα ι π αγκοσ μ ίω ς. Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Μ .Β . Σ α κ ελλ α ρ ίο υ : Η ΑΘ Η Ν Α ΪΚ Η ΔΗΜ ΟΚΡΑΤΙΑ , Π ανεπ ισ τημ ια κές Εκδόσ εις Κ ρ ή τη ς , Α θήνα , 2004.(2) Π. Κ ανελλόπ ουλος: Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΗΣ Α ΡΧΑ ΙΑ Σ ΕΛΛ Α Δ Α Σ, εκ δ ό σ εις Διον. Γ ια λέλης, Α θή να , 1982.(3) Κ.Ν. Ρ όδος: Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΑ Λ Α Μ ΙΝ Α Σ, εκ δ ό σ εις Ενάλιος,Α θή να , 2004.(4) J.R. H ale: Ο Ι ΑΡΧΟ ΝΤΕΣ ΤΩΝ Θ ΑΛ Α ΣΣΩ Ν , εκ δ ό σ εις Ψ υχογιός, Α θή να , 2010.(5) C. M osse: ΑΘ Η ΝΑ . Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ Μ ΙΑ Σ ΔΗ Μ Ο ΚΡΑ ΤΙΑΣ, Μ ο ρφ ω τικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Α θή να , 1983.(6) ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΟΥ Ε Λ ΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ ΝΟ ΥΣ, τό μ ο ς Β - Α ρχαϊκός Ελληνισμός, Ε κδοτική Αθηνών.(7) h ttp ://users .sch .gr/cosm athan / salam is/them istokles.htm(8) w w w .agathe.gr/dem ocracy/the athenian navy.htm l(9) hom e6.sw ipnet.se /~w - 63448/grekhist3.htm(10) w w w .users .g loba lnet.co .uk/~loxias/trirem e.htm(11) w w w .w eb-books .com /C lassics/O N / Β1/Β1535/06ΜΒ1535.h tm l(12) w w w .britann ica.com /EB checked/ topic/590513/Them istokiesΟ μοίωμα ελληνικής τρ ιήρ ους εξελ ιγ μ έν ο υ

τύπ ου (Ν αυτικό Μ ο υ σ είο Ελλάδος, Π ειρ α ιάς).

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ ΟΡ Ι Α 1 2 1

http://users.sch.gr/cosmathan/

http://www.agathe.gr/democracy/the

http://www.users.globalnet.co.uk/

http://www.web-books.com/Classics/ON/

http://www.britannica.com/EBchecked/

Ιτα λο ί α λ εξ ιπ τω τισ τές τη ς 185 Μ ερ α ρ χ ία ς « Folgore» μ ε α ντια ρ μ α τικό πυροβόλο των 4 7 χ λ σ τ. αντιμ ετω π ίζο υν τα βρ ετα ν ικά ά ρμ α τα σ το Ελ Α λα μέιν (δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δ εια τη ς W aterloo 1815/Καλφάκης, w w w .e ka lfa k is .g r- co lor p la te is co urtesy o f W aterloo 1815).

2 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Επιλοχίας α λεξιπ τω τισ τή ς , ο οποίος ε το ιμ ά ζ ε τα ι να ρ ίξε ι χειρ οβ ομβ ίδα . Π ρ ο έρ χ ετα ι από την ταινία «D iv isione Folgore» του 1 9 55ή από μ ια σειρ ά φω τογραφιώ ν που δ ημ ιουρ γήθη κα ν μ ε τά τη Μ άχη το υ Ελ Α λα μ έιν για να α να δείξο υν το γεγονός ό τι, σύμφω να μ ε την ιτα λ ική προπαγάνδα, οι α λ εξ ιπ τω τισ τές τη ς «Folgore» κ α τά φ ερ α ν να κα τα σ τρ έψ ο υ ν πάνω από 100 ά ρμ α τα μάχης και 150 τεθω ρ α κ ισ μ ένα οχήμ α τα (ή 200 ά ρ μ α τα μάχης κα ι 150 B ren carrier) χρησιμοπ οιώ ντας χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ες .

ϋ ί ι υ ν ,

*

”“ · * v f* jU > -

ΣΤ. ΜΕΧΤΙΑΗΣ

O ' · · » ·

ανώτερες των αντίοιοιχων βρετανκ-ή * ' ι ? * Α « 2 Ι » X i Γ ‘ ί * s * .* >

^ ' h ff iS * * *<■ ' " Λ t fc*? , >. ’

-: ■: M i l l # 4 ^ ' . ■- £ $ # Μ § ΐ |

*3Κ»ΙΓ-ν^ΕΓ^$ ÄS·-. .sÄw 't_.~w ä

Λ ' · ^ ' ίι Ιτα λ ο ί π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν μ ε

f l Η ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η τω ν I I μ ε γ ά λ ω ν σ ο β ιε τ ικ ώ ν σ χ η μ α τι-

I σ μώ ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τώ ν κ α θ ώ ς κα ι τ ις α σ κ ή σ ε ις τ ο υ ς κ α τ ά τ η δ ε κ α

ε τ ία τ ο υ 1930, α λ λ ά μ ό λ ις τ ο 1936 ο Ιτα λ ικ ό ς Σ τ ρ α τ ό ς δ ο κ ίμ α σ ε να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι μ ία μ ο ν ά δ α α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν . Δ ε ν τ α κ α τ ά φ ε ρ ε , ό μ ω ς , κα ι έ τ σ ι τ η ν ε π ό μ ε ν η χ ρ ο ν ιά η Α ερ ο π ο ρ ία α ν έ λ α β ε τη δ η μ ιο υ ρ γ ία μ ια ς σ χ ο λ ή ς α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τώ ν , ε ν ώ η π ρώ τη μ ο ν ά δ α Ιτα λ ώ ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τώ ν δ η μ ι- ο υ ρ γ ή θ η κ ε , τ ε λ ικ ά , σ τη Λ ιβ ύ η τ ο 1938.

Το κ α λ ο κ α ίρ ι τ ο υ 1940 σ υ γ κ ρ ο τή θ η - κ α ν τ α π ρ ώ τα τρ ία τ ά γ μ α τ α α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τώ ν σ ε ιτ α λ ικ ό έ δ α φ ο ς κ α ι τ ο ν Α π ρ ίλ ιο τ ο υ 1941 τ ο 1ο Σ ύ ν τα γ μ α Α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν μ ε τ η ν ο ρ γά νω σ η ε ν ό ς τ έ τ α ρ τ ο υ τά γ μ α -

: Μ ί Ι έ β .τ ο ς , εν ώ τ ο 2ο δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε τ ο κ α λ ο κ α ίρ ι τ ο υ 1941. Β α σ ικ ό ς σ κο π ό ς τ η ς σ υγ κ ρ ό τ η σ η ς τ η ς 1ης Μ ε ρ α ρ χ ία ς Α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν , τ ο ν Σ ε π τ έ μ β ρ ιο τ ο υ 1941, ή τα ν η επ ιχ ε ίρ η σ η «C3» (κ α τά λ η ψ η τ η ς Μ ά λ τα ς ), γ ια τ η ν ο π ο ία ε κ π α ιδ ε υ ό τ α ν μα ζί μ ε τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς τ η ς Τ α ξ ια ρ χ ία ς «Ram cke». Π α ρ ό λ α α υ τά , Ιτα λ ο ί α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τ έ ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ α ν σ ε ε π ίπ ε δ ο λ ό χ ο υ κα ι τ ά γ μ α τ ο ς σ ε ά λ λ ε ς επ ιχ ε ιρ ή σ ε ις . Τ ον Α π ρ ίλ ιο τ ο υ 1941, ο 5 ο ς Λ ό χ ο ς (2ο Τάγμα) ρ ίφ θ η κ ε σ τη ν Κ εφ α λ ο ν ιά κα ι α υ τή α π ο τέ λ ε σ ε τ η μ ο ν α δ ικ ή επ ιχ ε ιρ η σ ια κή ρ ίψ η τω ν Ιτα λ ώ ν α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν σ ε ό λ η τ η δ ιά ρ κ ε ια τ ο υ π ο λ έ μ ο υ , εν ώ τ ο 1ο Τάγμα Α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν Κ α ρ α μ π ιν ιέρ ω ν σ τά λ θ η κ ε σ τη ν Α φ ρ ικ ή , τ ο ν Ιο ύ λ ιο τ ο υ 1941, α λ λ ά ε ίχ ε δ ια λ υ θ ε ί μ έ χ ρ ι τ ο ν Δ ε -

ΙΤΡΑΤΙίΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ! 2 3

Π ρ ο κεχω ρ η μ ένες θ έ σ ε ις το υ 5ου Λόχου, ενώ δέχο ντα ι επ ιθεώ ρ ησ η . Ο ι έ ξ ι άνδρ ες το υ λόχου δ εξ ιά φ ορούν μόνο το σ ο ρ τς και την τροπική ιτα λ ική κάσκα ή δίκοχο. Οι θ έ σ ε ις των αλεξιπ τω τισ τώ ν βρ ίσκονταν στο ν ο τιό τερ ο μ έρ ο ς τη ς π αρ ά ταξης το υ Αξονα, μέσ α σ την απ όλυτη έρ η μ ο και μ ε τη θ ερ μ ο κ ρ α σ ία την η μ έρ α να φ θ ά ν ε ι συχνά το υ ς 45 β α θμο ύ ς Κελσίου.

χ ό τ α ν σ τα σ χ έδ ια τω ν Ιτα λ ώ ν επ ιτελ ώ ν . Α λ λ α γ ή π ου θ α τ ο υ ς έ σ τ ε λ ν ε σ το ν απώ τ α τ ο ν ό τ ο τ η ς π α ρ ά τα ξ η ς τ ο υ Α ξο ν α , σ το Ε λ Α λ α μ έ ιν , μ α ζ ί μ ε τ ο υ ς σ υ ν α δ έ λ φ ο υ ς τ ο υ ς Γ ερ μ α ν ο ύ ς . Η έ λ λ ε ιψ η εν ισ χ ύ σ εω ν γ ια τ ο Μ έ τω π ο τ η ς Α φ ρ ικ ή ς , ο ι δ υ σ κ ο λ ίε ς τ η ς κ α τ ά λ η ψ η ς τ η ς Μ ά λ τα ς κα ι η π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ α π ου α π έ κ τη σ ε η ε π ιχ ε ίρ ησ η «C4» (η κ α τά λ η ψ η τ η ς Τ υ ν η σ ία ς , η ο π ο ία β ρ ισ κ ό τα ν σ τα χ έ ρ ια τω ν Γάλλω ν τ ο υ Β ισ ύ) ο δ ή γ η σ α ν τ η ν ιτα λ ικ ή α ν ώ τα τη η γ εσ ία σ τη ν α π ό φ α σ η να α π ο σ τε ίλ ο υ ν τη μ ε ρ α ρ χ ία σ τη ν Α φ ρ ικ ή , μ ε τ ο ν ο μ ά ζ ο ν τ ά ς τ η ν , π ρ οσ ω ρ ινά , «C accia to ri d ’A frica» (Κ υ-

ί Οι Ιταλοί αλεξιπτωτιστές βρέθηκαν απέναντι στους Νεοζηλανδούς, με αποτέλεσμα οι νυκτερινές επιθετικές τους αναγνωρίσεις καθώς και οι περίπολοί τους να έχουν ως λεία κάποια Bren carrier και πυροβόλα των 2 pdr.

κ έ μ β ρ ιο τ ο υ 1941 κ α τά τ η ν υπ οχώ ρησ η τ ο υ Α ξο ν α .

Τ ον Ιο ύ ν ιο τ ο υ 1942, ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς ε ίχ α ν φ θ ά σ ε ι σ ε έ ν α π ολύ κ α λ ό ε π ίπ ε δ ο ε κ π α ίδ ε υ σ η ς κα ι δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν να φ α ν τ α σ τ ο ύ ν τ η ν α λ λ α γ ή π ου θ α ε π ε ρ

9ν η γ ο ί τ η ς Α φ ρ ικ ή ς ) .

Το 4ο Τάγμα ή τ α ν τ ο π ρ ώ το π ου έ - φ θ α σ ε σ τη Φ ο ύ κα , σ τις 18 Ιο υ λ ίο υ , ενώ σ υ ν ο λ ικ ά 2.676 ά ν δ ρ ε ς μ ε τ α φ έ ρ θ η κ α ν τ ο ν Ιο ύ λ ιο σ το Μ έτω π ο τ η ς Α ιγ ύ π το υ . Ο ι τ ε λ ε υ τ α ί ε ς μ ο ν ά δ ε ς τω ν α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν

έφ θ α σ α ν σ τ ις 6 Α υ γ ο ύ σ το υ , εν ώ τ α τ ε λ ε υ τ α ία ο χ ή μ α τα κα ι ο ε ξο π λ ισ μ ό ς το υ ς σ τα μ έσ α Σ ε π τε μ β ρ ίο υ , π α ρά τ η ν π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ α π ου ε ίχ ε δ ο θ ε ί σ τη σ υ μ π λ ή ρ ω ση τ η ς δ ύ ν α μ ή ς τ ο υ ς . Μ ά λ ισ τα , ο φ ε ιδ ω λ ό ς σ ε θ ε τ ικ ά σ χόλια γ ια τ ο υ ς Ιτα λ ο ύ ς Ρ ό μ μ ελ , ο ο π ο ίο ς τ ο υ ς επ ιθ ε ώ ρ η σ ε σ τις 21 Ιο υ λ ίο υ , α ν α φ έ ρ ε ι σ το η μ ε ρ ο λ ό γ ιό το υ : « Ε φ θ α σ α ν σ το μ έ τω π ο κα ι κά π ο ιο ι λ ό χ ο ι Ιτα λ ώ ν α λ ε ξ ιπ τω τισ τώ ν . Μ ο υ έ κ α να ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ή εν τύ π ω σ η » .

Ε κ ε ίν η τ η ν επ ο χ ή ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Α ξο ν α ε ίχ α ν φ θ ά σ ε ι σ το Ε λ Α λ α μ έ ιν κα ι π ρ ο ε το ιμ ά ζ ο ν τα ν γ ια τ η ν επ ίθ εσ η μ ε τ η ν οπ ο ία θ α κ α τα λ ά μ β α ν α ν τ ο δ έ λ τ α το υ Ν ε ίλ ο υ . Η 185 Μ ερ α ρ χ ία Α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν «Folgore» (ο νο μ α σ ία π ου έ λ α β ε τ η ν 1η Α υ γ ο ύ σ το υ ) β ρ έ θ η κ ε σ τα τ έ λ η Α υ γ ο ύ σ το υ μ ε 3.500 ά ν δ ρ ε ς σ το μ έσ ο τ η ς π α ρ ά τα ξη ς τ ο υ Α ξο ν α (α ν α φ έ ρ ε τ α ι κα ι α ρ ιθ μ ό ς 5.200 α ν δ ρ ώ ν , α λ λά α υ τό ς ε ίν α ι ο σ υ ν ο λ ικ ό ς α ρ ιθ μ ό ς α ν δ ρ ώ ν σ το ν τ ο μ έ α τ η ς «Folgore» κα ι π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι π υ ρ ο β ο λ ικ ό ά λ λ ω ν μ ο νά δ ω ν , π εζ ικ ό τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς «Pavia» κ.ά.). Τ η ν 1η Α υ γ ο ύ σ το υ ε ίχ ε τ η ν π α ρ α κά τω σ ύ ν θ εσ η : 2ο Τάγμα κα ι 4ο Τάγμα/185 Σ ύ ν τα γ μ α (τα 1ο κα ι 3ο Τ ά γ μ α τα κ α θ ώ ς κα ι η δ ιο ίκ η σ η τ ο υ 185 Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς πα- ρ έ μ ε ιν α ν σ τη ν Ιτα λ ία γ ια να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ο υ ν μ ία ν έ α μ ερ α ρ χ ία α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν , τ η «N em bo», ο π ό τε τ α 2ο κα ι 4ο Τ ά γμ α τα π α ρ έ μ ε ιν α ν α ν ε ξ ά ρ τ η τ α σ το Μ έτω π ο τ η ς β ό ρ ε ια ς Α φ ρ ικ ή ς ) , 186 Σ ύ ν τα γ μ α (5ο, 6ο, 7ο Τ ά γμα τα ), 187 Σ ύ ν τα γ μ α (9ο κα ι 10ο Τ ά γμ α τα ), 185 Σ ύ ν τα γ μ α Π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ (δ ύ ο μ ο ίρ ε ς ε ξο π λ ισ μ έ ν ε ς μ ε 16 π υ ρ ο β ό -

Τα μόνα π υροβόλα που δ ιέ θ ε τ ε η μ ερ α ρ χ ία σ την οργανική τη ς σ ύνθεσ η στην Α φ ρική ή τα ν α υ τά των 4 7 m m (canone da 47/32). Ο αξιω μ ατικός σ το σ υ γκ εκ ρ ιμ ένο είνα ι ο ανθυπ ολοχαγός Τζιανπάολο.

2 4 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι ΣΤ ΟΡ Ι Α

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α, ΣΣ: Σώμα Στρατού

Βρετανικες επιθεσεις ΜΠ ω - π 7 - r ΜΠ: Μεραρχία ΠεζικούΜΠα: Μεραρχία ΠάνισερΜΚΜΠ: Μηχανοκίνητη

Μεραρχία ΠεζικούΕΜ: Ελαφρά ΜεραρχίαΤΘΜ: Τεθωρακισμένη

ΜεραρχίαΤΞΠ: Ταξιαρχία Πεζικού

Ορια συμμαχικών ναρκοπεδίων

Ναρκοπέδιο Αξονα

Γερ: Γερμανική Ιτ: Ιταλική Βρ: Βρετανική ΝΖ: Νεοζηλανδικη ΝΑ: Νοτιοαφρικανική Αυσ: Αυστραλιανή Ιν: ΙνδικήΕΓ: Ελεύθεροι Γάλλοι Ελ: Ελληνική

Η βρ ετα ν ική επ ίθεσ η σ το Ελ Α λα μ έιν

λ α σ υ ν ο δ ε ία ς , όπ ω ς ή τ α ν η ο ρ ο λ ο γ ία τ η ς επ ο χ ή ς , τω ν 47 mm m od. 35), 8ο Τάγμα Μ η χ α ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς (G uastatori) κ α θ ώ ς και ά λ λ ε ς υ π ο μ ο ν ά δ ες . Δ ιο ικ η τή ς τ η ς ή τ α ν ο ικ α ν ό τα το ς υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς Ε νρ ίκ ο Φ ρα τί- νι, εν ώ η μ ερ α ρ χ ία α ν ή κ ε σ το ιτα λ ικ ό 10ο Σ ώ μα Σ τρ α το ύ (ΣΣ).

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ«BHANDUNG»KAI «BEBESFORD»

Σ τα τ έ λ η Α υ γ ο ύ σ το υ , ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς εν ίσ χ υ σ α ν τ ο ν τ ο μ έ α τ η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς «Brescia» γ ια τ η ν ε π ικ ε ίμ ε ν η επ ιχ ε ίρησ η π ου θ α γ ιν ό τα ν γ ν ω σ τή ω ς Μ ά χη τ ο υ Α λ ά μ ε λ Χ ά λφ α , σ υ ν δ έ ο ν τ α ς τ ις , ω ς επ ί τ ο π λ ε ίσ το ν , μ ο ν ά δ ε ς π εζ ικ ο ύ σ τα β ό ρ ε ια μ ε τ ις τ α χ υ κ ίν η τ ε ς γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ ο ν ά δ ε ς σ το ν ν ό το . Τα τ ά γ μ α τ ά τ η ς ( ε κ τ ό ς α υ τώ ν τ ο υ 186 Σ υ ν τά γ μ α το ς ) τ ά χ θ η κ α ν σ το ο ρ ο π έ δ ιο Ε λ Τάκα, εν ώ τ ο 4ο Τάγμα κ ά λ υ π τε τ η ν π ερ ιο χ ή Ν α κμ π Α μπ ού Ν τ6 ά ις σ τα μ ε τό π ισ θ εν . Ο 6 α ρ ύ ς ο π λ ισ μ ό ς τω ν α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν τ η ν π ε ρ ίο δ ο α υ τή ν ή τ α ν 26 π ο λ υ β ό λ α , 242 ο π λ ο π ο λ υ β ό λα , έ ξ ι ό λ μ ο ι τω ν 45 mm, 30 ό λ μ ο ι τω ν 81 mm, 58 π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 mm, έ ξ ι α ν τ ια ε ρ ο π ο ρ ικ ά π υ ρ ο β ό λ α τω ν 20 mm κα ι 12 φ λ ο γ ο β ό λ α .

Κ α τά τ η ν π ρ ο ε το ιμ α σ ία τω ν ε π ιχ ε ιρ ή σ εω ν, ο ι Ιτα λ ο ί α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς β ρ έ θ η κ α ν α π έ ν α ν τ ι σ το υ ς Ν ε ο ζ η λ α ν δ ο ύ ς , μ ε απ οτ έ λ ε σ μ α ο ι ν υ κ τ ε ρ ιν έ ς ε π ιθ ε τ ικ έ ς τ ο υ ς α ν α γ ν ω ρ ίσ ε ις κ α θ ώ ς κα ι ο ι π ερ ίπ ο λ ο ί τ ο υ ς να έ χ ο υ ν ω ς λ ε ία κά π ο ια Bren c a rrie r κα ι π υ ρ ο β ό λ α τω ν 2 pdr, τ α ο π ο ία θ α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ α ν α ρ γ ό τε ρ α . Η τ α κ τ ικ ή τ ο υ ς ή τα ν να σ τή ν ο υ ν ε ν έ δ ρ ε ς σ τ ις γ ρ α μ μ έ ς ε π ικ ο ιν ω ν ία ς τω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν κα ι να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν σ ε μ εγ ά λ ο β α θ μ ό ρ ίψ η χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ω ν γ ια να α π ο π ρ ο σ α ν α το λ ίσ ο υ ν κα ι να ε ξ ο λ ο θ ρ ε ύ σ ο υ ν τ ο ν α ν τίπ α λ ο . Η ε π ιτυ χ ία τω ν ε ν ε ρ γ ε ιώ ν α υ τώ ν α ν ά γ κ α σ ε τ ο υ ς Σ υ μ μ ά χ ο υ ς να κ υ κ λ ο φ ο ρ ή σ ο υ ν τη φ ή μ η ό τ ι ο ι Ιτα λ ο ί α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς δ ε ν σ υ λ λ α μ β ά ν ο υ ν α ιχ μ α λ ώ το υ ς , κα ι τ ο ν Ρ ό μ μ ελ να δ ια τ ά ξ ε ι τ ο ν μ έρ α ρ χ ό τ ο υ ς να « π ερ ιο ρ ίσ ο υ ν ο ι ά ν δ ρ ε ς σ ας τ ο ν ε ν θ ο υ σ ιασ μό τ ο υ ς , ε π ε ιδ ή η ζω ή τ ο υ ς ε ίν α ι π ο λ ύ τ ιμ η κα ι θ α χ ρ ε ια σ τ ε ί σ τη ν ε π ικ ε ίμ ε ν η μάχη» .

Η π ρ ώ τη επ ιχ ε ίρ η σ η τ ο υ Α ξο ν α σ τη ν π ερ ιο χ ή ε ίχ ε τ η ν ο ν ο μ α σ ία «Brandung». Ξ ε κ ίν η σ ε σ τ ις 30 Α υ γ ο ύ σ το υ , α λ λά ο ι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς κ ιν ή θ η κ α ν π ολύ α ρ γά κα ι ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι α μ ύ ν θ η κ α ν σ θ εν α ρ ά , έ χ ο ν τα ς σ υ ν εχ ή υ π ο σ τή ρ ιξη απ ό α έ ρ ο ς , εν ώ γ ν ώ ρ ιζ α ν ή δ η τ ις π ρ ο θ έ σ ε ις τ ο υ Α ξ ο να απ ό υ π ο κ λ ο π ές τω ν σ η μ ά τω ν το υ . Οι Γ ερ μ α ν ο ί α ν α κά λ υ ψ α ν , κ α τά τη φ άσ η τ η ς π ρ ο ώ θ η σ ή ς τ ο υ ς , έ ν α ν α ρ κ ο π έ δ ιο (κω δ ι

κ ό ς «February»), τ ο υ ο π ο ίο υ α γ ν ο ο ύ σ α ν τ η ν ύ π α ρ ξη , π ρ ά γ μ α π ου π ερ ιό ρ ισ ε κ α τά π ολύ τ ις κ ιν ή σ ε ις τ ο υ ς , εν ώ ή δ η π ροσ π αθ ο ύ σ α ν να ε κ κ α θ α ρ ίσ ο υ ν έ ν α ά λ λ ο γ ν ω σ τό ν α ρ κ ο π έ δ ιο («January»). Ε τσ ι, τα πά- ν τσ ε ρ α π ώ λεσ α ν τ η ν ικ α ν ό τη τα ε λ ιγ μ ο ύ

τ ο υ ς κ α ι δ ε ν μ π ό ρ εσ α ν να υ π ε ρ κ ε ρ ά σ ο υ ν τ η ν το π ο θ ε σ ία Α λ ά μ ε λ Χ ά λφ α . Τα 5ο, 9ο κα ι 10ο Τ ά γ μ α τα τ η ς «Folgore» (γύ ρ ω σ το υ ς 1.500 ά ν δ ρ ε ς ) , υ π ο σ τη ρ ιζό μ εν α απ ό τ ις δ ύ ο μ ο ίρ ε ς τ ο υ μ ε ρ α ρ χ ια κ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι απ ό τ α Τ ά γ μ α τα «Hubner»

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ ΟΡ Ι Α I 2 5

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

ΓΝ

ΩΜΩΝ

Εκ

δοτικ

ή 20

12

”üäK»

1. Ο υπ οσ τρ άτηγος Ενρίκο Φ ρατίνι, ικ α νό τα το ς δ ιο ικητής της μερ αρ χία ς από τη δημ ιουργία τη ς . Από τις 18 έω ς τις 26 Ο κτω βρίου δ ια τέλ εσ ε προσωρινός δ ιο ικητής το υ 10ου Σ Σ , ότα ν ο δ ιο ικητής το υ έχα σ ε τη ζωή του από νάρκη.2. Α λ εξ ιπ τω τισ τές το υ 5ου Λόχου σε χα ρακώ ματα τη ς γραμμής α αφ α λείας . Π ρ ο σ έξτε τη σύγχρονη, για την εποχή εκείνη , εξά ρ τυ σ η , η οποία έχ ε ι π ολλές θ ή κ ε ς για χ ειρ ο β ο μ β ίδ ες κα ι γεμ ισ τή ρ ες .3-4. Σ ύ γχ ρ ο νες φ ω το γρ α φ ίες χαρακω μάτω ν τη ς «Folgore» σ το Ν τε ϊρ ελ Μ ουνασίμπ. Π ρ ό κ ε ιτα ι για π ροκεχω ρημένες θ έ σ ε ις στη ζώνη ασ φ αλεία ς.5. Η περιοχή Μ ουνασίμπ, όπως φ α ίν ετα ι από τ ις θ έ σ ε ις τη ς 131 Ταξιαρχίας Π εζ ικο ύ . Ο λό φ ος δ εξ ιά είνα ι το Κ α ρ έτ ελ Χ ιμ ε ίτά τ . Η περιοχή μπροστά από α υ τό ήταν να ρ κ ο θ ετη μ έν η .

κα ι «B urkhard t» τ η ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς Τ α ξ ια ρ χ ία ς Α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν «Ram cke», α ν τ ιμ ε τώ π ισ α ν μ ε επ ιτυ χ ία τ ις α ν τ ε π ιθ έ σ ε ις τω ν Ν εο ζη λ α ν δ ώ ν κα ι τ η ς β ρ ε τ α ν ικ ή ς 132 Ταξ ια ρ χ ία ς σ τ ις 3 κα ι 4 Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ (μ έ ρ ο ς

£ Μέσα στη σύγχυση της μάχης, οι αλεξιπτωτιστές συνέλαβαν τις πρωινές ώρες της 4ης Σεπτεμβρίου και τον διοικητή της 6ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρχίας, ταξίαρχο Κλίφτον. J

Ε κατό α λ εξ ιπ τω τισ τές θ α μ μ έν ο ι σ το Ελ Αλαμέιν. Σ τη ν πινακίδα α να γρ ά φ ετα ι το ρ η τό τη ς μ ερ α ρ χ ία ς «Ex a lto fulgur» («σαν κερα υνό ς από το ν ουρανό»).

τ η ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς «Beresfo rd» , τ η ς σ υ μ μ α χ ικ ή ς α ν τ ε π ίθ ε σ η ς ) , μ ε κ ό σ το ς 38 ν ε κ ρ ο ύ ς (α ν ά μ εσ α τ ο υ ς κα ι ο ι δ ιο ικ η τ έ ς τω ν 9ου κα ι 10ου Τ α γμ ά τω ν, τα γ μ α τ ά ρ χ η ς Α ο υ ρ έ λ ιο Ρόσι κα ι λ ο χ α γ ό ς Α μ λ έ τ ο Κα- ρ ο ύ ν ιο α ν τ ίσ το ιχ α ) κα ι 45 τ ρ α υ μ α τ ίε ς . Για τ η ν επ ιτυ χ ία τ ο υ ς α υ τή ν ο ι Ιτα λ ο ί α λ ε ξ ι π τω τ ισ τ έ ς α ν τ α μ ε ίφ θ η κ α ν μ ε τ η ν α π ο ν ο μή 11 Σ ιδ η ρ ώ ν Σ τα υ ρ ώ ν απ ό τη γ ε ρ μ α ν ική η γ εσ ία (ο Ρ ό μ μ ε λ γ ν ώ ρ ιζ ε π ολύ κα λά ό τ ι τ ο η θ ικ ό τ ο υ σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ο ς α π ο τ ε λ ε ί έ ν α ν απ ό τ ο υ ς σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ο υ ς π α ρ ά γ ο ν τ ε ς π ου σ υ μ β ά λ λ ο υ ν σ τη ν ε π ιτυ χ ή δ ιε ξα γ ω γ ή μ ια ς μ ά χ η ς κα ι έ τ ε ιν ε να π ρ ο σ φ έ ρ ε ι π α ρ ά σ η μ α σ χ ε τ ικ ά ε ύ κ ο λ α , όπ ω ς τ ο υ λ ά χ ισ το ν υ π ο σ τη ρ ίζο υ ν ο ι ε π ικ ρ ιτ έ ς το υ , εν ώ η ν ε ο ζ η λ α ν δ ικ ή επ ίσ η μ η ισ το ρ ία α ν α φ έ ρ ε ι γ ια τ ο υ ς Ιτ α λ ο ύ ς α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς μ ε τ ά τ ις ε μ π λ ο κ έ ς σ τη φ ά σ η α υ τ ή ν ό τ ι « .. .θ α α π ο δ ε ικ ν υ ό τα ν α ρ γ ό τ ε ρ α ό τ ι ε- π ρ ό κ ε ιτο γ ια τ α κ α λ ύ τ ε ρ α ιτα λ ικ ά σ τρ α τ ε ύ μ α τ α σ τη ν έ ρ η μ ο » ).

Μ έσ α σ τη σ ύ γχυ σ η τ η ς μ ά χ η ς , ο ι α λ ε

ξ ιπ τω τ ισ τ έ ς σ υ ν έλ α β α ν τ ις π ρ ω ιν ές ώ ρ ες τ η ς 4 η ς Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ κα ι τ ο ν δ ιο ικ η τή τ η ς 6 η ς Ν ε ο ζ η λ α ν δ ικ ή ς Τ α ξ ια ρ χ ία ς , τ α ξ ία ρ χ ο Κ λ ίφ το ν , ο ο π ο ίο ς β ρ ισ κ ό τα ν σε α ν α γ ν ω ρ ισ τ ικ ή επ ιχ ε ίρ η σ η μ ε τ ο ν Λ ό χ ο C τ ο υ 2 6ου Τ ά γ μ α το ς . Ε δώ θ α π ρ έπ ε ι να σ ημ ε ιώ σ ο υ μ ε ό τ ι ο Ρ ό μ μ ε λ ε ίχ ε σ χ εδ ιά σ ε ι τ η ν επ ιχ ε ίρ η σ η α υ τή μ ε τ ο ν α ν τ ικ ε ιμ ε ν ι κό σ κοπ ό τω ν τα χ υ κ ίν η τω ν μ ο ν ά δ ω ν το υ σ ε α π όσ τα σ η 50 χ λ μ ., υ π ο λ ο γ ίζ ο ν τα ς κά θ ε σ τα γ ό ν α από τα ελ ά χ ισ τα κα ύ σ ιμ α που δ ι έ θ ε τ ε . Α υ τό δ ε ν σ υ ν έβ η , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μα η ά σ κοπ η κα τα νά λ ω σ η κα υ σ ίμ ω ν να α ρ χ ίσ ε ι να λ α μ β ά ν ε ι α ν η σ υ χ η τ ικ έ ς δ ια σ τά σ ε ις , ο π ό τ ε δ ια κ ό π η κ ε η επ ιχ ε ίρ η σ η κα ι δ ό θ η κ α ν ν έ ε ς δ ια τα γ έ ς , σ ύ μ φ ω να μ ε τ ις ο π ο ίε ς η «Folgore» κ α τ έ λ α β ε τ α Κ α ρ έ τ ε λ Χ ιμ ε ίτ ά τ κα ι Ν τε ϊρ ε λ Μ ο υ ν α σ ίμ π γ ια ν α σ τ η ρ ίξ ε ι τ ο έ δ α φ ο ς π ου κ α τ έ κ τ η σ ε ο Α ξο ν α ς . Η α π ο τυ χ ία , ό μ ω ς , τω ν γ ε ρ μ α ν ο ϊ- τα λ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν να κ α τα λ ά β ο υ ν το Α λ ά μ ε λ Χ ά λφ α τό ν ω σ ε σ η μ α ν τ ικ ά τ ο η θ ικ ό τω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν κα ι τ ο υ ς π ρ ο σ έδ ω σ ε ώ θ η σ η γ ια να π ρ ο λ ά β ο υ ν τ ο ν Ρ ό μ μ ε λ μ ε δ ική τ ο υ ς επ ίθ εσ η .

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΝ ΣΥΜΜΑΧΟΝ

Μ ε τ ά τ ο τ έ λ ο ς α υ τ ή ς τ η ς φ ά σ η ς , η «Folgore» π ρ ο ε το ιμ ά σ τη κ ε γ ια τ η ν α ν α μ ε ν ό μ ε ν η επ ίθ εσ η τω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν , ο ρ γ α ν ώ ν ο ν τα ς τ ις θ έ σ ε ις ά μ υ ν ά ς τ η ς . Κ ά θ ε λ ό χ ο ς δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε μ ια ισ χυρή α μ υ ν τ ικ ή θ έ σ η , μ ε τ ο 9ο Τάγμα, τ ο ο π ο ίο θ α α ν τ ιμ ε τώ π ιζ ε τ ι ς π ρ ώ τε ς ε π ιθ έ σ ε ις , σ το ν β ο ρ ρ ά τ η ς π α ρ ά τα ξη ς . Το σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο τ ά γ μ α δ ι έ θ ε τ ε 500 ά ν δ ρ ε ς , τ ρ ε ις ό λ μ ο υ ς τω ν 81 mm, τ έ σ σ ε ρ α π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 mm, ε ν ν έ α π ο λ υ β ό λ α κα ι απ ό β ρ ε τα ν ικ ά λ ά φ υ ρ α 11 ό λ μ ο υ ς τω ν 2 in κα ι 3 in, 10 π υ ρ ο β ό λ α 2 pdr, 20 ο π λ ο π ο λ υ β ό λ α Bren κα ι τ έ σ σ ε ρ α Bren carrier. Ο ι Β ρ ε τα ν ο ί, ε ν τω μ ε τ α ξ ύ , π ρ ο ε το ιμ ά ζ ο ν τα ν γ ια μ ια επ ιχ ε ίρησ η σ το ν τ ο μ έ α α υ τό ν , η ο π ο ία θ α τ ο υ ς έ δ ιν ε τη δ υ ν α τ ό τ η τ α να α π ο κ τή σ ο υ ν χώ ρ ο γ ια να τ ά ξ ο υ ν π υ ρ ο β ο λ ικ ό κα ι γ ια να π α ρ α π λ α ν ή σ ο υ ν τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Α ξο ν α ω ς π ρ ο ς τ ο κ έ ν τ ρ ο β ά ρ ο υ ς τ η ς ε π ικ ε ίμ ε ν η ς ε π ίθ ε σ ή ς τ ο υ ς . Η ε π ίθ εσ η ξ ε κ ίν η σ ε

Λ *


σ τις 04.15 τ η ς 3 0 ή ς Σ ε π τε μ β ρ ίο υ μ ε τη β ρ ε τα ν ικ ή 131 Τ α ξια ρ χ ία , η ο π ο ία υ π ο σ τη - ρ ίχ θ η κ ε απ ό έν α β α ρ ύ κα ι ε ν ν έ α μ έσ α σ υν τ ά γ μ α τ α π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κ α θ ώ ς κα ι από κ α τα δ ιω κ τ ικ ά -β ο μ β α ρ δ ισ τ ικ ά . Το 1/6 Τάγμα Q ueen 's Royal R egim ent κ α τ έ λ α β ε το β ό ρ ε ιο ά κ ρ ο τ η ς ιτ α λ ικ ή ς π α ρ ά τα ξη ς , εν ώ τ ο 1/7 έ φ θ α σ ε δ υ τ ικ ό τ ε ρ α , έ χ ο ν τα ς υ π ο σ τε ί λ ίγ ε ς α π ώ λ ε ιε ς απ ό τ α ν α ρ κ ο π έ δια . Το 1/5, ό μ ω ς , σ υ ν ά ν τη σ ε ισ χυρή α ν τ ίσ τασ η απ ό τ ο 9ο Τάγμα, τ ο ο π ο ίο δ ε ν ε ίχ ε α π ώ λ ε ιε ς από τ η ν π ρ ο π α ρ α σ κ ευ ή τ ο υ ισ χ υ ρ ο ύ β ρ ε τ α ν ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Η 3η Μ ο ίρ α τ ο υ μ ερ α ρ χ ια κ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ υ π ο σ τή ρ ιξ ε τ ο 9ο Τάγμα, μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α τ ο 1/5 Q ueen 's να α π ω θ η θ ε ί μ ε μ ε γ ά λ ε ς α π ώ λ ε ιες . Ε να ς λ ό χ ο ς τ ο υ ε ίχ ε σ ο β α ρ έ ς α π ώ λ ε ιε ς κα ι ά λ λ ο ι δ ύ ο λ ό χ ο ι κ α τα σ τρ ά - φ η κ α ν σ χ εδ ό ν ο λ ο κ λ η ρ ω τ ικ ά .

Ο ι σ υ ν ο λ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς τ η ς 131 Ταξ ια ρ χ ία ς κ α τά τ η ν επ ίθ εσ η α υ τή ν ή τ α ν 23 α ξ ιω μ α τ ικ ο ί κα ι 359 υ π α ξ ιω μ α τ ικ ο ί κα ι ο π λ ίτ ε ς (150 απ ό α υ τ ο ύ ς σ υ ν ε λ ή φ θ η σ α ν α ιχ μ ά λ ω το ι) . Ο ι α π ώ λ ε ιε ς τ ο υ 9 ο υ Τ ά γμα τ ο ς ή τ α ν 20 ν ε κ ρ ο ί κα ι 25 τ ρ α υ μ α τ ίε ς (κ υ ρ ίω ς απ ό τ ο ν 2 5ο Λ όχο). Ο δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς τα ξ ια ρ χ ία ς , τα ξ ία ρ χ ο ς Φ ρ ιθ , σ τα μ ά τη σ ε τ η ν επ ίθ εσ η , έ χ ο ν τ α ς σ κοπ ό να τ η ν επ α - ν α λ ά β ε ι τ ο α π ό γ ευ μ α , α λ λά ο δ ιο ικ η τ ή ς το υ 13ου ΣΣ, σ τρ α τη γ ό ς Χ ό ρ ο κ ς , τ ε λ ικ ά τ η ν α κύ ρ ω σ ε, α φ ο ύ ε ίχ ε χ α θ ε ί τ ο π λ ε ο ν έ κ τ η μ α τ ο υ α ιφ ν ιδ ια σ μ ο ύ κα ι ο ι Ιτα λ ο ί α μ ύ ν ο ν τα ν π ε ισ μ α τ ικ ά . Ο ι Β ρ ε τα ν ο ί ε π ιτ ε λ ε ίς έ κ ρ ιν α ν ό τ ι η α π ο τυ χ ία α υ τή ο φ ε ιλ ό -

τ α ν σ ε μη σ ω σ τή α ν α γ νώ ρ ισ η τω ν θ έ σ ε ω ν τ ο υ α ν τιπ ά λ ο υ , σ ε ά σ κοπ η σ π α τά λη π υ ρώ ν π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , σ το έ δ α φ ο ς π ου ή τα ν κ α κ ο τρ ά χ α λ ο κα ι σ τη ν α π ε ιρ ία τ η ς 131 Ταξ ια ρ χ ία ς .

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ «IIGHTI00T»

Ο λο τ ο ν Ο κ τώ β ρ ιο , ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Α ξο ν α β ε λ τ ίω ν α ν τ α υ π ά ρ χ ο ν τα ν α ρ κ ο π έ δια , δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τα ς μ ια ζώ νη π λ ά το υ ς π έ ν τ ε έω ς ε π τά χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν απ ό τη θ ά λασ σ α μ έ χ ρ ι τ ο β ύ θ ισ μ α Κ α τά ρ α σ το ν ν ό τ ο μ ε 445.000 σ υ ν ο λ ικ ά ν ά ρ κ ε ς . Τα δ ύ ο κ ύ ρ ια ν α ρ κ ο π έ δ ια ή τ α ν π α ρ ά λ λ η λ α μ ε τ η ν π α ρ ά τα ξη τω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν τ ο υ ς , σ ε α π ό σ τα σ η δ ύ ο έω ς τεσ σ ά ρ ω ν χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν , εν ώ υ π ή ρ χα ν κ ά θ ε τ α ν α ρ κ ο π έδ ια σ ε α υ τά γ ια να π ε ρ ιο ρ ίζ ο υ ν τ η ν κ ίν η σ η τω ν δ υ ν ά μ εω ν π ου θ α τ α δ ιασ π ούσ αν. Α νά μεσ α σ το σ ύ μ π λ εγ μ α α υ τό τω ν ν α ρ κ ο π εδ ίω ν δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ α ν κ έ ν τ ρ α α ν τ ίσ τα σ η ς ό π ου κα ι ε γ κ α τ α σ τ ά θ η κ α ν ο ι μ ά χ ιμ ε ς μ ο ν ά δ ε ς . Η «Folgore» β ρ ισ κ ό τα ν σ το ν ό τ ιο ά κ ρ ο τ η ς ιτ α λ ο γ ε ρ μ α ν ικ ή ς π α ρ ά τα ξη ς απ ό τ ο Ν τε ϊρ ε λ Μ ο υ ν α σ ίμ π (187 Σ ύ ν τ α γ μα) μ έ χ ρ ι κα ι τ ο Κ α ρ έ τ ε λ Χ ιμ ε ϊτ ά τ (186) μ ε τ ο 8ο Τάγμα Μ η χ α ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς σ τη μ έ ση σ ε έ ν α μ έ τω π ο 15 π ερ ίπ ο υ χ λ μ . Σ ύ μ

φ ω να μ ε τ ο Δ ε λ τ ίο Π λ η ρ ο φ ο ρ ιώ ν το υ β ρ ε τ α ν ικ ο ύ 13ου ΣΣ τ η ς 2 2 η ς Ο κ τω β ρ ίο υ , η μ ερ α ρ χ ία δ ι έ θ ε τ ε 3 .440 ά ν δ ρ ε ς , μ ε μ έ ση δ ύ ν α μ η α νά τά γ μ α 400 ά ν δ ρ ε ς . Σ τα β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά τ η ς υ π ή ρ χ ε η Τ α ξια ρχ ία Α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν «Ram cke», πίσω η Μ ε ρ α ρ χ ία «Brescia» (μ ε τ η ν Τ εθ ω ρ α κ ισ μ έν η Μ ερ α ρ χ ία «Ariete» α κ ό μ α π ιο πίσω), εν ώ η Μ ε ρ α ρ χ ία «Pavia» μα ζί μ ε τ η γ ε ρ μ α ν ικ ή Ο μ ά δ α Μ ά χ η ς (K am pfs ta ffe l, μ ά χ ιμ η μ ο ν ά δ α 700 α ν δ ρ ώ ν π ου φ ρ ο υ ρ ο ύ σ ε τ ο α ρ χ η γ ε ίο τ ο υ Ρ ό μ μ ελ ) β ρ ισ κ ό τα ν σ τα ν ό τ ια . Η ν ό τ ια π λ ε υ ρ ά τ η ς π α ρ ά τα ξη ς σ υ ν ό ρ ε υ ε μ ε τ ο β ύ θ ισ μ α Κ α τά ρ α , τ ο ο π ο ίο ή τ α ν α π ρ ο σ π έλ α σ το (σ ε δ ιά φ ο ρ α σ η μ ε ία το υ φ θ ά ν ε ι μ έ χ ρ ι κα ι 135 μ. κά τω από τ ο επ ίπ ε δ ο τ η ς θ ά λ α σ σ α ς). Ε να μ εγ ά λ ο π ρ ό β λ η μ α σ το ν τ ο μ έ α τ η ς «Folgore» α π ο τέ - λ ε σ ε η έ λ λ ε ιψ η π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , α φ ο ύ ω ς μ ερ α ρ χ ία α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν δ ε ν δ ι έ θ ε τ ε π α ρά 36 π υ ρ ο β ό λ α σ υ ν ο δ ε ία ς τω ν 47 mm, τ α οπ ο ία , ό μ ω ς , ε ν ισ χ ύ θ η κ α ν σ ε π ρ ώ τη φ ά σ η μ ε ά λ λ α 30 απ ό τ ις Μ ε ρ α ρ χ ίε ς «Ariete» κ α ι «Litto rio». Α υ τό δ ιε υ θ ε τ ή θ η κ ε μ ε τη δ η μ ιο υ ρ γ ία τ ο υ Τ α κ τ ικ ο ύ Σ υ γ κ ρ ο τ ή μ α τ ο ς Π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ «Folgore» (raggruppam ento ta ttico a rtig lie ria ), μ ε δ ιο ικ η τή τ ο ν α ν τ ισ υ ν τα γ μ α τά ρ χ η Ε ρ ν έσ το Μ π όφ α . Το σ υ γ κ ρ ό τη μ α α υ τό ή τ α ν μ ε γ έ θ ο υ ς σ υ ν τά γ μ α το ς κα ι α π ο τ ε λ ε ίτ ο από π ερ ίπ ο υ 80 π υ ρ ο β ό λ α .

Π α ρά τη σ η μ α ν τ ικ ή εν ίσ χ υ σ η τ ο υ τ ο μ έ α τ η ς ό μ ω ς , η μ ερ α ρ χ ία α ν τ ιμ ε τώ π ιζ ε μ ια σ ε ιρ ά π ρ ο β λ η μ ά τω ν . Ο ι σ υ ν θ ή κ ε ς δ ια -

Σκαπ ανέας το υ 31ου Τάγματος Μ ηχανικού Μ άχης τα κ το π ο ιε ί α ν τια ρ μ α τικ ές νά ρ κες . Η έλλειψ η ανδρών το υ μηχανικού σ τον το μ έα της «Folgore» για τη δημ ιουρ γία ναρκοπεδίω ν και ημιμόνιμω ν έργω ν (υπήρχαν μόνο τα οργανικά 8ο Τάγμα Μ ηχανικού Μ ά χης κα ι ο 185 Λόχος Μ ηχανικού) α νά γκασ ε την ιτα λ ική ηγεσ ία να δ ια θ έσ ε ι το 31ο Τάγμα Μ ηχανικού Μ ά χης σ τις 2 3 Ο κτω βρίου σ τον το μ έα των αλεξιπτω τιστώ ν.

ΣΤ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 2 7

Ενας α λεξιπ τω τισ τή ς μ ε ένα λάφ υρο Bren carrier. Ο ι Ιτα λ ο ί κ α τά φ ερ α ν και κυρ ίευσ αν α ρ κ ετά από α υ τά σε ν υ κ τερ ιν ές επ ιδ ρ ο μ ές. Μ ά λ ισ τα το 9ο Τάγμα χρ ησ ιμοπ οίησ ε τέσ σ ερ α από α υ τά .

® Οι αλεξιπτωτιστές με εξορμήσεις από τις αμυντικές τους θέσεις κατάφεραν να καταστρέφουν κάποια Bren carrier της δύναμης διάνοιξης ναρκοπεδίων. 9β ίω σ ης, ε ν α ν α μ ο ν ή τ η ς σ υ μ μ α χ ικ ή ς επ ίθ ε σ η ς , ή τ α ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ά α ν τ ίξ ο ε ς , μ ε τη θ ε ρ μ ο κ ρ α σ ία τ η ν η μ έ ρ α να φ θ ά ν ε ι σ υχνά τ ο υ ς 45 β α θ μ ο ύ ς Κ ελ σ ίο υ , εν ώ τ η ν ύ κ τα έ κ α ν ε κρ ύ ο , α λ λ ά κ α ι ο α ν ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ ο υ ς ή τ α ν α ν ε π α ρ κ έ σ τα τ ο ς (ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς δ ικ α ιο ύ ν το μ ό ν ο μ ισ ό λ ίτρ ο ν ε ρ ο ύ τ η ν η μ έρ α ). Π α ρ ό λ α α υ τά , τ ο η θ ικ ό τω ν «Folgorin i», ε ά ν κ ρ ίν ο υ μ ε απ ό τ α γ ρ ά μ μ α τ ά τ ο υ ς , ή τ α ν ε ξ α ιρ ε τ ικ ό . Μ ά λ ισ τα , ο ι

π ρ ο σ π ά θ ε ιέ ς τ ο υ ς να εν ισ χ ύ σ ο υ ν μ ε έ ρ γ α το μ έ τω π ό τ ο υ ς σ χ ο λ ιά σ τη κ α ν μ ε κ ο λ α κ ε υ τ ικ ά λ ό γ ια σ το Δ ε λ τ ίο τ η ς Α νω τά - τ η ς Δ ιο ίκ η σ η ς (B o lle tino del C om ando S uprem o) σ τ ις 3 κα ι 4 Ο κ τω β ρ ίο υ . Σ α ν να μ η ν έ φ θ α ν α ν ο ι α ν τ ι ξ ο ό τ η τ ε ς π ου α ν τ ιμ ε τώ π ιζ ε , η μ ε ρ α ρ χ ία έχ α σ ε τ ο ν δ ιο ικ η τή τ η ς απ ό τ ι ς 18 Ο κ τω β ρ ίο υ έω ς τ ις 26 Ο κ τω β ρ ίο υ , ό τ α ν ο υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς Φ ρ α τί- ν ι α ν έ λ α β ε τη δ ιο ίκ η σ η τ ο υ 10ου ΣΣ, ε π ε ι

δή ο δ ιο ικ η τ ή ς το υ , σ τρ α τη γ ό ς Φ ε ν τε ρ ί- κο Φ ερ ρ ά ρ ι-Ο ρ σ ι, έχ α σ ε τη ζω ή τ ο υ από ν ά ρ κη .

01 «ΠΟΝΤΙΚΟΙ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ» ΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ

Α π έ ν α ν τ ι σ τη «Folgore» β ρ ισ κ ό τα ν το β ρ ε τ α ν ικ ό 13ο ΣΣ μ ε τ η ν 7η Τ εθ ω ρ α κ ισ μ έ ν η Μ ε ρ α ρ χ ία (71 ά ρ μ α τα μ ά χ η ς Grant, 57 C rusade r κ α ι 86 S tua rt), γ ια τ η ν ο π ο ία ο Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ ε ίχ ε τ ο ν ίσ ε ι επ α ν ε ιλ η μ μ έ ν α κα ι μ ε τ ’ ε π ιτά σ ε ω ς ό τ ι δ ε ν θ α έ π ρ ε π ε να ε κ τ ε θ ε ί σ ε « σ ο β α ρ έ ς απώ λ ε ιε ς » , ε π ε ιδ ή τ η ν π ρ ο ό ρ ιζ ε γ ια π ε ρ ικ ύ κλω σ η τω ν υ π ο λ ο ίπ ω ν δ υ ν ά μ ε ω ν το υ Α ξο ν α , σ ε π ερ ίπ τω σ η δ ιά ρ ρ η ξ η ς τ ο υ μ ε τώ π ο υ , ή γ ια κ α τ α δ ίω ξή τ ο υ ς , κ α θ ώ ς κα ι ο ι 44η κα ι 50ή Μ ε ρ α ρ χ ίε ς . Ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί γ ν ώ ρ ιζ α ν π ολύ κ α λ ά τ ι ς θ έ σ ε ις κ α ι τ η δ ύ ν α μ η τω ν Ιτα λ ώ ν α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν . Το σώμα σ τρ α το ύ ε ίχ ε α π ο σ τ ε ίλ ε ι λ ε π τ ο μ ε ρ ε ίς χ ά ρ τ ε ς σ τ ις μ ο ν ά δ ε ς τ ο υ σ τ ις 22 Ο κ τω β ρ ίο υ κα ι ε ίχ ε κ α τ α ν ε ίμ ε ι τ ι ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ α ν α λ ό γω ς . Η 22η Τ Θ Τ α ξια ρ χ ία ( ε ξ ο π λ ισ μ έ ν η μ ε 57 Grant, 50 C rusade r κα ι 19 S tu a rt σ τ ις 23 Ο κ τω β ρ ίο υ ) θ α δ ια π ε ρ ν ο ύ σ ε τ α ν α ρ κ ο π έ δ ια «January» κα ι «February» , όπ ω ς κ α ι τ α ε χ θ ρ ικ ά ν α ρ κ ο π έδ ια (α φ ο ύ μ ια ε ιδ ικ ή επ ιχ ε ιρ η σ ια κ ή δ ύ ν α μ η α π ο τ ε λ ο ύ μ ε ν η απ ό ά ρ μ α τα μ ά χ η ς S tu a rt τ η ς Ε π ιλ α ρ χ ία ς Royal Scots G reys, π ε ζ ικ ό σ ε Bren ca rrie r, ε ιδ ικ ά ά ρ μ α τ α δ ιά ν ο ιξ η ς ν α ρ κ ο π ε δ ίω ν S corp ion , σ κα π α ν ε ίς κ.ά . θ α ά ν ο ιγ ε τ έ σ σ ε ρ ις δ ια δ ρ ό μ ο υ ς σ τα ν α ρ κ ο π έ δ ια ) μ ε τ η ν υ π ο σ τή ρ ιξη τεσ σ ά ρ ω ν σ υ ν τα γ μ ά τω ν π ε δ ιν ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Ε τσ ι, η 4η Ε λ α φ ρ ά Τ Θ Ταξ ια ρ χ ία (14 G rant κ α ι 67 S tu a rt σ τ ις 23 Ο κ τω β ρ ίο υ ) θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να π ρ ο ω θ η θ ε ί π ίσω απ ό τ η ν Τ α ξ ια ρ χ ία «R am cke», εν ώ η ό λ η ε π ιχ ε ίρ η σ η θ α κ α λ υ π τό τα ν σ το ν β ο ρ ρ ά α π ό τ η ν 131 Τ α ξ ια ρ χ ία Π ε ζ ικ ο ύ κα ι σ το ν ν ό τ ο θ α δ η μ ιο υ ρ γ ε ίτ ο έ ν α ισ χυ ρ ό π ρ ο π έ τα σ μ α κα π ν ο ύ , ό π ο υ θ α ε π ιτ ίθ ε τ ο η 1η Τ α ξ ια ρ χ ία τω ν Ε λ ε υ θ έ ρ ω ν Γάλλων.

Η ε π ίθ ε σ η ξ ε κ ίν η σ ε σ τ ις 21.00 (23 Ο κ τ ω β ρ ίο υ ) μ ε τ ο 1/7 Τ ά γμα Q u e e n ’s σ το κ έ ν τ ρ ο ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ υ ψ ώ μ α το ς 105, α λ λά ο 6 ο ς Λ ό χ ο ς κα ι ο 2 2 ο ς Λ ό χ ο ς Μ η χ α ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς α ν τ έ δ ρ α σ α ν α μ έσ ω ς κα ι μ ε τη σ υ ν δ ρ ο μ ή τ ο υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ α π ώ θ η σ α ν τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς , ο ι ο π ο ίο ι υ π έ σ τη σ α ν 180 α π ώ λ ε ιε ς . Ε ν τω μ ε τ α ξ ύ , η δ ύ ν α μη δ ιά ν ο ιξ η ς ν α ρ κ ο π ε δ ίω ν ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ τ ις 23 .00 μ π ρ ο σ τά απ ό τ ο υ ς 6ο κα ι 19ο Λ ό χ ο υ ς , ο ι ο π ο ίο ι μ ε τ ο υ ς 400 ά ν δ ρ ε ς τ ο υ ς έ β α λ λ α ν (απ ό τ ι ς 02.30) ε ν α ν τ ίο ν δ ύ ο λ ό χ ω ν το υ 1ου Τ ά γ μ α το ς R ifle B rigade κα ι τω ν S tua rt. Ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς μ ε ε ξ ο ρ μ ή σ ε ις από τ ι ς α μ υ ν τ ικ έ ς τ ο υ ς θ έ σ ε ις κ α τ ά φ ε ρ α ν να κ α τ α σ τ ρ έ ψ ο υ ν κά -

Ιτα λ ικ ά οβ ιδοβόλα των 100 mm (ob ice da 100/17 mod. 16) στη βόρ εια Αφρική. Οι α λ εξ ιπ τω τισ τές οργανικά δ ιέ θ ε τα ν μόνο π υροβόλα των 4 7 mm, αλλά π αραχω ρήθηκε μία μοίρα (π ιθανώ ς και ά λλες δ ύ ο ) αυτώ ν των οβιδοβόλω ν σ τον το μ έα που κ α τε ίχ ε .


Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

I------- 1 Βρετανοί1------- 1 Γάλλοι

j Ιταλοί

ΤΘΤ: Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία ΤΞΠΖ: Ταξιαρχία Πεζικού ΣΑλ: Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών ΤΑλ: Τάγμα Αλεξιπτωτιστών ΛΑλ: Λόχος Αλεξιπτωτιστών ΤΠ: Τάγμα Πεζικού ΤΜΧ: Τάγμα Μηχανικού

Γραμμή ασφαλείας

Γραμμή άμυνας

Ναρκοπέδια

Η γραμμή το υ μετώ π ου τη ς «Folgore», η δ ιά τα ξη των λόχων που τη ν επάνδρωναν και οι ε π ιθ έσ ε ις που δ έχ θ η κ ε . Η περιοχή ανάμεσα σ τη γραμμή α σ φ αλεία ς και σ τη γραμμή άμυνας ή τα ν και α υ τή χω ρισμένη σε να ρ κ ο θ ετη μ έν ο υ ς θ ύ λ α κ ες , οι οποίοι οδηγούσαν τον επ ιτ ιθ έμ εν ο σε σημεία σ τη ρ ίγ μ α το ς ιδ ια ίτερ α εν ισχυμένα σε π υροβολικό.

π οια B ren c a rr ie r τ η ς δ ύ ν α μ η ς δ ιά ν ο ιξη ς ν α ρ κ ο π εδ ίω ν , χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς β ό μ β ε ς μ ο λ ό τ ο φ κα ι χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ε ς , α λ λ ά ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί μ π ό ρ εσ α ν να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ο υ ν έ ν α μ ικ ρ ό π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α σ τ ις γ ρ α μ μ έ ς τω ν Ιτα λ ώ ν , δ ια λ ύ ο ν τα ς τ ο ν 6ο Λ ό χ ο (λ ο χ α γ ό ς Μ α ρ έ ν κ ο ) . Α π ό τ ο υ ς 200 ά ν δ ρ ε ς τ ο υ λ ό χ ο υ , μ ό ν ο 20 κ α τ ά φ ε ρ α ν να α ν α δ ιπ λ ω θ ο ύ ν σ τη ν κ ύ ρ ια γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς . Ο ι μ ό ν ε ς ε ν ισ χ ύ σ ε ις π ου δ έ χ θ η κ ε ο τ ο μ έ α ς α υ τ ό ς ή τ α ν λ ίγ ε ς δ ιμ ο ιρ ίε ς β ε ρ σ α λ ιέ - ρω ν, ο ι ο π ο ίο ι μ π ό ρ εσ α ν α π λώ ς να κ α θ υ σ τ ε ρ ή σ ο υ ν τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς . Β έβ α ια , ό λ α τ α S corp ion τ έ θ η κ α ν ε κ τ ό ς δ ρ ά σ η ς , π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο απ ό μ η χ α ν ικ έ ς β λ ά β ε ς κα ι α π ώ λ ε ιε ς τω ν π λ η ρ ω μ ά τω ν τ ο υ ς , α λ λά σ τ ις 04.00 (24 Ο κ τω β ρ ίο υ ) ε ίχ α ν α ν ο ίξ ε ι δ ύ ο μ ικ ρ ο ί δ ιά δ ρ ο μ ο ι γ ια να κ ιν η θ ε ί η τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν η τα ξ ια ρ χ ία , μ ε κ ό σ το ς 200 α π ω λειώ ν . Ε τσ ι, ε π ι τ έ θ η κ ε η 5η Επι- λ α ρ χ ία RTR, η ο π ο ία κ α τ ά φ ε ρ ε να β ρ ε θ ε ί πίσω α π ό τ ο ν 22ο Λ ό χ ο , δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τα ς έ ν α α κ ό μ η π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α μ α ζ ί μ ε τ ο υ ς δ ύ ο ά λ λ ο υ ς λ ό χ ο υ ς το υ 1ου Τ ά γ μ α το ς R ifle B rigade κ α ι τ η ν Ε π ιλ α ρ χ ία Royal S co ts G reys. Ο ι ιτ α λ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς κ α τά τ η ν ε μ π λ ο κ ή α υ τ ή ν ή τ α ν π ερ ίπ ο υ 300, σ υ μ π ε ρ ιλ α μ β α ν ο μ έ ν ω ν κ α ι τω ν β ερ σ α - λ ιέ ρ ω ν , δ υ σ β ά σ τ α κ τ ε ς δ ε δ ο μ έ ν η ς τ η ς ε λ ά χ ισ τη ς δ ύ ν α μ η ς τ η ς «Folgore», απ ώ λ ε ι ε ς ο ι ο π ο ίε ς π ο τ έ δ ε ν θ α α ν τ ικ α θ ίσ τα ν το .

Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΟΝ

Σ τ ο ν ν ό το , σ κ ο π ό ς τ η ς ε π ίθ ε σ η ς τω ν Γάλλω ν ή τ α ν η κ α τά λ η ψ η τ ο υ Ν α κμ π Ρά- λα , α φ ύ λ α κ το υ σ η μ ε ίο υ ε π α φ ή ς τ η ς «Folgore» μ ε τ η ν «Pavia», κα ι μ ε τ ά τ ο υ Ε λ Τάκα, σ τα δ υ τ ικ ά τω ν α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν . Ο σ τρ α τη γ ό ς Κ εν ίγ κ , δ ιο ικ η τ ή ς τω ν Γάλλω ν, ε ίχ ε ε κ φ ρ ά σ ε ι σ ο β α ρ έ ς α ν τ ιρ ρ ή σ ε ις γ ια τη μ α κ ρ ά π ο ρ ε ία π ρ ο σ έ γ γ ισ η ς π ου θ α έ π ρ ε π ε να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ο υ ν γ ια να ξ ε κ ιν ή σ ο υ ν τ η ν επ ίθ εσ η , ε ξ η γ ώ ν τ α ς σ το ν σ τρ α τη γ ό Χ ό ρ ο κ ς ό τ ι θ α ή τ α ν ή δ η κ ο υ ρ α σ μ έ ν ο ι π ρ ιν τ η μ ά χ η , α λ λ ά ο Β ρ ε τ α ν ό ς φ λ ε γ μ α τ ικ ά τ ο υ α ν τ ιπ ρ ό τ ε ιν ε ό τ ι μ π ο ρ ε ί να τ ο υ ς α ν τ ικ α τα σ τή σ ε ι μ ε μ ία β ρ ε τ α ν ικ ή τα ξ ια ρ χ ία , ο π ό τ ε ο ι Γά λλο ι δ έ χ θ η κ α ν τ ο β ρ ε τ α ν ικ ό σ χ έδ ιο . Δ ύ ο τ ά γ μ α τα τ η ς Λ ε γ ε ώ ν α ς τω ν Ξ έν ω ν (1er-2e B ata illon de leg ion e trangere, π ερ ίπ ο υ 1.300 ά ν δ ρ ε ς ) , υπ ό τη δ ιο ίκ η σ η τ ο υ α ν τισ υ - ν τα γ μ α τά ρ χ η Ν τ ιμ ίτρ ι Α μ ιλ α κ β ά ρ ι, ε ν ι- σ χ υ μ έν α μ ε έ ν α ν ο υ λ α μ ό α ρ μ ά τω ν μ ά χ η ς μ ε τρ ία C rusader τ ο υ 1ου Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς Σ π α χ ή δ ω ν τ ο υ Μ α ρ ό κ ο υ (R eg im ent de spahis m aroca ines) κα ι τ ρ ία α υ τ ο κ ιν ο ύ μ ε να π υ ρ ο β ό λ α τω ν 75 mm (au to -canon de 75 mm Μ 1897-83 C onus) β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ τη ν

π ρ ώ τη γ ρ α μ μ ή επ ίθ ε σ η ς , υ π ο σ τη ρ ιζό μ ε - να απ ό τ ο ε ν ισ χ υ μ έ ν ο Τ ά γμα Π ε ζ ο ν α υ τώ ν τ ο υ Ε ιρ η ν ικ ο ύ (B a ta illon d ’ in fanterie de m arine du Pacifique), 44 π υ ρ ο β ό λ α τω ν 25 pdr, ο κ τώ τω ν 5,5 in, 12 α ν τ ια ε ρ ο π ο ρ ικ ά

B ofo rs τω ν 40 mm κα ι 16 α ν τ ια ρ μ α τ ικ ά π υ ρ ο β ό λ α . Μ ια ά λ λ η δ ύ ν α μ η ( τ ρ ε ις ο υ λ α μ ο ί C rusader, ίλη τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν α υ τ ο κ ιν ή τω ν κ α ι ο υ λ α μ ό ς α υ το κ ιν ο ύ μ ε ν ω ν π υ ρ ο β ό λ ω ν τω ν 75 m m ) θ α ε π ιτ η ρ ο ύ σ ε τ ο ν


δ υ τ ικ ό τ ο μ έ α τ ο υ γ α λ λ ικ ο ύ μ ε τώ π ο υ επ ίθ ε σ η ς κ α ι θ α ε π ε ν έ β α ιν ε σ ε π ερ ίπ τω σ η π ου η γ ε ρ μ α ν ικ ή 33η Ε π ιλ α ρ χ ία Α να γνώ ρ ισ η ς (A u fk lä rungs-A b te ilung ), η ο π ο ία σ υν έ δ ε ε τ η «Folgore» μ ε τ η ν «Pavia», ή τ ο K am pfs ta ffe l, κ ιν ο ύ ν το π ρ ο ς τ ο μ έ τω π ο τ η ς ε π ίθ ε σ η ς .

Ο ι 400 Ιτα λ ο ί τ ο υ 5 ο υ Τ ά γ μ α το ς κ ά λ υ π τα ν έ ν α μ έ τω π ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο τω ν έ ξ ι χ ιλ ιο μ έ τ ρ ω ν μ ε 17 π υ ρ ο β ό λ α 47 m m (ανά- μ εσ ά τ ο υ ς κα ι μ ε ρ ικ ά τ ο υ 5 ο υ Τάγμα- τ ο ς /8 ο Σ ύ ν τα γ μ α Β ερ σ α λ ιέρ ω ν ), ε ν ν έ α π ο λ υ β ό λ α κ α ι τ ρ ε ις ό λ μ ο υ ς τω ν 81 mm. Τ ο υ ς υ π ο σ τή ρ ιζα ν μ ία μ ο ίρ α κα ι μ ία π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ία τω ν 75 mm κα ι δ ύ ο δ ιμ ο ιρ ίε ς τ ο υ μ ε ρ α ρ χ ια κ ο ύ 2 0ού Λ ό χ ο υ Ο λ μ ω ν τω ν 81, μ α ζ ί μ ε μ ια γ ε ρ μ α ν ικ ή π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ία τω ν 88 mm, η ο π ο ία ό μ ω ς μ ε τ α κ ιν ή θ η κ ε ό τα ν ξ ε κ ίν η σ ε η ε π ίθ ε σ η , χ ω ρ ίς να ε ιδ ο π ο ιη θ ο ύ ν ο ι Ιτα λ ο ί π ου θ α υ π ο σ τή ρ ιζε , κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς μ ά λ ισ τα έ ν α απ ό τ α π υ ρ ο β ό λ α τη ς .

Σ τ ις 19.15 (23 Ο κ τω β ρ ίο υ ) , ο ι Γά λλο ι ξ ε κ ίν η σ α ν τ η ν π ο ρ ε ία γ ια να π ρ ο σ ε γ γ ίσ ο υ ν τ ις θ έ σ ε ις ε ξ ό ρ μ η σ η ς , α λ λ ά σ τη01.00, ό τ α ν β ρ ίσ κ ο ν τα ν 700 μ. απ ό τ ις ιτ α λ ικ έ ς θ έ σ ε ις , 400 απ ό τ α ο π ο ία ή τ α ν α ν η φ ο ρ ικ ά , έ ν α τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ο α υ τ ο κ ίν η τ ο κα ι τρ ία B ren ca rrie r β ρ έ θ η κ α ν σ ε μη σ η μ α τ ο δ ο τ η μ έ ν ο ν α ρ κ ο π έ δ ιο κα ι α ν α τ ι- ν ά χ θ η κ α ν , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α να σ η μ ά ν ε ι σ υ ν α γ ε ρ μ ό ς σ το υ ς Ιτ α λ ο ύ ς . Ο α ν τ ισ υ - ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Α μ ιλ α κ β ά ρ ι ζ ή τη σ ε α μ έ σ ω ς β ο λ έ ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , ε π ε ιδ ή ο α ιφ ν ιδ ια σ μ ό ς ε ίχ ε χ α θ ε ί, α λ λ ά τ α β ρ ε τ α ν ικ ά π υ ρ ο β ό λ α ά ρ χ ισ α ν τ ι ς β ο λ έ ς μ ό λ ις σ τις02.00. Ο ι Γά λλο ι α ν α κ ά λ υ ψ α ν , επ ίσ η ς , ό τ ι ο ι α σ ύ ρ μ α το ι δ ε ν λ ε ιτ ο υ ρ γ ο ύ σ α ν κα ι έ τσ ι ο ι λ ό χ ο ι θ α μ ά χ ο ν τα ν χ ω ρ ίς να έ χ ο υ ν ε π α φ ή μ ε τ ι ς δ ιπ λ α ν έ ς μ ο ν ά δ ε ς . Η γ α λ λ ική ε π ίθ ε σ η τ ε λ ικ ά ξ ε κ ίν η σ ε σ τ ις 02.30 μ ε 1.300 ά ν δ ρ ε ς , κ α λ υ π τό μ ε ν η ε ν μ έ ρ ε ι από τ ο π ρ ο π έ τα σ μ α κα π νο ύ π ου ε ίχ ε δ η μ ι- ο υ ρ γ η θ ε ί . Ο ι α μ υ ν ό μ ε ν ο ι π ρ ο σ π α θ ο ύ σ α ν ν α κ α ν ο ν ίσ ο υ ν τ ι ς β ο λ έ ς τω ν π υ ρ ο β ό λ ω ν τ ο υ ς , χ ω ρ ίς ό μ ω ς να τ ο κ α τ α φ έ ρ ο υ ν λ ό γω τ ε χ ν ικ ώ ν π ρ ο β λ η μ ά τω ν . Ε υ τυ χ ώ ς γ ια α υ τ ο ύ ς , ο ι Γά λλο ι ή τ α ν α κ ρ ιβ ώ ς μ π ρ ο σ τά απ ό τ ι ς θ έ σ ε ις τω ν ό λ μ ω ν τ ο υ ς κ α ι έ τσ ι κ α λ ύ φ θ η κ ε κά π ω ς η έ λ λ ε ιψ η τ ο υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Σ τ ις 03.00, τ ο 1ο Τά γμα τ η ς Λ ε γ ε ώ ν α ς σ υ γ κ ρ ο ύ σ τη κ ε μ ε τ ο ν 13ο Λ όχο , ο ο π ο ίο ς ή τ α ν π α ν έ τ ο ιμ ο ς γ ια να α ν τ ιμ ε τω π ίσ ε ι τ ο υ ς λ ε γ ε ω ν ά ρ ιο υ ς . Η μ ά χ η π ου α κ ο λ ο ύ θ η σ ε δ ιή ρ κ ε σ ε μ ιά μ ισ η ώ ρ α κα ι ή τ α ν σ φ ο δ ρ ό τα τη . Ο ι Ιτα λ ο ί α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς κ α τ ά φ ε ρ α ν να π ρ ο κ α λ έ σ ο υ ν σ ύ γ χ υ ση σ το υ ς λ ε γ ε ω ν ά ρ ιο υ ς μ α χ ό μ ε ν ο ι σε δ ιά φ ο ρ ε ς ο μ ά δ ε ς , ο ι ο π ο ίε ς ε π ιτ ίθ ε ν τ ο απ ό δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις . Ο ι α μ υ ν ό μ ε ν ο ι χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ α ν κ α τ ά κ ό ρ ο ν χ ε ι-

Σ το ιχ ε ίο όλμου των 81 mm. Η «Folgore» δ ιέ θ ε τ ε 30 όλμο υς το υ τύπ ου α υ το ύ , σ τα τέλ η Α υγούσ του το υ 1942, σ τον 20ό Λόχο Ολμων.

ί Οι Ιταλοί αλεξιπτωτιστές κατάφεραν να προκαλέσουν σύγχυση στους λεγεωνάριους μαχόμενοι σε διάφορες ομάδες, οι οποίες επιτίθεντο από διαφορετικές κατευθύνσεις. 9

Ο ανθυπ ολοχαγός Κάρλο Μ ασόνι, δ ιο ικη τή ς τη ς 2ης Π υροβολαρχίας/1η Μ ο ίρα. Π α ρ α τη ρ ή σ τε το ιτα λ ικό κράνος των α λεξιπ τω τισ τώ ν και τη ν κάννη τη ς α υ τό μ α τη ς α ραβίδας B eretta Μ38Α των 9 mm. Οπλο εξα ιρ ε τ ικ ό κα ι κ α λ ύ τερ ο από παρόμοια συμμαχικά ή γερμανικά , δ ό θ η κ ε σε λ ίγ ες μ ο νά δ ες όπως το π υροβολικό των αλεξιπτω τιστώ ν.


τ ις θ έ σ ε ις ά μ υ ν α ς τω ν Ιταλώ ν. Σ τ ις 07.30 ε μ φ α ν ίσ τη κ α ν κα ι έ ξ ι τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ο χ ή μ α τα τ η ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς 3 3 η ς Ε π ιλα ρ χ ία ς Α να γ ν ώ ρ ισ η ς , τ α ο π ο ία ε π ιτ έ θ η κ α ν σ το 1ο Τάγμα , π ε ρ ν ώ ν τα ς μ έσ α απ ό ιτ α λ ικ έ ς θ έ σ ε ις κα ι τ ρ α υ μ α τ ίζ ο ν τ α ς κ ά π ο ιο υ ς απ ό τ ο υ ς Ιτα λ ο ύ ς . Ε ν τω μ ε τ α ξ ύ τ ρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε απ ό ν ά ρ κ η ο τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς ν τ ε Μ π ο λ α ρ - ν τ ιέ , δ ιο ικ η τ ή ς τ ο υ 1ου Τ ά γ μ α το ς , κ ά τ ι π ου επ έ - τ ε ι ν ε τ η σ ύ γχυ σ η σ το υ ς Γά λ λο υ ς π ου π ροσ π α θ ο ύ σ α ν να α π α γ κ ισ τρ ω θ ο ύ ν κα ι να α ν τ ιμ ε τω π ίσ ο υ ν τ α γ ε ρ μ α ν ικ ά τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α . Τελ ικ ά , τ α γ ε ρ μ α ν ικ ά τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έν α σ υ γ κ ρ α τή θ η - κα ν απ ό τ α γ α λ λ ικ ά π υ ρ ο β ό λ α τ ω ν 75 mm κ α θ ώ ς κα ι απ ό τα α υ το κ ιν ο ύ μ ε ν α π υ ρ ο β ό λ α τω ν 75 mm τ α ο π ο ία ε ίχ α ν σ υγ κ ρ ο τ ή σ ε ι μ ια β ια σ τικ ή γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς . Ο ι Γάλλοι β ρ ίσ κ ο ν τα ν σε δ ε ιν ή θ έ σ η , ο π ό τ ε ο α ν τ ισ υ ν τα γ - μ α τά ρ χ η ς Α μ ιλ α - κ β ά ρ ι δ ιέ τ α ξ ε ε π ισ τρ ο φ ή σ τη β ά ση τ ο υ ς σ τ ις 09.25, εν ώ κα ι ο ίδ ιο ς τ ρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε θ α ν ά σ ιμα σ τ ις 10.00 απ ό θ ρ α ύ σ μ α τα ιτ α λ ικ ή ς ο β ίδ α ς .Α πό τ ο υ ς 130 α μ υ ν ο μ έ ν ο υ ς τ η ς δ ε ύ τ ε ρ η ς φ ά σ η ς τ η ς ε π ίθ εσ η ς , σ κ ο τώ θ η κ α ν 24, τ ρ α υ μ α τ ίσ τη κ α ν 38 (α ν ά μ εσ ά τ ο υ ς κα ι ο α ν τισ υ - ν τα γ μ α τά ρ χ η ς Ιζο , δ ιο ικ η τ ή ς τ ο υ τ ά γ μ α τ ο ς ) , εν ώ υ π ή ρ ξα ν κα ι 20 α γ ν ο ο ύ μ ε ν ο ι. Ο ι Γάλλοι ε ίχ α ν 23 ν ε κ ρ ο ύ ς κα ι 100 τρ α υ μ α τ ίε ς .

ΙΤΑΛΟΣ Α ΛΕΞΙΠ ΤΩ ΤΙΣΤΗ Σ, βόρ εια Α φ ρική, 1942. Ο α κ ο ν ιζό μ εν ο ς λοχαγός τη ς 195 Μ ερ α ρ χ ία ς Α λεξιπ τω τισ τώ ν «F o lg ert» φ έ ρ ε ι την ειδ ικά σχεδ ιασμένη σ το λή των α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ ενω ν μονάδω ν α π ο τελο ύ μ ενη από μ ακρ ύ χ ιτώ νιο π αραλλαγής χω ρίς γιακά, φ αρδύ π αντελόνι μ ε επ ιγο ν α τίδ ες , α ρ β ύ λες και κράνος αλεξιπτω τιστώ ν. Ο οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτα ι από π ιστόλι B e r t t ta και α υ τό μ α τη α ρα βίδα B e r tt ta Μ 38Α. Πολλά από τα ε ιδ ικά υλικά των αλεξιπ τω τισ τώ ν ήτα ν γερμανικής π ροέλευσ ης (εικονογράφ ηση:P ie rr t Turntr. Δ η μ ο σ ιεύ ε τα ι μ ε τη ν ά δ εια τη ς D t A gostin i UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λεισ τικ ό τη τα για την Ελλάδα - co lo r im a g t copyright: D t Agostin i UK Ltd).

Ταγματάρχης Α ουρ έλ ιο Ρόσι, δ ιο ικη τή ς το υ 9ου Τάγματος. Υπήρξε ο π ρώ τος α ξιω ματικός που σ κ ο τώ θ η κ ε στο Ελ Α λαμέιν. Από το υ ς 16

α ξιω ματικούς δ ιο ικ η τές των

λόχων και των

Α λεξ ιπ τω τισ τές το υ 4ου Τάγματος στο Κ α ρ έτ ελ Χ ιμ ε ίτά τ . Ο ι δύο από α υ το ύ ς είνα ι οπ λισμένοι μ ε α υ τό μ α τη αραβίδα B t r t t t a Μ38Α των 9 mm.

ρ ο β ο μ β ίδ ε ς , εν ώ υ π ά ρ χ ο υ ν κ α τα γ ε γ ρ α μ - μ έ ν ε ς μ α ρ τ υ ρ ίε ς γ ια χ ρ ή σ η μ έ χ ρ ι κα ι 45 χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ω ν κ α τά τ η ς δ ιά ρ κ ε ια τ η ς ε μ π λ ο κ ή ς α υ τ ή ς απ ό έ ν α ν σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο σ τρ α τ ιώ τη , κ ά τ ι π ου α ν α φ έ ρ ο υ ν ό λ ε ς ο ι π λ ε υ ρ έ ς .

Μ ε τ ά από α υ τά , ο α ν τ ισ υ ν τα γ μ α τά ρ - χ η ς Α μ ιλ α κ β ά ρ ι δ ιέ τ α ξ ε τ ο 1ο Τά γμα να α ν α δ ιπ λ ω θ ε ί σ τ ις 05.00, τ ο 2ο κα ι τα C rusader να ε π έ μ β ο υ ν , κα ι τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό να β ά λ ε ι κ α τά τω ν ιτα λ ικ ώ ν θ έσ εω ν . Ο ύ τ ε , ό μ ω ς , κ α ι α υ τή η π ρ ο σ π ά θ ε ια κ α τ ά φ ε - ρ ε να κ ά μ ψ ε ι τ ο υ ς α μ υ ν ο μ έ ν ο υ ς . Μ ε το π ρ ώ το φ ω ς τ η ς η μ έ ρ α ς ε π ε ν έ β η κα ι τ ο ιτα λ ικ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό κα ι έ τ σ ι σ τ ις 07.00 δ ε ν υ π ή ρ χ ε ο ύ τ ε έ ν α ς Γά λλος μ π ρ ο σ τά από

Γ ερμανικό τεθω ρ α κισ μ ένο όχημα Sd.Kfz.222. Η επ έμβαση έ ξ ι τεθω ρα κισ μ ένω ν α υ το ύ του τύπ ου το πρωί τη ς 24ης Ο κτω βρίου εναντίον τω ν Γάλλων λεγεω νάριω ν α π ο τέλεσ ε τη μόνη , ουσ ιαστικά , γερμανική β ο ή θεια σ τον το μ έα τη ς «Folgore».Σύμφω να μ ε το ορ γανόγραμμα υπήρχαν 1 t τεθω ρ α κισ μ ένα α υ το ύ το υ τύπ ου σ τον Ιο Λόχο. Π αρόλο που υπήρχαν κα ι τρ ε ις μ ο ίρ ες γερμανικού πυροβολικού σ τον το μ έα των αλεξιπ τω τισ τώ ν, το μόνο που α να φ έρ ουν οι Ιτα λ ο ί ε ίν α ι ό τ ι η μ ία από α υ τέ ς εγ κ α τέ λ ε ιψ ε τη θ έσ η τη ς , ό τα ν ξεκ ίν η σ ε η γαλλική επ ίθ εσ η .

τα γμ α τω ν τωνα λεξιπ τω τισ τώ ν οι 15 α π ο τέλεσ α ν απ ώ λειες (10

νεκρ ο ί κα ι π έντε τρ α υ μ α τίες ).

ΤΟΚΕΝΤΡΟ

ΤΟΝ ΙΤΑΛΟΝ

ΚΛΟΝΙΖΕΤΑΙΠ α ρ ά τ η ν α π ο τυ χ ία

τω ν Γά λλω ν, ό μ ω ς , τ ο κ έ ν τ ρ ο τ η ς ιτ α λ ικ ή ς π α ρ ά τα

ξ η ς δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε να α ν τ έ ξ ε ι ά λ λ ο . Ο ι

Β ρ ε τ α ν ο ί α ν α γ κ ά σ τη κ α ν μ ε ν να α ν α δ ιπ λ ω θ ο ύ ν απ ό τα μ ικ ρ ά π ρ ο γ ε φ υ ρ ώ μ α τα π ου ε ίχ α ν δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι σ τη ν ιτα λ ικ ή π α ρ ά τα ξη πίσω απ ό τ ο ν α ρ - κ ο π έ δ ι ο «January» , α λλά ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς π ου μ ά

χ ο ν τ α ν σ το κ έ ν τ ρ ο ε ίχ α ν ε ξ α ν τ λ η θ ε ί

α ι τ ο ύ μ ε ν ο ι εν ισ χ ύ σ εω ν . Σ τ ά λ θ η κ ε τ ο 31ο Τά γμα

Μ η χ α ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς , τ ο 2ο Τ ά γμα /28ο Σ ύ ν τ α γ μ α Π ε ζ ικ ο ύ «Pavia», τ ο 1ο Τ ά γμ α /8ο Σ ύ ν τα γ μ α Β ερ σ α λ ιέ ρ ω ν κ α ι π έ ν τ ε γ ε ρ μ α ν ικ ά α υ τ ο κ ιν ο ύ μ ε ν α α ν τ ια ρ μ α τ ικ ά M a rd e r I ή III τ η ς 3 9 η ς Ε π ιλ α ρ χ ία ς Κ υ ν η γ ώ ν Α ρ μ ά τ ω ν (P anzerjager- A b te ilung ) τ η ς 2 1 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς Π ά ν τσ ερ (Μ Π α ). Ε τσ ι ο α ν τ ισ υ - ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Μ ά ρ ιο Ρ ουσ π όλι, δ ιο ικ η τ ή ς τ ο υ

τ ο μ έ α , α π ο φ ά σ ισ ε να α- ν τ ε π ι τ ε θ ε ί τ ο μ ε σ η μ έ ρ ι τ η ς

2 4 η ς Ο κ τω β ρ ίο υ , χ ω ρ ίς ό μ ω ς να π ε ρ ιμ έ ν ε ι να έ λ θ ο υ ν ό λ ε ς ο ι ε ν ισ χ ύ σ ε ις . Ε ν τω μ ε τ α ξ ύ ,

ΣΤ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A 1 3 1

Σ η μ ε ίο σ τη ρ ίγ μ α το ς που χρησ ιμοπ οιή& ηκε σ την π αρ ά ταξη τη ς « Folgore». Τ έτο ιες ο χυρ ές και ν α ρ κ ο θ ετη μ έ ν ες δ έσ ε ις βρ ίσκονταν στη γραμμή α σ φ αλεία ς κα ι επ ανδρώ νονταν από μία εν ισχυμένη ομάδα τυφ εκ ιο φ όρ ω ν γύρω από ένα πυροβόλο των 4 7 mm. Α: Θ έση π υροβόλου, Β : Θ έση οπλοπολυβόλου, Γ: Δ ιο ίκ η σ η κ έν τρ ο υ πυρός κα ι ε φ ε δ ρ ε ίε ς , Δ : Ε ξοδος.

ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Χ ά ρ ν τ ιν γ κ , δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς 7 η ς Τ Θ Μ ε ρ α ρ χ ία ς , ε π ε δ ίω κ ε να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α δ υ τ ικ ά τ ο υ ν α ρ κ ο π ε δ ίο υ «February» μ ε τ η ν 131 Τ α ξ ια ρ χ ία Π ε ζ ικ ο ύ , υ π ο σ τη ρ ιζ ό μ ε ν ο ς α π ό κ ά λ υ ψ η α ν τ ια ρ μ α τ ικ ώ ν π υ ρ ο β ό λ ω ν σ τα α ρ ισ τ ε ρ ά τ ο υ κα ι μ ε τ η ν 4η Τ Θ Τ α ξ ια ρ χ ία σ τα δ ε ξ ιά το υ .

Ο μ ω ς κ α ι ο ι δ ύ ο π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς ε κ α τ έ ρ ω θ ε ν σ υ ν ά ν τη σ α ν δ υ σ κ ο λ ίε ς . Ο ι Ιτα λ ο ί δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ α ν να π ρ ο ω θ η θ ο ύ ν , ε ν ώ τ α γ ε ρ μ α ν ικ ά α ν τ ια ρ μ α τ ικ ά , κ ιν ο ύ μ ε ν α

Ε λαφρά ά ρ μ α τα μάχης S tu a rt (αμερ ικανικά Μ -3 Honey) των R oyal Sco ts Greys συνόδευαν τα M atilda Scorp ion π αρέχοντάς το υ ς προστασία (IW M Ε13534).

π ρ ο ς τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς , π έρ α σ α ν απ ό τ ις θ έ σ ε ις τ ο υ μ ε ρ α ρ χ ια κ ο ύ 185 Λ ό χ ο υ Μ η χ α ν ικ ο ύ , χ ω ρ ίς να τ ο υ ς έ χ ο υ ν ε ν η μ ε ρ ώ σ ει, κα ι τ ο ν κ α τα π λ ά κ ω σ α ν τ ρ α υ μ α τ ίζ ο ν τ α ς κα ι τ ο ν δ ιο ικ η τ ή τ ο υ ! Ο ι ε π ι τ ιθ έ μ ε ν ο ι Ιτ α λ ο ί κα ι Γ ερ μ α ν ο ί κ α τ ά φ ε ρ α ν να π ρ ο ω θ η θ ο ύ ν , α λ λ ά α ν α γ κ ά σ τη κ α ν να α ν α δ ιπ λ ω θ ο ύ ν λ ό γω τ η ς π ίεσ η ς π ου δ έ χ ο ν τ α ν απ ό τ ο β ρ ε τ α ν ικ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό . Σ τ η ν ε π ίθ ε σ η α υ τή σ κ ο τ ώ θ η κ ε κ α ι ο α- ν τ ισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η ς Ρ ουσ π όλι. Τ ελ ικ ά , ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί κ α τ ά φ ε ρ α ν να ε π ιτ ε θ ο ύ ν α ρ κ ε τ ά α ρ γ ά , σ τ ις 21.00.

Τα 1/5 κ α ι 1/6 Τ ά γ μ α τα Q u e e n 's π έ ρ α σ αν απ ό τ ο ν α ρ κ ο π έ δ ιο , α λ λ ά η ιτα λ ικ ή ά μ υ ν α τ ο υ ς κ α θ ή λ ω σ ε σ ε έ ν α μ ικ ρ ό π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α . Ο ι Ιτα λ ο ί, ε ν τω μ ε τ α ξ ύ , ε ίχ α ν δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι μ ια ν έ α γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς μ ε τ ο 8ο Τ ά γμα Μ η χ α ν ικ ο ύ Μ ά χ η ς , τ ο 2ο Τ ά γμ α /28 ο Σ ύ ν τ α γ μ α Π ε ζ ικ ο ύ «Pavia» κα ι τ ο 7ο Τ ά γμα τ η ς «Folgore». Η β ρ ε τ α ν ικ ή ε π ίθ ε σ η π ρ ο σ έ κ ρ ο υ σ ε σ το υ ς 2 0ό κα ι 21ο Λ ό χ ο υ ς , ο ι ο π ο ίο ι ε ίχ α ν α π ο μ ε ίν ε ι μ ε 250 ά ν δ ρ ε ς κ α ι υ π ο σ τη ρ ίζ ο ν τα ν απ ό π έ ν τ ε π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 mm, έ ν α ν ό λ μ ο τω ν 81 mm κα ι έ ν α ο β ιδ ο β ό λ ο τω ν 100 mm. Η ε ν έ ρ γ ε ια α υ τή κ ό σ τ ισ ε σ τα δ ύ ο β ρ ε τ α ν ι κά τ ά γ μ α τ α α π ώ λ ε ιε ς 350 α ν δ ρ ώ ν , εν ώ σ το υ ς Ιτ α λ ο ύ ς 100. Ε ν τω μ ε τ α ξ ύ , η β ρ ε τ α ν ικ ή 22η Τ Θ Τ α ξ ια ρ χ ία ε τ ο ιμ α ζ ό τ α ν να π ε ρ ά σ ε ι α π ό δ ια δ ρ ό μ ο υ ς π ου θ α ε ίχ α ν

δ ια ν ο ίξ ε ι ο ι σ κ α π α ν ε ίς π ρ ο ς τ ο π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α , α λ λ ά ο ι τ ε λ ε υ τ α ίο ι α π ο π ρ ο σ α ν α τ ο λ ίσ τ η κ α ν κα ι ά ν ο ιξα ν δ ια δ ρ ό μ ο υ ς π ρ ο ς έ ν α α ν ο ικ τό π ε δ ίο . Ε τσ ι, ό τ α ν ο ι ε - π ιλ α ρ χ ίε ς 1 RTR κα ι 4 C oun ty of London Y eom anry β ρ έ θ η κ α ν ε κ τ ε θ ε ι μ έ ν ε ς , δ έ χ θ η κ α ν τ α σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ικ ά π υ ρ ά τ η ς «Folgore», τ μ η μ ά τ ω ν τ η ς «A rie te» κα ι τ η ς 2 1 η ς Μ Π α π ου ε ίχ α ν σ π εύ σ ε ι σ τη ν π ε ρ ιο χ ή . Σ ύ ν το μ α , τ ο π ε δ ίο μ ά χ η ς κα ι ο ι δ ιά δ ρ ο μ ο ι σ το ν α ρ κ ο π έ δ ιο γ έ μ ισ α ν μ ε κ α τ ε σ τ ρ α μ μ έ ν α ά ρ μ α τα , ε ν ώ σ ε σ ύ ν τ ο μ ο δ ιά σ τη μ α κ α τ α σ τρ ά φ η κ α ν 31 C rusade r κ α ι Grant. Το π ε ζ ικ ό π α ρ έ μ ε ιν ε σ το μ ικ ρ ό π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α κα ι ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Χ ά ρ ν τ ιν γ κ α π ο φ ά σ ισ ε σ τ ις 04 .00 (25 Ο κ τω β ρ ίο υ ) να α ν α σ τ ε ίλ ε ι τ η ν ε π ίθ ε σ η μ έ χ ρ ι τ η ν α υ γ ή , έ τ σ ι ώ σ τε ο ι σ κ α π α ν ε ίς ν α δ ια ν ο ίξ ο υ ν δ ια δ ρ ό μ ο υ ς π ρ ο ς τ ο π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α . Μ ε τ ο π ρ ώ το φ ω ς τ η ς η μ έ ρ α ς , ό μ ω ς , ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί α ν τ ιλ ή φ θ η κ α ν ό τ ι δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν να κ ά ν ο υ ν τ ίπ ο τα λ ό γω τ η ς λ υ σ σ ώ δ ο υ ς ά μ υ ν α ς τω ν Ιταλώ ν. Η 4 C oun ty of London Y eom anry α ν α δ ιπ λ ώ θ η κ ε , ο ι ε π ιλ α ρ χ ίε ς 1 κ α ι 5 RTR π α ρ έ μ ε ι- ν α ν σ τη ν π ε ρ ιο χ ή α ν ά μ εσ α σ τα ν α ρ κ ο π έ δ ια «January» κα ι «February» , ε ν ώ ο ι ε ν α - π ο μ ε ίν α ν τ ε ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς τω ν Q u e e n ’s γ α ν τ ζ ω μ έ ν ο ι σ το π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ ά τ ο υ ς .

Ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Χ ό ρ ο κ ς π ρ ο σ π ά θ η σ ε να ε π ικ ο ιν ω ν ή σ ε ι μ ε τ ο ν Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ γ ια να τ ο ν ε ν η μ ε ρ ώ σ ε ι γ ια τ η ν α δ υ ν α μ ία το υ να δ ια ρ ρ ή ξ ε ι τ ο μ έ τω π ο τω ν Ιτα λ ώ ν , α λ λ ά δ ε ν τ α κ α τ ά φ ε ρ ε κα ι μ ίλ η σ ε μ ε τ ο ν ε π ιτ ε λ ά ρ χ η τ ο υ , υ π ο σ τρ ά τη γ ο Ν τ ε Γκ ιν - γ κ ά ν τ , λ έ γ ο ν τ ά ς τ ο υ ό τ ι « .. .η "Folgore" δ ε ν έ χ ε ι σ κο π ό να ε γ κ α τ α λ ε ίψ ε ι τ ι ς θ έ σ ε ις τ η ς , ο ύ τ ε να υ π ο χ ω ρ ή σ ε ι» . Ο ι λ ύ σ ε ις ή τ α ν δ ύ ο : να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ε ι ό ,τ ι ε ί χ ε α π ο μ ε ίν ε ι απ ό τ η ν 44η Μ ε ρ α ρ χ ία (132 Τ α ξ ια ρ χ ία ), κ ά τ ι τ ο ο π ο ίο α π ε ύ χ ε το , ή να ε γ κ α τ α λ ε ίψ ε ι τ ι ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς σ ε α υ τ ό ν τ ο ν τ ο μ έ α τ ο υ μ ε τώ π ο υ κα ι να ε π ιτ ε θ ε ί μ ε τ η ν 50ή Μ ε ρ α ρ χ ία σ το Ν τ ε ϊρ ε λ Μ ο υ - να σ ίμπ , σ το β ό ρ ε ιο τ μ ή μ α τ η ς π α ρ ά τα ξ η ς τω ν Ιτα λ ώ ν α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τώ ν . Α π ό τ η ν ά λ λ η , ο Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ δ ε ν ή τ α ν κ α θ ό λ ο υ ικ α ν ο π ο ιη μ έ ν ο ς μ ε τ ι ς ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς σ το ν ό τ ιο τ μ ή μ α τ ο υ μ ε τώ π ο υ , α λ λ ά τ ο 30ό ΣΣ σ το ν β ο ρ ρ ά ε ίχ ε κ α τ α φ έ ρ ε ι να α ν ο ίξ ε ι έ ν α ρ ή γ μ α π ερ ίπ ο υ 10 χ λ μ . σ το κ έ ν τ ρ ο τ η ς ε χ θ ρ ικ ή ς π α ρ ά τα ξ η ς . Α υ τ ό γ ια να κ α λ υ φ θ ε ί θ α α π α ιτο ύ σ ε δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ Α ξο ν α π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ το ν ν ό τ ο κα ι σ τή ρ ιζ α ν τ η «Folgore», ο π ό τ ε ε ν έ κ ρ ιν ε τ η ν ε π ιχ ε ίρ η σ η τ η ς 5 0 ή ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς .

Η α μ υ ν τ ικ ή δ ιά τ α ξ η τω ν Ιτα λ ώ ν σ το Ν τ ε ϊρ ε λ Μ ο υ ν α σ ίμ π π ε ρ ιε λ ά μ β α ν ε τ ο υ ς 4ο κα ι 5ο Λ ό χ ο υ ς , κ α θ ώ ς κα ι τ α 4ο κα ι 9ο Τ ά γ μ α τα . Η β ρ ε τ α ν ικ ή ε π ίθ ε σ η σ το ν τ ο μ έ α α υ τ ό ν τ ο μ ε σ η μ έ ρ ι τ η ς 2 5 η ς Ο κ τω β ρ ίο υ π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ ε απ ό τ η ν 4/8

3 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι ΣΤ ΟΡ Ι Α

Επίρραμμα για γιακά σ τολής αξιω ματικού του ιτα λ ικο ύ πυροβολικού σε μονάδα αλεξιπτω τιστώ ν.

Ε π ιλα ρ χ ία Ο υ σ ά ρ ω ν (4η Ε λ α φ ρ ά Τ Θ Ταξ ια ρ χ ία ), ε ν ώ π ρ ο η γ ο ύ ν το ο ι σ κ α π α ν ε ίς . Ε κ ε ί β ρ ίσ κ ο ν τα ν ο 1 1 ο ς Λ ό χ ο ς (100 ά ν δ ρ ε ς κα ι τ ρ ία π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 m m ) κα ι ο 12ος Λ ό χ ο ς (120 ά ν δ ρ ε ς κα ι τ ρ ία π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 mm υπ ό τ ο ν λ ο χ α γ ό Κ ρ ισ τό - φ ο ρ ι) , ο ι ο π ο ίο ι έ χ ο ν τ α ς τ ο ν ή λ ιο πίσω τ ο υ ς δ ιέ λ υ σ α ν τ ο υ ς σ κ α π α ν ε ίς π ου δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ α ν να ε κ κ α θ α ρ ίσ ο υ ν τ α ν α ρ κ ο π έδ ια . Ε τσ ι, τ α β ρ ε τ α ν ικ ά ά ρ μ α τα β ρ έ θ η κ α ν σ ε σ υ μ π α γ ε ίς σ χ η μ α τ ισ μ ο ύ ς σε δ ύ ο δ ια δ ρ ό μ ο υ ς , δ ίχ ω ς να μ π ο ρ ο ύ ν να ε - λ ιχ θ ο ύ ν π λ ή ρ ω ς , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α να π έ σ ο υ ν θ ύ μ α τ α τ ο υ ιτα λ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ κα ι τω ν α ν τ ια ρ μ α τ ικ ώ ν . Ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί α ν α δ ιπ λ ώ θ η κ α ν , γ ια μ ία α κ ό μ η φ ο ρ ά , ε γ κ α - τ α λ ε ίπ ο ν τ α ς 20 απ ό τ α ά ρ μ α τά τ ο υ ς σ το π ε δ ίο τ η ς μ ά χ η ς .

Μ ια δ ε ύ τ ε ρ η π ρ ο σ π ά θ ε ια π ρ α γ μ α το - π ο ιή θ η κ ε σ τ ις 21.00 μ ε δ ύ ο τά γ μ α τ α . Το 6ο Τ ά γμα G reen H ow ards (69η Τ α ξ ια ρ χ ία Π ε ζ ικ ο ύ ) π λ η σ ία σ ε τ ις θ έ σ ε ις τ ο υ 11ου Λ ό χ ο υ μ έσ α σ ε έ ν α π ρ ο π έ τα σ μ α κα π νο ύ κα ι ε π ι τ έ θ η κ ε σ το κ έ ν τ ρ ο τ ο υ λ ό χ ο υ , α λ λά η λ υ σ σ α λ έα α ν τ ίσ τα σ η τω ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τώ ν σ τα μ ά τη σ ε κ α ι α υ τ ή ν τ η ν ε π ίθ ε ση σ τ ις 04 .00 (26 Ο κ τω β ρ ίο υ ) μ π ρ ο σ τά

σ το α μ π ρ ί δ ιο ίκ η σ η ς τ ο υ λ ό χ ο υ , σ το ο π ο ίο α μ ύ ν ο ν τ α ν ο κ τώ α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς κα ι ο λ ο χ α γ ό ς Κ ο σ τα ν τ ίν ο Ρ ουσ π όλι, δ ιο ικ η τ ή ς τ ο υ λ ό χ ο υ , ο ο π ο ίο ς σ κ ο τ ώ θ η κ ε σ τη ν π ρ ο σ π ά θ ε ια α υ τή ν . Η τα ν α δ ε λ φ ό ς τ ο υ α ν τ ισ υ ν τ α γ μ α τ ά ρ χ η Μ ά ρ ιο Ρ ουσ π όλ ι π ου ε ίχ ε σ κ ο τ ω θ ε ί κ α ι α υ τ ό ς . Τ ό τε ε φ ε δ ρ ε ίε ς τ ο υ μ η χ α ν ικ ο ύ μ ά χ η ς ε π ε ν έ - β η σ α ν κα ι α π ώ θ η σ α ν τ ο υ ς G reen H ow ards. Ε κ ε ίν η τ η σ τ ιγ μ ή , τ ο 5ο Τάγμα East Y orkshire ε π ιτ έ θ η κ ε ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ 12ου Λ ό χ ο υ , α λ λ ά δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ ε να ξ ε - π ε ρ ά σ ε ι τ α π ρ ο ω θ η μ έ ν α φ υ λ ά κ ια το υ λ ό χ ο υ κ α ι έ τ σ ι ε γ κ α τ έ λ ε ιψ ε τ η ν π ρ ο σ π ά θ ε ια σ τη 01.00, α φ ο ύ ε ίχ ε υ π ο σ τε ί 150 α π ώ λ ε ιε ς . Ε π ίσ ης, τ ο σ ο ύ ρ ο υ π ο , τ α δ ύ ο τ ά γ μ α τ α Q u e e n ’s, τ α ο π ο ία ή τ α ν α γ κ ι- σ τρ ω μ έ ν α σ ε έ ν α ρ η χ ό κ α ι μ ικ ρ ό π ρ ο γ ε φ ύ ρ ω μ α , α π ο σ ύ ρ θ η κ α ν κα ι μ ο ν ά δ ε ς τ η ς 4 4 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς α ν έ λ α β α ν τ ο ν τ ο μ έ α . Ο ι Β ρ ε τ α ν ο ί θ α π ε ρ ίμ ε ν α ν τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η τω ν ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν σ το ν β ο ρ ρ ά κ α ι θ α ε ν ε ρ γ ο ύ σ α ν α ν α λ ό γ ω ς . Το π ο λ ε μ ικ ό η μ ε ρ ο λ ό γ ιο τ ο υ 10ου ΣΣ κ α τ έ λ η γ ε γ ια τ η ν η μ έ ρα α υ τ ή ν α ν α φ ε ρ ό μ ε ν ο σ το υ ς Ιτ α λ ο ύ ς α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς : « Ο λ ο ι έ χ ο υ ν β ά λ ε ι τα δ υ ν α τά τ ο υ ς ε ν α ν τ ίο ν τω ν ε χ θ ρ ικ ώ ν ε π ιθ έ σ ε ω ν , ο ι ο π ο ίε ς ε ίν α ι β ία ιε ς μ ε σ υ ν τρ ιπ τ ικ ή υ π ερ ο π λ ία σ ε ό π λ α κ α ι ε ξ ο π λ ισ μό» . Η μ ό ν η σ υ μ μ α χ ικ ή ε ν έ ρ γ ε ια σ τις 26 Ο κ τ ω β ρ ίο υ σ το ν τ ο μ έ α α υ τ ό ν ή τα ν μ ια ε π ίθ ε σ η τω ν G reen H ow ards σ τις14.00, η ο π ο ία , ό μ ω ς , δ ε ν κ α τ ά φ ε ρ ε να κ ε ρ δ ίσ ε ι έ δ α φ ο ς .

Η κ α τά σ τα σ η τ ο π ρω ί τ η ς 2 6 η ς Ο κ τω β ρ ίο υ ή τ α ν σ τ α θ ε ρ ή σ το ν ό τ ιο μ έ τω π ο α λ λ ά ε ις β ά ρ ο ς τ η ς «Folgore», η ο π ο ία ε ί χ ε α π ο λ έ σ ε ι π έ ν τ ε λ ό χ ο υ ς τ η ς , εν ώ ο ι ε - ν α π ο μ ε ίν α ν τ ε ς ε ίχ α ν δ ύ ν α μ η π ερ ίπ ο υ 120 α ν δ ρ ώ ν ο κ α θ έ ν α ς . Η τα ν φ α ν ε ρ ό ό τ ι δ ε ν θ α ά ν τ ε χ ε ά λ λ ε ς ε π ιθ έ σ ε ις τω ν Σ υ μ μά χω ν, π α ρ ό λ ο τ ο « . . . ε ξ α ιρ ε τ ικ ό η θ ικ ό τω ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τώ ν » , ό π ω ς α ν α φ έ ρ ε ι το δ ε λ τ ίο τ η ς α ν ω τ ά τ η ς δ ιο ίκ η σ η ς . Ο Ρόμ- μ ε λ , ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε ε π ισ τ ρ έ φ ε ι σ το μ έ τ ω π ο μ ε τ ά απ ό ο λ ιγ ο ή μ ε ρ η ά δ ε ια σ τη Γ ερ μ α ν ία , α π ο φ ά σ ισ ε ό τ ι τ ο ρ ή γ μ α π ου ε ί χ α ν δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι σ το ν β ο ρ ρά θ α έ π ρ ε π ε να κ α λ υ φ θ ε ί κ α ι γ ι ’ α υ τό μ ε τ έ φ ε ρ ε ό σ ε ς δ υ ν ά μ ε ις μ π ο ρ ο ύ σ ε από τ ο ν ό τ ιο μ έ τω π ο . Η «Folgore» κ α ι η «B resc ia» θ α έ π ρ ε π ε να α ν τ ιμ ε τω π ίσ ο υ ν τ ι ς ε π ό μ ε ν ε ς ε π ιθ έ σ ε ις μ ό ν ε ς τ ο υ ς χω ρ ίς ε φ ε δ ρ ε ί ε ς . Α π έ ν α ν τ ι τ ο υ ς ε ίχ α ν τ η ν 44η Μ ε ρ α ρ χ ία Π ε ζ ικ ο ύ (Μ Π ) (η ο π ο ία ε ί χ ε χ ά σ ε ι 700 ά ν δ ρ ε ς μ ε τ ι ς ε π ιθ έ σ ε ις τ η ς σ το Ν τ ε ϊρ ε λ Μ ο υ ν α σ ίμ π ), τ η ν 8η Τ Θ Μ ε ρ α ρ χ ία , τ η ν 1η Τ α ξ ια ρ χ ία τω ν Ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν Γά λλω ν κ α ι τ η ν 4η Ε λ α φ ρ ά Τ Θ Τ α ξια ρ χ ία . Η 7η Τ Θ Μ ερ α ρ χ ία , η ο π ο ία ε ίχ ε α π ο μ ε ί- ν ε ι μ ε 70 Grant, 27 C rusade r κα ι 50 S tua rt κα ι δ ε ν ε π ρ ό κ ε ι τ ο να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί ε

κ ε ί χ ω ρ ίς « σ η μ α ν τ ικ ά ο φ έ λ η » , όπ ω ς ε ίχ ε τ ο ν ίσ ε ι ο Μ ο ν τ γ κ ό μ ε ρ υ , μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε σ το ν β ο ρ ρ ά , εν ώ τ ο ν ό τ ιο μ έ τω π ο π α ρ έ μ ε ν ε α δ ρ α ν έ ς .

Τ η ν ε π ο μ έ ν η (27 Ο κ τω β ρ ίο υ ) , ο ι Ι τ α λ ο ί π ρ α γ μ α το π ο ίη σ α ν τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία α ν τ ε π ίθ ε σ ή τ ο υ ς υπ ό τ ο ν λ ο χ α γ ό Β α λ έ τ ι , δ ιο ικ η τ ή τ ο υ 4 ο υ Λ ό χ ο υ , π α ρ ό τ ι ε ίχ ε τ ρ α υ μ α τ ισ τ ε ί τ έ σ σ ε ρ ις φ ο ρ έ ς . Σ τ η ν α ν τ ε π ίθ ε σ η α υ τ ή ν κ α τ α λ ή φ θ η κ α ν ε δ ά φ η μ π ρ ο σ τά α π ό τ ο ν λ ό χ ο , τ α ο π ο ία , ό μ ω ς , α ν α κ α τ α λ ή φ θ η κ α ν α π ό τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς . Ο τ ο μ έ α ς α υ τ ό ς ε π ρ ό κ ε ι τ ο να α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ε ι τ ι ς τ ε λ ε υ τ α ί ε ς ε π ιθ έ σ ε ις τω ν Σ υ μ μά χω ν σ το ν τ ο μ έ α τ η ς «Folgore». Τ η ν ίδ ια η μ έ ρ α δ υ ν ά μ ε ις τω ν Ε λ ε υ θ έ ρ ω ν Γάλλ ω ν κα ι έ ν α τ ά γ μ α τω ν Q u e e n ’s ε π ιτ έ θ η κ α ν ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ 10ου Λ ό χ ο υ , ο ο π ο ίο ς τ ο υ ς α π ώ θ η σ ε μ ε ν μ ε τ η β ο ή θ ε ια π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , α λ λ ά μ ε β α ρ ιέ ς α π ώ λ ε ιε ς κ α ι μ ε τ ο ν θ ά ν α τ ο τ ο υ δ ιο ικ η τ ή τ ο υ λ ό χ ο υ , υ- π ο λ ο χ α γ ο ύ Γ κ α σ τό ν ε Σ ιμ ό ν ι. Μ ε τ ά τ η ν ε π ίθ εσ η α υ τή ν , ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι α π ο μ α κ ρ ύ ν θ η κ α ν σ τα 600 μ. απ ό τ ις θ έ σ ε ις τω ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ ώ ν κα ι π ε ρ ίμ ε ν α ν τ η ν ε ξ έ λ ι ξη τω ν επ ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν σ το ν β ό ρ ε ιο τ ο μ έ α τ ο υ μ ε τώ π ο υ .

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «SUPERCHARGE)), ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ ΤΠΝ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ ΤΟΥΣ

Τ η ν ε π ό μ ε ν η ε β δ ο μ ά δ α , ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι π ρ ο ε τ ο ιμ ά ζ ο ν τ α ν γ ια τ η ν τ ε λ ικ ή α ν α μ έ τρ η σ η , α ν α δ ια ν έ μ ο ν τ α ς τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ς γ ια τ η ν επ ιχ ε ίρ η σ η «S upercharge». Ο Ρ ό μ μ ε λ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε τ α κ τ ικ ή ά μ εσ ω ν α ν τ ε π ιθ έ σ ε ω ν μ έ χ ρ ι τ ό τ ε , α λ λ ά έ κ ρ ιν ε ό τ ι έ π ρ ε π ε να α ν τ ε π ι τ ε θ ε ί σ το ν β ο ρ ρ ά μ ε τ ι ς τ έ σ σ ε ρ ις μ ε ρ α ρ χ ίε ς τ ο υ (15η

Α ρμα δ ιά νο ιξης ναρκοπεδίω ν M atilda Scorpion. Οι π ερ ισ τρ εφ ό μ εν ες αλυσ ίδες του α νατίναζαν τ ις νά ρ κες κ ινούμενες από έναν β ο η θη τικ ό κ ινητήρα 30 ίππων. Χ ρησ ιμοπ οιήθηκαν α ρ κ ε τέ ς φ ο ρ ές εναντίον των αλεξιπ τω τισ τώ ν , αλλά τ ις π ερ ισ σ ό τερ ες κ α τα σ τρ έφ ο ντα ν από τη ν έντονη χρήση ή και από τα πυρά το υ π υροβολικού, μ ε α π ο τέλεσ μ α το τελ ικ ό έρ γ ο να το αναλαμβάνουν οι σκαπ ανείς (IW M Ε19019)


Μ Π α , 21η Μ Π α, 90ή Ε λ α φ ρ ά κα ι 164 Μ Π ) σ τ ις 27 Ο κ τω β ρ ίο υ , γ ια να α ν α τ ρ έ ψ ε ι τ α σ χ έδ ια τω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν . Η α ν τ ε π ίθ ε σ η α υ τή , ό μ ω ς , α π έ τυ χ ε σ το υ ς σ κ ο π ο ύ ς τ η ς α- π ο τ ε λ ώ ν τ α ς τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία ε π ιθ ε τ ικ ή π ρ ω το β ο υ λ ία τ ο υ Α ξο ν α .

Η κ α τά σ τα σ η σ το ν τ ο μ έ α τω ν α λ ε ξ ι π τω τ ισ τώ ν ε ίχ ε γ ίν ε ι π ο λύ δ ύ σ κ ο λ η . Ο ι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο ι λ ό χ ο ι ε ίχ α ν α π ο μ ε ίν ε ι μ ε10 ά ν δ ρ ε ς κ α ι ο α ν ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ ο υ ς ή τ α ν σ χ ε δ ό ν α ν ύ π α ρ κ το ς , εν ώ δ ια κ ό π η κ ε τ η ν 1η Ν ο ε μ β ρ ίο υ . Ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι, α π ό τ η ν ά λ λ η , π ρ ο σ π α θ ο ύ σ α ν να α π α σ χ ο λ ο ύ ν δ ια ρ κ ώ ς τ ο ν ό τ ιο μ έ τω π ο μ ε ε π ιδ ρ ο μ έ ς κα ι ε μ φ α ν ή σ υ γ κ έ ν τρ ω σ η δ υ ν ά μ ε ω ν , ε ν ώ ό λ ο ι γ ν ώ ρ ιζ α ν ό τ ι η κ ύ ρ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια ή τ α ν σ το ν β ο ρ ρ ά . Ε τσ ι, τ ο β ρ ά δ υ τ η ς 2 9 η ς Ο κ τω β ρ ίο υ , ο Λ ό χ ο ς «La Tortue» τ η ς 1 η ς Τ α ξ ια ρ χ ία ς τω ν Ε λ ε υ θ έ ρω ν Γά λλω ν ε π έ δ ρ α μ ε σ το ν τ ο μ έ α τ ο υ 10ου Λ ό χ ο υ , ο ο π ο ίο ς , ε ν ισ χ υ μ έ ν ο ς από ά ν δ ρ ε ς ά λ λ ω ν λ ό χω ν, α π έ κ ρ ο υ σ ε μ ε ε υ κ ο λ ία τ η ν ε π ιδ ρ ο μ ή α υ τή ν , όπ ω ς κα ι τ ο ε π ό μ ε ν ο β ρ ά δ υ . Ε ν τω μ ε τ α ξ ύ , η 2η Ταξ ια ρ χ ία τω ν Ε λ ε υ θ έ ρ ω ν Γάλλω ν, η ο π ο ία

ε ίχ ε μ ε τ α κ ιν η θ ε ί σ τα β ο ρ ε ιο α ν α τ ο λ ικ ά τω ν α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τώ ν , π ρ ο ε τ ο ίμ α ζ ε τ ο11 ο Τ ά γμα τ η ς (B a ta illon de m arche) τ η ν ύ κ τα 31 Ο κ τω β ρ ίο υ π ρ ο ς 1 Ν ο ε μ β ρ ίο υ γ ια ε π ίθ ε σ η μ ε β ο λ έ ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , μ ε τ α κ ι ν ή σ ε ις π ερ ιπ ό λ ω ν κ α ι B ren ca rrie r. Ο ι Ιτ α λ ο ί δ ε ν α ν η σ ύ χ η σ α ν ιδ ια ίτ ε ρ α , ε ν ώ η ε π ίθ εσ η δ ε ν π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ ε . Ο Ρ όμ μ ε λ α π ο φ ά σ ισ ε τ ε λ ικ ά , σ τ ις 2 Ν ο ε μ β ρ ίο υ , να α ν α δ ιπ λ ω θ ο ύ ν ο ι ιτ α λ ο γ ε ρ μ α ν ι - κ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ τη γ ρ α μ μ ή Φ ο ύ κ α , ε π ε ιδ ή η υ π ερ ο χ ή τ η ς 8 η ς Σ τ ρ α τ ιά ς ή τ α ν π ια α δ ια μ φ ισ β ή τ η τ η , εν ώ ο Α ξ ο ν α ς ε ίχ ε μ ε ίν ε ι μ ε 35 π ά ν τσ ε ρ κα ι τ ο έ ν α τ ρ ί τ ο τω ν π υ ρ ο β ό λ ω ν τω ν 88 mm , εν ώ τ ο π ε ζ ικ ό ε ίχ ε α π ο λ έ σ ε ι τ ο μ ισ ό τ η ς δ ύ ν α μ ή ς τ ο υ . Ε π ίσ η ς , ο ι ι τ α λ ο γ ε ρ μ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ φ υ - ρ ο κ ο π ο ύ ν το α ν ε λ έ η τ α απ ό τ ο ν α έρ α , ό τ α ν δ ε ν ε π ιτ ίθ ε ν τ ο ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι. Το ιτ α λ ικ ό 10ο Σ Σ δ ια τ ά χ θ η κ ε σ τ ις 4 Ν ο ε μ β ρ ίο υ (16.00) να α ν α δ ιπ λ ω θ ε ί σ ε τ ρ ε ις ν υ κ τ ε ρ ι ν έ ς φ ά σ ε ις τω ν 25 χ λ μ . π ερ ίπ ο υ , ε π ε ιδ ή δ ε ν δ ι έ θ ε τ ε μ ε τ α φ ο ρ ικ ά μ έσ α , γ ια να κα- τ α λ ή ξ ε ι σ τη γ ρ α μ μ ή Φ ο ύ κ α σ τ ις 7 Ν ο ε μ β ρ ίο υ .

Α λεξ ιπ τω τισ τές τη ς «Folgore» α ιχμάλω τοι των Β ρ ετανώ ν μ ε τά τη Μ άχη το υ Ελ Αλαμέιν. Σ τ ις 8 Ν οεμ β ρ ίο υ , 270 ο π λ ίτες και υπ αξιω μα τικο ί κα ι 32 αξιω ματικο ί α ιχμαλω τίσ τηκαν, καθώ ς υποχωρούσαν.

Ο ι μ ο ν ά δ ε ς κ α ι ο ι σ χ η μ α τ ισ μ ο ί σ τα β ό ρ ε ια τ η ς «Folgore» χ ρ η σ ιμ ο π ο ίη σ α ν τα λ ιγ ο σ τά μ ε τ α φ ο ρ ικ ά μ έσ α , α λ λ ά ο ι α λ ε ξ ι π τ ω τ ισ τ έ ς ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν τ ι ς θ έ σ ε ις τ ο υ ς , σ υ ν ο δ ε υ ό μ ε ν ο ι απ ό μ ία π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ία τω ν 88 mm , κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς ό ,τ ι δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ α ν να μ ε τ α φ έ ρ ο υ ν μα ζί τ ο υ ς (κά π ο ια π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 m m τα

4713127

Γαλλικό α υ τοκ ινούμ ενο πυροβόλο των 75 m m (auto-canon de 75 m m Conus). Α π ο τελ ε ί κ ατα σ κευή το υ 1ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Σπαχήδω ν του Μ α ρ όκου, το οποίο δ ιέ& ετε 12 από α υ τά . Το γαλλικό πυροβόλο 75 m m Μ 1897-83 τοπ ο & ετή & η κ ε στο σ ύσ τημα π ερ ισ τρ οφ ής π υργίσκου ιτα λ ικο ύ ά ρ μ α το ς Μ 13 και α υ τό σε φ ο ρ τη γό C M P (Ford F60L ή C hevro let 60 L). Το πρωί τη ς 24ης Ο κτω βρίου κάποια από α υ τά κ α τά φ ερ α ν να ανακόψ ουν την επ έλαση των γερμανικώ ν Sd.Kfz. 222 τη ς 33ης Επ ιλαρχίας Αναγνώ ρισης.


Σ τρ α τό π εδ ο Ελ Τάχα, Α ίγυ π το ς , 10 Α υγο ύ σ το υ 1942, 1η Ταξιαρχία των

Ε λευ θέρ ω ν Γάλλων. Ο τα ξία ρ χο ς Ν τε Γκωλ π α ρ α σ ημοφ ορ εί μ ε τον Σ τα υ ρ ό τη ς

Α π ελ ευ θ έρ ω σ η ς το υ ς (από α ρ ισ τερ ά ): σ τρ α τη γ ό Κ ενίγκ, α ντ/σ υ ντα γμ α τά ρ χη

Αμιλακβάρι, λοχαγό ν τε Σ ερ ίν , α νθυπ ολοχαγό Σ α ρ τέν (τη ς 13ης

Η μ ιτα ξια ρ χ ία ς τη ς Λ εγ εώ ν α ς των Ξένω ν - D em i-brigade de leg ion etrangere-) και τον

σ τρ α τιω τικ ό ιερ έα Φινέ (του 1ου Τάγματος Π εζοναυτώ ν -B ataillon d ’in fan terie de

m arine). Ο Α μ ιλακβάρι, Γεω ργιανός στην κα τα γω γή , θ α τρ α υ μ α τιζό τα ν θανάσ ιμ α

κ α τά τη ν επ ίθ εσ η των Γάλλων σ τον νότιο το μ έα των Ιταλώ ν αλεξιπτω τιστώ ν.

μ ε τ έ φ ε ρ α ν μ ε τ α τρ ία κα ι μ ο ν α δ ικ ά φ ο ρ τ η γ ά π ο υ τ ο υ ς δ ια τ έ θ η κ α ν ) . Ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι κ α τ ά φ ε ρ α ν , τ ε λ ικ ά , να κ α τ α λ ά β ο υ ν α ν α ίμ α κ τα τ ο υ ς τ ο μ ε ίς τ η ς «Folgore», εν ώ τ μ ή μ α τ α τ ο υ 1ου Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς Σ π α χ ή - δ ω ν τ ο υ Μ α ρ ό κ ο υ π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν τ η ν κ ίν η σ ή τ ο υ ς . Το π ρω ί τ η ς 5 η ς Ν ο ε μ β ρ ίο υ τ ο υ ς ε π ιτ έ θ η κ α ν τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α ο χ ή μ α τα κα ι π ε ζ ικ ό (π ιθ α ν ώ ς ο ι Γά λλο ι σ π α χ ή δ ες μ ε β ρ ε τ α ν ικ ά τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν α τ η ς 4 4 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς ) , κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς έ ξ ι απ ό τ α π υ ρ ο β ό λ α τ ο υ ς κ α θ ώ ς κ α ι έ ν α φ ο ρ τη γ ό . Τ η ν ε π ο μ έ ν η , ο ι α λ ε ξ ιπ τ ω τ ι σ τ έ ς (270 ο π λ ίτ ε ς κα ι υ π α ξ ιω μ α τ ικ ο ί κα ι 32 α ξ ιω μ α τ ικ ο ί) α ιχ μ α λ ω τ ίσ τη κ α ν σ τ ις 15.30 α π ό τ μ ή μ α τ α τ η ς β ρ ε τ α ν ικ ή ς 4 4 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς τ α ο π ο ία τ ο υ ς κ α τα δ ίω κα ν . Ε ίνα ι α ξ ιο σ η μ ε ίω το ό τ ι τ η σ τ ιγ μ ή τ η ς τ ε λ ε υ τ α ία ς σ υ μ π λ ο κ ή ς μ ε τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς τ α λ ιγ ο σ τά π υ ρ ο β ό λ α τ ο υ ς δ ι έ θ ε τ α ν ε π τά β λ ή μ α τ α τ ο κ α θ έ ν α . Ο σ ο ι κ α τ ά φ ε ρ α ν να δ ια φ ύ γ ο υ ν , σ χ η μ ά τ ισ α ν τ ο 285 Τ ά γμα «Folgore», τ ο ο π ο ίο π ο λ έ μ η σ ε γ ια τ ε λ ε υ τ α ία φ ο ρ ά σ το Τ α κ ρ ο ύ ν α τ η ς Τ υ ν η σ ία ς, τ ο 1943, ό π ο υ κα ι ε ξ ο ν τ ώ θ η κ ε . Σ ε π έ ν τ ε η μ έ ρ ε ς σ κ λ η ρ ώ ν μα χώ ν, ο ι α λ ε ξ ι π τ ω τ ισ τ έ ς ε ίχ α ν 39 α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς , 560 υ- π α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς κα ι ο π λ ίτ ε ς τ ρ α υ μ α τ ί ε ς κα ι ν ε κ ρ ο ύ ς , εν ώ α π ώ λεσ α ν 20 π υ ρ ο β ό λ α τω ν 47 mm . Α π ό τ ο υ ς 16 α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς δ ιο ικ η τ έ ς τω ν λ ό χω ν κα ι τ α γ μ ά τ ω ν υ π ή ρ χ α ν 15 α π ώ λ ε ιε ς (10 ν ε κ ρ ο ί κα ι π έ ν τ ε τ ρ α υ μ α τ ίε ς ) .

Ο ι Ιτ α λ ο ί α λ ε ξ ιπ τ ω τ ισ τ έ ς α π έ δ ε ιξ α ν τ η ν α ξ ία τ ο υ ς σ τ ις δ ύ ο ε β δ ο μ ά δ ε ς τω ν μαχών. Ο σ τ ρ α τ η γ ό ς Χ ιο ύ τ ζ (δ ιο ικ η τ ή ς τ η ς 4 4 η ς Μ ε ρ α ρ χ ία ς ) ε ίπ ε γ ια α υ τ ο ύ ς : «Ω ς σ τ ρ α τ ιώ τ η ς σ τη μ α κ ρ ά μ ο υ ζω ή π ο τ έ δ ε ν σ υ ν ά ν τη σ α σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς σ α ν α υ τ ο ύ ς τ η ς "Fo lgore"», εν ώ τ ο B BC α ν έ φ ε ρ ε σ ε ε κ π ο μ π ή τ ο υ τ η ς 1 1 η ς Ν ο ε μ β ρ ίο υ : « Ο ,τ ι ε ίχ ε α π ο μ ε ίν ε ι απ ό τ η Μ ε ρ α ρ χ ία "Folgore" α μ ύ ν θ η κ ε τω ν θ έ σ ε ώ ν τ ο υ ξ ε - π ε ρ ν ώ ν τα ς τ ι ς α ν θ ρ ώ π ιν ε ς δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς το υ » . EU

S)

I

\

IίΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) Μ ικρ ο φ ίλμ NARA Τ78 R oll 406, KRIEGSGLIEDERUNG DES FELDHEERES, STAND:15 OKTOBER 1942.(2) C om itato p e r la «S to ria de ll’A rtig lieria Ita liana»: STORIA DELLA ARTIGLIERIA ITALIANA PARTE V (DAL 1920 AL 1945) VOL. X V I (L ’ARTIGLIERIA ITALIANA NELLE O PER A ZIO N IB ELLIC H E: DAL 1920 AL 1945), B ib lioteca d ’A rtig lie ria e Genio, Rom a, 1955.(3) A lex Fulgusto: LA D IV IS IO N E FOLGORE DANS LES COMBATS D ’EL ALAMEIN,B ata illes 12, D ecem bre 2005.(4) H arry H insley (et. al.): B R ITISH INTELLIGENCE IN THE SECOND WORLD WAR-VOLUME2 ITS INFLUENCE O N STRATEGY AND OPERATIONS, H M SO , London, 1981.(5) R enato M igliavacca: G LIA R TIG LIER I DELLA « FOLGORE» NEL COMBATTIMENTO Dl NAQB RALA (ALAM EIN) (24 OTTOBRE 1942), M em orie S toriche M ilitary , 1979.(6) M ario M o ntanari: LE O PER AZIO N I IN AFRICA SETTENTRIONALE VOL. Ill EL ALAMEIN (G ENNAIO -VO VEM BRE 1942), S ta to M aggiore de ll’Esercito -U tfic io Storico, Roma, 1993.(7) M ario M o ntanari: THE THREE BATTLES O F EL A LAM EIN (JUNE-NOVEM BER 1942), S tato M aggiore de ll’Esercito -U ffic io Storico, Rom a, 2007.(8) M ajor-G eneral I .S.O. P layfa ir-B rigad ier C.J.C. M o lony (et. al.): H ISTO RY O F THE SECO ND WORLD WAR-THE MEDITERRANEAN AND M IDDLE EAST VOLUME III (SEPTEMBER 1941 TO SEPTEMBER 1942) BR IT ISH FORTUNES REACH THEIR LOWEST E B B -V O L U M E IV THE DESTRUCTION O F THE A X IS FORCES IN AFRICA, H M SO ,London, 1960/1966.(9) S ilv io S accarelli: NOTE E C O N SIDER A ZIO N I DELLA BATTAGLIA D I EL ALAM EIN, S tudi Storico-M Uitari, 1985.(10) S ta to M aggiore de ll’E sercito-U ffic io Storico: D IAR IO STO RICO DEL COM ANDO SUPREM O VOLUME VIII (1.9.1942-31.12.1942) ΤΟΜΟ I (D IA R IO )-TO M O II (ALLEGATI), S tato M aggiore dell’E sercito-U ffic io Storico, Roma, 1999.(11) F ilippo S tefan i: LA STORIA DELLA DOTTRINA E DEGLI ORDINAM ENT! DELL’ESERCITO ITALIANO VOLUME II ΤΟΜΟ 2o LA 2a GUERRA M O ND IA LE (1940-1943), S tato M aggiore dell’Esercito -U ffic io Storico, Rom a, 1985.(12) Jean -N oe l Vincent: LES FORCES FRANCAISES DANS LE LUTTE CONTRE L A XE EN A FRIQ UE-LES FORCES FRANCAISES LIBRES EN AFRIQ UE 1940-1943, S erv ice H istorique de I’A rm ee de Terre, C hateau de Vincennes, 1983.(13) R onald Walker: THE OFFICIAL HISTORY O F N EW ZEALAND IN THE SECO ND WORLD WAR 1939-1945-ALAM HALFA AND EL ALAM EIN, H istorica l Publications Branch,W ellington, 1967 (α να κ τή θ η κ ε στο h ttp ://w w w .nzetc.org /tm /scholarly /te i-W H 2A lam .h tm l σ τις 11-08-2006).

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 3 5

http://www.nzetc.org/tm/scholarly/tei-WH2Alam.html

ΠΑΑΑΙΟΛΟΓΟΣΚΑΙ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΝΑΣΥΝΤΑΙΗΣΙΟΥ ΜΕΣΑΙϋΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

ΚΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β. ΠΑΠΑΑΗΜΗΤΡΙΟΥ 1427-1446Στην παραδοοιακή, ύσιατη γραμμή άμυνας ίων Ελλήνων, οιον Ισθμό me Κορίνθου, παρά ίο αθένος που επέδειξαν οι υπερααπιοτές io u c υπό ιον δεοπόιη Κωνσταντίνο, ία ιυηλά τείχη του Εξαμιλίου δεν άντεξαν και υπέκυιμαν οια πυροβόλα ίων Οθωμανών. Μαζί τους χάθηκε και η τελευταία ευκαιρία αναζωογόνησης των εθνικών δυνάμεων και αποτρυγάς της κατάκιηοης.

k3 6 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Λ-

Σ ύγχρ ονη άποψη των ερειπ ίω ν το υ Μ υσ τρά .

Α ν η α ρ χ ή τ ο υ 11ου α ιώ να ή τ α ν η επ ο χ ή κ α τά τ η ν οπ ο ία η Β υ ζ α ν τ ιν ή Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ( το α ν α το λ ικ ό χ ρ ισ τ ια ν ικ ό κ ρ ά τ ο ς ) έ φ τ α σ ε σ ε μ ε γ ά λ η α κ μ ή , η σ υ ν έχ ε ια , τό σ ο κ α τ ά τ ο ν ίδ ιο α ιώ να ό σ ο κα ι κ α τά τ ο υ ς ε π ό μ ε ν ο υ ς (12ο κα ι 13ο), ή τ α ν η επ ο χ ή τ η ς π α ρ α κ μ ή ς κα ι τ ο υ έ ν τ ο ν ο υ

π ρ ο β λ η μ α τ ισ μ ο ύ . Ο ι σ υ ν θ ή κ ε ς , β έβ α ια , ε ίχ α ν α λ λ ά ξ ε ι σ η μ α ν τ ικά, κ α θ ώ ς ο ι ε μ π ο ρ ικ έ ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς τω ν ιτα λ ικ ώ ν π ό λ εω ν σ τις α γ ο ρ έ ς , σ τ ις ο π ο ίε ς π ρ ιν κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ α ν ε ξ ο λ ο κ λ ή ρ ο υ ο ι Ε λ λ η ν ε ς , ε ίχ α ν π ε ρ ιο ρ ίσ ε ι κ α τά π ο λ ύ τ ο ν κ ύ κ λ ο τω ν ο ικ ο ν ο μ ικώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς . Μ ια α ν τ ίσ το ιχ η π ο ρ ε ία ε π ιδ ε ίν ω σ η ς α κ ο λ ο ύ θ η σ ε κα ι ο τ ο μ έ α ς τ η ς γ ε ω ρ γ ικ ή ς ο ικ ο ν ο μ ία ς , α φ ο ύ ο ι π ο λ λ ο ί ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τ έ ς , π ου απο- τ ε λ ο ύ σ α ν τ η ρ α χ ο κ ο κ α λ ιά τ ο υ κ ρ ά το υ ς , έχ α σ α ν τ η ν π ρ ο σ τα σ ία τω ν ε υ ν ο ϊκ ώ ν ν ό μ ω ν π ου ε ίχ α ν π α λ α ιό τ ε ρ α θ ε σ π ισ τ ε ί κα ι, μ ε τη σ ε ιρ ά τ ο υ ς , σ υ μ π ιέ σ τη κ α ν π ρ ο ς ό φ ε λ ο ς τω ν ισ χυ ρ ώ ν π λο υ σ ίω ν

ο ικ ο γ ε ν ε ιώ ν π ου κ α τ ε ίχ α ν σ η μ α ν τ ικ ά κ τή μ α τ α . Μ ε τ ά τ ο ν π ο λ ε μ ισ τή -α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α Β α σ ίλ ε ιο Β ’ (976-1025), π ο υ ε ίχ ε ξ ε χ ω ρ ίσ ε ι απ ό ό λ ο υ ς τ ο υ ς π ρ ο κ α τό χ ο υ ς τ ο υ γ ια τ η σ τή ρ ιξη κ α ι τ η ν π ρ ο σ τα σ ία π ου ε π έ δ ε ι ξ ε π ρ ο ς τ η ν κ ο ιν ω ν ικ ή τ ά ξ η τω ν ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν α γ ρ ο τώ ν - π ο λ εμ ισ τώ ν , ό λ ο ι ο ι ε π ό μ ε ν ο ι α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ ε ς , μ ε κ ο ν τ ό φ θ α λ μ η ο π τ ικ ή , β α σ ίσ τη κ α ν μ ό ν ο σ τη ν υ π ο σ τή ρ ιξη τ η ς τ ά ξ η ς τ ο υ ς , δ η λ α δ ή σ τη ν α ρ ισ το κ ρ α τ ία τ η ς Κ ω ν σ τα ν τ ιν ο ύ π ο λ η ς κ α ι α δ ια φ ό ρ η σ α ν γ ια τ η ν α π ο δ υ ν ά μ ω σ η τω ν α γ ρ ο τώ ν υ π η κ ό ω ν τ ο υ ς , π ου ε π ε ρ χ ό τα ν μ ε γ ο ρ γ ο ύ ς ρ υ θ μ ο ύ ς .

Α υ τή η δ υ σ μ ε ν ή ς ε ξ έ λ ι ξ η σ η μ ε ιω ν ό τα ν ε ξ α ι τ ία ς τω ν π α ρ α γ ό ν τ ω ν π ο υ π ρ ο α ν α φ έ ρ θ η κ α ν κ α ι ο ι ο π ο ίο ι λ ε ιτ ο υ ρ γ ο ύ σ α ν π α ρ ά λ λ η λ α κα ι σ ω ρ ευ τ ικ ά . Τ α υ τό χ ρ ο ν α , η γ ε ν ικ ό τ ε ρ η π τώ σ η τω ν εμ π ο ρ ικ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν τ ο υ κ ρ ά το υ ς , μ έ ρ ο ς τω ν ο π ο ίω ν α ν α λ ά μ β α ν α ν έ μ π ο ρ ο ι α π ό τ ις ι τ α λ ικ έ ς π ό λ ε ις , ο δ η γ ο ύ σ ε σ τη μ ε ί ω ση τ η ς ε ρ γ α σ ία ς τω ν β ιο τ ε χ ν ικ ώ ν ε ρ γ α σ τη ρ ίω ν π ο λ λ ώ ν π ό λ ε -

ΣΤΡΑΤΙΒΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 7

Ο θω μανός σπαχής την εποχή των κα τα κ τή σ εω ν (Αθήνα, Γ ΐν ν ά δ ε ιο ς Β ιβ λ ιοθήκη ).

ω ν τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς , σ τη δ ιε ύ ρ υ ν σ η τ η ς φ τώ χ ε ια ς κα ι, ε ν τ έ - λ ε ι , σ τη ν α π ο δ υ ν ά μ ω σ η τω ν ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τώ ν , π ου δ υ σ κ ο λ ε ύ ο ν τ α ν να π ο υ λ ή σ ο υ ν τ α π ρ ο ϊό ν τα τ ο υ ς σ ε μ ια δ ια ρ κ ώ ς σ υ ρ ρ ικ ν ο ύ μ ε ν η α γ ο ρ ά . Ο ι τ ε λ ε υ τ α ίο ι , μ ά λ ισ τα , π λ ή τ τ ο ν τ α ν κα ι απ ό τ η ν ά δ ικ η φ ο ρ ο λ ο γ ία (ιδ ίω ς μ ε τ ά τ ο 1028), όπ ω ς κα ι α π ό τ ι ς λ η σ τ ρ ικ έ ς ε π ιδ ρ ο μ έ ς δ ια φ ό ρ ω ν ν έω ν ε χ θ ρ ώ ν (σ τη ν Α ν α το λ ή τω ν Σ ε λ τ ζ ο ύ κ ω ν Τ ο ύ ρ κ ω ν κα ι σ τα Β α λ κ ά ν ια τω ν Σ έρ - 6 ω ν κα ι, π ρ ο π ά ν τω ν , τω ν Ν ο ρ μ α ν δ ώ ν ). Ο ι π α ρ ά γ ο ν τ ε ς α υ το ί, σ ε σ υ ν δ υ α σ μ ό μ ε τ η ν α δ ια φ ο ρ ία π ου ε π έ δ ε ι ξ ε τ ο κ ε ν τ ρ ικ ό κ ρ ά τ ο ς γ ια τ ι ς π α ρ α γ ω γ ικ έ ς ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς , ο δ ή γ η σ α ν σ το ν μ α ρ α σ μ ό τό σ ο τω ν ε μ π ό ρ ω ν τω ν π ό λ ε ω ν ό σ ο κα ι τω ν μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τ ώ ν τ η ς υ π α ίθ ρ ο υ .

Ο ι μ ε τ α β ο λ έ ς α υ τ έ ς π ου σ η μ ε ιώ θ η κ α ν σ τη ν ο ικ ο ν ο μ ία τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς κ α τά τ ο υ ς δ ύ ο ε κ ε ίν ο υ ς α ιώ ν ες (11 ο ς -1 3 ο ς ), ό π ω ς ή τ α ν α ν α μ ε ν ό μ ε ν ο , ε π έ φ ε ρ α ν σ ύ ν το μ α μ ια σ ε ιρ ά απ ό κ ο ιν ω ν ικ έ ς α λ λ α γ έ ς . Π ιο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α , ο ι π λ ο ύ σ ιο ι έ γ ιν α ν π λ ο υ σ ιό τ ε ρ ο ι κα ι ο ι φ τω χ ο ί φ τω χ ό τ ε ρ ο ι, μ ε σ υ ν έπ ε ια τ η δ ιά ρ ρ η ξη τ η ς κ ο ιν ω ν ικ ή ς σ υ ν ο χ ή ς . Μ ά λ ισ τα , ο ι φ τω χ ο ί α γ ρ ό τ ε ς , π ου κ α τ ά τ ο π α ρ ε λ θ ό ν ε π ά ν δ ρ ω ν α ν τ ι ς ε π α ρ χ ια κ έ ς φ ρ ο υ ρ έ ς κα ι τ α τ ά γ μ α τ α τω ν θ ε μ ά τ ω ν , τώ ρ α π ο υ ε ίχ α ν χ ά σ ε ι τα κ τ ή μ α τ ά τ ο υ ς κ α ι σ υ σ σ ω ρ ε ύ ο ν τα ν σ τ ις π ό λ ε ις , α π έ φ ε υ γ α ν τ η σ τρ α τ ιω τ ικ ή

Ο ηρω ικός δ εσ π ότης Κω νσταντίνος Π αλα ιολόγος ως α ιιτο κ ρ ό το ρ α ς Κ ω νσταντίνος ΙΑ ’ (Μ ο δένα , Β ιβ λ ιο θ ή κη Estense).

θ η τ ε ία , α φ ο ύ δ ε ν ε ίχ α ν π λ έ ο ν τ ι να υ π ερ α σ π ισ το ύ ν . Ο α υ το - κ ρ ά το ρ α ς , γ ια να α ν τ ιμ ε τω π ίσ ε ι α υ τ ό τ ο π ρ ό β λ η μ α , ο λ ο έ ν α κα ι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο α ν τ ικ α θ ισ τ ο ύ σ ε τ α ε θ ν ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α μ ε μ ισ θ ο φ ο ρ ικ ά , τω ν ο π ο ίω ν ό μ ω ς η π ίσ τη κα ι η α π ό δ ο σ η ε ξ α ρ τ ά τ ο απ ό τ ι ς δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς π λ η ρ ω μ ή ς , ο ι ο π ο ίε ς μ ε τ η σ ε ιρ ά τ ο υ ς ο λ ο έ ν α κα ι π ε ρ ιο ρ ίζ ο ν τα ν , κ α θ ό σ ο ν π ε ρ ιο ρ ιζ ό τα ν η κ α τα β ο λ ή τω ν φ ό ρ ω ν , ά ρ α κα ι τ α έσ ο δ α τω ν κ ρ α τ ικ ώ ν τα μ ε ίω ν .

Σ τα μ έσ α τ ο υ 11ου α ιώ να μ ε τ α β λ ή θ η κ ε κα ι η π ο λ ιτ ικ ή σ υ γ κ ρ ό τη σ η τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς . Σ τη θ έ σ η τ ο υ α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α α ν ε ρ χ ό τ α ν ο ε κ λ ε κ τ ό ς τω ν μ ε γ ά λ ω ν ο ικ ο γ ε ν ε ιώ ν τ η ς π ρ ω τ ε ύ ο υ σ ας, ο ο π ο ίο ς , α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις ικ α ν ό τ η τ ε ς κα ι τ η ν ε π ιρ ρ ο ή το υ , μ π ο ρ ο ύ σ ε να κ ιν η τ ο π ο ιε ί κ ά π ο ιε ς απ ό τ ι ς ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς α υ τ έ ς κα ι να κ ρ α τά α δ ρ α ν ε ίς ό σ ε ς ή τ α ν ε χ θ ρ ικ ά π ρ ο σ κ ε ίμ ε ν ε ς π ρ ο ς α υ τό ν , ώ σ τε να α π ο φ ε ύ γ ε ι τη δ ιά π ρ α ξη σ υ ν ω μ ο σ ιώ ν ε ν α ν τ ίο ν το υ . Ε χ ο ν τα ς , ε ξ ά λ λ ο υ , σ το π λ ε υ ρ ό τ ο υ τ ο υ ς ισ χ υ ρ ο ύ ς ά ρ χ ο ν τ ε ς κα ι ε ν ισ χ υ μ έ ν ο ς μ ε τ η χ ρ η μ α τ ο δ ό τ η σ ή τ ο υ ς , ε ξ ό π λ ιζ ε τ ο π ικά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α (α γ ύ μ ν α σ τα σ υ ν ή θ ω ς ) κ α ι μ ίσ θ ω ν ε μ ισ θ ο φ ό ρ ο υ ς , σ το υ ς ο π ο ίο υ ς κα ι β α σ ιζό τα ν γ ια τ η ν ε π ιτ υ χ ή έκ β α σ η κ ά θ ε ε κ σ τ ρ α τ ε ία ς . Αν ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς ή τ α ν ικ α ν ό ς κ α ι δ ρ α σ τή ρ ιο ς (όπ ω ς ή τ α ν ο ι τ ρ ε ις π ρ ώ το ι τ η ς ο ικ ο γ έ ν ε ια ς τω ν Κ ο- μ ν η ν ώ ν , ο Α λ έ ξ ιο ς Α ', ο Ιω ά ν ν η ς Β ' κα ι ο Μ α ν ο υ ή λ Α ’), α υ τ έ ς ο ι ε ν έ ρ γ ε ιε ς γ ίν ο ν τ α ν μ ε σ χ ε τ ικ ή ε π ιτυ χ ία κα ι α π έδ ιδ α ν θ ε τ ικ ά α π ο τ ε λ έ σ μ α τα . Ο τα ν , ό μ ω ς , ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς δ ε ν ή τ α ν ιδ ια ίτ ε ρ α ικ α ν ό ς ή , α κ ό μ α χ ε ιρ ό τ ε ρ α , ό τ α ν ή τ α ν π ρόσ ω π ο μ έ τρ ιω ν δ υ ν α τ ο τ ή τ ω ν , τ ό τ ε ο ι α π ο τυ χ ίε ς δ ια δ έ χ ο ν τ α ν η μ ια τ η ν ά λ λ η . Σ τη χ ε ιρ ισ τή , μ ά λ ισ τα , π ερ ίπ τω σ η π ου ο η γ έ τ η ς τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς π ρ ο τ ιμ ο ύ σ ε να σ υ μ π ρ ά ξε ι μ ε ε χ θ ρ ο ύ ς , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να δ ια σ φ α λ ίσ ε ι τ η ν π α ρ α μ ο ν ή τ ο υ σ το ν θ ρ ό ν ο (π ερ ίπ τω σ η τ ο υ Α λ έ ξ ιο υ Δ ’ Α γ γ έ λ ο υ ) , τ ό τ ε η κ α τ α σ τρ ο φ ή ή τ α ν α ν α π ό φ ε υ κ τη . Π ρ ά γ μ α τι, σ τ ις 13 Α π ρ ιλ ίο υ 1204, ο ι Δ υ τ ικ ο ί τ υ χ ο δ ιώ κ τ ε ς , Β ε ν ε τ ο ί κ α ι Γάλλ ο ι, κ α τ έ λ α β α ν τ η ν Κ ω ν σ τα ν τ ιν ο ύ π ο λ η κα ι, π έ ρ α ν τω ν φ ό ν ω ν κα ι τω ν κ α κ ο π ο ιή σ εω ν π ου δ ιέ π ρ α ξ α ν επ ί τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ , λ ε η λ ά τη σ α ν α ν ε π α ν ό ρ θ ω τα ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο ν π ο λ ιτ ισ μ ικ ό π λ ο ύ το τ η ς Π ό λ η ς .

Το α ν α το λ ικ ό χ ρ ισ τ ια ν ικ ό κ ρ ά το ς , π ά ν τω ς , κ α τ ά φ ε ρ ε να δ ια σ ω θ ε ί κα ι να α ν α σ υ ν τ α χ θ ε ί σ τη Μ ικ ρ ά Α σ ία , μ ε έ δ ρ α τ η ν π ό λ η τ η ς Ν ίκ α ια ς (σ ή μ ερ α Ισ ν ίκ δ ίπ λ α σ τη λ ίμ ν η Α σ κα ν ία ). Χ ά-

3 8 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ρη σ τη ν ιδ ια ίτ ε ρ α σ ώ φ ρ ο ν α π ο λ ιτ ικ ή ο ρ ισ μ έν ω ν η γ ε τ ώ ν τ η ς ο ικ ο γ έ ν ε ια ς τω ν Λ α σ κ ά ρ εω ν , ο ι ο π ο ίο ι σ τή ρ ιξα ν κ α ι π ά λ ι τ ο υ ς ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τ έ ς , η ο ικ ο ν ο μ ία α ν α π τύ χ θ η κ ε , ο κ ο ιν ω ν ικ ό ς ισ τό ς σ υ γ κ ο λ λ ή θ η κ ε , η π ο λ ιτ ικ ή ε ξο υ σ ία (το υ αυ- το κ ρ ά τ ο ρ α ) ισ χ υ ρ ο π ο ιή θ η κ ε κα ι ο σ τ ρ α τ ό ς ( ε θ ν ικ ό ς μ ε ν α λ λά μα ζ ί μ ε δ ιά φ ο ρ α μ ισ θ ο φ ο ρ ικ ά τ μ ή μ α τ α ) α π έ κ τη σ ε π ά λ ι η θ ικ ό κα ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ η τ α . Σ τ η ν κ ο ρ ύ φ ω σ η τ η ς α ν α ν ε ω τ ικ ή ς α υ τ ή ς δ ια δ ρ ο μ ή ς , τ ο έ τ ο ς 1261, έ χ ο ν τ α ς ε ν ισ χ υ θ ε ί κα ι α υ τ ο ί από τη γ ε ν ικ ή α ν ά τα σ η , ο ι ισ χ υ ρ ο ί γ α ιο κ τ ή μ ο ν ε ς ε π α ν ή λ θ α ν π ρ α ξ ικ ο π η μ α τ ικ ά σ τη ν ε ξο υ σ ία , σ τ έ φ ο ν τ α ς ω ς α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α τ ο ν ε κ πρόσ ω π ό τ ο υ ς Μ ιχ α ή λ Π α λ α ιο λ ό γ ο , α ν τ ί τ ο υ α ν ή λ ικ ο υ ν ό μ ιμ ο υ δ ια δ ό χ ο υ τ η ς ο ικ ο γ έ ν ε ια ς Λ ά σ κα ρ η .

Η σ υ ν έχ ε ια , μ ε τ ά τ η ν α ν α κ α τά λ η ψ η τ η ς Κ ω ν σ τα ν τ ιν ο ύ π ο λ η ς (1261) κα ι τ η ν επ α ν α φ ο ρ ά τ ο υ κ ρ ά τ ο υ ς σ τη ν π α λ α ιά τ ο υ κ ο ιτ ίδ α , δ ε ν ή τ α ν π α ρ ά μ ια ισ το ρ ία α π ο σ ύ ν θ ε σ η ς , α φ ο ύ ο ι Πα- λ α ιο λ ό γ ο ι, γ ν ή σ ιο ι εκπ ρ ό σ ω π ο ι τ η ς κ ο ιν ω ν ικ ή ς τ ά ξ η ς τ ο υ ς , σ τη ρ ίζ ο ν τα ν α φ ε ν ό ς σ τ ις ισ χ υ ρ έ ς ο ικ ο γ έ ν ε ιε ς κα ι ό χ ι σ τ ις μ ά ζ ε ς τω ν μ ικ ρ ο κ α λ λ ιε ρ γ η τώ ν , ο ι ο π ο ίο ι α φ έ θ η κ α ν γ ια μ ια α κ ό μ η φ ο ρ ά να α π ο δ υ ν α μ ω θ ο ύ ν κ α ι να κ α τ α σ τρ α φ ο ύ ν , εν ώ π α ρ ά λ λ η λ α ε ν ε π λ ά κ η σ α ν σ ε α ν ο ύ σ ιε ς δ υ ν α σ τ ικ έ ς έ ρ ιδ ε ς π ου κ α τ έ λ η ξα ν σ ε α ν ό η τ ο υ ς κα ι ο λ έ θ ρ ιο υ ς ε μ φ υ λ ίο υ ς π ο λ έ μ ο υ ς . Κ α τά τ ο ν 15ο α ιώ να η Χ ρ ισ τ ια ν ικ ή Ρ ω μα ϊκή Α υ τ ο κ ρ α το ρ ία , όπ ω ς ή τ α ν η επ ίσ η μ η ο ν ο μ α σ ία τ η ς , ε ίχ ε π λ ή ρ ω ς ξ ε π έ σ ε ι .

Μ έσ α σ τη γ ε ν ικ ή κ α τά π τω σ η κα ι π α ρ α κ μ ή , τ η ν ο π ο ία επ ιδ ε ίν ω ν ε η τα χ ε ία ε ξά π λ ω σ η ε ν ό ς ν έ ο υ κα ι σ φ ρ ιγ η λ ο ύ ε χ θ ρ ο ύ , τω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν Τ ο ύ ρ κω ν , δ ε ν έ λ ε ιψ α ν ο ι φ ω ν έ ς κα ι ο ι π ρ ο σ π ά θ ε ι ε ς γ ια α ν α δ ιο ρ γ ά ν ω σ η . Κ υ ρ ιό τ ε ρ ο ς κα ι α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ ε ρ ο ς ε κ φ ρ α σ τ ή ς α υ τώ ν τω ν τά σ ε ω ν ή τ α ν ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς Μ α ν ο υ ή λ Β ’ Π α λ α ιο λ ό γ ο ς (1391-1425). Επί τω ν η μ ε ρ ώ ν τ ο υ , η α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία δ ια τή ρ η σ ε τ η ν ισ χνή ε ξο υ σ ία τ η ς σ τη ν α ν α το λ ικ ή Θ ρ ά κ η , σ τη Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η κα ι σ ε μ ε ρ ικ ά ν η σ ιά τ ο υ Α ιγ α ίο υ και, ε π ιπ λ έο ν , ε ν ίσ χ υ σ ε τη θ έ σ η τ η ς σ τη ν Π ελ ο π ό ν ν η σ ο , ό π ο υ ε ίχ ε π α ρ ο υ σ ια σ τε ί μ ια τά σ η ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς κα ι π ν ε υ μ α τ ικ ή ς α ν α ν έω σ η ς (επ ί Θ ε ο δ ώ ρ ο υ Π α λ α ιο λ ό γ ο υ , α δ ε λ φ ο ύ τ ο υ Μ α ν ο υ ή λ ).

Σ τα α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ά ε δ ά φ η τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ , μ ε κ έ ν τ ρ ο τη ν έ α π ό λ η τ ο υ Μ υ σ τρ ά (δ υ τ ικ ά τ η ς α ρ χ α ία ς Σ π ά ρ τη ς , σ το υ ς π ρ ό π ο δ ε ς τ ο υ Τ α ΰ γ ε το υ ) , ο γ ιο ς τ ο υ Μ α ν ο υ ή λ , Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο ς Π α λ α ιο λ ό γ ο ς -Δ ρ α γ ά τσ η ς (απ ό τ ο ε π ίθ ε τ ο τ η ς Σ έ ρ β α ς μ η τ έ ρ α ς το υ ) , απ ό τ ο 1427 π ου δ ια δ έ χ τ η κ ε τ ο ν θ ε ίο τ ο υ Θ ε ό δ ω ρ ο , ε κ δ ή λ ω σ ε τ ι ς ικ α ν ό τ η τ ε ς κα ι τ ι ς α ρ ε τ έ ς το υ . Ω ς δ ε σ π ό τη ς (δ η λ α δ ή κ ύ ρ ιο ς , ε ξο υ σ ια σ τή ς τ η ς επ α ρ χ ία ς , υ φ ισ τά μ ε ν ο ς τ ο υ α υ τ ο κ ρ ά το ρ α σ το ό ν ο μ α τ ο υ ο π ο ίο υ κ υ β ε ρ ν ο ύ σ ε ) τ η ς π ε ρ ιο χ ή ς , φ ρ ό ν τ ισ ε να ε ν ισ χ ύ σ ε ι τ ι ς ο ικ ο ν ο μ ικ έ ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ ε ς τω ν υ π η κ ό ω ν τ ο υ , να α ν α π τε ρ ώ σ ε ι τ ο η θ ικ ό τ ο υ ς κα ι να τ ο υ ς ο δ η γ ή σ ε ι σ ε μ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια σ υ λ λ ο γ ικ ή ς α ν ά τα σ η ς . Σ τ ις π ρ ά ξε ις το υ α υ τ έ ς β ρ ή κ ε ιδ ια ίτ ε ρ α ισ χυ ρ ή σ υ μ π α ρ ά σ τα σ η απ ό τ ο ν κ ό σ μ ο τω ν δ ια ν ο ο υ μ έ ν ω ν , μ ε τ α ξ ύ τω ν ο π ο ίω ν ξ ε χ ώ ρ ιζ ε γ ια τ ις κα ιν ο - τ ό μ ε ς ιδ έ ε ς τ ο υ ο Γ εώ ρ γ ιο ς Γ εμ ισ τό ς , ο ε π ο ν ο μ α ζ ό μ ε ν ο ς Π λή- θω ν. Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς , ε μ φ ο ρ ο ύ μ ε ν ο ς α π ό ε θ ν ικ ά ιδ εώ δ η , ε κ π ό ν η σ ε κα ι π ρ ό τ ε ιν ε , τό σ ο σ το ν α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ό σ ο κ α ι σ το ν δ ε σ π ό τη , έ ν α ο λ ό κ λ η ρ ο π ρ ό γ ρ α μ μ α μ ε τ α ρ ρ υ θ μ ίσ ε ω ν π ο υ α φ ο ρ ο ύ σ α ν « τη δ ια κ υ β έ ρ ν η σ η , τ η ν ο ικ ο ν ο μ ία , τ ις κ ο ιν ω ν ικ έ ς δ ο μ έ ς , τ η γ ε ω ρ γ ία κ α ι τ η ν ά μ υ ν α τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ » (Ν τ. Ν ικό λ ). Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τη β α σ ική ιδ έ α τ ο υ , «η Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο ς θ α γ ιν ό τ α ν ο π υ ρ ή ν α ς ε ν ό ς ν έ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ κ ρ ά το υ ς » , ε ν ώ ο ίδ ιο ς υ π ο σ τή ρ ιζ ε κα ι τη δ η μ ιο υ ρ γ ία ε ν ό ς κ α λ ο ε κ π α ιδ ε υ μ έ ν ο υ σ τρ α το ύ απ ό ν τό π ιο υ ς , π ου θ α π ρ ο έ ρ χ ο ν τα ν κα ι θ α υ π ο σ τη ρ ίζ ο ν τα ν απ ό τ ο υ ς ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς χ ω ρ ικ ο ύ ς .

Ε κ ε ίν η τ η ν επ ο χ ή , μ ά λ λ ο ν γ ε ν ικ ό τ ε ρ α μ ε τ α ξ ύ τω ν ε λ λ η ν ό φ ω νω ν κ α τ ο ίκ ω ν τ η ς ν ό τ ια ς Β α λ κ α ν ικ ή ς , ε ίχ ε π α ρ ο υ σ ια σ τε ί σ η μ α ν τ ικ ή α ν α ν έω σ η τ ο υ ε θ ν ικ ο ύ , δ η λ α δ ή τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ , π ν ε ύ μ α τ ο ς σ ε μ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια δ ιά κ ρ ισ η ς τω ν χ ρ ισ τ ια ν ώ ν ο ρ

θ ο δ ό ξ ω ν κα ι ε λ λ η ν ό φ ω ν ω ν κ α τ ο ίκ ω ν α π ό τ ο υ ς δ ιά φ ο ρ ο υ ς ά λ λ ο υ ς λ α ο ύ ς , όπ ω ς ή τ α ν ο ι Φ ρ ά γ κ ο ι (χ ρ ισ τ ια ν ο ί κ α θ ο λ ικ ο ί και, κ α τα ρ χ ή ν , μη ε λ λ η ν ό φ ω ν ο ι) ή ο ι Β ε ν ε τ ο ί (χ ρ ισ τ ια ν ο ί κ α θ ο λ ικ ο ί, π ο λ λ έ ς φ ο ρ έ ς ε λ λ η ν ό φ ω ν ο ι) ή ο ι Σ έ ρ β ο ι (χ ρ ισ τ ια ν ο ί ο ρ θ ό δ ο ξο ι, α λ λ ά μη ε λ λ η ν ό φ ω ν ο ι) π ου ε ί τ ε ε υ κ α ιρ ια κ ά ε ί τ ε μ ό ν ιμ α β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ το ν χώ ρ ο . Μ έσ α σ ε μ ια τ έ τ ο ια π ε ρ ιρ ρ έ ο υ σ α α τ μ ό σ φ α ιρ α , φ α ίν ε τ α ι π ω ς ε ίχ ε γ ίν ε ι σ υ ν ε ίδ η σ η σ τ ο υ ς ιθ ύ ν ο ν τ ε ς τ ο υ Μ υ σ τρ ά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι η επ ιβ ίω σ η τ η ς π ρ ο σ π ά θ ε ιά ς τ ο υ ς ν α α ν τ ισ τ α θ ο ύ ν σ τη δ ια ρ κ ώ ς ε ν τ ε ιν ό μ ε ν η τ ο υ ρ κ ικ ή ε π ε κ τ α τ ι- κ ό τ η τ α π ε ρ ν ο ύ σ ε α ν α γ κ α σ τ ικ ά απ ό τ η ν εν δ υ ν ά μ ω σ η τ η ς π ο λ ιτ ε ία ς τ ο υ ς . Για να ε π ιτ ε υ χ θ ε ί α υ τή η ε ν δ υ ν ά μ ω σ η , έ π ρ ε π ε να γ ίν ο υ ν σ ύ ν τ ο ν ε ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς σ ε δ ύ ο κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις .

Η π ρ ο σ π ά θ ε ια , λ ο ιπ ό ν , έ π ρ ε π ε να κ α τ ε υ θ υ ν θ ε ί α φ ε ν ό ς ε σ ω τερ ικ ά , π ρ ο ς τ ο ν το π ικ ό π λ η θ υ σ μ ό , σ ε μ ια α π ό π ε ιρ α κ ιν η τ ο π ο ίη σ η ς κ α ι σ τρ ά τε υ σ ή ς το υ , η θ ικ ή ς κ α ι π ρ α γ μ α τ ικ ή ς , α λ λ ά κα ι α ν α β ά θ μ ισ η ς τω ν ιδ α ν ικ ώ ν τ ο υ κα ι α ν α π τέρ ω σ η ς τ ο υ σ υ λ λ ο γ ικ ο ύ η θ ικ ο ύ το υ . Η π ρ ο σ π ά θ ε ια α υ τή μ π ο ρ ο ύ σ ε να σ τ η ρ ιχ τ ε ί π ά νω σ τη γ ν ω σ τή δ ια φ ο ρ ά τ η ς θ ρ η σ κ ε ία ς (μ ε τ ο υ ς Ο θ ω μ α ν ο ύ ς ) α λ λ ά κα ι σ τη ν ε π ίκ λ η σ η τω ν κ α τ ο ρ θ ω μ ά τω ν τω ν η ρ ω ικ ώ ν π ρο γό νω ν . Μ ια α ν τ ίσ το ιχ η δ ια δ ικ α σ ία π ρ α γ μ α το π ο ιή θ η κ ε κα ι κ α τά τ α π ρ ο επ α ν α σ τα τ ικ ά χ ρ ό ν ια (π ρ ιν τ ο 1821), ό τ α ν ο ι Ε λ λ η ν ε ς τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ α ν τ ιπ α ρ έ β α λ α ν τ ι ς δ ικ έ ς τ ο υ ς ε π ιτ υ χ ίε ς μ ε τ ις α ν τ ίσ τ ο ιχ ε ς ε π ιτ υ χ ίε ς τω ν α ρ χ α ίω ν Ε λλ ή νω ν εν α -

Ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς Μ ανουήλ Β ’ Π αλα ιολόγος σε μ ικρο γρ αφ ία χειρ ο γ ρ ά φ ο υ (Παρίσι, Εθνική Β ιβ λ ιοθήκη ).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 9

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 15ο ΑΙΟΝΑΗδη από τα αρχαία χρόνια , οι π ο λ ιτε ίε ς τη ς μ η τρ ο π ο λ ιτική ς

Ελλάδας βασ ίζονταν κυρίω ς σ το εμπ όριο, π ρ οκειμ ένου να σ υ ν τη ρ ο ύ ντα ι και να αναπτύσσονται. Ο κόσ μος το υ Α ιγαίου (οι ε λ λ η ν ικ ές π ο λ ιτε ίε ς τω ν δύο π λευρώ ν το υ Α ιγαίου π έλαγους) αναπ τύχ θ η κ ε ιδ ια ίτερα , δ ίν ο ν τα ς έμφασ η στη ναυτική -εμπ ορ ική δρα σ τη ρ ιό τη τα που δ ιε ξα γ ό τα ν μ ε τα ξύ τω ν ελλην ικώ ν μητροπ όλεω ν (Αθήνας, Σάμου, Χ ίου, Μ ιλήτου , φώ καιας, Χαλκίδας, Μ εγάρω ν κλπ.) και τω ν αποικιώ ν το υ ς ε ίτ ε σε ολόκληρη τη ν α κτή του Ε υξεί- νου π όντου ε ίτ ε στη Δύση.

Μία από τ ις ελά χ ισ τες ε ξα ιρ έσ ε ις ή τα ν η Λακωνία και η γ ε ιτο ν ική τη ς Μ εσσηνία, π ερ ιοχές που δ εν σ τήρ ιζαν τη ν ο ικονομ ική το υ ς ανάπ τυξη σ το να υτιλ ια κό εμπ όριο, αλλά βασ ίζονταν σ την α γρο τική παραγωγή και το αντίσ το ιχο (χερσαίο) εμπ όρ ιο που γ ινό τα ν μ ε τα ξύ αυτώ ν και τω ν γ ε ιτο ν ικ ώ ν το υ ς περιοχώ ν σ την Π ελο πόννησο. Η π ερ ιορ ισ μένη αυ τή ο ικονομ ική δρ α σ τη ρ ιό τη τα , που μ ε τη σειρά τη ς π ροσ διόρ ιζε μια κοινω νία κλεισ τή κα ι εσ ω σ τρεφ ή, α ν τικ α το π τρ ιζό τα ν σ την π ολ ιτική δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα και τη ν π ο λ ιτισ τική δημ ιουργία . Το πιο εν δ ια φ έρ ο ν σ το ιχείο ή τα ν ό τ ι κα τά το ν 12ο και 13ο αιώνα, μ ε το ν ανταγω νισ μό τω ν ναυτικώ ν ιταλικώ ν πόλεω ν και, α ργό τερα , μ ε τη φ ραγκική κα τά κτησ η (1204), ό λ ες οι παρα λ ια κές ε λ λ η ν ικ έ ς π ερ ιοχές υπέστησαν ο ικονομ ική καθίζηση. Α ντίθ ετα , π ερ ιοχές , όπως η νότια Π ελοπ όννησ ος, που βασ ίζονταν στην α γροτική παραγωγή, υπέστησαν λ ιγ ό τερ ο τ ις σ υνέπ ειες και α ν τεπ εξή λ θ α ν κα λ ύ τερ α σ την ο ικονομ ική κρίση. Ετσι ε ξη γ ε ίτα ι κα ι η προσέλκυση μετανασ τώ ν από το ν βορρά (Αρβανιτώ ν ή Α λβα νών), οι οποίοι εγκα τα σ τά θ η κα ν στη νό τια Ελλάδα εκ ε ίν η τη ν π ερ ίοδο (12ος και 13ος αιώνας) και εν τά χ θ η κ α ν σ την ο ικονομ ική δρ α σ τη ρ ιό τη τα ε ίτ ε ως γεω ργοί ε ίτ ε ως κ τη νο τρ ό φ ο ι.

Κατά το ν 15ο αιώνα η κατάσταση α υ τή δ εν ε ίχ ε μ ε τα β λ η θ ε ί ιδ ια ίτερ α , πλην τω ν α υ ξη μ έν ω ν εμπ ορ ικώ ν σ υναλλαγώ ν μ ε το υ ς Β εν ε το ύ ς , οι οποίοι ε ίχαν κα τα λά β ει μ ερ ικ ά φ ρούρ ια (Μ εθώ νη , Κ ορώ νη, Ναύπλιο κλπ.). Η σ τα θ ερ ή παραγωγή (λόγω απουσίας σ υγκρούσ εω ν) και η εμπ ορ ική τη ς ε κ μ ε τά λ λ ευ σ η (χάρη σ τις συν α λλα γές μ ε το υ ς Β εν ε το ύ ς ) είχαν ως σ υνέπ εια τη βελτίω σ η τη ς σ υνολικής ο ικο νο μ ική ς κατάσ τασ ης. Βέβα ια , οι σχέσ εις ιδ ιο κ τη σίας και εκ μ ε τά λ λ ευ σ η ς τη ς γ η ς δ εν μ ετα τρ ά π η κα ν ουσιαστικά, αλλά οπω σ δήποτε σ η μ ειώ θ η κε σ ημα ντική ο ικονομ ική ανάκαμψ η, η οποία, όμω ς, γ ια να σ υνεχ ισ τε ί και να δ ιευ ρ υ ν θ ε ί, έπ ρεπ ε να ε- π εκ τα θ ε ί χω ρικά και, γ ια να έχ ε ι σ τέ ρ ε ε ς βάσεις, να δ ια χ υ θ ε ί π ερ α ιτέρω και να σ υμπ ερ ιλά βει μ εγ α λ ύ τερ ο υ ς χώ ρους, π ερ ιο χ ές μ ε π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς π ο λ ίτες - κα τα να λω τές . Επιπλέον, χ ρ ε ια ζό τα ν να ε π ε κ τα θ ε ί και π ο ιο τικά , να ξ ε φ ύ γ ε ι δηλα δή από το ν π ρ ω τογενή χ α ρ α κτήρ α (ενασ χόληση μ ε τη γεω ργία , τη ν κ τη ν ο τρ ο φ ία , τη ν α λ ιε ία και τ ις β ο η θ η τ ικ ές β ιο τεχ ν ίε ς ) και να α ν α π τύ ξε ι τόσ ο το ν δ ε υ τε ρ ο γ ε ν ή (μ ετα π ο ιη τικό ) όσο και το ν τρ ιτο γ εν ή το μ έ α (εμπ ό ριο) τη ς ο ικο νο μ ική ς δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ς . Για να επ ιτ ευ χ θ ε ί α υ τό ς ο σ τόχος, κά τ ι που ή τα ν δύσ κολο να σ υμδεί σ το ν π ερ ιορ ισ μένο χώρο τη ς Π ελοπ οννήσ ου , ο Κ ω νσ ταντίνος ορ θά α π έβ λεψ ε σ τον π ροσ ετα ιρ ισ μό τω ν μ εγάλω ν π όλεω ν τη ς Σ τε ρ ε ό ς Ελλάδας που ε ίχα ν μ εγά λη παράδοση σ την ενασχόληση μ ε το εμπ όρ ιο και τ ις δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες ε ξυ π η ρ έτη σ ή ς το υ (Αθήνα, Θ ήβα, Αμφισσα, Ν αύπ ακτος). Ε ίχε πολύ σωστά δ ια β λ έψ ε ι ό τ ι μόνο μ ε τη ν πλήρη α νά π τυξη τη ς ο ικονομ ία ς τω ν π ερ ιοχώ ν αυτώ ν, επ ’ ω φ ελε ία όλω ν τω ν κοινω νικώ ν ομάδω ν, μπ ορούσ ε να σ τη ρ ιχ θ ε ί η α π ο τελ εσ μ α τ ική κρα τική δράση.

Κοινωνική εϋέίΐιξη tue ιον 15ο αιώναΚατά το υ ς π ροη γο ύ μ ενο υ ς χ ρ ό νο υ ς (13ο, 14ο αιώνα), ό τα ν οι

π ερ ιοχές τη ς Π ελοπ οννήσ ου α νήκα ν σε φ ρά γκο υ ς η γ εμ ό ν ες , ε ίχ ε επ ιβ λ η θ ε ί το τ ιμα ρ ιω τικό (φ εουδα ρ χ ικό ) σύστημα, το υ οποίου ο έ νας πυλώνας ή τα ν οι ευ γ εν ε ίς και ο ά λλος οι δουλοπάροικο ι. Δ εν γνω ρ ίζουμε μ ε α κρ ίβ εια πώς εφ α ρ μ ό σ τη κ ε το σύσ τημα σ την Ελλάδα, αλλά, ό τα ν επ ανέκαμψ αν οι Ε λλη νες η γ εμ ό ν ες (μ ετά τη μάχη τη ς Π ελαγονίας το 1259), σ ημαντικό μ έρ ο ς τη ς γ η ς π ερ ιήλ- θ ε σε α υ το ύ ς . Οι τ ε λ ε υ τα ίο ι δ εν φ α ίνετα ι να κράτησ αν τ ις δ υ τ ικ ές μ εθ ό δ ο υ ς , αλλά εφ ά ρμοσ α ν κάποια ελ λη ν ικ ή παραλλαγή το υ ς (με

ισ χυρές τ ις σχέσεις γα ιοκτησ ία ς και χ α λα ρ ό τερ ες τ ις σχέσ εις α- φ έν τη -δουλοπ ά ρ ο ικου ). Κ άποιες π ερ ιοχές (Ηλεία , Μ εσσηνία) πα- ρήγαγαν γεω ρ γ ικά π ροϊόντα , τα οποία δ ιο χ έτευ α ν στις εμ π ο ρ ικ ές π όλεις μ ε τ ις οπ ο ίες δ ια τηρούσ α ν σ υνεχείς ο ικ ο νο μ ικ ές σχέσεις και από τ ις οπ ο ίες επ η ρ εά ζο ντα ν σε μ εγά λο βαθμό. Από τη ν άλλη, οι π όλεις τη ς β όρ εια ς Π ελοπ οννήσ ου (Πάτρα, Α ίγιο, Σικυώνα) δ ιέ θ ε τα ν α να π τυγμένη και σ χετικά ευ η μ ερ ο ύ σ α μεσαία («αστική») τά ξη , δηλαδή ομάδα ανθρώπω ν που ζούσ ε από τη σ υ μ μ ετο χ ή τη ς στο εμπ όρ ιο και τ ις δ ρ α σ τη ρ ιό τη τες υπ οσ τήρ ιξής το υ (β ιο τεχν ία εμπ ορεύσ ιμω ν προϊόντω ν, να υ τιλ ια κές επ ιχειρήσ εις , παραγωγή έργω ν τ έ χ ν η ς κλπ.). Οπως ε ίδ α μ ε, εξά λ λ ο υ , κα τά το ν 15ο αιώνα, λόγω τω ν μ ετα β ο λώ ν στη δ ιεθ ν ή ο ικονομία , η κοινω νική σ ύνθεσ η επ η ρ εα ζό τα ν σε μ εγάλο β α θμό και η κ ιν η τ ικ ό τη τα ή τα ν μεγάλη . Οι δουλοπ ά ρο ικο ι μπορούσαν σ χετικά εύ κο λ α να μ ε τα β λ η θ ο ύ ν σε μ ικ ρ ο ϊδ ιο κ τή τες , μικροπ αραγω γούς και μ ικρεμπ όρους, σε ε λ ε ύ θ ερ ο υ ς δηλαδή παραγωγούς, οι οποίοι είχαν σ τη ρ ίξε ι επ ί χρόνια τη ν π ορεία τη ς Β υ ζα ντινή ς Α υτο κρ α το ρ ία ς . Μ ε π αρόμο ιους ό ρους κο ινω νικής α νά π τυ ξης π αρουσ ιαζόταν έ τσ ι μια νέα , σ τέρ εη βάση π ολ ιτική ς σ υγκρότησ ης.

Η νέα αυ τή κοινω νική σ ύνθεσ η τη ς Π ελοπ οννήσ ου, μ ε ενισχυ- μ ένο υς το υ ς μ ικ ρ ο ϊδ ιο κ τή τες γης , προσδιόριζε μ ε τη σειρά τ η ς τα π ολιτικά χ α ρα κτηρ ισ τικά το υ κρ ά το υ ς . Κατά συνέπεια, ο δεσ π ότη ς το υ Μ υσ τρά ή το υ Μ όριά, σ την κα λύ τερ η περίπτω ση υπ οτα κ τ ικό ς μ έχ ρ ι τ ό τ ε το υ α υ το κρ ά το ρ α τη ς Κ ω νσ ταντινούπ ολης, κατά τη ν π ιθ α νό τερ η εκδ ο χ ή έν ιω θ ε ό τ ι ο θ εσ μ ό ς που υ π ηρ ετούσ ε δ εν α ντα π οκρ ινό τα ν στη ν έα π ρ α γμ α τικό τη τα . Ο η γ εμ ό ν α ς τη ς Π ελοπ οννήσ ου και τη ς νό τια ς Ε λλάδας, σ τη ρ ιγμ έν ο ς σε χ ιλ ιά δ ες ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς μ ικροπαραγω γούς και αξιοπ ο ιώ ντα ς το υ ς φ όρους που α υ το ί κα τέβ α λλα ν , θ α α να ρω τιό τα ν αργά ή γρήγορα γ ια τ ί να π α ρα μένει υ π ο δ εέσ τερ ο ς ά ρχοντα ς μιας κα τη σ χυ μ ένη ς α υ το κρ α τορ ία ς. Πολύ π ερ ισ σ ότερο, μάλιστα, μ ε τά τη ν άλωση τη ς Π όλης, η α να κήρυξη τη ς α νεξα ρ τη σ ία ς το υ κρ ά το υ ς θ α ή τα ν π ράξη επ ιβ εβ λη μ έν η . Η ύπαρξη εν ό ς δ ιεκ δ ικ η τή το υ τ ίτλο υ το υ α υ το κρ ά το ρα τω ν Ρωμαίων δ εν θ α γ ινό τα ν βέβα ια α ν εκ τή από το ν Τούρκο σ ουλτάνο . Α ντίθ ετα , η ύπαρξη ενό ς κρα τιδ ίου Ελλήνω ν (μ ε τα μ έτρ α τη ς Ο θω μανικής Α υτο κρ α το ρ ία ς τη ς επ οχής), σ το άκρο τη ς Β αλκα ν ικής δ εν φ α ινό τα ν να εν ο χ λ ε ί ιδ ια ίτερα . Συνεπώ ς, το κρίσιμο π ολ ιτικό δ ια κύ β ευ μ α που φ α ίνετα ι να π αρουσ ιάσ τηκε τ ό τ ε ή τα ν αν θ α μ ε τέβ α λ λ α ν ο ι η γ εμ ό ν ες τη ς Π ελοπ οννήσ ου το ν τρόπ ο δ ια κυβ έρ νη σ η ς , ώ σ τε από ε ξα ρ τη μ έν ο ι δ εσ π ό τες να α να χθ ο ύ ν σε αν ε ξά ρ τη το υ ς αρχηγούς ενό ς ν έο υ κρ ά το υ ς και, βέβα ια , το κα τά πόσο μπορούσαν να π ρ οσ τα τεύσ ουν το κρ ά το ς α υ τό από τη συντρ ιπ τική δύναμη τω ν Οθωμανών.

Η ποϋιιισιική ϋραοιηριόιηια ίου 15ου αιώναΗ καίρια απάντηση του ερ ω τή μ α το ς επί το υ τρόπ ου δ ια κυ

βέρ νη σ η ς μπορούσε να δ ο θ ε ί μόνο με τη ν ε ξέ τα σ η το υ βαθμού ανά π τυ ξη ς και κα λλ ιέρ γε ια ς νέω ν ιδεώ ν, προτάσ εω ν και υπ οδειγ μάτω ν, όχι μόνο σ τον χώρο τη ς π ο λ ιτική ς αλλά, γ εν ικ ό τερ α , σ τους χώ ρους τη ς ο ικονομ ίας, τη ς κοινω νίας και του π ολιτισμού, δη λα δή, σ την ουσία, σ τους χώ ρους εμφ ά ν ισ ης νέω ν π ολιτισ τικώ ν προτύπων.

Ηταν, λοιπόν, π ρόσφορο το σκηνικό που δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε σ την Π ελοπ όννησ ο κα τά τα μέσα το υ 15ου αιώνα, γ ια να σ υλληφ θούν, να γ ε ν ν η θ ο ύ ν αλλά και να εκφ ρ α σ το ύ ν ν έ ε ς ιδ έ ε ς και π ροτάσ εις τ έ το ια ς σημασίας;

Η απάντηση θ α μπορούσε να ε ίνα ι θ ε τ ικ ή , χωρίς, όμω ς, να υιο θ ε τ ε ίτα ι κα θόλου η δ ο γμ α τική προσέγγιση και οι α π ό λυ τες ε ρ μη ν ε ίες . Οι ιδ έ ε ς κα ι οι π ροτάσ εις γ ια το ν άνθρω πο και τη σ υλλογική το υ ζωή π αρουσ ιάζοντα ι μέσα σε π ερ ιβά λλοντα α φ εν ό ς σ το χασμού και α φ ε τέρ ο υ ελ ευ θ ερ ία ς . Μ όνο άνθρω ποι που π ροβλημα τίζο ν τα ι (σ τοχάζοντα ι) πάνω στη ζωή το υ ς και σ τις σ υ ν θ ή κες τη ς , άνθρω ποι που μπορούν ε λ ε ύ θ ε ρ α να διατυπώ σουν γνώ μ ες και να ω φ ελη θ ο ύ ν από το ν δ η μ ιο υ ρ γ ικό δ ιάλογο μ ε ά λλους, άνθρω ποι που έχουν π α ρόμο ιες ανησ υχίες , μπ ορούν να συλλάβουν ιδ έες , να τ ις επ εξερ γ α σ το ύ ν μ ε το ν α π α ιτούμενο ρεαλισ μό και να

4 0 1ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

π ρ ο τε ίνο υ ν τελ ικ ά σ υ γ κ ρ ο τη μ έν ες π ροτάσ εις για τη ν επ ίτ ευ ξη συλλογικώ ν στόχων. Το εντυπ ω σιακό ε ίναι πως κά τι τ έ το ιο σ υνέβη ε κ ε ίν η τη ν εποχή σ την Π ελοπ όννησ ο! Κ ύριος εκφ ρ α σ τή ς σ υγκρ οτημένω ν προτάσ εω ν ο ικ ονομ ικής , κο ινω νικής και π ολ ιτική ς αναμόρφω σης ή τα ν ο φ ιλόσ οφ ος Γεώ ργιος Γεμιστός, το υ οποίου οι ιδ έ ε ς π ερ ί τόνω σ ης τη ς εθ ν ικ ή ς σ υνείδησ ης μ ε αναφ ορά σ την αδ ιάλειπ τη σ υνέχεια του Ε λληνισμού είχαν δ ια δ ο θ εί α ρ κ ε τά και «εύρ ισ καν ευ - ήκοα ώτα» σε ανθρώ π ους που αναζητούσ αν ένα πρόσ θ ετο σ το ιχείο τα υ τό τη τα ς π έρα ν τη ς θ ρ ησ κεία ς . Η τελ ευ τα ία , βέβα ια , το υ ς διαχώ ριζε από το υ ς α λλό θ ρ ησ κους , αλλά, για να δ ιαχω ριστούν και από το υ ς ο μόθρ ησ κους Δ υ τικο ύ ς ή το υ ς (ακόμα πιο κο ντινο ύ ς) Ο ρ θ ό δ ο ξο υ ς Σ έρ β ο υ ς , χ ρ ε ια ζό τα ν κάτι ε ξίσ ου ισχυρό. Ε κτό ς το υ Γεμισ τού, και ά λλο ι δ ια νοούμενο ι (οι α δ ελ φ ο ί Χ ρυσ ολω ράδες, ο επ ίσκοπος Βησσαρίων κ.ά.) σ υνέβαλαν μ ε τ ις ιδ έ ε ς το υ ς σ την εμπέδω ση εν ό ς έ ν το νο υ κλ ίμ α το ς θ ε τ ικ ή ς π ν ευ μ α τικ ής δημ ιουργίας.

ΗΒικέε öuvöueic και α ξ ίε ς : ο pofloc me Θρησκείας

Ω ς προς το ν άλλο σπουδαίο π αράγοντα δ ια μόρ φω σης τη ς π ρ α γμ α τικό τη τα ς , τ ις επ ικρ α το ύ σ ες κατά τη σ υ γ κεκρ ιμ ένη εποχή η θ ικ ές α ρ χ ές και α ξίες , ε ίνα ι βέβα ιο ό τ ι κα τά τα μέσα το υ 15ου αιώνα στο θ ρ η σ κ ευ τικό π εδ ίο επ ικρ α τούσ ε σε κορυφ α ίο β α θμό η ο ρ θ ό δ ο ξη προσέγγιση, μ ε σ υνακόλουθα χα ρ α κτη ρ ισ τικά τη ν α νθ ενω τική δ ιά θεσ η και τη ν επ ιδ ίω ξη τη ς επ ιτυχ ία ς χωρίς σ υμβιβασ μούς μ ε το υ ς , θ εω ρ ο ύ μ ε νους ως α ιρ ετ ικο ύ ς , Δ υ τ ικο ύ ς (ρω μα ιοκαθολικούς).

Αν η π ορεία τω ν πραγμάτω ν ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε απρόσκοπτα, παρά τ ις όπ ο ιες δ ια φ ο ρ ές μ ε τα ξύ εν ω τικών και ανθενω τικώ ν, φ α ίνετα ι πως η τάση ή τα ν να δ ια μ ο ρφ ω θ εί μια νέα π ρ α γμ α τικό τη τα , σ την οποία κα θορ ισ τικός φ ο ρ έα ς τη ς εξο υ σ ία ς (άρα και τω ν προνομίω ν στα οποία μπ ορεί κάποιος να αποβλέπει) θ α ή τα ν π λέον μόνο ο δ εσ π ότης (κα τα ρχήν ο Κωνσ τα ντίνο ς και, στη συνέχεια , οι δ ιάδοχοί του ). Ηταν, λοιπόν, π ιθανό από ε κ ε ί κα ι έπ ε ιτα να σ υντάσ σ ονταν όλο ι μ ε το ν ικανό δεσ π ότη και να π ερ ιορ ιζό τα ν η ερ ιστική α τμόσ φ α ιρα που έχο υ ν π ερ ιγρά φ ει όλο ι οι συγγ ρ α φ είς τη ς επ οχής, το υ λά χ ισ το ν γ ια τα θ ρ η σ κ ευ τ ικά θ έμ α τα .

Κατά τη γνώ μη μας, επ ειδή εκ ε ίν η τη ν επ οχή ο θ ρ η σ κ ευ τ ικ ό ς ζήλος και ο φ ανατισ μός, τόσ ο τω ν αρισ τοκρα τώ ν όσο και τω ν λαϊκώ ν τά ξεω ν , εκδη λω νό τα ν σε μ εγάλο βαθμό, η στάση στα θ έμ α τα α υ τά θ α καθ ό ρ ιζ ε σ ημαντικά τη ν ισ τορ ική π ορεία σ τον σ υ γκεκρ ιμ ένο χώρο και χρόνο. Αν οι Ε λλη νες η γ εμ ό ν ες π ετύχα ιναν να π ρ ο β λη θ εί και (προπάντω ν) να επ ικρ α τή σει ένα κλίμα κο ινω νικό τη τα ς, π ο λ ιτική ς εν ό τη τα ς , θ ρ η σ κ ευ τ ικ ή ς ακαμψ ίας (στην ο ρ θ ό δ ο ξη πίστη) και εθ ν ικ ή ς αφύπνισης, μ ε π ροβολή τόσ ο του ηρω ικού π α ρ ελ θ ό ν το ς αλλά και μιας «νέας αποστολής», τ ό τ ε θ α μπορούσαν όχι μόνο να κυρ ιαρχήσ ουν σ την Π ελο πόννησ ο αλλά και, μ ε βάση α υ τήν , να α λλά ξουν τη ν π ορεία τω ν γεγονότω ν. Κ α τα λυτικό σ το ιχείο σε μια τ έ το ια π ορεία θ α ή τα ν , βέβα ια , μια σ τρα τιω τική επ ιτυχ ία , ένα ς ν ικη φ ό ρο ς π ό λεμ ος που θ α αναπ τέρω νε το σ υλλογικό ηθ ικό και θ α συσπείρωνε τ ις δυνά μεις . Η ευκα ιρ ία δ ό θ η κε , αλλά πολύ σ υ ν το μ ό τερ α απ’ ό τ ι η π ροετο ιμασ ία και οι δ υ ν α τό τη τε ς το υ δ εσ π οτά του απαιτούσαν. Θ έλ ο ν τα ς και μη, η ν έα ανα μέτρησ η με το υ ς Ο θω μανούς ξεκ ίν η σ ε το 1444.

ν τ ίο ν τω ν ε ισ β ο λ έ ω ν Π ερ σ ώ ν τ η ς α ρ χ α ιό τη τα ς (όπ ω ς π ρ ά γ μ α τ ι γ ιν ό τ α ν απ ό ο ρ ισ μ έ ν ο υ ς σ υ γ γ ρ α φ ε ίς , ο ι ο π ο ίο ι ο ν ό μ α ζ α ν τ ο υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς Π έρ σ ες ). Τα π α ρ α δ ε ίγ μ α τα , ε ξ ά λ λ ο υ , η ρ ώ ω ν κα ι η ρ ω ικ ώ ν π ρ ά ξεω ν , σ τ ις ο π ο ίε ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ α ν να α ν α τ ρ έ ξ ο υ ν , ή τ α ν α ν α μ φ ίβ ο λ α π ο λλά . Κ α τά σ υ ν έπ ε ια , η ά ν ο δ ο ς τ ο υ β α θ μ ο ύ α υ τ ο ε κ τ ίμ η σ η ς , η π ίσ τη σ τ ις δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ς α λ λ ά κα ι σ τη ν ίδ ια τ η ν κ ο ιν ω ν ία τ ο υ ς θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να τ ο υ ς ο δ η γ ή σ ε ι σ ε υ π έρ β α σ η τω ν μ ο ιρ ο λ α τρ ικ ώ ν σ τά σ εω ν τ ο υ τ ύ π ου : «ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί ε ίν α ι η τ ιμ ω ρ ία γ ια τ ις α μ α ρ τ ίε ς μ α ς» , όπ ω ς σ η μ ε ιώ ν ε ι χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά ο Α μ ε ρ ικ α ν ό ς σ υ γ γ ρ α φ έ α ς Κ ρ ό ο υ λ ι.

Π α ρ ά λ λ η λ α , η π ρ ο σ π ά θ ε ια θ α έ π ρ ε π ε να σ υ ν ε χ ισ τ ε ί κ α ι ε ξ ω τ ε ρ ι κά , π ρ ο ς τ η ν κ α τ ε ύ θ υ ν σ η τ η ς ε π ίτ ε υ ξ η ς σ υ μ μ α χ ιώ ν μ ε ε ν δ ια φ ε ρ ό μ ε ν ο κ ρ ά τη (τη Β ε ν ε τ ία , τη Γ έν ο βα , τ η ν ε π ικ ρ ά τ ε ια τ ο υ Κ α σ τρ ιώ τη κλπ .), ό π ω ς α κ ρ ιβ ώ ς ε ίχ α ν κ ά ν ε ι κα ι κ α τ ά τ ο π α ρ ε λ θ ό ν (1 4 ο ς α ιώ να ς) ο ι π ρ ό γ ο ν ο ί τ ο υ ς . Α κ ο λ ο υ θ ώ ν τ α ς τ η ν έ ν τ ο ν η δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α π ου ε ί χ ε ε π ιδ ε ί ξ ε ι κ α τά τ α π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α χ ρ ό ν ια , ο Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο ς μ π ο ρ ο ύ σ ε να γ ίν ε ι η γ ε μ ό ν α ς μ ια ς α ν α ν ε ω μ έ ν η ς σ υ μ μ α χ ία ς ε ν α ν τ ίο ν τ η ς τ ο υ ρ κ ικ ή ς ε π ε κ τ α τ ικ ό τ η τ α ς , όπ ω ς έ γ ιν ε κ α τά τ ο ίδ ιο δ ιά σ τη μ α ο Ο ύ γ γ ρ ο ς Ιω ά ν ν η ς Ο υ ν υ ά δ η ς .

Ο ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΕΡΙΓΥΡΟΣΤ η ν επ ο χ ή ε κ ε ίν η (μ έσ α 15ου α ιώ να) τ α χ ρ ισ τ ια ν ικ ά κ ρ ά τη , τ α ο

π ο ία δ ια δ ρ α μ ά τ ιζ α ν β α σ ικό ρ ό λ ο σ τη ν π ερ ιο χ ή τ η ς α ν α το λ ικ ή ς Μ ε σ ο γ ε ίο υ , ο ι μ ε γ ά λ ε ς δ υ ν ά μ ε ις τ η ς ε π ο χ ή ς δ η λ α δ ή , ή τ α ν τέ σ σ ε ρ α : η Ο υ γ γ α ρ ία σ τα β ό ρ ε ια τ η ς Β α λ κ α ν ικ ή ς χ ερ σ ο ν ή σ ο υ , η Β λα χ ία σ τα β ο ρ ε ιο α ν α το λ ικ ά , η Β ε ν ε τ ία σ το ν μ υ χό τ η ς Α δ ρ ια τ ικ ή ς μ ε κ τή σ ε ις σ ε ο λ ό κ λ η ρ η τη Β α λ κ α ν ικ ή (τα Ιό ν ια ν η σ ιά , φ ρ ο ύ ρ ια σ τη ν Π ελ ο π ό ν ν η σ ο , τ η ν Ε ύβ ο ια , τ η ν Κ ρ ή τη κλπ .) κ α ι η Γένο βα , ο μ ο ίω ς μ ε κ τή σ ε ις σ το ν ε λ - λ α δ ικ ό χ ώ ρ ο (νη σ ιά τ ο υ Α ιγ α ίο υ , τ η ν π ό λη τ ο υ Γα λα τά σ τη β ο ρ ιν ή μ ε ρ ιά τ ο υ Κ ε ρ α τ ίο υ κ ό λ π ο υ κλπ .). Ο π ω σ δ ή π ο τε , σ η μ α ν τ ικ ό ρ ό λο μπ ο ρ ο ύ σ ε να π α ίξ ε ι κα ι ο π άπ ας τ η ς Ρ ώ μης, ω ς υ π ο κ ιν η τή ς , ό μ ω ς , ά λ λω ν κα ι ό χ ι ω ς η γ έ τ η ς κ ρ ά το υ ς μ ε δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς ε κ σ τρ α τ ε ία ς .

Ε π ιπ λ έο ν α υ τώ ν , υ π ή ρ χ α ν μ ε ρ ικ έ ς σ ε ρ β ικ έ ς η γ ε μ ο ν ίε ς σ τη ν π ε ρ ιο χ ή ν ό τ ια το υ π ο τα μ ο ύ Δ ο ύ ν α β η , η η γ ε μ ο ν ία τ ο υ Γ εώ ρ γ ιο υ Κ ασ τρ ιώ τη σ τα ό ρ η τ η ς σ η μ ε ρ ιν ή ς Α λ β α ν ία ς (που δ ε ν σ υ ν ισ τά , ό μ ω ς , κ ρ ά το ς ) , τ ο Δ ο υ κ ά το τω ν Α θ η ν ώ ν (ο ικ ο γ έ ν ε ια Α τζα γ ιό λ ι) και, β έβ α ια , τ ο ε λ λ η ν ικ ό Δ ε σ π ο τά το τ ο υ Μ υ σ τρ ά . Η α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία τ η ς Κ ω ν σ τα ν τ ιν ο ύ π ο λ η ς , η τ τ η μ έ ν η κ α τά τ η σ κ λ η ρ ή σ ύ γ κ ρ ο υ σ ή τ η ς μ ε τ η ν Ο θ ω μ α ν ικ ή Α υ τ ο κ ρ α το ρ ία ( τ η ς ο π ο ία ς ή τ α ν φ ό ρ ο υ υ π ο τε λ ή ς ) ε ίχ ε σ ε μ ε γ ά λ ο β α θ μ ό ε κ π έ σ ε ι κα ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε να κ υ ρ ια ρ χ ε ί μ ό ν ο σ τη ν ίδ ια τ η ν Π ό λη κ α ι τ α π ερ ίχ ω ρ ά τ η ς , σ ε μ ε ρ ικ έ ς π ό λ ε ις τ ο υ Ε υ ξ ε ίν ο υ π ό ν τ ο υ (Σ η λ υ μ β ρ ία , Ρ α ιδ εσ τό κ.ά .) κ α ι σ ε ο ρ ισ μ έν α ν η σ ιά το υ Α ιγ α ίο υ .

Κ ά τω απ ό α υ τ έ ς τ ις σ υ ν θ ή κ ε ς , η π ρ ο σ έγ γ ισ η τ ο υ Δ ε σ π ο τά το υ τ ο υ Μ υ σ τρ ά μ ε τη Β ε ν ε τ ία ή τ η Γ έν ο β α ή τ α ν η μ ό ν η ρ ε α λ ισ τ ικ ή επ ιλ ο γ ή . Μ ά λ ισ τα , ο ι Β ε ν ε τ ο ί ε π ε δ ίω κ α ν δ ια ρ κ ώ ς να δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν ε σ τ ίε ς π ρ ο β λ η μ ά τω ν σ το υ ς α ν τ α γ ω ν ισ τ έ ς τ ο υ ς (Γ ε ν ο β έ ζ ο υ ς , Τ ο ύ ρ κ ο υ ς κλπ .) κα ι, σ υ νεπ ώ ς , θ α α ν τ ιμ ε τώ π ισ α ν ε υ ν ο ϊκ ά τ η ν ά ν ο δ ο τ η ς ε λ λ η ν ι κ ή ς δ ύ ν α μ η ς (ω ς π ιθ α ν ο ύ συ-

Ο σουλτάνος Μ ο υ ρ ά τ Β '(Β ιβ λ ιοθήκη Ton Καπί,

Κω νσταντινούπολη).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 4 1

χΗ*11 * Σ• Αν

Β Α Σ Ι Λ Ε Ι Ο

Ο Υ Γ Γ Α Ρ Ι Α ΣΧερσώ'-

ΒΛΑΧΙΑ

Νικόπολις·Μ ε γ ά λ η Π ρ ε σ θ λ ά β α *

Τ ύ ρ ν α β ο ς ·

•Β ά ρ ν α(Ο δ η σ σ ό ς )ΣΕ Ρ Β ΙΑ

iS ·· S v r ‘ £

Κοσσυφοπέδιο* , Σ ε ρ δ ' Κη,» Λ ιπ έν ιο ν

Π έρ ν ικο ν * _^ • Δ « ό κ λ ε . α Φ ιλιπποΰπολις ; Β ε ρ ό η ·

,Σ κόδοα Τ ζ έ π α ιν α * Σ τ ε ν ή μ α χ ο ςA v ttß a o ic . ν Β ελ ε β ο ύ σ δ ιο ν · * Κ λ ο κ ο τ ιν ίτ ζ α .Β ιζ ύ η

- «(Σκουποι) *■·> Π ε τ ρ ιτ ζ ό ς · Τ ζερ ν ο μ ιά ν ιο ν * Α δριανούπολις_ Ε λισ σ ός '* , ^ ί ο η r* - ι« , . ι Δ ιδ υ μ ό τς ιχ ο ν · Α ρ κα δ ιουπ ολις

Β ο ύ λ γ α ρ ο ιΜαρκΔ^ λ λ α ' · ^ Α γ χ ία λ ο ς Δ ιά μ π ο λ ις · ^ ς ·

• Μ ε σ η μ β ρ ία ^ γ χ ία λ ο ςΣ ω ζό π ο λ ις

* K P 0 % I S a 0 ^ ? ß ° ^ ' M Ä .Κ λ α υ δ ιο ύ π ο λ ις

•Ν ικ ο μ ή δ ε ια •Ν ίκ α ια ·

μ ό τ ε ιχ ο ν ,^ ρ κ α ο ιο υΠ ο ίλ α π ο ς ί · - α μ α μ α · Χ α ρ ί ο ύ π ο λ ι ς ^ ^ π ΐΰ μ β ρ ία ·

, * Δ υ ρ ρ ά χ .ο « Λ 'Α χ 0 ίς· * Σ τ ό β ο ι ^ . Μ ο σ υ ν ό π ο λ ι ς . # Ρ α ιδ ε σ τ ό ς * ' 'Η ρ ά κ λ ε ια Δ ε ά β ο λ ις · ' ,Π ρ έ σ π α · π ρ ό σ α κ ° ς \ Σ έ ρ ρ α ι· τ ρ α ια ν ο ύ π ο λ ις Π ά ν ιο ν

Β ε λ έ γ ρ α δ α Π ε λ α γ ο ν ί0 . · 0 σ τ Ρ ° β ° ς Χ ρ .σ τ ο υ π ο λ ,ζ . Α ΐν ο ς(Β ε ρ ύ τ ιο ν φ κ α σ τ ό ρ ια · ' „ . ϊ & β Φ κ & Λ α ' Κ α λ λ ίπ ο λ ,ς . Λ , , ^ / Κ ύ ί ι κ ο ς « Π ρ ο ύ σ α * > f u *Α ύ λ ώ ν · κ ά ν ,ν α Έ δ ε σ σ α · ν ε ν ° - Μ ή * ι τ ώ · Α ρ υ δ ο ς · Π ο ιμ α ν η ν ό ν . . Σ ο γ ^ · Δ ο Ρύ λ α ιο ν

Ιε ρ ιχ ώ ( Ω ρ ικ δ ν ) *. Β έρ ρ ο ια \ κ Η ,· · , . *< * , *οβ ·> . '- 'Μ * 3 ( * , · » Ν α κ ώ λε ια ·

τ , ° ' — ν · A i>Mvo; ) Γ Α δ ο α υ ίι τ τ ,η υ Ο Θ Ω Μ Α Ν ΙΚ Ο Κ Ρ Α Τ Ο ΣΤ ρ ίκ α λ α . .Λ ά ρ ισ α % *> .Α δ ρ α μ υ τ τ ιο ν^ ιω ά ν ν ιν α ' s λ - , « Π έ ρ γ α μ ο ς . · . · * Α μ ό ρ ιο ν *

ι.ρκ Ά ρ τ α # Φ ά ρ σ α λ σ ε· * * · · * * ’ · Θ υ ά τ ε ιρ α. λ rlSffh α.

Ά μ α σ τ ρ ις ·

Η ρ ά κ λ ε ια

Β ο υ θ ρ ω τ ό ή ^ χ ^

ν. Λ έσ βος, ’ S i. Έ ρ μ ο ι

Φ ω κ α ια · y . n .C

Κ λ α ίο υ ε ν α ί

Λ Σ ά ρ δ ε ις . φ ιλ α δ έ λ φ ε ι αΜ υ ρ ισ κ έ φ α λ ο ν . Φ ιλ ο μ ή λ ιο ν

ν. Κ εο α λ /.η V. Χ η κ ; "Ε φ εσ ο ς' ν . 1 ( ΐμ ο ; · Λ ο ο δ ικ ε ια 1Λ . · Ν α ύ π α κτο ςΔ θ Υ ^

λ λ η ν ί δ | , ά τΡ % :^ Κ 0 ρ » ν β θ ® - > Α β Λ Λ ϊ Γ ® Ä - V ν. Σάμος W 7-Α ν δ ρ α β ι δ ο ^ ^ ο ; Α Θ Η Ν Ω Ν ν . - # ^ p o i ^ Σ α μ ψ ώ ^

.. -Α κ ο β (^ Α Ρ Υ θ ^ % ξ ίο ΰ Η λ ιο ν # ^ ^ Ί κ α ρ ί * \ Μ ί λ η τ ο ς

ν ~ ΐ Η* νΛ . ° -

.Α ν τ ιό χ ε ια

• Α ν τ ιό χ ε ια 'Σ ω ίό π ο λ ις

Ί κ ό ν ιο ν

Λεοντύριον*Κ α λ α μ ά τ α · Μ υ σ τρ ά ς

w>

ί \α Λ α υ α τα · · e r n AnTn Μ ε θ ω ν | | Κ ο ρ ώ ν η ΒΓ ε ο ά κ ι

Μ ό ν η · ν !^ ο ν ε μ β α σ ια ° ’ %

ν. Κύθηρα

%

ν PoSoc

ΟΧάνδαξ·

ν. Κ ρ ή τη

/■Ο

β

i

* Λ A X ν-

Η Ε ΞΑΠΛΩ ΣΗ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΣΤ Ο Ν ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ

ΩΣ ΤΑ 1402.

ό θ ω μ α ν ικ ό κ ρ ά τ ο ς γ ύ ρ ω · · · · · · στά 1355

κ τ ή σ ε ις Β υ ζ α ν τ ίο υ

'Ο θ ω μ α ν ο ί Τ ο ύ ρ κ ο ι

f l Β ε ν ε τ σ ι

Γ ε ν ο υ δ τ ε ς

Τ ό κ κ ο ι

Ί ω α ν ν ϊτ ε ς Ιπ π ό τε ς

Σ έ ρ β ο ι

’Α λ β α ν ο ί___________________

Η Β αλκανική χερ σ όνησ ος σ τις α ρχές το υ 15ου αιώνα (Ισ το ρ ία Ελληνικού Ε θνους).

μ π α ρ α σ τά τη σ τη ν ό τ ια Ε λ λ ά δ α κα ι, π ρ ο φ α ν ώ ς , ό χ ι ω ς επ ίφ ο β ο υ α ν τα γ ω ν ισ τή , α φ ο ύ τ ο δ ε σ π ο τά το δ ε ν ε ίχ ε ν α υ τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις ) . Α υ τ ο ί θ α έ ρ χ ο ν τ α ν σ ε ε π ικ ο ιν ω ν ία μ ε τ ο ν Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο , τ ο ν ο π ο ίο θ α ε ν ίσ χ υ α ν μ ε ο ικ ο ν ο μ ικ ο ύ ς π ό ρ ο υ ς , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να π ο λ ε μ ά α υ τ ό ς α ν τ ί εκ ε ίν ω ν . Το σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ο σ το ιχ ε ίο γ ια τ η ν ε λ λ η ν ικ ή π λ ε υ ρ ά ή τ α ν ό τ ι θ α π ρ ο μ η θ ε υ ό τ α ν από τη Δ ύσ η σ ύ γ χ ρ ο ν ο τ ε χ ν ο λ ο γ ικ ό ε ξο π λ ισ μ ό , κ υ ρ ίω ς π υ ρ ο β ό λ α , α λ λ ά κα ι τ η ν τε χ ν ο γ ν ω σ ία τ η ς κ α τ α σ κ ε υ ή ς το υ . Ε ξά λ λ ο υ , ε π ε ιδ ή η ε π ικ ρ ά τ ε ια τ ο υ Μ υ σ τρ ά γ ε ω γ ρ α φ ικ ά π ε ρ ικ λ ε ιό τ α ν απ ό β ε ν ε τ ι κ έ ς κ τ ή

σ ε ις (σ τα δ υ τ ικ ά τ α Ιό ν ια νη σ ιά , σ τα α ν α το λ ικ ά η Ε ύ β ο ια κα ι ο ι Κ υ κ λ ά δ ες ) , ή τ α ν π ρ ο φ α ν έ ς ό τ ι σ υ ν έ φ ε ρ ε α μ φ ό τ ε ρ ο υ ς η σ τ ε ν ή σ υ ν ερ γ α σ ία , ώ σ τε να κ ρ α τ η θ ο ύ ν μ α κ ρ ιά ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί. Σ τ η ν π ε ρ ίπ τω σ η π ου μ ια τ έ τ ο ια σ υ μ φ ω ν ία ε π ιτ υ γ χ α ν ό τα ν , τ ο δ ε σ π ο τά τ ο θ α ε ν ισ χ υ ό τα ν ιδ ια ίτ ε ρ α κα ι θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε , μ ε σ χ ε τ ικ ά ε υ ν ο ϊκ ο ύ ς ό ρ ο υ ς , να ε π ικ ε ν τ ρ ω θ ε ί σ τ ις ά λ λ ε ς π α ρ α μ έ τρ ο υ ς ε ν ί σ χ υ σ ή ς τ ο υ , α ν ά μ εσ α σ τ ις ο π ο ίε ς ή τ α ν κα ι η α ξ ιο π ο ίη σ η τ η ς σ ύ γ χ ρ ο ν η ς τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς α λ λ ά κα ι ο ι η θ ικ έ ς α ξ ίε ς π ο υ α υ τ ό θ α π ρ έ σ β ε υ ε κ α ι θ α ε π ε δ ίω κ ε να ε ν σ τ ε ρ ν ισ τ ε ί .

4 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A

Ο σ ο ν α φ ο ρ ά τ ο ν ρ ό λ ο τω ν ν έ ω ν μ ε θ ό δ ω ν π ου θ α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν το , α ξ ίζ ε ι να τ ο ν ισ τ ε ί ό τ ι η τ ε χ ν ο λ ο γ ία α ν έ κ α θ ε ν σ υν ι- σ το ύ σ ε (κα ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί να σ υ ν ισ τά ) έ ν α ν κ α θ ο ρ ισ τ ικ ό π α ρ ά γ ο ν τα δ ια μ ό ρ φ ω σ η ς τ η ς π ο ρ ε ία ς τω ν π ρ α γ μ ά τω ν . Κ α ι α υ τ ό γ ια τ ί ε ξ α ι τ ία ς τ η ς μ π ο ρ ε ί ε ί τ ε να ε π ιβ ρ α δ υ ν θ ο ύ ν ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς ε ί τ ε να ε π ιτ α χ υ ν θ ο ύ ν ρ α γ δ α ία . Ε π ιπ λ έο ν , π ά ν τ ο τ ε ε κ ε ίν ο ς π ου κ α τ έ χ ε ι τ η ν ε ώ τ ε ρ η κα ι χ ρ η σ ιμ ό τ ε ρ η τ ε χ ν ο λ ο γ ία μ π ο ρ ε ί να κ ε ρ δ ίζ ε ι σ υ γ κ ρ ιτ ικ ά , ή κα ι α π ό λ υ τα κ α μ ιά φ ο ρ ά , π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α .

Ο τ ο μ έ α ς , ό π ο υ ε ν δ ε χ ό μ ε ν ε ς μ ε τ α β ο λ έ ς θ α ε ίχ α ν β α ρ ύ - ν ο υ σ α σ ημα σ ία , ή τ α ν π ρ ο φ α ν ώ ς η π ο λ ε μ ικ ή τ έ χ ν η . Ε ίνα ι, ε ξ ά λ λ ο υ , γ ν ω σ τό ό τ ι ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί φ ρ ό ν τ ιζ α ν ιδ ια ίτ ε ρ α τ ις σ τρ α τ ιω τ ι κ έ ς τ ο υ ς δ υ ν ά μ ε ις , τ ι ς ο π ο ίε ς ε ίχ α ν π ρ ο ικ ίσ ε ι μ ε σ ε ιρ ά τ ε χ ν ο λ ο γ ικ ώ ν επ ινο ή σ εω ν. Α υ τ ό ς ή τ α ν ο τ ο μ έ α ς , ό π ο υ θ α έ π ρ ε π ε να ε σ τ ια σ το ύ ν ο ι π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς τω ν σ τρ α τ ιω τ ικ ώ ν α ξ ιω μ α το ύ - χω ν τ ο υ ν έ ο υ κ ρ ά το υ ς . Ε ίνα ι γ ν ω σ τό πω ς ε κ ε ίν η τ η ν επ ο χ ή α ρ κ ε τ ο ί ε ιδ ή μ ο ν ε ς τω ν ό π λ ω ν τ α ξ ίδ ε υ α ν κα ι π ο υ λ ο ύ σ α ν τ ις γ ν ώ σ ε ις τ ο υ ς ή μ ίσ θ ω ν α ν τ ις υ π η ρ ε σ ίε ς τ ο υ ς . Μ ε ρ ικ ο ί τ έ τ ο ιο ι , ό πω ς ο Ιω ά ν ν η ς Ιο υ σ τ ιν ιά ν η ς , β ρ έ θ η κ α ν σ τη ν π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν η Κ ω ν σ τα ν τ ιν ο ύ π ο λ η τ η ν ά ν ο ιξη τ ο υ 1453. Ο π ω σ δ ή π ο τε , λο ιπ ό ν , η ε π έ ν δ υ σ η σ η μ α ν τ ικ ώ ν π ό ρ ω ν σ τη ν κ α τ α σ κ ε υ ή κα ι δ ιά θ ε σ η ν έω ν ό π λ ω ν (π υ ρ ο β ό λ ω ν , β α λ λ ισ τρ ώ ν , δ ια φ ό ρ ω ν μ η χ α ν η μ ά τω ν κλπ .) σ το ν σ τρ α τό , ώ σ τε α υ τ ό ς να κ α τ α σ τ ε ί α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ ε ρ ο ς , ή τ α ν β α σ ικ ό ς π α ρ ά γ ο ν τα ς π ρ ο σ δ ιο ρ ισ μ ο ύ τω ν ε ξ ε λ ί ξεω ν. Η κ α τ α λ υ τ ικ ή π α ρ ο υ σ ία τ ο υ Ο ύ γ γ ρ ο υ τ ε χ ν ί τ η Ο υ ρ β α ν ο ύ , ο ο π ο ίο ς , ε ν ώ α ρ χ ικ ά β ρ ισ κ ό τα ν σ τη ν υ π η ρ εσ ία τω ν χ ρ ισ τ ια νώ ν, α υ τ ο μ ό λ η σ ε π ρ ο ς τ ο ν σ ο υ λ τά ν ο κα ι κ α τ α σ κ ε ύ α σ ε γ ια α υ τό ν , έ ν α ν τ ι α δ ρ ο τ ά τ η ς α μ ο ιβ ή ς , μ ε ρ ικ ά ισ χυ ρ ά π υ ρ ο β ό λ α , μ α ς ο δ η γ ε ί σ τη ν επ ιβ εβ α ίω σ η τ ο υ π α ρ α π ά νω σ υ μ π ε ρ ά σ μ α το ς . Α νάλ ο γ η σ υ ν ε ισ φ ο ρ ά ε ίχ α ν κα ι κά π ο ιο ι Σ έ ρ β ο ι α π ε σ τα λ μ έ ν ο ι, ο ι ο π ο ίο ι υ π έ δ ε ιξ α ν σ το υ ς Τ ο ύ ρ κ ο υ ς π υ ρ ο β ο λ η τ έ ς π ώ ς να ε π ιφ έ ρ ο υ ν σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ α α π ο τε λ έ σ μ α τα , ε σ τ ιά ζ ο ν τ α ς τρ ιγ ω ν ικ ά τ ις β ο λ έ ς τ ο υ ς π ά νω σ τα τ ε ίχ η τ η ς Π ό λ η ς .

Α ν τ ί να ε ρ γ ά ζ ο ν τ α ι γ ια τ ο υ ς Ο θ ω μ α ν ο ύ ς , ο ρ ισ μ έ ν ο ι ε υ φ υ ε ίς τ ε χ ν ί τ ε ς μ π ο ρ ο ύ σ α ν ε ν δ ε χ ο μ έ ν ω ς να π α ρ έ χ ο υ ν τ ι ς π ο λ ύ τ ιμ ε ς υ π η ρ ε σ ίε ς τ ο υ ς π ρ ο ς τ ο ν χ ρ ισ τ ια ν ό η γ ε μ ό ν α , ο ο π ο ίο ς , μ ε τη σ ε ιρ ά το υ , έ π ρ ε π ε να τ ις π λ η ρ ώ σ ει, α ν ό χ ι ισ ά ξια , τ ο υ λ ά χ ισ το ν ικ α ν ο π ο ιη τ ικ ά . Δ υ σ τυ χ ώ ς , φ α ίν ε τ α ι πω ς κ ά τ ι τ έ τ ο ι ο δ ε ν έ - γ ιν ε κ α τ α ν ο η τ ό σ το υ ς Ε λ λ η ν ε ς κ υ β ε ρ ν ώ ν τ ε ς τ ο υ Μ υ σ τρ ά , μ ε σ υ ν έπ ε ια να μη κ α τ α β λ η θ ο ύ ν ο ι υ π ε ρ π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς π ο υ απαι- το ύ ν τα ν . Ε να ς φ ό ρ ο ς , β έβ α ια , π ου ε π ιβ λ ή θ η κ ε (φ λ ο ρ ίκ ιο ν ) γ ια τ η ν εν ίσ χ υ σ η τ ο υ σ τρ α το ύ , φ α ίν ε τ α ι π ω ς α π έδ ω σ ε σ χ ε τ ικ ά ικ α ν ο π ο ιη τ ικ ά , μ ε α π ο τ έ λ ε σ μ α ο δ ε σ π ό τη ς να ο ρ γ α ν ώ σ ε ι μ ια δ ύ ν α μ η ά ξ ια λ ό γ ο υ α λ λ ά ό χ ι κ α ι να τ η ν ε ξο π λ ίσ ε ι μ ε ό π λ α σ ύ γ χ ρ ο ν η ς τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς . Το α π ο τέ λ ε σ μ α ή τ α ν ο σ τ ρ α τ ό ς τ ο υ δ ε σ π ο τά το υ , π ου ή τ α ν ο ύ τω ς ή ά λ λ ω ς κ α τά π ολύ μ ικ ρ ό τ ε ρ ο ς σε α ρ ιθ μ ό , να μη δ ια θ έ τ ε ι σ υ γ κ ρ ιτ ικ ά π λ ε ο ν ε κ τ ή μ α τ α έ ν α ν τ ι τω ν α ν τ ιπ ά λ ω ν το υ .

0 ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ 000ΜΑΝ0ΥΣ ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΪΑΜΙΛΙΟΥ (1444 46)

Τ η ν επ ο χ ή π ου ο Μ υ σ τρ ά ς ά κ μ α ζ ε κα ι, σ τα δ ια κ ά , κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ ε σ ε ο λ ό κ λ η ρ η τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο (π λη ν ο ρ ισ μ έν ω ν κ τ ή σ ε ω ν τ η ς Β ε ν ε τ ία ς ) , η α π ο δ υ ν α μ ω μ έ ν η κ ε ν τ ρ ικ ή ε ξο υ σ ία σ τη ν Κ ω ν σ τα ν τ ιν ο ύ π ο λ η δ ε ν έ β λ ε π ε ά λ λ η δ ιέ ξ ο δ ο απ ό τ η ν α σ φ υ κ τ ική π ίεσ η τω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν (π ου τ ο 1422 ε ίχ α ν π ο λ ιο ρ κ ή σ ε ι α ν επ ι- τυ χ ώ ς τ η ν ίδ ια τ η ν Π ό λη ), π α ρ ά μ ό ν ο σ τη β ο ή θ ε ια τω ν χ ρ ισ τ ια νώ ν τ η ς Δ ύ σ η ς (τω ν "α ιρ ε τ ικ ώ ν " ) . Για να κ α τ α σ τε ί, ό μ ω ς , κ ά τ ι τ έ τ ο ιο δ υ ν α τό , χ ρ ε ια ζ ό τ α ν η κ α τ α λ υ τ ικ ή επ ιρ ρ ο ή τ ο υ πάπα, ο

Αποψη το υ τε ίχ ο υ ς των Εξαμιλίω ν, το οποίο κ α τα σ κ ευ ά σ τη κ ε απότον Ιουστινιανό .

Αποψη ο ικ ίας ευ γ ενο ύ ς σ τον Μ υσ τρά .

ο π ο ίο ς α π α ιτο ύ σ ε π ρ ώ τα να ε π έ λ θ ε ι η ά ρ σ η τ ο υ σ χ ίσ μ α το ς ( το υ 1054) κα ι η « ένω σ η» τω ν δ ύ ο ε κ κ λ η σ ιώ ν σ ύ μ φ ω ν α μ ε τη δ ική τ ο υ ο π τ ικ ή , δ η λ α δ ή μ ε τ η ν υ π ο τα γ ή τω ν Α ν α το λ ικ ώ ν σ το υ ς Δ υ τ ικ ο ύ ς . Π α ρ ά τ η ν α ν τ ίδ ρ α σ η μ έ ρ ο υ ς τ η ς α ρ ισ το κ ρ α τ ία ς κα ι σ ύ σ σ ω μ ο υ τ ο υ λ α ο ύ τ ο υ , ο α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς Ιω ά ν ν η ς Η ’ , π ου δ ια δ έ χ τ η κ ε σ το ν θ ρ ό ν ο τ ο ν σ ώ φ ρ ο ν α π α τέ ρ α τ ο υ , τ ο ν Μ α ν ο υ ή λ Β ', α κ ο λ ο ύ θ η σ ε ε ν ε ρ γ ά κα ι α π ο φ α σ ισ τ ικ ά α υ τή τ η ν π ο λ ιτ ικ ή .

Μ ε τ ά τ η σ υ μ φ ω ν ία γ ια τ η ν έν ω σ η τω ν δ ύ ο εκ κ λ η σ ιώ ν σ τη σ ύ ν ο δ ο τ η ς Φ ε ρ ρ ά ρ α ς -Φ λ ω ρ ε ν τ ία ς (1437/38), ο π άπ ας, τ η ρ ώ ν τ α ς τ ι ς υ π ο σ χ έσ ε ις τ ο υ π ρ ο ς τ ο ν α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α Ιω ά ν νη Η ’ ( μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο α δ ε λ φ ό τ ο υ Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο υ ) , π α ρ α κ ίν η σ ε θ ε ρ μ ά τ ο υ ς Δ υ τ ικ ο ύ ς η γ ε μ ό ν ε ς κ α ι π έ τ υ χ ε να ο ρ γ α ν ω θ ε ί μ ια σ τα υ ρ ο φ ο ρ ία κ α τ ά τω ν Ο θω μα νώ ν. Σ ε α υ τ ή ν σ υ μ μ ε τ ε ίχ α ν η γ ε μ ό ν ε ς τ η ς α ν α τ ο λ ικ ή ς Ε υρ ώ π η ς κ α ι τω ν Β α λ κ α ν ίω ν (Ο ύ γ γ ρ ο ι, Σ έ ρ β ο ι κα ι Β λά χ ο ι ε ν ισ χ υ μ έ ν ο ι μ ε τ μ ή μ α τ α Γά λλω ν κα ι Ιτα λώ ν). Η κ ύ ρ ια π ρ ο σ π ά θ ε ια έ γ ιν ε απ ό τ η ν Ο υ γ γ α ρ ία μ ε κ α τ ε ύ θ υ ν σ η τη Σ ε ρ β ία κ α ι τη Β ο υ λ γ α ρ ία , ε ν ώ ε π ιθ ε τ ικ έ ς ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ις α ν έ λ α β α ν να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ο υ ν κα ι ά λ λ ο ι χ ρ ισ τ ια ν ο ί η γ ε μ ό ν ε ς τω ν Β α λ κ α ν ίω ν , όπ ω ς ή τ α ν ο Γ εώ ρ γ ιο ς Κ α σ τρ ιώ τη ς (ή Σ κ ε ν τ έ ρ μ π ε η ς )


Εντυπω σιακός σ ε ύψ ος π ύργος σ το φ ρ ούρ ιο το υ Π υ θ ίο υ , που β ρ ίσ κ ετα ι κοντά σ τον π οταμό Εβρο, όπως σ υ ν τη ρ ε ίτα ι σήμερα.

σ τη ν Α λ β α ν ία κα ι ο Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο ς Π α λ α ιο λ ό γ ο ς α π ό τ η ν Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο π ρ ο ς τη β ό ρ ε ια Ε λλά δ α . Η ε κ σ τ ρ α τ ε ία τω ν Δ υ τ ικ ώ ν σ η μ ε ίω σ ε α ρ χ ικ έ ς ε π ιτ υ χ ίε ς , α λ λ ά η κ α τ ά λ η ξ ή τ η ς ή τ α ν δ ρ α μ α τ ικ ή , κ α θ ώ ς ο σ ο υ λ τά ν ο ς Μ ο υ ρ ά τ Β ’ μ ε τρ ιπ λ ά σ ιο σ τρ α τό συ- ν έ τ ρ ιψ ε τ ο υ ς ε ν ω μ έ ν ο υ ς χ ρ ισ τ ια ν ο ύ ς η γ ε μ ό ν ε ς σ ε μ ια ιδ ια ί τ ε ρα σ κ λ η ρ ή μ ά χ η σ τη Β ά ρ ν α τ η ς Β ο υ λ γ α ρ ία ς (1444), ό π ο υ χ ά θ η κ ε τ ο 50% τω ν χ ρ ισ τ ια ν ώ ν (8 -10.000 ά ν δ ρ ε ς ) κα ι τ ο 30% τω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν (15.000 μ α χ η τ έ ς ) .

Κ ιν ο ύ μ ε ν ο ς σ ε α υ τ ό τ ο π λα ίσ ιο , τ η ν ε π ό μ ε ν η χ ρ ο ν ιά (1445), π α ρ ό τ ι η ή τ τ α ε ίχ ε π α γ ώ σ ει τ ι ς κ α ρ δ ιέ ς τω ν χ ρ ισ τ ια ν ώ ν τ η ς Β α λ κ α ν ικ ή ς , ο Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο ς Π α λ α ιο λ ό γ ο ς μ ε τ ι ς μ ικ ρ έ ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ (Ε λ λ η ν ε ς π ε ζ ο ύ ς , ο π λ ισ μ έ ν ο υ ς μ ε λ ό γ χ ε ς ή τ ό ξα , Α λ β α ν ο ύ ς α τ ά κ τ ο υ ς μ ε κ ά θ ε ε ίδ ο υ ς ο π λ ισ μ ό , α λ λ ά κα ι ξ έ ν ο υ ς μ ισ θ ο φ ό ρ ο υ ς , μ ε τ α ξ ύ τω ν ο π ο ίω ν ξ ε χ ώ ρ ιζ ε έ ν α σ ώ μα 300 Β ο υ ρ γ ο υ ν δ ώ ν ) π ρ ο έ λ α σ ε β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά (η Α θ ή ν α ή τ α ν ή δ η φ ό ρ ο υ υ π ο τ ε λ ή ς το υ ) κα ι κ α τ έ λ α β ε δ ια δ ο χ ικ ά τη Β ο ιω τ ία (μ ε σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ η π ό λ η τη Θ ή β α ), τ η Φ ω κ ίδα (μ ε σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ η π ό λ η τ α Σ ά λω να ), κ α ι τ η ν Α ιτω λ ία , φ τ ά ν ο ν τ α ς έ τσ ι μ έ χ ρ ι τ ο υ ς π ρ ό π ο δ ε ς τ η ς Π ίν δ ο υ , ό π ο υ ο ι το π ικ ο ί ά ρ χ ο ν τ ε ς τ ο ν α ν α γ ν ώ ρ ισ α ν π ρ ό θ υ μ α ω ς η γ ε μ ό ν α τ ο υ ς . Κ α τά τ ο ίδ ιο δ ιά σ τη μ α , ό μ ω ς , ο Μ ο υ ρ ά τ δ ε ν ε ίχ ε επ α ν α π α υ θ ε ί σ τ ις δ ά φ ν ε ς τ η ς Β ά ρ ν α ς , α λ λ ά β ε λ τ ίω ν ε τ ις π ο λ ε μ ικ έ ς τ ο υ δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς , α ν α σ υ ν τά σ σ ο ν τα ς τ α σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ά τ ο υ κα ι ε ξο π λ ίζ ο ν τ ά ς τ α μ ε τ α π λ έ ο ν σ ύ γ χ ρ ο ν α μ η χ α ν ή μ α τα . Ε τσ ι, ο ο θ ω μ α ν ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς β ρ ισ κ ό τα ν ε κ ε ίν η

τ η ν ε π ο χ ή σ ε π λ ή ρ η α ν ά π τυ ξη . Ε ιδ ικ ό τε ρ α , δ ι έ θ ε τ ε ε π ίλ ε κ τ ε ς μ ο ν ά δ ε ς β α ρ έ ο ς ιπ π ικού (α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ο ύ ς σ π α χ ή δ ες ), ε λ α φ ρ ο ύ ιπ π ικού (α κ ιν τζ ί) α λ λ ά κ α ι σ η μ α ν τ ικ έ ς μ ο ν ά δ ε ς ό χ ι μ ό ν ο β α ρ ιά ( γ ε ν ίτσ α ρ ο υ ς ) α λ λά κα ι ε λ α φ ρ ό τ ε ρ α ο π λ ισ μ έν ο υ π εζ ικ ο ύ (α ζά π η δ ες ). Ε π ιπ λ έο ν , δ ι έ θ ε τ ε κα ι τ ε χ ν ικ ό σώ μα, π ου χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ ε π ο ικ ίλ ο τ ε χ ν ο λ ο γ ικ ό ε ξο π λ ισ μ ό ε ί τ ε γ ια π ο λ ιο ρ κ ίε ς ε ί τ ε γ ια σ τρ α το π έ δ ε υ σ η (κ υ ρ ία ρ χ η θ έ σ η κ α τ ε ίχ α ν ο ι τ ο υ α λ έ τ ε ς κα ι, γ ε ν ικ ά , τ α σ υ σ τή μ α τα κ α θ α ρ ιό τη τα ς ) . Π ρ ο π ά ν τω ν , ό μ ω ς , χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ σ ε δ ια φ ό ρ ω ν μ ε γ ε θ ώ ν π υ ρ ο β ό λ α , τ α ο π ο ία δ ε ν ε ίν α ι γ ν ω σ τό π ό τ ε κα ι μ ε π ο ιο τρ ό π ο τ α α π έ κ τη σ α ν ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί γ ια π ρ ώ τη φ ο ρ ά . Α υ τό , π ά ν τω ς , έ γ ιν ε κ α τά τ α τ έ λ η τ η ς δ ε κ α ε τ ία ς τ ο υ 1420, μ ε σ υ ν έπ ε ια 15 π ερ ίπ ο υ χ ρ ό ν ια μ ε τ ά (το 1445) να μ π ο ρ ο ύ ν ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί να θ ε ω ρ η θ ο ύ ν α ρ κ ε τ ά έ μ π ε ιρ ο ι τό σ ο σ τη ν κ α τ α σ κ ε υ ή ό σ ο κα ι σ τη χ ρ ή σ η τω ν ό π λ ω ν α υ τώ ν . Ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι ιθ ύ ν ο ν τ ε ς , λ ο ιπ ό ν , ε π ιθ υ μ ώ ν τ α ς να ισ χ υ ρ ο π ο ιο ύ ν δ ια ρ κ ώ ς τ ι ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ς κα ι δ ια θ έ τ ο ν τ α ς ά φ θ ο ν α χ ρ η μ α τ ικ ά μ έσ α , ε π ιδ ε ίκ ν υ α ν έ ν τ ο ν ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν γ ια τ ις τ ε χ ν ι κ έ ς κ α ιν ο τ ο μ ί ε ς π ο υ ε ίχ α ν σ τρ α τ ιω τ ικ ή χ ρ ή σ η κα ι π ρ ο σ π α θ ο ύ σ α ν να α- ξ ιο π ο ιο ύ ν ο π ο ια δ ή π ο τε ιδ έ α υ π ο σ χ ό τα ν κά π ο ιο σ τρ α τη γ ικ ό π λ ε ο ν έ κ τ η μ α .

Μ ε έ ν α σ η μ α ν τ ικ ό μ έ ρ ο ς τω ν ισ χυ ρ ώ ν δ υ ν ά μ ε ώ ν το υ , τ η ν ε π ό μ ε ν η χ ρ ο ν ιά (1446), ο σ ο υ λ τά ν ο ς , α π α λ λ α γ μ έ ν ο ς α π ό ά λ λ ε ς π ιέσ ε ις , ε κ σ τ ρ ά τ ε υ σ ε ν ό τ ια ε ν α ν τ ίο ν τ η ς α υ ξ α ν ό μ ε ν η ς δ ύ ν α μ η ς τω ν Ε λ λ ή ν ω ν τ ο υ Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο υ . Ο ι λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι ε ς τ ο υ π ο λ έ μ ο υ δ ε ν μ α ς ε ίν α ι γ ν ω σ τέ ς . Φ α ίν ε τα ι πω ς ο σ τ ρ α τ ό ς τ ο υ δ ε σ π ό τη , π ο υ , σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ις π η γ έ ς , α ν ε ρ χ ό τα ν σ υ ν ο λ ικ ά σ ε20.000 μ α χ η τ έ ς (κ α τά π άσα π ιθ α ν ό τ η τ α ο α ρ ιθ μ ό ς ε ίν α ι υ π ε ρ τ ιμ η μ έ ν ο ς ) , ε κ τ ιμ ώ ν τ α ς τ ο ν α ρ ν η τ ικ ό σ υ σ χ ετ ισ μ ό τω ν δ υ ν ά μ ε ω ν κα ι τ η ν (κ α τά π άσα π ιθ α ν ό τη τα ) α π ουσ ία κ α λ ο ύ η θ ικ ο ύ , οπ ισ θ ο χ ώ ρ η σ ε σ τη ν κ ύ ρ ια γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς , σ τη ν ε ίσ ο δ ο τ η ς Π ελ ο - π ο ν ν ή σ ο υ , σ το ν Ισ θ μ ό δ η λ α δ ή τ η ς Κ ο ρ ίν θ ο υ . Ε κ ε ί, ο Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο ς , έ χ ο ν τ α ς επ ισ κ ε υ ά σ ε ι τ α χ ύ τ α τ α ( ε ν τ ό ς 25 η μ ε ρ ώ ν ) το π α λ α ιό μ α κ ρ ύ τ ε ίχ ο ς (σ υ ν ο λ ικ ο ύ μ ή κ ο υ ς 6 μ ιλ ίω ν , 10 δ η λ α δ ή π ερ ίπ ο υ χ λ μ ., μ ε 153 π ύ ρ γ ο υ ς κ α ι δ ύ ο κ ά σ τρ α σ τα ά κ ρ α το υ ) , π α ρ έ τ α ξ ε κ α τ ά λ λ η λ α τ ι ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ επ ί α υ το ύ κ α ι σ τά θ η κ ε , α π ο φ α σ ισ μ έν ο ς να σ τα μ α τή σ ε ι τ ο υ ς ε ισ β ο λ ε ίς .

Ο ο θ ω μ α ν ικ ό ς σ τ ρ α τ ό ς κ ιν ή θ η κ ε μ ά λ λ ο ν α ρ γ ά α λλά , πάν τω ς , α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ά . Π α ρ ό τ ι δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν σ α φ ε ίς π λ η ρ ο -

Εντυπω σιακή ε ικόνα μ ε Ο θω μανό σ ουλτάνο π ερ /σ το ιχ ιζόμενο από γενίτσ α ρ ους (Μ ο υσ είο Ton Καπί, Κω νσταντινούπολη).

* ·* *

4 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Β Υ ΖΑ Ν ΤΙΝ Ο Σ ΙΠ Π ΕΑ Σ ΤΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ Σ ΤΩΝ Π Α Λ Α ΙΟ Α Ο ΓΩ Ν (1350 ■ 1400)Ο ι τ ε λ ε υ τα ίε ς ρ εα λ ισ τικ ές απ εικον ίσεις βυζαντινώ ν μονάδω ν π ροέρχο ντα ι από τη ν « Ισ τορ ία το υ Μ εγά λο υ Α λεξάνδρ ου» (βυζαντινό χ ειρ ό γ ρ α φ ο του 14ου αιώ να) κα ι από ά γνω σ τες σ χετικά α γ ιο γ ρ α φ ίες σε μ εσ α ιω νικές εκ κλ η σ ίες τη ς Β αλκανικής. Ο ιππέας τη ς εικόνα ς φ έρ ε ι μ ικ τή θω ράκιση από πλακίδ ια (κλιβάνιον) κα ι αλυσιδω τό π λέγμα σύμφω να μ ε τη ν τρ έχουσ α ευ ρ α σ ια τική νοοτροπία που κυριαρχούσε σ τους βαλκανικούς σ τρ α το ύ ς . Φ έρ ει κράνος μ ε π λατύ γείσο που π ρ ο σ τα τεύ ε ι από κ τυ π ή μ α τα σπ άθης και πλήρη αλυσιδω τή κουκούλα που καλύπ τει όλο το πρόσωπο ε κ τό ς από τα μ ά τια . Ο ι ώ μοι και τα χ έρ ια το υ π ρ ο σ τα τεύ ο ντα ι από μ ετα λ λ ικ ά απ άρτια . Χ ρ ησ ιμοπ οιεί τρ ιγω νική ασπίδα μ ε έντο να κυ ρ τή επ ιφ άνεια και δ ερ μάτινη σ τεφ ά ν η . Τα κύρια επ ιθ ε τ ικ ά όπλα που α π εικον ίζοντα ι εδώ είναι το το υ ρ κ ικό γιατα γά νι, το ε υ θ ύ α μ φ ίσ το μ ο ξίφ ο ς δυτικοευρ ω π α ϊκού τύπ ου (δ ια κρ ίν ετα ι μόνο μ έρ ο ς τη ς θ ή κ η ς το υ ) κα ι το νυκτικό σ τιλ έτο τύπ ου «ευσπλαχνία» (έρ ευ να -ε ικ ο νο γρ ά φ η σ η : Χ ρ ή σ το ς Γιαννόπουλος).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 4 5

Σ τα ερ είπ ια το υ Μ υ σ τρ ά το αναπαλαιω μένο α νά κτο ρο των δεσποτών.

φ ο ρ ίε ς α λ λ ά μ ό ν ο ε ικ α σ ίε ς γ ια τ α γ ε γ ο ν ό τ α , γ ε γ ο ν ό ς π ου ο φ ε ί- λ ε τ α ι σ τη ν π α ρ ά ξε ν η κ α θ υ σ τέ ρ η σ η π ου σ η μ ε ιώ θ η κ ε κ α τ ά τ η ν π ρ ο έλ α σ η τ ο υ σ ο υ λ τά ν ο υ κα ι τω ν δ υ ν ά μ ε ώ ν το υ , θ ε ω ρ ε ί τ α ι α λ η θ έ ς ό τ ι , α φ ο ύ α υ τ ό ς κ α τ α ν ίκ η σ ε ο π ο ια δ ή π ο τε α ν τ ίσ τα σ η σ υ ν ά ν τη σ ε σ τη Φ θ ιώ τιδ α , τη Β ο ιω τ ία κ α ι τ η ν Α τ τ ικ ή , έ φ τ α σ ε τ ε λ ι κά μ ε π ο λ υ π λ η θ ή δ ύ ν α μ η ά νω τω ν 50 .000 α ν δ ρ ώ ν (α ρ ιθ μ ό ς σ υ ν η θ ισ μ έ ν ο ς γ ια ε κ σ τ ρ α τ ε ίε ς μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο ν ίδ ιο τ ο ν σ ο υ λ τά ν ο ) κ α ι φ α ν τ α χ τ ε ρ ό ς , τ ο ν Ν ο έ μ β ρ ιο τ ο υ 1446, μ π ρ ο σ τά σ τη ν ε λ λ η ν ικ ή α μ υ ν τ ικ ή γ ρ α μ μ ή . Ο Μ ο υ ρ ά τ δ ι έ τ α ξ ε α μ έσ ω ς τ ις π ρώ τ ε ς , α ν α γ ν ω ρ ισ τ ικ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις , τ ι ς ο π ο ίε ς ο ι α μ υ ν ό μ ε ν ο ι α π έ- κ ρ ο υ σ α ν μ ε σ χ ε τ ικ ή ευ κ ο λ ία . Ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι, ό μ ω ς , ε ίχ α ν μ α ζ ί τ ο υ ς κ α ι ό π λ α ν έ α ς τ ε χ ν ο λ ο γ ία ς , ιδ α ν ικ ά γ ια π ρ ο σ β ο λ ή ο χ υ ρ ώ σ εω ν , τ α π υ ρ ο β ό λ α ! Ε π ιπ λ έο ν , τ ο κ ρ ίσ ιμ ο δ ε δ ο μ έ ν ο ε κ ε ίν ο τ ο ν μ ο ιρ α ίο Δ ε κ έ μ β ρ ιο τ ο υ 1446 ή τ α ν ό τ ι ο ι Τ ο ύ ρ κ ο ι, ό χ ι μ ό ν ο δ ι έ θ ε τ α ν μ ικ ρ ά π υ ρ ο β ό λ α , τ α ο π ο ία έ φ ε ρ α ν μ α ζ ί τ ο υ ς , α λ λά , ε π ιπ λ έ ο ν , ό τ ι μ π ο ρ ο ύ σ α ν να κ α τ α σ κ ε υ ά σ ο υ ν επ ί τό π ο υ ν έα , α ν ά λ ο γ α μ ε τ ις α ν ά γ κ ε ς τ ο υ ς . Και, π ρ ά γ μ α τ ι, α υ τ ό φ α ίν ε τ α ι π ω ς έ γ ιν ε . Ε τσ ι, ε ν ώ κ ά π ο ιε ς μ ο ν ά δ ε ς α π α σ χ ο λ ο ύ σ α ν τ ο υ ς α μ υ ν ό μ ε ν ο υ ς μ ε μ ικ ρ ο ε π ιθ έ σ ε ις κα ι π ρ ο σ β ο λ έ ς , ά λ λ ε ς μ ο ν ά δ ε ς υ π ο σ τή ρ ιξ η ς , σ ε κ α τ ά λ λ η λ α χ υ τ ή ρ ια , κ α τα σ κ ε ύ α σ α ν ο ρ ισ μ έν α α ρ κ ε τ ά ισ χ υ ρ ά π υ ρ ο β ό λ α , π ου μ π ο ρ ο ύ σ α ν να ε κ σ φ ε ν δ ο ν ίζ ο υ ν μ ε γ ά λ ε ς μ π ά λ ες . Ε π ε ιτα α π ό μ ικ ρ ό δ ιά σ τη μ α π ρ ο ε το ιμ α σ ία ς , ό λ α τ α π υ ρ ο β ό λ α έ λ α β α ν τ ις θ έ σ ε ις τ ο υ ς α π έ ν α ν τ ι απ ό τ ο τ ε ίχ ο ς κα ι ά ρ χ ισ α ν τ ο ν σ υ σ τη μ α τ ικ ό β ο μ β α ρ δ ισ μ ό τ ο υ . Α τυ χ ώ ς γ ια τ ο υ ς (α ν έ τ ο ιμ ο υ ς γ ια τ έ τ ο ι ο ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο ) α μ υ ν ό μ ε ν ο υ ς , τ ο τ ε ίχ ο ς , π ου α φ ε ν ό ς ή τ α ν κ α τα σ κ ε υ α σ μ έ ν ο μ ε π α λ α ιέ ς π ρ ο δ ια γ ρ α φ έ ς (έμ φ α σ η σ το ύ ψ ο ς κα ι σ τη σ υ ν εχ ή δ ια δ ρ ο μ ή το υ , ισ χυ ρ ή μ ε ν βά σ η σ τ ή ρ ιξ η ς ε ν τ ό ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς α λ λ ά π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ο π ά χ ο ς σ τ ις ε π ά λ ξ ε ις ) κα ι α φ ε τ έ ρ ο υ ε ίχ ε α ν α κ α τα σ κ ε υ α σ τ ε ί β ια σ τ ικ ά μ ε χ ρ ή σ η κ ά θ ε ε ίδ ο υ ς υ λ ικ ώ ν , δ ε ν ά ν τ ε ξ ε σ το υ ς κ α ν ο ν ιο β ο λ ισ μ ο ύ ς . Ο π ω ς α κ ρ ιβ ώ ς σ υ ν έ β α ιν ε τ η ν ίδ ια επ ο χ ή κ α ι μ ε τ α α γ γ λ ικ ά κ ά σ τρ α σ τη Γαλλία , τ α ο π ο ία β ο μ β ά ρ δ ιζ ε τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό τω ν Γά λλω ν (Ε κ α τ ο ν τ α ε τ ή ς π ό λ ε μ ο ς 1337-1453), τ ο τ ε ίχ ο ς κα-

τ έ ρ ρ ε ε ό λ ο κα ι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο μ ε κ ά θ ε π λ ή γ μ α , ε ν ώ ο ι υ π ε ρ α σ π ισ τές τ ο υ , α ιφ ν ιδ ια σ μ έ ν ο ι κα ι ά π ε ιρ ο ι, δ ε ν κ α τό ρ θ ω σ α ν να κ ά ν ο υ ν κ ά τ ι α π ο τρ ε π τ ικ ό . Ε π ε ιτα α π ό π έ ν τ ε η μ έ ρ ε ς σ υ ν ε χ ό μ ε ν ο υ β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ , ο λ ό κ λ η ρ ο τ ο μ α κ ρ ύ τ ε ίχ ο ς ε ίχ ε π λ έ ο ν σωρ ια σ τε ί σ ε ερ ε ίπ ια .

Ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί τ ό τ ε , μ ε π ρ ώ το υ ς τ ο υ ς γ ε ν ίτ σ α ρ ο υ ς , ε ξ ό ρ μ η - σ α ν π λ έ ο ν ε ν α ν τ ίο ν τω ν τ ρ ο μ α γ μ έ ν ω ν α ν τ ιπ ά λ ω ν τ ο υ ς . Ο ι τ ε λ ε υ τ α ίο ι , μ ε τ ο υ ς π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο υ ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς χ ω ρ ίς κ α τ ά λ λ η λ η εκ π α ίδ ε υ σ η α λ λ ά κα ι χ ω ρ ίς τ ο τ ε ίχ ο ς π ου τ ο υ ς έ δ ιν ε τ ο π λ ε ο ν έ κ τ η μ α , μ ε ιο ν ε κ τ ώ ν τ α ς κ α τ ά π ολύ α ρ ιθ μ η τ ικ ά α λ λά κ α ι μ ε τ ο η θ ικ ό τ ο υ ς κ α τα ρ ρ α κ ω μ έ ν ο , δ ε ν μ π ό ρ εσ α ν να α ν τ ιτ ά ξ ο υ ν σ π ο υ δ α ία ά μ υ ν α , π α ρ ά τ ις α π ε γ ν ω σ μ έ ν ε ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς τ ο υ φ ιλ ό τ ιμ ο υ Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο υ κ α ι τω ν ικ α ν ό τα τω ν Β ο υ ρ γ ο υ ν δ ώ ν το υ . Π ρ ώ το ι α ν ά μ εσ α σ το υ ς ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ο υ ς , ο ι γ ε ν ίτ σ α ρ ο ι ε π έ δ ε ι- ξ α ν ό χ ι μ ό ν ο τ ο ν φ α ν α τ ισ μ ό τ ο υ ς α λ λ ά κα ι τη μ ε γ ά λ η π ο λ ε μ ικ ή τ ο υ ς ικ α ν ό τη τα . Ο τα ν ο ε ξ α υ τώ ν ρ ω μ α λ έ ο ς (σ ε ρ β ικ ή ς κ α τα γ ω γ ή ς ) Χ ά μ μ ε ρ Χ ισ ρ β ρ έ θ η κ ε απ ό τ η ν ά λ λ η μ ε ρ ιά τ ο υ π ε σ μ έν ο υ τ ε ίχ ο υ ς , α κ ο λ ο υ θ ο ύ μ ε ν ο ς α π ό μ ε ρ ικ έ ς ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς π ά ν ο π λω ν σ υ μ π ο λ ε μ ισ τώ ν τ ο υ , ο λ ό κ λ η ρ η η χ ρ ισ τ ια ν ικ ή π α ρ ά τα ξη κ λ ο ν ίσ τη κ ε . Υ σ τερ α απ ό λ ίγ ο , μ ε τ ις μ ο υ σ ο υ λ μ α ν ικ έ ς ε π ιθ έ σ ε ις να δ ια δ έ χ ο ν τα ι η μ ια τ η ν ά λ λ η , μ ε τ α κ τυ π ή μ α τ α τω ν α γ χ έμ α - χω ν ό π λ ω ν κα ι τ ις κ ρ α υ γ έ ς τω ν μ α χ ό μ εν ω ν να δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ ν έ ν α π α ν δ α ιμ ό ν ιο , μ ε τ ο α ίμ α να ρ έ ε ι ά φ θ ο ν ο α ν ά μ εσ α σ τα ε ρ ε ίπ ια τ ο υ τ ε ίχ ο υ ς , η ή τ τ α τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν ή τ α ν ο λ ο κ λ η ρ ω τ ικ ή , εν ώ κά π ο ιο ι κ α τ ά φ ε ρ α ν να σ ω θ ο ύ ν μ ό ν ο μ ε τη φ υ γ ή . Ε να ς ε ξ α υ τώ ν , α φ ο ύ π ο λ έ μ η σ ε σ τη ν π ρ ώ τη γ ρ α μ μ ή μ έ χ ρ ι τ έ λ ο υ ς κα ι κ ιν δ ύ ν ε υ σ ε να α ιχ μ α λ ω τ ισ τε ί , ή τ α ν κ α ι ο δ ε σ π ό τη ς Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο ς .

Η σ υ ν έ χ ε ια ή τ α ν δ ρ α μ α τ ικ ή . Ο ι ε ισ β ο λ ε ίς π ρ ο έλ α σ α ν ε ν τ ό ς τ η ς α ν υ π ερ ά σ π ισ τη ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ , κ α τ α σ τ ρ έ φ ο ν τ α ς π ό λ ε ις κα ι χ ω ρ ιά α λ λ ά κ α ι α ιχ μ α λ ω τ ίζ ο ν τα ς τ ο υ ς κ α τ ο ίκ ο υ ς . Η Σ ικυ ώ - να, τ ο Α ίγ ιο κ α ι ά λ λ ε ς π α ρ α λ ια κ έ ς π ό λ ε ις λ ε η λ α τ ή θ η κ α ν σ κ λ η ρά. Μ ό ν ο μ π ρ ο σ τά σ τη Γ λ α ρ έ τ ζ α (ισ χ υ ρ ό φ ρ ο ύ ρ ιο π ου ή τ α ν

4 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

κ τ ισ μ έ ν ο δ ίπ λ α σ τη θ ά λ α σ σ α σ τη ν Η λ ε ία , κ α ι τ ο ο π ο ίο β ρ ίσ κ ε τ α ι σ ή μ ε ρ α β υ θ ισ μ έ ν ο σ το ν ε ρ ό κ ο ν τά σ τη ν Κ υ λ λ ή ν η ) ο σ ο υ λ τά ν ο ς , α ν α λ ο γ ιζ ό μ ε ν ο ς τ ο κ ό σ το ς χ ρ ό ν ο υ π ου θ α ε ίχ ε , α ν π ο λ ιο ρ κ ο ύ σ ε έ ν α π ρ ο ς έ ν α ό λ α τ α φ ρ ο ύ ρ ια τ η ς Π ε λ ο π ο ν ν ή σ ο υ , π ε ίσ τη κ ε να σ υ μ φ ω ν ή σ ε ι μ ε τ ο ν δ ε σ π ό τη σ ε υ π ο γ ρ α φ ή σ υ ν θ ή κ η ς ε ιρ ή ν η ς . Ο ι Ο θ ω μ α ν ο ί α π ο χ ώ ρ η σ α ν μ ε τ ά τ η σ υ μ φ ω ν ία , π α ίρ ν ο ν τα ς , ό μ ω ς , μα ζί τ ο υ ς 60.000 α ιχ μ α λ ώ το υ ς , τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς π ο ύ λ η σ α ν σ τα σ κ λ α β ο π ά ζα ρ α τ η ς Α δ ρ ια ν ο ύ π ο λ η ς . Οι Ε λ λ η ν ε ς , α ν τ ίθ ε τ α , ο ι ο π ο ίο ι θ ρ ή ν η σ α ν , σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ι ς π η γ ές ,22.000 επ ιπ λ έ ο ν ν ε κ ρ ο ύ ς (π ο λ ε μ ισ τ έ ς κα ι ά μ α χ ο υ ς ) έ μ ε ιν α ν α ν α κ ο υ φ ισ μ έ ν ο ι , α λ λ ά ε ίδ α ν τ ι ς η θ ικ έ ς κ α ι υ λ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις τ ο υ ς να ε ξ α ν τ λ ο ύ ν τ α ι π λ έ ο ν ο λ ο σ χ ερ ώ ς .

Η σ η μ α σ ία τ η ς μ ά χ η ς α υ τ ή ς γ ια τ ο ν Ε λ λ η ν ισ μ ό έ γ ιν ε κ α τ α ν ο η τή π ο λύ γ ρ ή γ ο ρ α . Χ ω ρ ίς η θ ικ ό , χ ω ρ ίς π ν ε ύ μ α α ν τ ίσ τα σ η ς , χ ω ρ ίς ικ α ν έ ς σ τ ρ α τ ιω τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις , ο ι ιθ ύ ν ο υ σ ε ς τ ά ξ ε ι ς κα ι ο ι η γ έ τ ε ς τ η ς Β υ ζ α ν τ ιν ή ς Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς π ε ρ ιή λ θ α ν σ ε α δ ιέ ξ ο δ ο . Το μ ό ν ο π ο υ σ κ έ φ τ η κ α ν να κ ά ν ο υ ν , ω ς μ ο ν α δ ικ ή ε λ π ίδ α σωτη ρ ία ς , ή τ α ν η α ν ε π ιφ ύ λ α κ τη θ ρ η σ κ ε υ τ ικ ή υ π ο τα γ ή σ τη Δ ύσ η κα ι η ε κ κ λ η σ ια σ τ ικ ή έν ω σ η υπ ό τ ο ν πάπα. Α υ τό , ό μ ω ς , έδ ω σ ε τη χ α ρ ισ τ ικ ή β ο λ ή σ τη ν ε ν ό τ η τ α τ ο υ λ α ο ύ , μ ε σ υ ν έπ ε ια τ η ν π ε ρ α ιτ έ ρ ω α δ ια φ ο ρ ία α υ το ύ γ ια τ α τ ε κ τ α ιν ό μ ε ν α .

Σ ε λ ιγ ό τ ε ρ ο απ ό δ έ κ α χ ρ ό ν ια , η « β α σ ιλ ίς τω ν π ό λ εω ν » , η Κ ω ν σ τα ν τ ιν ο ύ π ο λ η , α ν τ ιμ ε τώ π ιζ ε , μ ε τ η σ ε ιρ ά τ η ς , τ α π υ ρ ο β ό λα τω ν π ο λ ιο ρ κ η τώ ν κα ι, μ ε τ ά απ ό δ ύ ο μ ή ν ε ς , έ π ε φ τ ε τ ε λ ικ ά σ τα χ έ ρ ια τω ν Ο θω μα νώ ν. Τα π α ν ίσ χ υ ρ α χ ερ σ α ία τ ε ίχ η τ η ς μ ή κ ο υ ς 7 χ λ μ . ( τα ο π ο ία ή τ α ν δ ιπ λά κ α ι μ π ρ ο σ τά ε ίχ α ν μ ε γ ά λ η τ ά φ ρ ο ) σ ε π ο λ λ ά μ έ ρ η ε ίχ α ν σ το μ ε τ α ξ ύ μ ε τ α β λ η θ ε ί σ ε ε ρ ε ίπ ια απ ό τ ο ν κ α ν ο ν ιο β ο λ ισ μ ό . Μ ε ρ ικ ά χ ρ ό ν ια α ρ γ ό τ ε ρ α , α φ ο ύ σ το μ ε τ α ξ ύ ο ι α ν ά ξ ιο ι δ ιά δ ο χ ο ι τ ο υ Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο υ , δ ε σ π ό τ ε ς Δ η μ ή - τ ρ ιο ς κα ι Θ ω μ ά ς , δ ε ν έ κ α ν α ν α π ο λ ύ τω ς τ ίπ ο τα γ ια να α ν ο ρ θ ώ σ ο υ ν τ ο κ ρ ά το ς τ ο υ ς , έ π ε σ ε κα ι η Π ε λ ο π ό ν ν η σ ο ς σ τα χ έρ ια τω ν Ο θ ω μ α ν ώ ν (1460), ε ν ώ ο ι δ ια ν ο ο ύ μ ε ν ο ι δ ιέ φ ε υ γ α ν σ τη Δ ύ ση, α φ ή ν ο ν τ α ς τ ο ν απ λό λ α ό να β υ θ ισ τ ε ί σ το σ κ ο τά δ ι τ η ς σ κ λ α β ιά ς . ΞΙ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) J. F. C. Fuller: Ο Ι Α Π Ο Φ Α ΣΙΣΤ ΙΚ ΕΣ Μ Α ΧΕΣ Π Ο Υ Δ ΙΑ Μ Ο Ρ Φ Ω ΣΑ Ν ΤΟΝ Κ Ο ΣΜ Ο , εκδ . Π ο ιό τη τα , Α θή να , 2008.(2) R. Μ . Kean: ΑΤΛΑΣ ΤΗΣ Β Υ ΖΑ Ν Τ ΙΝ Η Σ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ, εκδ . Σ αβ β άλας, Α θήνα , 2006.(3) ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΟΥ Ε Λ ΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ Θ ’, Ε κδοτική Αθηνώ ν, Α θήνα , 1989.(4) D. M . N icol: Ο Ι ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ Α ΙΩ Ν Ε Σ ΤΟΥ Β ΥΖΑ ΝΤΙΟ Υ 11261-1453, εκ δ . Π απ αδήμας, Α θή να , 1996.(5) A. Ε. Βακαλόπ ουλος: ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟ Υ ΕΛ Λ Η Ν ΙΣΜ Ο Υ , εκδ . Βανιάς, Θ εσσαλονίκη, 1974.(6) Σ τ . Ρόνσημαν: ΜΥΣΤΡΑΣ, Β ΥΖΑ Ν ΤΙΝ Η Π ΡΩΤΕΥΟ ΥΣΑ ΤΗΣ Π ΕΛΟ Π Ο Ν Ν Η ΣΟ Υ, εκδ . Κ αρ δα μ ίτσ α ς, Α θήνα , 1986.(7) J. P . Roux: Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ, εκδ . Γκοβόστης, Α θήνα , 1998.(8) D. M . N icol: ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ Β Υ ΖΑ Ν Τ ΙΝ Η Σ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ, εκδ . Κ αρ δα μ ίτσ α ς, Α θή να , 1990.(9) M . A ngold: Η Β ΥΖΑ Ν ΤΙΝ Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1025-1204, εκδ . Παπ αδήμας, Α θήνα , 1997.(10) D. N ico l -A . M e Bride: Ο Ι ΣΤΡΑΤΟΙ ΤΩΝ Ο Θ Ω Μ Α Ν Ω Ν ΤΟ ΥΡΚΩΝ 1300-1774, εκδ . Α ψ ίδα, Α θή να , 1995.(11) D. N ico l -A . M e Bride: Η ΚΑΤΑΛΗΨ ΙΣ ΤΟΥ Β ΥΖΑ Ν ΤΙΟ Υ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝ ΑΤΟ ΛΙΚΗ Σ ΕΥΡΩ Π Η Σ 1000-1568, εκδ . Ε λ εύ θ ερ η Σ κέψ ις , Α θήνα , 1995.(12) Ρ Κ ρ ό ο υ λ ι: Κ Ω Ν ΣΤΑ Ν ΤΙΝ Ο ΥΠΟ ΛΗ 1453, Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ Μ ΕΓΑΛΗ Π Ο Λ ΙΟ Ρ Κ ΙΑ , εκ δ . Ω κεαν ίδα , Α θή να , 2005.(13) Γ .Χ η θ -Α . Μ α κ Μ π ρ ά ιτ: Ο Ι ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ Β Υ ΖΑ Ν ΤΙΝ Ο Ι ΣΤΡΑΤΟΙ 1118-14461, εκδ . Ε λ εύ θ ερ η Σ κέψ ις , Α θή να , 1996.

Τα ερ είπ ια το υ βυζαντινού κάσ τρ ου στα Μ ο γλενά κοντά στη Β έρ ο ια . Δ ε ίγ μ α τη ς οχυρ ω μα τικής το υ 15ου αιώνα που, λόγω τη ς χρ ήσ ης τω ν πυροβόλω ν, άρχ ισ ε να δ ίνει έμ φ α σ η στο πάχος των τειχώ ν κα ι σ τη δ ια ρ ρ ύ θμ ισ ή το υ ς (με γω νίες και π ρομαχώ νες) και όχι σ το ύψος το υ ς .

Ο χυρω ματικός π ύργος από το κάσ τρ ο των Σερβ ίω ν (δυτική Μ α κεδ ο νία , νό τια ό χθ η Α λιάκμονα π οταμού).


Η ΜΑΧΗ 24 Απριλίου 1827


'ώ . · -

Ο Καραϊσκάκης μ ε τους Κ. Τζαβέλλα , Μ α κρυγιά ννη και ά λλο υς οπ λαρχηγούς, π αρ α τηρ ούν από τον λόφ ο τη ς Κ α σ τέλλ α ς τ ις γρ α μ μές του Κ ιουταχή (πίνακας Θ. Β ρυζάκη, Α θήνα , Εθνική Π ινα κοθή κη).

Καιά ιη διάρκεια me Επανάστασης ίου 1821, οι ελληνικές δυνάμεις, όπως ήταν φυσικό, εκτός από τις επιτυχίες που σημείωσαν, υπέοιησαν και αρκετές ήττες: Η μεγαλύτερη από αυτές σε μεμονωμένη μάχη, έλαβε χώρα τον Απρίλιο του 1827 στην περιοχή του Δναλάτου, μεταξύ Αθηνών και Φαλήρου, και παραλίγο να αποβεί καταστροφική για την εξέλιξη του Αγώνα. Στις σελίδες που ακολουθούν θα επιχειρήσουμε την περιγραφή της και την ανάλυση των βασικότερων αιτιών που οδήγησαν στην καταστροφή και στον μαζικό αφανιαμό τόσο μεγάλου αριθμού αγωνιστών, στους οποίους ουμπεριλαμβάνονταν και μερικοί από τους σημαντικότερους της Επανάστασης.

ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΛΑΣ

Σ τ ις 28 Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ 1827, ο Γ εώ ρ γ ιο ς Κ α ρ α ϊσ κ ά κη ς ε π α ν ή λ θ ε σ το ε λ λ η ν ικ ό σ τρ α τό π ε δ ο π ου ε ίχ ε δ η - μ ιο υ ρ γ η θ ε ί σ τη ν Ε λευ σ ίνα , μ ε τ ά τ η ν ά κρ ω ς ε π ιτ υ χ η μ έ ν η ε κ σ τ ρ α τ ε ία τ ο υ σ τη ν κ ε ν τ ρ ικ ή Σ τ ε ρ ε ά Ε λλά δα . Α μ έσ ω ς ά ρ χ ισ ε τ ις π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς γ ια α π α λ

λ α γ ή τ η ς Α κ ρ ό π ο λ η ς τω ν Α θ η ν ώ ν από τ ο ν κ λ ο ιό τ ο ν ο π ο ίο τ α ο θ ω μ α ν ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α υπό τ ο ν Κ ιο υ τα χ ή (1) τ η ς ε ίχ α ν επ ιβ ά λ ε ι απ ό τ ις α ρ χ ές Α υ γ ο ύ σ το υ τ ο υ ίδ ιο υ έ το υ ς . Ε τσ ι, σ τ ις 2 Μ α ρ τ ίο υ μ ε τα κ ίν η σ ε τ ο σ τρ α τό π ε δ ο σ το Κ ερ α τσ ίν ι. Σ τη ν Α τ τ ικ ή τ ό τ ε σ υ ν έρ ευ σ α ν γ ια να β ο η θ ή σ ο υ ν τ ο υ ς α π ο κ λ ε ισ μ έ ν ο υ ς τ η ς Α κ ρ ό π ο λ η ς π ερ ίπ ο υ10.000 Ε λ λ η ν ε ς ο π λ ο φ ό ρ ο ι, ο ι ο π ο ίο ι κ α τ έ λ α β α ν επ ίκ α ιρ ε ς θ έ σ ε ις απ ό τ ο Δ α φ ν ί έω ς τ ο Φ ά ληρο .

Τ η ν επ ο χ ή ε κ ε ίν η , η Ε π α να σ τα τικ ή Κ υ β έρ ν η σ η , έ χ ο ν τ α ς ε ν α π ο θ έ σ ε ι τ ις ε λ π ίδ ε ς τ η ς γ ια ε θ ν ικ ή δ ικα ίω σ η σ τη Β ρ ε τα ν ία , ό ρ ισ ε ω ς α ρ χ ισ τρ ά τη γ ο τω ν χ ερ σ α ίω ν δ υ ν ά μ ε ω ν κα ι ω ς σ τό λ α ρ χ ο τω ν ν α υ τ ικ ώ ν δ υ ν ά μ εω ν τ ο υ ς Β ρ ε τ α ν ο ύ ς Ρ ίτσ α ρ ν τ Τσ ω ρτς κα ι λ ό ρ δ ο Κ ό χ ρ α ν α ν τ ίσ το ιχ α . Α υ τ ο ί θ α ε ίχ α ν σ το ε ξ ή ς τ η ν ε υ θ ύ ν η γ ια τ η δ ιε ξα γ ω γ ή τω ν π ο λ ε μ ικ ώ ν επ ιχ ε ιρ ή σ εω ν σ ε ξη ρ ά κα ι θ ά λα σ σ α , εν ώ ο Κα- ρ α ϊσ κ ά κ η ς π α ρ έ μ ε ν ε γ ε ν ικ ό ς α ρ χ η γ ό ς τ η ς Σ τ ε ρ ε ό ς Ε λλ ά δ α ς υπό τ ις δ ια τα γ έ ς τ ο υ Τσω ρτς.

Τα σ χ έδ ια τ ο υ «Γ ιού τ η ς Κ α λο γρ ιά ς» , όπ ω ς α π ο κα λο ύ - σαν τ ο ν Κ α ρα ϊσ κά κη , γ ια τ η ν υ π ο σ τή ρ ιξη τ η ς Α κ ρ ό π ο λ η ς , ε ίχ α ν δ ύ ο σ τό χ ο υ ς . Ο π ρ ώ το ς ή τ α ν ο α ν τιπ ερ ισ π α σ μ ό ς μ έσ ω τ η ς α π ο σ το λ ή ς σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν από τη θ ά λ α σ σ α σ τα π α ρ ά λ ια τ η ς Α λ β α ν ία ς , ώ σ τε να α ν α γ κ α σ τε ί έ ν α μ εγ ά λ ο μ έ ρ ο ς τω ν π ο λ ιο ρ κ η τώ ν να α να χ ω ρ ή σ ε ι γ ια τ η ν π α τρ ίδ α τ ο υ ς π ρ ο ς υπ εράσ π ισ η τω ν ε δ α φ ώ ν τ ο υ ς . Ο δ ε ύ τ ε ρ ο ς α π έ β λ ε π ε σ τη ν κ α τά λ η ψ η τω ν Θ ερ μ ο π υ λ ώ ν κ α ι τ ο υ Ω ρω - π ού , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να α π ο κ ο π ε ί ο α ν ε φ ο δ ια σ μ ό ς τ ο υ ε -

ITPATIÜTIKH ΙΣΤΟΡΙΑ I 4 9

χ θ ρ ικ ο ύ σ τρ α το π έ δ ο υ απ ό τ ις β ά σ ε ις τ ο υ σ τη Θ εσ σ α λ ία κα ι τ η ν Ε ύβ ο ια . Ο ι ο ρ θ έ ς α υ τ έ ς σ κ έ ψ ε ις α π α ιτο ύ σαν κά π ο ιο χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α γ ια να υ λ ο π ο ιη θ ο ύ ν , ό μω ς ο ι σ υ ν ε χ ε ίς ε κ κ λ ή σ ε ις τω ν π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν ω ν κα ι η β ια σ ύ νη τ ο υ Κ ό χ ρ α ν γ ια γ ρ ή γ ο ρ α α π ο τε λ έ σ μ α τα , τ ις α κύρω σαν.

Λ ίγο α ρ γ ό τε ρ α , σ τ ις 16 Α π ρ ιλ ίο υ , π α ρ α δ ό θ η κ ε η τ ο υ ρ κ α λ β α ν ικ ή φ ρ ο υ ρ ά το υ μ ο ν α σ τη ρ ιο ύ τ ο υ Α γ ίο υ Σ π υ ρ ίδ ω να σ το ν Π ειρ α ιά , π ου α π ο τε λ ο ύ σ ε κα ι τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία εσ τ ία α ν τ ίσ τα σ η ς τω ν δ υ ν ά μ εω ν τ ο υ Κ ιο υ τα χ ή σ τη ν π ερ ιο χ ή .Δ υ σ τυ χ ώ ς , η μ εγ ά λ η α υ τή επ ιτυ χ ία α μ α υ ρ ώ θ η κ ε από τη ν , κ α τά π α ρά βα σ η τ η ς σ υ μ φ ω ν ία ς π α ρ ά δ ο σ η ς , επ ίθ εσ η από ά τ α κ τ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς ο π λ ο φ ό ρ ο υ ς κ α τά τω ν α π ο χ ω ρ ο ύ ν τω ν Ο θ ω μ α νώ ν,200 από τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς - ε π ί σ υ ν ό λο υ 300- σ κ ο τώ θ η κ α ν . Ο σ ο ι δ ια σ ώ θ η κ α ν , τ ο ο φ ε ίλ ο υ ν σ το ν Κ α ρ α ϊσ κά κη , σ το ν Κ ώ σ τα Μ π ό τσ α ρ η , τ ο ν Νι- κ η τα ρ ά κα ι ά λ λ ο υ ς κ α π ε τά ν ιο υ ς , ο ι ο π ο ίο ι τ ο υ ς γ λ ίτω σ αν μ ε κ ίν δ υ ν ο τ η ς ζω ή ς το υ ς .

ΤΕΛΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΜ ε τά τ η ν π α ρ ά δ ο σ η το υ μ ο ν α σ τη ρ ιο ύ , ο Κ ό χ ρ α ν έ

κ ρ ιν ε ό τ ι ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι η σ τ ιγ μ ή τ η ς ά μ ε σ η ς π ρ ο σ β ο λ ή ς τω ν α ντιπ άλω ν. Π ίσ τ ευ ε ό τ ι θ α τ ο υ ς δ ιεσ κ ό ρ π ιζ ε κα ι θ α έ λ υ ν ε τ η ν π ο λ ιο ρ κ ία . Α κ ό μ η ό μ ω ς κα ι ε ά ν δ ε ν τα κ α τά - φ ε ρ ν ε , θ ε ω ρ ο ύ σ ε ό τ ι θ α α ν τ ικ α θ ισ το ύ σ ε τη φ ρ ο υ ρ ά μ ε ν έ α σ τρ α τ ε ύ μ α τ α , τ α ο π ο ία θ α ε ίχ α ν μα ζί τ ο υ ς κα ι ικ α νά ε φ ό δ ια . Μ ά τα ια ο Κ α ρ α ϊσ κ ά κη ς τ ο υ α ν τέ τα σ σ ε ό τ ι μ ια τ έ τ ο ια επ ιχ ε ίρ η σ η ή τ α ν ά κρ ω ς ε π ικ ίν δ υ ν η κα ι μπ ο ρ ο ύ σ ε να ο δ η γ ή σ ε ι σ τη ν κ α τα σ τρ ο φ ή . Του επ εσ ή μ α ν ε ό τ ι η π ερ ιο χ ή σ τη ν οπ ο ία θ α κ ιν ο ύ ν το τ α σ τρ α τε ύ μ α τ α ,

Γεώ ργιος Καραϊσκάκης, ο « Γ ιός της

Κ αλογρ ιάς» , ο σ τρ α τη γ ικ ό τερ ο ς των επ αναστατώ ν το υ 1821.

Ο οπ λαρχηγός ΒάσσοςΜ αυρ οβουνιώ της.

η ο π ο ία ε κ τ ε ιν ό τ α ν από τ ο υ ς Τ ρ ε ις Π ύ ρ γ ο υ ς (2) μ έχ ρ ι τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , ή τ α ν π ε δ ιν ή κα ι ε ν τ ε λ ώ ς ά δ ε ν δ ρ η , κα ι

κ α τά σ υ ν έπ ε ια ε ξ α ιρ ε τ ικ ά ευ ν ο ϊκ ή γ ια τ ο π ο λ υ ά ρ ιθ μ ο ε χ θ ρ ικ ό ιππι

κό . Σ η μ ε ίω ν ε επ ίσ η ς ό τ ι τ ο ε λ λ η ν ικ ό σ τρ ά τ ε υ μ α ε ίχ ε ε λ ά χ ισ τ ε ς π ρ ο μ ή θ ε ιε ς , εν ώ κα ι τα π υ ρ ο μ α χ ικ ά π ου δ ι έ θ ε τ ε κα ι τ α οπ ο ία σ ε μ ε γ ά λ ο μ έ ρ ο ς π ρ ο έ ρ χ ο ν τα ν απ ό ε χ θ ρ ικ ά λ ά φ υ ρ α , ή τ α ν κ ά κ ισ τη ς π ο ιό τη τα ς . Ο λ ο κ λ η ρ ώ ν ο ν τ α ς τ η ν ε π ιχ ε ιρ η μ α το λ ο γ ία το υ , υ π ο γ ρ ά μ μ ιζ ε ό τ ι σ τη ν π ερ ίπ τω σ η π ου ο ι επ ιτ ι θ έ μ ε ν ο ι Ε λ λ η ν ε ς δ ε ν κα-

τ ά φ ε ρ ν α ν να φ θ ά σ ο υ ν μ ε μ ιά ς σ τη ν Α κ ρ ό π ο λ η α λ λ ά α

ν α γ κ ά ζ ο ν τα ν να ο χ υ ρ ω θ ο ύ ν σ κά β ο ν τα ς ο ρ ύ γ μ α τα , δ ε ν υ π ή ρ χε επ α ρ

κ ή ς ε ξο π λ ισ μ ό ς γ ια κ ά τ ι τ έ τ ο ιο .Δ υ σ τυ χ ώ ς , τ α λ ο γ ικ ά α υ τά επ ιχ ε ιρ ή μ α τα δ ε ν εισ α-

κο ύ σ θη κ α ν . Ο Κ ό χ ρ α ν ε ίχ ε λ η σ μ ο ν ή σ ε ι ό τ ι ή τ α ν η γ έ τ η ς μ ό ν ο τω ν ν α υ τ ικ ώ ν δ υ νά μ εω ν . «Ο που εγ ώ άρχω, πάσα α ρ χ ή π α ύ ει» , έ λ ε γ ε . Κ αι δ υ σ τυ χ ώ ς , ε π ε ιδ ή τ ο ν α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε μ ια τ ε ρ ά σ τ ια φ ή μ η κα ι ο ι Ε λ λ η ν ε ς , ε ιδ ικ ά ο ι π ο λ ιτ ικ ο ί, ε ίχ α ν ε ν α π ο θ έ σ ε ι έ ν α μ εγ ά λ ο μ έ ρ ο ς τω ν ελ π ίδ ω ν τ ο υ ς σ ε α υ τό ν , ο ι α π ό ψ ε ις τ ο υ επ ικρ ά τη σ α ν .

Θ α π ρ έπ ε ι β έβ α ια να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι, μ ε τ ά τ η ν κ α τά λ η ψ η τ η ς μ ο ν ή ς τ ο υ Α γ ίο υ Σπ υρ ίδω να , σ τα επ α ν α σ τα τ ικ ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ ε ψ υ χ ική ε υ φ ο ρ ία κα ι ε ν θ ο υ σ ια σ μ ό ς . Ο πω ς α ν α φ έ ρ ε ι ο α υ τό π τη ς Κ α σ ο μ ο ύ - λ η ς , « Ε χ ο ν τε ς τ α δ ύ ο σ τρ α τό π εδ α , τ η ν κ ο ινω ν ία ν ε - λ ε υ θ έ ρ α ν , έ β λ ε π ε ς π λ έ ο ν απ ό τ ο ν Φ α λ η ρ έα ν έω ς ε ις τ ο Κ ερ α τζ ίν ι, κ α ι ε ις τ α ο χ υ ρ ώ μ α τα , τ η ν π εδ ιά δ α γ εμ ά - τ η ν , ά λ λ ο ι τ ρ έ χ ο ν τ ε ς ε δ ώ θ ε ν κα ι ά λ λ ο ι ε κ ε ίθ ε ν χ ά ρ ιν π ερ ιη γ ή σ εω ς , ε ν ω θ έ ν τ α ή δ η τα σ τρ α τό π εδ α . Ο ύ τω ς ε - φ α ίν ε τ ο ω ς π ό λ ις , σ το λ ισ μ έ ν η μ ε ό λ α τ α καλά».

Ετσ ι, σ τις 17 Α π ρ ιλ ίο υ α π ο φ α σ ίσ τη κ ε η ά μ εσ η ε ν έ ρ γ ε ια ε ν α ν τ ίο ν τ η ς κ ύ ρ ια ς ο θ ω μ α ν ικ ή ς δ ύ ν α μ η ς π ου κ ρ α το ύ σ ε τ ο ν λ ό φ ο τ ο υ Φ ιλοπ άπ π ου (3). Η ε π ίθ ε ση θ α π ρ α γ μ α το π ο ιε ίτο από δ ύ ο κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις . Η π ρώ τ η φ ά λ α γ γ α θ α ξ ε κ ιν ο ύ σ ε απ ό τ ο υ ς Τ ρ ε ις Π ύ ρ γ ο υ ς , μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο υ ς Κ ώ σ τα Μ π ό τσ α ρ η , Κ ίτσ ο Τ ζα β έλ α , Λ ά μ π ρο Β έ ικ ο , Γ εώ ρ γ ιο Δ ρ ά κ ο , Β άσ ο Μ α υ ρ ο β ο υ ν ιώ τη , Δ η μ ή τ ρ ιο Κ α λ λ έρ γ η , Ιω ά ννη κα ι Π α να γ ιώ τη Ν ο τα ρ ά , κα ι θ α π ρ ο σ έ γ γ ιζ ε τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η απ ό ν ό τ ια -ν ο τ ιο α ν α - το λ ικ ά (Ν /ΝΑ). Η δ ε ύ τ ε ρ η φ ά λ α γ γ α , μ ε ε π ικ ε φ α λ ή ς τ ο ν Κ α ρα ϊσ κά κη , θ α ξ ε κ ιν ο ύ σ ε απ ό τ ο Κ ερ α τσ ίν ι και, μ έσ ω τ ο υ π υ κ ν ο ύ ελ α ιώ να , θ α έ φ θ α ν ε σ τη ν Α θ ή ν α (4) από δ υ τ ικ ά -β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά (Δ /Β Δ ).

Ο πω ς γ ρ ά φ ε ι ο Τ ρ ικ ο ύ π η ς , «η ά ν ο δ ο ς ε ις τ η ν Α κ ρ ό - π ο λ ιν ε π ρ ό κ ε ιτο να γ έ ν η δ ια το υ μ έ ρ ο υ ς τω ν Τριώ ν Π ύργω ν» . Α υ τό σ η μ α ίν ε ι ό τ ι από τ ο σ η μ ε ίο α υ τό θ α ε κ δ η λ ω ν ό τα ν η κ ύ ρ ια επ ίθ εσ η , εν ώ η κ ίνη σ η απ ό τ η ν π λ ε υ ρ ά το υ Ε λα ιώ να θ α λ ε ιτο υ ρ γ ο ύ σ ε ω ς α ν τ ιπ ε ρ ισ π ασ μός, π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να ε μ π ο δ ίσ ε ι τ ο υ ρ κ α λ β α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις απ ό τ α Π α τή σ ια να σ π εύ σ ο υ ν σ ε β ο ή θ ε ια τω ν σ υ μ π α τρ ιω τώ ν τ ο υ ς . Επ ίσης π ρ ο β λ ε π ό τα ν κα ι έ ξ ο δ ο ς τ η ς φ ρ ο υ ρ ά ς τ η ς Α κ ρ ό π ο λ η ς γ ια να κ τυ π ή σ ε ι τ α ν ώ τα το υ ε χ θ ρ ο ύ . Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς σ χ ο λ ιά ζε ι χ α ρ α κ τη ρ ισ τικά : « Ε υ ρ έ θ η ε ύ λ ο γ ο ν να δ ιο ρ ισ θ ο ύ ν έ ξ ι ή ε π τά χ ι-


· *

λ ιά δ ε ς σ τρ ά τε υ μ α , τ ο μ ε ν ή μ ισ υ να α π οβή ε ις ε κ ε ίν η ν τ η ν θ έ σ ιν (σ.σ. τ ο υ Π. Φ α λ ή ρ ο υ ), τ ο δ ε να δ ιε υ θ υ ν θ ή απ ό τ ο μ έ ρ ο ς η μ ώ ν (σ.σ. τ ο υ Κ ερ α τσ ιν ίο υ ) να το π ο θ ε - τ η θ ή ε ν τ ό ς τ ο υ Ε λα ιώ νος . Το επ ίλ ο ιπ ο ν ο μ ο ύ μ ε τ ο ν Α ρ χ ισ τρ ά τη γ ο ν (σ.σ. Τσ ω ρτς) να δ ια μ έ ν η ε ις τ α ο χ υ ρ ώ μ α τα . Τα δ ύ ο τ α ύ τ α σ ώ μ α τα [. .. ] να ο χ υ ρ ω θ ο ύ ν , ώ σ τε ε ά ν ο ε χ θ ρ ό ς κ ιν η θ ή ε ις τ ο δ ε ξ ιό ν τ ο υ Ε λα ιώ νο ς (σ.σ. κ α τά τω ν ε κ Π. Φ α λή ρ ο υ ), να κ ινή σ η τ ο ε κ τ ο υ Ελαιώ - ν ο ς τ α ίσ ια δ ια τ α ς Α θ ή ν α ς , φ έ ρ ο ν α ν τιπ ερ ισ π α σ μόν . Ε άν κ ιν η θ ή κ α τά τ ο υ Ε λα ιώ νο ς να κ ιν η θ ο ύ ν ε κ ε ίν ο ι (σ.σ. απ ό Π. Φ ά λ η ρ ο ) δ ια τ α ς Α θ ή ν α ς , κα ι σ υ γ χ ρ ό ν ω ς να ε ξ έ λ θ ο υ ν ο ι ε ν τω Φ ρουρ ίω » . Ε ίνα ι φ α ν ε ρ ό ό τ ι έ ν α τ ρ ίτ ο επ ικ ο υ ρ ικ ό σ ώ μα υπ ό τ ο ν Τ σω ρτς, θ α ή τ α ν έ τ ο ιμ ο να π α ρ έχ ε ι υ π ο σ τή ρ ιξη ε ά ν π α ρ ίσ τα το α ν ά γ κη .

Α υ τό ή τ α ν λ ο ιπ ό ν τ ο σ χ έδ ιο τ ο ο π ο ίο σ τη ν ο υ σ ία ε π ιβ λ ή θ η κ ε απ ό τ ο ν Κ ό χ ρ α ν π α ρά τη θ έ λ η σ η τω ν π ερ ισ σ ό τε ρ ω ν Ε λλ ή νω ν α ρ χ η γ ώ ν π λ η ν το υ Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η . Για τ η ν επ ιτυ χ ία τ ο υ α π α ιτ ε ίτο π λ ή ρ η ς σ υ ν ερ γα σ ία ό λ ω ν τω ν δ υ ν ά μ εω ν π ου θ α λ ά μ β α ν α ν μ έ ρ ο ς σ τη ν επ ίθ ε σ η κα ι τ έ λ ε ιο ς σ υ ν το ν ισ μ ό ς κ ινή σ εω ν , ε γ χ ε ίρ η μ α δ ύ σ κ ο λ ο α λ λά ό χ ι κα ι α κ α τό ρ θ ω το . Π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να κ ε ν τρ ίσ ε ι μ ά λ ισ τα κα ι τ ο π ροσ ω π ικό ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τω ν α γ ω ν ισ τώ ν , ο Β ρ ε τα ν ό ς υ π ο σ χ έ θ η κ ε 100 τά λ ιρ α σ ε α υ τ ό ν π ου θ α ε ισ ε ρ χ ό τα ν π ρ ώ το ς σ τη ν Α κ ρ ό π ο λ η .

Υ π ή ρ χ ε ό μ ω ς π ά ν τα τ ο τ ε ρ ά σ τ ιο π ρ ό β λ η μ α τ η ς γ υ μ ν ό τη τα ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς . Ε τσ ι, α π ο φ α σ ίσ τη κ ε η επ ιχ ε ίρησ η να ξ ε κ ιν ή σ ε ι τ ο β ρ ά δ υ τ η ς 22 α ς π ρ ο ς τ η ν 23η Α π ρ ιλ ίου . Μ ό λ ις σ κ ο τε ίν ια ζ ε , π λο ία θ α μ ε τ έ φ ε ρ α ν από τ ο Τ ο υ ρ κ ο λ ίμ α ν ο 3.500 ά ν δ ρ ε ς σ το υ ς Τ ρ ε ις Π ύ ρ γ ο υ ς . Μ ε τ η ν κά λ υ ψ η τ η ς ν ύ κ τα ς , τ ο σώ μα α υ τό θ α π ρ ο χω ρ ο ύ σ ε π ρ ο ς τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , κ α τ α λ α μ β ά ν ο ν τα ς κ α τ ά λ λ η λ ε ς θ έ σ ε ις κα ι σ κ ά β ο ν τα ς ο ρ ύ γ μ α τα . Ετσ ι, τ ο π ρ ώ το φ ω ς τ η ς η μ έ ρ α ς θ α έ β ρ ισ κ ε τ ο υ ς ά ν δ ρ ε ς π α ν έ το ιμ ο υ ς κα ι ο χ υ ρ ω μ έ ν ο υ ς γ ια να α ν τ ιμ ε τω π ίσ ο υ ν π ιθ α ν ή ε χ θ ρ ική επ ίθ εσ η .

Α φ ο ύ ο ρ ισ τ ικ ο π ο ιή θ η κ ε τ ο σ χ έδ ιο , έ γ ιν α ν επ ίσ η ς κ ιν ή σ ε ις σ τη ν π λ ε υ ρ ά τ ο υ Ε λα ιώ να π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να β ε λ τ ιω θ ο ύ ν ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ σ ε ις . Ε τσ ι, τ ι ς ν ύ κ τ ε ς τ η ς 18ης κα ι τ η ς 19ης Α π ρ ιλ ίο υ , κ α τα σ κ ε υ ά σ τη κ α ν τρ ία ο χ υ ρ ώ μ α τα σ τη ν π εδ ιά δ α μ ε τ α ξ ύ Α θ η ν ώ ν κα ι Π ε ιρ α ιώ ς , τ α οπ ο ία ε ξο π λ ίσ τη κ α ν κα ι μ ε δ ύ ο π υ ρ ο β ό λ α . Μ ε τ ο ν τρ ό π ο α υ τό ο ι ε π α ν α σ τά τε ς «α π ήλα σ α ν τ ο υ ς ε χ θ ρ ο ύ ς ε ξ ό λ η ς σ χ εδ ό ν τ η ς μ ε τ α ξ ύ τ ο υ Ε λα ιώ νο ς κα ι τ ο υ Π ε ιρα ιώ ς π εδ ιά δ ο ς » , σ ύ μ φ ω να μ ε τ ο ν Τ ρ ικούπ η .

Η Ακρόπ ολις των Α θηνώ ν και οι γύρω τη ς α κά λυπ το ι χώ ροι κ α τά την Τουρκοκρατία (Μ ο υσ είο Μ π ενάκη, Α θήνα).

Η Α θήνα και η Α κρόπολη από

τον Ιλισσό (Johann M ichael

W ittm er, υδα τογρα φ ία ,

1833).

ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ - ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

Ο λα φ α ίν ο ν τα ν λ ο ιπ ό ν να ε ξ ε λ ίσ σ ο ν τα ι ο μ α λ ά γ ια τ η ν ε λ λ η ν ικ ή π λ ευ ρ ά . Α λλ ά εν ώ ο Κ α ρ α ϊσ κ ά κη ς ε ίχ ε δ ώ σ ει ε ν τ ο λ ή να α π ο φ ε υ χ θ ε ί κ ά θ ε σ υ μ π λ ο κή μ ε τ ο υ ς Ο θ ω μ α ν ο ύ ς ώ σ τε να ε ίν α ι έ τ ο ιμ ο τ ο σ τρ ά τ ε υ μ α γ ια τ η ν επ ιχ ε ίρ η σ η , έ ν α τυ χ α ίο γ ε γ ο ν ό ς ε π ρ ό κ ε ιτο να α λ λ ά ξ ε ι ά ρ δ η ν τ η ν κ α τά σ τα σ η . Το μ ε σ η μ έ ρ ι τ η ς 22 α ς Α π ρ ιλ ίου , ξ ε κ ίν η σ ε α ν α ίτια , π ιθ α νώ ς ε ξ α ιτ ία ς κά π ο ιω ν επ α ν α σ τα τώ ν π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν υπό τ η ν επ ή ρ ε ια μ έ θ η ς , σ υ μ π λ ο κή τω ν α ν τ ιμ α χ ο μ έ ν ω ν σ τη ν π εδ ιά δ α τ ο υ Ν έο υ Φ α λή ρ ο υ , η ο π ο ία σ ύ ν το μ α ε ξ ε λ ίχ θ η κ ε σ ε γ ε ν ικ ε υ μ έ ν η μ ά χ η . Ο « Γ ιό ς τ η ς Κ α λο γ ρ ιά ς» , απ ό τ η ν Κ α σ τέλ λ α όπ ου β ρ ισ κ ό τα ν , «δ ια να μη φ ο β η θ ή τ ο σ τρ ά τ ε υ μ α από κα μ - μ ία ν ή τ τ α ν κα ι τρ ο μ ά ξ η κα ι δ ε ν κ ιν η θ ή δ ια τ ο δ ιω ρ ι- σ μ έν ο ν σ χ έδ ιο ν [. .. ] ζ η τ ε ί τ ο ά λ ο γ ό ν τ ο υ [. .. ] κα ι τ ρ έ χ ε ι να ιδή τ ι τ ρ έ χ ε ι» , γ ρ ά φ ε ι ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς . Α λλά , εν ώ ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ το ν χ ώ ρ ο τ η ς σ ύ γ κ ρ ο υ σ η ς , κ τυ π ή θ η κ ε θ α ν ά σ ιμα από σ φ α ίρ α σ τη β ο υ β ω ν ικ ή χώ ρα. Μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε σ το π λο ίο π ου β ρ ισ κ ό τα ν ο Τσ ω ρτς, ό π ο υ κα ι π έ θ α ν ε τ έ σ σ ε ρ ις ώ ρ ε ς μ ε τ ά τ α μ ε σ ά ν υ κ τα τ η ς 22 α ς π ρ ο ς τ η ν 23η Α π ρ ιλ ίο υ . Η σ ω ρ ό ς τ ο υ μ ε τ α φ έ ρ θ η κ ε σ τη Σ α λ α μ ίν α όπ ου τ ά φ η κ ε (5).

Ο τρ α υ μ α τ ισ μ ό ς κα ι ο θ ά ν α τ ό ς το υ π ρ ο κ ά λ εσ α ν σ ο κ σ τα ε λ λ η ν ικ ά σ τρ α τ ε ύ μ α τ α . Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς α ν α φ έ ρ ε ι σ χ ε τ ικ ά ό τ ι « Π ικ ρ ο τέ ρ α ν σ τ ιγ μ ή ν κα ι φ α ρ μ α κ ερ ω - τ έ ρ α ν ε ις κ α μ μ ία ν π ερ ίσ τα σ ιν δ ε ν ε ίχ α δ ο κ ιμ ά σ ε ι. Ε μ ε ί- ν α μ ε ν ε ις τ η ν μ έσ η ν ικ α ν ή ν ώ ρα ν , χ ω ρ ίς να κ ιν ο ύ μ ε θ α ο ύ τ ε ε δ ώ θ ε ν , ο ύ τ ε ε κ ε ίθ ε ν . Ε σ υ λ λ ο γ ίσ θ η μ εν ε ις π ο ιο ν


έπ ρ ε π ε να υ π ά γ ω μ εν να μ α ς π α ρ η γ ο ρ ή σ η ; Π ο ιο ν ν α πα- ρ η γ ο ρ ή σ ω μ εν ; Ε π ισ τρ έψ α μ εν οπίσω, ε ιδ ο π ο ιο ύ ν τ ε ς κα ι τ ο υ ς λ ο ιπ ο ύ ς να μ ε ίν ο υ ν ε ις τ η ν θ έ σ ιν , δ ιό τ ι ο Α ρ χ η γ ό ς α π έθ α ν εν . "Α π έθ α ν εν !", ε φ ώ ν α ξα ν ό λ ο ι κα ι σι- γα νά -σ ιγα νά ά λ λ ο ς έ π ε σ ε ν ε δ ώ θ ε ν , ά λ λ ο ς έ π ε σ ε ν ε κ ε ί - θ ε ν ε ις τ α ς π έ τρ α ς κα ι έ κ λ α ιγ α ν τ η ν υ σ τέρ η σ ίν το υ » .

Ο γ ρ ά φ ω ν θ ε ω ρ ε ί τ η ν π αραπ άνω κ α τα γ ρ α φ ή α ισ θ η μ ά τω ν ω ς τ η χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ό τ ε ρ η π ου έ χ ε ι δ ια β ά σ ε ι γ ια τ η ν α π ώ λεια τ ο υ Κ α ρ α ϊσ κά κη . Ε τσ ι α ισ θ α ν ό τα ν σ τη σ υ ν τρ ιπ τ ικ ή τ ο υ π λ ε ιο ψ η φ ία τ ο ε λ λ η ν ικ ό σ τρ ά τ ε υ μ α ε κ ε ί ν ο τ ο τρ α γ ικ ό β ρ ά δ υ . Κ αι θ α α ν έ μ ε ν ε κ α ν ε ίς τ ο δ ρ α μ α τ ικ ό α υ τό γ ε γ ο ν ό ς να ο δ η γ ή σ ε ι σ ε ο λ ιγ ο ή μ ε ρ η , τ ο υ λ ά χ ισ το ν , α ν α β ο λ ή τ η ς ε π ικ ίν δ υ ν η ς επ ιχ ε ίρ η σ η ς . Δ υ σ τυ χώ ς ό μ ω ς , ο τ ρ α γ ικ ό ς Κ ό χ ρ α ν , α ν α μ φ ίβ ο λ α μ ε β ρ ε τ α ν ικό φ λ έ γ μ α α λ λά κα ι α σ υ γ κ ίν η το ς ο ίδ ιο ς απ ό τ ο σ υ μ β ά ν κα ι π α ρ α γ ν ω ρ ίζ ο ν τα ς τ η ν επ ίπ τω σ η π ου ε ίχ ε η α π ώ λεια σ το η θ ικ ό τω ν α ν δ ρ ώ ν ε π έ μ ε ν ε σ τη ν ε κ τ έ λ ε σή τ η ς . Σ ε σ υ γ κ έν τρ ω σ η , μ ά λ ισ τα , π ου έ γ ιν ε τ ο α π όγ ε υ μ α τ η ς 22 α ς Α π ρ ιλ ίο υ , εν ώ α κ ό μ η ο Κ α ρ α ϊσ κ ά κη ς ψ υ χ ο ρ ρ α γ ο ύ σ ε , ρ ώ τη σ ε τ ο υ ς ο π λ α ρ χ η γ ο ύ ς ε ά ν ή τα ν έ τ ο ιμ ο ι γ ια τ η ν επ ιχ ε ίρ η σ η . Σ τ η ν π α ρ α τή ρ η σ η ό τ ι θ α ή τα ν φ ρ ό ν ιμ ο να α ν α β λ η θ ε ί γ ια λ ίγ ε ς η μ έ ρ ε ς π ρ ο κ ε ιμ έ - νο υ να α ν α π τε ρ ω θ ε ί τ ο π εσ μ έν ο η θ ικ ό τω ν α ν δ ρ ώ ν , α π ά ν τη σ ε ε ξα γ ρ ιω μ έ ν ο ς ό τ ι θ α ε γ κ α τ έ λ ε ιπ ε τ η ν Ε λλά δ α α φ ο ύ δ ε ν ε ισ α κ ο ύ ο ν τα ν ο ι ε ν τ ο λ έ ς τ ο υ . Μ ε τ η ν π α ρ έ μ βαση κ υ ρ ίω ς τ ο υ Τσ ω ρτς, ο ο π ο ίο ς μ ίλ η σ ε κα θ η σ υ χα - σ τ ικ ά π ρ ο ς τ ο υ ς σ υ γ κ ε ν τρ ω μ έ ν ο υ ς , α λ λά κα ι ο ρ ισ μ έ νω ν ά λλω ν, τ ο « τρ α γ ικ ό » τ η ς α π ο χ ώ ρ η σ η ς α π ο φ ε ύ χ θ η κ ε . Το μ ό ν ο π ου α π ο δ έ χ θ η κ ε ο Β ρ ε τα ν ό ς ή τ α ν η α ν α β ο λ ή τ ο υ ε γ χ ε ιρ ή μ α τ ο ς γ ια μ ία η μ έ ρ α . Α ντί, δ η λ α δ ή , τ η ς Π α ρ α σ κ ευ ή ς 22 Α π ρ ιλ ίο υ , η ε π ίθ εσ η θ α γ ιν ό τα ν τ ο Σ ά β β α το , 23 τ ο υ μ η ν ό ς . Π ρ ο σ ω ρ ινό ς α ρ χ η γ ό ς ο ρ ίσ τη κ ε ο Κ ίτσ ο ς Τ ζ α β έ λ λ α ς , σ το ν ο π ο ίο ό μ ω ς ή τ α ν α π ίθ α νο να υ π α κ ο ύ σ ο υ ν ο ι υ π ό λο ιπ ο ι ο π λ α ρ χ η γ ο ί.

Τ α υ τό χ ρ ο ν α σ υ μ φ ω ν ή θ η κ ε να ε κ τ ε λ ε σ τ ε ί τ ο σ χ έδ ιο όπ ω ς α ρ χ ικά τ ο ε ίχ ε σ υ λ λ ά β ε ι ο Κ α ρ α ϊσ κ ά κη ς , μ ε τ η μ ό ν η δ ια φ ο ρ ά ό τ ι απ ό τ η ν π λ ε υ ρ ά τ ο υ Ε λα ιώ να δ ε ν θ α δ ιε ν ε ρ γ ε ί τ ο επ ίθ εσ η , α φ ο ύ π λ έ ο ν ο η γ έ τ η ς ε ξ έ λ ι- π ε, α λ λά δ ιε ξ ά γ ο ν τ α ν κ ιν ή σ ε ις α ν τ ιπ ερ ισ π α σ μ ο ύ γ ια να εμ π ο δ ισ τε ί η εν ίσ χ υ σ η τω ν Ο θ ω μ α νώ ν π ου θ α α ν τ ιμ ε τώ π ιζα ν τ η ν κ ύ ρ ια δ ύ ν α μ η τω ν επ α να σ τα τώ ν .

Η ΑΠΟΒΑΣΗ - Η ΜΑΧΗ - Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Η επ ιβ ίβα σ η τω ν α ν δ ρ ώ ν σ τα π λο ία ά ρ χ ισ ε τ ο δ ε ι λ ιν ό τ η ς 2 3 η ς Α π ρ ιλ ίο υ . Δ υ σ τυ χώ ς , ό μ ω ς , ο μ ικ ρ ό ς α ρ ιθ μ ό ς τω ν δ ια θ έσ ιμ ω ν λ έ μ β ω ν γ ια τη μ ε τα φ ο ρ ά από τ η ν α κ τ ή σ τα π λο ία , κ α θ υ σ τέ ρ η σ ε τ η ν επ ιχ ε ίρ η σ η , κα ι έ τ σ ι η επ ιβ ίβα σ η ο λ ο κ λ η ρ ώ θ η κ ε μ ε τ ά τ α μ εσ ά ν υ κ τα . Θ α π ρ έπ ε ι να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι τ ε λ ικ ά ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν α ν δ ρ ώ ν π ου σ υ μ μ ε τ ε ίχ α ν σ τη ν επ ιχ ε ίρ η σ η δ ε ν ξ ε π ε ρ - ν ο ύ σ ε τ ις 2.500, α π έ χ ο ν τα ς σ η μ α ν τ ικ ά από τ ις 3.500 το υ α ρ χ ικ ο ύ σ χ εδ ίο υ τ ο υ Κ α ρ α ϊσ κά κη . Α λ λ ά κα ι τα π λο ία , ε ξ α ιτ ία ς τ η ς ε π ικ ρ α το ύ σ α ς σ χ εδ ό ν π λ ή ρ ο υ ς ά π ν ο ια ς , έ φ θ α σ α ν σ το υ ς Τ ρ ε ις Π ύ ρ γ ο υ ς δ ύ ο ώ ρ ε ς μ ε τ ά τ α μ εσ ά ν υ κ τα , κ α λ ύ π το ν τα ς τη μ ικ ρ ή α π όσ τα σ η μ ε τ α ξύ Τ ο υ ρ κ ο λ ίμ α ν ο υ κα ι Π α λα ιο ύ Φ α λή ρ ο υ σ ε δ υ σ α ν ά λ ο γ α μ εγ ά λ ο χ ρ ό ν ο .

Ο ι α ρ χ η γ ο ί τω ν σ ω μ ά τω ν , β λ έ π ο ν τα ς ό τ ι τ ο φ ω ς τ η ς η μ έ ρ α ς θ α τ ο υ ς έ β ρ ισ κ ε α ν έ τ ο ιμ ο υ ς κα ι α ν ο χ ύ ρ ω τ ο υ ς σ τη ν π εδ ιά δ α , έ σ τ ε ιλ α ν τ ο ν Κ ώ σ τα Μ π ό τσ α ρ η κα ι ο ρ ισ μ έν ο υ ς ά λ λ ο υ ς να ζ η τή σ ο υ ν απ ό τ ο ν Κ ό χ ρ α ν κα ι τ ο ν Τσ ω ρτς τ η ν α ν α β ο λ ή τ η ς α π ο β ίβ α σ η ς γ ια τ η ν επ ό μ ε ν η ν ύ κ τα . Η τα ν ό μ ω ς α ργά . Ε ίτε ο Κ ό χ ρ α ν μ ίλ η σ ε σ το υ ς Σ ο υ λ ιώ τε ς α π α ξιω τικά , όπ ω ς π α ρ α δ ίδ ε ι ο Π ερ - ρ α ιβ ό ς , ε ί τ ε δ έ χ θ η κ ε α μ έσ ω ς τ ις π α ρ α τη ρ ή σ ε ις το υ ς , όπ ω ς α ν α φ έ ρ ε ι ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς , η α π ο β ίβ α σ η ε ίχ ε ή δ η

Ο θ ά ν α το ς του Καραϊσκάκη σ τις 23 Α πριλίου 1827 (πίνακας το υ Αλ. Η σαϊα, Εθνικό Ισ το ρ ικόΜ ο υ σ είο , Α θήνα).


α ρ χ ίσ ε ι κα ι σ υ ν εχ ιζό τα ν . Τα σ ώ μ α τα τω ν Κ ρ η τ ικ ώ ν υπό τ ο ν Κ α λ λ έρ γ η κα ι τω ν Α θ η ν α ίω ν υπό τ ο ν Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η β ρ ίσ κ ο ν τα ν ή δ η σ τις λ έ μ β ο υ ς κα ι π λη σ ία ζα ν τ η ν α κ τή , α κ ο λ ο υ θ ο ύ μ ε ν α από ά λλα . Σ ύ μ φ ω ν α μ ά λ ισ τα μ ε τ ο ν Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η , ο ι π ρ ώ το ι π ου α π ο β ιβ ά σ τη κ α ν ή τα ν ο Κ α λ λ έ ρ γ η ς κα ι ο Β ά σ σ ος Μ α υ ρ ο β ο υ ν ιώ τη ς . Τ ίπ ο τα δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε π λ έ ο ν να α ν α τρ έ ψ ε ι τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η τω ν γ ε γ ο νότω ν.

Η α π ο β ίβ α σ η σ υ ν ε χ ίσ τη κ ε , ε ν ώ ά ρ χ ισ ε κα ι η π ρ ο ώ θ η σ η π ρ ο ς τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , μ ε ε μ φ α ν ή τ η ν α π ο υ σ ία κ ε ν τ ρ ικ ο ύ η γ έ τ η . « Α τά κ τω ς κα ι α ν ά ρ χ ω ς α π ο β ά ν τ ε ς , α- τ ά κ τ ω ς κα ι α ν ά ρ χ ω ς ε σ τρ ά τ ε υ σ α ν » , σ χ ο λ ιά ζ ε ι ο Τρι- κ ο ύ π η ς .

Το α ρ χ ικ ό σ χ έδ ιο το υ Κ α ρα ϊσ κά κη π ρ ο έ β λ ε π ε π ρ ο έλ α σ η μέσ ω τω ν χ α μ η λ ώ ν λ ό φ ω ν , π ου έ φ θ α ν α ν σ χ εδ ό ν μ έ χ ρ ι τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η . Ο ι θ έ σ ε ις π ου θ α τ ο π ο θ ε τ ο ύ ν τ ο ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις θ α ο χ υ ρ ώ ν ο ν τα ν ισ χυρά σ ε τ ρ ι γ ω ν ικ ό σ χ ή μ α ώ σ τε να μ π ο ρ ο ύ ν να α μ υ ν θ ο ύ ν σ ε π ε ρ ίπ τω σ η ε π ίθ εσ η ς . Για τ η ν οχύ ρ ω σ η , ό μ ω ς , π ου θ α γ ιν ό τ α ν μ ε τ η ν ε κ σ κ α φ ή β α θ ιώ ν ο ρ υ γ μ ά τω ν , α π α ιτο ύ ν το α- ξ ίν ε ς κα ι φ τυ ά ρ ια , τ α οπ ο ία ή τα ν ελ ά χ ισ τα . Ο « Γ ιός τ η ς Κ α λο γρ ιά ς» ε ίχ ε ζ η τή σ ε ι π ερ ίπ ο υ χ ίλ ια , α λ λά η ε π ιμ ε λ η τ ε ία το υ σ τρ α το ύ τ ο ύ ε ίχ ε α π ο σ τε ίλ ε ι μ ό λ ις 70 ( κ α τ ’ ά λ λ ο υ ς 120), όσ α δ η λ α δ ή ή τα ν τ ό τ ε δ ια θ έσ ιμ α .

Ε ίνα ι α ν α μ φ ίβ ο λ ο ό τ ι κ α τά τ η ν π ρ ο ώ θ η σ η π ρ ο ς τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η έ γ ιν α ν τρ α γ ικ ά σ φ ά λ μ α τα . Ο πω ς π ρ ο κ ύ π τε ι, δ ε ν ε ίχ ε π ρ ο η γ η θ ε ί κα μ ία α να γνώ ρ ισ η τ η ς π ερ ιο χ ή ς , κα ι ο δ η γ ό ς γ ια τ η ν κ α τά λ η ψ η τω ν θ έ σ ε ω ν ε ίχ ε ο ρ ισ τε ί ο Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η ς (6). Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν Κ α σ ο μ ο ύ λ η , «Ο ο δ η γ ό ς - ό λ ο ι τ ο λ έ γ ο υ ν κα ι ο Κ α λ λ έ ρ γ η ς α κ ό μ η ό σ τις έ κ α μ ε τ η ν α ρ χ ή ν - ή τ ο ν ο Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η ς , ό σ τ ις μ ε τ ο υ ς ε ν το π ίο υ ς τ ο υ ς δ ιε ύ θ υ ν ε ν ε ις τ α ς π ρ ο σ δ ιο ρ ισ θ ε ίσ α ς θ έ σ ε ις τ ο υ ς ο π λ α ρ χ η γ ο ύ ς» .

Ο Β ρ ετα ν ό ς σ τόλαρ χος

λόρδος Κόχραν.

Ο πω ς κα ι να έ χ ε ι, ο ι ά ν δ ρ ε ς τω ν σ ω μ ά τω ν π ρ ο χω ρ ο ύ σ α ν π εζ ο ί εν ώ ή δ η ξη μ έ ρ ω ν ε . Ε τσ ι, τ α π λ έ ο ν αρο- κ ε χ ω ρ η μ έ ν α τ μ ή μ α τ α έ φ θ α σ α ν σ το ν Α νά λ α το , μ ια σ ε ιρά χ α μ η λ ώ ν γ η λ ό φ ω ν σ τη ν π ερ ιο χ ή π ου β ρ ίσ κ ε τα ι σ ή μ ε ρ α η ε κ κ λ η σ ία τ ο υ Α γ ίο υ Σ ώ σ τη (7) επ ί τ η ς λ ε ω φ ό ρ ο υ Σ υ γ γ ρ ο ύ , κ ο ν τά σ ε α υ τή ν κα ι ν ο τ ιο α ν α το λ ικ ά τ η ς π ρ ο ς τ η Ν έα Σ μ ύ ρ ν η .

Ο σ ον α φ ο ρ ά τ η δ ιά τα ξη τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν δ υ ν ά μ εω ν , Ο Δ η μ ή τρ ιο ς σ τη ν α π όσ τα σ η τω ν τεσ σ ά ρ ω ν π ερ ίπ ο υ χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν Κ ουρ μούλης. μ ε τ α ξ ύ τ ο υ Α να λ ά το υ κα ι τ η ς α κ τ ή ς , ο ι ε π α ν α σ τά τε ς

δ η μ ιο ύ ρ γ η σ α ν - ή κ α λ ύ τ ε ρ α π ρ ο σ π ά θ η σ α ν να δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ο υ ν - 13 χ α ρ α κ ώ μ α τα . Το π ρ ώ το κα ι π λ έ ο ν ε π ικ ίν δ υ νο τ ο κ ρ α το ύ σ α ν ο ι Σ ο υ λ ιώ τε ς κα ι ο ι Κ ρ η τ ικ ο ί. Δ υ σ τυ χώ ς ό μ ω ς , τ ο ό ρ υ γ μ α α υ τό ε ίχ ε δ η μ ιο υ ρ γ η θ ε ί, ύ σ τερ α απ ό π α ρ α κ ίν η σ η τ ο υ Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η , σ ε α κ α τά λ λ η λ η θ έ ση, α φ ο ύ β ρ ισ κ ό τα ν σ το υ ς π ρ ό π ο δ ες κα ι ό χ ι σ τη ν κ ο ρ υ φ ή ο μ α λ ο ύ λ ό φ ο υ . Το γ ε γ ο ν ό ς α υ τό α π ο δ ε ίχ θ η κ ε ιδ ια ίτ ε ρ α κρ ίσ ιμ ο : μ ε τ ά τη λ ή ξ η τ η ς σ υ ν ά ν τη σ ή ς τ ο υ ς μ ε τ ο ν Κ ό χ ρ α ν , κ α τά τ η ν οπ ο ία ο Β ρ ε τα ν ό ς ε ίχ ε π ιθ α ν ό τα τα μ ιλ ή σ ε ι α π α ξιω τ ικά , σι Σ ο υ λ ιώ τε ς α ρ χ η γ ο ί μ ε τ ο υ ς σ υ μ π α τρ ιώ τες τ ο υ ς ξ ε κ ίν η σ α ν π ρ ο ς τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η . Υ σ τερ α απ ό π ο ρ ε ία μ ισ ή ς π ερ ίπ ο υ ώ ρ α ς , β ρ ή κ α ν έν α κ τή μ α μ ε ψ η λό π ερ ίβ ο λ ο , τ ο ο π ο ίο α π οφ ά σ ισ α ν να ο χ υ ρ ώ σ ο υ ν κα ι να π α ρ α μ ε ίν ο υ ν ε κ ε ί . Σ τη σ υ ν έχ ε ια , κά π ο ιο ι από α υ τ ο ύ ς (Γ εώ ρ γ ιο ς Δ ρ ά κ ο ς , Λ ά μ π ρ ο ς Β έ ικ ο ς κ.ά.) π ρ ο χώ ρ η σ α ν π ρ ο ς τ α εμ π ρ ό ς , π α ρ α τη ρ ώ ν τα ς τα δ ιά φ ο ρ α ο χ υ ρ ώ μ α τα . Ε τσ ι, έ φ θ α σ α ν σ το π ιο α π ο μ α κ ρ υ σ μ έν ο , σ το ο π ο ίο β ρ ίσ κ ο ν τα ν ο ι Κ ρ η τ ικ ο ί τ ο υ Κ α λ λ έ ρ γ η π ου ε ίχ α ν α ρ χ ίσ ε ι ή δ η να σ κά βουν . Ο ι Σ ο υ λ ιώ τε ς α ν τ ιλ ή φ θ η κ α ν ά μ εσ α τ η ν α κ α τα λ λ η λ ό τη τα κα ι τ η ν επ ι- κ ιν δ υ ν ό τη τα τ η ς σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν η ς θ έ σ η ς , επ ε ιδ ή ό μ ω ς ε ίχ ε ή δ η ξη μ ε ρ ώ σ ε ι κα ι ο ι κ ιν ή σ ε ις τ ο υ ς π α ρ α τη ρ ο ύ - ν τ ο απ ό τ ο υ ς υ π ό λ ο ιπ ο υ ς Ε λ λ η ν ε ς , δ ίσ τα σ α ν να α π οχ ω ρ ή σ ο υ ν π α ίρ ν ο ν τα ς μαζί τ ο υ ς κα ι τ ο υ ς Κ ρ η τ ικ ο ύ ς , γ ια να μη θ ε ω ρ η θ ε ί η κ ίνη σ ή τ ο υ ς ω ς υπ οχώ ρησ η επ ι- δ ρ ώ ν τα ς α ρ ν η τ ικ ά σ το η θ ικ ό τ ο υ σ τρ α τ ε ύ μ α τ ο ς .


Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς α ν α φ έ ρ ε ι σ χ ε τ ικ ά : «Ο Γ Δ ρ ά κ ο ς , Λ. Β έ ικ ο ς , Γ Τ ζ ια β έ λ λ α ς κα ι λ ο ιπ ο ί α ξ ιω μ α τ ικ ο ί ε ίδ ο ν τ η ν κ ιν δ υ ν ώ δ η θ έ σ ιν κα ι τ η ν ο λ ιγ ό τ η τ α τω ν α νθ ρ ώ π ω ν ω ς π ρ ο ς τ ο ο χ ύ ρ ω μ α τ ο ύ τ ο τ η ς ε μ π ρ ο σ θ ο φ υ λ α κ ή ς [. .. ] ε - π ρ ο τ ίμ η σ α ν τ ο ν τ ά φ ο ν τω ν , π α ρά να τρ α β η χ θ ο ύ ν » . Σ ύ μ φ ω ν α δ ε μ ε τ ο ν Σ π η λ ιά δ η , «Ο ι Σ ο υ λ ιώ τε ς εγ ν ώ ρ ι- σ αν τ η ν κ α κ ή ν θ έ σ ιν τω ν [. .. ] δ ε ν η δ ύ ν α ν το λο ιπ ό ν , ό- ν τ ε ς κα ι σ χ εδ ό ν α ν ό χ υ ρ ο ι, να α ν τ ικ ρ ο ύ σ ω σ ιν επ ί το - σ ο ύ το ν α ν ω τέ ρ α ς δ υ ν ά μ ε ις το υ ε χ θ ρ ο ύ . Α λ λ ' ό μ ω ς κα ι δ ε ν η θ έ λ η σ α ν να ο π ισ θ ο δ ρ ο μ ή σ ω σ ι δ ια τ ο ν φ ό 6 ο ν μη δώ σ ω σιν α φ ο ρ μ ή ν να τρ α π ώ σ ιν ε ις φ υ γ ή ν ο ι Ε λ λ η ν ε ς κα ι γ ίνω σ ιν α ίτ ιο ι κ α τα σ τρ ο φ ή ς » . Ο ίδ ιο ς ο Σ π η λ ιά δ η ς κ ά ν ε ι κα ι μ ια τ ρ α γ ικ ό τ α τ η α ν α φ ο ρ ά σ το ν Σ ο υ λ ιώ τη κα π ε τά ν ιο Λ ά μ π ρ ο Β έ ικ ο : « Α υ τό ς (σ.σ. ο Β έ ικ ο ς ) π ρ ιν κι- ν η θ ώ σ ιν , ε ίπ ε τ ο ν Υ δ ρ α ίο ν Δ η μ . I. Κ ρ ιε ζή ν ό τ ι α π ή ρ χε- τ ο ε ις τ ο ν θ ά ν α το ν , δ ιό τ ι ό λ ο ι ε μ ά ν τ ε υ σ α ν κ α κ ή ν το υ κ ιν ή μ α τ ο ς τω ν έ κ β α σ ιν π ολώ π ά ν τω ν δ ι ’ έ λ λ ε ιψ ιν α ρ χ η γ ο ύ . Α φ ή κ ε λ ο ιπ ό ν τ ο ν ζω σ τή ρ α τ ο υ μ ε τ α χ ρ ή μ α τα κα ι τ α η ρ γ υ ρ ω μ έ ν α π ισ τό λ ια τ ο υ ε ις π ισ τό ν ά ν θ ρ ω π ό ν τ ο υ να τ α π α ρ α δ ώ σ ει ε ις τ η ν ο ικ ο γ έ ν ε ιά ν τ ο υ κα ι εκ ι- ν ή θ η μ ε όπ λα απλά».

Ετσ ι, ο ι α ρ χ η γ ο ί τω ν Σ ο υ λ ιω τώ ν α π οφ ά σ ισ α ν να κα- λ έ σ ο υ ν τ ο υ ς σ υ ν το π ίτ ε ς τ ο υ ς να τ ο υ ς εν ισ χ ύ σ ο υ ν , ό π ω ς κα ι έ γ ιν ε . Π ερ ίπ ο υ 350 Σ ο υ λ ιώ τε ς , τ ο ά ν θ ο ς τ ο υ ε π α ν α σ τα τ ικ ο ύ σ τρ α το ύ , σ υ ν έρ ευ σ α ν σ το ο χ ύ ρ ω μ α κα ι ά ρ χ ισ α ν να α σ χ ο λ ο ύ ν τα ι μ ε τ η β ελ τ ίω σ ή το υ . Ε λ λ ε ίψ ε ι φ τυ α ρ ιώ ν , έσ κ α β α ν μ ε τ α γ ια τα γ ά ν ια , τ α σπ αθιά , α κ ό μ α κα ι μ ε γ υ μ ν ά χ έρ ια μα ζί μ ε τ ο υ ς Κ ρ η τ ικ ο ύ ς . Δ υ σ τυ χώ ς ,

Ο Σο υ λιώ τη ς αγω νιστής Γεώ ργιος Δ ρ ά κο ς (Εδνικό Ισ το ρ ικόΜ ο υ σ είο , Α θήνα).

τ η ν ώ ρα τ η ς ο θ ω μ α ν ικ ή ς επ ίθ ε σ η ς τ ο χ α ρ ά κω μ α ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ το ύ ψ ο ς τ ο υ γ ο ν ά το υ , δ ε ν ή τ α ν ικα νό δ η λ α δ ή να π ρ ο φ υ λ ά ξε ι ο ύ τ ε γ ο ν α τ ισ τό ο π λ ο φ ό ρ ο . Το χ ε ιρ ό τ ε ρ ο απ ό όλα , ό μ ω ς , ή τ α ν ό τ ι η π ε ρ ίμ ε τ ρ ό ς τ ο υ α π είχε μ ό λ ις 30 π ερ ίπ ο υ μ έ τ ρ α απ ό έ ν α ρ έ μ α σ το ο π ο ίο συγ κ ε ν τ ρ ώ θ η κ α ν τ ε λ ικ ά ο ι τ ο υ ρ κ α λ β α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις γ ια να ε ξα π ο λ ύ σ ο υ ν τ η ν ε π ίθ εσ ή τ ο υ ς . Το ρ έ μ α α υ τό , ε - ξα ιτ ία ς τ η ς μ ο ρ φ ο λ ο γ ία ς τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς ή τ α ν α θ έ α τ ο από τ η ν ε λ λ η ν ικ ή π λ ευ ρ ά .

Κ ο ν τά σ το π ρ ώ το ε κ ε ίν ο ο χύ ρ ω μ α , τ ο π ο θ ε τ ή θ η κ ε τ ο σώ μα τω ν Τ α κ τικώ ν τ ο υ Χ α ρ ά λα μ π ο υ Ιγ γ λ έσ η , που έ φ ε ρ ε κα ι τ α δ ύ ο π υ ρ ο β ό λ α . Δ ε ξ ιά κα ι α ρ ισ τερ ά το υ , ά ν ο ιξα ν τ α ο ρ ύ γ μ α τά τ ο υ ς ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Ιω ά ννη κα ι τ ο υ Π α να γ ιώ τη Ν ο τα ρ ά κα ι ο ι Α θ η ν α ίο ι τ ο υ Σ υ μ εώ ν Ζ α χα ρ ίτσ α , κα ι πίσω από α υ το ύ ς ο ι ά ν δ ρ ε ς τ ο υ Μ αυ- ρ ο β ο υ ν ιώ τη . Σ ε μ ικ ρ ή απ όσ τα σ η , σ το κ τή μ α ό π ο υ ε ί χ α ν α ρ χ ικ ά τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί ό λ ο ι ο ι Σ ο υ λ ιώ τε ς , π α ρ έ μ ε ιν ε ο Κ ώ σ τα ς Μ π ό τσ α ρ η ς μ ε τ ο υ ς υ π ό λ ο ιπ ο υ ς σ υ ν το π ίτ ε ς τ ο υ ς . Σ τη σ υ ν έχ ε ια , κα ι μ έ χ ρ ι τ η ν π αρα λ ία , β ρ ίσ κ ο ν τα ν τ α λο ιπ ά ο χ υ ρ ώ μ α τα , « ό λ α ε ις σ χ ή μ α ω σ άν μ ία κ λ ίμ α κα, έω ς τ ο ν α ιγ ια λ ό ν » , όπ ω ς γ ρ ά φ ε ι ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς . Φ υσ ικά , ό λ α τ α ο ρ ύ γ μ α τα ή τ α ν α τ ε λ έ σ τ α τ α κ α τα σ κ ε υ α σ μ έν α κα ι δ ε ν ε ίχ α ν κα μ ία σ χέσ η μ ε α υ τά π ου π ρ ο έ - β λ ε π ε τ ο σ χ έδ ιο τ ο υ Κ α ρα ϊσ κά κη .

Ο ι Τ ο υ ρ κ α λ β α ν ο ί π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν απ ό τ ο ν λ ό φ ο τ ο υ Φ ιλοπ άπ π ου τ ις κ ιν ή σ ε ις τω ν επ α ν α σ τα τώ ν , υπό τ ο φ ω ς τ η ς η μ έ ρ α ς π λ έο ν , κα ι έσ π ευ σ α ν να ε ιδ ο π ο ιή σ ο υ ν τ ο ν Κ ιο υ τα χ ή , ο ο π ο ίο ς β ρ ισ κ ό τα ν σ τα Π α τήσ ια . Ο τ ε λ ε υ τ α ίο ς δ ιέ τ α ξ ε α μ έσ ω ς 2.000 π ε ζ ο ύ ς κα ι 600 ιππ ε ίς , τ ο υ ς π ε ρ ίφ η μ ο υ ς Ν τ ε λ ή δ ε ς (8) να κ ιν η θ ο ύ ν ε ν α ν τ ίο ν τω ν α π ο β ιβ α σ θ έν τω ν Ε λλήνω ν. Επίσης, τ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό το υ , π ου β ρ ισ κ ό τα ν τό σ ο σ το υ Φ ιλοπ άπ π ου ό σ ο κα ι σ τη ν π ερ ιο χ ή τ ο υ ν α ο ύ τ ο υ Ο λ υ μ π ίο υ Δ ιό ς , ά ρ χ ισ ε να κ α ν ο ν ιο β ο λ ε ί τ ι ς ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ σ ε ις .

Θ α π ε ρ ίμ ε ν ε κ α ν ε ίς ό τ ι ο ι ε π α ν α σ τα τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις απ ό τ α σ τρ α τό π ε δ α το υ Κ ερ α τσ ιν ίο υ , το υ Π ειρ α ιά , τ η ς Κ α σ τέ λ λ α ς 'κ α ι από π ε ρ ιο χ έ ς το υ Ε λα ιώ να , β λ έ π ο ν τα ς τη σ υσ σ ώ ρ ευσ η τω ν ε χ θ ρ ικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν π ρ ο ς τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , θ α έσ π ευ δ α ν σ ε β ο ή θ ε ια τω ν σ υ μ π α τρ ιω τώ ν τ ο υ ς . Μ ά τα ια ό μ ω ς . Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς , π ου β ρ ισ κ ό τα ν σ το σ τρ α τό π ε δ ο τ ο υ Κ ερ α τσ ιν ίο υ , α ν α φ έ ρ ε ι: «Ενώ ο Κ ιο υ τα χ ή ς , ε β λ έ π α μ ε ν ό τ ι, ό λ α τ α σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ ά το υ , ιπ π ικόν κα ι π ε ζ ικ ό ν π α ν τα χ ό θ ε ν , τ α δ ιε ύ θ υ ν ε ν κα ι τ α σ υ γ κ έ ν τρ ω ν ε ν υπό τ ο υ Φ ιλοπάππα -π α ρ α κ ε ίθ ε ν - κα ι τ α σ υ σ σ ώ ρ ευ εν ε ις ε ν ρ εύ μ α , κ α ρ τ ε ρ ο ύ μ ε ν να γ ίν η απ ό τ ο ν Φ α λ η ρ έα ν (σ.σ. Κ α σ τέλ λ α ) κ α ν έν α κ ίν η μ α , κα ι δ ε ν β λ έ π ο μ ε ν τ ίπ ο τ ε ς . Α λ λ ’ ο ύ τ ε κα ι τ α λο ιπ ά ο χ υ ρ ώ μ α τα τ α π ερ ί τ ο ν Π ε ιρ α ιά ν , κα ι τ ο υ Γ εν να ίο υ απ ό το Μ ε τ ό χ ι (σ.σ. Κ ο ρ υ δ α λ λ ό ). Ο ύ τ ε από τ ο Φ ρ ο ύ ρ ιο ν (σ.σ. Α κ ρ ό π ο λ η ) έ κ α μ α ν έ ξο δ ο ν , α φ ο ύ α ι φ ω να ί α κ ο ύ γ ο ν το π λ έ ο ν κ α ι ή τ ο ν μ ια ς β ο λ ή ς π υ ρ ο β ό λ ο υ κα ι ο λ ιγ ώ τε ρ ο ν , π α ρά π υ ρ ο β ο λ ο ύ σ α ν τ ο ιπ π ικόν, τ ο ο π ο ίο εσ υ σ σ ω ρ εύ - ε τ ο ε ις ε ν ρ εύ μ α , υπό τ ο ο χύ ρ ω μ α » .

Μ ε ά λ λ α λ ό γ ια , δ ε ν έ γ ιν ε κα μ ία κ ίνη σ η α ν τ ιπ ε ρ ισ π ασ μού, όπ ω ς π ρ ο έ β λ ε π ε τ ο σ χ έδ ιο τ η ς επ ιχ ε ίρ η σ η ς . Κ αι ό χ ι μ ό ν ο α υ τό , α λ λά όπ ω ς σ υ ν ε χ ίζ ε ι ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς , « α φ ο ύ ο ι ε ις τ α α π έν α ν τ ι η μ ώ ν ο χ υ ρ ώ μ α τα ε χ θ ρ ο ί ε ίδ ο ν ό τ ι ε ίχ α ν α π ερ ά σ ε ι μ ία ή μ ισ η ώ ρ α σ χ εδ ό ν , κα ι κ α ν έ ν α κ ίν η μ α ε δ ώ θ ε ν δ ε ν κ ά μ ν ο μ εν , ά ρ χ ισ α ν να ε ν θ α ρ - ρ ύ ν ω ν τα ι κα ι να σ τέλ ν ο υ ν β ο ή θ ε ια ε κ ε ίθ ε ν . Ε ξή λ θ ο ν λ ο ιπ ό ν π εζ ο ί - κ α ι ο ι κ α λ ύ τ ε ρ ο ι ίσω ς- απ ό τ α α π έν α ν τ ι δ έ κ α ο χ υ ρ ώ μ α τα το υ Φ α λ η ρ έω ς κα ι Π ε ιρ α ιώ ς κα ι Κ ε-

5 4 1ΣΤΡΑΤΙΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ρ α τζ ιν ίο υ κα ι η μ ώ ν , π ερ ίπ ο υ τω ν 800 εχ θ ρ ώ ν , α ν δ ρ ε ίω ν Α λβ α ν ώ ν κα ι έ τ ρ ε χ ο ν ε ις β ο ή θ ε ια ν ε κ ε ίν ο υ τ ο υ μ έ ρ ο υ ς , κα ι η μ ε ίς δ ε ν ε κ ιν ο ύ μ α σ θ α ν ... Τι μω ρ ία ή τ ο ν αύ- τη , μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ ο ν απορώ . Π ε ζ ό ς ά ν δ ρ α ς κα ι μ ε τα χ ύ β ή μ α , απ ό τ η ν θ έ σ ιν μ α ς έω ς ε ις υπό τ ο υ Φ ιλοπάππα, ό π ου σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ε τ ο τ ο σώ μα τω ν η μ ε τ έ ρ ω ν , χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι μ ία ώ ρα κα ι μισή να βα δ ίσ η κα ι να φ θ ά σ η . Ο λ η ν α υ τ ή ν τ η ν ώ ρ α ν τ η ν ε ξ ο δ ε ύ σ α μ ε ν θ ε ω ρ ο ύ ν τ ε ς π ό τ ε θ α φ θ ά σ ο υ ν ε κ ε ίν ο ι (σ.σ. ο ι Α λ β α ν ο ί π ου έσ π ευ δ α ν σε β ο ή θ ε ια τω ν δ ικ ώ ν το υ ς ) κα ι π ό τ ε θ α αρχ ίσ η η σ κ η νή τ ο υ π ο λ έμ ο υ » .

Π ρ ά γ μ α τι, π ερ ί τ ο μ εσ η μ έρ ι, α φ ο ύ ο Κ ιο υ τα χ ή ς β ε β α ιώ θ η κ ε ό τ ι ο ύ τ ε από τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η , ο ύ τ ε από τ ις ά λ λ ε ς ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ σ ε ις φ α ιν ό τα ν κ ίνη σ η β ο ή θ ε ια ς , δ ιέ τ α ξ ε τ ι ς δ υ ν ά μ ε ις το υ να ε π ιτ εθ ο ύ ν . Α μ έσ ω ς ο ι Ν τε λ ή - δ ε ς ξ ε χ ύ θ η κ α ν α λ α λ ά ζ ο ν τε ς απ ό τ ο ρ έ μ α όπ ου ε ίχ α ν σ υ γ κ ε ν τρ ω θ ε ί , κα ι τ ο ο π ο ίο δ ε ν α π είχ ε , όπ ω ς π ροα να - φ έ ρ θ η κ ε , π ερ ισ σ ό τερ ο από 30 μ έ τ ρ α από τ η ν π ε ρ ίμ ε τρ ο τ ο υ π ρ ώ το υ ε λ λ η ν ικ ο ύ χ α ρ α κ ώ μ α το ς . Τ ο υ ς α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν κα ι ο ι π εζο ί, α λ λά α μ έσ ω ς δ έ χ θ η κ α ν ο μ ο β ρ ο ν τ ία απ ό τ α επ α ν α σ τα τ ικ ά ό π λα κα ι η ο ρ μ ή τ ο υ ς α- ν α κ ό π η κ ε - ω σ τό σ ο μ ό ν ο π ροσ ω ρινά . Ο ι α π ο σ τά σ ε ις ή τα ν μ ικ ρ έ ς , ο ι α μ υ ν ό μ ε ν ο ι δ ε ν π ρ ό λ α β α ν να ξ α ν α γ ε μ ίσ ο υ ν τ α τ υ φ έ κ ιά τ ο υ ς , τ ο ό ρ υ γ μ ά τ ο υ ς ή τα ν α κ α τά λ λ η λ ο , κα ι γ ε ν ικ ό τ ε ρ α τ α π ά ν τα ε ίχ α ν γ ίν ε ι β ια σ τικά κα ι μ ε π ρ ο χ ε ιρ ό τη τα . Ε τσ ι, ο ι Ν τ ε λ ή δ ε ς ό ρ μ η σ α ν μ ε τ α ά λ ο γά τ ο υ ς σ τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς θ έ σ ε ις , α κ ο λ ο υ θ ο ύ μ ε ν ο ι απ ό τ ο υ ς π εζ ο ύ ς . Α κ ο λ ο ύ θ η σ ε μ ια μά χη σώ μα μ ε σώ μα, κ α τά τ η ν ο π ο ία ο ι ε π α ν α σ τά τε ς υ σ τε ρ ο ύ σ α ν σ η μ α ν τ ικ ά α ρ ιθ μ η τ ικ ά , εν ώ ε ίχ α ν επ ιπ λ έο ν να α ν τ ιμ ε τω π ίσ ο υ ν κα ι τ ο υ ς ιπ π είς. Σ ύ ν το μ α σ χ εδ ό ν ό λ ο ι ε ίχ α ν π έσ ε ι

ν εκ ρ ο ί, ε κ τ ό ς από 50 π ερ ίπ ο υ , ο ι ο π ο ίο ι υπ ό τ η ν η γ εσ ία τ ο υ Κ ώ σ τα Δ ια μ ά ν τη Τ ζ α β έ λ λ α κ α τ έ φ υ γ α ν σ ε μ ια κά πω ς π ρ ο σ τα τ ε υ μ έ ν η π ερ ιο χ ή . Ε κ ε ί α μ ύ ν θ η κ α ν γ ια λ ίγ ο α κ ό μ η , α λ λά τ ε λ ικ ά κα ι α υ το ί υ π έκυψ α ν . Σ ε α υ τό τ ο ο χ ύ ρ ω μ α ε ξ ο ν τ ώ θ η κ ε τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς το υ σου- λ ιώ τ ικ ο υ σ τρ α το ύ , κα ι ο ι Σ ο υ λ ιώ τε ς , ε ξ α ιτ ία ς κα ι τ ο υ μ ικ ρ ο ύ τ ο υ ς α ρ ιθ μ ο ύ , έπ α υ σ α ν σ τη ν ο υ σ ία να υ φ ίσ τα - ν τα ι ω ς υ π ο λ ο γ ίσ ιμ η μ ά χ ιμ η δ ύ ν α μ η . Σ ύ μ φ ω ν α μ ε α γ ό ρ ευ σ η το υ Κ ίτσ ο υ Τ ζ α β έ λ λ α σ τη ν Ε θ ν ο σ υ ν έλ ευ σ η τ η ς 3 η ς Φ εβ ρ ο υ ά ρ ιο υ 1844, σ το ν Α ν ά λ α το σ κ ο τώ θ η κ α ν 350 σ υ μ π α τρ ιώ τες το υ . Μ α ζί μ ε τ ο υ ς Σ ο υ λ ιώ τε ς ε ξ ο ν τ ώ θ η κα ν κα ι ό λ ο ι ο χ ε δ ό ν ο ι Κ ρ η τ ικ ο ί. Α ιχ μ ά λ ω το ι π ιά σ τη κα ν ο Γ εώ ρ γ ιο ς Δ ρ ά κ ο ς μ ε σ π α σ μένο τ ο δ ε ξ ί τ ο υ χ έρ ι κα ι ο Δ η μ ή τρ ιο ς Κ α λ λ έ ρ γ η ς μ ε σ π α σ μένο τ ο έ ν α το υ π όδι.

Μ ε τά τη σ υ ν τρ ιβ ή το υ π ρ ώ το υ ο χ υ ρ ώ μ α το ς , ο ι ο θ ω μ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις σ τρ ά φ η κ α ν σ τα τρ ία επ ό μ εν α , ό π ου β ρ ίσ κ ο ν τα ν ο ι Τ α κ τικο ί, ο ι ά ν δ ρ ε ς τω ν Ν ο τα ρ α ίω ν κα ι ο ι Α θ η ν α ίο ι τ ο υ Ζ α χα ρ ίτσ α . Ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά : «Το Τ α κ τικό ν , ε υ ρ ισ κ ό μ ε ν ο ν α ν α μ ε τ α ξ ύ δ ύ ο ά λ λ ω ν ο χ υ ρ ω μ ά τω ν , ε μ β ή κ ε ν α μ έσ ω ς ε ις π α ρ ά τα ξ ιν , ε κ τ ό ς τ ο υ π ρ ο χ ώ μ α το ς . Ε φ θ α σ α ν α ι κ α τ ’ α υ το ύ κα ι τω ν λο ιπ ώ ν δ ύ ο ο χ υ ρ ω μ ά τω ν δ ύ ο ε χ θ ρ ικ ο ί π τέ ρ υ γ α ις μ ε τ η ν ιδ ία ν ο ρ μ ή ν ε κ ε ίν η ν . Α δ έ ια σ αν κα ι τ ο ύ τ ο ι απ ό δ ύ ο -τρ ία δ ο υ φ έ κ ια κα ι τ α π υ ρ ο β ό λ α τ ρ ε ις φ ο ρ α ίς , κα ι ε υ ρ ε θ έ ν τ ε ς ε ν τω μέσ ω τω ν δ ύ ο π τερ υ γ ώ ν , ε μ β ή κ α ν κα ι τ ο ύ τ ο ι ε ις α τα ξ ία ν . Ε π εσ α ν ε ις σ υ μ π λ ο κ ή ν κ α τ ’ ά ν δ ρ α ν κα ι εσ ώ θ η σ α ν (σ.σ. σ κ ο τώ θ η κα ν) κα ι τ ο ύ τ ο ι μ ε τα ις λ ό γ χ α ις ε ις τ α ς χ ε ίρ α ς » . Α πό τ ο υ ς 186 Τ α κ τ ικ ο ύ ς , σ κ ο τώ θ η κ α ν ο ι 156, α ν ά μ εσ ά τ ο υ ς κα ι ο Ιγ γ λ έσ η ς . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τω ν δ ύ ο ά λ λ ω ν ο χ υ ρ ω μ ά τω ν , μ ε τ ο η θ ικ ό π λ έ ο ν κ α τα ρ α κ ω μ έν ο , τ ο μ ό ν ο που έκ α ν α ν

Φ ιλέλληνες μ ε τ ις σ τρ α τιω τικ ές ενδ υ μ α σ ίες των π ατρίδω ν το υ ς . Μ ε α υ τές λάμβανα ν μ έ ρ ο ς σ τις μ ά χ ες, και φυσικά και σ τον Ανάλατο.


ή τ α ν να α δ ε ιά σ ο υ ν τ α τ υ φ έ κ ιά τ ο υ ς σ το υ ς ε π ιτ ιθ έ μ ε ν ο υ ς κα ι να π ρ ο σ π α θ ή σ ο υ ν να γ λ ιτώ σ ο υ ν τ ρ ε π ό μ ε ν ο ι σ ε φ υ γ ή . Ε κ ε ί έπ εσ α ν ο Ζ α χ α ρ ίτσ α ς μ ε τ ο υ ς Α θ η ν α ίο υ ς τ ο υ κα ι ο Ιω ά ν ν η ς Ν ο τα ρ ά ς μ ε τ ο υ ς π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο υ ς Κ ο ρ ιν θ ίο υ ς .

Π α ρ α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς τ ις ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς , ο ι ά ν δ ρ ε ς απ ό τα υπ όλο ιπ α ο χ υ ρ ώ μ α τα τ α ε γ κ α τ έ λ ε ιψ α ν κα ι ά ρ χ ισ α ν να τρ έ χ ο υ ν π ρ ο ς τη θά λα σ σ α , σ ε μ ια α π ελ π ισ μ έν η π ρ ο σ π ά θ ε ια να σ ω θ ο ύ ν , κ α τα δ ιω κ ό μ ε ν ο ι α ν ε λ έ η τ α απ ό τ ο ε χ θ ρ ικ ό ιππ ικό. Ο Τ ρ ικο ύ π η ς , α ν α φ έ ρ ε ι ό τ ι « Ε λ λ η ν ες κα ι Τ ο ύ ρ κ ο ι έ τ ρ ε χ α ν π ρ ο ς τ ο ν α ιγ ια λ ό ν , ο ι μ ε ν δ ιώ κο - ν τ ε ς , ο ι δ ε δ ιω κ ό μ εν ο ι. Ο ι π ε ζ ο ί έπ ιπ τα ν υπό τ ο ξ ίφ ο ς τω ν ιππέω ν, κα ι η π εδ ιά ς ε σ τρ ώ θ η π τω μά τω ν. Σ τ ρ α τ η γ ό ς ή σ τρ α τ ιώ τη ς , ο υ δ ε ίς ε φ ρ ό ν τ ιζ ε π λ έ ο ν πώ ς ν ’ α ν τ ι- σ τα θ ή , α λ λά πώ ς να φ ύ γ η . Π λη ν κα ι α υ τή η φ υ γ ή ή το λ ία ν ε π ικ ίν δ υ ν ο ς δ ιό τ ι ο ι ιπ π είς ε π ρ ό φ θ α ν α ν τ ο υ ς π ε ζ ο ύ ς φ ε ύ γ ο ν τα ς . Φ ε ύ γ ο ν τ ε ς ο ι Ε λ λ η ν ε ς π ρ ο ς τ ο ν αι- γ ια λ ό ν ή λ π ιζα ν να εύ ρ ω σ ιν ε κ ε ί έ τ ο ιμ ο υ ς τ α ς λ έ μ β ο υ ς ε ις επ ιβ ίβασ ιν. Α λ λ ά δ ιά τ ο ν φ ό β ο ν τ ο υ π υ ρ ό ς τω ν ε χ θ ρ ώ ν ίσ τα ν το α ύ τα ι μ α κρ ά ν , κα ι ο ι Ε λ λ η ν ε ς επ εσ ω - ρ ε ύ ο ν τ ο ε ις τ ο ν α ιγ ια λ ό ν τ ε ί ν ο ν τ ε ς ε ις μ ά τη ν χ ε ίρ α ς π ρ ο ς α υ τά ς . Π ο λ λ ο ί δ ε ε ρ ρ ίπ το ν το ε ις τ η ν θ ά λ α σ σαν, κα ι ά λ λ ο ι μ ε ν δ ιεσ ώ ζ ο ν το ε ν α υ τα ίς , ά λ λ ο ι δ ε επ ν ίγ ο ν το » .

Ο ι α π ώ λ ε ιε ς θ α ή τ α ν α κ ό μ η μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς ε ά ν τα ε λ λ η ν ικ ά π λο ία δ ε ν π ρ ο σ τά τ ε υ α ν τ ο υ ς σ τ ρ α τ ιώ τ ε ς π ου έ φ θ α ν α ν σ τη ν π α ρ α λ ία μ ε τ α π υ ρ ά τ ο υ ς . Τ α υ τό χ ρ ο ν α σ χ η μ α τ ίσ τη κ ε μ ια τ ε λ ε υ τ α ία ο μ ά δ α α ν τ ίσ τα σ η ς υπό τ ο ν Ν ικ ό λ α ο Ζ έρ β α , ο ο π ο ίο ς , μ ε π α ρ α ιν έ σ ε ις α λ λ ά κα ι μ ε τ ο π ρ οσ ω π ικό το υ π α ρ ά δ ε ιγ μ α , κ α τ ά φ ε ρ ε να σ υ γ κ ρ ο τ ή σ ε ι π ερ ίπ ο υ 150 ά ν δ ρ ε ς απ ό ό σ ο υ ς τρ έ π ο ν τ α ν σ ε φ υ γ ή . Α υ το ί, σ ύ μ φ ω να μ ε τ ο ν Π ερ ρ α ιβ ό , «άμπ ω σ αν τ ο υ ε χ θ ρ ο ύ ς ε ις τ α οπίσω, έσ ω σ α ν π ο λ λ ο ύ ς ο μ ο γ ε ν ε ίς ε κ τω ν χ ε ιρ ώ ν α υ τώ ν , σι ο π ο ίο ι ε υ ρ ίσ κ ο ν τ ο α κ ό μ η κ α θ ’ ο δ ό ν α μ υ ν ό μ ε ν ο ι, ά λ λ η π λ η γ ω μ έ ν ο ι κα ι έ τ ε ρ ο ι π ια σ μ ένο ι» .

Τα π λο ία , λ ο ιπ ό ν , κα ι η τ ε λ ε υ τ α ία

Ο Λάμπ ρος Β έικ ο ς (Εθνικό Ισ το ρ ικόΜ ο υ σ είο , Α θήνα).

γ ρ α μ μ ή ά μ υ ν α ς σ τα μ ά τη σ α ν τ ο υ ς Τ ο υ ρ κ α λ β α ν ο ύ ς , ο ι οπ ο ίο ι, σ ύ μ φ ω να μ ε τ ο ν Κ α σ ο μ ο ύ λ η « α γ α λ λ ό μ ε ν ο ι έρ - ρ ιψ α ν τ η ν σ υ γ χ α ρ η τ ικ ή ν π α ρ α ρ γ ιά ν απ ό ε κ ε ίν ο τ ο μ έ ρ ο ς τ η ς ν ίκ η ς , κα ι α κ ο λ ο ύ θ ω ς ε δ ο υ φ έ κ η σ α ν τ ρ ις ό λ α τ α ο χ υ ρ ώ μ α τα (σ.σ. ε ν ν ο ε ί τ α ι τ α ο θ ω μ α ν ικ ά )» .

Σ το σ η μ ε ίο α υ τό σ υ ν έβ η έν α α ξ ιο μ ν η μ ό ν ε υ τ ο γ ε γ ο ν ό ς : ο Α θ α νά σ ιο ς -Τ ο ύ σ α ς Μ π ό τσ α ρ η ς (9), έ ν α ς από τ ο υ ς λ ίγ ο υ ς ε ν α π ο μ ε ίν α ν τ ε ς Μ π ο τσ α ρ α ίο υ ς μ ε τ ά τ η ν κ α τα σ τρ ο φ ή τ ο υ Σ έ λ τσ ο υ τ ο 1804, ε ίχ ε σ ω θ ε ί κα ι ε ίχ ε φ θ ά σ ε ι σ τη ν π αρα λ ία . Ε κε ί, όπ ω ς μ α ς π λ η ρ ο φ ο ρ ε ί ο Κ α σ ο μ ο ύ λ η ς , α δ υ ν α τώ ν τα ς να α ν τ έ ξ ε ι τ η ν ν τρ ο π ή τ η ς ή τ τ α ς , έ κ α ν ε μ ε τα β ο λ ή κα ι κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε κα ι π άλι π ρ ο ς τ α πίσω, όπ ου φ ο ν ε ύ θ η κ ε , π α ρ ό τ ι θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να έ χ ε ι σ ω θ εί. Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η ν ε κ δ ο χ ή τ ο υ Π ερ ρ α ι- β ο ύ , ο Μ π ό τσ α ρ η ς σ κ ό τω σ ε έ ν α ν Ο θ ω μ α ν ό ιππέα, π ή ρ ε τ ο ά λ ο γ ό το υ κα ι έ φ θ α σ ε σ ώ ος σ τη ν π αρα λ ία . Α ντι- λ α μ β α ν ό μ ε ν ο ς τ ο ν ό λ ε θ ρ ο τω ν Σ ο υ λ ιω τώ ν κα ι μη α- ν τ έ χ ο ν τ α ς να β λ έ π ε ι τ ο ν ε α υ τ ό τ ο υ α σ φ α λή τη σ τιγ μ ή π ου ο ι σ υ ν α γ ω ν ισ τές τ ο υ φ ο ν ε ύ ο ν τα ν , α π ο χ α ιρ έ τη σ ε τ ο υ ς γ ύ ρ ω τ ο υ μ ε τ α ε ξ ή ς τρ α γ ικ ά λ όγ ια : « Δ ε ν θ έ λ ω να σ ω θώ μα ζ ί σας, α λ λ ά να χ α θ ώ μ ε τ ο υ ς δ ικ ο ύ ς μου» . Σ τη σ υ ν έχ ε ια σ τρ ά φ η κ ε ε ν α ν τ ίο ν τω ν εχ θ ρ ώ ν , σ ώ ζον τ α ς α ρ κ ε τ ο ύ ς σ υ μ π α τρ ιώ τες το υ α λ λά τ ε λ ικ ά έπ εσ ε ν ε κ ρ ό ς απ ό τ ο υ ς Ο θ ω μ α ν ο ύ ς , υ π ερ α σ π ιζό μ εν ο ς τ η ν π α τρ ίδ α .

Ο ι δ ια σ ω θ έ ν τ ε ς Ε λ λ η ν ε ς π α ρ έ μ ε ιν α ν σ τη ν π α ρ α λ ία μ έ χ ρ ι να ν υ κ τώ σ ε ι. Τ ό τε , κα ι μ ε τ η ν κά λ υ ψ η το υ σ κ ο τα δ ιο ύ , μ ε τ α φ έ ρ θ η κ α ν μ ε τ ις λ έ μ β ο υ ς σ τα π λοία , τ α ο π ο ία τ ο υ ς μ ε τ έ φ ε ρ α ν σ τη Μ ο υ ν υ χ ία κα ι τ ο ν Π ε ιρα ιά . Η κ α τ α σ τρ ο φ ικ ό τ ε ρ η γ ια τ ο υ ς ε π α ν α σ τά τε ς μά χ η τ ο υ Α γώ να ε ίχ ε λ ή ξ ε ι.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΚΡΙΣΕΙΣ

Ο ι ε λ λ η ν ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς ή τ α ν τ ρ ο μ ε ρ έ ς κα ι π έρ α απ ό κ ά θ ε λ ο γ ικ ή . Ε ίνα ι χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ό ό τ ι ο ύ τ ε κ α τά τ η ν έ ξ ο δ ο τ ο υ Μ ε σ ο λ ο γ γ ίο υ δ ε ν χ ά θ η κ α ν τό σ ο ι π ο λ λ ο ί κα ι ικ α ν ο ί μ α χ η τ έ ς , « το ά ν θ ο ς τ ο υ ε λ λ η ν ικ ο ύ σ τρ α τ ε ύ μ α τ ο ς » , όπ ω ς τ ο υ ς α π ο κ α λ ε ί ο Γ εν ν α ίο ς Κ ο λ ο κ ο - τρ ώ ν η ς . Τα γ ε γ ο ν ό τα γ ίν ο ν τα ι α κ ό μ η π ιο δ ρ α μ α τ ικ ά , α ν α ν α λ ο γ ισ τε ί κ α ν ε ίς ό τ ι ο ι α π ώ λ ε ιε ς α υ τ έ ς σ υ ν έβ η σ α ν μ έσ α σ ε ε λ ά χ ισ το χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μ α , ίσω ς μ ό λ ις σ ε 90 λ επ τά . Α κ ό μ η κα ι απ ό μ ια απλή α νά γνω σ η τω ν ο ν ο μ ά τω ν τω ν π ο λ εμ ισ τώ ν γ ίν ε τ α ι φ α ν ε ρ ό ό τ ι η ικ α ν ό τη τα κα ι η φ ή μ η τω ν Ε λλ ή νω ν α γω ν ισ τώ ν ή τ α ν α ν ώ τερ η απ ό ε κ ε ίν η τ ο υ α ν τ ιπ ά λ ο υ , όπ ω ς υ π ο σ τη ρ ίζ ε ι κα ι ο

Π ερ ρ α ιβ ό ς , ο ο π ο ίο ς ε κ τ ιμ ά τ ις ε λ λ η ν ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς σ ε 825 ν ε κ ρ ο ύ ς . Ο Κα

σ ο μ ο ύ λ η ς κ ά ν ε ι λ ό γ ο γ ια 700 ν ε κ ρ ο ύ ς , εν ώ ο Τ ρ ικ ο ύ π η ς γ ια 1.000.

Ο ν ό μ α τα σ εβ α σ τά σ ε φ ίλ ο υ ς κα ι ε χ θ ρ ο ύ ς έ γ ιν α ν π α ρ ελ θ ό ν . Ο ι Σ ο υ λ ιώ τε ς Λ ά μ π ρ ο ς Β έ ικ ο ς ,

Α θ α νά σ ιο ς -Τ ο ύ σ α ς Μ π ό τσ α ρ η ς , Γ εώ ρ γ ιο ς Δ ρ ά κ ο ς , Γ εώ ρ γ ιο ς Τζα- β έ λ λ α ς , Κ ώ σ τα ς Δ ια μ ά ν τη Τζα- β έ λ λ α ς , Φ ω το ύ σ η ς Φ ω το μ ά ρ α ς ,

Φ ώ το ς Β έ ικ ο ς , Ν ο ύ σ ο ς Τσ ά τσ ης, Ν ικ ο λ ή ς Ν ια ν ιο ύ ρ η ς , Π άσ χος κα ι Κί-

τσ ο ς Κ οσ μά ς , Χ ρ ή σ το ς Μ π έκ α ς . Ο ι Τ α κ τ ικ ο ί Χ α ρ ά λ α μ π ο ς Ιγ γ λ έσ η ς , Ν. Αγο-

Ο Σο υ λιώ τη ς οπ λαρχηγός Κ ίτσος Τζαβέλλας (Εθνικό Ισ το ρ ικό Μ ο υ σ είο , Α θήνα).


Λ -

ν α ρ ίδ η ς , Ν. Π ο τα μ ιά ν ο ς , Ζ ή ν ω ν Ισ α υ ρ ίδ η ς , Α ν θ ιμ ο ς Σ ιν α ϊτη ς . Ο ι Κ ρ η τ ικ ο ί Δ η μ ή τ ρ ιο ς Κ ο υ ρ μ ο ύ λ η ς , Ε μ μ α ν ο υ ή λ Ρ ο υ σ τικ ια ν ό ς , Ε μ μ α ν ο υ ή λ Β α λιά - ν η ς , Ν ικ ό λ α ο ς Ζ ε ρ β ο υ δ ά κ η ς , Μ ιχ α ή λ Σ κ λ α β ο υ - ν ά κ η ς , Ε μ μ α ν ο υ ή λ Δ ε ρ α το ά ν ο ς , Γ Κ α λα μ α ρ ά ς , Θ ε ό δ ω ρ ο ς Ν ικ η φ ο ρ ά κ η ς . Ο ι φ ιλ έ λ λ η ν ε ς Ν τε - λ ο υ ρ ν τ ο υ ί κα ι Α ε φ έ β ρ . Κ α ι α κ ό μ η , ο Σ υ μ εώ ν Ζ α χ α ρ ίτσ α ς , ο Ιω ά ν ν η ς Ν ο τα ρ ά ς κα ι τό σ ο ι ά λ λ ο ι. Ο ι α ιχ μ ά λ ω το ι π ρ έπ ε ι να έ φ θ α σ α ν τ ο υ ς 150-200. Χ ά θ η κ α ν επ ίσ η ς ε ν ν έ α π υ ρ ο δ ό λ α κα ι π ο λ λ έ ς σ η μ α ίες . Ο ι ο θ ω μ α ν ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς α- ν ή λ θ α ν σ το υ ς 300 π ερ ίπ ο υ ά ν δ ρ ε ς , η σ υ ν τρ ιπ τ ικ ή π λ ε ιο ψ η φ ία τω ν οπ ο ίω ν έπ ε σ ε σ το π ρ ώ το ο χ ύ ρ ω μ α τω ν Σ ο υ λ ιω τώ ν κα ι τω ν Κ ρ η τ ικ ώ ν κα ι σ το δ ε ύ τ ε ρ ο τω ν Τακτικώ ν. Μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς ή τ α ν κα ι ο α ρ χ η γ ό ς τ ο υ ιπ π ικού , εν ώ λ έ γ ε τ α ι ό τ ι τρ α υ μ α τ ίσ τ η κ ε ε λ α φ ρ ά κα ι ο ίδ ιο ς ο Κ ιο υ τα χ ή ς , ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε π λη σ ιά σ ε ι π ολύ σ το σ η μ ε ίο τ η ς μ ά χ η ς .

Τ η ν ε π ο μ έ ν η τ η ς μ ε γ ά λ η ς τ ο υ ν ίκ η ς , ο Κ ιο υ τα χ ή ς ευ χ α ρ ίσ τη σ ε τ ο σ τρ ά τ ε υ μ ά το υ κ α ι έδ ω σ ε μ ε γ ά λ α δώ ρα σ το υ ς ε π ιτ ιθ έ ν τ ε ς σ το π ρ ώ το ε λ λ η ν ικ ό ο χύ ρ ω μ α . Τ ο υ ς α ιχ μ α λ ώ το υ ς π ε ρ ίμ ε ν ε η σ υ ν ή θ η ς γ ια τ ο υ ς α ιχ μ α λ ώ το υ ς τω ν σ τ ρ α τ ε υ μ ά τ ω ν τ η ς Υ ψ η λ ή ς Π ύ λ η ς τρ α γ ικ ή μο ίρα . Μ ε τ ο π ρ ό σ χ η μ α τ η ς -π ρ α γ μ α τ ικ ά α π α ρ ά δ ε κ τ η ς - κ α τα π ά τη σ η ς τ η ς σ υ μ φ ω ν ία ς σ το μ ο ν α σ τή ρ ι το υ Α γ ίο υ Σ π υ ρ ίδ ω να κα ι τω ν γ ε γ ο ν ό τω ν π ου τ η ν α κ ο λ ο ύ θ η σ α ν , π έ ν τ ε ιε ρ ε ίς π α λ ο υ κ ώ θ η κ α ν κα ι π ο λ λ ο ί ά λ λ ο ι ε π α ν α σ τά τε ς υ π έσ τη σ α ν φ ρ ικ τά μ α ρ τύ ρ ια . Ε να ς από α υ το ύ ς , μ ά λ ισ τα , ο α ν θ υ π ο λ ο χ α γ ό ς τ ο υ Τ α κ τικο ύ Α ν θ ιμ ο ς Σ ιν α ϊτη ς υ π έ φ ε ρ ε επ ί ε π τά η μ έ ρ ε ς τ α π ά θ η ν εο - μ ά ρ τυ ρ α . Κ αι φ υ σ ικά , ο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο ς α γ ω ν ισ τή ς δ ε ν ε ίχ ε κ α μ ία α ν ά μ ιξη σ τα γ ε γ ο ν ό τα το υ Α γ ίο υ Σπ υρ ίδω να , α φ ο ύ τ ο Τ α κ τικό Σ ώ μα δ ε ν ε ίχ ε ε μ π λ α κ ε ί σ τη ν υ π ό θ ε ση. Ο ι υπ ό λο ιπ ο ι α π ο κ εφ α λ ίσ τη κ α ν κα ι τ α κ ε φ ά λ ια τ ο υ ς γ δ ά ρ θ η κ α ν , όπ ω ς κα ι α υ τά τω ν π εσ ό ν τω ν σ το π ε

Ο Κώστας Μ π ότσ α ρ ης σε π ροχω ρημένη ηλικία μ ε στολή σ τρ α τη γο ύ .

δ ίο τ η ς μ ά χ η ς , τ α δ έ ρ μ α τ ά τ ο υ ς γ ε μ ίσ τη κ α ν μ ε α λ ά τ ι κα ι σ τά λ θ η κ α ν σ τη ν Κ ω ν σ τα ν τ ιν ο ύ π ο λ η ω ς

α π ό δ ε ιξη τ η ς μ ε γ ά λ η ς ν ίκ η ς .Τ η ν τρ α γ ικ ή α υ τή τ ύ χ η α π έφ υ γ α ν μ ό ν ο

δ ύ ο ά ν δ ρ ε ς : ο Γ εώ ρ γ ιο ς Δ ρ ά κ ο ς κα ι ο Δ η μ ή - τ ρ ιο ς Κ α λ λ έ ρ γ η ς - ο Δ ρ ά κ ο ς ό μ ω ς π ρ οσ ω ρινά, μ ό ν ο γ ια 40 η μ έ ρ ε ς . Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε , μ ά λ ισ τα , α ν επ ιτυ χ ώ ς , απ ό τ ο ν Κ ιο υ τα χ ή σ τη ν π ρ ο σ π ά θ ε ιά τ ο υ να π ε ίσ ε ι τ ο υ ς π ο λ ιο ρ κ η μ έ - ν ο υ ς τ η ς Α κ ρ ό π ο λ η ς να π α ρ α δ ο θ ο ύ ν . Ο Σ ο υ

λ ιώ τη ς , π ου δ ε ν ε ίχ ε α μ φ ιβ ο λ ίε ς γ ια τ η ν τύ χ η το υ , μ ιλ ώ ν τα ς χ α μ η λ ό φ ω να α π έ τρ ε ψ ε τ ο υ ς α

π ε σ τα λ μ έ ν ο υ ς τω ν π ο λ ιο ρ κ η μ έ ν ω ν απ ό τ ο να ενδ ώ σ ο υ ν . Τ ελ ικά , π α ρά τ ις π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς γνω -

^ σ τώ ν τ ο υ Τ ο υ ρ κ α λ β α ν ώ ν να τ ο ν γ λ ιτώ σ ο υ ν κα ι τ η ν α π α τη λ ή υ π όσ χεσ η το υ Κ ιο υ τα χ ή , α π ο κ ε φ α λ ίσ τη κ ε

λ ίγ ο έ ξω από τη Χ α λκ ίδ α , όπ ου μ ε τ α φ ε ρ ό τ α ν μ ε τ ο π ρ ό σ χ η μ α τ η ς ν ο σ η λ ε ία ς (10). Ο Κ α λ λ έ ρ γ η ς α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ θ η κ ε μ ε τη β ο ή θ ε ια τ ο υ α δ ε λ φ ο ύ το υ , κα ι α φ ο ύ π ρ ώ τα κ α τα β λ ή θ η κ α ν σ το ν Γ εω ρ γ ια νό 45.000 γρό σ ια κα ι δ ιά φ ο ρ α δώ ρα . Π α ρ ό λ α α υ τά , το υ κ ό π η κ ε τ ο έ ν α α υ τ ί γ ια π α ρ α δ ε ιγ μ α τ ισ μ ό , σ τ ιγ μ α τ ισ μ ό κα ι τ ιμ ω ρ ία , κα ι σ τά λ θ η κ ε κα ι α υ τό σ το ν σ ο υ λ τά ν ο . Α πό τ ο υ ς σ υμπ α τ ρ ιώ τ ε ς τ ο υ Κ ρ η τ ικ ο ύ ς , ό μ ω ς π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο ι από 200 ά φ η σ α ν τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία τ ο υ ς π νοή σ το π εδ ίο τ η ς μ ά χ η ς .

Τα α ίτ ια τ η ς σ υ ν τρ ιβ ή ς δ ε ν π ρ έπ ε ι ν α α π ο δ ο θ ο ύ ν α π λά κα ι μ ό ν ο σ το ν θ ά ν α το το υ Κ α ρ α ϊσ κά κη , σ τη ν απ αρ ά δ ε κ τη ε π ιμ ο ν ή τ ο υ Κ ό χ ρ α ν κα ι σ τη ν α κ α τα λ λ η λ ό τη - τ α τ η ς θ έ σ η ς π ου έ λ α β α ν ο ι Σ ο υ λ ιώ τε ς κα ι ο ι Κ ρ η τ ικ ο ί ε ξ α ιτ ία ς τ ο υ Μ α κ ρ υ γ ιά ν ν η . Α ς α ν α τ ρ έ ξ ο υ μ ε σ το ν Κα- σ ο μ ο ύ λ η , τ ο έ ρ γ ο τ ο υ ο π ο ίο υ θ ε ω ρ ε ίτ α ι ω ς μ ία απ ό τ ις κ α λ ύ τ ε ρ ε ς κα ι α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό τ ε ρ ε ς π η γ έ ς σ χ ε τ ικ ά μ ε τ η ν Ε π α νάσ τασ η: « Δ εν π ρ ο ή λ θ ε ν, κ α τ ’ ε μ ή ν γ ν ώ μ η ν , ο χ α λ α σ μ ό ς ο ύ τ ε απ ό τ η ν κ α κ ή ν ο δ η γ ία ν τ ο υ Μ α κ ρ υ - γ ιά ν ν η , ο ύ τ ε απ ό τ α ς κα κ ά ς θ έ σ ε ις όπ ου κ α τ έλ α β ο ν ,

Ο Α&ανάσιος- Τούσας

Μ πότσ αρης (Ε&νικό Ισ το ρ ικό

Μ ο υ σ είο , Α&ήνα).

Ο Β ρ ετα ν ό ς σ τρ α τη γό ς Ριχάρδος Τσωρτς δ ιε τέ λ ε σ ε αρχηγός των ελληνικώ ν επ αναστατικώ ν δυνάμεων.


Ο οπλαρχηγός

Μακρυγιάννης. Η εμπλοκή του στη μάχη δεν ήταν αντάξια της φήμης του.

θεαταί της σφαγής των, χωρίς να το εννοήσωμεν. Το ή- ξευρα, με έτυπτεν το συνειδός κι εμένα και όλους...». Το ίδιο υποστηρίζει και ο Τρικούπης, επισημαίνοντας μάλιστα καίρια την αιτία της μη κίνησης των επαναστατικών στρατευμάτων: «Εν ω δε το σχέδιον ήτον επικίνδυνον αυτό καθ’ εαυτό ως προκειμένου να πολε- μήσωσι πεζοί προς ιππείς επί τόπου πεδινού, δεν εξε- τελέσθη ουδ’ ως προεσχεδιάσθη. Διότι, ούτε οι εν τη Ακροπόλει εξωρμήσαν, ως ηλπίζετο, ούτε οι εν Πειραι- εί και εν Κερατσηνίω πεζοί και ιππείς (σ.σ. υπήρχαν στον Πειραιά δύο ίλες ιππικού υπό τον Πορτογάλο φιλέλληνα συνταγματάρχη Αλμέιδα και τον Χατζή Μιχά- λη, οι οποίες δεν έλαβαν μέρος στην επιχείρηση, ενώ κάτι τέτοιο προβλεπόταν) διόλου εκινήθησαν, ως προ- διετάχθησαν. Η μόνη ικανή χειρ να τους κινήση, ακίνητος έκειτο εν τω κατά την Σαλαμίνα ναώ του Αγίου Δη- μητρίου».

Πράγματι λοιπόν, όλα τα παραπάνω έχουν το μερίδιό τους στη συντριβή, καθένα στον βαθμό που του αναλογεί. Τόσο ο θάνατος του Καραϊσκάκη και η επιμονή του Κόχραν, όσο και οι ακατάλληλες θέσεις που υποδείχθηκαν από τον Μακρυγιάννη και η μη κίνηση των υπόλοιπων στρατευμάτων. Σε περίπτωση που τα στρατεύματα κινούντο όπως προέβλεπε το σχέδιο (αντιπερισπασμός από Ελαιώνα, έξοδος φρουράς Ακρόπολης), παρά την απουσία του ηγέτη, το προβληματικό σχέδιο και τις ακατάλληλες θέσεις, σε καμία περίπτωση δεν θα συνέβαινε τέτοια συντριβή.

Η ήττα του Αναλάτου είχε καταστροφικά αποτελέσματα για την Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα. Περί τα μέσα Μαϊου τα ελληνικά στρατεύματα εγκατέλει- ψαν την Αττική και πέρασαν στη Σαλαμίνα και την Πελοπόννησο. Το χειρότερο, όμως, ήταν ότι η συντριβή επέδρασε αρνητικά στην ψυχολογία των υπερασπιστών της Ακρόπολης. Ετσι, στις 24 Μαϊου την εγκατέ- λειψαν υπογράφοντας συνθήκη -πρόωρα, όπως απο-

αλλά προήλθεν α) από τον άτακτον και βιασμένον απο- βιβασμόν και β) από την ακινησίαν των εν Φαληρεί στρατευμάτων και των λοιπών οχυρωμάτων έως εις ημάς. Εάν ημείς κινούσαμεν τον πόλεμον απ’ εδώθεν, ποτές ο Κιουταχής δεν θα τολμούσε να συνάξει τας δυνάμεις του όλας εκεί. Αλλ’ ούτε οι 800 περίπου Αλβανοί ήθελον τρέξει εις βοήθειαν, οι μόνοι οίτινες ώρμησαν πρώτοι και προσέβαλαν το πρώτον οχύρωμα. Οθεν, ούτε ο Μακρυγιάννης έπταισεν, ούτε οι σφαγέ- ντες, μόλον οπού και ατάκτως έκαμαν την απόβασιν και ατάκτως διευθύνθησαν εις την θέσιν. Το επαναλαμβάνω: Εσφάλαμεν ημείς οι Αξιωματικοί, ανώτεροι και κατώτεροι, του στρατού, οίτινες υπό την διοίκησίν μας είχαμεν οκτώ χιλιάδες στράτευμα, και εμείναμεν

Το εσωτερικό της Ακρόπολης κατά την Τουρκοκρατία. Αριστερά διακρίνεται ο Λυκαβηττός.

δείχθηκε, αφού διέθεταν προμήθειες για τρεις ακόμη μήνες (11)- και μεταφέρθηκαν με πλοία στα ελεύθερα ελληνικά εδάφη.

Η ελεύθερη Ελλάδα, που είχε περιοριστεί στα βουνά της Ναυπάκτου, στο Λεσίνι της Ακαρνανίας, στην Αργολιδοκορινθία, στη Μονεμβασία, στην Υδρα, στις Σπέτσες και σε ελάχιστες ακόμη μικρές περιοχές, φαινόταν να περνά τις τελευταίες επιθανάτιες ώρες της. Και τότε, στο κρίσιμο αυτό σημείο, η Επανάσταση σώθηκε πράγματι από την επέμβαση των τριών ευρωπαϊκών δυνάμεων. Είχαν προηγηθεί όμως επτά χρόνια σκληρότατου αγώνα, ενός αγώνα τον οποίο διεξήγαγαν οι Ελληνες μόνοι, και από τον οποίο είχαν ποτίσει με ποταμούς αίματος ώστε να ριζώσει, να βλα- στήσει και να ανθίσει μέσα από αυτόν το δένδρο της ελευθερίας.

Ας ολοκληρώσουμε την περιγραφή μας εδώ, φέρνοντας στον νου μας τη μεγάλη πεδιάδα από τον Αγιο Σώστη μέχρι την παραλία του Παλαιού Φαλήρου, που σήμερα καλύπτεται από πολυκατοικίες και δρόμους και στην οποία ζουν χιλιάδες Ελληνες. Ολοι μας χρωστάμε την ύπαρξη και την ελευθερία μας στη θυσία των γενναίων εκείνων ανδρών που, σχεδόν πριν από δύο αιώνες, έδωσαν τη ζωή τους για μια αδούλωτη και υπερήφανη πατρίδα. Ανάμεσα σε αυτούς είναι και οι νεκροί του Αναλάτου, οι περίφημες «Σκιές του Φαλή-


ρου» του ομώνυμου ποιήματος του Γεωργίου Ζαλοκώ- στα, οι οποίες το απόγευμα της τραγικής εκείνης 24ης Απριλίου του 1827 είχαν σκεπάσει με τα νεκρά τους σώματα το άδενδρο τοπίο. Ας μη τους ξεχνάμε π οτέ.Ξ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1. Μεχμέτ-Ρεσήτ πασάς (1780-1839). Γεννήθηκε στη Γεωργία. Το 1809 διορίστηκε βαλής της Κιουτάχειας, απ' όπου έλαβε το προσωνύμιο Κιουταχής. Από το 1823 καί μετά. ανέλαβε σταδιακά την ηγεσία των τουρκικών δυνάμεων για την κατάπνιξη της Ελληνικής Επανάστασης. Θεωρείται από τους καλύτερους στρατηγούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ διακρίθηκε και για τη διπλωματική του ικανότητα.2. Ως Τρεις Πύργοι ήταν γνωστή κατά την Τουρκοκρατία η σημερινή περιοχή Ξηροταγάρου, στην ακτή του Παλαιού Φαλήρου, νότια του Τροκαντερό, προς το παλαιό αεροδρόμιο του Ελληνικού, επειδή εκεί είχαν κτιστεί τρεις μικροί τουρκικοί πύργοι. Τα στρατεύματα που θα ξεκινούσαν από εκεί, θα κινούντο μέσω των σημερινών συνοικιών του Παλαιού Φαλήρου και της Νέας Σμύρνης για να πλησιάσουν στην Ακρόπολη.3. Λόφος του Φιλοπάππου ή Λόφος του Μουσείου ή των Μουσών. Ανέκαθεν ήταν άγονος και άδενδρος, αλλά δενδροφυτεύθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Αν και χαμηλότερος από την Ακρόπολη, είχε στρατηγική σημασία, αφού βρισκόταν νοτιοδυτικά της, μπορούσε να οχυρωθεί και προσέφερε απεριόριστη Θέα του λεκανοπεδίου των Αθηνών, καθώς και της Σαλαμίνας και της Αίγινας όταν ο ουρανός ήταν καθαρός. Η κίνηση, λοιπόν, του Κιουταχή να τον καταλάβει ήταν εξαιρετικά ορθή.4. Ο περίφημος Ελαιώνας των Αθηνών εκτεινόταν από το Μενίδι ως το Μοσχάτο (150.000 ελαιόδενδρα). Κατά την Τουρκοκρατία αποκαλείτο από τους Αθηναίους Λόγγος. Μετά την απελευθέρωση και μέχρι σήμερα, αποψιλώθηκε σε ποσοστό 99% από τις συνεχείς επεκτάσεις της Αθήνας. Ενα ελάχιστο τμήμα του διατηρείται στη συμβολή των οδών Θηβών και Πέτρου Ράλλη, κοντά στα ΤΕΙ Πειραιά - και αυτό όμως το ελληνικό κράτος «φροντίζει» σταδιακά να το εξαφανίζει με τη συνεχή τσιμεντοποίηση. Εάν η καταστροφή των εναπομείναντων ελαιοδένδρων συνεχιστεί με τους σημερινούς ρυθμούς, με διάφορες προφάσεις, ο ιστορικός Ελαιώνας θα αποτελεί παρελθόν σε λίγα χρόνια. Η φάλαγγα των Ελλήνων θα περνούσε από τις σημερινές περιοχές της Νίκαιας, του Ρουφ και του Μεταξουργείου, θα διέσχιζε κάθετα τον Ελαιώνα και θα

Σε αυτή τη έφθανε τελικά στην Αθήνα.φωτογραφία του 5. Στις 22.4.1835, ανήμερα του θανάσιμου τραυματισμού 1872 διακρίνονται του, πραγματοποιήθηκε, μετά από βασιλικό διάταγμα, η τα Προπύλαια και πάνδημη ανακομιδή των λειψάνων του Καραϊσκάκη από τη ο φραγκικός Σαλαμίνα στο Νέο Φάληρο, όπου και εναποτέθηκαν στοπύργος της μνημείο του. Σε μικρή απόσταση, σε κοινό τάφο,Ακρόπολης, το τοποθετήθηκαν και τα λείψανα Ελλήνων και Φιλελλήνων Αστεροσκοπείο που είχαν πέσει σε διάφορες μάχες, αγωνιζόμενοι για την και -στο βάθος-η απελευθέρωση των Αθηνών. Σε αυτά φυσικά επίπεδη έκταση περιλαμβάνονταν και τα λείψανα των νεκρών του Αναλάτου. στα δυτικά της Το γήπεδο «Γεώργιος Καραϊσκάκης» φέρει το όνομά του Αθήνας προς τον επειδή ο ήρωας της Επανάστασης σκοτώθηκε σε εκείνη την Ελαιώνα, το όρος περιοχή.Αιγάλεω και το 6. Γενικά οι διάφορες πηγές κατακρίνουν τις επιλογές και Χαϊδάρι. Είναι τις κινήσεις του Μακρυγιάννη. Σε μια παράγραφο, μάλιστα, εμφανής η του έργου του -την οποία ωστόσο έχει διαγράψει εκ τωνδυνατότητα υστέρων- ο Κασομούλης αναφέρει: «Αύτη η κατηγορία καιπαρατήρησης αγανάκτησις κατά τούτου έμεινε ν από όλους τους από την συγγενείς των και από τον Καλλέργην ακόμη, και ίσως έωςΑκρόπολη όλων ότου ζουν τα πρόσωπα, ενθυμούμενοι τον χαμόν, θα των κινήσεων αγανακτούν. Οσαις φοραίς και αν έπεσα εις ομιλίαν με τους γύρω από αυτήν. παθόντας, όλοι εις τούτον αγανακτούν, ότι τους έθαψεν».

Ο ίδιος ο Μακρυγιάννης υποστηρίζει στα απομνημονεύματά του ότι, μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη, ήταν εναντίον του σχεδίου επίθεσης, ακριβώς επειδή εκείνος είχε σκοτωθεί. Σε επιστολή του, μάλιστα, προς την εφημερίδα «Ο φίλος του λαού» της 7ης Απριλίου 1840, ισχυρίζεται ότι δεν ευθύνεται αυτός για τη διάταξη των ελληνικών στρατευμάτων, καθώς οι διάφοροι οπλαρχηγοί δεν άκουσαν τη γνώμη του και ενήργησαν κατά το δοκούν. Ταυτόχρονα, επιτίθεται σφοδρά εναντίον του Περραιβού, θεωρώντας ότι τον αδικεί καταλογίζοντάς του

Τα Προπύλαια της Ακρόπολης, όπως ήταν μετασκευασμένα σε προμαχώνα επί τουρκοκρατίας (S. Pomardi, « Viaggio nella Grecia», Ρώμη, 1820).


ευθύνες για την έκβαση της συγκεκριμένης μάχης. Η ημερομηνία πάντως της επιστολής δείχνει ότι η σχετική διαμάχη και οι κατηγορίες συνεχίζονταν. Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, και όπως προκύπτει από τη μελέτη των πηγών, φαίνεται ότι ο Μακρυγιάννης, βασιζόμενος σε πληροφορίες ντόπιων και χωρίς ο ίδιος να γνωρίζει καλά την περιοχή, ίσως και με την επιθυμία να φθάσει πρώτος με τους Αθηναίους στην Ακρόπολη, «τράβηξε» την ελληνική γραμμή σε πολύ μεγαλύτερη απόσταση από τη θάλασσα απ’ ότι θα έπρεπε, υποδεικνύοντας μάλιστα και ακατάλληλες θέσεις για οχύρωση.7. Η μικρή, κομψή, βυζαντινού ρυθμού εκκλησία, κτίστηκε σε ανάμνηση της σωτηρίας του βασιλιά Γεωργίου Α ’ και της κόρης της Μαρίας, από τη δολοφονική απόπειρα του Γεωργίου Καρδίτση και του Ιωάννου Γεωργίου ή Κυριάκού τις απογευματινές ώρες της 14ης Φεβρουάριου 1898 στο σημείο εκείνο.8. Ντελλής, τουρκική λέξη που σημαίνει παράφρων, τρελός. Στον πληθυντικό έτσι αποκαλούντο οι άτακτοι Οθωμανοί ιππείς, που ήταν ονομαστοί για την επιθετικότητα, την τόλμη και την αγριότητά τους. Αποτελούσαν τον φόβο και τον τρόμο κάθε πεζικού στρατεύματος που θα βρισκόταν ανοχύρωτο σε πεδιάδα.9. Επρόκειτο για εξαιρετικό άνδρα. Ηταν γιος του πρωτότοκου γιου του Γεωργίου Μπότσαρη, Δημητρίου- Τούσα Μπότσαρη. Πήρε το όνομά του από τον πατέρα του (το «Τούσας» είναι υποκοριστικό του Δημήτριος - Δημητρούσης - Τούσης ■ Τούσας), τον οποίο δεν γνώρισε, αφού τον δολοφόνησε ο Αλή πασάς το 1796. Ξανθός, όπως οι περισσότεροι Μποτσαραίοι, και εξαιρετικά μεγαλόσωμος, ήταν αυτός που εισήλθε πρώτος στο Μεσολόγγι, προηγούμενος των υπόλοιπων Σουλιωτών. Στις πλάτες του μετέφερε τον νεκρό πρώτο εξάδελφο Μάρκο Μπότσαρη, που είχε σκοτωθεί στο Κεφαλόβρυσο του Καρπενησιού στις 9 Αυγούστου του 1823.10. Υπάρχει η φήμη ότι ο Δράκος αυτοκτόνησε. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, αφού υπάρχει σχετική μαρτυρία του

Πίνακας του Π. συνδεσμώτη του Ιωάννη Σταυριανού, αλλά και η αντίστοιχη Ζωγράφου όπου του Περραιβού, οι οποίες αποκλείουν το ενδεχόμενο αναπαριστόται η αυτοκτονίας.μάχη του 11. Οι Ελληνες νεκροί της μάχης του Αναλάτου αφέθηκανΦαλήρου ή άταφοι. Ετσι, όταν οι υπερασπιστές της ΑκρόποληςΑναλάτου κατευθύνονταν μετά τη συνθηκολόγηση προς το Φάληρο(Εθνικό Ιστορικό με σκοπό να επιβιβαστούν στα πλοία, αντίκριζαν σμήνη Μουσείο). όρνεων να τρέφονται με τα νεκρά τους σώματα. Οταν η

περιοχή περιήλθε οριστικά στην Ελλάδα, στα γυμνά τους οστά διακρίνονταν καθαρά τα σημάδια από τις σφαίρες και τα σπαθιά των Τουρκαλβανών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Παύλος Δρανδάκης: ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ.(2) Χριστόφορος Περραιβός: ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, εκδ. Βεργίνα, Αθήνα, Φεβρουάριος 1997.(3) Νικόλαος Κ. Κασομούλης: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 1821-33, εκδ. X. Κοσμαδάκη & ΣΙΑ, Αθήνα.(4) Σπυρίδων Τρικούπης: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, εκδ. Χρήστου Γιοβάνη, Αθήνα, 1974.(5) Διονύσιος Α. Κόκκινος: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ, εκδ. Μέλισσα, 6η έκδοση, Αθήνα, 1974.(6) ΑΠΑΝΤΑ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ, Ελληνική Εκδοτική Σχολή 1821, Αθήνα, 1977.(7) Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, Τόμος Τ , Θεσσαλονίκη, 1986.(8) Νικόλαος Σπηλιάδης: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΔΙΑ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΕΥΣΩΣΙΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΝΕΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ, επανέκδοση-επιμέλεια Παναγιώτη Φ. Χριστόπουλου, Αθήνα, 1975.(9) Γρηγόρης Τσούνης: ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ, εκδ. Explorer, Αθήνα, 2004.(10) Christopher Mee, Antony Spawforth: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, εκδ. Leadercom Α.Ε., Αθήνα, 2001.(11) Κώστας Η. Μπίρης: AI ΑΘΗΝΑI ΑΠΟ ΤΟΥ 19ου ΕΙΣ ΤΟΝ 20όν ΑΙΩΝΑ, εκδ. Μέλισσα, Δ ’ έκδοση, Αθήνα, 1999.

* ·6 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η δίκη ίου οιοΑιιέοως μετά ιον τερματισμό ίου Β’ ΠΠ, οι o o iu v o u ik e c και ö ik o o iik b c υπηρεοίεα me Ελλάδας κινηθηκαν για να ενιοαίοουν όσους από τους κατακτητές θεωρήθηκαν ότι εγκλημάτησαν οε βάρος του άμαχου πληθυομού. Το υλικό που προέκυιμε από t ic ανακρίσεις ήταν σημαντικό, λόνω όμως του εμιρυλιοπολεμικού κλίματος της εποχής, δεν αξιοποιήθηκε σχεδόν καθόλου. Από τους ελάχιστους εγκληματίες που λογοδότησαν ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης, ξεχώρισε η περίπτωση του επιλοχία της GFP (Μυστικής Στρατιωτικής Αστυνομίας), Φριτς Σούμπερτ.


γούστο του 1922 έλαβε μέρος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Ελλήνων, επιδεικνύοντας υπέρμετρο ζήλο και φανατισμό. Ο διοικητής του τον παρασημοφόρησε και ο Σούμπερτ μετά το τέλος του Ελληνοτουρκικού πολέμου μετανάστευσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Λέγεται ότι το παράσημο αυτό σε σχήμα ημισελήνου το έφερε πάντοτε επάνω του με υπερηφάνεια.

Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία (Ιανουάριος 1933) επηρέασε τον ανήσυχο χαρακτήρα του Σούμπερτ, ο οποίος εγκατέλειψε την Αίγυπτο. Το 1934 έγινε το υπ' αριθμόν 3.397.778 μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος (NSDAP) και κατατάχθηκε εκ νέου στον Γερμανικό Στρατό.

0 ΣΟΥΜΠΕΡΤ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Λίγο μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, εμφανίστηκε ο Φριτς Σούμπερτ στο Ρέθυμνο (καλοκαίρι 1941). Αδύνατος, ξερακιανός, με χοντρά γυαλιά μυωπίας, με τον βαθμό του δεκανέα, τοποθετήθηκε επικεφαλής μιας ομάδας Γερμανών και Ελλήνων της Μυστικής Στρατιωτικής Αστυνομίας (GFP, Geheime Feldpolizei), της οποίας η βάση βρισκόταν στο χωριό Αυγενική (σήμερα ανήκει στον νομό Ηρακλείου). Πολύ γρήγορα κυκλοφόρησαν οι πρώτες φήμες σχετικά με την καταγωγή του σκληροτράχηλου μελαχρινού νεοφερμένου άνδρα. Ο Σούμπερτ ήταν γλωσσομαθής και μιλούσε τα ελληνικά με βαριά σμυρνέικη προφορά, ενώ τα τουρκικά που μιλούσε με ηλικιωμένους Μικρασιάτες που ζού- σαν στο Ρέθυμνο και η φυσιογνωμία του θύμιζαν Ανατολίτη. Σύντομα απέκτησε το προσωνύμιο ο «Τούρκος», ενώ ακόμα συντομότερα ο ίδιος και η ομάδα του έγιναν γνωστοί για τις εκτελέσεις, τα βασανιστήρια και τις λεηλασίες στην ευρύτερη περιοχή.

Οι περισσότεροι άνδρες της Jagdkommando Schubert (Διοίκηση Ομάδων Καταδίωξης) είχαν στρατολο-

ΙΑΚϋΒΟΣ Π. ΧΟΝΑΡΟΜΑΤΙΔΗΣloiopiKöc

Α πό το καλοκαίρι του 1941, ο πότε ο Σούμπερτ πρωτοεμφα- νίστηκε στην Κρήτη, κυκλοφόρησαν φήμες που αμφισβητούσαν την εθνικότητά του.

Κάποιες νεώτερες έρευνες τον χαρακτηρίζουν ως Γερμανό ο οποίος είχε γεννηθεί στο Ντόρτμουντ το 1897 και ήλθε στην Ελλάδα το 1941 συμμετέχοντας στις πολεμικές επιχειρήσεις της Wehrmacht με τον βαθμό του δεκανέα. Αλλοι υποστηρίζουν ότι είχε ελληνική καταγωγή από τη Μικρά Ασία και, με- ταβαίνοντας στη Γερμανία, άλλαξε το όνομά του προκειμένου να καταταχθεί στον Γερμανικό Στρατό.

Σύμφωνα όμως με την επικρατέστερη εκδοχή, ο Φριτς Σούμπερτ γεν- νήθηκε στη Σμύρνη το 1900. Πατέρας του ήταν ο Πόντιος Φαίδων Κωνσταντι- νίδης, συνέταιρος σε κάποιο καπνεργοστάσιο στην Τραπεζούντα. Το 1865 χώρισε με τον συνέταιρό του και μετακόμισε στη Σμύρνη, όπου ξεκίνησε δική του επιχείρηση. Σε μεγάλη ηλικία ε ρωτεύτηκε την εικοσάχρονη Γκουζλέρ από την Τουρκία, με την οποία παντρεύτηκαν το 1899 στον ιερό ναό της Αγίας Φωτεινής. Εναν χρόνο αργότερα γεννήθηκε ο μικρός Πέτρος Κωνστα- ντινίδης, ο μελλοντικός δήμιος της Κρήτης και της Μακεδονίας.

Ο Φαίδων Κωνσταντινίδης πέθανε όταν ο Πέτρος ήταν 14 ετών, και η μητέρα του ασπάστηκε και πάλι τη μουσουλμανική θρησκεία. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1918, η Γκουζλέρ έγινε ε ρωμένη του Γερμανού προξένου της Σμύρνης, ο οποίος υιοθέτησε τον νεαρό Πέτρο. Η απόβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Σμύρνη (Μάιος 1919) ενίσχυσε το μίσος του Πέτρου για την πατρίδα του βιολογικού του πατέρα, και έτσι προτίμησε να φύγει για τη Γερμανία με τις καλύτερες συστατικές επιστολές. Αφού κατατάχθηκε στον Γερμανικό Στρατό, άλλαξε το όνομά του σε Φριτς Σούμπερτ. Την άνοιξη του 1922 επέστρεψε στην Τουρκία και κατατάχθηκε στον στρατό του Κεμάλ, έχοντας απαρνηθεί πλήρως την ελληνική του καταγωγή. Τον Αύ-

Ο εγκληματίας Φριτς Σούμπερτ κατά τη διάρκεια της δίκης του (δεύτερος από αριστερά, με τα γυαλιά).



ση του στρατιωτικού διοικητή Κρήτης, στρατηγού Μπρούνο Μπρόγιερ, και ενώ είχε παραμείνει στη φυλακή μόλις έναν μήνα. Ο Σούμπερτ και οι τυχοδιώκτες της Jagdkommando του, ανυπομονούσαν να συνεχίσουν τη δράση τους στην Κρήτη. Μέχρι τις αρχές του 1944 οι άνδρες της Διοίκησης Ομάδων Καταδίωξης είχαν εκτελέσει περισσότερους από 200 πολίτες σε διάφορα χωριά του νησιού: στην Καλή Συκιά, στο Ροδάκινο, στον Καλλικράτη, στο Μουρί κ.ά.

Στον Καλλικράτη εκτέλεσαν 27 χωρικούς, ενώ πυρπόλησαν τα περισσότερα σπίτια του χωριού. Την Πρωτοχρονιά όμως του 1944 η ομάδα του Σούμπερτ δέχθηκε ένα ισχυρό πλήγμα. Κατά τη διάρκεια μιας συμπλοκής με αντάρτες του ΕΛΑΣ στο χωριό Μεσκλά, σκοτώθηκαν οκτώ άνδρες του Σούμπερτ. Μερικές ε βδομάδες αργότερα, η γερμανική διοίκηση αποφάσισε τη διάλυση της ομάδας και ο Σούμπερτ μαζί με 35 περίπου άνδρες της Jagdkommando του μεταφέρθηκαν στην Αθήνα. Οι υπόλοιποι εθελοντές της ομάδας παρέμειναν στην Κρήτη, όπου αντιμετώπισαν την εκδίκηση των ανταρτών. Ετσι, για παράδειγμα, οι αδελφοί Μακρυδάκη από τον Κρουσώνα, οι οποίοι είχαν καταταγεί στη μονάδα του Σούμπερτ, δολοφονήθηκαν από αντάρτες του Σοκαρά τον Φεβρουάριο του 1944. Μέχρι το τέλος της Κατοχής, οι περισσότεροι «Σουμπεραίοι» (όπως τους αποκαλούσαν οι Κρητικοί) που είχαν απομείνει στο νησί είχαν εξοντωθεί από τους αντάρτες. Επιπλέον, οι περισσότεροι Γερμανοί της κεντρικής διοίκησης τούς αντιπαθούσαν, αφού θεωρούσαν την παρουσία τους επιζήμια.

0 ΣΟΥΜΠΕΡΤ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Περί τα τέλη Φεβρουάριου 1944, ο Σούμπερτ με τους άνδρες του -στους οποίους είχαν προστεθεί μερικοί εθελοντές από την Αθήνα, φθάνοντας σε αριθμό τους 50- αναχώρησαν για τη Μακεδονία.

Στις 13 Απριλίου, ύστερα από την απαγωγή και την εκτέλεση ενός Γερμανού στρατιώτη από αντάρτες του ΕΛΑΣ, η ομάδα των πραιτωριανών του βρέθηκε στα Γιαννιτσά. Μαζί με την ομάδα του Σούμπερτ είχαν συνταχθεί και οι «γερ- μανοντυμένοι» του συνταγματάρχη Γ Πούλου. Για τους «Πουλικούς» και τους

Παιδιά και ηλικιωμένοι πολίτες που πέθαναν από λιμό στους δρόμους της Αθήνας τον χειμώνα του 1941-42.

Οι Γερμανοί στην Αθήνα. Πολύ σύντομα η αρχαιολατρεία και οι επαινετικοί λόγοι του Χίτλερ αντικαταστάθηκαν από τα αντίποινα και τις εκτελέσεις.

γηθεί από τις φυλακές της Κρήτης και ή ταν ένθερμοι πολέμιοι του κομμουνισμού. Υπήρχαν όμως και άνεργοι και και- ροσκόποι σι οποίοι απλά αναζητούσαν την περιπέτεια και τη «δόξα» του Γ ’ Ράιχ. Μαζί τους υπηρετούσαν και ορισμένοι Γερμανοί του κοινού ποινικού δικαίου και των ταγμάτων φρουρίων που διακρίνονταν για τη σκληρότητά τους.

Φαίνεται ότι τα εγκλήματα και η δραστηριότητα του Σούμπερτ προκάλεσαν τις διαμαρτυρίες των κατοίκων προς τις γερμανικές αρχές του Ηρακλείου, με αποτέλεσμα ο φρούραρχος στρατηγός Φρήντριχ-Βίλχελμ Μύλερ να διατάξει τη σύλληψή του. Ωστόσο, λίγο αργότερα (φθινόπωρο 1943), ο Σούμπερτ αποφυλακίστηκε, πιθανώς ύστερα από επέμβα

* *

Ο Βάλτερ Μπλούμε, διοικητής της Ειδικής Αστυνομίας (SiPo) και της SD, σε φωτογραφία λίγο μετά τον πόλεμο.

άνδρες του Σούμπερτ που είχαν εκτεθεί στα μάτια του κόσμου εξαιτίας της συνεργασίας τους με τους Γερμανούς, οι ε κτελέσεις και οι βιαιοπραγίες αποτελού- σαν καθημερινή ρουτίνα. Μέχρι το τέλος της ημέρας είχαν δολοφονήσει 75 χωρικούς. Οσο διαδραματίζονταν τα γεγονότα αυτά, οι Γερμανοί της τοπικής φρουράς στέκονταν λίγο πιο πέρα και παρακολουθούσαν αδιάφορα ή έβγαζαν φωτογραφίες.

Μερικούς μήνες αργότερα, τον Σε πτέμβριο του 1944, ο Σούμπερτ συμμετείχε στη δεύτερη επιχείρησή του στα Γιαννιτσά. Στις 9 Σεπτεμβρίου, μαζί με τους υπαρχηγούς του Καπετανάκη και Γερμανάκη, τον διερμηνέα Κύρο Γραμ- ματικόπουλο, τον Πούλο και άλλους συνεργάτες των Γερμανών, συμμετείχαν σε σύσκεψη στο γραφείο του Γερμανού στρατιωτικού διοικητή Μαξ Ρέσκο. Σύμφωνα με τον ιστορικό Στρ. Δορδανά, το αντικείμενο της συζήτησης ήταν τα μέτρα που θα έπρεπε να ληφθούν εναντίον των κατοίκων ώστε η πόλη των Γιαννιτσών να παραμείνει δια της τρομοκρατίας υπό τον γερμανικό έλεγχο.

Το μεσημέρι της 13ης Σεπτεμβρίου, ο Γερμανός διοικητής και φρούραρχος απαγόρευσε την κυκλοφορία των κατοίκων μέσα στην πόλη μέχρι τις 06.00 το πρωί της 14ης Σεπτεμβρίου. Υστερα από την ανακοίνωση, ανέλαβαν δράση οι άνδρες του Σούμπερτ και του Πούλου. Αφού περικύκλωσαν την πόλη, συγκέντρωσαν όλους τους άνδρες και τα παιδιά άνω των δέκα ετών -περίπου 3.000- στο προαύλιο του 1ου Δημοτικού σχολείου, ο περιβάλλων χώρος του οποίου ήταν ναρκοθετημένος και αποκλεισμένος με συρματοπλέγματα και χαρακώματα.

Επί δύο περίπου ώρες πολλοί από τους συγκεντρωμένους στον προαύλιο χώρο ξυλοκοπήθηκαν άγρια με λοστούς και ξύλα, ενώ ακολούθησε μια αντικομ- μουνιστική ομιλία του ιερέα του τμήματος του Σούμπερτ, Παπαγρηγορίου, αρχιερατικού επιτρόπου Πολυγύρου της Μητρόπολης Κασσανδρείας. Στη συνέχεια, τον λόγο έλαβε ο ίδιος ο Σούμπερτ, ο οποίος στη σύντομη ομιλία του εκτόξευσε ύβρεις και απειλές εναντίον των συλληφθέντων. Στο τέλος διέταξε τους υπαρχηγούς του Γερμανάκη και Καπετανάκη να εκτελέσουν τον υπάλληλο της Δημαρχίας Γιαννιτσών, Γεώργιο Παπαϊω- άννου. Μέσα σε λίγα λεπτά εκτελέστη- καν άλλα έξι άτομα, μεταξύ των οποίων υπάλληλοι του δήμου και άλλων υπηρεσιών. Οταν ο Σούμπερτ απευθύνθηκε στον δήμαρχο της πόλης Θωμά Μα- γκριώτη, ο τελευταίος αρνήθηκε να του υποδείξει τους κομμουνιστές συνδημό- τες του. Η άρνηση του δημάρχου εξαγρίωσε τον Σούμπερτ, ωστόσο η εμφάνιση του Πούλου, ο οποίος μίλησε εκ νέου στους συγκεντρωμένους για την τελική νίκη της Γερμανίας, παρέτεινε για μερικές ώρες την εκτέλεση του Θωμά Μα- γκριώτη.

Το μεσημέρι επιλέχθηκαν εννέα άτομα, μεταξύ των οποίων και ο δήμαρχος, οδηγήθηκαν σε μια ερειπωμένη καπναποθήκη στο κέντρο των Γιαννιτσών, και εκτελέστηκαν. Την ίδια στιγμή, στο προαύλιο του σχολείου οι άνδρες του Σούμπερτ και του Πούλου σχημάτιζαν έναν διάδρομο, ο οποίος κατέληγε σε έναν μεγάλο λάκκο που είχε δημιουργηθεί από το πρωί σε ένα γειτονικό οικόπεδο. Αφού επέλεξαν ορισμένους από τους συγκεντρωμένους, τους υποχρέωσαν να προχωρήσουν στον διάδρομο δεχόμενοι

προπηλακισμούς και βάναυσα κτυπήματα με σίδερα και ξύλα, έως ότου καταλήξουν στον λάκκο. Εκεί πυροβολήθηκαν από άλλους «Πουλικούς» και «Σουμπε- ραίους». Οι Γερμανοί αξιωματικοί που ήταν παρόντες απλώς φωτογράφιζαν τα γεγονότα. Μέχρι το τέλος της ημέρας οι νεκροί ξεπέρασαν τους εκατό, ενώ τρεις γυναίκες βιάστηκαν και εκτελέστηκαν στην είσοδο του πάρκου από τους εξαγριωμένους συνεργάτες των Γερμανών.

Την επόμενη ημέρα, ολόκληρος σχεδόν ο πληθυσμός εγκατέλειψε την πόλη, αναζητώντας καταφύγιο στα γειτονικά χωριά της περιοχής. Εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία, οι άνδρες του Πούλου και του Σούμπερτ παρέμειναν στην πόλη και λεηλάτησαν τα σπίτια και τα καταστήματα των κατοίκων.

Πολύ αργότερα, κατά τη διάρκεια της δίκης του (Ιούλιος 1947), ο Σούμπερτ, όταν ερωτήθηκε για τα γεγονότα των Γιαννιτσών, ομολόγησε τη συμμετοχή του καταθέτοντας: «[...] Μόλις μπήκαμε στα Γιαννιτσά [...] οι Πουλικοί μάζεψαν τον κόσμο στην πλατεία και άρχισαν να τους χωρίζουν. Αυτοί τους διάλεγαν. Εγώ δεν μπορούσα να ξέρω ποιοι ήταν κομμουνιστές. Οταν ξεχώρισαν αρκετούς, τους πήραν και τους βασάνισαν. Πρώτο εκτέλεσαν τον Γ Παπαϊωάννου με ρόπαλα. Τις αδελφές του Παπαϊωάν- νου τις σκότωσαν κι αυτές με ρόπαλα, μέσα σε δύο λεπτά. Σκότωσαν κι άλλους πολλούς εκεί μπροστά στην πλατεία. Ολη αυτή τη σφαγή που έγινε στην πλατεία του χωριού την παρακολουθούσαν από το μπαλκόνι ο συνταγματάρχης Πούλος και ο Σκαπέρδας. Εδιναν τις διαταγές και επέβλεπαν από εκεί [...]».

Μετά το τέλος των επιχειρήσεων, ε- πισκέφθηκαν τα Γιαννιτσά εκπρόσωποι

* *

Οι πρώτες εκτελέσεις των Γερμανών άρχισαν στο Κοντομαρί Χανιών (Ιούνιος 1941).


του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Εκτός από τη μικρή υλική βοήθεια προς τους πληγέντες, η αντιπροσωπεία ήταν αναγκασμένη εκ των πραγμάτων να παραμένει απλός θεατής των γεγονότων και ανίσχυρη να αποτρέψει άλλες επιθέσεις των παραστρατιωτικών αποσπασμάτων. Οπως έγραψε στο πόρισμά της η αντιπροσωπεία, «Το πρόσχημα της καταπο- λεμήσεως των κομμουνιστών δεν αρκεί ινα ιδιοποιηθή τις το δικαίωμα να επιτε- θή ούτω κατά των πολιτών, οίτινες ου- δέν δύνανται να πράξουν και ιδίως αι γυ

ναίκες και τα παιδιά».Για τον Σούμπερτ, ο εκπρόσωπος

του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Βέν- γκερ δεν είχε την καλύτερη γνώμη. Σε μια έκθεσή του τον Σεπτέμβριο του1944, σημείωνε τα ακόλουθα: «Αξιόν πα- ρατηρήσεως είναι ότι ο Σούμπερτ είναι Λεβαντίνος, γεννηθείς κάπου εις την Εγγύς Ανατολήν. Ευρισκόμενος εις Κρήτην εστρατολόγησεν όλους τους εγκαθείρκτους εις τας φυλακάς της νήσου αυτής, ως και τους ληστάς άλλων περιοχών, από τους οποίους συνεκρότησεν

Τα Καλάβρυτα λίγο μετά το Ολοκαύτωμα. Παρόμοιες εικόνες υπήρχαν σε δεκάδες χωριά και οικισμούς της βόρειας Ελλάδας.

ένα τάγμα αντιποίνων υπό την διοίκησίν του. Ολοι αυτοί γενόμενοι αποδεκτοί εκ μέρους των Γερμανικών Αρχών Κατοχής, δρουν υπό γερμανικήν στολήν. Τουτ’ αυτό συμβαίνει και με το απόσπασμα του συνταγματάρχου Πούλου».

Για πρώτη φορά ο Σούμπερτ και οι άνδρες του, μετά την έλευσή τους στη βόρεια Ελλάδα, προσέφεραν τις υπηρεσίες τους ως μάχιμο τμήμα συμμετέχοντας στην επιχείρηση «Pfingstrose». Εκτοτε ο Σούμπερτ ανέλαβε να συνδράμει αποφασιστικότερα τις μονάδες της Wehrmacht στην εφαρμογή των μέτρων αντιποίνων, όπως είχε πράξει πρωτύτερα στην Κρήτη.

Η ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΧΟΡΤΙΑΤΗΣτο μεταξύ, η επανεμφάνιση του

ΕΛΑΣ στην περιοχή του Χορτιάτη, έξω από τη Θεσσαλονίκη, κινητοποίησε τους Γερμανούς και το απόσπασμα του Σούμπερτ.

Την αυγή της 2ας Σεπτέμβριου 1944, μια διμοιρία του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Βάιο Ρικούδη, η οποία ανήκε στον λόχο του τέως δασκάλου του Αναμορφωτικού Ιδρύματος Θεσσαλονίκης, Αντώνη Καζάκου (Φλωριάς), κατέβηκε από το ό ρος Χορτιάτης και έστησε ενέδρα έξω από το ομώνυμο χωριό.

Οπως αναφέρει σχετικά ο Δορδανάς, «[...] οι ενεδρεύοντες γνώριζαν ότι δύο φορές την εβδομάδα μετέβαιναν αυτοκίνητα του Οργανισμού Υδρευσης για την απολύμανση της δεξαμενής του βυζαντινού υδραγωγείου, το οποίο τροφοδοτούσε ένα μεγάλο μέρος της Θεσσαλονίκης. Αναφέρεται ότι οι αντάρτες προσπάθησαν με την πράξη τους αυτή να αποτρέψουν την επίταξη των ζώων του χωριού από τους Γερμανούς. Ομως, η συγκεκριμένη εκδοχή υποστηρίχθηκε περισσότερο για να δικαιολογήσει τη σκοπιμότητα της ενέδρας, καθώς ήταν γνωστός στους αντάρτες ο λόγος της μετάβασης των Γερμανών του Υγειονομικού από το Ασβεστοχώρι και των Ελλήνων υπαλλήλων του Οργανισμού Υδρευσης. Επομένως, η ενέδρα στρεφόταν ε ξαρχής εναντίον των Ελλήνων υπαλλήλων και των Γερμανών και αποτελούσε ένα κτύπημα που δεν διέφερε σε τίποτα

Καθημερινή σκηνή στην κατοχική Θεσσαλονίκη στην προκυμαία, με πλανόδιους φωτογράφους και Γερμανούς στρατιώτες.

k6 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο συνταγματάρχης του Μηχανικού Γεώργιος Πούλος συνέδραμε τις περισσότερες φορές το τμήμα Σούμπερτ κατά τις αντιανταρτικές επιχειρήσεις.

Ανδρες της Poulos Verband εισέρχονται στην κωμόπολη της Κρύας Βρύσης Γιαννιτσών το καλοκαίρι του 1944. Διακρίνονται ο Πούλος, ο ιερέας της μονάδας και ο Γΐρμανός σύνδεσμος, επίσης έφιπποι.

από αυτά που είχε πραγματοποιήσει ο ΕΛΑΣ και σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας. Τελικά, τα σκληρά αντίποινα εναντίον των αμάχων ήταν αυτά που ανάγκασαν, όπως και στην περίπτωση της Κλεισούρας, τους πρωταγωνιστές να αιτιολογήσουν με οποιονδήποτε τρόπο την πράξη τους, έχοντας αργότερα να αντιμετωπίσουν την εχθρότητα εκείνων που τελικά είχαν υποστεί τις συνέπειές της» (6λ. Στρ. Δορδανάς, «Το αίμα των Αθώων», σελ. 533).

Οταν το αυτοκίνητο του Οργανισμού έφθασε λίγο αργότερα στην τοποθεσία Καμάρα, δέχθηκε τα πυρά των ανταρτών, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν ο οδηγός του αυτοκινήτου και ο εργοδηγός Γεώργιος Σιδερίδης. Ο εργοδηγός ε ξέπνευσε λίγο αργότερα, αφού μεταφέρθηκε στο χωριό από τους αντάρτες. Υστερα από μισή ώρα περίπου, ένα δεύ τερο αυτοκίνητο, στο οποίο επέβαιναν τρεις Γερμανοί, ένας Ελληνας εργοδηγός και ένας υπάλληλος του Οργανισμού, πλησίασαν την ίδια περιοχή. Οι αντάρτες του Ρικούδη επιτέθηκαν εκ νέου, ωστόσο αυτή τη φορά οι επιβαίνο- ντες απάντησαν στα πυρά τους. Στη συμπλοκή που ακολούθησε, δύο Γερμανοί τραυματίστηκαν, εκ των οποίων ο ένας βαρύτερα. Ο άλλος τραυματίας, μαζί με τον τρίτο Γερμανό, αποβιβάστηκαν από το αυτοκίνητο και πεζή διέφυγαν προς το Ασβεστοχώρι.

Οι αντάρτες αιχμαλώτισαν και μετέφεραν στο χωριό τον τραυματία Γερμανό και τους δύο Ελληνες υπαλλήλους. Στη συνέχεια, ο κομματικός υπεύθυνος του χωριού Γιάννης Ρουτζούδης πυρπόλησε

Η γερμανική εφημερίδα «Deutche Nachrichten in Griechenland» της 20ής

Σεπτεμβρίου 1944. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν αναφέρονται πουθενά τα αντίποινα και

οι εκτελέσεις αμάχων

το αυτοκίνητο κατ’ εντολή του Καζάκου.Οσοι κάτοικοι βρίσκονταν εκείνη την

ώρα στον Χορτιάτη ζήτησαν τη συμβουλή του διοικητή των ανταρτών, γνωρίζοντας ότι τα αναμενόμενα αντίποινα των Γερμανών θα ήταν ιδιαίτερα σκληρά. Τότε ο Καζάκος (γνωστός και ως καπετάν Φλωριάς) απάντησε: «Δεν πρέπει να φοβάστε πια. Εδώ τώρα είναι Ελεύθερη Ελλάδα, και κανένας Γερμανός δεν πρόκειται να βάλει το πόδι του ποτέ. Θα έλθει μάλιστα από ώρα σε ώρα και δώδεκα χιλιάδες στρατός» (βλ. εφημερίδα «Νέα Αλήθεια», 3.9.1945).

Εξίσου καθησυχαστικός ήταν και λίγη ώρα αργότερα, όταν δύο γερμανικά αυτοκίνητα έφθασαν στον τόπο της ενέ- δρας και, αφού επαλήθευσαν την πληροφορία βλέποντας το αυτοκίνητο να φλέγεται, αναχώρησαν εσπευσμένα.

Οπως συνέβη και σε ανάλογα περιστατικά, οι υπεύθυνοι του ΕΛΑΣ έπεισαν τους κατοίκους του Χορτιάτη να παραμείνουν στα σπίτια τους με το επιχείρημα ότι ο «ηρωικός ΕΛΑΣ» θα τους προστάτευε από τους Γερμανούς. Ετσι, εκτός από τους περισσότερους άνδρες, που είχαν φύγει από νωρίς για τις δουλειές τους, η πλειοψηφία των γυναικών και των παιδιών παρέμεινε στο χωριό. Επειτα οι αντάρτες έφυγαν προς το Λιβάδι και την Περτροκέρασα, παίρνοντας μαζί τους και τους αιχμαλώτους.

Υστερα από λίγο, έφθασε στον Χορ τιάτη μια φάλαγγα 20 περίπου φορτηγών αυτοκινήτων, που μετέφεραν Γερμανούς στρατιώτες και άνδρες του απο- σπάσματος Σούμπερτ από το γειτονικό Ασβεστοχώρι. Η επιχείρηση αποφασί- στηκε από τη Wehrmacht και είχε ως στό-

DEUTSCHE .NACHRICHTENi n , Q r i e c h e n B a p t U

Alhen, Miitwoch. 20. Septembe» 1944 / IV. Jahrgang Ni. 223

UEBERW IND UN G DER NOTVon Eugen Rolh

Enlscheidender Wettlauf kommende Schlachten

Generalleutnant Dillmar fiber die deutschen Gegenmassnahmen im Westen - Wachsende Kraft im Osten - Oie neue Balkanfront

'l''"" r An““ “ «"weren Sor«en fm uraiMra ga-bexeugte loyale !

■ ■■■ -ilium autiure- , ix dl' Schrecken und cVerwüstungen des Kriege. tu

Vaterstadt zu fürchten.General der Flieger i

Kenden oder verfolgenden unbestreitbar eine hohe sc

der Genfer,e S Ä Ä Ä Ä l Ä d i i S ? « Ä " K ^ Ä f fPrikten de. Bukarest Mbrt lief- rynde-Mündung. wi._l» ίρι b ^ lcto. S K Ä Ä J t f te lieh, ίϊ, "n nlcLISze*M Ϊ' dcutrehtn Verbinde gegenüber Marken. Abmiichuneen von Qudvc

Waffenstillstand von Kampflelstung *n sich opl * * Ajtt ' **■" Finnland nnierzeichnel h~bCiu!Uw"ien?K«“ ™«

Dle deutscher Massnahmen auf llogUnd TitSjchc


χο την παραδειγματική τιμωρία των κατοίκων του Χορτιάτη. Αλλωστε, οι άνδρες του Jagdkommando Schubert είχαν εξασκηθεί όλο το προηγούμενο διάστημα στην εκτέλεση αμάχων και ελάχιστα στον ανταρτοπόλεμο.

Μετά την περικύκλωση του Χορτιάτη, οι άνδρες του Σούμπερτ προέβησαν σε θηριωδίες εις βάρος αθώων γυναικόπαιδων. Αρχικά, συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους στην κεντρική πλατεία και στον αύλιο χώρο του εκεί καφενείου. Οταν ο πρόεδρος Χρήστος Μπατάτσιος επιχείρησε να κατευνάσει τους Γερμανούς, μαχαιρώθηκε στο χέρι από τον ορ-

Οι στρατηγοί Μύλερ και Μπρόγιερ στην αίθουσα του Ειδικού Δικαστηρίου Εγκληματιών Πολέμου. Ο δεύτερος είχε προστατευόμενο τον Σούμπερτ.

γισμένο Σούμπερτ. Αν και τραυματισμένος, προσπάθησε για μια ακόμη φορά να εξηγήσει ότι οι συγχωριανοί του είχαν προσφέρει μέχρι τότε κάθε βοήθεια, τόσο στους Γερμανούς όσο και στους ταγματασφαλίτες. Η προσπάθειά του όμως έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα, και οι άνδρες του Σούμπερτ τον έβρισαν χυδαία.

Στη συνέχεια οι «Σουμπεραίοι» άρχισαν τη λεηλασία και τον εμπρησμό των σπιτιών του Χορτιάτη. Τους χωρικούς που είχαν συγκεντρωθεί μπροστά στο καφενεία, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου και της οικογένειάς του, τους οδήγησαν συνοδεία μουσικής ενός βιολιού που έπαιζε ένας άνδρας του Σούμπερτ, στο αρτοποιείο του Στέφανου Γκουραμάνη.

Εκεί, οι άνδρες του Σούμπερτ έστησαν ένα πολυβόλο και μέσα από ένα μικρό παράθυρο άρχισαν να πυροβολούν εναντίον των θυμάτων τους. Κατόπιν, έ ριξαν ξερά χόρτα πάνω στα σώματα των

νεκρών και των τραυματιών και, με ένα πιστόλι φωτοβολίδας, τα πυρπόλησαν. Οσες γυναίκες επιχείρησαν να διαφύγουν, μαχαιρώθηκαν και ρίφθηκαν πάλι μέσα στο ζυμωτήριο του αρτοποιείου. Τελικά, μόνο δύο ενήλικες κατάφεραν να σωθούν. Ηταν ο Παναγιώτης Σαρβά- νης, 70 ετών και η Μαρία Αγγελινούδη, 38 ετών.

Στην τραγωδία του Χορτιάτη, εκτός από την Αγγελινούδη, τυχερές στάθηκαν μερικές ακόμη γυναίκες μεταξύ των οποίων ήταν η Ελένη Κουκαρούδη, η οποία είχε κρυφτεί λίγο πριν την κύκλωση του χωριού σε έναν παρακείμενο χείμμα- ρο. Στην κατάθεσή της περιγράφει τα ε ξής: «Κρύφτηκα μαζί με άλλες γυναίκες σε έναν χείμαρρο κοντά στο χωριό. Ενας Γερμανός μας ανακάλυψε και μας είπε να σηκώσουμε τα χέρια μας ψηλά και να τον ακολουθήσουμε στο χωριό. Αριστερά και δεξιά βλέπαμε νεκρούς και τα σπίτια τυλιγμένα στις φλόγες. Οταν φθάσαμε στην πλατεία, μας ανάγκασαν να γονατίσουμε και στη συνέχεια να σταθούμε όρθιες, απειλώντας μας με πολυβόλα. Μπροστά μας στέκονταν μερικοί Γερμανοί και ολόγυρά μας οι άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας. Στη συνέχεια, μας έκλεισαν μέσα σε ένα σπίτι, το οποίο σύντομα άρχισε να φλέγεται. Μας είπαν να σταθούμε στη σειρά δυο-δυο και όταν η σκεπή άρχισε να καίγεται, βάλαμε τις φωνές. Τότε, μας ανάγκασαν να βγούμε έξω, ενώ ένας από τους άνδρες πήγε να βρει τον διοικητή για να μάθει αν έπρε- πε να μας σκοτώσουν ή να μας κάψουν. Μας οδήγησαν στην πλατεία και μας ανάγκασαν να γονατίσουμε. Τότε, είχα μια ιδέα και, μαζί με τέσσερις-πέντε άλλες γυναίκες, πέσαμε στην αγκαλιά των Ελλήνων, λέγοντας ότι είχαμε αδελφούς και γονείς στα Τάγματα και ότι έπρεπε να μας σώσουν. Ετσι κατορθώσαμε να ξε- φύγουμε. Οι άλλες γυναίκες που ήταν μαζί μας, 50-60 συνολικά, κάηκαν στον φούρνο. Δύο άνδρες που βρίσκονταν μεταξύ μας τους σκότωσαν μπροστά στα μάτια μας».

Συνολικά, εκείνη την ημέρα εκτελέστηκαν 146 κάτοικοι του Χορτιάτη, ανά- μεσά τους 109 γυναίκες και νεαρά κορίτσια, ενώ πυρπολήθηκαν 300 περίπου σπίτια. Οι εκπρόσωποι του Ερυθρού Σταυρού πληροφορήθηκαν τη σφαγή του Χορτιάτη στις 5 Σεπτεμβρίου, αλλά κατάφεραν να εξασφαλίσουν άδεια και να φθάσουν στο χωριό μόλις στις 7 Σε πτεμβρίου 1944.

Η τραγωδία του Χορτιάτη (εφημερίδα «Λαϊκή Φωνή» της Θεσσαλονίκης,12.12.1944).

fWOAITAPKN ΟΛΩΜ ΤΟΗ XOKU4 fMOMTl I

Γραψιί'Μ Άγ. Zo»a< 21W ΠΛάιο* 4,.0β™π| *-*

ΤηλΙ*»« . Ιόντα«,Λ Α Ϊ Κ Η Β Φ Ω Ν Η

__________ΟΡΓΑHO TOT ΓΡΑ·1ΙΟΤ ΓΗΡΙΟΧΗΙ MAKIAOHIAI ΤΗΙ ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ! OffΑΗΟΧΗΙ TOY K.K.t.

ΘΕΧΣΑΛΟΝιΚΗΤ Ρ Ι Τ Η12

Τ Ο Υ ΔΕΚΕΜ ΒΡΗ1944

ΕΝΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ ΙΙΙΙΙΙίΙΙΙίΤ ΙΙΙσυμμαχία

IWUU uiiuHiu m mLniAatr, ie»

Ό Ε.Α.Α.Σ. κρατά σταθεράΤΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

“Αγριες μάχες μαίνονται στήν 'Αθήνα

II’ IUÖΙΙΙΜΕΙ! Τ1Ϊ Μμπήκαν οτήν ΆΘήνα


Το θέαμα που αντίκρυσε ο Βένγκερ ήταν τραγικό: «[...] Φθάσαμε στο χωριό γύρω στις 11.00 π.μ. Ολα σχεδόν τα σπίτια έχουν καεί και λεηλατηθεί. Σιγά-σιγά κάποιοι κατεβαίνουν και μας πλησιάζουν. Είναι απελπισμένοι. Πολλοί έχουν χάσει τη γυναίκα ή τις κόρες τους. Μας οδηγούν σε έναν φούρνο, όπου βλέπουμε τις σωρούς πολλών πτωμάτων. Στον κήπο υπάρχουν μερικοί τάφοι, όπου οι νεκροί τάφηκαν κατά ομάδες 5-10 ατόμων. Μακρύτερα υπάρχει ένα σπίτι, στο οποίο αντικρίζουμε δύο απανθρακωμένα πτώματα μικρών παιδιών. Θέλουμε να μας δείξουν κι άλλους φούρνους. Ολόκληρο το χωριό μυρίζει πυρκαγιά και θάνατο [...]».

Είναι αξιοσημείωτο πάντως ότι το γε γονός της καταστροφής του Χορτιάτη δεν έχει καταγραφεί στα γερμανικά στρατιωτικά έγγραφα της εποχής, κάτι που προκαλεί ερωτηματικά μέχρι και σήμερα.

0 ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Προς τα τέλη Οκτωβρίου 1944, ο Σούμπερτ και τα υπολείμματα του τμήματός του ακολούθησαν τα γερμανικά στρατεύματα που αποχωρούσαν από την Ελλάδα με κατεύθυνση τα σύνορα του Ράιχ.

Λίγο πριν την οριστική κατάρρευση, τα ίχνη του Σούμπερτ εντοπίζονται στη Βιέννη, όπου είχε καταφύγει με τους Ελληνες δοσιλόγους της Εθνικής Επιτροπής στο Κίτσμπιελ (Φεβρουάριος - Μάρτιος 1945). Στις 4 Μαϊου 1945 παραδόθηκε στους Αμερικανούς στο Σβατς, ισχυριζόμενος ότι το όνομά του ήταν Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, και χαρακτηρίστηκε εκτοπισμένος από την Ελλάδα. Μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου 1945 κρατήθηκε σε ένα στρατόπεδο προσφύγων.

Ο Σούμπερτ ήταν ένας από εκείνους που είχαν κάθε λόγο να φοβούνται πως πολύ σύντομα θα πλήρωναν για τη δρά

ση και τα εγκλήματά τους. Ωστόσο, οι αδιευκρίνιστες συνθήκες υπό τις οποίες επέστρεψε στην Ελλάδα και ο τρόπος με τον οποίο έφθασε στα χέρια της δικαιοσύνης αποτελούν μια ιστορία με ροή αστυνομικού μυθιστορήματος.

Το πρωί της 4ης Σεπτεμβρίου 1945, έ ναν μόλις χρόνο μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, ο υπαρχιφύλακας Ανα- στασιάδης, μαζί με πέντε αστυφύλακες και ένα αυτοκίνητο της Αστυνομίας έ- φθασαν για εκτέλεση υπηρεσίας στο αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Αφού έλαβαν τις θέσεις τους, ο Αναστασιάδης πήγε στον έλεγχο επιβατών.

Λίγη ώρα αργότερα, προσγειώθηκε ένα αεροπλάνο με ομήρους από τη Γερμανία. Ο επικεφαλής υπαστυνόμος πα- ρέλαβε από τον πιλότο έναν φάκελο της Επιτροπής Παλιννόστησης Ομήρων και την κατάσταση των επιβατών, την οποία παρέδωσε στον Αναστασιάδη για τον απαραίτητο έλεγχο. Μετά την εκφώνηση του ονόματος τους, ένας-ένας οι πρώην όμηροι απαντούσαν με το τυπικό «παρών», και ένας αστυφύλακας τους οδηγούσε στο διπλανό γραφείο. Οι περισσότεροι είχαν περάσει από τον έλεγχο, όταν ο υπαρχιφύλακας διάβασε το όνομα κάποιου Τάκη (Κωνσταντίνου) Κωνστα- ντινίδη. Ακούστηκε ένα «παρών» κάπως βαρύ και κακόηχο, το οποίο παραξένεψε τον έμπειρο αστυνομικό. Προσποιούμενος τον αδιάφορο, κοίταξε τον όμηρο που στεκόταν μπροστά του. Ηταν ένας αδύνατος σαραντάρης, ωχρός και μέτριου αναστήματος, με χονδρά μυωπικά γυαλιά από σκελετό ταρτατούγας και φαλάκρα με γκρίζους κροτάφους.

Διακριτικά, ο Αναστασιάδης τον ρώτησε: «Από πού κατάγεστε, κύριε Κων- σταντινίδη;». «Ελληνας είμαι, από τη Β έ ροια», απάντησε ο Κωνσταντινίδης κοφτά. Η απάντηση του νεοφερμένου από τη Γερμανία ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την καχυποψία του Ελληνα αστυνομικού. Η προφορά του υπόπτου τού έλεγε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. «Καθίστε παρακαλώ στον πάγκο», του είπε, κάνοντας νόημα σε έναν αστυφύλακα να τον παρακολουθεί με προσοχή.

Οταν ολοκληρώθηκε ο έλεγχος των υπόλοιπων επιβατών, ο Αναστασιάδης α- νέκρινε έναν-έναν τους ομήρους για τα πραγματικά στοιχεία του Κωνσταντινίδη. Κανένας από τους παριστάμενους δεν γνώριζε το παραμικρό γι’ αυτόν. Μόνο μία από τις γυναίκες του καταλόγου ανέφερε ότι ο Κωνσταντινίδης ήταν στην

Ελληνες συνεργάτες των Γερμανών με γερμανικές στολές.

Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ι ΑΣΕΛ ΙΔΕΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΙΣΧΟΥΣ

ΤΑ ΤΑΓΜΑΤί ΠΟΥΛΟΥ ΕΙΣ ΤΗΝ ΒΕΡΡΟΙΑΝ...

► ΞΑΠΕΛΥΣΑΝ Α ΓΡ ΙΑ Ν Τ Ρ Ο Μ Ο Κ Ρ Α Τ ΙΑ Ν . ΣΥ Ν Ε Λ Α 3 Α Ν Κ Α Ι Ε β Α Σ Α Ν ΙΣ Α Ν Π Α Τ Ρ ΙΠ Τ Α Σ Κ Α Ι Κ Α Τ Ε Σ Φ Α Ξ Α Ν 1 40 ΑΘΩΟΥΣ Π Ο Λ ΙΤ Α Σ

«ΣΚΟΤΩΣΤΕ ΟΣΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ »Προχθές, ή ϋπηοεσία δοσιλόγων όιχίΧυσι τούς &νδρας τού συν-

τάγμαιος ΠούΧου. ο! όποιοι άφοϋ έδρασαν etc Tnv ΕΧΧαδσ ώς πράκτορες τών Γερμανών. τούς ήκολούθησαν φεύγοντας, έλπίζοντες μέχρ> τής τελευταίας στιγμής εις την νίκην των καί εις την ανταμοιβήν τά έγκληματα πού διέπραξαν πρός„γάριν των. Τήν συμμοοίαν ακτήν τών 'Ταγματασφαλιτών». συλληΦβε'σαν εις Γερμανίαν μπς τήν εί- χον τταοαδώσει c l σύμμαχοι διά νά δοκτη λόγον διά τάς πράξεις τι·.ς. Ιδού μία σκιαγραφία τής δράσεύ<: των:

. 8.ά■οΧήν γί.'ν καί Ό ΧαμποκοπύΟν

Αγ'υλωτί» σταυρόν. tvO'M'ipuv Αδτ;ν τής

ττόλεως, ψάΧλο\Λες στρατοτικά f?cCpto ' " Πο·οί; ΟΙ ίνδρες τίΟ συν

τάγματος τού Πούλου." '..φάνισίς ίων iirpoKÖXeae ιτο>ικ*ν·

3teoi ττερίτρομο· Semrucrört, vu κλει '.ς τά ςπτίτια wv. Kai öiv ήσύ· ταρά μόνον όταν i ΓίρμΟνΛί· *(»0

ροτρχος τούς δΐϊδεβαίΜο©', ύ·τό »V _Ι8·6- τά του ώς ά ωτepvj στρατιωτικοί δίκη icO τής ττόλεως. δτι ή «ίΧληνικι- βύ-

μον-ις είχιν άγαθάί προθέσεις ϊναντι ύ wX,;9ujyoü».Ή*οΧ;νβτισαν δο^μοπ ικαΙ 6‘Λν ττη>ν"τβή Βίρροιαν 01 τανμττ.ντΜ- ■α· τ"0 Πί-ΰλου ίξ ·χπ ί\·χ η υ ττο'.'τ.-ς*.

ιη τρομοκρίττίβι, ίίς d-ΧίκΧηρον τόν ττό- — *ε>άμ6ίΡΤ>/ άδ'.α Λϊτως ψά· Ί

Τόν ώδήγοίΛ.· , δήμο... ------- -------------- '· »6τού Πούλου καί i*.·' τόν >τέ6σΧ-

; «ρικώδη βασ νστήοια, 'ς τά ε'δικΰς εΤχον <«τταιδίυθή εις την

1 1 ‘ις Ä Soar τού Χ' μXfp Δ?«άδίς_ 'σβ>ν>ά,· έκΐϊ 6ψ

Ο Γερμανός xac-K-’r.fcc. oC «ι*τ’ηυα»ικώς i

μέ τόν&·ίι τI ’-'{·ΊΙ

, έηίτ

πρώτο. Ιβασα·<ί·τ9ιιτον. φρούραρχος ίτο 'Ι"Ό;

ρω.·. δ.α\'α«ι·κΐ; κ.ι!νά Ιλθ iic -i“-

ττΧηθ <Τιΐόν τής tröXfJj- ιύτόν ήΊέΧητκ. -ϊς β«ι·η ύ” ίο τών K<tTOi«w_. Kf. δ ότ, ή Su .n i ’ «·Ές -Ες ίτ,ροιτάτευε» Π -.Ολου.LiroiXieu τοΰ \ 9« μ'α , i-rvcceoXWn “’ -’b Μ·ί τά κσθάρμΊτ,χ&'ώτσ;. Τέτ?!

ί,ν 'Ολίγον ΑργΛτερον οΙ κΛ*

; Α άμ’Ίος ίττίμδασις τ

,j la i -n pen τοί μαζί

Ε ΙΣ ΤΗΝ Ο Υ ΓΓΑ Ρ ΙΑ Ν

A Ö P 0 0 I ΘΑΝΑΤΟΙ Λ0ΓΩ ΣΤΕΡΗΣΕΩΝ

Λ Ο Ν Δ ΙΝ Ο Ν . 15. < Ί δ . * » .)Α γγίίλβτα ' έκ Βουδαπέστης οτι

6 νέος δημαργος α ύτή ; Γιόζε^. Κορβάγκο άπηύθυνε onuppen· dvi τού ροδιοιίαΛ'ΐκοϋ οταθμού Που δαπεοτηα έκκλησιν προς τόν κόσμον. λεγο)ν οτι τι Βο\'δαπ?στη OWTOMMC 0’ d.ioftn A μίγα/.t'Tg- pOi όμαδικόϊ τ ά « ο ; που έγν<·> ρισε ποτέ ή Ιστορία. «Τ ά ,τολι τιοιιένα κράτη τ ή ; Γ ή ς . ίίπ ε , δέν θά δΰνανται, β-ίίαίοις νά ιτα- ρα-,ιένουν ά πα θεΐ; θεατοί καί νά βλέπουν γυναίκας καί παιδιά νά αποθνήσκουν τής πείνας, e lc u i , αν πόλιν ή ό.τοία titι περισσό τυρούς τού ένός έκκτομιινρίου κατοίκους. Χ ω ρ ίς βοήΒριαν. πρέ

ν.·άποθάν<ι>μεν». προσέθίιιρν,έ.Τίξηγών ότι τά εισοδήματα τής ουγγρικής πρωτευουσης _ καλύ πτουν μόλις τά 20 % τών έξο- δα>ν της.

Συνεγίίίον την εκκλησίν _ τον, ό ftnuaoyoc τή ς Βουδαπέσίης προς τάς μενάλα: δυνάιιε'ς. κα-

δ,τι εΐ^αι δυ.αιόν διά την καλ- λι-έρευσιν τής καταστάσεοις π(?ο τού άπο(?ή αΰτη ςτελ.τιστ'κή.

«Τα Τάγματα Πούλου εις την Βέροιαν» (εφημερίδα «Ελευθερία», Δεκέμβριος 1945).

πραγματικότητα Γερμανός. Η γυναίκα αυτή ήταν η Αυστριακή Αννα Πίντερ, μια εικοσάχρονη καλλονή, χορεύτρια του κρατικού μπαλέτου από τη Βιέννη. Η Πίντερ ομολόγησε στους Ελληνες αστυνομικούς ότι παντρεύτηκε κάποιον Ελληνα στη Βιέννη για να γλιτώσει από τους Σο βιετικούς που κατέλαβαν τη χώρα της. Στην Ελλάδα ερχόταν για να εγκατασταθεί οριστικά.

Το ίδιο απόγευμα, οι αστυνομικοί μαζί με τους ομήρους έφθασαν στον Πειραιά. Ο Αναστασιάδης φρόντισε με τη σειρά του να ενημερώσει αμέσως την υπηρεσία του, και συγκεκριμένα τον αστυνόμο Βαλσάμη. Ο τελευταίος άρχισε πλέον να ανακρίνει εντατικά τον γερμα- νοπρεπή Κωνσταντινίδη. Ο «εργάτης» ό-


μως από τη Βέροια κρατούσε το στόμα του ερμητικά κλειστό. Ο αδύνατος άν- δρας με τα μυωπικά γυαλιά, ως στρατιώτης και παλαιός κατάσκοπος, γνώριζε την τακτική των ανακρίσεων. Στις ερωτήσεις του Βαλσάμη απαντούσε στερεότυπα ότι καταγόταν από τη Βέροια και πως τον πήραν οι Γερμανοί ως εργάτη μαζί τους προκειμένου να εργαστεί σε ένα στρατόπεδο στη Βαυαρία. Διαμαρτυρή- θηκε μάλιστα έντονα για τη συμπεριφορά των αστυνομικών, οι οποίοι τον «ταλαιπωρούσαν» άδικα αντί να του επιτρέψουν να φύγει ύστερα από την τραγική γι’ αυτόν «ομηρία».

Οι διαμαρτυρίες του όμως ενίσχυ- σαν τις υποψίες του Βαλσάμη ακόμα περισσότερο. Ηταν φανερό ότι ο άνθρωπος αυτός έκρυβε κάποιο φοβερό μυστικό. Η ανάκριση συνεχίστηκε μετά από δύο ημέρες. Αυτή τη φορά, στη διαδικασία βοηθούσε και ο ανθυπαστυνόμος Δουκάκης, παλαιός και έμπειρος αστυνομικός ο οποίος είχε ασχοληθεί στο παρελθόν με παρόμοιες υποθέσεις.

Τότε ο Κωνσταντινίδης προσποιήθη- κε ότι «λύγισε» και «ομολόγησε» ότι ή ταν Γερμανός από το Ντόρντμουντ. Στην Ελλάδα είχε επιστρέφει για να παντρευτεί μια Ελληνίδα που γνώρισε στη Θεσσαλονίκη την περίοδο της Κατοχής. Το επιχείρημά του φάνηκε αρκετά πειστικό, και θα μπορούσε να είχε αφεθεί ε λεύθερος, αν δεν είχε υπερισχύσει και πάλι η δυσπιστία των αστυνομικών που τον ανέκριναν. Ο Δουκάκης συνέχισε την ανάκριση, σαν να περίμενε κάτι.

Οπως συμβαίνει συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις, ένα αναπάντεχο γεγονός αποκάλυψε την αλήθεια και την πραγματική ταυτότητα του υπόπτου. Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, ένας βασικός μάρτυρας για την υπόθεση ενός δοσιλό- γου από τα Χανιά, ο ναυτικός πράκτορας Κουρκούτης, έκανε την εμφάνισή του στο αστυνομικό γραφείο. Μόλις αντί- κρυσε τον Κωνσταντινίδη, τινάχθηκε

Ο Σούμπερτ στη διάρκεια της δίκης.

7 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

σαν ελατήριο. Συνέχισε να τον παρατηρεί επίμονα και ερευνητικά. Ο Δουκάκης, που αντιλήφθηκε το γεγονός, τον κάλεσε στο διπλανό γραφείο, όπου έκπληκτος άκουσε από τον Κουρκούτη πως ο άνδρας που κάπνιζε δίπλα του ανήσυχος ήταν ο Γερμανός λοχίας Φριτς Σούμπερτ.

«Τον γνώρισα στα Χανία», είπε. «Είναι σίγουρα ο Σούμπερτ. Πώς βρέθηκε στα χέρια σας αυτό το θηρίο;». «Ωστε αυτός είναι ο φοβερός Σούμπερτ;», ρώτησε ο Δουκάκης μη πιστεύοντας στα αυτιά του. «Αυτός είναι... Τον γνωρίζει ολόκληρη η Κρήτη. Εκαψε χωριά, τουφέ- κισε αθώους...», απάντησε ο Κουρκούτης. Τα σκούρα γαλάζια μάτια του Σούμπερτ και το παγωμένο βλέμμα του είχαν αποτυπωθεί καλά στη μνήμη του.

Η ΔΙΚΗ ΚΑΙ Η ΝΕΜΕΣΗΗ ομολογία του Σούμπερτ ήταν πια

θέμα χρόνου. Βρέθηκε ακόμα ένας μάρτυρας που γνώριζε τη δράση του πολύ καλά: ο συνταγματάρχης Οικονόμου. Οταν και εκείνος επιβεβαίωσε ότι ο κρατούμενος ήταν ο Σούμπερτ, ο αστυνόμος Βαλσάμης συνέχισε την ανάκριση στο γραφείο του.

«Τώρα που αποκαλύφθηκες και υπάρχουν μάρτυρες που σε αναγνώρισαν, Φριτς Σούμπερτ, είναι καιρός να ομολογήσεις». Ο Σούμπερτ χλώμιασε. Με φανερή ταραχή προσπάθησε να κρυφτεί: «Δεν είμαι εγώ αυτός που ζητάτε», είπε. «Κάνετε λάθος. Πώς είναι δυνατόν να έλθω πίσω στην Ελλάδα, αφού, όπως ισχυρίζεστε κατηγορούμαι για έναν σωρό εγκλήματα;». Η αλήθεια είναι ότι αυτό το ερώτημα έμεινε αναπάντητο. Οι εκδοχές που υποστηρίχθηκαν είναι πολλές. Πιο πιθανή είναι αυτή ορισμένων μαρτύρων, οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι ο Σούμπερτ επέστρεψε για να παραλάβει μέρος των κλοπιμαίων και της λείας που

Η απολογία του Σούμπερτ στο ειδικόστρατοδικείο.

κατά καιρούς συγκέντρωνε και δεν κα- τάφερε να πάρει μαζί του. Αναμφίβολα θα είχε κάποιο μυστικό σημείο ή κάποιον συνεργάτη που θα τον περίμενε. Κάτι ανάλογο άλλωστε συνέβη τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση με πολλούς αξιωματικούς και άνδρες της Wehrmacht, οι οποίοι παρίσταναν ότι παραθέριζαν στην Ελλάδα ως απλοί περιηγητές, ενώ στην πραγματικότητα αναζητούσαν κρυμμένους θησαυρούς.

Ας μη λησμονούμε επίσης, ότι πολλοί από τους άνδρες της Jagdkommando Schubert ήταν γηγενείς Κρητικοί που είχαν στρατευθεί υπό τον Σούμπερτ και, εκμεταλλευόμενοι το προεμφυλιακό κλίμα εκείνης της εποχής παρέμειναν ελεύθεροι και ατιμώρητοι. Μετά την αναγνώριση του Σούμπερτ, η ανάκριση έ- πρεπε να ολοκληρωθεί με καταθέσεις και άλλων μαρτύρων, και προπάντων με επίσημα έγγραφα και μαρτυρίες. Τη συλλογή αυτών των πληροφοριών ανέλαβαν δύο ικανότατοι αστυνομικοί, ο υπαστυ- νόμος Κανακάκης, ο οποίος μετέβη στην Κρήτη, και ο υπαρχιφύλακας Φακής, στη Θεσσαλονίκη.

Μετά από δέκα ημέρες, επέστρεψαν στην Αθήνα με τις καταθέσεις των συγγενών των θυμάτων του Σούμπερτ και έ χοντας μαζί τους πληθώρα εγγράφων και στοιχείων των τοπικών αρχών, τα οποία πιστοποιούσαν την ενοχή του «θηρίου» της Κρήτης. Εξαντλημένος από τις συνεχείς ανακρίσεις, ο Σούμπερτ κά- ποια στιγμή κατέρρευσε και επέρριψε την ευθύνη στους προϊσταμένους του, στρατηγούς Μπρόγιερ και Μύλερ. Επειτα, με φανερή την αγωνία και την αβεβαιότητα που ένιωθε, ψιθύρισε: «Εχω μια ψυχή. Πάρτε τη γρήγορα να τελειώνουμε».

Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια που είπε στους ανακριτές του. Αμέσως μετά ο- δηγήθηκε στις φυλακές και κρατήθηκε εκεί μέχρι να δικαστεί ως εγκληματίας πολέμου. Στις 28 Ιουλίου 1947 ξεκίνησε στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου η δίκη του, η οποία ολοκληρώθηκε με την καταδίκη του 27 φορές σε θάνατο και μία φορά σε ισόβια.

Μέρος του κατηγορητηρίου του είχε ως εξής: «[...] διότι ενήργησεν άνευ λόγου στρατιωτικής ανάγκης τας πράξεις ταύτας, αίτινες δεν εξυπηρέτουν πολεμικούς σκοπούς, ως είναι ειδικώτερον αι εκτελέσεις αθώων πολιτών και δη γερόντων, γυναικών και παίδων και [...] εκ προμελέτης απεφάσισε και εσκεμμένως εξετέλεσεν ανθρωποκτονίας κατά των κάτωθι Ελλήνων: [...]». Κατά τη διάρκεια της δίκης, οι μάρτυρες περιέγραψαν τα

λ :

Ο Φριτς Σούμπερτ μετά τη σύλληψή του στην Ελλάδα.

εγκλήματα του Σούμπερτ με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο. Οι εφημερίδες της εποχής έκαναν λόγο

για «αιμοβόρο τέρας, του οποίου το όνομα θα πολιτογραφηθεί εις τα λεξιλόγια ως συνώνυμον των εγκλημάτων πολέμου», ενώ ένας μάρτυρας από τα Γιαννιτσά κατέθεσε ότι «αν υπήρχαν δέκα Σούμπερτ, δεν θα υπήρχαν Ελληνες σήμερα».

Την 1η Οκτωβρίου 1947 ο Σούμπερτ μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη και κρα- τήθηκε στις φυλακές Επταπυργίου για να δικαστεί για τα εγκλήματα που ο ίδιος και οι άνδρες της ομάδας του είχαν δια- πράξει στη Μακεδονία. Στις 9 Οκτωβρίου ξεκίνησε η δίκη του από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων Θεσσαλονίκης. Από τους 57 συνολικά άνδρες του, που ήταν κατηγορούμενοι, οι περισσότεροι ήταν ήδη προφυλακισμένοι. Ο Σούμπερτ, αφού δήλωσε αθώος, αρνήθηκε να απο- λογηθεί και ζήτησε να καλέσει από τη Γερμανία δικηγόρους και μάρτυρες, υποστηρίζοντας ότι υπό τις παρούσες συνθήκες δεν παρέχονταν εγγυήσεις για την απονομή δικαιοσύνης. Ισχυρίστηκε επίσης ότι του ήταν δύσκολο να συνεννοηθεί με τους Ελληνες συνηγόρους του, λόγω της γλώσσας. Το τελευταίο προκάλεσε τη θυμηδία του δικαστηρίου, καθώς ήταν γνωστό ότι ο Σούμπερτ γνώριζε άριστα ελληνικά.

Ενώ κρατείτο ακόμα στη Θεσσαλονίκη, απορρίφθηκε από τον βασιλιά Παύλο η αίτηση χάριτος που είχε υποβάλει. Ωστόσο, μέχρι τις τελευταίες του ώρες δεν έχασε τις ελπίδες τους και περίμενε κάποιον μάρτυρα να τον σώσει από τον θάνατο. Κάποιοι έκαναν λόγο για μια μυστηριώδη γυναίκα, με την οποία σχεδία- ζε να διαφύγει στην Αλεξάνδρεια. Οταν τελικά έχασε πλέον κάθε ελπίδα, έγραψε από τις φυλακές Θεσσαλονίκης στην κόρη του στη Γερμανία, ζητώντας της να εκδικηθεί «για τον άδικο θάνατό του».

Στις 22 Οκτωβρίου 1947 εκτελέστηκε στον χώρο πίσω από τις φυλακές του Επταπυργίου. Τα όπλα του αποσπάσμα- τος κροτάλισαν στις 06.55 ακριβώς. Ο εκτελεστής του Ροδάκινου, των Γιαννιτσών και του Χορτιάτη, έπεσε νεκρός στο βρεγμένο χώμα, αφήνοντας μερικές κηλίδες αίματος. Η δικαιοσύνη είχε αποδοθεί.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γερμανική αντιανταρτική επιχείρηση στα ορεινά του Βερμίου. Συμμετέχουν άνδρες της Ομάδας Σούμπερτ (άνοιξη 1944).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ«Εκ του Υπουργείου Τύπου ανεκοι-

νώθη:Θεσσαλονίκη, την 6.55 πρωινήν σή

μερον (σ.σ. 22.10.1947), εις τον συνήθη τόπον εκτελέσεων εξετελέσθη δυνάμει αποφάσεως του Ειδικού Στρατοδικείου Εγκληματιών Πολέμου, ο καταδικασθείς κατά συγχώνευσιν εις την ποινήν του θανάτου διά φόνους, εμπρησμούς κλπ., επιλοχίας του Γερμανικού Στρατού Φριτς Σούμπερτ.

Προ της εκτελέσεως ο Βασιλικός

Επίτροπος κ. Σπυρόπουλος, στραφείς προς το εκτελεστικόν απόσπασμα, είπε: «Στρατιώται, προ εξ περίπου ετών, τα ελληνικά όπλα εσίγησαν. Η θεία Νέμεσις ηθέλησε σήμερα να ακουσθούν και πά- λιν, τιμωρά και δαφνοστεφανωμένα. Αι αθώαι ψυχαί του τέρατος αυτού, την στιγμήν ταύτην ευρίσκονται εσφηνωμέ- ναι εις τας κάννας των όπλων σας και αναμένουν από εσάς να τας εξακοντίσετε υπό μορφήν βολίδος εις την καρδίαν του δημίου των».

Εφημερίδα «Βήμα», 23.10.1947. Ξ

(1)Στρ. Δορδανάς: ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ - ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 1941-1944, εκδ. Εστία, Αθήνα, 2007.(2) I. Χονδροματίδης: ΟΙ ΔΙΚΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΩΝ ΠΟΛΕΜΟΥ, περιοδικό «Στρατιωτική Ιστορία», τ. 31, Μάρτιος 1999, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα.(3) ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ: Ο «ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ» ΦΡΙΤΣ ΣΟΥΜΠΕΡΤ (1944-1947), περιοδικό «Θεσσαλονικέων Πόλις», τ. 20, Σεπτέμβριος 2006.(4) Περιοδικό «Ταχυδρόμος», 26.1.1984.(5) Εφημερίδα «Μακεδονία» Θεσσαλονίκης, Ιούλιος 1947.(6) Περιοδικό «Εθνική Αντίσταση», Νοέμβριος 1947.(7) Antony Beevor: ΚΡΗΤΗ - Η ΜΑΧΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα, 2004.(8) Mark Mazower: ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1994.(9) Περιοδικό «Εικονογραφημένη Ιστορία», τ. 96, Ιούνιος 1976, εκδ. Πάπυρος Πρες, Αθήνα.(10) Περιοδικό «Εικονογραφημένη Ιστορία», τ. 123, Σεπτέμβριος 1978, εκδ. Πάπυρος Πρες, Αθήνα.(11) Εφημερίδα «Ακρόπολις», 18.1.1970.(12) Αθανάσιος Χρυσοχόου: Η ΚΑΤΟΧΗ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Θεσσαλονίκη, 1949.(13) Εφημερίδα «Βήμα», Ιούλιος - Αύγουστος - Οκτώβριος 1947.(14) Δημ. Μαγκριώτη: ΘΥΣΙΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ 1941-44, Αθήναι, 1949.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 171

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΤΑΡΤΑΡΗΣe_ la rta ris@ yahoo .g r

Η ΕΙΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΤΙΡΟΑΟ

Ο Ναπολέων και ο raflfliKoc Iipaiöc Οοκιμάζονιαι από ιον πιο ανίσχυρο υποιεΠη iouc

Το ΤιρόΠο είναι μια περιοχή me κεντρικής Ευρώπης μεταξύ Ιταλίας και Αυστρίας, η οποία απολαμβάνει ένα ειδικό καθεστώς αυτοδιάθεσης εντός ίων δυο αυτών χωρών, ως ανεΕάρτητο ομοαπονδιακό κρατίδιο οιην αερίπτωοη me Auoipiac και ως αυτόνομη επικράτεια οτην περίπτωση της Ιταλίας. Η ιστορία του ξεκινά o tic αρχές του Μεσαίωνα: έκτοτε το ΤιρόΠο πέρασε διαδοχικά στη οιραίρα επιρροής των Λομβαρδών, των Φράγκων και των Βαυαρών. Από τις αρχές του 14ου αιώνα και έαειτα, οι άρχοντες του Δουκάτου άρχισαν να οικοδομούν μια ατενή σχέοη με την Ανία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η οποία σύντομα κατέληξε στην πλήρη ενοωμάτωοή του σε αυτήν. Η μακρά παραμονή υπό τη σκέπη του αυτοκράτορα σε συνδυασμό με τον ιδιαίτερο ανθρωαονεωνρατρικό χαρακτήρα του Τιρόλο, διαμόρφωσαν ισχυρές παραδόσεις και ήθη στους κατοίκους του και την πολιτική τους τάξη, οι οποίες φαινομενικά έδειχναν αδιατάραχτες. Εμελλε ο ερχομός της

Γαλλικής Επανάστασης και στη συνέχεια του Ναπολέοντα να ανατρέφουν αυτή την κατάσταση, όπως συνέβη και σε τόσες άλλες περιπτώσεις ανά την Ευρώπη.

mailto:[email protected]

■Μ)

Σύγχρονη φωτογραφία της κοιλάδας Σάξενκλεμε. Αριστερά διακρίνεται ο αυτοκινητόδρομος που διασχίζει το πέρασμα Μπρένερ.

Τ ον Σεπτέμβριο του 1805, εν μέσω του Πολέμου του Τρίτου Συνασπισμού, το Δουκάτο της Βαυαρίας αποφάσισε την απαγκίστρωσή του από την, ούτως ή άλλως, ετοιμόρροπη Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Για τον λόγο αυτό, σύναψε μυστικά συνθήκη συμμα-

χίας με τον Ναπολέοντα, η οποία επικυρώθηκε στο Μπογκενχάουζεν του Μονάχου. Η κίνηση αυτή σύντομα αποδείχθηκε επικερδής. Με τη λήξη του πολέμου και την αποφασιστική ήττα της Αυστρίας, της Ρωσίας και των λοιπών συμμάχων τους στο Αού- στερλιτς (2 Δεκεμβρίου), η Βαυαρία βρέθηκε αίφνης στο πλευρό των νικητών. Η συνθήκη ειρήνης του Πρεσβούργου (26 Δεκεμβρίου) μεταξύ Γαλλίας και Αυστρίας, πέραν των υπολοίπων όρων, περιε- λάμβανε την αναβάθμιση του Δουκάτου της Βαυαρίας σε βασίλειο με «προίκα» την περιοχή του Τιρό- λο, η οποία ανήκε σταθερά από το 1363 στην Αυστρία, υπό ένα καθεστώς ειδικής αυτονομίας.

Από την πρώτη στιγμή της μετάβασης της εξουσίας, ο εστεμμένος βασιλιάς της Βαυαρίας Μαξιμιλια- νός-Ιωσήφ υποοχέθηκε, τόσο προφορικώς όσο και σε επιστολή του προς τους κατοίκους του Τιρόλο (Ιανουάριος, 1806), πως θα σεβόταν απολύτως τα έως τότε δικαιώματα και προνόμιά τους. Παρ' όλα αυτά, η πολιτική

του κινήθηκε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Τα νέα οικονομικά μέτρα που επιβλήθηκαν, όπως η αύξηση της φορολογίας, η επιβολή περιορισμών σε βασικά είδη εξαγωγών και λοιπών εμπορευμάτων κ.ά., προκάλε- σαν τις πρώτες ηχηρές αντιδράσεις. Ακολούθησε η διοικητική ανακατανομή σε τρεις περιφέρειες, η οποία επέφερε επιπλέον υποχρεώσεις και κατάργηση προνομίων.

Ωστόσο, η πιο σημαντική του παρέμβαση ήταν η ανάμιξη στα εκκλησιαστικά και λατρευτικά θέματα του Τιρόλο, ο λαός του οποίου ήταν βαθύτατα θρησκευόμενος και στενά συνδεδεμένος τόσο με την εκκλησία του, όσο και με παλαιές δημοφιλείς παραδόσεις που α- πέρρεαν από αυτήν. Οργή επίσης προκάλεσαν και άλλα ζητήματα, όπως η απαγόρευση της χρήσης της τοπικής γλώσσας, η οποία ήταν μια παραφθορά της γερμανικής, καθώς και η πώληση του παλαιού κάστρου του Τιρόλο από το οποίο πήρε το όνομά της ολόκληρη η περιοχή. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η κατάργηση του δικαιώματος των Τιρολέζων να μη πολεμούν εκτός των συνόρων τους, κάτι που εισήγαγε ουσιαστικά για πρώτη φορά στην επικράτειά τους την υποχρεωτική στράτευση.

Με τις αλλαγές αυτές, το μόνο που κατάφεραν οι Βαυαροί ήταν να καταδείξουν την διοικητική τους ανε-

Ο αυτοκράτορας της Αυστρίας και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Φραγκίσκος Β ’ (πίνακας του Φρειδερίκου ψον Αμερλινγκ, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη).

ϋ Οι άτακτοι μαχητές του Τιρόλο κατόρθωσαν από τις πρώτες ημέρες της επανάστασης να συλλάβουν συνολικά δύο στρατηγούς, 130 αξιωματικούς και πάνω από 5.000 άνδρες. 9πάρκεια, την οποία παραδέχτηκε και ο ίδιος ο Βοναπάρτης αρκετά αργότερα σε συνεργάτες του. Ηταν φανερό ότι δεν είχαν μελετήσει καθόλου την περίπτωση του Τιρόλο, το οποίο είναι μια περιοχή που ακόμη και σήμερα αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση, εδαφικά και εθνολογικά, από αυτές που συ- ναντώνται και χαρακτηρίζουν απ' άκρη σ’ άκρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Οι κάτοικοί του είχαν αποκτήσει από τον 15ο αιώνα το ειδικό προνόμιο να φέρουν όπλα. Το προνόμιο αυτό έπλασε έναν διαφορετικό χαρακτήρα: πεισματώδη, υπερήφανο αλλά και απείθαρχο. Ο μεγαλύτερος ετήσιος διαγωνισμός ήταν ο αγώνας σκοποβολής με το βραχύκαννο τυφέκιό τους τύπου Schuetzen, το οποίο οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν και στο λαθραίο κυνήγι, μια ακόμα αγαπημένη τους ασχολία. Δεν είναι οξύμωρο λοιπόν το γεγονός ότι και οι κοινότητές τους έπαιρναν το όνομά τους από το τυφέκιο και ονομάζονταν Σουτσενβερμπέντε.

Σε περίπτωση κινδύνου, κάθε κοινότητα σχημάτιζε ομάδες των 100 ανδρών, οι οποίες δρούσαν σε καθεμία από τις πάμπολλες κοιλάδες του Τιρόλο. Εκεί, κάθε κοιλάδα εξέλεγε τον διοικητή της, ο οποίος ήταν συνήθως ο πανδοχέας του χωριού, καθώς τα τοπικά συμβούλια πραγματοποιούντο μέσα στα πανδοχεία, κοντά στα οινοβάρελα και γύρω από τις ζεστές κεραμικές εστίες. Αυτές οι κατά βάση τοπικές στρατιωτικές ομάδες αποτελούντο από ανθρώπους, οι οποίοι γνώριζαν ο ένας τον άλλον και όλοι μαζί την περιοχή τους, ενώ, επιπλέον, διέθεταν το ισχυρότατο πολεμικό κίνητρο της υπεράσπισης των οικιών και των οικογενειών τους.

Τα παραπάνω σαφώς εξισορροπούσαν την υστέρησή τους σε εξοπλισμό και στρατηγική γνώση, ενώ η ιδιαίτερη μορφολογία της περιοχής με τα απόκρημνα βουνά, που υψώνονταν απότομα πάνω από τις ιταλικές πεδιάδες και κατέληγαν στην κοιλάδα του Δούναβη στη Βαυαρία, τους προσέθεταν ένα αμυντικό όπλο σχεδόν απροσπέλαστο. Η μοναδική διάβαση προς το Τιρόλο ήταν η διάβαση Μπρένερ (ή Μπρένερο στην ιταλική), γνωστή από τη ρωμαϊκή περίοδο, κατά την οποία είχε κατασκευαστεί μια δίοδος

με πολλές στροφές, κατά μήκος των περασμάτων που είχε δημιουργήσει η φύση στις πλαγιές των Αλπεων. Από την αρχαιότητα μέχρι τότε (τον 19ο αιώνα δηλαδή), όποιος έλεγχε αυτό το πέρασμα έλεγχε και το υπόλοιπο Τιρόλο.

Οι κάτοικοι του Τιρόλο ήταν αντεπανα- στάτες, όπως εκφραζόταν τουλάχιστον από το 1798 η έννοια της επανάστασης στην Γαλλία και όπως διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ανέτρεφαν τα παιδιά τους με χριστιανική αγωγή, υπό το ρητό «ενότητα της σκέψης και της πίστης». Παρά τις καταιγιστικές αλλαγές που ακολούθησαν τη Γαλλική Επανάσταση και τους Ναπολεόντειους Πολέμους, η μόνη έγνοια τους πα- ρέμεινε η θωράκιση έναντι του συγκεντρωτισμού της Αυστρίας, στην οποία είχαν δηλώσει υποτέλεια. Δεν αισθάνονταν ότι η επανάσταση τους απειλούσε, παρότι βρισκόταν στον αντίποδα της κοσμοθεωρίας τους, αφού ένιωθαν προστατευμένοι στο

απομονωνόμενο και δύσβατο περιβάλλον τους. Ο πόλεμος όμως και οι κεραυνοβό- λες επιτυχίες του Γαλλικού Στρατού κλόνισαν αυτές τις πεποιθήσεις.

Τον Μάιο του 1800 ο Ναπολέων, κατά την ιταλική εκστρατεία, η οποία κατέληξε στη μεγαλειώδη νίκη στο Μαρένγκο της βόρειας Ιταλίας, διέσχισε με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του τις Αλπεις, μέσω του περάσματος του Σανκτ Γκόταρντ, ένα κατόρθωμα για το οποίο ανακηρύχτηκε ή- ρωας στη Γαλλία και ενέπνευσε διάσημους καλλιτέχνες να το αναπαραστήσουν στις διάφορες εκδοχές του. Τίποτα πια δεν ήταν αδύνατο και κανένας δεν μπορούσε να νιώθει προστατευμένος, τη στιγμή που ανέτει- λε μια νέα στρατιωτική πραγματικότητα στην Ευρώπη.

Τον Μάρτιο του 1809 νεαροί άνδρες από την κοινότητα Αξαμς, της κοιλάδας του ποταμού Ιν, κατέφυγαν στο Ινσμπρουκ αρνού- μενοι να στρατολογηθούν στον βαυαρικό στρατό. Στη συνέχεια, οι νεαροί ήρθαν σε επαφή με τον μικρότερο αδελφό του αυτο- κράτορα αρχιδούκα Ιωάννη και με την αυλή της Βιέννης, η οποία, ταπεινωμένη από την ήττα της, ήδη έψαχνε τρόπο να πάρει τη ρεβάνς. Η καταπάτηση των δικαιωμάτων, υποτιθέμενη ή όχι, των άλλοτε υπηκόων της προσέφερε μια θαυμάσια ευκαιρία. Ο αρχιδούκας δήλωσε ανοικτά πως οι βαυαρικές αρχές καταπίεζαν τον πληθυσμό του Τιρόλο και πλέον αυτός δικαιούτο να προβάλει αντίσταση. Προς υπεράσπιση των Τιρολέζων, απέστειλε ένα αυστριακό σώμα στρατού, υπό τον υποστράτηγο Τσάστελερ, το οποίο κατέλαβε το χωριό Λιντς στα ανατολικά και κατευθύνθηκε προς το Ινσμπρουκ.

Και οι κάτοικοι του Τιρόλο όμως δεν έμειναν αδρανείς. Σύντομα σχημάτισαν ένα άτακτο στράτευμα και ανέδειξαν ως ηγέτη τους έναν κατά τα λοιπά άγνωστο πανδοχέα, με το όνομα Αντρέας Χόφερ. Ο Χόφερ γεννήθηκε στις 22 Νοεμβρίου του 1767 στον Αγιο Λεονάρδο του νοτίου Τιρόλο. Ο πατέρας του ήταν πανδοχέας και ο Αντρέας, ο οποίος έχασε και τους δύο γονείς του πολύ νωρίς και ανατράφηκε από οικογενειακούς φίλους, σύντομα ακολούθησε το ίδιο επάγγελμα μόλις κληρονόμησε το πανδοχείο. Παράλληλα, ασκούσε εμπόριο σε περιοχές της Ιταλίας, κυρίως κρασιού και αλόγων και έτσι έμαθε άπταιστα την ιταλική γλώσσα. Το 1791 εκλέχτηκε από τους συμπατριώτες του στο Λάνταγκ του Τιρόλο, το τοπικό κοινοβούλιο που διέθεταν όλες οι γερμανόφωνες περιοχές. Από την πρώτη στιγμή της βαυαρικής επικυριαρχίας έγινε μέλος της αντίστασης και, στη συνέχεια, ένας από τους ηγέτες της.

Τον Ιανουάριο του 1809 ο Χόφερ συμμετείχε σε μια αποστολή στη Βιέννη, με επικε


φαλής τον 6αρώνο Χορμάιερ, έναν από τους ελάχιστους ευγενείς της περιοχής του Τιρό- λο, με σκοπό την ανακίνηση του ενδιαφέροντος του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Β ’ και την υποστήριξη μιας επανάστασης στην περιοχή. Αποδείχτηκε ότι ο αρχιδούκας Ιωάννης ήξερε ήδη τον Χόφερ. Το 1804, κατά την διάρκεια μιας επίσκεψής του στο Τιρόλο, γράφει στα απομνημονεύματά του για έναν άνδρα μεγαλόσωμο με γενειάδα και έντονα, σκούρα μάτια, που παρατήρησε σε μια συγκέντρωση, ο οποίος δεν υποκλίθηκε όπως οι άλλοι, αλλά αντιθέτως τον κοίταζε καθ’ όλη τη διάρκεια της ομιλίας του σταθερά στα μάτια. Ο άνδρας εκείνος τώρα βρισκόταν εμπρός του δηλώνοντας την πίστη του και ζητώντας τη βοήθειά του.

Με την επιστροφή του στο Τιρόλο, ο Χόφερ ξεκίνησε μια δυναμική οργάνωση της επανάστασης, επισκεπτόμένος τα αναρίθμητα χωριά στις περιοχές του Σάλτσμπουρ- γκ και της κοιλάδας του Ιν, συγκαλώντας πολεμικά συμβούλια και αποστέλλοντας διαρκώς πύρινα μηνύματα προς όλους τους συμπατριώτες του. Μάλιστα, λόγω της συνεχούς κίνησης στην οποία βρισκόταν, οι επιστολές του είχαν ως υπογραφή τη φράση «Αντρέας, από όπου και αν βρίσκομαι», ενώ όσες λάμβανε είχαν τη φράση «όπου και αν βρίσκεσαι».

Στις 11 Απριλίου κατάφερε να συγκροτήσει ένα υποτυπώδες στράτευμα από χωρικούς στο Στέρτσινγκ, στα σύνορα με την Ιταλία. Σκοπός του ήταν να προελάσει βόρεια, μέσω της διάβασης Μπρένερ και να επιτεθεί στο Ινσμπρουκ, την πόλη-σύμβολο του Τιρόλο. Τους πρόλαβε όμως ένα σώμα ελαφρού πεζικού της βαυαρικής φρουράς της πόλης, το οποίο έσπευσε να τους αντιμετωπίσει. Ο Χόφερ και 5.000 περίπου οπλισμένοι χωρικοί, χρησιμοποιώντας κάρα τα οποία έσπρωχναν οι ίδιοι ως κάλυψη, κατάφε- ραν με τη σκοπευτική τους δεινότητα να προκαλέσουν σημαντικές απώλειες στους αντιπάλους τους, οι οποίοι υποχώρησαν αφήνοντας πίσω τους περίπου 500 αιχμαλώτους. Ο ξεσηκωμός γενικεύτηκε. Ο Ιωσήφ Σπεκμπάχερ, πρώην λαθροθήρας και τυχοδιώκτης, αλλά και ηγέτης της επανάστασης, κατέλαβε τη γενέτειρά του Χαλ, ένα χωριό στα ανατολικά, ενώ ο λοχαγός της πολιτοφυλακής Μάρτιν Τάιμερ, ένας από τους λίγους πολέμαρχους που διέθεταν στρατιωτική εκπαίδευση και εμπειρία, επιτέθηκε στο Ινσμπρουκ. Ο Τάιμερ παρενοχλούσε τους Βαυαρούς της πόλης επί δύο ημέρες, ώ- σπου ο επικεφαλής της εναπομείνασας φρουράς αναγκάστηκε, έπειτα από τα νέα της ήττας στο Στέρτσιγκ, να παραδώσει την πόλη μαζί με 3.860 άνδρες.

Την ίδια ακριβώς περίοδο, ο Γάλλος στρατηγός Μπισόν οδηγούσε 2.000 περίπου

νεοσύλλεκτους από την Ιταλία στη Βαυαρία, με σκοπό να ενισχύσει τα σύνορα με την Αυστρία. Στην πορεία του όμως έπεσε σε ενέ- δρα του Τάιμερ και αναγκάστηκε να ζητήσει παράδοση. Ωστόσο, απαιτούσε να παραδοθεί μόνο σε Αυστριακό αξιωματικό. Τότε ο Τάιμερ, έβαλε μια στολή του Αυστριακού Στρατού και προχώρησε στην αποδοχή της παράδοσης του Μπισόν. Οι άτακτοι μαχητές του Τιρόλο κατόρθωσαν από τις πρώτες ημέρες της επανάστασης να συλλάβουν συνολικά δύο στρατηγούς, 130 αξιωματικούς και πάνω από 5.000 άνδρες. Ολο σχεδόν το Τιρόλο, με εξαίρεση το ισχυρό οχυρό Κούφ- σταϊν στα βόρεια, είχε απελευθερωθεί, ενώ εξοπλισμένοι πλέον με άφθονο πολεμικό υλικό και ενισχυμένοι από την αυστριακή στρατιά του Τσάστελερ, συνιστούσαν μια σημαντική απειλή για τη ναπολεόντεια κυριαρχία στην περιοχή.

Σύντομα οι Γάλλοι αντέδρασαν. Ο αντιβασιλέας της γειτονικής Ιταλίας και θετός γιος του Ναπολέοντα Ευγένιος Μπωαρναί, έσπευσε να ενισχύσει τα σύνορά του με νέες φρουρές, ενώ ο Ναπολέων διέταξε τον στρατηγό Λεφέμπρ να κινηθεί με το 7ο Σώμα Στρατού (ΣΣ) αποτελούμενο κυρίως από Βαυαρούς στρατιώτες, κατά του Τιρόλο. Στις 29 Απριλίου ο Λεφέμπρ κατέλαβε το Σάλτσμπουργκ, ενώ στις αρχές Μαΐου μια συνδυασμένη δύναμη Γάλλων και Βαυαρών απεγκλώβισε το Κούφσταϊν, το οποίο πο- λιορκείτο όλον τον προηγούμενο μήνα από Αυστριακούς και Τιρολέζους. Στις 13 Μαΐου το στράτευμα του Λεφέμπρ επιτέθηκε, με9.500 άνδρες και 18 πυροβόλα, στα χωριά Βεργκλ και Σελ, δεκαπέντε χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Κούφσταϊν.

Ο Τσάστελερ προσπάθησε να τον α- ποκρούσει με μια δύναμη 5.000 ανδρών και 17 πυροβόλων, αλλά υπέστη συντριπτική ήττα, με βαριές απώλειες τόσο σε άνδρες, τις οποίες κάποιοι εκτιμούν έως και 3.000, όσο και σε πολεμικό υλικό. Με αυτήν τη μάχη ο Λεφέμπρ ουσιαστικά εξουδετέρωσε την αυστριακή παρουσία στο Τιρόλο, μέχρι το πέρας της επανάστασης, ενώ ό,τι απέμεινε από τον Αυστριακό Στρατό υποχώρησε, έπειτα από εντολές του αρχιδούκα, νότια προς την κοιλάδα του ποταμού Ντράου. Στις 19 Μαΐου οι Βαυαροί ανακατέλαβαν το Ινσμπρουκ. Οι Γάλλοι επιτελείς και οι σύμμαχοί τους πίστεψαν ότι ο αναβρασμός της περιοχής είχε λήξει. Απέσυραν τις περισσότερες βαυαρικές δυνάμεις και άφησαν μόνο μια μεραρχία, υπό τον Βαυαρό υποστράτηγο Μπέρναρντ φον Ντερόι ως επιτηρητή. Τα γεγονότα σύντομα θα τους διέψευδαν.

Η Ευρώπη εισήλθε σε μια ακόμη ευ- ρεία σύρραξη, στον Πόλεμο του Πέμπτου

Σύγχρονη φωτογραφία της οικίας των Χόφερ στον Αγιο Λεονάρδο του Τιρόλο.

Συνασπισμού (Απρίλιος-Οκτώβριος 1809). Η εξέλιξη των μαχών αυτών ήταν φανερό πως θα επηρέαζε άμεσα τα δεδομένα της τύχης του Τιρόλο. Στις 21 και 22 Μαΐου οι Αυστριακοί πέτυχαν να αναχαιτίσουν, αν όχι να νικήσουν, τον Γαλλικό Στρατό, ο οποίος είχε διοικητή τον ίδιο τον Ναπολέοντα, στην τοποθεσία Ασπερν-Εσλιγκ της Αυστρίας. Τη μάχη έκρινε η λανθασμένη απόφαση του αυτοκράτορα να διασχίσει τον Δούναβη στο ύψος της νησίδας Λομπάου, προτού λάβει ενισχύσεις. Οι Αυστριακοί, υπό τον αρχιδούκα Κάρολο, έλαβαν θέσεις απέναντι στους Γάλλους στρατιώτες και, αφού αντιστάθη- καν στις διαδοχικές επελάσεις τους, τους ανάγκασαν σε υποχώρηση. Αν και απείχε κατά πολύ από το να χαρακτηριστεί η νίκη αυτή ως αποφασιστική, ήταν, παρ' όλα αυτά, η πρώτη αποτυχία του Γάλλου αυτοκράτορα, ο οποίος επί μια δεκαετία κατέγραφε μόνο νίκες.

Ο βασιλιάς της Βαυαρίας Μαξιμιλιανός- Ιωσήφ Α ’ (προτομή του Ερνέστου φον Μπάντελ, Εθνικό Μουσείο Βαυαρίας, Μόναχο).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Ι 7 5

Ο Αντρέας Χόφερ, μεταγενέστερος πίνακας αγνώστου καλλιτέχνη (μουσείο Καϊζεργιέγκερ, Ινσμπρουκ).

Οι Γάλλοι βέβαια σύντομα ενισχύθηκαν με νέες δυνάμεις και παρέμειναν στην περιοχή. Η ψυχολογική σημασία όμως της νίκης στο Ασπερν-Εσλινγκ απεδείχθη ιδιαίτερα ευεργετική και σκόρπισε ελπίδα και ενθουσιασμό στους Αυστριακούς και τους Τι- ρολέζους. Ο αυτοκράτορας της Αυστρίας Φραγκίσκος, μάλιστα, απηύθυνε ενθουσιώδες διάταγμα προς το Τιρόλο, στο οποίο ανέφερε μεταξύ άλλων: «Τιρολέζοι μου, διά του παρόντος δηλώνω επισήμως ότι δεν θα υπογράψω καμία συνθήκη ειρήνης, η οποία δεν θα συνενώνει διά παντός το Τιρόλο με τη μοναρχία μου». Στις 24 του ίδιου μήνα οι Τιρολέζοι πήραν και πάλι τα όπλα και στρα- τοπέδευσαν γύρω από το Ινσμπρουκ, εγκαινιάζοντας τη δεύτερη φάση της επανάστασής τους. Οι Βαυαροί προτίμησαν να εκκενώσουν την πόλη και οι ίδιοι να καταφύγουν στο Σάλτσμπουργκ. Ετσι, το Ινσμπρουκ έπεσε αναίμακτα και πάλι στα χέρια των επαναστατών.

Στις 25 Μαΐου 1809 ο φον Ντερόι, επικεφαλής μιας μεραρχίας 4.000 ανδρών και 12 πυροβόλων, επανήλθε στην περιοχή. Οι Τι-

ρολέζοι εκκένωσαν το Ινσμπουργκ και κατέφυγαν στην τοποθεσία Μπέργκιζελ, ένα ύψωμα νοτίως της πόλης, το οποίο έκτοτε έλαβε τη σπουδαιότητα που έχει, επί παρα- δείγματι, το Βατερλώ για τους Βρετανούς ή το Μπάνοκμπερν για τους Σκωτσέζους. Ο Ντερόι τους ακολούθησε και ο στρατός των ατάκτων, δύναμης 9.400 ανδρών καθώς και 400 Αυστριακών που είχαν παραμείνει εθελοντικά στο Τιρόλο, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στις βαυαρικές δυνάμεις. Στις πρώτες ώρες της σύγκρουσης, οι αντίπαλοι δεν κατάφεραν να προκαλέσουν σημαντικές απώλειες εκατέρωθεν ούτε να κερδίσουν σημαντικά μέτρα εδάφους, με αποτέλεσμα οι δύο στρατοί να παραμείνουν καθηλωμένοι στις αρχικές τους θέσεις. Οι επαναστάτες σύντομα παρουσίασαν έλλειψη πυρομαχικών, ο Ντερόι όμως, άθελά του, τους έβγαλε από τη δύσκολη θέση, ζητώντας ανακωχή. Οι Τι- ρολέζοι υποδέχτηκαν με θέρμη τη συμφωνία και υποχώρησαν νοτιότερα, προκειμένου να ανεφοδιαστούν.

Στις 29 του μήνα, αφού εξασφάλισαν πυ- ρομαχικά και άλλα εφόδια, επανήλθαν. Η νέα μάχη ξεκίνησε τα ξημερώματα της επομένης και κινήθηκε στο ίδιο πλαίσιο με την προηγούμενη μάχη. Και ενώ η σύγκρουση φαινόταν καταδικασμένη να παραμείνει αμφίρροπη, το μεσημέρι φάνηκαν οι άνδρες του Τάιμερ στα νώτα των Βαυαρών. Μπροστά στον κίνδυνο της περικύκλωσης, αλλά και λόγω σοβαρών ελλείψεων σε πολεμοφόδια, ο Ντερόι διέταξε την εκκένωση του Ινσμπρουκ και κατέφυγε με το στράτευμά του στο Κούφσταϊν. Το Τιρόλο ήταν και πάλι σχεδόν εξολοκλήρου ελεύθερο από τη βαυαρική κατοχή.

Ο Ιούνιος πέρασε δίχως εχθροπραξίες, καθώς τόσο οι Τιρολέζοι όσο και οι Αυστριακοί πλημμύριζαν από αισιοδοξία ανταλλάσο- ντας επιστολές ενθουσιασμού, πίστης και αφοσίωσης. Ο ενθουσιασμός όμως δεν κράτησε για πολύ. Ενισχυμένος με νέα στρατεύματα, ο Ναπολέων διέσχισε ξανά τον Δούναβη και πήρε τη ρεβάνς από τους Αυστριακούς, με μια αποφασιστική νίκη στο Βάγκραμ (6 Ιουλίου). Αμέσως η Αυστρία υπέγραψε συνθήκη κατάπαυσης του πυρός (Τσνάιμ, 12 Ιουλίου) και, πλέον, απαλλαγμένος ο Γάλλος αυτοκράτορας από τους κύριους αντιπάλους του αποφάσισε να τελειώνει με τους Τιρολέζους. Απέστειλε νέα στρατεύματα στην περιοχή, με επικεφαλής τον Λεφέμπρ, ο οποίος διέταξε άμεσα όλους τους πολέμαρχους να παραδοθούν και τους υπόλοιπους να παραδώσουν τα όπλα τους. Ακολούθησε παρόμοια, δραματική παρότρυνση και από τον αγαπημένο τους αρχιδούκα Ιωάννη.

Ομως, η συντριπτική πλειονότητα των επαναστατών συναποφάσισε να πεθάνει πο

λεμώντας. Ο Ναπολέοντας διέταξε εκ νέου τον Λεφέμπρ: «Στρατηγέ, να είστε τρομερός και ανελέητος» και συμπλήρωσε: «Να κάψετε έξι πόλεις και να πνίξετε την περιοχή στο αίμα, εκτός αν οι Τιρολέζοι σας παραδώσουν 18.000 μουσκέτα». Ο Χόφερ κατέφυγε με 5.000 άνδρες προς το πέρασμα Γιάουφεν, στον νότο, ενώ και άλλοι πολεμιστές συνέρρεαν νότια στην κοιλάδα του Αϊ- ζακ. Εκεί αντιμετώπισαν τον στρατηγό Φραγκίσκο Ρουγιέ, ο οποίος ήταν επιφορτισμένος με το καθήκον να προφυλάσσει τις γραμμές ανεφοδιασμού των γαλλικών δυνάμεων, κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Πέμπτου Συνασπισμού.

Στις αρχές Αυγούστου, στην τοποθεσία Φραντσενσφέστε κοντά στα ιταλικά σύνορα, ο Ρουγιέ με ένα στράτευμα, αποτελού- μενο κυρίως από Γερμανούς συμμάχους, κι- νήθηκε εναντίον τους. Προπορευόταν η εμπροσθοφυλακή του, αποτελούμενη από ένα τάγμα Σαξόνων. Οι Τιρολέζοι, υπό τους Σπεκμπάχερ και έναν ακόμη πολέμαρχο, τον Ιωακείμ Χάσπινγκερ, καπουτσίνο μοναχό ο οποίος πολεμούσε άοπλος ανάμεσα στις γραμμές, με εφόδιο μόνο έναν ξύλινο σταυρό, τους εντόπισαν πρώτοι. Αφού έκαψαν τη γέφυρα του Λάντιτσχ, τους εγκλώβισαν κοντά στο χωριό Ομπεραου. Οι Σάξονες οχυρώθηκαν προκειμένου να περιμένουν το κύριο σώμα του στρατού τους να τους απεγκλωβίσει, αυτό όμως κατέφτασε πολύ αργά. Σχεδόν 1.000 άνδρες τους βρήκαν τον θάνατο, οι περισσότεροι από ρίψεις βράχων που προκάλεσαν οι Τιρολέζοι από τους γύρω λόφους. Η κοιλάδα που δεσπόζει στην περιοχή αυτή διατηρεί μέχρι και σήμερα το όνομα Σάξενκλεμε, δηλαδή σαξονική παγίδα, προς ανάμνηση των νεκρών από το Δουκάτο της Σαξονίας.

Στις 13 Αυγούστου, ο Χόφερ με 18.000 περίπου άνδρες επανήλθε στο Μπέργκιζελ με στόχο την ανακατάληψη του Ινσμπρουκ. Ο Ντερόι μαζί με 25.000 περίπου άνδρες, βρισκόταν και πάλι μπροστά του. Νωρίς το πρωί της 14ης Αυγούστου, η μάχη άρχισε και μέχρι τις εννέα οι Τιρολέζοι κατάφεραν και απώθησαν τους αντιπάλους τους. Η γαλλική φρουρά του Ινσμπρουκ αναγκάστηκε, την επόμενη ημέρα, να εκκενώσει την πόλη και να καταφύγει στο Κούφσταϊν. Οι Τιρολέζοι εισήλθαν θριαμβευτές στην πόλη, ενώ ο Λεφέμπρ μάταια προσπάθησε να δικαιολογήσει τις κινήσεις του στον Ναπολέοντα ως κινήσεις τακτικής και όχι υποχώρησης. Σύντομα αντικαταστάθηκε από τον Ζαν-Μπατίστ Ντρουέ.

Οι επόμενες ημέρες πέρασαν με τον Χόφερ να ορίζεται διοικητής του Τιρόλο. Στη συνέχεια, διόρισε ένα συμβούλιο, με τη βοήθεια του οποίου θα συγκυβερνούσε και προχώρησε στην επαναφορά των προνο


μίων και την αποκατάσταση των αδικιών που είχαν συμβεί κατά τη βαυαρική διοίκηση. Ομως, ο ενθουσιασμός δεν έμελλε να κρατήσει για πολύ. Ο Φραγκίσκος, παρότι επικύρωσε τον διορισμό του Χόφερ (29 Σεπτεμβρίου), λίγο μετά, ηττημένος πια στον Πόλεμο του Πέμπτου Συνασπισμού, υπέγραψε την συνθήκη του Σένμπρουν με τον Ναπολέοντα (Οκτώβριος, 1809), η οποία σε ένα άρθρο της εμπεριείχε, εκτός των άλλων, την αναγνώριση πως «τα αυστριακά στρατεύματα όφειλαν να εκκενώσουν άμεσα το Τιρόλο». Ο αυτοκράτορας είχε αθετήσει την υπόσχεσή του προς του κατοίκους του Τιρόλο και η μοίρα τους είχε πια προδιαγραφεί.

Ο Ντρουέ, πολύ σύντομα, σχεδίασε μια νέα εισβολή και οι Γάλλοι με τους Βαυαρούς συμμάχους τους εισήλθαν στην επικράτεια από βορρά και νότο. Ο Σπεκμπάχερ προσπάθησε να υπερασπιστεί το πέρασμα Στρούμπ στα ανατολικά του Σάλτσμπουργκ, αλλά στις 17 Οκτωβρίου ηττήθηκε από την 1η Βαυαρική Μεραρχία και υπέστη σοβαρές απώλειες 700 ανδρών νεκρών και αιχμαλώτων. Την ίδια στιγμή, ο Χάσμπινγκερ κατευ- θύνθηκε μαζί με τον Χόφερ και 70 περίπου λόχους προς το Μπέργκιζελ, με σκοπό να οργανώσουν την άμυνά τους. Στις 27 του ίδιου μήνα μια νέα επιστολή έφτασε στο στρατόπεδο των Τιρολέζων. Ηταν από τον Ευγένιο Μπωαρναί, ο οποίος είχε τεθεί επικεφαλής της νέας εκστρατείας εναντίον του Τιρόλο. Ο Μπωαρναί καλούσε με περισσή διπλωματικότητα τους Τιρολέζους να παραδώσουν τα όπλα, ώστε να προσπαθήσουν οι αντιμαχόμενες πλευρές να επιτευχθεί η ειρήνη. Δυο μέρες μετά και ο αρχιδούκας Ιωάννης τους κάλεσε στον ίδιο σκοπό.

Ο Χόφερ τότε συγκάλεσε συμβούλιο, στο οποίο οι αποκαρδιωμένοι συμμετέχο- ντες κατέληξαν πως ήταν άσκοπο να συνεχί- σουν την αντίσταση και πρόκριναν τη συναίνεσή τους στις παρακινήσεις του Μπωαρναί. Ο ιερέας Χάσπινγκερ, γνωστός για τον εκρηκτικό του χαρακτήρα, αφού περιέγρα- φε τον εαυτό του πρώτα ως πολεμιστή και μετά ως ιερέα, κατάφερε, παρ’ όλα αυτά, να πείσει τους συμπατριώτες του να συνεχί-

Ο Χόφερ στον δρόμο προς το εκτελεστικό απόσπασμα (πίνακας του Καρόλου Κάργκερ).

σουν τον αγώνα. Ο Χόφερ λίγο μετά έγραψε σε κάποιον πολέμαρχο, φανερώνοντας την ψυχική κατάσταση των επαναστατών: «Εάν παραδώσουμε τα όπλα, είμαστε στο έλεός τους. Οα πραγματοποιήσουμε ακόμη μια α- πέλπιδα προσπάθεια, η οποία με τη βοήθεια του Θεού θα είναι αποφασιστική».

Η μάχη, η τέταρτη κατά σειρά, εδόθη και πάλι στο Μπέργκιζελ την 1η Νοεμβρίου. Μετά από τρεις ώρες και αφού οι Τιρολέζοι έχασαν περίπου 350 άνδρες, το ηθικό των ε- ξεγερμένων κάμφθηκε και υποχώρησαν στα βουνά. Μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, κάθε αντίσταση είχε καταπνίγει και η επανάσταση είχε λήξει άδοξα. Ο Χόφερ απέστειλε πρέσβεις στον Μπωαρναί, κηρύσσοντας τη λήξη των εχθροπραξιών και ο αντιβασιλέας της Ιταλίας υποδέχθηκε με εγκαρδιότητα τόσο την τιρολέζικη αντιπροσωπεία, όσο και τα νέα που κόμιζε. Ακολούθως, οι Βαυαροί υποσχέθηκαν αμνηστία στους εξεγερμέ- νους, με αποτέλεσμα αρκετοί επαναστάτες και πολέμαρχοι να επιστρέφουν στις εστίες τους. Ο ίδιος ο Χόφερ προτίμησε να ακο-

Ο Ιωσήφ Σπεκμπάχερ, μνημείο στο χωριό Χαλ του Τιρόλο

λουθήσει μια πιο προσεκτική τακτική. Αφού έκρυψε την οικογένειά του σε φίλους, αποφάσισε να περάσει τον χειμώνα κρυμμένος

Β Α Σ ΙΛ Ε ΙΟ Β Α Υ Α Ρ ΙΑ Σ Σάλτσμπρουκ

ός1Ινσμπρουκ

ΤΙΡΟΛΟ > Στέρτσιγκ

-ρ·.

• Κούφσταϊν

Α Υ Σ Τ Ρ ΙΑ Κ Η Α Υ Τ Ο Κ Ρ Α Τ Ο Ρ ΙΑ

Λιντς

Ποταμός Ντράου

Β Α ΣΙΛ Ε ΙΟ ΙΤ Α Λ ΙΑ Σ

Σ χ ε δ ία σ η χ ά ρ τη : Γ Ν Ω Μ Ω Ν Ε κ δ ο τ ικ ή 2012

Χάρτης του Τιρόλο υπό τη βαυαρική κυριαρχία (1808). Αιακρίνονται το Βασίλειο της Βαυαρίας στα βόρεια, η Αυστριακή Αυτοκρατορία και το Βασίλειο της Ιταλίας νότια.


σε μια καλύβα στο βουνό Μπράνταχ, μαζί με έναν έμπιστο γραμματέα του, εν ονό- ματι Σβεθ. Πέραν αυτών, δεν είχε λάβει άλλα μέτρα προστασίας, παραδείγματος χάριν να αλλάξει την εξωτερική του εμφάνιση, όντας σίγουρος για την πίστη και την αφοσίωση των συμπατριωτών του. Τα Χριστούγεννα μάλιστα, ήρθε να μείνει μαζί του η σύζυγος και ο γιος του.

Αυτό που δεν γνώριζε ήταν πως οι Γάλλοι προσέφεραν 1.500 ή, κατ’ άλλους,6.000 γκούλντεν (χρυσά ή ασημένια νομίσματα συνήθως) σε όποιον παρείχε πληροφορίες για το που βρίσκεται. Σύντομα βρέθηκε ο προδότης, ο οποίος φανέρωσε το κρησφύγετό του στις τοπικές αρχές. Ηταν ένας γείτονάς του, με το όνομα Φρα- ντς Ραφλ, ο οποίος έμεινε γνωστός έκτο- τε ως ο Ιούδας του Τιρόλο. Η καλύβα του Χόφερ περικυκλώθηκε από Ιταλούς στρατιώτες, οι οποίοι, αφού τον συνέλαβαν, τον οδήγησαν στα μέσα Ιανουαρίου στη Μάντο- βα, όπου επρόκειτο να παραπεμφθεί σε στρατοδικείο. Ο κυβερνήτης της Μάντοβα

και παλιός γνώριμος από τα πεδία των μαχών, στρατηγός Μπισόν, τοποθέτησε ως υπεράσπιση του Χόφερ έναν ονομαστό δικηγόρο της πόλης, τον Μπασεβί. Παρότι ο Μπι

σόν οργάνωσε τα πράγματα έτσι ώστε να διεξαχθεί μια αμερόληπτη δίκη, εικάζεται πως είχε ήδη λάβει ένα γράμμα απευθείας από τον Ναπολέοντα, το οποίο ανέφερε: «Δώστε τη διαταγή να συσταθεί ένα στρατοδικείο και εκτελέστε τον. Αυτή η υπόθεση πρέπει να τελειώσει στις επόμενες 24 ώρες». Οι στρατιωτικοί δικαστές, αφού άκου- σαν τον Μπασεβί και την κατηγορούσα αρχή, συνήλθαν και ανακοίνωσαν την ομόφωνη απόφασή τους. Ο κατηγορούμενος κηρύχτηκε ένοχος και η ποινή του ήταν θάνατος διά τυφεκισμού. Ημέρα εκτέλεσης της απόφασης ορίστηκε η 20ή Φεβρουάριου 1810.

Το ξημέρωμα της ημέρας εκτέλεσης, ο ιερέας της Αγίας Βαρβάρας Τζιοβάνι Μανι- φέστι εισήλθε στο κελί του Χόφερ κρατώντας έναν σταυρό και τη Βίβλο. Δάκρυα απελπισίας πλημμύρισαν τα μάτια του Τιρο- λέζου πατριώτη, καθώς κατάλαβε πως είχε έρθει πια το τέλος, ένα τέλος άδοξο, το οποίο άφησε τους συμπατριώτες του υποδουλωμένους και προδομένους. Κατάφερε και τους έγραψε ένα τελευταίο σημείωμα: «Η θέληση του Θεού είναι να ανταλλάξω την εγκόσμια ζωή με την αιώνια. Αντίο μέχρι να συναντηθούμε στους ουρανούς και να υμνήσουμε τον Κύριο». Επειτα, κατευθύνθη- κε προς τον χώρο της εκτέλεσης. Πέρασε από την πύλη Τσερέζα και στάθηκε μπροστά από έναν γρανιτένιο τοίχο. Δώδεκα γρεναδιέροι που φορούσαν σταυρωτές λευκές φυσιγγιοθήκες επάνω από τα μπλε χιτώνιά τους, καθώς και τα ψηλά γούνινα καπέλα της Φρουράς, προχώρησαν εμπρός.

Ο επικεφαλής αξιωματικός του προσέ- φερε ένα μαντήλι να δέσει τα μάτια του, όμως εκείνος αρνήθηκε. Κάποιοι υποστηρίζουν πως σύμφωνα με το έθιμο, έδωσε ο ίδιος χρήματα σε έναν δεκανέα του εκτελεστικού αποσπάσματος, ώστε αυτός να σημαδέψει σωστά. Ο επικεφαλής αξιωματικός έδωσε την πρώτη εντολή. Εξι άνδρες γονάτισαν και άλλοι τόσοι παρέμειναν όρθιοι. Ο αξιωματικός ύψωσε το σπαθί και έδωσε την επόμενη εντολή: «Σημαδέψτε!» Το άγημα σκόπευσε και ο Χόφερ φώναξε στα γερμανικά: «Πυρ!» Μετά την ομοβροντία, ο λοχίας Μισέλ Αϊφελ πλησίασε τον Χόφερ και του έδωσε τη χαριστική βολή. Τρία χρόνια μετά τον θάνατό του, το 1813, η σωρός του μεταφέρθηκε στο Ινσμπρουκ, στην εκκλησία του κάστρου της πόλης, ενώ το 1834 το μνήμα του διακοσμήθηκε με μαρμάρινο άγαλμα και ανάγλυφο, το οποίο απεικονίζει τον Χόφερ και τους συμπατριώτες του να ορκίζονται γύρω από τη σημαία του Τιρόλο.

Οσον αφορά τους υπόλοιπους πολέμαρχους, αυτοί κατάφεραν και διέφυγαν της σύλληψης εγκαταλείποντας την πατρίδα τους. Ο Χάσπινγκερ διέφυγε αρχικά στην Ελβετία και έπειτα επέστρεψε στα βουνά

l 'A T E R JOACHIM 1

Ο ιερέας Ιωακείμ Χάσπινγκερ (λιθογραφία του Καρόλου Γκέμπελ, 1860).

Ο αρχιδούκας Κάρολος της Αυστρίας προελαύνει νικηφόρα στη μάχη του Ασπερν-Εσλινγκ (πίνακας του Ιωάννη Κραφτ, Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας, Βιέννη).


της πατρίδας του. Συνέχισε να υπηρετεί το Τιρόλο ως κατάσκοπος, ώσπου αποτραβή- χτηκε στην Αυστρία και διέμεινε εκεί υπό την προστασία του αυτοκράτορα. Μετά τον θάνατό του η σωρός του μεταφέρθηκε στην εκκλησία του κάστρου του Ινσμπρουκ, δίπλα στον Χόφερ. Ο Σπεχμπάχερ κυνηγημένος και επικηρυγμένος επίσης, διέφυγε στο Σάλτσμπουργκ και δεν γύρισε στην πατρίδα του στο Χαλ, παρά μόνο το καλοκαίρι του 1814. Πέθανε το 1820 και η σωρός του μεταφέρθηκε, το 1852, επίσης στο Ινσμπρουκ, δίπλα στους συμπολεμιστές του. Τέλος, ο Τάι- μερ βρήκε καταφύγιο στην Αυστρία, όπου του αποδόθηκαν στρατιωτικές τιμές καθώς και ο τίτλος ευγενείας, βαρώνος του Βιλντά- ου της Στυρίας. Πέθανε το 1838 στο Χέρ- μπερσντορφ της Αυστρίας. Οσο για τον καταδότη Ραφλ, η τύχη του παρά την αμοιβή που έλαβε δεν βελτιώθηκε. Πέθανε πάμφτωχος, σύμφωνα με τις φήμες, μετά από 20 χρόνια στη Βαυαρία, όπου είχε καταφύγει ύστερα από την προδοσία του.

Η εξέγερση των Τιρολέζων διαφέρει συνολικά από τις άλλες πιο γνωστές επαναστάσεις, τόσο ως προς την σπουδαιότητά της, μέσα στο γενικό ιστορικό πλαίσιο, όσο και ως προς τα γενικότερα χαρακτηριστικά της. Σκοπός των εξεγερμένων δεν ήταν η ελευθερία, όπως έγινε γνωστή η έννοια από τη Γαλλική Επανάσταση και έπειτα, αλλά η προσπάθεια διατήρησης των κεκτημένων

Αγαλμα του στρατηγού Μπέρναρντ ψον Ντερόι (έργο του Ιωάννη Χάλμπιγκ, Μαξιμιλιανστράσε, Μόναχο).

Ο Χόφερ και οι άνδρες του απελευθερώνουν τους συμπατριώτες τους (πίνακας του Ιωσήφ Κοχ).

και των παραδόσεων της μοναρχίας, της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της θρησκευτικής πίστης. Οι ηγέτες της δεν ήταν στρατιωτικές ιδιοφυίες ούτε ξεπέρασαν σε φήμη τα στενά πλαίσια της πατρίδας τους. Ο ίδιος ο Χόφερ, παρότι ξεχώριζε σαφώς από τους υπολοίπους, ήταν γνωστός ως «ο άνδρας με το κομποσκοίνι και το μπουκάλι». Παρ' όλα αυτά, ήταν ο καλύτερός τους και τον διέκρινε θάρρος, ειλικρίνεια και ψυχραιμία. Αν και δεν είχε στρατιωτικές γνώσεις, είχε αποκτήσει στρατιωτική σκέψη από τη ζωή στα βουνά, με αποτέλεσμα να καταστήσει μια ομάδα ατομικιστών χωρικών σε συνεκτική δύναμη και υπολογίσιμο αντίπαλο.

Επιπλέον, ο ανορθόδοξος τρόπος πολέμου και το αφιλόξενο τοπίο, ένας συνδυασμός ο οποίος προφανώς αλληλοσυμπλη- ρωνόταν, δημιούργησε σημαντικά προβλήματα στην κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη της εποχής, τον Γαλλικό Στρατό, ο οποίος είχε καταπλήξει την Ευρώπη με τις σαρωτι- κές του νίκες στο Αούστερλιτς ή το Εϋλάου, κατά την ίδια περίοδο. Οι επιτυχίες των αγροίκων χωρικών και πανδοχέων, παρότι δεν επέφεραν κάποιο μακροχρόνιο αποτέλεσμα, ενέπνευσαν τους ταπεινωμένους Αυστριακούς και Ρώσους και ένωσαν την Ευρώπη σε ακόμα μια συμμαχία, με σκοπό να αποτινάξουν την τυραννία του Κορσικανού δυνάστη τους.

Τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Χόφερ, η Βαυαρία συμμάχησε με την Αυστρία και κατάφεραν να νικήσουν τον Ναπολέο- ντα μαζί με τους άλλους συμμάχους τους, στην περίφημη «Μάχη των Εθνών» στη Λειψία, τον Οκτώβριο του 1813. Την επόμενη

χρονιά στο περίφημο συνέδριο της Βιέννης, οι νικητές Σύμμαχοι προχώρησαν στην επανένωση του Τιρόλο με την Αυστρία. Ετσι ο Χόφερ, έστω και μετά θάνατον, δικαιώθηκε για τους αγώνες και την προσπάθειά του. Για αυτόν τον λόγο παραμένει μέχρι και σήμερα ζωντανός στη μνήμη των συμπατριωτών του, καθώς το πρώτο τραγούδι που μαθαίνει κάθε παιδί είναι ο ύμνος (το «Τσού Μάντουα ιν Μπάντεν»), προς τιμήν του ασυγκράτητου Τιρόλο και του μεγαλύτερου ή- ρωά του, του Αντρέας Χόφερ. Οσον αφορά το Τιρόλο, παραμένει μέχρι σήμερα υπό ένα καθεστώς ειδικής και αυξημένης αυτονομίας, με την επικυριαρχία του να τη μοιράζονται η Αυστρία και η Ιταλία. Ξ

(1) Pocock Tom: STOPPING NAPOLEON, John Murray, London, 2004.(2) Alcock, Antony: TRENTINO AND TYROL: FROM AUSTRIAN CROWNLAND TO EUROPEAN REGION, In: Seamus Dunn/T.G. Fraser (eds.), Europe and Ethnicity. The First World War and contemporary ethnic conflict, Routledge, London and New York, 1996.(3) Lascelles Amy: THE STORY OF ANDREAS HOFER THE SANDWIRTH (1883), Griffith & Farran, New York, 1883.(4) Chandler, David G.: THE CAMPAIGNS OF NAPOLEON, Simon & Schuster,New York, 1995.(5) Ντούρσμιντ Ερικ: TO ΣΦΥΡΙΓΜΑ ΤΗΣ ΛΕΠΙΔΑΣ, εκδόσεις Ενάλιος,Αθήνα, 2010.


Προπαγανδιστική αφίσα των Μπολσεβίκων, που προτρέπει Ρώσους και Ουκρανούς να αντ/σταθούν στα ξένα στρατεύματα.

Το 1919, καιόπιν απόφασης ίου πρωθυπουργού Ελευθέριοί! Βενιζέλου, ίο ελληνικό Λ’ Σώμα Στρατού με τη II και XIII Μεραρχία Πεζικού στάλθηκε οιην τότε αποκαΠούμενη Μεσημβρινή Ρωσία (Ουκρανία) για να πολεμήσει οιο πλευρό γαλλικών, πολωνικών, ρουμανικών και Λευκών ρωοικών στρατευμάτων κατά των Μπολσεβίκων. Οι ελληνικές μονάδες αποτέλεοαν τον κύριο όγκο των συμμαχικών τμημάτων που έδρασαν στην Ουκρανία, καθώς οι λοιπές συμμαχικές δυνάμεις ήταν όχι μόνο ανεπαρκείς αριθμητικά αλλά και ποιοτικά κατώτερες. Δυστυχώς, όμως, αυτές οι αξιόμαχες δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού τέθηκαν υπό γαλλική διοίκηση σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, γεγονός που επέιρερε ιρανικά για την εξέλ ιξη των μαχών αποτελέσματα.

: > :·>ί • .. - ■ ■ " ·*.·,. ί .·>· : >· -λ... -

Η M AXHl the ΜΠΕΡΕΖΟΦΚΑ

m m iM K η ρ ω ι ο υ ο ^ ο ι π ν Ο υ κ ρ α ν ί αΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ

Ελληνες στρατιώτες στην Ουκρανία. Διακρίνονται οπλοπολυβόλα Chauchat 1915, που αποτελούν ίσως τα χειρότερα αυτόματα όπλα όλων των εποχών.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 181

ΗΜπερεζόφκα ήταν μια μικρή και παντελώς ασήμαντη κωμόπολη στην ουκρανική πεδιάδα βορειοανατολικά της Οδησσού. Στη μεγάλη αυτή, πάλαι ποτέ ελληνική μητρόπολη της

Ουκρανίας είχαν αποβιβαστεί τα πρώτα ελληνικά στοιχεία, με προπομπό το περίφημο 34ο Σύνταγμα Πεζικού (ΣΠ) Πειραιώς της II Μεραρχίας Πεζικού (ΜΠ). Ανατολικά της Μπερεζόφκα βρισκόταν η κωμόπολη Κολο- σόφκα και βόρεια αυτής το Βασιλίνοβο. Οι τρείς αυτοί, ασήμαντοι κατά τα άλλα, κατοι- κημένοι τόποι βρίσκονταν ανάμεσα στα τενάγη των ποταμών Τιλιγκιούλ και Μπούγκ, σε μια υγρή και παγωμένη πεδιάδα. Η μόνη τους σημασία έγκειτο στο γεγονός ότι από αυτούς περνούσε η σιδηροδρομική γραμμή που συνέδεε την Οδησσό με την κεντρική Ρωσία.

Οι ελληνικές δυνάμεις θα υπάγονταν στη Συμμαχική Στρατιά του Δούναβη, έναν γαλλικής επινόησης σχηματισμό, που μόνο κατ’ όνομα ήταν στρατιά. Επικεφαλής αυτού ήταν ο Γάλλος στρατηγός Μπερτελό (μέχρι την 4η Μαρτίου 1919, οπότε και αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Γκρατσιανί). Οι γαλλικές δυνάμεις της στρατιάς αυτής αποτελούντο από την 1η Ομάδα Μεραρχιών (ΟΜ) με την 30ή γαλλική ΜΠ (διατέθηκε από τον Μάρτιο του 1919), τη γαλλική 16η Αποικιακή ΜΠ και στοιχεία της γαλλικής 156 ΜΠ, ένα γαλλικό σύνταγμα ιππικού (Κυνηγοί της Αφρικής), μια πολωνική Μεραρχία Ιππικού (ΜΙ), δύο μοίρες βαρέος πυροβολικού και τρεις μοίρες αεροπλάνων. Στη στρατιά υπαγόταν, επίσης, και η βρετανική 27η ΜΠ. Διοικητής της 1ης ΟΜ, υπό τις διαταγές της οποίας θα πολεμούσαν

ifoflräöa

A/aarepi i

Af\clav6po<j,t.

ΚριΰοϊΡόρι

Nmono fthMnoui/uΜηάΑτα

c/hrono/fii

B ceeJhuoör

ΡαουκΆνορίίMnevrep

Άιιυερμάι^TCavuöi'

Mnortyupai

Χ Ο Ρ Ο Ι ΣΥΓΚΕΝΤΡΩ ΣΕΩ Ν Μ Π Ο Α Σ Ε Β . Π P A T I QM

E l i Μ Ε Σ Η Μ Β Ρ ΙΝ Η Ν Ρ Ω Σ Σ ΙΑ ΝΚΛΙΜΑ* 1 : J,800,000

Ε Υ Ξ Ε ΙΝ Ο Ι Π Ο Ν Τ Ο Ιίυμο,ερουποΑις

Κύρια περιοχαΙ συνγκεντοώσεως

Κατευβύνσεις έπιβέοεως

ΠεριοχαΙ Σωμ. ΣτροτοΟ

'Ορια Ουκρανίας

Γενικός χάρτης του θεάτρου επιχειρήσεων της Ουκρανίας (ΓΕΣ/ΔΙΣ).

οι ελληνικές δυνάμεις, ήταν ο Γάλλος στρατηγός ντ’ Ανσέλμ.Το βασικό πρόβλημα, όμως, των γαλλικών δυνάμεων ήταν

ότι ουσιαστικά δεν μπορούσαν να προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες, καθώς μετά το πέρας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου η γαλλική κοινή γνώμη ήταν ενάντια σε κάθε μορφή στρατιωτικής επέμβασης, ενώ και οι Γάλλοι στρατιώτες το μόνο που επιθυμούσαν ήταν να αποστρατευτούν. Ετσι, οι εν λόγω γαλλικές μεραρχίες, έχοντας αποστρατεύσει το μεγαλύτερο μέρος των ανδρών τους, δεν ήταν παρά «μεραρχίες φαντάσματα», που παρέτασσαν συντάγματα μεγέθους τάγματος, τάγματα μεγέθους λόχου και λόχους μεγέθους διμοιριών. Παρόμοια ήταν η κατάσταση και των λοιπών συμμαχικών δυνάμεων, πολωνικών και ρουμανικών, αλλά και των αντιμπολσεβικικών ρωσικών δυ νάμεων. Υπό αυτές τις συνθήκες, το ελληνικό Α ’ ΣΣ, με τις δύο σχεδόν πλήρεις μεραρχίες του (η I ΜΠ παρέμεινε στην Ελλάδα), αποτελούσε όχι μόνο το πλέον αξιόμαχο τμήμα των συμμαχικών δυνάμεων αλλά και το πιο πολυάριθμο, παρατάσσοντας περί τους 23.500 άνδρες.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΑΧΗΟι ελληνικές δυνάμεις άρχισαν να αποβιβάζονται στην

Οδησσό τον Ιανουάριο του 1919. Πρώτο αφίχθη το 34ο ΣΠ. Ακολούθησαν το 7ο και το 1ο ΣΠ. Το 34ο ΣΠ, με την άφιξή του στην Οδησσό, τέθηκε υπό τη διοίκηση της γαλλικής 156 ΜΠ, δηλαδή υπό τις εντολές του στρατηγού Μποριούς. Οσον αφορά τις μονάδες, η πρώτη που αποβιβάστηκε στην Οδησσό την δη Ιανουαρίου ήταν το ΙΙ/34 Τάγμα. To Ι/34 Τάγμα αποβιβάστηκε αργότερα και στάλθηκε στη Χερσώνα. To ΙΙΙ/34 Τάγμα αφίχθη στην Οδησσό μόλις στις 6 Φεβρουάριου και ανέλαβε την άμυνα της πόλης, αντικαθιστώντας το ΙΙ/34 Τάγμα, που στάλθηκε στην Μπερεζόφκα.

Το μεσημέρι της 7ης Φεβρουάριου ο διοικητής του 34ου ΣΠ, συνταγματάρχης Πέτρος Καρακασώνης, έλαβε διαταγή από την 1η ΟΜ, σύμφωνα με την οποία θα συγκροτείτο μικτό απόσπασμα. Το απόσπασμα αυτό θα αποτελείτο από το ΙΙ/34 Τάγμα (εκτός ουλαμού του 7ου Λόχου και ομάδας πολυβό-


λων), υπό τη διοίκηση του ταγματάρχη Παναγιώτη Μακρή, ένα τάγμα Ζουάβων του 1ου Γαλλικού Συντάγματος Μετόπισθεν Αφρικής, έναν ουλαμό γαλλικού ιππικού του 4ου Συντάγματος Κυνηγών Αφρικής, δύο ίλες Ρώσων εθελοντών, μια γαλλική πεδινή πυροβολαρχία, έναν γαλλικό ουλαμό ορειβατικού πυροβολικού των 65 χλστ., έναν γαλλικό ουλαμό ορειβατικού πυροβολικού των 75 χλστ. και από πέντε άρματα μάχης τύπου FT-17.

Στόχος της γαλλικής διοίκησης ήταν η ανάπτυξη ενός δικτύου προφυλακών γύρω από την Οδησσό, η οποία αποτελού- σε την κύρια βάση των συμμαχικών δυνάμεων. Ελλείψει, όμως, επαρκών δυνάμεων, η γαλλική διοίκηση αποφάσισε την εγκατάσταση αποσπασμάτων σε σιδηροδρομικούς κόμβους. Βέβαια, η τακτική αυτή είχε το μειονέκτημα ότι άφηνε τεράστια περιθώρια ελιγμών στους Μπολσεβίκους, οι οποίοι, χάρη στο πολυάριθμο ιππικό τους, μπορούσαν με ευκολία να παρακάμψουν τα συμμαχικά φυλάκια. Παράλληλα, καθιστούσε αυτά τα απομακρυσμένα συμμαχικά σημεία στηρίγματος στόχους, εναντίον των οποίων θα εξαπολύονταν συντριπτικές επιθέσεις, αφού ήταν προφανές ότι ήταν αδύνατον να αλληλσϋποστηριχτούν.

Το απόσπασμα που τελικά συγκροτήθηκε τέθηκε υπό τις διαταγές του Γάλλου αντισυνταγματάρχη Ζαί (Geay) και διατά- χθηκε να αναχωρήσει σιδηροδρομικώς στις 18.00 της 6ης Φ εβρουάριου με προορισμό την Κολοσόφκα, που βρισκόταν 110 χλμ. βορειοανατολικά της Οδησσού. Η ακριβής αποστολή του αποσπάσματος δεν ήταν γνωστή στους Ελληνες. Το απόσπασμα αναχώρησε τελικά στις 20.30 και έφθασε στην Μπερεζόφ- κα, όπου, κατόπιν διαταγής του αντισυνταγματάρχη Ζαί, παρέ- μειναν ο 6/34 Λόχος υπό τον υπολοχαγό Κωνσταντίνο Παπαζα- χαρίου, ένας γαλλικός λόχος Ζουάβων (δύναμης διμοιρίας περίπου) και οι δύο γαλλικοί ουλαμοί ορειβατικού πυροβολικού. Οι δυνάμεις αυτές είχαν ως αποστολή τη φρούρηση της πόλης, ενώ και μια διμοιρία του ελληνικού 11/34 Λόχου Πεζικού εγκαταστάθηκε στον σιδηροδρομικό σταθμό, με αποστολή τη φρούρησή του. Το υπόλοιπο τμήμα του αποσπάσματος συνέχισε σιδηροδρομικώς την κίνησή του και έφθασε αυθημερόν στο Βασιλίνοβο, βόρεια της Μπερεζόφκα, όπου εγκατέστησε γραμμή προφυλακών.

Το απόσπασμα του Ζαί παρέμεινε στο Βασιλίνοβο μέχρι τις 20 Φεβρουάριου, χωρίς να ενοχληθεί από τους Μπολσεβίκους. Το πρωί της 21 Φεβρουάριου, όμως, ομάδα Ελλήνων αξιωματικών εντόπισε σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων ισχυρή δύναμη εχθρικού ιππικού. Την επομένη, στοιχεία εχθρικού πεζικού επιτέθηκαν, μετά από προπαρασκευή πυροβολικού, στην αριστερή πτέρυγα της γραμμής προφυλακών του αποσπάσματος. Η επίθεση αποκρούστηκε από το γαλλικό πυροβολικό και τα άρματα μάχης. Μετά το επεισόδιο αυτό, το συμμαχικό απόσπασμα παρέμεινε στο Βασιλίνοβο, χωρίς να δεχτεί περαιτέρω ενόχληση από τον εχθρό, μέχρι τις 25 Φεβρουάριου.

Στο μεταξύ οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν υποχρεωθεί να εγκαταλείψουν τη Χερσώνα, αφού δόθηκε ηρωική μάχη από τις ελληνικές δυνάμεις που βρίσκονταν εκεί. Μετά την εγκατάλειψη της περιοχής (25 Φεβρουάριου) αλλά και εν αναμονή της επικειμένης εκκένωσης και της πόλης του Νικολάγιεφ, το απόσπασμα του Ζαί, με διαταγή της ΟΜ, αποσύρθηκε την 26 Φεβρουάριου από το Βασιλίνοβο και έλαβε θέσεις στην Μπερεζόφκα. To ΙΙ/34 Τάγμα ανέλαβε τότε την κάλυψη της πόλης, αναπτυσσόμενο επί των ανατολικά της σιδηροδρομικής γραμμής υψωμάτων. Δυτικά της σιδηροδρομικής γραμμής τάχθηκε ένας λόχος Ζουάβων. Ο γαλλικός ουλαμός ιππικού κάλυπτε τη συμμαχική διάταξη, την οποία υποστήριζαν οι γαλλικές πυροβολαρχίες και τα πέντε ελαφρά άρματα μάχης. Εφεδρεία του

Αρμα μάχης FT-17. Τα πέντε άρματα αυτού του τύπου που διέθετε το απόσπασμα της Μπερεζόφκα δεν έδρασαν ποτέ λόγω της έλλειψης προνοητικότητας και διοικητικής ικανότητας του Γάλλου διοικητή Ζαί. Σήμερα δεν γνωρίζουμε αν τα εν λόγω άρματα ήταν εξοπλισμένα με πυροβόλο των 37χλστ., όπως το εικονιζόμενο, ή με πολυβόλο των 8χλστ.

αποσπάσματος αποτελούσε ένα μικρό τμήμα Ζουάβων. Την ίδια ώρα οι Μπολσεβίκοι είχαν αρχίσει να συγκεντρώνουν στην Ουκρανία τρεις στρατιές τους, συνολικής δύναμης άνω των210.000 ανδρών.

Η γαλλική διοίκηση, έχοντας στη διάθεσή της πληροφορίες για την κάθοδο των δυνάμεων των Ερυθρών προς τον νότο αλλά και επιθυμώντας να ανακόψει την προέλασή των δυνάμεων αυτών όσο το δυνατόν πιο μακριά από την Οδησσό, αποφάσισε την ενίσχυση του αποσπάσματος της Μπεροζόφκας, διαθέτοντας για τον σκοπό αυτό το 111/1 Τάγμα, που είχε δύναμη 21 αξιωματικών και 676 οπλιτών, τελούσε υπό τις διαταγές του ταγματάρχη Νικολάου Βρατσάνου και είχε αφιχθεί στην Οδησσό στις 25 Φεβρουάριου. Το τάγμα αυτό αναχώρησε στις 27 Φεβρουάριου σιδηροδρομικώς και έφτασε την επομένη στην Μπερεζόφκα, αντικαθιστώντας τον λόχο των Ζουαβών και αναλαμβάνοντας την άμυνα στον δυτικό τομέα της πόλης. Οι 9/1 (λοχαγός Διον. Παπαδόγκωνας) και 10/1 (λοχαγός Γεώργιος Κατσούλης) Λόχοι εγκαταστάθηκαν από την οδό δυτικά της πόλης μέχρι το νεκροταφείο. Την ίδια στιγμή, ο λόχος των

Στρατιώτες του Ερυθρού Στρατού μπροστά σε τεθωρακισμένο όχημα Austin - Putilov.


Ανδρες του Ερυθρού Στρατού στο Κίεβο, καθώς προετοιμάζονται για την εκκαθάριση της νότιας Ουκρανίας.

Ζουάβων τάχθηκε στο κέντρο της διάταξης, συνδέοντας τα δύο ελληνικά τάγματα. Ο 11/1 Λόχος (λοχαγός Νικόλαος Βαμ- βακόπουλος) αποτέλεσε την εφεδρεία. Παράλληλα, άλλα τμήματα του 1ου ΣΠ αναπτύχθηκαν νοτιοανατολικά της πόλης, με σκοπό να καλύψουν τις οδεύσεις από την πόλη του Νικολά- γιεφ. Ωστόσο, τα τμήματα αυτά δεν ενεπλάκησαν στη μάχη της Μπερεζόφκα.

Στις 2 Μαρτίου η γαλλική διοίκηση αποφάσισε την περαιτέρω ενίσχυση των δυνάμεων της Μπερεζόφκα, αποστέλλοντας εκεί τη διοίκηση του 1ου ΣΠ (αντισυνταγματάρχης Νικόλαος Ρόκας) μαζί με το 1/1 Τάγμα μείον λόχο. Ετσι, το τάγμα παρέτασσε συνολικά 603 άνδρες. Οι δυνάμεις αυτές αναχώρησαν το βράδυ της 2ας Μαρτίου από την Οδησσό.

Την 3η Μαρτίου ο Γάλλος αποσπασματάρχης αποφάσισε να διενεργήσει αναγνώριση σε βάθος, για να διαπιστώσει τις θ έ σεις και να εξακριβώσει τις προθέσεις των Μπολσεβίκων. Ετσι, σχημάτισε εκ των ενόντων ένα απόσπασμα, αποτελούμενο από τον ελληνικό 11/1 Λόχο (ενισχυμένο με δύο πολυβόλα) υπό τον λοχαγό Βαμβακόπουλο, τρεις διμοιρίες Ζουάβων, έ ναν ουλαμό γαλλικού ορειβατικού πυροβολικού και έναν αριθμό Γάλλων και Ρώσων ιππέων. Το απόσπασμα αυτό τέθηκε υπό τη διοίκηση του Γάλλου ταγματάρχη Ζεϊρέ και είχε ως αποστολή του την εκτέλεση αναγνώρισης προς την Κολοσόφκα. Ωστόσο, οι Ζουάβοι αρνήθηκαν να κινηθούν σύμφωνα με τις εντολές και αποσύρθηκαν στην Μπερεζόφκα, χωρίς οι διοικητές τους να κατορθώσουν να επιβάλουν το κύρος τους επ’ αυτών. Η υπόλοιπη δύναμη κινήθηκε από τις 07.00 προς την Κολοσόφκα, ακολουθώντας πορεία μεταξύ της σιδηροδρομικής γραμμής και της κύριας αμαξιτής οδού και υπομένοντας το πολικό ψύχος, αφού η θερμοκρασία εκείνης της ημέρας ήταν 25 βαθμοί υπό το μηδέν.

Αφού προχώρησαν σε απόσταση 3χλμ. από την Μπερεζόφκα, οι Ρώσοι ιππείς που δρούσαν ως προπομποί του αποσπά- σματος ανέφεραν την εμφάνιση ισχυρών μπολσεβικικών δυνάμεων, που υποστηρίζονταν από εφοδιασμένους με πυροβόλα συρμούς. Λίγα λεπτά αργότερα, το απόσπασμα δέχθηκε πυρά πολυβόλων και πυροβόλων των εχθρών από απόσταση 2 χλμ. Παρόλα αυτά, το απόσπασμα συνέχισε την κίνησή του, αναπτύχθηκε σε απόσταση 500 μέτρων από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Κολοσόφκα και απάντησε στα εχθρικά πυρά.

Ο υποστηρίζων το απόσπασμα γαλλικός ουλαμός πυροβολικού, αφού έβαλε 15 βολές, εγκατέλειψε τον ελληνικό λόχο και υποχώρησε στην Μπερεζόφκα. Ο 11/1 Λόχος, υποστηριζό- μενος από δύο μόνο πολυβόλα, παρέμεινε για πολλές ώρες, παρά τις επιθέσεις που δέχθηκε, στις καταληφθείσες θέσεις. Υποχώρησε δε, μόνο αφού έλαβε διαταγή, και επέστρεψε στην Μπερεζόφκα, αφήνοντας πίσω δύο νεκρούς. Αλλοι δύο Ελληνες μαχητές τραυματίστηκαν και διακομίστηκαν στα μετόπισθεν.

Την ώρα που συνέβαιναν αυτά, έφτανε στην Μπερεζόφκα η διοίκηση του 1ου ΣΠ μαζί με το 1/1 Τάγμα. Αμέσως μόλις αφίχθη στην Μπερεζόφκα, ο διοικητής του 1ου ΣΠ Νικόλαος Ρόκας ήρθε σε επαφή με τον Γάλλο επικεφαλής, τον αντισυνταγμα- τάρχη Ζαί, προκειμένου να ενημερωθεί από αυτόν, ώστε να α- ναλάβει ο ίδιος τη διοίκηση, εφόσον ήταν πλέον ο επικεφαλής του ισχυρότερου συμμαχικού αποσπάσματος. Ηδη οι ελληνικές δυνάμεις στην Μπερεζόφκα ανέρχονταν σε τρία τάγματα με συνολική δύναμη 1.900 περίπου ανδρών και θα καλούντο να συμπολεμήσουν εναντίον του εχθρού με μόλις 600 Γάλλους και Ρώσους στρατιώτες. Κάτι τέτοιο, όμως, δυστυχώς δεν συνέβη και ο ανεπαρκής, όπως αποδείχτηκε, Ζαί συνέχισε να διοικεί το απόσπασμα της Μπερεζόφκα. Η πρώτη διαταγή του Ζαί, μάλιστα, ήταν να αναπτυχθούν τα νεοαφιχθέντα ελληνικά τμήματα στο αριστερό μέρος της παράταξης, αντικαθιστώντας τα αντίστοιχα γαλλικά. Ο Ρόκας συμφώνησε, αλλά λόγω της προχωρημένης ώρας και της εγγύτητας του εχθρού απο- φασίστηκε η αντικατάσταση των γαλλικών τμημάτων να γίνει την επομένη. Ωστόσο, ο διοικητής του 34ου ΣΠ αναφέρει στα απομνημονεύματά του ότι ο 3/1 Λόχος αναπτύχθηκε άμεσα στο άκρο δεξιό τμήμα της παράταξης, στα δεξιά δηλαδή του ΙΙ/34 Τάγματος. Ο διοικητής του 1ου ΣΠ (Νικόλαος Ρόκας) και ο διοικητής του ΙΙ/34 Τάγματος (ταγματάρχης Μακρής) προέβη- σαν σε ενέργειες αναγνώρισης της αμυντικής γραμμής, διαπιστώνοντας ότι το ανάπτυγμά της ξεπερνούσε τα 8 χλμ.

Σε λίγο έπεσε η νύκτα, που επέτεινε το δριμύ ψύχος. Η θερμοκρασία εκείνο το βράδυ έπεσε στους μείον 28 βαθμούς Κελσίου. Ξαφνικά, γύρω στις 20.00 οι παρατηρητές ανέφεραν ότι εχθρικός συρμός πλησίαζε με ταχύτητα τον σιδηροδρομικό σταθμό της Μπερεζόφκα. Τα ελληνικά τμήματα άνοιξαν πυρ κατά του ενός, όπως αποδείχτηκε, υδροφόρου σιδηροδρομικού οχήματος, το οποίο είχε αφεθεί από τους Μπολσεβίκους να κυλήσει προς την Μπερεζόφκα, για να διαπιστωθεί αν οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν καταστρέψει τη σιδηροδρομική γραμμή βόρεια της πόλης. Το γεγονός αυτό είχε ιδιαίτερη σημασία, γιατί ο Ζαί είχε διαβεβαιώσει τον Ρόκα ότι τα γαλλικά τμήματα είχαν καταστρέψει τη σιδηροδρομική γραμμή που εκτεινόταν 2 χλμ. βόρεια της Μπερεζόφκα. Η καταστροφή, όμως, όπως προφανώς αποδείχτηκε, δεν είχε συντελεστεί πλήρως. Ετσι, οι Μπολσεβίκοι ήταν σε θέση όχι μόνο να πλησιάσουν τη συμμαχική περίμετρο και να την πλήξουν από κοντινή απόσταση με τα πυροβόλα των αμαξοστοιχιών τους, αλλά και να μεταφέρουν κάποια δικά τους τμήματα πεζικού κυριολεκτικά μέχρι τις παρυφές της συμμαχικής αμυντικής τοποθεσίας.

Τριάντα μόλις λεπτά μετά τα μεσάνυκτα της 4ης Μαρτίου οι Μπολσεβίκοι εκδήλωσαν σφοδρή επιθετική ενέργεια κατά του κέντρου και του ανατολικού (δεξιού) τομέα της συμμαχικής περιμέτρου. Ιδιαίτερα πιέστηκε το ΙΙ/34 Τάγμα και ο 10/1 Λόχος του 1/1 Τάγματος. Τελικά, η εχθρική επίθεση αποκρού- στηκε, με σοβαρές για τους Μπολσεβίκους απώλειες, ύστερα από αγώνα δύο περίπου ωρών. Σύμφωνα με πληροφορίες από αιχμαλώτους, η νυκτερινή επίθεση είχε εκτελεστεί από ένα σύνταγμα Μπολσεβίκων δύναμης 3.000 ανδρών, που υποστη-


. ν

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

ριζόταν από τρεις πεδινές και μια βαριά πυροβολαρχία αλλά και από έναν τεθωρακισμένο σιδηροδρομικό συρμό. Οι ελληνικές απώλειες από τη νυκτερινή μάχη έφτασαν τους τέσσερις νεκρούς και τους οκτώ τραυματίες.

Η μέρα της 4ης Μαρτίου κύλησε ήσυχα. Από τις περιπόλους που εκπέμφθηκαν έγινε αντιληπτό ότι οι Μπολσεβίκοι είχαν αποσυρθεί στην Κολοσόφκα. Ακολούθησε σύσκεψη του Ζαί με τον Ρόκα. Κατά τη διάρκεια της σύσκεψης αυτής, ο Ζαί αποφάσισε να αναβληθεί η αντικατάσταση των γαλλικών τμημάτων από τα ελληνικά, καθώς οι ενδείξεις ότι οι Μπολσεβίκοι προετοιμάζονταν για μεγάλης κλίμακας επίθεση πλήθαιναν επικίνδυνα. Για άγνωστους λόγους ο Ζαί θεωρούσε, από ό,τι φαίνεται, τα γαλλικά τμήματα πιο αξιόμαχα από τα ελληνικά. Ο Ρόκας επεσήμανε στον Γάλλο διοικητή το, ούτως ή άλλως, αδύνατο της τήρησης της τοποθεσίας με τις υπάρχουσες δυνάμεις έναντι των ολοένα αυξανόμενων δυνάμεων των αντιπάλων. Ο Ζαί αποφάσισε τότε να ζητήσει ενισχύσεις. Η γαλλική διοίκηση της Οδησσού υποσχέθηκε να τις αποστείλει, αλλά τελικά δεν έστειλε καμία, αφού το 1/34 Τάγμα, που προοριζόταν για την αποστολή αυτή, είχε ήδη δοκιμαστεί σοβαρά στη Χερ- σώνα και δεν είχε προλάβει να αναλάβει. Το δε 111/34 Τάγμα δεν μπορούσε να εγκαταλείψει την Οδησσό, πριν αντικατασταθεί από γαλλικές δυνάμεις.

Η ΜΑΧΗ ΑΡΧΙΖΕΙΗ νύκτα πέρασε χωρίς επεισόδια. Η 5η Μαρτίου ξημέρωσε

επίσης χωρίς επεισόδια. Οι ελληνικές δυνάμεις στην Μπερεζόφκα αποτελούντο από την ομάδα διοίκησης του 1ου ΣΠ με το 1/1 Τάγμα (το οποίο χωρίς έναν λόχο είχε συνολική δύναμη 23 αξιωματικών και 580 οπλιτών), το 111/1 Τάγμα (συνολικής δύναμης 21 αξιωματικών και 676 οπλιτών) και το ΙΙ/34 Τάγμα (χωρίς δύο διμοιρίες και ομάδα πολυβόλων συνολικής δύναμης 25 αξιωματικών και 620 οπλιτών). Αθροιστικά, λοιπόν, οι ελληνικές δυνάμεις της πόλης ανέρχονταν στους 1.945 άνδρες. Οι γαλλικές και ρωσικές δυνάμεις αριθμούσαν μόλις 600 άνδρες συνολικά και ήταν συγκροτημένες σε ένα τάγμα Ζουάβων του 1ου Αφρικανικού Συντάγματος Μετόπισθεν, δύο ρωσικές ίλες ιππικού, μια πεδινή πυροβολαρχία των 75 χλστ. με τέσσερα πυροβόλα, έναν ουλαμό ορειβατικού πυροβολικού των 75 χλστ. με δύο πυροβόλα, έναν ουλαμό ορειβατικού πυροβολικού των 65 χλστ. με δύο επίσης πυροβόλα, έναν γαλλικό ουλαμό ιππικού και πέντε άρματα μάχης.

Οι δυνάμεις αυτές αναπτύχθηκαν ως εξής: Αριστερός τομέας: 111/1 Τάγμα - 9/1 Λόχος (λοχαγός Διον. Παπαδόγκωνας) με μήκος μετώπου 2 χλμ., και ο 10/1 Λόχος (λοχαγός Γεώργιος Κα- τσούλης) που κάλυψε μέτωπο μήκους 1.500 μ. Ο 11/1 Λόχος (λοχαγός Νικόλαος Βαμβακόπουλος) αποτελούσε την εφεδρεία του τάγματος, με μια ομάδα να φρουρεί τη γέφυρα επί του ποταμού Τιλιγκιούλ, που βρισκόταν νότια της πόλης. Οι λόχοι πολυβόλων των δύο ταγμάτων του 1ου ΣΠ (Λόχος Πολυβόλων 1/1 Τάγματος: λοχαγός Σωτ. Στεργιόπουλος, Λόχος Πολυβόλων 111/1 Τάγματος: λοχαγός Βασίλειος Βραχνός) είχαν διατεθεί ανά ομάδες στους λόχους της πρώτης γραμμής του 111/1 Τάγματος. Δεξιά του 1/1 Τάγματος, επί ενός λοφίσκου που βρίσκεται περίπου 1 χλμ. βορειοανατολικά της πόλης, είχαν εγκατασταθεί δύο διμοιρίες Ζουάβων, καλύπτοντας μέτωπο 600 μέ-

I I Ελληνες ΣΠ: Σύνταγμα Πεζικού

I | Γάλλοι ΛΠ: Λόχος Πεζικού

] Μπολσεβίκοι ΤΠ: Τάγμα Πεζικού

rT j? Γαλλικά πυροβόλα

ΣΤΡΑΤΙΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 5

Προσ

αρμο

γή

χάρτ

η:

ΓΝΩΜ

ΩΝ

Εκδο

τική

20

12

Γάλλοι στρατιώτες στην Ουκρανία. Οι Γάλλοι πολιτεύτηκαν ανεπιτυχώς στην Ουκρανία, επιτρέποντας στους Μπολσεβίκους να προσεταιριστούν ευρύτατα τμήματα του πληθυσμού.

τρων και αποτελώντας τον σύνδεσμο με τον δεξιό τομέα.Δεξιός τομέας: 1/1 και ΙΙ/34 Τάγματα - ο 7/34 Λόχος (λοχαγός

Χρ. Ζυγούρης), χωρίς δύο διμοιρίες, επί μετώπου 700 περίπου μέτρων και σε επαφή με τους Ζουάβους, ο 6/34 Λόχος (λοχαγός Κων. Παπαζαχαρίου) επί μετώπου 800 μέτρων περίπου, ο 5/34 Λόχος (λοχαγός Αγαμ. Μεταξάς) επί μετώπου 1.100 μέτρων περίπου, ο 3/1 Λόχος (λοχαγός Παναγ. Παπαγιαννάκος) στο άκρο δεξιό της παράταξης. Ο Λόχος Πολυβόλων του ΙΙ/34 Τάγματος είχε διαμοιράσει τα πολυβόλα του, ανά διμοιρία, στους λόχους του ΙΙ/34 Τάγματος. Πίσω από τον 3/1 Λόχο είχε ταχθεί ένας λόχος Ζουάβων. Τα άρματα μάχης και η πεδινή πυροβολαρχία είχαν ταχθεί στο ύψος του σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης. Οι ουλαμοί των ορειβατικών πυροβόλων είχαν ταχθεί πίσω από τον 6/34 Λόχο, παρέχοντας άμεση υποστήριξη στο ΙΙ/34 Τάγμα. Οι εφεδρείες αποτελούντο από μια διμοιρία του 7/34 Λόχου, τον 2/1 Λόχο (λοχαγός Γεώργιος Λάβδας) με διμοιρία πολυβόλων, 80 περίπου οπλίτες του λόχου διοίκησης του 1ου ΣΠ και έναν λόχο Ζουάβων. Ο αντισυνταγματάρχης Ρό- κας εγκατέστησε τον σταθμό διοίκησής του στον σιδηροδρομικό σταθμό, όπου στήθηκε και ένα πρόχειρο νοσοκομείο υπό την επίβλεψη του γιατρού του συντάγματος, Νικολάου Πιττή.

Ταγμένα με τον τρόπο αυτό, τα συμμαχικά τμήματα είχαν κάποιες πιθανότητες να αποκρούσουν τον αντίπαλο, αξιοποι- ώντας και τις εφεδρείες τους αλλά κυρίως τα άρματα μάχης, έναντι των οποίων οι Μπολσεβίκοι δεν είχαν τίποτα να αντιτά- ξουν. Από τον τρόπο ανάπτυξης των δυνάμεων καθίσταται φανερό ότι ο Ζαί είχε ισχυροποιήσει το δεξιό πλευρό, αφήνοντας, όμως, εκτεθειμένο το αριστερό, Προφανώς, ο Γάλλος υπολόγιζε ότι οι Μπολσεβίκοι θα επιτίθεντο από την κατεύθυνση της Κολοσόφκα. Η λανθασμένη αυτή εκτίμηση, σε συνδυασμό με τον τραγικό τρόπο με τον οποίο ο Ζαί διηύθυνε τη μάχη, δεν θα μπορούσαν, βέβαια, παρά να έχουν καταστροφικά αποτελέσματα.

Γύρω στις 10.00 το πρωί της 5ης Μαρτίου, με την εχθρική ε πίθεση να αναμένεται, ο αντισυνταγματάρχης Ζαί διέταξε την εκκένωση των σιδηροδρομικών οχημάτων, όπου βρισκόταν το υλικό του 1ου ΣΠ και τα οποία χρησιμοποιούντο και ως καταλύματα των ανδρών. Ο Ζαί είπε ότι χρειαζόταν τον συρμό για να μεταφερθούν μέσω αυτού ενισχύσεις από την Οδησσό. Αυτό φυσικά δεν ίσχυε, καθώς στον σταθμό υπήρχαν άλλες εν νέα ατμομηχανές και πάνω από 60 βαγόνια που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό. Παράλληλα, ο αδαής αυτός Γάλλος διοικητής αποφάσισε πως η ώρα ήταν κατάλλη

k


λη, ώστε να πραγματοποιηθεί η αντικατάσταση (την οποία ο ίδιος είχε νωρίτερα αναβάλει) των γαλλικών τμημάτων από τα αντίστοιχα ελληνικά. Σκόπευε, μάλιστα, να αναχωρήσει το μεσημέρι της 5ης Μαρτίου για την Οδησσό μαζί με όλους τους Γάλλους στρατιώτες.

Την ίδια ώρα, όμως, έφτασαν καλπάζοντας Ρώσοι ιππείς που περιπολούσαν. Αυτοί ανέφεραν την προσέγγιση δύναμης Μπολσεβίκων επιπέδου μεραρχίας, που κινείτο σε πέντε κύριους άξονες και είχε το κέντρο βάρους της συγκεντρωμένο έναντι του αδύνατου συμμαχικού, αριστερού πλευρού. Ακόμα και η πληροφορία αυτή, όμως, δεν πτόησε στο ελάχιστο τον Ζαί, ο οποίος επέμεινε στην εκκένωση του ελληνικού συρμού και την πραγματοποίηση της αντικατάστασης, παρόλο που ένιωθε πλέον τους αντιπάλους να προσεγγίζουν! Γύρω στις11.00 το υλικό του 1 ου ΣΠ βρισκόταν πεταμένο στο χώμα και ο διοικητής του 1/1 Τάγματος, ταγματάρχης Κωνσταντίνου, επιχειρούσε την αντικατάσταση των τμημάτων των Ζουάβων με τα αντίστοιχα ελληνικά. Την ίδια στιγμή το γαλλικό πυροβολικό άνοιξε πυρ κατά των αντιπάλων.

Μέχρι τις 13.00 είχε πραγματοποιηθεί η αντικατάσταση των γαλλικών τμημάτων από τα ελληνικά, πλην των δύο διμοιριών που κατείχαν τον λοφίσκο στο κέντρο της παράταξης. Τις δύο αυτές διμοιρίες θα αντικαθιστούσε ο 2/1 Λόχος με την, προσκολλημένη σε αυτόν, διμοιρία πολυβόλων. Την ώρα, όμως, που θα άρχιζε η αντικατάσταση, οι Μπολσεβίκοι, μετά από σφοδρή προπαρασκευή πυροβολικού, επιτέθηκαν κατά του δεξιού και του κεντρικού μέρους της συμμαχικής παράταξης. Η επίθεση αυτή, παρά τη σφοδρότητά της, δεν ήταν παρά ένας αντιπερισπασμός, που είχε σκοπό να «πείσει» τη συμμαχική διοίκηση ότι στόχος των Μπολσεβίκων ήταν η διάσπαση του συμμαχικού δεξιού μετώπου αλλά και η αποκοπή της σιδηροδρομικής γραμμής, που εκτεινόταν ανατολικά της πόλης. Η επίθεση αυτή, άλλωστε, έπεισε τον Ζαί για την ορθότητα των απόψεών του και τον οδήγησε στην απόφαση να καθηλώσει τις εφεδρείες του και τα πολύτιμα άρματα μάχης στον δεξιό τομέα.

Μέχρι τις 15.30 η εχθρική επίθεση κατά του συμμαχικού δεξιού τμήματος συνεχίστηκε με σφοδρότητά. Κατόπιν, όμως, οι δυνάμεις των Μπολσεβίκων περιορίστηκαν σε κινήσεις επίδειξης, επιδιώκοντας προφανώς να καθηλώσουν τις συμμαχικές δυνάμεις που είχαν παραταχθεί απέναντι. Παράλληλα, στις 16.15 ο αρχηγός του 9/1 Λόχου, λοχαγός Παπαδόγκωνας, ανέφερε στη διοίκηση τόσο του οικείου τάγματος (111/1) όσο και του 1ου ΣΠ ότι εχθρική δύναμη δύο ταγμάτων -περί τους1.500 άνδρες- ετοιμαζόταν να επιτεθεί στο υπερεκτεταμένο μέτωπο του λόχου. Πίσω από το πρώτο αυτό κλιμάκιο, όπως ανέφερε ο διοικητής του λόχου, αναπτυσσόταν και τρίτο εχθρικό τάγμα. Ηταν, λοιπόν, εμφανές ότι οι Μπολσεβίκοι ετοίμαζαν σοβαρή επίθεση κατά του άκρου αριστερού τμήματος της συμμαχικής διάταξης, με σκοπό να τη διασπάσουν, να καταλάβουν την πόλη από τα δυτικά και να αποκόψουν την οδό υποχώρησης των συμμαχικών δυνάμεων, καταλαμβάνοντας τον σιδηροδρομικό σταθμό. Αμέσως, η διοίκηση του 111/1 Τάγματος διέταξε τον εν εφεδρεία 11/1 Λόχο να σπεύσει να ενισχύσει τον 9/1. Παράλληλα, ο αντισυνταγματάρχης Ρόκας ενημέρωσε τον αντισυνταγματάρχη Ζαί ότι: «Ισχυραί εχθρικαί φάλαγγες κατευθύνονται αριστερά της παρατάξεώς μας (III Τάγμα). Κα- ταδηλούται πλέον πασιφανώς ότι η κυρία επίθεσις του εχθρού κατευθύνεται προς το αριστερόν κέρας. Παρακαλώ, είναι ανάγκη να διατεθή Λόχος Ζουάβων προς ενίσχυσιν και τρία άρματα». Αυτά ανέφερε εκείνη την ημέρα το μήνυμα του Ελληνα α- ντισυνταγματάρχη προς τον Γάλλο ομοιόβαθμό του.

Ο Ζαί, όμως, δεν πείστηκε. Θεώρησε απλώς ότι οι Ελληνες τρομοκρατήθηκαν, αφού ο ίδιος ήταν πεπεισμένος ότι οι Μπολσεβίκοι θα έριχναν το βάρος τους στο δεξιό πλευρό της άμυνάς του. ΓΥ αυτό απάντησε ότι τους Ζουάβους και τα άρματα τα προόριζε για ενίσχυση του δεξιού πλευρού και, συνεπώς, δεν μπορούσε να τα διαθέσει για την ενίσχυση του αριστερού. Υστερα από την απάντηση αυτή, ο Ρόκας ειδοποίησε το 111/1 Τάγμα ότι έπρεπε να υπολογίζει μόνο στις δικές του δυνάμεις. Ετσι, εξαιτίας της γαλλικής απρονοησίας ένας ελληνικός λόχος κλήθηκε να αντιμετωπίσει 2.000 αντιπάλους, ενισχυ- μένους και με πυροβολικό. Επρόκειτο για μια απολύτως άνιση σύγκρουση, στην οποία οι Μπολσεβίκοι υπερείχαν σε άνδρες με αναλογία 20:1. Μάλιστα, ακόμα και αν ο 11/1 Λόχος προλάβαινε να φτάσει, η αναλογία των ανδρών θα έπεφτε στο 10:1.

Στις 16.40 ο Ρόκας έστειλε και νέο αγωνιώδες μήνυμα στον Γάλλο διοικητή: «Ο εχθρός, αλλάξας κατεύθυνσιν εκ του δεξιού, φαίνεται βαδίζων προς την χαράδραν της σιδηροδρομικής γραμμής. Νομίζω ότι θα ήτο επάναγκες να διατεθώσι δύο άρματα προς την κατεύθυνσιν εκείνην» έλεγε, καθώς βρισκόταν σε συνεχή επαφή με τα τμήματά του μέσω τηλεφώνου ή αγγελιοφόρων και γνώριζε επακριβώς τις κινήσεις του εχθρού. Στον τομέα του 9/1 Λόχου οι εχθροί πλησίαζαν στο άκρο αριστερό πλευρό, μεταξύ των θέσεων του λόχου και της όχθης του ποταμού Τιλιγκιούλ. Και πάλι, όμως, ο Ζαί δεν άκουγε τίποτα. Είχε, άλλωστε, πληροφορηθεί από γαλλική έφιππο περίπολο ότι εναντίον των Ελλήνων του 9/1 Λόχου βάδιζαν δύο το πολύ λόχοι Μπολσεβίκων! Φυσικά, η πληροφορία αυτή δεν ή ταν ακριβής, αφού φαίνεται πως οι Γάλλοι έφιπποι ανιχνευτές δεν έδωσαν και μεγάλη σημασία στην αποστολή τους.

Την ίδια ώρα στο κέντρο, και πιο συγκεκριμένα στον λοφίσκο που δέσποζε της όλης διάταξης, ο Γάλλος διοικητής των δύο διμοιριών Ζουάβων που τηρούσαν την τοποθεσία ζήτησε από τον 2/1 Λόχο του λοχαγού Λάβδα να αναπτυχθεί επίσης στον λόφο. Ο λόχος αυτός, που υποτίθεται ότι θα αντικαθιστούσε τους Ζουάβους, είχε αναπτυχθεί πίσω από τους Γάλλους ως εφεδρεία αυτών, αδυνατώντας να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σχεδίου λόγω της εξέλιξης της πρώτης εχθρικής επίθεσης. Εξάλλου, όταν ο λοχαγός Λάβδας ενημέρωσε τον διοικητή του για τις εξελίξεις αυτές, διατάχθηκε να συμμορφωθεί στο αίτημα του Γάλλου λοχαγού. Μόλις, όμως, οι Ελληνες ανέβηκαν στον λόφο και παρατάχθηκαν σε θέσεις μάχης, οι Γάλλοι απλά αποχώρησαν! Προς στιγμήν, μάλιστα, φάνηκε ότι η υποχώρησή τους θα σταματούσε στους νότιους πρόποδες του λοφίσκου, αλλά οι προσδοκίες αυτές διαψεύ- στηκαν, αφού αμέσως μετά υποχώρησαν και πάλι προς τον σιδηροδρομικό σταθμό. Η φυγή των Γάλλων είχε επίπτωση στο η θικό των ανδρών του 2/1 Λόχου, αλλά χάρη στην επαγρύπνηση του λοχαγού Λάβδα οι άνδρες παρέμειναν στις θέσεις τους.

Στις 17.00 οι Μπολσεβίκοι, υποστηριζόμενοι από το πυροβολικό, επιτέθηκαν κατά μάζες κατά του 9/1 Λόχου. Οι Ελληνες πολέμησαν μανιασμένα, αλλά ήταν αδύνατον να συγκροτήσουν τόσο μεγάλο όγκο αντιπάλων. Ιδιαίτερα πιέστηκε η διμοιρία που κατείχε το άκρο αριστερό τμήμα της παράταξης του λόχου, το σημείο δηλαδή όπου ο Ρόκας είχε ζητήσει από τον Ζαί να διαθέσει δύο-τρία άρματα. Αν τα άρματα αυτά υπήρχαν εκείνη τη στιγμή στην εν λόγω θέση, η εχθρική επίθεση θα είχε αναμφίβολα συντρίβει. Τώρα, όμως, η πίεση του ε χθρού δεν ήταν δυνατόν να αναχαιτιστεί. Η διμοιρία του 9/1 Λόχου, που πολεμούσε στο άκρο αριστερό τμήμα, άρχισε σταδιακά να κάμπτεται, παρά το γεγονός ότι οι άνδρες της αμύνθηκαν με κάθε τρόπο, δηλαδή με χειροβομβίδες, με ξιφολόγχες, ακόμα και με τα χέρια. Ιδιες σκηνές επαναλήφθηκαν, άλ

λωστε, ενώπιον του μετώπου και των λοιπών διμοιριών του 9/1 Λόχου. Κατά κοινή παραδοχή, οι Ελληνες στρατιώτες πολεμούσαν ηρωικά, αλλά δεν μπορούσαν να συγκροτήσουν την ε χθρική πλημμυρίδα.

Σε λίγο ο Παπαδόγκωνας υποχρεώθηκε να διατάξει τη σύμπτυξη του λόχου εντός της πόλης. Εκεί, όμως, οι Ελληνες άρχισαν να δέχονται πυρά και από τα οικήματα. Ετσι, ο λόχος υποχώρησε ξανά και κατέφυγε στη γέφυρα, που βρισκόταν νότια της πόλης. Τον λόχο δεν ακολούθησε μια διμοιρία υπό τον ανθυπασπιστή Κουρκούτη, η οποία αποκόπηκε από τον εχθρό, αλλά τελικά διασώθηκε από τον 11/1 Λόχο που, όπως προανα- φέρθηκε, είχε διαταχθεί να ενισχύσει τον 9/1, αλλά δεν είχε προλάβει να φτάσει πριν διασπαστεί η τοποθεσία. Ο 11/1 Λόχος και η διμοιρία Κουρκούτη, καθώς πιέζονταν, κατέλαβαν θέσεις στη δυτική παρυφή της πόλης, καλύπτοντας με τον τρόπο αυτό τον σιδηροδρομικό σταθμό. Εκεί, ο λόχος αυτός απέκρουσε όλες τις εχθρικές εφόδους, δίνοντας εκ του συστάδην έναν άγριο αγώνα, όπου η ελληνική λόγχη θαυματούργησε.

Η υποχώρηση του 9/1 Λόχου είχε ως συνέπεια να υπερφαλαγγιστεί και ο 10/1 Λόχος, ο οποίος, ταγμένος δεξιά του πρώτου, βρέθηκε να πιέζεται από συντριπτικά υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις τόσο κατά μέτωπο όσο και στο ακάλυπτο αριστε

Η α ο ιή μ ίι. ttoahuoMT, οχΒ«τΗΛΉ Β θ Λ 1»ΙΙ!KBIlMM'b cepa«·'. P o m * .KnaaJtici-κη ·ιμ > «e n* i»t.»axi. HMpwri. w pm -.Ho B o rj, m . -ly iax i. bocjcoakdiuio co-jhu« ποκβϋβΛΓΗ bch juh kt.. jaepom ubHo i m a m » un «eöa

αοκκΗΐ-ι cunceei* Pooci».Momiio tttu rceti· -py«a m-aAHuca n m . foanubH oB 8]hwth n yo cm ytT i. j * i · . i«> n n ρνκβ.

B-fcni-ji-K #»« » » d l , ' a a e Hafrftmarb βκν «apaiumcit at'ciw au.

Προπαγανδιστική αψίσσα των Λευκών Ρώσων κατά του ερυθρού μπολσεβικικού δράκοντα.


ρό του πλευρό. Ο διοικητής του λόχου Γεώργιος Κατσούλης τραυματίστηκε θανάσιμα, μαχόμενος ηρωικά ανάμεσα στους άνδρες του. Ενώπιον αυτής της κατάστασης, το 111/1 Τάγμα διέταξε την απαγκίστρωση και του 10/1 Λόχου. Ο λόχος αυτός, κατόπιν της διαταγής που δέχθηκε, πράγματι απαγκιστρώθηκε υποδειγματικά και έλαβε νέες θέσεις βορειοδυτικά του σιδηροδρομικού σταθμού, αφήνοντας πίσω τον 11/1 Λόχο. Μέσα στη σύγχυση της μάχης, ο 11/1 Λόχος και η διμοιρία Κουρκούτη αποκόπηκαν από μεγάλες δυνάμεις Μπολσεβίκων, οι οποίες κυρίευσαν την πόλη. Αν και ήταν περικυκλωμένοι από παντού, οι άνδρες αυτοί άντεξαν την εχθρική πίεση και απέδειξαν για μια ακόμη φορά το ψυχικό τους σθένος.

Παράλληλα, η αντίστασή τους έδωσε την ευκαιρία στον ταγματάρχη Κωνσταντίνου να κινηθεί με τους 80 περίπου διαθέσιμους άνδρες του. Ο ταγματάρχης, κατά την προχώρησή του, συνάντησε τον υποχωρούντα 10/1 Λόχο, τον οποίο διέταξε να συνδεθεί με τον, επίσης σκληρά αγωνιζόμενο στον λοφίσκο, 2/1 Λόχο, σχηματίζοντας νέο μέτωπο. Ωστόσο, η κατάσταση δεν ήταν δυνατόν να ανατραπεί, εφόσον οι Μπολσεβίκοι είχαν ήδη καταλάβει την πόλη. Μόνο μια δραστήρια επέμβαση των εφεδρειών, και ειδικά των αρμάτων μάχης, θα μπορούσε

Ο διοικητής του Α ’ ΣΣ, στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ, μαζί με τον επιτελάρχη του, συνταγματάρχη Θ. Πάγκαλο.

να μεταβάλει την κατάσταση. Ο Ζαί, όμως, ήταν κυριολεκτικά απών στις εξελίξεις αυτές.

Ο αντισυνταγματάρχης Ρόκας, στο μεταξύ, μετά και από επαφή που είχε με τον ταγματάρχη Κωνσταντίνου, κατάλαβε την κρισιμότητα της κατάστασης και άρχισε να λαμβάνει μέτρα άμυνας της γέφυρας που βρισκόταν νότια της πόλης, της οποίας η κατάληψη από τους αντιπάλους θα σήμαινε την εκ- μηδένιση της συμμαχικής δύναμης.

Στο μεταξύ η μάχη στο χωριό και στον λοφίσκο είχε λάβει επικές διαστάσεις. Ελληνες και Μπολσεβίκοι είχαν εμπλακεί με κάθε διαθέσιμο όπλο σε μια άγρια και άνευ προηγουμένου εκ του συστάδην συμπλοκή. Ωστόσο, οι λιγοστοί Ελληνες δεν μπορούσαν πλέον να αντιπαλέψουν το μεγάλο πλήθος των αντιπάλων, με αποτέλεσμα μοιραία οι θέσεις τους να διασπα- στούν. Ο 2/1 Λόχος έχασε τον λοφίσκο, αλλά κατάφερε να υποχωρήσει μαχόμενος συντεταγμένα. Ο ταγματάρχης Κωνσταντίνου με 50 άνδρες αποκόπηκε εντός του νεκροταφείου, αλλά κατάφερε να διασπάσει τον κλοιό των εχθρών και, κάνοντας επίθεση με τη λόγχη, να διασώσει τους περισσότερους άνδρες του, φτάνοντας, μάλιστα, γύρω στις 21.10 στον σιδηροδρομικό σταθμό. Ενα τμήμα μαγείρων, γραφέων και ημιονηγών του 1ου ΣΠ, 40 περίπου ανδρών, οργανώθηκε βιαστικά και συμμετείχε ισάξια στον αγώνα.

Στο μεταξύ ο κυκλωμένος 11/1 Λόχος και η διμοιρία Κουρκούτη συνέχιζαν να πολεμούν. Κάποτε, όμως, τα πυρομαχικά τους εξαντλήθηκαν. Τότε κάποιοι έκαναν λόγο για παράδοση. Ωστόσο, η πρόταση αυτή απορρίφθηκε αμέσως και αποφασί- στηκε έξοδος με τη λόγχη προς διάσπαση του κλοιού. Ετσι, οι Ελληνες εξόρμησαν χωρίς σφαίρες στις θαλάμες των τυφεκίων. Παρόλα αυτά, έχοντας περισσό θάρρος στις καρδιές και με την ιαχή «αέρα», τσάκισαν την αντίσταση των Μπολσεβίκων και διασώθηκαν. Μόνο 14 άνδρες σκοτώθηκαν και επτά τραυματίστηκαν, οι οποίοι μάλιστα αρχικά περισυνελέγησαν, αλλά δυστυχώς αργότερα χάθηκαν. Ο 11/1 Λόχος τελικά κατάφερε να φτάσει στη γέφυρα, όπου συνάντησε και τον 9/1 Λόχο.

ΕΝΔΟϊΗ ΥΠ0Χ0ΡΗΣΗΗ κατάρρευση του συμμαχικού αριστερού τμήματος δεν ε

πέτρεπε ψευδαισθήσεις σχετικά με την εξέλιξη της μάχης. Εχοντας επικρατήσει εκεί, οι Μπολσεβίκοι επιτέθηκαν τώρα μαζικά και κατά του συμμαχικού δεξιού τμήματος. Το γαλλικό πυροβολικό προκάλεσε, βέβαια, σοβαρές απώλειες και σε αυτούς, αλλά, όταν αυτοί πλησίασαν τη γραμμή μάχης του ελληνικού πεζικού, οι Γάλλοι πυροβολητές εγκατέλειψαν τα πυροβόλα τους και τράπηκαν σε φυγή! Ο Ζαί είχε φυσικά δώσει το παράδειγμα. Μαζί με όσους άνδρες του είχαν συγκεντρωθεί, επιβιβάστηκε σε έναν συρμό και έφυγε!

Ευτυχώς, τόσο ο αντισυνταγματάρχης Ρόκας όσο και ο ταγματάρχης Μακρής, μετά την κατάρρευση του αριστερού τμήματος, είχαν την πρόνοια να διατάξουν την υποχώρηση των δυνάμεων του ΙΙ/34 Τάγματος προς τον σιδηροδρομικό σταθμό. Εκεί, ο ταγματάρχης Μακρής ανέλαβε αγόγγυστα την αποστολή να αγωνιστεί με τους Πειραιώτες του στον άγνωστο αυτό σιδηροδρομικό σταθμό, στη μέση του πουθενά, για να σώσει τους συναδέλφους του. To ΙΙ/34 Τάγμα ήταν, άλλωστε, η μόνη μονάδα που δεν είχε υποστεί, μέχρι τότε, σημαντική φθορά. Και, πράγματι, οι άνδρες του ΙΙ/34 πολέμησαν ηρωικά, υποστηριζόμενοι από τη διμοιρία πολυβόλων του έφεδρου αν- θυπολοχαγού Κατράκη. Αντιμετώπισαν τα στίφη των αντιπάλων με αυταπάρνηση για ώρες, δίνοντας χρόνο στις λοιπές ελληνικές δυνάμεις να αποσυρθούν.


Στις 20.45 διατάχτηκε η υποχώρηση των ελληνικών τμημάτων. Σχηματίστηκαν δύο φάλαγγες. Η μεν πρώτη, υπό τον ταγματάρχη Παναγιώτη Μακρή και τον ταγματάρχη Βρατσάνο, μετά από δεκάωρη πορεία έφτασε στον σιδηροδρομικό σταθμό της Σέρμπας, 20 χλμ. νοτιοδυτικά της Μπερεζόφκα και από ε κεί μετέβη μέσω του σιδηροδρόμου στην Οδησσό.

Η δεύτερη φάλαγγα, υπό τον αντισυνταγματάρχη Ρόκα και τον ταγματάρχη Κωνσταντίνου, κινήθηκε προς τον νότο μαζί με έφιππο τμήμα Ρώσων. Την υποχώρηση αυτών κάλυψαν οι άνδρες του ταγματάρχη Κωνσταντίνου, πολεμώντας μέσα στον σιδηροδρομικό σταθμό και από βαγόνι σε βαγόνι. Μετά από πεντάωρη πορεία, η φάλαγγα έφτασε στον σιδηροδρομικό σταθμό του χωριού Ραούχκοβα. Από εκεί, σιδηροδρομικώς, τα τμήματα επέστρεψαν στην Οδησσό. Οσον αφορά τη διμοιρία πολυβόλων του έφεδρου ανθυπολοχαγού Κατράκη, αυτή επίσης διασώθηκε μετά από επική πορεία.

ΤΟ ΜΕΛΑΝΟ ΣΗΜΕΙΟΙσως η φοβερότερη πτυχή της μάχης της Μπερεζόφκα να α

φορά την τύχη των Ελλήνων τραυματιών, οι οποίοι αφέθηκαν, κυριολεκτικά, στην τύχη τους από τους Γάλλους. Φεύγοντας, ο Ζαί θα μπορούσε να τους έχει διακομίσει σε νοσοκομεία. Δεν το έπραξε, όμως, ενώ κατά την υποχώρησή τους και οι ελληνικές δυνάμεις δεν μπορούσαν να τους πάρουν μαζί τους, αφού δεν υπήρχε τραίνο που θα τους μετέφερε. Ετσι, μοιραία, εγκα- ταλείφθηκαν. Στους αποχωρούντες από τον σιδηροδρομικό σταθμό συναδέλφους τους, οι επί των σιδηροδρομικών οχημάτων τραυματίες έλεγαν απλά: «Παιδιά, θα μας σφάξουν. Καλή Πατρίδα!». Δυστυχώς, η πρόβλεψή τους επαληθεύτηκε. Ολοι τους κατακρεουργήθηκαν από τους νικητές. Ακόμα και ο ηρωικός γιατρός του 1ου ΣΠ, Νικόλαος Πιττής, που παρέμεινε μαζί τους μέχρι το τέλος, δεν είχε καλύτερη τύχη.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΗ μάχη της Μπερεζόφκα έληξε με ήττα των συμμαχικών

δυνάμεων. Αυτή ηταν μια ήττα που δεν επήλθε μόνο εξαιτίας της μεγάλης αριθμητικής υπεροχής των Μπολσεβίκων, αλλά κυρίως εξαιτίας της εγκληματικής αμέλειας και ανικανότητας του Γάλλου αντισυνταγματάρχη Ζαί. Ο Ζαί ήταν ο βασικός υπεύθυνος τόσο της ήττας όσο και της σφαγής των Ελλήνων τραυματιών. Επίσης, αυτόν πρέπει να βαρύνει και η απώλεια του συνόλου σχεδόν του υλικού τριών ελληνικών ταγμάτων, οκτώ γαλλικών πυροβόλων αλλά και η απώλεια των πολύτιμων αρμάτων μάχης, τα οποία απλά εγκαταλείφθηκαν, χωρίς καν να χρησιμοποιηθούν. Η εν γένει συμπεριφορά των γαλλικών δυνάμεων σε διαφορετική περίπτωση θα προκαλούσε θυμηδία αν δεν είχε τόσο καταστροφικά αποτελέσματα.

Στη μάχη της Μπερεζόφκα οι Μπολσεβίκοι διέθεταν, έναντι των περίπου 2.500 ανδρών των συμμάχων (εκ των οποίων οι 1.945 ήταν Ελληνες), μια μεραρχία πεζικού συνολικής δύναμης 8-10.000 ανδρών. Οι απώλειες των Μπολσεβίκων ήταν, βέβαια, ιδιαίτερα βαριές, αλλά δεν ήταν δυνατόν να εξακριβωθούν. Αντίστοιχα βαριές, όμως, ήταν και οι απώλειες των ελληνικών τμημάτων, τα οποία σήκωσαν και το βάρος του αγώνα. Σύμφωνα με την έκθεση του Α' ΣΣ, οι ελληνικές δυνάμεις είχαν στην Μπερεζόφκα 86 νεκρούς και 36 τραυματίες (αυτοί ήταν ελαφρά τραυματισμένοι άνδρες που μπορούσαν να κινηθούν και για αυτό διασώθηκαν). Στα απομνημονεύματά του ο τότε διοικητής του 34ου ΣΠ και μετέπειτα υποστράτηγος Καρακασώνης αναφέρει ότι στην Μπερεζόφκα οι ελληνικές απώλειες ανήλθαν σε

113 άνδρες, εκ των οποίων οι 92 ανήκαν στο 1ο ΣΠ και οι 21 στο ΙΙ/34 Τάγμα. Αντίθετα, οι απώλειες των Γάλλων ήταν πολύ λιγό- τερες - ένας νεκρός, 15 αγνοούμενοι και 3 τραυματίες.

Η μάχη της Μπερεζόφκα ήταν ένα τοπικό επεισόδιο σε μια πολεμική εμπλοκή, στην οποία η Ελλάδα δεν είχε λόγους να συμμετάσχει, τουλάχιστον σε τέτοια κλίμακα, όπως αποδείχθηκε τελικά εκ του αποτελέσματος. Ωστόσο, ακόμα και στη μάχη αυτή, το αποτέλεσμα της οποίας δεν είχε κανένα πρακτικό όφελος για τους Ελληνες στρατιώτες, αυτοί πολέμησαν η ρωικά, τιμώντας για μια ακόμη φορά τα ελληνικά όπλα. Απόδειξη της τελευταίας διαπίστωσης αποτελεί το γεγονός ότι, πάντα υπό την καθοδήγηση γενναίων αξιωματικών, απέσπασαν στο πεδίο της μάχης τον σεβασμό ακόμα και αυτών των αντιπάλων τους, όπως φάνηκε αργότερα.

Ενα ακόμα γεγονός που πρέπει να σημειωθεί είναι η παρουσία στη μάχη της Μπερεζόφκα πλειάδας Ελλήνων αξιωματικών, που έμελλε να λάμψουν 21 χρόνια αργότερα στα πεδία των μαχών της Βόρειας Ηπείρου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτών ήταν ο Βασίλειος Βραχνός, διοικητής της I ΜΠ το 1940, ο Χρ. Ζυγούρης, διοικητής της IX ΜΠ το 1940, ο Γεώργιος Λάβδας, διοικητής της II ΜΠ το 1940, αλλά και ο Αγαμέμνωνος Μεταξάς, διοικητής της IV Ταξιαρχίας και κατόπιν της XV ΜΠ το 1940. Στο άλλο άκρο σημειώνουμε την παρουσία του Διονύσιου Παπαδόγκωνα, που διετέλεσε επικεφαλής των Ταγμάτων Ασφαλείας Πελοποννήσου κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΟΝ ΣΩΜΑΕΙΣ ΤΗΝ ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗΝ ΡΩΣΙΑΝ, ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήνα, 1955.(2) Ταγματάρχη Επαμ. Καλόγερό: Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΕΜΟ, εκδόσεις Μάγιερ, Αθήνα, 1925.(3)Συνταγματάρχη Δημ. Αναγνωστόπουλου: ΤΑΚΤΙΚΗ, εκδόσεις Τέχνη, Αθήνα, 1930.

Ελληνικό τμήμα παρελαύνει στο Παρίσι μετά το πέρας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η απόφαση της, προσκολλημένης στη Γαλλία, ελληνικής κυβέρνησης Βενιζέλου να αποστείλει ολόκληρο σώμα στρατού στην Ουκρανία, τη στιγμή, μάλιστα, που άνοιγε στη Μικρά Ασία νέο πολεμικό μέτωπο για την Ελλάδα, ήταν σαφώς λανθασμένη.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 18 9

& i&SswtSÄ'v ö'äi -

TA ΙΑΠΟΝΙΚΑΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ

Οι εκπληκτικές επιτυχίες των Aichi D3A ValΓΙΑΝΝΗΣ N iP U M H I To Aichi D3A Val ΟιεκΟικεί ιον n'iflo io u

αιο εααυχημένοα βομβαρδισιικού κύθειηΐ ειμύρμηαηα, exoviac Βαβίσει περιασόιερα συμμαχικά πλοία από κάθε άλλο ιύαο ιων δυνάμεων του Αξονα. niBavbic ααοιεϋεί, άτυπα, ένα από ια πιο επιιαχημένα παραδείγματα αεροσκαφών ιο οαοίο αναπτύχθηκε σε συνεργασία με ιη Γερμανία. ΑκοΠουθώνια( ιην πορεία me πίίειοιμηιμίαο ιων ιαπωνικών αεροσκαφών ίου Β’ ΠΠ, σημείωσε σπμανιικέΐ επιιυχίε( καιά ιο αμχικό σιάδιο ιοσ πολέμοσ, αΠΠά υπέοτη ιρσμερά αλήγμαια μειά ιο 1942.

g§ ον Αύγουστο του 1936, το Ιαπωνικό Αυτοκρατορικό Ναυτικό εξέδωσε τις προδιαγραφές 11-Shi για το νέο μονοπλάνο βομβαρδιστικό κάθετης εφόρμησης με το οποίο

θα εξοπλίζονταν τα αεροπλανοφόρα του. Οι προδιαγραφές του Ναυτικού περιέγρα- φαν ένα χαμηλοπτέρυγο επιθετικό αεροσκάφος με μεταφορική ικανότητα μίας βόμβας των 250 kg, εμβέλεια τουλάχιστον 1.480 km, μέγιστη ταχύτητα τουλάχιστον 370 km/h με μία βόμβα των 250 kg, ικανοποιητική ευελιξία, ταχύτητα προσνήωσης μικρότερη των 111 km/h και μέγιστη ταχύτητα κατά τη διάρκεια της βύθισης η ο

ποία δεν θα ξεπερνούσε τα 445 km/h.Στον σχετικό διαγωνισμό συμμετείχαν

οι εταιρίες Aichi, Mitsubishi και Nakajima. Η πρόταση της Mitsubishi ήταν το D3M1, αλλά αποσύρθηκε σχετικά σύντομα από τον διαγωνισμό αφήνοντας τις άλλες δύο εταιρίες να συναγωνιστούν για το έπαθλο. Η πρόταση της Nakajima βασιζόταν στο τορπιλοπλάνο Β5Ν1 αλλά με διμελές πλήρωμα, αερόψυ- κτο κινητήρα Hikari μέγιστης απόδοσης 820 hp και μεταφορική ικανότητα μίας βόμβας των 250 kg και δύο των 30 kg. Κύριο γνώρισμα της πρότασης της Nakajima ήταν η χρήση των ανασυρόμενων σκελών προσγείωσης ως αερόφρενων για τη διατήρηση της

ταχύτητας. Το πρώτο πρωτότυπο D3N1 πρω- τοπέταξε τον Μάρτιο του 1937 και μέχρι το φθινόπωρο του 1939 ακολούθησαν άλλα δύο αεροσκάφη με βελτιώσεις. To D3N1 αποδείχθηκε ότι δεν μπορούσε να συναγωνιστεί την πρόταση της Aichi σε επιδόσεις. Η μέγιστη ταχύτητα δεν ξεπερνούσε τα 352 km/h και η εμβέλεια έφθανε τα 1.520 km.

Η πρόταση της Aichi ήταν επηρεασμένη έντονα από το Heinkel He 70. Από τον Μάιο του 1935 μια αντιπροσωπεία της Aichi πραγματοποίησε πολύμηνη επίσκεψη στη Γερμανία και σε άλλες χώρες, κατά την οποία συ- νέλεξε δεδομένα για το He 70 καθώς και για άλλες προηγμένες σχεδιάσεις της εποχής.


ί Η ιαπωνική ηγεσία έδωσε σημαντική έμφαση στην αύξηση της παραγωγής αεροσκαφών για τις Ενοπλες Δυνάμεις, αλλά δεν κατάφερε να αναπτύξει ένα αποτελεσματικό σύστημα εκπαίδευσης του ιπτάμενου και τεχνικού προσωπικού. 3

Ο σχεδιαστής του Val Τοκουιτσίρου Γκομέι (25 Μαρτίου 1899 - 29 Δεκεμβρίου 1982) διέθετε σημαντική εμπειρία στην εξέλιξη αεροσκαφών κάθετης εφόρμησης, έχοντας εμπλακεί στο πρόγραμμα του D1A1 (βελτιωμένο Heinkel He 66) από τις αρχές της δεκαετίας του 1930.

τέληξε στο ΑΜ-17 με μεταλλική πτέρυγα και υφασμάτινη επικάλυψη για τις επιφάνειες ελέγχου. Το αεροσκάφος διέθετε τρεις δεξαμενές καυσίμου συνολικής χωρητικότητας 1.000 It. Στο κάλυμμα του κινητήρα τοποθετήθηκαν δύο πολυβόλα Type 97 των 7,7 mm. Την κάλυψη του οπίσθιου ημισφαιρίου είχε αναλάβει ένα Type 92 των 7,7 mm. Ο πιλότος διέθετε ένα τηλεσκοπικό σκοπευτικό μπροστά από το αλεξηνέμιο με εφεδρικό σκοπευτικό τύπου μέρμιθας. Το ΑΜ-17 προωθείτο από τον 9-κύλινδρο αε- ρόψυκτο Nakajima Hikari 1, ο οποίος απέδιδε 710 hp κατά την απογείωση και 800 hp στα3.000 m. Το ΑΜ-17 πραγματοποίησε την πρώτη πτήση στις 6 Ιανουαρίου 1938 και μέχρι τη λήξη του προγράμματος δοκιμών, τον Μάρτιο του 1939, είχαν πραγματοποιηθεί συνολικά 52 πτήσεις. Οι δοκιμές ανέδει- ξαν μια σειρά προβλημάτων όπως ανεπιθύμητες ταλαντώσεις κατά την ανάπτυξη των αερόφρενων βύθισης, τάση για είσοδο σε απώλεια στήριξης κατά τη φάση της προσγείωσης, αστάθεια και ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά ελέγχου κατά τη διενέργεια α-

Επικεφαλής της αντιπροσωπείας ήταν ο σχεδιαστής Τόσιο Οζάκι, ενώ τα στοιχεία που συγκέντρωσαν υπήρξαν καθοριστικά για την πρόταση της Aichi στον διαγωνισμό του Ιαπωνικού Ναυτικού. Η Aichi κατείχε σημαντικά εδραιωμένη θέση ως κατασκευαστής των βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης του Ναυτικού (162 D1A1 και 428 D1A2 την περίοδο 1934 -1940) και ήταν αποφασισμένη να διατηρήσει αυτό το προβάδισμα.

Τη σχεδίαση του νέου αεροσκάφους α- νέλαβε ο Τοκουιτσίρου Γκομέι. Οι μηχανικοί της Aichi υιοθέτησαν την ελλειπτική πτέρυγα του Heinkel He 70 αλλά με μη ανασυρόμε- νο σύστημα προσγείωσης. Το σταθερό σύστημα προσγείωσης φάνταζε ως μια άσχημη επιλογή στην εποχή των σύγχρονων μονοπλάνων, αλλά προσέφερε απλότητα, ευκολία συντήρησης και δομική αντοχή, χαρακτηριστικά που ήταν απαραίτητα για τις επικείμενες μάχες. Η πρόταση της Aichi κα

πότομων ελιγμών. Η απόδοση του Hikari 1 ήταν σαφώς κατώτερη των προσδοκιών.

Το δεύτερο πρωτότυπο, με την ονομασία D3A1, διέθετε τον 14-κύλινδρο δίχρονο αερόψυκτο Mitsubishi Kinsei 3 που απέδιδε 840 hp κατά την απογείωση και 730 hp στα 1.600 m σε ανασχεδιασμένο κάλυμμα. Ο ισχυρότερος κινητήρας συνοδεύτηκε από μια σειρά αλλαγών στη σχεδίαση όπως αύξηση του εκπετάσματος (από τα 14,1 m στα 14,5 m) και της πτερυγικής επιφάνειας κατά 2 τ.μ., αύξηση του μήκους κατά 60 cm, τροποποιημένα αερόφρενα και αύξηση του κάθετου σταθερού και της επιφάνειας του πηδαλίου διεύθυνσης. Τα δύο πρωτότυπα συνοδεύτηκαν από έξι αεροσκάφη προπα- ραγωγής D3A1, τα οποία πραγματοποίησαν μια σειρά δοκιμών στα αεροπλανοφόρα «Kaga» και «Akagi». Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης υπήρξαν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, καθώς το νέο αεροσκάφος επέδειξε

άριστα χαρακτηριστικά ελέγχου, σταθερότητα κατά τη διάρκεια της βύθισης και ευκολία χειρισμού από τα πληρώματα και το τεχνικό προσωπικό των αεροπλανοφόρων.

Το Ιαπωνικό Ναυτικό πραγματοποίησε συγκριτικές δοκιμές ανάμεσα στο D3A1 και το D3N1 στην Καγκαμιγκαχάρα. Τον Δεκέμβριο του 1939 ανέθεσε στην Aichi το πρώτο επίσημο συμβόλαιο με την ονομασία Type 99 Model 11. Στη συμμαχική ορολογία το αεροσκάφος χαρακτηριζόταν ως Val. Μέχρι τα τέλη του 1939 είχαν παραδοθεί περισσότερα από 30 αεροσκάφη παραγωγής. Ο Β ’ ΠΠ είχε ήδη ξεκινήσει και η εξαιρετική απόδοση του Junkers Ju 87 Stuka στην Πολωνία γέμισε με αυτοπεποίθηση τους μηχανικούς της Aichi. Η ιαπωνική ηγεσία έδωσε σημαντική έμφαση στην αύξηση της παραγωγής αεροσκαφών για τις Ενοπλες Δυνάμεις, αλλά δεν κατάφερε να αναπτύξει ένα αποτελεσματικό σύστημα εκπαίδευσης του ιπτάμενου και τεχνικού προσωπικού.

Ενας πιλότος που εκπαιδεύθηκε προπολεμικά αναφέρει για τον τρόπο εκπαίδευσης: «Η αρχική βύθιση προς τον στόχο ξεκινούσε από τα 3.000 m μέχρι τα 1.500 m με γωνία περίπου 20-30 μοιρών. Η απόσταση ανάμεσα στον αρχηγό του σχηματισμού και τα υπόλοιπα μέλη ήταν 100-150 m, ανάλογα με τις συνθήκες. Το τελικό σκέλος της πτήσης περιελάμβανε βύθιση υπό γωνία 55-60 μοιρών από τα 1.500 m και άφεση της βόμβας στα 800 m. Για να επιτύχουμε, όμως, τη μέγιστη ακρίβεια εκπαιδευόμασταν για άφεση της βόμβας στα 600 m ή στα 400 m. Ο βασικός σχηματισμός μας ήταν η τριάδα, βάσει της οποία τα άλλα δύο μέλη ακολουθούσαν τον αρχηγό. Σε περίπτωση που η βόμβα του αρχηγού δεν εύρισκε τον στόχο της, οι άλλοι πιλότοι πραγματοποιούσαν διορθώσεις. To D3A1 ήταν πολύ ευέλικτο και συχνά, όταν εμπλεκόμασταν σε αερομαχίες, η ευελιξία αναπλήρωνε την έλλειψη ταχύτητας. Η όχι μεγάλη εμβέλεια ήταν ένα θέμα και συνήθως τα αεροσκάφη έπλητταν στόχους σε ακτίνα περίπου 400 km». Ο πιλότος του Val είχε στη διάθεσή του ένα τηλεσκοπικό σκοπευτικό που απαιτούσε μεγάλο ποσοστό εξοικείωσης και εκπαίδευσης για να επιτύχει την απαιτούμενη ακρίβεια. Συνήθως απαιτείτο μεγάλος χρόνος εκπαίδευσης -ως και μια πενταετία- για την επίτευξη ικανοποιητικών αποτελεσμάτων. Το σύστημα εκπαίδευσης δεν μπόρεσε να αναπληρώσει τις απώλειες των βετεράνων και το ποσοστό ευστοχίας μειώθηκε σημαντικά. Η ιαπωνική βιομηχανία δεν κατάφερε να εισαγάγει έγκαιρα ένα νέο σκοπευτικό υπολογισμού προπορείας, το οποίο θα απλοποιούσε τις επιθέσεις.

Τα αεροσκάφη παραγωγής διέθεταν τον ισχυρότερο Mitsubishi Kinsei 43 που κι


νούσε μια τρίφυλλη μεταλλική έλικα Hamilton-Sumitomo διαμέτρου 3,2 m και ο οποίος απέδιδε 990 hp στα 2.800 m. Η διαμήκης αστάθεια επιλύθηκε πλήρως με την εισαγωγή μιας ραχιαίας προέκτασης από το χείλος προσβολής του κάθετου σταθερού μέχρι περίπου το μέσο του άνω τμήματος της ατράκτου. Με την εισαγωγή της ραχιαίας προέκτασης η ευελιξία του Val βελτιώθηκε σημαντικά και μπορούσε να εκτελέσει περισσότερο απότομους ελιγμούς για να α- ποφύγει το Ρ-40. Το εκπέτασμα μειώθηκε ελαφρά κατά 13,5 cm. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα του Val ήταν η έλλειψη θωράκισης για το πλήρωμα και τις δεξαμενές καυσίμου. Το αεροσκάφος μπορούσε να μεταφέρει μία βόμβα των 500 kg στον φορέα της ατράκτου, αλλά σπάνια χρησιμοποιήθηκε, διότι προϋπέθετε την παραμονή του οπίσθιου πολυβολητή στο έδαφος.

Η μαζική παραγωγή του D3A1 ξεκίνησε αμέσως και μέχρι περίπου τα μέσα Ιουλίου του 1940 είχαν παραδοθεί 140 αεροσκάφη. Η Aichi ολοκλήρωσε την παραγωγή του D3A1 στα τέλη Ιουλίου του 1942, κατασκευάζοντας συνολικά 478 αεροσκάφη (μαζί με τα δύο πρωτότυπα). Σταδιακά, τα τελευταία αεροσκάφη παραγωγής D3A1 διέθεταν τον ε- λαφρώς ισχυρότερο Kinsei 44 που απέδιδε 1.075 hp κατά την απογείωση και 1.080 hp στα 2.000 m.

Τον Ιούνιο του 1942 πέταξε το πρωτότυπο D3A2 Model 12 με τροποποιημένη οπίσθια καλύπτρα, χαρακτηριστικό κώνο για την έλικα, αυξημένη χωρητικότητα σε καύσιμα, η οποία έφθανε τα 1.079 It, και κινητήρα Mitsubishi Kinsei 54 των 1.300 hp κατά την απογείωση και 1.200 hp στα 3.000 m και 1.100 hp στα 6.200 m. Στην πτέρυγα μπορούσαν να μεταφερθούν δύο βόμβες των 60 kg. Η έκδοση παραγωγής χαρακτηριζόταν ως Type 99 Model 22 και διέθετε ανώτερες επιδόσεις από το D3A1. To D3A2 άρχισε να εντάσσεται σε υπηρεσία από το φθινόπωρο του 1942, επιχειρώντας από τα αεροπλανοφόρα και από βάσεις ξηράς στη Ραμπαούλ και στις Φιλιππίνες. Παρά τα επιχειρησιακά διδάγματα, η νέα έκδοση συνέχισε να μη διαθέτει επαρκή προστασία για το πλήρωμα και τις δεξαμενές καυσίμου. Η Aichi συνέχισε την παραγωγή του D3A2 μέχρι τον Ιούνιο του 1944 κατασκευάζοντας 816 αεροσκάφη, ενώ από τον Δεκέμβριο του 1943 ενεπλάκη στο πρόγραμμα παραγωγής η Showa Hikoki Kogyo που κατασκεύασε 201 αεροσκάφη μέχρι το τέλος του πολέμου.

ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΑ VALΤον Σεπτέμβριο του 1940, τα Val έλαβαν

το βάπτισμα του πυρός στην Κίνα με τη 12η Kokutai (αεροπορική ομάδα). Στις 13 Σε

πτεμβρίου εννέα αεροσκάφη που μετέφεραν μία βόμβα των 250 kg, με επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Γιοσιγιούκι Τερασίμα, απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο του Χάνκο- ου, στις 08.00, για να πλήξουν στόχους στην Τσούνγκ-κινκ. Ο επικεφαλής αναγκάστηκε να επιστρέψει εξαιτίας τεχνικού προβλήματος, πραγματοποιώντας μια επίθεση στις κινεζικές θέσεις στην Τσανγιάνγκ στις 12.30, και προσγειώθηκε με ασφάλεια στη

βάση του στις 14.35. Τα υπόλοιπα οκτώ αεροσκάφη, με επικεφαλής πλέον τον ανθυποπλοίαρχο Σιγιοζαμπούρο Νάμπα, συνέχισαν την αποστολή τους κατευθυνόμενα προς το αεροδρόμιο του Ιτσάν, το οποίο α- ποτελούσε τον ενδιάμεσο σταθμό ανεφοδιασμού. Εφθασαν στην περιοχή της Τσούνγκ-κινκ στις 13.30, έχοντας ως στόχο τους το εργοστάσιο κατασκευής σκυροδέματος. Μέσα σε διάστημα μόλις πέντε λε

ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 3

Το πρωτότυπο ΑΜ-17 της οικογένειας Val επηρεάστηκε από το HeinkelHe 70. Παρατηρήστε τις διαφορές στα σκέλη προσγείωσης και στην ουρά σε σχέση με τα αεροσκάφη παραγωγής.

πτών τα αεροσκάφη ολοκλήρωσαν την επίθεσή τους, χωρίς απρόοπτα. Τα οκτώ Val προσγειώθηκαν με ασφάλεια στη βάση τους, στις 16.30.

Για να υπερκεράσουν τις κινεζικές θέσεις στην πόλη Κουνμίνγκ, στη νοτιοδυτική Κίνα, τα ιαπωνικά αεροσκάφη άρχισαν να επιχειρούν από αεροδρόμια στη βόρεια Ινδοκίνα (σημερινό Βιετνάμ). Στις 7 Οκτωβρίου 1940, 27 βομβαρδιστικά με τη συνοδεία επτά Zero απογειώθηκαν από τη βάση Τζιά Λαμ, κοντά στο Ανόι, με προορισμό την Κουνμίνγκ. Πάνω από την πόλη συνάντησαν περίπου 20 κινεζικά μαχητικά, αλλά τα Zero εξουδετέρωσαν την απειλή καταρρίπτο- ντας 13 από αυτά. Ολα τα βομβαρδιστικά προσγειώθηκαν με ασφάλεια στη βάση τους. Τα αεροσκάφη του Ναυτικού πραγματοποίησαν και άλλες σποραδικές επιδρομές μέχρι την απόσυρση των κινεζικών δυνάμεων πέρα από την ακτίνα δράσης τους. Τον Μάρτιο του 1941, τα αεροσκάφη του Ναυτικού αποσύρθηκαν από τις χερσαίες βάσεις.

Για την επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ, τον Δεκέμβριο του 1941, το Ιαπωνικό Ναυτικό είχε παραλάβει 126 D3A1 σε υπηρεσία πρώτης γραμμής και 68 ως εφεδρεία στις ναυτικές βάσεις της Γιοκοσούκα, Κούρε,

Ούσα και Μακούνγκ στη Φορμόζα. Για την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, στο νησί της Οάχου στη Χαβάη, το Ιαπωνικό Ναυτικό συγκέντρωσε έξι αεροπλανοφόρα («Akagi», «Kaga», «Soryu», «Hiryu», «Zuikaku» και «Shokaku») και τα πλέον ικανά πληρώματα των Val. Με εξαίρεση τα αεροπλανοφόρα «Soryu» και «Hiryu» που διέθεταν από 18 αεροσκάφη, τα υπόλοιπα αεροπλανοφόρα μετέφεραν 27 Val το καθένα. Ο σχεδιασμός της επιχείρησης προέβλεπε εντατική εκπαίδευση με άφεση της βόμβας από ύψος μικρότερο των 400 m. Αποστολή των Val ήταν, σε πρώτη φάση, η προσβολή των αεροπορικών βάσεων των αμερικανικών μαχητικών και, στη συνέχεια, η προσβολή των τεσσάρων αεροπλανοφόρων που οι Ιάπωνες θεωρούσαν ότι ναυλοχούσαν στο Περλ Χάρμπορ.

Στις 26 Νοεμβρίου 1941, ο ισχυρός ιαπωνικός στόλος απέπλευσε, φθάνοντας στις προβλεπόμενες θέσεις στις 7 Δεκεμβρίου 1941. Το πρώτο κύμα επίθεσης απο- τελείτο από τα 26 D3A1 του «Shokaku», με επικεφαλής τον πλωτάρχη Κακουίτσι Τακα- χάσι, και τα 25 αεροσκάφη από το «Zuikaku», με επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Ακίρα Σα- καμότο, όλα εξοπλισμένα με μία βόμβα των 250 kg. Τα Val από το «Zuikaku» προσέβαλαν

την αεροπορική βάση Ουήλερ, ξεκινώντας τις βυθίσεις από τα 4.000 m και πραγματοποιώντας άφεση της βόμβας από τα 450 m. Στη συνέχεια εκτέλεσαν χαμηλούς πολυβολισμούς με τα πολυβόλα των 7,7 mm, διεκδι- κώντας συνολικά την καταστροφή 60 αεροσκαφών στο έδαφος. Τα Val του «Shokaku» διαχωρίστηκαν σε δύο σχηματισμούς. Τα 17 επιτέθηκαν στη ναυτική βάση του Φορντ Αϊ- λαντ, ενώ τα υπόλοιπα εννέα προσέβαλαν τη βάση Χίκαμ. Η μοναδική απώλεια του πρώτου κύματος ήταν το αεροσκάφος του ανθυπασπιστή Κούνιο Ιβατσούκι και του οπίσθιου πολυβολητή Τετσουσαμπούρο Κου- μακούρα.

Το δεύτερο κύμα αποτελείτο από 81 αεροσκάφη (από τα αεροπλανοφόρα «Akagi», «Kaga», «Soryu» και «Hiryu»), με επικεφαλής τον πλωτάρχη Ταγκασίκε Εγκούσα. Τα αεροσκάφη απονηώθηκαν στις 07.00 και έ- φθασαν πάνω από τον στόχο τους στις 08.40. Τρία αεροσκάφη επέστρεψαν δίχως να συμμετάσχουν στην επίθεση. Εξαιτίας της απουσίας των αεροπλανοφόρων «Enterprise» και «Lexington», τα Val επικεντρώθηκαν στα πλοία του ναυστάθμου. Το θωρηκτό «Nevada» (ΒΒ-36) συγκέντρωσε την προσοχή οκτώ Val από το «Kaga», με επικεφαλής του σχηματισμού τον υποπλοίαρχο Σοΐτσι Ογκάβα, καθώς προσπαθούσε να εξέλθει στην ανοικτή θάλασσα. Πέντε βόμβες έπληξαν το θωρηκτό προκαλώντας σημαντικές ζημιές και την ακινητοποίησή του. Ενας άλλος σχηματισμός στράφηκε στο θωρηκτό «Pennsylvania» (ΒΒ-38) που βρισκόταν σε δεξαμενή, αλλά τα αεροσκάφη αστόχησαν και οι βόμβες έπληξαν τα παρακείμενα αντιτορπιλικά «Cassin» και «Downes». Οι επιθέσεις συνεχίστηκαν και τα Val έπληξαν το αντιτορπιλικά «Shaw» και το «Pennsylvania». Η επίθεση προκάλεσε την καταστροφή ή την πρόκληση σοβαρών ζημιών σε αρκετά πλοία, ενώ περισσότερα από 300 αμερικανικά αεροσκάφη καταστρά- φηκαν ή υπέστησαν ζημιές στις αεροπορι

Το 33-203 ήταν ένα αεροσκάφος της 33ης Kokutainou επιχειρούσε από το Τιμόρ, το 1942.


01ΑΓΝΟΣΤΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣκές βάσεις. Οι Ιάπωνες δεν συνέχισαν τις επιθέσεις τους και τα αεροπλανοφόρα αποσύρθηκαν προς την Ιαπωνία. Η αμερικανική αντίδραση στις επιθέσεις δεν επέτρεψε την εξαπόλυση ενός τρίτου κύματος επίθεσης. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το κύριο βάρος της επίθεσης ενός υποθετικού τρίτου κύματος θα το αναλάμβαναν τα Val, τα οποία ήδη όμως είχαν υποστεί απώλειες από το δεύτερο κύμα επίθεσης.

Ενας πιλότος που συμμετείχε στην επιδρομή του Περλ Χάρμπορ αναφέρει: «Σε ύψος 1.500 m τα αντιαεροπορικά πυρά από τον στόχο και τις παρακείμενες θέσεις ήταν ιδιαίτερα πυκνά. Σε ύψος 1.000 m το θω- ρηκτό γέμισε το σκοπευτικό μου, ενώ τα αντιαεροπορικά πυρά περνούσαν πλάι από το αεροσκάφος μου. Στα 800 m σκοπέυσα τη γέφυρα του μεγάλου θωρηκτού και συνέχισα τη βύθισή μου. 600 m, 450 m και τράβηξα τον μοχλό άφεσης της βόμβας των 250 kg με το αριστερό χέρι. Εκτέλεσα μια απότομη άνοδο ανάμεσα σε πυκνό καπνό και αντιαεροπορικά πυρά με το αεροσκάφος σε ελαφρά κλίση προς τα αριστερά. Σχεδόν λιποθύμησα από τα υψηλά g, ενώ άκουσα τον πολυβολητή να αναφέρει ένα απευθείας πλήγμα. Μπανζάι!».

Οι απώλειες των Val περιορίστηκαν σε 15 αεροσκάφη: ένα από το πρώτο κύμα και τα υπόλοιπα από το δεύτερο κύμα της επί-

Οι ανάγκες εκπαίδευσης των νέων πιλότων και οι ελλείψεις σε βασικές πρώτες ύλες, ώθησαν το Ιαπωνικό Ναυτικό να προχωρήσει στην ανάπτυξη μιας εκπαιδευτικής έκδοσης του Val. Τον Ιούλιο του 1944 εμφανίστηκε το πρώτο πρωτότυπο της έκδοσης D3Y1-K, το οποίο κατασκευάστηκε στις εγκαταστάσεις του Ναυτικού στη Γιοκοσούκα. Με κύριο δομικό υλικό το ξύλο, οι μηχανικοί δεν μπορούσαν να αντιγράψουν πλήρως την ελλειπτική πτέρυγα του αεροσκάφους και έτσι προχώρησαν σε ορισμένες αλλαγές. Τον Αύγουστο του 1944 εμφανίστηκε ένα δεύτερο πρωτότυπο. Το πρόγραμμα αντιμετώπιζε σημαντικές υπερβάσεις βάρους και η Matsushita α- νέλαδε την εξέλιξή του. Η εταιρία κατασκεύασε μόλις επτά αεροσκάφη παραγωγής μέχρι το τέλος του πολέμου, διότι χωρίς αεροπλανοφόρα και καύσιμα η ανάγκη εκπαίδευσης νέων πιλότων ήταν περισσότερο ακαδημαϊκή.

To D3Y2-K αποτέλεσε τη μονοθέσια

θέσης, ενώ άλλα 17 αεροσκάφη υπέστησαν ζημιές. Το αεροσκάφος του πρώτου κύματος καταρρίφθηκε από τον ανθυπολοχαγό Χάρυ Μπράουν που πετούσε με Ρ-36, ενώ το δεύτερο Val καταρρίφθηκε από τον ανθυπολοχαγό Τζωρτζ Ουέλς. Οι υπόλοιπες απώλειες αποδίδονται στα αντιαεροπορικά

έκδοση του εκπαιδευτικού αεροσκάφους, προσαρμοσμένου για τις αποστολές αυτοκτονίας. Το αεροσκάφος θα μετέφερε μία 6όμβα των 800 kg και ο οπλισμός του θα α- ποτελείτο από δύο πυροδόλα Type 99 Model 1 των 20 mm σε μια προσπάθεια να αυξηθεί η ισχύς πυρός. Το σταθερό σύστημα προσγείωσης αντικαταστάθηκε από ένα απορριπτόμενο, διότι ο πιλότος δεν θα επέστρεφε στη 6άση του. Για την προώθησή του το D3Y2-K (αργότερα μετονομάστηκε σε D5Y1) θα χρησιμοποιούσε τον Mitsubishi Kinsei 62 των 1.560 hp. Εξαι- τίας της απλουστευμένης δομής της πτέρυγας, η πτερυγική επιφάνεια μειώθηκε ελαφρά. Η μέγιστη ταχύτητα του αεροσκάφους θα έφθανε τα 470 km/h στα 5.000 m, σε μια προσπάθεια να αυξηθούν οι πιθανότητες να φθάσουν στα αμερικανικά πλοία. Τα σχέδια προέβλεπαν την παραγωγή 30 αεροσκαφών σε μηνιαία βάση, αλλά η παραγωγή δεν πρόλαβε να ξεκινήσει μέχρι το τέλος του πολέμου.

πυρά.Το επόμενο σημαντικό πεδίο δράσης

για τα Val υπήρξε η νήσος Ουέηκ, όπου η λυσσώδης αντίσταση των Αμερικανών πεζοναυτών με πενιχρά μέσα και αεροπορική υποστήριξη είχε αναχαιτίσει κάθε προσπάθεια κατάληψης της νήσου. Για την υπο-

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑD3A1 M odel11 D3A2 M odel 22 D3Y1-K D3Y2-K

ΠΛΗΡΩΜΑ 2 2 2 2ΕΚΠΕΤΑΣΜΑ (m) 14,365 14,365 14 14ΜΗΚΟΣ (m) 10,195 10,195 11,215 11,215ΥΨΟΣ (m) 3,847 3,847 4,185 4,2ΠΤΕΡΥΠΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (m2) 34,9 34,9 32,8 30,5ΒΑΡΟΣ ΚΕΝΟ (kg) 2.048 2.570 3.200 3.050ΒΑΡΟΣ ΜΕΠΣΤΟ (kg) 3.650 3.800 4.200 4,630ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ (km/h) 381 428 451 470ΕΜΒΕΛΕΙΑ (km) 1.472 με μία βόμβα

των 250 kg.1.352 1.770 1.745

ΒΑΘΜΟΣ ΑΝΟΔΟΥ (m/min) 6 min 27 sec 5 min 48 sec 13 min 30 sec 11 min 45 secγια τα 3.000 m για τα 3.000 m για τα 6.000 m για τα 6.000 m

ΚΙΝΗΤΗΡΑΣ 1x990 hp Klnsel 43 1x1200 hp Kinsei 54 1x1200 hp Kinsei 54 1x1340 hp Kinsei 62στα 2.800 m στα 3.000 m στα 3.000 m στα 2.100 m

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΟΡΟΦΗ (m) 9.300-9.500 10.500 - 9250ΟΠΛΙΣΜΟΣ 2x7,7 mm Type 97

(400 φ.α.ο.) +1x7,7 mm Type 92

(τέσσερις-έξι γεμιοτήρες

των 100 φυσιγγίων) και μία βόμβα

των 250 kg και δύο μικρότερες των 30 kg

2x7,7 mm Type 97 (400 φ.α.ο.)

+1x7,7 mm Type 92 (τέσσερις-έξι γεμιστήρες

των 100 φυσιγγίων) και μία βόμβα

των 250 kg και δύο μικρότερες των 30 kg

ΣΤΡΑΤΙδΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 5

Ο πλωτάρχης Ζέντζι Αμπε μπροστά από το αεροσκάφος του, ύστερα από τη θριαμβευτική υποδοχή των δυνάμεων που έλαβαν μέρος στην επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Συμμετείχε με επιτυχία στη βύθιση του αεροπλανοφόρου «Hermes».

Ορισμένα από τα θύματα των Val. Το καταδρομικό «Cornwall» (Α), το οποίο βυθίστηκε στις 5Απριλίου 1942, και το αεροπλανοφόρο «Hermes» (Β), το οποίο το ακολούθησε στον υγρό τάφο, τέσσερις ημέρες αργότερα.

® Η προσβολή ενός αεροπλανοφόρου γέμισε με ιδιαίτερη ανυπομονησία τους έμπειρους βετεράνους των D3A1, οι οποίοι αναζητούσαν διακαώς μια τέτοια ευκαιρία. 9

των 5 in και παρείχαν υποστήριξη στις ιαπωνικές δυνάμεις πεζικού. Η συνδρομή των D3A1 υπήρξε πολύτιμη, αλλά η χρησιμότητά τους θα μπορούσε να ήταν μεγαλύτερη, αν τα αεροπλανοφόρα δεν είχαν σχεδόν εξαντλήσει τα αποθέματά τους σε 6όμ6ες. Μέχρι την επόμενη ημέρα, η μάχη για τη νήσο Ουέηκ είχε ολοκληρωθεί και στις 29 Δεκεμβρίου 1941 τα αεροπλανοφόρα επέστρεψαν στον ναύσταθμο του Κούρε.

Ο πλωτάρχης Τακασίγκε Εγκούσα υπήρξε και πάλι ο επικεφαλής των 72 D3A1 που, στις 19 Φεβρουάριου 1942, έπληξαν το στρατηγικής σημασίας λιμάνι του Ντάργου- ιν στην Αυστραλία, με τη συμμετοχή 81 Kate, 36 Zero και 54 βομβαρδιστικών του Στρατού. Το ιαπωνικό σχέδιο προέβλεπε τον συντονισμό των αεροσκαφών του Ναυτικού με τα αεροσκάφη του Στρατού. Στην επίθεση συμμετείχαν τα αεροπλανοφόρα «Kaga», «Akagi», «Soryu» και «Hiryu», έκτων οποίων το καθένα εξαπέλυσε 18 Val. Τα αεροσκάφη κάθετης εφόρμησης είχαν σημαντική συμμετοχή στην προσβολή του λιμανιού και των παρακείμενων αεροπορικών βάσεων, προκαλώντας σημαντικές ζημιές στην υποδομή και βυθίζοντας αρκετά πλοία. Η μοναδική απώλεια ήταν το αεροσκάφος No 3304 από το αεροπλανοφόρο «Hiryu», με πλήρωμα τον επικελευστή Τακέ- ζο Ουτσικάντο και τον κελευστή Κατσου- γιόσι Τσούρου. Η δράση των αεροσκαφών ήταν καταλυτική, θέτοντας εκτός λειτουργίας μια σημαντική συμμαχική βάση που α- ποτελούσε απειλή για την εξέλιξη των επιχειρήσεων στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες. Τα βομβαρδιστικά βύθισαν το εμπορικό πλοίο «Neptuna», εκτοπίσματος σχεδόν 6.0001, το «Zealandia» των 6.6831, το αμερικανικό «General Meigs» των 12.5681, το οποίο δέχθηκε περίπου 20 βόμβες, το εμπορικό «Mauna Loa» των 5.436 t, το δεξαμενόπλοιο «British Motorist» των 6.891 t, το «Admiral Halstead» των 3.289 t, το οποίο με-

και τα δεύτερα με μία βόμβα των 250 kg. Τα 29 D3A1 προστατεύονταν από 18 Zero, ενώ δύο Kate είχαν αναλάβει την πλοήγηση προς τον στόχο. Στις 18.44, τα Val επιτέθηκαν στην Ουέηκ με πυκνή νέφωση προξενώντας αρκετές ζημιές. Ολα προσνηώθη- καν με ασφάλεια στα αεροπλανοφόρα. Στις 23 Δεκεμβρίου, οι Ιάπωνες έθεσαν σε εφαρμογή την επιχείρηση απόβασης και απέκτησαν σταθερά προγεφυρώματα. Τα Val πραγματοποίησαν αρκετές εξόδους με κύριο στόχο τις παράκτιες πυροβολαρχίες

στήριξη της δεύτερης αποβατικής ενέργειας διατέθηκε ο 2ος Αεροπορικός Στόλος με τα αεροπλανοφόρα «Hiryu» και «Soryu». Το μεσημέρι της 21ης Δεκεμβρίου 1941, οι Ιάπωνες εξαπέλυσαν έναν σχηματισμό 49 αεροσκαφών, ο οποίος επιτέθηκε στις αμερικανικές εγκαταστάσεις. Τα 29 ήταν D3A1, τα15 από το «Hiryu», με επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Μιτσίο Κομπαγιάσι, και τα υπόλοιπα από το «Soryu», με επικεφαλής τον πλωτάρχη Τακασίγκε Εγκούσα. Τα πρώτα ήταν εξοπλισμένα με τέσσερις βόμβες των 60 kg

. Φpw 5


ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ ΤΑΚΑΣΙΓΚΕ ΕΓΚΟΥΣΑτέφερε αεροπορικά καύσιμα, το αμερικανικό αντιτορπιλικά «Peary» (DD-226), το οποίο επλήγη με πέντε βόμβες, ενώ προξένησαν σοβαρές ζημιές σε άλλα 13 πλοία. Η επιδρομή εξουδετέρωσε το λιμάνι του Ντάργουιν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια, τα αεροπλανοφόρα επέστρεψαν στο Κεντάρι στη νήσο Κελέβη και συμμετείχαν στην εκκαθάριση των τελευταίων υπολειμμάτων των συμμαχικών δυνάμεων που πολεμούσαν στην Ιάβα. Την 1η Μαρτίου, τα D3A1 βύθισαν το αμερικανικό πλοίο ανεφοδιασμού «Pecos», εκτοπίσματος 14.8001, ύστερα από κοπιώδεις προσπάθειες. Αργά το απόγευμα της ίδιας ημέρας, αεροσκάφη από το «Hiryu» και «Soryu» επιτέθηκαν στο αντιτορπιλικά «Edsall» (DD-219) που προσπαθούσε να διαφύγει από την περιοχή. Ο ιαπωνικός σχηματισμός βομβάρδισε το πλοίο με βόμβες των 500 kg και μέσα σε λίγα λεπτά το άτυχο πλοίο βυθίστηκε στις 19.05. Από το πλήρωμα του αντιτορπιλικού διασώθηκαν μόνο οκτώ άνδρες που αργότερα πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στις 4 Μαρτίου, τα αεροσκάφη των τεσσάρων αεροπλανοφόρων έπληξαν το λιμάνι του Τζιλατζάπ, βυθίζοντας ή προκαλώ- ντας ζημιές σε σχεδόν 30 πλοία. Ηταν τόση μεγάλη η αποδιοργάνωση της συμμαχικής άμυνας, ώστε μόνο δύο αεροσκάφη υπέστησαν ελαφρές ζημιές από τα αντιαεροπορικά πυρά.

Αρωγός των D3A1, τα οποία αποτελού- σαν μια θανάσιμη απειλή από τα αεροπλανοφόρα, ήταν τα αεροσκάφη της 33ης Kokutai. Η μονάδα συγκροτήθηκε την 1η Φεβρουάριου 1942 και σχεδόν αμέσως ρίχθη- κε στη μάχη με επίκεντρο τις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες. Στις 12 Φεβρουάριου, τα αεροσκάφη επιτέθηκαν σε μια βρετανική νηοπομπή που είχε αποπλεύσει λίγο πριν την πτώση της Σιγκαπούρης. Η επίθεση των D3A1 επικεντρώθηκε στα δύο μεγαλύτερα πλοία της νηοπομπής, το ελαφρύ καταδρομικό «Durban» των 5.8001 και το οπλιταγωγό «Empire Star». Το ευέλικτο «Durban» κατάφερε να αποφύγει αρκετές βόμβες, αλλά τα Val κατάφεραν να σημειώσουν τρία απευθείας πλήγματα στο αργοκίνητο «Empire Star» που μετέφερε στρατιωτικό προσωπικό. Τα πυκνά αντιαεροπορικά πυρά διεκδί- κησαν την κατάρριψη ενός Val και την πιθανή κατάρριψη ενός άλλου. Οι επιθέσεις που ακολούθησαν πραγματοποιήθηκαν από αεροσκάφη οριζόντιου βομβαρδισμού, αλλά υπήρξαν αποτυχημένες.

Οι ιαπωνικές δυνάμεις έμοιαζαν ανίκητες, και στις αρχές Απριλίου 1942 τα αεροπλανοφόρα έπλεαν πλέον στον Ινδικό ωκεανό για να εξουδετερώσουν τα πλοία του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού. Το Βασιλικό Ναυτικό είχε καταφέρει να συγκροτήσει

Το όνομα του πλοιάρχου Τακασίγκε Εγκούσα είναι στενά συνδεδεμένο με τις μεγαλύτερες επιτυχίες των Val τους πρώτους έξι μήνες του πολέμου στον Ειρηνικό. Γεννημένος οτις 20 Οκτωβρίου 1910, καταγόταν από μια αγροτική οικογένεια στη φουκουγιάμα της Χιροσίμα. Σε ηλικία16 ετών εισήχθη στη Ναυτική Ακαδημία από όπου αποφοίτησε στις 18 Νοεμβρίου 1930. Από νωρίς η επιθυμία του ήταν να γίνει αεροπόρος και μετά από ένα σύντομο διάστημα παραμονής σε πλοία, τον Σεπτέμβριο του 1932, εισήχθη στο Κέντρο Αεροπορικής Εκπαίδευσης στην Κασουμι- γκάουρα. Εξαρχής αποδείχθηκε ένας άνθρωπος με επιμονή και εργατικότητα, του οποίου κύριο χαρακτηριστικό ήταν το πραγματικό ενδιαφέρον προς τους άλλους. Συμμετείχε από πολύ νωρίς στην ανάπτυξη των πρώτων τακτικών βομβαρδισμού κάθετης εφόρμησης. Οταν ξέσπασε ο πόλεμος με την Κίνα, τον Ιούλιο του 1937, ο Εγκούσα ήταν πλέον διοικητής μιας μοίρας αεροσκαφών κάθετης εφόρμησης D1A1 Type 94 αποκτώντας πολύτιμη επιχειρησιακή εμπειρία. Η εμπλοκή του με το πρόγραμμα του D3A1, κατά τη διάρκεια των δοκιμών αξιολόγησης στη βάση της Γιοκοχάμα, τον κατέστησε ιδανικό υποψήφιο για να αναλάβει τη διοίκηση της δύναμης βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης στο αεροπλανοφόρο «Soryu», τον Αύγουστο του 1941. Συμμετείχε σε όλες τις μεγάλες μάχες του Ειρηνικού σημειώνοντας αξιοθαύμαστα αποτελέσματα. Στην αεροναυμαχία του Μίντγουεη τραυματίστηκε, όταν βρέθηκε στη θάλασσα ύστερα από την επίθεση στο «Hiryu». Περισυνελέγη από ένα αντιτορπιλικά και ύστερα από σύντομη νοσηλεία ανέλαβε, τον Ιούλιο του 1942, τη θέση του εκπαιδευτή στην Αεροπορική Ομάδα της Γιοκοσούκα. Στην προ- σπάθειά του να ανασυγκροτήσει τη δύναμη βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης ανασταλτικοί παράγοντες υπήρξαν ο περιορισμένος χρόνος εκπαίδευσης και οι ελλείψεις σε καύσιμα. Ηταν αδύνατο να εκπαιδεύσει τη νέα γενιά πιλότων. Στις 15 Αυγούστου 1943, ο Εγκούσα ανέλαβε τη διοίκηση της 521 Kokutai, της πρώτης μονάδας που χρησιμοποίησε επιχειρησιακά το δικινητήριο βομβαρδιστικό Yokosuka

μια εντυπωσιακή δύναμη από πέντε θωρη- κτά, τρία αεροπλανοφόρα, επτά καταδρομικά και 14 αντιτορπιλικά, αλλά υστερούσε στον αεροπορικό τομέα.

Νωρίς το πρωί της 5ης Απριλίου, 54 D3A1 επέδραμαν στο λιμάνι του Κολόμπο, στην Κεϋλάνη (σημερινή Σρι Λάνκα), με ισχυρή συνοδεία Zero. Το εξοπλισμένο εμπορικό «Hector» των 11.198 t αποτελούσε το μεγαλύτερο πλοίο που ναυλοχούσε και δέχθηκε τέσσερα απευθείας πλήγματα. Οι πρώτες βόμβες αχρήστευσαν το μηχανο-

Ρ1Υ Ginga. Στις 15 Ιουνίου 1944 οδήγησε μια απεγνωσμένη επίθεση εναντίον των αμερικανικών δυνάμεων στις Μαριάννες. Ο ίδιος είχε αναφέρει προφητικά στη σύζυγό του Κιγιόκο ότι αυτή θα ήταν η τελευταία μάχη του. Αργά το απόγευμα, μια μικρή δύναμη από 10 Ginga και μερικά Suisei επιτέθηκε στην Task Force 58.3. Τα αμερικανικά μαχητικά κατέρριψαν πολύ γρήγορα τα Suisei, αφήνοντας ένα παράθυρο ευκαιρίας στα λιγοστά Ginga. Τα πλοία συνοδείας εξαπέλυσαν ένα αντιαεροπορικό φράγμα. Ο Εγκούσα προσπάθησε να επιτεθεί στο αεροπλανοφόρο «Lexington» και μοίρασε τα αεροσκάφη του σε δύο σχηματισμούς. Από τους 10 επιτιθέμενους καταρ- ρίφθηκαν οι εννέα, ενώ το αεροσκάφος του Εγκούσα χάθηκε κάτω από τα πυκνά πυρά. Μεταθανάτια, ο Εγκούσα προήχθη δύο βαθμούς στον βαθμό του πλοιάρχου.

Ο Τακασίγκε Εγκούσα υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους αεροπόρους των Val, ο οποίος σημείωσε σημαντικές επιτυχίες στο αρχικό στάδιο του πολέμου. Φονεύτηκε στις 15 Ιουνίου 1944.

στάσιο και γρήγορα ξέσπασαν πυρκαγιές που ήταν αδύνατο να κατασβεστούν. Το πλοίο βυθίστηκε σε βάθος μικρότερο των 12 m, αλλά η φωτιά στα καύσιμα συνεχίστηκε για περίπου δύο εβδομάδες, καθιστώντας το πλοίο πέραν δυνατότητας επισκευής. Το δεύτερο κύμα της επίθεσης από 80 D3A1 διατάχθηκε να πλήξει δύο καταδρομικά που έπλεαν νοτιοδυτικά με σχετικά υψηλή ταχύτητα. Στις 11.30, τα αεροσκάφη, με επικεφαλής τον πλωτάρχη Τακασίγκε Εγκούσα, απονηώθηκαν για να πλήξουν τα


4 *

Δραματική φωτογραφία του D3A1 του πλωτάρχη Σέκι, το οποίο εκτελεί την τελευταία βύθιση πάνω στο αεροπλανοφόρο «Hornet» στη μάχη της Σάντα Κρούζ, στις 26 Οκτωβρίου 1942. Το αεροσκάφος κατέπεσε στην αριστερή πλευρά του πλοίου, στο διαμέρισμα των καπνοδόχων, αλλά κατά παράδοξο τρόπο η βόμβα που μετέφερε το Val δεν εξερράγη.

καταδρομικά «Cornwall» και «Dorsetshire».0 πλοίαρχος του «Dorsetshire» περιγρά

φει την επίθεση: «Γύρω στις 13.40 εντοπίσαμε τρία αεροσκάφη που πετούσαν σε μεγάλο ύψος. Ανοίξαμε πυρ και μέσα σε δευτερόλεπτα τα τρία αεροσκάφη επιτέθηκαν στο "Cornwall" σημειώνοντας ένα απευθείας πλήγμα, ενώ μία βόμβα εξερράγη πολύ κοντά αριστερά της πλώρης. Ταυτόχρονα με την επίθεση στο "Cornwall", μια τριάδα αεροσκαφών επιτέθηκε στο πλοίο μας ακολουθούμενη από άλλους σχηματισμούς. Εκτελέσαμε ελιγμούς αποφυγής προς τα δεξιά, αλλά δεχθήκαμε τρία πλήγματα. Η πρώτη βόμβα έπληξε το διαμέρισμα του πηδαλίου διεύθυνσης, η δεύτερη τον κατα- πέλτη και η τρίτη εξουδετέρωσε την πλειο- ψηφία των αντιαεροπορικών όπλων στην αριστερή πλευρά μας. Μέσα σε διάστημα πέντε λεπτών δεχθήκαμε και άλλα πλήγματα και το πλοίο έλαβε επικίνδυνη κλίση προς τα αριστερά. Είχαν ξεσπάσει πυρκαγιές, το

σύστημα ενδοεπικοινωνίας είχε καταστρα- φεί και ο μοναδικός διαθέσιμος αντιαεροπορικός οπλισμός ήταν τα πολυβόλα των 0,50 in. Συνολικά δεχθήκαμε 10 απευθείας πλήγματα, ενώ αρκετές βόμβες εξερράγη- σαν πολύ κοντά στο πλοίο. Η κλίση προς τα αριστερά αυξήθηκε και διέταξα το πλήρωμα να εγκαταλείψει το πλοίο από τη δεξιά πλευρά. Μέσα σε διάστημα μόλις εννέα-δέ- κα λεπτών από την πρώτη επίθεση, το πλοίο αναποδογύρισε και άρχισε να βυθίζεται από την πρύμνη. Δεν είχαμε πιθανότητες επιτυχίας μετά την καταστροφή του πηδαλίου διεύθυνσης κατά την πρώτη επίθεση. Τα βομβαρδιστικά μας επιτέθηκαν από το εμπρόσθιο δεξιό ημισφαίριο, καθώς πλέαμε με ταχύτητα προς τον ήλιο». Τα δύο καταδρομικά του Βασιλικού Ναυτικού δεν είχαν ελπίδα. Το «Cornwall» δέχθηκε εννέα απευθείας πλήγματα και βυθίστηκε.

Την αυγή της 9ης Απριλίου, η δύναμη των αεροπλανοφόρων εξαπέλυσε μια νέα

αεροπορική επιδρομή στο λιμάνι του Τριν- κομάλεε στην Κεϋλάνη, η οποία προκάλε- σε αρκετές ζημιές. Το αεροπλανοφόρο «Hermes», με τη συνοδεία του αυστραλιανού αντιτορπιλικού «Vampire», προσπάθησε να διαφύγει στον Ινδικό ωκεανό και να αποφύγει την καταστροφή. Το αεροπλανοφόρο δεν μετέφερε αεροσκάφη, ενώ η RAF δεν μπόρεσε να παράσχει την απαι- τούμενη κάλυψη. Το ζεύγος των πλοίων εντοπίστηκε από ένα ανιχνευτικό και μια δύναμη 64 D3A1, με επικεφαλής τον πλωτάρχη Κακού ίτσι Τακαχάσι, ανέλαβε την ε- ξουδετέρωσή τους.

Η προσβολή ενός αεροπλανοφόρου γέμισε με ιδιαίτερη ανυπομονησία τους έμπειρους βετεράνους των D3A1, οι οποίοι αναζητούσαν διακαώς μια τέτοια ευκαιρία. Ο πρώτος σχηματισμός αποτελείτο από 45 αεροσκάφη (δύο από το «Akagi», 11 από το «Hiryu», 14 από το «Zuikaku» και 18 από το «Shokaku») και ακολουθείτο, λίγο πιο πίσω, από τα 18 αεροσκάφη του «Soryu». Το αεροπλανοφόρο έπλεε με μεγάλη ταχύτητα και ζητούσε επιμόνως αεροπορική κάλυψη από το Κολόμπο και το Τρινκομάλεε. Οι Ιάπωνες πιλότοι πραγματοποίησαν μια αποφασιστική επίθεση εξαπολύοντας τις βόμβες τους από εξαιρετικά χαμηλό ύψος, ώστε τα περιθώρια λάθους να είναι ελάχιστα. Τα αεροσκάφη εξέρχονταν από τη βύθιση στο ύψος της γέφυρας του πλοίου. Μέσα σε 10 λεπτά, τα δύο πλοία είχαν πληγεί από καταιγισμό βομβών. Σύμφωνα με την ιαπωνική εκδοχή, το αεροπλανοφόρο δέχθηκε 40 απευθείας πλήγματα. Η ταχύτητα της προσβολής ήταν τόσο μεγάλη, ώστε, όταν έφθασε ο σχηματισμός από το «Soryu» με επικεφαλής τον Εγκούσα, παρατηρούσε με θαυμασμό αλλά και ζηλοφθονία τη βύθιση του αεροπλανοφόρου. Τα αεροσκάφη επιτέθηκαν σε δύο δεξαμενόπλοια και στην κορβέτα «Hollyhock» που έπλεαν κοντά στο αεροπλανοφόρο, και τα βύθισαν χωρίς απώλειες.

Παράλληλα με τις επιχειρήσεις γύρω από την Κεϋλάνη, μια ισχυρή δύναμη, η οποία αποτελείτο από το αεροπλανοφόρο «Ryujo» με τη συνοδεία πέντε θωρηκτών και τεσσάρων αντιτορπιλικών, έπλεε στον κόλπο της Βεγγάλης, πραγματοποιώντας επιδρομές στα ινδικά παράλια και σκορπώντας πανικό και σύγχυση. Βύθισαν αρκετά πλοία, ενώ τα βομβαρδιστικά έπληξαν αρκετά λιμάνια στην ανατολική ακτή. Η μικρή αλλά καλά εκπαιδευμένη ομάδα των πιλότων των βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης είχε επιτύχει σημαντικά αποτελέσματα, επιδεικνύοντας εξαιρετική ακρίβεια στις επιθέσεις της. Θα ακολουθούσαν, όμως, αργότερα και άλλες αρκετές σκληρές μάχες.

Στην αεροναυμαχία της Θάλασσας τωνΕνα βαρυφορτωμένο Val απογειώνεται από τη Ραμπαούλ για μια ακόμα επιδρομή στα νησιά του Σολομώντα.


Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ TOY D3A21942 1943 1944 1945

AICHI SHOWA AICHI SHOWA AICHI SHOWA AICHI SHOWAΙανουάριος • 29 54 4 23Φεβρουάριος 27 54 3 13Μάρτιος 30 54 3 13Απρίλιος 36 31 3 6Μάιος 40 25 4 4Ιούνιος 1 42 13 8 6Ιούλιος 0 42 13 2Αύγουστος 4 45 16 4Σεπτέμβριος 14 45 12 -

Οκτώβριος 18 52 23 -Νοέμβριος 23 52 21 -Δεκέμβριος 30 55 1 19 -ΣΥΝΟΛΟ 90 0 495 1 231 129 0 71

Κοραλλίων, δύο αμερικανικά αεροπλανοφόρα απειλούσαν την ιαπωνική προέλαση προς το Πορτ Μόρεσμπι, στη Νέα Γουινέα, και προς το Τουλάγκι, στο νότιο τμήμα της αλυσίδας των νησιών του Σολομώντα. Για τις επιχειρήσεις οι Ιάπωνες διέθεσαν τα αεροπλανοφόρα «Shoho», «Shokaku» και «Zuikaku». Τα δύο τελευταία διέθεταν από20 και 21 D3A1 αντίστοιχα. Νωρίς το πρωινό της 7ης Μαΐου 1942, 36 D3A1 από τα δύο αεροπλανοφόρα απονηώθηκαν για να πλή- ξουν ένα από τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα. Οι πληροφορίες τους ήταν λανθασμένες και έτσι, όταν έφθασαν στην περιοχή, εντόπισαν μόνο το πετρελαιοφόρο «Neosho» και το αντιτορπιλικό «Sims» (DD- 409). Το πρώτο δέχθηκε τουλάχιστον επτά απευθείας πλήγματα και το «Sims» τρεις βόμβες στο μηχανοστάσιο. Το αντιτσρπιλι- κό βυθίστηκε, αφού πρώτα διεκδίκησε την κατάρριψη πέντε D3A1, ενώ το πετρελαιοφόρο μετατράπηκε σε ένα φλεγόμενο κουφάρι που μετά βίας παρέμενε στην επιφάνεια της θάλασσας. Η επίθεση υπήρξε επιτυχημένη αλλά άσκοπη, διότι ο πραγματικός στόχος ήταν τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα. Οι Ιάπωνες είχαν σπαταλήσει το πρώτο τους πλήγμα και σε αντιστάθμισμα δέχθηκαν την αμερικανική επίθεση που βύθισε το αεροπλανοφόρο «Shoho». Για τη δεύτερη επίθεση διατέθηκαν μόνο έξι Val από κάθε αεροπλανοφόρο με επιλεγμένα πληρώματα, διότι η επιστροφή τους θα πραγματοποιείτο υπό την κάλυψη του σκότους. Τα 12 Val συνοδεύονταν από 15 Β5Ν1 Kate. Τα αεροπλάνα απέτυχαν να εντοπίσουν τον στόχο τους και στο σκέλος της επιστροφής δέχθηκαν την επίθεση από 30 F4F των Μοιρών VF-42 και VF-2 από τα αεροπλανοφόρα «Yorktown» και «Lexington» α

ντίστοιχα. Τα Wildcat επιτέθηκαν στα Kate και κατέρριψαν οκτώ. Τα Val απέρριψαν τις βόμβες τους και απέφυγαν τη μοίρα των τορπιλοπλάνων. Αξιοποιώντας την ευελιξία τους, απώλεσαν ένα μόνο αεροσκάφος. Μετά την επίθεση, οι πιλότοι των βομβαρδιστικών είχαν να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της νυκτερινής προσνήωσης στα αεροπλανοφόρα υπό την πίεση της κούρασης και των απαιτητικών συνθηκών.

Στις 8 Μαΐου, οι Ιάπωνες εξαπέλυσαν 33 Val, με επικεφαλής και πάλι τον Κακουίτσι Τακαχάσι. Τα αεροσκάφη απονηώθηκαν στις 08.15 και έφθασαν στα αμερικανικά πλοία στις 10.10, οπότε ήλθαν αντιμέτωπα με 17 Wildcat και 23 SBD που περιπολούσαν χαμηλά. Στον ιαπωνικό σχηματισμό βρίσκονταν και τορπιλοπλάνα Kate. Τα δύο αμερικανικά αεροπλανοφόρα δέχθηκαν τη συνδυασμένη επίθεση των Kate και Val. Τα Val σημείωσαν δύο απευθείας πλήγματα με βόμβες των 250 kg στο «Lexington», ενώ μία βόμβα

πέρασε ανάμεσα στην καπνοδόχο και την υπερκατασκευή του πλοίου και εξερράγη στη θάλασσα. Η επίθεση στο «Yorktown» υπήρξε λιγότερο επιτυχημένη. Μία βόμβα έ- πληξε το αεροπλανοφόρο στη βάση της υπερκατασκευής και διέτρησε τέσσερα καταστρώματα προτού εκραγεί προκαλώντας σημαντικές καταστροφές. Οι επιτιθέμενοι απώλεσαν 43 αεροσκάφη, ανάμεσά τους και το πλήρωμα του βετεράνου Τακαχάσι. Οι ιαπωνικές αναφορές περιέγραφαν ότι είχαν πλήξει θανάσιμα τα δύο αεροπλανοφόρα. Η πραγματικότητα, όμως, ήταν αρκετά διαφορετική. To «Lexington» βυθίστηκε ύστερα από μια απεγνωσμένη αλλά αποτυχημένη μάχη του πληρώματος να θέσει υπό έλεγχο τις πυρκαγιές που κατέτρωγαν τα σωθικά του. Το «Yorktown» με σοβαρές ζημιές κατάφερε να φθάσει στο Περλ Χάρμπορ όπου υποβλήθηκε σε επείγουσες επισκευές, ώστε να συμμετάσχει στη μάχη του Μίντγουεη.

Η αεροναυμαχία του Μίντγουεη αποτε-

Ενα εγκαταλελεψμένο D3A2 Τ3-26της 582 Kokutai, στη νήσο Γκουάμ, στα τέλη του 1944. Διακρίνονται αρκετές λεπτομέρειες της δομής στην άτρακτο και στο κάθετο σταθερό.


Ενα κατεστραμμένο Val στην παραλία της νήσου Γκουάμ αποκαλύπτει μερικές λεπτομέρειες από τα σκέλη προσγείωσης και τα αερόφρενα.

Κοντινή όψη των αερόφρενων στην πτέρυγα ενός Val.λούσε την τελευταία ιαπωνική ελπίδα να καταστρέψει τον Αμερικανικό Στόλο του Ειρηνικού, προτού η συντριπτική υλική υπεροχή αρχίσει να γίνεται αισθητή στα θέατρα του πολέμου. Για τη μάχη αυτήν οι Ιάπωνες είχαν συγκεντρώσει τα αεροπλανοφόρα «Akagi», «Kaga», «Hiryu» και «Soryu», το καθένα με 21 D3A1. Μια δύναμη παρα- πλάνησης με 21 D3A1 στο αεροπλανοφόρο «Junyo» κατευθύνθηκε στις Αλεούτιες νήσους.

Στις 4 Ιουνίου 1942, μια δύναμη 108 αεροσκαφών πραγματοποίησε την πρώτη επιδρομή στο Μίντγουεη. Ανάμεσά τους Βρίσκονταν 36 Val από τα αεροπλανοφόρα «Kaga» και «Akagi», με επικεφαλής τον βετεράνο Σοΐτσι Ογκάβα, τα οποία μετέφεραν από μία βόμβα των 250 kg. Οι Ιάπωνες ήλπι- ζαν να αιφνιδιάσουν τις αμερικανικές δυνάμεις, αλλά δεν γνώριζαν ότι τα σχέδιά τους είχαν αποκαλυφθεί, όταν οι Αμερικανοί κατάφεραν να σπάσουν τους κώδικες επικοινωνίες. Η πρώτη επιδρομή ήταν επιτυχημένη και οι επιτιθέμενοι απώλεσαν μόλις έξι αεροσκάφη, ανάμεσά τους ένα Val. Μια δεύτερη επίθεση στο Μίντγουεη κρίθηκε απαραίτητη και έτσι 36 Val παρέμειναν εξοπλισμένα στα καταστρώματα των «Hiryu» και «Soryu», αναμένοντας τη σχετική διαταγή.

Η μάχη, όμως, είχε λάβει μια απρόσμενη

τροπή, καθώς τα αμερικανικά βομβαρδιστικά SBD εντόπισαν τον ιαπωνικό στόλο και βύθισαν τρία ιαπωνικά αεροπλανοφόρα. Μια βροχή από βόμβες σάρωσε τα Val στα καταστρώματα των ιαπωνικών αεροπλανοφόρων και μόνο το «Hiryu» κατάφερε να διαφύγει. Οι πιλότοι των 18 Val που βρίσκονταν στο κατάστρωμα του «Hiryu» αδημο- νούσαν να εκδικηθούν την καταστροφή των συντρόφων τους. Τα 18 αεροσκάφη με τη συνοδεία έξι Zero απονηώθηκαν για την αποστολή με επικεφαλής τον βετεράνο Μι- τσίο Κομπαγιάσι. Οι Ιάπωνες γνώριζαν τη θέση των αεροπλανοφόρων από τα αναγνωριστικά αεροσκάφη και ο Κομπαγιάσι ακολούθησε από ασφαλή απόσταση έναν σχηματισμό τορπιλοπλάνων TBF που επέστρεφαν σε αυτά. Ο ιαπωνικός σχηματισμός δέχθηκε την επίθεση 12 Wildcat της VF-3 και υπέστη σημαντικές απώλειες προτού καν προλάβει να ρίξει τις βόμβες του. Τα Wildcat κατέρριψαν 10 Val (11 σύμφωνα με την αμερικανική εκδοχή) και τρία συνο-

ίI

δά Zero. Τα υπόλοιπα οκτώ D3A1 κατάφεραν να διαπεράσουν την προστατευτική ασπίδα των μαχητικών και επιτέθηκαν με σφοδρό- τητα στο «Yorktown», το ίδιο αεροπλανοφόρο που παραλίγο να βυθίσουν στην αεροναυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλίων. Τρία αεροσκάφη καταρρίφθηκαν από τα αντιαεροπορικά πυρά και μόλις πέντε επέστρεψαν στο «Hiryu». Ανάμεσά τους δεν βρισκόταν ο βετεράνος Κομπαγιάσι. Το «Yorktown» δέχθηκε τρία απευθείας πλήγματα. Μία βόμβα διαπέρασε το κατάστρωμα πτήσης και προκάλεσε πυρκαγιά κάτω από τα καταστρώματα. Μία βόμβα έπληξε το πλοίο κοντά στην καπνοδόχο, εξουδετερώνοντας τα ηλεκτρονικά συστήματα, ενώ η τρίτη βόμβα εξερράγη στο τέταρτο κατάστρωμα. Το πλήρωμα κατάφερε να θέσει προσωρινά υπό έλεγχο τις πυρκαγιές, αλλά το αεροπλανοφόρο δέχθηκε πρόσθετα πλήγματα από την επίθεση τορπιλοπλάνων και τρεις τορπίλες από το υποβρύχιο 1-168 στις 6 Ιουνίου. Στις 7 Ιουνίου, το πληγωμένο αεροπλανοφόρο βυθίστηκε.

Τα κουρασμένα ιαπωνικά πληρώματα επέστρεψαν στο «Hiryu», θλιβερά απομεινά- ρια μιας ισχυρής δύναμης. Με μόλις πέντε Val, τέσσερα Kate και έξι Zero, το αεροπλανοφόρο δεν μπορούσε να πραγματοποιήσει νέα επιδρομή με το φως της ημέρας. Η επιδρομή προγραμματίστηκε για τις 18.00, ώστε το σκοτάδι να παρέχει κάλυψη στους επιτιθέμενους. Ηταν, όμως, αργά για το τέταρτο αεροπλανοφόρο. Το «Hiryu» αιφνιδιά- στηκε από την επίθεση των SBD, η οποία ξεκίνησε στις 17.05, δεχόμενο τέσσερα πλήγματα. Το τελευταίο αεροπλανοφόρο βυθίστηκε την επόμενη ημέρα. Εκτός από την απώλεια των τεσσάρων αεροπλανοφόρων, οι Ιάπωνες απώλεσαν όλα τα Val καθώς και τα έμπειρα πληρώματα που πλέον αδυνατούσαν να τα αντικαταστήσουν.

Η αεροναυμαχία του Μίντγουεη αποτέ-

Ο πιλότος ενός D3A2 τελευταίας παραγωγής μπροστά από το αεροσκάφος του, στην Ιαπωνία, το 1944.

k1 0 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Κοντινή άποψη ενός D3Y1-K, στη Γιοκοσούκα, λίγο μετά το τέλος του πολέμου. Η δομή του αεροσκάφους ήταν ξύλινη και διατηρούσε σε μεγάλο βαθμό ομοιότητα με το Val.

λεσε το κύκνειο άσμα των Βετεράνων. Στις μάχες που ακολούθησαν οι απώλειες των Val αυξήθηκαν, καθώς το επίπεδο εκπαίδευσης κατερχόταν δραματικά. Οι ελάχιστοι επιζώντες βετεράνοι δεν κατάφεραν να αναζωογονήσουν τη δύναμη των βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης.

Το καλοκαίρι του 1942, η επιχειρησιακή δύναμη των Val βρισκόταν στα εναπομείνα- ντα αεροπλανοφόρα «Shokaku» (27 D3A1), «Zuikaku» (27 D3A1), «Junyo» (18 D3A1) και «Hiryo» (18 D3A1). Μικρός αριθμός επιχειρούσε από βάσεις ξηράς στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες (12 αεροσκάφη με την 35η Kokutai) και στις Φιλιππίνες (16 αεροσκάφη με την 31η Kokutai). Η επιχειρησιακή δύναμη των Val είχε περιοριστεί σε 118 αεροσκάφη. Η Γκουανταλκανάλ αποτέλεσε σημαντικό πεδίο δράσης αλλά και απωλειών για τα ιαπωνικά αεροσκάφη. Στις 26 Οκτωβρίου 1942 ξεκίνησε η αεροναυμαχία στη Σάντα Κρούζ, κατά την οποία τέσσερα ιαπωνικά αεροπλανοφόρα αντιμετώπισαν δύο αμερικανικά. Τα Val κατέστρεψαν πρακτικά το αεροπλανοφόρο «Hornet» και προξένησαν ζημιές στο «Enterprise», αλλά υπέστησαν και άλλες δυσαναπλήρωτες απώλειες. Είχαν καταφέρει να σημειώσουν την τελευταία ιαπωνική νίκη σε μάχη με αεροπλανοφόρα.

Η είσοδος σε υπηρεσία των βελτιωμένων D3A2 δεν διαφοροποίησε την κατάσταση. Ο Κούνιο Κοσεμότο θυμάται: «Στις αρχές του 1943 ξεκίνησαν οι παραλαβές των Model 22 στη μονάδα μου. Η έκδοση διέθετε ισχυρότερο κινητήρα και ήταν ταχύτερη από το Model 11. Οι διαταγές που έλαβα ήταν να πραγματοποιήσω πτήση μέτρησης της κατανάλωσης καυσίμου με μία βόμβα των 250 kg. Η πτήση μου πραγματοποιήθη- κε σε ύψος 5.000 m και ήταν διάρκειας μίας ώρας. Στη συνέχεια επέστρεψα στη βάση μας στην Τακεσίμα, στη νήσο Τρούκ. Τότε μια παράξενη ιδέα καρφώθηκε στο μυαλό μου. Η νέα έκδοση με τον ισχυρότερο κινητήρα θα μπορούσε να εκτελέσει μια ανακύκλωση με τη βόμβα των 250 kg; Το αεροσκάφος μου εισήλθε σε βύθιση και έσπρωξα τη μανέτα ισχύος προς τα εμπρός. Το αεροσκάφος ξεπέρασε τους 180 κόμβους, αλλά συνέχισε τη βύθιση μέχρι που έφθασε τους 220 κόμβους. Τότε τράβηξα τον μοχλό ελέγχου προς τα πίσω. Η άτρακτος άντεξε τις μεγάλες φορτίσεις, ενώ στο εξωτερικό τμήμα της πτέρυγας σχηματίστηκαν χαρακτηριστικές πτυχώσεις. Βρέθηκα στο ανώτατο σημείο της ανακύκλωσης με το αεροσκάφος σε ανεστραμμένη θέση και με ταχύτητα μόλις 80 κόμβων. Η βόμβα ήταν πλήρως ασφαλισμένη στον φορέα της και το αεροσκάφος είχε πλέον εισέλθει και πάλι σε βύθιση. Τα κατάφερα! Προφανώς ήμουν ο μο

ναδικός πιλότος που εκτέλεσε ανακύκλωση με μια βόμβα των 250 kg».

Η είσοδος σε υπηρεσία βελτιωμένων αμερικανικών μαχητικών αποτέλεσε ένα ακόμα πρόβλημα στην επιχειρησιακή χρήση του τύπου. Ο πιλότος ενός Val θυμάται: «Τα αεροσκάφη μας ήταν σχεδιασμένα να πραγματοποιούν άφεση της βόμβας με ταχύτητα 450 km/h. Τα αερόφρενα στο εξωτερικό τμήμα της πτέρυγας αναπτύσσονταν για να περιορίσουν την ταχύτητα στα επιθυμητά επίπεδα. Καθώς ο πόλεμος συνεχιζόταν, συχνά πραγματοποιούσαμε βύθιση με ταχύτητα 500 km/h, κάτι που επιβάρυνε, όμως, δομικά την πτέρυγα. Συχνά αναπτύσσονταν ρωγμές στην επιφάνειά της, αλλά, όταν μας καταδίωκαν τα μαχητικά, δεν είχαμε τον χρόνο να σκεφθούμε την πιθανότητα διάλυσης του αεροσκάφους μας στον αέρα. Αντιμετωπίζοντας τα αμερικανικά μαχητικά όπως το Ρ-38, είχαμε αναπτύξει μια τακτική. Γνωρίζαμε ότι τα Ρ-38 άνοιγαν πυρ από απόσταση περίπου 500 m και πως ο οπίσθιος πολυβολητής ενημέρωνε τον πιλότο για τη διαρκώς μειούμενη απόσταση. Σε απόσταση 500 m πατούσα απότομα το πετάλι του πηδαλίου διεύθυνσης και το αεροσκάφος εκτελούσε μια πλαγιολίσθηση και έβγαινε εκτός της νοητής ευθείας της γραμμής πυρός. Η τακτική αυτή ήταν αποτελεσματική όταν δεν είχαμε άλλον αντίπαλο, αλλά, όταν αντιμετωπίζαμε δύο αεροσκάφη, η κατάσταση για τα Val ήταν εξαιρετικά δυσχερής».

Εκτός από τις επιχειρήσεις στα νησιά του Σολομώντα, σημαντικός αριθμός Val αναπτύχθηκε στις Φιλιππίνες επιχειρώντας κυρίως από βάσεις ξηράς. Σταδιακά, τα D3A1 χρησιμοποιήθηκαν για εκπαίδευση. Αρκετά από τα D3A2 που είχαν απομείνει τροποποιήθηκαν για τις αποστολές καμι

κάζι. Μετά την απογείωση, ειδικός εκρηκτικός μηχανισμός απομάκρυνε το εξωτερικό τμήμα της πτέρυγας σε μια προσπάθεια να αυξηθούν οι επιδόσεις. Το πιλοτήριο και οι δεξαμενές καυσίμου προστατεύονταν από πλάκες θωράκισης, ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες τα αεροσκάφη να περάσουν την ασπίδα των αμερικανικών μαχητικών. Οι δεξαμενές καυσίμου δεν γέμιζαν πλήρως, ώστε να αυξηθεί το μεταφερόμενο οπλικό φορτίο. Οι τελευταίες επιτυχίες των Val προήλθαν από τις αποστολές καμικάζι γύρω από την Οκινάβα, τον Ιούνιο του1945. Αυτό αποτέλεσε το θλιβερό τέλος της επιχειρησιακής δράσης ενός ακόμα ιαπωνικού τύπου. ΞΙ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Peter C. Smith: AICHI D3A1/A2 VAL, Crowood Press, Wiltshire, 1999.(2) Seweryn Fleischer, Zygmunt Szeremeta: AICHI D3A VAL-NAKAJIMA B5N KATE, Wydawnictwo Militaria, Warszawa, 2001.(3) Peter C. Smith: DIVE BOMBER-AN ILLUSTRATED HISTORY, Moorland Pub. Co., Ashbourne, 1982.(4) Rene J. Francillon: JAPANESE CARRIER AIR GROUPS 1941-45, Osprey Publishing, London, 1979.(5) Basil Colier: JAPANESE AIRCRAFT OF WORLD WAR II, Sidgwick & Jackson Ltd, New York, 1979.(6) Ed. Philip Jarrett: AIRCRAFT OF THE SECOND WORLD WAR-THE DEVELOPMENT OF THE WARPLANE 1939-45, Putnam Aeronautical Books, London, 1997.(7) Mark E. Stille: TORA! TORA! TORA!, Raid No 26, Osprey Publishing,Oxford, 2011.


" i - L *

W ' ν ,• n r w Z S i ·

V ' Ä P T r l ^ S S , ,

«SS» στη μάχη, με χιτώνιο παραλλαγής και υποπολυβόλο ΜΡ-40 (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον).

Οταν ιους είδαμε, νομίσαμε ότι νύριζαν κάποια ταινία και μάλιστα παραγωγής εξωτερικού. Βναλμένοι μέσα από την ιοτορική λήθη του παρελθόντος, προοομοίωναν τακτικές και καταστάσεις του Β’ ΠΠ σε πολεμικά μέτωπα, τα οποία μόνο με τη φαντασία μας, τα κόμικς των παιδικών μας χρόνων και τις σύγχρονες ταινίες είχαμε επισκειρτεί.Η πιστότητα των στολών και του εξοπλισμού ήταν τέτοια που μόνο στις αμερικανικές πολεμικές ταινίες τη συναντάς.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΕΡΟΣΦAI ΡΙΣΗΣ Β ΠΠΜε σεβοομό οιο παρελθόν και αγάπη οιην Ιστορία

Αρχικά έμοιαζαν με πραγματικούς στρατιώτες του Β' ΠΠ, ωστόσο, παρατηρώντας τους λίγο πιο προσεκτικά, αντιληφθήκαμε ότι μιλούσαν ελληνικά και, βεβαίως, το πεδίο της μάχης δεν ήταν άλλο από μια εγκαταλελειμμένη ελληνική στρατιωτική βάση σε όρος της Αττικής, την οποία οι επιτιθέμενοι Σύμμαχοι επιχειρούσαν να καταλάβουν από τους Γερμανούς που την κατείχαν. Παρακολουθήσαμε την επί δίωρο πρώ

τη φάση του αγώνα «επιχείρησης κατάληψης κατοικούμενης περιοχής», για να μπορέσουμε να λύσουμε το μυστήριο αυτών των ιστορικών δυνάμεων του παρελθόντος. Μιλώντας μαζί τους μας είπαν ότι αθλούνται, ασχολούμενοι με την αεροσφαίριση (airsoft) και μάλιστα με τη θεματική αεροσφαίριση, η οποία όμως έχει πολλαπλές προεκτάσεις, αλλά και παραμέτρους για να φθάσει στο τελικό αποτέλεσμα, το οποίο ωστόσο θα πρέπει να αγγίζει την τελειότητα.

Η θεματική αεροσφαίριση είναι ένα σύγχρονο άθλημα που προσομοιώνει συνθήκες μάχης, στο οποίο οι παίκτες χρησιμοποιούν ειδικά όπλα αεροσφαίρισης που λειτουργούν με ηλεκτρικούς συσσωρευτές (μπαταρία) ή μηχανικά με ελατήριο και εκτοξεύουν μικρά πλαστικά σφαιρίδια ή οικολογικό βιοδιασπώμενο υλικό. Σημειώνεται ότι οι μπίλιες αυτές ουδεμία σχέση έχουν με τα γνωστά «σφαιρίδια χρώματος» (paint balls). Ο αντικειμενικός σκοπός είναι να κτυπηθεί ο αντίπαλος με τα πλαστικά σφαιρίδια και να τεθεί «εκτός μάχης». Οι συμμετέχοντες συχνά χρησιμοποιούν διαφορετικά όπλα, τα οποία είναι κατασκευασμένα με τέτοιον τρόπο, ώστε οπτικά, αλλά και τις περισσότερες φορές ως αίσθηση (βάρος) να προσομοιώνουν τα αληθινά, καθαρά για λόγους ψυχαγωγίας και αληθοφάνειας.

Επίσης, οι συμμετέχοντες είναι ενδεδυμένοι με ιματισμό όμοιο με αυτόν που χρησιμοποιούν οι στρατιώτες σε συνθήκες μάχης (π.χ. στολές παραλλαγής, γιλέκα μάχης, κράνη, επιγονατίδες κλπ.), για λόγους ασφαλείας, αλλά και για να τους εξασφαλίσουν τακτικό πλεονέκτημα, ανάλογα με το μέρος στο οποίο βρίσκονται (δάσος, πεδιάδα, κτήρια κλπ.). Η θεματική/ιστορική αεροσφαίριση είναι ουσιαστικά η διεξαγωγή παιχνιδιών αεροσφαίρισης από ομάδες παικτών, οι οποίοι φορούν ιστορικές στολές και χρησιμοποιούν τον αντίστοιχο με αυτές οπλισμό και εξοπλισμό.

Το κυρίως θέμα της θεματικής/ιστορικής αεροσφαίρισης στην Ελλάδα σήμερα είναι αυτό του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και έχει ξεκινήσει στην πατρίδα μας την τελευταία διετία, αναπτύσσεται ωστόσο με γοργούς ρυθμούς. Οι ενασχολούμενοι με αυτήν μάλιστα έχουν σήμερα φθάσει σε ένα υψηλό επίπεδο ιστορικής απεικόνισης στολών, οπλισμού και εξοπλισμού, κυρίως χάρη στο μεράκι και την αγάπη τους για το αντικείμενο και την ιστορία. Με λίγα λόγια, θα μπο

ρούσε να ειπωθεί ότι η θεματική/ιστορική αεροσφαίριση εκφεύγει από τα στενά πλαίσια του airsoft, κινούμενη στις παρυφές της ιστορικής

αναπαράστασης, ενώ παράλληλα οι συμμετέχοντες ασχολούνται με τη μελέτη συγκεκριμένων ιστορικών περιόδων, γεγονό-

* των, προσωπικοτήτων που πρωταγωνίστησαν, εξοπλισμού,W ν στολών κλπ.

Η πρώτη δημόσια ανάρτηση προς συζήτηση και δήλωση ενδιαφέροντος για τη δημιουργία σεναρίων και την οργάνω- ση παιχνιδιών αεροσφαίρισης, με θέμα τον Β ’ Παγκόσμιο

Λ | fe , - Jg Πόλεμο, έγινε στις 9 Ιουλίου του έτους 2009. Στις 5 Σε-I f t ö H B g πτεμβρίου του ίδιου έτους ακολούθησε η πρώτη καταγρα-

■ ! , r ρ-ψ φή όσων είχαν μέχρι τότε φτιάξει ιστορικές στολές δια-, ί jp . φόρων χωρών, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν στον Β'

ΠΠ, όπως επίσης και όσων ενδιαφέρονταν να α- f < ΤΙ ποκτήσουν τον απαραίτητο εξοπλισμό/ο-

' ή 2 *Ü L : % ι πλισμό και να συμμετάσχουν σε μελλο-

Αμερικανοβρετανική συνεργασία στην πράξη, επί οχήματος Jeep (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον).

m l

Ί . M 3 * Μ Α .

Το αντίπαλο δέος. Οι Γζρμανοί ξαναήλθαν (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον!

Οι «Κόκκινοι Διάβολοι» εφορμούν (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον)!

Ο ι«Αμερικανοί» επιτίθενται κατά τη διάρκεια του παιγνίου «Carentan» (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον).

«Γερμανοί» αξιωματικοί των SS με ικανό αριθμό τιμητικών διακρίσεων (φωτ. ΕΕΕΣ Κυρήκειον).

Ο ι«Σύμμαχοι» Βρετανοί και Αμερικανοί που συμμετείχαν στην παρέλαση.

ντικά σενάρια και παιχνίδια. Στην ανωτέρω καταγραφή δηλώθηκαν συνολικά δέκα άτομα, εκ των οποίων τα επτά είχαν επιμεληθεί τη δημιουργία γερμανικών στολών, δύο αμερικανικών και ένα βρετανικής.

Στις 6 Ιουνίου 2010, και λόγω της επετείου της απόβασης των Συμμάχων στη Νορ- μανδία, διεξήχθη ένα παιχνίδι αεροσφαίρισης, όχι όμως με αμιγώς θεματικό-ιστορικό χαρακτήρα. Κατά τη διεξαγωγή του, επτά από τους συμμετέχοντες ήταν ενδεδυμένοι με ιστορικές στολές και έφεραν οπλισμό και εξοπλισμό του Β ’ ΠΠ. Ηταν η πρώτη φορά που έγινε διά ζώσης η επαφή της ευρείας μάζας των υπολοίπων παικτών/ενασχολού- μενων με την αεροσφαίριση, η οποία ενείχε στοιχεία της θεματικής/ιστορικής εκδοχής της. Στη συνέχεια, αρκετοί από τους συμμετέχοντες στελέχωσαν την ομάδα θεματικής αεροσφαίρισης Β ’ ΠΠ της πόλης των Αθηνών, αλλά και της Αττικής ευρύτερα.

Στις 24 Οκτωβρίου 2010 ακολούθησε άλλο ένα ιστορικό παιχνίδι ενόψει της Εθνικής μας Εορτής, της επετείου του «Οχι», με τις ίδιες σχεδόν συμμετοχές, με ιστορικές στολές και οπλισμό. Τελικά, στις 21 Νοεμβρίου του έτους 2010 και αφού είχαν προηγηθεί πυρετώδεις προετοιμασίες από τον Απρίλιο (οπότε και είχε ανακοινωθεί η διεξαγωγή του), έλαβε χώρα στην περιοχή της Λαμίας η διεξαγωγή του πρώτου σεναρίου αμιγούς θεματικής/ιστορικής αεροσφαίρισης, με τη συμβολική ονομασία «Πρώτο Βήμα», (First Step), το οποίο είχε πανελλαδική συμμετοχή 34 παικτών, κυρίως από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Στο παιχνίδι/συνάντηση αυτό τέθηκαν οι πρώτες βάσεις για την εξέλιξη της θεματικής/ιστορικής αεροσφαίρισης στην Ελλάδα. Αξιοσημείωτο είναι ότι, για τις ανάγκες του συγκεκριμένου παιχνιδιού κατασκευάστηκε εκ του μηδενός αυτοσχέδιος οπλισμός και εξοπλισμός (λειτουργικοί όλμοι αεροσφαίρισης, ασύρματοι, γέφυρες κλπ.).

Μετά από έναν χρόνο και αφού στις 20 Φεβρουάριου 2011 στα Σπάτα προηγήθη- κε ένα απλό παιχνίδι με μικτές συμμετοχές (σύγχρονοι και Β' ΠΠ), στις 27 Νοεμβρίου 2011 έλαβε χώρα στην Αθήνα το πρώτο μεγάλο σενάριο με συμμετοχές 28 παικτών από την Αττική, υπό την ονομασία «Σιδηρούς Σταυρός» («Iron Cross»). Το σενάριο αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία της Κοινότητας θεματικής αεροσφαίρισης Β ’ Παγκοσμίου Πολέμου των Αθηνών, με την επωνυμία «Ελληνική Κοινότητα Αεροσφαίρισης Β ’ ΠΠ» («WW2 Airsoft Hellas Community»). Ακολούθησε τον Απρίλιο 2012 το «Arnhem» με περίπου 40 συμμετοχές μόνο από την Αθήνα.

Σήμερα, η Κοινότητα αριθμεί περί τα 35 ενεργά μέλη, τα οποία έχουν στην κατοχή τους τουλάχιστον μια πλήρη ιστορική στολή και τον αντίστοιχο οπλισμό και εξοπλισμό (σι περισσότεροι κατέχουν δύο και τρεις) και λειτουργεί πρώτιστα ως μια παρέα, στην οποία όλοι βοηθούν για ένα κοινώς αποδεκτό αποτέλεσμα. Δραστηριοποιείται κυρίως στη διεξαγωγή παιχνιδιών και σεναρίων θεματικής/ιστορικής αεροσφαίρισης με θέμα τον Β' ΠΠ, τα οποία διεξάγονται σε μηνιαία βάση.

Τελευταία, λόγω της σοβαρής εργασίας που έχει γίνει από τα μέλη της Κοινότητας, της αρτιότητας και της ποικιλίας των ιστορικών στολών, οπλισμού και του εξοπλισμού, οι δραστηριότητές της έχουν επεκταθεί και σε χώρους εκτός αεροσφαίρισης. Μέλη της Κοινότητας, ενδεδυμένα με ποικιλία ιστορικών στολών, συμμετείχαν ως ομάδα ιστορικής επίδειξης στην έκθεση στατικών ομοιωμάτων, υπό κλίμακα του Ελληνικού παραρτήματος της Διεθνούς Ενωσης Πλαστικομοντελιστών (PMS 2012, που διεξήχθη στον χώρο του Μουσείου Πολιτικής - Ολυμπιακής - Αεροπορίας του ΠολΚΕΟΑ, ο οποίος βρίσκεται στην πάλαι ποτέ «αίθουσα αναχωρήσεων» του παλαιού Δυτικού Αερολιμένος Ελληνικού. Επίσης, κατόπιν πρόσκλησης, μέλη της κοινότητας, φορώντας ιστορικές στολές συμμαχικών δυνάμεων του Β ’ ΠΠ (Αμερικανών και Βρετανών), έλαβαν μέρος στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στο Παλαιό Φάληρο, υπό την αιγίδα του Δήμου.

Η συμμετοχή στα ανωτέρω γεγονότα αποτελεί προέκταση του χαρακτήρα της Κοινότητας, με σκοπό την αναγνωρισιμότητα από το ευρύ κοινό της ενασχόλησης των μελών της με τις ιστορικές αναπαραστάσεις που έχουν ως αντικείμενο τον Β ’ ΠΠ. Για περισσότερες πληροφορίες ή και για συμμετοχή στην Κοινότητα και τις δράσεις της, δύναται κάποιος να απευθυνθεί στο φόρουμ, ww2airsofthellas.forumgreek.com/forum, ή στην ομάδα στο facebook, WW2 AIRSOFT HELLAS.

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Avöpeac ΑιιάΠονίΙου

NotoriousTo «Notorious» αττοτελεί μια από

τις καλύτερες ταινίες του ιδιοφυούς Αλφρεντ Χίτσκοκ. Ο Βρετανός σκηνοθέτης, που αποτέλεσε μετρ της κινηματογραφικής αγωνίας και του σασπένς, μεταπήδησε στις ΗΠΑ από τη Βρετανία, για να συνεχίσει την κινηματογραφική του καριέρα στις αρχές της δεκαετίας του 1940, οπότε και ξεκίνησε μια θυελλώδης επαγγελματική σχέση με τον διάσημο κινηματογραφικό παραγωγό Ντέιβιντ Σέλζνικ. Οι ταινίες του Χίτσκοκ είναι απολαυστικές, διότι ο ίδιος έθεσε τη βασική αρχή για την κλιμάκωση της αγωνίας. Οπως ο ίδιος αρεσκόταν να αναφέρει, προτιμούσε να δείχνει από την αρχή τον κίνδυνο και την απειλή που αντιμετωπίζουν οι ήρωες της ιστορίας του, ώστε οι θεατές να αγωνιούν γΓ αυτούς, παρά να προσπαθεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον με απότομες σκηνές που τρομάζουν. Το 1946, ο Χίτσκοκ παρουσίασε το «Notorious» που αποτέλεσε ένα γνήσιο κινηματογραφικό του δημιούργημα από όλες τις απόψεις, καθώς και την εμβάπτισή του στις διαδικασίες όχι μόνο της σκηνοθεσίας ενός φιλμ χολυγουντιανών προδιαγραφών αλλά και της παραγωγής του.

Η υπόθεση της ταινίας έχει ως εξής: Μια ομάδα Γερμανών ναζιστών στη Βραζιλία σχεδιάζει την κατασκευή ενός πυρηνικού όπλου. Οι προθέσεις της έχουν γίνει αντιληπτές από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες που για τον λόγο αυτόν στρατολογούν μια ελκυστική γυναίκα (Ινγκριντ Μπέργκμαν), η οποία ήταν κόρη επιφανούς ναζιστή, για να παρεισφρήσει στην οργάνωση και να αποκαλύψει το σχέδιό τους. Την καθοδήγηση και επίβλεψή της έχει αναλάβει Αμερικανός πράκτορας (Κάρυ Γκραντ), ο οποίος στην πορεία ερωτεύεται την Μπέργκμαν. Η αποκάλυψη της μυστικής ταυτότητας της Μπέργκμαν κρέμεται από μια κλωστή όσο έρχεται πιο κοντά στον αρχηγό των ναζιστών, τον οποίο προσεγγίζει

πετυχαίνοντας να την ερωτευθεί. Πρόκειται για ένα σενάριο πρότυπο ως προς τον συνδυασμό των κινηματογραφικών κατηγοριών της κατασκοπευτικής ταινίας και του φιλμ νουάρ, το οποίο παρασύρει τον θεατή σε έναν κόσμο γεμάτο μυστήριο, μυστικοπάθεια, υπόγειες συγκρούσεις και μοιραίες αποκαλύψεις. Εναν κόσμο που ο Χίτσκοκ συνδημιούργησε μαζί με τον σεναριογράφο Μπεν Χεκτ μετά από αλλεπάλληλες συναντήσεις τους μέσα σε βάθος χρόνου. Το σενάριο ανέδειξε σκηνοθετικά ο Χίτσκοκ μέσα από καταπληκτικά πλάνα, μοναδική φωτογραφία (αν και το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας εξελίσσεται μέσα στο ελεγχόμενο περιβάλλον των στούντιο), οσκαρική ηχητική και μουσική επένδυση. Το καλοδουλεμένο σασπένς στο «Notorious» κλιμακώνεται σε πολύ υψηλό επίπεδο, όσο η ταινία εξελίσσεται.

Ο σχολιασμός της αισθητικής της ταινίας είναι απλός. Το έργο είναι εκπληκτικό σε όλα τα επίπεδα. To «Notorious» θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα έργα όλων των εποχών. Ο σκηνοθέτης χειρίζεται άψογα το έμψυχο δυναμικό και το άψυχο υλικό του. Η Μπέργκμαν αποδίδει μια εκπληκτική ερμηνεία και η «χημεία» της με τον Κάρυ Γκράντ ξεχωρίζει ανάμεσα στα κινηματογραφικά ζευγάρια όλων των εποχών. Μάλιστα, το παθιασμένο φιλί ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές (διάρκειας μεγαλύτερης των δύο λεπτών) απασχόλησε το κοινό της εποχής, αφού η λογοκρισία δεν επέτρεπε την προβολή ενός φιλιού στην κινηματογραφική οθόνη, το οποίο θα υπερέβαινε τα τρία δευτερόλεπτα. Για να ξεφύγει από αυτόν τον περιορισμό ο Χίτσκοκ έβαλε τους πρωταγωνιστές του να μιλούν και να φιλιούνται συνεχώς, ώστε τυπικά να τηρεί τον περιορισμό των τριών δευτερολέπτων. Για καλή τύχη της ταινίας, ο αρχικός παραγωγός που είχε αναλάβει την υλοποίηση του έργου, ο περίφημος Ντέιβιντ

Σέλζνικ (γνωστός για τα πολυβραβευμένα έργα του «Οσα Παίρνει ο Ανεμος» και «Ρεμπέκα»), παραιτήθηκε μεταβιβάζοντας το μεγαλύτερο ποσοστό του από τα δικαιώματα του φιλμ στην εταιρία RKO Radio Pictures. Η εξέλιξη αυτή βοήθησε πολυποίκιλα το έργο: Καταρχάς, επειδή η RKO Radio Pictures αποτελούσε τότε μια νέα εταιρία στον χώρο των κινηματογραφικών παραγωγών, το «Notorious» αποτέλεσε έργο προτεραιότητας για την ίδια, αφιερώνοντας όλους τους πόρους της για την υλοποίησή του. Επίσης, επειδή η παραγωγή περιήλθε πλέον εξολοκλήρου στον Χίτσκοκ, ο οποίος ανέλαβε με αυτόν τον τρόπο τη συνολική επιμέλεια του έργου σε κάθε του λεπτομέρεια. Τέλος, επειδή ο Σέλζνικ ήταν ιδιαίτερα παρεμβατικός δυσχεραίνοντας το έργο του σκηνοθέτη. Για παράδειγμα, ο Σέλζνικ επέμενε να «ντυθεί» μουσικά το έργο με μουσική σαφώς πιο εμπορικά προσανατολισμένη, όπως για παράδειγμα τα κλασικά ορχηστρικά κρεσέντα στις ερωτικές στιγμές. Αντίθετα, ο Χίτσκοκ προτίμησε να ακολουθήσει ένα λιτό μοτίβο μουσικής επένδυσης, το οποίο δεν εκβιάζει την προβολή

συναισθημάτων, αλλά αφήνει χώρο στη δυναμική της εικόνας και της σεναριακής πλοκής, καθώς και στο ταλέντο των ηθοποιών.

Η ταινία έμεινε γνωστή στην κινηματογραφική ιστορία όχι μόνο για τη σκηνή του φιλιού αλλά και για το κλασικό μονοπλάνο, κατά το οποίο η κάμερα ξεκινάει από την κορυφή μιας έπαυλης και εστιάζει, ανάμεσα στον κόσμο μιας δεξίωσης, στο χέρι της πρωταγωνίστριας που κρατάει ένα σημαντικό κλειδί. Καταπληκτική σύλληψη για την εποχή της. Ολοι οι ηθοποιοί αποδίδουν άψογα τους ρόλους τους με τον Κλοντ Ρέινς να κλέβει την παράσταση ως αρχηγός της ναζιστικής ομάδας. Ο Ρέινς αποδίδει άψογα τον αριστοκράτη Αλεξ Σεμπαστιάν που παγιδεύεται και ο ίδιος σε μια ιστορία από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει. Η ιστορία εξελίσσεται σε ένα σκληρό παιγνίδι κεκαλυμμένων απειλών, από το οποίο δεν μπορούν όλοι να εξέλθουν νικητές. Αξίζει να αναφέρουμε και το γεγονός ότι στον ρόλο του μπάτλερ του Σεμπαστιάν βρίσκουμε τον Αλέξη Μινωτή, σε μια από τις πρώτες χολυγουντιανές εμφανίσεις του.

Στο «Notorious» αναδεικνύονται και δύο εμμονές του πολυτάλαντου

I N

Alfred Hitchcock’s

N o to rw w fBy arrangement with

DAVID Q SELZNICK

1 0 4 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

» r* *

Βρετανού σκηνοθέτη. Πρώτον, ο Χίτσκοκ είναι γνωστό ότι είχε μια δύσκολη σχέση με τη δεσποτική μητέρα του. Ως εκ τούτου, δεν είναι περίεργο που ο πιο φθονερός ρόλος της ταινίας ανατέθηκε στη μητέρα του αρχηγού της ναζιστικής οργάνωσης, ρόλος που ερμηνεύεται από τη μοναδική Αυστριακή ηθοποιό Λεπολδίν Κονσταντίν, σε μια και μοναδική της εμφάνιση σε αμερικανικό κινηματογραφικό φιλμ. Δεύτερον, για τον Χίτσκοκ η οινοποσία αποτελεί μια καταστροφική παγίδα για τους ανθρώπους. Γι’ αυτόν τον λόγο οι ήρωες στην ταινία του παρασύρονται σε μοιραία λάθη- παγίδες λόγω της κατανάλωσης αλκοόλης, ενώ ακόμα και το καταστροφικό ραδιενεργό υλικό που απαιτείται για τη δημιουργία της ατομικής βόμβας είναι τοποθετημένο μέσα σε μπουκάλια οίνου.

Το φιλμ προβλήθηκε σε μια περίοδο σημαντικών εξελίξεων για τον κόσμο. Από τη μία είχαμε την πτώση του Ναζισμού στην Ευρώπη και από την άλλη τη ρίψη των δύο ατομικών βομβών στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλιου. Τα δύο

γεγονότα αξιοποιούνται πλήρως σεναριακά στο συγκεκριμένο φιλμ, αφού από τη μία προβάλλεται ο φόβος των Αμερικάνων για την πιθανή ανάπτυξη θυλάκων Ναζισμού στην αμερικανική ήπειρο και από την άλλη γίνεται νύξη για το ουράνιο ως πρώτη ύλη δημιουργίας ατομικής βόμβας, ένα στοιχείο που τότε δεν ήταν ευρέως γνωστό στον κόσμο. Αναμφίβολα, το «Notorious» αποτελεί μια ταινία στην οποία οι μυστικές αμερικανικές υπηρεσίες προβάλλονται ως κυνικοί παίκτες και σκληροί διαπραγματευτές σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία το πρότυπο αυτό δεν υιοθετείτο από τους υπόλοιπους παραγωγούς (προφανώς ως ένδειξη σεβασμού προς τον ρόλο των μυστικών υπηρεσιών κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο). Μάλιστα αναφέρεται ότι, όταν έγινε γνωστό το σενάριο της ταινίας (η οποία ουσιαστικά παρουσίαζε έναν πιθανό τρόπο μεταφοράς ουράνιου), πράκτορες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών παρακολούθησαν για μερικούς μήνες τον Χίτσκοκ.

Ως προς την πολιτική διάσταση της ταινίας μπορούν να λεχθούν τα ακόλουθα: Από τον 18ο-19ο αιώνα,

όταν και η Βραζιλία ανεξαρτητοποιήθηκε από την Πορτογαλία, δημιουργήθηκε ένα κύμα μετανάστευσης από την Ευρώπη προς τις χώρες της Νότιας Αμερικής, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες τους σε εργατικό δυναμικό. Η Βραζιλία υπήρξε μια περιοχή που προκάλεσε το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων οι οποίοι δεν δίστασαν να μεταναστεύσουν στις αχανείς (ιδιαίτερα στα νότια) ακαλλιέργητες περιοχές της. Η Βραζιλία επιθυμούσε τη γρήγορη αποίκιση των εδαφών της με ευρωπαϊκούς πληθυσμούς, ώστε να μπορεί να τις υπερασπισθεί από πιθανές διεκδικήσεις γειτονικών χωρών. ΟΙ Γερμανοί επέδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς τη Βραζιλία και εποίκισαν τις αγροτικές περιοχές ανά κύματα που κορυφώθηκαν κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Οι Γερμανοί της Βραζιλίας υπήρξαν μια ιδιάζουσα περίπτωση καθώς, αν και δεν αποδέχθηκαν σε μεγάλο βαθμό την εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία, διέθεταν μια ξεχωριστή ταυτοποίηση με τη γερμανική τους πολιτισμική καταβολή, η οποία αρκετές φορές ενόχλησε τη βραζιλιάνικη κυβέρνηση (ιδιαίτερα

όταν έλαβε αντιναζιστική θέση κατά τη διάρκεια του Β ’ ΠΠ). Ωστόσο, είναι αλήθεια ότι δεν υπήρξαν ανεπτυγμένοι θύλακες Ναζισμού στη Νότια Αμερική. Παρόλα αυτά, οι Γερμανοί άποικοι υπήρξαν από τους πολυπληθέστερους της περιοχής, οργανώνοντας ανεπτυγμένες αποικίες με ξεχωριστή και ισχυρή ταυτότητα σε σχέση με τους υπόλοιπους πληθυσμούς. Παράλληλα, με την πτώση του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος και στο πλαίσιο της μέχρι και σήμερα αμφισβητούμενης για την ύπαρξή της επιχείρησης «ODESSA», εκατοντάδες ναζιστών αξιωματούχων βρήκαν πρόσφορο έδαφος για διαφυγή στα φασιστικά καθεστώτα της Νότιας Αμερικής (όπως π.χ. στην Αργεντινή). Στο πλαίσιο αυτό, ο φόβος των Αμερικανών για ανάπτυξη νεοναζιστικών θυλάκων στη Λατινική Αμερική δεν αποτέλεσε μια ουτοπική σκέψη αλλά ένα ρεαλιστικό σενάριο που όμως πρακτικά δεν υλοποιήθηκε. Η ταινία, με βάση τα στοιχεία αυτά, βάδισε σωστά σεναριακά και δημιούργησε ένα ρεαλιστικό περιβάλλον εξέλιξης της πλοκής.

Notorious

Τίτλος ταινίας: Notorious Εταιρία παραγωγής: RKO Radio PicturesΣενάριο: Μπεν Χεκτ, Αλφρεντ ΧίτσκοκΦωτογραφία: Τεντ Τερζλαφ Παραγωγή: Αλφρεντ Χίτσκοκ Σκηνοθέτης: Αλφρεντ Χίτσκοκ Μουσική: Ρόι Ουέμπ Πρωταγωνιστές: Κάρυ Γκραντ, Ινγκριντ Μπέργκμαν, Κλοντ Ρέινς, Αλέξης Μινωτής, κ.ά.Διάρκεια: 101 λεπτά

Ετος παραγωγής: 1946 Βραβεία: Προτάθηκε για Οσκαρ Σεναρίου και Β ’ Ρόλου για τον Κλοντ Ρέινς, όσο και για το Μεγάλο Βραβείο των Καννών. Βασίστηκε: Στο βιβλίο «The Story of the Dragon» του Τζων Φούτ. Σλόγκαν: Διαβόητες γυναίκες των σχέσεων... Περιπετειώδεις άνδρες του κόσμου (Notorious woman of affairs... Adventurous man of the world!)


ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ Ä Ü e E b VÖDOC Ν. Ä VEO inC

Kinetic 1 / 4 8 (K 4 S0 2 0 )

F-5A/CF-5A/NF-5A Freedom Fighter

Τόσο το εμπρόσθιο όσο και το οπίσθιο μέρος του κουτιού έχουν την ίδια καλλιτεχνική παράσταση, ενώ περιλαμβάνουν και τα εθνόσημα των χωρών, των οποίων οι χαλκομανίες περιέχονται.

Η Kinetic μας εξέπληξε ευχάριστα για μια ακόμη φορά με την κυκλοφορία ενός ακόμη ελληνικού θέματος, το οποίο παρουσιάζει ιδιαίτερα μεγάλο ενδιαφέρον για την ελληνική αεροπορική μοντελιστική κοινότητα. Αν στα παραπάνω συνυπολογίσουμε και την απουσία ενός πραγματικά καλού κιτ του F-5A στην κλίμακα 1/48, τότε το κιτ της Kinetic αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Το εν λόγω κιτ διαθέτει πολύ καλά χαραγμένη γράμμωση, αλλά το βασικότερο χαρακτηριστικό του είναι ο μεγάλος αριθμός εναλλακτικών κομματιών, με τα οποία ο κατασκευαστής προσπαθεί να αποδώσει όσο το δυνατόν καλύτερα τις διαφορές ανάμεσα στις υποεκδόσεις του F- 5Α, στόχος που έχει επιτευχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Τα περισσότερα κομμάτια είναι καλά χυτευμένα, αν εξαιρέσουμε κάποιες λιγοστές εξαιρέσεις κομματιών, που παρουσιάζουν είτε περίσσια πλαστικού (και θα χρειαστούν ελαφρύ καθάρισμα) είτε σημάδια ελλιπούς χύτευσης (και χρειάζονται διόρθωση).

To F-5A της Kinetic αποτελείται από έξι πλαίσια

ανοικτού γκρίζου χρώματος,τα οποία περιλαμβάνουν 172 κομμάτια, ένα πλαίσιο που φιλοξενεί 12 διαφανή μέρη και ένα ακόμη μικρότερο μεταλλικό πλαίσιο που περιέχει 11 μέρη.

Η καλύπτρα και το αλεξίνεμο είναι διαιρούμενα, ενώ ο σύνθετος μηχανισμός συγκράτησης της καλύπτρας, χωρίς να είναι τέλειος, είναι σίγουρα πολύ καλύτερος και ισχυρότερος από άλλες, προηγούμενες προσπάθειες. Οσο για τα διαφανή μέρη, αυτά ξεχωρίζουν για τη διαύγειά τους.

Τα κομμάτια που συνθέτουν το ρύγχος και, γενικότερα, το εμπρόσθιο τμήμα της ατράκτου δίνονται ξεχωριστά, γεγονός που μας κάνει να πιστεύουμε ότι μπορούμε στο μέλλον να περιμένουμε και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, όπως το RF-5A και το F-5B.

Το κόκπιτ αποτελείται από την μπανιέρα, το χειριστήριο, ένα απλό και χωρίς ζώνες πρόσδεσης κάθισμα, που αποτελείται από τρία μόλις μέρη, και τον πίνακα οργάνων. Τόσο ο πίνακας όσο και οι πλαϊνές κονσόλες διαθέτουν λεπτομέρειες ανάγλυφης μορφής, οι οποίες αναπαριστούν

τον περιβάλλοντα χώρο κάποιων εκσυγχρονισμένων μόνο (ισπανικών, καναδικών ή τουρκικών) αεροσκαφών. Δυστυχώς, δεν δίνεται ούτε ο παλιός αναλογικός πίνακας οργάνων με το απλό σκοπευτικό αλλά ούτε και οι ανάλογης διαμόρφωσης πλαϊνές κονσόλες, στοιχεία που τα περισσότερα F-5 παγκοσμίως διέθεταν για περισσότερο από δύο δεκαετίες. Επίσης, δεν συμπεριλαμβάνεται

κανένα από τα καθίσματα Martin Baker Mk.7 (που ήταν παρόμοια με αυτά των F-104 αλλά με διαφορετικό προσκέφαλο) και Mk.10L (που τοποθετήθηκαν μετέπειτα στα ελληνικά αεροσκάφη).

Το πίσω μέρος της ατράκτου αποτελείται από τρία κομμάτια. Τα δύο από αυτά συνθέτουν το πάνω μέρος της ατράκτου και είναι κοινά για όλα τα αεροσκάφη. Αντίθετα, για το τρίτο μέρος, το

F -S A / C F -S A / N F -S A

F R E E D O M F IG H T E R

Τα δύο μέρη του ρύγχους και της ατράκτου καθώς και τα εσωτερικά και εξωτερικά μέρη του συγκροτήματος των εισαγωγών αέρος είναι τα πιο ευδιάκριτα μέρη αυτού του πλαισίου.

Στο συγκεκριμένο πλαίσιο κυριαρχούν τα εναλλακτικά κάτω μέρη και για το μπροστινό και για το πίσω μέρος της ατράκτου, ενώ εντοπίζονται και οι εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου του κοιλιακού φορέα.


Τα κομμάτια που συνθέτουν την πτέρυγα, οι ξεχωριστές επιφάνειες ελέγχου, τα πηδάλια ανόδου - καθόδου και οι φορείς ανάρτησης εξωτερικών φορτίων.

Τα περιεχόμενα των δύο φύλλων χαλκομανιών, του διαφανούς και του μεταλλικού πλαισίου.

Το πλαίσιο της αριστερής πλευράς περιλαμβάνει τα τρία μέρη που συνθέτουν το μπροστινό μέρος της ατράκτου και τον θάλαμο διακυβέρνησης, ενώ εκείνο της δεξιάς πλευράς, το οποίο είναι διπλό, περιλαμβάνει την πλειοψηφία των εξωτερικών φορτίων καθώς και τους τροχούς και τις ξάντες του συστήματος προσγείωσης.

οποίο αναπαριστά το κάτω μέρος της ατράκτου, παρέχονται δύο εναλλακτικά κομμάτια, ένα για τα F-5A και ένα ακόμη για τα CF/NF- 5Α, Αν θελήσουμε να κατασκευάσουμε ένα οποιοδήποτε ελληνικό αεροσκάφος, ανεξαρτήτως της χώρας προέλευσης, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ως δάση το κομμάτι που προτείνει η Kinetic για τα CF/NF-5A (διότι διαθέτει τις μικρές εσοχές που διέθεταν όλα τα ελληνικά F-5) με ή χωρίς το άγκιστρο ανάσχεσης και τους αντίστοιχους μικρούς εξωτερικούς αεραγωγούς που βρίσκονται εκατέρωθεν αυτού.

Το ίδιο συμβαίνει με κάποιες θυρίδες στο μπροστινό μέρος της ατράκτου, τις βοηθητικές θυρίδες εισαγωγής αέρα των κινητήρων στο πλαϊνό μέρος της ατράκτου και το ριναίο σκέλος, το οποίο είναι επίσης διαφορετικό στις δύο υποεκδόσεις. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να πούμε ότι η Kinetic υποδεικνύει λανθασμένα την τοποθέτηση αγκίστρου ανάσχεσης στα "απλά" F-5A. Αγκιστρο έφεραν μόνο τα CF/NF-5 καθώς και τα νορβηγικά αεροσκάφη, τα οποία ήταν καναδικής κατασκευής.

Τα σκέλη είναι λεπτά και αποδεκτά για την κλίμακα, ενώ όλες οι φωλεές του συστήματος προσγείωσης διαθέτουν ικανοποιητικό βάθος και εσωτερικές λεπτομέρειες. Ανάλογου επιπέδου είναι και οι λεπτομέρειες που συναντούμε στα εσωτερικά μέρη των θυρίδων του συστήματος.

Ολοι οι τροχοί αποτελούνται από δύο ξεχωριστά μέρη, μεταξύ των οποίων τοποθετούνται και οι ζάντες τους.

Οι πτέρυγες σχηματίζονται

από το ενιαίο κάτω μέρος και τα δύο αντίστοιχα άνω μέρη. Ολες οι επιφάνειες ελέγχου των πτερύγων δίνονται ξεχωριστά, ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν σε οποιαδήποτε θέση επιθυμεί ο κατασκευαστής. Ενα από τα πολύ καλά στοιχεία του κιτ είναι οι αεραγωγοί, οι οποίοι διαθέτουν βάθος ανάλογο του πραγματικού και καταλήγουν στην πρώτη βαθμίδα του συμπιεστή των κινητήρων. Τα ακροφύσια, όμως, δεν έχουν τύχει της ανάλογης προσοχής. Είναι σαφώς πιο ρηχά απ’ ότι θα έπρεπε, ενώ στην κατάληξή τους δεν αναπαρίσταται η στεφάνη της μετάκαυσης ή, τουλάχιστον, ο στρόβιλος του κινητήρα. Η Kinetic δίνει λανθασμένα σταθερό το πηδάλιο διεύθυνσης, ενώ δίνει ξεχωριστά το ανάλογο σταθερό τμήμα του κάθετου σταθερού πάνω από αυτό.

Τα αερόφρενα, που δίνονται και αυτά ξεχωριστά, διαθέτουν λεπτομέρεια στο εσωτερικό τους, ενώ και οι καταπακτές τους διαθέτουν το σωστό βάθος.

Πολύ πλούσιος είναι και ο οπλισμός που συνοδεύει το κιτ. Πιο συγκεκριμένα, στα δύο επιμέρους πλαίσια περιλαμβάνονται δύο κάλαθοι ρουκετών αέρος-εδάφους LAU-3 (19x2,75 in), δύο πύραυλοι αέρος- αέρος ΑΙΜ-9Β και δύο AIM-9J, δύο βόμβες Mk 82 των 500 lbs, δύο δεξαμενές καυσίμου των ακροπτερυγίων, δύο πτερυγικές των 150 gal και δύο ακόμη για τον κεντρικό φορέα, οι οποίες φυσικά χρησιμοποιούνταν εναλλάξ.

Για τα ολλανδικά ή τα ελληνικά (πρώην ολλανδικά) αεροσκάφη δίνονται και οι διανομείς αεροφύλλων/ φωτοβολίδων με πολύ σωστές και

πειστικές μεταλλικές καταλήξεις, ενώ για τα καναδικά αεροσκάφη δίνεται και ο σωλήνας ανεφοδιασμού σε πτήση. Την εικόνα του F-5A συμπληρώνει η λεπτή και αληθοφανής σκάλα επιβίβασης στο αεροσκάφος.

Η Kinetic είναι μια ακόμη εταιρία που εμπιστεύεται τις χαλκομανίες της στην ιταλική εταιρία Cartograph. Οι δύο καρτέλες των χαλκομανιών είναι ποιοτικότατες και, πραγματικά, κάτι παραπάνω από πλούσιες. Περιλαμβάνουν υλικό για 16 αεροσκάφη από έξι αεροπορίες.Η ΠΑ έχει την τιμητική της, αφού περιλαμβάνονται πέντε ελληνικά αεροσκάφη με τέσσερις διαφορετικές παραλλαγές. Ομως, έχουμε τις ενστάσεις μας για το γαλάζιο χρώμα των ελληνικών εθνοσήμων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, εξετάζοντας το προσωπικό μας (και όχι μόνο) αρχείο, δεν παρατηρήσαμε κανένα επιχειρησιακό F-5A να φέρει γαλάζια εθνόσημα. Αντίθετα, όλα έφεραν τα γνωστά σκούρα μπλε εθνόσημα.

Εντυπωσιακός είναι και ο οδηγός συναρμολόγησης και βαψίματος, ο οποίος αποτελείται από 32 σελίδες. Μάλιστα, οι μισές από αυτές περιλαμβάνουν λεπτομερή σχέδια τεσσάρων όψεων για καθεμιά από τις 16 προτεινόμενες διακοσμήσεις των έξι συνολικά αεροποριών.

Εξαιρώντας κάποια λιγοστά σημεία στα οποία θα θέλαμε το κάτι παραπάνω (αλλά και σε ποιο κιτ δεν θέλουμε πάντα το κάτι παραπάνω;), πιστεύουμε ότι με αυτό το μοντέλο η Kinetic δημιούργησε το καλύτερο F-5A ανεξαρτήτως κλίμακας.

Τα μοντέλα της Kinetic εισάγονται από την εταιρία Καλφάκης, Ιπποκράτους 63-67, Αθήνα και Πρωτοπαπαδάκη 67, Γαλάτσι. Περισσότερες πληροφορίες στο www.kaifakis.gr και στα τηλέφωνα 2103642889,2106468220.

Τα λεπτομερή (αλλά δυστυχώς ασπρόμαυρα) σχέδια τεσσάρων όψεων που περιλαμβάνονται στον οδηγό συναρμολόγησης και βαψίματος του κιτ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 0 7

http://www.kaifakis.gr

ΝΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ

31η Εκβεοπ me IPMS EüAaöocΟπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος πραγματοποιήθηκε από 18 έως

21 Οκτωβρίου η 31η πανελλήνια έκθεση πλαστικομοντελισμού της IPMS Ελλάδος στον χώρο του παλαιού αεροδρομίου του Ελληνικού. Ανάμεσα στα 728 εκθέματα, που φέτος ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο, υπήρχαν συμμετοχές από τους τοπικούς μοντελιστικούς συλλόγους

του Ηρακλείου Κρήτης, της Καβάλας και της Κέρκυρας αλλά και από το παράρτημα της Κωνσταντινούπολης της IPMS Τουρκίας. Την εκδήλωση λάμπρυνε ακόμη περισσότερο η παρουσία του διεθνούς φήμης μοντελιατή Mig Jimenez, ενώ στον προαύλιο χώρο εντυπώσιασαν οι στολές και ο εξοπλισμός της κοινότητας WW2 Airsoft Hellas.

Ελληνικό Hurricane Mk.llb trop της 335 Μοίρας. Είναι βασισμένο στο κιτ της Hasegawa στην κλίμακα 1/48. Η εξαιρετική λεπτομέρεια σε κινητήρα και άτρακτο καθώς και το άψογο τελικό αποτέλεσμα τού χάρισαν χρυσό μετάλλιο στην κατηγορία του αλλά και τον τίτλο του καλύτερου ελληνικού αεροσκάφους της εκδήλωσης.

Εξαιρετικό Α-20Β Boston της RAF. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε το κιτ της Italeri (πρώην AMT) στην κλίμακα 1/48. Το μοντέλο ήταν εκτός συναγωνισμού.

Αλλο ένα μοντέλο εκτός συναγωνισμού ήταν το, επίσης υπέρ-βελτιωμένο, ελληνικό Mirage F-1CG, το οποίο είχε ως βάση το κιτ της Italeri (πρώην Esci) στην κλίμακα 1/48.

Η πολύ καλή απόδοση της ασυνήθιστης παραλλαγής σε αυτό το Su-27 είχε ως αποτέλεσμα να δοθεί το αργυρό μετάλλιο στον κατασκευαστή του. Το κιτ που χρησιμοποιήθηκε ήταν της Revell (Hasegawa) στην κλίμακα 1/72.

Ωραιότατη αναπαράσταση στην κλίμακα 1/48 αυτού του ελληνικού RF- 104G, για το οποίο χρησιμοποιήθηκε το κιτ του F-104G της Hasegawa.

Το καλύτερο μοντέλο αεροσκάφους ßest of the Show) της φετινής εκδήλωσης ήταν αυτό το F/A-18B, το οποίο βασίστηκε στο κιτ της Academy σε κλίμακα 1/32.

1 0 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

^ ^ Λ Κ Λ Λ , » Α’ Λ'·'-’ *\ JÖ ?·. * 'β ψ ,0 **_ fr* Φ* H p .^ >

*t f ‘ - r4 Λ V . . ;;■ ' * α*.’■'«' «>»'·. #& Λ ί* ■<> -‘·<·. &, “ ''■ -*#> -! ' 1 ···' »··<· ·.

· ψ :' ν ' ' i l ' i f t * * ' 1? * ? , Κ ' · ··Λ ;£ ·■ - ..- . 's »/*■ .·"·';. ft t - r - ' s - I.«;· w ." / - · »v. • Ä li“ · I·'— "■; - '->i■ -Γ , .· · \ γ · * * ; , ·" - §

To εντυπωσιακά υπερμέγεθες Willys Jeep του Ιερού Λόχου σε κλίμακα Η εξαιρετική αναπαράσταση της μάχης της Μαντινείας τιμή&ηκε με 1/6. Το κιτ προέρχεται φυσικά από αντίστοιχο της Dragon και, εκτός από το χρυσό μετάλλιο, αργυρό μετάλλιο, απέσπασε και τον τίτλο του καλύτερου ελληνικού στρατιωτικού θέματος.

Ιδιοκατασκευή των φρεγατών «Ελλης» και«Λήμνου» σε ένα πολύ όμορφο Αληθοφανέστατη αναπαράσταση σε κλίμακα 1/35 ενός βρετανικού Μ4Α4 διόραμα σε κλίμακα 1/700. Sherman Vnou χρησιμοποιήθηκε την περίοδο των Δεκεμβριανών, στην

Αθήνα του 1944. Η κατασκευή του είναι συνδυασμός δύο κιτ που προέρχονται από τις εταιρίες Tasca και Bego αντίστοιχα.

« **<·;·■ W..·sr *,...

Πανέμορφο θωρακισμένο φορτηγό που χρησιμοποιήθηκε στον Ισπανικό Πανέμορφο Matilda γερανός περισυλλογής, βασισμένο στο κιτ της Italeri, εμφύλιο και αναπαρίσταται εδώ σε κλίμακα 1Γ72. Το μοντέλο αποτελεί σε κλίμακα 1Γ72. Το μοντέλο ήταν εκτός συναγωνισμού, ιδιοκατασκευή.

ΙΤΡΑΤΜΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 9

ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ Λ ημιίιρ ικ Γεϋεώ ν

Στραιάρχηι:ΒίλχεΠμ ιρον νιερ ΓκοϋκΠρώσος οιην καταγωγή, ο ιρον νιερ ΓκοΠτς, εκτός από / ι ρ ι π 1 Q 1 C \ ιον στρατό me πατρίδας του, υπηρέτησε με επιτυχία και \ | U 4 υ Ι ϋ 1 0 / στον Οθωμανικό Στρατό, βοηθώντας σημαντικά στην οργάνωση και τον εκσυγχρονισμό του.Προήχθη σε στρατάρχη από δύο στρατούς και υπήρξε ποίΐυγραφότατος.

Ο Βίλχελμ Λέοπολντ Κόλμαρ βαρώνος φον ντερ Γκολτς γεννήθηκε στις 12 Αυγούστου του 1843 στην Ανατολική Πρωσία και υπήρξε γόνος μιας αριστοκρατικής, όχι όμως και οικονομικά ευκατάστατης οικογένειας. Ο πατέρας του υπηρέτησε στον στρατό για δεκατέσσερα χρόνια, φτάνοντας μόνο στον 6αθμό του υπολοχαγού. Αυτός πέθανε, όταν ο γιος του ήταν έξι χρονών. Το 1861 ο φον ντερ Γκολτς κατατάχθηκε στον στρατό ως ανθυπολοχαγός και το 1864 εισήχθη στη Στρατιωτική Ακαδημία του Βερολίνου. Το 1866 πήρε μέρος στον Αυστρο-Πρωσικό πόλεμο και το 1867 τοποθετήθηκε στο τοπογραφικό τμήμα του Γενικού Επιτελείου. Ελαβε μέρος στον ίαλλο-Πρωσικό πόλεμο του 1870- 1871. Το 1871 τοποθετήθηκε με τον βαθμό του λοχαγού καθηγητής της Ακαδημίας του Πότσνταμ και, παράλληλα, διδάσκων στο τμήμα στρατιωτικής ιστορίας του Γενικού Επιτελείου. Το 1878 τοποθετήθηκε λέκτορας του μαθήματος της στρατιωτικής ιστορίας στη Στρατιωτική Ακαδημία του Βερολίνου και παρέμεινε στη θέση αυτή για πέντε χρόνια, διάστημα κατά το οποίο προήχθη σε ταγματάρχη.

Μετά τον Ρώσο-Τουρκικό Πόλεμο του 1877-1878 ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ζήτησε τη βοήθεια των Γερμανών για να οργανώσει τον Οθωμανικό Στρατό. Οι

Γερμανοί ανταποκρίθηκαν και έστειλαν τον ταγματάρχη φον ντερ Γκολτς, ο οποίος έμεινε για δώδεκα χρόνια στην υπηρεσία του σουλτάνου καιπροσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες για τον εκσυγχρονισμό του Οθωμανικού Στρατού. Του δόθηκε, μάλιστα, και ο τίτλος του πασά, διάκριση που αποτελεί μοναδική τιμή για μη μουσουλμάνο. Λίγο πριν την επιστροφή του στη Γερμανία, ο φον ντερ Γκόλτς έγινε στρατάρχης του Οθωμανικού Στρατού.

Στη συνέχεια, επέστρεψε στη Γερμανία το 1896 με τον βαθμό του υποστρατήγου. Το 1900 προήχθη σε αντιστράτηγο του πεζικού και το 1902 τοποθετήθηκε διοικητής σώματος στρατού. Το 1907 έγινε γενικός επιθεωρητής Στρατού, καταλαμβάνοντας έτσι μια θέση που μόλις είχε δημιουργηθεί, ενώ το 1908 πήρε τον βαθμό του στρατηγού. Το 1911 προήχθη σε στρατάρχη και αποστρατεύτηκε.

Κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά την κατάληψη του Βελγίου, τοποθετήθηκε γενικός διοικητής Βελγίου. Μερικοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι κατέπνιξε ανελέητα τις αντιστασιακές ενέργειες των Βέλγων, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι παραιτήθηκε από τη θέση του, επειδή δεν ανεχόταν να καταπιέζει τους πολίτες.

Φεύγοντας από το Βέλγιο, ο φον ντερ Γκολτς μετέβη για

δεύτερη φορά στην Τουρκία και ανέλαβε τη διοίκηση της 1ης Τουρκικής Στρατιάς Βοσπόρου στη Μεσοποταμία (σημερινό Ιράκ). Από την αρχή της θητείας του εκεί αντιμετώπισε την αντιπαλότητα του, επίσης Γερμανού, στρατάρχη Λίμαν φον Σάντερς αλλά και τη φανερή αντιπάθεια, αν όχι εχθρότητα, του Τούρκου υπουργού Πολέμου Ενβέρ πασά. Ετσι, τα σχέδια του φον ντερ Γκολτς για μεγάλης κλίμακας επιθετικές επιχειρήσεις κατά των Βρετανών στην Αίγυπτο ή την Ινδία δεν έγιναν αποδεκτά. Τον Οκτώβριο του 1915 του ανατέθηκε η διοίκηση της 6ης Στρατιάς και στις 22 Νοεμβρίου του ίδιου έτους σταμάτησε την προέλαση ενός στρατού Βρετανών και Ινδών υπό τον σερ Τσαρλς Τάουνσεντ στα ερείπια της Κτησιφώνος. Στις 8 Δεκεμβρίου καθήλωσε τις δυνάμεις του Τάουνσεντ στην Κούτ και απέκρουσε όλες τις προσπάθειες ενίσχυσής τους. Μετά από πολιορκία 143 ημερών ο Τάουνσεντ παραδόθηκε. Ομως ο φον ντερ Γκολτς δεν είδε το τέλος της πολιορκίας, αφού πέθανε έξι ημέρες πριν την παράδοση του Τάουνσεντ, ο οποίος συμπτωματικά οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη με το ίδιο τρένο που μετέφερε τη σωρό του ντερ Γκολτς. Ο θάνατός του αποδόθηκε σε τύφο, αλλά πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι τον δηλητηρίασε μια ομάδα

Νεότουρκων, φήμη που δεν αποδείχτηκε ποτέ. Ο στρατάρχης φον ντερ Γκολτς υπήρξε πολυγραφότατος. Εκτός από πολλά άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες, έγραψε και μεγάλο αριθμό βιβλίων, πολλά από τα οποία θεωρήθηκαν κλασικά στρατιωτικά έργα. Τα πρώτα του βιβλία τα έγραψε αμέσως μετά τον Γάλλο-Πρωσικό Πόλεμο. Υπολογίζεται ότι μετά το 1870 τα βιβλία του διαβάζονταν περισσότερο και από αυτά του Κλαούζεβιτς από τους Αμερικανούς και Βρετανούς στρατιωτικούς. Μεταξύ των βιβλίων που έγραψε περιλαμβάνονται και τα εξής: «Ο Πόλεμος της Θεσσαλίας» (βιβλίο που εκδόθηκε το 1898 και αναφέρεται στον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897), «Ενα Ταξίδι στη Μακεδονία» (1894) και «Ο Λέων Γαμβέττα και οι Στρατιές του». Το τελευταίο εκδόθηκε το 1877 και μεταφράστηκε στα γαλλικά τον επόμενο χρόνο. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν το βιβλίο αυτό ως την πιο πρωτότυπη συνεισφορά του στη στρατιωτική λογοτεχνία.

Ο βαρώνος στρατάρχης φον ντερ Γκολτς πασάς θάφτηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, στο γερμανικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, πάνω από τον Βόσπορο.


Anuijipnc Σ. Mnsnszoc I ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ

ΑαιρεριερΕνα ενιυπωοιακο οχυρό οιην ενδοχώρα m e Ä'iiiic

Γενική άποψη του οχυρού.

Η κατασκευή του οχυρού Λαφεριέρ (Laferriere) συνδέεται με τους αγώνες των μαύρων σκλάβων της Αϊτής για την απελευθέρωσή τους. Η Αϊτή, η οποία βρίσκεται στο κέντρο της Καραϊβικής θάλασσας και, συγκεκριμένα, στο δυτικό τμήμα του νησιού, το οποίο ονομάστηκε από τον Χριστόφορο Κολόμβο Ισπανιόλα, αποτελούσε στα τέλη του 18ου αιώνα γαλλική αποικία. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους της ήταν μαύροι σκλάβοι, οι οποίοι εργάζονταν υπό άθλιες συνθήκες στις φυτείες ζαχαροκαλάμου. Οι φυτείες αυτές ανήκαν σε μια μειοψηφία λευκών αποίκων, γαλλικής καταγωγής.Οταν ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση, το 1789, δημιουργήθηκε στους σκλάβους η ελπίδα ότι δεν θα αργούσε η απελευθέρωσή τους.

Η άρνηση, ωστόσο, της νέας επαναστατικής κυβέρνησης της Γαλλίας να καταργήσει τη δουλεία στις αποικίες της χώρας προκάλεσε την εξέγερση των σκλάβων. Χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία και ενώ ο Γαλλικός Στρατός ήταν απασχολημένος με τις απειλές που αντιμετώπιζε η Γαλλία στην ευρωπαϊκή ήπειρο, οι σκλάβοι κατόρθωσαν να εκδιώξουν από την Αϊτή τους ιδιοκτήτες των φυτειών μαζί με τους εκπροσώπους της αποικιακής διοίκησης. Δημιουργήθηκε έτσι ένα ανεξάρτητο κράτος, το δεύτερο στην ιστορία της αμερικανικής ηπείρου, μετά τις ΗΠΑ.

Κατόπιν της εκδίωξης των αποικιοκρατών, σι ηγέτες των σκλάβων συγκρούστηκαν μεταξύ τους για τον έλεγχο της εξουσίας. Ενας από αυτούς, ο Ανρί Κριστόφ (Henri Christophe), επιτυχημένος οπλαρχηγός αλλά και γνωστός για την ιδιαίτερη σκληρότητα με την οποία αντιμετώπιζε τους αντιπάλους του, κατόρθωσε να αποσπάσει το βόρειο τμήμα της Αϊτής και να το μετατρέψει σε ανεξάρτητο κράτος. Ο ίδιος κυβέρνησε δικτατορικά, κρατώντας αρχικά για τον εαυτό του το αξίωμα του προέδρου και, στη συνέχεια, αυτοανακηρύχθηκε «βασιλιάς της Αϊτής». Μια από τις σημαντικότερες αποφάσεις του ήταν η κατασκευή του Λαφεριέρ, το οποίο αποτέλεσε το κεντρικό έργο σε ένα φιλόδοξο σχέδιο κάλυψης όλης της χώρας με ισχυρές οχυρώσεις, σε σημεία στρατηγικής σημασίας. Σκοπός της κατασκευής του οχυρού Λαφεριέρ, αλλά και των υπολοίπων που κατασκεύασε ο Ανρί Κριστόφ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην εξουσία, ήταν να αποτραπεί μια εισβολή του Γαλλικού Στρατού στην πρώην αποικία, η οποία είχε

Το οχυρό Ααιρεριερ είναι γνωστό οιην Αϊτή με την ονουαοία «κύσιρο» (Citodelle αία ναΠΠικά, ιην επίσημη γΠώοσα me xiüpoc). Αεοπόζει οε ένα ύψωμα αιο βόρειο τμήμα ιης A line. 0 εντυπωσιακοί: oykoc ίου οχυρού και η επιβϋηιική εικόνα ίου οιην κορυφή evoc απόκρημνου Βρόχου, έχουν αναδεύει ίο Λαιρεριέρ οε εθνικό σύμβολο αυτού του μικρούKP0I0UC.

επαναστατήσει, αλλά και να επιβληθεί αυστηρός έλεγχος στους κατοίκους της χώρας.

Η οικοδόμηση του Λαφεριέρ συνδέθηκε με το σκληρό σύστημα εκμετάλλευσης, το οποίο επέβαλε ο Ανρί Κριστόφ στους υπηκόους του. Οι πρώην σκλάβοι διαπίστωσαν, με μεγάλη απογοήτευση, ότι η εκδίωξη των λευκών αποικιοκρατών δεν μετέβαλε πολύ την κατάστασή τους. Ο νέος ηγέτης της χώρας υποχρέωσε τους κατοίκους να εργάζονται όπως παλαιότερα στις φυτείες και να του παραδίδουν την παραγωγή. Ενα μέρος του πληθυσμού υποχρεώθηκε να εργαστεί και στα μεγάλα οχυρωματικά έργα. Για την κατασκευή του Λαφεριέρ απασχολήθηκαν 20.000 εργάτες, από ο 1805 ως το 1820. Η μεταφορά λίθων στην κορυφή ύψους 910 μέτρων, όπου βρίσκεται το οχυρό, αποτελούσε μια ιδιαίτερα σκληρή εργασία.

Το αποτέλεσμα ήταν ένα οχυρωματικό σύμπλεγμα που κάλυπτε την κορυφή του υψώματος, ακολουθώντας το σχήμα της. Οι οχυρώσεις έχουν ύψος 40 μέτρων και καλύπτουν έκταση μεγαλύτερη από 10.000 τετραγωνικά μέτρα. Ο μεγάλος όγκος του οχυρού στόχευε στη χρησιμοποίησή του ως αποθήκη εφοδίων σε περίπτωση γαλλικής εισβολής ή λαϊκής εξέγερσης. Λόγω της θέσης του, το οχυρό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως παρατηρητήριο. Οι γειτονικές κοιλάδες, όπου κατοικούσε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, καθώς και οι βόρειες και δυτικές ακτές του νησιού, ελέγχονται από το ύψωμα στο οποίο βρίσκεται το Λαφεριέρ. Αν μάλιστα οι καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές, διακρίνονται και οι δυτικές ακτές της Κούβας, σε απόσταση 140 χιλιομέτρων.

Η στήριξη των θεμελίων της οχύρωσης στον βράχο υπήρξε εξαιρετικά δύσκολη. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, για την ενίσχυση της σύνδεσης των θεμελίων με τον βράχο χρησιμοποιήθηκε ένα μίγμα από ασβέστη, πολτό ζαχαροκαλάμου και ζελατίνης από το βράσιμο ποδιών μοσχαριών και αίματος από αγελάδες και κατσίκες. Η ολοκλήρωση του οχυρού, ωστόσο, συνέπεσε χρονικά με τον θάνατο του εμπνευστή του. Το 1820 ο Ανρί Κριστόφ αναγκάστηκε να αυτοκτονήσει μετά από μια εξέγερση του στρατού του. Το οχυρό που κατασκεύασε, ωστόσο, θεωρείται στη σύγχρονη εποχή ένα από τα σημαντικότερα του είδους του στο δυτικό ημισφαίριο.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A 1 1 1 1

ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ y I fmvvnc Bopoaunc

ΠΟΙΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΚΑΤΕΙΧΕ Ο ΟΠΟ ΚΙΤΤΕΛ;

Ο Οττο Κίττελ (δεξιά) με συμπολεμιστές του της I/JG 54 κατά τις μάχες στην Κουρλάνδη.

Ο Οττο Κίττελ (21 Φεβρουάριου 1917-14 ή 16 Φεβρουάριου 1945) κατέχει τον τίτλο του πιο επιτυχημένου άσσου μαχητικών που φονεύθηκε κατά τη διάρκεια του Β ’ ΠΠ.Γεννήθηκε στο Κρόνσντορφ, στη σημερινή Τσεχία και εντάχθηκε στο δυναμικό της Luftwaffe τον Ιανουάριο του 1939. Η εκπαίδευσή του ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1941 και ο νεαρός σμηνίας εντάχθηκε στο δυναμικό της Μοίρας 2./JG 54 της Σμηναρχίας I/JG 54. Οι πρώτες του επιτυχίες ήταν η κατάρριψη δύο σοβιετικών βομβαρδιστικών SB, στις 24 Ιουνίου 1941, κατά το αρχικό στάδιο της εισβολής στη Σοβιετική Ενωση. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1943 σημείωσε την 100ή κατάρριψη και στις 26 Αυγούστου 1944 κατέρριψε ένα Yak-9 και ένα La-5. Το τελευταίο αποτελούσε την 200ή κατάρριψή του.

Ο θύλακας της Κουρλάνδης υπήρξε το τελευταίο πεδίο δράσης για τον Κίττελ και την I/JG 54, που πολεμούσε αποκομμένη στη Λετονία απέναντι σε υπέρτερες σοβιετικές δυνάμεις. Στις 14 (άλλη εκδοχή αναφέρει 16) Φεβρουάριου 1945 απογειώθηκε με το Fw 190Α-8 και άλλα τρία αεροσκάφη για να αντιμετωπίσει έναν σχηματισμό ΙΙ-2, που σφυροκοπούσε τις δυνάμεις της 16ης Στρατιάς στην περιοχή του Ντζούκστε. Σύμφωνα με την αφήγηση του παραστάτη του, ο σχηματισμός πετούσε σε ύψος 150 m όταν επιτέθηκε σε 14 ΙΙ-2. «Ακολουθούσα τον Κίττελ καθώς επιτέθηκε σε ένα ΙΙ-2 από κάτω και πίσω, ενώ πίσω μας άλλα δύο ΙΙ-2 εκτέλεσαν απότομη άνοδο. Λίγες στιγμές αργότερα παρατήρησα λάμψεις γύρω από το πιλοτήριο και το αεροσκάφος εκτέλεσε μια ελαφρά βύθιση προς τα δεξιά. Αρχικά κατέπεσε στο έδαφος με τη δεξιά πτέρυγα και ολίσθησε για περίπου 200 m, φθάνοντας φλεγόμενο στις παρυφές ενός δάσους. Ο πιλότος δεν είχε ελπίδα διαφυγής».

Η είδηση του χαμού του Κίττελ προκάλεσε έντονη απογοήτευση στις τάξεις της JG 54. Ο Κίττελ συνολικά πραγματοποίησε 583 επιχειρησιακές αποστολές και σημείωσε 267 επιτυχίες, αναδεικνυόμενος στον τέταρτο πιο επιτυχημένο άσσο της Luftwaffe.Τουλάχιστον 94 από τις επιτυχίες του αφορούσαν τα επίφοβα Ilyushin ΙΙ-2 και ο οπίσθιος πολυβολητής ενός από αυτά ήταν υπεύθυνος για τον θάνατό του, λίγους μήνες πριν το τέλος του πολέμου.

ΠΟΤΕ ΕΜΦΑΝΙΣΤΗΚΕ ΤΟ ΠΡ0Τ0 ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΑΡΜΑ ΜΕ ΙΠΠΟΥΣ;Το πολεμικό άρμα αποτέλεσε τον συγκερασμό της εφεύρεσης

του τροχού και της εξημέρωσης του ίππου και εκτιμάται ότι πρωτοεμφανίστηκε στην 3η χιλιετία π.Χ. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι Σουμέριοι υπήρξαν οι πρώτοι εφευρέτες του άρματος, χρησιμοποιώντας μια κυτιοειδή ξύλινη κατασκευή, η οποία εδραζόταν σε τέσσερις ξύλινους τροχούς και ρυμουλκείτο από δύο όνους. Το πλήρωμα του άρματος ήταν διμελές και αποτελείτο από έναν στρατιώτη και έναν ηνίοχο. Η ταχύτητα και η ευελιξία του άρματος δεν ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακές, ωστόσο είχαν τεθεί οι βάσεις για μια σειρά βελτιώσεων.

Τα πρώτα βελτιωμένα πολεμικά άρματα εμφανίστηκαν το 2000 π.Χ., πιθανότατα στην κεντρική Ασία. Οι τέσσερις τροχοί αντικαταστάθηκαν από δύο τροχούς, σε συνδυασμό με έναν ελαφρύ ξύλινο σκελετό συνήθως από ξύλο κέδρου) και πάτωμα από δέρμα. Το πλήρωμα των αρμάτων ήταν διμελές και η μέγιστη ταχύτητα έφθανε τα 39 km/h. Η εμφάνιση του πολεμικού άρματος προκάλεσε μια πραγματική επανάσταση στο πεδίο της μάχης, αντίστοιχη με την επανάσταση του θωρακισμένου άρματος στις αρχές του 20ού αιώνα.

Πολύ γρήγορα η χρήση του άρματος διαδόθηκε και εξαπλώθηκε σε άλλες περιοχές. Οι Αιγύπτιοι πραγματοποίησαν και άλλες αλλαγές στη σχεδίαση του άρματος, αντικαθιστώντας τους δύο τροχούς με ελαφρύτερους ακτινωτούς τροχούς. Ο άξονας των δύο τροχών μετακινήθηκε στο οπίσθιο τμήμα, βελτιώνοντας σημαντικά την ακτίνα στροφής. Το δεύτερο μέλος του άρματος, εκτός από τα ακόντια, χρησιμοποιούσε πλέον τόξο, συνδυάζοντας

την ταχύτητα του άρματος με την ικανότητα προσβολής από μεγάλη απόσταση. Στη μάχη του Καντές, το 1274 π.Χ., εκτιμάται ότι έλαβαν μέρος 5.000 πολεμικά άρματα. Το πολεμικό άρμα όμως δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε δύσβατο έδαφος και ήταν λιγότερο ταχύ συγκρινόμενο με μια κλασική δύναμη ιππικού. Οι εξελίξεις στον τομέα των όπλων του πεζικού κατέστησαν τους αναβάτες του άρματος περισσότερο ευάλωτους. Από το τέλος της 1ης χιλιετίας π.Χ., ο ρόλος του πολεμικού άρματος σταδιακά μειώθηκε αλλά δεν εξαφανίστηκε από το πεδίο της μάχης, παρά μόνο στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ.

Αρχαιολογικό εύρημα από την εποχή των Σουμερίων που ανακαλύφθηκε στην πόλη Ούρ, νότια της Βαγδάτης, και απεικονίζει άρματα με τέσσερις τροχούς.

1 1 2 1 ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Aviübvioc nanoöoKoc ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

Το Ελληνικό Πεζικό me Οθωνική περιόδουΣιην περίοδο me uokpoc βασιλείας ίου ΟΒωνα, ίο Ελληνικό Πεζικό ουσιαστικά αναγεννήθηκε. Την περίοδο αυτή τέθηκαν οι βάσεις για την ανάπτυξη και τη δημιουργία του ιδιαίτερου χαρακτήρα του.

Ελληνες πεζοί επί Ο&ωνος. Από αριστερά διακρίνονται: τυφεκιοφόρος τάγματος γραμμής, δεκανέας επίλεκτος σκοπευτής, με τυφέκιο ραβδωτής κάννης, δεκανέας γρεναδιέρος, υπολοχαγός πεζικού.

Η άφιξη του Οθωνα (1833) και της βαυαρικής στρατιωτικής δύναμης που τον συνόδευε, συνέβαλαν κατά πολύ στην αναδιοργάνωση του Ελληνικού Στρατού, αφού ένας ισχυρός στρατός θα αποτελούσε το καλύτερο στήριγμα της Μοναρχίας.

Η Αντιβασιλεία προχώρησε στη θέσπιση νέου οργανισμού του Στρατού. Βάσει αυτού, το Πεζικό παρέτασσε οκτώ τάγματα γραμμής και δέκα τάγματα ακροβολιστών. Τα τάγματα γραμμής διέθεταν έξι λόχους- τέσσερις κεντρικούς, λόχο γρεναδιέρων και ακροβολιστών - με δύναμη 140 περίπου ανδρών ανά λόχο. Οι άνδρες τους ήταν οπλισμένοι με το κλασικό εμπροσθογεμές μουσκέτο, με ξιφολόγχη και μικρή σπάθη. Οι υπαξιωματικοί και δέκα οπλίτες κάθε λόχου ακροβολιστών γραμμής ήταν οπλισμένοι με εμπροσθογεμές τυφέκιο ραβδωτής κάννης. Για πρώτη φορά το όπλο αυτό θα χρησιμοποιείτο από το ελληνικό Πεζικό. Τα τυφέκια ραβδωτής κάννης είχαν, φυσικά, μεγαλύτερο βεληνεκές από τα λειόκαννα μουσκέτα και πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια βολής.

Οι στολές ήταν χρώματος ανοικτού μπλε, ενώ το θερινό παντελόνι λευκού χρώματος. Το πηλίκιο ήταν μαύρο, τύπου shako, με ορειχάλκινο έμβλημα ακτινοβόλου ήλιου και το γράμμα Ο (Οθων) με παράσταση στέμματος. Οι ακροβολιστές έφεραν επί της φυσιγγιοθήκης ένα μικρό ορειχάλκινο κέρας (βούκινο) και οι γρεναδιέροι φλογοφόρα χειροβομβίδα. Τα πηλίκια ήταν διακοσμημένα με λοφία χρώματος κόκκινου, για τους γρεναδιέρους, λευκού για τους κεντρικούς λόχους και πράσινου για τους ακροβολιστές. Τα διακριτικά του βαθμού φέρονταν, κατά τη γερμανική πρακτική, στο κολάρο.

Τα τάγματα των ακροβολιστών - ελαφρύ πεζικό- ήταν πολύ μικρότερα αυτών της γραμμής. Το καθένα διέθετε τέσσερις λόχους με 50 άνδρες ανά λόχο. Η συνολική δύναμη του ελαφρού τάγματος δεν ξεπερνούσε τους 220 άνδρες. Ο οπλισμός τους δεν διέφερε από τον αντίστοιχο των ταγμάτων της γραμμής, μόνο που οι οπλίτες δεν έφεραν σπάθη. Η στολή των ελαφρών πεζών ήταν μια παραλλαγή της ελληνικής παραδοσιακής φορεσιάς. Στο φέσι φερόταν ορειχάλκινο στέμμα.

Στα τέλη του 1833 ο Ελληνικός Στρατός διέθετε 5.824 πεζούς γραμμής και 2.040 ελαφρούς πεζούς. Το 1836 τα οκτώ τάγματα γραμμής μειώθηκαν σε τέσσερα. Τα ελαφρά τάγματα μειώθηκαν επίσης σε τέσσερα από δέκα που ήταν. Στη θέση των τελευταίων συγκροτήθηκαν οκτώ τάγματα Οροφυλακής, υπαγόμενα σε τρία αρχηγεία Οροφυλακής. Κάθε τάγμα Οροφυλακής παρέτασσε τέσσερις λόχους με συνολική δύναμη 254 ανδρών. Το 1843 καταργήθηκε ένα ακόμα τάγμα γραμμής και τα αρχηγεία Οροφυλακής. Αντί των τελευταίων, συγκροτήθηκαν τέσσερα συντάγματα Οροφυλακής,

αποτελούμενα από δύο τάγματα έκαστο.Το 1854 ανασυστάθηκαν τρία τάγματα γραμμής και αυτά των

ακροβολιστών συνενώθηκαν σε τρία, ισχυρά όμως, τάγματα. Επίσης, καταργήθηκε η Οροφυλακή. Το 1856 τα τάγματα γραμμής εντάχθηκαν ανά δύο σε διοικήσεις συνταγμάτων. Το 1860 τα συντάγματα καταργήθηκαν και τα δέκα τάγματα πεζικού, που είχαν στο μεταξύ συγκροτηθεί, έγιναν και πάλι αυτόνομα. Επιπλέον, το 1860 συστήθηκαν και δέκα τάγματα εφεδρείας των τεσσάρων λόχων. Τα τάγματα αυτά ήταν επιστρατευόμενες μονάδες.

Στη δεκαετία του 1850 ο Στρατός εφοδιάστηκε και με νέες στολές. Τα διακριτικά χρώματα παρέμειναν ίδια με πριν. Τα στενά χιτώνια αντικαταστάθηκαν με αμπέχωνα που έφταναν ως τους μηρούς. Αλλαγές και μάλιστα σημαντικές υπήρξαν στον οπλισμό του Στρατού. Από το 1855 το ελληνικό Πεζικό άρχισε να εξοπλίζεται με το γαλλικό εμπροσθογεμές, κρουστικό τυφέκιο ραβδωτής κάννης Minie. Το νέο όπλο είχε σχεδόν τριπλάσιο βεληνεκές από τα παλαιά μουσκέτα.

Οσον αφορά τις τακτικές μάχης, υιοθετήθηκε ο γαλλικός κανονισμός πεζικού του 1845-46. Βάσει του νέου κανονισμού, το Πεζικό πολεμούσε σε σχηματισμό γραμμής δύο ζυγών, σε φάλαγγα ανά διλοχία και σε διάταξη ακροβολισμού. Ολόκληρο το τάγμα εκπαιδευόταν να ενεργεί σε κάθε τύπο εδάφους.

Φωτισμένοι αξιωματικοί μελέτησαν τα διδάγματα των πολέμων της περιόδου (Κριμαϊκός, Ιταλικής Ανεξαρτησίας) και ενσωμάτωσαν τα συμπεράσματά τους στο νέο εγχειρίδιο εκστρατείας του Πεζικού. Κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού Πεζικού ήταν και είναι η ορμητικότητα κατά την επίθεση και το πείσμα κατά την άμυνα. Πάνω στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Ελληνα πεζού οικοδομήθηκε το δόγμα χρήσης του Πεζικού. Ως φυσική κατάληξη μιας σύγκρουσης πεζικού, θεωρείτο η εξόρμηση με τη λόγχη και η ανατροπή του εχθρού με τη χρήση της.

Η βασιλεία του Οθωνα δοκιμάστηκε από 28 κινήματα και εξεγέρσεις. Κατά τη διάρκεια τους, πολλές φορές μονάδες του Στρατού βρέθηκαν αντιμέτωπες μεταξύ τους ή αντιμέτωπες με ενόπλους πολίτες και ληστές. Σε ουκ ολίγες περιπτώσεις έρρευσε αδελφικό αίμα, ενώ δεν έλειψαν και τραγελαφικά συμβάντα, όπως η στάση του 8ου Τάγματος Οροφυλακής το 1847, το οποίο, καταδιωκόμενο από πιστά στον θρόνο στρατεύματα, κατέφυγε στο τουρκοκρατούμενο έδαφος. Υστερα από αυτό, το τάγμα διεγράφη από τη δύναμη του Ελληνικού Στρατού.

Παρά τις αντιξοότητες, το ελληνικό Πεζικό όποτε χρειάστηκε, την περίοδο αυτή, έδωσε με επιτυχία το παρόν στα πεδία των μαχών.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 1 3

ΒΙΒΛΙΑ Ειρήνη ΠανέΠη

Aozapoc Σκαμαντζούραι: Κωνστανιίνοι: Toipionc 363 ΜΟΙΡΑ - 40 ΧΡΟΝΙΑ 1972-2012lünnovoc Φ ίλω ν Πολεμικής Αεροπορίας « Ικαρος» Αθήνα 2012 , Σ ε ίΙίδ ε ς 64

Ο Σύλλογος Φίλων Πολεμικής Αεροπορίας «Ικαρος» παρουσιάζει ένα εξαιρετικό φωτογραφικό λεύκωμα για μια από τις νεώτερες μοίρες της Πολεμικής Αεροπορίας, της 363 Μοίρας Εκπαίδευσης Αέρος, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 40 χρόνων από την ίδρυσή της.

Αφιερωμένο στους συναδέλφους που έχουν χάσει τη ζωή τους, το λεύκωμα του διοικητή της 363 Μοίρας αντισμηνάρχου Λάζαρου Σκαμαντζούρα και του επισμηναγού Κωνσταντίνου Τσίρτση προσφέρει στους λάτρεις της αεροπορίας τη μοναδική ευκαιρία να γνωρίσουν την ιστορία της Μοίρας, τα αεροσκάφη που διέθετε από το 1972 μέχρι σήμερα και τους διατελέσαντες διοικητές της, καθώς και να απολαύσουν μια σειρά σπάνιων φωτογραφιών υψηλής ανάλυσης από την εκπαίδευση, τα αεροσκάφη εν πτήσει, τα σήματα αλλά και την καθημερινή ζωή στη μονάδα.

Σίγουρα αξίζει να προστεθεί στη βιβλιοθήκη κάθε λάτρη της Αεροπορίας. Το πολυτελές αυτό λεύκωμα διατίθεται από το Discount Hobby Zone, τηλ.: 6973564475,www.discounthobbyzone.gr.

EnauEivtiivöac Κ. Meigüöc

ΙΣΤΟΡΙΑΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕΤΑΪΑΑπό ίο 1081 μέχρι ίο 1864Εκδόοεις ΕΠεύΘερη Σκέιμ ις Αθήνα 2 01 1 , Σ ελ ίδ ες 276

Το ακριβές αντίγραφο μιας σπάνιας έκδοσης του 1893 ανατυπώθηκε από τις εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις, διατρέχοντας την ιστορία της οικογένειας Μεταξά από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, μιας οικογένειας που αριθμεί πληθώρα σημαντικών προσωπικοτήτων οι οποίες άφησαν πολλές φορές το στίγμα τους στις εξελίξεις της ιστορίας.

Το όνομα Μεταξάς μνημονεύεται για πρώτη φορά στην «Αλεξιάδα» της Αννας Κομνηνής το 1081 -όνομα το οποίο πιθανότατα αποδόθηκε από τον Ιουστινιανό ως τίτλος τιμής στην οικογένεια που εισήγαγε το μετάξι στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία- ενώ ο Μάρκος Αντώνιος Μεταξάς εμφανίζεται στην Αλωση της Κωνσταντινούπολης να μάχεται στο πλευρό του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Μετά την πτώση της πόλης, ο Μάρκος Αντώνιος καταφεύγει στην Κεφαλλονιά, όπου εγκαθίσταται μόνιμα και αποκτά απογόνους. Από το σημείο αυτό οι αναφορές στην οικογένεια Μεταξά πληθαίνουν, πολλές δε από αυτές αφορούν εξέχουσες μορφές της εποχής τους.

Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να ακολουθήσει το νήμα

ΕΙΙΑΜΕΙΝΩΝΑΑ Κ. ΜΕΤΑΞΑ

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΤΗΣ

Ο Ι Κ Ο Γ Ε Ν Ε Ι Α Σ Μ Ε Τ Α Ξ ΑΑΠΟ ΤΟ 1081 Μ ΕΧΡΙ ΤΟ 1814

ΚΛΕΥβΚΡΗ εΚΕΤΙΧ

της ιστορίας της γνωστής πολιτικής-στρατιωτικής οικογένειας Μεταξά στα βάθη του χρόνου, ανακαλύπτοντας ενδιαφέρουσες και εν πολλοίς άγνωστες πληροφορίες σχετικά με τα μέλη της. Η αφήγηση του βιβλίου είναι στην καθαρεύουσα, αφού οι συντελεστές διατήρησαν ανέπαφη την πρωτότυπη έκδοση του 1893.

Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις, Ιπποκράτους 112, Αθήνα. Περισσότερες πληροφορίες στο 2103614736 και στο www.eleftheriskepsis.gr.

Ian Kershaw0 ΧΙΤΑΕΡ, 01 ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΚΑΙ Η «ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ»Εκδόσεις Παιάκη Αθήνα 2 00 9 , Σ ελ ίδ ες 506

Γερμανίας, ο Ian Kershaw αποτελεί τον θεμελιωτή της κοινωνικής ιστορίας του Γ’ Ράιχ και έχει τιμηθεί με τον γερμανικό Ομοσπονδιακό Σταυρό Αξίας, τον τίτλο του Ιππότη και το μετάλλιο Norton Medlicott της Historical Association. Από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία μέχρι την οριστική κατάρρευση του ναζιστικού καθεστώτος, ο συγγραφέας περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τη στάση που τήρησε ο γερμανικός λαός απέναντι στην εθνικοσοσιαλιστική πολιτική αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αυτή η στάση επηρέασε την πολιτική του Χίτλερ, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συμπεριφορά των απλών πολιτών απέναντι στους διωγμούς των Εβραίων που κλιμακώνονταν σταδιακά μέχρι να λάβουν τη μορφή ολοσχερούς γενοκτονίας.

Πρόκειται για μια εξαιρετική ανάλυση από έναν κορυφαίο ερευνητή ο οποίος έχει φέρει στο φως πολύτιμα στοιχεία σχετικά με το Γ’ Ράιχ, και έχει προβεί σε αποκαλύψεις που άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται αρκετές πτυχές της ναζιστικής Γερμανίας. Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τις εκδόσεις Πατάκη, Εμμ. Μπενάκη 16, 10678, Αθήνα, τηλ.: 2103831078, www.patakis.gr.

Τριάντα και πλέον έτη ιστοριογραφικής έρευνας σχετικά με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και τη στάση που τήρησε ο γερμανικός λαός απέναντι στη ναζιστική πολιτική κατά τη διάρκεια του Γ' Ράιχ συμπυκνώνονται σε έναν τόμο 500 σελίδων, καλύπτοντας πλήρως τις σημαντικότερες πτυχές της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας της χώρας την κρίσιμη περίοδο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Εχοντας αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη της ναζιστικής

IA N K E R S H A W

Ο ΧΙΤΛΕΡ,οι ΓΕΡΜΑΝΟΙ και

Η «ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ»

€ 4 > ·τ ·

' . · · · *

U


http://www.discounthobbyzone.gr

http://www.eleftheriskepsis.gr

http://www.patakis.gr

Στρατιωτική ιστορία τεύχος 191

Documents

Transcript of Στρατιωτική ιστορία τεύχος 191