Στρατιωτική ιστορία 198

ΙΟΥ

ΛΙΟ

Σ

2013

·

€4

3 0 % ΕΚΠΤΙ1ΣΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΙ+2 ΒΙΒΛΙΑ ΔΟΡΟ!

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙ Α Τ ΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι

ΚΟΛΑΣΗ υΥΡΟΣA P I I I I

............................

■

Ο Yioc ίου αρχιτέκτονα me «τελικής üüonc» εξομολογείται στη Σιραιιωπκή Ιαιορία

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

«ARCHERΥ»Η πρώτη μεγάλη επιδρομήτων κομμάντοΐ (1941)

ΣΕΛΕΥΚΟΣ Α’ «ΝΙΚΑΤΟΡ»Η απέλπιδα προσπάθεια για ενότητα της auTOKpaiopiac ίου Μεγάλου Αλεξάνδρου (358-281 πΧ)

ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ ΜΠΟΥΑΣ - Ο Ελληναα πολέμαρχοι; ine Αναγέννησης Τ γ]Η «ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΠΝ ΝΑΥΑΡΧΟΝ» - Η σάγκρουοη USAF-USN για την ατομική βόμβα (1949) Ε [ YUMMA ΧΑΡΙ (1953) - Σελίδες δόξας για το Ελληνικό Εκοιρατευτικό Σώμα στην Κορέα Ε' ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ - Νέα αροοπάθεια oiouc Αγίους Τόπους σε αναζήτηση εξιλέωσης... (1217-1218)

n

Άρθρα1024

34

44

54

62

72

80

06

ΚΟΛΑΣΗ ΠΥΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΚΤΙΚΗΤα He i nk e l 111 m e Lu f twa f f e ε ναντ ί ον των ο υ μ μ α χ ι κ ώ ν νηοπο μ πών ( 1 9 4 2 )

ΣΕΛΕΥΚΟΣ Α «ΝΙΚΑΤΠΡ»Η απέϋπι Οα π ο ο ο π ΰ θ ε ι α v i a ενότητα m e α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ί α του Με ν ά Πο υ Ä f l 8 ^ ä v ö o o u ( 3 5 8 - 2 8 1 π.Κ.)

Η «ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΝ ΝΑΥΑΡΧΟΝ»Η ο ύ ν κ ρ ο υ ο η USAF και USN via m v ατομ ι κά βό μ β α ( 1 9 4 9 )

ΥΙΙΙΠΜΑ ΧΑΡΙ (1953)l e r l i ö E C ö o ^ a c v ia το ΕΠΠηνικό Εκο τρατευτ ικ ό Σ ώ μ α οτην Κ ο ο έ α

ΧΑΪΝΤΕΡ ΧΑΪΝΤΡΙΧ0 v i o c του αρ χ ι τ έ κ τ ον α m e « ι εΠ ι κπΕ f l ü a n c » ε ζ ο μ ο η ο ν ε ί τ α ι στη ϊιραιιωιική Ιοιορίπ

Ml GARANDΤο α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ό τ υ φ έ κ ι ο - Bpür f oc

Ε ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ (1217-1218)Νέα π ρο ο πά Βε ι α o i o a c A v i o u c To n o uc ο ε αναζήτηση ε ^ ι Π έ ω ο η ί . . .

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ((ARCHERY))Η πρώτη με ν άΠη ε π ι δ ρ ο μ ή των κ ο μ μ ύ ν τ ο ί οτη Ν ο ρ β η ν ί α ί 1 941 )

ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ ΜΠΟΥΑΣ0 E M n v a c π ο Π έ μ α ρ χ ο ε m e Δ ν α ν έ ν ν η ο η ί

H einkel 111Η-6 τη ς K G 26 επ ιτ ίθ εν τα ι εναντίον νηοπομπής εξα π ολύοντα ς τ ις τορ π ίλες τους . Κ ατά τη δ ιά ρ κεια της δράσης τους και μ έχ ρ ι το τέλ ο ς του π ολέμου, τα γερμανικά τορπιλοπλάνα όλων των τύπων β ύθισ α ν συνολικά 80 πλοία, εκ το π ίσ μ α το ς 420.000 τόννων, και π ροκάλεσαν ζη μ ιές σε άλλα 37 (243.000 τόννω ν) (Revell).

M b v iu e c o in A e c

4 ΕΙΔΗΣΕΙΣ106 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ108 ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ111 ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ112 ΚΑΣΤΡΑ & ΟΧΥΡΑ113 ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;114 ΒΙΒΛΙΑ

L u u y i t u m Ε Ι Δ Η Σ Ε Ι Σ fiownc Bapoaunc, Κατερίνα ΒαρεΠά, ΠανιείΙικ Καρύκαπ

ΕκδότηςΒασίλειος Στράτος

ΑρχισυντάκτηςΒασίλης Καμπάνης

Συνεργάτες-ΣύμβουλοιΝικόλαος Κολόμβας, Αντιστράτηγος ε.a .Δ ημήτρης Γεδεών, Υποστράτηγος ε.α„I. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ Βασίλειος Παπαδόπουλος, Συνταγματάρχης (ΤΘ)ε.α. Κωνσταντίνος Κλάδης, Αντιαυνταγματάρχης (ΠΖ)ε.α. Ηλίας Παπαθανάσης «Ανάργυρος Φαγκρίδας Κατερίνα Β α ρ ελ ά ·Δ η μ ή τρ η ς Χριστοδούλου Δ ημήτρ ιος Μ αρκαντωνάτος · Ηλίας Μαγκλίνης Ιάκωβος Χονδροματίδης · Γεώργιος Ζουρίδης Λ υκούργος Α ρεταίος · Ε υάγγελος Χαρατσής Σω τήρης Βουρλιώτης · Ιάσων Χανδρινός Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου »Λάμπρος Ψωμάς Δ ημήτρης Μ πελέζος · Σ ταύρος Καρκαλέτσης Γιάννης Β αρσ αμής· Γιώργος Κουφογιώργος Α γγελος Μανσόλας · Α9ανάσιος Κωνσταντίνου Γιάννης Παγουλάτος · Σταύρος Βαλμάς Κυριάκος Γρηγορόπουλος · Φαίδων Κόχιλας Β αγγέλης Παππάς · Ε υάγγελος Τάρταρης

Καλλιτεχνική επιμέλειαΠαρασκευή Ευγενικού Σταύρος Καπλανίδης

Επιμέλεια κειμένωνΧρήστος Ζηκούλης

ΓραφείαΛέσδου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα

Τηλεφ. Κέντρο: 210 9758090 Fax: 2109737070 Email: [email protected] www.gnomonpubiications.gr

ΣυνδρομέςΕσωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 33 Ευρώ

(Εξάμηνη - 6 τεύχη): 16,50 Ευρώ Βιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 Ευρώ Εξωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 85 Ευρώ

(Εξάμηνη - 6 τεύχη): 42,50 Ευρώ

Επιταγές (Ταχυδρομικές)ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237 Δάφνη Στην επιταγή να αναγράφονται απαραιτήτως ονοματεπώνυμο, πλήρης διεύθυνση, τηλέφωνο και η ένδειξη «Συνδρομή»

Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμοΒασίλειος Στράτος

ΙδιοκτησίαΓνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ

ISSN: 1109-0510 Κωδικός: 013196

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση ή η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο, άρθρων ή τμημάτων άρθρων του περιοδικού, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι εκφραζόμενες στα ενυπόγραφα άρθρα απόψεις, δεν ταυτίζονται κατ’ ανάγκη με την άποψη του περιοδικού. Αόγω στενότητας χώρου, το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα περικοπής των επιστολών που στέλνουν οι αναγνώστες εφόσον δεν αλλοιώνεται το νόημά τους.

ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΥΡΡ0

Εκπτωση σε Βιβλία-περιοΟικά για ovopsc από τα γραιρεία iiac

Επισκεφθείτε τα γραφεία μας (Λέσβου 14, πλησίον Μ ετρά Αγ. Ιωάννη, Δάφνη, τηλ. 210 9758090) Kat αγοράστε Βιβλία και περιοδικά με έκπτωση 50% !

Η προσφορά ισχύει για αγορές αρχικής αξίας άνω των 25 ευρώ καιαφορά όλα τα έντυπα, πλην εκείνων που βρίσκονται ήδη σε κυκλοφορία στα περίπτερα.

Ώρες λειτουργίας γραφείων: 9.00- 16.00 καθημερινώς, πλην Σαββάτου και Κυριακής

Μια νέα περιοδική έκθεση με τίτλο «Πύρρος Βασιλεύς Ηγήτωρ. Η Ηπειρος της Μεσογείου και της Οικουμένης», την οποία διοργανώνει η IB’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, εγκαινιάστηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων και θα παραμείνει ανοικτή μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2013.

Ο Πύρρος, μέσα από το σύνολο των αφηγήσεων και το ανεκδοτολογικό υλικό για τη σύντομη ζωή του, εμφανίζεται ως το υπόδειγμα των Ελλήνων ηγετών των Ελληνιστικών χρόνων. Εχοντας αντιμετωπίσει τις επεκτατικές βλέψεις των Ρωμαίων και τους Καρχηδονίων, επιζητούσε με τολμηρές επιλογές μια ισορροπία των μεγάλων δυνάμεων της Μεσογείου. Υπό αυτό το πρίσμα, θεωρείται πολιτικός οραματιστής με οικουμενική ακτινοβολία.

Για την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ηπειρο, ο Πύρρος υπήρξε αναμορφωτής, οδηγώντας την στο απόγειο της δόξας της, ιδρύοντας πόλεις,

οχυρώνοντας την, αλλά και φροντίζοντας για την πολιτιστική αναβάθμιση των κατοίκων, όπως αποδεικνύειη ίδρυση του μεγάλου θεάτρου στη Δωδώνη. Δεν θα ήταν υπερβολικός, λοιπόν, ο ισχυρισμός ότι ο βασιλιάς ενέταξε την Ηπειρο στο πολιτικό

γίγνεσθαι της Μεσογείου.Η εν λόγω έκθεση, μέσω

αρχαιολογικών ευρημάτων και πλούσιου εποπτικού υλικού,

συνθέτει μια νέα εικόνα για τον μεγάλο Ηπειρώτη βασιλιά, ο οποίος κέρδισε τον σεβασμό ακόμα και των Ρωμαίων εχθρών του.

Στο πλαίσιο της έκθεσης θα προβάλλεται επίσης το ντοκιμαντέρ της

Μαρίας Χατζημιχάλη Παπαλιού «Βασιλείς της

Ηπείρου» από τη σειρά «Ηπειρος, Αρχέγονος Ελλάς»,

σε σενάριο του καθηγητή αρχαίας νικής φιλολογίας Φάνη Κακριδή.

Ο βασιλιάς Πύρρος σε προτομή των ρωμαϊκών χρόνων

ΜΕΤΡΟ Αγ. Ιωάννη

, ΠαΜΨ°

ΐν#ρ°°

mailto:[email protected]

http://www.gnomonpubiications.gr

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΝ ΗΠΑ

To Wikileaks, με τη νέα του εφαρμογή παρέχει πρόσβαση σε πολλά τηλεγραφήματα και έγγραφα των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και τη σχέση της με την Τουρκία, υπάρχει υλικό το οποίο παρουσιάζει Αμερικανούς διπλωμάτες έπειτα από συναντήσεις με Τούρκους αξιωματούχους τον Ιούνιο του 1974 να διαδίδουν ότι οι Ελληνες ήθελαν να φοβίσουν τις ξένες εταιρίες ώστε να μη προχωρήσουν σε έρευνες πετρελαίου στο Αιγαίο.

Η Ελλάδα διαμαρτυρήθηκε για την ενδεχόμενη συνεργασία των Αμερικανών με την τουρκική κρατική εταιρία πετρελαίου, ενέργεια που τελικά χρησιμοποιήθηκε υπέρ της Τουρκίας, παρά το γεγονός ότι η ένταση είχε προκληθεί από έρευνες τουρκικού σκάφους. Στις17 Ιουνίου 1974 ένα εμπιστευτικό πολυσέλιδο έγγραφο με αριθμό 1974ANKARA04379 εστάλη από τον Αμερικανό πρεσβευτή στην Αγκυρα προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τον ΟΗΕ, τις πρεσβείες σε Αθήνα, Λευκωσία, Λονδίνο, τα προξενεία Σμύρνης, Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινούπολης, αλλά και προς πλήθος άλλων αποδεκτών, κυρίως από τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, στην Ευρώπη, στον 6ο Στόλο και στις μυστικές υπηρεσίες.

Στο έγγραφο αυτό περιγραφόταν η συνάντηση του γενικού διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας Σοϊζάλ με στέλεχος της πρεσβείας στην Αγκυρα, κατά την οποία οι Αμερικανοί παρέλαβαν το διάβημα διαμαρτυρίας της Ελλάδας σχετικά τις έρευνες του τουρκικού ωκεανογραφικού σκάφους «Τσανταρλί» στο Αιγαίο. «Πιθανώς το ελληνικό διάβημα στόχευε στο να “τρομάξει" όποιες ξένες εταιρίες εξετάζουν το ενδεχόμενο να αναλάβουν έρευνες για λογαριασμό της Τουρκίας», υποστήριξε στο τηλεγράφημα ο πρεσβευτής Μάκομπερ.

Οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν στενά την κατάσταση ήδη από τα τέλη του προηγούμενου μήνα. Στα στοιχεία εμπιστευτικού τηλεγραφήματος με αριθμό 1974ANKARA04216, φαίνεται ότι οι έρευνες για αποθέματα πετρελαίου στο Αιγαίο αντιμετωπίζονταν από τις ΗΠΑ ως «αξιώσεις συνόρων και κυριαρχίας». Οταν αργότερα το «Τσανταρλί» έβγαινε από τα Στενά του Βοσπόρου για να εξερευνήσει τα πετρώματα της υφαλοκρηπίδας, πηγές του Τουρκικού Ναυτικού διέρρεαν στα ξένα μέσα ότι «το πρωί απέπλευσε από τον Ναύσταθμο του Μαρμαρά μικρός στόλος αντιτορπιλικών, τέσσερα υποβρύχια, εννέα ναρκαλιευτικά και κανονιοφόροι».

Το εμπιστευτικό τηλεγράφημα από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με αριθμό 1974STATE112403 αναφέρεται στα συμβόλαια της εταιρίας Geophysical Services Inc., θυγατρικής του αμερικανικού κολοσσού Texas Instruments, ο οποίος προμήθευε με εξοπλισμό την τουρκική εταιρία πετρελαίου ΤΡΑΟ.

Σε ερωτήσεις Αμερικανού διπλωμάτη σχετικά με το αν η θυγατρική είχε υπογράψει συμβόλαιο για εξερεύνηση αμφισβητούμενων περιοχών του Αιγαίου και αν γνώριζαν για τη διαμάχη μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, εκπρόσωπος της εταιρίας απάντησε ότι η GSI δεν επιθυμούσε να βρεθεί ανάμεσα στα δύο αντιμαχόμενα κράτη. Σύμφωνα με το σχετικό τηλεγράφημα, η GSI δεν θα συμμετείχε με δικό της πλοίο, αλλά θα παρείχε το τεχνικό της προσωπικό σε εξερευνητικό τουρκικό σκάφος.

Ηδη από τις 30 Μα'ίου 1974 ο γενικός γραμματέας του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών Βλάχος είχε ενημερώσει την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα ότι εντοπίστηκαν δύο σκάφη, συνοδευόμενα από πλοία του Τουρκικού Ναυτικού, να κατευθύνονται προς τις αμφισβητούμενες περιοχές. Στις 4 Ιουνίου ανακοινώθηκε ότι οι έρευνες του «Τσανταρλί» είχαν ολοκληρωθεί.

Οπως αποκαλύπτεται σε άλλο τηλεγράφημα, η Τουρκία άσκησε πιέσεις στους Αμερικανούς στις 12 Ιουνίου κατά τη συνάντηση του

Τούρκου υπουργού Εξωτερικών με τον πρεσβευτή Μάκομπερ, για τη θέση των ΗΠΑ όσον αφορά την έκδοση οδηγίας προς τις αμερικανικές εταιρίες ώστε να παύσουν τα εξερευνητικά προγράμματα σε αμφισβητούμενες περιοχές που έβλαπταν τα συμφέροντα της Τουρκίας, αφού η Ελλάδα είχε ήδη διεξαγάγει έρευνες.

Στις 6 Αυγούστου 1976, κατά τη διάρκεια επίσημου δείπνου όπου παρευρίσκονταν ο Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών βαν ντερ

Στούλ με τον ομόλογό του Δημήτριο Μπίτσιο και τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, έφθασε η πληροφορία ότι το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Χόρα» έπλεε σε ελληνικά ύδατα. Η ατμόσφαιρα στο τραπέζι φορτίστηκε, με τον Καραμανλή να δηλώνει ότι η Ελλάδα θα αναγκαστεί να «δράσει» εφόσον οι Τούρκοι «εμμείνουν στις προκλήσεις τους». Ακολούθησε ένας μήνας διπλωματικών παρεμβάσεων, αλλά και ακραίας ρητορικής και πρωτοσέλιδων εφημερίδων που έφεραν τις δύο χώρες στο χείλος της σύρραξης.

Σύμφωνα με το τηλεγράφημα με αριθμό 1976STATE196852, ο διευθυντής του ολλανδικού Υπουργείου Εξωτερικών ντε Χούπ Σέφερ επικοινώνησε την επομένη με αξιωματούχο στην Ουάσιγκτον. Η ολλανδική αντιπροσωπεία θεώρησε την ακύρωση μιας κρουαζιέρας που είχε προγραμματιστεί για τον βαν ντερ Στούλ ως ένδειξη κλιμάκωσης της έντασης, και μετέφερε τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΟΚ το παρασκήνιο των συζητήσεων, ζητώντας την παρέμβαση και των Αμερικανών για ειρηνικό συμβιβασμό Τουρκίας- Ελλάδας.

Η αγωνία των Ολλανδών αποδεικνύεται επίσης από το γεγονός ότι λίγες ημέρες αργότερα, η αγγλοολλανδική εταιρία Shell έλαβε άδεια από την Τουρκία για έρευνες εντοπισμού πετρελαίου σε μια περιοχή 1.000 χιλιομέτρων (από τη Σμύρνη έως το νότιο Αιγαίο).

Στις 3 Αυγούστου 1976, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αγκυρα Γουίλιαμ Μάκομπερ συνάντησε τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Ιχσάν Τσαγλαγιανγκίλ, σύμφωνα με το τηλεγράφημά του προς την Ουάσιγκτον με αριθμό 1976ANKARA05940, και προσπάθησε να κατευνάσει τον τελευταίο υποστηρίζοντας ότι «θα ήταν πιο λογικό η Τουρκία, ως μεγαλύτερη και πιο ισχυρή χώρα απ’ ότι η Ελλάδα, να αναλάβει πρωτοβουλία διαλόγου». Ο Τσαγλαγιανγκίλ απάντησε ότι οι ΗΠΑ και οι άλλοι σύμμαχοι θα έπρεπε «να σταματήσουν να συμπεριφέρονται στην Ελλάδα σαν να είναι κακομαθημένο παιδί», και τότε ο Μάκομπερ τον προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε σύγκρουση θα πάγωνε για πολλά χρόνια την έγκριση της αμυντικής συνεργασίας Τουρκίας-ΗΠΑ από το αμερικανικό Κονγκρέσο.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του Αυγούστου του 1976 οι Αμερικανοί παρακολουθούσαν στενά την πορεία του «Σισμίκ» στις θάλασσες. Από τις αρχές του '70, άλλωστε, αμερικανικές εταιρίες πετρελαιοειδών όπως η Texaco, η Chevron και η Conoco διεξήγαν έρευνες και γεωτρήσεις. Μάλιστα, σε διαμαρτυρίες των Τούρκων για τις γεωτρήσεις στη Θάσο, ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα Μάκομπερ σημείωσε σε τηλεγράφημά του ότι η αμερικανική εταιρία που ανέλαβε τις εργασίες κινείτο αυστηρά σε ελληνικά χωρικά ύδατα.

Πάντως, κατά τη διάρκεια της κρίσης με το «Χόρα», ο Μάκομπερ ενημέρωνε την Ουάσιγκτον για τα τουρκικά δημοσιεύματα και με τηλεγράφημά του στις 12 Αυγούστου 1976 εφιστούσε την προσοχή των ΗΠΑ στις τουρκικές κινήσεις και το ταξίδι του διοικητή του τουρκικού στόλου, ναυάρχου Χίλμι Φιράτ, από την Αγκυρα στη Σμύρνη, στο λιμάνι της οποίας κατέπλευσε λίγες ημέρες αργότερα το «Χόρα». Παράλληλα, η Ελλάδα είχε προσφύγει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων.

Το «Χόρα» μετονομάστηκε αργότερα σε «Σισμίκ» και 9α πρωταγωνιστούσε σε

νέα κρίση, το 1987.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 5

Ε Ι Δ Η Σ Ε Ι Σ

www.gpsmarine.co .uk

Το ειδικό σκάφος «Apollo» που πραγματοποιήσε την επιχείρηση ανέλκυσης του Do 17.

Στις 26 Αυγούστου 1940, το βομβαρδιστικό Do 17Ζ-2 με σειριακό αριθμό παραγωγής 1160 και κωδικό κλήσης 5K+AR απογειώθηκε από τη βάση του Σεν Τροντ για μια αποστολή βομβαρδισμού των βρετανικών βάσεων στο Ντέμπντεν και στο Χόρντσερτς. Το αεροσκάφος ανήκε στην 7η Μοίρα της 3ης Σμηναρχίας της Πτέρυγας Βομβαρδισμού KG 3 (7./KG 3), μεταφέροντας 16 βόμβες των 50 kg, και ήταν μέλος ενός ευρύτερου σχηματισμού στον οποίο συμμετείχαν και αεροσκάφη από την KG 2. Πετώντας μέσα σε νέφωση, το πλήρωμα αποπροσανατολίστηκε και δέχθηκε την επίθεση τριών Boulton Paul Defiant της 264 Μοίρας της RAF από τη βάση του Χόρντσερτς. Το βομβαρδιστικό επλήγη στους κινητήρες και ο πιλότος, ο 24χρονος σμηνίας Βίλι Εφμερτ εκτέλεσε αναγκαστική προσθαλάσσωση στην περιοχή του Γκούντγουϊν Σαντς, μια αμμώδη παραλιακή περιοχή στο Κεντ. Από το τετραμελές πλήρωμα, διασώθηκε ο πιλότος και ο 21χρονος πολυβολητής Χέρμαν Ρίτσελ, ενώ ο 21χρονος βομβαρδιστής Χάιντς Χούν και ο 27χρονος ασυρματιστής Χέλμουτ Ράινχαρντ έχασαν τη ζωή τους, Ο θύτης του Do 17 μετατράπηκε σε θύμα, όταν καταρρίφθηκε από τα συνοδά Bf 109 της JG 3, ενώ η ταυτότητά του παραμένει άγνωστη.

Το αεροσκάφος ανελκύστηκε με επιτυχία στις 10 Ιουνίου 2013,

ΕΠΙΤΥΧΗΣ ΑΝΕΛΚΥΣΗ ΕΝΟΣ Do 17

ωστόσο τα αποτελέσματα της διάβρωσης του θαλασσινού νερού στη δομή του Dornier Do 17Ζ είχαν προβληματίσει τους επιστήμονες. Οι υπεύθυνοι του Τεχνικού Μουσείου στο Βερολίνο είχαν εκφράσει τον προβληματισμό τους σχετικά με την αντοχή της αλουμινένιας δομής του Do 17Ζ μετά από τη μακροχρόνια παραμονή του στο νερό. Αντίθετα, Βρετανοί επιστήμονες εμφανίζονταν περισσότερο αισιόδοξοι. Η καθηγήτρια Μέρυ Ράιαν είχε προσληφθεί από το Μουσείο της RAF ώστε να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να ανασταλεί η διαδικασία της διάβρωσης. Εξετάζοντας ένα μικρό θραύσμα από το σημείο της συντριβής, η καθηγήτρια κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εμβαπτίζοντας το μεταλλικό τμήμα σε ένα μίγμα ύδατος και κιτρικού οξέος (πρακτικά σε χυμό από λεμόνι) κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Το μουσείο έχει ήδη κατασκευάσει δύο ειδικές εξέδρες με ακροφύσια ψεκασμού στο κέντρο αποκατάστασης στο Κόσφορντ. Τα τμήματα του αεροσκάφους που ανελκύστηκαν θα παραμένουν βυθισμένα στο διάλυμα επί δέκα λεπτά κάθε μισή ώρα για τους επόμενους 18 μήνες.

Για την επιχείρηση ανέλκυσης, το μουσείο απευθύνθηκε στην εξειδικευμένη εταιρία Seatech. Η τελευταία σχεδίασε έναν ειδικό σκελετό που προβλέπεται να κατασκευαστεί γύρω από την εύθραυστη δομή του αεροσκάφους με τη βοήθεια των δυτών, οι οποίοι εκτελούσαν καταδύσεις τέσσερις φορές ημερησίως συνολικής διάρκειας 180 λεπτών, εξαιτίας των ρευμάτων και της παλίρροιας.

Η διαδικασία της ανέλκυσης αναμενόταν να διαρκέσει έως τέσσερις εβδομάδες, αλλά οι άσχημες καιρικές συνθήκες προκάλεσαν αναθεώρηση των σχεδίων. Στις αρχές Ιουνίου η ομάδα αποφάσισε την ανέλκυση του αεροσκάφους μέσω ειδικού εξοπλισμού που θα προσκολλάτο πάνω στα ισχυρότερα δομικά τμήματα του αεροσκάφους. To Dornier θα μεταφερθεί άμεσα με φορτηγίδα στο Τσάθαμ, όπου θα πραγματοποιηθούν εργασίες αποσυναρμολόγησης. Το τελικό στάδιο αφορά την οδική μεταφορά στο Κόσφορντ για τις εργασίες συντήρησης.

Το σπάνιο αεροσκάφος προβλέπεται να αποτελέσει ένα πολύτιμο έκθεμα, ενώ θα παρουσιαστεί στην κατάσταση στην οποία εντοπίστηκε.

ΕΝΤ0ΠΙΣΜ0Σ ΑΡΜΑΤΟΣ ΣΕ ΠΟΛΩΝΙΚΟ ΠΟΤΑΜΟ

Το σπάνιο Valentine M k lX κατά την έξοδο από τη λασπωμένη κοίτη του ποταμού.

Ο ποταμός Βάρτα στη δυτική Πολωνία έκρυβε ένα καλά φυλαγμένο μυστικό που αποκαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα, με την ανέλκυση ενός βρετανικού άρματος Valentine Mk IX. Το άρμα ανήκε σε κάποια μονάδα του Ερυθρού Στρατού και πιστεύεται ότι κατέπεσε στον παγωμένο ποταμό τον Ιανουάριο του 1945 κατά τη διάρκεια των σκληρών μαχών στο Ανατολικό Μέτωπο.

Ο Ερυθρός Στρατός παρέλαβε σημαντικό αριθμό βρετανικών αρμάτων στο αρχικό στάδιο του πολέμου, ενώ οι παραδόσεις συνεχίστηκαν μέχρι το 1944. Συνολικά απορρόφησε σχεδόν 3.000 άρματα Valentine και υπήρξε ο κύριος αποδέκτης της καναδικής γραμμής παραγωγής.Περίπου 290 Valentine Mk IX και X παραδόθηκαν το 1944.

To Valentine Mk IX δ ιέθετε πυροβόλο QF Mk V των 6 pdr (57 mm) σε τροποποιημένο πύργο, χωρίς συζυγές πολυβόλο.Προωθείτο από έναν πετρελαιοκινητήρα GMC 6-71 των 165 hp. Το πυροβόλο των 6 pdr ήταν ανεπαρκές έναντι των γερμανικών αρμάτων νέας γενιάς, αλλά το Valentine παρέμεινε σε υπηρεσία πρώτης γραμμής στον Ερυθρό Στρατό μέχρι το 1944. Το άρμα εκτιμάται ότι βρίσκεται σε εξαιρετική κατάσταση και πιστεύεται ότι μπορεί να

επανέλθει σε πλήρη λειτουργική κατάσταση μέσα σε μία τριετία. Θα αποτελέσει σημαντικό έκθεμα, καθώς πρόκειται για το μοναδικό Valentine Mk IX με αποδεδειγμένη πολεμική δράση.

Κοντινή όψη του πλακιδίου που εντοπίστηκε στο άρμα με τον σειριακό αριθμό παραγωγής Τ122834, κατασκευής της Vickers.

6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

http://www.gpsmarine.co

ΓΙΝΕΤΕ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣΤΗΣ ΣΤΡΑΤΜΙΚΗΣΙΣΤΟΡΙΑΣ

Θ έ λ ε τ ε να σ υ μ μ ε τά σ χ ε τε σ τη σ υ ν τα κ τική ομά δα το υ κο ρ υ φ α ίο υ ελ λ η ν ικ ο ύ π ερ ιο δ ικο ύ σ τρ α τ ιω τ ικ ή ς ισ τορ ία ς;Αν έχετε καλές γνώσεις και πλούσιο αρχείο/βιβλιοθήκη σε θέματα στρατιωτικής ιστορίας, ευχέρεια σύνταξης και επαρκή γνώση μιας ξένης γλώσσας (κατά προτίμηση της αγγλικής), μη διστάσετε να μας στείλετε το βιογραφικό οας σημείωμα μέσω e-mail στο in fo @ g n o m o n p u b lic a t io n s .g r ή μέσω fax στο 210 9737070.

Η κάννη των 86 f σ το ειδικό φορτηγό μεταφ οράς. Το μ έγεθ ο ς είναι προφανές, με το μήκος της να φθάνει τα 16 m.

ΓΙΓΑΝΤΙΟ ΠΥΡΟΒΟΛΟ ΣΤΗΝ ΟΑΑΑΝΛΙΑ

Πρόσφατα έλα6ε χώρα μια τεράστια επιχείρηση μεταφοράς ενός σπάνιου οβιδοβόλου των 18 in από τη Βρετανία στην Ολλανδία. Το οβιδοβόλο μεταφέρθηκε από το κέντρο του Βασιλικού Πυροβολικού του Ουιλτσάιρ στο Ολλανδικό Μουσείο Σιδηροδρόμου (Het Spoorwegmuseum) της Ουτρέχτης. Το

οβιδοβόλο L1 των 18 in κατασκευάστηκε από την εταιρία Vickers-Elswick στα τέλη του Α' ΠΠ, αλλά δεν πρόλαβε να συμμετάσχει σε αυτόν. Μεταπολεμικά, το L1 τοποθετήθηκε επί σιδηροδρομικού κιλίβαντα και χρησιμοποιήθηκε για διάφορες δοκιμές. Οταν ξέσπασε ο Β’ ΠΠ, αναπτύχθηκε στις ακτές του Κεντ όπου και παρέμεινε μέχρι το 1943, χωρίς να χρησιμοποιηθεί επιχειρησιακά. Το οβιδοβόλο των 18 in μπορούσε να εξαπολύσει εκρηκτικό βλήμα των 1.134 kg με αρχική ταχύτητα εξόδου από την κάννη 570 m/sec σε απόσταση περίπου20.000 m. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, τα οβιδοβόλα των 18 in οδηγήθηκαν στο διαλυτήριο, με εξαίρεση το L1, που χρησιμοποιήθηκε σε προγράμματα δοκιμών για βόμβες διάτρησης καταφυγίων των 1.000 ib. Η μεταφορά του οβιδοβόλου στην Ολλανδία απαίτησε αρκετές εβδομάδες προσεκτικού σχεδιασμού. Το οβιδοβόλο χωρίστηκε σε δύο τμήματα και το συγκρότημα της κάννης του είχε βάρος 861. To L1 προβλέπεται να παραμείνει στην Ολλανδία μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2013 και στη συνέχεια να επιστρέφει στη Βρετανία.

ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ No 44 ΜΗ ΤΟΝ ΧΑΣΕΤΕ!Κυκλοφορεί στα περίπτερα ο τόμος No 44 με τα συλλεκτικά τεύχη 188 και 189 του περιοδικού ΣΤΡΑΤΙΩ ΤΙΚΗ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ . Οσοι αναγνώστες δεν έχουν στη βιβλιοθήκη τους τα δύο αυτά τεύχη, μπορούν να τα προμηθευτούν στην ειδική τιμή των 5 ευρώ, αντί της κανονικής των 8 ευρώ.

Τώρα η Γ Ν Ω Μ Ω Ν Εκδοτική και τα περιοδικά ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ,ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΕΠ ΙΣΤΗΜΗΣ και ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜ ΑΤΑπροσφέρουν τη δυνατότητα σε όλους τους αναγνώστες, όπου κι αν διαμένουν στην Ελλάδα, να παραγγέλλουν βιβλία και περιοδικά με αντικαταβολή μέσω ΕΛΤΑ, χωρίς χρέωση εξόδων αποστολής και με έκπτωση ίση με το ποσόν της δωροεπιταγής (6€ ). Η προσφορά αυτή ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25€ και άνω και αφορά αποκλειστικά τις εκδόσεις της ΓΝ Ω Μ Ω Ν .

Οσοι αναγνώστες το επιθυμούν, μπορούν να επιλέξουν παραλαβή του δέματος με courier και με χρέωση μόνο 5€ ευρώ για έξοδα αποστολής, ανεξαρτήτως βάρους δέματος.

• Αν μια παραγγελία είναι αρχικής αξίας ίσης ή μεγαλύτερης των 50, 75 ή Ι00€(ακέραιο πολλαπλάσιο των 25€), μπορεί να συνοδεύεται από 2, 3 ή 4 πρωτότυπα δωροεπιταγών αντίστοιχα, οπότε η έκπτωση ισοδυναμεί με 12, 18 ή 24€.

• Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της Γ Ν Ω Μ Ω Ν

• Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η : Οι αναγνώστες θα πρέπει να συμπληρώσουν και να ταχυδρομήσουν το πρωτότυπο της δωροεπιταγής μαζί με τη φόρμα παραγγελίας.Φωτοαντίγραφα ή αποστολή με fax και e-mail δεν γίνονται δεκτά.

Ενημερωθείτε για όλες τις σειρές βιβλίων της Γ Ν Ω Μ Ω Ν και επιλέξτε αυτά που σας ενδιαφέρουν, με μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα μας www.gnomonpublications.gr (ενότητα ΒΙΒΛΙΑ).

Κόφτε το ημισέλιδο, συμπληρώστε και ταχυδρομήστε τη δωροεπιταγή και τη φόρμα παραγγελίας που θα βρείτε στο πίσω μέρος της σελίδας στη διεύθυνση:ΓΝ Ω Μ Ω Ν Εκδοτική, Λέσβου 14, Ι7237 Δάφνη

mailto:[email protected]

http://www.gnomonpublications.gr

Δ Ο Ρ Ο Ε Π Ι Τ Α Γ Η 6 €Η δωροεπιταγή δεν συνδυάζεται με άλλες προσφορές της ΓΝΩΜΩΝ

Ισχύει για αγορές αρχικής αξίας 25-€ και άνω

Ο ΝΟΜ /Μ Ο................................................................ ΟΔΟΣ.....................................................ΑΡΙΘΜΟΣ. ΠΟΛΗ......................................................... Τ.Κ..........ΤΗΛΕΦΩΝ Ο (α π α ρ α ιτή τω ς )......................................................................

E-MAIL............................ ............................................ΑΦΜ (α ν επ ιθ υ μ ε ίτε τ ιμ ο λ ό γ ιο ) ........................................................................

ΔΟΥ.............................................................................

ΦΟΡΜΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣI k l Λ I Παρακαλώ να μου αττοστείλετε με αντικαταβολή I τα βιβλία / τεύχη που σημειώνω παρακάτω. Δενστέλνω χρήματα τώρα. Θα πληρώσω κατά την παραλαβή του δέματος. Από τη συνολική αξία της παραγγελίας, αφαιρέστε το ποσόν της δωροεπιταγής / δωροεπιταγών που εσωκλείω.

Επιλεξτε τον τρόπο αποστολής του δέματος

□ Αποστολή μέσω ΕΛΤΑ (χ ω ρ ίς χρ έω σ η τα χ υ δ ρ ο μ ικ ώ ν )

I I Αποστολή με courier (π λ η ρ ώ ν ω μ ό ν ο 5€ για έ ξο δ α α π ο σ το λή ς)

ΤΙΤΛΟΙ ΒΙΒΛΙΟΥ/ΤΕΥΧΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΤΙΜΗ

I

2

3

4

5

6

1

8

9

10

11

12

13

14

15

ΣΥ Ν Ο Λ Ο (ΑΡΧΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ)

ΕΚΠΤΩΣΗ ΔΩ ΡΟ ΕΠΙΤΑΓΩ Ν

ΕΞΟΔΑ Α Π Ο ΣΤΟ ΛΗ Σ ΜΕΣΩ ΕΛΤΑ Δ Ω ΡΕΑ Ν

ΕΞΟΔΑ Α Π Ο ΣΤΟ Λ Η Σ ME COURIER (5 € )

ΤΕΛΙΚΟ ΠΟ ΣΟ ΑΝΤΙΚΑΤΑΒΟ ΛΗΣ

1

S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S

S Ν% S SS S

ΑΗΑ&ΕΙΙΗ ΤΟΥ ΠΕΑΙΟΥ ΜΑΧΗΣ ΤΟΝ ΤΡΙΚΟΡΦΩΝ

Τα Τρίκορφα, οι βουνοκορφές του ανατολικού Μαινάλου στην Αρκαδία, όπου σώζονται ακόμα τα ίχνη από τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη, του Υψηλάντη και των άλλων επαναστατών του 1821, κηρύσσονται ιστορικός τόπος με ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Πολλές μάχες, που συνδέονται με τους απελευθερωτικούς αγώνες των Ελλήνων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση του 1821, δόθηκαν στα Τρίκορφα, μια περιοχή που έχει αφήσει το στίγμα της στην ελληνική ιστορία, αλλά και στη λαϊκή παράδοση, η οποία τα εξύμνησε στα τραγούδια της. Από τις πιο σημαντικές ήταν οι συγκρούσεις επί Ορλωφικών, τον Μάρτιο του 1770, ενώ από τον Απρίλιο ως τον Σεπτέμβριο του 1821 η περιοχή έπαιξε σημαντικό ρόλο ως στρατηγείο των αγωνιστών κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τριπολιτσάς. Επίσης, στις 24 Ιουνίου 1825 πραγματοποιήθηκε στην περιοχή των Τρίκορφων η ομώνυμη μάχη, μεταξύ των Ελλήνων υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και των Αιγυπτίων του Ιμπραήμ.

Σήμερα, το τοπίο των Τρίκορφων παραμένει αλώβητο, όπως ήταν την εποχή του Κολοκοτρώνη και των υπόλοιπων αγωνιστών, και το μόνο που μαρτυρά την ανθρώπινη παρουσία είναι τα ταμπούρια, οι λίθινες κατασκευές, οι παλαιότερες εκ των οποίων χρονολογούνται περί τα τέλη του 18ου αιώνα, και ίσως επίσης άλλα ιστορικά κατάλοιπα, που ακόμα δεν έχουν αναγνωριστεί. Επίσης, στην ευρύτερη περιοχή σώζονται υπολείμματα οχυρών πύργων του 14ου και 15ου αιώνα.

Ο Θ εό δω ρ ος Κολοκοτρώνης. Σ τα Τρίκορφα σώζονται τα ταμπούρια όπου αμύνθηκε εναντίον των θυελλωδών επιθέσεω ν των Αιγυπτίων του

διαβόητου Ιμπραήμ.

ΜΗΠΩΣ ΛΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΕ ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΛΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΑΣ;

Για την καλύτερη εξυπηρέτησή σας, ζητάτε πάντα το περιοδικό από το ίδιο περίπτερο ή κατάστημα και ενημερώστε τον ιδιοκτήτη του για την πρόθεσή σας να αγοράζετε και τα επόμενα τεύχη από εκεί. Μπορείτε επίσης να τηλεφωνείτε στα γραφεία της ΓΝΩΜΩΝ, στο 2109758090, επισημαίνοντας τα σημεία ή τις περιοχές όπου η διανομή μέσω του Πρακτορείου είναι προβληματική.

ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΠΤΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΓΙΑ TO 1 22

* * 1

Το αποσυναρμολογημένο 22149 στις εγκαταστάσεις της Memorial Flight.

Το σουηδικό Μουσείο Αεροσκαφών και Αυτοκινήτων Svedino έχει θέσει σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο πρόγραμμα επαναφοράς σε πτητική κατάσταση ενός J 22Α, σε συνεργασία με τον γαλλικό οργανισμό Memorial Right. To J 22A ήταν ένα σουηδικό μαχητικό που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ. Το φθινόπωρο του 1940, η Σουηδική Αεροπορία βρέθηκε αποκομμένη από τις βασικές πηγές προμήθειας αεροσκαφών και ξεκίνησε μια φιλόδοξη προσπάθεια για την ανάπτυξη ενός μαχητικού που θα προσέφερε παρόμοιες επιδόσεις με το Spitfire και το Bf 109.

Το αεροσκάφος με σειριακό αριθμό 22149 υπήρξε το 49ο αεροσκάφος παραγωγής που παραδόθηκε στις 8

Αυγούστου 1944 στην πτέρυγα F16 στην Ουψάλα. Στις 26 Απριλίου του 1945 μεταφέρθηκε στην πτέρυγα F10, όπου ονομάστηκε αρχικά «Κίτρινο Ε» και στη συνέχεια «Κίτρινο Β». Παρέμεινε στην υπηρεσία της Σουηδικής Αεροπορίας μέχρι τις 7 Δεκεμβρίου του 1950, έχοντας υπηρετήσει με τις πτέρυγες F10 και F3. Οι ημέρες στον αέρα ήταν πλέον παρελθόν, αλλά το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε για την εκπαίδευση των αλεξιπτωτιστών. Το 1972, ο ιδρυτής του μουσείου Svedino Λέναρτ Σβέντελτ απέκτησε το σπάνιο αεροσκάφος και προχώρησε σε αποκατάσταση κατάλληλη αποκλειστικά για στατική προβολή.

Το 22149 ανήκε στην έκδοση J 22Α και ήταν εξοπλισμένο με δύο πολυβόλα των 7,92 mm και δύο των 13,2 mm στην πτέρυγα. Προωθείτο από τον αστεροειδή κινητήρα SFA STWC-3G των 1.065 hp που ήταν εγχώριο αντίγραφο του Pratt & Whitney R- 1830 Twin Wasp. To πρώτο αεροσκάφος πέταξε στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 και άρχισε να εντάσσεται σε υπηρεσία από τον Οκτώβριο του 1943. Η δομή του ήταν εξαιρετικά απλή, με πλαίσιο από χαλυβδοσωλήνες και ξύλινη επικάλυψη. Το 22149 είναι το παλαιότερο από τα τρία διαθέσιμα αεροσκάφη. Συνολικά κατασκευάστηκαν 143 J 22Α και 55 J 22Β με τέσσερα πολυβόλα των 13,2 mm. Σε μια προσπάθεια επιτάχυνσης της παραγωγής, η

Σουηδία προμηθεύθηκε 115 κινητήρες Pratt & Whitney Twin Wasp R-1830-SC3G από τη Γαλλία του Βισύ. Οι γαλλικοί κινητήρες προέρχονταν από την προμήθεια των μαχητικών Η-75Α. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης του 22149, διαπιστώθηκε ότι προωθείτο από έναν τέτοιο γαλλικό κινητήρα με σειριακό αριθμό 3637. Από τους 115 κινητήρες, οι 113 διατέθηκαν για την παραγωγή των J 22Α και οι υπόλοιποι δύο σε ένα εγχώριο βομβαρδιστικό Saab Β 18Α. Τα υπόλοιπα δύο αεροσκάφη, το 22185 «Κόκκινο Κ» και το 22280 «Κόκκινο L» βρίσκονται στο Αεροπορικό Μουσείο στο Ανγκελχολμ και στο Μουσείο της Σουηδικής Αεροπορίας στο Λινκόπινγκ αντίστοιχα. Το 22185 διατηρείται σε κατάσταση τροχοδρόμησης. Το σχέδιο για την αποκατάσταση του 22149 σε πτητική κατάσταση θα διαρκέσει αρκετά έτη.

Το 22149 στην υπηρεσία της π τέρυγας F10 της Σουηδικής Αεροπορίας.

0 ΣΠΙΛΜΠΕΡΓΚ ΚΑΙ Η 8η ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ

Ο διάσημος σκηνοθέτης Στίβεν Σπίλμπεργκ και ο ηθοποιός Τομ Χανκς σχεδιάζουν τη δημιουργία μιας νέας πολεμικής σειράς που θα αφηγείται τη δράση της 8ης Αεροπορικής Δύναμης της

Βρετανίας. Οι δύο άνδρες έχουν συνεργαστεί στις γνωστές σειρές «Band of Brothers» και «The Pacific», και η νέα σειρά ίσως έχει την ονομασία «Masters of the Air», από το ομώνυμο βιβλίο του Ντόναλντ

Μίλερ, καθηγητή ιστορίας στην Πενσυλβάνια.

Η τηλεοπτική σειρά διάρκειας δέκα ωρών προβλέπεται να αποτελέσει την ακριβότερη παραγωγή στην ιστορία της τηλεόρασης, με κόστος περίπου 500 εκατ. δολαρίων και να προβληθεί στους δέκτες το 2015 από το δίκτυο ΗΒΟ. Ο Ντόναλντ Μίλερ πραγματοποίησε μια εκτεταμένη έρευνα στα αρχεία του Εθνικού Μουσείου της 8ης Αεροπορικής Δύναμης στη Σαβάνα της Τζόρτζια. Πιθανώς το σενάριο της σειράς να βασιστεί στη δράση μιας σμηναρχίας, αλλά ακόμα δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες. Τα γυρίσματα προβλέπεται να πραγματοποιηθούν στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και στη Γερμανία και να ξεκινήσουν τον Οκτώβριο. Στη σειρά αναμένεται να χρησιμοποιηθούν εντυπωσιακά ειδικά εφέ για την αληθοφανή αναπαράσταση της δράσης των βομβαρδιστικών, ενώ η αξιοποίηση πραγματικών αεροσκαφών δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί.

Σχηματισμός Β -17 της 8ης Αεροπορικής Δύναμης πάνω από τη Γερμανία στο τελ ικό στάδιο του Β ’ ΠΠ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9

Heinkel 111H-6 τη ς KG 26 επ ιτ ίθ εν τα ι εναντίον νηοπομπής εξα π ολύοντα ς τ ις τορ π ίλες το υ ς . Κ ατά τη δ ιά ρ κεια της δράσης το υ ς και μ έχ ρ ι το τέλ ο ς του π ολέμου, τα γερμανικά τορπιλοπλάνα όλων των τύπων βύθισ α ν συνολικά 80 πλοία, εκ το π ίσ μ α το ς 420.000 τόννω ν, κα ι π ροκάλεσαν ζη μ ιές σε άλλα 37 (243.000 τό ν νο ι) (Re veil).

1 01 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Λ

i j j j i j m n ' ÄΤα Heinkel 111 me Luftwaffe ενανιίον ίων συμμαχικών νηοπομπών

νας από τους επ ιχειρησ ιακούς το μ ε ίςκή Αεροπορία (Luftwaffe) καθυστέρησε πολύ να αναπτύξει ή

, J S b v εκείνος του αεροπορικού τορπιλισμού. Το 1940, τα μόνα ικανά αεροσκάφη να μεταφ έρουν μία τορπίλη και να την εξα πολύσουν εναντίον πλωτού στόχου ήταν τα δ ικ ινητήρ ια υ

δροπλάνα Heinkel 115, βαριά, δυσκίνητα και φυσικά ακατάλληλα για τον ρόλο αυτόν. Με τη ν έναρξη του επόμενου έτους, ο ι επ ιτελείς της Luftwaffe, εντυπωσιασμένοι από τ ις πρώτες επ ιτυχ ίες των τορπι- λισμών της Ιταλικής Βασιλικής Αεροπορίας (Regia Aeronautica) στη Μ εσόγειο και αργότερα, σε μεγαλύτερο βαθμό, από εκε ίνες του Ιαπωνικού Αυτοκρατορ ικού Ναυτικού στο Περλ Χάρμπορ και τον Ειρηνικό, σκέφθηκαν ότι θα έπρεπε να αναπτύξουν έναν αντίστοιχο κλάδο, εφόσον ο πόλεμος τους υποχρέωνε να αυξήσουν την πίεση εναντίον του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού (Royal Navy) στον Ατλαντικό, τη Βόρεια θάλασσα και τον Αρκτικό ωκεανό.

Στις αρχές του 1941, κάτω από την πίεση του Επ ιτελείου Επιχειρήσεων του Γερμανικού Ναυτικού, αλλά και λόγω της επ ιτυχίας των άλλων εμπόλεμων κρατών στον τομέα αυτόν, ιδρύθηκε η πρώτη μονάδα Εκπαίδευσης και Δοκιμών Αεροπορικού Τορπιλισμού, με δ ιο ικητή τον σμήναρχο Καρλ Στόκμαν (Karl Stockmann) και αρχαιότερο εκπαιδευτή τον σμηναγό Βέρνερ Κλύμπερ (Werner Kluemper). Η μονάδα εγκαταστάθηκε στο Γκρόσσενμπόντε, στην ακτή της Β αλτικής, αλλά σύντομα διαπιστώθηκε ό τ ι ο ι α ντίξοες κα ιρ ικές συνθήκες

Ul ^ j j M l S J ! ! UJj J J U J J U J J J K U Ö JiJiJJJJj]JiJ!JiJlJs ' / u v i l u v w M r n u j j i j j s i J u ü u u v u i u u j j u

n jj M m Ä v i i p i : m imjijjjxiuun^ z m u M t im J j jü j ju ü uü yij üjcuuyj jj i jJü iüü

m i\ jjj ö j ü j j x y j i j j ü u j j i j j l ö i j u ü : i u v u m i\ u s g u i f i i ü u j u U ^ j j / j j j j j j u j l

I j i f i j u j ü y i j j i j i ; j j i jv tu ujju iu k l j i jü jü ,

üöüiju'/jiji: um u j j j i mM\

vm u ö j i j j j p

m jüuxjuüisj;npoc ίο αεροοκάιροι:, ηιαν κάτι που απαιιούοε ακλόνητα νεύρα, χαΠύβΰινη ιμυχραιμία και αξιοΒαυμαοιη νενναιότητα. Οι Γερμανοί πιΠόιοι ίων Heinkel 111 βίωοαν νρήνορα αυτήν ιην εμπειρία οιον Αρκτικό ωκεανό, κάτω από οκΠηρέε και αντίξοει: o u v f l i ta , οε μια ουναρπασνική και εΠάχιοτα γνωστή πϋευρά ίου ποΠέμου.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 111

------ ί

Φορτηγό (Μέση ταχύτητα 8 κόμβοι)

·>----------- ---------- ........................... - - - ..........- ■ · -*------- 740 μ:---------- 1

1.500 μ.

Τορπιλοαεροπλάνο

5 «■=*■*·---------- -Φορτηγά

^ ______ ______ _ ________ _. Πορείες \' τορπιλών I

“ *

Λ

Πορείεςτορπιλών

C“ ;

*!■

Λ k.

Η τα κ τικ ή τη ς «Χρυσής Σάρω σης».Σ υ μ β α τικ ό ς τορπ ιλισμός.

της περιοχής καθυστερούσαν το πρόγραμμα εκπαίδευσης. Ετσι, στα τέλη του ίδιου έτους, το επ ιτελε ίο αποφάσισε τη μετάθεσή της στο Γκροσσέτο της Ιταλίας, βόρεια της Ρώμης, όπου οι Γερμανοί πιλότο ι θα είχαν την ευκα ιρ ία να λάβουν τα φώτα των εμπειρότερω ν Ιταλών πιλότων της Regia Aeronautica, οι οποίοι έχαιραν ξεχωριστής εκτίμησης και σεβασμού στις Ιταλ ικές Ενοπλες Δυνάμεις. Οι εκ τενε ίς δοκιμές είχαν αποδείξει ό τ ι το Heinkel 111 ήταν το καταλληλότερο δ ιαθέσ ιμο αεροσκάφος εκε ίνη τη στιγμή για επ ιχειρήσεις αεροπορικού τορπιλισμού. Τα αεροσκάφη της 26ης Πτέρυγας Βομβαρδιστικών (KG 26) «Vestigium Leonis» (Ιχνη του Δέοντος) αποτέλεσαν τα πρώτα που επελέγησαν για τη μετατροπή σε τορπιλοπλάνα, έκα στο ικανό να μ εταφ έρ ε ι δύο τορπ ίλες τύ που LT F5. Στις αρχές του 1942, ο ι αναδιοργανωμένες Σμηναρχίες I και III/KG 26, αριθμώντας αντίστο ιχα 42 He 111 και 33 Ju 88 στις βάσεις Μπανάκ και Μ παρντούφος της Νορβηγίας, ήταν έτο ιμ ες γ ια επ ιχειρήσεις, εστιάζοντας την προσοχή τους στις ολοένα αυξανόμενες βρεταν ικές νη οπομπές του Αρκτικού, ο ι οποίες δ ιέτρε- χαν το δρομολόγιο Βρετανία - Μουρμάν- σκ γ ια την παροχή στρατιω τικής βο ήθ ειας προς τη Σοβ ιετική Ενωση. Από τ ις βάσεις αυτές θ α σημείωνε τ ις πρώτες της ε π ιτυχίες, αγγίζοντας την κορυφή της επιθ ετ ική ς της ισχύος το φθινόπωρο του ίδιου έτους (η Σμηναρχία II/KG 26 δρούσε στο μέτωπο της Μ εσογείου ήδη από το 1941).

ΤΑΚΤΙΚΕΣΗ Χρυοιί Σάρωοπ

Ο τορπιλισμός από αέρος αποτελού- σε τέχνη. Οι προϋποθέσεις γ ια μια επ ιτυχή επίθεση ήταν πολλές και οι συνθήκες υπό τ ις οποίες έπρεπε να δ ιεξα χθ ε ί η επίθεση αυστηρές. Η προσέγγιση των αεροσκαφών πραγματοποιείτο πάντοτε στα

πλευρά του στόχου και από τη σκοτεινότερη πλευρά του ορίζοντα, ώστε τα πλοία να παρουσιάζουν τον μεγαλύτερο δυνατό στόχο και οι π ιλότοι να διακρίνουν τα πε- ριγράμματά τους επάνω στον φ ω τεινότερο ορίζοντα. Ανεπτυγμένα σε ανοικτό, κατά μέτωπο, σχηματισμό, με απόσταση 40- 100 μ. μεταξύ τους, έπρεπε να δ ιατηρούν πολύ χαμηλό ύψος, μέση ταχύτητα και σ ταθερή ευ θε ία πορεία. Η άφεση των τορπιλών πραγματοποιείτο σε απόσταση 1.000-1.500 μ. μπροστά από τον στόχο, σχεδόν ταυτόχρονα από όλα τα αεροσκάφη. Το ύψος ρίψης κυμαινόταν μεταξύ 15 και 45 μ., η ταχύτητα ρίψης μεταξύ 150 και 250 χλμ/ω και η γωνία ρίψης περίπου 12 μοίρες. Οι παράμετροι αυτές ήταν ζωτικής σημασίας. Εάν η γωνία ρίψης ήταν μικρότερη, η τορπίλη θα αναπηδούσε πάνω στην επιφάνεια του νερού, προκαλώντας ζημιά στους ευα ίσθητους μηχανισμούς της, και θα εκτρεπ όταν της πορείας της. Εάν η γωνία ή το ύψος ρίψης ήταν μεγάλα, τό τε βυθ ιζόταν απότομα, με την κεφαλή προς τα κάτω, καταλήγοντας στον βυθό. Υπό ιδανικές συνθήκες ρίψ εις η τορπίλη εισερχόταν στο νερό, ο κ ινη τήρας της ενεργοπ οιείτο και με ταχύτητα 35 κόμβων κάλυπτε την απόσταση μέχρι τον στόχο εντός τριών λεπτών. Εναντίον ενός φορτηγού πλοίου που έπλεε με μια συνήθη ταχύτητα 8 κόμβων, το σημείο σκόπευσης έπρεπε να βρ ίσκετα ι 700 μ. μπροστά από τον στόχο. Φυσικά, στην περίπτωση ενός αντιτορπ ιλικού που έπλεε με τα χύτητα τριπλάσια ενός φορτηγού, τα προβλήματα σκόπευσης πολλαπλασιάζονταν. Μ ετά την ρίψη τα αεροσκάφη απείχαν περίπου ένα χ ιλ ιόμετρο από τους στόχους τους και ήταν μάταιο να επ ιχειρήσουν άμεσους ελ ιγμούς διαφυγής. Ηταν η σ τιγμή κατά την οποία ήταν περισσότερο ευάλωτα, αφού η πορεία τους τα έφ ερνε ακριβώς πάνω από τα πλοία, με τ ις ευάλωτες «κοιλιές» τους εκ τεθ ε ιμ ένες στα αντιαεροπορικά πυρά, από «μηδενική» α

πόσταση. Π ιλότοι όπως αυτο ί ενός Heinkel 111, εκ τεθ ε ιμ ένο ι στον γυάλινο θόλο του ρύγχους, χωρίς κανενός ε ίδους θωράκιση μπροστά τους, έπρεπε να δ ια θέτουν ατσάλινα νεύρα, ακλόνητο θάρρος και σιδερέν ια αυτοπειθαρχία για να παρακολουθούν τα τροχ ιοδεικτικά βλήματα να κατευθύνοντα ι επάνω τους και αυτο ί να παραμένουν αμετακ ίνη το ι στην πορεία τους. Οποιαδήποτε στροφή θα μείωνε επ ικίνδυνα το ήδη μικρό ύψος τους και με οποιαδήποτε κλίση κάποιο ακροπτερύγιο μπορούσε να α γγ ίξε ι το νερό. Η μόνη λύση ήταν να αυξήσουν την ταχύτητα στο μέγιστο, διατηρώντας το ύψος στο ελάχιστο, και μόνο αφού θα είχαν περάσει πάνω και από το τελευ τα ίο σκάφος της νηοπομπής, να κερδίσουν γρήγορα ύψος, αλλάζοντας πορεία.

Αν τηρούντο αυτο ί οι κανόνες, μία νη οπομπή 30-35 πλοίων είχε συνήθως να αντιμετω π ίσει μία δέσμη 60 περίπου τορπιλών (δύο ανά αεροσκάφος), σε παράλληλες πορείες, κατευθυνόμενες στα πλευρά των πλοίων. Ως μέσο αντιπερισπασμού και διάσπασης των αντιαεροπορικών πυρών, της επ ίθεσης των τορπιλοπλάνων προηγείτο συνήθως ένας βομβαρδισμός κάθετης εφόρμησης από Junkers 88, αν και ήταν σπάνιο να επ ιτευχθε ί ο συγχρονισμός αυτών των επιθέσεων.

Οι σχεδ ιαστές των νηοπομπών σύντομα ανέπτυξαν έναν ελ ιγμό αποφυγής της δέσμης των τορπιλών. Μ όλις τα ε χθρ ικά αεροσκάφη εξαπέλυαν τ ις τορπίλες τους, τα πλοία σ τρέφ ονταν όλα τα υ τόχρονα κατά 90 μοίρες, πλέοντας πλέον παράλληλα με τ ις π ορείες των τορπιλών, παρουσιάζοντας έτσ ι τον μ ικρότερο δυνατό στόχο, δηλαδή την πλώρη ή την πρύμνη τους, κα ι μειώνοντας στο ελάχιστο την π ιθανότητα ενός πλήγματος και, ε ιδ ικότερα , ενός μοιραίου πλήγματος. Αυτή η τα κτική ονομάστηκε «Σάρωση των Ιχνών», επειδή τα σκάφη θύμ ιζαν τα δόντια μιας κτένας που περνούσε ανάμε-

1 2 I ΣΤΡΑΤΙίΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Οι μονα δ ικές γνω στέςφ ω τογρα φ ίες του αν9υπ οσμηναγού Κ όνραντ Χ έννεμα ν (α )κ α ι δύο μελώ ν του π ληρώ ματος το υ : οι υπ οσμηνίες Χ έρ μ π ερ τ Γκάμπριελ (β )κ α ι Α ρ τουρ Σ ο λ τς (γ). Το τέ τα ρ το μ έλο ς ήταν ο υποσμηνίας Γιόχαν Τσάπες.

σα από τα ίχνη των τορπιλών.Ως αντίμ ετρο αυτής της τακτικής οι

Γερμανοί επινόησαν την ακόμη πολυπλο- κότερη τακτική της «Χρυσής Σάρωσης» ή «Χρυσής Κτένας». Η επ ιτιθέμενη σμηναρχία (30 περίπου αεροσκάφη), χωριζόταν σε δύο σχηματισμούς. Ο πρώτος εκτελού- σε έναν συμβατικό τορπιλισμό, όπως αυτός που περιγράφηκε προηγουμένως. Ο δεύτερος προσέγγιζε τα σκάφη σε πορεία κάθετη προς εκε ίνη του πρώτου σχηματισμού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, καθώς τα πλοία θα σάρωναν τα ίχνη της πρώτης δέσμης εκτελώ ντας στροφή 90 μοιρών, αναπόφευκτα θα εξέθ ετα ν τα πλευρά τους στις τορπ ίλες του δ εύ τε ρου. Μ ετά τ ις ρίψεις, κάτω από τη ν επιφάνεια τη ς θάλασσας θα κινούντο τα υ τό χρονα δύο διασταυρούμενες δέσμες, 30 τορπιλών έκαστη, σε κά θετες μεταξύ τους πορείες, σι οποίες κάλυπταν όλη την έκταση της νηοπομπής, περιορ ίζοντας στο ελάχιστο τον χώρο ελιγμών των σκα-

G a b r i · ! H e r b e r t O .A .8 . 5 . 2 1Vi*nU f f * .Sowjetunion 7 .4 2

φών. Ηταν σχεδόν αδύνατον να αστοχήσουν όλες.

Είναι αυτονόητο ό τ ι η ταυτόχρονη ε π ίθεση 30 αεροσκαφών σε δύο σχηματισμούς, τα οποία συνέκλιναν από δ ιαφορετ ικ ές πορείες κατά των ίδιων στόχων, απαιτούσε ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια και συγχρονισμό από μία συμβατική. Τις ίδ ιες όμως δυσκολίες, αν όχι περισσότερες, αντιμετώπιζε και η αντίπαλη πλευρά, στην οποία ένας αντίστο ιχος αριθμός φορτηγών πλοίων, επανδρωμένων από πληρώματα ανδρών του Εμπορικού Ναυτικού, έ- πρεπε, με την ανακοίνωση της διαταγής του δ ιο ικητή της νηοπομπής, να εκτελέ-

σουν μία ταυτόχρονη στροφή 90 μοιρών, δ ιατηρώ ντας τ ις θ έσ ε ις τους, σαν να ε- πρόκειτο γ ια άσκηση ακρίβειας τ ιμητικού αγήματος πεζικού. Στις πλείστες των περιπτώσεων τα πλοία εκτελούσαν κάποια απλούστερη στροφή α ντί της προσχεδια- σμένης των 90 μοιρών, με τελ ικό αποτέλεσμα την ακύρωση των υπολογισμών σκόπευσης των τορπιλοπλάνων. Συνυπολογίζοντας όλους αυτούς τους αστάθμητους παράγοντες, είνα ι ευνόητο ό τ ι η τα κτική της Χρυσής Σάρωσης, παρότι άρτια στη θεωρία, λ ίγες φορές επετύγχανε στην πράξη. Παρόλα αυτά, ένας αριθμός 60-80 διασταυρούμενων τορπιλών σε όλη την έκταση της νηοπομπής δεν έπαυε να απ οτελεί έναν τεράσ τιο κίνδυνο, ο οποίος τ ις περισσότερες φορές άφηνε την επιλογή του θύματος περισσότερο στη θεά Τύχη και λ ιγότερο στις ικανότητες σκόπευσης των Γερμανών βομβαρδιστών.

01 ΠΡ0ΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣΚαταδίωξη me Νηοπομπικ PQ17

Μ έχρι την άνοιξη του 1942, οι συμμαχ ικές νηοπομπές από και προς την ΕΣΣΔ αποτελούντο από μικρό αριθμό πλοίων και καταδιώ κονταν κυρίως από γερμαν ικά υποβρύχια και συμβατικά βομβαρδιστικά. Οι αποστολές αεροπορικών τορπι- λισμών αποτελούσαν μεμονωμένα περιστατικά, με τα Heinkel 115 να σημειώνουν κάποιες σπάνιες επ ιτυχ ίες. Σ τις 3 Μαΐου 1942 όμως, τα Heinkel 111Η-6 της I/KG 26 θα επ ιχειρούσαν γ ια πρώτη φορά στον Α ρκτικό ωκεανό, σημειώ νοντας την πρώτη τη ς επ ιτυχία κατά τη ς νηοπομπής PQ 11, αποτελούμενης από 25 φορτηγά σκά-

Ενα H einkel οπ λισμένο μ ε τ ις το ρ π ίλες του στο Γκροσ σ έτο τη ς Ιτα λ ία ς , κ α τά τη δ ιάρκεια εκπ α ίδευσ ης των Γερμανών πιλότων.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 3

φη. Εξι He 111 από το αεροδρόμιο του Μ παρντούφος, υπό την ηγεσ ία του σμηναγού Μπερτ Α ϊκε (Bert Eicke), επ ιτέθη καν στη δεξ ιά πλευρά τη ς νηοπομπής, σε χαμηλό ύψος, αποφεύγοντας να εντοπ ιστούν από τα ραντάρ των πλοίων, ενώ το ημίφως και η ομίχλη κατέστησαν δύσκολη την έγκα ιρη αναγνώρισή τους. Παρότι τα τρ ία καταρρίφθηκαν, τα υπόλοιπα βύθ ισαν δύο φορτηγά και προκάλεσαν ζημιές σε ένα τρ ίτο . Κατά το διάστημα 25-30 Μαΐου, η σμηναρχία δ ιενεργούσε συνεχείς εξόδους κατά της μεγάλης νηοπομπής PQ 16, αποτελούμενης από 35 φορτηγά υπό ισχυρή προστασία αντιτορπ ιλι- κών. Τα Heinkel σημείωσαν μόνο δύο βυθ ίσεις, αλλά τα συμμαχικά πλοία είχαν συνειδητοπ ο ιήσει ό τ ι εκ τό ς από τα υποβρύχια και τα βομβαρδιστικά, θα είχαν πλέον να αντιμετωπίσουν και έναν ακόμη νέο κίνδυνο.

Στις αρχές Ιουλίου εντοπ ίστηκε η PQ 17, η μεγαλύτερη νηοπομπή που είχε αποσταλεί μέχρι τό τε προς τη Σοβ ιετική Ενωση. Είχε αποπλεύσει από την Ισλανδία στις 27 Ιουνίου 1942, με τελ ικό προορισμό το Μούρμανσκ, αποτελούμενη από 37 φορτηγά του Βρετανικού και Α μερ ικα νικού Ναυτικού. Τα σκάφη, δ ια τεταγμένα σε εννέα σ τήλες των τεσσάρων πλοίων, συνοδεύονταν από μια δύναμη στενής

προστασίας 19 αντιτορπιλικών. Η νηοπομπή υπέστη τη ν πρώτη τη ς απώλεια το πρωί τη ς 4ης Ιουλίου, όταν ένα και μοναδικό He 115 βύθισε το φορτηγό «Christopher Newport». Η κυρ ιότερη επίθεση, όμως, θα εκδηλωνόταν αργά το απόγευμα της ίδ ιας ημέρας.

Σ τις 20.15, τα 25 Heinkel 111 της I/KG 26, υπό την ηγεσ ία του σμηναγού Μπερτ Αϊκε, είχαν εντοπ ίσει τους στόχους τους και ετο ιμάζονταν γ ια τη δ ιαδικασία της ε πίθεσης. Εκείνη την εποχή του έτους, στο συγκεκρ ιμένο γεωγραφικό πλάτος, ο μεσονύκτιος ήλ ιος βρισκόταν χαμηλά στον ορίζοντα, θυμ ίζοντας έντονα ένα μεσογειακό δειλ ινό που θα διαρκούσε για τους επόμενους τέσ σερ ις μήνες, με τη διαφορά ό τ ι το φως του ελάχιστα θέρ- μαινε το περιβάλλον: δ ιατηρούσε τη θ ε ρ μοκρασία πέριξ του μηδενός, αλλά η θερ- μότητά του δεν άγγιζε ποτέ τα παγωμένα αρκτικά νερά. Τα τορπιλοπλάνα μείωσαν σταδιακά το ύψος τους από τα 40 στα 15- 20 μ. από τη ν επ ιφάνεια τη ς θάλασσας. Τα 100 μέλη των πληρωμάτων ατσάλωσαν τα νεύρα το υς και ενδόμυχα αποδέχθηκαν τη ν ιδέα του θανάτου. Στα χειρ ιστήρ ια του αεροσκάφους του ο ανθυποσμηνα- γός Χανς Φεν σταθεροποίησε την ταχύτητά του, καθώς το υπόλοιπο πλήρωμα ε- λάμβανε τ ις θ έσ ε ις του: ο ι πολυβολητές

όπλισαν τα όπλα τους και ο βομβαρδι- στής Καρλ Βέγκερ έσκυψε πάνω από το σκοπευτικό του. Μπροστά του δ ιέκρ ινε μόνο φ ευγαλέες ε ικόνες της απεραντοσύνης του ωκεανού, τ ις οποίες του επέτρεπαν να αντικρ ίσ ει τα μικρά ανοίγματα που δημ ιουργούντο πάνω στο λεπτό πέπλο ομίχλης που απλωνόταν στην ατμόσφαιρα.

Τα σκάφη έπλεαν με ταχύτητα 7 κόμβων, όταν τα γερμανικά τορπιλοπλάνα εμφανίστηκαν στη δεξ ιά πλευρά τη ς νηοπομπής, από τη «σκοτεινότερη» πλευρά του ορίζοντα. Σε απόσταση 16 χλμ. από τους στόχους τους αναπτύχθηκαν σε ανοικτό, κατά μέτωπο, σχηματισμό, καθώς άρχισαν να δέχοντα ι τα πρώτα αντιαεροπορικά πυρά. Τα Heinkel χωρίστηκαν σε δύο σχηματισμούς. Ο δεύ τερος σχηματισμός, αποτελούμενος από 12 αεροσκάφη υπό τη ν ηγεσ ία του ανθυποσμηναγού Κόνραντ Χέννεμαν (Konrad Hennemann), έσ τρεψ ε αριστερά γ ια να επ ιτεθ ε ί κατά του οπίσθιου δεξιού τετά ρ το υ της νηοπομπής, ενώ ο πρώτος, υπό τη διοίκηση του Αϊκε, συνέχισε την αρχική του πορεία κατά του δεξ ιού πλευρού. Η δραματικότερη επίθεση κατά της νηοπομπής είχε μόλις αρχίσει.

Το αεροσκάφος του Φεν, στον δ εύ τε ρο σχηματισμό, απείχε τώρα π έντε χιλιό-

Πλοίο διάσωσης


Πετρελαιοφόρο

«John Witherspoon»


jj ^

Αρχηγόςνηοπομπής

Δ ιά γ ρ α μ μ α φ ορ τη γώ ν πλοίων της νηοπομπής PQ 17.

1 4 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

ΓΝΩ

ΜΩΝ

Εκ

δοτικ

ή 20

13

ΓΡΟΙΛΑΝΔΙΑ

4 Ιουλίου Επίθεση He 1111/KG 26Απόγευμα 4ης Ιουλίου η PQ 17 διασκορπίζεται

27 Ιουνίου Απόπλους PQ 17

2 Ιουλίου Επίθεση He 115

ΘΑΛΑΣΣΑ μ ΠΑΡΕΝΤΣΒόρειο Ακρωτήριο

Μουρμάνσκ

• % * **

, ν

Αρχάγγελος ΕΣΣΔ

/ Φ Ι Ν Λ Α Ν Δ Ι Α

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

Γερμανικά αεροσκάφη Οριο πάγων Βυθισμένα σκάφη

Π ορ εία τη ς ΡΟ 17μ ε τ ις κ α τά τόπ ους α ερο π ορ ικές επ ιδ έσ εις . Η περιοχή τη ς Ν ήσου τω ν Αρκτω ν ήτα ν το σ ημείο που εκδηλω νόταν ο κύριος όγκος των γερμανικώ ν επ ιθέσ εω ν Λ ό /ω τη ς μ ικρή ς απ όστασης από τα α ερο δρό μια τη ς Ν ορ βηγίας .

μέτρα από τα πλησιέστερα οκάφη τη ς νη οπομπής, βλέποντας το φράγμα των αντιαεροπορικώ ν να κα τευ θύ νετα ι επάνω του, με τα τρ οχ ιοδε ικτικά να περνούν ξυστά από το πιλοτήριο. Λίγα μέτρα κάτω από την «κοιλιά» του Heinkel τα πυρά σήκωναν π ίδακες νερού, προκαλώντας μικρές αναταράξεις που διατάρασσαν τη σ ταθερότητα τη ς πτήσης. Ο Β έγκερ ρύθμιζε το σκοπευτικό του με το αριστερό χέρι, ενώ το δεξ ιό του ακουμπούσε τον μοχλό απελευθέρω σης των τορπιλών. Λ ίγο αργότερα ακούστηκε η φωνή του: «Πέντε μο ίρες δεξιά ...» . Τα εχθρ ικά πυρά αύξαναν με κάθε δευτερόλεπ το που περνούσε. Κάποια θραύσματα έπλητταν ήδη την άτρακτο ή τα φτερά, χωρίς όμως να αγγίξουν ζωτικά όργανα του αεροσκάφους.

Εκείνη τη στιγμή το αντιτορπ ιλ ικό USS «Wainwright» αναπτύσσοντας ταχύτητα κα τευθύνθ ηκε προς το δεξ ιό πλευρό της νηοπομπής, προσπερνώντας όλα τα φορτηγά από τα αρ ιστερά προς τα δ ε

ξιά, λαμβάνοντας θέση παράλληλη με ε κε ίνη των υπόλοιπων πλοίων και ανοίγο-

ντας πυρ με όλα τα αντιαεροπορικά της δεξ ιάς πλευράς στα επερχόμενα αερο-

0 «Η λιο ς του Μ εσ ονυκτίου φ ω τογρα φ ημ ένος από ένα νορβηγικό ψιόρδ. Σύμφ ω να μ ε τη γερμανική τα κτική , η ηλ ιοφ ά νεια που επ ικρ α το ύ σ ε στον α ρκτικό κύκλο κατά το υ ς θ ερ ιν ο ύ ς μήνες α π οτελούσ ε την ιδ α ν ικό τερ η π ερίοδο για επ ιθ έσ ε ις α εροπ ορικού τορπ ιλισμού. Τα α εροσ κάφ η επ ιτ ίθ εν το από τη σ κ ο τε ιν ό τερ η π λευρά το υ ορ ίζοντα , ώ στε να διακρίνουν τα π ερ ιγρ άμμα τα των πλοίων επ ί τη ς φ ω τε ιν ό τερ η ς π λευράς το υ ς , όπως στη φ ω τογραφ ία .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 5

σκάφη του πρώτου σχηματισμού. Ηταν η στιγμή κατά την οποία ο άνεμος δ ιέλυε το πέπλο ομίχλης που μέχρι τό τε προσέ- φ ερε κάποιου ε ίδους κάλυψη στη νηοπομπή. Το Heinkel «1Η+ΜΗ» του ανθυποσμη- ναγού Γκέοργκ Κάουνμαγερ (Georg Kaunmeyer) βρέθηκε σε απόσταση οκτώ χ ιλ ιομέτρω ν μπροστά από το αντιτορπ ιλι- κό, όταν μια αντανάκλαση του ηλιακού φωτός πάνω στο ρύγχος του αεροσκάφους τον τύφλωσε στιγμιαία. Ο πιλότος α ιφνιδ ιάστηκε, έχοντας μόλις προλάβει να εξαπολύσει την πρώτη τορπίλη του όταν δέχθηκε τα πυρά του. Ενα από τα βλήματα έπληξε το π ιλοτήριο τρ αυμ ατίζοντας τον Κάουνμαγερ και τον βομβαρ- διστή. Ο αριστερός κ ινητήρας ανεφλέγη και το φλεγόμενο καύσιμο άρχισε να ε ισ ρ έε ι μέσα στο π ιλοτήριο από τ ις τρύπες

που είχαν α νο ίξε ι τα εχθρ ικά βλήματα. Ο βομβαρδιστής απελευθέρω σε εσπευσμένα τη δεύτερη τορπίλη και ο Κάουνμαγερ έστρεψ ε προς την κατεύθυνση της Νορβηγίας. Ενα δ εύ τερ ο βλήμα έπληξε το πιλοτήρ ιο και η πυρκαγιά εντάθηκε, απειλώντας πλέον να ανατινάξει το αεροσκάφος στον αέρα. Το Heinkel εκ τέλεσ ε αναγκαστική προσθαλάσσωση 400 μ. μακρύ- τερα από το «Wainwright» και το πλήρωμά του περ ισυνελέγη 15 λεπτά αργότερα. Το «1H+LK» του υποσμηναγού Σένερ πρόλαβε να εξαπολύσει τ ις τορπ ίλες του πριν πληγεί και το ίδ ιο στον αρ ιστερό κ ινη τή ρα. Ο π ιλότος κατάφ ερε να συγκροτήσει το αεροσκάφος στον αέρα, παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής.

Η αποφασιστική ενέργε ια του «Wainwright», το οποίο ουσ ιαστικά είχε

διασπάσει μόνο του το πρώτο κύμα επίθεσης, αλλά και η θ έα του αεροσκάφους του Κάουνμαγερ να σ υντρ ίβετα ι στη θ ά λασσα, φάνηκε να αποθαρρύνει τους πιλότους του πρώτου σχηματισμού, κάποιο ι από τους οποίους απέρριψαν γρήγορα τ ις τορπ ίλες τους από μεγάλη απόσταση. Ο Αϊκε, όμως, έδωσε το παράδειγμα συνεχ ίζοντας την πορεία του, περνώντας μέσα από τα πυρά τη ς ασπίδας των αντι- τορπιλικών και κατευθυνόμενος εναντίον του αμερ ικανικού φορτηγού «William Hooper». Τα πρόσθια πολυβόλα των 0,50 ιν. άνοιξαν πυρ κατά του αεροσκάφους, σημειώνοντας πολλαπλά πλήγματα, ενώ ο αρ ιστερός κ ινητήρας του άρχισε να βγάζει καπνό. To Heinkel εξαπέλυσε τ ις τορπ ίλες του και πήρε ύψος για να απομακρυνθεί. Μία τορπίλη βρήκε τον

«Empire «Komiles» «Empire «Stalingrad» «Empire Baffin» (ΕΣΣΔ) Snow» (ΕΣΣΔ) Tristram»

(Βρετανία) (Βρετανία) (Βρετανία)

Αρχηγός νηοπομπής

«Temple Arch»

(Βρετανία) (Βρετανία)

«Ocean «Dan-y-Bryn» «Empire «Oregonian» Faith» (Βρετανία) Stevenson» (ΗΠΑ)

(Βρετανία)

«Kentucky» «Petrovsky» «St. Olaf» (ΗΠΑ) (ΕΣΣΔ) (ΗΠΑ)

«Patrick «Sahale» «Lafayette» Henry» (ΗΠΑ) (ΗΠΑ) (ΗΠΑ)

«NathanielGreen»(ΗΠΑ)

«Virginia Dare» (ΗΠΑ)

«Wacosta»(ΗΠΑ)

«Macbeth»(Παναμάς)

«Charles R. McCormick»

(ΗΠΑ)

«WhiteClover»

(Παναμάς)

f t

«Exford»(ΗΠΑ)

«EsekHopkins»

(ΗΠΑ)

«Empire Morn »

(Βρετανία)

f t

«Campfire»(ΗΠΑ)

«OliverEllsworth»

(ΗΠΑ)

«William «Mary «EmpireMoultrie» Luckenbach» Beaumont»

(ΗΠΑ) (ΗΠΑ) (Βρετανία)

f t«Andre «Ulster Queen» «Hollywood» «Meanticut» «Black Ranger» «Schoharle» «Goollstan» «Alynbank» «Afrikander» «Sukhona»

Marti» (ΗΠΑ) (πλοίο A/A (ΗΠΑ) άμυνας)

(ΗΠΑ) (πετρελαιοφόρο) (ΗΠΑ) (Βρετανία) (πλοίο Α/Α (Παναμάς) άμυνας)

I I

(ΕΣΣΔ)

«Copeland» (πλοίο διάσωσης)

«Atheltemplar»(πετρελαιοφόρο)

«Grey Ranger» «Tbilisi» (πετρελαιοφόρο) (ΕΣΣΔ)

«John Penn» (ΗΠΑ)

Δ ιά γρ α μ μ α φ ορ τη γώ ν πλοίων τη ς νηοπομπής PQ 18.

1 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Αρχηγίδα αντιτορπιλικών |

Κορβέτα I

Α/Τ I

I Ν αρκαλιευτικό

Α/ΤI

Α/Τ I

I Αρχηγίδα Α/Τ

I Α/Τ

Εξοπλισμένο I αλιευτικό

Αρχηγίδα Α/Τ Α/Τ Α/ΤI I I

Αρχηγίδα Α/Τ Α/ΤI I

I Α/Τ

Αρχηγός νηοπομπής

I I I I ί f I I II I I I I I I I II I I I I I I I II I I I I I I I I

• fΑεροπλανοφόροHMS «Avenger»

I I I I I I

A/T N/AI

o 1000

I I

Εξοπλισμένοαλιευτικό

3000

N/AI

A/TII

I K/B

I A/T

I K/B

Αρχηγίδα A/T I

I A/T

Εξοπλισμένοαλιευτικό

2700

6000 γ υ ά ρ δ ε ς

5400"μέτρα

Δ ιά γ ρ α μ μ α σκαφών σ υνο δεία ς τη ς νηοπομπής PQ 18. Π α ρ α τη ρ ή σ τε τη Θ έση του α εροπ λανοφ όρου H M S «Avenger».

στόχο της, π λήττοντας το μηχανοστάσιο του φορτηγού και ανατινάζοντας τον δ ε ξιό λέβητα στον αέρα. Το «William Hooper» άρχισε να παίρνει κλίση, τυ λ ιγ μ έ νο σε ένα σύννεφο πυκνού καπνού και συντριμμιών, και σύντομα εγκαταλείφ θη - κε. Το πλήρωμα του Α ϊκε χρε ιάσ τηκε να απορρίψει αρκετά βαριά αντικείμενα , προκειμένου να συγκροτήσει το τραυματισμένο αεροσκάφος του στον αέρα, καθώς έλαβε πορεία και αυτός προς τη Νορβηγία. Την ίδ ια ώρα, κάποια άλλη το ρ πίλη έπ ληττε το σ οβ ιετικό δεξαμενόπλοιο «Azerbaijan».

Ελάχιστοι παρατήρησαν τ ις δύο ε κρήξεις, αφού όλα τα μάτια ήταν τώρα στραμμένα επάνω στο Heinkel του ανθυ- ποσμηναγού Κόνραντ Χέννεμαν, το οποίο κα τευθυνότα ν στην καρδιά τη ς ν η οπομπής. Το αεροσκάφος του προπορευόταν σημαντικά του υπόλοιπου σχηματισμού του, συγκεντρώ νοντας επάνω του όλα τα δ ιασταυρούμενα πυρά. Παρα- μένοντας ακλόνητο στην πορεία του, φα ινόταν αποφασισμένο να πλήξει κάποιο μεγάλο σκάφος. Bofors, Browning, Oerlikon, Lewis και όπλα κάθε δ ια μετρή ματος είχαν πλέον εστιάσει επάνω του, καθώς περνούσε την 6η, τη ν 5η και την 4η στήλη των φορτηγών, πετώντας χαμηλότερα από τ ις υπ ερκατασκευές τους, κατευθυνόμενο προς τη γέφυρα του «Bellingham». Τα πολυβόλα των 0,50 ιν. του πλοίου έσ τε ιλα ν ένα φονικό χαλάζι βολίδων από απόσταση αναπνοής. Τα αντιαεροπ ορικά έβαλλαν πλέον σε τόσο χαμηλή γωνία, ώστε μερ ικά από τα σκάφη υπέστησαν ζημ ιές και απώλειες από τα δ ιασταυρούμενα φ ίλ ια πυρά. Το βομβαρδ ιστικό συνέχισε την πορεία του, δ ιακατεχόμενο από μια αυτοκτον ική μανία να πλήξει τον στόχο του. Δ εν σταμάτησε ού τε ακόμη και όταν μια μικρή έ κρηξη φωτιάς εμφ ανίσ τηκε στην ά τρα κτό του και μεμ ιάς ολόκληρο το α ερο σκάφος φ άνηκε να αναφ λέγετα ι. Εξαντλημένα τα αντιαεροπ ορικά άρχισαν ένα-ένα να σιγούν, καθώς άδειαζαν οι γ ε μ ιστήρες τους, υπ ερθερμαίνονταν ή πά- θα ιναν εμπλοκή από το αδιάκοπο πυρ, α φήνοντας το υς π ολυβολητές άοπλους να παρακολουθούν σαν απλοί θ ε α τέ ς το ταλαντευόμενο , φλεγόμενο Heinkel να απ ελευθερώ νει τ ις τορπ ίλες του. Η πρώτη κ ινούμενη προς τη ν πλώρη του «Bellingham» αστόχησε γ ια τρ ία μέτρα. Η δεύτερη συνέχισε την πορεία τη ς κατευ- θυνόμενη προς το βρεταν ικό φορτηγό «Navarino», μπροστά από το «Bellingham». Το έπληξε καταμεσής, ακριβώς κάτω από τη γέφυρα, εκ το ξεύ ο ντας έναν τερά σ τιο πίδακα νερού και με-

τα τρέπ οντας όλη τη ν υπερκατασκευή σε σωρό άμορφων συντριμμιών.

Στο αεροσκάφος του Φεν, μία έκρηξη στα αρ ιστερά του τράβηξε το βλέμμα του ραχιαίου πολυβολητή. «Ο Χ έννεμαν κτυ- πήθηκε!». Ο αρ ισ τερός κ ινητήρας είχε α- ναφλεγεί, αφήνοντας πίσω του μία λωρίδα πυκνού μαύρου καπνού. Το αεροσκάφος πλάγιασε και προσέκρουσε στη θ ά λασσα, ανάμεσα στην πρώτη και δεύτερη στήλη των φορτηγών. Ο εγκέφ αλος του Φεν κατέγραψ ε την πληροφορία, αλλά η προσοχή του ήταν στραμμένη στον στόχο του, το τελ ευ τα ίο πλοίο στην αριστερή πλευρά. Απέχοντας δύο χ ιλ ιόμετρα από τον στόχο του, άκουγε μόνο τ ις οδηγίες του Βέγκερ: «Δεξιά... λίγο ακόμη... Αυτό

είναι!». Κάποια μικρά πλήγματα στα φ τε ρά κλυδώνισαν ελάχιστα το αεροσκάφος, χωρίς όμως να το εκτρέψ ουν από τη ν πορεία του. Σε απόσταση ενός χ ιλ ιομέτρου, ο Β έγκερ πάτησε τον μοχλό: «Ρίψη!», φώναξε, καθώς κάποια βλήματα έπλητταν τη δεξ ιά πτέρυγα. Ο ι δύο τορπ ίλες έπεσαν στο νερό, κα τευθυνόμενες προς τον στόχο τους, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ανακουφισμένο από το βάρος 1.500 κ ιλών, το Heinkel ανυψώθηκε από μόνο του, περνώντας μέσα από τα εχθρ ικά πυρά και βγα ίνοντας σχετικά ά θ ικτο από την άλλη πλευρά, αφήνοντας πίσω του τη νη οπομπή.

Το καταδικασμένο «Navarino» έλαβε κλίση γρήγορα προς τα αριστερά, καθώς

• * ’)«/ ' Β * - T ' s . · Γ

jj.7;-' ̂ ^ ^ ^

_____________«,___________________ iüfcii*!«______ _ *ää_____

Ενα τορπ ιλοφ όρο Junkers 88 τη ς III/KG 26 κ α τά τη δ ιά ρ κεια τη ς επ ίθ εσ η ς κ α τά τη ς P Q 1 8 σ τις 14 Σεπ τεμβ ρ ίο υ .

Λ *■'· ̂

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 7

....

Τα H einkel 111Η-6 τη ς KG 26 έδρασαν μ ε μ εγ ά λ η επ ιτυχ ία ως τορπιλοπλάνα και σ το Θ έα τρ ο Επιχειρήσεω ν τη ς Μ εσ ο γείο υ . Σ τη ν εικόνα σ υνο δ εύ ο ντα ι από B f 109F, ενώ τα υτόχρ ονα κατα δ ιώ κο ντα ι από H urricane (Revell).

το πλήρωμά του το εγκατέλειπ ε, ενώ το «Bellingham» χρειάσ τηκε να σ τραφεί δεξιά προκειμένου να αποφύγει τον εμβολ ισμό. Το «1H+GH» του Χέννεμαν είχε προ- σκρούσει στα αριστερά της πλώρης του «Washington», του πρώτου φορτηγού της 2ης στήλης. Καθώς τα πλοία προσπερνούσαν το φλεγόμενο, ημ ιβυθ ισμένο ε ρείπιο, ο ι άνδρες δ ιέκρ ιναν καθαρά τους απεγνωσμένους π ιλότους στο εσω τερικό του να προσπαθούν να απεγκλωβιστούν από την κόλαση φωτιάς που τους τύλ ιγε. Οι ναύτες ζητωκραύγαζαν για την κατάρ- ριψή του, εκ το ξεύ οντα ς ύβρεις και κατά- ρες στο ετο ιμοθάνατο πλήρωμα.

Στις 20.35 η επ ίθεση είχε λήξει. Η I/KG 26 είχε απολέσει τρ ία αεροσκάφη γ ια τη βύθιση ισάριθμων πλοίων. Το «1H+LK» του υποσμηναγού Σένερ κατάφ ερε να πλησιάσει το Τρόμσε με τον αρ ιστερό κινητήρα φλεγόμενο, όταν υπέστη την α-

Ο ,τι απ όμεινε από το H e in k e l« 1H+LK» (7147) τη ς I/KG 26, του υποσμηναγού Σ έν ερ , κ ε ίτα ι α κόμη και σ ήμερα σ τον β υ θό το υ Τρόμσε στη Ν ορ βηγ ία , απ οτελώ ντα ς πόλο έλ ξη ς καταδύσεω ν.

πώλεια και του δεξιού. Το αεροσκάφος προσθαλασσώθηκε και το πλήρωμα περι- ουνελέγη από νορβηγικό αλ ιευτικό . Ο Αϊ- κε και το πλήρωμά του πέρασαν α ρκετές αγωνιώδεις ώρες πτήσης πριν το Heinkel, με τον αρ ιστερό κινητήρα φλεγόμενο, προσγειωθεί ομαλά στο Μ παρντούφος. Λίγη ώρα αργότερα, τελ ευ τα ίο ι από όλους, ο Φεν και το πλήρωμά του α ντίκρ ισαν με ανακούφιση τον διάδρομο προσγείωσης του αεροδρομίου, με το αερο σκάφος το υς σώο. Η Κλωθώ, η πρεσβύτε- ρη από τ ις Μ οίρες, ξετύλ ιγε ακόμη το νή μα τη ς ζωής των τεσσάρων αυτών αν- δρών και η αδελφή της, η Λάχεσις, συνέχισε να το τυ λ ίγ ε ι στο αδράχτι της. Η Ατροπος, η νεώ τερη και πιο δύστροπη των τριών Μοιρών, ε ίχε αποφασίσει να κόψ ει πρόωρα το νήμα τη ς ζωής του η ρωικού ανθυποσμηναγού Κόνραντ Χ έννεμαν, ο οποίος τ ιμ ήθ ηκε μεταθανάτια με την απονομή του Σταυρού των Ιπποτών για τη ν αυτοθυσ ία και την αυταπάρνησή του.

Αργότερα, το απόγευμα τη ς 4ης Ιουλίου, το Β ρετανικό Ναυαρχείο, θορυβημένο από μία λανθασμένη πληροφορία περί εξόδου του γερμανικού στόλου επι- φανείας, έλαβε την εγκληματική απόφαση να διασκορπίσει τη νηοπομπή, διατάσ- σοντας τα φορτηγά σκάφη να πορευθούν αυτόνομα προς τους π λησιέστερους σοβ ιετ ικού ς λ ιμένες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αποτέλεσαν απροστάτευτους, μεμονωμένους στόχους των γερμανικώ ν υποβρυχίων και βομβαρδιστικών. Από τα 37 πλοία τη ς νηοπομπής, τα 24 βυθίστηκαν,

αποτελώντας τη μεγαλύτερη βρετανική ναυτική καταστροφή του πολέμου. Η απώλεια γ ια τ ις Σ οβ ιετικές Ενοπλες Δυνάμεις υπήρξε εξίσου τρομακτική : 3.350 οχήματα, 430 άρματα, 210 αεροσκάφη και πάνω από 156.000 τόννους ποικίλου πολεμικού υλικού είχαν καταλήξει στον βυθό τη ς θάλασσας.

Η ΚΟΡΥΦΩΣΗΚαταδίωξη me PQ 18

Οι ανυπολόγιστες απώλειες της P Q 17 υποχρέωσαν το Βρετανικό Ναυαρχείο να αναβάλει την αποστολή της επόμενης νη οπομπής μέχρι τον Σεπτέμβριο, παρά τ ις έν τονες δ ιαμαρτυρ ίες των Σοβιετικών. Η PQ 18 απέπλευσε από τη Σκωτία σ τις 2 Σεπτεμβρίου και απ οτελείτο από 40 εμπορικά πλοία. Αυτήν τη φορά το Ναυαρχείο ε ίχε δώσει ιδ ια ίτερη βαρύτητα στην προστασία της νηοπομπής. Η PQ 18, εκτός από τη στενή δύναμη προστασίας 18 αντι- τορπιλικών, θα ήταν η πρώτη αρκτική νη οπομπή που θα είχε την τύχη να συνοδεύετα ι από ένα αεροπλανοφόρο, το HMS «Avenger», με 12 Hurricane στο κατάστρωμά του. Οταν η παρουσία της έγ ινε αντιληπτή, η πληροφορία μεταβ ιβάστηκε σε όλες τ ις μονάδες της Luftwaffe και των υποβρυχίων στη Νορβηγία. Η γερμανική δύναμη τορπιλοπλάνων εκε ίνη τη στιγμή αριθμούσε συνολικά 72 αεροσκάφη: 46 He 111 και 11 Ju 88 των I και III/KG 26 αντίσ το ιχα, τα οποία θα έφεραν το βάρος των επιχειρήσεων, καθώς και 15 He 115.

Στις 13 Σεπτεμβρίου 1942, στο αερο-


δρόμιο του Μπαρντούφος, ο νέος δ ιο ικη τής της I/KG 26, επισμηναγός Βέρνερ Κλύ- μπερ (Werner Kluemper), ενημέρω νε τους άνδρες του για την επ ικείμενη επίθεση. Ο Κλύμπερ ήταν βετεράνος της Λεγεώνος του Κόνδορος κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο και ο εμπ ειρότερος πιλότος της σμηναρχίας, έχοντας δ ια τελέσ ει αρχαιότερος εκπα ιδευτής αεροπορικών τορπιλι- σμών στο Γκροσσέτο της Ιταλίας. Τα πληρώματα ενημερώ θηκαν για τη σύνθεση της νηοπομπής, την ταχύτητα και την πορεία της. Η επίθεση θα δ ιεξαγόταν το ίδιο απόγευμα και κατά την πάγια πλέον τα κ τ ική θα ξεκινούσε με έναν βομβαρδισμό αντιπερισπασμού από 20 Junkers 88 της III/KG 30. Κατόπιν θα ακολουθούσαν 26 He 111 και 17 Ju 88 των I και III/KG 26, σε δύο κύματα, εφαρμόζοντας και πάλι την τα κ τ ική της Χρυσής Σάρωσης. Ιδ ια ίτερη έμφαση δόθηκε στην εξουδετέρω ση του βρετανικού αεροπλανοφόρου. Ωστόσο, ο συγχρονισμός των επιθέσεων απέτυχε. Τα Ju 88 εκτέλεσ α ν τον βομβαρδισμό τους πολύ πριν την προκαθορισμένη ώρα, προσελκύοντας επάνω τους τα Hurricane του αεροπλανοφόρου. Αυτό θα είχε αρνη τ ικές επιπτώσεις για α μφ ότερες τ ις πλευρές. Πρώτον, τα τορπιλοπλάνα θα ε ίχαν να αντιμετωπίσουν την πλήρη α ντια εροπορική ισχύ της νηοπομπής και δ εύ τε ρον, τα μαχητικά του «Avenger», αναχαιτίζοντας μια απλή επίθεση αντιπερισπασμού μεγάλου ύψους, θα είχαν ήδη καταναλώσει τα καύσιμα και τα πυρομαχικά τους όταν, 30 λεπτά αργότερα, θα εκδηλωνόταν η κύρια γερμανική επίθεση πάνω από την επ ιφάνεια της θάλασσας.

Περί τ ις 15.00, τα τορπιλοπλάνα εν τό πισαν τη νηοπομπή, χωρίς όμως να δ ιακρ ίνουν το εχθρ ικό αεροπλανοφόρο, ούτε και εχθρ ικά μαχητικά, γεγονός που οδήγησε τους πιλότους στο να πιστέψουν ότ ι σι αναφορές της υπηρεσίας πληροφοριών ήταν μάλλον λανθασμένες. Καθώς τα πρώτα αντιαεροπορικά πυρά άρχισαν να εκρήγνυντα ι γύρω από τα αεροσκάφη, ο Κλύμπερ ανέβασε τον σχηματισμό του σε ύψος 50 μ. γ ια να αποφύγει τον μεγαλύτερο όγκο των πυρών. Σε μία μονή σ ειρά ανεπτυγμένη κατά μέτωπο και δ ια τη ρώντας αποστάσεις 100-150 μ. μεταξύ τους, τα Heinkel κατευθύνθηκαν κατά του δεξιού πλευρού της νηοπομπής. Την ίδια στιγμή, τα Junkers 88 της Σμηναρχίας III/KG 26 του σμηναγού Κλάους Νόκκεν αποσπάστηκαν από τον σχηματισμό για να επ ιτεθούν από δ ιαφορετική κατεύθυνση, κάθετη προς εκε ίνη των Heinkel. Η ώρα ή ταν 15.27.

Τα πληρώματα των πλοίων παρακολουθούσαν με δέος το θέαμα του σταθε-

Δ ρ α μ α τικ ά σ τιγμ ιό τυ π α από την επ ίθ εσ η τη ς I/KG 26 κ α τά τη ς PQ 18 σ τις 13 Σ επ τεμ β ρ ίο υ . Επάνω: η φ ω τογραφ ία ελ ή φ θ η από Β ρ ετα ν ό α ξιω μ ατικό , μ έλο ς τη ς νηοπομπής.Δ ια κ ρ ίνο ν τα ι κ α θ α ρ ά τα H einkel τη ς I/KG 26, σε χαμηλή πτήση τη ν ώρα της επ ίθ εσ η ς εν μέσω α ντιαεροπ ορικώ ν πυρών. Μ έσ ο ν και κάτω : ο α καρια ίος θ ά ν α το ς ενό ς πλοίου: το «Em pire Stevenson», καθώ ς α να τιν ά ζε τα ι μ α ζ ί μ ε το φ ο ρ τίο πυρομαχικώ ν του . Δ ια κ ρ ίν ετα ι ένα Heinkel, ενώ α π ομα κρ ύνετα ι μ ε τά τη ν επ ιτυχ ία του .


Επισμηναγός Β έρ νερ Κ λύμπερ , δ ια κ εκρ ιμ ένο ς δ ιο ικη τή ς τη ς I/KG 26 και ένας από το υ ς εμ π ειρ ό τερ ο υ ς π ιλότους σ τις τα κ τ ικ έ ς το υ α εροπ ορικού τορπ ιλισμού. Α ρ γό τερ α δ ιο ίκησε την K G 26 κα τά το διά σ τημα Μ α ρ τίο υ 1943 - Ν οεμ β ρ ίο υ 1944. Τ ιμήθηκε μ ε τον Σ τα υ ρ ό των Ιπποτών σ τις 29 Α υγούσ του 1943. Επ έζησε των τρ ο μ α κτικό τερ ω ν επ ιθέσ εω ν τη ς μονάδας του στον Α ρ κτικό ω κεανό και σ τη Μ εσ ό γειο και μ ετα π ο λεμ ικ ά υπ ηρ έτη σ ε στην Α εροπ ορία Ν α υ τικο ύ τη ς Δ υ τική ς Γερμανίας, από την οποία α π ο σ τρ α τεύ θ η κ ε το 1969.

ρού, α ταλάντευτου σχηματισμού των βομβαρδιστικών καθώς πλησίαζε, θυμ ίζοντας « ...εφ ιαλτικό σύννεφο γιγάντιω ν ακριδών», όπως το περιέγραψε ο δ ιο ικητής της νηοπομπής. Σε απόσταση πέντε χ ιλ ιο μέτρων, όλα τα αντιαεροπορικά των αντι- τορπιλικών της δεξιάς εξω τερ ικής πλευράς άνοιξαν πυρ πρώτα, ακολουθούμενα από εκείνα των αντιτορπ ιλικώ ν τη ς εσωτερ ικής πλευράς και τέλος, εκείνω ν των 40 φορτηγών στο κέντρο. Μόνο τα τελ ευ τα ία δ ιέθ ετα ν μεταξύ τους ένα σύνολο 195 αντιαεροπορικών πυροβόλων, τα οποία τώρα έβαλλαν πλέον σύσσωμα. Τα πυρά σχημάτισαν ένα σχεδόν συμπαγές φράγμα που θα έπρεπε να κάνει και τους γεννα ιότερους πιλότους να λιποψυχήσουν. Κι όμως, τα αεροσκάφη συνέχιζαν την αταλάντευτη πορεία τους, φα ινομενικά ατάραχα, καθώς μείωναν σταδιακά το ύψος τους και ο ι βομβαρδιστές επέλεγαν τους στόχους τους. Οι πυροβολητές των αντιτορπιλικώ ν είχαν χαμηλώσει τα πυροβόλα στη μικρότερη δυνατή γωνία Θολής προκειμένου να διατηρήσουν γραμμή πυράς προς τους στόχους τους.

Κάποια από τα αεροσκάφη απ ελευθέ

ρωσαν πρόωρα τ ις τορπ ίλες τους, αλλά τα περισσότερα συνέχισαν σταθερά την πορεία τους, περνώντας πάνω από την ασπίδα προστασίας των αντιτορπ ιλικώ ν και ο- δεύοντας προς το κέντρο της νηοπομπής, καθώς το δεξ ιό πλευρό των φ ορτηγών εμφανιζόταν τώρα εκ τεθε ιμ ένο μπροστά τους. Σε απόσταση περίπου ε νός χ ιλ ιομέτρου από τα σκάφη, ο ι δύο σχηματισμοί απελευθέρωσαν ταυτόχρονα τ ις τορπ ίλες τους. Την επόμενη στιγμή, 70 τορπ ίλες έσπευδαν προς τους στόχους τους από δύο δ ια φ ορετικές κατευ θύνσεις.

Ο δ ιο ικητής της νηοπομπής, κρίνοντας ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος προερχόταν από τον μεγαλύτερο σχηματισμό των 26 Heinkel της δεξ ιάς πλευράς, έδωσε αμέσως διαταγή στροφής 45 μοιρών προς τα αριστερά. Στιγμές σύγχυσης ακολούθησαν την ανακοίνωση της διαταγής. Τα πλοία με βρετανικά πληρώματα, ναυτικών «ψημένων» στη θάλασσα και έμπειρων στις τα κτικές των νηοπομπών, εκτέλεσαν αμέσως τον ελιγμό. Ωστόσο, μεγάλο μέρος των σκαφών αποτελούντο από πληρώματα διάφορων εθνικοτήτω ν (παναμαϊκά, σοβ ιετικά και αμερικανικά) και ήταν ε πανδρωμένα από άνδρες άπειρους, αδαε ίς ή και απείθαρχους στους ναυτικούς ε λιγμούς, ο ι οποίοι έδιναν ελάχιστη σημασία στις δ ιαταγές ή στην πειθαρχία πλεύσης εντός της νηοπομπής. Το αποτέλεσ μ α ή τα ν ό τ ι η 9η κα ι 10η στήλη των σκαφών ε ίτ ε δεν κατανόησαν τη δ ια ταγή ή αντέδρ ασ α ν πολύ κ α θ υ σ τε ρημένα. Ως εκ το ύ το υ , οκτώ φ ο ρ τη γ ά β υ θ ίσ τη κ α ν μέσ α σε ισ ά ρ ιθ μ α λεπ τά : «Wacosta» (5.430 τ.), «Oregonian» (4.830 τ.), «Macbeth» (6.130 τ.), «Afrikander» (5.440 τ.), «Empire Stevenson» (6.120 τ.), «Empire Beaumont» (7.040 τ.), «Sukhona» (3.1201) και «John Penn» (7.200 τ.).

Το φορτίο πυρομαχικών του άτυχου «Empire Stevenson» εξερράγη με μία εκκω- φαντική έκρηξη που κυρ ιολεκτικά το ε ξαΰλωσε, εκτοξεύοντα ς μία ουρανομήκη στήλη φωτιάς και καπνού. Εξαφανίστηκε αύτανδρο, αφήνοντας στην επ ιφάνεια μόνο μία πετρελα ιοκηλίδα ως μοναδικό ίχνος της πρότερης ύπαρξης του ιδίου και του 60μελούς πληρώματος του. Η β ιαιότητα της έκρηξης ήταν τέτο ια , ώστε το αμερ ικανικό «Wacosta», το οποίο ακολουθούσε ακριβώς πίσω του, δέχθηκε όλο το ωστικό κύμα που κατέστρεψ ε όργανα, βαλβίδες και σωληνώσεις. Οι κ ινητήρες υπέστησαν ρωγμές ακινητοποιώντας το σκάφος, ακριβώς τη στιγμή που το πλησίαζε ένα Heinkel σε ύψος 30 μ. Από απόσταση 10 μ. το αεροσκάφος απελευθέρω σε μία και μοναδική τορπίλη που δεν πρό

λαβε καν να α γγ ίξε ι το νερό. Εξερράγη σαν βόμβα στα πλευρά του σκάφους, α- νοίγοντας μία τεράσ τια τρύπα από την οποία άρχισαν να εισρέουν νερά. Το βομβαρδιστικό πέρασε πάνω από το βυθιζόμενο «Wacosta», άθ ικτο από το χαλάζι των βλημάτων που εκτοξεύοντα ν εναντίον του. Αυτή είνα ι και η μοναδική καταγε- γραμμένη περίπτωση τορπίλης που έπληξε ποτέ πλοίο έξω από το νερό!

Το σοβ ιετικό «Sukhona» και το «Afrikander» εγκαταλείφ θηκαν από τα πληρώματά τους αμέσως μετά τα πλήγματα που δέχθηκαν. Το αμερικανικό «John Penn» δέχθηκε δύο τορπ ίλες που έπλη- ξαν ταυτόχρονα τη δεξιά πλευρά του. Το μεγαλύτερο μέρος του πληρώματος διασώθηκε πριν το σκάφος βυθ ισ τε ί με την πλώρη, παρασύροντας στον βυθό το πολύτιμο φορτίο αρμάτων που μετέφ ερε. Το «Macbeth» δέχθηκε επίθεση από ένα Heinkel που πλησίαζε από τα δεξιά σε ύψος 24 μ. Απελευθέρωσε τ ις τορπ ίλες του και πραγματοποιώντας αμέσως στροφή άρχισε να απομακρύνεται. Λίγα λεπτά αργότερα, ο ι τορπ ίλες έπληξαν το σκάφος στα ύφαλα. To «Oregonian», ως το πρώτο πλοίο της δεξιάς στήλης, βρέθηκε στο ε π ίκεντρο της επ ίθεσης και δέχθηκε τα υ τόχρονα πλήγματα τριών τορπιλών που το βύθισαν σε ελάχιστα λεπτά.

Παρά το γεγονός ό τ ι πολλά πλοία δεν είχαν καν α ντιλη φ θε ί τη διαταγή στροφής της νηοπομπής, ο ελ ιγμός έσωσε και αρκετά σκάφη από βέβαιο αφανισμό. Ο κυβερνήτης του φορτηγού «Dan-y-Bryn» ανέφ ερε ότι δ ιέκρ ινε τα ίχνη έξ ι τορπιλών να περνούν παράλληλα με το σκάφος του, καθώς εκείνος ολοκλήρωνε τη στροφή των 45 μοιρών. Μ ετά το πέρας της μάχης, όλοι όοοι τη βίωσαν από τη συμμαχική πλευρά, παραδέχθηκαν ότι η γερμανική επίθεση είχε εκ τελ εσ τε ί με ακατάβλητο θάρρος, αυτοθυσία και ακρίβεια, ενόψει ενός τρομακτικού φράγματος πυρός των πλοίων. Η ώρα ήταν 15.40, όταν τα γερμα-

Η εντυπω σιακή θ έ α που «απ ολάμβανε» το πλήρωμα ενός H einkel από το ρ ύ γχο ς του.


Λ

Heinkel 111Η-6 «1H+GH» (7098) το υ ανθυπ οσμηναγού Κόνραντ Χέννεμαν, δ ιο ικη τή τη ς 2.I/K G 26 (Ν ορβηγία , Ιο ύ λ ιο ς 1942). Η τα ν το αερο σ κά φ ος μ ε το οποίο β ρ ήκε τον θ ά ν α το ο ηρω ικός ανθυπ οσμηναγός σ τις 4 Ιουλ ίου , κ α τά τη δ ιά ρ κεια επ ίθ εσ η ς εναντίον τη ς νηοπομπής P Q 1 7 .0 Χ έννεμ α ν υπ ήρξε ένας δ ια κεκρ ιμένος π ιλότος, ο οπ οίος λ ίγ ες εβ δ ο μ ά δ ες πριν τον θ ά ν α τό του ε ίχ ε λ ά β ει τη λ εγρ α φ ικ ά τα προσωπικά σ υ γχαρ ητήρ ια του Γκαίρ ινγκ για τη βύθ ισ η συμμαχικώ ν πλοίων συνολικού εκ το π ίσ μ α το ς 50.000 τόννων. Τ ιμήθηκε μ ε τα θ α ν ά τια μ ε τον Σ τα υ ρ ό των Ιπποτών σ τις 3 Σ επ τεμ β ρ ίο υ (εικονογράφ ησ η: Α γγελος Μ ανσόλας για τη Γ Ν Ω Μ Ω Ν Εκδοτική).

νικά αεροσκάφη άρχισαν να κατευθύνο- ντα ι προς τ ις βάσεις τους. Μέσα σε 13 λ ε πτά, δύο ολόκληρες στήλες πλοίων της PQ 18 είχαν πάψει να υφίστανται, με μόνη εξαίρεση το «Mary Luckenbach» της 9ης στήλης.

Η επίθεση της 13 Σεπτεμβρίου κατά της PQ 18 κατεγράφη ως η μεγαλύτερη ε πιτυχία της τακτικής της Χρυσής Σάρω- σης στη δ ιάρκεια του πολέμου, με τ ις μικρότερες απώλειες από γερμανικής πλευράς. Η I/KG 26 έχασε τέσσερα He 111 και η III/KG 26 ένα Ju 88. Για τη συνολική απώλεια πέντε αεροσκαφών, οι Γερμανοί είχαν βυθ ίσει οκτώ πλοία, προκαλώντας τις βαρύτερες απώλειες που είχε δ εχθ εί ποτέ συμμαχική νηοπομπή από μία και μόνη επίθεση.

Η Luftwaffe κτύπησε πάλι την επόμενη ημέρα, με αυστηρές δ ιαταγές του ίδιου του Γκαίρινγκ γ ια τον εντοπισμό και τη βύθιση του βρετανικού αεροπλανοφόρου. Αυτήν τη φορά όμως, και μετά τ ις βαριές απώλειες της προηγουμένης ημ έρας, η βρετανική άμυνα θα ήταν πολύ καλύτερα προετοιμασμένη. Η γερμανική ε πίθεση άνοιξε με βομβαρδισμό κάθετης εφόρμησης από τα Junkers 88 της KG 30 .0 συγχρονισμός των γερμανικών επ ιθέσεων απέτυχε γ ια δεύτερη φορά, με αποτέλεσμα όταν τα τορπιλοπλάνα θα εμφ ανίζονταν στη σκηνή, τα βομβαρδιστικά θα αποχωρούσαν από αυτήν.

Αυτήν τη φορά οι δύο σμηναρχίες της KG 26 διεξήγαγαν δ ια φ ορετικές χρονικά

επ ιθέσεις. Περί τ ις 12.40 επ ιτέθηκαν 20 Ju 88 της III/KG 26 με αποκλειστικό τους στόχο το «Avenger». Το αεροπλανοφόρο απο- νήωσε εγκαίρως 10-12 Hurricane που δ ιέ σπασαν γρήγορα τη γερμανική επίθεση. Τα Junkers δεν κατάφεραν κανένα πλήγμα κατά της νηοπομπής, χάνοντας οκτώ α εροσκάφη. Τα Hurricane κατέρριψαν τρ ία εξ αυτών γ ια ισάριθμες δ ικές τους απώλειες.

Περί τ ις 14.00, ο επισμηναγός Κλύ- μπερ ηγήθηκε της δεύτερης επίθεσης, με 22 Heinkel τη ς I/KG 26. Καθώς τα τορπιλοπλάνα πλησίαζαν τη νήοπομπή, τα μάτια του ερευνούσαν προσεκτικά τ ις στήλες των πλοίων για ανεύρεση του αεροπλανοφόρου. Οι Γερμανοί ήταν πλέον βέβαιο ι γ ια την παρουσία του. Ο δ ιο ικητής της νηοπομπής, έχοντας τη ν πικρή εμπει-

Η γερμανική τορπ ίλη LT F5b ε ίχ ε κ α τα σ κ ευ α σ τε ί για να φ έ ρ ε τα ι α π οκλειστικά από α ερ ο σ κά φ η , τα οποία εξό π λ ιζε από τα τέλ η το υ 1941 έω ς τη λή ξη το υ πολέμου μ ε ελ ά χ ισ τες τροπ οπ οιήσεις. Είχε δ ια μ έτρ η μ α 45 εκ ., βάρος 737 κιλά, μήκος 4,80 μ., τα χ ύ τη τα 33 κόμβων και εμ β έλ ε ια 2.000 μ.

ρία της προηγούμενης ημέρας, αλλά και δ ιακρίνοντας μόνο έναν εχθρ ικό σχηματισμό, αποφάσισε να μην ελ ιχθεί. Ο ουρανός ήταν καθαρός από εχθρ ικά μαχητικά, αφού τα Hurricane είχαν όλα προσνηωθεί γ ια ανεφοδιασμό και επανεξοπλισμό. Οι συνθήκες φαίνονταν ευνο ϊκές γ ια την ε π ικείμενη δεύτερη επίθεση και πιθανώς τα πράγματα να εξελίσσονταν έτσι, εάν ε κείνη τη στιγμή ο Κλύμπερ δεν έπεφτε θύμα λανθασμένης αναγνώρισης στόχου. Νομίζοντας ότι δ ιέκρ ινε το αεροπλανοφόρο στην αιχμή της νηοπομπής, κατηύθυ- νε τον σχηματισμό του εκεί. Σε απόσταση 6,5 χλμ. τα αεροσκάφη ξεκίνησαν τη δ ιαδικασία επ ίθεσης. Καθώς η απόσταση μειωνόταν, ο Κλύμπερ συνειδητοποίησε το σφάλμα του και δ ιέκρ ινε το πραγματικό «Avenger» στην τελευ τα ία σειρά της νηο πομπής, ανάμεσα στα φορτηγά. Παρότι ή ταν αργά για κάτι τέτο ιο , δ ιέτα ξε αμέσως αλλαγή στόχου. Αρκετά από τα αεροσκάφη είχαν ήδη επ ιλέξει τους στόχους τους και ήταν αδύνατον να συμμορφωθούν με τη νέα διαταγή. Ηταν όμως προς τιμήν των περισσοτέρων ό τ ι ακόμη και εκε ίνη την τελευ τα ία στιγμή, αντιμετωπίζοντας τον βέβαιο θάνατο, υπάκουσαν, ακολουθώ ντας τον δ ιο ικητή τους. Τα αεροσκάφη πέρασαν σε απόσταση αναπνοής πάνω από την ασπίδα προστασίας των αντιτορ- πιλικών και δέχθηκαν ολόκληρη την ισχύ πυρός των αντιαεροπορικών τους, αλλάζοντας ταυτόχρονα πορεία!

Αναπόφευκτα τα Heinkel που κατευ-

ΙΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 121

Eva H urricane σ το κατά σ τρ ω μα το υ αεροπ λανοφ όρου H M S «Avenger». Π αρά την εν θα ρ ρ υ ν τικ ή παρουσία το υ ς στη νηοπομπή PQ 18 και τη ν α υ το θ υ σ ία των πιλότων το υ ς , οι οποίοι καταδίω καν τα γερμανικά βομβ αρ δ ισ τικά εν μέσω φίλιων πυρών, σημείω σαν ελ ά χ ισ τες επ ιτυ χ ίες .

θύνθηκαν εναντίον του «Avenger» βρέθηκαν σε ακατάλληλες θέσ ε ις ρίψης και τα περισσότερα αποφάσισαν να μη σπαταλή- σουν τα όπλα τους. Μόνο ο Κλύμπερ και το διπλανό του αεροσκάφος κατάφεραν να βρεθούν σε καλές θέσεις, αλλά και σ τις δύο περιπτώσεις ο ι γωνίες ρίψης ήταν πολύ μ ικρές σε σχέση με τον στόχο και έτσ ι το αεροπλανοφόρο απέφυγε εύ κολα τ ις τορπίλες. Οι περ ισσότερες από τ ις υπόλοιπες αστόχησαν για τους ίδ ιους λόγους, με μία και μοναδική εξαίρεση: το «Mary Luckenbach», το μοναδικό επιζών φορτηγό από τη σφαγή της 9ης και 10ης στήλης της προηγούμενης ημέρας, είχε την ίδια τραγική μοίρα με εκε ίνη του

«Empire Stevenson»: μ ετέφ ερε πυρομαχι- κά και ανατινάχθηκε με μία βίαιη έκρηξη, το ωστικό κύμα της οποίας δ ιέλυσε το Heinkel που το είχε τορπιλίσει και εκε ίνη τη στιγμή περνούσε από πάνω του! Παρά τη μειονεκτική τους θέση τα γερμανικά αεροσκάφη επέστρεφαν ξανά και ξανά, προκειμένου να εξασφαλίσουν καλύτερες γωνίες σκόπευσης, αλλά έχοντας α- πολέσει το πλεονέκτημα του α ιφνιδ ια σμού, οι επ ιθέσεις τους διασπάζονταν γρήγορα από τα αντιαεροπορικά πυρά πριν καν πλησιάσουν. Ανάμεσα στις πρώτες γραμμές των πλοίων της νηοπομπής αργοβυθιζόταν ένα από εκείνα τα άτυχα Heinkel. Το πλήρωμά του διακρινόταν κα

θαρά, καθώς αγωνιζόταν απεγνωσμένα να το εγκαταλείψ ε ι και να βγει στην πτέρυγα για να αποφύγει τον πνιγμό. Τα πυροβόλα των πλοίων που περνούσαν γύρω του όμως, στάθηκαν ανελέητα. Οι μακρές γραμμές των τροχιοδεικτικώ ν κατευθύν- θηκαν κατά του αεροσκάφους, γαζώνοντας τα πάντα. Κάποιος φώναξε: «Σταματήστε, γ ια όνομα του Θεού! Δώστε τους μία ευκαιρία!». Αλλά τα βλήματα εξακολουθούσαν την αμείλ ικτη πορεία τους, έως ότου, μία-μία, ο ι σ ιλουέτες των αεροπόρων έπεσαν άψυχες και α ιμόφυρτες στη θάλασσα.

Δεδομένω ν των συνθηκών κάτω από τ ις οποίες δ ιεξήχθη η επίθεση, ο ι απώλειες της I/KG 26 ήταν αναμενόμενες. Η σμηναρχία έχασε επτά He 111, επιτυγχάνοντας μόνο μία βύθιση. Αλλα εννέα είχαν υποστεί βαρύτατες ζημ ιές και κάποια συ- νετρίβησαν σε αναγκαστικές προσγειώσεις, ανεβάζοντας το συνολικό ποσοστό απωλειών των δύο σμηναρχιών στο 50% της επ ιτ ιθ έμενης δύναμης. To «Avenger», το οποίο είχε βρ εθ ε ί στο επ ίκεντρο των ε πιθέσεων, δ ιέφ υγε άθ ικτο από 17 περίπου τορπ ίλες που εξαπολύθηκαν εναντίον του.

Η I/KG 26 θα εκτελούσ ε δύο ακόμη ε ξόδους εναντίον της νηοπομπής στις 18 Σεπτεμβρίου με όλα τα εναπομείναντα διαθέσ ιμα αεροσκάφη. Το πρώτο κύμα, α- ποτελούμενο από εννέα He 111, επ ιτέθηκε στις 10.20. Τα αεροσκάφη εξαπέλυσαν τ ις τορπ ίλες τους πρόωρα από αποστάσεις 2.500-3.500 μ., καθώς τα πλοία ελίσσονταν απεγνωσμένα. Παρόλα αυτά, μία τορπίλη βύθ ισε το φορτηγό «Kentucky» (5.500 τ.). Η δεύτερη επίθεση εκδηλώ θηκε στις 11.30 με 15 Heinkel και απέτυχε τ ε λείως, μαζί με την απώλεια τεσσάρων α εροσκαφών. Ενα από τα αεροσκάφη που δεν επέστρεψαν ήταν και το «1H+GH» (7168) του ανθυποσμηναγού Χανς Φεν. Τα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος ήταν οι: σμηνίας Καρλ Βέγκερ, σμηνίας Γιόζεφ Σμ ιτ και υποσμηνίας Χέλμουτ Γκαίρτνερ.

Η επίθεση κατά της PQ 18, και ιδ ια ίτε ρα εκε ίνη της 13ης Σεπτεμβρίου, σήμανε την κορύφωση της δράσης των γερμανικών τορπιλοπλάνων στον Αρκτικό ωκεανό. Η Luftwaffe δεν θα είχε ποτέ ξανά τη δυνατότητα να εξαπολύσει ανάλογη ισχυρή επίθεση εναντίον μίας νηοπομπής. Από τα 13 πλοία που βυθίστηκαν, τα εν νέα πιστώθηκαν στα Heinkel της KG 26. Ωστόσο, ο ι επ ιθέσεις κατά των PQ 17 και 18 είχαν κοστίσει στη Luftwaffe τη συνολική απώλεια 38 τορπιλοπλάνων όλων των τύπων. Η μονάδα που έφ ερ ε σχεδόν αποκλεισ τικά το βάρος εκείνω ν των επ ιθέσεων, η KG 26, υπέστη την απώλεια 64 αν

Δύο δ ια φ ο ρ ετικά σ τιγμ ιό τυ π α από τον αφ ανισμό του « M ary Luckenbach» τη ς PQ 18 κα τά την επ ίθεσ η τη ς 14ης Σ επ τεμ β ρ ίο υ . Το φ ο ρ τη γό των 4.135 τ. εξα φ α ν ίσ τη κ ε α ύτανδρ ο μ έσ α σε μ ία εκ τυ φ λ ω τική έκ ρ η ξη μ ε τά τη ν ανα τίνα ξη των 1.000 τόννω ν πυρομαχικών που μ ε τέ φ ε ρ ε .


Εντυπω σιακή φ ω τογρα φ ία ενός Heinkel η οποία απ οκαλύπ τει πόσο ε κ τε θ ε ιμ έ ν ο ήταν το πλήρωμα κ α τά τη δ ιά ρ κεια επ ιθ έσ εω ν εναντίον πλοίων, μ ε το α ερο σ κά φ ος να γ ίνετα ι ο α π ο δ έκτη ς μ ια ς κόλασης πυρός.

δρών. Σ τις αρχές Νοεμβρίου 1942, η μονάδα μετακ ινήθηκε στη Μ εσόγειο ενόψ ει των αναμενόμενων συμμαχικών αποβάσεων στη βόρεια Αφρική και αυτό θα παρέμενε το κυρ ιότερο θέατρο επιχειρήσεών της μέχρι τον Οκτώβριο του 1944, όταν θα επέστρεφε στη Νορβηγία, όπου θα την έβρισκε και το τέλος του πολέμου. Οι πολύ ευνο ϊκότερ ες συνθήκες της Μ εσογείου συνέβαλαν τα μέγιστα στις επ ιτυχ ίες που σημειώθηκαν εκεί.

Από τη ν άνοιξη του 1943, ο ι μονάδες τορπιλοπλάνων άρχισαν να εξοπλίζονται κυρίως με Junkers 88, τα οποία ήταν ταχύτερα και πιο ευ έλ ικ τα από τα Heinkel, καθώς και με νεώ τερους τύπους αεροσκαφών, όπως Junkers 188 και Dornier 217, τα οποία μετέφ εραν τ ις πολύ αποτελεσματικότερες τη λεκατευθυνόμ ενες βόμβες «Fritz X» και Henschel 293, εκτοπ ίζοντας έ τσ ι σταδιακά τα γηραιά Heinkel 111, τα οποία περιορ ίστηκαν στον ρόλο του συμβατικού βομβαρδισμού για τον οποίον ε ίχαν σχεδιαστεί. Μ έχρι τη ν άνοιξη του 1944, η KG 26 απ οτελείτο αποκλειστικά από Ju 88Α-17. Παρότι τα γερμανικά τορ πιλοπλάνα αποτελούσαν πάντοτε μία δυνητική απειλή γ ια τα συμμαχικά πλοία στη Μ εσόγειο και στον Αρκτικό ωκεανό, μετά το 1943 ο ι επ ιχειρήσεις τους άρχισαν να περιορ ίζοντα ι εξα ιτίας της τακτικής και υλικής υπεροχής των Συμμάχων στον αέρα. Παρά την αδιαμφ ισβήτητη γεννα ιότη τα των πιλότων τους, αναγνωρισμένη ακόμη και από τους αντιπάλους τους, ο λόγος επιτυχιών/απωλειών ήταν τραγικά χαμηλός. Επί παραδείγματι, μόνο εναντίον της PQ 18 είχαν εξαπολυθεί συνολικά 220

Ενα H einkel 111 εξα π ολύει την τορπ ίλη του κατά τη δ ιά ρ κεια δοκιμών.

τορπίλες, από τ ις οποίες υπολογίζεται ότ ι μόνο 10 είχαν βρει το ν στόχο τους. Οπως αναφ έρθηκε στην αρχή, εκε ίνη την περίοδο ο ι Γερμανοί είχαν εντυπωσιαστεί από τ ις αντίσ το ιχες ιαπωνικές επ ιτυχ ίες των ετών 1941-42, αλλά εκείνο που δ ιέφ υ γε της προσοχής τους ήταν ό τ ι οι αντίστοιχες ιαπωνικές τορπ ίλες ήταν πολύ τα χύτερες, αποτελεσματικότερες και μεγαλύτερης εμβέλειας από τ ις γερμανικές LT F5b. Ταυτόχρονα, τα αεροσκάφη τους, τα περίφημα Β5Ν «Kate», ήταν τα πλέον εξε λιγμένα τορπιλοπλάνα του κόσμου, ειδ ικά σχεδιασμένα γ ια αυτού του ε ίδους τ ις ε πιχειρήσεις, ενώ οι π ιλότοι τους ήταν άριστα εκπαιδευμένοι σ τις τα κ τ ικ ές αυτές, έ χοντας ξεκ ινήσ ει την εκπαίδευσή τους αρκετά χρόνια πριν την εμπλοκή της χώρας τους στον πόλεμο.

Στο μεταξύ, στην αντίπαλη πλευρά, μετά τ ις τραγ ικές απώλειες των PQ 17 και18 το Βρετανικό Ναυαρχείο αποφάσισε να διαφοροποιήσει ριζικά την οργάνωση των αρκτικών νηοπομπών: από τον Δ εκέμβρ ιο 1942 και γ ια το υπόλοιπο του πολέμου, αυτές θα διεξάγονταν μόνο κατά τη διάρκεια των μηνών του σκοτεινού αρκτικού χειμώνα, ο οποίος μείωνε στο ελάχιστο το ενδεχόμενο αεροπορικών επιθέσεων, ενώ επιπλέον θα αποτελούντο από μικρότερο αριθμό σκαφών, ισχυρότερα προ- στατευμένων. Εκτοτε, επίσης, υ ιοθετήθη- καν νέο ι κωδικοί για τ ις νηοπομπές προς και από τη Σοβ ιετική Ενωση, επειδή οι «PQ» και «ΟΡ>> (βλ. σημ.) θεω ρήθηκαν κακότυχοι! Παρά το γεγονός ότ ι η Luftwaffe δεν θα συνιστούσε ποτέ ξανά σοβαρή απειλή γ ια τ ις νηοπομπές αυτές, ο ι Γερμανοί ήταν βέβα ιο ι ό τ ι τουλάχιστον κατά τη

διάρκεια του χειμώνα του 1942-43, η παροχή βοήθειας προς τη Σοβιετική Ενωση είχε μειω θεί στο ελάχιστο. Ξ3

ΣΗΜΕΙΩΣΗΟ υπεύθυνος αξιωματικός του Βρετανικού Ναυαρχείου για την οργάνωση των αρκτικών νηοπομπών ήταν ο αντιπλοίαρχος P.Q. Edwards, του οποίου τα δύο πρώτα αρχικά του ονόματος του χρηοιμοποιήθηκαν ως κωδικοί των νηοπομπών: PQ για όσες είχαν προορισμό την ΕΣΣΔ και το αντίστροφο για όσες επέστρεφαν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) H aro ld Thiele: LUFTWAFFE AERIAL TORPEDO A IRCRAFT AND OPERATIONS, H ikoki Publications, Friars G ate Farm, England, 2004.(2) D avid Irving: THE DESTRUCTION O F CONVOY PQ 17, G ranada Publishing, 8 G rafton S treet, London, 1985.(3) Peter Sm ith: ARCTIC CONVOY - THE STORY O F CONVOY PQ 18, William Kim ber, London SW1H 9AE, 1975.(4) M ike Spick: LUFTWAFFE BOM BER A C E S -M E N , MACHINES, METHODS, G reenhill Books, R ussell Gardens, London, 2001.(5) Chris Goss: SEA EAG LES-

LUFTWAFFE AN TI-SH IPPING UNITS 1942-45, τόμ . 2, Ian Allan Publishing, H ersham , Surrey, England, 2006.(6) Ron M ackay: HEINKEL 111 OPERATIONAL HISTORY, Crow ood A viation Series, Ram sbury,M arlborough, England, 2003.(7) A llre d Price: LUFTWAFFE K A M P F F L IE G E R -JANUARY 1942- SEPTEMBER 1943, τόμ . 3, Ian Allan Publishing, Hersham , Surrey,England, 2004.

ITPAT If lT IKH U T O P IA I 2 3

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΠΠΑΣΣΕΛΕΥΚΟΣ Λ ■«ΝΙΚΑΤΩΡ»

Η απέΠπιδα προοπάθειο νια ενόιητο me auiOKpaiopiacίου Μεγάλου Αλεξάνδρου

Π ρ ο το μ ή το υ Σ ελ εύ κ ο υ Α ’Ν ικ ά το ρ α , το υ 1ου σι. π.Χ. από τη Σ υ ρ ία (Μ ο υσ είο Λ ούβρου, Π αρίσι).

358-281 π.Χ.

/ / .r ,

·* 3

Βαβυλώνα, 11 Ιουνίου 323 π.Χ. 0 löpuinc me μεναΠύιερηι auioKpaiopiac που γνώρισε μέχρι ιόιε ο koouoq

ιρυχορρανεί ανήμπορος σιην κΠίνη ίου. Γύρω ίου συνιειριμμένοι οι σύντροφοι και παιθικοί ίου φίλοι από ιη Μακεδονία, τους onoiouc οδήγησε στα πέραια me οικουμένης, σε μια ανεπανάίΙηπιη αία παγκόσμια σιραιιωιικά χρονικά εκοιραιεία. Εκεί, σιο κρεββάτι ίου πόνου, ο Αλέξανδρος, ο ανίκητος σιρσιηλόιης, είναι πια έιοιμος να διαβεί πρόωρα ίο καιώίρΠι ίου Αδη, καταβεβλημένος από τον πυρείο και τις κακουχίες αυιού ίου δεκαειούς ταξιδιού από ιη Μακεδονία αία έλη ίου Ινδού.

Απομένει μόνο μια εκκρεμότητα: ο ορισμός του διαδόχου της αχανούς επικράτειας του. Ο Αλέξανδρο)

ιμελίζει σιββυλικά «τω κραιίστω» (σιον καλύιερο), προιού ξεκινήσει ίο ταξίδι του νια την άλλη όχθη της

Στυγός. Μοιραία, οι στρατηγοί του οικειοποιήθηκαν αυτόν τον χαρακτηρισμό και επιδόθηκαν σε

αιματηρές συγκρούσεις νια την κυριαρχία. Εκείνος όμως που πλησίασε περισσότερο στη1

επίτευξη του στόχου του ήταν ο Σέλευκος ο Λ \ ο «Νικητής».

24 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ IlfOPIA. }r*

Οι αργυράσπ ιδες, οι β ετερ ά ν ο ι οα ριοσοψ όροι του Μ εγά λο υ Α λεξάνδρ ου , έπ αιξαν κ α θο ρ ισ τικ ό ρόλο στη διαμόρφω ση των α π οτελεσ μ ά τω ν των πρώτων συγκρούσεω ν τη ς Δ ια δ ο χή ς (δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε τη ν ά δ ε ια της Zvezda/Plastim odellism o, w w w .p la .g r- colour p la te is co u rtesy o f Zvezda).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 2 5

Τ ην άνοιξη του 323 π.Χ., ολόκληρη η τάξη πραγμάτων από την Α δρ ιατική μέχρι τα βουνά της κεντρ ικής Ασίας και τ ις σκονισμένες πεδ ιάδες του Παντζάμπ στην Ινδία καθορ ιζόταν από μία και μοναδική σ ιδερέν ια βούληση, εμπ οτισμένη με τ ις α ξ ίες και τα ιδανικά τη ς ελλην ικής σκέψης. Ποτέ άλλοτε μια τόσο σύντομη

χρονική περ ίοδος -δ έ κ α μόλις ετών- δεν ε ίχε αφήσει τόσο έντονα το στίγμα της στην ιστορία τη ς ανθρω πότητας. Η απώλεια του Α λεξάνδρου άφησε ακέφαλο αλλά εντελώ ς ανέπαφο το όργανο με το οποίο συντελέ- σ τηκε η κατάκτηση του μισού τό τε γνωστού κόσμου: τον πανίσχυρο μακεδον ικό στρατό. Η ανάληψη τη ς δ ιο ίκησής του συνεπαγόταν αυτομάτως και την πρω τοκαθεδρία στο οικοδόμημα του Αλεξάνδρου.

Οι σ τρατηγο ί του Μ ακεδόνα βασιλιά, μη έχοντας ξεπ εράσει ακόμα το ν χαμό του ηγήτορά τους, αποφάσισαν να συγκαλέσουν συμβούλιο στη Βαβυλώνα γ ια να δώσουν λύση στο φλέγον ζήτημα τη ς δ ιαδοχής του εκλιπ όντος. Το μόνο στο οποίο συμφώνησαν ήταν πως το πρόσωπο που θα επ ιλεγόταν θα έπρεπε να προέρχετα ι από το ν βασ ιλικό οίκο. Η αναζήτηση, όμως, ικανών μελών σε α υτόν ήταν μάλλον άκαρπη: από τη μία πλευρά υπήρχε ο ετερ ο θα λής αδελφός του Αλεξάνδρου, Φίλιππος Αρρι-

δαίος, γ ιος του Φίλιππου Β ’ και μιας Θεσσαλής, πνευματικά ασταθής από τη γέννησή του, και από

την άλλη ο α γέννητος ακόμα γ ιος του Α λεξάνδρου και τη ς Ρωξάνης, που ή

ταν και ο νόμ ιμος διάδοχος. Φατρια- \ σμοί κα ι έρ ιδ ες ξέσπασαν έτσ ι

\ στο στράτευμα, το οποίο πολώθ η κε γύρω από τους δύο υποψηφ ίους. Το ιππικό υποστήριζε το ν α γέννητο γ ιο του Α λεξάνδρου, ενώ το πεζικό τον Φίλιππο. Η διάσταση αυτή μεταξύ των δύο σωμάτων είχε κοινωνικό, κατά βάση, χαρα

κτήρα. Το ιππικό απαρτιζόταν από την αρ ισ τοκρατία τη ς Μα-

Χρυσό νόμισμα το υ Σ ελ εύ κ ο υ μ ε απεικόνιση το υ Β ουκεφ άλα (Β ρεταν ικό

Μ ο υ σ είο , Λονδίνο).

συνομήλικος του Αλεξάνδρου και φ ιλο δοξούσε να κερδ ίσ ει φήμη και δόξα υπό τ ις δ ια τα γές του, όπως ο πατέρας του Αντίοχος υπό το ν Φίλιππο Β ’. Το όνομα αυτού ήταν Σέλευκος. Ο Σ έλευκος ήταν παρών όταν ο Αλέξανδρος πρωτοεισήλ- θ ε στη Μ ικρά Ασία το 334 π.Χ. Οκτώ χρόνια αργότερα, στην ινδ ική εκσ τρα τε ία του 326 π.Χ., ε ίχε κατορθώ σει να ανελι- χ θ ε ί στα υψηλά αξιώματα τη ς μακεδον ικής σ τρατιω τικής ιεραρχίας, ως δ ιο ικη τής των βασιλικών υπασπιστών και αποσπασμένος στο συμβούλιο του βασιλιά. Κατά τη διάσχιση του Υδάσπη ποταμού, ένα από τα πλεούμενα μ ετέφ ερ ε τα υ τό χρονα το ν Αλέξανδρο, τον Περδίκκα, τον Πτολεμαίο, το ν Λυσίμαχο και το ν Σ έλευ κο -τέσ σ ερ ις από τους πρωταγωνιστές, δηλαδή, του κατοπινού δράματος της δ ια δοχή ς- και κατά τη μάχη που ακολούθησε με το ν Ινδό βασιλιά Πώρο, ο Σ έλευ κος πολέμησε επ ικεφαλής τη ς επ ίλεκτης μονάδας του.

Δύο χρόνια αργότερα, το 324 π.Χ., στη γαμήλια δεξίωση του Α λεξάνδρου

κεδονίας, το υ ς λεγάμενους ετα ίρους, ο ι οποίοι στα χέρ ια του Αλεξάνδρου είχαν α να δ ε ιχθε ί στην πανίσχυρη «σφύρα» του σ τρατού του και είχαν, στην πλειο- ψηφία τους, γαλουχηθε ί με τα οράματα και τ ις ιδ έες του μεγάλου στρατηλάτη, μο ιραζόμενοι μάλιστα και κοινή παιδεία. Από την άλλη πλευρά, το σαρισσοφόρο πεζικό, η «άκμων» του Αλεξάνδρου, απο- τ ε λ ε ίτο από στρατιώ τες ταπ εινής κατα γωγής, γ ια τους οποίους ο Αρρ ιδαίος ή ταν ο μόνος νόμ ιμος διάδοχος με γνήσ ιο μακεδονικό αίμα και δεν θα ανέχονταν στη θέση του κάποιον άλλο. Τελικά, επ ιτεύ χ θ η κε ένας συμβιβασμός, με τον ορ ισμό και των δύο προσώπων ως διαδόχων και την τοπ οθέτηση του Περδίκκα, του αρχηγού του ιππικού των εταίρων, ως α- ντιβασιλιά .

Ο διορ ισμός του Περδίκκα στη θέση αυτή επ έφ ερε και μια αναδιανομή των σατραπειών του κράτους του Α λεξάνδρου στους στρατηγούς του, μια δ ιανομή που έμ ε ιν ε γνωστή ως «η συμφωνία τη ς Βαβυλώνας». Ο ιθύνων νους πίσω από αυτήν την απόφαση, ο Π τολεμαίος, γ ιος του Λάγου, κατόρθω σε να εξα σφαλίσει γ ια το ν εα υτό του την Α ίγυπτο - επ ρόκειτο γ ια μια καλά μ ελετημένη σ τρατηγική επιλογή, καθώς η περιοχή ήταν π ροστατευμένη από τ ις ερήμους που τη ν περιέβαλλαν, δ ιέ θ ε τε μια τερά σ τια ακτογραμμή και συγχρόνως ένα από τα πλουσ ιότερα και πιο προσοδοφόρα εδάφη της αυτοκρα τορ ίας. Οι υπόλοιπες σατραπείες δεν άλλαξαν κύριο, με τη ν εξα ίρ ε ση την Καππαδοκία στην οποία τοπ οθετή θηκε ο Ευ- μένης, γραμματέας του Α λεξάνδρου, τη ς Μ ηδίας όπου το π οθετήθηκε ο Πείθων και της Θράκης την οποία ανέλαβε σατράπης ο Λυσίμαχος.

Η ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΣΕΛΕΥΚΟΥ A

Ανάμεσα στις σημαίνουσες προσωπικότητες του συμβουλίου τη ς δ ιαδοχής που έλαβε χώρα στη Βαβυλώνα το ν Ιούνιο του 323 π.Χ. ή τα ν και ένας ρωμαλέος νεαρός αξιω ματικός, ευγενούς μακεδονικής καταγωγής, ο οποίος ήταν σχεδόν

στα Σούσα, κατά την οποία ο βασιλιάς ανάγκασε το υς σ τρατηγούς του να πα- ν τευ το ύ ν Ιρανές πριγκήπισσες, ο Σ έλευ κος νυ μφ εύθηκε την Απάμα, κόρη του Σπιταμένη, και ο ίδ ιος ο Αλέξανδρος τη Ρωξάνη, κόρη του Ο ξυάρτη. Ο Ο ξυάρτης και ο Σπ ιταμένης ήταν ο ι κύρ ιο ι ενός εκ των ισχυρότερω ν φρουρίων στην ιρανική ενδοχώρα, τη ς Σογδ ιανής Πέτρας, η κατάληψη του οποίου ήταν μια από τ ις μεγα λύτερες τα κ τ ικ ές επ ιτυχ ίες του Α λεξάνδρου. Η γαμήλια τελ ε τή κα τέδε ιξε την υψηλή θέσ η που κατε ίχε ο δ ιο ικητής των υπασπιστών στον κύκλο του βασιλιά, ενώ η Απάμα ήταν η μόνη από τ ις Ιρανές πριγκήπισσες που δ ιατήρησε τη θέση τη ς μετά το ν θάνατο του Αλεξάνδρου. Ηταν η μητέρα του διαδόχου του Σελεύ- κου, Αντίοχου, και ο ίδ ιος ο Σ έλευκος ίδρυσε τρ ε ις πόλεις με το όνομά της. Από την πρώτη στιγμή, λοιπόν, ο ι ρ ίζες της δυναστείας των Σελευκιδώ ν εντοπ ίζονταν τόσο στη Μ ακεδονία όσο και στις αρχα ίες ο ικογένε ιες του ανατολικού Ιράν.

01 ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ

Ο Σ έλευκος δεν κατατάσσετα ι σ τους πρωταγωνιστές των συμβά

ντων τη ς τελ ευ τα ία ς δεκα ετίας της ζωής του Αλεξάνδρου. Οι ε

ξελ ίξ ε ις όμως γρήγορα θα το ν έφ ερναν στο προσκήνιο. Με το ν θάνατο του Μ ακεδόνα βασιλιά, η εξι-

στόρηση των γεγονότω ν του τό τε γνωστού κόσμου έμο ιαζε περισσότερο με το ημερολόγιο εκσ τρα τε ία ς του μακεδονικού στρατού και των ηγετώ ν του. Το 323 π.Χ., όμως, δύο γεγονότα κλόνισαν τη φα ινομενική σ τα θερό τητα που επι

κρατούσε σε Δύση και Ανατολή. Στην ηπειρωτική

Ελλάδα, η Αθήνα κάλεσε τους Ελληνες στα όπλα προκειμένου

να αποτινάξουν τον μακεδονικό ζυγό, βρήκε εύκολα υπ οστηρ ικτές

σ τις άλλες πόλεις και έτσ ι ξέσπασε ο Λαμιακός πόλεμος. Σ την Ανατολή, ελλην ικο ί πληθυσμοί που είχαν με

τα φ ερ θ ε ί δ ια τη ς βίας από τον

Σ έλ ευ κ ο ς Α ’Ν ικάτω ρ. Ρω μαϊκό α ντίγρ αφ ο σε ορ είχαλκο (αρχαιολογικό μουσ είο Ν εάπ ολης, Ιτα λία ).


Ο Π ερ δ ίκ κα ς, όπως α π εικ ο ν ίζετα ι σ τη λεγ ά μ εν η «σαρκοφ άγο του Α λεξάνδρου» (Α ρχαιολογικό Μ ο υσ είο Κω νσταντινούπ ολης, Τουρκία).

Α λέξανδρο για τον εποικισμό τη ς Βα- κτρ ίας, αποφάσισαν να επαναλάβουν το εγχείρημα του Ξενοφώντα και να επισ τρέφουν στα παράλια του Α ιγαίου, κάπου 20.000 πεζοί και 3.000 ιππείς. Οι Μα- κεδόνες η γ έτες ήταν σε θέσ η να κατα πνίξουν και τα δύο αυτά κ ινήματα ανεξαρτησίας, κα ι έτσ ι η Αθήνα και ο ι σύμμαχοί τη ς συνετρ ίβησαν το ν επόμενο χρόνο (322 π.Χ.) από το ν Αντίπατρο και τον Κρατερό. Οι Ελληνες τη ς Βακτρίας αντιμετω π ίστηκαν από τον Πείθωνα, σατράπη της Μ ηδίας, και, κατά δ ιαταγή του αντιβασ ιλιά, εξοντώ θηκαν μέχρις ενός. Μόνο η Ρόδος κατόρθω σε να αποτινάξει τη μακεδονική φρουρά και να α κολουθήσει μια σχετικά ανεξάρτητη τροχ ιά στον ρου τη ς μ ετέπ ειτα ιστορίας.

Η συγκέντρωση των βασιλικών αρμοδ ιοτήτω ν στο πρόσωπο του Περδίκκα, ο οποίος είχε τον ρόλο του αντιβασ ιλιά-ε- πιτρόπου του ανήλικου τέκνου του Α λεξάνδρου (που ονομάστηκε επίσης Α λέξανδρος), μο ιραία τον έφ ερ ε σε πορεία σύγκρουσης με το υς υπόλοιπους δ ιαδόχους που εποφθαλμ ιούσαν τη ν απόλυτη εξουσ ία του. Ετσι, μόλις 18 μήνες μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, είχαν ήδη δ ιαμορφω θεί δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Από τη μία ο Περδίκκας, η Ολυμπιάδα -η μητέρα του Μ εγάλου Αλεξάνδρου- και ο σατράπης τη ς Καππαδοκίας Ευμένης, και από τη ν άλλη ο Αντίγονος, σατράπης της Φρυγίας, ο Αντίπατρος, ο παλιός σ τρατηγός του Φιλίππου που κυβερνούσε τη Μ ακεδονία κατά τη ν απουσία του Αλεξάνδρου, ο Κρατερός, ένας από τους πιο δημοφ ιλε ίς αξιω ματικούς του μακεδονικού στρατού και ο Πτολεμα ίος, ο σατράπης τη ς Αιγύπτου.

Το 321 π.Χ. ο ανταγωνισμός μετατρά- πηκε σε απροκάλυπτη σύγκρουση. Α ιτία του πολέμου, όσον αφορά τον Αντίγονο, υπήρξε η άρνησή του να συμμορφω θεί με τ ις απαιτήσεις του Περδίκκα και η φ υγή του στη Μ ακεδονία , όπου συμμάχησε με το ν Αντίπατρο και το ν Κρατερό. Οσον αφορά τον Πτολεμαίο, ωστόσο, α ιτ ία του πολέμου υπήρξε η αρπαγή του σώματος του νεκρού Αλεξάνδρου και η μεταφορά του στην Α ίγυπτο. Ο Αντίγονος, ο Αντίπατρος και ο Κρατερός, γρήγορα ανέλαβαν επ ιθ ετ ικ ές πρω τοβουλίες και, κ ινούμενοι από τα δυτικά , πέρασαν από τη Μακεδονία στη Μ ικρά Ασία. Ο Π τολεμα ίος παρέμεινε στην οχυρή του Αίγυπτο. Προ- κειμένου να αντιμετω π ίσει αυτή τη διμέ- τωπη απειλή, ο Π ερδίκκας δ ια ίρεσ ε τ ις δυνάμεις του: ο Ευμένης κλήθηκε να α- ποκρούσει τους ε ισ βολε ίς στη Μ ικρά Ασία και ο ίδ ιος ο αντιβασ ιλ ιάς κατευ- θ ύ νθ η κε προς τη ν Αίγυπτο.

0 ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΙΑΝΑ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ

Ο Σέλευκος, του οποίου η λαμπρή σ ταδ ιοδρομ ία έλαβε πρόωρα τέλο ς με το ν θάνα το του Μ εγάλου Αλεξάνδρου, επ έλεξε να κ ιν ε ίτα ι παρασκηνιακά τα πρώτα χρόνια, καθώς δεν έλαβε κάποια σατραπεία κατά τη συμφωνία τη ς Βαβυλώνας. Η επιλογή αυτή συνισ τούσε προσωπική του σ τρατηγική και όχι μονομερή παραμερισμό του από το υς υπόλοιπους διαδόχους. Α ρκετο ί, μάλιστα, από το υς νεο δ ιο ρ ισ θ έν τες σατράπες ήταν νεώ τερο ι σε ηλ ικ ία και κατείχαν πιο χαμηλόβαθμες θ έσ ε ις από αυτόν στη μακεδον ική σ τρατιω τική ιεραρχία - ένα παράδειγμα ήταν ο Λυσίμαχος, ο σατράπης τη ς Θράκης. Α ντίθετα , ο Σ έλευκος επε- δίωξε τη ν ανάθεση ενός υψ ηλότατου αξιώ ματος δ ιο ίκησ ης σ τον μακεδονικό στρατό υπό τον αντιβασ ιλ ιά Περδίκκα, προτίμησε με άλλα λόγια να η γε ίτα ι της

επ ίλεκτης μακεδον ικής πολεμ ικής μηχανής στα κρ ίσ ιμα χρόνια που θα ακολουθούσαν.

Ο ταν ο Π ερδ ίκκας κ ινή θη κε ενα ντ ίο ν του Π τολεμα ίου, ο Σ έλευκος συνόδ ευ ε το ν αντιβασ ιλ ιά ως υπ οδιο ικητής του σ τρατεύματος. Π ιθανότατα θ εω ρ ε ίτο απειλή από το ν αντιβασ ιλ ιά , ωστόσο η παρουσία του και ο ι απ οδεδε ιγμένες η- γ η τ ικ ές του ικα νό τη τες το ν κα θ ισ τού σαν αναπόσπαστο σ τέλεχος στην προσπάθεια του Π ερδ ίκκα γ ια κατάπνιξη τη ς ανταρσ ίας. Ο Πείθων, σατράπης της Μ ηδίας, ήταν επίσης παρών, όπως και ο Αντιγένης, ο δ ιο ικη τή ς των αργυράσπι- δων, των επ ίλεκτω ν σαρισσοφόρων β ετεράνω ν του μακεδονικού πεζικού. Τρεις φ ορές προσπάθησε ο Περδίκκας να δ ια β ε ί το ν Νείλο, το τερ ά σ τιο α υτό υδάτινο τε ίχος που προφύλασσε την α ιγυπ τιακή επ ικράτεια - κα ι τ ις τρ ε ις απω- θ ή θ η κε, υφ ιστάμενος β α ρύτατες απώλε ιες . Το ηθ ικό του σ τρατού του γρήγο-

ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 27

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

ΓΝΩ

ΜΩ

Ν Ε

κδοτ

ική

2013

Διάδοχοι

Βασίλειο Κασσάνδρου

Βασίλειο Λυσιμάχου

Βασίλειο Πτολεμαίου

Βασίλειο Σελεύκου

Ηπειρος

Αλλα κράτη

Καρχηδόνα

Ρωμαϊκή Δημοκρατία

Διάφορες ελληνικές αποικίες

ρα καταρρακώ θηκε. Οι σχέσεις του με το υς υπόλοιπους Μ ακεδόνες σ τρα τη γούς έγ ιναν ανυπόφορες, καθώς ο αντι- βασ ιλιάς το υ ς κατηγόρησε γ ια δε ιλ ία και αναπ οφασ ιστικότητα. Ηταν η σταγόνα που ξεχε ίλ ισ ε το ποτήρι. Δ ιαβλέπ οντας το χαμένο τη ς υπόθεσης και απαυδισμέ- νο ι από τη συμπεριφορά του, ο ι Μ ακεδόνες α ξιω ματικο ί αποφάσισαν να πάρουν τη ν κατάσταση στα χέρ ια τους. Ο Πεί- θων, σατράπης τη ς Μ ηδίας, κα ι εκα τό και πλέον αξ ιω ματικο ί στασίασαν απροκάλυπτα. Ο Σ έλευ κο ς επ έλεξε τη ν ικη φόρα πλευρά: επ ιδε ικνύοντα ς ανηλεή ε νεργη τικό τη τα , ήταν ο ίδ ιος που οδήγη σε το απόσπασμα του ιππικού στη σκηνή του αντιβασ ιλ ιά . Οι σω ματοφύλακες του Π ερδ ίκκα συντάχθηκαν με το υς στασ ιαστές, κα ι ο ίδ ιος ο αρχηγός το υς κατά-

φ ερ ε σ τον αντιβασ ιλ ιά το θανατηφ όρο πλήγμα. Οι α ξιω ματικο ί σύναψαν ε ιρήνη με τον Π τολεμα ίο και κ ινήθηκαν να συναντήσουν τ ις δυνάμεις του Αντιπάτρου και του Αντιγόνου που προήλαυναν από τα βόρεια . Ο Πείθων ορ ίσ τηκε δ ιο ικη τή ς του σ τρα τεύμα το ς κα ι επ ίτροπος του ανήλ ικου Αλεξάνδρου.

Ο Κρατερός, ο δημοφ ιλής αξιω ματικός που ε ίχ ε εκσ τρ α τεύ σ ε ι από τη Μακεδον ία μαζί με το ν Αντίπατρο, δεν ζού- σε πια. Οι δυνάμεις του είχαν υποστεί βαριά ή ττα από το ν Ευμένη και ο ίδ ιος ε ίχ ε σ κοτω θεί το ν Μ άιο του 321 π.Χ. Αλλά η ν ίκη αυτή του Ευμένη δεν ισχυροποίησε τη θέσ η του ο ύ τε ένα ντι του Αντιπάτρου που δ ιέσχ ιζε τη Μ ικρά Ασία από τη ν ξηρά, ού τε ένα ντι του Α ντιγόνου, που παρέπλεε τ ις μ ικρα σ ια τικές α κτές. Ο Αντίπατρος συνάντησε το σ τράτευμ α του οποίου κάποτε η γε ίτο ο Περ- δ ίκκας σ τον Τριπαράδεισο τη ς βόρειας Συρίας.

Η ((ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ» - 0 ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΣΑΤΡΑΠΗΣ ΤΗΣ ΒΑΒΥΛΠΝΑΣ

Ο στρατός που ανήκε κάποτε στον Π ερδ ίκκα εξα κολουθούσ ε να βρ ίσ κετα ι σε αναταραχή μετά τη στάση των αξιωματικών του. Τα πνεύματα οξύνθηκαν α κόμη π ερ ισσότερο όταν η φ ιλόδοξη σύζυγος του δ ια νοητικά ανάπηρου Αρρι- δαίου, Ευριδίκη, κατηγόρησε το ν Πείθω-

να ό τ ι σ φ ετερ ίζετα ι τη νόμιμη βασιλική εξουσ ία του ετερ ο θ α λο ύ ς αδελφού του Α λεξάνδρου. Ο ύτε η παραίτηση του Πεί- θωνα από τη ν ηγεσ ία του σ τρα τεύμα τος αλλά ού τε και η άφ ιξη του Αντιπάτρου, ενός από το υς τελ ευ τα ίο υ ς εκπροσώπους των ένδοξω ν ημερώ ν του Φιλίππου Β ’, κατόρθω σαν να εξομαλύνουν τη ν κατάσταση. Βασικός λόγος τη ς αναταραχής ήταν η ο ικονομ ική αποζημίωση των βετεράνω ν του πολέμου του Α λεξάνδρου, ένα ζήτημα που ο Μ ακεδόνας βασ ιλ ιάς δ εν ε ίχε προλάβει να δ ιευ θ ε τή σ ε ι κα ι το οποίο ο Περδίκκας ε ίχ ε αμελήσει.

Ετσι, ό ταν ο Αντίπατρος επ ιχείρησε να δ ια π ρα γμ ατευτεί με το υ ς οργ ισ μένους σ τρατιώ τες, εκ ε ίν ο ι τον υπ οδέχθηκαν με πέτρες. Σώθηκε χάρη στην έγκα ιρη επέμβαση δύο ανδρών: ο ένας ήταν ο Αντίγονος, παλαιός αξιω ματικός του Φιλίππου και σατράπης τη ς Φρυγίας, κα ι ο άλλος ή τα ν εκπρόσωπος τη ς νέας γ ε νιάς, ο Σ έλευκος, ο δ ιο ικη τή ς του ιππικού των εταίρων. Οι δυο άνδρες κα τόρ θωσαν να εκτονώ σουν τη ν τε τα μ έν η ατμόσ φ α ιρα που επ ικρατούσε και, συ- ντασ σόμενο ι με τον Αντίπατρο, κα τέλη ξαν στη συμφωνία του Τριπαραδείσου. Σύμφωνα με αυτήν, ο Αντίπατρος ανέλα- βε τη ν αντιβ ασ ιλε ία και τη ν επ ιτροπεία του βασ ιλικού οίκου του Αλεξάνδρου και ο σατράπης τη ς Φ ρυγίας Αντίγονος ορ ίσ τηκε ανώ τατος δ ιο ικη τή ς των μακεδονικώ ν σ τρατευμάτω ν στην Ασία με αποστολή να ν ική σ ε ι το ν Ευμένη και τα υπολείμματα υποστήρ ιξης του προηγούμενου αντιβασ ιλ ιά . Ο Πείθω ν επέστρεψ ε

• Ταξίλα / τ ΐ :

ΑΡΑΒΙΑ

ΕΡΥΘΡΑΘ Α Λ Α Σ Σ Α

■ M W ,Ι ΙΛΛΥ,ΙΛ ™• Ρώμη ' „ .·· — ' _ - · ν ν > gs»

/.Σαρδηνία ♦Νεάπολη -- '-ΦΡΑΚΗ ΕΥ Ε Ι Ν Ο Σ ΚαύκασοςΐΝεαποΛη -ΜΑΚΕΔ0ΝΙΛ Π Ο Ν Τ Ο Σ #φ(. κ

% ανίβςΚ ’ - . Μ <*ίιο' »Σινώπη Θ'• Σ* Λ ? .· ν · a . ■ ' ίψός ........... ._ : . ·Τρσττεζούνιο -.

Καρχηδόνα * '· ' 0 . 301 π.Χ: ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ~ 5 ~.Συρακουσες * « « ' 'ν ° · - . ; . ^

J · Εφεσος * ΚΙΛΙΚΙΑ Μ Ε Σ Ο Γ Ε Ι Ο Σ ^ Μ & ς ' V * " ,ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ

Θ Α Λ Α Σ Σ Α Κύπρος. \|H O g B | ρΛοσοικεία,

" - ·· - - * , y « ^ . . .Μ ε ξ ό ν & ρ , \ · '

ΑΙΓΥΠΤΟΣ /

*

ΜΗΔΙΑ

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

ΧΟΡΑΣΜΙΑ

ΠΑΡΘΙΑ

ΠΕΡΣΙΑ

© ί λ .

Ιαμσρκάνδη

■' ΣΟΓΔΙΑΝΗ <- Μ

• Αλεξάνδρεια Λ ' / Μαργιανή

• Αρτακόανά ■(Χεράι) \ ϊ

• ΑλεξάνδρειαΧ { Αραγωσίας ®

• X - - ' ΑΡΑΓΩΣΙΑ

Περσέπολις

•Αρμοσία

Ι Ν Δ Ι Κ Ο ΣΩ Κ Ε Α Ν Ο Σ

ΙΝΔΙΕΣ

Η γεω π ολιτική κ α τά σ τα σ η τη ς α να το λ ική ς Μ εσ ο γε ίο υ αμέσω ς μ ε τά τη μάχη τη ς Ιψού.

k2 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA

Β ασιλικός υπασπιστής το υ Μ εγά λο υ Α λεξάνδρου.Φ έρει ασπίδα, δόρυ, ξ ίφ ο ς και κράνος φ ρ υ γικο ύ τύπ ου, ενώ δεν φ έρ ε ι 9ώ ρ ακα, για π ερ ισ σ ότερ η ευκινησία και αντοχή σ το 9 ε ρ μ ό κλίμα τη ς Α νατολής (ε ικονογράφ ησ η: Johnny Schum ate).

στη Μ ηδία και ο Σ έλευκο ς έλαβε την επαρχία τη ς Βαβυλώνας.

Η επιλογή του να υπ οστηρ ίξει τον Αντίπατρο το ν έφ ερ ε αυτή τη φορά σε θέσ η ισχύος στον καταμερ ισμό των σατραπειών, κα ι η πρωτεύουσα τη ς α υ το κρατορ ίας φάνταζε ιδανική επιλογή για κάποιον που επεδ ίω κε σφόδρα να μιμη- θ ε ίτ η ν εμπ νευσμένη επιλογή του Π τολεμα ίου λίγα χρόνια πριν. Αφού παρέδωσε τη διο ίκηση του ιππικού των ε τα ίρων στον Κάσσανδρο, το ν γ ιο του Αντιπάτρου, ο Σ έλευκος μετέβ η στη Βαβυλώνα, όπου δ ιο ικη τή ς είχε το π ο θ ετη θ ε ί κάποιος Αρχών από τη ν Πέλλα. Με τη ν έλευση του Σ ελεύκου, η θέσ η του σατράπη τη ς Βαβυλωνίας ε ίχε αναβαθμ ισ τεί σε αξίωμα μεγάλου κύρους, αφού δεν επ ισκιαζόταν πλέον από τη ν αυτοκρατορ ική αυλή. Οι δύο κύρ ιο ι ανταγω νισ τές του που είχαν δ ια δ εχ θ ε ί το ν Π ερδ ίκκα είχαν τ ις έδρ ες το υ ς ο έ νας στη Μ ακεδονία και ο άλλος στην Α ίγυπτο, πολύ μακριά από τη ν εύφορη πεδιάδα μεταξύ του Τίγρη και του Ευφράτη. Ο Σ έλευκος ήταν κύρ ιος τη ς πολυπληθούς πρωτεύουσας του Μ εγάλου Αλεξάνδρου.

σε συνδυασμό με τη ν υποστήριξη που παραδοσιακά παρείχε ο ντόπ ιος πληθυσμός τη ς Μ ηδίας στον ηγεμόνα που κυβερνούσε από τα Εκβάτανα, α- ν έδε ιξα ν το ν Πείθωνα σε βασικό πρωταγω νιστή του δράματος τη ς δ ιαδο

χής. Μ ετά τη δολοφ ονία του Περδίκκα, ο Πείθων ανέλαβε τη ν αντιβασ ιλεία , και μετά τη συμφωνία του Τριπαραδείσου ε π έστρεψ ε με αυξημένο κύρος στη Μ ηδία. Ο άλλος σημαντικός σατράπης της Ανατολής ήταν ο Π ευκέσ τας από τη Μ ιέ- ζα τη ς Μ ακεδονίας. Ηταν α υτός που παρέδωσε στον Α λέξανδρο τη ν ιερή ασπίδα από τον ναό τη ς Αθηνάς στην Τροία,

κα ι α υτός που προστάτευσε με το σώμα του το ν Μ ακεδόνα βασιλιά κατά τη ν α ιματηρή έφ οδο στην πόλη

των Μάλλων. Ως αντάλλαγμα για τ ις υπ ηρεσ ίες του, παρέλαβε την Περσί-

δα, το λ ίκνο του οίκου των Αχαιμενιδών, με τ ις Πασαργάδες και τη ν Περσέπολη, τη βασ ιλική πόλη. Ο ίδ ιος ο Π ευκέστας ε ίχε υ ιο θ ετή σ ε ι πλήρως τα ήθη, τα έ θ ιμα και τη γλώσσα του τόπου που κυβερ νούσε, κα ι έτσ ι ο θά να τος του Α λεξά νδρου τον βρήκε να δ ια θ έ τε ι μια καλά ε- γκα θ ιδ ρυμ ένη βάση στην Ανατολή.

Ο Πείθω ν όμως ήταν υπ έρμετρα φ ιλόδοξος. Μ ια από τ ις εν έρ γ ε ιέ ς του ό τα ν επ έσ τρεψ ε στη Μ ηδία ή ταν να προ- σ αρ τήσ ει τη γ ε ιτο ν ικ ή σατραπεία τη ς Παρθίας, εκδ ιώ κοντα ς το ν τοπ ικό σατράπη Φίλιππο. Οι υπόλοιποι σατράπες του Ιράν, θ ο ρ υβ η μ ένο ι από τη ν επ εκτα - τ ικ ό τη τα του Πείθωνα, σ υγκάλεσαν πολ εμ ικό σ υμβούλιο και α νέθεσ α ν ε θ ε λ ο ν τ ικά σ τον Π ευκέστα , κύριο τη ς ιερής περ ιοχής τη ς Περσίδας, τη ν αρχηγία. Οι σ υνδυασμένες δυ νάμ εις το υ ς ε ισ έβ α λαν σ την Παρθία και εκδ ίω ξαν το ν Π είθωνα, ο οποίος κ α τέφ υ γε στη Μηδία. Ωστόσο, νιώ θω ντας ανασφαλής και ε κεί, εμφ αν ίσ τη κε ενώπιον του Σ ελεύκου ζητώ ντας του τη ν υποστήριξή του. Ο Σ έλευ κο ς ε ίχ ε σ υμφ έρον να αποφύγει οποιαδήποτε εμπλοκή στην όλη αναστάτωση μέχρ ι να εδρα ιώ σει τη ν κυριαρχία του στη Βαβυλώνα. Δυστυχώς όμως γ ια αυτόν, δυ σ ά ρεσ τες εξελ ίξ ε ις στη Δύση θα καθ ισ τούσαν τη ν ήδη εύ-

Η Βαβυλωνία, παρά τα πολλά κοινά χαρακτηρ ισ τικά τη ς με τη ν Αίγυπτο, ε ίχε κα ι μια ουσιώδη δ ιαφορά από αυτήν, η ο ποία έμ ελ ε να α π οδειχθε ί εάν συνιστού- σε μ ε ιονέκτη μα ή πλεονέκτημα: τη ν κ ε ντρ ική τη ς θέση. Μέσω του Ευφράτη και της βόρειας Συρίας επικοινω νούσε με τη Μ εσόγειο και τη Δύση, ενώ ένα τα ξ ίδ ι λ ίγων ημερώ ν χώριζε το ν άλλο ποταμό, τον Τίγρη στα ανατολικά , από τα βουνά, πίσω από τα οποία εκ τε ίνο ντα ν τα υψ ίπεδα του Ιράν. Εάν κάποιος επ ιθυμούσε να κα τα σ τε ί κύρ ιος ολόκληρης τη ς αυτο κρα τορ ία ς του Αλεξάνδρου, η Βαβυλώνα ήτα ν καλύτερα το π ο θετη μ ένη από τη ν Α λεξά νδρ εια στην Α ίγυπτο. Εάν, από

τη ν άλλη, ο ηγεμόνας τη ς Βαβυλώνας δεν ήταν α ρκετά ισχυρός ώστε να

εμπ νεύσει σ τους υπηκόους του κά τι περ ισσότερο από ανεξαρτησ ία , ελλόχευε πάντα ο κ ίνδυνος να κα τα σ τε ί έρμαιο των γε ιτόνω ν του, σε α ντίθ εσ η με την Αίγυπτο. Ο Σ έλευκος παρακολουθούσε με ανησυχία τ ις ε ξελ ίξ ε ις σ τις περ ιοχές που βρέχονταν από τη Μ εσόγειο , σ τις οποίες ο Αντίγονος α ναδεικνυόταν σε πρωταγωνιστή, όσο και στο Ιράν, όπου δ ιάφ ορο ι Μ ακεδόνες α ξιω ματικο ί με πολυάρ ιθμους σ τρατούς σ υ νέθ ετα ν ένα ε κρηκτικό μίγμα.

Οι α νατολ ικές σατραπ είες είχαν σ τους κόλπους το υς δύο Μ ακεδόνες α ξ ιω ματικούς πρώτης βαθμίδας, τον Π είθωνα και το ν Π ευκέστα, και ο ι δύο μέλη τη ς συματοφ υλακής του Αλεξάνδρου και κύρ ιο ι του μεγαλύτερου μέρους του ιρανικού οροπεδίου. Ο Πείθων, από την Εορδαία τη ς Μ ακεδονίας, ε ίχε παραλά- β ε ι τη σατραπεία τη ς Μ ηδίας μετά τη συμφωνία τη ς Βαβυλώνας. Η επαρχία του , με έδρα τα Εκβάτανα, ήταν η σημαν τ ικό τερ η στο Ιράν. Η σ τρατηγ ική τη ς θέσ η π ροσέφερε πολλές δ υ να τό τη τες σε έναν φ ιλόδοξο άνδρα όπως ο Πείθων. Η συνεισφορά του σ την κατάπνιξη της ανταρσ ίας των Ελλήνων τη ς Βακτρίας,

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ, 321 - 316 π X.


θρασ τη θέσ η του στη Βαβυλώνα ακόμη πιο επισφαλή.

Ο θά να τος του Περδίκκα ε ίχ ε αφήσει το ν μοναδικό του υποστηρικτή, το ν Ευ- μένη στη Μ ικρά Ασία, να δ ιεξά γ ε ι έναν μάτα ιο αγώνα ενα ντίο ν των δυνάμεων του Αντιγόνου, ο οποίος κατόρθω σε να το ν απομονώσει σε ένα ορεινό φρούριο τη ς Καππαδοκίας (320 π.Χ.). Το 319 π.Χ., όμως, ο αντιβασ ιλ ιάς Αντίπατρος απε- βίωσε, παραδίδοντας τη ν α ντιθασ ιλε ία σ τον Πολυπέρχοντα. Η συμφωνία του Τριπαραδείσου δεν ε ίχε πλέον καμία ισχύ. Ο ίδ ιος ο Αντίγονος άρχισε να ακο λ ο υ θ ε ί μια αυταρχ ική πολιτική, η οποία σε πολλά σημεία έμο ιαζε με αυτήν του Περδίκκα και γρήγορα συνάσπισε ενα ντ ίον του το υς σατράπες τη ς Μ ικράς Ασίας, ο ι οποίοι έσπευσαν να ταχθούν στο πλευρό του Ευμένη. Ο Κάσσανδρος, γ ιο ς του Αντιπάτρου, βαθιά απ ογοητευμένος από τη ν απόφαση του πατέρα του, α ν τ ιτά χ θ η κε β ία ια στον νέο αντιβα- σιλιά. Ετσι, ο ι ε ξ ελ ίξ ε ις μ ετέτρεψ α ν τον Ευμένη και το σ τρατόπεδό του από κυνηγημένους σε κυρίαρχους τη ς κατά στασης, ενώ ο ίδ ιος α ναδείχθηκε αρχ ισ τράτηγος των μακεδονικώ ν δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένω ν των επ ίλεκτω ν αργυράσπιδων. Η έλλειψ η , όμως, να υ τικών δυνάμεων ικανών να α ντιτα χθο ύ ν στην κυριαρχία του Αντιγόνου στη θ ά λασσα, ώθησε το ν Ευμένη προς τα ανατολ ικά , όπου η συνομοσπονδία των σατραπών του Ιράν ε ίχε αναγνω ρίσει τη νέα τάξη πραγμάτων κα ι επεδ ίω κε τη συνδρομή του ενα ντίο ν του Πείθωνα. Τον χειμώνα του 318-317 π.Χ. ο Ευμένης δ ιέσχ ισε το ν Ευφράτη και ε ισ ήλθ ε στην επ ικράτε ια του Σ ελεύκου. Η προσπάθ ε ια του Σ ελεύκου γ ια ο υ δ ετερ ό τη τα ε ίχε αποβεί άκαρπη.

Δ εν υπήρχαν αξιόμαχες δυνάμεις στη Βαβυλώνα, τ ις οποίες ο Σ έλευκο ς θα μπορούσε να α ν τ ιτά ξε ι στον Ευμένη και σ τους β ετερ άνο υς αργυράσπ ιδές του. Ετσι, ο Ε υμένης απ έσ τε ιλε α γγελ ιο φόρο στον Σ έλευκο και στον Πείθωνα, ζητώ ντας το υ ς να το ν συνδράμουν «εν ονόματι» των βασιλέων. Οι τ ε λ ε υ τα ίο ι αρνήθηκαν και ο Ε υμένης παρέμεινε σ τρατοπ ευδεμένος όλο το ν χειμώνα στις όχθ ες του Ευφράτη. Την άνοιξη του 317 π.Χ. ο Ε υμένης προσέγγισε τη Βαβυλώνα, φ θάνοντας σε απόσταση 55 χλμ. από αυτήν. Στόχος του ήταν να δ ια βε ί το ν Τίγρη ποταμό και να ενώσει τ ις δυ νάμεις του με α υ τές του Π ευκέστα και των υπόλοιπων σατραπών του Ιράν στα Σούσα, όπου ο ταλα ιπω ρημένος αλλά συντρ ιπτικά ανώ τερος σ τρατός του θα λάμβανε τ ις αναγκα ίες π ρομήθειες. Ο

Το «Χρονικό των Δ ιαδόχω ν», κερα μ ική στήλη τη ς Ε λληνιστικής π εριόδου στα βαβυλω νιακά, που ε ξ ισ το ρ ε ί τον π όλεμο μ ε τα ξύ Α ντιγόνου και Σ ελ εύ κ ο υ (Β ρεταν ικό Μ ο υσ είο , Λονδίνο).

Σ έλευκος δεν ε ίχε πολλές επ ιλογές. Προσπάθησε απεγνωσμένα να παρακινήσ ει το υ ς αργυράσπ ιδές σε αποστασία, προσκαλώντας το υς να το ν συναντήσουν στα πλοία που ο ίδ ιος ο Α λέξανδρος ε ίχε κα τασκευάσει στη Βαβυλώνα γ ια μια μελλοντική εκσ τρ α τε ία στην Αραβική χερσόνησο - αλλά μάταια. Ενα άλλο μέτρο απ οδείχθηκε προσωρινά περισσότερο απ οτελεσματικό από τη δωροδοκία: άνθρωποι του Σ ελεύκου κατόρθω σαν να δ ιοχετεύσ ουν νερό σε ένα αρχαίο κανάλι, πλημμυρ ίζοντας έτσ ι το στρατόπεδο του Ευμένη. Και αυτή η ε νέργε ια όμως α π οδείχθηκε απλώς ένα η μ ίμετρο, όταν ένας ντόπ ιος υπ έδειξε σ τον Ευμένη πώς θα μπορούσε να αποσ τρα γγ ίσ ε ι το κανάλι. Απελπισμένος, δεν ε ίχε άλλη λύση από το να απ οστε ίλε ι α γγελ ιοφ όρους σ τον Αντίγονο, ζητώ ντας τη β ο ήθ ειά του.

Ο Αντίγονος βρ ισκόταν ήδη στη Μ εσοποταμία ό ταν το ν συνάντησαν ο ι απεσ ταλμένο ι του Σ ελεύκου . Επιδίωξή του ή ταν να σ υναντήσ ει το ν Ε υμένη στο πεδ ίο τη ς μάχης πριν α υτός ενώ σει τ ις δυ νάμεις του με το υ ς σατράπες τη ς Ανατολής. Το καλοκα ίρ ι του 317 π.Χ. σχεδία- σε τ ις επ ιχε ιρήσ εις από κοινού με το υ ς

Σ έλευκο και Πείθωνα, και καθένας ανέ- λαβε τη δ ιο ίκηση ενός αποσπάσματος. Κατόπιν, ο ι σ υνδυασμένες δυνάμεις το υ ς πέρασαν το ν Τίγρη με κατεύθυνσ η τα Σούσα, όπου και ε ισ ήλθ αν χωρίς να συνατήσουν ιδ ια ίτερ η αντίσταση. Ο Αντίγονος, δρώ ντας ως απόλυτος κυρίαρχος, εξουσ ιο δό τησ ε το ν Σ έλευκο να προσαρτήσει τη σατραπεία τη ς Σου- σ ιανής σε α υτήν τη ς Βαβυλω νίας και, α- φ ήνοντά ς του μια μικρή δύναμη, εισήλ- θ ε στη Μηδία.

Μ έσα σε έναν χρόνο από τη δ ιέλ ευ ση του Τίγρη, ο ι ζηλοφ θ ον ίες των σατραπών τη ς Ανατολής και η προδοσία των αργυράσπιδων παρέδωσαν τον Ευμένη στα χέρ ια του Αντιγόνου. Ο τελ ευ τα ίο ς ή ταν τώρα ο απόλυτος κύριος όλης σχεδόν τη ς αυτοκρατορ ία ς του Α λεξάνδρου και, προκειμένου να εδραιώ σει την κυριαρχία του, βάλθηκε να εξοντώ σ ει όλους το υς π ιθανούς ή μη αντιπάλους του. Μ αρτυρ ικό θάνα το βρήκαν ο Ευμένης αλλά και ο αρχηγός των αργυράσπι- δων που το ν πρόδωσε, ενώ π έτυχε επ ίσης τη ν εξόντω ση του Πείθωνα και του Π ευκέστα και λεηλάτησε τα βασ ιλικά ανάκτορα στα Εκβάτανα. Ο σ τρατός του, επ ισ τρέφ οντας κατάφ ορτος με λάφυρα, πραγματοποίησε μια στάση στη Βαβυλώνα, όπου σε μια ακόμα προσπάθεια εξό ντωσης των αντιπάλων του , ο Αντίγονος κατηγόρησε το ν Σ έλευκο γ ια ανυπακοή με κάποια ασήμαντη αφορμή. Ο Σ έλευ κος δεν έμ ε ιν ε με σταυρωμένα χέρ ια αναμένοντας παρόμοιο τέλο ς με αυτό του Πείθωνα: με μια ομάδα 50 περίπου ιππέων δ ιέφ υ γε στο μόνο ασφαλές μέρος, στην Α ίγυπτο του Π τολεμα ίου.

0 ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΚΑΤΑΚΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ

Επτά χρόνια είχαν περάσει από τον θάνατο του Μ εγάλου Α λεξάνδρου, κα ι ο Σ έλευκο ς στο τέλο ς α υτής τη ς π ερ ιόδου ε ίχε κα ταλήξε ι ένας άπατρις φυγάς. Η π ολιτική κατάσταση στην α υ τοκρ α το ρία του Α λεξάνδρου ε ίχ ε απλοποιηθεί σημαντικά. Η επιρροή του βασ ιλικού ο ίκου του νεκρού κοσμοκράτορα ε ίχε πλέον εξα σ θεν ίσ ει, μολονότι ο γ ιος του Α λεξάνδρου ζούσε και έφ ερ ε ακόμα τον τ ίτλο του βασιλιά. Η δ ιε τ ία 317-316 π.Χ. σφράγισε τ ις τύχες τη ς Μ ακεδονίας και τη ς υπόλοιπης Ελλάδας. Ο Κάσσανδρος, ο γ ιο ς του Αντιπάτρου, με τη συνδρομή του Αντιγόνου, κα τά φ ερε να αποσπάσει την κυριαρχία επί της Ελλάδας από τον Πολυπέρχοντα. Μ ια σκληρή διαμάχη ξέ σπασε επίσης μεταξύ τη ς Ολυμπιάδας, της γ ια γ ιά ς του νεαρού βασιλιά, κα ι της


C To 3 1 2 π.Χ. ήταν t o κομβικό έτος για τη

μετέπειτα πορεία του Σελεύκου - το έτος

αυτό μάλιστα καθιερώθηκε ως αφετηρία χρονολόγησης για ολόκληρη τη δυναστεία

των Σελευκιδών εφεξής. ^

δυνασ τεία των Σελευκιδώ ν εφ εξής. Η άνοιξη του ίδ ιου χρόνου 6ρήκε τον Α ντίγονο στη Μ ικρά Ασία, να π ροετο ιμάζετα ι γ ια την τελ ική επ ίθεση στη Μ ακεδονία . Για να προφυλάξει τα νώτα του από την Α ίγυπτο, ε ίχε δ ια θ έσ ε ι στον γ ιο του Δη- μήτρ ιο (μ ετέπ ε ιτα γνω στό ως «Πολιορκητή») σ τρατεύματα σ την περιοχή της Κ ιλ ικ ίας και τη ς Συρίας. Η Νότια Συρία (Παλαιστίνη), όπως και η Βόρεια, βρ ίσ κονταν υπό τη ν κατοχή τω ν δυνάμεων του Αντιγόνου, ο οποίος ε ίχε εκδ ιώ ξε ι τα π τολεμα ϊκά σ τρα τεύμα τα το 315 π.Χ. Ο Σ έλευκο ς έκρ ινε πως ήταν η κατάλληλη ώρα γ ια τη ν ανάληψη μιας επ ιθ ετ ική ς πρωτοβουλίας. Μ ια τερ ά σ τια δύναμη, υπό το υ ς Σ έλευκο και Π τολεμα ίο , κινή- θ η κε κατά μήκος τη ς Π αλαιστίνης. Στη Γάζα το υς π ερ ίμενε ο Δ ημήτρ ιος, και, έ πειτα από μια από τ ις απ οφ ασ ισ τικότερες μάχες τη ς εποχής, ο Δ ημήτρ ιος ητ- τή θ η κ ε ολοκληρω τικά. Ο Αντίγονος απώ- λεσ ε τη Συρία. Η εισβολή του στη Μ ακεδονία ματα ιώ θηκε και υποχρεώ θηκε να αναδ ιαμορφώ σει τη σ τρατηγ ική του. Το πλήγμα που δ έχ θ η κε ήταν το ισ χυρότερο μέχρ ι εκε ίνη τη στιγμή.

Ο Σ έλευκο ς άδραξε τα χύτα τα τη ν ευκα ιρ ία που του παρουσ ιάστηκε. Α μέσως μετά τη μάχη και με τη βοήθεια δυ νάμεων που του χορήγησε ο Π τολεμα ίος, περίπου 800 πεζοί κα ι 200 ιππείς, κι- νή θ η κε με σκοπό ανακαταλάβει τη ν πα- λα ιά του σατραπεία, τη Βαβυλωνία. Το ολ ιγάρ ιθμο του σ τρα τεύμα τος, σε συνδυασμό με τη ν προοπτική επ ίθεσης σε μια ισχυρή πόλη, επ έφ ερε δε ιλ ία και φ όβο σ τους σ τρατιώ τες του. Ο Σ έλευκος όμως ήταν σ ίγουρος γ ια το πεπρωμένο του. Υπενθύμισε σ τους σ τρατιώ τες του

πως η υπ έρτερη περσική δύναμη ε ίχε σ υντρ ίβ ε ι λ ίγα χρόνια νω ρίτερα

από το ολ ιγάρ ιθμο σ τράτευμα του Α λεξάνδρου κα ι το υς μ ίλη

σε γ ια ένα όραμα που ε ίχ ε νωρ ίτερα , του θρ υλ ικού πλέον βασιλιά. Ηταν εκ ε ίν ες α κρ ιβώς τ ις σ τ ιγμ ές που δ ιαμορφώ θηκε σ τις ψυχές των στρατιω τώ ν του ένας παραλληλισμός του ίδ ιου με τον Αλέξανδρο, ο οποίος θα το ν συνόδευε σε όλη του τη ζωή.

Οι δυνάμεις του Σελεύκου διέσχισαν το ν Ευφράτη στη

Μ εσοποταμία και έφθασαν σ τις

Α ρ γυρ ό τετρ ά δ ρ α χ μ ο μ ε απεικόνιση του Δ η μ ή τρ ιο υ του Π ο λιορκητή (Β ρεταν ικό Μ ο υ σ είο , Λονδίνο).

Ευρυδίκης, τη ς συζύγου του Αρριδαίου. Ο Πολυπέρχων τά χθη κε στο πλευρό της πρώτης, με αποτέλεσμα το317π .Χ . η Ευ- ρ ιδ ίκη και ο Αρρ ιδα ίος να θανατω θούν κα τ’ εντολή του αντιβασ ιλιά. Η δολοφ ονία αυτή μ ετέτρ εψ ε τη Μ ακεδονία σε αφ ιλόξενη χώρα γ ια την Ολυμπιάδα και τον Πολυπέρχοντα. Το 316 π.Χ., ο Κάσ- σανδρος ε ισ έβα λε στη Μ ακεδονία , κα- ταν ίκησε τ ις δυνάμεις του αντιβασ ιλ ιά και θανάτω σε τη μητέρα του Μ εγάλου Α λεξάνδρου.

Η διάδοχη κατάσταση στην αχανή ε π ικράτεια του Α λεξάνδρου ε ίχε πλέον αλλάξει: ο Αντίγονος ήταν ο ισ χυρότερος ηγεμόνας, με τη ν επ ιρροή του να ε κ τε ίν ε τα ι από τη Μ εσόγειο έως τα βουνά της κεντρ ικής Ασίας, ο Π τολεμα ίος κατε ίχ ε τη ν Α ίγυπτο και τη ν Κοίλη Συρία, ο Κάσσανδρος δ ιέ θ ε τε μια νεαπ οκτηθεί- σα και επισφαλή βάση στη Μ ακεδονία και, τέλος, ο Λυσίμαχος δ ια τηρούσ ε την ανεξαρτησ ία του, όντας κύριος τη ς ημι- βάρβαρης Θράκης. Από τη ν πρώτη σ τιγ μή, με πρωτοβουλία του Σ ελεύκου, μια συμμαχία δ ιαμορφώ θηκε μεταξύ των υπόλοιπων διαδόχων γ ια να α ντιμ ετω πίσουν τη ν απειλή που πρέσβευε γ ια τη ν ανεξαρτησ ία το υς ο Αντίγονος. Οι απ εσταλμένο ι τους συνάντησαν τον Αντίγονο την άνοιξη του 315 π.Χ. στη βόρεια Συρία, κα ι έθεσ αν ενώπιον του τα α ιτήματά τους, τα οποία ουσ ιαστικά απέρρεαν από την υποστήριξη που του παρείχαν στον αγώνα του ενα ντίο ν του Ευμένη: διαμοιρασμό των κατα- κ τη θέντω ν εδαφών στην Ασία και αποκατάσταση του Σ ελεύκου στη σατραπεία τη ς Βαβυλωνίας. Ο Αντίγονος α ρνήθηκε κατηγορηματικά και όλο ι άρχισαν να π ροετο ιμάζοντα ι γ ια μια νέα πολεμική αναμέτρηση.

Ο ρόλος του Σ ελεύκου στον πόλεμο με το ν Αντίγονο δ ια κρ ίν ετα ι σε δύο

φάσεις. Σ την πρώτη, το δ ιάστημα 315- SI 2 π.Χ., ο Σ έλευκος ήταν απλά ένας υποτελής, ένας από το υ ς αξιω ματικούς του Π τολεμα ίου, όπως χαρακτηρ ιστικά αναφ έρουν οι αρχαίες πηγές. Το 315 π.Χ., ως δ ιο ικη τή ς του π τολεμα ϊκού σ τόλου, τρομοκρά τησ ε τ ις α κ τές τ ις Ιωνίας, παρεμποδίζοντας αποφασιστικά τ ις προσ π άθειες του Αντιγόνου να αποκτήσει ναυτική υπεροχή στο Α ιγαίο, η οποία θα ήταν κρίσιμη γ ια μια ενδεχόμενη επ ίθ εση στη Μ ακεδονία . Λίγο αργότερα, έχοντας μ ετα β ε ί στην Κύπρο αντιμαχόταν μαζί με το ν αδελφό του Π τολεμα ίου Μ ενέλαο το υς υπ οσ τηρ ικτές του Αντιγόνου στο νησί. Τον επόμενο χρόνο συνέχισε με αμείω τη ένταση τ ις επ ιχε ιρήσ εις στο Α ιγαίο, από κοινού με το ν στόλο του Κασσάνδρου.

Το 312 π.Χ. ήταν το κομβ ικό έτο ς γ ια τη μ ετέπ ε ιτα πορεία του Σ ελεύκου - το έ το ς α υτό μάλιστα καθ ιερώ θηκε ως αφ ετη ρ ία χρονολόγησης γ ια ολόκληρη τη


Κάρρες, μια παλιά πόλη μεταξύ τη ς Συρίας και τη ς Βαβυλωνίας, όπου υπήρχε εγκα τεσ τημ ένη μια μακεδονική στρατιω τική αποικία. Οι π ερ ισσότερο ι από το υς β ετερ άνους ενώ θηκαν με το στράτευμ α του Σ ελεύκου και, με α υ τές τ ις ε ν ισχύσεις, ε ισ ήλθ ε στη Βαβυλωνία. Οι προσδοκίες του γ ια υποστήριξη από τον ντόπ ιο πληθυσμό δεν διαψεύστηκαν. Ο δ ιο ικη τή ς τη ς πόλης ε ίχε σ κοτω θεί στη μάχη τη ς Γάζας. Οι κά το ικο ι τη ς πόλης άνο ιξαν τ ις πύλες και έσπευσαν να υποδεχθ ούν το ν παλαιό κυβερνήτη τους. Οι λ ίγο ι υπ οστηρ ικτές του Αντιγόνου γρήγορα εξοντώ θηκαν. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή θεω ρούσαν ως γ ενέθ λ ια χρονολογία της α υτοκρ ατορ ία ς το υ ς οι Σ ελευ- κ ίδ ες μονάρχες.

Ο Σ έλευκος γ ια μία ακόμη φορά ήταν κύρ ιος της Βαβυλώνας. Και πάλι, όμως, έπρεπε να κ ιν η θ ε ί γρήγορα γ ια να εδ ρ α ιώσει την κυριαρχία του τόσο σ τους ν τό πιους όσο και σ τους Μ ακεδόνες αποί- κους, και φυσ ικά να π ροετο ιμ ασ τε ί γ ια τη ν αναμέτρηση με τ ις δυνάμεις του Αντιγόνου. Ο τελ ευ τα ίο ς μπορεί να ήταν απασχολημένος στη Δύση, ε ίχε όμως α να θέσ ει τη δ ιο ίκηση όλων των α να τολ ικών επαρχιών σ τον σατράπη τη ς Μ ηδίας, Νικάνορα. Ο Νικάνωρ γρήγορα σ τράφηκε ενα ντίο ν τη ς Βαβυλώνας με μια εντυπωσιακή δύναμη, σ τρατολογη- μένη από δ ιά φ ορ ες περ ιοχές του Ιράν, κα ι απαρτιζόμενη από περ ισσότερους από 10.000 πεζούς και 7.000 ιππείς. Σε ένα τέ το ιο στράτευμα , ο Σ έλευκος δεν μπορούσε να αντιπ αραβάλει π ερ ισ σότερους από 3.000 πεζούς και 400 ιππείς.

Αλλά α ντισ τα θμ ίζοντα ς το α ρ ιθ μη τικό του μ ε ιονέκτημα με την ευ ελ ιξ ία , δ ιέσ χ ισε τον Τίγρη πριν από το ν Νικάνορα, και επ ιτέθ η κε α ιφ ν ιδ ια σ τικά στο σ τρατόπ εδο του τελ ευ τα ίο υ , ο οποίος η ττή θ η κ ε κατά κράτος. Το σ τράτευμα του η ττημ έ- νου γρήγορα ενώ θηκε με τ ις δυνάμεις του ν ικητή , κα ι ο Νικάνωρ μόλις που πρόλαβε να δ ια φ ύ γε ι επ ισ τρέφ οντας με ελάχιστους άνδρ ες στη Μηδία.

Το απ οτέλεσμα τη ς μάχης α υτής ή ταν η δ ιάνοιξη του δρόμου προς την Ανατολή γ ια το ν Σ έλευκο . Οι μ α κεδ ον ικές φ ρουρές στη Μηδία, τη ν Περσίδα και τη Σουσιανή, μέσω των οποίων δ ια σφάλιζε ο Αντίγονος τη ν κυριαρχία του στην Ανατολή, ήταν έ το ιμ ες να θέσ ουν τ ις υπ ηρεσ ίες το υς σ τον Σ έλευκο - με τα ανάλογα, φυσικά, ο ικονομ ικά α ντα λλάγματα. Ο Σ έλευκο ς ε ισ ήλθ ε στη Σου- σ ιανή, τη ν οποία κα ι προσάρτησε στη Βαβυλωνία και λ ίγο α ργότερα στην Περσίδα. Στη συνέχεια , κ ινή θη κε προς τη Μηδία, γ ια να επ ιτεθ ε ί στον Ν ικάνορα στην ίδ ια του τη ν επαρχία.

Εν τω μεταξύ στη Δύση, ο Αντίγονος, θορυβημένος από τη μάχη τη ς Γάζας, ή τα ν αποφασισμένος να σ υντρ ίψ ε ι μια γ ια πάντα το ν Πτολεμα ίο . Για το ν σκοπό αυτό ν α νακατέλαβε τη ν Παλαιστίνη, κα ι ως π ροκαταρκτική επ ιχείρηση ενα ντίο ν της Α ιγύπτου, επ ιτέθ η κε σ τους Ναβατα ίους Αραβες, ο ι οποίοι ήλεγχαν τη ν οδό δ ια μέσου τη ς ερήμου (311 π.Χ.). Είχε σ ημειώσει αξιοσημείω τη επ ιτυχία, όταν εμ φ α ν ίσ τη κε ενώπιον του μια αντιπροσωπεία του Νικάνορα, πληροφορόντας το ν γ ια τη ν απελπ ιστική θέσ η στην οποία ε ίχε

π ερ ιέλ θ ε ι ο σύμμαχός του σ την Ανατολή. Ο Αντίγονος κ ινή θη κε αστραπιαία. Δ ιέθ εσ ε στον γιο του Δ ημήτρ ιο σώμα15.000 πεζών και 4.000 ιππέων με αποστολή να καταλάβει τη Βαβυλώνα, τη ν έ δρα τη ς εξουσ ίας του Σ ελεύκου.

Ο Σ έλευκος είχε α ναθέσ ει τη ν υπεράσπιση τη ς πόλης σε έναν αξιω ματικό ονόματι Πάτροκλος, ο οποίος αργότερα υπηρέτησε το ν Σ έλευκο ως πρώτος σύμβουλός του. Ο Πάτροκλος, έχοντας επ ίγνωση των ελάχιστω ν δυνάμεώ ν του αποφάσισε να εκκενώ σει τη ν πόλη, σ τέλ νοντας το υς κατο ίκους τη ς σ τις ερη μ ικές δ υ τ ικ ές περ ιοχές και σ τις βαλτώ δεις εκ τά σ ε ις τη ς ακτογραμμής, ενώ ο ίδ ιος με μια μικρή δύναμη επ ιτηρούσε το ν Δη- μήτρ ιο και παράλληλα κρατούσε εν ή μ ε ρο το ν Σ έλευκο . Ο Δ η μήτρ ιο ς ε ισ ήλθε στην έρημη πόλη και, αφού λεηλάτησε τα βασ ιλικά ανάκτορα, αναχώρησε με σκοπό να συναντήσει το ν Αντίγονο, αφ ήνοντας πίσω του το ένα τέ τα ρ το των δυνάμεων του γ ια τη ν κατάληψ η τη ς επαρχίας. Η εκσ τρ α τε ία αυτή του Δημήτρ ιου ανησύχησε ελάχιστα το ν Σ έλευκο , ο οποίος έγ ινε κύριος και τη ς Μ ηδίας, νικώντας το ν Ν ικάνορα σε μάχη. Το έ το ς 311 π.Χ. ο Σ έλευ κο ς επ έστρεψ ε στη Βαβυλώνα. Τα επόμενα εννέα χρόνια (311-302 π.Χ.) εδραίω σε την παρουσία του σ τις ε σχατιές του Ιράν, φ θάνοντας μέχρ ι τον Ιαξάρτη και το ν Ινδό ποταμό. Ηταν πια κυρίαρχος ολόκληρου του ανατολικού τμ ήμ ατο ς τη ς α υτοκρατορ ίας του Α λεξάνδρου.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ IW0YΗ κατάσταση στον ελλην ισ τικό κό

σμο το 302 π.Χ. ήταν παρόμοια με αυτήν που επ ικρατούσε δέκα χρόνια νωρίτερα. Η πιο σημαντική αλλαγή ήταν η εξόντω ση όσων αρσενικώ ν γόνων τη ς ο ικογένε ια ς του Αλεξάνδρου ζούσαν ακόμα. Το 311 π.Χ. δο λοφ ονήθηκε ο νεαρός Α λέξανδρος από το ν Κάσσανδρο, κα ι το 309 π.Χ. ο Ηρακλής, νόθο τέκνο του Μ ακε- δόνα βασιλιά, από το ν Πολυπέρχοντα. Ο Κάσσανδρος επίσης νυ μ φ εύ θηκε τη Θεσσαλονίκη, αδερφ ή του Μ εγάλου Α λεξάνδρου. Το 306 π.Χ. ο Αντίγονος αυ- τοανα κηρύχθηκε βασιλιάς. Το παράδειγμά του ακολούθησαν το ν επόμενο χρόνο και ο ι υπόλοιποι Δ ιάδοχοι: Π τολεμα ίος, Κάσσανδρος, Λυσίμαχος και Σ έλευ κος. Ο Αντίγονος δ ια τηρούσ ε ακόμα τον

Τα ερ είπ ια τη ς Σ ελ εύ κ ε ια ς επ ί του Τίγρη, μια ς από τ ις δ εκ ά δ ες ομώ νυμες π όλεις που ίδρυσε ο Σ έλ ευ κ ο ς .


έλεγχο τη ς Μ ικράς Ασίας και τη ς Συρίας. Η επ ίθεσή του στην Α ίγυπτο ε ίχε αποτύ- χει, αλλά κατόρθω σε να αποσπάσει την Κύπρο από το ν Π τολεμαίο . Μ ετά τη ν αποτυχημένη πολιορκία τη ς Ρόδου από το ν γ ιο του Δ ημήτρ ιο (305-304 π.Χ.), ο Αντίγονος σ τράφηκε προς τ ις υπ οθέσεις τη ς Ελλάδας. Το 303 π.Χ. ο Δ ημήτρ ιος κατανίκησε τ ις δυνάμεις του Κασσάν- δρου και του συμμάχου του Πολυπέρχο- ντα στη Θεσσαλία και ο ι ελ λη ν ικ ές πό- λε ις -κράτη συνενώ θηκαν σε μια ομοσπονδία υπό το ν Αντίγονο.

Το δραματικό αποτέλεσμα αυτών των επ ιτυχιώ ν του Αντιγόνου ήταν η αναβίωση τη ς συμμαχίας των Λυσιμάχου, Κασσάνδρου, Σ ελεύκου και Π τολεμα ίου ενα ντίο ν του. Την άνοιξη του 302 π.Χ., ο Λυσίμαχος και ο Κάσσανδρος ε ισέβαλαν στη Μ ικρά Ασία, κα ι ο Αντίγονος υποχρεώ θηκε να ανακαλέσ ει το ν γ ιο του Δημή- τρ ιο από την Ελλάδα γ ια να τον ενισχύ- σει. Το καλοκα ίρ ι του ίδ ιου έτους, ο Σ έλευκος επ έσ τρεφ ε από το Παντζάμπ, σ τις παρυφές τ ις Ινδ ίες, έχοντας υπογράψ ει συνθήκη φ ιλ ίας με το ν τοπ ικό μονάρχη (το επ ιστέγασμα τη ς οποίας ή ταν 500 π ολεμ ικο ί ελ έφ α ν τες το υς οποίους του παραχώρησε ο τελ ευ τα ίο ς ) και έχοντας κα τα σ τε ί έτσ ι κύρ ιος ολόκληρης τη ς ανατολ ικής αυτοκρατορ ίας. Τον χειμώνα του 302-301 π.Χ., ο ι δυνάμεις του ε ισ ήλθαν στην Καππαδοκία, α ρ ιθ μώντας 20.000 πεζούς, 12.000 ιππείς και ιπ ποτοξότες από την κεντρ ική Ασία, 480 ελέφ α ν τες από τη ν Ινδία και 100 σκυθι- κά άρματα. Είχε επίσης στο πλευρό του και το ν γ ιο του Αντίοχο, 22 ετώ ν τό τε . Την άνοιξη του 301 π.Χ., ο ι δυνάμεις του συνενώ θηκαν με α υ τές του Λυσιμάχου. Η αποφασιστική μάχη δό θη κε σ την Ιψό, όπου ο Δ ημήτρ ιος κατανίκησε το ιππικό των αντιπάλων και τους έ τρ εψ ε σε φ υγή, σ υνεχ ίζοντας τη ν καταδίωξη. Αυτή όμως η απόφαση σ τάθηκε μο ιραία γ ια το πεζικό του πατέρα του: ο Σ έλευκος δ ιέ τα ξε το υς ελέφ α ντές του να το περικυ- κλώσουν, και σύντομα παραδόθηκε. Ο ίδ ιος ο Αντίγονος έπεσε στη μάχη, ενώ ο γ ιος του κατόρθω σε να δ ιαφύγει.

ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΙΦ0Υ ΠΣ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΕΛΕΥΚΟΥ

Μ ετά τη μάχη, ο Λυσίμαχος κα τέλα βε τη Μ ικρά Ασία, ο Σ έλευκος κατέστη κύριος τη ς βόρειας Συρίας, ενώ ο Πτολεμα ίος ε ίχε ήδη καταλάβει τη νότια Συρία και την Παλαιστίνη. Η περιοχή αυτή απ οτέλεσε επί α ιώνες το μήλον τη ς έρ ι- δος γ ια τα δύο ελλην ισ τικά κράτη, αλλά

Το π εδίο τη ς μ άχης του Κόρου π έδιον όπως είν α ι σήμερα.

και τη ν α ιτ ία να δ ια ρρα γε ί η συμμαχία μεταξύ Π τολεμα ίου και Σ ελεύκου. Το 299 π.Χ., ο Σ έλευκος συμμάχησε με τον Δημήτρ ιο , ο στόλος του οποίου συνέτρ ι- ψε το ν πτολεμα ϊκό. Το 286 π.Χ. η συμμαχία μεταξύ Δ ημήτρ ιου και Σελεύκου έ λαβε τέλο ς ό ταν ο τελ ευ τα ίο ς κα τέλαβε τη ν Κ ιλικία. Αποστερημένος από τ ις βάσεις του, ο Δ ημήτρ ιος παραδόθηκε στον Σ έλευκο και απεβίωσε λίγα χρόν ια αργότερ α σε αιχμαλωσία. Τα ο ικογενε ια κά προβλήματα του Λυσιμάχου προσέφε- ραν μια λαμπρή ευκα ιρ ία στον Σ έλευκο γ ια τη ν κατάκτηση τη ς Μ ικράς Ασίας.Ο Λυσίμαχος, κύρ ιος τη ς Θ ράκης και της Μ ικράς Ασίας, εκ τέλ εσ ε το ν γ ιο του Αγαθοκλή με τη ν κατηγορ ία τη ς προδοσίας, κα ι η γυνα ίκα του τελ ευ τα ίο υ κα τέφ υγε σ την αυλή του Σ ελεύκου. Η πράξη αυτή ε ίχ ε κα ταστήσ ει εξα ιρ ετ ικ ά αντιδημοφ ι- λή το ν Λυσίμαχο, κα ι παράλληλα προσέ- φ ερ ε στον Σ έλευκο τη ν αφορμή που ζητούσ ε γ ια να εξοντώ σει το ν μεγάλο ανταγω νιστή του. Το 281 π.Χ. ο Σ έλευκος ε ισ έβα λε στη Μ ικρά Ασία και κατανίκησε το ν Λυσίμαχο στο Κόρου πέδιον, με αποτέλεσ μ α ο Λυσίμαχος να σ κοτω θεί στη μάχη. Εν τω μεταξύ, με το ν θάνα το του Π τολεμα ίου λίγα χρόν ια νω ρίτερα, ο Σ έλευκος απ έμεινε ο μοναδικός επιζών ο οποίος ή ταν σύγχρονος του Α λεξάν

δρου. Ηταν πλέον κυρίαρχος όλων των κτήσεω ν του Μ εγάλου Αλεξάνδρου πλην τη ς Α ιγύπτου και κ ινή θη κε άμεσα με σκοπό να καταλάβει τη Μ ακεδονία και τη Θράκη. Σ τις π ροθέσεις του ήταν να παραδώσει τη ν εξουσ ία των α σ ιατικών κτήσεω ν στον γ ιο του Αντίοχο και να αποσυρθεί από το προσκήνιο, κυβερνώντα ς το πατρογονικό Β ασ ίλειο τη ς Μακεδον ίας. Μ όλις όμως δ ιέβη τον Ελλήσποντο, δο λοφ ονήθηκε από τον Π τολεμαίο Κεραυνό, το ν μεγαλύτερο από τους γ ιο υς του Π τολεμα ίου που ε ίχε καταφύ- γ ε ι σ την αυλή του, όντας παραμερισμένος στο ζήτημα τη ς διαδοχής. Ηταν Σ επ τέμβρ ιος του 281 π.Χ., όταν ο ιδρυτής τη ς αυτοκρατορ ία ς των Σελευκιδώ ν έ φ ευ γε γ ια πάντα από τη ζωή.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΤα κ ίνη τρα του δράστη τη ς δολοφ ο

ν ίας δεν έγ ιναν ποτέ γνωστά. Ηταν ίσως τραγ ική ειρω νεία τη ς μοίρας το γεγονός πως η δ ιαδρομή του Σ ελεύκου στην ε ξουσία ξεκ ίνη σ ε με τη δολοφ ονία του Π ερδ ίκκα και έκλε ισ ε με τη ν ξαφνική δο λοφ ονία του ιδ ίου. Η περ ιπ ετειώ δης δ ια δρομή του στην ισ τορ ία από αξιω ματικός του Μ εγάλου Αλεξάνδρου, κοσμοκράτορας όλου σχεδόν του βασ ιλείου του, σε συνδυασμό με τ ις λαμπρές στρατ ιω τ ικ ές του επ ιτυχ ίες, του χάρισαν το προσωνύμιο «Νικάτωρ» (Ν ικητής). Το με- γαλεπήβολο όραμα τη ς ενοποίησης της αυτοκρατορ ία ς του Αλεξάνδρου θα έ σβηνε μια γ ια πάντα με τη δολοφ ονία του Σ ελεύκου. Ο θά να τός του το 281 π.Χ. σ ηματοδότησε και επίσημα την έ ναρξη τη ς Ε λλην ιστικής περιόδου και τη ς παγίωσης τη ς π ολ ιτικής κατάστασης στην ανατολική Μ εσόγειο . Ο ταν ο Σ έλευ κος πέθανε, μαζί του εξέλ ιπ ε και η γ εν ιά των κοσμοκρατόρω ν Ελλήνων, των κατακτητώ ν του τό τε γνωστού κόσμου - η γ εν ιά του Αλεξάνδρου. ΞΙ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1 )Σ π ύ ρ ο ς Σπυρόπ ουλος: ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Α ΛΕΞΑ Ν Δ ΡΟ , εκδ . Ιω λκός, Α&ήνα, 2005.(2) G. Shipley: THE GREEK WORLD AFTER ALEXANDER (323-30 B.C.),London & N ew York, 2000.(3) M . Wood: IN THE FOOTSTEPS O F ALEXANDER THE GREAT,U niversity o f Californ ia Press, 1997.(4) J. Shepard: THE CAMBRIDGE HISTORY O F THE BYZANTINE EMPIRE, Cam bridge U niversity Press, C am bridge, 2009.(5) A .B. B osw orth & E.J. B aynham : THE OXFORD HISTORY O F THE CLASSICAL WORLD, O xford U niversity Press, N ew York, 1986.(6 )Δ . Τσιμπουκίδης: ΙΣΤΟ ΡΙΑ TOY Ε Λ Λ Η Ν ΙΣΤ ΙΚ Ο Υ Κ Ο ΣΜ Ο Υ, Εκδόσ εις Παπαδήμα, Α 9ήνα, 1989.


Η « ΕΙΕΓΕΡΣΗΤΟΝΗ ούγκρουση USAF και USN για ιην αιομική Βόμβα 1949ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΙΤΑΡΑΣΔρ Σιραιηγικών Σπουδών

Ο αντιναύαρχος Α. Ρ άντψ ορντ, μ ε τέ π ε ιτα αρχη γός του Μ ικτο ύ Ε π ιτελ είο υ Αρχηγώ ν Επ ιτελείω ν, ηγή& η κε τη ς ά τυπ η ς «εξέγ ερ σ η ς » .

Σιην αυγή ίου Ψυχρού Πολέμου, η επιχειρησιακή χρήση nie αιομικής M a c προκάΠεοε ζηιήμαια apuoöiomiac one ΗΠΑ. Η νεοσύσιαιη μεν, πανίσχυρη δε, Αεροπορία διασιαύρωοε ιο ξίιρος nie με ίο Ναυιικό, Πόνω ine απόπειρας ίου τελευιαίου να αναπτύξει ία δικά ίου στραιηγικά βομβαρδιστικά πάνω σε μια νέα κλάση υπερ-αεροπλανοιρόρων. Η προσωρινή, όπως αποδείχθηκε, νίκη m USAF, ιην άνοιξη ίου 1949, πυροδόιηοε μια θύελλα αντιδράσεων από ιην πλευρά ιων ηπημένων, ιην περίφημη ((Εξέγερση ίων ναυάρχων».

Η βασική α το μ ικ ή βόμβα των ΗΠΑ σε παραγω γή από το 1945 ως τ ις α ρ χές του 1949 (1 2 0 μ ο ν ά δ ες ) ήτα ν η εικο ν ιζό μ ενη M k 3 , π αραλλαγή τη ς «F at M an» που

ρ ίχ θ η κ ε σ το Ν αγκασάκι.

3 4 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA

• t

Τ ον Αύγουστο του 1945, δύο αμερ ικαν ικά βομβαρδιστικά Β-29 έρ ιξαν ισάρ ιθμες ατο μ ικ ές βόμβες σε Χ ιροσίμα και Ναγκασάκι, εγκα ιν ιά ζοντας τη ν πυρηνική εποχή. Κανείς δεν ανέμενε τό τε πως η αρμοδ ιότητα γ ια την κατοχή και χρήση τη ς α τομ ικής βόμβας θα προκαλούσε, κα ι μάλιστα πολύ σύντομα, τρ ιγμούς εντό ς του Πενταγώνου. Εξάλλου, στην αρχή και γ ια αρκετό καιρό, ο ι ΗΠΑ δεν δ ιέθ ετα ν παρά ε

λάχιστες α τομ ικές βόμβες που δ ιοχετεύθη κα ν όλες στα Β-29. Ηδη, λοιπόν, από τον Μάρτιο του 1946, πριν ακόμη ξεκ ινή σ ε ι να επ ιχε ιρε ί ως α νεξάρ τητος κλάδος η Αμερ ικανική Αεροπορία (United States Air Force - USAF), τα Β-29 των Αεροπορικών Δυνάμεων του Α μερ ικανικού Σ τρατού (United States Army Air Forces - USAAF) συγκρότησαν την περίφημη Σ τρατηγική Αεροπορική Δ ιοίκηση (Strategie Air Command - SAC). Επί 45 ολόκληρα χρόνια, μέχρ ι δηλαδή το 1991 και το τέλο ς του Ψυχρού Πολέμου, η SAC θα αποτελούσε τη ν «αιχμή του δόρατος» τη ς Αεροπορίας.

Οπως έχε ι επ ισημάνει ο Α μερ ικανός ισ τορ ικός Τζέφρυ Μπάρλοου, το δόγμα της USAF-SAC βασιζόταν σε τρ ία βασικά «πιστεύω»: Πρώτον, η στρατιω τική ισχύς (military power) ενός έθνους σήμαινε, πρωτίστως, επαρκή αεροπορική ισχύ (air power). Δ εύτερον , κα τεξοχήν αρμόδια γ ια τη ν προβολή τη ς αεροπορικής ισχύος ήταν η USAF (δόγμα περί του αδ ια ιρέτου της αεροπορικής ισχύος). Τρίτον, πεμπτουσία τη ς αεροπορικής ισχύος ήταν ο σ τρατηγ ικός βομβαρδισμός, κατά προτίμηση πλέον με α τομ ικά όπλα. Ομοίως, ο διαπρεπής καθηγητής δ ιεθνώ ν σχέσεων Μ όρτον Χάλπεριν έχε ι παρατηρήσει ό τ ι η επο-

Ενα βαρύ σ τρ α τη γ ικό β ομβ αρ δισ τικό C onvair Β -36 μ ε το έμ β λη μ α τη ς SAC, όπως δ ια σ ώ ζετα ι σ ήμερ α σ το Ε&νικόΜ ο υ σ είο τη ς USAF, σ το Ο χάιο (φω τ. Β .Σ .)

' ¥ . ν νit,Κ αλλιτεχν ική απεικόνιση του γιγα ντια ίου αεροπ λανοφ όρου USS «U n ited States», μ ή κους 330 μ.

SenΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 5

Το π ρω τότυπ ο XAJ-1 Savage ε ξέ ρ χ ε τα ι από το υπ όσ τεγο το ν Ιούνιο του 1948. Η τα ν, μ ε δ ιαφ ορά, το μ εγ α λ ύ τερ ο ναυτικό α ερο σ κά φ ος στον κόσμο, από α υ τά που είχαν ειδ ικά σ χ εδ ια σ τε ί για αεροπ λανοφ όρα.

νομαζόμενη «οργανωσιακή ουσία» (organizational essence) και το επ ίκεντρο όλων των σχεδιασμών τη ς Αεροπορίας από το 1945 μέχρι το 1991 σ τόχευε στη δυ νατό τη τα πραγματοποίησης πολεμικών αποστολών και κυρίως αποστολών πυρηνικής κρούσης βαθιά στη Σ οβ ιετική Ενωση. Τέλος, σύμφωνα με τον επίσημο σ τρατιω τικό ισ τορ ικό τη ς εποχής εκε ίνης , το ν Στή- 6εν Ρήαρντεν, ο οποίος το 1984 δημοσ ίευσε μια κλασική εξι- στόρηση τη ς δημ ιουργ ίας και των πρώτων ετώ ν του α μερ ικα ν ικού Υπουργείου Αμυνας, ο ι η γ έ τες τη ς Αεροπορίας, «έχον τα ς θεμ ελ ιώ σ ει σ αφ είς αξιώ σεις επί του σ τρατηγ ικού βομβαρδισμού ήδη από τη ν εποχή του πολέμου, δεν είχαν τη δ ιά θεσ η ού τε να τη ν εκχωρήσουν ού τε καν να τη μο ιραστούν με οποιονδήποτε άλλον».

Οι πρώτοι μεταπ ολεμ ικο ί προϋπολογισμοί κα τέδε ιξαν ότι στην Αεροπορία και ιδίως στη SAC θα κατευθυνόταν πλέον ο κύριος όγκος της εξοπ λιστικής προσπάθειας των ΗΠΑ, προς μεγάλη απογοήτευση των υπόλοιπων Κλάδων. Συγκεκριμένα, τα τρ ία επανδρωμένα οπλοσυστήματα που αναπτύχθηκαν για τη SAC κατά το δ εύ τερ ο ήμισυ της δεκα ετίας του 1940 ήταν το τ ε τρακ ινητήρ ιο Boeing Β-50, μία βελτιω μένη παραλλαγή του Β-29, το εξακ ινη τήρ ιο Boeing Β-47 Stratojet και το δεκακ ινητήρ ιο (στην τελ ική του μορφή) Convair Β-36 Peacemaker, το οποίο υπήρξε το πρώτο επ ιχειρησιακό αεροπλάνο στον κόσμο με πραγματικά διηπειρωτική ακτίνα δράσης. Το πρώτο υπηρέτησε, τ ε λ ικά, κατά την περίοδο 1951-1966 και το δεύτερο την περίοδο 1949-1959. Ενώ, όμως, το αερ ιω θούμενο Β-47, το οποίο προοριζόταν να επ ιχειρεί από βάσεις στη Δυτική Ευρώπη, αποτελούσε το ταχύτερο τό τε βομβαρδιστικό στον κόσμο, το ελ ικοφόρο Β- 36 υστερούσε σε επ ιδόσεις και, επομένως, ήταν ευάλωτο απέναντι στα νέα αερ ιω θούμενα αναχαιτιστικά, όπως το MiG-15.

Απέναντι σε α υτές τ ις ε ξελ ίξε ις το Α μερ ικανικό Ναυτικό δεν ήταν δυνατό να π αραμείνει απαθές, κ ινδυνεύοντας, στην α ντ ίθ ετη περίπτωση, ε ίτ ε να κα τα ργηθ ε ί τελε ίω ς ε ίτε , έστω, να

υποβαθμ ιστεί «σε μια ομάδα λογ ισ τικής υποστήριξης της Α εροπορίας», όπως σημείωσε πολύ σωστά κάποιος ναύαρχος. Πριν, όμως, απαντήσει σ τις μομφές ό τ ι ή ταν πάρα πολύ μεγάλο γ ια τ ις ανάγκες τη ς μεταπ ολεμ ικής εποχής, το USN έπρεπε να δ ιαμορφώ σει τη δική του «οργανωσιακή ουσία», δ ιότι, σε α ν τ ίθεση με τη USAF, κατά τη δ εκα ετία του 1940 παρατηρήθηκε μια κάποια διάσταση απόψεων γύρω από το ν λόγο ύπαρξης του στόλου. Ε ιδ ικότερα, υπήρχαν ακόμη οι θ ιασώ τες των παραδοσιακών πλοίων επ ιφανείας με πυροβόλα (οι battleship admirals), ο ι οποίοι αποκαλούντο ανεπίσημα, λόγω της στολής τους, «black shoe Navy», αλλά η ανερχόμενη δύναμη ήταν οι π ιλότοι του Ναυτικού (ο ι carrier admirals), ο ι οποίοι είχαν πλέον α νέλθε ι στην ιεραρχία και αποκαλούντο ανεπίσημα, λόγω τη ς δικής τους στολής, «brown shoe Navy». Οσο για το υς «υποβρυχιά- δες», την τρ ίτη μεγάλη ομάδα αξιωματικών του USN, βρίσκονταν ακόμη στο περιθώ ριο και δεν επ ρόκειτο να καταστούν πανίσχυροι παρά μόνο μετά το 1960, με την εισαγωγή σε υπηρεσία του βαλλιστικού πυρηνικού βλήματος (SLBM) Polaris.

Ηδη, λοιπόν, από τη ν τελ ευ τα ία φάση του πολέμου, η ανώτα τη ηγεσ ία του Α μερ ικανικού Ναυτικού ε ίχε αρχίσει να αποδέχετα ι, παρά τ ις αντιδράσεις των νοσταλγών τη ς παραδοσιακής ναυτικής ισχύος (sea power), ό τ ι τα αεροσκάφη των α εροπλανοφόρων είχαν εκτοπ ίσει σε σημασία τα ισχυρά πυροβόλα των θωρηκτών. Επομένως, ο σ ημαντικότερος επ ιχειρησιακά τύπος πλοίου ήταν πλέον το αεροπλανοφόρο, μια πεποίθηση που επ ρόκειτο να σημαδέψ ει ανεξίτηλα τους μεταπ ολεμ ικούς σχεδιασμούς του USN. Πράγματι, σε σειρά πολεμικών επ ιχειρήσεων στο Θ έατρο Επιχειρήσεων του Ε ιρηνικού (Pacific Theatre of Operation - PTO) από το 1942 και εξής, τα επ ιθετ ικά αεροσκάφη των αμερικανικώ ν αεροπλανοφόρων, παρά το μικρό τους μέγεθος (ήταν όλα μονοκινητήρ ια ) και την αντίσ το ιχη εμ βέλεια , είχαν προσβάλει με μεγάλη επ ιτυχ ία θαλάσσιους αλλά και επ ίγειους στόχους. Αν και η παρουσίαση των ανωτέρω πο


λεμικώ ν επ ιχειρήσεων εκ φ εύ γ ε ι του παρόντος άρθρου, υπενθυμ ίζουμε ό τ ι σε μια τολμηρή αποστολή που ε ίχε λά βε ι χώρα στις 18 Απριλίου 1942, 16 δ ικ ινη τήρ ια βομβαρδιστικά Β-25 Mitchell τη ς USAAF, αφού υπέστησαν τ ις απ αρα ίτητες τροποποιήσεις, προσέβαλαν το Τόκυο με ορμητήρ ιο το αεροπλανοφόρο USS «Hornet» (δύο και πλέον χρόνια πριν φθάσουν εκ ε ί από βάσεις ξηράς τα τερά σ τια Β-29). Λ ίγους μήνες μετά, κατά τη ναυμαχία του Μ ίντγουε ϊ (Ιούνιος 1942), τα θρυλ ικά βομβαρδ ιστικά κά θετη ς εφόρμησης Douglas SBD Dauntless κα τα βύθ ισαν τα τέσ σερα από τα έξ ι αεροπλανοφόρα της Ιαπωνίας τα οποία είχαν επ ιτεθ ε ί στο Περλ Χάρμπορ, αλλάζοντας τη ροή του πολέμου. Το καλοκαίρ ι του 1945 βρήκε το USN να δ ια θ έ τε ι 105 μικρά και μεγάλα αεροπλανοφόρα όλων των τύπων, τα περισσότερα που δ ιέ θ ε τε ποτέ μια ναυτική δύναμη.

Η πίστη, όμως, του USN σε μια ισχυρή ναυτική αεροπορία και, ακόμη περισσότερο, σε μια επ ιθετική ναυτική αεροπορία που θα περ ιελάμβανε και μεγάλης εμβ έλε ια ς βομβαρδιστικά, σήμαινε, πολύ απλά, και τη μη αποδοχή του π ροαναφερθέντος δόγματος περί α δ ια ιρέτου τη ς αεροπορικής ισχύος (το οποίο εκπ ορευόταν από τη USAF). Ηταν μοιραίο, επομένως, ο ι δύο Κλάδοι αργά ή γρήγορα να συγκρουστούν ως προς το υ ς επι- διω κόμενους στόχους, έστω κι αν η αντιπαράθεση δεν κα τέ στη μετωπική πριν το τέλο ς εκε ίνη ς τη ς δεκαετίας . Ο Τζέημς Φόρεσταλ, ο οποίος δ ιε τέλ εσ ε πρώτος υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ από το 1947 ως το 1949 και υπήρξε ο αρχ ιτέκτονα ς τη ς ισ τορ ικής «Συμφωνίας του Κη Γουέστ (Key West)» (βλ. παρακάτω), μάλλον υποτίμησε το μέγεθος του προβλήματος, όταν έ κανε λόγο στο ημερολόγιό του γ ια «θεμελ ιώ δεις ψυχώσεις (fundamental psychoses) και των δύο γύρω από τον ρόλο τη ς α εροπορικής ισχύος» και, ε ιδ ικότερα , γ ια μια «βαθιά ριζωμένη πεποίθηση του USN ό τ ι η USAF επ ιθυμ εί να θ έσ ε ι υπό τον έ λεγχό τη ς όλη τη ν αεροπορία» και γ ια «αντίστοιχη ψύχωση της USAF ό τ ι το USN επ ιθυμ εί να προσβάλει τα σ τρατηγικά προνόμιά της». Σε τελ ική ανάλυση, το πρόβλημα δεν έγ κ ε ιτο στο πώς έβλεπε ο ένας Κλάδος το ν άλλο, αλλά στο τ ι πραγματικά επιθυμούσε. Οπως φάνηκε από το τ ι επακολούθησε μετά την παραίτηση και το ν πρόωρο θάνατο του Φ όρεσταλ το 1949, ο ι επιδ ιώ ξεις των συγκεκρ ιμένω ν Κλάδων ήταν ασυμβίβαστες ή, έ στω, αλληλοκαλυπτόμενες.

Και πάλι το π ρω τότυπ ο XAJ-1 Savage, α υ τή ν τη φορά εν π τήσ ει. Οι «κ α θα ρ ές» το υ γρ α μ μές και ο β ο η θη τικ ό ς το υ ρ μ π ο τζέτ J33 το καθ ισ τούσ α ν ελάχισ τα πιο αργό από τα πρώτα τζ ε τ .

Η ΔΝΑΠΤΥΙΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΤΙΚΩΝ

Γεγονός ε ίνα ι ό τ ι σ τις 13 Αυγούστου 1945 -λ ίγ ε ς μόνο η μ έ ρες μετά τη ρίψη από Β-29 των δύο πρώτων ατομ ικώ ν βομβών στην Ιαπωνία- το USN πραγματοποίησε ένα από τα πιο σημαντικά ε ξελ ικ τ ικ ά άλματα στη σύγχρονη ισ τορ ία του: εξέδω σε μία προδιαγραφή που αφορούσε ένα πραγματικά μεγάλο ναυτ ικό βομβαρδιστικό , ικανό να μ ετα φ έρ ε ι εσω τερ ικά μία βόμβα των 10.000 lb/4.536 kg (ίδ ιου ακριβώς μ εγέθ ου ς με εκ ε ίν ες που είχαν πέσει σε Χ ιροσίμα και Ναγκασάκι). Τον Ιούνιο του 1946, α να τέθηκε στην ετα ιρ ία North American ένα συμβόλαιο γ ια την κατασκευή τριών τρ ικ ινη τήρ ιω ν πρωτοτύπων, με τον κωδικό AJ Savage. Με βάρος κενό 12,5 t κα ι πλήρες βάρος πάνω από 24 t, προκαλούσε -γ ια τη ν επ οχή- δέος. Το μήκος του ήταν 19,2 m, το εκπέτασμα 21,8 m και το ύψος 6,5 m. Τεχνικά, επρό- κ ε ιτο γ ια ένα «υβρίδιο», προωθούμενο και από δύο εμβολο- φόρους κ ινη τήρ ες R-2800 των 2.400 hp έκαστος στις ημ ιπτέ- ρυγες και έναν τουρμπ οτζέτ J33 των 2.100 kg σ την ουρά. Με μέγ ιστη τα χύ τη τα πτήσης 760 km/h σ τις 30.000 ft (9.100 m) και οροφή πτήσης 45.000 ft (13.700 m), το AJ θα ήταν οριακά ανώτερ ο σε επ ιδόσεις από το Β-36 τη ς USAF (όχι όμως και από το Β-47), ενώ η λ ίαν αξιοπρεπής εμ β έλε ια των 2.655 nm ή 4.920 km του επέτρεπ ε τη ν προσβολή σ οβ ιετικώ ν στόχων από απόσταση, χωρίς τα αεροπ λανοφόρα-φορείς να ε κ τ ίθ ε ν τα ι στο εχ θ ρ ικό πυρ. Δ ιόλου τυχαία, το ν ίδ ιο ακριβώς μήνα που υπεγράφη το συμβόλαιο ανάπτυξης του Savage (Ιούνιος 1946), ο υποναύαρχος Τζ. Ράιτ ομολογούσε σε ένα απόρρητο έγγραφό του προς το Επ ιτελείο Ναυτικού ό τ ι «τα ατομ ικά όπλα ε ίνα ι η πιο λογική εξήγηση γ ια τη ν κατασκευή ενός μεγάλου αεροπλανοφόρου γ ια το έτο ς 1948 και πολυκινητήρ ιω ν αεροσκαφών».

Η τα χύ τη τα ανάπτυξης του εν λόγω αεροσκάφους υπήρξε πρωτοφανής, ίσως επειδή βασ ίστηκε, σε μεγάλο βαθμό, στο τετρ α κ ιν η τή ρ ιο Β-45 τη ς Αεροπορίας (με πιο κοντή ά τρακτο και δ ια φ ορ ετ ικό προωστικό σύστημα). Πριν ακόμη π ετά ξε ι το αρχικό πρωτότυπο (κάτι που συνέβη στις 3 Ιουλίου 1948), είχαν π αρ αγγελθεί από το Ν αυτικό 40 αρχ ικές μονάδες παραγωγής, γνω στές ως AJ-1. Α υτές ξεκ ίνησαν να εξέρ χοντα ι από τη γραμμή παραγωγής τη ς ετα ιρ ία ς στο Κολόμπους του Οχάιο τον

Β-29: Το πρώ το -κ α ι για α ρ κ ετό καιρό το μ ο ν α δ ικ ό - μέσο μ ετα φ ο ρ ά ς τη ς α το μ ικ ή ς βόμβας σ τις ΗΠΑ. Σ τ ις α ρχές του 1948, μόνο 30 Β -29 μπορούσαν να μ ετα φ έρ ο υ ν τη βόμβα.

ITPAT IQ T IKH ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 7

Eva λ ευ κ ό A3D-2 Skyw arrior, όπ ω ς σ ώ ζετα ι σήμερ α στο μο υ σ είο τη ς Π ενσακόλα , σ τη Φλώριδα (φω τ. Β .Σ .)

Μάιο του 1949 και παραδόθηκαν στο Ν α υ τ ικό -κα τα ρ χ ά ς γ ια ε π ιχειρησιακή αξ ιολόγησ η- το ν Σεπ τέμβρ ιο του ίδ ιου έτους. Η πρώτη δοκιμαστική απο-προσνήωση ενός AJ έλαβε χώρα στις 31 Αυγούστου 1950 στο USS «Coral Sea». Η είσοδος σε υπηρεσία έγ ινε με συνοπ τικές δ ιαδ ικασ ίες, πριν ολοκληρω θούν οι δοκ ιμές αποδοχής, με απ οτέλεσμα πολλά θανατηφ όρα α τυχή ματα. Οταν, τελ ικά , σ τις 27 Φ εβρουάριου 1951 τρ ία αεροσκάφη της αρχικής επ ιχειρησ ιακής μοίρας, τη ς VC-5 «Savage Sons», απονηώθηκαν για πρώτη φορά με χρήση καταπέλτη από το αεροπλανοφόρο USS «F.D.Roosevelt», στα ανο ικτά της βόρειας Αφρικής, μια νέα εποχή ξεκ ίνη σ ε παγκοσμίως γ ια τη ναυτική ισχύ, καθώς συνδυάστηκε με α τομ ικά όπλα. Κατασκευάστηκαν 143 AJ όλων των εκδόσεω ν (μαζί με 30 φωτοανα- γνω ριστικά), τα οποία υπηρέτησαν σε οκτώ βαρ ιές επ ιθ ετ ικ ές μο ίρες πρώτης γραμμής ως το 1959. Στο τέλο ς του 1962, όταν τα ελάχιστα εναπ ομείναντα σκάφη χρησ ιμοπ οιούντο πλέον μόνο ως ιπτάμενα τάνκερ , μετονομάστηκαν σε Α-2.

Για τη ν ακρ ίβεια , ήταν τόσο μεγάλη η β ιασύνη του Ν αυτικού να αποκτήσει ένα αεροπλάνο μεταφ οράς τη ς «βόμβας», ώστε δεν π ερ ίμενε καν την έλευση των πρώτων AJ στη θ ά λασσα: ως ενδ ιάμεση λύση ανάγκης, ήδη από τη ν άνοιξη του1948, ε ίχε φ ρ οντίσ ε ι να τροποποιήσει κα ι 12 ανθυποβρυχιακά αεροσκάφη τύπου Lockheed Neptune σε α τομ ικά βομβαρδ ισ τικά, με το ν περ ίεργο κωδικό PV2-3C. Υπό φ υσ ιολογ ικές σ υνθήκες, τα Neptune επ ιχειρούσαν μόνο από βάσεις ξηράς, καθώς, με ολ ικό μήκος 23,7 m και εκπέτασμα 30,5 m, δεν χωρούσαν στους ανελκυσ τήρες των αεροπλανοφόρων. Τελικά, σε έναν πιθανό πυρηνικό πόλεμο με τη ν ΕΣΣΔ, αυτά θα αποτελούσαν αεροσκάφη «μίας χρήσης», καθώς μπορούσαν μεν να απονη- ω θούν (όπως απ έδειξαν πάρα πολλές φ ορές δοκιμαστικά), όχι όμως και να προσνηωθούν ακόμη και οτα τρ ία μεγαλύτερα α ε ροπλανοφόρα τη ς εποχής, εκε ίνα τη ς κλάσης «Midway». Α κόμη και η απονήωση, όμως, πραγματοπ οιείτο με β ο ήθ εια από το σύστημα πυραύλων JATO (jet assisted takeoff). Αρχικός χρή στης του τύπου ήταν επίσης η VC-5, από τη σύστασή τη ς (στις 9 Σεπτεμβρίου 1948) μέχρι και το τέλο ς του 1950, οπότε μ ε τ έ πεσε στο AJ.

Ομως τα μεσομακροπρόθεσμα σχέδια του USN δ εν π ερ ιο ρ ίζονταν σε μια συμβατική σχεδίαση όπως το AJ: τον Ιανουάριο του 1948, το Γραφείο Α εροναυτικής του Ναυτικού (BuAer) εξέδω σε μια ακόμη πιο φ ιλόδοξη προδιαγραφή γ ια ένα αμιγώς

αερ ιω θούμενο ναυτικό βομβαρδιστικό , με τα χύ τη τα άνω των1.000 km/h. Από αυτήν προέκυψ ε το Douglas A3D (γνωστό αργό τερα ως Α-3) Skywarrior, το οποίο π αραγγέλθηκε τον Σ επτέμβρ ιο του 1949, πρω τοπέταξε ως πρωτότυπο το φθινόπωρο του 1952 και, μετά από αναγκαστική αλλαγή κινητήρω ν (P&W J57 στη θέση των αναξιόπιστων Westinghouse J40), ε ι- σ ήλθε τελ ικ ά σε υπηρεσία με τον στόλο εν τό ς του 1956. Ως ε ναλλακτική λύση για τη ν περίπτωση αποτυχίας του Skywarrior, το ν Ο κτώβριο του 1948 π αραγγέλθηκαν και δύο πρωτότυπα από το North American XA2J Super Savage, μία ρ ιζικά β ελτιω μένη έκδοση του AJ με κ ινη τή ρ ες τουρμποπρόπ (Τ40 των 5.850 hp έκαστος) και οπ ισθοκλινή κά θετη ουρά. Παρά τη ν α φ α ίρεση του ουραίου τουρμπ οτζέτ, η μέγ ιστη τα χύ τη τα παρέμεινε περίπου η ίδια, λόγω των πανίσχυρων Τ40. Τα A3D ή τα A2J θα επ ιχειρούσαν ιδίως από τα τερ ά σ τια (εκτοπ ίσματος 67.0001, έ να ντι 45.000 t τη ς προηγούμενης κλάσης «Midway») αεροπλανοφόρα κλάσης «United States», ίσως τα πιο εντυπωσιακά πολεμ ικά πλοία στον κόσμο τη ν εποχή εκε ίνη . Η κατασκευή του ομώνυμου πλοίου τη ς κλάσης (CVA-58) εγκρ ίθ η κε -ό χ ι χωρίς δυ σ κο λ ία - από τον Φ όρεσταλ το ν Ιούλιο του 1948 και ξεκ ίνησ ε στις αρχές του 1949. Με δεδομ ένο ό τ ι το κάθε αεροπ λανοφόρο τη ς κλάσης εκ ε ίν η ς θα μ ετέφ ερ ε από 18 ως 24 AJ (και αργότερα A3D ή A2J), το σύνολο των οκτώ σκαφών θα δ ιέ θ ε τε τη ν άκρως αποτρεπτική ισχύ των 144 έως 192 στρατηγικώ ν βομβαρδιστικώ ν!

Σε θ εω ρ ητικό επίπεδο, η π ρω τοκαθεδρ ία τη ς να υτική ς α εροπ ορίας ε ίχ ε μεν σχεδόν εδρ α ιω θε ί εν τό ς του USN, αλλά ο ακρ ιβής τη ς ρόλος π αρέμενε υπό διαμόρφωση. Ο μ εγα λύ τερος ίσως υπέρμαχος τω ν ναυτικώ ν ατομ ικώ ν βομβαρδιστικώ ν υπήρξε ο πολλάκις παρασημοφορημένος σ τον Β ’ ΠΠ υποναύαρχος Ν τά ν ιελ Γκάλερυ (1901-1977). Τον Δ εκέμ β ρ ιο του 1947, ο Γκάλερυ υπέβαλε προς τη σ τρατιω τική και π ολ ιτική ηγεσ ία του USN το άκρως απόρρητο «Gallery Memorandum». Σε αυτό δεν π ερ ιορ ιζό τα ν απλώς στο να θ εμ ελ ιώ σ ε ι το δ ικα ίω μα του Ν αυτικού σ την πυρηνική κρούση, αλλά υπ οστήρ ιζε τη ν επ ιχε ιρησ ιακή α νω τερότητα των ναυτικώ ν βομβαρδ ισ τικώ ν ένα ν τ ι τω ν χερσαίων, αμφ ισβητώ ντας, επομένως, τη ν ίδ ια την ουσ ία του δόγματος τη ς USAF. Βασική αποστολή τη ς ν α υ τ ικής αεροπ ορίας, σύμφωνα με το ν Γκάλερυ , θα έπρεπε να ε ίνα ι η προσβολή, με α τομ ικά όπλα, τόσο των αστικώ ν όσο και των β ιομηχανικώ ν κέντρω ν του εχθρού και δ ευ τερ ευ ό ντω ς


Ν α υ τικό β ομβ αρ δισ τικό χω ρίς επ ισ τρ οφ ή: Μ ό λις 12 PV2-3C παρήχ9ησαν το 1948, μ έχ ρ ι να κ α τα σ τε ί δ ια θ έσ ιμ ο το AJ-1. Εδώ, η αρχική έκδοση παραγω γής το υ N eptune, όπως σ ώ ζετα ι σ ήμερα στην Π ενσακόλα (φω τ. Β .Σ .)

μόνο ο έλεγχο ς των θαλάσσιων οδών. Αντίστο ιχα, βασική αποστολή τη ς USAF θα έπρεπε να ε ίνα ι η αεράμυνα πάνω από τη Β όρεια Α μερ ική και δ ευ τερ ευ ό ντω ς ο σ τρα τη γ ικός βομβαρδισμός (κα ι μάλιστα μόνο από προκεχω ρημένες βάσεις στο ε ξω τερ ικό κα ι όχ ι από βάσεις ευ ρ ισ κό μ ενες σ τις ίδ ιες τ ις ΗΠΑ, όπως φ ιλοδοξούσ ε να πραγματοπ οιήσει το γ ιγα ντια ίω ν δ ια στάσεων Β-36).

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟΥ «ΑΟΜΠΥ»

Αν και ο ι προτάσεις του Γκάλερυ δεν είχαν τη ν παραμικρή ελπίδα να υ ιο θ ετη θ ο ύ ν ως επίσημη αμυντική πολιτική των ΗΠΑ, από τη στιγμή που το μνημόνιό του δ ιέρρευ σ ε στον Τύπο, το ν Απρίλιο του 1948, μέσω ενός καλά πληροφορημένου δημοσιογράφου, η σφοδρή αντίδραση τη ς USAF και του ευ ρ ύ τερου φ ιλοαεροπ ορ ικού «λόμπυ» στην Ο υάσ ινγκτον έπρεπε να θ εω ρ ε ίτα ι δεδομένη . Σε αυτό ασφαλώς σ υντέλεσ ε και το απ οχα ιρετισ τήρ ιο μήνυμα του αρχηγού του Ν αυτικού (Chief of Naval Operations - CNO), του θρ υλ ικού ναυάρχου Τσέστερ Νί- μ ιτς, στο τέλο ς του 1947. Μ εταξύ άλλων, ο Ν ίμ ιτς υποστήριξε ό τ ι «επί του παρόντος, μέχρ ι δηλαδή να αναπ τυχθούν ικανά σ τρατηγ ικά βομβαρδ ισ τικά ξηράς, η ναυτική αεροπ ορική ισχύς ε ίνα ι το μόνο πρακτικό μέσο βομβαρδισμού των ζωτικών κέντρω ν του εχθρού στην αρχή ενός πολέμου». To USS «United States» αντιμετω π ίστηκε εφ εξή ς ως δυνάμει απειλή γ ια τα ζωτικά σ υμφ έροντα των πιλότων ξηράς, άρα το κα λύ τερο θα ήταν να μην κατα σ κευα σ τε ί ποτέ. Ετσι, σε μια σειρά καυστικώ ν άρθρων του στο π ερ ιοδ ικό «Newsweek» και αλλού, ο πρώτος αρχηγός τη ς α νεξά ρ τη της USAF, πτέραρχος Καρλ Σπάατς, αμφ ισβήτησε τη ν ανάγκη ύπαρξης του Ν αυτικού εν γένε ι, επ ισημα ίνοντας ό τ ι η ΕΣΣΔ δεν δ ιέ θ ε τ ε παρά υποτυπώδες ναυτικό . Το επ ιχείρημα ήταν το εξής: από τα 7.000.000 t που αποτελούσαν το παγκόσμιο τονάζ των πολεμικών στόλων το 1947, σχεδόν 4.000.0001 ανήκαν σ τις ΗΠΑ και λ ιγό τερ ο από 1.000.0001 στην ΕΣΣΔ. Προς τι, λοιπόν, η δ ιατήρηση ενός τόσο μεγάλου Ν αυτικού, τη στιγμή που ουσ ιαστικά δ εν υπήρχε υπολογίσ ιμος αντίπαλος; Μήπως η επένδυση σε μεγάλες να υ τ ικές μονάδες επ ιφανείας αποτελούσε, τελ ικά , σπατάλη πόρων; Ακόμη και ο «Τζίμυ» Ντουλήτλ, ο ίδ ιος άνθρωπος που τον

Απρίλιο του 1942 ε ίχε η γ η θ ε ί τη ς π ροαναφερθείσας επ ίθεσης στο Τόκυο από αεροπλανοφόρο, δήλωσε πως τα δ ιηπ ειρω τικά βομβαρδ ισ τικά είχαν πλέον καταστήσ ει τα αεροπλανοφόρα ε ντελώ ς ξεπερασμένα!

Μ ια συμβιβαστική απόφαση κατανομής ρόλων μεταξύ USAF και USN ελήφ θη από τον Φ όρεσταλ και το υ ς αρχηγούς των δύο επ ιτελε ίω ν τον Μ άρτιο του 1948, τη ν οποία, λ ίγο αργότερα , υ ιο θ έτη σ ε επίσημα με εκ τελ εσ τ ικ ή δ ιαταγή ο ίδ ιος ο πρόεδρος Τρούμαν, σ τις 21 Απριλίου 1948. Η οδηγία αυτή, γνωστή ως «Συμφωνία του Κη Γουέστ», προέβλεπε ό τ ι το USN μπορούσε μεν να δ ιε ξά γ ε ι επ ιθ ετ ικ ές αεροπ ορ ικές επ ιχειρήσεις, παράλληλα με τη USAF, αλλά μόνο «στον βαθμό που α- π α ιτε ίτο γ ια την επ ίτευξη των στόχων μιας να υτικής εκσ τρα τε ίας» , δηλαδή ουσ ιαστικά μόνο αποστολές κατά σ τρατιω τικών στόχων (counter-force). Από τη ν άλλη, η Αεροπορία δ ια τη ρούσε τη ν «πρωταρχική ευθύνη» στον το μ έα των σ τρα τη γ ικών αεροπορικών επιχειρήσεων, παρόλο που δεν τη ς αναγνωρίστηκε, όπως θα επ ιθυμούσε, το μονοπώλιο στη χρήση ατομ ικώ ν όπλων. Ε υθύς μόλις επ έσ τρεψ ε από το Κη Γουέστ, ο Φ όρεσταλ ενημέρω σε το ν πρόεδρο πως «το Ν αυτικό δεν πρόκ ε ιτα ι να σ τερ η θ ε ί τη χρήση τη ς βόμβας». Το δικαίωμα του USN να αποκτήσει κα ι αυτό τη βόμβα αναγνω ρίστηκε ρητά από ολόκληρη τη ν ηγεσ ία των Ενόπλων Δυνάμεων μεταξύ 20 και 22 Αυγούστου 1948, σε μια δ ιακλαδ ική διάσκεψ η που έλα βε χώρα στη Ναυτική Σχολή Πολέμου στο Νιούπορτ.

Ενα σοβαρό πρόβλημα με το ναυτικό δόγμα περί α τομ ικής κρούσης ήταν πως το αεροπλανοφόρο αποτελούσε, επίσης, το ν ακρ ιβ ότερο τύπο πολεμικού πλοίου (το κόστος του «United States», χωρίς τα αεροσκάφη του , κυμα ινόταν στα 190 εκα τομ μύρ ια δολάρια), με αποτέλεσμα να μη δύνατα ι να εξα σφαλίσει εύκολα επαρκή χρηματοδότηση σε μια εποχή αναγκαίω ν δημοσιονομικώ ν περικοπών. Π ροκειμένου, μάλιστα, να εξασφ αλίσε ι χρηματοδότηση γ ια το «United States», η φράξια του «brown shoe Navy» δ έχθ ηκε να θυσ ιά σ ει πολλά υφ ισ τά μ ενα πλοία επ ιφανείας, τα οποία αποσύρθηκαν μέχρ ι το τέλο ς τη ς δεκα ετία ς , με αποτέλεσμα να συρρ ικνω θεί α ισ θητά ο α μ ερ ικαν ικός στόλος ως προς τη ν α ρ ιθμητική του δύναμη. Σε κάθ ε περίπτωση, από τα μέσα του 1948 το πρόγραμμα ναυπήγησης του «United States» ε ίχε ήδη δρ ομ ολογηθεί κα ι δ εν θα μπορούσε να δ ιακοπεί εύκολα όσο ακόμη υπήρχε στο προ-

ΣΤΡΑΤΙϋΤ ΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 3 9

Το α π οχα ιρ ετισ τήρ ιο μήνυμα του αρχηγού του Ν α υ τικο ύ (CNO ), του θ ρ υ λ ικ ο ύ ναυάρχου Ν ίμ ιτς , σ το τέλ ο ς το υ 1947, εξα γρ ίω σ ε την Α εροπορία .

σκήνιο ο Φόρεσταλ, ένας παραδοσιακός φ ίλος και σύμμαχος του USN (καθώς ε ίχε δ ια τελ έσ ε ι υφυπουργός Ναυτικών το 1940-44 και τελ ευ τα ίο ς υπουργός πριν τη ν ενοποίηση τη ς πολ ιτ ικ ή ς ηγεσ ίας των Ενόπλων Δυνάμεων το 1944-47). Ως υπουργός ακόμη Ναυτικών, το ν Σεπ τέμβριο του 1945, ο Φ όρεσταλ είχε δηλώ σει με περισσό ενθουσ ιασμό ενώπιον του Κογκρέσου ό τ ι στο μέλλον τα αεροπ λανοφόρα θα ε ίνα ι σε θέση να πραγματοποιούν και α τομ ικές επ ιθέσ εις , χωρίς, πάντως, να μνημονεύσει τη ν ανάπτυξη του Savage.

Ομως, σ τις αρχές του 1949, ο Φ όρεσταλ ήταν πλέον σοβαρά ασθενής, λόγω τη ς υπερκόπωσης και των αυξημένω ν ε υ θυνών. Καθώς βρ ισκόταν πλέον στα πρόθυρα τη ς κα τά ρρευ σης αλλά και με δεδ ομ ένες κάποιες δυσ α ρέσ κειες προς το πρόσωπό του, ο πρόεδρος Τρούμαν με άκομψο τρόπο «του έ δ ε ιξε την πόρτα τη ς εξόδου» από την κυβέρνηση (28 Μ αρτίου 1949). Ακολούθησε η τραγ ική α υ τοκτον ία του, π έφ τοντας από ένα παράθυρο του 16ου ορόφου στο ναυτικό νοσοκομείο της Μ πηθέσντα (λίγο έξω από την αμερ ικαν ική πρωτεύουσα), στις22 Μαΐου 1949, την οποία, σημειω τέον, κάποιοι ισ τορ ικο ί εξα κολουθούν να θεω ρούν δολοφονία . Σ τις 23 Απριλίου 1949, 25

Ο Τζ. Φ όρεσταλ (στο κέντρ ο , χω ρίς γρ α β ά τα ) μ ε α νώ τατους α ξιω ματικούς τον Α ύγουστο το υ 1948, κ α τά τη διακλαδική διάσκεψ η το υ Ν ιούπ ορτ, όπου και ρ υ θμ ίσ τη κα ν οι ε π ιθ ε τ ικ έ ς α ρ μ ο δ ιό τη τες Αεροπ ορίας και Ν α υ τικο ύ . Σ τα δ εξ ιά το υ , ο σ τρ α τη γό ς Μ π ρ άντλεϊ.

μόλις ημ έρες αφότου ο π α ρ α ιτηθε ίς Φ όρεσταλ αντικατασ τά- θ η κε από τον Λούις Τζόνσον, η κατασκευή του αεροπ λανοφόρου ακυρώ θηκε, χωρίς να έχε ι προηγουμένως ζη τη θ ε ί η γνώμη του υφυπουργού Ναυτικών Τζων Σάλιβαν (Secretary of the Navy). Α ξ ίζε ι να σημειω θεί πως σε ολόκληρη τη ν Ο υάσ ινγκτον ο Τζόνσον ήταν ίσως ο πιο σ τενός γρα φ ειοκρα τικός υποστηρι- κτής των ιδεών της USAF περί σ τρατηγ ικού βομβαρδισμού, καθώς υπήρξε πρώην σ τέλεχος της Convair, κατασκευάστρ ιας ετα ιρ ία ς του Β-36. Ο νέος υπουργός προφασίστηκε τη ν εν το λή του προέδρου Τρούμαν για περικοπές ύψους 1,1 δις δολαρίων στον α μυντικό προϋπολογισμό του επόμενου δημοσ ιονομικού έτους, μόνο που στην πράξη οι μειώ σεις του σε καμιά περίπτωση δεν ήταν σ ύμμετρες: από τον Ιανουάριο του 1949 (προσχέδιο προϋπολογισμού) μέχρ ι την τελ ικ ή έγκριση σ τις 30 Αυγούστου 1949, ο ι π ιστώσεις του Στρατού μειώ θηκαν από 4,50 σε 4,05 δις, του Ναυτικού από 4,35 σε 3,85 δις, ενώ τη ς Α εροπορίας ελάχιστα, από 4,55 σε 4,40 δις. Σ ίγουρα, το «United States» απ οτέλεσε ένα πανάκριβο πρόγραμμα, καθώς στο κόστος των 190 εκατομμυρ ίω ν γ ια το ίδ ιο το πλοίο θα έπρεπε να π ροστεθούν 78 αεροπλάνα όλων των τύπων και τα υπόλοιπα

Α π ο τυχημένο ς α ντα γω νισ τής το υ S ky w arrio r υπ ήρξε το A 2J S uper Savage, μ ία ρ ιζικά βελτιω μένη έκδοση το υ A J μ ε κ ινη τή ρ ες τουρμποπρόπ.

κ4 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

39 (!) πλοία τη ς task force. Μαζί με αυτά, το συνολικό κόστος πλησίαζε το 1,27 δις δολάρια. Πάντως, γ ια να «χρυσώσει το χάπι» στο USN, ο Τζόνσον ανακοίνωσε την αναβάθμιση δύο ακόμη αεροπλανοφόρω ν κλάσης «Essex», κόστους 80 εκα τομ μυ ρίων, ούτως ώστε να μπορούν να μεταφ έρ ουν τα νέα μαχητικά τ ζ ε τ και το βομβαρδ ισ τικό AJ Savage.

01 ΝΑΥΑΡΧΟΙ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ ΑΛΛΑ ΗΤΤΟΝΤΑΙ

Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός τη ς ακύρωσης του «United States» απ οτέλεσε casus belli γ ια το USN, που θεω ρούσε το σκάφος ακρογω νια ίο λ ίθ ο των μεταπολεμικώ ν σχεδιασμών του, κα ι πυροδότησε μία από τ ις μεγα λύτερες δ ια κλαδ ικές δ ιαμάχες στην Ιστορία των ΗΠΑ, γνωστή στη β ιβλ ιογραφ ία ως «Η εξέγερσ η των ναυάρχων» (The Revolt of the Admirals): την παραίτηση, σε ένδε ιξη δ ιαμαρτυρ ίας, του οργίλου υφυπουργού Αμυνας, υπεύθυνου γ ια το Ν αυτικό (24 Μάί'ου 1949), ακολούθησ ε η αντεπ ίθεσ η σύσσωμης τη ς να υτικής σ τρατιω τικής ηγεσ ίας σ τις επ ιδόσεις του Β-36. Αφού οι ίδ ιο ι δεν μπορούσαν να έχουν το αεροπλανοφόρο τους, ο ύ τε η Αεροπορία θα ε- λάμβανε το προσφιλές τη ς «παιχνίδι»! Οπως έγραψε πολύ γλα φυρά το π ερ ιοδ ικό «Time», «με όλη τη ν εντυπωσιακή ισχύ ε νός πλήγματος από αεροπλανοφόρα, το Ν αυτικό δημοσιοπ οίησε ανο ικτά τη ν εξέγερσ ή του. Δ ιακ ινδυνεύοντας τ ις καριέ- ρες τους, ο ι πλέον υψ ηλόβαθμοι αξ ιω ματικο ί του παρατάχθηκαν απέναντι από τ ις εκπ εφ ρασμένες π ο λ ιτ ικές του Κ ογκρέσου, του υπουργού Αμυνας, του Μ ικτού Ε π ιτελείου Αρχηγών Επ ιτελείω ν και του προέδρου». Ηταν ένα πρω τοφανές γεγο νός στη σύγχρονη αμερ ικανική Ιστορία.

Ηδη από το ν Δ εκέμ β ρ ιο του 1948, ο ι ναύαρχοι είχαν συστήσ ει την άτυπη επιτροπή ΟΡ-23. Αυτή ε ίχε ως ρόλο να τρ ο φ ο δ ο τε ί το υς ναυάρχους τη ς πρώτης γραμμής με σ το ιχε ία ε ναντίον των επιδόσεων και, γεν ικά , τη ς αξίας του Β-36. Επικεφαλής τη ς δεν ή ταν άλλος από το ν αρχιπλοίαρχο - τ ό τ ε - Αρλη Μπερκ, ένας από το υς πιο σημαντικούς αξιω ματικούς του USN με βαθιά σ τρατηγ ική σκέψη. Αφορμή γ ια τη σύσταση τη ς ΟΡ- 23 απ οτέλεσε μια πτήση-επ ίδειξη ενός Β-36Β στις 7 Δ εκεμ β ρ ίου 1948, έβδομη επ έτε ιο τη ς επ ίθεσ ης στο Π ερλ Χάρμπορ, κατά τη ν οποία το «τέρας» απογειώ θηκε από το Τέξας (Carswell Air Force Base), έρ ιξε μία ψ εύτικη βόμβα των 4,5 t στη Χαβάη, χωρίς καν να το α ν τ ιλ η φ θ ε ί η αεράμυνα τη ς νήσου, κα ι επέστρεψ ε α νενόχλητο στη βάση του. Σε απάντηση, το Ναυτικό

Το α ργοκίνητο Β -36 (εδώ στη βελτιω μ ένη έκδοση D) β ρ έθ η κ ε στο επ ίκεντρ ο τη ς κρ ιτική ς το υ Ν αυτικο ύ .

προκάλεσε τη ν Αεροπορία να δ εχ θ ε ί μια ε ικον ική αναχαίτιση του Β-36 από το τελ ευ τα ίο του μαχητικό τζετ , το McDonnell F2H Banshee, το οποίο το 1949 έφ θασ ε σε ύψος 52.000 ft/15.900 m, πραγματοποιώ ντας ανεπίσημο ρεκόρ ΗΠΑ. Η Αεροπορία αρνήθηκε, με το α ιτ ιολογ ικό ό τ ι η οροφή πτήσης ήταν λ ιγό τε- ρο σημαντική από το ν βαθμό ανόδου.

Σε θεω ρητικό επίπεδο, και πάλι ο ακούραστος υποναύαρχος Γκάλερυ δημοσ ίευσε ένα πολύ σημαντικό άρθρο το ν Ιούν ιο του 1949, στο οποίο δεν «κτυπούσε» το Β-36, αλλά σ τρ εφόταν ενα ντίο ν τη ς «καρδιάς» ολόκληρου του αεροπορικού δόγματος τη ς USAF. Υποστήριζε, πρώτον, ό τ ι μια πυρηνική ε π ίθεση δεν αποτελούσε σε καμιά περίπτωση τη ν ενδ εδ ε ιγμ έ- νη μέθοδο αντιμετώ π ισης όλων των συγκρούσεω ν στις οποίες θα εμπ λέκονταν οι ΗΠΑ, πραγματοποιώ ντας ουσ ιαστικά την πρώτη αναφορά στην κατοπ ινή θεμελ ιώ δη διάκριση ανάμεσα σε παγκόσμιους και τοπ ικούς πολέμους, και, δεύ τερον , ό τ ι οι άκρατο ι θ ιασ ώ τες του σ τρατηγ ικού βομβαρδισμού π αρέβλεπαν το θ εμ ελ ιώ δ ες -από την εποχή του Κ λα ού ζεβ ιτς - αξίωμα ό τ ι ο πόλεμος δεν ε ίνα ι παρά μέσο γ ια την επ ίτευξη ενός πολ ιτ ικο ύ σκοπού («συνέχεια τη ς π ολ ιτικής με άλλα μέσα»), ένα αξίωμα που δεν φ α ινόταν να εξυπ ηρετούσε η ολοκληρω τική καταστροφ ή των κατο ικημένω ν περιοχών. Παρατηρούμε, λο ιπόν, ό τ ι ο υποναύαρχος ε ίχε υπαναχωρήσει σε σχέση με το μνημόνιο του 1947, στο οποίο ε ίχε προσδιορίσει ως στόχους γ ια το Ν αυτικό ακόμη και πόλεις (counter-value). Π ερ ιορ ιζόταν πλέον στην ανάγκη προσβολής με ακρ ίβεια , από χαμηλό ύψος, παράκτιων ναυτικώ ν εγκαταστάσεω ν, βάσεων κλπ., ή το ι στρατιω τικώ ν στόχων (counter-force).

Δ ιά δ ο χο ς το υ Savage, από το 1956, υπ ήρξε το τα χ ύ τα το τ ζ ε τ A 3D S kyw arrior, η κα τα σ κ ευ ή το υ οποίου δρ ομ ολο γή& ηκε ήδη από τ ις α ρχές του 1948.


Απονήωση Savage από αεροπ λανοφ όρο κλάσης «M idw ay» (1955). Χάρη στο Savage, αλλά και στο π εριορ ισ μένης χρήσ ης PV2-3C, έπ αυσε το «α το μ ικό » μονοπώ λιο τη ς Αεροπ ορίας.

Η α ντίσ τρο φ η μ έτρ η σ η για το Ν αυτικό άρχισε σ τις 28 Μ α ρ τίο υ 1949, ό τα ν ο Λ ούις Τζόνσον (α ρ ισ τερ ά ) α ν τικ α τέσ τη σ ε τον άρρω στο Τ ζέημ ς Φ όρεσταλ (κ έντρ ο ) ως υπ ουργός Αμυνας. Δ ε ξ ιά είνα ι ο π ρόεδρος το υ Α νω τάτου Δ ικα σ τη ρ ίο υ των ΗΠΑ.

Ο αρχιπλοίαρχος Α. Μ π ερκ, επ ικεφ αλής (1948-9) τη ς ομάδας Ο Ρ-23


Η αντεπ ίθεσ η των ναυάρχων κορυφώ θηκε με μια σειρά φορτισμένω ν ακροάσεων ενώπιον του Κογκρέσου τον Οκτώβριο του 1949, σ τις οποίες δρ ιμ ύ τερος επ ικρ ιτής του Β-36 υπήρξε ο λαμπρός αντιναύαρχος Αρθουρ Ράντφορντ. Χαρακτήρισε το Β-36 «απαράδεκτα ευάλωτο», υπονοώντας τη ν τρω τό- τη τα σ τον αέρα απέναντι στα σ οβ ιετ ικά αναχα ιτιστικά , κα ι το όλο πρόγραμμα ανάπτυξής του «λάθος δ ισεκατομμυρίω ν δολαρίων». «Ακόμη κι αν υποθέσουμε», τόν ισ ε, «πως το α τομ ικό Blitz ε ίνα ι η σωστή σ τρατηγ ική γ ια τ ις ΗΠΑ, υπάρχει η δυνατό τη τα ανάπτυξης επ ιθετικώ ν αεροπλάνων πιο α π οτελεσ μ ατικών και αποδοτικών από το αργοκ ίνητο Β-36». Εννοούσε, προφανώς, το υπό ανάπτυξη τό τε αερ ιω θούμενο Boeing Β-52, το οποίο, όμως, δεν έφ θασ ε σ τις μο ίρες πριν από το 1955 (υπηρ ε τε ί ακόμη!). Την ακόμη μεγαλύτερη τρ ω τότητα των βομβαρδιστικώ ν όσο βρ ίσκονταν ακόμη στο έδαφος, η οποία επρόκει- το μέχρι τ ις αρχές τη ς δεκα ετ ία ς του 1960 να α να δ ε ιχθε ί σε θ εμ ελ ιώ δ ες ζήτημα τη ς αμερ ικαν ικής σ τρατηγ ικής σκέψης, α- ν έδ ε ιξε ο υποναύαρχος Τζωρτζ Μ ίλερ. Αυτός α νέφ ερε ό τ ι η μετατόπ ιση των στρατηγικώ ν πυρηνικών δυνάμεω ν των ΗΠΑ από σ ταθερά σημεία σ την ξηρά σε διαρκώς μετακ ινούμενες θ έσ ε ις στη θάλασσα τ ις καθ ισ τούσε λ ιγό τερο εντοπ ίσ ιμες και, επιπλέον, απέτρεπε την παράπλευρη ζημία (εκατομμύρ ια ν ε κροί π ολίτες) που θα π ροκαλείτο στην ενδοχώρα από μια πιθανή προληπτική επ ίθεση του εχθρού. Ομως το USN δεν έ θ ιξε μόνο το θ έμ α τη ς τρω τότητας: συμφωνώντας με το άρθρο του Γκάλερυ , ο Ρ άντφορντ απέρρ ιψ ε τη θεω ρ ία περί ατομ ικής εξόντω σης, η οποία με τη σειρά τη ς βασ ιζόταν στον βομβαρδισμό από μεγάλο ύψος μιας ολόκληρης περιοχής. Αντ’ αυτής, ε ισ η γε ίτο μια σ τρατηγική counter-force, ενώ το βασικό του επ ιχείρημα ήταν το εξής: Ακόμη κι αν η ατομ ική εξόντω ση οδηγούσε στη νίκη, πράγμα αμφίβολο, η μαζική εξόντω ση ήταν «άνευ νοήματος πολιτικά και ο ικονομικά, καθώς και κα ταδ ικα στέα ηθ ικά». Και πάλι η κληρονομιά της αντίληψ ης του Κλα- ούζεβ ιτς περ ί τη ς έννο ιας του πολέμου ήταν εμφανής...

Τελικά, παρά τη δυναμ ική α ντεπ ίθεσ η των ναυάρχων, το 1949 το Ν αυτικό η τ τή θ η κ ε και ο υπουργός Αμυνας με τη ν Α εροπορία κατίσχυσαν. Σύμφωνα κα ι πάλι με το ν Ρήαρντεν, την πλάστιγγα φ α ίν ετα ι πως έγ ε ιρ ε υπέρ τη ς Αεροπορίας ένας ο υ δ έτερ ο ς τρ ίτο ς , ο προερχόμενος από το ν Σ τρα τό αρχηγός του Μ ικτού Ε π ιτελείου Αρχηγών Επ ιτελείω ν (Chairman of the Joint Chiefs of Staff - CJCS), ο σ τρατηγός -λ ίγ ο αργότερα «πέντε α σ τέρω ν»- Ομαρ Μ πράντλεϊ. Ανέλαβε τα κα θήκοντά του το ν Αύγουστο του 1949 και δ εν δ υ σ κο λεύ τηκε να λάβει σαφή θέσ η στη δ ιαμάχη. Αφού, λοιπόν, υπ εραμύνθηκε του Β-36, χαρακτήρ ισε, ο ύ τε λ ίγο ο ύ τε πολύ, τη ν κίνηση του Ναυτικού «μια ανο ικτή επανάσταση ενα ντίο ν του π ολ ιτικού ελέγχου» των Α μερ ικανικώ ν Ενόπλων Δυνάμεων. Μ ια τέ το ια διαπίστωση γ ια τ ις ΗΠΑ, ο ι οπ οίες απ οτελούν ένα κα τεξοχήν δημοκρατ ικό κράτος μετά το 1776, συνισ τά πολύ μεγάλη μομφή. Επιπλέον, ο Μ π ράντλεϊ π ροσ έθεσ ε πως το Ναυτικό, με τη στάση του αυτήν, απ οδείκνυε πως δεν ε ίχε απ οδεχθε ί ακόμη τη θ ε σμική μεταρρύθμ ισ η που έφ ερ ε ο νόμος National Security Act του 1947 (ενοποίηση τη ς Αμυνας). Τότε, ο ι ναύαρχοι είχαν προσπαθήσει -α νεπ ιτυ χώ ς- να αποτρέψ ουν τη ν κατάργηση του Υπουργείου Ναυτικών και τη δημ ιουργ ία του Υπουργείου Αμυνας.

Μια μεγάλη ή ττα έχ ε ι πάντα τα θύμ α τά τη ς και αυτά δεν π ερ ιορ ίσ τηκαν στον π α ρ α ιτηθέντα υφυπουργό Αμυνας, αρμόδιο γ ια το Ναυτικό. Ο ίδ ιος ο CNO της περιόδου εκε ίνης , ναύαρχος Λούις Ν τένφελντ, ο οποίος ήταν ένας μετρ ιοπ αθής αξιω ματικός -δ ε ν ε ίνα ι τυχα ίο το γεγονός πως ε ίχε δ ια τηρήσ ει τη θέση του μετά το ν Απρίλιο-, αποπέμφθηκε χωρίς ουσιαστι-

κ

κό λόγο από το ν νέο υφυπουργό Ναυτικών, τη ν 1η Νοεμβρίου1949. Προηγουμένως ε ίχε προλάβει να δηλώ σει το εξής: «Οι να υτικο ί αξιω ματικο ί ε ίνα ι πεπεισμένοι ό τ ι Ν αυτικό απεκδυμέ- νο των επ ιθετικώ ν του δυνατοτήτω ν σημα ίνει έθνο ς απεκδυ- μένο των επ ιθετικώ ν του δυνατοτήτω ν». Ο Γκάλερυ δεν προή- χθη ποτέ σ τον επόμενο βαθμό και απ οστρατεύθηκε υποναύαρχος. Ο αρχιπλοίαρχος Μπερκ π αρέμεινε γ ια έναν χρόνο στάσιμος, μ ετέπ ε ιτα όμως αποκαταστάθηκε, το π ο θετή θηκε CNO - τ ο 1955-, ενώ πρωταγωνίστησε στην ανάπτυξη του βλήματος (SLBM) Polaris και τη ς θεω ρ ίας περί «πεπερασμένης αποτροπής». Ο Ράντφορντ, πάντως, δ εν ε ίχε σ υνέπ ειες κα ι μάλιστα το 1953 δ ια δέχθηκε το ν Ομαρ Μ πράντλεϊ ως CJCS. Η ΟΡ-23, τη ν οποία το «Newsweek» ε ίχε χαρακτηρ ίσει «υπόγειο μηχανισμό προπαγάνδας του USN», δ ιαλύθηκε στο τέλο ς του 1949 από το ν νέο CNO.

ΜΙΑ ΗΤΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΔΙΗΡΚΕΣΕ ΠΟΛΥΣυμπερασματικά, το έντο να ψ υχροπολεμ ικό κλίμα τη ς ε

ποχής, το οποίο χαρακτηρ ίσ τηκε από τη δοκιμή τη ς πρώτης σ οβ ιετ ικής α τομ ικής βόμβας (29 Αυγούστου 1949), φ α ίνετα ι πως βάρυνε περ ισσότερο σ την κρίση του Κογκρέσου από τ ις τυχόν σ χεδ ιαστικές αδυναμ ίες του Β-36, τ ις οποίες τό ν ισ ε το Ναυτικό. Η ανάγκη αποτροπής των Σ οβ ιετικώ ν επ έβαλε τη ν άμεση ενίσχυση τη ς SAC με κάθε μέσο και σε βάρος όλων των άλλων δυνατοτήτων. Υπό τη ν ηγεσ ία του θρ υλ ικού πτεράρχου Κ έρτις Λε Μ έη, κατά την περ ίοδο 1948-1957, η SAC θα κα θ ίστατο, με δ ιαφορά, το πιο επ ίζηλο τμήμα των Αμερ ικανικώ ν Ενόπλων Δυνάμεων. Η παραγωγή του αμφ ιλεγόμενου Β-36, η οποία ε ίχε ξεκ ιν ή σ ε ι από το 1948, προχώρησε κανονικά μέχρι το 1954, οπ ότε άρχισε να π αράγετα ι στη θέσ η του το αερ ιω θούμενο Β-52. Κ ατασκευάστηκαν τελ ικ ά 382 αεροσκάφη, με κόστος μονάδας περίπου 5.700.000 δολάρια, Η ή ττα του Ναυτικού , πάντως, δεν ήταν ού τε απόλυτη ού τε ορ ιστική : ο πανίσχυρος Καρλ Βίνσον, πρόεδρος τη ς Επιτροπής Αμυνας της Βουλής των Αντιπροσώπων, ο οποίος δ ιαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο σ τις ακροάσεις τη ς εποχής εκε ίνης , συμπέρανε, μεταξύ άλλων, ό τ ι «δεν νο ε ίτα ι Ναυτικό χωρίς αεροπορία».

Κυρίως, όμως, ο Π όλεμος τη ς Κορέας (ο οποίος ξεκ ίνησ ε το αμέσως επόμενο καλοκαίρ ι, το ν Ιούνιο του 1950) όχι μόνο προκάλεσε την αποπομπή ως αποτυχημένου του υπουργού Τζόνσον, αλλά εγκα ιν ίασ ε μια νέα κούρσα εξοπλισμών προς όφ ελος όλων των Κλάδων. Το νέο εξοπ λισ τικό πρόγραμμα πε- ρ ιέλαβε τέσ σ ερα τερ ά σ τια αεροπλανοφόρα κλάσης «Forrestal» (το γεγονός πως το όνομα του πρώην υπουργού δόθη κε στο πρώτο πλοίο τη ς κλάσης δεν ήταν καθόλου τυχαίο...) με σ αφ είς επ ιθ ε τ ικ ές δ υ να τό τη τες . Οταν το 1956 τα πρώτα ε π ιχειρησ ιακά A3D Skywarrior προσνηώθηκαν στο κατάστρωμα του USS «Forrestal», τα σχέδια του USN για μια υπερσύγχρονη δύναμη α τομ ικής κρούσης υλοποιήθηκαν. Τέσσερα χρόν ια αργότερα, ακολούθησ ε ένα ακόμη ε ξελ ικ τ ικ ό άλμα: Ηταν 15 Νοεμβρ ίου 1960, όταν ξεκ ίνησ α ν ο ι πρώτες περ ιπ ολίες των υποβρυχίων που δ ιέθ ετα ν το ν βαλλ ισ τικό πυρηνικό βλήμα (SLBM) Polaris. Μ έχρ ι το 1967 ε ίχε αναπ τυχθεί μια άκρως εντυπωσιακή αρμάδα από 41 τέ το ια υποβρύχια με 656 συνολικά βλήματα Polaris. Αποτελούσαν, πλέον, ουσ ιώ δες σ υστατικό σ το ιχε ίο τη ς αποτρεπ τικής «τριάδας» των ΗΠΑ και ο ι δ ιάδοχο ί τους (Poseidon κα ι Trident) παραμένουν το ίδ ιο έκ το τε . Το γεγονός αυτό απ οτέλεσε τη ν πλήρη δικαίωση του Ν αυτικού, παρά την ατυχή «παρένθεση» του 1949. Ομως η ανάπτυξη του Polaris κα ι η νέα σύγκρουση αεροπόρων-ναυάρχων τη ν οποία πυροδότησε, ε ίνα ι μια άλλη -πολύ ενδ ια φ έρ ο υ σ α - ιστορία... S3

Ο σ τρ α τη γό ς Μ π ρ ά ν τλ ε ϊ (δ εξ ιά ) ο ρ κ ίζετα ι αρχηγός του Μ ικτο ύ Ε π ιτελείο υ Αρχηγώ ν Ε π ιτελείω ν ενώπιον το υ Τζόνσον (α ρ ισ τερ ά ) το 1949. Οι δύο συμμάχησαν μ ε την Α εροπ ορία εναντίον του Ν αυτικο ύ .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) J. Barlow : THE REVOLT O F THE ADM IRALS: THE FIG H T FOR NAVAL AVIATION 1945-50, N ava l H istorica l Center, 1994.(2) A. Lewis: THE REVOLT O F THE ADMIRALS, A ir C om m and and S ta ff College, A labam a, 1998.(3) J. M iller: NUCLEAR W EAPONS AND A IRCRAFT CARRIERS: H O W THE B O M B SAVED CARRIER AVIATION, Sm ithsonian Institu tion , 2001.(4) S. Call: SELLING AIR POWER: MILITARY AVIATION AND AMERICAN POPULAR CULTURE AFTER W W II,Texas A & M Press, 2009.(5) P. Ham m ond: SUPER-CARRIERS AND B -36 BOMBERS: APPROPRIATION, STRATEGY, PO LITICS σ το H .S tein (ed.) AM ERICAN CIVIL-MILITARY DECISIONS, U niversity o f A labam a Pross 1963(6) S. R earden: H ISTO RY O F THE OFFICE O F THE SECRETARY O F DEFENSE, VOLUME 1 (1947-1950), Ε 9νικό Τυπ ογραφείο ΗΠΑ, 1984 (η επ ίσημη ισ το ρ ία το υ Α μερικανικούΥπ ουργείου Αμυνας).(7) W. MiHis: THE FORRESTAL DIARIES, Viking Press, 1951.(8) M . H alperin: BUREAUCRATIC PO LITICS AND FOREIGN POLICY, Brookings Institu tion Press, 1974.(9) S. G inter: N O R TH AMERICAN A J SAVAGE, έκδοση του σ υ γγρ α φ έα (Naval Fighters Series), 1992.(10) Jim Sullivan: A -3 SKYWARRIOR, Squadron-Signal, 1995.(11) Π ερ ιο δ ικό T IM E (17 Ο κτω βρίου 1949).(12) Π ερ ιο δ ικό NEWSWEEK (14 Ν ο εμ β ρ ίο υ 1949).(13) Β. Σ ιτα ρ ά ς : AJ SAVAGE, π εριοδ ικό «Π τή σ η & Δ ιά σ τη μ α » , τεύ χ ο ς 176 (Φ εβρ. 2000).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 4 3

στρ α τιω τώ ν σε κάποιο φυλάκιο 1952. . .

» J A 1«:p;: , I ■

j

Z s f l i ö e c ö o f o c

για ιο ΕϋΠηνικό Εκοιραιευιικό Σώμα σιην Κορέα

ΛΑΜΠΡΟΣ ΤΑΓΚΑΣ

Τον Ιούνιο ιου 1953, μόλις Πίνες εβδομάδες πριν ιην κατάπαυση ίου πυράς μεταξύ ίων εμπόΠεμων πραγμαιοποιήθηκε μία από τις πλέον οιροδρε ίου Πολέμου της Κορέας. Οι αλλεπάλληλες προσπάθειες ίων κινεζικών δυνάμεων προς ίου στρατηγικής σημασίας υιμώμαιος Χάρι ιη σθεναρή ανιίσιαοη ίων λόχων ίων Ηνωμένων Εθνών: συνεχείς βολές πυροβολικού, αγώνες χαρακωμάτων, συμπλοκές σώμα με σώμα, υπήρξαν ία κύρια στοιχείο που συνέθεταν ένα τοπίο όπου ο θάνατος ελλόχευε σε κάθε βήμα. Η αγωνία για my έκβαση της μάχης κορυιρώθηκε όταν, στην πλέον κρίσιμη τράση ιης, απέναντι στα τελευταία κύμαιαΜων κινεζικών εφόδων, στάθηκαν οι λόγχες των ανδρών του Ελληνικού Εκσιρατευττκού Σώματος.

Τμήμα στην Κ ορ έα , το

Σ τ ις 25 Ιουνίου 1950, με τη ν εισβολή του Β ορειοκορεα- τ ικού Στρατού στη Νότια Κορέα, ξεκ ίνη σ ε και η δ ε ύ τε ρη θέρ μη αναμέτρηση, μετά τον Ελληνικό Εμφύλιο, η οποία εντά σ σ ετα ι ισ τορ ικά στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου. Οι Δ υ τ ικ ές χώρες αρχικά δεν αντέδρασ αν σε

α υτήν τη ν εισβολή, όμως η ά τα κτη υποχώρηση του δυνάμεων, τη ς Νότιας Κορέας, απ έναντι στην απόλυτη υπεροχή των Βο- ρειοκορεατώ ν σε οπλισμό που αφειδώ ς π ροσέφερε αρχικά η. Σ οβ ιετική Ενωση και αργότερα η Κίνα, οδήγησε σε ομόφωνη καταδίκη αυτής, τη ς επ ιθ ετ ική ς ενέρ γε ια ς από το ν ÖHE, κα-

. θώς κα ι σ την ανάληψη σ τρατιω τικής δράσης από τον Σ επ τέμ

βριο του ίδ ιου έτους. Ακολούθως, η εμπλοκή των δυνάμεω ν του ΟΗΕ προκάλεσε κα ι τη ν εμπλοκή τη ς Κίνας, rjam ota συνέδραμε με π ολυάρ ιθμες δυνάμεις. Λ ; , ; ;

Υστερα από σ ειρά σφοδρώ ν μαχών κα ι αΧΧεπάλλήλων μ εταβολώ ν τη ς γραμμής του μετώπου, μ&τά τη ν άνοιξη του 1951 ο ι θ έ σ ε ις τω ν δύο πλευρώ ν φ α ίνο ντα ν ό τ ι θ α σ τα θ ερ ο π ο ιούντο σ τον 38ο παράλληλο. Παρόλα, αυτά , κα τά τα 'δ ύ ο ε πόμενα έτη , ο π όλεμος σ υνεχ ίσ τηκε, ενώ ο ι ,αντιμαχόμενες π λευρ ές δ ια τήρησ αν σε γ ε ν ικ έ ς γραμμές τα εδάφ η που κα τείχαν. Καθώς, το ν Ιο ύ ν ιο .το υ 1953, δ ια φ α ινό τα ν ό τ ι ο ι δ ια π ρα γμα τεύσ ε ις θ α απ έδ ιδαν καρπούς ι<αι θ α συμφ ω νείτο

'

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Παρ

ασκε

υή

Ευγ

ενικ

ού

/ΓΝΩ

ΜΩ

Ν Ε

κδοτ

ική

2013

ΣΔ Τάγματος

X 2ος Λόχος

] Αμερικανοί - Ελληνες

| Κινέζοι

ΣΔ: Σταθμός Διοίκησης

Αμ. Λόχος

Κ ΙIος Λόχος

ν τό ς εβδομάδω ν, η κατάπαυση του πυράς, η κ ιν εζ ική π λευρά επ ιθυμ ούσ ε να εν ισ χύ σ ε ι τη δ ιαπραγματε υ τ ικ ή τη ς θέσ η με κά θε τρόπο. Σε α υ τό το πλα ίσιο, η κατάληψ η επ ιλεγμένω ν σ τρα τηγ ικώ ν σημείω ν τη ς μ εθ ορ ια κής ζώνης, ακόμη και τη ν τε λ ε υ τα ία στιγμή, θ εω ρ ή θ η κε ζω τικής σημασ ίας γ ια το υ ς Κ ινέζους πριν τη ν επ ίτευ ξη τη ς τ ε λ ικ ή ς συμφωνίας.

Η α ναμέτρηση ε ίχ ε ήδη ε ξ ε λ ιχ θ ε ί από τα τέλη του 1951 σε έναν π όλεμο γ ια τη ν κατάληψ η κά θε κορυφής, ενώ άτυπα η τε λ ε υ τα ία φάση του μπορούσε να χ α ρ α κτη ρ ισ τε ί κα ι ως ένας «πόλεμος τω ν υψωμάτων», κατά το ν οποίο κά θε π λευρά σ υγκέντρω νε πολυ ά ρ ιθ μ ες δ υ νά μ ε ις γ ια το ν έλεγχο σ υγκεκρ ιμένω ν τοπ οθεσ ιώ ν κα ι ιδ ια ίτερ α σ τρ α τη γ ική ς σημασ ίας υψωμάτων. Ως απόρροια α υτού, η οπ οιαδήπ οτε μ ε τα βολή στη γραμμή του μετώπου συνεπ αγόταν και σημ α ντικό αντίκτυπ ο , ανάλογα με τη ν έκβαση. Σε α υτό το πνεύμα, σ τις αρχές του Ιουνίου του 1953, εν όψ ει των δ ιαπ ραγματεύσεω ν, ο ι Κ ινέζο ι επ εδ ίω καν να κατα λά βουν το ύψωμα Χάρι, το οποίο βρ ισ κόταν σ τον κεν τρ ικό το μ έα του μετώπου. Η κατάληψ ή του ε ίχε θ εω ρ η θ ε ί υψ ίσ της σημασ ίας γ ια το ν Κ ινεζικό Σ τρα

Η περιοχή του υψ ώ ματος Χάρι. Το τελ ευ τα ίο βρισκόταν σε απόσταση αναπνοής, 300 μ., από τιςπ ροκεχω ρημένες κ ινεζ ικ ές θ έσ ε ις , ενώ ή τα ν και ελαψ ρώ ς βόρ εια της κ α θο ρ ισ μ ένη ς ως κύριας γραμμής αντίσ τασ ης.Οι ά νδ ρ ες του Ελληνικού Ε κ σ τρ α τευ τικ ο ύ Σώ μ α το ς κ α τά τ ις π ρώ τες η μ έρ ες των κινεζικώ ν εφ όδω ν είχαν επ ιφ ο ρ τισ τε ί μ ε την υπεράσπιση το υ γειτον ικού φ υλακίου Ν τικ .

τό και αναπ όφ ευκτα σ υγκέντρω σ ε το ενδ ια φ έρ ο ν του. Σε περίπτωση που καταλαμβανόταν, θ α αποτε- λούσ ε σ ημα ντικό π αρατηρητήρ ιο , παρέχοντας τη δ υ να τό τη τα να ελ έγ ξο υ ν μέσω α υτού μια ε κ τ ε τα μ έ νη περ ιοχή ν ο τ ιό τερ α κα ι ιδ ίως το οδ ικό δ ίκ τυ ο που σ υνέκλ ινε σ το λ ιμ ά ν ι τη ς Ιντσόν.

Από τη ν άλλη πλευρά, η υπεράσπιση του Χάρι χα ρ α κτηρ ίσ τηκε ως «υπ’ α ρ ιθμόν ένα» α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικός στόχος γ ια το υ ς Συμμάχους. Σε περίπτωση αποτυχ ία ς, ο ι δυ νά μ ε ις των Ηνωμένων Εθνών θα έπρε- πε να υποχωρήσουν περίπου 10 χλμ. νο τ ιό τερ α , πέραν βεβαίω ς το υ α ρ νη τ ικο ύ α ντίκτυπ ου που θα δ η μ ιουργούσ ε αυτή η έκβαση στο η θ ικ ό τω ν σ τρ α τευ μάτων και τη ς κο ινή ς γνώ μης. Φυσικά, μια τέ το ια ε ξέλ ιξη θα επ ηρέαζε με β εβ α ιό τη τα κα ι το υ ς όρους τη ς ανακω χής υπέρ των Κινέζων.

Το ύψωμα Χάρι ό φ ε ιλ ε τη ν ονομασ ία του στο ο μώνυμο φυλάκ ιο που βρ ισ κόταν πάνω σε αυτό. Η τοπ οθεσ ία βρ ισ κότα ν σε προκεχω ρημένο σημείο του μετώπου, α νατολ ικά τη ς πόλης Τσορβόν, σ την ανατολ ική π λευρά τη ς ομώ νυμης κο ιλάδας κα ι κον τά σ τον 38ο παράλληλο. Απείχε περίπου 100 χλμ. από τη ν πρω τεύουσα Σεούλ. Σ την ουσ ία ή τα ν ένας σ χετικά απ ότομος λόφος, συνολικού ύψ ους 390 μ έτρων. Εξα ίρεση α π οτελούσ ε η νό τ ια πλευρά, σ την οποία βρ ισ κόταν κα ι η μοναδική δ ίοδ ος επ ικο ινω νίας με τα μετόπ ισθεν.

Σ την τοπ οθεσ ία ε ίχ ε κα τα σ κευα σ τε ί δ ίκ τυ ο χαρακωμάτων και οχυρω ματικώ ν θέσεω ν, στο οποίο ή τα ν δυνατό να λά β ε ι θ έ σ ε ις μάχης δύναμη π ερ ίπου 150 ανδρών. Μ άλισ τα το βάθος των χαρακω μάτω ν ή τα ν τέ το ιο , ώστε η δ ιέλευ σ η εν τό ς α υτού να μην ε ίνα ι παρατηρήσ ιμη από το υ ς Κ ινέζους, των οποίων ο ι π ροκεχω ρημένες θ έ σ ε ις απείχαν μόλ ις 300 μέτρα. Σ τ ις π λαγ ιές το υ υψώ ματος ε ίχαν το π ο θ ετη θ ε ί τα απ αρα ίτητα συρματοπ λέγματα , καθώ ς και π αγίδες, συμπ ερ ιλαμβανομένω ν κα ι αυτώ ν που ε νεργοπ ο ιούσαν εμπ ρηστικό μ ίγμα ναπάλμ, προκει- μένου να επ ιβ ρ α δ υ νθ ε ί η όποια απόπειρα του ε χθ ρ ικο ύ πεζικού. Μ ετα ξύ τω ν με ιονεκτη μ ά τω ν συ- γκα τα λ εγ ό τα ν το γεγονό ς ό τ ι ο α νεφ οδ ια σ μ ός του Χάρι ή ταν ιδ ια ίτερ α δυσχερής, λόγω τη ς τοπογραφ ίας, καθώς ο ι σ χετ ικ ές οδο ί επ ικοινω νιώ ν ήτα ν ακάλυπ τες κα ι μπορούσαν εύκολα να π ροσβληθούν από το υ ς Κ ινέζους.

Επ ιπρόσθετο σ το ιχε ίο που δυσχέρα ινε τη ν άμυνα του Χάρι ή τα ν ό τ ι ο ι σ υμμαχ ικο ί όλμ ο ι των 60 mm αλλά και τα βαρέα πολυβόλα δ εν δ ιέ θ ε τα ν τη ν α- π α ιτούμ ενη α κτίνα δράσης π ροκε ιμ ένου να το υποσ τηρ ίξου ν με πυρά από π α ρ ακε ίμ ενες θ έσ ε ις . Ετσι ο ι υπ ερασπ ιστές του Χάρι έπρεπε να α ρκεσ τούν

C Η υπεράσπιση του Χάρι χαρακτηρίστηκε ως «υπ’ αριθμόν ένα» αντικειμενικός στόχος για τους Συμμάχους. Σε περίπτωση

αποτυχίας, οι δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών θα έπρεπε

να υποχωρήσουν περίπου 10 χλμ. νοτιότερα, j4 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ατην υπ οστήρ ιξη του φ ίλ ιο υ π υροβολικού καθώς κα ι τω ν βαρέω ν όλμων.

ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣΚατά τη ν π ερ ίοδο από τη ν 1η ως τη ν 8η Ιουνίου

1953, απ οστολές αναγνώ ρισης τη ς συμμαχικής α ε ροπορίας αποκάλυψαν ό τ ι ο ι Κ ινέζο ι σ υγκέντρω ναν σ ημ α ντικές δυ νά μ ε ις σ την περ ιοχή, και σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ να τα 22ο κα ι 221 Σ υ ντά γμα τα τη ς 74ης Κ ινεζικής Μ εραρχ ίας (ΚΜ), με σκοπό να εξαπολύσουν σφοδρή επ ίθεσ η γ ια τη ν κατάληψ ή του . Παράλληλα, κατά τ ις παραμονές τη ς επ ίθεσ ης, η αντίπ αλη π λευρά επιδό- θ η κ ε σε μαζικούς βομβαρδ ισμούς του υψώματος. Από τ ις 3 Ιουν ίου α υ ξή θ η κε η ημερήσ ια σ υχνότητα των βολών το υ κ ινεζ ικού π υροβολ ικού και των ό λ μων από 275 σε 670 βλήματα κατά μέσο όρο (υπολογ ίζο ν τα ς μόνο τ ις βολές που π ραγματοπ ο ιούντο υπό το φως του ήλιου).

Από τη ν άλλη πλευρά, η α μ ερ ικα ν ική 3η Μ ερα ρχ ία Π εζικού (ΜΠ) τη ς 8ης Σ τρα τιά ς τω ν ΗΠΑ ε ίχ ε λά βε ι σ αφ είς δ ια τα γές να δ ια τη ρ ή σ ε ι το ν έλεγχο του Χάρι, πάση θυσ ία . Ο το μ έα ς που π ερ ιελάμβανε το σ υγκεκρ ιμ ένο φ υλάκ ιο αλλά κα ι τα γ ε ιτο ν ικά , Ν τικ και Τομ, α νήκε στη ζώνη ευ θ ύ ν η ς τη ς 3ης ΜΠ. Σ τις αρχές Ιουνίου, τη ν άμυνα του Χάρι κα ι του Τομ τη ν ε ίχ ε α ναλάβει το 15ο Σ ύνταγμα Π εζικού (ΣΠ). Παράλληλα, ε λ λ η ν ικ ές δυνάμεις , τμ ήμ α του Εκστρα- τευ τ ικ ο ύ Σώ ματος Ελλάδος (ΕΚΣΕ) σ την Κορέα, βρ ίσ κονταν στο φ υλά κ ιο Ντικ, δ υ τ ικά το υ Χάρι.

ΠΡΟΤΑ ΚΥΜΑΤΑ ΕΠΙΘΕΣΕΟΝΤο πρωί τη ς 10ης Ιουνίου, ο ι ά νδρ ες του Λόχου Κ

του 15ου ΣΠ, υπό το ν λοχαγό Μ ά ρτιν Μ άρκλεϋ, πλη- ρ ο φ ορ ήθηκα ν γ ια τη ν επ ικε ίμ ενη κ ινεζ ική επ ίθεση κα ι προέβησαν σ τις α π α ρα ίτη τες ε το ιμ α σ ίες . Ηδη από τ ις 12.00 το μεσ ημέρ ι, η σ υχνό τητα βολών του κ ινεζ ικού π υροβολ ικού ε ν τά θ η κ ε ιδ ια ίτερ α σ την περιοχή το υ Χάρι, καθώς κα ι σ τα γ ε ιτο ν ικ ά υψώματα.

Σ τ ις 18.50 π αρατηρήθηκαν ο ι πρώ τες κ ινή σ ε ις του κ ινεζ ικού π εζικού, ενώ περίπου τρ ε ις ώ ρες αργό τερ α περ ίπολος δ υ τ ικά του φ υλα κ ίου Ντικ, στη ζώνη ευ θ ύ ν η ς τω ν ελλην ικώ ν τμημάτω ν, αντιλή - φ θ η κ ε τη ν παρουσία 250 Κ ινέζων που αρχ ικά κα θ η λώ θηκαν, ενώ στη συνέχεια , ύσ τερα από έν το ν η συμπλοκή με παράλληλη υπ οστήρ ιξη του συμμαχικού π υροβολικού, αναγκάσ τηκαν σε υποχώρηση.

Σ τις 21.44, αφού ε ίχ ε π έσ ει πλέον το σ κοτάδ ι, ε- κ τελ έσ τη κ ε η κύρ ια έφ ο δ ο ς με τη ν α ρ ιθ μ η τ ική υπ εροχή των Κινέζων να ε ίν α ι συντρ ιπ τική . Κ ινεζ ικές δυ νάμ εις δύο συνταγμάτω ν, που α ρ ιθμούσ α ν π ερ ίπου 3.000 ά νδρες , κ ινή θ η κα ν προς κατάληψ η τη ς το π οθεσ ία ς τη ν οποία υπεράσπιζαν περίπου 200 σ τρ α τιώ τες το υ Μ άρκλεϋ. Τα πρώτα δύο κύματα α- π οκρούστηκαν κατόπ ιν επ ίμονης άμυνας, περ ιλαμ- βανσμένης κα ι τη ς χρήσης εμπ ρηστικώ ν βομβών με μ ίγμα ναπάλμ. Καθώς, όμως, περνούσε η ώρα, τα π υρομαχικά λ ιγό σ τευα ν , με απ οτέλεσμα ο ι Κ ινέζο ι να κα τα φ έρ ο υ ν να προω θηθούν α ρ κετά κα ι να δι- ε ισ δύσ ουν στα χαρακώ ματα. Καθώς ήταν άμεσ ος ο κ ίνδυνος η τοπ οθεσ ία να κ α τα λ η φ θ ε ί ε ξ ολοκλήρου

Αποψη του υψ ώ ματος Χάρι από τη νότια π λευρά. Δ ια κ ρ ίν ετα ι η μοναδική δίοδος επ ικοινω νίας, επί τη ς οποίας ε ίχ ε ε π εκ τα & ε ί το τοπ ικό δ ίκ τυο χαρακωμάτων.Ο απ έναντι ακριβώ ς λόφ ος (στο β ά 9ο ς α ρ ισ τερ ά ) βρισκόταν υπό κινεζική κατοχή.

Ο λοχαγός Μ ά ρ τιν Μ ά ρ κλ εϋ εν μέσω Ελλήνων στρατιω τώ ν. Ο Μ ά ρ κλ εϋ οι/έλ α β ε την άμυνα το υ Χάρι κ α τά την πρώτη εφ ια λ τικ ή νύκτα τη ς επ ί9εσ η ς.

από το ν εχθρό , ο ι α μ υ νό μ ενο ι απ οτρα βήχθηκα ν σ τα σκέπ αστρά το υ ς κα ι ζη τή θ η κ ε επ ειγόντω ς από το φ ίλ ιο π υροβολ ικό φ ραγμός εγκα ιρσ φ λεγώ ν β λη μάτω ν επ ί τω ν θ έσ εω ν το υ λόχου. Ο τε λ ε υ τα ίο ς π ρ α γμα τοπ ο ιήθηκε με επ ιτυχ ία κον ιορτοπ ο ιώ ντας ολόκληρα τμ ή μ α τα μεταξύ τω ν ακάλυπ τω ν Κινέζων.

Οι μάχες σώμα με σώμα σ υνεχ ίστηκαν γ ια α ρκετ έ ς ώρες κατά τη δ ιά ρκε ια τη ς νύκτας, ενώ τα κ ινεζ ικά τμήματα προσπαθούσαν λυσσαλέα να επ ιβληθούν. Παράλληλα, το συμμαχικό πυροβολικό δ εν έ παυε να ε κ τ ε λ ε ί πυκνές βολές, απ οδεκατίζοντας τα κύματα των επ ιτιθ έμενω ν που προσπαθούσαν επ ίμονα να εκδ ιώ ξουν το υ ς άνδρ ες του Μ άρκλεϋ. Μ έχρ ι τ ις 04.30, η πίεση των αντίπαλων δυνάμεω ν υπήρξε συνεχής, εξαπολύοντας συνολικά τέσ σ ερα κύματα ε πιθέσεων. Οι Κ ινέζο ι προω θήθηκαν αρκετά , μάλιστα κατάφ εραν να εξουδετερώ σ ουν τ ις θ έσ ε ις σ τις οποίες βρ ισκόταν και ο ίδ ιος ο Μ άρκλεϋ, το ν οποίο τρ α υ μάτισαν σοβαρά. Για καλή του τύχη, θεω ρ ήθ ηκε ν ε κρός από το υ ς Κ ινέζους και προφανώς γ ι ’ αυτόν τον λόγο δεν του δό θη κε η χαρ ιστική βολή.

Παράλληλα, πριν τη ν ανατολή του ηλίου , πραγ- ματοπ ο ιήθηκαν κα ι π α ραπ λανητικές κ ινή σ ε ις στα ανα τολ ικά του υψώματος, όπου μ ικρός α ρ ιθ μό ς αρμάτων μάχης κα ι ένα ς λόχος π εζικού π ροω θήθηκαν σ την περιοχή. Η κ ίνηση αυτή υπήρξε σωτήρια, δ ιό τ ι καθήλω σε τμ ήμ α των επ ιτ ιθ έμ ενω ν δυνάμεω ν που π ροορ ίζονταν γ ια τ ις επ ιχε ιρήσ ε ις κατά του Χάρι. Πάντως, ο ι επ ιτυ χε ίς βολές του πυροβολικού, σε συνδυασμό με τη ν επ ίμονη άμυνα τω ν ανδρών του 15ου ΣΠ, α νέτρ εψ α ν τη ν κ ινεζ ική προσπάθεια και


£ Παρόλο που οι λόχοι των Συμμάχων κατάφερναν

να απωθήσουν τις - κατά πολύ αριθμητικά

υπέρτερες- κινεζικές

δυνάμεις, οι απώλειες που

υφίσταντο ήταν τέτοιου

βαθμού, ώστε η μαχητική τους ικανότητα να

καθίσταται πλέον

ανύπαρκτη, j

τε λ ικ ά έτρ εψ α ν τα εχ θ ρ ικά τμ ήμ α τα σε φυγή, με βαρ ύ τα τες απώ λειες. Τελικά, η όποια δρ α σ τη ρ ιό τη τα σ ταμάτησ ε τη ν ανατολή του ηλίου.

Ο α ρ ιθμός των νεκρώ ν και σοβαρά τρ α υμ α τ ισ μ ένων τη ς α μερ ικα ν ικής πλευράς κατά τη δ ιά ρκε ια ε κε ίνη ς τη ς πρω τοφανούς προσπάθειας υπήρξε ε ξα ιρ ετ ικά υψηλός. Ο ίδ ιος ο λοχαγός Μ άρκλεϋ κατάφ ε- ρε να σω θεί κα ι του παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθ ε ιε ς . Χ αρακτηρ ισ τικά , ο Λόχος Κ το πρωί τη ς 11ης Ιουνίου α ρ ιθμούσ ε περ ί το υ ς 30 μόνο αξιόμαχους άνδρ ες και έχρηζε άμεσης αντικα τάσ τασης, όπως κα ι έγ ινε . Πέραν τού του , το ύψωμα εν ισ χύ θηκε και με επ ιπ ρόσ θετες δυ νάμ εις του ίδ ιου (3ου) τάγματος.

Από τ ις πρω ινές ώ ρες τη ς 11ης Ιουνίου, τη ν υπεράσπιση το υ Χάρ ι ανέλαβαν οι Λόχοι Β (Baker) των 15ου και το υ 5ου Συνταγμάτων. Η κ ινεζ ική π λευρά ε- π ιδόθηκε σε σ φ οδρούς βομβαρδ ισ μούς π υροβολ ικού κα ι όλμων, ο ι οποίο ι σ υνεχ ίσ τηκα ν με αμείω τη έ νταση και κατά τη δ ιά ρ κε ια τη ς επ όμενης νύκτας. Μ άλιστα, κατά τη ν κλασική κ ινεζ ική τα κ τ ική , πραγ- μ α τοπ ο ιήθηκε κα ι προσπάθεια να κ λο ν ισ τε ί το η θ ικό των υπερασπιστών με π ροπ αγανδ ισ τικές ομ ιλ ίες μέσω μεγαφώνων, το ν ίζο ν τά ς το υ ς το ν μάτα ιο χαρακτήρα τη ς α ντίσ τα σ ής τους.

Τμήμα των δυνάμεω ν του Ο ΗΕ κ α τά τη διά ρ κεια συμπλοκής σε κάποια πλαγιά σ την Κ ορέα.

Μ ε τη δύση του ηλ ίου εκδη λώ θη κε εκ νέου επ ίθεσ η του εχ θ ρ ικο ύ πεζικού, με δύναμη εν ισ χυμέ- νου σ υντάγματος . Τα εφ ο δ εύ ο ν τα τμ ήμ α τα έφ ερ α ν α υ τόμ α τα όπλα κα ι χ ε ιρ ο β ομ β ίδ ες , ενώ υπ οστηρ ίζο ντα ν από το π υροβολ ικό το υς , το οποίο εκ ε ίν η τη νύ κτα έρ ιξε περίπου 20.000 βλήματα. Τελικά κατά- φ ερα ν να δ ιε ισ δύ σ ου ν στο δ ίκ τυ ο τω ν χαρακω μάτων, με απ οτέλεσμα να α κολουθήσ ουν ιδ ια ίτερ α σ φ οδρές μάχες σώμα με σώμα. Χ α ρ α κτη ρ ισ τ ικ ές ε ί να ι κα ι ο ι μ α ρ τυ ρ ίες τω ν Αμερ ικανώ ν στρατιω τώ ν γ ια τα κύματα επ ιθέσ εω ν που δέχονταν : «Π ετυχα ίνε ις έναν κα ι αμέσως μετά ξεπ ηδούν άλλο ι οκτώ στη θέσ η το υ ... Π υροβολείς , π υροβολείς , π υροβολε ίς , χτυπάς, χτυπ άς, χ τυπ άς... μα δ εν σ ταματούν να έρχοντα ι... Κύματα επ ί κυμάτω ν, κατακλύζουν τη ν π ερ ίμ ετρ ο κα ι προχωρούν σ τον λόφο κα ι μέσα στα χαρακώ ματά μας. Π ολεμάμε με τη ν ξιφ ολόγχη στο ένα χέρ ι κα ι με τη χ ε ιρο βομ β ίδ α στο άλλο, αλλά απλά δ εν φ α ίν ε τα ι να υπάρχει τέλο ς» . Κατά τη δ ιά ρ κε ια τω ν μαχών, ο ι Κ ινέζο ι προσπάθησαν να εν ισχύ- σουν το αρχ ικό κύμα τη ς επ ίθεσ ης, το οποίο δια- φ α ινό τα ν ό τ ι θα επ ιτύγχανε να εκδ ιώ ξε ι τα α μ ερ ικα ν ικά τμήματα . Τελικά, κατά τ ις 05.45, ο ι Κ ινέζο ι υποχώρησαν με β α ρ ύ τα τες απώ λειες, α να σ τέλλο ντα ς κα ι πάλι τ ις όπ ο ιες επ ιθ ε τ ικ ές επ ιχε ιρήσ εις .

Φυσικά σε α υ τή ν τη ν κατάσταση δ εν ή τα ν λ ίγες ο ι περ ιπ τώ σεις άκρα του ηρω ισμού. Σε μία περίπτωση, ο 20χρονος Α φ ροαμερ ικανός σ τρα τιώ της Τσαρ- λς Τζόνσον κα τά φ ερ ε μόνος του να σ υ γκροτήσ ει γ ια α ρ κετή ώρα π ολυά ρ ιθμες ε χ θ ρ ικ ές δυνάμεις κα ι τα υτό χρ ονα να π ρ οσ τα τεύσ ει το υ λά χ ισ το ν ε ν νέα τρ α υ μ α τ ισ μ ένο υ ς σ υντρό φ ους του . Για τη ν υπ έρμετρη προσπάθεια που επ έδ ε ιξε τ ιμ ή θ η κ ε το 2010, μετά θά να τον , με το ν α μ ερ ικα ν ικό Αργυρό Αστέρα. Ο ίδ ιος έπ εσε νεκρός, αψ ηφώ ντας τα α λ λ ε πάλληλα κύματα επιθέσεων.

Το πρωί τη ς 12ης Ιουνίου, τη ν άμυνα του Χάρι α νέλαβαν οι Λόχοι Α του 5ου κα ι L το υ 15ου ΣΠ, ενώ

4 8 I ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

υπ οσ τηρ ίχθηκαν και από ένα απόσπασμα τά γμ α το ς μηχανικού που εγκλω β ίσ τη κε σ τον χώρο κατά τη δ ιά ρ κε ια αποστολής το π ο θέτη σ η ς ναρκών. Η νέα κ ινεζ ική επ ίθεσ η εξα π ολύθηκε σ τις 22.00 τη νύκτα , ύ σ τερα από π ροπ αρασ κευαστικές βολές π υ ροβ ολ ικού. Α κολούθησαν δ ιε ισ δ ύ σ ε ις στα χαρακώ ματα τω ν αμερ ικαν ικώ ν θέσεω ν, όμως κά θε προσπάθεια απ οκρούσ τηκε σ χετικά αμέσως, σ τις 22.47, από τ ις αμυνόμενες δυ νάμ εις . Ενώ φ α ινό τα ν ό τ ι η υπόλοιπη νύκτα θ α κυλούσ ε ήρεμα , ξα φ ν ικά έγ ιν ε α ντιληπ τό , λ ίγο μετά τ ις 02.00, ό τ ι η κ ινεζ ική π λευρά εξαπ έλυσε εκ νέου επ ίθεσ η που εκδη λώ θη κε τα υ τό χρ ονα από τα βόρεια , τα β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά και τα β ο ρε ιο α να το λ ικά του φ υλακ ίου . Σύντομα, η επ ίθεσ η κ α τέλ η ξε σε σ φ οδρές μάχες σώμα με σώμα. Ο ι Κ ινέζο ι επ ιχε ίρη σαν κα ι πάλι να ε ισ έλ θ ο υ ν στα χαρακώ ματα το υ Χάρι, όμως τε λ ικ ά απω θήθηκαν ύσ τερα από τη ν άφ ιξη α μερ ικαν ικώ ν ενισχύσεων.

Κατά τ ις 04.50, ο ι κ ιν εζ ικ ές δ υ νά μ ε ις αποχώρησαν. Παράλληλα, γ ια λόγους αντιπερισπασμού, άρματα τη ς 64ης Επιλαρχίας καθώς κα ι μία δ ιμ ο ιρ ία πεζικού κ α τευ θ ύ ν θ η κ α ν σ την π ερ ιοχή α νατολ ικά του υψώματος, εν τό ς τη ς κο ιλάδας το υ Τσορβόν. Τελικά, κατόπ ιν τη ς νέας α π οτυχημ ένης κ ινεζ ικής α πόπειρας, κά θε επ ιχε ιρησ ιακή πρω τοβουλία έπαυσε μέχρ ι τη ν επ όμενη νύκτα , πλην φ υσ ικά τη ς δράσης του π υροβολικού κα ι των όλμων.

ΕΚΑΤΟΜΒΕΣ ΝΕΚΡ0ΝΤο ίδ ιο ακριβώς σ κηνικό επαναλαμβανόταν κα θη

μερινά: τ ις ν υ κ τερ ιν ές ώρες, ο ι Κ ινέζο ι εξαπ έλυαν μαζικά κύματα επ ιθέσεω ν του πεζικού τους, ενώ ε- λάμβαναν χώρα τρ ο μ α κ τ ικ ές συμπλοκές. Α ντιθέτω ς, υπό το φως τη ς ημέρας, η δρ α σ τη ρ ιό τη τα π ερ ιορ ιζό τα ν στο π υροβολικό και σ τους όλμους, ενώ φυσ ικά δεν απούσιαζαν κα ι ο ι ε λ ε ύ θ ε ρ ο ι σκοπ ευτές. Οι δυ νάμεις του ΟΗΕ, αμέσως μετά τη ν ανατολή του ηλί- ου, ε ίχαν τη ν ευκα ιρ ία να α νασ υγκροτηθούν, κα ι επ ιδ ίδο ντα ν σ την περ ίθαλψ η των τραυματιώ ν κα ι στην αναπλήρωση τω ν απωλειών. Ταυτόχρονα προσπαθούσαν να υπ οστηρ ίξουν με π ολεμοφ όδ ια το υ ς αμυνομένους κα ι να επ ιδ ιορθώ σουν τ ις όπ οιες φ θ ο ρ ές στα οχυρω ματικά έργα, π ροκειμένου να α ντέξο υ ν τ ις επ ιθ έσ εις τη ς επ όμενης νύκτας.

Α μ φ ό τερ ες π λευρές χρησ ιμοποιούσαν, κα θ ’ όλη τη δ ιά ρ κε ια τη ς ημέρας, καπνογόνα γ ια τη ν κάλυψη των σ τρα τευμά τω ν τους, σε τέ το ιο βαθμό ώ στε η ορ α τό τη τα πολλές φ ο ρές π ερ ιορ ιζό τα ν σημαντικά: οι μεν Κ ινέζο ι γ ια να καλύψ ουν τα επ ανειλημμένα κύματα εφ όδου , ενώ σι δυ νάμεις του ΟΗΕ, τ ις κ ινή σ ε ις των δικώ ν το υ ς δυνάμεων, προς ενίσχυση τη ς τοπ ικής άμυνας. Παρόλο που ο ι λόχοι των Συμμάχων κα- τά φ ερνα ν να απωθήσουν τ ις -κ α τά πολύ α ρ ιθ μ η τικά υ π έρ τερ ες - κ ινεζ ικές δυνάμεις, ο ι απώ λειες που υ- φ ίσ τα ντο ήταν τέ το ιο υ βαθμού, ώ στε η μαχητική το υς ικα νότη τα να κα θ ίσ τα τα ι πλέον ανύπαρκτη, με απ οτέλεσμα να χρήζουν άμεσ ης α ντικα τά σ τα σ ης το αμέσως επόμενο πρωί. Φυσικά, αν από τη μία π λευρά γ ίν ε τα ι λόγος γ ια δυσαναπλήρω τες απώ λειες μεταξύ των λόχων τω ν υπερασπιστών, από τη ν άλλη οι χ ιλ ιά δες νεκρ ο ί τω ν κ ινεζικώ ν συνταγμάτω ν είχαν γεμ ίσ ε ι

Κ άλυκες και κιβώ τια

βλημάτω ν πυροβολικού τα

οποίαερρ ίφ & ησαν στην περιοχή του Χάρι (18 Ιουνίου 1953). Κ ατά τ ις η μ έρ ες

των μαχών, ο α ρ ιθμ ό ς των

βλημάτω ν και από τις δύο

π λευρ ές εναντίον τη ς το π ο θεσ ία ς

ξεπ έρ α σ ε κ ά θ ε π ροηγούμενο για τα δ εδ ο μένα του

Π ολέμου τη ς Κ ορ έας. Οι

κ ινεζ ικ ές δυνάμεις

εξαπ έλυσαν 88.810 βλήματα

π υροβολικού και όλμω ν άνω των

81 mm, ενώ οι σ υμμ αχικές

368.185, κατά το δ ιάστημα 10-18

Ιουνίου.

Ο α ντισ τρ ά τη γ ο ς Θ ρασύβουλος Τσακαλώτος (αρχηγός ΓΕΣ 1951-52), εν μέσω Ν ο τιο κορ εα τώ ν , κ α τά τη δ ιά ρ κεια επ ίσκεψ ης στην Κ ορέα την εποχή του πολέμου.

τ ις π λαγιές του υψώματος. Δ εν ή ταν λ ίγο ι ο ι τρ αυμ α τισ μ ένο ι κα ι των δύο πλευρών που είχαν π α γ ιδ ευ τε ί σε δ ιάφ ορα σημεία, ενώ δεν σ ταματούσαν με τ ις κραυγές το υ ς να ζη τού ν απελπισμένα βοήθεια .

Η νύ κτα τη ς 13ης προς 14η Ιουνίου υπήρξε δ ια φ ο ρ ετ ική από τ ις π ροηγούμενες . Σ τ ις 02.55 τα μεσά- νυκτα , ύσ τερα από επ ίμονη δράση του αντίπ αλου π υροβολικού, εκδηλώ θηκαν σ π οραδικές προσπάθ ε ιε ς μικρών κ ινεζ ικώ ν τμημάτων. Παράλληλα, προσπάθησαν να π ερ ισ υλλέξουν το υ ς νεκρ ο ύ ς συμπολ εμ ισ τές το υ ς , ιδ ια ίτερ α στα α να τολ ικά κα ι σ τα δυ τ ικ ά του υψώ ματος. Α υ τές ο ι π ρω τοβουλ ίες σ ύ ντο μα απέτυχαν, ύσ τερα από τα έν το να πυρά που δ έ χθη κα ν από το υ ς υπ ερασπ ιστές του Χάρι. Κατά δ ιά ρ κε ια τη ς υπόλοιπης νύ κτα ς δεν π αρατηρήθηκε σ ημα ντική δρ α σ τη ρ ιό τη τα , ενώ μ ετά τ ις 04.40, το κ ινεζ ικό π εζικό απ οσύρθηκε πλήρως.

Η ε ικό να των πρώτων ημερώ ν επ αναλήφ θηκε τη ν αμέσως επ όμενη νύκτα (14 προς 15 Ιουνίου). Στη 01.25, τμήμα κ ινεζ ικού π εζικού, υπό τα πυρά του συμμαχικού π υροβολικού καθώ ς κα ι τω ν υπερασπιστών του υψώ ματος, π ροω θήθηκε κα ι κα τά φ ερ ε και πάλι να δ ιε ισ δ ύ σ ε ι στο δ ίκ τυ ο χαρακω μάτω ν του Χάρι. Α κολούθησαν σ φ οδρές σ υγκρούσ εις σώμα με σώμα, ο ι οπ ο ίες σ υνεχ ίσ τηκαν επ ί μ ία σχεδόν ώρα. Προς εν ίσχυση τη ς άμυνας έσπ ευσε αμέσως ο Λόχος Ε, ενώ π αράλληλα ένας ουλα μ ός αρμάτω ν πλησ ίασε το ν το μ έα γ ια λόγους αντιπερισπασμού. Σ τις

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ! 4 9

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΡΕΑΗ απόφαση για την αποστολή ελληνικών δυνάμεων στην Κορέα υπήρ

ξε απόρροια πολλών παραγόντων. Η μετεμφυλιακή Ελλάδα επεδίωκε να εκδηλώσει την υποστήριξή της σε μια στρατιωτική επιχείρηση που είχε ως σκοπό την κατοχύρωση της διεθνούς ασφάλειας και της ανεξαρτησίας ενός κράτους-μέλους του ΟΗΕ. Η συμμετοχή της στον πόλεμο αποτελούσε έμπρακτη απόδειξη της ετοιμότητας της χώρας να επιδείξει αλληλεγγύη προς τον Δυτικό κόσμο, καθώς η ίδια είχε προσφάτως 6ιώσει έναν εμφύλιο πόλεμο - κομμάτι του ίδιου ψυχροπολεμικού σκηνικού.

Το Εκστρατευτικό Σώμα Ελλάδος στην Κορέα (ΕΚΣΕ) περιελάμβανε χερσαίες και αεροπορικές δυνάμεις. Στις 3 Δεκεμβρίου, το 13ο Σμήνος ε ντάχθηκε στην 21η Μοίρα Μεταφορών της Αμερικανικής Αεροπορίας, ενώ στις 9 Δεκεμβρίου 1950 αποβιβάστηκε το ελληνικό τάγμα στο λιμάνι Που- σάν και εντάχθηκε στο 7ο Σύνταγμα Ιππικού της 1ης Μεραρχίας Ιππικού του Στρατού των ΗΠΑ.

Από τις 18 Δεκεμβρίου 1950 μέχρι τις 19 Δεκεμβρίου 1953, το ελληνικό τάγμα διεξήγαγε πλήθος αμυντικών και επιθετικών επιχειρήσεων, στο πλαίσιο του συμμαχικού σχεδιασμού. Οι συμπλοκές διεξάγονταν, κατά κανόνα, υπό δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες και απέναντι σε πολυπληθέστερο εχθρό. Οι κυριότερες μάχες στις οποίες ενεπλάκη το ελληνικό τάγμα δύναται να συνοψιστούν στις εξής: ύψωμα 381 (Ιανουάριος 1951), ύψωμα 326 (Μάρτιος 1951), ύψωμα Σκοτς (Οκτώβριος 1951), ύψωμα Νόρι (Σεπτέμβριος 1951) και, τέλος, ύψωμα Χάρι (Ιούνιος 1953). Η συμβολή των ελληνικών τμημάτων, με τις συνεχείς πολεμικές επιτυχίες στα πεδία των μαχών τις οποίες επέδειξαν, υπήρξε σημαντικότατη, απόρροια της εξαιρετικής επιχειρησιακής ετοιμότητας, της άρτιας στρατιωτικής εκπαίδευσης και πείρας, καθώς και του υψηλού ηθικού των ανδρών που το στελέχωσαν.

Στις επιχειρήσεις στην Κορέα έλαβαν συνολικά μέρος 10.225 Ελληνες, καθώς πραγματοποιείτο περιοδική ανανέωση του δυναμικού με τμήματα αντικατάστασης από την Ελλάδα. Τον φθινόπωρο του 1953, μετά την υπογραφή της ανακωχής, δημιουργήθηκε το σύνταγμα του ΕΚΣΕ, το οποίο εντάχθηκε στην αμερικανική 3η Μεραρχία, ενώ στις 10 Μαρτίου 1955 περιορίστηκε και πάλι σε τάγμα.

Το ελληνικό 13ο Σμήνος εκτέλεσε, κατά κύριο λόγο, αποστολές μεταφοράς προσωπικού και υλικού, ρίψης εφοδίων και τροφίμων σε προκεχω- ρημένα και αποκομμένα φίλια τμήματα, ενώ πραγματοποιήθηκαν και νυκτερινές αποστολές πάνω από το εχθρικό έδαφος για συλλογή πληροφοριών. Από τις πλέον γνωστές αποστολές που ανέλαβε, υπήρξε η εκκένωση του αεροδρομίου Χανγκάρου ρι, στα τέλη του 1950, η οποία συνέβαλε στη διάσωση χιλιάδων τραυματιών.

Εκτός από πολεμικό έργο, το ελληνικό στράτευμα προσέφερε και σημαντικό φιλανθρωπικό έργο στην Κορέα. Πέραν της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης προς τα θύματα των μαχών, πραγματοποιήθηκαν και διανομές τροφίμων σε περιοχές κοντά στη ζώνη των επιχειρήσεων. Επιπρόσθετα, με έρανο μεταξύ του προσωπικού, πραγματοποιήθηκε η ανέγερση του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου στη Σεούλ.

Οι συνολικές απώλειες των Ελλήνων στον πόλεμο ανήλθαν σε 186 νεκρούς και 577 τραυματίες. Η κυβέρνηση της Νότιας Κορέας, τιμώντας την προσφορά του ελληνικού σώματος, ανήγειρε στην «Κοιλάδα των ηρώων», πλησίον της Σεούλ, μεγαλοπρεπέστατο μνημείο για τους πεσόντες Ελληνες στρατιώτες.

Ε ορτασμός του ελληνικού Πάσχα στην Κ ορέα, κ α τά τον π ατροπ αράδοτο τρόπο.

03.45, ο ι επ ιτ ιθ έμ εν ες δυ νάμ εις απωθήθηκαν.Η επ όμενη νύκτα (15 προς 16 Ιουνίου), παραδό-

ξως κα ι σε α ν τ ίθ εσ η με τ ις π ροηγούμενες, υπήρξε ιδ ια ίτερ α ήρεμη. Π ιθανότατα , η κ ινεζ ική π λευρά ε το ιμ α ζό τα ν γ ια τη ν κα θο ρ ισ τική επ ίθεση, σ υ γκεντρώ νοντας όλες τ ις δ υ νά μ ε ις που τ ις ε ίχαν απο- μ ε ίνε ι. Το αμέσω ς επόμενο πρωινό, καθώ ς όλο ι σι δ ια τ ιθ έμ εν ο ι α μ ερ ικ α ν ικ ο ί λόχοι του 15ου ΣΠ είχαν απ ολέσει τη μαχητική το υ ς ικανότητα , ζη τή θ η κ ε η συνδρομή των ανδρώ ν του ελλη ν ικο ύ τά γμ α το ς («Sparta Battalion»).

Η ΗΡΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ

Σύντομα, τα νέα των σφοδρών κα ι πολύνεκρω ν μαχών στο Χάρι απ οτελούσαν πρώτη είδησ η στις τά ξ ε ις του σ τρ α τεύ μ α το ς του ΟΗΕ. Ο ι ά νδ ρ ες του ελλη ν ικο ύ τά γμα το ς , υπό το ν α ντισ υντα γμα τά ρχη Γεώργιο Κουμανάκο, δ εν δυ σ κο λεύ τη κα ν να κάνουν το ν παραλληλισμό κα ι να μετονομάσουν άτυπα το ύψωμα σε «Χάρο». Δ υνάμεις το υ Ε κσ τρ α τευ τικού Σώ ματος Ελλάδος (ΕΚΣΕ), ο ι οπ ο ίες ή ταν ενσωματω μ ένες στο 15ο ΣΠ τω ν ΗΠΑ, βρ ίσ κοντα ν ήδη στην περ ιοχή πριν τη ν έναρξη τη ς π ολ ιορκ ίας του Χάρι κα ι μάλισ τα τμ ήμ α αυτώ ν ε ίχ ε επ ιφ ο ρ τ ισ τε ί με τη ν άμυνα του όμορου φ υλα κ ίου Ντικ. Ο ταν κλήθηκαν να υπ ερασπ ιστούν το ύψωμα, γνώ ριζαν ό τ ι η αποστολή το υ ς ή τα ν κά θε άλλο παρά εύκολη .

Οι Α μ ερ ικα νο ί σ τρα τιώ τες ε ίδ α ν με ανακούφ ιση τη ν άφ ιξη των Ελλήνων συμπ ολεμιστώ ν το υ ς στο ύψωμα, παρατηρώ ντας κα ι τ ις παράξενες, γ ι ’ αυτούς, π ο λεμ ικές το υ ς σ υ ν ή θ ε ιες : «Εφεραν μαζί το υ ς και τα μουσικά το υ ς όργανα, π α ίζοντας και τραγουδώ ντας» . Αμέσως, ο ι ά νδρ ες του ελλη ν ικο ύ 3ου Λόχου, υπό το ν λοχαγό Κω νσταντίνο Σκαλτσά, πραγματοποίησαν αναγνώ ριση επί του υψώματος. Η α τμόσ φ α ιρα ή τα ν αποπνικτική, καθώ ς ο τόπος ήταν γ εμ ά το ς από το υ ς νεκρο ύς των μαχών τω ν προηγούμενω ν ημερών. Την κατάσταση καθ ισ τούσαν α κόμη πιο αφ όρητη οι υψ ηλές θ ερ μ ο κρ α σ ίες που ε π ικρατούσαν εκ ε ίν ο το διάστημα. Οι ε ικ ό ν ες που α ν τ ίκρ ιζα ν ο ι σ τρα τιώ τες χαράχθηκαν βαθ ιά στη μνήμη το υς : α ίμα έσ ταζε στα χαρακώ ματα, ενώ στις π λα γ ιές και ιδ ια ίτερ α στα σ υρματοπ λέγματα κε ίτο - ν τα ν πολλοί ν εκρ ο ί Κ ινέζο ι. Η έν το ν η δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα το υ π υροβολ ικού ε ίχ ε ολοκληρώ σει τη ν ε ικόνα τη ς φρ ίκης , καθώς πολλά από τα νεκρά σώματα ε ίχαν κον ιορ τοπ ο ιη θε ί, ενώ η οσμή του θα νά του ήταν παντού κυρ ίαρχη και αποπνικτική.

Το μεγα λύτερο τμ ήμ α των οχυρώσεων ε ίχ ε α χ ρ η σ τευ τε ί λόγω τη ς πρω τοφανούς δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ς του κ ινεζ ικού π υροβολ ικού κατά τ ις π ροηγούμ ενες η μ έρ ες . Ο Κουμανάκος έδω σε αμέσως ε ν το λή να ξεκ ινή σ ο υ ν εργα σ ίες γ ια τη ν επ ιδιόρθω ση τω ν χαρακωμάτων, καθώς και γ ια τη δη μ ιουργ ία ε π ιπλέον οχυρώσεων και τη ν οργάνωση του εδ ά φους. Σε υπ οστήρ ιξη του ελλη ν ικο ύ λόχου ε ίχε π ρ οσ τρ έξε ι κα ι ν ο τ ιο κ ο ρ εα τ ικ ό προσωπικό, καθώς κα ι α μ ερ ικα ν ικό ς λόχος το υ μηχανικού, ο ι ά νδρ ες όμως του τε λ ε υ τα ίο υ απ οσύρθηκαν πριν τη δύση του ηλ ίου . Πάντως το έργο το υ ς δυσ χερα ινό ταν ση-


μαντικά, αφού σε όποιο σ ημείο και αν επ ικεντρώ νοντα ν οι εργα σ ίες , ανακαλύπ τονταν νεκρ ο ί Κ ινέζο ι σ τρ α τιώ τες των προηγουμένω ν μαχών.

Ενώ στο νό τ ιο τμ ήμ α οι εργα σ ίες ολοκληρώ θηκαν εν τό ς τη ς ημέρας, κά τ ι τ έ το ιο ή ταν αδύνατο σ το Βόρειο, καθώ ς οι π ροκεχω ρημένες κ ιν εζ ικ ές γραμμές δ ιέ θ ε τα ν απ’ ευ θ ε ία ς οπτική επαφή με αυτό. Η πρώτη απόπειρα απ έτυχε, δ ιό τ ι ο ι Κ ινέζο ι α μ έσως εξαπ έλυσαν σ φ οδρές βολές όλμων. Μ άλιστα, ο ι πρώτες απ ώ λειες του ελλη ν ικο ύ λόχου σ ημειώ θηκαν κατά τη δ ιά ρ κε ια α υτής τη ς προσπάθειας. Τελικά π ραγματοπ οιήθηκαν ο ι α π α ρα ίτη τες εργα σ ίες κα ι σ την ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν η βό ρε ια π λευρά μόνο μετά τη δύση το υ ηλ ίου . Βέβα ια , ο φ όβος μ ιας κ ινεζ ικής επ ίθ εσ ης ή ταν πάντα ορατός κατά τη δ ιά ρ κε ια τη ς νύ κτας τη ς 16ης Ιουνίου, όμως τε λ ικ ά δ εν εκδη λώ θηκε καμία πρω τοβουλία. Ετσ ι δ ό θ η κε η δυ να τό τη τα σ τους α μυνομένους να συνεχ ίσουν τ ις α ναγκα ίες ε π ισ κευές και σε α υ τό το τμ ήμ α τω ν οχυρώσεων.

Πλέον, με το φως τη ς επ όμενης ημέρας, ο ι ερ γα σ ίες ε ίχαν προχωρήσει σε τ έ το ιο σ ημείο ώ στε ο ρ ισμένα σκέπ αστρα να ε ίν α ι π λέον ασφαλή από τ ις βολ ές τω ν κ ινεζικώ ν όλμων. Ετσι, παρά το υ ς κ ινεζ ικού ς βομβαρδ ισμούς, τα ελ λη ν ικά τμ ή μ α τα ετο ιμ ά ζο ντα ν να αντιμ ετω π ίσουν τη ν επ ικ ε ίμ ενη επ ίθεση του ε χθρ ικού πεζικού, έχοντα ς λά β ε ι τ ις κα λύτερες , κατά το δυνατόν, θ έ σ ε ις μάχης.

Σ τις 23.00 τη ς 17ης Ιουνίου εξα π ολύθηκε το πρώτο κύμα εφ όδου του κ ινεζ ικού π εζικού κατά των Ελλήνων, πλέον, υπερασπιστών του Χάρι, τα υ τό χ ρ ο να από δύο κα τευ θ ύ νσ ε ις : β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ά κα ι β ο ρ ε ιο α νατολ ικά . Ο ι αμυνόμενο ι, αφού έψ αλαν το ν εθ ν ικ ό ύμνο, έλα βα ν τ ις π ροβλεπ όμενες θ έ σ ε ις μάχης.

Η επ ίθεση υπήρξε εφ ια λ τ ική , ήδη από τ ις πρώτε ς σ τιγμ ές κατά τ ις οπ οίες εκδηλώ θηκε, καθώς ο ι περίπου 110 ά νδρ ες το υ ελλην ικού λόχου έπρεπε να αντιμ ετω π ίσουν έναν αντίπ αλο που εφ ο ρμο ύσ ε με δύναμη σ υντά γμα τος . Παράλληλα, ανά τα κ τά χ ρ ο ν ικά δ ιαστήματα , αεροσκάφη τη ς συμμαχικής α ερ ο πορίας εκτελο ύ σ α ν π τήσ εις πάνω από τη ν περ ιοχή κα ι έρ ιχναν φ ω τοβο λ ίδ ες που δ ιαρκούσ αν 15 λεπτά, φ ω τίζοντας τη ν π ερ ιοχή και υπ οσ τηρ ίζοντας έ τσ ι το έργο των υπερασπιστών του υψώ ματος, αλλά και του φ ιλ ιού πυροβολικού. Το τ ε λ ε υ τα ίο π ραγματοπο ιούσε βολές ανάσχεσης μπροστά από τ ις ε λ λ η ν ικές θ έ σ ε ις με ιδ ια ίτερ η επ ιτυχ ία .

Μ όλις ο ι επ ιτ ιθ έμ εν ο ι κα τά φ ερ α ν να διαπερά- σουν τα συρματοπ λέγματα τη ς εξω τερ ική ς π ερ ιμέτρου, ε ισ ή λθ α ν στο βό ρε ιο τμ ήμ α τω ν χαρακωμάτων. Ομως κατά τα μεσάνυκτα , ύσ τερα από επ ίμονη άμυνα, εκδ ιώ χθηκα ν προσωρινά. Δ εν πέρασε, όμως, μισή ώρα κα ι εξα π ολύθηκε δ εύ τερ ο επ ιθ ετ ικ ό κύμα,

Εκρηξη Η ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΗ ΝΥΚΤΑβ λή μ α το ς ολμου, τη ν οποία π α ρ α κολουθε ί έκπ ληκτος Α μερικανός σ τρ α τιώ τη ς .


κ α τα φ έρ νο ντα ς να φ θάσ ουν στα χαρακώ ματα. Τελικά απ οκρούστηκαν και πάλι, καθώ ς το ύψωμα σ ε ιό ταν από τα πυρά του π υροβολικού αμφ οτέρω ν των πλευρών.

Κατά τη δ ιά ρ κε ια των απέλπιδων προσπαθειών να απ οκρουσ τε ί η πλημμυρ ίδα των κ ινεζικώ ν δυνά μεων, ο α ν τ ισ υ ντα γμ α τά ρ χης Κουμανάκος π α ρέμ ενε σ υνέχεια στο π λευρό των σ τρατιω τώ ν του, με α π οτέλεσ μ α συχνά να β ρ ίσ κετα ι ε κ τε θ ε ιμ έ ν ο ς στα κ ινεζ ικά πυρά. Η σ υ γκεκρ ιμ ένη τα κτ ική , παρόλο που ε ίν α ι σ υ νήθη ς κατά τη ν ελλη ν ική σ τρα τιω τική παράδοση, π ροξένησε μεγάλη εντύπωση σ τους Α μερ ικα νούς σ τρα τιώ τες, των οποίων ο ι α ν τ ίσ το ιχο ι δ ιο ικ η τές , όπως α ναφ έρουν πολλές μα ρτυρ ίες , π ροτιμούσαν τη σ ιγουρ ιά των μετόπ ισ θεν και τη ν επ ικο ινω νία με τα π ροκεχω ρημένα τμ ήμ α τά το υ ς απ οκλεισ τικά δ ι’ ασυρμάτου.

Π ερ ισ υλλογή των τρ α υμα τιώ ν των π ρόσφ ατω ν μαχών μ ε τεθω ρα κισ μ ένο Μ39. Κ ατά τη δ ιά ρ κεια της π ολιορκίας του Χάρι, οι τρ α υ μ α τίες των σφοδρώ ν συμπλοκών κά&ε νύκταςπ αραλαμβάνονταν τ ις π ρώ τες πρωινές ώ ρες τη ς επ όμενης ημ έρ ας.

σουν τ ις θ έ σ ε ις που μόλ ις κα τέλαβαν, δ εν σ ταμάτησ αν ποτέ να έχουν τη ν υποστήρ ιξη του πυροβολ ικού τους.

Σε κρ ίσ ιμο σ ημείο τη ς μάχης, ο α ντισ υντα γμα - τά ρχης Κ ουμανάκος α ιτή θ η κ ε εν ισχύσεω ν και πράγματι ρ ίχθ η κε στη μάχη ένας ακόμη ελλη ν ικό ς λόχος (1ος), ενώ παράλληλα άρματα του Α μ ερ ικα ν ικού Σ τρατού, από κο ινού με μία δ ιμο ιρ ία ελλην ικού πεζικού, κ ινή θ η κα ν α νατολ ικά του Χάρι, π ροκειμ έ- νου να υπ οσ τηρ ίξουν το υ ς υπ ερασπ ιστές του υψώματος και να καθηλώ σουν τμήμα τω ν επ ιτ ιθ έμ ενω ν δυνάμεων. Τελικά, η α ντεπ ίθεσ η που εκδηλώ θηκε κα τά φ ερ ε να α να τρ έψ ε ι τη ν πρόσκαιρη κ ινεζ ική ε π ιτυχία , κυρίω ς χάρη σ την επ ιτη δ ε ιό τη τα των Ελλήνων σ τρατιω τώ ν σ τον αγώνα εκ του συστάδην και κυρίω ς διά τη ς λόγχης, αλλά κα ι σ την ευ σ τοχ ία των συμμαχικώ ν βολών πυροβολικού. Α κολούθησ ε γ ε ν ική υποχώρηση τω ν αντίπαλω ν τμημάτω ν από την περ ιοχή, ενώ ο ι ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο ι κα ι υπ οχω ρούντες Κ ινέζο ι μ ε τέφ ερ α ν τρ α υ μ α τ ίες κα ι νεκρ ο ύ ς συμπ ολεμ ισ τές σ τους ώ μους το υς , προσπαθώ ντας με αυτόν το ν τρόπο, παράλληλα, να έχουν κάποια κάλυψη από τα ελ λη ν ικά πυρά.

Κατά τ ις πρώ τες πρωινές ώρες, τα ελλην ικά τμ ή μ α τα ξεκ ίνη σ α ν τη μαρτυρ ική δ ιαδ ικασ ία τη ς κα τα μέτρ ησ ης τω ν πεσόντων. Συνολικά, έ ξ ι Ελληνες σ τρ α τιώ τες σ κοτώ θηκαν κατά τη δ ιά ρ κε ια των συμπλοκών τη νύκτα εκ ε ίν η επί του υψώματος, ενώ ο ι τρ α υ μ α τ ίες α νήλθ α ν σε 21. Οι απ ώ λειες τ ις α ν τ ίπαλης π λευράς υπήρξαν μακράν πολλαπλάσιες, ενώ η περ ιοχή π έρ ιξ του υψώ ματος ή τα ν κατάσπαρτη από τα σώματα των Κινέζων στρατιωτών.

Τη σ υ γκεκρ ιμ ένη νύκτα ερ ρ ίφ θ ησ α ν συνολικά πάνω από 90.000 α μερ ικα ν ικά κα ι 30.000 κ ινεζικά βλήματα πυροβολικού. Μ άλιστα, η σ υχνότητα των βολών από τ ις 39η, 58η και 92η Μ ο ίρες Π υροβολ ικού τω ν ΗΠΑ ή τα ν τέ το ια , ώστε ε ίχαν ανασκάψ ει τη ν κορυφή κα ι τ ις π λαγ ιές του υψώ ματος σε βαθ-

£ Η κινεζική πλευρά, Βλέποντας ότι έπρεπε να Θυσιάσει κάθε διατιθέμενο μέσο, απέστειλε και επιπρόσθετες ενισχύσεις, προκειμένου να διασπάσει την εσωτερική περίμετρο του Χάρι. j

Σ τις 02.40 εκδη λώ θη κε νέα επ ίθεση από τα βόρεια, η οποία υπ οστηρ ιζόταν από μεγα λύτερο α ρ ιθ μό δυνάμεω ν π εζικού, «με πιο πυκνά πυρά κα ι ουρ- λ ιάσματα , επ ιτ ιθ έμ εν ο ι σαν λυσσασμένα σκυλιά γ ια να μας κατασπαράξουν», ενώ χα ρ α κτηρ ισ τ ικά ανα- φ έ ρ ε τα ι πως «όπου έβλεπ αν σκιά πυροβολούσαν (οι Κ ινέζοι)». Τελικά ε ισ ήλθ α ν κα ι πάλι στο δ ίκ τυ ο των χαρακωμάτων, ενώ κατά τ ις επ όμενες ώ ρες α κολο ύ θησαν συμπ λοκές σώμα με σώμα. Μ άλιστα, η κ ιν εζ ική πλευρά, βλέπ οντας ό τ ι έπρεπε να θ υ σ ιά σ ε ι κάθε δ ια τ ιθ έμ εν ο μέσο, α π έσ τε ιλε κα ι επ ιπ ρ όσ θετες ε ν ισχύσεις, π ροκε ιμ ένου να διασπ άσει τη ν εσω τερ ική π ερ ίμ ετρ ο του Χάρι. Σ την προσπάθεια να δ ια τηρή-

μό που α ργότερα ανακαλύπ τονταν σορο ί πεσόντω ν Κινέζων ακόμη κα ι σε βάθος δυόμ ισ ι μέτρων. Δυστυχώς δεν απ οφ εύχθηκα ν κα ι περ ιπ τώ σεις απώλ ε ια ς Ελλήνων σ τρατιω τώ ν από βολές του φ ιλ ιού π υροβολικού.

ΑΠΟΚΛΙΜΑΚΠΣΗ - ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣΜ ετά τη ν επ ιτυχ ία σ την οποία σ υνέβαλαν απο

φ ασ ισ τικά τα ελλη ν ικά τμήματα , τη νύκτα τη ς 18ης Ιουνίου, η κ ινεζ ική π λευρά δ εν εκδήλω σε καμία περα ιτέρω επ ιθ ετ ικ ή εν έρ γ ε ια κατά τη ς τοπ οθεσ ίας. Δ υνάμεις του ελλην ικού τά γμ α το ς π αρέμειναν στο


Χάρι μέχρ ι τη ν 21η Ιουνίου, οπ ότε και το παρέδωσαν σ τους ά νδρ ες το υ 15ου ΣΠ. Τελικά, σ τις 27 Ιουλίου, βάσ ει τω ν όρων τη ς ανακω χής που υπεγράφη, ο ι δυ νά μεις των Ηνωμένων Εθνών απ οσύρθηκαν από το ύψωμα.

Η μάχη γ ια τη ν κατάληψ η του υψώ ματος Χάρι α- π ο τελ ε ί χ α ρ α κτηρ ισ τ ικό τύπο αναμ έτρησ ης κατά το τ ε λ ε υ τα ίο σ τάδ ιο του Π ολέμου τη ς Κορέας: η κ ιν εζ ική π λευρά ε π ιτ ίθ ε το σε σ υ γκεκρ ιμ ένες το π οθεσ ίες , π ροκειμ ένου να α π οκτήσ ει σ ημα ντικά π λεο νεκτήμ α τα κατά τ ις δ ια π ρα γμ ατεύσ εις που θα πραγματοπ οιού ντο σε σ ύντομο χρον ικό δ ιάστημα. Υπήρξε β έ βα ια κα ι αγώνας χαρακωμάτων, ενώ ο κά θε λόχος των Ηνωμένων Εθνών ο οπ οίρς ε ίχ ε επ ιφ ο ρ τ ισ τε ί με τη ν υπεράσπισή του, ό φ ε ιλ ε να εν ερ γ ή σ ε ι αστραπ ια ία κα ι να επ ιβ λη θ ε ί σ τις α τέρ μ ο νες σώμα με σώμα συμπλοκές.

Εχει υπ οσ τηρ ιχθε ί από πολλούς μ ε λ ε τη τέ ς του σ υ γκεκρ ιμ ένο υ πολέμου ό τ ι π οτέ ά λλο τε στη σ τρα τιω τική Ιστορ ία δ εν έχουν χ α θ ε ί τό σ ες ανθρώ πινες ζωές γ ια έναν βράχο. Μ άλιστα, α ρ κ ετο ί επ ιζώ ντες σ τρατιώ τες, δ ε κ α ε τ ίε ς μ ετά το πέρας των μαχών, υπ οστήρ ιξαν τη μ α τα ιό τη τα τη ς σ υ γκεκρ ιμ ένη ς αναμέτρησ ης, καθώ ς χάθηκαν α μ έ τρ η τες ζωές -κυ ρ ίω ς νέο ι μορφω μένο ι άνθρω π οι- λόγω των σφοδρών βολών του π υροβολ ικού αμφ ότερω ν των πλευρών, σε φάση μάλισ τα κατά τη ν οποία η ανακωχή ή τα ν β έ βαιη κα ι θ α υπ ογραφόταν από ημ έρα σε ημέρα. Οι α π ώ λειες πολλών α μερ ικαν ικώ ν λόχων, σε νεκρο ύς και τρ α υ μ α τ ίες , ανέρχοντα ν σ το 80% τη ς συνολ ικής το υ ς δύναμης. Α υτό οφ ε ιλό τα ν κα ι σ τ ις σ αφ είς δ ια τα γ ές που ε ίχαν λά β ε ι να υπ ερασπ ιστούν το σ υ γκεκρ ιμένο ύψωμα πάση θυσ ία , α π οκλε ίοντας τη ν επ ιλογή τη ς υποχώρησης.

Υπ ολογίζετα ι ό τ ι οι κ ινεζ ικές δυνάμεις κατά τη δ ιά ρκε ια των επ ιθέσεω ν έβαλαν συνολικά 88.810 βλήματα πυροβολικού και όλμων άνω των 81 mm. Από τη ν άλλη πλευρά, γ ια τη συμμαχική πλευρά, ο α ρ ιθ μός των ρ ιφ θέντω ν βλημάτω ν έφ θ α σ ε τα 368.185, συμπεριλαμβανομένω ν και των βολών υποστήρ ιξης ο ι οποίες προέρχονταν από τεθ ω ρ α κ ισ μ έν α ,.

Σύμφω να με α μ ερ ικ α ν ικ ές εκ τ ιμ ή σ ε ις , ο ι κ ιν εζ ικές δ υ νά μ ε ις που χρησ ιμοπ ο ιήθηκαν κατά το υ υψώματος Χάρι μπορούν να συνοψ ιστούν, ανά ε ικ ο σ ιτε τράω ρο (θεω ρώ ντας ως σ τιγμή α λλαγής τη ς ημέρας τη ν έκαστη ανατολή του ηλ ίου), ως εξής:• 10-11 Ιουνίου: σ ύνταγμα δύναμης περίπου 3.600 ανδρών.• 11-12 Ιουνίου: σύνταγμα περίπου 2.850 ανδρών.• 12-13 Ιουνίου: εν ισ χυμένο σύνταγμα.• 13-14 Ιουνίου: περίπου 100.• 14-15: περίπου 120.• 17-18: ένα σύνταγμα.

Κ α θ ’ όλη τη δ ιά ρ κε ια τω ν μαχών επ ί του υψώματο ς χρησ ιμ οπ ο ιήθηκε το σύνολο τη ς δύναμης τη ς κ ινεζ ικής 74ης ΜΠ, ενώ με το πέρας τη ς α να μ έτρ η σης η μαχητική τη ς ικα νότη τα ουσ ιασ τικά εξέλ ιπ ε. Ε κτιμά τα ι ό τ ι από το υ ς σ υνολικά 13.000 Κ ινέζους που χρησ ιμοπ ο ιήθηκαν σ τις εφ ό δ ο υ ς κατά το υ υψώματος, έπεσαν ν εκρ ο ί περίπου ο ι 4.200.

Ο ι απ ώ λειες των δυνάμεω ν τω ν Ηνωμένων Εθνών, κατά το δ ιάστημα 10-18 Ιουνίου, α νήλθ αν

συνολικά σε 114 νεκρ ο ύ ς κα ι 419 τρ α υ μ α τ ίες . Αναλυτ ικά , ανά σύνταγμα /σχηματισμό, ο ι απώ λειες ε ίχαν ως εξής: 15ο ΣΠ: 68 νεκρο ί, 343 τρ α υ μ α τ ίες , 35 α γνοούμενο ι. 5ο ΣΠ: 13 νεκρο ί, 67 τρ α υ μ α τ ίες κα ι έ νας α γνοούμενος . 10ος Λόχος Μ ηχανικού: 5 νεκρο ί,23 τρ α υ μ α τ ίες . 39η Μ οίρα Π εδ ινού Π υροβολικού: 5 νεκρ ο ί κα ι 13 τρ α υ μ α τ ίες . Ν ο τ ιο κ ο ρ εα τ ικ ές δυνά με ις (KATUSA): 8 νεκρο ί, 51 τρ α υ μ α τ ίες , 7 α γνο ο ύ μ ενοι. Οι απώ λειες των ελλην ικώ ν δυνάμεω ν α νήλθ αν συνολικά σε 15 νεκρούς, 36 τρ α υ μ α τ ίες κα ι έναν α γνοούμενο .

Για πρώτη φορά στη σ τρα τιω τική Ιστορ ία των ΗΠΑ, από κο ινού π έν τε λόχοι τυ φ εκ ιο φ ό ρ ω ν (τέσ σ ερ ις α μ ερ ικα ν ικο ί κα ι ένας ελλην ικός), τ ιμ ή θ η κ α ν με τη ν «εύφ ημο μνεία δ ια κ εκ ρ ιμ έν η ς μονάδας» (Distinguished Unit Citation), γ ια τη ν αποφασιστική συμβολή το υ ς σ το π εδ ίο τη ς μάχης. Επ ιπρόσθετα, σ το σύνολο τω ν στρατιω τώ ν που πολέμησαν στο Χάρι, Ελλήνων και Αμερ ικάνω ν, α π ονεμήθηκε το παράσημο «Can Do» («Τολμώ»). E l

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Ε Μ Ε ΙΣ Ο Ι ΕΛΛΗ Ν ΕΣ: Π Ο Λ Ε Μ ΙΚ Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥ ΓΧ Ρ Ο Ν Η Σ ΕΛΛΑ ΔΑ Σ, Τόμος Γ ’, Σ κά ι Β ιβλ ίο , Α θήνα , 2008.(2) Evans Jam es: A M O R N IN G IN JUNE: DEFENDING OUTPOST HARRY, U nivers ity o f A lab am a Press, A labam a, 2010.(3) Nicholas Dick: THE NOT FORGOTTEN WAR, E -reads/E-rights, 2002 (ηλεκτρ ον ική μορ φ ή).(4) Villaherm osa Gilberto: H O N O R AND FIDELITY: THE 65th INFANTRY IN KOREA, 1950-1953, G overnm ent Printing O ffice , Washington, D.C., 2009.(5) D annenm aier William: WE WERE INNOCENTS: AN INFANTRYMAN IN KOREA, U n iversity o f Illinois Press, Chicago, 2000.(6) Ισ τό το π ο ς: h ttp ://w w w .ophsa .o rg /TH E OUTPOST HARRY SURVIVORS ASSOCIATION.(7) Ισ τό το π ο ς: h ttp ://w w w .d in ifilm s.com /ho ldata llcosts /H O LD AT ALL COSTS: KOREA. THE STORY O F FORGOTTEN WARRIORS, IN A FORGOTTEN BATTLE, O F A FORGOTTEN WAR.(8) Ισ τό το π ο ς: h ttp ://w w w .m nim i.o rg THE M N IM I FOUNDATION O F MO DERN HELLENIC HISTORY AND CULTURE.

Σ το ιχ ε ίο όλμου των 4,2 in κατά τη σ τιγμ ή της βολής.


http://www.ophsa.org/THE

http://www.dinifilms.com/holdatallcosts/HOLD

http://www.mnimi.org

. ■ .· · · ··

'Μ *

■ ιψ :/..,' > ι. .;· - U X ■

ΙΑΚΩΒΟΣ Π. ΧΟΗΔΡΟΜΑΤΙΑΗΣΙστορικός' ν .

των ορεινών Αλπεων, ο συνομιλητής μας, νιος του περιβόητου

διοικητή της Πράγας κατά τον Β’ ΠΠ Ράινχαρντ Χάιντριχ, μας

,» -tm :οε μια συναριΰτοτική συνομιλία:

Ο Χ ά ιντερ Χάιντριχ. ΧΑΙΝΤΕΡΧΑΙΝΤΡΙΧI ·» ^

k5 4 1ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA.

1 'Ι · ι ί · 'Λ ί ι\ Ί ·Τ ·

m XA '

Α ναχωρώντας με τον σ ιδηρόδρομο από το Μ όναχο γ ια τον μικρό οικ ισμό Στάινεμπαχ, ε ίνα ι α- ποτυπωμένα στη μνήμη μας τα λόγια του Χάι- ν τερ Χάιντρ ιχ , του 79χρονου γ ιου του σ τρατηγού των SS Ράινχαρντ Χάιντρ ιχ, του επονομα

ζόμενου «χασάπη» τη ς Πράγας και αρχ ιτέκτονα τη ς τ ε λ ικής λύσης του «εβραϊκού ζητήματος», κατά τη ν τε -

- λευ τα ία μας τηλεφω νική συνομιλία: «Να ξέρετε , αγαπητέ μου, ό τ ι ως Γερμανός, α ισθάνομαι ντροπή σήμερα για τη συμπεριφορά της κυβέρνησής μας απέναν τ ι σ την Ελλάδα και σ τους Ελληνες. Η Ελλάδα των παιδικών μου χρόνων ε ίνα ι η κο ιτ ίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού». je - v '- · '

Η έπαυλη των Χ ά ιντρ ιχ στο Στάινεμπαχ α π οτελεί το ησυχαστήριο ενός ανθρώπου ο π ατέρας του οποίου ήταν κάποτε ο δ εύ τερ ο ς στην ιεραρχία των SS, και γ ια πολλούς ο π ιθανότερος διάδοχος του Χ ίτλερ . Ο συνο

μ ιλητής μας, εγκάρδ ιος και ευγεν ικός, έσπασε αμέσως το ν πάγο προσφέροντας ζεστό καφέ και ένα ποτήρι αν- θρακούχο νερό. Η αρχική ε ικόνα του σκληρού και α μετανόητου, δεν έχε ι καμία σχέση πια με την ε ικόνα που αντικρ ίσαμε. Ο Χ ά ιντερ Χάιντριχ, γ εν ν η θ ε ίς το 1934, μετά την αποφοίτησή του από το π ολυτεχνείο του Αμβούργου ως αεροναυπηγός, εργάστηκε στην ε τα ιρία Dornier στο Ομπερπφάφενχόφεν κοντά στο Μόναχο. Μαζί με τη μητέρα του Λίνα φον Οστεν, ξεκ ίνησαν μια νέα ζωή, αφήνοντας πίσω τα σ υντρ ίμμ ια του παρελθ όντο ς και τη βαριά σκιά του ονόματος Χάιντριχ.

Ελάχιστοι σήμερα γνωρίζουν ότι, μετά το τέλο ς του Β' ΠΠ, τα περ ισσότερα από αυτά τα παιδιά είχαν μια δύσκολη και προβληματική ζωή. Κάποια από αυτά, όπως η Εύα Μπάρμπαρα Μπράουν, ανιψ ιά της Εύας Μπράουν, α υτοκτόνησ ε το 1975, ενώ η Μ πετϊνα Γκαί- ρινγκ, ανιψ ιά του Χέρμαν Γκαίρινγκ, κα ι ο αδελφός της υποβλήθηκαν σε στείρωση προκειμένου να μη περά- σουν το «αίμα του κακού» στις επόμενες γεν ιές . Σήμερα ζουν σ τις Ηνωμένες Π ο λ ιτε ίες κα ι προσπαθούν να σβήσουν το παρελθόν που κληρονόμησαν.Ή Κάτριν Χ ίμλερ, ανιψ ιά του περ ιβόητου αρχηγού των SS, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα: π αντρεύτηκε τον γ ιο ε νός επ ιζήσαντα του Ο λοκαυτώ ματος και ευελπ ισ τε ί ό τ ι κάποια μέρα θα μπορέσει να α φ ηγη θε ί στον γ ιο της τη ν αληθ ινή ισ τορία γ ια το «σκοτεινό» παρελθόν της ο ικογένε ιά ς της. Μ ια άλλη χαρακτηρ ιστική περίπτωση της συμμαχικής αποναζιστικοποίησης (Umerziehung) στα παιδιά των αξιωματούχων του εθν ικοσοσ ιαλ ισ τι- κού καθεστώ τος, υπήρξε ο Αντολφ-Μ άρτιν Μπόρμαν, πρωτότοκος γ ιος του Μ άρτιν Μπόρμαν, γραμματέα του εθν ικοσ οσ ιαλ ισ τικού κόμματος. Ο Αντολφ ήταν μόλις 15 ετώ ν όταν, το ν Μάιο του 1945, το Γ' Ράιχ κα- τέρρευσ ε. Μ ετά τον θάνατο της μητέρας του Γκέρντα από καρκίνο σε ένα μοναστήρι στο Τιρόλο (1946), ο ν ε αρός Αντολφ προσηλυτίστηκε στον Ρω μαιοκαθολικισμό. Αφού χε ιρ ο το νή θ η κε το 1953 ιερέας, μετέβη στο Βελγικό Κογκό, όπου επ ιτέλεσ ε πολύτιμο ιεραπ οστολικό έργο χωρίς να εμπ λακεί στον εμφ ύλ ιο πόλεμο της χώρας. Στη δ εκα ετία του 1970 επ ισκέφ θηκε το Ισραήλ και συνομίλησε με επ ιζώ ντες του εβρα ϊκού Ο λοκαυτώματος. Ακόμα και μετά τη συνταξιοδότησή του (1992), επ ισκεπ τόταν με κυβερνητική εντολή σχολεία στην Αυστρία και στη Γερμανία, μ ιλώντας γ ια τ ις φ ρ ικα λεό τη τε ς του Γ ’ Ράιχ και γ ια το πόσο βαρέως έφ ερ ε το γ ε γονός ό τ ι ή ταν βαπτιστικός του Αδόλφου Χ ίτλερ.

Ο Νίκλας Φρανκ, γ ιος του Χανς Φρανκ, δ ιο ικητή τη ς κατεχόμενης Πολωνίας κατά το ν Β ’ ΠΠ, μ ισεί σήμερα τον πατέρα του και ν τρ έπ ετα ι γ ια τ ις πράξεις του. Εχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος τη ς ζωής του ερευνώ ντας και γράφοντας γ ι ’ αυτόν, ενώ α μ ε ίβ ετα ι από τη γερμανική κυβέρνηση για να π ερ ιοδεύε ι από περιοχή σε περιοχή κα ταγγέλλοντας τη «χ ιτλερ ική λ έ πρα». Οπως δήλωσε κάποτε σε έναν Ισραηλινό δημοσιογράφο, το παρελθόν ε ίνα ι κά τι που δύσκολα μπορεί να σβήσει κανείς.

Είναι προφανές ό τ ι στην καθημαγμένη μεταπ ολεμική Γερμανία, η γεν ιά των ηττημένω ν φ έρ ε ι μέχρι σήμερα το βάρος της ευ θ ύ νη ς και του Ο λοκαυτώματος.


Ο Ράινχαρντ Χάιντριχ. Μ ετα π ο λ εμ ικά , κάποιοι από το υ ς σ υ ν ερ γ ά τες του ισχυρ ίστηκαν πως αν ζούσε σ τις 20 Ιουλ ίου του 1944,9 α βρ ισκόταν στην π λευρά των πραξικοπηματιών. Ο γιος το υ Χ ά ιντερ σήμερ α το α ρ ν ε ίτα ι κ α τη γο ρ η μ α τικά .

Οι π ερ ισσότεροι τουλάχιστον, αφού υπάρχουν και κάποιοι που σιωπούν, πισ τεύοντας ό τ ι η Γερμανία σήμερα πληρώνει επειδή απλώς έχασε τον πόλεμο.

0 ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΡΑΙΝΧΑΡΝΤ ΧΑΙΝΤΡΙΧ

Αναλαμβάνοντας τη θέση του επ ιτρόπου του Ράιχ στη Βοημία-Μ οραβία το 1940, ο Χ ά ιντρ ιχ ήταν αποφασισμένος να προβεί σε δραστικά μέτρα γ ια να π ετύχει το ν προσετα ιρ ισμό και τη συμπάθεια τη ς εργατικής τά ξης του προτεκτοράτου. Αρχικά, εξομοίω σε τα δ ελτ ία τροφίμω ν που δ ιανέμονταν στην Τσεχία με τα α ν τ ίστοιχα του γερμανικού Ράιχ και, στη συνέχεια, προχώρησε στη διανομή επιπλέον δελτίω ν που αφορούσαν άλλου ε ίδους παροχές σε όσους απασχολούντο στην πολεμική βιομηχανία. Επιπλέον, ει- σήγαγε τη γερμανική νομοθεσ ία και το ωράριο εργασίας των Γερμανών στους Τσέχους του προτεκτοράτου, ενώ ο ι ερ γαζόμενοι απέκτησαν το δικαίωμα να α πολαμβάνουν τ ις καλοκα ιρ ινές το υς δ ια κοπές με τα έξοδα πληρωμένα από τ ις ε τα ιρ ίες και τα εργοστάσ ια που εργάζονταν. Η τελ ευ τα ία του εντολή προς τ ις τοπ ικές αρχές -ο ι οποίες παρέμειναν στα χέρ ια των Τσέχων- ήταν να δ ια θ έσουν στους εργά τες δωρεάν ρουχισμό και 150 χ ιλ ιά δες ζευγάρια υποδημάτων.

Ο Χ ά ιντρ ιχ επ ισκεπτόταν συχνά τα

Α ναπαράσταση τη ς εκ τέλ ε σ η ς του Χά ιντρ ιχ τον Μ άιο του 1942. Δ ε ξ ιά δ ια κ ρ ίν ετα ι ο Γκάμπ τσικ μ ε το α υ τό μ α το όπλο και α ρ ισ τερ ά ο Γιάν Κούμπις μ ε τη χειρ οβ ομ β ίδα .

εργοστάσ ια του π ροτεκτοράτου γ ια να διαπιστώσει προσωπικά τη ν εκτέλεσ η των εντολώ ν του. Στο γραφείο του στον πύργο Χράντσ ιν τη ς Πράγας δεχόταν ε π ιτροπές υπαλλήλων και εργατών γ ια να ακούσει τα προβλήματα που το υς απασχολούσαν. Εκτιμώντας πως δεν κ ινδύνευε στην Πράγα, χωρίς ωστόσο να αγνοε ί το ν κίνδυνο, ανάφερε κάποτε στον Γκέσκε, αρχηγό τη ς τοπ ικής Gestapo, ότ ι αν πραγματοπ οιείτο κάποια απόπειρα ε ναντίον του, θα προερχόταν από το Λονδίνο και όχι από το υς α ντιφ ρονούντες τη ς τσ εχ ικής Αντίστασης.

Στο τελ ευ τα ίο δεν έπεσε καθόλου έξω. Κατά τη δ ιάρκεια τη ς παραμονής του στη Βοημία, ο Χ ά ιντρ ιχ ε ίχε κατορθώ σει να εξα φ α ν ίσ ε ι την όποια α ντίσ τα ση της χώρας, συλλαμβάνοντας τα πιο η χηρά ονόματά της. Οπως έγραψε ο ισ τορικός Χά ιντς Χένε στο βιβλίο του «Η Μαύρη Τάξη», «(...) η σχετική χαλάρωση που δημ ιουργήθηκε από το ν Χ ά ιντρ ιχ στην Τσεχοσλοβακία, η επ ιφανειακή υποταγή του λαού στον γερμαν ικό ζυγό, ε ίνα ι κά τι που δεν συμβ ιβάζετα ι κα ι δεν προωθεί καθόλου τα ζητήματα τη ς εξό ριστης κυβέρνησης του Μ πένες στο Λονδίνο. Η π αθητικότη τα των Τσέχων α πέναντι στον Γερμανό κατακτητή, εμποδ ίζε ι πραγματικά τ ις δ ιαπραγματεύσεις των Συμμάχων και αμφ ισβητεί την ύπαρξη και αυτής της ίδ ιας τη ς κυβέρνησης στην εξορία, που έχε ι ανάγκη, γ ια να επιβιώσει, από τη ν υποστήριξη μιας δρα

στήρ ιας αντίστασης. Ομως αυτή η α ν τ ίσταση δεν θα εμφ ανιζόταν όσο οι Γερμανοί εξακολουθούσαν να εφαρμόζουν στην Τσεχοσλοβακία τη ν πολιτική τη ς χαλαρής κατοχής, που ήταν έργο του Ράινχαρντ Χάιντριχ. Λογική συνέπεια: Πρέπει να εξο υ δ ετερ ω θ ε ί ο Χ ά ιντρ ιχ γ ια να ξε- πηδήσει έτσ ι ένα κύμα αντιποίνων τόσο σκληρών, ώστε να δ ο θ ε ί ένα νεύρο στην τσεχική Αντίσταση».

Η συνέχεια ε ίνα ι λίγο-πολύ γνωστή: τρ ε ις Τσέχοι πατριώτες, το υς οποίους έ σ τε ιλ ε η κυβέρνηση Μ πένες από το Λονδίνο, έστησαν ενέδρα στην ανοικτή μαύρη Mercedes του Χά ιντρ ιχ στη συμβολή των οδών Αρμάντι κα ι Χολεζοβίσκατς. Τα θραύσματα από την έκρηξη μιας αντιαρματικής χειροβομβίδας τραυμάτισαν βαρύτατα το ν Χάιντριχ, ο οποίος π έθανε λ ίγες ημ έρες αργότερα από σηψαιμία. Στην Πράγα και στο Βερολίνο οργανώ θηκε μεγαλοπρεπής κηδεία και τ ε λ ε τ έ ς παρουσία χιλιάδω ν Τσέχων και Γερμανών. Τον επ ικήδειο εκφώ νησε ο Χ ίμλερ, ενώ στην τελ ε τή παραβρέθηκαν ο Χ ίτλερ, ο Γκαίρ ινγκ και ο πρόεδρος τη ς Βοημίας- Μ οραβίας Εμιλ Χάχα.

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΙΗΣΙ: Κύριε Χάιντριχ, υπάρχει μια χαρακτηριστική σκηνή από τα γερμανικά επίκαιρα της εποχής (εφημερίδα «Deutsche Wochenschau», Ιούνιος 1942), στην οποία, κατά τη διάρκεια της τελετής της

■ 56 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑh

$

Ο Χάιντριχ κατά τη διάρκεια παρέλασης στην Πράγα.

κηδείας του πατέρα σας, ο Χίτλερ πλησιάζει, σας χαϊδεύει στοργικά τα μαλλιά και φαίνεται να σας λέει κάποια λόγια παρηγοριάς. Τι ακριβώς θυμάστε από εκείνη τη σκηνή;XX: Θυμάμαι πως η τελετή έγινε στη μεγάλη σάλα της νέας Καγκελαρίας, παρουσία πλήθος κόσμου και στελεχών του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Μπορεί να ήμουν μόλις οκτώ ετών, αλλά τα γεγονότα τα θυμάμαι σαν να ήταν χθες. Ο Χίμλερ εκφώνησε έναν πολύ συγκινητικό λόγο για τον πατέρα μου, λέγοντας ότι η ζωή και η δράση του στην Πράγα έ δειξαν πώς πρέπει να είναι ένας πραγματικός άνδρας και εθνικοσοσιαλιστής. Οταν ο Χίτλερ πλησίασε για να συλλυπη- θ ε ί εμένα και τον αδελφό μου, αυθόρμητα σήκωσα το δεξί μου χέρι για να τον χαιρετήσω και αυτός με κοίταξε συμπονετικά, λέγοντας κάτι που δεν συγκρότησα στη μνήμη μου. Κάτι παρόμοιο έπρα- ξε ύστερα από λίγο κι ο Χέρμαν Γκαίριν- γκ, που πάντοτε ήταν ιδιαίτερα εκδηλωτικός απέναντι μας.

ΣΙ: Τι θυμάστε από την τελευταία ημέρα που είδατε ζωντανό τον πατέρα σας; Φαντάζομαι πως γνωρίζατε ότι θα αναχωρούσε στις 27 Μαϊου για το Βερολίνο προκειμένου να συναντήσει προσωπικά τον Χίτλερ.XX: Το προηγούμενο απόγευμα ο πατέρας ήταν μαζί μας στον κήπο της έπαυλης που μέναμε στο Γιούνγκφεν-Μπρε- σάου (σημ. Πάνεσκε Μπρέζανυ). Επαιξε μαζί μας, και ιδ ια ίτερα με την αδελφή μου Ζίλκε, που της είχε αδυναμία. Ηταν μια ηλιόλουστη ανοιξιάτικη ημέρα και τ ίποτα δεν προμήνυε ότι την επόμενη θα τον χάναμε. Το πρωί, αφού μας αποχαιρέ- τησε, μου είπε ότι θα έλειπε για μερικές ημέρες και αναχώρησε για την Πράγα κατά τις 10.00. Τον συνόδευε ο οδηγός του, ο επιλοχίας των SS Γιοχάνες Κλάιν. Ηταν

η τελευτα ία φορά που τον είδα ζωντανό. Υστερα, το μόνο που θυμάμαι ήταν το βουβό κλάμα της μητέρας μου.

ΣΙ: Σύμφωνα με τα γεγονότα της απόπειρας, όταν έγινε η εμπλοκή του όπλου του Γκάμπτσικ, ο πατέρας σας είπε στον οδηγό του να σταματήσει τη μαύρη Mercedes και επιχείρησε με το πιστόλι του να ακολουθήσει τον εκτελεστή του. Αν εκείνη τη στιγμή επιτάχυνε το αυτοκίνητό του και διέφευγε, η ιστορία ίσως ακολουθούσε διαφορετική πορεία.XX: Πιθανόν. Ο πατέρας μου όμως, όπως γνωρίζετε δεν ήταν ένας συνηθισμένος

Ο Βάλτερ Σέλενμπεργκ, τελευταίος αρχηγός της Abwehr και στενός φίλος του Χάιντριχ.

άνθρωπος. Ζούσε και επιζητούσε τον κίνδυνο και την πρόκληση. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν είχε κανέναν φόβο και έκανε τις υπηρεσιακές του μετακινήσεις μόνο με τον οδηγό του.

ΣΙ: Οπως και να το δει κανείς, όμως, κύριε Χάιντριχ, ο πατέρας σας είναι μέρος της ιστορίας και θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε ποια ήταν η σχέση πατέρα και γιου, και αν οι αντιλήψεις της ζωής για εσάς έχουν αλλάξει μετά τον πόλεμο.XX: Εχω την εικόνα ενός τρυφερού και στοργικού πατέρα. Υπήρξε άριστος αθλητής, ξιφομάχος, μουσικός και πιλότος. Πολλές από αυτές τις ιδ ιότητες τις κληρονομήσαμε κι εμείς, γ ι’ αυτό απέκτησα από πολύ μικρός την αγάπη για τα αεροπλάνα και έγινα αεροναυπηγός. Τα

I T P A T I f iT IK H U T O P IA 15 7

ΡΑΙΝΧΑΡΝΤ ΧΑΙΝΤΡΙΧ

i l lΟ Ράινχαρντ Χάιντριχ γεννήθηκε

στις 7 Μαρτίου 1904 στο Χάλε αν τερ Ζά- αλε, κοντά στη Λειψία. Ο πατέρας του ήταν μουσικοσυνθέτης και ιδρυτής του Μουσικού Ωδείου του Χάλε, ενώ η μητέρα του ήταν γνωστή πιανίστρια. Κληρονομώντας την αγάπη για τη μουσική, και ιδιαίτερα το βιολί, ο νεαρός Ράινχαρντ διακρίθηκε για τις υψηλές επιδόσεις του στον αθλητισμό, κυρίως στην κολύμβηση, και στην κλασσική μουσική.

Μετά το τέλος του Α’ ΠΠ, κατατάχθηκε στη σχολή αξιωματικών του Ναυτικού (Μάρτιος 1922), και ύστερα από την αποφοίτησή του ανέλαβε καθήκοντα αξιωματικού διαβιβάσεων στην υπηρεσία του ναυάρχου Βίλχελμ Κανάρις.

Το 1931 έγινε μέλος του Εθνικοσο- σιαλιστικού κόμματος και εντάχθηκε στα SS. Χάρη στις ικανότητές του, αλλά και στην προσωπική του φιλία με τον Χίμλερ, η άνοδος του Ράινχαρντ Χάι- ντριχ ήταν ραγδαία, και το 1936 ανέλαβε επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασφαλείας του Ράιχ (RSHA), έχοντας υπό την ευθύνη του ταυτόχρονα την SD (Υπηρεσία Ασφαλείας SS) και την Gestapo. Ευφυής, χαρισματικός αλλά και αμετανόητος διώκτης των κομμουνιστών και των Εβραίων, θεωρήθηκε, όχι άδικα, ως ο αρχιτέκτονας των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Πράγα, επέδειξε ιδιαίτερη μέριμνα προς την εργατική τάξη, προσφέροντας αμοιβές και προνόμια που τον κατέστησαν δημοφιλή. Επιστέγασμα της επιτυχίας του ήταν το γεγονός ότι ο Χίτλερ σχεδίαζε να τον διορίσει κυβερνήτη στη γαλλική πρωτεύουσα. Η προοπτική αυτή θορύβησε τον Τσώρτσιλ και τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες σχέδιασαν άμεσα τη δολοφονία του. Δύο Τσέχοι πράκτορες που εστάλησαν από το Λονδίνο τραυμάτισαν θανάσιμα σε ε- νέδρα τον Χάιντριχ στα περίχωρα της Πράγας. Με τον θάνατο του τελευταίου, τον Ιούνιο του 1942, χάθηκε ίσως ο πιο φιλόδοξος και αδιαφιλονίκητος διάδοχος του Χίτλερ.

Η Λίνα φον Οστεν και ο Χάιντριχ κατά τη διάρκεια τελετής.

πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ήταν πολύ δύσκολα για την οικογένειά μου και πολλοί Γερμανοί αντιτάχθηκαν στις πεποιθήσεις των γονέων τους για να επιβιώσουν. Εμείς προτιμήσαμε να σιωπήσουμε και να φροντίσουμε τα προσωπικά μας δράματα. Η μητέρα μου Λίνα, ύστερα από έναν τρ ιετή δικαστικό αγώνα, κέρδισε μια δίκη σε ένα τοπικό δικαστήριο στο Σλέβιγκ και της αποδόθηκε σύνταξη χήρας στρατηγού, επειδή ο πατέρας μου έπεσε την ώρα του καθήκοντος κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αργότερα μπόρεσα και σπούδασα αεροναυπηγική στο Αμβούργο και ακολούθησε μια πολύ επιτυχημένη σταδιοδρομία. Πολιτικά είχα ενταχθεί στο αδελφό κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών, τη CSU της Βαυαρίας. Ωστόσο, αποχώρησα πριν από λίγα χρόνια, όταν διαπίστωσα ότι έπρατταν ελάχιστα για τους πτωχούς, αλλά κυρίως εξαιτίας της υποκρισίας τους απέναντι στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου και ιδιαίτερα απέναντι στην Ελλάδα.

Πριν από μερικά χρόνια, ο Χάιντερ Χάιντριχ επισκέφθηκε την έπαυλη των παιδικών του χρόνων στο σημερινό Πάνε- σκε Μπρέζανυ της Πράγας. Οταν προ- σφέρθηκε να βοηθήσει ο ίδιος οικονομικά στην ανοικοδόμηση της ερειπωμένης κατοικίας, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τις αντιστασιακές οργανώσεις των βετεράνων και των κομμουνιστών. Ο ίδιος αισθάνθηκε άβολα που προκάλεσε μια τέτο ια συζήτηση στην Τσεχία. Οπως μας αφηγείται, οι αντιδράσεις του τοπικού δημάρχου Χόλικ ήταν υπερβολικές.

«Ηταν φυσικό να ενδιαφερ&ώ για την αποκατάσταση του πύργου των παιδικών μου αναμνήσεων. Αλλά ούτε γνωρίζω τους

σημερινούς ιδιοκτήτες του, ούτε έχω υ- πόψη μου κάποιο σχέδιο χρήσης του πύργου. Ηταν απλώς μια ιδιωτική επίσκεψη».

Την ίδια τύχη, όμως, είχε και η προσφορά που έκανε στους υπεύθυνους του νεκροταφείου Ινβαλίντεν στο Βερολίνο όπου είναι ενταφιασμένος ο πατέρας του. Εντρομοι οι υπεύθυνοι του νεκροταφείου, αρνήθηκαν την οικονομική βοήθεια, όταν διαπίστωσαν ότι ο «χορηγός» τους ήταν ο γιος του «χασάπη» της Πράγας.

ΣΙ: Κύριε Χάιντριχ, θέλουμε να σας κάνουμε μια ερώτηση που ίσως είναι κάπως άβολη για εσάς, ωστόσο είναι αρκετά σημαντική. Είχατε έναν συγγενή, τον πρώτο σας εξάδελφο Πέτερ Τόμας Χάιντριχ, ο οποίος ήταν γιος του νεώτερου αδελφού του πατέρα σας, του Χάιντς. Ο Πέτερ Χάι- ντριχ ισχυρίστηκε στον γερμανικό Τύπο ότι λίγο μετά την κηδεία του πατέρα σας, τον Ιούνιο του 1942, παραδόθηκε στον, αντισυνταγματάρχη τότε, των SS Χάιντς Χάιντριχ ένας ογκωδέστατος φάκελος με απόρρητα έγγραφα. Μπορεί κάποιος σήμερα να υποθέσει ότι ο φάκελος περιείχε στοιχεία ή έγγραφα που αφορούσαν τη διάσκεψη της «τελικής λύσης» του εβραϊκού προβλήματος στο Βάνζεε; Ο συγγενής σας υποστηρίζει ότι ο πατέρας του, αφού διάβασε το περιεχόμενο του φακέλου, έκαψε όλα τα στοιχεία. Από εκείνη την ημέρα, ο αντισυνταγματάρχης Χάιντς Χάιντριχ φρόντισε να αποκτήσουν κάποιοι γνωστοί του Εβραίοι πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα και να διαφύγουν από τη Γερμανία. Τελικά ο θείος σας αυτοκτόνησε τον Δεκέμβριο του 1944, ίσως υπό το βάρος της συνείδησής του. Εκτός αυτού, ο Πέτερ Χάιντριχ λίγο πριν από τον θάνατό του το 2003, δήλωσε ότι εσείς και η μητέ-


Ο Ράινχαρντ Χάιντριχ και η Λίνα ψον Οστεν λίγο πριν την καταιγίδα του πολέμου.

ρα σας ουσιαστικά αδιαφορήσατε ή δεν μιλήσατε ποτέ γΓ αυτό που συνέβη στο Λίντιτσε με τα αθώα θύματα.XX: Βλέπω ότι γνω ρίζετε καλά την οικογενειακή μας ιστορία, αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο θείος μου Χάιντς Χάιντριχ αυτοκτόνησε τον Δεκέμβριο του 1944 όχι επειδή είχε τύψ εις συνείδησης, αλλά επειδή είχε κατηγορηθεί για κατάχρηση και δ ιαφθορά και ένα δικαστήριο των SS είχε συγκροτηθεί για να τον καταδικάσει. Ως εκ τούτου, ο νεαρός εξάδελφός μου μεγάλωσε σε ένα μεταπολεμικό περιβάλλον που τον περιφρονούσε βαθύτατα, σε αντίθεση με εμάς, που ο πατέρας μου δολοφονήθηκε ή εκτελέσ τηκε κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του. Η μητέρα του και θ ε ία μου δεν έλαβε καμία τ ι μητική σύνταξη, επειδή ο σύζυγός της αυτοκτόνησε και προφανώς ο Πέτερ το έφερε βαρέως. Για πολλά χρόνια παρακολουθούσε κάποια υποστηρικτικά σεμινάρια ψυχολογίας και σε ένα από αυτά, με τίτλο «Ψυχικά επακόλουθα της δ ικτατορίας, ολοκαυτώματος και πολέμου», ξέσπασε κλαίγοντας και αποκάλυ- ψε ό τι ήταν ανιψιός του Ράινχαρντ Χάι- ντριχ. Οσον αφορά εμένα, το 1945 ήμουν μόλις 11 ετών. Δεν θα μπορούσα να λογοδοτήσω για τις όποιες πράξεις του πατέρα μου και προσπάθησα μόνο να επιβιώσω, όπως έκαναν οι περισσότεροι νέοι της γενιάς μου.

ΣΙ: Σχετικά με τη διάσκεψη της περίφημης «τελικής λύσης» του εβραϊκού προβλήματος στο Βάνζεε του Βερολίνου...XX: Ακούστε. Κανένας σοβαρός ιστορικός δεν μπορεί σήμερα να αμφισβητήσει τις μαζικές δολοφονίες και εκτελέσεις που συνέβησαν κατά τον Β’ ΠΠ. Και η πατρίδα μου, η Γερμανία, φέρει μεγάλη ευθύνη γ ι’ αυτό. Ωστόσο, η ιστορία της διάσκεψης στο Βάνζεε (1942) έχει τεράστια κενά, και θεωρώ πως είναι σε μεγάλο βαθμό σκηνο- θετημένη. Κατ’ αρχήν, δεν υπάρχουν τα αυθεντικά ντοκουμέντα της διάσκεψης, αλλά μόνο δύο αντίγραφα. Από αυτά, όμως, λείπουν όλα εκείνα τα στοιχεία μιας τυπικής γερμανικής κρατικής υπηρεσίας που θα μπορούσαν να αποδείξουν την αυθεντικότητα των εγγράφων. Για παράδειγμα, ο αριθμός του φακέλου, ο αριθμός πρωτοκόλλου, το όνομα της εκδοθείσης αρχής ή η ημερομηνία, το όνομα και η υπογραφή του υπεύθυνου πρωτοκόλλου. Δεν υπάρχει επίσης κι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο: σε όλα τα απόρρητα έγγραφα του Γ' Ράιχ υπάρχει πάντοτε η ρήση «απόρρητη μυστική υπόθεση του Ράιχ». Στα περίφημα πρωτόκολλα, δεν υπάρχει κάτι τέτο ιο, ενώ είναι εξακριβωμένο ότι τα δύο αντίγραφα έχουν δακτυλογραφηθεί σε δύο διαφορετικές γραφομηχανές. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι είναι πλαστογρα- φημένα και είναι ευνόητο ποια πλευρά ε- πεδίωξε κάτι τέτο ιο και επωφελήθηκε από αυτό.

Υπεύθυνος αυτής της ιστορίας είναι κάποιος Δρ Ρόμπερτ Κέμπνερ, πρώην υπάλληλος στο Υπουργείο Εσωτερικών της Πρωσίας. Ο Κέμπνερ, εξαιτίας της εβραϊκής καταγωγής του, αφού απελάθηκε από την υπηρεσία του, μετανάστευσε πριν από τον πόλεμο στις ΗΠΑ. Πολύ αργότερα, εμφανίστηκε ως αναπληρωτής κύριος κατήγορος στη δίκη της Νυρεμβέργης, το1945-46. Υπήρξε επίσης κατήγορος στις δίκες που ακολούθησαν κατά του γερμα-

Το μνημείο προς τιμήν του Χάιντριχ στην Πράγα. Καταστράφηκε από τους Τσέχους το 1945. Στη φωτογραφία διακρίνονται οι γιοι του Κλάους και Χάιντερ, καθώς και η Λίνα φον Οστεν.

νικού Υπουργείου Εξωτερικών (1947) για την υποτιθέμενη συνωμοσία πολέμου. Εκεί αποδείχθηκε ότι ο Κέμπνερ είχε στη διάθεσή του όλα τα κατασχεθέντα από τους Αμερικανούς αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών. Αν όμως σκεφθεί κάποιος ότι όλος αυτός ο τεράστιος όγκος φακέλων και αρχείων μήκους 16 χιλιομέτρων ε- ρευνήθηκε και ταξινομήθηκε μέσα σε διάστημα μερικών μηνών, τό τε ο κύριος Κέμπνερ και οι συνεργάτες του πρέπει να ήταν εκπληκτικά τυχεροί που εντόπισαν μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα τα δύο αντίγραφα με την ένδειξη: «Αφορά την τελική λύση του εβραϊκού προβλήματος». Το αστείο, βέβαια, είναι ότι ο ίδιος ο Κέμπνερ στα απομνημονεύματά του αναφέρει ότι τα «ντοκουμέντα» αυτά τα ανακάλυψε στα τέλη Μαρτίου 1947. Ωστόσο, σε μια εκπομπή στον γερμανικό τηλεοπτικό σταθμό WDR στις 20 Ιανουαρίου 1992, δήλωσε ότι αυτό το σημαντικό εύρημα βρέθηκε το φθινόπωρο του 1947. Η μεγαλύτερη, όμως, απόδειξη για την πλαστότητα των συγκεκριμένων εγγράφων είναι το γεγονός ότι η γλώσσα που χρησιμοποιή- θηκε για την αντιγραφή ή τη σύνταξη δεν είναι τα τυπικά υπηρεσιακά γερμανικά που χρησιμοποιούσαν τότε, αλλά τα επονομαζόμενα «αμερικανογερμανικά». Για παράδειγμα, υπάρχει η φράση «εργαζόμενος του κράτους», όρος που δεν χρησιμο- ποιήθηκε ποτέ τό τε σε κανένα δημόσιο έγγραφο. Εντοπίζονται επίσης άλλα κενά και παραλείψεις, όπως η αναφορά ότι σκοπός της διάσκεψης είναι η εφαρμογή της τελικής λύσης στους 11.000.000 Εβραίους της Ευρώπης, όταν είναι γνωστό ότι την εποχή εκείνη (τον Ιανουάριο του 1942), το Γ’ Ράιχ θα μπορούσε να ασκήσει την πολιτική της εξόντωσης μόνο στους 6.000.000 Εβραίους που υπήρχαν στα κατεχόμενα από τη Wehrmacht εδάφη. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι τα περίφημα «ντοκουμέντα» είναι χαλκευμένα από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Αυτό, βέβαια, δεν αναιρεί το γεγονός ότι χιλιάΗ κηδεία του Χάιντριχ στο Βερολίνο υπήρξε μεγαλοπρεπής.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UT O P IA I 5 9

δυστύχημα έξω από την έπαυλη μας στην Πράγα, αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στα παιδιά της. Οσο για το πανδοχείο στο Φέρμαν, τη δεκαετία του '60 οι μισοί Γερμανοί ήταν βετεράνοι των SS και της Wehrmacht. Ηταν φυσικό, κάποιοι από αυτούς να θέλουν να έχουν επαφή μαζί μας.

Ο Χάιντερ Χάιντριχ, λόγω της επαγγελματικής του ιδιότητας ως αεροναυπηγού, ταξίδευε συχνά εκτός Γερμ ανίας.

δες πολίτες και Εδραίοι δολοφονήθηκαν μαζικά κατά τη διάρκεια του Β' ΠΠ.

ΣΙ: Φαντάζομαι όμως, κύριε Χάιντριχ, ότι δεν αμφισβητείτε το γεγονός πως ο πατέρας σας με την ιδιότητα του επικεφαλής της RSHA (Υπηρεσία Ασφαλείας του Ράιχ) οργάνωσε τη διάσκεψη στο Βάνζεε. Αλλωστε, στη διάσκεψη συμμετείχε και ένα μέρος της ελίτ του Γ Ράιχ.XX: Αυτό είναι αλήθεια. Ο πατέρας μου ένιωθε πως ήταν επιφορτισμένος με την ε πίλυση του «εβραϊκού ζητήματος» και ε ίχε -ε ίνα ι γνωστό αυτό- αρχηγικές φιλοδοξίες. Ως εκ τούτου, λοιπόν, επιθυμούσε να είναι εκείνος που θα έδινε μια λύση, μια οριστική λύση του ζητήματος αυτού. Γι’ αυτόν τον λόγο λοιπόν ανέλαβε την πρωτοβουλία να συγκαλέσει κομματικά στελέχη, οικονομικούς παράγοντες και γραφειοκράτες στο Βάνζεε, τον Ιανουάριο του 1942. Σχετικά με το τι πραγματικά ειπώθηκε όμως εκεί, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Σε κάθε περίπτωση, σι μαζικές δολοφονίες Εβραίων άρχισαν λίγους μήνες αργότερα, το καλοκαίρι του 1942, και ίσως όλα να ξεκίνησαν με μια απλή διαταγή του Χίμλερ. Μη ξεχνάτε, ωστόσο, ότι ο πατέρας μου ήδη δεν ήταν στη ζωή και παρόλα αυτά έχει υποστεί την ίδια κριτική με τον Χίτλερ ή τον Αϊχμαν.

ΣΙ: Είναι γνωστό, κύριε Χάιντριχ, ότι το πρώτο θύμα ενός πολέμου είναι πάντοτε η αλήθεια. Ενδεχομένως υπάρχουν, λοιπόν, και πράγματα που δεν γνωρίζουμε για την προσωπικότητα του Ράινχαρντ Χάιντριχ.

Η έπαυλη των Χάιντριχ στα περίχωρα της Πράγας σήμερα.

XX: Αναμφίβολα. Σας είπα, όσο σκληρός ήταν στα πολιτικά του καθήκοντα, τόσο υποδειγματικός πατέρας και σύζυγος υπήρξε στην προσωπική του ζωή. Θα σας α- ποκαλύψω και κάτι ακόμα: ο πατέρας μου δεν δίσταζε και δεν φοβόταν να πει ανοικτά τη γνώμη του για οποιοδήποτε ζήτημα. Λίγο πριν τον θάνατό του είχε εκφρά- σει τις αντιρρήσεις του στον Βάλτερ Σέ- λενμπεργκ, τον μετέπειτα αρχηγό της Abwehr, για τον τρόπο που διεξαγόταν ο πόλεμος στο Ανατολικό Μέτωπο. «Σέλενμπεργκ», είπε, «ο φύρερ δεν μπο- ρεί να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες των καιρών. Ο πόλεμος με τη Ρωσία θα οδηγήσει στην καταστροφή, εκτός αν αλλάξουν κάποια πράγματα. Για παράδειγμα, να δοθ ε ί έμφαση στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ρώσων και των Ουκρανών από τον ζυγό του Στάλιν. Η προπαγάνδα των «υπανθρώπων» (unterme-nschen) θα οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα. Το καλύτερο από όλα είναι ο φύρερ να αποσυρθεί στο Μπερχτεσγκάντεν και να αφήσει τη διεξαγωγή του πολέμου στα χέρια ικανών στρατηγών, σαν τον Μανστάιν».

ΣΙ: Η μητέρα σας Λίνα φον Οστεν είχε αριστοκρατική καταγωγή. Σε ένα βιβλίο που έγραψε με τον τίτλο «Η ζωή μου με τον Ράινχαρντ» ισχυρίζεται ότι δεν γνώριζε τίποτα για τις δραστηριότητες του συζύγου της και ασχολείτο μόνο με την οι- κογένειά της. Από την άλλη, όμως, γνωρίζουμε ότι ήταν φανατική οπαδός του Χίτλερ, τουλάχιστον στο πρώτο στάδιο, αλλά και μετά από τον πόλεμο διηύθυνε μια μικρή πανσιόν στο νησί Φέρμαν της Βαλτικής, όπου συχνά έκαναν τις διακοπές τους πρώην βετεράνοι των SS.XX: Η μητέρα μου το 1929, σε ηλικία 18 ετών, βρέθηκε σε μια ομιλία του Χίτλερ μαζί με τον αδελφό της Γιούργκεν. Από τότε έγινε ένθερμη οπαδός του Εθνικο- σοσιαλιστικού κόμματος και δεν το έκρυψε ποτέ. Μετά όμως τον θάνατο του με- γαλύτερού μου αδελφού Κλάους τον Οκτώβριο του 1943 σε αυτοκινητιστικό

Οικογενειακή φωτογραφία των Χάιντριχ.

Λέγοντας την τελευτα ία φράση, ο συνομιλητής μου έδειξε τις ευχάριστες αναμνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια, αλλά και μια επιμονή να κρατηθούν κά- ποια πράγματα μυστικά. Πιθανώς την ιδιότητα αυτή να την κληρονόμησε από τον πατέρα του, την εποχή που εκείνος είχε υφάνει υπομονετικά έναν τεράστιο ιστό που κάλυπτε ολόκληρη τη Γερμανία. Κλείνοντας τη συνέντευξη, σκεφτήκαμε να ρωτήσουμε κάποια πράγματα για την Ελλάδα και αν συγκρότησε κάποια φράση ή γνώριζε κάτι για τη γερμανική κατοχή στη χώρα μας.

«Αυτό που θυμάμαι, το γνωρίζω από μια συνομιλία μου με τη μητέρα μου Λίνα. Ενα βράδυ, ο πατέρας μου βρέθηκε στο αρχηγείο του φύρερ - πρέπει να ήταν αρχές του 1942. Ο Χίτλερ εκείνη την ώρα έ παιρνε το δείπνο του τρώγοντας μια περίεργη άνοστη μαύρη σούπα. Οταν ο Χίτλερ είδε τον πατέρα μου, αφού σταμάτησε να τρώει του είπε χαμογελώντας, «Τι λες Χάιντριχ, δεν μοιάζει η σούπα μου με τον μέλανα ζωμό των αρχαίων Σπαρτιατών;». Ο πατέρας μου συμφώνησε, επειδή κι αυτός υποστήριζε τη θεωρία ότι Γερμανοί και Ελληνες είναι συγγενικά φύλα».

ΣΙ: Κε Χάιντριχ, σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη που μας δώσατε.XX: Κι εγώ. Να μεταφέρετε στους συμπατριώτες σας ότι η δική μου γενιά αλλά και πάρα πολλοί Γερμανοί έχουν ειλικρινή αισθήματα φιλίας προς την Ελλάδα.Εϊ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ(1) Συνέντευξη με τον Χάιντερ Χάιντριχ στο Στάινεμπαχ του Μονάχουστις 18-5-2013.(2) IM FADENKREUZ DER ATTENTÄTER REINHARD HEYDRICH, PRAG 1942, Doku, Phoenix TV.(3) Ιάκωβος Χονδροματίδης: ΡΑΪΝΧΑΡΝΤ ΧΑΙΝΤΡΙΧ - ΤΟ ΑΛΛΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ «ΧΑΣΑΠΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΑΣ . Περιοδικό «Στρατιωτική Ιστορία». τ. 88. Δεκέμβριος 2003.(4) Wilhelm Hottl: EINSATZ FUR DAS REICH VERLAG S. BUBLIES,Koblenz. 1997.


Με ιην έναρξη ίου Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Αμερικανικός Στρατός άρχιοε να εξοπλίζεται εντατικά με το νέο τυφέκιο M l Garand, ίο πλέον πρόσιρατο αποτέλεσμα ίων σχεδίων του Τζων Γκάραντ έπειτα από χρονοβόρες δοκιμές. Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις, το όπλο αποδείχθηκε ιδιαίτερα αξιόπιστο και σιιβαρό, προσφέροντας στους Αμερικανούς στρατιώτες - και σύντομα και στους συμμάχους τους - έναν πολύτιμο ((σύντροφο».

ί I 'WFwTdr WK • * ' vc. I I r r

Cü*M.Sfr«AKto'Mrtnt

Το «πρωτότυπο» του τυφεκίου που κατασκεύασε ο Γκάραντ, με το οποίο συμμετείχε στον διαγωνισμό του 1920.

Πριν ακόμη την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (Α’ ΠΠ), οι αρμόδιες υπηρεσίες του Αμερικανικού Στρατού, που την περίοδο εκείνη ήταν εξο

πλισμένος με το επαναληπτικό τυφέκιο Springfield Μ1903, είχαν ξεκινήσει την αναζήτηση ενός νεώτερου ημιαυτόματου τυφεκίου για την αντικατάσταση του Μ1903. Η γενικότερη, όμως, αμφισβήτηση της αξίας και των χαρακτηριστικών ε νός νέου τυφεκίου με δ ιαφορετικό σύστημα λειτουργίας από τα καθιερω μένα, όπως άλλωστε συνέβη στις περισσότερ ες περιπτώσεις υιοθέτησης όπλων που ενσωμάτωναν νεω τεριστικά χαρακτηριστικά, αλλά κυρίως η εμμονή στην απαίτηση το νέο τυφέκιο να βάλλει το ίδιο φυσίγγιο με εκείνο του Μ1903 και να έχει το ίδιο βάρος με εκείνο, δεν είχαν επ ιτρέψ ει μέχρι την είσοδο των ΗΠΑ στον Μεγάλο Πόλεμο την υιοθέτηση ε νός νεώτερου τυφεκίου, κα ίτο ι υπήρχαν αρκετά αξιόλογα τυφ έκ ια σε προχωρη

μένο πειραματικό στάδιο.Με σκοπό την κάλυψη των υφιστάμε

νων αναγκών και αφού δεν είχε επ ιλεγεί κάποια άλλη λύση, από τ ις αρμόδιες υπηρεσίες επιδιώχθηκε η μετατροπή αριθμού τυφεκίων Μ1903 σε ημιαυτόματα. Η χρήση του μηχανισμού που έγινε γνωστός ως «Pedersen Device», αποτελεί την πλέον επιτυχημένη και αξιοπρόσεκτη προσπάθεια. Σύμφωνα με τα σχέδια της ανωτέρω μετατροπής, το κινητό ουραίο του όπλου αντικαταστάθηκε από έναν ημιαυτόματο μηχανισμό κλείστρου. Παρόλα αυτά είναι αμφίβολη ακόμη και η δοκιμαστική χρήση όπλων φερόντων τον προαναφερθέντα μηχανισμό πριν τη λήξη του Α' ΠΠ.

Μετά τη λήξη του Μεγάλου Πολέμου, οι ΗΠΑ συνέχισαν την αναζήτηση του αντικαταστάτη του πεπαλαιωμένου πλέον -μ ετά και τα συμπεράσματα που προέκυ- ψαν από τη μελέτη των πρόσφατων μαχών- Μ1903 και πάλι από ένα νέο ημιαυτόματο τυφέκιο. Ετσι, τον Ιούλιο του

Αμερικανός πεζοναύτης εκτελεί βολή με τυφέκιο Μ1 στην Ιβο Τζίμα.

1919, η αρμόδια επιτροπή Υλικού Πολέμου του Αμερικανικού Στρατού εξέδωσε τ ις πρώτες επίσημες προδιαγραφές που έπρεπε να πληροί το μελλοντικό ημιαυτόματο τυφέκιο του πεζικού και του ιππικού, με κυριότερη ότι το σύστημα λε ιτουργίας του έπρεπε να στηρίζεται στην επίδραση των αερίων (gas operated).

Τον Μάιο του 1920 διεξήχθησαν οι πρώτες δοκιμές. Στα όπλα που εξετάστηκαν από τον Αμερικανικό Στρατό περιλαμβάνονταν το δανικής προέλευσης τυφέκιο Bang, ένα τυφέκιο κατασκευής του Τζων Γκάραντ (John Garand), ο οποίος ε ίχε ήδη αρχίσει να εργάζεται στο Springfield Armory από τον Μάρτιο του 1919, ένα γαλλικό τυφέκιο Berthie και ένα τυφέκιο Thompson. Η λειτουργία του τυ φεκίου που παρουσίασε ο Γκάραντ, το οποίο μαζί με το τυφέκιο Bang θεωρήθηκαν ως τα πλέον αξιόλογα με αποτέλεσμα να ζητηθεί η περαιτέρω εξέλιξή τους, βασιζόταν σε ένα αρκετά ιδιόρρυθμο σύστημα λειτουργίας, δικής του επινόησης. Σύμφωνα με τ ις αρχές του συστήματος αυτού, τα αέρια που παράγονταν μετά τη βολή ωθούσαν το καψύλλιο του φυσιγγίου ελαφρώς προς τα πίσω, ενεργοποιώντας μια διάταξη που προκαλούσε την οπισθοδρόμηση του περιστρεφόμενου κλείστρου.

Τον Φεβρουάριο του 1921 δημοσιο- ποιήθηκαν οι νεώτερες προδιαγραφές που έπρεπε να πληροί το νέο τυφέκιο του Αμερικανικού Στρατού, καθώς και οι δοκιμές στις οποίες θα υποβαλλόταν. Το υποψήφιο για επιλογή ημιαυτόματο τυ φέκιο έπρεπε να βάλλει το φυσίγγιο .30- 06, να τροφοδοτείτα ι με γεμιστήρες ή συνδετήρες φυσιγγίων, να φέρει διατάξεις για την αποφυγή πυροδότησης από εσφαλμένο χειρισμό, να έχει υψηλή ακρίβεια βολής, καθώς και απλότητα κατασκευής και συντήρησης.

Μετά από μια σειρά δοκιμών που ακολούθησαν, το τυφέκιο του Γκάραντ (το κλείστρο του οποίου στο μεταξύ είχε τροποποιηθεί και είχε παύσει να είναι περιστροφικά) φέροντας πλέον «εσωτερική» φυσιγγιαποθήκη και έχοντας λάβει την κωδική ονομασία Μ1922, καθώς και το τυφέκιο Thompson (το οποίο είχε υποβάλει για αξιολόγηση η Colt), παρόλο που τον Ιούνιο του 1925 κρίθηκαν ως «ακατάλληλα για υπηρεσιακή χρήση», ζητήθη- κε να εξελιχθούν περισσότερο, προκει- μένου να συμμετέχουν σε μελλοντικές δοκιμές που θα διεξάγονταν. Τον Ιούνιο του 1926, οι δοκιμές επαναλήφθηκαν, με τον Γ κάραντ να παρουσιάζει το βελτιωμένο τυφέκιο Μ1924, το οποίο είχε τροποποιηθεί ως προς το μήκος της κάννης


του, τη θέση του οπίσθιου σκοπευτικού και το κοντάκιό του. Από τις δοκιμές προ- έκυψε ότι το τυφέκιο του Γκάραντ υπερτερούσε έναντι του Thompson και πάλι όμως απαιτείτο η περαιτέρω βελτίωση και των δύο όπλων.

Ανάμεσα στις κυριότερες τροποποιήσεις που έπρεπε να πραγματοποιηθούν προτού τα όπλα υποβληθούν για νέα αξιολόγηση, περιλαμβανόταν και η αλλαγή του διαμετρήματος τους, από 0,30 in σε0,276 in (7 mm). Το αίτημα για αλλαγή του διαμετρήματος των όπλων οφειλόταν στο αποτέλεσμα εκτεταμένων δοκιμών που είχαν προηγηθεί στο πλαίσιο άλλου εξοπλιστικού προγράμματος. Σύμφωνα με αυτά, η ανασχετική ισχύς των φυσιγγίων των 0,276 in ήταν ικανοποιητική, ενώ η μειωμένη ανάκρουση που προκαλού- σαν διευκόλυνε τη χρήση των τυφεκίων από λιγότερο έμπειρους σκοπευτές. Παράλληλα, το μικρότερο διαμέτρημα και βάρος των νέων φυσιγγίων επέτρεπε την αύξηση του αριθμού των φυσιγγίων που μπορούσαν να συμπεριληφθούν στον φόρτο μάχης των στρατιωτών.

Τόσο η ανωτέρω αλλαγή του δ ιαμετρήματος του όπλου, η οποία ήταν επιβεβλημένη από την επιτροπή Υλικού Πολέμου, όσο όμως και η αλλαγή του ήδη χρησιμοποιούμενου τυποποιημένου φυσιγγίου των 0,30 in, το οποίο απέκτησε διαφορετική καμπύλη πίεσης, οδήγησαν τον Γκάραντ στην αλλαγή του συστήματος λειτουργίας του όπλου του. Ετσι, τα νεώτερα υποδείγματά του, Μ1926 Τ1 και Μ1926 Τ3, λειτουργούσαν με την οπισθοδρόμηση εμβόλου που κινείτο εντός ε ιδικής θαλάμης αερίων, η οποία βρισκό

Ανδρες του ΕΚΣΕπαρελαύνουν, φέροντας τυφέκια Μ1, μπροστά από τη Βουλή (πηγή:www.army.gr).

ταν κατω απο την καννη του τυφεκίου. Κατά την πυροδότηση, μέρος των αερίων διοχετευόταν από το εμπρόσθιο μέρος της κάννης στη θαλάμη αερίων, προκαλώντας την οπισθοδρόμηση του εμβόλου και συνεπακόλουθα και του κλείστρου. Τον Οκτώβριο του 1928, το Υπουργείο Πολέμου των ΗΠΑ επισημοποίησε την απαίτησή του για αλλαγή τόσο του τυφεκίου όσο και του τυποποιημένου διαμετρήματος, ζητώντας την υποβολή ημιαυτόματων τυφ εκίων στο διαμέτρημα των 0,276 in, ικανά να βάλλουν το νέο φυσίγγιο με βολίδα πλήρους μεταλλικής επικάλυψης, βάρους 125 grains (8,1 gr) με αρχική ταχύτητα 2.700 ft/sec (823 m/sec), στο πλαίσιο διαγωνισμού για την ανάδειξη νέου τυ φεκίου για τον Αμερικανικό Στρατό. Κατά τα λοιπά, οι απαιτήσεις δεν διαφοροποιούντο σημαντικά από εκείνες που ε ίχαν αρχικά δημοσιευθεί κατά τον διαγωνισμό του 1921.

Τον Αύγουστο του 1929, επτά τυφ έκια υποβλήθηκαν προς αξιολόγηση στις αρμόδιες αμερικανικές υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων και το τυφέκιο Τ3 του Γκάραντ. Η επιτροπή αξιολόγησης κατέληξε ότι δύο τυφέκια υπερείχαν σαφώς των υπολοίπων, μεταξύ των οποίων και το Τ3. Παρόλα αυτά, και για τα δύο τυφέκια που προκρίθηκαν, η αναφορά της επιτροπής απαιτούσε και πάλι κάποιες ακόμη βελτιώσεις. Ετσι, αποφασίστηκε η κατα

Βιφολόγχη Μ5Α1.

σκευή 20 τυφεκίων από κάθε τύπο, τα οποία θα υποβάλλονταν σε δοκιμές από μονάδες των πλέον «αρμόδιων» Οπλων, του πεζικού και του ιππικού. Παράλληλα, δόθηκε μία αρκετά παράξενη εντολή για επανεκκίνηση των δοκιμών που θα καθιστούσαν εφ ικτή την υιοθέτηση του νέου τυφεκίου στο ήδη τυποποιημένο δ ιαμέτρημα των 0,30 in, το οποίο πολύ πρόσφατα είχε αποφασιστεί να αντικαταστα- θεί.

Την άνοιξη του 1931, τα όπλα των δοκιμών ήταν έτοιμα (με το τυφέκιο του Γ κάραντ να φέρει την ονομασία Τ3Ε2) και δ ιατέθηκαν στις μονάδες. Κατά την αξιολόγησή τους προέκυψε διαφωνία ανάμεσα στις αρμόδιες επιτροπές του πεζικού και του ιππικού ως προς την αναγκαιότητα αλλαγής του τυποποιημένου δ ιαμετρήματος, οδηγώντας στην απόφαση για νέα αξιολόγηση των δύο τυφεκίων. Στις αρχές Ιανουαρίου του 1932, η επιτροπή δοκιμών πρότεινε την προμήθεια 125 τυ

Η θήκη κλείστρου τυφεκίου Μ1, με το κλείστρο ανοικτό (αγκιστρωμένο στην οπίσθια θέση του). Διακρίνεται ο μεταφορέας (follower), ο οποίος ωθεί τα φυσίγγια του κλιπ προς τα πάνω. Επίσης διακρίνεται το κλισιοσκόπιο και ο μοχλός όπλισης.


http://www.army.gr

Τυφέκιο Μ 10, με το κλείστρο ανοικτό. Διακρίνεται η κεφαλή του κλείστρου (με τον εξολκέα και τον επικρουστήρα), το έμβολο, ο μοχλός όπλισης και ο μεταφορέας (γνωστός στη στρατιωτική αργκό και ως «αεροπλανάκι»).

φεκίων Garand Τ3Ε2 για τη διενέργεια των τελικών δοκιμών που θα οδηγούσαν στη λήψη της οριστικής απόφασης για την υιοθέτηση του όπλου. Η πρόταση της επιτροπής, όμως, απορρίφθηκε από τον στρατηγό Ντάγκλας ΜακΑρθρουρ, αρχηγό του Επιτελείου του Αμερικανικού Στρατού (Chief of Staff of the Army - CSA), ο οποίος διαφώνησε με την αλλαγή του τυποποιημένου διαμετρήματος από 0,30 in σε 0,276 in και ζήτησε την ε ντατικοποίηση των εργασιών που σχετίζονταν με την τελειοποίηση του τυφ εκ ίου στο διαμέτρημα των 0,30 in.

Μετά από τις απαραίτητες τροποποιήσεις του τυφεκίου και αφού την 21η και 22α Μαρτίου 1932 ολοκληρώθηκαν

επιτυχώς οι απαραίτητες δοκιμές, δόθηκε η εντολή στο Springfield Armory για την κατασκευή 80 τυφεκίων τύπου «US Semiautomatic Rifle, Caliber .30, T1E2». Η παραγωγή των τυφεκίων διήρκεσε σχεδόν δύο χρόνια, δ ιότι παράλληλα επιδιώ- χθηκε η ανάπτυξη των απαραίτητων τ ε χνικών προκειμένου να καταστεί δυνατός ο περιορισμός του κόστους παραγωγής των όπλων. Στο μεταξύ, τον Αύγουστο του 1933, η ονομασία του όπλου μεταβλήθηκε σε «US Semiautomatic Rifle, Caliber .30, M1».

Τον Μάιο του 1934, 75 όπλα ήταν έ τοιμα και διατέθηκαν, 50 στο πεζικό και 25 στο ιππικό, για δοκιμές σε πραγματικές συνθήκες. Το σημαντικότερο πρό

βλημα που προέκυψε και εντοπίστηκε πολύ σύντομα ήταν ότι ο φορέας του εμβόλου των τυφεκίων ήταν, πιθανότατα εκ κατασκευής, στρεβλός και έτσ ι τον Αύγουστο του ίδιου έτους όλα τα όπλα επέστρεψαν στο Springfield Armory για την επιδιόρθωση του προβλήματος, καθώς και κάποιων άλλων δυσλειτουργιών μικρότερης σημασίας, οι οποίες είχαν ε ντοπιστεί. Σχετικά σύντομα, τον Μάιο του 1935, τα 75 τυφέκια επέστρεψαν στις μονάδες για τη συνέχιση των δοκιμών που ολοκληρώθηκαν τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Τα συμπεράσματα των δοκιμών συνόδευαν οι προτάσεις των αρμόδιων αξιωματικών τόσο του πεζικού όσο και του ιππικού, για την υιοθέτηση του όπλου και την αντικατάσταση από αυτό του τυφεκίου Springfield Μ1903. Στις 9 Ια- νουαρίου 1936, το τυφ έκιο «US Semiautomatic Rifle, Caliber .30, M1» υιο- θ ετήθηκε επισήμως ως το τυποποιημένο τυφέκιο του Αμερικανικού Στρατού, αποτελώντας ουσιαστικά το πρώτο ημιαυτόματο τυφέκιο που επιλέχθηκε για ε κτεταμένη υπηρεσιακή χρήση από στρατιωτική δύναμη παγκοσμίως.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΠΛΟΥ

Κύρια μέρη του τυφεκίου Μ1 αποτε- λούν το κοντάκιο με τον ξυστό, το σύστημα κάννης-κλείστρου και ο μηχανισμός της σκανδάλης. Στη θήκη του κλείστρου -πίσω από το κλισιοσκόπιο- υπάρχουν χαραγμένες οι ενδείξε ις «U.S. RIFLE .30 Μ1», το όνομα της εταιρ ίας κατασκευής του όπλου, καθώς και ο αριθμός σειράς του.

Προκειμένου το όπλο να βάλει, ο σκοπευτής π ιέζει τη σκανδάλη, απελευθερώνοντας τη σφύρα, η οποία προσκρούει στον επικρουστήρα, προκαλώ- ντας την κίνησή του και την πυροδότηση του καψυλλίου του φυσιγγίου το οποίο βρίσκεται στη θαλάμη. Τα αέρια που πα- ράγονται από την καύση της πυρίτιδας του φυσιγγίου ωθούν τη βολίδα έξω από την κάννη. Μόλις η βολίδα περάσει την οπή διαφυγής αερίων που βρίσκεται στο κάτω μέρος της κάννης, ποσότητα των αερίων εισέρχεται στην οπή και προκα- λ ε ίτη ν οπισθοδρόμηση του εμβόλου αερίων. Το τελευτα ίο προκαλεί με τη σειρά του την οπισθοδρόμηση του κλείστρου και τη συσπείρωση του επανατατικού ε λατηρίου. Κατά την οπισθοδρόμηση του κλείστρου, ο εξολκέας αφαιρεί τον κενό κάλυκα από τη θαλάμη του όπλου, ο οποίος προσκρούοντας στον εξωστήρα απορρίπτεται από το όπλο. Φτάνοντας στο

Η θαλάμη τυφεκίου M1D. Είναι εμφανές ότι η βάση της διόπτρας στηρίζεται στο ύψος της θαλάμης.


Εύελπις, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, με τυφέκιο Μ1 Garand και ξιφολόγχη Μ1, στη θέση του για την πρωινή επιθεώρηση.

τέρμα της διαδρομής οπισθοδρόμησής του, το κλείστρο οπλίζει τη σφύρα του όπλου, ενώ παράλληλα ένα νέο φυσίγγιο έχει τοπ οθετηθεί στη διαδρομή του, το οποίο παρασύρεται στη θαλάμη κατά την επαναφορά του κλείστρου στην εμπρόσθια θέση του, υπό την πίεση του επανα- τατικού ελατηρίου. Μετά τη βολή του τ ε λευταίου φυσιγγίου, το κλιπ των φυσιγγίων εκτινάσσεται έξω από το όπλο και το κλείστρο μένει ανοικτό.

01 ΪΙΦ0Α0ΓΧΕΣ ΤΟΥ ΜΙΑρχικά, το τυφέκιο Μ1 έφερε την ξ ι

φολόγχη Μ1905, του τυφεκίου Μ1903 Springfield, με ολικό μήκος 20,5 in, λάμα μήκους 16 in (40 cm) και πλαστικό κολεό M3. Από τα μέσα του 1943, όμως, ξεκ ίνησε η διάθεση των νεώτερων ξιφολογχών Μ1 με τον κολεό Μ7. Οι τελευτα ίες (με συνολικό μήκος 14,5 in και μήκος λάμας10 in) κατασκευάστηκαν με σκοπό να διευκολύνουν, ως βραχύτερες, τ ις κινήσεις των στρατιωτών κατά τη μεταφορά τους, η οποία πλέον δ ιενεργείτο με διάφορα μηχανοκίνητα μέσα. Η ξιφολόγχη Μ1 ήταν κατάλληλη τόσο για τα τυφέκια Μ1 όσο και για τα τυφέκια Μ1903. Την ίδια περίοδο (περί το 1943), αρκετές πα- λα ιότερες ξιφολόγχες Μ1905 τροποποιή- θηκαν, με βράχυνση της λάμας τους, και δ ιατέθηκαν εκ νέου στα στρατεύματα.

Τέλος, μετά τη λήξη του Β' ΠΠ (περί το 1955) κατασκευάστηκαν και δ ιατέθηκαν οι ξιφολόγχες Μ5 και Μ5Α1, με μή

κος λάμας 6,5 in και με πλαστικό κολεό Μ8 και Μ8Α1, οι οποίοι έφεραν μόνιμα προσαρμοσμένη κανάβινη ξιφοκρεμά- στρα. Το πλήθος των εταιριών που κατασκεύασαν ξιφολόγχες για το Μ1 είναι σχετικά μεγάλο, οδηγώντας σε κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Στον Ελληνικό Στρατό δ ιατίθεντο όλες οι ανωτέρω ξιφολόγχες, επί των τυφ εκίων Μ1 όμως χρησιμοποιήθηκαν κυρίως οι ξιφολόγχες Μ1, καθώς και οι βραχύτερες Μ5 και Μ5Α1.

Η ΕϊΕΛΙϊΗ ΤΟΥ ΤΥΦΕΚΙΟΥ ΣΕ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

Τα πρώτα τυφέκια Μ1 εξήλθαν από τη γραμμή παραγωγής τον Σεπτέμβριο του 1937. Στην πρώτη φάση της παραγωγής, το εργοστάσιο του Springfield κατασκεύαζε 10 τυφέκια ημερησίως, ενώ ο ρυθμός σταδιακά άρχισε να αυξάνει (φθάνοντας τα 200 τυφέκια ημερησίως τον Ιανουάριο το 1940). Οπως σε κάθε νέα μηχανική κατασκευή, έτσι και στην περίπτωση των τυ φεκίων Μ1, στα πρώτα όπλα που παρή- χθησαν παρουσιάστηκαν προβλήματα ε- λάσσονος σημασίας. Αυτά σχετίζονταν κυρίως με την τροφοδοσία του όπλου από το κλιπ φυσιγγίων και την απόρριψη του τελευταίου, καθώς και με την απασφάλι- ση του κλείστρου, και διορθώθηκαν πολύ σύντομα. Η σημαντικότερη αλλαγή που ε- πήλθε στο τυφέκιο αφορούσε την αντικατάσταση εκείνου του τμήματος του όπλου (γνωστού ως «gas trap») μέσω του οποίου τα αέρια της εκπυρσοκρότησης διοχετεύονταν στη θαλάμη αερίων, προ-

Σκηνή από ασκήσεις λογχομαχίας με τυφέκια Μ1, από άνδρες της ΕΛΔΥΚ (πηγή: www.army.gr).

καλώντας την οπισθοδρόμηση του εμβόλου και του κλείστρου. Το νέο «σύστημα» (γνωστό ως «spline type») εφαρμόστηκε σε όλα τα όπλα που παρήχθησαν μετά τα50.000 πρώτα τυφέκια. Οσα, δε, όπλα ε ίχαν ήδη παραχθεί, τροποποιήθηκαν κατάλληλα με κάθε ευκαιρία (π.χ. κατά την επισκευή άλλων βλαβών, τη συντήρησή τους κλπ.).

Ενόψει των εξελίξεων που προμηνύο- νταν, κατά το 1939 η ανάγκη για παραγωγή των τυφεκίων Μ1 αλλά και ο απαιτού- μενος ρυθμός παραγωγής τους αυξήθηκαν δραματικά, καθιστώντας την κάλυψη των αναγκών από τη Springfield ανέφικτη. Ετσι, το καλοκαίρι του 1939, τόσο η Winchester όσο και η Remington, κυρίως ό

Στρατιωτικό τμήμα παρελαύνει στα μέσα της δεκαετίας το 1970. Οι στρατιώτες φέρουν τυφέκια Μ1 Garand, με ξιφολόγχη Μ1.


http://www.army.gr

Κλιπ αδρανών φυσιγγίων τοποθετημένο στη θήκη του κλείστρου, έτοιμο για τη γέμιση του όπλου.

μως η πρώτη, ανέλαβαν την παραγωγή μικρού αρχικά αριθμού τυφεκίων, ο οποίος όμως με την εξέλιξη των επιχειρήσεων αυξήθηκε σημαντικά.

Σε όλη τη διάρκεια της παραγωγής και χρήσης των τυφεκίων Μ1 έγιναν αρκετές προσπάθειες για περαιτέρω βελτίωση του όπλου και κάλυψη διάφορων αναγκών που προέκυπταν, οδηγώντας στην παραγωγή αρκετών πειραματικών υποδειγμάτων (με ονομασίες που έφεραν την ένδειξη «Ε» ή «Τ», όπως Μ1Ε5, Τ20Ε1 κλπ.). Μεταξύ αυτών περιλαμβανόταν και η κατασκευή ενός τυφεκίου προοριζόμενου για ελεύθερους σκοπευτές.

Κατά την έναρξη του Β’ ΠΠ, οι ελεύθεροι σκοπευτές του Αμερικανικού Στρατού χρησιμοποιούσαν τα απαρχαιωμένα Μ1903 και Μ1903Α4, με τη διόπτρα Μ1903

(Warner & Swasey). Οι πρώτες προσπάθειες για υιοθέτηση ενός τροποποιημένου Μ1 Garand ως τυφεκίου ελεύθερου σκοπευτή ξεκίνησαν στα τέλη του 1943, οδηγώντας στην παραγωγή του πειραματικού Μ1Ε2 που έφερε διόπτρα όμοια με εκείνη του τυφεκίου Springfield. Ακολούθησαν τα Μ1Ε7 και Μ1Ε8 και αρκετές δοκιμές, ώστε το καλοκαίρι του 1944 το τροποποιημένο Μ1 Garand (με την ονομασία M1C) να υ ιοθετηθεί ως το νέο τυφέκιο ελεύθερου σκοπευτή του Αμερικανικού Στρατού. Τα όπλα αυτού του τύπου έφεραν ειδική βάση στήριξης της διόπτρας, η οποία τοποθετούσε το σκοπευτικό όργανο αριστερά από τον φορέα του κλείστρου (ώστε να ε ίναι δυνατή η γέμιση του όπλου) και διόπτρες Μ81 (Lyman Alaskan) ή Μ82 (Weaver 330). Επιπρόσθετα έφεραν έναν ιδιαίτερα

αποτελεσματικό φλογοκρύπτη M2, καθώς και δερμάτινο κάλυμμα κοντακίου Τ4, το οποίο βοηθούσε τον σκοπευτή να προσαρμόσει το πλάτος του κοντακίου ώστε να του παρέχει μεγαλύτερη άνεση κατά τη σκόπευση. Κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ κατασκευάστηκαν περί τα 8.000 τυφέκια M1C, τα οποία όμως χρησιμοποιήθηκαν κυρίως κατά τον Πόλεμο της Κορέας.

Τον Σεπτέμβριο του 1944, με σκοπό την επιτάχυνση της παραγωγή τυφεκίων ελεύθερου σκοπευτή, υ ιοθετήθηκε η νε- ώτερη έκδοση του M1C, με την ονομασία M1D. Ουσιαστικά, ο τρόπος εγκατάστασης της βάσης της διόπτρας αποτελούσε τη μόνη διαφορά μεταξύ των M1C και M1D. Στα τυφέκια M1D, η βάση τοποθετείτο στη θαλάμη των όπλων (χωρίς να απαι- τε ίτα ι η τροποποίηση της θήκης του κλείστρου, όπως συνέβαινε στην περίπτωση του M1C). Πρακτικά, για την κατασκευή των M1D απαιτείτο απλώς η εγκατάσταση μίας νέας κάννης. Τον Απρίλιο του 1945 υιοθετήθηκε η νεώτερου τύπου διόπτρα Μ84, για την αντιμετώπιση κυρίως προβλημάτων απορρόφησης υγρασίας που είχαν παρατηρηθεί στις Μ81 και Μ82. Τα τυφέκια M1D χρησιμοποιηθήκαν επιχειρησιακά, κυρίως, κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ.

Στα τέλη του 1945, η παραγωγή των τυφεκίων Μ1 διακόπηκε -όπως σύντομα αποδείχθηκε- προσωρινά, με συνολική παραγωγή που ξεπερνούσε τα 4.000.000 όπλα. Μετά τη λήξη του Β' ΠΠ, περισσότερα από 500.000 τυφέκια Μ1 ανακατασκευάστηκαν από τη Springfield στο πλαίσιο του προγράμματος «Clean and Repair», σε μια προσπάθεια αποκατάστασης των φθορών που είχαν προκληθεί κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις. Από τα μέσα του 1952, όμως, ξεκίνησε η παραγωγή νέων τυφεκίων Μ1, για την κάλυψη των αναγκών που προέκυψαν από την εμπλοκή στον Πόλεμο της Κορέας. Η νέα παραγωγή ανατέθηκε τόσο στη Springfield Armory (η οποία κατασκεύασε περί τα 662.000 όπλα), όσο και στην International Harvest (που παρήγαγε 338.000 τυφέκια), αλλά και στη Harrington & Richardson (με παραγωγή429.000 τυφεκίων). Η κατασκευή των τυ φεκίων Μ1 τερματίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1950.

ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΤΥΦΕΚΙΟΥ ΜΙ

Οι πρώτες πολεμικές επ ιχειρήσεις στις οποίες οι Αμερικανοί στρατιώτες βρέθηκαν εξοπλισμένοι με τα τυφέκια Μ1 εξελίχθηκαν στο Θέατρο Επιχειρήσεων του Ειρηνικού, λίγο μετά την ιαπω


νική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, τον Δεκέμβρ ιο του 1941. Στο Θέατρο Επιχειρήσεων της Μεσογείου, οι πρώτες αναφορές για επιχειρησιακή χρήση των τυ φεκίων Μ1 προέρχονται από την επ ιχείρηση «Torch» («Πυρσός»), κατά τον Νοέμβριο του 1942, στη βόρειο Αφρική. Η εξα ιρετική απόδοση των τυφεκίων κατά τη μάχη, σύντομα έπεισε και τους πλέον δύσπιστους στρατιώ τες για το μεγάλο τακτικό πλεονέκτημα που κρατούσαν στα χέρια τους. Από την άλλη, χαρακτη

ριστικό είναι το γεγονός ότι η

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΤΥΦΕΚΙΟΥ Μ1ΜΗΚΟΣΜΗΚΟΣ ΚΑΝΝΗΣ ΒΑΡΟΣ(ΚΕΝΟ) ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑ ΡΑΒΔΩΣΕΙΣ ΦΥΣΙΓΓΙΑ

1.103 mm 610 mm 4,37 kgΓεμιστήρας 8 φυσιγγίων 4 δεξιόστροφες 0,30-06

G3. Στα 30 περίπου χρόνια της υπηρεσίας τους στον Ελληνικό Στρατό, τα τυφέκια Μ1 χρησιμοποιήθηκαν περιορισμένα στις επιχειρήσεις της περιόδου 1946-1949, ενώ με αυτά ήταν εξοπλισμένο το Εκστρατευ- τικό Σώμα Ελλάδος (ΕΚΣΕ) κατά τη συμμετοχή του στον Πόλεμο της Κορέας. Τέλος, τυφέκια Μ1 έφεραν οι στρατιώτες της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) κατά τον ηρωικό αγώνα τους εναντίον

των Τούρκων εισβολέων το 1974.Τα Μ1 παρέμειναν σε υπηρεσία μέ

χρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990 σε ορισμένες μονάδες των

ταχυβολία των Αμερικανών στρατιωτών είχε αρχίσει να δημιουργεί στις τά ξε ις του εχθρού την εντύπωση ότι μάχονταν έναν στρατό πλήρως εξοπλισμένο με αυτόματα όπλα!

Η Κορέα αποτέλεσε τον επόμενο πόλεμο στον οποίο οι Αμερικανοί στρατιώτες αγωνίστηκαν εξοπλισμένοι με το Μ1. Χαρακτηριστικό της απόδοσης του όπλου είνα ι το εξα ιρετικά χαμηλό ποσοστό εμπλοκών που παρουσιάστηκαν, το οποίο ανήλθε στο 2-4% των βολών. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου στο Β ιετνάμ (και ενώ από το 1957 ο Αμερικανικός Στρατός είχε υ ιοθετήσει επισήμως το τυφέκιο Μ14), οι Αμερικανοί ελεύθερο ι σκοπευτές έφεραν τυφ έκ ια M1D. Στη δεκαετία του 1970, τα τυφέκια Μ1 αποσύρθηκαν σχεδόν ολοκληρωτικά από τον Αμερικανικό Στρατό, παραμένοντας σε χρήση -μ έχ ρ ι τη δεκαετία του 1980— μόνο σε μονάδες της Εθνικής Φρουράς (National Guard). Εκτοτε, το Μ1 φ έρετα ι αποκλειστικά από κάποιες δ ιμο ιρ ίες ε πιδείξεων, καθώς και ορισμένες άλλες μονάδες απόδοσης τιμών. Αξίζει να αναφερθούν μαρτυρίες που κάνουν λόγο για περιορισμένη επιχειρησιακή χρήση τυφεκίω ν M1D, κατά τη διάρκεια του «Πρώτου Πολέμου» στον Περσικό κόλπο (το 1991).

Μ ετά τα τέλη του Β’ ΠΠ και κυρίως κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Κορέας, οι Αμερικανοί δ ιέθεσαν μεγάλο πλήθος τυφεκίω ν Μ1 σε αρκετούς από τους συμμάχους τους. Στη Νότιο Κορέα διατέθηκαν περί τα 300.000 τυφέκια, ενώ κατά τη διάρκεια του Πολέμου στο Βιετνάμ ο Στρατός του Νοτίου Β ιετνάμ έλαβε περί τα 220.000 τυφέκια. Μεταξύ των λοιπών χωρών που απέκτησαν τυ φέκια Μ1 Garand περιλαμβάνονται η Γαλλία, η Ιταλία, η Τουρκία, το Πακιστάν, το Ιράν και φυσικά η Ελλάδα.

Τυφέκιο M1D.Διακρίνεται η διόπτρα Μ84, καθώς και το Τ4 «cheek rest». To κομβίο στο πλάι της θήκης του κλείστρου είναι ο αναστολέας του κλιπ φυσιγγίων (με την πίεσή του επιτυγχάνεται η απογέμιση του όπλου).

ΤΟ ΤΥΦΕΚΙΟ ΜΙ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ

Τα πρώτα τυφέκια Μ1 έφθασαν στην Ελλάδα -στο πλαίσιο τα αμερικανικής βοήθειας- στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και διατέθηκαν αμέσως στους Λόχους Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ), οι οποίοι είχαν αναλάβει μεγάλο μέρος του βάρους των επιχειρήσεων της περιόδου1946-1949, εναντίον των κομμουνιστών ανταρτών του ΔΣΕ. Η διάθεση των όπλων συνεχίστηκε με αργό ρυθμό κατά τη δεκαετία του 1950 και στις υπόλοιπες μονάδες του Ελληνικού Στρατού, αποτελώντας το κύριο όπλο του μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, οπότε και άρχισε να αντικαθίσταται από τα τυφέκια FAL και

σωμάτων και του εσωτερικού, καθώς και των ταγμάτων εθνοφυλακής. Σήμερα, τυ φέκια Μ1 συνεχίζει να φέρει η Προεδρική Φρουρά, ενώ τους τελευτα ίους μήνες οι ουλαμοί παρέλασης της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων (ΣΣΕ) και της Σχολής Μονίμων Υπαξιωματικών (ΣΜΥ), αποκλειστικά και μόνο στις συγκεκριμένες δραστηριότητες (παρελάσεις κατά τις εθνικές επετείους στην Αθήνα και στη Θεσ-

ΣΤΡΑΤΙΑΤΙΚΗ UT O P IA I 6 9

δαιότερο πολεμικό μηχάνημα που κατασκευά

στηκε ποτέ» και δεν είχε άδικο. Το Μ1 α

ποδείχθηκε ιδιαίτερα αξιόπιστο, ακόμη και στις

πλέον δύσκολες επιχειρησιακές συνθήκες. Με την υιοθέτησή του, ο Αμερικανικός Στρατός απέκτησε σημαντικό τακτικό πλεονέκτημα, αφού οι στρατιώτες του μπορούσαν να βάλλουν με μεγαλύτερη ταχύτητα, διατηρώντας συνεχώς τον στόχο στα σκοπευτικά του όπλου τους για οκτώ συνεχόμενες βολές, αλλά και να επαναγεμίζουν το όπλο τους σε ε λάχιστο χρόνο. Ισως, με μια δόση υπερβολής, να μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι το Μ1 περιλαμβάνεται -μεταξύ πολλών άλλων- στις λεπτομέρειες που συνέβαλαν ώστε η Ιστορία να έχει την ε ξέλιξη που όλοι γνωρίζουμε.

Στην πατρίδα μας, λόγω της μακρόχρονης υπηρεσίας του στον Ελληνικό Στρατό, σε συνδυασμό με τα ανωτέρω χαρακτηριστικά του, το τυφέκιο Μ1 είναι ιδ ια ίτερα αγαπητό. Δυστυχώς, όμως, εξακολουθεί να αποτελεί, πρακτικά, «απα

θώς και ο τύπος του καψυλλίου του (Boxer ή Berdan), ποικίλλει αναλόγως της εταιρίας κατασκευής.

Το 1926, η βολίδα του αντικαταστάθη- κε από άλλη (γνωστή ως Μ1), νεώτερης σχεδίασης, με βάση τύπου «boat tail» και βάρος 11,2 gr, αυξάνοντας το βεληνεκές του φυσιγγίου. Το 1938, όμως, αποφασί- στηκε ότι το εξαιρετικά μεγάλο βεληνεκές του φυσιγγίου δυσχέραινε την εκπαίδευση του προσωπικού οδηγώντας στην αντικατάσταση της βολίδας του από τη M2. Η τελευτα ία ήταν τύπου «flat base» και είχε βάρος 9,72 gr. Φυσίγγια του τύπου έχουν κατασκευαστεί από μεγάλο πλήθος χωρών, όπως οι ΗΠΑ, η Αυστρία, η Βραζιλία, η Τσεχία, η Γερμανία και η Ελλάδα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΟ στρατηγός Τζωρτζ Πάττσν χαρα

κτήρισε το τυφέκιο Μ1 ως «το σπου-

σαλονίκη), φέρουν επινικελωμένα τυφ έκια Μ1.

Συνολικά, στον Ελληνικό Στρατό διατέθηκαν περί τα 188.000 τυφέκια Μ1, M1C

και M1D, τα οποία έφεραν την επίσημη ονομασία «Ημιαυτόματο Τυφέκιο Μ1

των 0,30in».

Εύζωνοι της Προεδρικής Φρουράς με τυφέκια Μ Ι.

ΤΟ ΦΥΣΙΓΓΙΟ .30-06Το φυσίγγιο 0,30-06 (γνωστό και με τις

ονομασίες 7,62x63 mm, ή 0,30 US Service, ή 0,30 Browning) εμφανίστηκε το 1906 (όπως μαρτυρά το δεύτερο συνθετικό του τύπου του), αποτελώντας τροποποίηση του παλαιότερου 0,30-03. Εφερε «flat base», αιχμηρή βολίδα βάρους 9,72 gr. Ο κάλυκάς του είναι τύπου «φιάλης» (bottlenecked), έχει μήκος 63,2 mm και διάμετρο πυθμενίου 12 mm. Δεν φέρει εξέ- χον πυθμένιο (rimless), ενώ το υλικό κατα

σκευής του, κα-

Φυσίγγια 0.30-06. Από πάνω: κοινής βολίδας, τροχιοδεικτικό, τροχιοδεικτικό «σκοτεινής» πυροδότησης (dark ignition), διατρητικό, ασκήσεων, αβολίδοτο.


ΤΖΠΝ ΓΚΑΡΑΝΤ

Ο Τζων Γκάραντ με το Μ 1 της τελικής διαμόρφωσης.

0 Τζων Σ. Γκάραντ γεννήθηκε το 1888 σε μια μικρή φάρμα του Κεμπέκ. Σε ηλικία οκτώ ετών έχασε τη μητέρα του και στα 12 χρόνια του ξεκίνησε να δουλεύει ως καθαριστής σε κάποια υφαντουργία στο Κονέκτικατ, όπου είχε μετακομίσει η οικογένεια του, δια- κόπτοντας παράλληλα τη φοίτησή του στο σχολείο. Στον ελεύθερο χρόνο του περιφερόταν στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου, γοητευμένος από τα μηχανήματα που χρησιμοποιούντο, αλλά κυρίως από το τμήμα του εργοστασίου στο οποίο γινόταν η συντήρηση και η επισκευή των μηχανών. Ο αρχιμηχανικός του εργοστασίου σύντομα παρατήρησε το ενδιαφέρον του μικρού και του έδωσε την ευκαιρία να απασχολείται σε διάφορες βοηθητικές εργασίες, κερδίζοντας έτσι ένα επιπλέον εισόδημα.

Κάθε βράδυ ο μικρός Τζων με τον αδελφό του σχέδιαζαν την αγορά ενός τυφεκίου, μόλις κατάφερναν να αποταμιεύσουν τα χρήματα που απαιτούντο. Μετά από αρκετούς μήνες αποταμιεύσεων κατάφεραν τελικά να αγοράσουν το πρώτο τους όπλο, ένα τυφέκιο Winchester .32-20, το οποίο έμελλε να αποτελέσει το έναυσμα για την ενασχόληση με την οπλοτεχνική ενός από τους πλέον διάσημους σχεδιαστές όπλων.

Μέχρι την ηλικία των 18 ετών ο Γκάραντ, ο οποίος όλα τα προηγούμενα χρόνια μαθήτευε δίπλα στους μηχανουργούς της υφαντουργίας, είχε καταφέρει να αποκτήσει την πολύτιμη εμπειρία που απαιτείτο. Ετσι, σύντομα ξεκίνησε να εργάζεται ως κατασκευαστής εργαλείων στην Brown and Sharpe, μετακομίζοντας στο Πρόβιντενς του Ρό- ουντ Αϊλαντ. Εκεί άρχισε να συμμετέχει και σε κάποιους μοτοσυκλετικούς αγώνες, επιτυγχάνοντας τη νίκη σε αρκετούς από αυτούς, χρησιμοποιώντας μάλιστα έναν κινητήρα δικής του σχεδίασης.

Λίγο μετά την έναρξη του Α' ΠΠ, ο Γκάραντ βρέθηκε να εργάζεται σε κάποιο εργοστάσιο στη Νέα Υόρκη, συνεχίζοντας να ασχολείται ερασιτεχνικά με τα όπλα και τη σκοποβολή, επιτυγχάνοντας εξαίρετες επιδόσεις. Την περίοδο εκείνη ξεκίνησε να παρακολουθεί μαθήματα, ώστε να ολοκληρώσει το σχολείο που είχε εγκαταλείψει στα 12 χρόνια του. Κάποιο άρθρο που διάβασε στον Τύπο της εποχής, σχετικά με τα προβλήματα που προέκυπταν στην ανάπτυξη και κατασκευή ενός πολυβόλου με ικανοποιητική λειτουργία, τον οδήγησε να αποστείλει, το 1916, στις αρμόδιες στρατιωτικές υπηρεσίες στην Ουάσιν- γκτον, ένα σχέδιο δικής του επινόησης. Σύντομα, μία επιστολή από το Naval Board (Ναυτικό Συμβούλιο) τον καλούσε σε συνέντευξη, η οποία κατέληξε στην προσφορά μιας θέσης που θα του παρείχε τη δυνατότητα να μετασχηματίσει το σχέδιό του σε ένα λειτουργικό όπλο. Παρά το γεγονός ότι ο μισθός που του προσφέρθηκε ήταν σχεδόν ο μισός αυτού που λάμβανε, ο Γκάραντ δεν έχασε την ευκαιρία και το 1919 ξεκίνησε να εργάζεται στο Springfield Armory. Μετά από 18 μήνες, το πρωτότυπο του όπλου ήταν έτοιμο, η λήξη του Α' ΠΠ όμως είχε περιορίσει το αρχικό ενδιαφέρον, στερώντας τον Γκάραντ από μια σημαντική επιτυχία.

Σύντομα εξελίχθηκε σε έναν από τους κύριους σχεδιαστές του εργοστασίου και καταπιάστηκε με τη σχεδίαση ενός ημιαυτόματου τυφεκίου που θα αντικαθιστούσε το πεπαλαιωμένο Μ1903. Για τον σχεδίασμά του όπλου που πέρασε από αλλεπάλληλες δοκιμές των αρμόδιων στρατιωτικών επιτροπών, ο Γκάραντ δούλεψε με πάθος, νυχθημερόν για μεγάλο χρονικό διάστημα, οδηγώντας στην παραγωγή ενός από τα πλέον αναγνωρίσιμα όπλα παγκοσμίως, του Μ1 Garand. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο Γκάραντ αρνήθη- κε εξαιρετικά δελεαστικές προσφορές για την παραχώρηση των σχεδίων του όπλου σε συγκεκριμένη εμπορική εταιρία (την οποία δεν κατονόμασε ποτέ), καθώς και σε κάποια ξένη κυβέρνηση. Μέχρι τη συνταξιοδότησή του, το 1953, συνέχισε να εργάζεται στο Springfield Armory, ενώ το 1974 απεβίωσε.

Χαρακτηριστικά της ξιφολόγχης Μ5Α1.

γορευμένο καρπό» για τους συλλέκτες και τους σκοπευτές. Και αυτά συμβαίνουν σε μια περίοδο κατά την οποία πλήθος αυτόματων τυφεκίων διακινούνται στα χέρια των κάθε λογής εγκληματιών, αποτελώντας το καθημερινό αξεσουάρ του «ευγενούς» έργου τους, αφού -προ- φανώς- ο Νόμος γ ίνετα ι σεβαστός μόνο από τους νομοταγείς πολίτες, τους οποίους η Πολιτεία δεν (θα έπρεπε να) έχει λόγο να φοβάται... S3

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Jane’s: AMMUNITION HANDBOOKS, 1997-1998.(2) Stackpole Books: HATCHER’S NOTEBOOK, J. Hatcher, 1962.(3) R. Kolesar: THE H&R M1 GARAND, Surplus Firearms/Guns & Ammo, 2010.(4) Popular Science: DEADLIEST RIFLE, 1940.(5) P. Schreier: THE M1Cs AND M1Ds, Surplus Firearms/Guns & Ammo, 2006.(6) L. Thompson: THE M1 GARAND, Osprey, 2012.(7) J. Walter: DICTIONARY OF GUNS AND GUNMAKERS, Greenhill Books, 2001.(8) ΓΕΣ/ΔΙΣ: Ο ΟΠΛΙΣΜΟΣ TOY ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ, 2007.(9) ΓΕΣ/ΔΠΖ: ΕΛΑΦΡΑ ΟΠΛΑ ΠΕΖΙΚΟΥ, ΕΕ 7-200, 1988.(10) X. Σαζανίδης: ΤΑ ΟΠΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, 1995.


Στιγμιότυπο από τηναολι,ορκία^ης Ακρας μεταξύ μουσουλμάνων ι (LmLgepirtRrl-KpflffaUffcQKipaiy (αμυνόμενων στα τείχη). fC u n x g ig έλαβάχώρα, ρ ίφ ίχά χρ^νια αργότερα. αλλά ο ζωγράφος a n t t ä t j ά} τοσάκις εμφανίσεις yov μάχιμων οα%και το τφβος τη^^ιμγκρΟί4σηι

7 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΊΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 0 . ΠΑΠΑΑΗΜΗΤΡΙΟΥ

- : '. J P k > i3 o q άιώνας~ήταν μια "εξαφέτικά ταραγμένη περίοδος,I όχι τόσο για τη Δύση όσο για την Ανατολή Εκεί στη μ£.

■; ■ Β Απω.ΑνάτολήΙόι Μογγόλοι. συνενώνονταν υπό το σκή- 1" πτρο Τ«ίο νέου ίους ηγέτη-, ΤζένγΚίς χαν στη δε Μέση

Α ν α τ ό λ ^ · ^ γ ε ^ ^ 3 ^ ^ ' εχθροπραξίες ανά- - "μεοά'σε χριστιανούς .και μουσουλμάνους. Στην κύριάτερη αμφι

σβητούμενη περιοχή,’ την-Παλαίστίνη. απο το τέλος του προηγούμενου αιώνα (4187); οι Αιγύπτιοι μουσουλμάνοι, υπό την ηγε- σίά τομ ϊκΡνοτίΰοίΐ',σουλτάνοο Σαλαντίν, είχαν άνακαταλά,βει την Ιερουσαλήμ και είχαν περιορίσει το χριστιανικό Βασίλεϊο της Ιερουσαλήμ σε' μια στενή παραλιακή ζώνη με πρωτεύουσα την Ακρα. Έκτότε^ επιχειρήθηκαν άλλες'δύο σταυροφορίες, η

. -μία.κατά τα έ.τη 1147-1149 (Β: Σταυροφορία) και η άλλη κατά.τα έτη 1189-1192, χωρίς, ωστόσο, ουσιαστικό-αποτέλεσμα. Η Δ' Σταυροφορία (1203) που ακρλούθηοε,όμώς. αντί για τους Αγίους Τόπους πάυ ήταν ο προορισμός^τής, κατέληξε στην κατά- κτηση κα ια τη ν άγρια-λεηλασία τής Κωνσταντινούπολης και ε- ν τέλ εν στη δημιουργία λατινογενών και ελληνικών κρατών στα εδάφη της άδοξα κατάλυθείσας χριστιανικής Βυζαντινής Αυτο-

_ κρατορίας (1204). .Στον απόηχο της μεγάλης επιτυχίας, των χριστιανών της Δύ

σης επί των ομοθρήσκων τους της Ανατολής, λίγα χρόνια αργότερα ο θριαμβευτής πάπας ίννοκέντιος !?’, με το κύρος πλέον του μοναδικο.ύ θρησκευτικού ηγέτη-(αφού ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως είχε κάταργηθεί), επάνέφερε το ζήτημα μιας σταυροφορίας προς την Παλαιστίνη. Ε ίτε επειδή επιθυμούσε να εξισορροπήσει .τη νίκη του εναντίον των ανταγωνιστών χριστιανών με μια επιτυχία κατά των αλλοθρήσκων, ε ίτε απλά επειδή αισθανόταν τοσο ισχυρός ώστε να επαναφέρει τους Αγίους Τόπους υπό "χριστιανική εξρυσία, ο -Ιννοκέντιος αφοσιώθηκε στην προετοιμασία της εκστρατείας'. Ο φιλόδοξος πάπας παρακίνησε τομς Ευρωπαίους.ηγεμόνες σε μια νέα επιχείρηση, προκειμένου

ΐιε οκοπό να ανακόιμουν ιη

να ανακτήσουν I0UC Aviouc Tonouc Ωοιόσο, εΕαρχικ έγινε φανερό όπ η καιάσταοπ δεν Θα εξεϋιοσόιαν σύμφωνα ιιε τα σχέδια των πρωταγωνιστών...

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΙΤ0ΡΙΑΊΪ3

Η σταυροφορία των παιδιών, έργο του G. Dore.

να ανακτηθεί η ιερή πόλη και να σωθούν τα σημαντικά κειμήλια που εξακολουθούσαν να βρίσκονται στην κατοχή των ε χθρών της χριστιανικής πίστης (μεταξύ τους και το ιερότερο, ο Τίμιος Σταυρός). Μετά την υπόσχεση του πάπα σχετικά με

Ο βασιλιάς Ανδρέας Β ’ της Ουγγαρίας.


τη νέα σταυροφορία, ο Ιωάννης ντε Μπριέν, πρίγκιπας της Κομπανίας (στη βορειοανατολική Γαλλία), αφού αποδέχθηκε το χέρι της βασίλισσας Μαρίας ντε Μομφερά της φραγκικής Παλαιστίνης (χώρας γνωστής στη Δύση ως Ουτρεμέρ), αναχώρησε για τη μακρινή του επικράτεια την άνοιξη του 1210.

Στην Ουτρεμέρ, ο νέος βασιλιάς προσαρμόστηκε αμέσως στο νέο περιβάλλον και επέδειξε τέτο ια πολιτική και διπλωματική ικανότητα, ώστε σύντομα υπέγραψε μια νέα συνθήκη ειρηνικής συγκατοίκησης με τον μουσουλμάνο ηγέτη αλ Αντίλ (Ιούλιος 1212), διάρκειας πέντε ετών (1212-1217). Κατά το ειρηνικό αυτό διάστημα, ο Ιωάννης δεν έπαυε να υπενθυμίζει στους Ευρωπαίους ηγεμόνες και στον πάπα τις υποσχέσεις τους και να ζητά την οργάνωση μιας νέας σταυροφορίας.

Περιέργως, αυτό που επεδίωκε ο βασιλιάς της Ιερουσαλήμ πραγματοποιήθη- κε, αλλά με πολύ διαφορετικό τρόπο από αυτόν που περίμενε. Το 1212, μερικές χιλιάδες παιδιών, ακολουθώντας τα κηρύγματα του νεαρού Στεφάνου στη Γαλλία και του ομοίως νεαρού Νικολάου στη Γερμανία, επιχείρησαν να κατευθυνθούν στους Αγίους Τόπους για να επιτύχουν ε κείνα που οι ενήλικες δεν είχαν καταφέρει. Η κατάληξη μιας τέτο ιας εξόφθαλμα ουτοπικής κίνησης ήταν δυστυχώς δραματική, με τα περισσότερα παιδιά να χάνονται ε ίτε κατά τις κοπιώδεις και μακρινές πορείες, ε ίτε στις θαλάσσιες διαδρομές, ε ίτε στα χέρια αδίστακτων ενηλίκων που δεν συγκινήθηκαν από τον ιδεαλισμό των παιδιών αλλά βρήκαν σε αυτόν μια ευκαιρία πλουτισμού.

Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΑΑΤΕΡΑΝΟΥ (1215) ΚΑΙ Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ Ε ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ

Μέσα σε αυτό το κλίμα έντονης θρησκευτικής έξαψης και φανατισμού, ο πάπας Ιννοκέντιος συγκάλεσε το 1213 μεγάλη σύνοδο της Εκκλησίας στη Ρώμη, προκειμένου να συζητηθούν και να ρυθμιστούν όλα τα θέματα της Χριστιανοσύνης για το έτος 1215. Ενα ακόμη ζήτημα που τέθηκε επί τάπητος ήταν, σύμφωνα με τον ιστορικό Στήβεν Ράνσιμαν, και η εν- σωμάτωση της Ελληνικής Εκκλησίας.

Οι απεσταλμένοι του πάπα, οι λεγάτοι, δ ιέτρεξαν το 1213 ολόκληρη την Ευρώπη, με αρκετούς να διακρίνονται για τον ζήλο τους και την πληθώρα των υποσχέσεων για άφεση αμαρτιών όσων θα λάμβαναν τον σταυρό και θα κατευθύνονταν στους

Αγίους Τόπους. Ο κορυφαίος εξ αυτών, ο Ρομπέρ ντε Κουρσόν ταξίδεψε σε ολόκληρη τη Γαλλία ξεπερνώντας κάθε προηγούμενο σε υπερβολές. Αρκετοί Γάλλοι ευγενείς έγραψαν στον βασιλιά τους, α- ναφέροντας ότι ο παπικός λεγάτος απήλ- λασσε τους υποτελείς τους (βασάλους) από τον όρκο υποτέλειας που είχαν δώσει προς τους ευγενείς φεουδάρχες (ή βιλά- νους) προκειμένου να οδηγηθούν στην Παλαιστίνη, ενώ σημείωναν με έμφαση τη συγκέντρωση «σταυροφορικού στρατού» αποτελούμενου από ηλικιωμένους, παιδιά, αρρώστους, κακόφημες γυναίκες και γενικά πρόσωπα αμφιλεγόμενα, υπό τον παπικό λεγάτο. Ο πάπας, πληροφορούμενος τις δραστηριότητες του υφισταμένου του, αναγκάστηκε να τον περιορίσει, προκειμένου να μη δυσφημιστεί η προσπά- θειά του.

Η μεγάλη σύνοδος ξεκίνησε τις εργασίες της, όπως είχε προγραμματιστεί, στις11 Νοεμβρίου του 1215, στην αίθουσα του Λατερανού, στην καρδιά της Ρώμης. Σε αυτήν, πλην του πάπα, συμμετείχαν 71 πατριάρχες και καρδινάλιοι, 412 επίσκοποι και 900 ιερείς. Κατά την πρώτη συνεδρίαση, ο ίδιος ο πάπας περιέγραψε με μελανά χρώματα την απώλεια της Ιερουσαλήμ και ο (καθολικός) πατριάρχης της τελευταίας, που είχε μεταβεί εκε ί για να ενθαρρύνει μια νέα επιχείρηση, επιβεβαίωσε τα λεγάμενα του ποντίφικα. Ολοι συμφώνησαν για τα προνόμια και τις ανταμοιβές που θα λάμβαναν όσοι θα συμμετείχαν -συγχώρεση και άφεση αμαρτιών- ωστόσο, μετά τις ομιλίες πολλών φανατικών ιερέων, κάποιοι λιγότερο ένθερμοι κατέδειξαν την απροθυμία σημαντικών ηγεμόνων και, προπάντων, την ανεπαρκή προετοιμασία για ένα τέτο ιο εγχείρημα.

Κατόπιν αυτών των συζητήσεων, απο- φασίστηκε η υλοποίηση της σταυροφορίας αλλά δόθηκε παράταση, ώστε αυτή να προετοιμαστεί όσο το δυνατόν καλύτερα. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, μαχητές και εφόδια θα συγκεντρώνονταν στην Απουλία (νότια Ιταλία) και στη Σικελία, την 1η Ιουνίου 1217, για να ξεκινήσουν για την Ανατολή.

Κατά τα έτη που ακολούθησαν τη σύνοδο του Λατερανού (1216-1217), δραστήριοι ιεροκήρυκες δ ιέτρεξαν εκ νέου ολόκληρη την Ευρώπη, φθάνοντας μέχρι τ ις εσχατιές της, στη Σκανδιναβία και στην Ιρλανδία, κηρύσσοντας το ιερό καθήκον των χριστιανών και την ανάγκη τή ρησης των όρκων τους. Στην κινητοποίηση συμμετείχαν ακόμη και άνθρωποι του πνεύματος. Οι καθηγητές του πανεπιστημίου του Παρισιού συνέβαλαν με τον

Το τέμενος αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ, αρχηγείο του Τάγματος των Ναϊτών όσο οι χριστιανοί κατείχαν την πόλη.

δικό τους τρόπο, διακηρύσσοντας το αμάρτημα που θα διέπραττε όποιος έ παιρνε τον σταυρό αλλά τελικά δεν τη ρούσε την υποχρέωσή του για συμμετοχή στην εκστρατεία. Ακόμη και άνθρωποι των λαϊκών τάξεων, υποστήριζαν ότι έ βλεπαν οράματα με σταυρούς να ανεμί- ζουν στον αέρα, τα οποία διαδίδονταν με χαρακτηριστική ταχύτητα.

Ο πάπας, πληροφορούμενος τις εκτιμήσεις των εκπροσώπων του, ήταν γεμάτος ενθουσιασμό και αισιοδοξία. Σύμφωνα με τα γραφόμενα των χριστιανών θεο λόγων, τα χρόνια κυριαρχίας που είχαν δοθεί στον Μωάμεθ και στην πίστη του τελείωναν, και ερχόταν πλέον η ώρα της χριστιανικής επανάκαμψης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο πάπας έγραψε στον μουσουλμάνο ηγέτη αλ Αντίλ, προειδοποιώντας τον για τη θεία οργή και ζητώντας του να παραδώσει οικειοθελώς την ιερή πόλη, ε- νημερώνοντάς τον ταυτόχρονα για τις προθέσεις των χριστιανών. Ο μουσουλμάνος ηγέτης, ωστόσο, δεν φάνηκε να συ- γκινείται, αφού όχι μόνο δεν επέδειξε καμία διάθεση αναδίπλωσης αλλά αντίθετα, γνωρίζοντας τις προθέσεις των εχθρών του, έθεσε σε ετοιμότητα τις δυνάμεις του Ισλάμ κατά των αναμενόμενων, πλέον, επιθέσεων των απίστων.

Εχοντας αφοσιωθεί στην υπόθεση της σταυροφορίας και θέλοντας να συμ- βάλει στην επιτυχία της όσο το δυνατόν περισσότερο (ίσως από τύψεις για τη δραματική αποτυχία της Δ'), ο πάπας Ιννοκέ- ντιος μετέβη τον Μάιο του 1216 στην Πε- ρούτζια (βόρεια Ιταλία). Εκεί, συγκάλεσε σύσκεψη ηγεμόνων και προσπάθησε να κατευνάσει την παλαιά έχθρα μεταξύ των ισχυρών πόλεων της Πίζας και της Γένοβας, καθώς οι δύο ναυτικές πόλεις τού ήταν απαραίτητες για τη μεταφορά των σταυροφόρων στην Ανατολή και οι διαφορές τους κατά τις παλαιότερες επιχειρήσεις παρεμπόδιζαν τα σχέδιά του. Στην προσπάθειά αυτή, όμως, αρρώστησε και τελικά πέθανε στις 16 Ιουλίου, ως ένας από τους σημαντικότερους ποντίφικες. Τον διαδέχθηκε ο γηραιός καρδινάλιος Σαβέλι, που ανέβηκε στον θρόνο με το όνομα Ονώριος Γ’. Ο νέος θρησκευτικός ηγέτης της Δυτικής χριστιανοσύνης αποδέχθηκε πρόθυμα τα σχέδια του προκα- τόχου του και συνέγραψε άμεσα παραινετικές επιστολές προς τους βασιλείς της Ευρώπης. Επιπλέον, πληροφόρησε τον Ιωάννη ντε Μπριέν, τον βασιλιά της Ιερουσαλήμ, ο οποίος είχε αρχίσει να ανησυχεί, ότι η εκστρατεία επρόκειτο να αρχίσει σύντομα.

Οι ελπίδες του νέου πάπα ωστόσο, όπως εξάλλου και του προηγούμενου, δεν

φαίνεται να είχαν στέρεη βάση. Από τους ηγεμόνες της Δύσης, λίγοι ήταν εκείνοι που του απάντησαν, και από αυτούς ελάχιστοι -κα ι μάλλον οι λιγότερο σημαντικοί· ήταν πρόθυμοι να ταχθούν στο πλευρό του. Ο πλέον πρόθυμος, ο βασιλιάς Ινγκι Β1 της Νορβηγίας, ετοίμασε ένα μικρό στράτευμα, αλλά πέθανε τον επόμενο χρόνο και η προσπάθειά του δεν βρήκε συνεχιστές. Σε όμοια κατεύθυνση κινή- θηκε και ο Ανδρέας Β1 της Ουγγαρίας, αν και μάλλον με πιο ιδιοτελή κίνητρα. Ο Ανδρέας φαίνεται πως εποφθαλμιούσε τον θρόνο της Κωνσταντινούπολης, όπου η σύζυγός του είχε κληρονομικά δικαιώματα. Παρότι σύντομα απογοητεύθηκε, αφού τον αποθανόντα Λατίνο βασιλιά Ερρίκο διαδέχθηκε ο Πέτρος ντε Κουρτε- ναί, ωστόσο συμφώνησε με τον πάπα να είναι έτοιμος την άνοιξη του 1217.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του 1216 τα ενθαρρυντικά νέα διαδέχονταν τις απογοητεύσεις. Οι Φρείσιοι (κάτοικοι των εκβολών του Ρήνου, στη σημερινή Ολλανδία) δεσμεύθηκαν να διαθέσουν πολεμιστές και πλοία το επόμενο έτος, τα οποία ήταν εντελώς απαραίτητα, αφού οι ιταλικές πόλεις δεν έδειχναν διάθεση συνεργασίας. Σύντομα, όμως, κατέφθασαν τα άσχημα νέα από την Ανατολή. Ο νέος επίσκοπος της Ακρας Ιάκωβος ντε Βιτρύ, που είχε σταλεί για να διαμορφώσει ένα κλίμα ενθουσιασμού, πληροφορούσε τώρα για τα ακριβώς αντίθετα. Ο Ράνσιμαν δίνει ανάγλυφα την σχετική εικόνα: «Οι ντόπιοι χριστιανοί μισούσαν τους Λατίνους και θα προτιμούσαν μωαμεθανική κυριαρχία, ενώ οι ίδιοι οι Λατίνοι έκαναν μια ζωή παχυλή, πολυτελή και ανήθικη και είχαν γ ίνει τέλε ιο ι ανατολίτες. Ο Κλήρος των ήταν διεφθαρμένος, φιλοχρήματος και ραδιούργος. Μόνο τα στρατιωτικά τάγματα ήσαν άξια επαίνου, ενώ οι Ιταλοί άποικοι, οι οποίοι ήσαν αρκετά συνετοί για να διάγουν λιτό βίο, διατηρούσαν κάποια ενεργητικότητα και επιχειρηματικότητα. Αλλά η αμοιβαία ζηλοτυπία των μεγάλων ιταλι

κών πόλεων, Βενετίας, Γένοβας και Πίζας τους καθιστούσε ανίκανους να συνεργα- σθούν. Πραγματικά, όπως ανακάλυψε ο επίσκοπος Ιάκωβος, οι Φράγκοι της Ουτρε- μέρ δεν επιθυμούσαν σταυροφορία. Δύο δεκαετίες ειρήνης είχαν προσθέσει στην υλική των ευημερία. Από τό τε που πέθανε ο Σαλαντίν, οι μουσουλμάνοι δεν έδειχναν επ ιθετικές τάσεις, γ ιατί κι αυτοί ε ίχαν ωφέλεια από το αυξανόμενο εμπόριο. Εμπορεύματα από το εσωτερικό (δηλαδή από περιοχές που ελέγχονταν από μουσουλμάνους) γέμιζαν τις αποβάθρες της Ακρας και της Τύρου (δηλαδή τα λιμάνια που κατείχαν οι χριστιανοί). Το παλάτι που είχε χτίσει ο Ιωάννης ντ' Ιμπελέν στη Βηρυτό μαρτυρούσε για την αναβίωση της ευημερίας. Υπήρχαν ιταλικές παροικίες που είχαν εγκατασταθεί με επιτυχία στην Αίγυπτο. Με τη σταθερή αύξηση της αγοραστικής δύναμης της δυτικής Ευρώπης υπήρχε λαμπρό μέλλον για το μεσογειακό εμπόριο...». Ολα τα προηγούμενα όμως ε- ξαρτώντο από τη διατήρηση ή μη της ε ιρήνης, και αυτή, σύμφωνα με την υψηλή πολιτική του πάπα, κινδύνευε άμεσα. Οι έ-

0 γάμος του Ιωάννη ντε Μπριέν με τη Μαρία ντε Μομψερά, βασίλισσα της Ιερουσαλήμ.


μποροι όμως των ιταλικών πόλεων, που πλούτιζαν από τις σχέσεις τους με τις πόλεις και τα ενδότερα της Μέσης Ανατολής, δεν διακρίνονταν για τον θρησκευτικό τους ενθουσιασμό και δεν ήθελαν να διακινδυνεύσουν τα κέρδη ούτε -πολύ περισσότερο· τις μεγάλες προοπτικές ανάπτυξής τους.

01 ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Στα τέλη του 12ου αιώνα, μετά τις θριαμβευτικές επιτυχίες του Σαλαντίν, οι μουσουλμάνοι είχαν επαναφέρει την κυριαρχία τους στη Μεσοποταμία, στην Παλαιστίνη (πλην του περιορισμένου βασιλείου των Φράγκων της Ουτρεμέρ και μικρών κοινοτήτων ορθοδόξων χριστιανών), στη Συρία (πλην μερικών μικρών φραγκικών κτήσεων στην Αντιόχεια και την Εδεσσα) και στην Αίγυπτο. Το σημαντικότερο πολιτισμικό-θρησκευτικό τους κέντρο ήταν η Βαγδάτη, η έδρα του χαλίφη, του θρησκευτικού αρχηγού ολόκληρου του ισλαμικού κόσμου. Την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του μουσουλμανικού κόσμου όμως, μετά το 1193, είχε ανα- λάβει η γειτονική Αίγυπτος, παρότι ο Σαλαντίν, για τις ανάγκες των επιχειρήσεών του κατά των χριστιανών της Ουτρεμέρ, είχε ορίσει ως πρωτεύουσά του τη Δαμασκό.

Η Αίγυπτος πάντως, με πρωτεύουσα το Κάιρο, ήταν μια πολύ ισχυρή και πλούσια χώρα, με εξαιρετικό κύρος έπειτα από τις επιτυχίες του σουλτάνου της, και βέβαια, δ ιέθετε σημαντική στρατιωτική δύναμη. Σε αυτήν, τα τελευτα ία χρόνια ξεχώριζε το σώμα των Μαμελούκων πολεμιστών, οι οποίοι ήταν σκλάβοι που είχαν εκπαιδευτεί από την παιδική τους ηλικία αποκλειστικά για να γίνουν στρατιώτες.

Στην πλειοψηφία τους ήταν παιδιά που προέρχονταν από την τουρκική φυλή των Κιπτσάκων, τα μέλη της οποίος ήταν εγκαταστημένα στις απέραντες στέπες της Κριμαίας και της Ουκρανίας. Πλην των Τούρκων, το σώμα περιελάμβανε σε μικρότερους αριθμούς Κιρκάσιους,

λιγότερο φανατικοί και περισσότερο καιροσκόποι). Αυτή η εύκολη στρατολόγηση αν- δρών εξασφάλισε στον Σαλαντίν και στους διαδόχους του μεγάλο αριθμό στρατιωτών, αλλά τους επιβάρυνε με τη διοίκηση ανομοιογενών μονάδων και προπάντων, με το δύσκολο έργο της ηγεσίας επί ε-

0 σταυρός, σύμβολο του χριστιανισμού.

Τσερκέζους, Αλανούς, ακόμα και Σλάβους, που όλοι τους κατοικούσαν γύρω από τον Καύκασο. Τα παιδιά των μουσουλμανικών αυτών λαών -ιδίως των πτωχών οικογενειών· γίνονταν αντικείμενο εμπορίου προς τους πλούσιους Αραβες της Μεσοποταμίας και της Αιγύ- πτου, επειδή ο ισλαμικός νόμος επέτρεπε την υποδούλωση ακόμα και των μουσουλμανικών αλλά μη αραβικών λαών. Ως δούλοι-στρατιώτες, οι Κι- πτσάκοι Τούρκοι ήταν περιζήτητοι μεταξύ των διαφόρων ηγεμόνων της Μέσης Ανατολής, επειδή εκπαιδεύονταν να ιππεύουν και να τοξεύουν σχεδόν από παιδιά και επιπλέον, ήταν σκληραγωγημένοι στις αντίξοες συνθήκες της αχανούς στέπας. Ετσι, μεγαλώνοντας αναδεικνύονταν σε δεινούς πολεμιστές, εξαιρετικά χρήσιμους σε οποιαδήποτε πολεμική (ή δυνα- στική-συνωμοτική) επιχείρηση.

Οι Μαμελούκοι πολεμιστές έτυχαν ιδιαίτερης αναγνώρισης όταν 500 από αυτούς αντικατέστησαν τους Φατιμίδες ιππείς στη σωματοφυλακή του Σαλαντίν. Ο σουλτάνος Σαλαντίν (1137-1193), πάντως, μετά τις λαμπρές επιτυχίες του, μπορούσε να στηρίζεται σε σημαντικές δυνάμεις από όλα τα μέρη του μουσουλμανικού κόσμου. Στον στρατό του, ιδιαίτερα μετά την ανακατάληψη της Ιερουσαλήμ, είχαν σπεύσει να ενταχθούν πολεμιστές ακόμα και από την απομακρυσμένη βόρεια Αφρική (Βεδουίνοι), προκειμένου να αποκτήσουν δόξα (οι φανατικοί πιστοί), κύρος (οι φιλόδοξοι αξιωματούχοι) και λάφυρα (οι

νός ετερόκλητου στρατεύματος. Ο σουλτάνος αλ Αντίλ (το πλήρες όνομά του ήταν αλ Αντίλ Σαϋφ αλ Ντιν Αμπού Μπακρ ιμπν Αγιούμπ), που διαδέχθηκε τον Σαλαντίν, αρχικά ως ηγεμόνας της Δαμασκού και αργότερα και ως σουλτάνος της Αιγύπτου επιθυμούσε ειρήνη και το είχε αποδείξει κατ' επανάληψη. Η διατήρηση ισχυρών και σε κάποιον βαθμό ανεξέλεγκτων δυνάμεων, δεν συμβάδιζε με μια τέτο ια πολιτική, γι' αυτό ο σουλτάνος συρρίκνωσε τις στρατιωτικές μονάδες του α-

πολύοντας πολλούς από τους απείθαρχους άνδρες τους. Αυτό πρακτικά σήμαι- νε ότι στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής κυκλοφορούσαν πολλοί μεμονωμένοι πολεμιστές, αντίστοιχοι με τους Δυτικούς ιππότες, αναζητώντας περιπέτε ιες, πλούτη και δόξα.

Η ΕΝΑΡϊΗΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ 01 ΛΥΣΚ0ΛΙΕΣ ΤΗΣ

Το καλοκαίρι του 1217, πολλές ομάδες Γάλλων, κυρίως, πολεμιστών του σταυρού, έφθασαν στις παραλιακές πόλεις της Σικελίας και της νότιας Ιταλίας. Παρόλα αυτά, οι ιταλικές πόλεις που κατείχαν πλοία δεν τα διέθεταν, προτιμώντας το ε μπόριο από τις πολεμικές περιπέτειες.

Πιο ευνοϊκές ήταν οι συνθήκες στην απέναντι όχθη της Αδριατικής, με τον Ούγγρο βασιλιά να φθάνει με τον στρατό του στο Σπαλάτο της Δαλματίας (σημ. Σπλιτ), όπου μετέβη και ο δούκας Λεο- πόλδος της Αυστρίας και της Στυρίας με τους δικούς του άνδρες. Και εκεί, όμως,

Ο δούκας Λεοπόλδος ΣΤ’ της Αυστρίας και Στυρίας (1176-1230) συμμετείχε και στην ανακατάκτηση της Ισπανίας.


-V- , ^Αντιόχεια ΰτ^Βς5 νΓρίπολη

Δαμιέπη ^^Jfcpj,uoo\^

1£ ± J ! _I Χριστιανικά κράτη Δύσης (καθολικοί)

_J Χριστιανικά κράτη Ανατολής (ορθόδοξοι)

I j Χριστιανικά κράτη Αγίων Τόπων-Ουτρεμέρ '------' και αρμενικό Βασίλειο Κιλικίας

j [ Μουσουλμανικές χώρες

ΚΙΝΗΣΕΙΣiB f j Λεοπόλδος ΣΤ' της Αυστρίας

Ανδρέας Β' της Ουγγαρίας

■j S-». Ούγος Α' της Κύπρου

Χάρτης της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής κατά την Ε’ Σταυροφορία.

τα διατιθέμενα πλοία ήταν ελάχιστα. Υστερα από αναμονή καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, τον Σεπτέμβριο ο δούκας επιβιβάστηκε σε ένα και μοναδικό πλοίο και, με λιγοστούς πολεμιστές, κα- τευθύνθηκε στην Ακρα, όπου έφθασε μετά από ταξίδ ι 16 ημερών. Δεκαπέντε ημέρες αργότερα, έπειτα από επίπονες αναζητήσεις και διαπραγματεύσεις, ο βασιλιάς Ανδρέας κατάφερε να πείσει τους κατοίκους του Σπαλάτου να του ναυλώσουν δύο πλοία, στα οποία επιβίβασε όσους άνδρες μπορούσε και έπλευσε και ο ίδιος στην Ακρα. Εκεί, έφθασαν ακόμη οι άνδρες που είχε καταφέρει να συγκεντρώσει ο βασιλιάς της Κύπρου Ούγος και ελάχιστοι Γάλλοι που είχαν βρει πλοία στις ιταλικές ακτές. Τα δυσάρεστα νέα συμπληρώθηκαν όταν έγινε γνωστό ότι ορισμένοι από τους Φρείσιους, οι οποίοι από τη Βόρεια θάλασσα είχαν περιπλεύσει τη δυτική Ευρώπη και είχαν αφιχθεί στην Πορτογαλία, εγκαταστάθηκαν εκεί, μη ε πιθυμώντας να συνεχίσουν (όπως ακριβώς είχε γ ίνει και κατά την Γ' Σταυροφορία). Οι υπόλοιποι έφθασαν στη Γαέτα της Ιταλίας, αλλά δεν διακινδύνευαν να ταξιδέψουν προς την Παλαιστίνη ενόψει του χειμώνα. Ελάχιστοι άλλοι μοναχικοί ιππότες και μικρές ομάδες μαχητών από όλη την Ευρώπη, κατάφεραν να μετα- βούν την ίδια εποχή στην Ανατολή. Η μη συνεργασία των ναυτικών ιταλικών πόλεων, φάνηκε έντονα σε αυτήν την πρώτη περίοδο και ανέδειξε την καθοριστική σημασία του στόλου σε τέτο ιου τύπου υπερπόντιες επιχειρήσεις. Η στενότητα των μεταφορικών μέσων στέρησε από τη σταυροφορία, εξαρχής, μεγάλο μέρος των πολύτιμων ανθρώπινων και υλικών πόρων της.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΠΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΠΝ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ ΤΟ 1217

Στην Ουτρεμέρ κανείς δεν ενθουσιάστηκε από την άφιξη μερικών εκατοντάδων στρατιωτών με ετερόκλητη προέλευση (Γάλλοι, Ιταλοί, Φλαμανδοί, Αυστριακοί, Ούγγροι κλπ.), πολλούς αρχηγούς και αμφισβητούμενη πολεμική αξία. Η εποχή δεν ήταν κατάλληλη και οι πρώτοι σταυροφόροι που έφθασαν, θεωρούσαν ότι έ- πρεπε να αναμένουν ενισχύσεις πριν ανα- λάβουν κάποια επιχείρηση. Ωστόσο, επειδή η συγκομιδή εκείνου του χρόνου δεν ήταν καλή, οι χριστιανοί κάτοικοι δεν μπορούσαν να συντηρήσουν ένα αργόσχολο στράτευμα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο βασιλιάς της Ιερουσαλήμ Ιωάννης ντε Μπριέν, εκτιμώντας την κατάσταση, πρό-

τε ινε στους βασιλείς που είχαν την ηγεσία της σταυροφορίας (Ανδρέα της Ουγγαρίας και Ούγο της Κύπρου) την άμεση ανάληψη δράσης. Αυτοί, μη γνωρίζοντας ούτε τον τόπο ούτε τον εχθρό αλλά ενθουσιασμένοι από την άφιξή τους εκεί, έλαβαν γρήγορα τις αποφάσεις τους και στις 3 Νοεμβρίου, ολόκληρος ο χριστιανικός στρατός ξεκίνησε από την Ακρα και

κατευθύνθηκε στην πεδιάδα του Εσδρα- λεών. Ο ακριβής αριθμός του δεν μας ε ίναι γνωστός, αλλά οπωσδήποτε δεν υπε- ρέβαινε τους 10.000 άνδρες. Ωστόσο, α- ποτελούσε τον μεγαλύτερο χριστιανικό στρατό που είχε εμφανιστεί από την εποχή της Γ’ Σταυροφορίας, η δύναμη της ο- ποίας αριθμούσε 14-15.000 πολεμιστές.

Στο αντίπαλο στρατόπεδο, ο αλ Αντίλ

Δυτικοί ιππότες συγκρούονται με Αραβες πολεμιστές.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UT O P IA I 7 7

Σχεδ

ίαση

χάρτ

η:ΓΝ

ΩΜΩΝ

Εκ

δοτικ

ή 20

13

Χρυσό νόμισμα του βασιλιά Ούγου Α' Λουζινιάν της Κύπρου (1194-1218).

είχε πληροφορηθεί τα νέα της εχθρικής συγκέντρωσης και έσπευσε να υπερασπιστεί τα σύνορά του, με τη μικρή δύναμη που είχε ετοιμοπόλεμη. Το μέγεθος του χριστιανικού στρατού -ή σωστότερα, η άγνοια σχετικά με την ποιότητά του- τον καταπτόησε και, όταν οι σταυροφόροι προχώρησαν προς την Μπεϊσάν, έσπευσε να υποχωρήσει, αφήνοντας μόνο τον γιο του αλ Μουαζάμ να καλύπτει τις προσβάσεις της Ιερουσαλήμ.

Οι σταυροφόροι έφθασαν στη μικρή πόλη, την πολιόρκησαν με τις μηχανές τους, την κατέλαβαν και τη λεηλάτησαν. Επρόκειτο όμως για μια εύκολη επιχείρηση, η οποία δεν αποκάλυψε τα πολλά προβλήματα του χριστιανικού στρατού, με σοβαρότερο την απουσία ενιαίας ηγεσίας. Οι ντόπιοι Φράγκοι θεωρούσαν τον βασιλιά τους Ιωάννη ντε Μπριέν αυτονόητα αρχηγό όλου του στρατού, κάτι που δεν δέχονταν οι Ούγγροι και Αυστριακοί

Ο πάπας Ονώριος Γ (1148-1227), εκτός από την £ ’ Σταυροφορία, είχε να αντιμετωπίσει και την αίρεση των Κα&αρών στη νότια Γαλλία.

που αποτελούσαν τον κύριο όγκο των νε- οφερμένων. Οι τελευτα ίο ι υπάκουαν μόνο στον βασιλιά τους Ανδρέα, όπως και οι Κύπριοι στον Ούγο. Επιπλέον αυτών, όπως ήταν γνωστό από παλαιότερα, οι άνδρες των στρατιωτικών-θρησκευτικών ταγμάτων (Ναϊτες, Τεύτονες και Ιωαννί- τες-Οσπιταλιέροι) υπάκουαν αποκλειστικά στους δικούς τους αρχηγούς.

Υπό αυτές τις συνθήκες ηγεσίας, δεν είναι περίεργο ότι, μετά την πρόσκαιρη ε πιτυχία στην Μπεϊσάν, δεν υπήρχε σχέδιο για κάποια επόμενη επιχείρηση. Οι σταυροφόροι, χωρίς καθορισμένο στόχο, περι- πλανώντο πέρα από τον ποταμό Ιορδάνη, ύστερα κινήθηκαν βόρεια κατά μήκος της ανατολικής όχθης της λίμνης Γενησα- ρέτ, παρέκαμψαν την πόλη της Καπερναούμ και τελικά επέστρεψαν μέσω της Γαλιλαίος στην Ακρα. Τα μόνα κέρδη από αυτήν τη μάλλον περιηγητικού χαρακτήρα περιοδεία, ήταν τα λάφυρα που αποσπάστηκαν από τους άτυχους μουσουλμάνους που βρέθηκαν στον δρόμο των σταυροφόρων και τα πολλά ιερά κειμήλια που συνέλεξαν οι χριστιανοί, πολλά από τα οποία προφανώς δεν ήταν αληθινά. Ο βασιλιάς Ανδρέας της Ουγγαρίας, μάλιστα, είχε καταφέρει να αποκτήσει μία από τις υδρίες που είχαν χρησιμοποιηθεί κατά τον, γνωστό από τη Βίβλο, γάμο στην Κανά της Γαλιλαίος και ένιωθε πολύ περήφανος γι' αυτό.

Κρίνοντας την τακτική κατάσταση και τα μηδαμινά επιτεύγματά τους, ο βασιλιάς Ιωάννης ντε Μπριέν ήταν πολύ δυ- σαρεστημένος. Οσο οι καιρικές συνθήκες το επέτρεπαν, επεδίωξε οι σταυροφόροι να κατευθυνθούν τουλάχιστον εναντίον του φρουρίου που είχαν οικοδομήσει σχετικά πρόσφατα οι μουσουλμάνοι στο όρος Οαβώρ. Μάταια, όμως, αφού οι υπόλοιποι βασιλείς δεν συμφώνησαν. Θυμωμένος αλλά αποφασισμένος να μη χάνει χρόνο, κατευθύνθηκε με τα δικά του στρατεύματα κατά του φρουρίου. Στις 3 Δεκεμβρίου, οι χριστιανοί της Ουτρεμέρ πραγματοποίησαν την πρώτη τους έφοδο κατά των οχυρωμένων μουσουλμάνων. Η έφοδος, παρότι έγινε με ορμή και κλόνισε τους αμυνόμενους σε τέτο ιο βαθμό ώστε να σκέφτονται την παράδοση, τελικά συγκρατήθηκε. Μετά από δύο ημέρες, έφθασαν σε ενίσχυση των χριστιανών οι άνδρες των θρησκευτικών ταγμάτων, τονώνοντας το ηθικό τους. Ωστόσο, και η δεύτερη επίθεση που πραγματοποιήθηκε άμεσα δεν κατέληξε σε επιτυχία, μάλλον επειδή οι μουσουλμάνοι οπλίστηκαν με τη δύναμη της απελπισίας και απέκρουσαν τους επ ιτιθέμενους. Ο χριστιανικός στρατός, μη

μπορώντας να παραμείνει εν μέσω του χειμώνα εκεί. επέστρεψε άπραγος στην Ακρα. Την άδοξη επιστροφή περιέγραψε ο επίσκοπος Ιάκωβος ντε Βιτρύ σε σχετικό κείμενό του.

Το επ ιθετικό πνεύμα, πάντως, δεν ε ίχε εκλείψ ει από τους σταυροφόρους. Αυτά που απούσιαζαν ήταν η ενιαία ηγεσία και το απαραίτητο στρατηγικό σχέδιο. Μέσα στην έξαψη των εορτών (Χριστούγεννα - Πρωτοχρονιά 1218), στην κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών και στην επιθυμία για διάκριση, μια ομάδα Ούγγρων αποφάσισε να διενεργήσει μια τολμηρή επιδρομή προς την κοιλάδα Μπε- κάα για συλλογή τροφίμων και λαφύρων. Ακούγοντας την ιδέα, οι ντόπιοι τούς συμβούλευσαν αρνητικά, γνωρίζοντας τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, ενώ και ο βασιλιάς τους Ανδρέας Β’ δεν έδωσε την έγκρισή του. Παρά τη γενική άρνηση, οι Ούγγροι πορεύθηκαν στα ορεινά μονοπάτια του Λιβάνου, όπου μια ισχυρή χιονοθύελλα τους εξόντωσε σχεδόν όλους.

Μόλις ο καιρός το επέτρεψε, ο Ούγγρος βασιλιάς, θέλοντας να δώσει διέξοδο στην ενεργητικότητα των στρατιωτών του, συνεννοήθηκε με τον Ούγο της Κύπρου και κατευθύνθηκαν μαζί βόρεια, προς την Τρίπολη. Εκεί, συνάντησαν τον Βοημούνδο Δ1, πρώην πρίγκιπα της Αντιόχειας, ο οποίος τελούσε τους γάμους του με την ετεροθαλή αδελφή του Ούγου, Μελισσάνθη. Ο Ούγος, ωστόσο, πέθανε στις 10 Ιανουαρίου, αφήνοντας τον θρόνο της Κύπρου στον Ερρίκο, ο οποίος τό τε ήταν ακόμα νήπιο, και στη χήρα του και αντιβασίλισσα, Αλίκη της Ιερουσαλήμ. Επειτα από αυτές τις δραματικές εξελ ίξεις και έχοντας προσθέσει στη συλλογή των ιερών λειψάνων την κάρα του αγίου Στεφάνου, ο Ούγγρος βασιλιάς Ανδρέας Β’, επέστρεψε με τους άνδρες του στην Ακρα, θεωρώντας πλέον ότι η αποστολή του στην Ανατολή είχε εκπληρωθεί. Εκεί, ανακοίνωσε στον Ιωάννη την απόφασή του να επιστρέψει στη χώρα του και, παρά την αντίρρηση του πατριάρχη της Ιερουσαλήμ, ο οποίος μετήλθε κάθε μέσου -ακόμη και απειλών- για να τον μεταπείθει, συγκέντρωσε τους άνδρες του και κατευθύνθηκε προς τον βορρά. Επειτα από πορεία στην παραλιακή ζώνη, και αφού πέρασαν από την Τρίπολη, την Αντιόχεια και την Αρμενία, οι Ούγγροι έφθασαν στα κράσπεδα της Μικράς Ασίας. Εκεί, αφού ήλθαν σε συμφωνία με τους Σελτζούκους Τούρκους (I), διέσχισαν ε ιρηνικά τη χώρα, πέρασαν από την Κωνσταντινούπολη και οδηγήθηκαν στη χώρα τους, πετυχαίνοντας τουλάχιστον έναν ταξιδιωτικό άθλο!


ΑΡΧΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟ 1218 - ΑΛΛΑΓΗ ΘΕΑΤΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Στην Ακρα έμειναν, ωστόσο, οι Αυστριακοί υπό τον δούκα Λεοπόλδο, ο οποίος είχε εξαντλήσει τα οικονομικά του μέσα και έτσι, από το να επ ιστρέφει πά- μπτωχος και χωρίς καμία επιτυχία, προτίμησε να μισθώσει τον εαυτό του και το στράτευμά του στον βασιλιά Ιωάννη. Ο τελευτα ίος χρησιμοποίησε τους πολεμιστές του Λεοπόλδου στο άχαρο έργο της κατασκευής οχυρώσεων γύρω από την Καισάρεια. Κάτι αντίστοιχο επέλε- ξαν και άνδρες των θρησκευτικών ταγμάτων κατά την ίδια εποχή, οι οποίοι άρχισαν να κατασκευάζουν ένα οχυρό στην Αθλίτ, νοτίως του όρους Κάρμηλος -του Φρουρίου των Προσκυνητών, όπως ονομάστηκε- γεγονός που συνηγορεί υπέρ της άποψης ό τι η χριστιανική ηγεσία είχε υ ιοθετήσει καθαρά αμυντική λογική, επηρεασμένη ίσως από πληροφορίες σχετικά με τη συγκέντρωση ισχυρών δυνάμεων μουσουλμάνων στα όρια της επ ικράτειάς της.

Στις αρχές της άνοιξης, έναντι των χριστιανών, πάνω στα δασωμένα υψώματα των συνοριακών περιοχών, παρατάσσονταν οι μουσουλμάνοι στρατιώτες του αλ Αντίλ και του γιού και διαδόχου του, αλ Μουαζάμ. Ανάμεσά τους βρίσκονταν με- λαμψοί Μαμελούκοι της Αιγύπτου, με ιδιαίτερη εμπειρία και ικανότητες, που ξεχώριζαν με τ ις εντυπωσιακές στολές τους και την ποικιλία του βαρέος οπλισμού τους. Μαζί τους παρατάσσονταν ιπ- ποτοξότες από τις περιοχές της Αραβίας, με ελαφρύ οπλισμό (μικρή ασπίδα και ξίφος πλην του τόξου) και γρήγορα λευκά άλογα. Ο πόλεμος κατά των χριστιανών συγκέντρωνε επίσης πολλούς φανατικούς εμίρηδες από όλες τις περιοχές της Μεσοποταμίας, τους οποίους φλόγιζε η διάθεση να γίνουν περήφανοι νικητές («γαζήδες») ή μάρτυρες στον αγώνα κατά των απίστων. Επιπλέον, διαρκώς προσέρχονταν σε μεγάλους αριθμούς πεζοί πολεμιστές, με ετερόκλητο οπλισμό, συγκεντρωμένοι από όλα τα μέρη του ι-

0 κόκκινος σταυρός, σύμβολο του θρησκευτικού Τάγματος των Ναϊτών.

Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ (1160-1216) ήταν ο υποκινητής της Δ ’ και Ε’ Σταυροφορίας.

σλαμικού κόσμου της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Κατέφθαναν, τέλος, πολλοί βοηθητικοί στρατιώτες, ακόλουθοι ηγεμόνων, σαλπιγκτές, σημαιοφόροι, ιμάμηδες, λαβαροφόροι, δερβίσηδες κ.ά., ο ρόλος των οποίων ήταν να εξάπτουν τον πολεμικό ζήλο και να παρακινούν σε ηρωισμούς τους μαχόμενους πολεμιστές.

Υπό αυτές τις συνθήκες πολεμικής έγερσης βρίσκονταν οι δύο αντίπαλοι, χωρίς ωστόσο κάποιος να λαμβάνει την πρωτοβουλία έναρξης επιχειρήσεων, όταν στις 26 Απριλίου μετέβη στην Ακρα το πρώτο μισό τμήμα του στόλου των Φρει- σίων. Δεκαπέντε ημέρες αργότερα, έφθα- σε και η υπόλοιπη δύναμη, μεταφέροντας επιπλέον πληροφορίες για την επ ικείμενη άφιξη άλλων γαλλικών ενισχύσεων (αυτών που βρίσκονταν στις ιταλικές πόλεις). Η άφιξη των νέων δυνάμεων και η ελπίδα για πρόσθετα στρατεύματα μετέ

βαλε άρδην το ηθικό των χ ρ ι σ τ ι α ν ώ ν και κατ' επέ

κταση και τα σχέδιά τους.

Ο βασιλιάς Ιωάννης ντε Μπριέν συγκά- λεσε αμέσως πολεμικό συμβούλιο, προκει- μένου να επιλε- γε ί ο καλύτερος τρόπος αξιοποίησης των δυνά

μεων που πλέον διέθεταν. Σε αυτό, προτάθηκε η αποφυγή

ανάληψης δράσης στην

Παλαιστίνη και η μεταφορά του θ εά τρου επιχειρήσεων στην Αίγυπτο. Η ίδια πρόταση είχε γ ίνει και κατά τη Γ' Σταυροφορία από τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, ενώ είχε υποδειχθεί ως επιθυμητός αντικειμεν ικός σκοπός για τη Σταυροφορία και κατά τη σύνοδο του Λατε- ρανού. Οι λόγοι ήταν προφανείς: Αν εκ διώκονταν οι μουσουλμάνοι από την πλουσιότατη περιοχή του Νείλου, όχι μόνο θα έχαναν μια σημαντική πηγή ε φοδίων τους αλλά και τη δυνατότητα να δ ιαθέτουν στόλο στην ανατολική Μεσόγειο. Υπό αυτές τ ις συνθήκες, δύσκολα θα μπορούσαν να αντεπεξέλθουν σε συνδυασμένη επίθεση των χριστιανών, από νότο (Σουέζ) και από βορρά (Ακρα) κατά της Ιερουσαλήμ.

Ετσι, η απόφαση για την ανάληψη δράσης προς την Αίγυπτο υιοθετήθηκε πολύ εύκολα. Οπως χαρακτηριστικά γράφει ο Στήβεν Ράνσιμαν, «με τα πλοία των Φρεισίων στη διάθεσή τους οι σταυροφόροι είχαν τώρα τα μέσα να εκδηλώσουν μια μεγάλη επίθεση κατά του Δέλτα. Χωρίς δισταγμό, αποφασίστηκε ότι ο πρώτος αντικειμενικός σκοπός έπρεπε να ε ίναι ο λιμήν της Δαμιέττης, το κλειδί του Νείλου». Η κρίσιμη μετατόπιση του θεά τρου επιχειρήσεων συντελέστηκε και η τύχη της Ε’ Σταυροφορίας θα κρινόταν πλέον στην Αίγυπτο. Ξ3

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Παγκόσμιος Ιστορία TIME LIFE, Καπόπουλος, Αθήνα, 1997.(2) Στ. Ράνσιμαν: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΩΝ III, ΔΕΚ/ΓΕΣ,Αθήνα, 1979.(3)Δ. Μπελέζος: ΙΠΠΟΤΕΣ, ΟΙ ΣΙΔΗΡΟΦΡΑΚΤΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ, Περισκόπιο, Αθήνα, 2008.(4) J.P Roux: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ,Γκοβόστης, Αθήνα, 1998.(5) J. F. C. Fuller: ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΕΣ ΜΑΧΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, Ποιότητα, Αθήνα, 2008.(6) Μπάλλας: Ο ΑΡΗΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΗΝ, ΔΙΣ/ΓΕΣ, Αθήνα, 1965.(7) M.Angold: Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 1025-1204, Παπαδήμας, Αθήνα, 1997.(8) D.M Nicol: ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ 1261-1453, Παπαδήμας, Αθήνα, 1996.(9)Συλλογικό: ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Εκδοτική Αθηνών, 1977.(10) J. Me Donald: ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, Σαββάλας, Αθήνα, 2005.

f iN üncem ivs fps s«<yvs sskvorv fi.TiiLecns ϊ ι ω β15KCV Bf ATI ΒίΝΟΒΟΙΜΟΑΜ VITA S6RVANTIW8 ΪΠ Μ ν ίΚ Γ ϊτν . HVLLV HACK tST MSDVUÄTV.qyÄ Ή) ό ϊMOftfl

i CAMwris-toc k it attskmktss.cv oll cavsa bf/otiohis /


Κομμάντος επιχειρούν να προψυλαχθούν από πυρά Γερμανών ακροβολιστών, στην προσπάθειά τους να αναπτυχθούν στο Νότιο Βαάγκσο.

jü is iJ i ] juü ' M i , uj ijD 'y iiu sii ίων mM'iiuL jjfjjjjj i i jv jüjüjjsuu kw uijfjjjjjijjiij iuui: s i iu u lu s u u ij , mw] Vu su jö s ln ü u y uüvü j< lij ju j^ s j j jö u u u s i ; w k ιάΐΐυιι^υΐί m ziiiimnn: u iu uu j'/ jim υυυυυΐυ^ ihz s l l i t e i , j i i J s u y , jj u jj'/u jj

uj s iu m s i ; ü u '/ fju s ji: vu ijj ju ö g irü u i/ j j jv υ,ξίίΐ m t \\ zumm im: ü ü r jjjjis j i i i j j j u j y - ü j i i juuu yva iu i/ j— k j j j p u u j j um y iju i

iuu M 'im , uuj j lu j j j j j jy jt ] , u u iju Iü liului^ Dü s U s is m

L Is jjs jJ jü iuu u ^ su jliu jju li itu y U ü iJ jJü y ijjiü jy r ju ijj iü ja iy

s u jj is ju ij i is tu y -


ΑΓΓΕΛΟΣ I. ΣΤΕΦΑΝΟΥ1941 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

«ARCHERY»Η πρώιη μεγάλη επιδρομή ίων Kouunvioc

Μόλις ανέλαβε την πρωθυπουργία ο Ουίν- ατον Ταώρταιλ, προσπάθησε να αναπτερώσει το ηθικό του μέσου Βρετανού πολίτη. Για τον λόγο αυτόν επιχείρησε να υλοποιήσει ιδέες που λίγο καιρό πριν δεν θα

τίθ εντο καν προς συζήτηση. Μία από αυτές τις ιδέες (από τον αντισυνταγματάρχη Ντάντλεη Κλαρκ) ήταν η δημιουργία ομάδας ανορθόδοξου πολέμου με κύρια αποστολή τ ις αμφίβιες καταδρομικές επιχειρήσεις στις γαλλικές ακτές του Ατλαντικού. Σημείο αναφοράς αποτέλεσαν οι kommandos, οι ομάδες ανταρτών των Μπόερς κατά τον πόλεμο στη Νότια Αφρική, την περίοδο 1899-1902, οι οποίες είχαν φ έρει πολλές φορές σε δυσχερή θέση τα τακτικά στρατεύματα των Βρετανών. Η νέα μονάδα βρήκε γρήγορα εθελοντές από τους Ανεξάρτητους Λόχους, οι άνδρες των οποίων είχαν λάβει ειδική εκπαίδευση σε μικρής κλίμακας επιχειρήσεις για τη Μάχη της Νορβηγίας. Η μονάδα μετονομάστηκε στο πιο αγγλικό commandos και ξεκίνησε μια σειρά επιδρομών στις γαλλικές ακτές (δίπλα στη Βουλώνη) και στο βρετανικό νησί Γκέρνση της Μάγχης (το μόνο βρετανικό έδαφος που κατακτήθηκε από τους Γερμανούς).

Οι αποστολές αυτές δεν σημείωσαν επιτυχία τα κτική ή στρατηγική, αλλά βοήθησαν πολύ στη σχεδίαση των μελλοντικών επιδρομών. Μέχρι το φθινόπωρο του 1941, δύο ακόμα επιδρομές έλαβαν χώρα, αυτήν τη φορά στις νορβηγικές ακτές. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε στο νησί Σπίτσμπεργκεν στις αποθήκες κάρβουνου, ενώ η δεύτερη και σημαντικότερη στα νησιά Λοφότεν, στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας ιχθυελαίου. Το ιχθυέλαιο περιέχει γλυκερίνη, ένα από τα κύρια συστατικά της νιτρογλυκερί

νης, η οποία με τη σειρά της χρησιμοποιείτο για παραγωγή δυναμίτη, γελιγνίτη και άκαπνης πυρίτιδας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1940, το ιχθυέλαιο α- ποτελούσε ένα από τα βασικά διατροφικά συμπληρώματα των πληρωμάτων των υποβρυχίων. Πλούσιο σε βιταμίνη Α, ήταν ιδ ια ίτερα ευεργετικό για τους άνδρες που αναγκάζονταν να ζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς το φως του ήλιου. Και στις δύο επιχειρήσεις δεν υπήρξε εμπλοκή με τον εχθρό, ενώ κατά την επιστροφή μεταφέρθηκε πίσω στη Βρετανία αριθμός Νορβηγών εθελοντών (1).

Στη συνέχεια, ο Τσώρτσιλ όρισε ως διοικητή του Αρχηγείου Συνδυασμένων Επιχειρήσεων (Combined Operation Headquarters - COHQ) τον αντιναύαρχο λόρδο Λούις Μάουντμπατεν, απαιτώντας μια επιχείρηση που θα προσέλκυε την προσοχή των Γερμανών από το Βερολίνο. Δ ιερευνήθηκαν όλες οι ακτές του Ατλαντικού από τη Νορβηγία έως το Γιβραλτάρ, αναζητώντας στόχους που απείχαν το πολύ ένα μίλι από τις ακτές, οι οποίες θα έπρεπε να ήταν αρκετά μεγάλες, χωρίς αμυντικά έργα και χωρίς ισχυρές εχθρικές μονάδες στις περιοχές γύρω από αυτές. Μία από τις εκατοντάδες προτάσεις που ξεχώρισε για την προσβασιμότητά της από τη θάλασσα και τη μικρή σε μέγεθος φρουρά της ήταν το νησί Βαά- γκσο (νορβηγικά Vagsoy ή Vaagso) στη Νορβηγία, το οποίο δ ιέθ ετε μονάδες παραγωγής ιχθυελαίου.

ΣΧΕΑΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΤο Βαάγκσο είναι ένα από τα χιλιάδες νησάκια

δίπλα στα νορβηγικά φιόρδ, ευρισκόμενο 330 χλμ. βορειοδυτικά του Οσλο, στο μέσο περίπου της ακτογραμμής μεταξύ Τρόντχαϊμ και Μπέργκεν. Το θα-

Εκπαίδευση εξουδετέρωσης φρουρών με κάρφωμα στην αρτηρία της καρωτίδας με το διάσημο μαχαίρι FS (Fairbairn-Sykes), σήμα κατατεθέν για τους Βρετανούς κομμάντος.

λάσσιο στενό μεταξύ του νησιού και της ενδοχώρας έχει το όνομα Ούλβεσουντ. Με πληθυσμό 2.500 κατοίκους, δ ιέθ ετε φρουρά που υπολογιζόταν σε 250 άνδρες, οι οποίοι ανήκαν στην 181 Μεραρχία Πεζικού υπό τη διοίκηση του υποστράτηγου Κερτ Βόιτας. Κύριες πόλεις του νησιού είναι το Νότιο Βαάγκσο που δ ιέθ ετε τα περισσότερα εργοστάσια και το Βόρειο Βαάγκσο. Ακριβώς απέναντι, στο Μόρτενες, βρισκόταν το μεγαλύτερο εργοστάσιο επεξεργασίας ρέγγας. Ανατολικά του νησιού, σε απόσταση 150 μέτρων, υπήρχε το Μάαλοη, μια νησίδα στην οποία έδρευε μία παράκτια πυροβολαρχία του Ναυτικού με τέσσερα γερμανικά οβιδοβόλα των 10,5 cm (απομει- νάρια του Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου), η οποία φρουρούσε το στενό του Ούλβε- σουντ και το ομώνυμο φιόρδ του Βαάγκσο.

Η πρόσβαση στο Νότιο Βαάγκσο και στο Μάαλοη καλυπτόταν από την πυροβολαρχία στο νησί Ρουγκσούντο, σε απόσταση επτά χιλιομέτρων στα νοτιοανατολικά, η οποία δ ιέθ ετε τρία πυροβόλα των

13,5 cm, ρωσικά τρόπαια από το Ανατολικό Μέτωπο. Μία ακόμη πυροβολαρχία ήταν εγκατεστημένη στο Χαλσόερ, εννέα χ ιλιόμετρα δυτικά του Βαάγκσο, η οποία κάλυπτε μόνιμα τη βόρεια είσοδο του Ούλβεσουντ. Ευτυχώς για τους Βρετανούς τα πυροβόλα της τελευτα ίας δεν μπορούσαν να στραφούν νότια. Εχθρικές δυνάμεις από τις παρακείμενες πυροβολαρχίες και τα νησιά χρειάζονταν κάποιο χρόνο για να ενισχύσουν το νησί. Ηταν φανερό πως οι Γερμανοί έδιναν μεγάλη σημασία στη συγκεκριμένη περιοχή. Η Νορβηγία ήταν πλούσια σε πρώτες ύλες και η συγκεκριμένη ακτογραμμή α- ποτελούσε τη μοναδική οδό διέλευσης του σουηδικού σιδήρου που τροφοδοτούσε τη γερμανική βαριά βιομηχανία.

Από καιρό, το Βασιλικό Ναυτικό (Royal Navy) είχε προτείνει τη διεξαγωγή επιχείρησης κατάληψης ενός φυσικά προφυλαγμένου αγκυροβολίου, με σκοπό την αποκοπή των θαλάσσιων οδών μεταφοράς σιδήρου από το Νάρβικ. Το καταλληλότερο σημείο ήταν τα νησιά Λο- φότεν. Χρειαζόταν, επίσης, να καταστεί

ξεκάθαρο στους Γερμανούς με τον πιο εμφατικό τρόπο το πόσο μακριά αλλά και αποτελεσματικά μπορούσε να δράσει το Βασιλικό Ναυτικό. Το Γερμανικό Ναυτικό (Kriegsmarine), έχοντας απολέσει το θω- ρηκτό «Bismarck», ετοίμαζε το αδελφό του πλοίο, το «Tirpitz», το οποίο και προόριζε για εξορμήσεις κατά μήκος των νορβηγικών ακτών. Από μόνο του αυτό α- ποτελούσε κύρια απειλή για τις νηοπομπές που κατέληγαν σε σοβιετικό έδαφος. Αν και, αρχικά, προβλεπόταν η παραμονή στρατευμάτων για τρεις εβδομάδες, αποφασίστηκε τελικά να διαρκέσει αρκετά μικρότερο χρονικό διάστημα.

Οι ναυτικές μονάδες αυτής της δύναμης θα ανεφοδιάζονταν από τα καύσιμα του ίδιου του αγκυροβολίου. Η Βασιλική Αεροπορία (Royal Air Force - RAF) αδυνατούσε να καλύψει την επιχείρηση τόσο βόρεια και γ ι’ αυτόν τον λόγο επιβαλλόταν η συνοδεία σκαφών με επαρκή αντιαεροπορική κάλυψη. Σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός ότι τη συγκεκριμένη εποχή του έτους επικρατούσε σχεδόν σκοτάδι στη βόρεια Νορβηγία. Η ευκαιρία δόθηκε κατά τον σχεδίασμά της επιδρομής στο Βαάγκσο. Εάν και οι δύο επιχειρήσεις πραγματοποιούντο την ίδια ακριβώς στιγμή, τό τε η Luftwaffe θα αναγκαζόταν να διαιρέσει τ ις δυνάμεις της. Με αυτόν τον τρόπο, η επιδρομή στο Βαάγκσο θα λειτουργούσε ως αντιπερισπασμός για την επιδρομή στα Λοφότεν (αν και με την πάροδο του χρόνου πολλοί ιστορικοί ισχυρίστηκαν το αντίθετο). Οι κωδικοί που δόθηκαν ήταν «Archery» (Τοξοβολία) για την επιδρομή στο Βαάγκσο και «Anklet» (Βραχιόλι Αστραγάλου) για την κατάληψη των νησιών Λοφότεν.

Η ναυτική μοίρα που συγκροτήθηκε για τα Λοφότεν ονομάσθηκε Δύναμη J και αποτελείτο από ένα καταδρομικό, τέσσερα αντιτορπιλικά κλάσης «Tribal», τέσσερα αντιτορπιλικά κλάσης «Hunt» (τα δύο από το Πολωνικό Ναυτικό), δύο κορβέτες του Νορβηγικού Ναυτικού, τρ ία ναρκαλιευτικά, ένα υποβρύχιο, ένα πλοίο επισκευών, ένα ποντοπόρο ρυμουλκό, δύο πετρελαιοφόρα, ένα μεταγωγικό και ένα πλοίο μεταφοράς πυρο- μαχικών του Δανικού Ναυτικού. Η χερσαία δύναμη περιελάμβανε 300 άνδρες από το No. 12 Commando, υπό την ηγεσία του αντισυνταγματάρχη Χάρισον, προσωπικό των ειδικών επιχειρήσεων (Special Operations Executive - SOE) ως παρατηρητές και άνδρες της 1ης Ταξιαρχίας των Ελεύθερων Νορβηγών.

Η καταδρομική επιχείρηση στο Βαάγκσο θα πραγματοποιείτο από τις εξής δυνάμεις:


Στρατιωτικές/Αμιρίβιες Δυνάμεις• To No.3 Commando μαζί με έναν άνδρα του Βασιλικού Υγειονομικού (Royal Army Medical Corp) αποσπασμένο από το Νο.4 Commando.• Απόσπασμα των Βασιλικών Μηχανικών (Royal Engineers) από το No.6 Commando.• Δύο ομάδες Commando μεγέθους διμοιρίας από τον 1ο Ανεξάρτητο Νορβηγικό Λόχο υπό τον λοχαγό Μάρτιν Λίνγκε (Kompani Linge). Επρόκειτο για Νορβηγούς εθελοντές που έφθασαν στη Βρετανία μαζί με τ ις προηγούμενες αποστολές, οι οποίοι κατατάχθηκαν στους κομ- μάντος και έλαβαν ακριβώς την ίδια εκπαίδευση.• Δύο διμοιρίες από το No.2 Commando, οι οποίες θα αποτελούσαν εφ εδρείες εν πλω.• Παρατηρητές της Διεύθυνσης Στρατιωτικών Πληροφοριών ΜΙ9.• Πολεμικός ανταποκριτής με κινηματογραφική κάμερα. Το επ ιτελείο χρειαζόταν επειγόντως μια νίκη την οποία θα μπορούσε να αξιοποιήσει με την κατάλληλη προπαγάνδα.

Ναυτικές Δυνάμεις• Ενα καταδρομικό κλάσης «Fiji», το HMS «Kenya» (το οποίο θα αποτελούσε και το πλωτό αρχηγείο) με 12 πυροβόλα των 6 in.• Τρία αντιτορπιλικά κλάσης «Ο», (τα HMS «Onslow», HMS «Oribi» και HMS «Offa») με τέσσερα πυροβόλα των 4,7 in για επίγειους βομβαρδισμούς και ένα τετραπλό των 2-pounders QF (αυτόματα πυροβόλα, τα γνωστά pom-pom, της 1,6 in) μαζί με οκτώ πυροβόλα των 20 mm για αντιαεροπορική προστασία.• Ενα αντιτορπιλικά συνοδείας κλάσης «Hunt Type II», το HMS «Chiddingfold». Η συγκεκριμένη κλάση αποτελείτο από νεότευκτα σκάφη με σχεδίαση που ενσωμάτωνε την εμπειρία των δύο πρώτων χρόνων του πολέμου. Δ ιέθεταν έξι πυροβόλα των 4 in σε δίδυμους πύργους, ένα τετραπλό αντιαεροπορικό 2-pdr pom-pom και δύο πυροβόλα των 20 mm.• Δύο μεταγωγικά πλοία (τα HMS «Prince Charles» και HMS «Prince Leopold»),• Ενα υποβρύχιο κλάσης «Τ», το HMS «Tuna».• Δύο από τα αντιτορπιλικά, πέρα από τους βομβαρδισμούς που θα πραγματοποιούσαν και την αντιαεροπορική προστασία που θα παρείχαν, θα περιπολού- σαν στα στενά του Ούλβεσουντ για τον ε- ντοπισμό και την καταστροφή πιθανών ναυτικών στόχων.

Αεροπορικές δυνάμεις:• Δέκα βομβαρδιστικά Hampden της 50ής Μοίρας.• Blenheim και Beaufighter των 235, 236, 248, 254 και 404 Μοιρών.• Δεκαεννέα Blenheim της 114 Μοίρας.• Εξι Stirling από τη Διοίκηση Βομβαρδιστικών (Bomber Command).

Ο κύριος ρόλος της αεροπορικής δύναμης ήταν η προστασία του στόλου υποστήριξης από τη Luftwaffe και τις παράκτιες πυροβολαρχίες. Οι πλησιέστε- ρες βάσεις στο Βαάγκσο ήταν το Σάμπρα στα νησιά Σέτλαντ και το Γουήκ στη βορειοανατολική Σκωτία, απέχοντας 375 και 600 χλμ. αντίστοιχα. Δέκα Hampden της 50ής Μοίρας θα βομβάρδιζαν τ ις πυροβολαρχίες δίπλα στο Βαάγκσο, ενώ έξ ι Stirling της Διοίκησης Βομβαρδιστικών θα κτυπούσαν από μεγάλο ύψος τα εχθρικά αεροδρόμια της Χέρντλα και του Σταβάνγκερ τ ις πρωινές ώρες πριν την απόβαση. Επίσης, 19 Blenheim των110 και 144 Μοιρών θα ξανακτυπούσαν τα αεροδρόμια αργότερα την ίδια ημέρα, έχοντας ως δευτερεύοντα στόχο τη βύθιση πιθανών ναυτικών μονάδων στην περιοχή.

Η άδεια για την επιχείρηση «Anklet» δόθηκε μέσα στον Νοέμβριο, δ ιότι το Ναυτικό ήθελε να συμπέσει με την «Archery» που είχε ήδη εγκρ ιθεί και βρισκόταν στη φάση προχωρημένου σχεδια- σμού. Αφού η καταδρομή στα Λοφότεν αποτελούσε μια καθαρά ναυτική επιχείρηση, γενικός διοικητής και των δύο συνδυασμένων επιχειρήσεων ορίστηκε ο

ναύαρχος Τόβη. Για τη ναυτική δύναμη του Βαάγκσο επιλέχθηκε ο υποναύαρχος Χάρολντ Μπάροου (διοικητής της 10ης Μοίρας Καταδρομικών), ενώ για τις αμφίβιες επιχειρήσεις στο Βαάγκσο, ο ταξίαρχος Χάυντον. Για τη δύναμη που θα επιχειρούσε στα Λοφότεν, διοικητής ορίστηκε ο υποναύαρχος Χάμιλτον. Οι επιχειρήσεις στο Βαάγκσο θα συντονίζονταν από τη γέφυρα του HMS «Kenya», έτσι ώστε να επιτυγχάνεται όχι μόνο η καλύτερη παρακολούθηση αλλά και η σ τενή συνεργασία των δύο κλάδων. Ο Χάυντον επ έλεξε το No.3 Commando ως το πιο έμπειρο (ήταν η πρώτη μονάδα Commando). Δ ιοικητής της ήταν ο αντι- συνταγματάρχης Τζων Ντάνφορντ Σλέη- τερ, βετεράνος των προηγούμενων επιδρομών στα Λοφότεν και στο Γκέρνση. Μάλιστα, ο Σλέητερ είχε τη φήμη του πρώτου κομμάντο, αφού ήταν ο πρώτος εθελοντής που υπέγραψε την αίτηση κατάταξής του! Αμέσως μετά την ειδική εκπαίδευση, ανέλαβε εξαρχής τη διοίκηση του No.3 Commando.

Αφού καθορίστηκαν εκ νέου οι στόχοι, έπρεπε να σχεδιαστούν οι λεπτομέρειες σε διάστημα μικρότερο του μηνός. Για τα Λοφότεν, ο στόχος παρέμείνε η διακοπή των εχθρικών θαλάσσιων διόδων της βόρειας Νορβηγίας και συγκεκριμένα του εμπορίου σιδηρομεταλλεύ- ματος από το Νάρβικ. Για το Βαάγκσο, οι στόχοι ήταν οι εξής:• Η διακοπή παραγωγής ιχθυελαίου με την καταστροφή όλων των μονάδων επεξεργασίας και των χώρων όπου αποθηκευόταν αυτό.

Δεκανέας του No. 3 Commando φρουρεί αιχμάλωτο, ύποπτο για συνεργασία με τους Γερμανούς, επάνω στο HMS «Queen Emma» κατά τη διάρκεια της επιχείρησης «Claymore», τον Μάρτιο του 1941, στα Λοφότεν.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ! 8 3

Ο λόρδος Μόουντμπατεν επιθεωρεί άνδρες του No. 3 Commando επάνω στο HMS «Prince Leopold», πριν από την αναχώρησή τους από το Σκάπα Φλόου.

• Η καταστροφή της παράκτιας ναυτικής πυροβολαρχίας στο Μάαλοη πριν την καταδρομή στα εργοστάσια.• Η καταστροφή δύο ακόμα πυροβολαρχιών και μίας αποθήκης τορπιλών.• Η εξουδετέρωση όσο γινόταν περισσότερων Γερμανών για τον πλήρη έλεγ

χο της κύριας πόλης του νησιού.• Η καταστροφή του τοπικού ραδιοφωνικού σταθμού.• Η αιχμαλώτιση και μεταφορά πίσω στη Βρετανία (με τη βοήθεια και του ντόπιου πληθυσμού) όλων των συνεργατών των Γερμανών για παραδειγματισμό. Αυ

το ί θα οδηγούντο σε δίκη κατόπιν προσωπικής αίτησης των Ελεύθερων Νορβηγών. Με τον τρόπο αυτόν θα αποθαρρύνονταν όποιοι άλλοι Νορβηγοί σκέπτονταν να συνεργαστούν με τον Αξονα, έχοντας κατά νου πως οι Βρετανοί, όποτε ήθελαν, θα μπορούσαν να τους συλλάβουν σε ανύποπτο χρόνο! Ετσι θα ένιωθαν πιο απρόθυμοι να καταταγούν στις μονάδες εθελοντώ ν των Γερμανών.• Η συγκέντρωση πληροφοριών, εγγράφων, κωδικών και κρυπτογραφικών συσκευών.• Η μεταφορά Νορβηγών εθελοντώ ν πίσω στη Βρετανία καθώς και των ο ικογενειών τους για αποφυγή αντιποίνων.

Η δύναμη απόβασης χωρίστηκε σε πέντε ομάδες, καθεμία από τις οποίες είχε τους δικούς της αντικειμεν ικούς σκοπούς.• Η Ομάδα 1, η οποία αποτελείτο από μία διμοιρία του No.3 Commando, θα αποβιβαζόταν δίπλα στο Χόλεβικ, τον νοτιό τερ ο όρμο του νησιού, για να καταλάβει και να εκκαθαρίσει από τις εχθρ ικές δυνάμεις την περιοχή του Χαλνόε- σβικ. Επρεπε, επίσης, να ερευνήσει έ γκαιρα για την ύπαρξη πυροβολαρχίας που πιθανολογείτο ότι βρισκόταν εκεί, βάσει κάποιων όχι τόσο ευκρινών αεροφωτογραφιών. Αμέσως μετά, θα προωθε ίτο στο Νότιο Βαάγκσο ως εφεδρεία της 2ης Ομάδας.• Η Ομάδα 2, η οποία ήταν και η κύρια δύναμη κρούσης αποτελούμενη από τρε ις δ ιμο ιρ ίες του No.3 Commando, θα αποβιβαζόταν νοτιοανατολικά της κύριας πόλης κοντά σε μια κονσερβοποιία. Θα προωθείτο προς την πόλη από τη νότια είσοδό της, με σκοπό την καταστροφή των εργοστασίων, των αποθηκών και των υπόλοιπων στρατηγικών γερμανικών στόχων.• Η Ομάδα 3, με δύο δ ιμο ιρ ίες του No.3 Commando και αυτή, θα επ ιτίθετο στα πυροβόλα του Μάαλοη καθώς και στους παρακείμενους στρατώνες. Κατόπιν, θα κατέστρεφε τα δύο μικρά εργοστάσια που βρίσκονταν πάνω στο νησί.• Η Ομάδα 4, αποτελούμενη από δύο δ ιμοιρίες του No.2 Commando, ήταν η εφ εδρεία εν πλω υπό τις άμεσες δ ιαταγές του Χάυντον, ώστε να παρέμβει όπου υπάρξει ανάγκη.• Τέλος, η Ομάδα 5 ήταν η ομάδα που θα προσέγγιζε τ ις ακτές ανάμεσα στο Νότιο και στο Βόρειο Βαάγκσο, θα διέ- κοπτε τ ις επικοινωνίες κατά μήκος της ακτής και θα εισερχόταν στην κύρια πόλη από τον βορρά, αφού θα είχε εκκαθαρ ίσει το Βόρειο Βαάγκσο από τυχόν εχθρική παρουσία.Σειρά από αποβατικά LCA κατευθύνονται στις ακτές του Βαάγκσο.

84 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Χ ά ρ τη ς με τους αντικειμενικούς σκοπούς της επιχείρησης «Archery» στο Βαάγκσο, και στα νησιά Λοφότεν.

0 βαρύς οπλισμός των κομμάντος α- ποτελείτο από οπλοπολυβόλα Bren και όλμους των 3 in.

Το σχέδιο περιελάμβανε την ταυτόχρονη δράση και των τριών κλάδων. Μακέτες ακρίβειας κατασκευάστηκαν από αεροφωτογραφίες και πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών, έτσι ώστε όλοι οι άνδρες να γνωρίζουν το ακριβές σχεδιάγραμμα των δρόμων. Μόλις η ναυτική δύναμη της επιχείρησης «Archery» θα προσέγγιζε το Βαάγκσο σε σημείο εκτός βολής των γερμανικών πυροβολαρχιών, οι κομμάντος θα εισέρχονταν στις αποβα- τικές ακάτους λίγο πριν την αυγή. Το «Kenya» μαζί με τα αντιτορπιλικά θα βομβάρδιζαν τό τε όλες τις γνωστές γερμανικές θέσεις. Υπό την προστασία φιλιών πυρών, οι κομμάντος θα πλησίαζαν τις ακτές στις οποίες θα δημιουργείτο προπέτασμα καπνού από τα αεροσκάφη της RAF. Ο βομβαρδισμός θα σταματούσε κατόπιν ρίψης φωτοβολίδων από τους αρχηγούς των ομάδων. Προγραμματίστηκαν δύο δοκιμαστικές αποβάσεις. Η πρώτη άσκηση, με την ονομασία L, πραγμα- τοποιήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1941, σε ένα μικρό νησί στο Σκάπα Φλόου, το Χολμ οφ Χάουτον, το οποίο ήταν όμοιο σε μέγεθος με το Μάαλοη. Στην άσκηση που κρίθηκε πλήρως επιτυχημένη, οι κομμάντος αποβιβάστηκαν στις ακτές κάτω από τον καπνό που είχαν δημιουργήσει τα Hampden, ενώ συγχρόνως βομβαρδίζονταν προσημειωμένες θέσεις από τα πυροβόλα του «Kenya». Η δ εύ τερη άσκηση, με την ονομασία L2, ακυρώθηκε λόγω καιρικών συνθηκών. Το Ναυτικό μαζί με αεροσκάφη της RAF εξασκή- θηκαν στον βομβαρδισμό εικονικών στόχων στο νησί Στακ Σκέρι, βόρεια των σκωτικών ακτών. Υστερα από κάποιες καθυστερήσεις, ως ημερομηνία πραγματοποίησης της επιχείρησης ορίστηκε η 26η του μηνός. Στις 22 θα ξεκινούσε η Δύναμη J για τα νησιά Λοφότεν, τα οποία βρίσκονταν αρκετά βορειότερα, ενώ στις 24 θα απέπλεε η δύναμη για την επιχείρηση «Archery».

Η ΕΠΙΔΡΟΜΗΤην παραμονή των Χριστουγέννων,

λίγο μετά τις 21.00, ο υποναύαρχος Μπά- ροου δ ιέταξε το σύνολο της ναυτικής δύναμης της επιχείρησης «Archery» να ε- ξέλθει από το Σκάπα Φλόου με αρχικό προορισμό το Σάλλομ Βόη, στα νησιά Σέτλαντ, για ανεφοδιασμό. Λόγω του πολύ άσχημου καιρού, τα δύο μεταγωγικά (και τα δύο ήταν σκάφη που ανήκαν προπολεμικά στη North Sea-Ferries και εκτε-

λούσαν κρουαζιέρες στα νορβηγικά φιόρδ) υπέστησαν σοβαρές ζημιές στο κύτος και στην υπερκατασκευή τους, με αποτέλεσμα να μειώσουν σημαντικά τα χύτητα και να φθάσουν στο σημείο ανεφοδιασμού τους καθυστερημένα. Μάλιστα, στο «Prince Charles» είχαν εισχωρήσει 140 τόννοι νερού. Τόσο σοβαρές ήταν οι ζημιές των μεταγωγικών, ώστε ο Μπά- ροου με δική του ευθύνη ζήτησε την πρόχειρη επισκευή τους και έτσ ι ξεκίνησε πάλι προς τον προορισμό του, αναβάλλοντας και τις δύο επιχειρήσεις μόνο για 24 ώρες. Αισίως, τα πλοία ξεκίνησαν

πάλι το μεσημέρι της 26ης Δεκεμβρίου και έφθασαν, το επόμενο πρωινό, έξι χ ιλιόμετρα νοτίως της εισόδου του φιόρδ του Βαάγκσο με αίθριο καιρό. Εκεί συνα- ντήθηκαν με το υποβρύχιο HMS «Tuna» που είχε φθάσει από την προηγούμενη ημέρα για παρακολούθηση και επισήμανση σημείων από όπου θα διερχόταν η νηοπομπή, καθώς και για προειδοποίηση πλεύσης εχθρικών σκαφών. Με Νορβηγό πιλότο στο τιμόνι του «Kenya», τα πλοία άρχισαν να εισέρχονται στο φιόρδ με χαμηλή ταχύτητα. Το αντιτορπιλικά «Oribi» έμεινε πίσω για να καλύψει την είσοδο


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη.

ΓΝΩ

ΜΩ

Ν

Εκδο

τική

2013

Διακομιδή τραυματιών σε αποβατικό σκάφος στο Νότιο Βαάγκσο.

του φΐόρδ από τα δυτικά. Ηταν η στιγμή που ακούστηκε ο βόμβος των Hampden της 50ής Μοίρας, τα οποία κατευθύνο- νταν ανατολικά για να βομβαρδίσουν τα πυροβόλα του Ρουγκσούντο. Η τύχη χαμογέλασε στους επ ιτιθέμενους, όταν τα πλοία εντοπίστηκαν από το παρατηρητήριο του νησιού Χουσενβάαγκ, νότια του

Βαάγκσο. Ο λιμενάρχης στο Νότιο Βαάγκσο ειδοποιήθηκε αμέσως, αλλά θεώ ρησε πως έφθασε η καθυστερημένη νηοπομπή ανεφοδιασμού που ακολουθούσε πάντα την ίδια πορεία (μέσα από το φιόρδ), οπότε και δεν σήμανε συναγερμό. Οταν όλα τα πλοία εισήλθαν στο φιόρδ, τα πολεμικά άρχισαν να λαμβάνουν τις προγραμματισμένες θέσεις βολής, ενώ το αντιτορπιλικό «Chiddingfold» συνόδευσε τα δύο μεταγωγικά προς τον όρμο του Χόλεβικ. Υπό την κάλυψη των ψηλών βράχων από τα πυροβόλα του Μάαλοη, ξεφορτώθηκαν τα αποβατικά LCA (Landing Craft Assault) και ξεκίνησε η επιβίβαση των κομμάντος. Στις 08.42, κατόπιν σήματος του Μπάροου από το «Kenya», μία ομάδα αποβατικών από το «Prince Charles» κατευθύνθηκε βόρεια προς το Νότιο Βαάγκσο, ενώ μία δ εύ τερη από το «Prince Leopold» έπλευσε προς

το Μάαλοη. Το σύνθημα του βομβαρδισμού δόθηκε με βολές φωτιστικών βλημάτων από το «Kenya» προς το Μάαλοη. Αμέσως, τα 12 πυροβόλα των 6 in, μαζί με τα πυροβόλα των «Onslow» και «Offa», ξεκίνησαν τον καταιγιστικό βομβαρδισμό της πυροβολαρχίας και των ξύλινων καταφυγίων γύρω από αυτήν.

Κατά τη διάρκεια του ναυτικού βομβαρδισμού, η Ομάδα 1, με διοικητή τον υπολοχαγό Κλέμεντς, αποβιβάστηκε για να ερευνήσει αμέσως για την πυροβολαρχία που πιθανολογείτο ότι υπήρχε στο Χαλνόεσβικ. Υστερα από σύντομη συμπλοκή με δύο αιφνιδιασμένους Γερμανούς που είχαν βρει κατάλυμα σε παρακείμενη αγροικία και διέφυγαν, εντοπίστηκε η πυροβολαρχία χωρίς προσωπικό. Χωρίς καθυστέρηση, η Ομάδα 1 ξεκ ίνησε για να υποστηρίξει την Ομάδα 2 μέσα στην πόλη. Εντελώς ξαφνικά, οκτώ

® Στην άσκηση που κρίθηκε πλήρως επιτυχημένη, οι κομμάντος

αποβιβάστηκαν στις ακτές κάτω από τον καπνό που είχαν

δημιουργήσει τα Hampden, ενώ συγχρόνως βομβαρδίζονταν

προσημειωμένες θέσεις από τα πυροβόλα του «Kenya». 9Ο ταγματάρχης «Τρελός Τζακ» Τσώρτσιλ επιθεωρεί κατεστραμμένο πυροβόλο των 10,5 cm στο νησί του Μάαλοη. Προσέξτε το σκωτικό broadsword που κρέμεται από τη ζώνη του.


ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΑΡΠΑΓΗ ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ ΕΓΓΡΑΦΟΝ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΠΝ

λεπτά μετά από την έναρξη του βομβαρδισμού, ακούστηκε η πυροβολαρχία του Ρουγκοούντο, καθώς ένα από τα πυροβόλα δεν καταστράφηκε από τον βομβαρδισμό των Hampden και το πλήρωμά του, αφού βγήκε από την κάλυψή του, σημάδευε τώρα το καταδρομικό. Οι βολές του γερμανικού πυροβόλου υπήρξαν σποραδικές και όχι ιδιαίτερα ακριβείς. Τα έξ ι πυροβόλα των πύργων Α και Β του «Kenya» αποτελείωσαν την απειλή με μια σειρά ομοβροντιών.

Στο Μάαλοη, τα πληρώματα των πυροβόλων αιφνιδιάστηκαν πλήρως, με τον βομβαρδισμό να τους βρίσκει μέσα στους κοιτώνες τους. Μέσα σε εννέα λεπτά, τα 20 πυροβόλα και από τα τρία πολεμικά έριξαν 400 βλήματα κάθε διαμετρήματος σε μια περιοχή μεγέθους 300 τ.μ. Τόσο έντονος ήταν ο ναυτικός βομβαρδισμός, ώστε ο αντισυνταγματάρχης Σλέητερ, ο οποίος ηγείτο της Ομάδας 2 καθ' οδόν προς το Νότιο Βαάγκσο, βλέποντας τις οβίδες να πλησιάζουν απειλητικά τα αποβατικά, αναγκάστηκε να ρίξει 10 φωτοβολίδες για κατάπαυση του πυράς. Αυτό αποτέλεσε και το σήμα ώστε τα εναπομείναντα επτά Hampden να ρίξουν επιβραδυνόμενες με αλεξίπτωτο χημικές βόμβες φωσφόρου. Επρόκειτο για βόμβες που με την πρόσκρουσή τους απελευθέρωναν πυκνό καπνό κάλυψης ως αποτέλεσμα της επαφής του χημικού περιεχομένου τους με τον αέρα. Σε αυτό το σημείο συνέβη και ένα θλιβερό δυστύχημα, όταν μία από τις βόμβες έπεσε μέσα στο αποβατικό στο οποίο επέβαινε η 4η Διμοιρία! Αμέσως σκοτώθηκαν δύο άνδρες από καυστικό φώσφορο και όλοι οι υπόλοιποι τραυματίστηκαν, άλλοι θανάσιμα κι άλλοι λιγότερο. Το χημικό ξεχυνόταν πάνω στις στολές προκαλώντας άμεσα εγκαύματα. Ο υπολοχαγός Κόμρο- ουερ, βλέποντας τη βόμβα να κατευθύ- νεται προς το μέρος τους, πρόλαβε και πήδηξε στο νερό. Η φωτιά προκάλεσε έκρηξη στα πυρομαχικά, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι απώλειες. Ευτυχώς, το αποβατικό γρήγορα έφθασε στην ξηρά και οι εναπομείναντες άνδρες ξεχύθηκαν έξω για να γλυτώσουν από την πύρινη λαίλαπα. Ο Κόμροουερ, καθώς κρατιόταν στο πλευρό του πλοιαρίου, συνέθλι- ψε τα πόδια του κάτω από την καρίνα του αποβατικού. Η κατάσταση ελέγχθηκε με τη βοήθεια των πληρωμάτων και των αν- δρών των υπόλοιπων αποβατικών αλλά και την έγκαιρη επέμβαση ενός λοχαγού του υγειονομικού, ονόματι Κόρρυ.

Ενα από τα Hampden, με αριθμό ΑΕ369, επλήγη από αντιαεροπορικό, έγειρε προς τα πλοία και κατέπεσε στη

Η επιδρομή αποτελούσε, επίσης, μια πολύ καλή ευκαιρία για αρπαγή απόρρητων εγγράφων αλλά και κωδικών και κρυπτογραφικών συσκευών. Κανείς μέχρι τότε δεν γνώριζε για την προσπάθεια αποκρυπτογράφησης των γερμανικών κωδικοποιημένων μηνυμάτων από τους Βρετανούς μέσω του προγράμματος Ultra. Οποιεσδήποτε καινούργιες κρυπτογραφικές συσκευές Enigma ήταν ευπρόσδεκτες στο Μπλέτσλεη Παρκ. Η παρακάτω οδηγία διανεμήθηκε πριν την αποστολή και αφορούσε την αιχμαλώτιση πλοίων:

«Είναι σημαντικό στα εχθρικά πλοία συνοδείας και στα υπόλοιπα εξοπλισμένα ρυμουλκά, πλοιάρια, κλπ. σκάφη, να μην καταστραφούν ή ριφθούν στη θάλασσα οτιδήποτε είδους έγγραφα, κλπ. Κατά την επιβίβαση στο πλοίο, πρέπει να πραγματοποιηθεί εκτενής έρευνα για κάθε είδους έγγραφα, ειδικά γΓ αυτά που βρίσκονται στο δωμάτιο με τους χάρτες, στη γέφυρα ή στην καμπίνα του καπετάνιου. Ολα τα έγγραφα θα πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση καθώς και οποιουδήποτε είδους γραφομηχανές (ή παρόμοια μηχανήματα) που μπορεί να βρίσκονται στους αναφερόμενους χώρους. Μεγάλη προσοχή στο να μη λείπουν πλήκτρα, να μην έχουν πατηθεί, μιας και οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια θα υποβιβάσει κατά πολύ τη σημασία τους. Η όποια εύρεση τέτοιας φύσης υλικού να αναφερθεί αμέσως στον υποναύαρχο, διοικητή της 10ης Μοίρας Καταδρομικών. Είναι υ- ψίστης σημασίας το συγκεκριμένο σήμα να ΜΗ αναφερθεί χωρίς κωδικοποίηση».

Φαίνεται, λοιπόν, ξεκάθαρα η σημασία που δόθηκε στις γραφομηχανές (ή σε παρόμοια μηχανήματα), αναφερόμενη η οδηγία στα κρυπτογραφικά μηχανήματα Enigma. Μέχρι τότε είχαν αποκωδικοποιηθεί μόνο μερικά σήματα μέσω του Ultra. Τα πλήκτρα των συσκευών έπρεπε να είναι στην κυριολεξία άθικτα για τους ειδικούς του Μπλέτσλεη Παρκ. Η θέση τους (πατημένα ή όχι), τη συγκεκριμένη ημερομηνία της επίθεσης, μπορούσε να παράσχει σημαντικές πληροφορίες στους ερευνητές για την αποκωδικοποίηση των γερμανικών μηνυμάτων. Μαζί με παλαιότερο κατασχεμένο υλικό (κυρίως αυτό από το υποβρύχιο «U-110», όταν το τελευταίο κυριεύθηκε από το HMS «Bulldog» τον προηγούμενο Μάιο), θα παρείχε κάποια ένδειξη για το πώς λειτουργεί γενικότερα η συσκευή. Είναι άξιο προσοχής το γεγονός πως δεν δίνεται καμία διευκρίνιση για τον συγκεκριμένο εξοπλισμό, αλλά και η απαγόρευση οποιοσδήποτε αναφοράς αυτού εκτός αποστολής.


θάλασσα. Αμέσως έσπευσε το «Prince Leopold» για να περισυλλέξει τα τρία από τα τέσσερα μέλη του πληρώματος. Δυστυχώς, μόνο ένα μέλος κατάφερε να ε- πιζήσει χάρη στις προσπάθειες ανάνηψης που του έγιναν. Η θερμοκρασία του νερού αυτήν την εποχή του χρόνου επέτρεπε ένα ελάχιστο περιθώριο λίγων λεπτών επιβίωσης. To Hampden με αριθμό ΑΕ428, το οποίο ήταν και το υπεύθυνο για το προαναφερόμενο λάθος, καταρρί- φθηκε από ένα από τα δύο Messerschmitt Bf 109Ε, τα οποία απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο της Χέρντλα. Ο μόνος επιζών αυτού του αεροσκάφους, ο πιλότος του σμηνίας Σμιθ, σώθηκε επειδή το Hampden του έπεσε δίπλα στο «Kenya» από το οποίο και διασώθηκε. Η αντιαεροπορική ασπίδα των πλοίων ανάγκασε τα δύο καταδιωκτικά να απομακρυνθούν. Η προγραμματισμένη επίθεση στα αερο

κατάληψή τους. Οι Γερμανοί αρχικά αντι- στάθηκαν, όταν όμως έχασαν τον υπολο- χαγό τους Μπρέμερ, παραδόθηκαν. Ο Σλέητερ εγκατέστησε σε εκείνο το σημείο το αρχηγείο του και προσπάθησε να επικοινωνήσει με το «Kenya». Η προσπάθεια αυτή αποδείχθηκε εξα ιρετικά χρο- νοβόρα. Οι ασύρματοι τύπου No.18 οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν, μετέδιδαν τα σήματά τους διακοπτόμενα (2), με αποτέλεσμα να σημειωθεί κάποια καθυστέρηση στην επιχείρηση. Την πόλη του Νότιου Βαάγκσο διέσχιζε ένας κεντρικός δρόμος μικρότερος από ένα χιλιόμετρο σε μήκος. Ο δρόμος αυτός ήταν παράλληλος με την ακτογραμμή και απείχε 50 περίπου μέτρα από αυτήν. Ολα τα εργοστάσια της πόλης βρίσκονταν στα δεξιά του, πάνω στο νερό. Η γερμανική φρουρά τη συγκεκριμένη ημέρα ήταν ενισχυ- μένη με 50 άνδρες από τα γύρω απομο-

μάκρυναν τον τοπικό πληθυσμό προς τη νότια είσοδο της πόλης συγχρόνως με την έρευνά τους για συνεργάτες των κα- τακτητών. Αυτούς που συνέλαβαν στα πρώτα σπίτια, τους χρησιμοποίησαν ως τραυματιοφορείς. Οι άνδρες της 4ης Διμοιρίας ήταν αυτοί που έφθασαν πρώτοι στο αρχηγείο της πόλης, το οποίο στεγαζόταν στο μοναδικό ξενοδοχείο «Ulvesund». Αναγκάστηκαν, όμως, να καλυφθούν εξαιτίας των πυκνών πυρών των αμυνομένων. Ο λιμενάρχης, υπολο- χαγός Σέμπελιν, είχε οργανώσει άριστα τη φρουρά της πόλης, εμποδίζοντας κάθε απόπειρα ανάπτυξης των Βρετανών προς βορρά.

Ο λοχαγός Φόρεστερ, έχοντας απο- λέσει και τους δύο υπολοχαγούς του, ηγείτο ο ίδιος της επίθεσης της ομάδας του. Στην προσπάθειά του να εφορμήσει στην κεντρική είσοδο υπό την κάλυψη ε-

ί Τα αντιτορπιλικά αιφνιδίασαν τη γερμανική φρουρά της

πόλης, ωστόσο μέρος αυτής άρχισε να πυροβολεί προς αυτά

τραυματίζοντας μέλη των πληρωμάτων τους. 3δρόμια της Χέρντλα και του ΣταΒάνγκερ από τα Stirling της Διοίκησης Βομβαρδιστικών, το πρωινό της 27ης, δεν πραγμα- τοποιήθηκε ποτέ. Τα αεροδρόμια θα βομβαρδίζονταν το μεσημέρι της ίδιας ημέρας από τα Blenheim των 110 και 114 Μοιρών. Οι Γερμανοί τεχνικο ί στη Χέρντλα κατάφεραν μέχρι εκείνη την ώρα να απομακρύνουν τον πάγο από δύο μόνο αεροσκάφη, τα ίδια που εμφανίστηκαν στο φιόρδ του Βαάγκσο. Για μία ακόμα φορά, οι Βρετανοί στάθηκαν τυχεροί.

ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΝΟΤΙΟ ΒΑΑΓΚΣΟ

Βορειότερα από το σημείο απόβασης της Ομάδας 2, υπήρχαν μία οχυρωμένη θέση και ένα αντιαεροπορικό. Η 3η Διμοιρία του λοχαγού Τζάιλς ανέλαβε την

νωμένα παρατηρητήρια, οι οποίοι είχαν λάβει ολιγοήμερη άδεια λόγω των Χριστουγέννων και κατέληξαν στην πόλη μην έχοντας άλλη επιλογή. Ηταν όλοι τους βετεράνοι της Μάχης της Νορβηγίας και άριστοι στον πόλεμο μέσα σε πόλεις. Με τους πρώτους πυροβολισμούς αντέδρασαν αμέσως, τοποθετώντας ακροβολιστές σε κτίρια αλλά και στους βράχους πάνω από την πόλη, γεγονός που κατέστησε δυσχερή, σε μεγάλο Βαθμό, τον εντοπισμό τους.

Οι επιδρομείς υποχρεώθηκαν να προχωρούν από κτίριο σε κτίριο, άλλοτε αντιμετωπίζοντας αντίσταση από ανασυ- ντασσόμενους Γερμανούς και άλλοτε ανακαλύπτοντας κατατρομαγμένους πολ ίτες στα ίδια τους τα σπίτια. Στην περίπτωση αυτή σημαντική υπήρξε η συμβολή των Νορβηγών κομμάντος που άπο

νος Bren, σκοτώθηκε τη στιγμή κατά την οποία είχε μόλις αφοπλίσει μία χειροβομβίδα που εξερράγη κάτω από τη σορό του. Ο λοχαγός Λίνγκε που μόλις είχε φθάσει στο σημείο, ανέλαβε αμέσως τη διοίκηση, ανασυντάσσοντας τη διμοιρία για επίθεση από την πίσω πλευρά του κτιρίου. Και ο ίδιος, όμως, σωριάστηκε νεκρός από σφαίρα στο στήθος. Ο επόμενος βαθμοφόρος ήταν ο δεκανέας Ουάιτ, ο οποίος αμέσως α ιτήθηκε πυρών υποστήριξης του όλμου της 1ης Διμοιρίας που έφθασε κοντά του. Σταδιακά άρχισαν να καταφθάνουν όλο και περισσότεροι κομμάντος για υποστήριξη. Οι βολές του όλμου προκάλεσαν μια πυρκαγιά στον τελευτα ίο όροφο του ξενοδοχείου και ο Ουάιτ αντιλήφθηκε πως αυτή ήταν η ευκαιρία που χρειαζόταν. Επιχει- ρήθηκε έφοδος με χειροβομβίδες, αναγκάζοντας τους αμυνομένους να βρουν καταφύγιο στο διπλανό κτίριο. Ο Σλέητερ ενημερώθηκε για την καθυστέρηση. Γνώριζε πως τα εκρηκτικά έπρεπε να το ποθετηθούν πριν την άφιξη περαιτέρω γερμανικών ενισχύσεων. Ζήτησε τό τε τη βοήθεια του ταγματάρχη Τσώρτσιλ από την Ομάδα 3 στο Μάαλοη, ενώ απέστειλε σήμα στον Χάυντον να εμπλέξει την Ομάδα 4.Αποψη του Βαάγκσο σήμερα από τους βράχους ανατολικά της πόλης. Στο μέσο της

φωτογραφίας διακρίνεται το Μόρτενες στην απέναντι όχθη, ενώ στα δεξιά το Μάαλοη που ενώνεται πια με γέφυρα με το Βαάγκσο αλλά και την ενδοχώρα.


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη.

ΓΝΩ

ΜΩ

Ν

Εκδο

τική

2013

Η επιδρομή των κομμάντος στο Μάαλοη και στο Βαάγκσο.

ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΜΑΑΛΟΗΗ Ομάδα 3 του ταγματάρχη Τζακ

Τοώρτσιλ (3), ο οποίος εκτελούσε και χρέη υποδιοικητή του No.3 Commando, ε π ιτέθηκε στα τέσσερα πυροβόλα του Μάαλοη την ίδια στιγμή που η Ομάδα 2 καταλάμβανε την οχυρωμένη θέση νότια της πόλης. Ο Τσώρτσιλ όρισε δ ιαφορετικές αποστολές στις δύο διμοιρίες που ε ίχε μαζί του. Η πρώτη (5η Διμοιρία του No.3 Commando), του λοχαγού Ρόναλντ, θα καταλάμβανε το άκρο δεξιό πυροβόλο και θα «κτένιζε» την ανατολική πλευρά του νησιού, καταστρέφοντας το εργοστάσιο στη βόρεια ακτή μαζί με μία αποθήκη πυρομαχικών. Καλυπτόμενη από το πυκνό προπέτασμα καπνού των Hampden, αιφνιδίασε και εξουδετέρωσε ένα πολυβολείο, φθάνοντας στο πυρο-

7ο Ρέινε όπως είναι σήμερα, στα νησιά Λοψότεν.

βόλο χωρίς να υπάρξει άλλη συμπλοκή με τον εχθρό. Η δεύτερη (6η Διμοιρία του No.3 Commando), του λοχαγού Γιάν- γκ, είχε ως στόχο την καταστροφή των τριών υπόλοιπων πυροβόλων πάνω στο νησί και την επίθεση στους στρατώνες του νησιού. Παρόμοια με την 5η Διμοιρία, οι άνδρες της 6ης έφθασαν στα πυροβόλα χωρίς να συναντήσουν κανέναν εχθρό. Ομως κατά τη στιγμή εκείνη που ο καπνός κάλυψης άρχισε να διαλύεται, έγιναν ορατές μερικές καλύβες στα 200 μέτρα, από όπου και άρχισαν πυροβολισμοί προς το μέρος τους. Υστερα από ρίψη χειροβομβίδων, η απειλή εξουδετερώθηκε και οι δύο Γερμανοί που αντιστέκονταν μέσα στις καλύβες παραδόθηκαν. Η υπόλοιπη φρουρά του νησιού βρισκόταν στους κοιτώνες βορειότερα από το σημείο της πυροβολαρχίας. Οι περισσότερο ι είχαν υποστεί νευρικό κλονισμό από την αγριότητα του βομβαρδισμού και αιφνιδιαζόμενοι πλήρως από τους άνδρες της 6ης Διμοιρίας παραδόθηκαν αμέσως. Τη στιγμή εκείνη, ο Σλέητερ ζήτησε ενισχύσεις από το αρχηγείο του και ο Τσώρτσιλ του έστειλε τη μία από τις δύο διμοιρίες του. Οι υπόλοιποι άνδρες της Ομάδας 3 κατευθύνθηκαν προς το

Μόρτενες για την καταστροφή της μονάδας ιχθυελαίου ρέγγας.

ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΒΑΑΓΚΣΟ

Μόλις επιβεβαιώθηκε η κατάληψη του Μάαλοη, τα αντιτορπιλικά «Onslow» και «Oribi» έπλευσαν βόρεια προς το Ούλβεσουντ. Πάνω στο «Oribi», η Ομάδα 5 του λοχαγού Μπάιρνυ ετοιμάστηκε για απόβαση βόρεια του Νότιου Βαάγκσο. Τα αντιτορπιλικά αιφνιδίασαν τη γερμανική φρουρά της πόλης, ωστόσο μέρος αυτής άρχισε να πυροβολεί προς αυτά τραυματίζοντας μέλη των πληρωμάτων τους. Ακολούθησε ένα πανδαιμόνιο, όταν ναύτες από τις υπερκατασκευές των πλοίων άρχισαν να πολυβολούν προς τα παράθυρα από όπου έβαλλαν εναντίον τους. Ξαφνικά, πίσω από τους βράχους βόρεια της πόλης, ξεπρόβαλαν τέσσερα βοηθητικά πλοία των Γερμανών. Ηταν το εξοπλισμένο ρυμουλκό «Fohn», τα νορβηγικά ατμόπλοια «Normar» και «Remar Edzard Fritzen» και το ολλανδικό ατμόπλοιο «Eismeer». Επρόκειτο για επιταγμένα πλοία, επανδρωμένα με γερμανικά πληρώματα. Ολα τα σκάφη καταστράφηκαν,


Ωρα για αποχώρηση. Ο αξιωματικός κοιτάξει το ρολόι του. Αλλη μια σκηνή από το φιλμ που ελήφθη στο Βάαγκσο.

πριν προλάβουν να αντιδράσουν. Από το «Fohn», ο κυβερνήτης του, σημαιοφόρος Λορ, δ ιέταξε πυρ προς το «Onslow» με το διπλό αντιαεροπορικό Oerlikon των 20 mm σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια αντίστασης. Στη συνέχεια, ο Λορ έδωσε εντολή στα ατμόπλοια να προσαράξουν, ενώ και ο ίδιος, με μια απότομη στροφή,

προσάραξε στην ακτή που βρισκόταν στα αριστερά του. Το «Onslow», ανταποδίδοντας τα πυρά, σκότωσε τον Λορ και κάποιους από τους άνδρες του. Το υπόλοιπο πλήρωμα συνέχισε να πυροβολεί προς το αντιτορπιλικά από την ακτή με τον ελαφρύ οπλισμό του. Τα τυφέκιά τους, όμως, σίγησαν με μία «χαριστική βολή» που δόθηκε από τα μικρά πυροβόλα του αντιτορπιλικού.

Στις 10.20, η Ομάδα 5, μόλις αποβιβάστηκε βόρεια της πόλης, έστησε οδόφραγμα και αιχμαλώτισε τα πληρώματα των πλοίων που είχαν προσαράξει. Μία περίπολος εστάλη να καταλάβει το Βόρειο Βαάγκσο. Εκεί αιχμαλώτισε αριθμό ναυτικών από τα προσαραγμένα πλοία και κατέστρεψε τον τηλέγραφο και την τηλεφωνική γραμμή. Οι υπόλοιποι άνδρες της Ομάδας 5 διέκοψαν τ ις επικοινωνίες με την καταστροφή του τηλέγραφου που συνέδεε το Βόρειο με το Νότιο Βαάγκσο. Στο σημείο του οδοφράγματος έφθασε μία εμπροσθοφυλακή της δ ιμοιρίας που στάθμευε στην πυροβολαρχία του Χαλσόερ και η οποία είχε σταλεί να ερευνήσει το Νότιο Βαάγκσο. Με την ε- ξουδετέρωσή της από τους κομμάντος, η υπόλοιπη γερμανική διμοιρία επέστρεψε αποφασισμένη να ανακαταλάβει τις θέσεις των Βρετανών. Ο Μπάιρνυ τό τε θεώρησε πως ήταν καιρός να αναδιπλω-

Γερμανοί αιχμάλωτοι οδηγούνται προς τα αποβατικά.

θ ε ί και να επ ιστρέφει στο «Oribi». Εχοντας επ ιτύχει όλους τους στόχους της και με μηδενικές απώλειες, η ομάδα των κομμάντος περισυνελέγη από το αντι- τορπιλικό υπό την κάλυψη των πολυβόλων του, το οποίο έφθασε πέντε μόλις λεπτά μετά το σήμα του λοχαγού.

Κατά τη διάρκεια των συμπλοκών βόρεια της πόλης, εμφανίστηκαν από το βόρειο πέρασμα του Ούλβεσουντ δύο ακόμα εχθρικά σκάφη που κατέφθασαν α- κούγοντας τους κανονιοβολισμούς δ ίπλα στο Βαάγκσο. Πρώτο εμφανίστηκε το εξοπλισμένο ρυμουλκό «Rechtenfleth», ακολουθούμενο από το φορτηγό «Anita L. M. Russ». Τα δύο σκάφη δεν πρόλαβαν ούτε αυτά να αντιδράσουν μόλις τα αντι- τορπιλικά άνοιξαν πυρ εναντίον τους. Αφού προσάραξαν και αυτά βίαια, οι κανονιοβολισμοί των Βρετανών τα αποτελείωσαν. Το Βασιλικό Ναυτικό μέχρι εκ ε ίνη τη στιγμή είχε εξουδετερώ σει ή βυθίσει έξ ι εχθρικά πλοία συνολικού εκτοπίσματος 15.000 τόννων. Τα αντιτορπιλικά στράφηκαν πάλι προς νότο όπου η μάχη ακόμα μαινόταν. Ακόμα δύο εχθρικά πλοία εντοπίστηκαν, αυτήν τη φορά από το «Offa», όταν το τελευτα ίο κλήθηκε να καλύψει την είσοδο του φιόρδ νοτιότερα, τη στιγμή που τα άλλα δύο πλοία της ίδιας κλάσης υποστήριζαν την απόβαση της Ομάδας 5. Αμέσως ειδοποιήθηκε το «Chiddingfold» να πλεύσει νότια, για αποτροπή διαφυγής των εχθρικών σκαφών. Τα εχθρικά σκάφη ήταν το εξοπλισμένο ρυμουλκό «Donner» και το εμπορικό ατμόπλοιο «Anhalt». Το τελευτα ίο προσάραξε, μόλις αντιλήφθηκε το αντιτορπιλι- κό. Το «Donner» κυριεύθηκε από άγημα του «Offa». Ηταν μάλιστα προγραμματισμένη η επιστροφή του στη Σκωτία ως λάφυρου, αλλά βυθίστηκε, όταν ανακαλύφθηκε πως οι δεξαμενές του ήταν σχεδόν άδειες.

Πίσω στο Νότιο Βαάγκσο, ο Σλέητερ

ί Εχοντας επιτύχει όλους τους στόχους

της και με μηδενικές απώλειες, η ομάδα

των κομμάντος περισυνελέγη από το

αντιτορπιλικό υπό την κάλυψη των

πολυβόλων του. 9

ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΥΠΕΡ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΚατά τη διάρκεια συμβουλίου επιτελών, ο λόρδος Μάουντμπατεν πρότεινε την απο

ζημίωση -με χρήματα που θα μεταφέρονταν με την αποστολή- των ντόπιων ψαράδων για την απώλεια του κύριου μέσου εσόδων τους(Ι), αν και ο ίδιος παραδέχθηκε πως μια τέτοια ενέργεια θα δημιουργούσε κακό προηγούμενο. Κατατρομαγμένος, ο στρατηγός σερ Αλαν Μπρούκ απάντησε πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να εγκριθεί γ ι’ αυτήν ή για όποια άλλη καταδρομική επιχείρηση, αφού θα δημιουργούσε μεγάλο πρόβλημα και θα προκαλούσε καταστρεπτικά αποτελέσματα στο τέλος του πολέμου. Φυσικά, η Βρετανία δεν ήταν σε θέση να αποζημιώσει τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης για τις καταστροφές που θα προκαλούντο στην προσπάθεια απελευθέρωσής τους. Συμφωνήθηκε τότε, ως μια πιο ευχάριστη -και λιγότερο δαπανηρή- λύση, η αποστολή χριστουγεννιάτικων δώρων για τα παιδιά, μιας και η αποστολή προγραμματίστηκε για το τέλος Δεκεμβρίου!


συντόνισε την επίθεση για την εκκαθάριση της πόλης μοιράζοντας τις ενισχύσεις (από το Μάαλοη, το Χόλεβικ και την Ομάδα 4) σε δύο ομάδες που ξεκίνησαν την παράλληλη πορεία τους προς βορρά, η πρώτη από αριστερά και η δεύτερη κινούμενη πάνω στην ακτή. Λόγω των Γερμανών ακροβολιστών, η ομάδα που αναπτυσσόταν από την ακτή πήρε το προβάδισμα. Αργά αλλά σταθερά, οι κομμάντος, με μεγαλύτερη πια ιοχύ πυρός, εκκαθάρισαν όλα τα εργοστάσια και οι μηχανικοί ξεκίνησαν να τοποθετούν τα εκρηκτικά τους. Συγχρόνως, οι ακροβολιστές αναγκάστηκαν να καλυφθούν ε- ξαιτίας των πυκνών πυρών των κομμάντος αλλά και των δύο αντιτορπιλικών που είχαν επ ιστρέφει και κανονιοβολούσαν τους βράχους κατόπιν συνεννόησης

με τις αμφίβιες μονάδες. Μερικά από τα σπίτια στα οποία ακόμα εκδηλωνόταν αντίσταση, βομβαρδίστηκαν επίσης. Κά- ποια άλλα κτίρια, με τους Γερμανούς ακροβολιστές οχυρωμένους σε αυτά, πυρπολήθηκαν από τους άνδρες της Ομάδας 2.

Ενα ακόμα δυστύχημα επρόκειτο να συμβεί, όταν από κακό υπολογισμό μία ολόκληρη μονάδα μηχανικών σκοτώθηκε ενεργοποιώντας τους πυροκροτητές τους πολύ πρόωρα. Τελικά, ο λοχαγός Γιάνγκ έφθασε στο βορειότερο κτίριο της πόλης και οχυρώθηκε σε περίπτωση εμφάνισης της εχθρικής διμοιρίας από τον δρόμο που κατευθυνόταν προς το Βόρειο Βαάγκσο. Στις 12.30, ο Χάυντον έλαβε σήμα από τον Σλέητερ πως η εχθρική αντίσταση είχε κατασταλεί και ότι

οι κατεδαφίσεις ήταν σε εξέλιξη. Ολα τα εργοστάσια κατεδαφίστηκαν, ενώ κά- ποια από τα κτίρια που χρησιμοποιούντο από τους Γερμανούς πυρπολήθηκαν. Στις 13.10, ο Γιάνγκ με τους άνδρες του δια- τάχθηκαν να εγκαταλείψουν το βόρειο άκρο της πόλης και κατευθύνθηκαν στην περιοχή επιβίβασης, αποτελώντας τους τελευτα ίους άνδρες που άφησαν το νησί. Μέχρι τις 14.35, όλη η δύναμη των ανδρών είχε επ ιστρέφει στα πλοία, ενώ ο στολίσκος ήταν έτο ιμος για το τα ξίδι της επιστροφής.

Στις 13.00, το πυροβόλο του Ρου- γκσούντο άρχισε πάλι τους σποραδικούς κανονιοβολισμούς με εύστοχες βολές πάνω στο «Kenya» (μία από αυτές κτύπη- σε το πλοίο τρία μέτρα πάνω από την ί- σαλο γραμμή του, στο ύψος της γέφυ-

IW f' Φωτογραφία του αεροδρομίου της

Χέρντλα λίγο πριν τον βομβαρδισμό των Blenheim.

ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 191

Την επομένη, πλήθος κόσμου ανέμενε σε μία από τις προβλήτες του Σκάπα Φλόου, παρουσία εκπροσώπων του Τύπου, τον στολίσκο επιφυλάσσοντας θερ μή υποδοχή στους καταδρομείς.

ΜΑΧΕΣ ΠΑΝΙ) ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΑΓΚΣΟ

Η RAF κάλυψε την περιοχή των επιχειρήσεων από τις 09.30 το πρωί έως τις 16.15 το απόγευμα. Στις 12.30, αριθμός γερμανικών βομβαρδιστικών Heinkel He111 αποπειράθηκε να κτυπήσει τα πλοία στο φιόρδ του Βαάγκσο. Χάρη στα πυκνά αντιαεροπορικά των πλοίων, οι βόμβες έπεσαν μακριά από αυτά.

Τα Blenheim της No 114 Μοίρας κτύπη- σαν το αεροδρόμιο της Χέρντλα, όπως ήταν προγραμματισμένο, δύο λεπτά μετά τις 12. Χρησιμοποιώντας βόμβες των 250 lb και εμπρηστικές των 4 lb από ύψος 80 μέτρων, κατέστρεψαν τον διάδρομο και τα περισσότερα κτίρια της βάσης. Ενα βομβαρδιστικό κτυπήθηκε από το αντιαεροπορικό των 88 mm της βάσης και χάνοντας τον έλεγχο συγκρούστηκε βίαια στον αέρα με ένα άλλο. Και τα δύο αεροσκάφη συνετρίβησαν στη θάλασσα.

Στις 3 το μεσημέρι, η Luftwaffe πραγματοποίησε την τελευτα ία της εμφάνιση με έναν σχηματισμό He 111, ο οποίος έρι-

Χαρούμενοι κομμάντος με Νορβηγούς πολίτες ποζάρουν για τον φακό του πολεμικού και αυτ° ζ το φορτίο του μακρια απο ταανταποκριτή, δείχνοντας τον δρόμο προς τη Βρετανία και ένα πιο αισιόδοξο μέλλον. πλοία λόγω των πυκνών αντιαεροπορικών.

ρας). Αυτήν τη φορά ανταπέδωσαν τα πυρά οι δύο οπίσθιοι τριπλοί πύργοι X και Υ μαζί με πυροβόλα των 4 in, επιτυγχάνοντας την καταστροφή του.

Η επιχείρηση είχε στεφθεί με επ ιτυχία, παρέχοντας -πάνω από όλα- την ευ καιρία στους κομμάντος του Χάυντον να επιδείξουν την αξία τους ως μάχιμης μονάδας. Το κόστος της επιδρομής στο Βαάγκσο περιελάμβανε την απώλεια τριών αξιωματικών και 15 υπαξιωματικών και οπλιτών κομμάντος. Το Ναυτικό είχε απώλειες οκτώ ναυτών, ενώ η RAF κήρυξε αγνοούμενα οκτώ αεροσκάφη της με τα πληρώματά τους. Πάνω στα μεταγωγικά νοσηλεύθηκαν 71 τραυματίες. Οι απώλειες των Γερμανών υπολογίστηκαν σε 150 νεκρούς. Είχαν συλληφθεί αιχμάλωτο ι 40 στρατιώτες με έναν αξιωματικό τους, 15 ναύτες του Kriegsmarine και 40 Γερμανοί του Εμπορικού Ναυτικού. Μαζί τους συνελήφθησαν και επτά Νορβηγοί συνεργάτες των Γερμανών. Αυτήν τη φορά, οι εθελοντές Νορβηγοί που άφησαν τη χώρα τους για να συνεχίσουν τον αγώνα τους στο βρετανικό έδαφος, έφθασαν τους 77. 0 / κομμάντος τάσσουν όλμο των 3 ίπ στο Βάαγκσο.


Τρόπαιο από την επιχείρηση «Claymore» στα νησιά Λοφότεν.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ANKLET»Στις 22 Δεκεμβρίου, ξεκίνησε η Δύ

ναμη J από το Σκάπα Φλόου, υπό τη διο ίκηση του υποναυάρχου Λούις Χάμιλτον, για τα νησιά Λοφότεν και το φιόρδ του Βεστ. Η δύναμη αποτελείτο από τη ναυαρχίδα, το ελαφρύ καταδρομικό HMS «Arethusa», τα αντιτορπιλικά HMS «Somali», «Ashanti», «Bedouin» και «Eskimo», το αντιτορπιλικά συνοδείας HMS «Lamerton» και τα πολωνικά «Krakowiak» και «Kujawiak», τ ις νορβηγικές κορβέτες «Eglantine» και «Acanthus», τα ναρκαλιευτικά HMS «Speedwell», «Harrier» και «Halcyon», το μεταγωγικό HMS «Prince Albert», τα πετρελαιοφόρα «Black Ranger» και «Grey Ranger», τα δια- σωστικά πλοία HMS «Scott» και -το δανικό- «Gudrum Maersk», το ρυμουλκό ανοικτής θαλάσσης HMS «Jaunty» και το υποβρύχιο HMS «Sealion». Το μεταγωγικό HMS «Princess Josephine Charlotte» και το αντιτορπιλικά συνοδείας HMS «Wheatland» ξεκίνησαν από τα νησιά Σέτλαντ και συνάντησαν τον στολίσκο καθ’ οδόν. Τα πλοία δεν ανεφοδιάστηκαν όπως ο στολίσκος για το Βαάγκσο, γ ιατί είχαν μαζί τους τα πετρελαιοφόρα. Μετά από ταξίδ ι τριών ημερών, το «Arethusa» συνάντησε το υποβρύχιο HMS «Sealion», το οποίο και θα πραγματοποιούσε επισήμανση των σημείων απ' όπου θα διερχόταν ο στολίσκος μέσα από το κανάλι του φιόρδ.

Στις 26 Δεκεμβρίου, στις 6 το πρωί, οι άνδρες του Νο.12 Commando αποβιβάστηκαν στα προκαθορισμένα σημεία αιφνιδιάζοντας τη φρουρά που, λόγω των Χριστουγέννων, ήταν πιο «χαλαρή». Κατελήφθησαν οι πόλεις του Ρέιν και του Μόσκενες καθώς και ο τηλέγραφος στο Γκλόουπεν. Υπήρξε φόβος επίθεσης εκ μέρους της Luftwaffe, καθώς εννέα Ju 87, 30 Ju 88 και εννέα He 111 κατέφθα- σαν από βάσεις της βόρειας Γαλλίας στα αεροδρόμια του Σταβάνγκερ και του Μπόντο. Παρόλο που ο Χάμιλτον ενημε

Το ελαφρύ καταδρομικό HMS «Kenya», ναυαρχίδα της 10ης Μοίρας Καταδρομικών και πλωτό αρχηγείο της επιχείρησης «Archery». Αποτελούσε σκάφος κλάσης «Fiji» με 12πυροβόλα των 6 in σε τέσσερις τριπλούς πύργους, οκτώ πυροβόλα των 4 in σε τέσσερις διπλούς πύργους, τέσσερα διπλά αντιαεροπορικά Bofors των 40 mm, τρία τετραπλά QF των 2 pdr (pom-pom) και έξι διπλά αντιαεροπορικά των 20 mm.

«Arethusa» την επομένη από υδροπλάνο Heinkel He 115. Αυτό το περιστατικό ήταν αρκετό για να κάνει τον Χάμιλτον να αναθεωρήσει την προηγούμενη απόφασή του σχετικά με τον κίνδυνο που διέτρε- χαν τα πλοία του, και να τερματίσει την επιχείρηση μετά από δύο εικοσιτετράω ρα παραμονής. Η απόφαση αυτή εξόργισε τον Τσώρτσιλ, ο οποίος αργότερα ε- ξέφρασε την απογοήτευσή του για το συμβάν σε μήνυμα του προς το Γενικό Επιτελείο.

Ο απολογισμός της επιχείρησης πε- ριελάμβανε την καταστροφή δύο ραδιοφωνικών σταθμών, την αιχμαλώτιση δύο νορβηγικών φορτηγίδων με γερμανικά

Λήψη επαφής με ασύρματο No 18 στο Βάαγκσο, από την ομάδα διοίκησης των κομμάντος.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΟι δύο επιχειρήσεις -κα ι ιδιαίτερα η

επιδρομή στο Βαάγκσο- επέτρεψαν την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων αλλά και ανέδειξαν προβλήματα που έπρεπε να λυθούν αμέσως. Τα συμπεράσματα που εξήχθησαν είχαν μεγάλη επίδραση σε τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο, ενώ ελήφθησαν υπόψη σε μεταγενέστερες αποβάσεις. Μπορεί τα συμπεράσματα από τη Διέππη, το επόμενο καλοκαίρι, να βοήθησαν καλύτερα στην οργάνωση και στον προγραμματισμό για την απόβαση στη Νορμανδία, αλλά η ανάλυση του Βαάγκσο έθεσε πρώτη τα θεμέλ ια σχε- διασμού αποβάσεων. Η βελτίωση των επικοινωνιών μεταξύ των αμφίβιων δυνάμεων και των πλωτών αρχηγείων, ο εξοπλισμός των LCA με πολυβόλα, η συμβολή της Αεροπορίας και τόσα άλλα θέματα βρέθηκαν ξαφνικά στο προσκήνιο. Η πρώτη συμμαχική απόβαση ήταν γεγονός. Τώρα πια απέμενε στο μέλλον να προηγείται η σωστή προετοιμασία.

Η επιχείρηση υπήρξε η πρώτη επ ιτυχημένη απόβαση ευρύτερης κλίμακας σε κατεχόμενο έδαφος και γ ι’ αυτόν τον λόγο έτυχε μεγάλης προπαγάνδας κατά την περίοδο στην οποία διεξήχθη. Ομως, οι συμμαχικές νίκες που ακολούθησαν (Μάχη του Ελ Αλαμέιν, αποβάσεις στη βόρεια Αφρική και στη Σικελία), επίσκιασαν τη σημαντικότητά της. Οσο για τους κομμάντος, απέδειξαν επ ιτέλους πως η

ρώθηκε για την κίνηση αυτή στις 26 του μηνός, ο ναύαρχος Τόβη, αρχηγός του Μητροπολιτικού Στόλου, του παραχώρησε το δικαίωμα επιλογής ώστε να προχωρήσει ή να γυρίσει πίσω. Τελικά, ο Χάμιλτον επέλεξε να παραμείνει και να διακινδυνεύσει. Η εμφάνιση εχθρικών αεροπλάνων περιορίστηκε μόνο στη ρίψη μίας βόμβας που έπεσε πολύ κοντά στο

πληρώματα («Kong Harald» και «Nordland»), τη βύθιση ενός περιπολικού (του «Geier» από το «Ashanti») και τη σύλληψη δύο Νορβηγών συνεργατών αλλά και 29 Γερμανών στρατιωτών. Η Δύναμη J έφθασε στο Σκάπα Φλόου την Πρωτοχρονιά του 1942 μαζί με 299 Νορβηγούς πρόσφυγες και κάποια από τα μέλη των οικογενειών τους.


Μέλη του Νο.3 Commando σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το 2005 προς τιμήν τους στο Βαάγκσο, επάνω στην κανονιοφόρο του Νορβηγικού Ναυτικού HNoMS «Hitra».

συνεχής και σωστά οργανωμένη εκπαίδευση εγγυάτο περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης, ακόμα και στο πιο εχθρ ικό περιβάλλον. Δεν αντιμετωπίζονταν πια μόνο ως μικρές ομάδες δολιοφθοράς. Οι ε ιδ ικές δυνάμεις έγραφαν τη δ ική τους σελίδα στην έκβαση του πολέμου.

Από την άλλη, οι Γερμανοί προσπάθησαν να μειώσουν το μέγεθος και τη ση-

είδους σκληρά αντίποινα. Υπήρξαν μόνο κάποιες αλληλοκατηγορίες μεταξύ υψηλόβαθμων αξιωματικών για ευθύνες, αλλά η Ανώτερα Διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων (Oberkommando der Wehrmacht - OKW) δεν πείσθηκε ότι η Νορβηγία απο- τελ ε ί απειλή. Ευτυχώς για τους Συμμάχους που οι επιχειρήσεις «Archery» και «Anklet» έπεισαν το κατάλληλο πρόσωπο. Ο Χίτλερ ήταν πεπεισμένος πια πως η Νορβηγία αποτελούσε τη ζώνη του πεπρωμένου στον πόλεμο. Παρά τις προσπάθειες πολλών επιτελών του να τον πείσουν για την τεράστια δυσκολία του συγκεκριμένου εγχειρήματος από τον εχθρό (ακόμα και με αμερικανική συμμετοχή), ο ίδιος έσ τειλε αμέσως 12.000 άνδρες ύστερα και από έκκληση του στρατηγού Φάλκενχορστ. Ακολούθησαν18.000 τους επόμενους μήνες σε μια προσπάθεια οχύρωσης των νορβηγικών ακτών. Το Ναυτικό διατήρησε κύριες μονάδες του μέσα στον λαβύρινθο των φιόρδ για προστασία των θαλάσσιων οδών και των τοπικών ακτών. Το κυριότε-

Σπάνια ερασιτεχνική φωτογραφία του ελαφρού καταδρομικού HMS «Arethusa» κατά τον απόπλου με προορισμό τα νησιά Λοφότεν. Το πλοίο της ομώνυμης κλάσης διέθετε έξι πυροβόλα των 6 in σε δύο τριπλούς πύργους, τέσσερα πυροβόλα των 4 in, δύο τετραπλά QF (pom-pom) και τέσσερα αντιαεροπορικά Oerlikon των 20 mm.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1. Μέχρι το τέλος του πολέμου, 80.000 Νορβηγοί πρόσφυγες είχαν εγκαταλεί- ψει τη χώρα τους με τους περισσότε-

® Η επιχείρηση υπήρξε η πρώτη επιτυχημένη απόβαση

ευρύτερης κλίμακας σε κατεχόμενο έδαφος και γι’ αυτόν τον

λόγο έτυχε μεγάλης προπαγάνδας. 9

μασία αυτών των επιδρομών με την αντίστοιχη προπαγάνδα όσον αφορά τις ζημιές και τις απώλειές τους. Σκλήρυναν τη συμπεριφορά τους απέναντι στους ντόπιους, αλλά δεν εφάρμοσαν κανενός

ρο, όμως, ήταν πως στα μέσα του 1944 πάνω από 350.000 στρατιώτες βρίσκονταν στη Νορβηγία και η πλειοψηφία αυτών πληροφορήθηκε εκε ί το τέλος του πολέμου. El

ρους να καταφεύγουν στη Βρετανία. Από αυτούς, 28.000 άνδρες και γυναίκες στρατολογήθηκαν σε όλα τα σώματα. Ο νορβηγικός εμπορικός στόλος των 1.000 και πλέον πλοίων επανδρωνόταν από27.000 ναυτικούς. Το Βασιλικό Νορβηγικό Ναυτικό διέθετε 118 σκάφη που ήταν είτε συνοδευτικά νηοπομπών είτε βοηθητικά στην πλειοψηφία τους. Ενας αριθμός αεροπόρων επάνδρωσαν τέσσερις μοίρες εθελοντών στη RAF. Πολύ λι- γότεροι ήταν οι εθελοντές στον Στρατό σε διάφορες βοηθητικές υπηρεσίες. Ως μάχιμη μονάδα ξεχώριζε ο λόχος Ανεξάρτητων Νορβηγών στο No.10 Commando που ως κύριο αντικείμενο ε ίχε την εκπαίδευση Βρετανών στρατιωτών σε χειμερινό πόλεμο.2. Το γενικό αυτό πρόβλημα λύθηκε μετά από μερικούς μήνες, όταν οι συγκεκριμένοι ασύρματοι αντικαταστάθηκαν επιχειρησιακά από τους πιο αξιόπιστους No.19 Mk II. Μέχρι τότε, οι επικοινωνίες μεταξύ πρώτης γραμμής και μετόπισθεν πραγματοποιούντο με αποστολή αγγελιοφόρων.3. Ο ταγματάρχης Τζακ Τσώρτσιλ (απλή

Μετά το πέρας της επιδρομής στη νήσο Μάαλοη, οι καταδρομείς συγκεντρώνονται για να αποχωρήσουν, κατευθυνόμενοι σε άλλους στόχους. Τρίτος από αριστερά, ο αντισυνταγματάρχης Τσώρτσιλ.

9 4 ! ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

τον πιο απρόβλεπτο τρόπο. Στο αποβατι- κό προς την ακτή του Μάαλοη, οδήγησε την Ομάδα 3 παίζοντας γκάιντα. Η εκκω- φαντική μουσική του οργάνου ενθάρρυ- νε μεν τους Σκωτσέζους κομμάντος, αλλά έκανε τους υπόλοιπους, Αγγλοσάξο- νες στην καταγωγή, να ξεχυθούν στην ακτή με τρομερή ορμή για να ξεφύγουν από το «φρικιαστικό σκούξιμο», όπως το περιέγραψαν οι ίδιοι αστειευόμενοι αργότερα!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Chris Mann & Christer Jörgensen: HITLER'S ARCTIC WAR: THE GERMAN CAMPAIGNS IN NORWAY, FINLAND AND THE USSR 1940-1945, Brown Partworks Limited, 2002.(2) Tim Moreman: BRITISH COMMANDOS 1940-46, Osprey Publishing Limited, 2006.(3) Ken Ford: OPERATION ARCHERY: THE COMMANDOS AND THE VAAGSO RAID 1941, Raids No 21, Osprey Publishing Limited, 2011.(4) Leroy Thomson: BRITISH COMMANDOS IN ACTION, Squadron/Signal Publications Inc., 1987.(5) http://www.lonesentry.com/ manuals/commandos/vaagso-norway- raid.html(6) http://www.combinedops.com/ vaagso.htm(7) http://www.britishpathe.com/ video/commandos-raid-norway

συνεπωνυμία με τον πρωθυπουργό), γνωστός και με το παρατσούκλι «Τρελός Τζακ», είχε τη φήμη του επιδεικτικού και άκρως εκκεντρικού αξιωματικού. Αν και Αγγλος στην καταγωγή, εφορμούσε στην πρώτη γραμμή φορώντας ένα κιλτ και κραδαίνοντας στο χέρι ένα σκωτικό

broadsword (άλλες φορές κρατούσε μία μεσαιωνική βαλλίστρα)! Ο ίδιος έλεγε πως «κάθε αξιωματικός που πάει στο μ έτωπο χωρίς το σπαθί του, δεν είναι σωστά εξοπλισμένος». Παρασημοφορημέ- νος με τον Στρατιωτικό Σταυρό, εμψύχωνε πάντα τους άνδρες του ακόμα και με

Η αποχώρηση των κομμάντος από το Βάαγκσο.


http://www.lonesentry.com/

http://www.combinedops.com/

http://www.britishpathe.com/

Ο Μερκούριος Μπούας σε πίνακα το υ Ιταλού ζωγράφου Λορέντζο Λόττο.Ο Μερκούριος δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα. Νυμφεύ&ηκε και απέκτησε πολυμελή οικογένεια στην Ιταλία, όπου έζησε ως το τέλος της ζωής του.

0 M e p k o ü p i o c Mnoüoc υπήρξε u i a ιιεγάΠπ ιιοριρη του Ελληνισμού κατά την περίοδο me Λνανέννηοικ. Ηταν ο nvsinc των Ελλήνων ελαιρρών ιππέων, γνωστών iüc «Στρατιωτών», οι οποίοι πολέμησαν και δοξάστηκαν στα ιταλικά πεδία μαχών κατά τη διάρκεια των Ιταλικών πολέμων. Μέσα από τα λινοοτά στοιχεία που ο xpovoc έχει διασώσει για την πορεία inc μενάληα auinc προσωπικότηταν θα επιχειρήσουμε να παρακολουθήσουμε την πολυσχιδή δράση του.


ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣ» U M

0 Ελληνας πολέμαρχος me ΑναγέννησηςΠΑΝΤΕΛΗΣ Α. ΚΑΡΥΚΑΣ

Ηοικογένέια των Μπούα αναφέρεται για πρώτη Η ετυμολογία του όρου Αρβανίτης προέρχεται από φορά στις πηγές τον 14ο αιώνα. Οι Μπούα εί- τη λέξη Αρβανίτ, σύμφωνα με το Μεγάλο Ετυμολογικό χαν συγγενικούς δεσμούς αίματος με τους Λεξικό του Ιωάννη Σπ. Κουλάκη (εκδόσεις Μαλιάρης Παι- Αριανίτες, τον περίφημο βυζαντινό οίκο πολλά δεία). Σύμφωνα, δε, με τον Γεώργιο Μπαμπινιώτη, η λέξη από τα μέλη του οποίου έπαιξαν πρωταγωνι- προέρχεται από το τοπωνύμιο Αρβανα. Οι γλωσσολόγοι

στικό ρόλο στην αυτοκρατορία, όπως ο Δαβίδ Αριανί- υποστηρίζουν ότι εντελώς λανθασμένα ο όρος Αλβανός της, στρατηγός του αυτοκράτορα Βασιλείου Β’ Βουλ- ταυτίστηκε με το Αρβανίτης, καθώς οι δύο λέξεις έχουν γαροκτόνου, ο Κωνσταντίνος Αριανίτης, στρατηγός εντελώς διαφορετική ετυμολογική προέλευση, καθώς τα του αυτοκράτορα Μιχαήλ Θ’, ο Γεώργιος Αριανίτης, πε- Αρβανα είναι όρη που εκτείνοντα ι δυτικά της λίμνης θερός του Γεώργιου Καστριώτη -του Σκεντέρμπεη- και Αχρίδας, σχηματίζοντας την ομώνυμη οροσειρά, στα γε- ο γιος του τελευτα ίου, Κωνσταντίνος Αριανίτης, ένας ωγραφικά όρια της σημερινής Αλβανίας με την Πρώην Γι- από τους πρώτους Ελληνες Στρατιώτες που μετέβη ουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, στην Ιταλία υπηρετώντας ως μισθοφόρος. Ο Κωνστα- Συμπερασματικά, οι Αρβανίτες ήταν οι κάτοικοι της ντίνος Αριανίτης, μάλιστα, τιμήθηκε με τον τίτλο του περιοχής από το ελληνικό, από αιώνων, Δυρράχιο και νο- μαρκησίου του Μονφεράτ. τίως αυτού, και αποτελούν ελληνικό βορειοηπειρωτικό

Βασική πηγή πληροφοριών σχετικά με τον Μερκού- φύλο. Ως Ελληνες αυτοχαρακτηρίζονταν και οι ίδιοι, με ριο Μπούα αποτελεί το βιογραφικό επικό ποίημα «Μερ- την καταγωγή τους να χάνεται, κυριολεκτικά, στα βάθη κούριου Ανδραγαθήματα», το οποίο συνέθεσε, περί το της ιστορίας. Ο ίδιος ο Μερκούριος Μπούας εμφανίζε- 1519, το πρωτοπαλίκαρό του Ιωάννης Κορωναίος τα ι από τον βιογράφο Κορωναίο να υπερηφα-από τη Ζάκυνθο. Οι Μπούες ήταν Αρβανίτες. Οι νεύετα ι για την καταγωγή του από τη γενιάΑρβανίτες πρωτοαναφέρονται στις βυζαντινές πη- του βασιλιά Πύρρου της Ηπείρου,γές από τον Βυζαντινό ιστορικό Μιχαήλ Ατταλειάτη , 9 Ά & Από τα μέσα περίπου του 14ου αιώνα, οι(11ος αι.) και αργότερα-ως Αρβανί- Αρβανίτες, πιεζόμενοι από την τουρκική ε-τες από το Αρβανον- στην «Αλε- f J 0 P p i8 ? πέκταση, εγκατέλειψαν σταδιακά τις βορει-ξιάδα» της Αννας Κομνηνής, πάλι .&» ... οηπειρωτικές εστίες τους και άρχισαν να με-τον 11ο αιώνα. Ο Μιχαήλ Αττα- .mTW m, mk i s S r ® ταναστεύουν αρχικά στη Θεσσαλία, και

αργότερα στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Μία από τις οικογένειες που εγκαταστάθηκε στην Πελοπόννησο και μάλιστα εντάχθηκε στην υπηρεσία των δεσποτών του Μυστρά, ήταν και αυτή των Μπούα. Ο Θεόδωρος Μπούας, αρχηγός της πάτριάς,

τον 15ο αιώνα, ήταν απόγονος του Πέτρου Μπούα, ο οποίος υπη

ρέτησε τους δεσπότες της Ηπεί-

λειάτης ξεχώριζε σαφώς τους Αλβανούς από τους Αρβανίτες, δηλαδή τους κατοίκους ίη ς περιοχής του Αρβανου, κοντά στην αρχαία ελληνική πόλη του Δυρραχίου.

Το οικόσημο του κόμη της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Μερκούριου Μπούα, πρίγκιπα της Πελοποννήσου, όπως αυτοαποκαλείτο


Σκηνή πολιορκίας πόλης κατά την περίοδο της Αναγέννησης.Οι Ελληνες Στρατιώτες υπό τον Μερκούριο κατάψεραν να πολιορκήσουν μια ισχυρή γαλλική δύναμη στη Νοβάρα και να την υποχρεώσουν σε συνθηκολόγηση. Το γεγονός αυτό αποτελεί αξιοσημείωτο κατόρθωμα για ένα σώμα ελαφρών ιππέων.

ρου ως διοικητής της πόλης του Αγγελοκάοτρου. 0 Πέτρος Μπούας υποτάχθηκε για ένα διάστημα στους Σέρβους του Στεφάνου Ντουσάν, για να πολεμήσει κατά των Λατίνων που κυριαρχούσαν στη δυτική Ελλάδα, αλλά αργότερα ήλθε σε σύγκρουση με τον Σέρβο ηγεμόνα των Ιωαννίνων Θωμά Πρελιούμποβιτς. Δύο ανιψιοί του Πέτρου Μπούα, επίσης, εντάχθηκαν στην υπηρεσία του αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγου, πολεμώντας μαζί του κατά των Τούρκων.

Ο Θεόδωρος Μπούας εντάχθηκε στην υπηρεσία των δεσποτών του Μυστρά. Ενας από συγγενείς του, ο Πέτρος Μπούας, ο λεγόμενος Χωλός, συντάχθηκε, λίγο πριν την κατάληψη της Πε- λοποννήσου από τους Τούρκους, με τον άρχοντα της Μάνης Μανουήλ Καντακουζηνό, ο οποίος επαναστάτησε κατά των δεσποτών Δημητρίου και Θωμά Παλαιολόγου.

Ο πατέρας του Μερκούριου, Θεόδωρος Μπούας, ήταν Στρατιώτης. Πολέμησε εναντίον των Τούρκων στην Πελοπόννησο και, μετά την κατάρρευση του δεσποτάτου, το 1461, κατέφυγε με την οικογένειά του στο βενετοκρατούμενο Ναύπλιο, προσφέροντας τις υπηρεσίες του στους Βενετούς. Στον Λ’ Τουρκοβενετικό πόλεμο (1463-1479) ο Θεόδωρος πολέμησε γενναία στο πλευρό των Βενετών, συνοδευόμενος από τον έφηβο γιο του Μερκούριο. Οταν οι Βενετοί συνθηκολόγησαν με τους Τούρκους, ο Θεόδωρος δεν σταμάτησε τον πόλεμο. Εντάχθηκε στις δυνάμεις του περίφημου Κροκόνδειλου Κλαδά και συνέχισε την αντίσταση κατά των Οθωμανών. Εγκατέλειψε κρυφά το Ναύπλιο, επικεφαλής 60 Στρατιωτών, και κινήθηκε προς τη Μάνη, για να ενωθεί με τον Κλαδά, και στην πορεία του επ ιτέθηκε σε τουρκικό απόσπασμα και το συνέτριψε. Το 1481 συμμετείχε με τον Κλαδά στη μεγάλη μάχη στο Οίτυλο της Μάνης, όπου σκοτώθηκαν περισσότεροι από 700 Τούρκοι. Λίγους μήνες αργότερα, οι δύο Ελληνες Στρατιώτες παγίδευσαν άλλο τουρκικό απόσπασμα 1.000 ανδρών στις στενωπούς της Μάνης, αφανίζοντάς το. Στις μάχες αυτές έλαβε μέρος και ο νεαρός γιος του Μερκούριος, ο οποίος ήταν τότε, σύμφωνα με κάποιες πηγές, μόλις 14 ετών.

Οι Τούρκοι όμως επανήλθαν με συντριπτικά ανώτερες δυνάμεις και έτσι οι Μπούας και Κλαδάς φυγαδεύθηκαν από την Πελοπόννησο με πλοία του βασιλιά της Νεάπολης Φερδινάνδου. Ο Θεόδωρος Μπούας στάλθηκε αργότερα στη Βόρειο Ηπειρο για να υποστηρίξει την επανάσταση των Χειμαριωτών μαζί με τον Κλαδά, με τον οποίο μάλλον σκοτώθηκε.

0 ΜΕΡΚΟΥΡΙΟΣΟ Μερκούριος Μπούας γεννήθηκε περί το 1467, όπως εικά

ζεται από πηγές που αναφέρουν ότι κατά την αποχώρησή του από την Πελοπόννησο ήταν 14 ετών. Γεννήθηκε στο Ναύπλιο και, όπως όλοι οι μέλλοντες Στρατιώτες, έλαβε το όνομα ενός στρατιωτικού αγίου.

Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τη ζωή του Μερκούριου στην Ιταλία μέχρι το 1495. Πιθανότατα θα είχε καταφύγει, μαζί με την οικογένεια του, στην προστασία του θείου του Κωνσταντίνου Αριανίτη, ο οποίος από το 1482 είχε συγκροτήσει το πρώτο απόσπασμα Ελλήνων Στρατιωτών, το οποίο έδρασε στον Πόλεμο της Φεράρα (1482-84). Ο Αριανίτης είχε παντρέψει την κόρη του με τον μαρκήσιο του Μονφεράτ, και ανέλαβε τη διοίκηση της μαρκιωνίας μετά τον θάνατο του τελευταίου. Το εν λόγω κρατίδιο παρέμεινε υπό ελληνικό έλεγχο μέχρι το 1531, με ηγεμόνες από τη δυναστεία των Παλαιολόγων.

Ο Βενετός Μαρίνο Σανούτο περιγράφει την πρώτη παρουσία των Ελλήνων Στρατιωτών στη Βενετία ως εξής: «Στις 22 Απριλίου 1482 το πρώτο πλοίο με ιππείς έφθασε, μεταφέροντας και εφτά Στρατιώτες από την Κορώνη, οι οποίοι, όταν αποβιβάστηκαν στο Λίντο, παρέλασαν με τον συνήθη τους τρόπο, εμπρός από το μη συνηθισμένο πλήθος, το οποίο κατέπληξαν με την ταχύτητα των αλόγων τους και την ιππευτική τους δεινότητα [...]. Οι Στρατιώτες είναι Ελληνες και φορούν φαρδείς επενδύτες και ψηλά καπέλα, κάποιοι φέρουν θώρακα. Φέρουν λόγχες στα χέρια και κε- φαλοθραύστη και κρεμούν το σπαθί τους στο πλάι. Κινούνται σαν τα πουλιά και παραμένουν συνεχώς στα άλογά τους. Είναι συνηθισμένοι στις επιδρομές και συχνά λεηλάτησαν τους Τούρκους στην Πελοπόννησο. Αποτελούν αξιόμαχους αντιπάλους των Τούρκων και επιδράμουν εναντίον τους με τρόπο αιφνιδιαστικό. Είναι δε πιστοί στον ηγέτη τους. Δεν συλλαμβάνουν αιχμαλώτους, αλλά αντίθετα κόβουν τα κεφάλια των εχθρών και ε ισπράττουν ένα δουκάτο για κάθε κεφάλι».

Σύγχρονος Βρετανός ιστορικός εμμένει στην άποψη ότι ο Μερκούριος και γενικά οι Στρατιώτες ήταν αποκλειστικά αλβανικής καταγωγής. Ωστόσο, ο βιογράφος και πρωτοπαλίκαρο του Μερκούριου Ιωάννης (Τζάνες) Κορωναίος, τον οποίο ορισμένοι πολιτογραφούν ως Βενετό (στην πραγματικότητα ήταν Πελοπον- νήσιος που είχε καταφύγει στην Ζάκυνθο) αναφέρει χαρακτηριστικά: «Και μαζωχθήκαν άρχοντες οι Λακεδαιμονίτες. Και άλλοι στρατιώτιδες διαλεχτοί Μακεδονίταις».

Ωστόσο το 1495, μετά τον σχηματισμό της συμμαχίας των ιταλικών κρατών κατά των Γάλλων εισβολέων, ο Μερκούριος, με ενέργειες του θείου του Κωνσταντίνου Αριανίτη, βρέθηκε επικεφαλής αποσπάσματος Ελλήνων Στρατιωτών, στην υπηρεσία της Βενετίας.

Ο Μερκούριος ανέλαβε για πρώτη φορά ανεξάρτητη διοίκηση στην περίφημη μάχη του Φόρνοβο, όπου διακρίθηκε ιδ ια ίτερα, προσπαθώντας μάλιστα να σκοτώσει και τον ίδιο τον Γάλλο βασιλιά, σύμφωνα με μαρτυρία του Βενετού Σανούτο, και συλ- λαμβάνοντας αιχμάλωτο τον Γάλλο δούκα ντε Μπουρμπόν. Ο Κορωναίος περιγράφει τον Μερκούριο να συγκεντρώνει τους άνδρες του πριν τη μάχη, να επιθεωρεί τα άλογα και τα όπλα τους και να τους αναφέρει ότι όφειλαν απλά να νικήσουν ή να πεθάνουν.

Σύμφωνα με τον Γάλλο ιστορικό Φιλίπ ντε Κομινέ, κατά τη μάχη στο Φόρνοβο, ο στρατάρχης ντε Ζιέ ειδοποίησε τον βασιλιά ότι ένα σώμα ιππικού που είχε στείλει για αναγνώριση, είχε δεχθεί επίθεση από τους Στρατιώτες (Estradiots, όπως τους ονόμαζαν τό τε οι Γάλλοι). Ενας από τους Γάλλους, ο Λε Μπεφ, είχε σκοτωθεί και οι Στρατιώτες τον είχαν αποκεφαλίσει, καρφώνοντας

9 8 1ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

το κεφάλι του σε μια λόγχη και απαιτώντας το προβλεπόμενο δουκάτο από τον Βενετό προβλεπτή. Ο Ζιέ ανέφερε ότι οι Στρατιώτες έμοιαζαν με τους Ισπανούς Ζινέτες και τους Τούρκους, τόσο έφιπποι, όσο και πεζοί, με τη μόνη διαφορά ότι δεν έφεραν τουρμπάνια. Ηταν σκληροί άνδρες, Ελληνες στην καταγωγή, προερχόμενοι από βενετοκρατούμενες περιοχές, με εξαιρετικά τουρκικά άλογα.

Ο Μερκούριος διακρίθηκε αργότερα και κατά την πολιορκία των Γάλλων στη Νοβάρα, όπου με τους Στρατιώτες του κατάφε- ρε να εξαναγκάσει την ισχυρή γαλλική φρουρά σε συνθηκολόγηση. Μια απόπειρα των Γάλλων να σπάσουν τον κλοιό των Στρατιωτών γύρω από τη Νοβάρα, κατέληξε σε πανωλεθρία: από τους 800 Γάλλους που επιτέθηκαν, οι 500 σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι 300 αιχμαλωτίσθηκαν.

Αν και οι Γάλλοι αποχώρησαν από τη Βόρεια Ιταλία, είχαν αφήσει δυνάμεις τους στον ιταλικό νότο, στο Βασίλειο της Νεάπολης (Βασίλειο Δύο Σικελιών), ο Βασιλιάς του οποίου Φερδινάν- δος, διατηρούσε ανέκαθεν άριστες σχέσεις με τους Ελληνες Στρατιώτες, ενισχύοντας τον αγώνα τους στην Πελοπόννησο και τη Βόρεια Ηπειρο κατά των Τούρκων.

Ετσι, αποτελούσε ζήτημα τιμής για τους Στρατιώτες να υποστηρίξουν τον παλαιό τους ευεργέτη, όταν ο στρατός του διαλύθηκε από τους Γάλλους στη μάχη της Σεμινάρα (1495), παρά το γεγονός ότι διοικείτο από τον περίφημο Ισπανό στρατηγό Γκον- ζάλΒο ντε Κόρντομπα. Ο Φερδινάνδος μετά την ήττα κατέφυγε στη Σικελία, αναμένοντας την κατάλληλη ευκαιρία να ανακτήσει τα εδάφη του στην ηπειρωτική Ιταλία. Οταν αποχώρησε ο Γάλλος Βασιλιάς Κάρολος Η’, ο Φερδινάνδος θεώρησε ότι είχε έλθει η στιγμή για να κινηθεί και, σχηματίζοντας έναν ισχυρό μισθοφορικό, κατά Βάση, στρατό, αποβιβάστηκε στην Ιταλική χερσόνησο, με σκοπό την ανάκτηση της πρωτεύουσάς του Νεάπολης. Στο στράτευμα αυτό Βρέθηκε και ο Μερκούριος, επικεφαλής λίγων δεκάδων Στρατιωτών.

Ο βασιλιάς τον κάλεσε στο τραπέζι του. Ομως, σύμφωνα με τον Κορωναίο, ο Μερκούριος όχι μόνο δεν κάθισε, αλλά επέκρι-

Πίνακας του 19ου αιώνα που απεικονίζει -μη ρεαλιστικά- τη μάχη στον ποταμό Γκαριλιάνο, στην οποία συμμετείχαν με εξαιρετική επιτυχία οι Ελληνες Στρατιώτες.

νε τον Βασιλιά, ο οποίος αντί να προσπαθεί να ελευθερώσει την πατρίδα του έχανε χρόνο σε συμπόσια! Στο μεταξύ, οι Γάλλοι ε πιχείρησαν να αντισταθούν στον στρατό του Φερδινάνδου, αλλά ο Μερκούριος, με κυκλωτικό ελιγμό, τους υποχρέωσε σε Βαριά ήττα. Οσοι επέζησαν πολιορκήθηκαν σε κοντινές πόλεις και χωριά και υποχρεώθηκαν τελικά σε παράδοση. Ο Βασιλιάς Φερ- δινάνδος αναγνώρισε τη συμβολή του Μερκούριου και των ανδρών του στη νίκη και τους επιβράβευσε με δώρα. Ο Μερκούριος μάλιστα χρίστηκε ιππότης και του παραχωρήθηκαν γαίες. Οι παραπάνω συγκρούσεις έλαβαν χώρα μάλλον μεταξύ του 1497 και του 1498.

ΜΑΧΕΣ ΣΤΗ ΦΑ0ΡΕΝΤΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΙΖΑΣτα τέλη του 15ου αιώνα, η πόλη της Πίζας είχε υποταχθεί

στη γειτονική και ισχυρότερη Φλωρεντία. Οι Πιζάτες, εκμεταλλευόμενοι τη γαλλική εισβολή του 1495, είχαν κατορθώσει να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους. Ωστόσο, μετά την αποχώρηση των Γάλλων, η θέση της Πίζας κατέστη κρίσιμη, καθώς δεν μπορούσε μόνη της να αντιμετωπίσει την ισχύ της Φλωρεντίας. Για τον λόγο αυτόν, οι Πιζάτες ζήτησαν τη συνδρομή της Βενετίας. Οι Βενετοί δέχθηκαν να τους βοηθήσουν, εξασφαλίζοντας ε μπορικά ανταλλάγματα στο επίνειο της Πίζας, το Λιβόρνο, και σχημάτισαν ένα μικρό εκστρατευτικό σώμα από μισθοφόρους, στο οποίο περιλαμβάνονταν και 300 Στρατιώτες υπό τον Μερκούριο.

Αφού η βενετική δύναμη έφθασε κοντά στη Φλωρεντία, με ε ισήγηση του Μερκούριου, παρέμεινε στρατοπεδευμένη, για να αναπαυθούν οι άνδρες και τα άλογα. Την επομένη οι Ελληνες α- νέλαβαν να ανιχνεύσουν την περιοχή. Ο Μερκούριος κινήθηκε με τους άνδρες του στο εχθρικό έδαφος, προσπαθώντας να πα- ραμείνει όσο το δυνατόν αθέατος. Και το κατόρθωσε: το τμήμα των Ελλήνων πλησίασε την, ελεγχόμενη από τους Φλωρεντινούς, μικρή πόλη του Πιομπίνο, χωρίς να γίνει αντιληπτό.

Τότε ο Μερκούριος αποφάσισε να επ ιτεθεί αιφνιδιαστικά κατά της πόλης, πριν η φρουρά προλάβει να αντιδράσει. Οι Ελληνες κινήθηκαν αστραπιαία και, πριν οι φρουροί προλάβουν να κλείσουν τις πύλες, βρέθηκαν εντός των τειχών. Αμέσως εξουδετέρωσαν όσους φρουρούς επιχείρησαν να αντιδράσουν και κυρίευσαν την πόλη χωρίς καμία δική τους απώλεια. Η επιτυχία αυτή εξύψωσε ιδιαίτερα τους Ελληνες Στρατιώτες στα μάτια των Ιταλών συμπολεμιστών τους.

Η απώλεια, όμως, του Πιομπίνο προκάλεσε την αντίδραση

lW .N im i . 'W i Λ \Α Χ ΪΜ \«·Ε Τ · IN V IC TI«!M V J L t M f t ΛΝΑΧΙΛΜΙ I ANY.S QVi CVNG'IOS 5V1 -TE.WPORU■ REGE5' ET · FRJNCiPES· iV-STlC-iA PKVDiNC . AYAONANmiTATT UBERAllIATF. PRCCH’VE VERO & IÜ C A LAVOI ΛΝ1ΛΜ FuRT1DVDINE iVPERAN 11 · \AT\-S FAT-ANNO SAW riS HV.W \N ♦ A V C C c C llX D IF AVARCli■ IX Λ ΊΧ Π AKNOJ LIX MENSES IX DIF.S W V UECr.SiirVERO AX MO -AVD XIXAU .VSiS kNVARII DIE X II -'qyFM OF.v ΟΡΓ A W X IN NVAVERVAYVIVENCIVW RF.RRRE VEI IT

Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Μαξιμιλιανός Α ’, σε πίνακα του Αλμπερτ Ντύρερ. Ο Μαξιμιλιανός στρατολόγησε τον Μερκούριο και τους Στρατιώτε'ςτου στον αυτοκρατορικό στρατό, τιμώντας τον με τον τίτλο του κόμη και επιτρέποντάς του να φέρει δική του σημαίρ και οικόσημο.

V k S k 3 < 1 \ Λ I


Ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος Η' Βαλουά. Η εισβολή του στην Ιταλία, το 1494-95, σηματοδότησε την έναρξη των Ιταλικών πολέμων, που αποδείχθηκαν λαμπρό πεδίο δόξας για τους Ελληνες Στρατιώτες.

Ο βασιλιάς της Γ3/ / / α ς Φραγκίσκος Α' συνέχισε να διεκδικεί την Ιταλία,συμμαχώντας ακόμα και με τους Τούρκους!

των Φλωρεντινών, οι οποίοι συγκέντρωσαν ένα στράτευμα 3.000 ανδρών-εκ των οποίων οι 1.000 περίπου ήταν βαριά θωρακισμένοι ιππότες - και κινήθηκαν εναντίον του βενετικού τμήματος, το οποίο δεν αριθμούσε περισσότερους από 2.000 άνδρες. Από αυτούς, όμως, οι 300 ήταν Στρατιώτες, και μάλιστα διοικούμενοι από τον Μερκούριο.

Στη σύγκρουση που ακολούθησε, ο Μερκούριος και οι Στρατιώτες του βρίσκονταν και πάλι στην εμπροσθοφυλακή. Οταν αντίκρισαν τους πολυάριθμους στρατιώτες της Φλωρεντίας απέναντι τους, κατέφυγαν σε ένα τέχνασμα, παλιό όσο και ο πόλεμος, την προσποιητή φυγή. Εκμεταλλευόμενοι την ευκινησία τους, οι Ελληνες ελαφροί ιππείς αρχικά επέλασαν κατά των αντιπάλων. Οταν όμως είδαν τους ιππότες της Φλωρεντίας να αντε- πιτίθενται, έκαναν στροφή 180 μοιρών και άρχισαν να καλπάζουν αλλόφρονες προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στην πραγματικότητα, όμως, χωρίστηκαν σε δύο τμήματα και τάχθηκαν εκατέρωθεν της μοναδικής οδού, από την οποία υποχρεωτικά θα διέρχονταν οι Φλωρεντινοί καταδιώκοντάς τους.

Οι Φλωρεντινοί ακολούθησαν τους Στρατιώτες σε απόσταση 3 χλμ. περίπου, όταν ξαφνικά δέχθηκαν και στα δύο πλευρά τους την αντεπίθεση των Ελλήνων! Εχοντας διαλύσει εξαρχής τους σχηματισμούς τους λόγω της καταδίωξης, δεν ήταν ικανοί να αντιμετωπίσουν την ελληνική έφοδο. Σύντομα οι 3.000 Φλωρεντινοί είχαν μετατραπεί μια μάζα αλόγων και ανδρών, με τα πρώτα να καταπατούν τους δεύτερους και τους Ελληνες να καλπάζουν γύρω τους να τους λογχίζουν, να αναστρέφουν και κατόπιν να επιστρέφουν εκ νέου για το τελικό πλήγμα με τον βαρύ κεφαλοθραύστη, το πλήγμα του οποίου ούτε οι βαριές πανοπλίες άντεχαν.

Σύντομα, η σύγκρουση εξελίχθηκε σε σφαγή. Πανικόβλητοι άνδρες αλληλοσκοτώνονταν προσπαθώντας να διαφύγουν. Δεν το κατόρθωσαν. Μόλις 14 άνδρες ξέφυγαν από τους 3.000. Οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίσθηκαν.

ΥΠΟ ΤΟΝ ΔΟΥΚΑ ΤΟΥ ΜΙΛΑΝΟΥΑν και οι Γάλλοι αποχώρησαν από την Ιταλία, το 1495, μετά την

αμυντική τους επιτυχία στο Φόρνοβο, εντούτοις δεν ξέχασαν ποτέ το σχέδιό τους για την κατάληψη μέρους ή και ολόκληρης, αν οι συνθήκες το ευνοούσαν, της Ιταλίας.

Το 1497 επανήλθαν και συγκρούστηκαν με τους Βενετούς. Στις επιχειρήσεις της περιόδου διακρίθηκε ο Μερκούριος, υπηρετώντας υπό τη σημαία του Αγίου Μάρκου. Ο Γάλλος βασιλιάς Κάρολος Η’ πέθανε το 1499, χωρίς να καταφέρει να εκπληρώσει αυτή του τη φιλοδοξία. Ο διάδοχός του, όμως, Λουδοβίκος IB’, ακολούθησε την πολιτική του προκατόχου του και αποφάσισε να επ ιτεθεί και πάλι στην Ιταλία.

Ενόψει της νέας εισβολής που σχεδίαζε στην Ιταλία, με βασικό στόχο την κατάλυση του Δουκάτου του Μιλάνου, το οποίο κυβερνούσε ο Λουδοβίκος Σφόρτσα, ο Γάλλος βασιλιάς προσπάθησε να στρατολογήσει Ελληνες Στρατιώτες, λόγω της αδυναμίας του γαλλικού στρατού, ο οποίος, αν και παρέτασσε το εκλεκτότερο βαρύ ιππικό της Ευρώπης, δεν δ ιέθετε αξιόλογα τμήματα ελαφρού ιππικού.

Το 1499 αναφέρεται για πρώτη φορά η παρουσία Ελλήνων Στρατιωτών στον γαλλικό στρατό, 400 τον αριθμό, τους οποίους στρατολόγησε ο Κωνσταντίνος Αριανίτης μάλλον αναγκαστικά, λόγω της γειτνίασης του κρατιδίου του με τη Γαλλία. Αργότερα, ο αριθμός των Στρατιωτών στην υπηρεσία των Γάλλων αυξήθηκε, φθάνοντας τους 2.000 άνδρες. Οι Γάλλοι δε ονόμαζαν τους Στρατιώτες και αργουλέτους, προφανώς εξαιτίας της καταγωγής τους από το Αργος, σύμφωνα με τον Κ. Σάθα. Στην πραγματικότητα, οι αργουλέτοι ήταν Στρατιώτες οπλισμένοι με εκηβόλα όπλα - ελαφρές βαλλίστρες ή αρκεβούζια.

Στο μεταξύ ο Λουδοβίκος IB' συμμάχησε, εκτός της Βενετίας, με τον πάπα και με τον Ερρίκο Η’ της Αγγλίας και στράφηκε κατά του δούκα του Μιλάνου. Ο γαλλικός στρατός, ενισχυμένος

1 0 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UT O P IA

με τους περίφημους Ελθετούς σαρισσοφόρους, εισέβαλε στη βόρεια Ιταλία. Ο δούκας του Μιλάνου επιχείρησε να αντισταθεί, αλλά οι δυνάμεις του διαλύθηκαν. Οι Ελληνες, παρόλα αυτά, έμειναν πιστοί στον δούκα, πολεμώντας σκληρά κατά των Γάλλων. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Κορωναίο, ο ίδιος ο Μερκούριος σκότωσε σε μονομαχία τον Γάλλο ιππότη ντε Κομεντάρ.

Ο δούκας του Μιλάνου έχασε τον θρόνο του, αλλά οι Ελληνες δεν εγκατέλειψαν τον αγώνα. Ο Μερκούριος κατάφερε να οδηγήσει τον δούκα από το Μιλάνο στα εδάφη του Γερμανού αυ- τοκράτορα Μαξιμιλιανού τον Σεπτέμβριο του 1499, όπου κατέφυγε και ο ίδιος με τους άνδρες του. Ο Μαξιμιλιανός υποδέχθηκε με τιμές τον δούκα, σκοπεύοντας να αξιοποιήσει την παρουσία του για να πλήξει τους Γάλλους. Για τον σκοπό αυτό, του έδωσε αρκετά χρήματα, με τα οποία στρατολόγησε 9.000 πεζούς μισθοφόρους, κυρίως Ελβετούς, και τους 300 Στρατιώτες του Μερκούριου.

Η αντεπίθεση του δούκα του Μιλάνου τον Φεβρουάριο του 1500, κατέλαβε εξαπίνης τους Γάλλους, αφού ο στρατός του δεν κινήθηκε πεζή, μέσω των περασμάτων του Τυρόλο από τη Γερμανία στην Ιταλία, αλλά με τη βοήθεια πλοιαρίων βρέθηκε στα νώτα των Γάλλων, μέσω της λίμνης του Κόμο.

Στις επιχειρήσεις αυτές, οι Στρατιώτες του Μερκούριου, διε- δραμάτισαν καταλυτικό ρόλο. Διεξάγοντας ανιχνεύσεις, ανακάλυψαν έναν πόρο στον ποταμό Τικίνιο, από όπου πέρασαν έφιπποι, με το νερό να φθάνει στον λαιμό των αλόγων, ακρνιδιάζο- ντας τους Γάλλους και καταλαμβάνοντας την Παβία. Στη συνέχεια, ο στρατός του Μιλάνου πολιόρκησε τη Νοβάρα, την οποία ήλεγχε γαλλική φρουρά. Οι Γάλλοι, ύστερα από πολιορκία εννέα ημερών, παραδόθηκαν με συνθήκη και αποχώρησαν.

Ωστόσο, σύντομα κατέφθασαν ενισχύσεις από τη Γαλλία, α- ποτελούμενες από 800 ιππότες και 10.000 πεζούς υπό τον στρατηγό ντε λα Τρεμογί. Αντί να πολεμήσει, όμως, τον στρατό του δούκα, ο ντε λα Τρεμογί δωροδόκησε τους μισθοφόρους του, οι οποίοι συνέλαβαν τον δούκα και τον παρέδωσαν σιδηροδέσμιο στους Γάλλους. Ο Μερκούριος και οι άνδρες του δεν συμμετείχαν στην προδοσία, αλλά δεν ήταν σε θέση να αντιδρά- σουν. Το μόνο που επιχείρησαν ήταν να σώσουν τη ζωή τους με μια ορμητική επέλαση-έξοδο. Η δραματική αυτή έξοδος των 300 ελαφρών ιππέων, διαμέσου των σαρισσών χιλιάδων Ελβετών και Γάλλων πολεμιστών είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή του ελληνικού τμήματος. Ο Μερκούριος γλίτωσε τον θάνατο, μαζί με πέντε μόλις άνδρες του, όλοι τους τραυματισμένοι, και κατέφυγε στη Μάντουα.

Ετσι οι Γάλλοι βρέθηκαν κύριοι του Μιλάνου. Οι δε Βενετοί α- νταμείφθηκαν με την παραχώρηση της Κρεμόνας.

ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Κατόπιν της αρχικής του επιτυχίας, ο Λουδοβίκος της Γαλλίας αποφάσισε να στραφεί κατά του Βασιλείου της Νεάπολης. Ο ανίσχυρος βασιλιάς της Νεάπολης Φρειδερίκος επιχείρησε να έλθει σε συμφωνία με τον Γάλλο βασιλιά, δηλώνοντας υποτελής του. Ο Λουδοβίκος όμως δεν δέχθηκε, αλλά αντίθετα συμφώνησε με τον Ισπανό βασιλιά Φερδινάνδο να μοιράσουν μεταξύ τους το Βασίλειο της Νεάπολης. Κάπως έτσι, το Βασίλειο της Νεάπολης εξαφανίστηκε από τον ευρωπαϊκό χάρτη.

Σύντομα όμως οι σύμμαχοι -Γάλλοι και Ισπανοί- ήλθαν σε σύ-

Ξυλογραφία εποχής που απεικονίζει τη μάχη του Φόρνοβο, το 1495. Στο κάτω μέρος της εικόνας διακρίνονται Στρατιώτες. Στη μάχη αυτή, ο Μερκούριος παραλίγο να σκοτώσει τον Γάλλο βασιλιά Κάρολο Η’.

γκρουση, επιδιώκοντας ο καθένας για λογαριασμό του τα περισσότερα κέρδη. Ο Ισπανός βασιλιάς έστειλε τότε στη Νεάπολη τον καλύτερο στρατηγό του, τον Γκονζάλβο ντε Κόρδοβα. Στο μεταξύ, ο Μερκούριος είχε αναδιοργανώσει το τμήμα του στη Μάντουα, με τη βοήθεια του μαρκησίου της πόλης, ο οποίος όμως είχε περάσει στην υπηρεσία των Γάλλων. Ο Μερκούριος δέχθηκε να συμμετάσχει στην εκστρατεία του μαρκησίου κατά των Ισπανών, εντασσόμενος όμως στην υπηρεσία του τελευταίου και όχι του Γάλλου βασιλιά.

Το 1502 ο Ισπανοί νίκησαν τους Γάλλους στη μάχη της Μπα- ρέτα και οι επιζήσαντες Γάλλοι κλείστηκαν στην οχυρή πόλη Γκα- έτα. Ο μαρκήσιος της Μάντουα Φραντσέσκο ντε Γκονκάζα κινή- θηκε προς την Γκαέτα, όπου οι Ισπανοί πολιορκούσαν τους Γάλλους και κατάφερε να ενισχύσει τη φρουρά της. Ακολούθησαν σφοδρές επιχειρήσεις μικροπολέμου στην περιοχή του ποταμού Γκαριλιάνο, με πρωταγωνιστές τους Στρατιώτες του Μερκούριου. Σε μια περίπτωση, στις αρχές του 1503, ο Μερκούριος με τους άνδρες του διέσχισαν τον ποταμό και επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στους Ισπανούς και τους Ιταλούς συμμάχους τους, προκα- λώντας τους σοβαρές απώλειες. Τουλάχιστον 300 αντίπαλοι κα- τακόπηκαν από τους Ελληνες, οι οποίοι επίσης κυρίευσαν τρία πυροβόλα και 12 σημαίες. Μεγάλος αριθμός Ισπανών και Ιταλών τραυματίστηκε ή αιχμαλωτίσθηκε. Μεταξύ των τραυματιών ήταν ο δούκας ντε Τρεμίνο και ο Ιταλός στρατηγός Πρόσπερο Κολόνα, ο οποίος πληγώθηκε στο κεφάλι από τον ίδιο τον Μερκούριο με κεφαλοθραύστη και γλίτωσε τον θάνατο μόνο χάρη στο ισχυρό του κράνος, όπως αναφέρει ο Κορωναίος. Υστερα από το ατύχημα αυτό, ο ντε Κόρδοβα αναγκάστηκε να άρει την πολιορκία της Γκαέτα και να οπισθοχωρήσει.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο διάσημος Ισπανός στρατηγός, ίσως ο καλύτερος στρατηγός της εποχής του, μόλις δύο φορές στη ζωή του άφησε το πεδίο της μάχης ηττημένος. Τη μία από τις ήττες του τη χρωστά στους Ελληνες Στρατιώτες και τον μεγάλο διοικητή τους.

Τα γεγονότα αυτά κατέπληξαν τον Γάλλο βασιλιά Λουδοβίκο, ο οποίος, αναθρεμμένος με τα νάματα της ιπποσύνης, δεν είχε ιδιαίτερη εκτίμηση στα ελαφρά στρατεύματα. Παρόλα αυτά, από

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 1

το 1499 είχε στρατολογήσει τους πρώτους Ελληνες Στρατιώτες, και ύστερα από τις τελευτα ίες εξελίξεις αποφάσισε να εντάξει στον στρατό του και τον Μερκούριο με το σώμα του. Μάλιστα, τον τίμησε ιδιαίτερα, ονομάζοντάς τον στρατηγό του ελαφρού ιππικού, αλλά και κόμη του Ακουίνι και του Ρόκα Σέκα. Πολύ σύντομα, ωστόσο, ο μαρκήσιος της Μάντουα ασθένησε και αποχώρησε. Ετσι, οι Ελληνες του Μερκούριου εντάχθηκαν και τύποις στον γαλλικό στρατό.

Εν τω μεταξύ, ο ντε Κόρδοβα ενισχύθηκε και σύντομα αντε- πιτέθηκε. Η επόμενη μάχη δόθηκε στην Τσερινιόλα το 1503, με τη συμμετοχή και 500 περίπου Ελλήνων Στρατιωτών. Ο ισπανικός στρατός, υπό τον ντε Κόρδοβα, είχε οχυρωθεί πίσω από χαράκωμα, επί του οποίου είχε τάξει το πυροβολικό και τους αρκεβου- ζιοφόρους του. Το βαρύ ιππικό, οι σαρισσοφόροι και οι ασπιδο- φόροι πεζοί, αποτελούσαν την εφεδρεία. Μπροστά από το μέτωπο του στρατού είχαν αναπτυχθεί 1.000 Ισπανοί ελαφροί ιππείς, οι περίφημοι Ζινέτες. Ο Γάλλος στρατηγός Λουδοβίκος του Αρμανιάκ, είχε αναπτύξει τον στρατό του απέναντι στα εχθρικά οχυρώματα. Στο αριστερό κέρας συγκέντρωσε όλο του πυροβολικό, πίσω από το οποίο παρατάχθηκαν οι 4.000 Ελβετοί σαρισ- σοφόροι του και πίσω από αυτούς 5.000 Γάλλοι βαλλιστροφόροι, τα χειρότερα τμήματα του στρατού. Στο δεξιό κέρας τάχθηκε ο ίδιος επικεφαλής 600 βαρέων ιππέων (ιπποτών). Μπροστά από τους Γάλλους ιππότες τάχθηκαν οι 500 περίπου Ελληνες Στρατιώτες. Ο Λουδοβίκος του Αρμανιάκ ανήκε στην κατηγορία των εμποτισμένων με το «ιπποτικό» πνεύμα ευγενών-στρατηγών της εποχής, οι οποίοι θεωρούσαν ότι η μόνη τακτική ήταν η άμεση επίθεση κατά του εχθρού.

Παρόλα αυτά, διέταξε σε πρώτη φάση τους Ελληνες να επιτεθούν κατά των διπλάσιων Ισπανών ελαφρών ιππέων και να επι^ χειρήσουν να τους διασπάσουν, ανοίγοντας τον δρόμο για την έφοδο των ιπποτών του. Οι Ελληνες Στρατιώτες πράγματι επ ιτέ

θηκαν κατά των Ζινετών, τους οποίους υποστήριζε και το ισπανικό πυροβολικό, και κατάφεραν να τους διασκορπίσουν. Τότε ο Γάλλος στρατηγός δ ιέταξε επίθεση του συνόλου των δυνάμεών του κατά των οχυρωμένων Ισπανών. Μοιραία, η επίθεση ήταν α- συντόνιστη, λόγω της διαφοράς ταχύτητας μεταξύ των ιπποτών και των πεζών. Οι πρώτοι, όταν έφθασαν ενώπιον των ισπανικών χαρακωμάτων σταμάτησαν, μη μπορώντας να τα περάσουν, με αποτέλεσμα να δεχθούν μαζικές ομοβροντίες αρκεβουζίων και πυροβόλων. Οι Γάλλοι ιππότες σφαγιάστηκαν κυριολεκτικά μέσα σε ελάχιστα λεπτά. Τα υπολείμματά τους υποχώρησαν. Ετσι, οι Ισπανοί με όλη τους την άνεση συγκεντρώθηκαν κατά του πεζικού, το οποίο τότε έφθασε ενώπιον των χαρακωμάτων τους, και το κατακρεούργησαν με τον ίδιο τρόπο. Οι μόνοι που επέζησαν ήταν οι Ελληνες Στρατιώτες και ελάχιστοι Γάλλοι πεζοί.

Οι Ελληνες, που είχαν γνώσεις στοιχειώδους τακτικής, κατανοώντας ότι η κατάληψη οχυρωμάτων είναι αδύνατον να πραγματοποιηθεί από ιππικό, και μάλιστα χωρίς υποστήριξη πυροβολικού, φαίνεται ότι αρνήθηκαν να επελάσουν κατά του χαρακώματος.

Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, οι δύο αντίπαλοι συναντήθη- καν και πάλι τις όχθες του ποταμού Γκαριλιάνο. Αυτή τη φορά, Ελληνες Στρατιώτες βρέθηκαν να πολεμούν και με τους δύο στρατούς. Η νίκη, μάλιστα, των Ισπανών κατακτήθηκε χάρη στους Στρατιώτες, οι οποίοι ανακάλυψαν ένα αφύλακτο σημείο του ποταμού, όπου οι Ισπανοί κατασκεύασαν πλωτή γέφυρα και επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά κατά των διασκορπισμένων γαλλικών δυνάμεων. Οι Στρατιώτες διέσχισαν πρώτοι τον ποταμό και επιτέθηκαν σε 1.000 Γάλλους σαρισσοφόρους, οι οποίοι επιχείρησαν να αντεπιτεθούν, χωρίς, όμως, επιτυχία.

Οι Ελληνες Στρατιώτες που βρίσκονταν στην υπηρεσία των Γάλλων υπό τον Μερκούριο Μπούα, βρίσκονταν πολύ μακριά από το σημείο διέλευσης και δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν τις επιτιθέμενες δυνάμεις. Μέσα στον πανικό, όμως, που προκλήθηκε, ήταν οι μόνοι που αντέδρασαν και πολέμησαν τους Ισπανούς. Η γενική υποχώρηση των Γάλλων, ωστόσο, ανάγκασε και τους ίδιους να υποχωρήσουν.

Μετά τη νέα ήττα, οι Γάλλοι υποχώρησαν και οι Ισπανοί κατέλαβαν την Γκαέτα. Υστερα από την εξέλιξη αυτή, οι πρώτοι παραδέχθηκαν την ήττα τους και συνομολόγησαν συνθήκη ειρήνης με τους Ισπανούς (1η Ιανουαρίου 1504), με την οποία ολόκληρο το πάλαι ποτέ Βασίλειο της Νεάπολης παραχωρείτο στον βασιλιά της Ισπανίας. Ο Μερκούριος και οι άνδρες του, μετά τη λήξη του πολέμου, μετέβησαν αρχικά στη Ρώμη και κατόπιν στο Μιλάνο. Από εκεί, ο Μερκούριος ταξίδεψε μέχρι τη Γαλλία, προσκεκλημένος του Γάλλου βασιλιά, τιμώμενος ιδιαίτερα από αυτόν.

Το 1506 ο άρχοντας Τζιοβάνι Μπεντιβόλιο κυρίευσε την Μπο- λόνια, η οποία αποτελούσε κτήση του κράτους του πάπα Ιουλίου, ενός από τους πλέον αμφιλεγόμενους πάπες όλων των εποχών. Ο Ιούλιος ζήτησε τη συνδρομή του συμμάχου, ακόμα, Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου, ο οποίος απάντησε αποστέλλοντας στρατεύματα στον πάπα, μεταξύ των οποίων και 400 Στρατιώτες με επικεφαλής τον Μερκούριο. Στις επιχειρήσεις για την ανακατάληψη της Μπολόνια, ο Μερκούριος και οι άνδρες του διακρίθηκαν και πάλι. Ο ίδιος ο πάπας τον τίμησε για τη δράση του, δωρίζοντάς του ένα πολύτιμο περιδέραιο, αξίας 1.000 χρυσών νομισμάτων.

Η επόμενη επιχείρηση στην οποία έλαβε μέρος ο Μερκούριος και οι Στρατιώτες του, κερδίζοντας δόξα αθάνατη, ήταν η πολιορκία της Γένουας (1507). Η Γένουα είχε υποταχθεί στους Γάλλους από το 1500 περίπου. Ωστόσο, οι αντιγαλλικές φωνές εντός της πόλης ήταν πολλές και τελικά κυριάρχησαν. Οι Γενουάτες επαναστάτησαν κατά των Γάλλων, κατέσφαξαν τη γαλλική φρουρά, εξέλεξαν αρχηγό τους τον Πάολο ντε Νόβι και συ

1 0 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

γκρότησαν στρατό και στόλο. Αποτόλμησαν, μάλιστα, να επ ιτεθούν με τον στόλο τους στο Μονακό.

Σε απάντηση, ο βασιλιάς Λουδοβίκος έσπευσε με ισχυρές δυνάμεις κατά της Γένουας. Οι δυνάμεις του Γάλλου βασιλιά αριθμούσαν περί τους 50.000 άνδρες, πολλοί από τους οποίους ήταν βοηθητικοί. Στις δυνάμεις αυτές ήταν ενταγμένο και ένα σώμα 2.000 Ελλήνων Στρατιωτών και αργουλέτων, υπό τον Μερκούριο Μπούα. Επρόκειτο για το πλέον πολυάριθμο ελληνικό σώμα που έδρασε συγκεντρωτικά στην Ιταλία.

Οι Γενουάτες, ενισχυμένοι και με άλλα ιταλικά τμήματα, αντέτασσαν σθεναρή άμυνα, έχοντας οχυρώσει θέσεις μακριά από τα τείχη της πόλης τους και περιμετρικά αυτών, εκμεταλλευόμενοι το έδαφος. Σε έναν χαμηλό γήλοφο, οι Γενουάτες ε ίχαν κατασκευάσει ισχυρά προμαχώνα, ενισχυμένο και με πυροβόλα, από όπου αποδεκάτιζαν τους Γάλλους και τους απαγόρευαν κάθε σκέψη περί προσέγγισης της πόλης.

Ο προμαχώνας, όμως, έπρεπε να κυριευθεί. Ο Γάλλος βασιλιάς είχε και προηγουμένως διατάξει τις δυνάμεις του να τον καταλάβουν, όμως όλες οι γαλλικές έφοδοι απέτυχαν με μεγάλες απώλειες. Τότε ο Λουδοβίκος κάλεσε τον Μερκούριο και, σύμφωνα με τον βιογράφο του, του είπε: «Σύ δέ σενιόρ Μερκούριε σύρ’ εκ το χαμαιβούνι να δ ίδεις έναν πόλεμο, κ' ημείς εδώθε άλλον». Τα έμμετρα λόγια του Κορωναίου επιβεβαιώνει και ο Γάλλος ιστορικός και αυτόπτης μάρτυρας ντε Ωτόν, ο οποίος αναφέρει ότι ο βασιλιάς δ ιέταξε τον Μερκούριο και 100 Στρατιώτες του να ακροβολιστεί προ των δυνάμεων του εχθρού που βρίσκονταν εγγύτερα του προμαχώνα και στη συνέχεια να προσποιηθεί υποχώρηση. Πίσω από το βουνό θα είχε στηθεί ενέδρα, και όταν οι αντίπαλοι, καταδιώκοντας τις δυνάμεις του Μερκούριου, θα έφθαναν σε αυτήν, οι Γάλλοι (3.000 Ελβετοί και 6.000 Γάλλοι πεζοί, ακολουθούμενοι από το βαρύ ιππικό) θα επ ιτίθεντο εναντίον τους.

Οι Γενουάτες υποδέχθηκαν τους Ελληνες με βροχή βελών και βλημάτων. Οι αργουλέτοι απάντησαν με αρκεβούζια και βαλλίστρες, κινούμενοι όμως συνεχώς, για να μη δίνουν στόχο. Ολοι τό τε πίστεψαν ότι ο Μερκούριος και οι άνδρες του θα χάνονταν. Οι σωματοφύλακες του βασιλιά, μάλιστα, έπεσαν με το πρόσωπο στη γη και προσεύχονταν για τη σωτηρία τους. Οι Ελληνες, πάντως, όχι μόνο επέζησαν όλοι πλην ενός, αλλά σκότωσαν και έξ ι Γενουάτες. Παρόλα αυτά, έπρεπε να αντέξουν ακόμα το εχθρικό σφυρο- κόπημα έως ότου ο όγκος του στρατού ανέβει τον γήλοφο.

Τελικά, όταν ο Μερκούριος είδε το πεζικό να πλησιάζει στη θέση του, διέταξε τους άνδρες του να υποχωρήσουν, όσο το δυνα- τόν πιο «πανικόβλητοι». Στη φάση αυτή, άλλοι δύο άνδρες του πληγώθηκαν. Οι Γενουάτες, έχοντας επικεντρώσει την προσοχή τους στους θρασείς Ελληνες, δεν πρόσεξαν τον όγκο των εχθρών που πλησίαζε από καλυμμένο δρομολόγιο. Οργισμένοι, μάλιστα, από τις απώλειες που είχαν υπο- στεί από τους Ελληνες, πολλοί από αυτούς άφησαν τις θέσεις τους και όρμησαν καταπάνω τους με την ιαχή «στο ψαχνό». Ξαφνικά, όμως, βρέθηκαν προ εκπλήξεως: σε ένα ξέφωτο είδαν με τρόμο δύο πυροβόλα απέναντι τους, να τους σημαδεύουν απειλητικά. Πριν προλάβουν να αντιδράσουν, ακού-

στηκαν δύο εκρήξεις και τα γεμισμένα με κομμάτια αλυσίδας πυροβόλα έβαλαν εναντίον τους, θερίζοντάς τους.

Χωρίς να έχουν ακόμη συνέλθει από το πλήγμα των πυροβόλων, ξεπετάχθηκαν μπροστά τους και οι υπόλοιποι Στρατιώτες και Γάλλοι πεζοί και τους αφάνισαν. Ενα δεύτερο γενουατικό τμήμα που ακολουθούσε, τράπηκε σε φυγή χωρίς μάχη. Οι άνδρες του πετούσαν τα όπλα και τους θώρακές τους, προσπαθώντας να ξεφύγουν από την καταδίωξη των Στρατιωτών. Οι Ελβετοί, στο μεταξύ, κατέλαβαν τον προμαχώνα. Η μάχη είχε κερδηθεί χάρη στους Ελληνες. Οι συνολικές απώλειες του γαλλικού στρατού σε νεκρούς, έφθασαν τους 39 άνδρες. Οι Γενουάτες, αντίθετα, άφησαν πίσω τους 1.400 νεκρούς.

Κατά τη διάρκεια της ίδιας πολιορκίας, ο Μερκούριος και οι Στρατιώτες του πραγματοποίησαν ένα ακόμα μεγαλύτερο κατόρθωμα. Μόνοι αυτήν τη φορά, κινήθηκαν αφιππευμένοι κατά τη διάρκεια της νύκτας μέσω ενός ορεινού δρομολογίου, και με το πρώτο φως της επομένης επέπεσαν στους ανυποψίαστους Γενουάτες. Οι αντίπαλοι δεν πρόλαβαν καν να λάβουν σχηματισμό μάχης δεχόμενοι την επίθεση των Στρατιωτών, υφιστάμενοι πανωλεθρία. «Δύο χιλιάδας κόψασι και χίλιους ελαβώσαν, και πε- ντακοσίους άρχοντες ευγενικούς σκλαβώσαν», αναφέρει ο Κορωναίος. Μετά τη νέα ήττα, οι Γενουάτες παραδόθηκαν (29 Απριλίου 1507), ενώ ο βασιλιάς Λουδοβίκος τίμησε ιδιαίτερα τον Μερκούριο και τον διόρισε διοικητή της Γένουας.

Στο μεταξύ, σημαντικές εξελίξεις λάμβαναν χώρα σε πολιτικό επίπεδο. Το 1508 η Βενετία βρέθηκε αντιμέτωπη με τον αυτο- κράτορα Μαξιμιλιανό. Οι Βενετοί επικράτησαν αρχικά, και τό τε ο αυτοκράτορας δεν δίστασε να συμμαχήσει με τους Γάλλους, τους Ισπανούς και τον πάπα, με στόχο τη συντριβή της Βενετίας (συνθήκη Καμπρέ, 10 Δεκεμβρίου 1508).

Η κρίσιμη μάχη δόθηκε στις 14 Μάίου 1509 στο Αγκαντέλο. Στη μάχη αυτή συμμετείχαν Ελληνες και στους δύο αντιμαχό- μενους στρατούς. Οι Γάλλοι, υπό τον βασιλιά τους Λουδοβίκο, κινούντο προς το Αγκαντέλο όταν η εμπροσθοφυλακή τους (600 ιππότες, 500 Στρατιώτες υπό τον Μερκούριο, 3.000 Γάλλοι

πεζοί ακροβολιστές και μερικά ελαφρά πυροβόλα) δέχθηκαν την επίθεση της εμπροσθοφυλακής των Ενετών [200 ιππότες,3.000 επ ίλεκτοι σαρισσοφόροι της Ρομάνα (Ρώμης), 2.000 ακροβολιστές και μερικά πυροβόλα].

Οι Ενετοί δ ιέθεταν επίσης 3.000 Ελληνες Στρατιώτες, οι οποίοι βάδιζαν σε δεύτερο κλιμάκιο μαζί με τον Ενετό διοικητή Νικολό Ορσίνι ντε Πιτιλιάνο, ο οποίος είχε επιπλέον στη διάθεσή του 15.000 Ενετούς πεζούς και 1.500 ιππότες. Ο επικεφαλής της ενετικής εμπροσθοφυλακής Μπαρτο- λομέο ν τ ’ Αλβιάνο αποφάσισε, παρά τις διαταγές που είχε, να εμπλακεί με τον γαλλικό στρατό. Ο Γάλλος βασιλιάς, στη θέα των Ενετών δ ιέταξε την εμπροσθοφυλακή του να επ ιτεθεί και να αγκιστρώσει τους Ιταλούς, έως ότου αφ ιχθεί και το κύριο σώμα του στρατού - 8.000 Ελβετοί σαρισσο- φόροι και 300 ιππότες.

Οι Ελληνες Στρατιώτες και αργουλέτοι του Μερκούριου εφόρμησαν πρώτοι κατά των Ενετών και τους αγκίστρωσαν. Οι Γάλλοι ιππότες, όμως, προτίμησαν να επελάσουν άμεσα εναντίον των 3.000 επίλεκτων Ενετών σαρισσοφόρων, με αποτέλεσμα να ηττη-

Η πολεμική σημαία του Μερκούριου Μπούα, που του επετράπη να

χρησιμοποιήσει από τον αυτοκράτορα Μαξιμιλιανό Α’. Φέρει τον σταυρό του

Αγ. Ανδρέα (έμβλημα του Μαξιμιλιανού) με εστεμμένο δικέφαλο αετό (έμβλημα της

Γερμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας) και

τα τέσσερα, αντωπά, Β, των Παλαιολόγων - Βασιλείς, Βασιλέων,

Βασιλεύοντες, Βασιλεύουσαν.


θούν. Ο ντ' Αλβιάνο τότε αποφάσισε να εκμεταλλευθεί την επιτυχία του, επιτιθέμενος στους Γάλλους. Και πάλι, όμως, την κατάσταση έσωσαν οι Στρατιώτες, οι οποίοι αγκίστρωσαν τους Ιταλούς σαρισσοφόρους, με αποτέλεσμα οι συμπαγείς μάζες τους να αποτελούν τώρα έναν ιδανικό στόχο για το γαλλικό πυ- ροβολικό. Πράγματι, κομματιάστηκαν από τις γαλλικές οβίδες και τράπηκαν σε φυγή.

Οι Στρατιώτες τους καταδίωξαν και τους αφάνισαν. Ο ντε Πιτιλιάνο, βλέποντας τη συντριβή της εμπροσθοφυλακής του, υποχώρησε άμεσα και η μάχη έληξε, χωρίς οι Ελληνες Στρατιώτες του γαλλικού στρατού να εμπλακούν με τους Ελληνες του ενετικού. Λίγο αργότερα, ωστόσο, χύθηκε αδελφικό αίμα, όταν τμήματα Στρατιωτών συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Οι δυνάμεις του Μερκούριου επικράτησαν, αλλά οι «αντίπαλοι» αιχμάλωτοι Στρατιώτες αφέθηκαν ελεύθεροι και τους επιτράπηκε να επιστρέφουν στην Ελλάδα.

Υστερα από αυτό, ο αυτοκράτορας Μαξιμιλιανός ζήτησε από τον σύμμαχό του Λουδοβίκο της Γαλλίας να του παραχωρήσει τον Μερκούριο και τους άνδρες του για να εκστρατεύσει κατά των αντιπάλων του στη Φλάνδρα. Εκεί, ο Μερκούριος πολέμησε εναντίον του δούκα της Γκερντ, ο οποίος είχε επαναστατήσει κατά του Μαξιμιλιανού, και τον κατανίκησε με ευκολία, τιμώμενος για τη νίκη του με τον τίτλο του ιππότη της αυτοκρατορίας. Κατόπιν επέστρεψε στην Ιταλία, και από εκεί στάλθηκε από τον Μαξιμιλιανό στη Βαυαρία προκειμένου να αντιμετωπίσει την επανάσταση του δούκα του Παλατινάτου, ο οποίος είχε στρατολογήσει Βοημούς μισθοφόρους.

Ο Μερκούριος, με νυκτερινό εγχείρημα, συνέτριψε τους Βοημούς και χάρισε τη νίκη στον Μαξιμιλιανό, ο οποίος τον αντάμειψε με τον βαθμό του στρατηγού και του χάρισε πολύτιμα δώρα. Το 1509 ο Μερκούριος επέστρεψε στην Ιταλία με 400 άνδρες, στο πλαίσιο μιας συμμαχικής στρατιάς αποτελούμενης από Γάλλους, Γερμανούς και Ιταλούς, η οποία είχε ως αποστολή την άλωση της Πάδουας, που είχε ταχθεί υπέρ της Βενετίας.

Η συμμαχική στρατιά άρχισε την πολιορκία της πόλης, αλλά ο πλήρης αποκλεισμός της ήταν αδύνατος, λόγω παρουσίας ισχυρού βενετικού αποσπάσματος στα περίχωρα. Οι Βενετοί καλύπτονταν από έναν ποταμό με βάθος το οποίο εμπόδιζε τη διέλευση πεζών στρατιωτών και καθιστούμε άκρως επικίνδυνο ένα τέτο ιο εγχείρημα για τους βαριά θωρακισμένους ιππότες. Ηταν μια ακόμα αποστολή για τους Στρατιώτες.

Ο Μερκούριος διέβη, επικεφαλής των ανδρών του, τον ποταμό και επ ιτέθηκε αιφνιδιαστικά στο βενετικό απόσπασμα δια- σκορπίζοντάς το. Οι Βενετοί ιππείς καταδιώχθηκαν και αφανίστηκαν. Εξίσου τραγική ήταν και η τύχη των Βενετών πεζών, οι οποίοι παγιδεύθηκαν ανάμεσα στον ποταμό και στους Στρατιώτες. Πανικόβλητοι, οι περισσότεροι πνίγηκαν προσπαθώντας

Σκηνή μάχης της Αναγέννησης. Αριστερά, διακρίνονται Στρατιώτες να εφορμούν κατά εχθρικής φάλαγγας σαρισσοφόρων. Θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι οι Ελληνες Στρατιώτες ήταν αρκετά έμπειροι ώστε να αποφύγουν ένα τέτοιο σφάλμα. Μάλλον πρόκειται για επίθεση με σκοπό να αγκιστρώσει το αντίπαλο βαρύ πεζικό.

να διαφύγουν, βουτώντας στο ποτάμι με τους θώρακές τους.Παρά τη νίκη του Μερκούριου, πάντως, η κατάληψη της Πά

δουας δεν επιτεύχθηκε, καθώς η συμμαχική στρατιά δεν δ ιέθ ετε επαρκές και ισχυρό πυροβολικό. Ετσι ο Μαξιμιλιανός ήρε την πολιορκία και αποχώρησε, αφήνοντας τον Μερκούριο στη Βερόνα ως φρούραρχο. Λίγο αργότερα, ο αυτοκράτορας κάλε- σε τον Μερκούριο στη Γερμανία, όπου τον τίμησε με τον τίτλο του κόμη της Σουαβίας. Του επέτρεψε τό τε να φέρει και δική του πολεμική σημαία, με τον όρο να εικονίζεται σε αυτήν και ο αυτοκρατορικός σταυρός του Αγίου Ανδρέα.

Ο Μερκούριος επέστρεψε στη Βερόνα. Εκείπληροφορήθη- κε ότι οι Βενετοί είχαν προσλάβει 300 Τούρκους ελαφρούς ιππείς, οι οποίοι δρούσαν στην περιοχή της Πάδουας. Από τη στιγμή εκείνη τον απασχολούσε μόνο η εξόντωσή τους. Κάποια στιγμή η ευκαιρία δόθηκε, και οι Ελληνες εφόρμησαν ασυγκράτητο ι κατά των Τούρκων, σκοτώνοντας 160 από τους 300 και τρέποντας τους επιζώντες σε άτακτη φυγή. Ενα ζήτημα τιμής είχε επιλυθεί.

Στο μεταξύ, η υποβόσκουσα διαμάχη μεταξύ Μαξιμιλιανού και Λουδοβίκου, αιτία της οποίας ήταν ο έλεγχος του Μιλάνου, εκδηλώθηκε, με τους Γάλλους να αποχωρούν από το Μιλάνο. Ο Μαξιμιλιανός συνέχισε τον πόλεμο κατά της Βενετίας, και έ στειλε τον Μερκούριο, επικεφαλής ισχυρής δύναμης Γερμανών και Ελλήνων, να επ ιτεθεί στην βενετοκρατούμενη περιοχή της Ιστριας, στις δαλματικές ακτές. Ο Μερκούριος κυρίευσε το Φρί- ουλι και τα φρούρια της περιοχής, ενώ κατόρθωσε επίσης να διαλύσει ένα βενετικό επικουρικό σώμα που έσπευδε εκεί.

Λίγο αργότερα, ο Λουδοβίκος της Γαλλίας ζήτησε από τον Μαξιμιλιανό να του παραχωρήσει τον Μερκούριο για να τον χρησιμοποιήσει εναντίον των Αγγλων του βασιλιά Ερρίκου Η'. Ο Μερκούριος όμως προτίμησε να ενταχθεί στην υπηρεσία της Βενετίας, επικεφαλής τμήματος 600 Στρατιωτών, όπου συμμετείχε στις μάχες γύρω από την Πάδουα κατά των ισπανικών και παπικών στρατευμάτων. Ο Μερκούριος και οι ακαταπόνητοι Στρατιώτες του προκάλεσαν σοβαρές απώλειες στους αντιπάλους. Δεν μπορούσαν, όμως, μόνοι να αναχαιτίσουν τους πολυάριθμους εχθρούς, και έτσι περιορίστηκαν σε επιχειρήσεις κλεφτοπολέμου.

Χαρακτικό του Γιόρκ Βρέουτε του 16ου αιώνα, που απεικονίζει Ελληνες Στρατιώτες με τον κλασικό πολεμικό τους εξοπλισμό, συγκείμενο από λόγχη, σπάθη και ασπίδα.

1 0 4 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

To 1512, εξάλλου, ένα σημαντικό γεγονός έμελλε να ανατρέψει εκ νέου τις εύθραυστες πολιτικές ισορροπίες: ο θάνατος του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου και η ανάρρηση στον γαλλικό θρόνο του Φραγκίσκου Α' ντε Βαλουά. Ο νέος Γάλλος βασιλιάς κατήγγειλε τη συνθήκη του Καμπρέ και συμμάχησε με τη Βενετία κατά της αυτοκρατορίας, με στόχο να ανακαταλάβει το Μιλάνο, το οποίο ο Μαξιμιλιανός είχε παραχωρήσει στον δούκα Μαξιμιλιανό Σφόρτσα.

Το 1515 ο Φραγκίσκος πολέμησε στο Μαρινιάνο εναντίον του δούκα του Μιλάνου. Ο Μερκούριος πολέμησε στη μάχη αυτή -Γάλλοι και Βενετοί ήταν σύμμαχοι τό τε - όπου και πάλι δια- κρίθηκε. Με έναν επιδέξιο ελιγμό, έσωσε τον Γάλλο βασιλιά, ο οποίος είχε περικυκλωθεί από τους εχθρούς και πλαγιοκόπησε τις αντίπαλες δυνάμεις, με αποτέλεσμα 4.000 εχθροί να πέσουν νεκροί.

Μετά τη νίκη αυτή, Γάλλοι και Βενετοί ανέλαβαν από κοινού εκστρατεία κατά των Γερμανών και των Ισπανών. Στις επιχειρήσεις αυτές ο Μερκούριος και οι άνδρες του έγραψαν νέες σελίδες δόξας, συντρίβοντας δύο γερμανικά αποσπάσματα, με την προσφιλή του τακτική της προσποιητής φυγής. Η ήττα αυτή ανάγκασε τον αυτοκράτορα Μαξιμιλιανό να υποχωρήσει, αφήνοντας φρουρές σε διάφορες ιταλικές πόλεις, μεταξύ των οποίων και το Λοντί, το οποίο ο Μερκούριος πολιόρκησε και κατέλαβε. Ακολούθως εκτέλεσε επιδρομές κατά των αντιπάλων μέχρι το Μπέργκαμο, προκαλώντας σοβαρή αιμορραγία στον εχθρό - σε άνδρες, όπλα και λοιπό υλικό.

Σε κάποια από τις συγκρούσεις αυτές, μάλιστα, ο Μερκούριος βρέθηκε αντιμέτωπος με τους περίφημους Ελβετούς μισθοφόρους του αυτοκράτορα, τους οποίους κατανίκησε. Από σεβασμό όμως στην πολεμική τους ικανότητα, άφησε ελεύθερους τους επιζώντες.

Υστερα από αυτό, οι Βενετοί έστειλαν ενισχύσεις στον Μερκούριο -πεζικό και πυροβολικό- και τον διέταξαν να καταλάβει την Πεσκιέρα. Ο Μερκούριος πράγματι απέκλεισε την πόλη. Μια προσπάθεια εχθρικού αποσπάσματος 300 ιππέων να σπάσουν τον κλοιό, κατέληξε σε καταστροφή του. Ο Μερκούριος πολιόρκησε στενά την πόλη, την οποία και κυρίευσε τρεις ημέρες αργότερα.

Αμέσως μετά, ο Μερκούριος βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα απόσπασμα Ελλήνων Στρατιωτών στην υπηρεσία του αυτοκράτορα, υπό τον Κωνσταντίνο Μπόχαλη. Στην εμφύλια μάχη που ακολούθησε ο Μερκούριος επικράτησε, αλλά και πάλι φέρθηκε ιπποτικά στους ομοεθνείς του.

Στην περιοχή της Βερόνας πάλι, ο Μερκούριος με ενέδρα εξουδετέρωσε ένα αυτοκρατορικό απόσπασμα 800 ανδρών. Ο Ελληνας πολέμαρχος, πολύπειρος πλέον ύστερα από τόσα χρόνια στα πεδία των μαχών, είχε καταστεί ο φόβος και ο τρόμος

των εκάστοτε αντιπάλων.Σε νέα σύγκρουση κο

ντά στη Βερόνα, ο Μερκούριος βρέθηκε αντιμέτωπος με 600 εμπειροπόλεμους Ισπανούς. Ακολούθησε ά-

Παράσταση Στρατιωτών σε γκραβούρα του 19ου αιώνα. Οι Στρατιώτες παριστάνονται φέροντας, ο μεν εξ αριστερών, βαλκανικό πίλο, ασπίδα και κυρτό βαρύ θλαστικό σπαθί, ο δε εξ δεξιών κράνος και ελαφρά λόγχη (Βιβλιοθήκη Νέας Υόρκης).

γρια και αιματηρή συμπλοκή. Οι Ισπανοί πολέμησαν σαν λιοντάρια, αλλά τελικά συνετρίβησαν. Από αυτούς, 235 έπεσαν στη μάχη και όλοι οι υπόλοιποι αιχμαλωτίστηκαν.

Λίγο αργότερα, ο αυτοκράτορας Μαξιμιλιανός και η Βενετία σύναψαν συνθήκη ειρήνης. Ο Μερκούριος, κατόπιν τούτου, ε πέστρεψε στη Βενετία, το 1519, όπου έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΜε το επεισόδιο αυτό, ο Κορωναίος παύει την έμμετρη διή

γησή του. Ωστόσο, ο Μερκούριος φαίνεται πως έζησε αρκετά χρόνια ακόμα. Ο Γερμανός ιστορικός Καρλ Κούντς, κατόπιν ερευνών του στα βενετικά αρχεία, αναφέρει ότι ο Μερκούριος παρέμεινε στην υπηρεσία της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας από το 1519 έως το 1527 τουλάχιστον, χρονολογία που αναφέρεται η δράση του στην Παβία.

Ο ακριβής χρόνος του θανάτου του δεν είναι γνωστός. Ο Κούντς αναφέρει ότι πέθανε μεταξύ του 1527 και του 1562, αν και η τελευτα ία χρονολογία δεν είναι πιθανή, καθώς θα ήταν μάλλον παράδοξο εκείνη την εποχή, να προσεγγίσει κανείς την ηλικία των 100 ετών. Σύμφωνα με μια άλλη, ελεγχόμενη, πληροφορία, ο Μερκούριος πολέμησε και στην καταληκτική μάχη των Ιταλικών πολέμων, αυτήν της Κερεσόλε ν τ ’ Αλμπα, το 1543. Και αυτό φαίνεται απίθανο, αφού ο Μερκούριος, αν ζούσε, θα πλησίαζε τό τε τα 70-75 έτη.

Αυτό που είναι πάντως γνωστό είναι ότι ετάφη στο Τρεβίζο. Το ταφικό του μνημείο που διασώζεται στην πόλη ολοκληρώθηκε το 1562 - πιθανότατα, λοιπόν, η χρονολογία του θανάτου του συγχέεται με τη χρονολογία ολοκλήρωσης του ταφικού μνημείου, το οποίο κατασκευάστηκε, μάλλον, από τους γιούς του.

Αξίζει να μνημονευθεί το ταφικό επίγραμμα στο εν λόγω μνημείο, το οποίο αποτελεί και την καλύτερη ετυμηγορία σχετικά με τη ζωή και τη δράση του μεγάλου αυτού πολέμαρχου της Αναγέννησης, χαραγμένο το 1637: «Mercurio Bua Comiti Ε Princibus Peloponnesi Epirotarum Equitum Ductori...», δηλαδή: «Μερκούριος Μπούας κόμης και πρίγκιπας της Πελοποννήσου, διοικητής του ιππικού των Ηπειρωτών...». Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Σαράντος Καργάκος: ΑΛΒΑΝΟΙ, ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ, ΕΛΛΗΝΕΣ, εκδ. Σιδέρη, Αθήνα, 2000.(2) THE CAMBRIDGE MODERN HISTORY, vol 2 & 3, MacMillan & Co, London, 1918.(3) Αννα Κομνηνή: ΑΛΕΞΙΑΔΑ, εκδ. Αγρας, Αθήνα, 2000.(4) Sir Charles Oman: THE HISTORY OF THE ART OF WAR IN THE SIXTEENTH CENTURY, E.P. Dutton, New York, 1937.(5) F. L. Taylor: THE ART OF WAR IN ITALY, 1494-1529, Cambridge University Press, Cambridge, 1921.(6) Κ. Σάθας: ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ, τομ 1. Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, εκδ. Καραβία, Αθήνα, 1982.(7) Κ. Σάθας: ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΕΝ ΤΗ ΔΥΣΗ, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, εκδ. Καραβία, Αθήνα, 1986.(8) Κ. Σάθας: ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΕΛΛΑΣ, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών, εκδ. Καραβία, Β’ ανατύπωση, Αθήνα, 1990.(9) Η. Οικονομόπουλου: ΑΡΜΑΤΩΛΟΙ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΑΙ, εκδ. Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα, 1998.(10) A. Konstam: PAVIA 1525, Osprey, London, 1996.(11) D. Nicolle: FORNOVO 1495, Osprey, London, 1999.


ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Avöpeoc ΔπύΠονΠου

Τα Κανόνια ίου Ναβαρόνε

Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1943, η Ιταλία παραδόθηκε στους Συμμάχους και έπαψε να υποστηρίζει τους Γερμανούς. Η εξέλιξη αυτή δημιούργησε μια ιδιάζουσα κατάσταση στον ελλαδικό χώρο, ιδιαίτερα στον νησιωτικό, αφού σε πολλά νησιά είχαν εγκατασταθεί ιταλικές φρουρές που εξασφάλιζαν τον έλεγχο της περιοχής από τις δυνάμεις του Αξονα. Αμέσως τέθηκε σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο βρετανικό σχέδιο για την κατάληψη των ελληνικών νησιών και ιδιαίτερα αυτών της Δωδεκανήσου. Η βρετανική αυτή επιχείρηση δεν στέφθηκε με επιτυχία και ίσως αποτέλεσε το τελευταίο πεδίο μαχών στο οποίο οι Γερμανοί επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια του

Β' Παγκοσμίου Πολέμου (Β’ ΠΠ). Η Μάχη της Λέρου (12-16 Νοεμβρίου 1943) αποτέλεσε την πλέον καθοριστική μάχη για τον έλεγχο των Δωδεκανήσων, η οποία και ανέδειξε την πρόσκαιρη υπεροχή των Γερμανών στον ελλαδικό χώρο, οδηγώντας χιλιάδες Ιταλών και Βρετανών στρατιωτών στην αιχμαλωσία και στη φυγή.

Το σκηνικό των μαχών στα Δωδεκάνησα χρησιμοποίησε ο Βρετανός συγγραφέας και βετεράνος του Β’ ΠΠ Αλιστερ Στούαρτ Μακ Λιν για να εξελίξει τη μυθοπλασία του. Στο επίκεντρο της ιστορίας του βρίσκουμε το φανταστικό νησί Ναβαρόνε (όνομα νησιού που μας φέρνει στη μνήμη τη ναυμαχία του Ναβαρίνου). Σε μια απόκρημνη πλαγιά του νησιού

βρίσκεται μια γερμανική βαριά πυροβολαρχία που παρεμποδίζει τη διέλευση του συμμαχικού στόλου προς την Κέρο για την εκτέλεση αποστολής απεγκλωβισμού βρετανικών στρατευμάτων. Μια ομάδα κομμάντος, αποτελούμενη από Βρετανούς ειδικούς και Ελληνες, θα αναλάβει τη ριψοκίνδυνη αποστολή για την ανατίναξη των πυροβόλων. Της ομάδας ηγείται ένας Βρετανός ταγματάρχης (Αντονι Κουαίηλ), ενώ αποτελείται μεταξύ άλλων από τον Κιθ Μάλορυ, έναν Βρετανό λοχαγό και ορειβάτη (τον ενσαρκώνει ο Γκρέγκορυ Πεκ), ο οποίος είχε αποκομίσει σημαντική πολεμική εμπειρία στην Κρήτη, τον δεκανέα Τζων Μίλερ (Ντέιβιντ Νίβεν), ο οποίος ως χημικός ήταν ειδικός στα εκρηκτικά, αλλά και απόσπασμα της ελληνικής Αντίστασης αποτελούμενο μεταξύ άλλων από τον συνταγματάρχη Ανδρέα Σταύρου (Αντονι Κουίν) και την αδελφή του, την οποία ερμηνεύει η εμβληματική Ειρήνη Παπά. Γίνεται κατανοητό ότι η ιστορία κινείται σε ένα έντονο μυθοπλαστικό πλαίσιο, αλλά χωρίς να αποκλίνει σημαντικά του άξονα των πραγματικών γεγονότων.

Τα «Κανόνια του Ναβαρόνε» αποτέλεσαν το πιο επιτυχημένο μυθιστόρημα του Βρετανού συγγραφέα Αλιστερ Στούαρτ Μακ Λιν, το οποίο και εξέδωσε το 1957.Η υπόθεση προσέλκυσε το ενδιαφέρον του παραγωγού Καρλ Φόρμαν, ο οποίος και ανέλαβε να μεταφέρει την ιστορία στη μεγάλη οθόνη. Η παραγωγή της ταινίας υπήρξε πολυδάπανη, περιελάμβανε ένα λαμπερό καστ και θα κινηματογραφείτο σε τρεις διαφορετικές χώρες. Το όλο εγχείρημα ήταν λογικό να αντιμετωπίσει πολυπλοκότητες και δυσκολίες. Από τις σημαντικότερες ήταν η εύρεση του προσώπου που θα ενσάρκωνε τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η επιλογή του Γρέγκορυ Πεκ δεν ήταν ούτε μονόδρομος ούτε και εύκολη. Περισσότερο οι παραγωγοί επιθυμούσαν τον Κάρυ Γκραντ για τον ρόλο αυτόν, αλλά λόγω ηλικίας τον απέρριψαν.

Ακολούθως, ο Βρετανός σκηνοθέτης Τζων Λι Τόμπσον δεν αποτέλεσε παρά μια επιλογή έκτακτης ανάγκης μετά τη σύγκρουση του Φόρμαν με τον σκηνοθέτη που αρχικά είχε επιλέξει. Ο Τόμπσον είχε συμμετάσχει στην παραγωγή και άλλων βρετανικών φιλμ, ήταν βετεράνος του Β’ ΠΠ, οπότε διέθετε εμπειρία από πολεμικά γεγονότα, ήταν γνωστός για τη διαλλακτικότητά του και την επικοινωνία που ανέπτυσσε με τους πρωταγωνιστές, αλλά είχε αποκτήσει, επίσης, τη φήμη του ανθρώπου που ολοκλήρωνε έγκαιρα και χωρίςυπερκοστολογήσεις τις ταινίες του. Οπότε για την πολύπαθη παραγωγή ο Τόμπσον αποτέλεσε ιδανική επιλογή. Και για τους τρεις σημαντικούς συντελεστές της ταινίας (τον μυθιστοριογράφο Μακ Λιν, τον παραγωγό Καρλ Φόρμαν και τον σκηνοθέτη Τζων Λι Τόμπσον) τα «Κανόνια του Ναβαρόνε» αποτέλεσαν την κορυφαία και πιο εμπορική εργασία της καριέρας τους.

Το πρωταγωνιστικό καστ της ταινίας στελεχώθηκε με κορυφαία ονόματα της ηθοποιίας πέραν του Γκρέγκορυ Πεκ. Ανάμεσά τους βρίσκουμε τον εκπληκτικό Ντέιβιντ Νίβεν, τον Βρετανό Αντονι Κουέιλ που διέθετε σημαντική πολεμική εμπειρία και με άνεση ενσάρκωνε στρατιωτικούς στη μεγάλη οθόνη, τον Αντονι Κουίν, σε μία από τις πιο χαρακτηριστικές του ερμηνείες, αλλά και την Ειρήνη Παπά σε ρόλοκλειδί για την εξέλιξη του έργου. Τα εξωτερικά γυρίσματα της ταινίας πραγματοποιήθηκαν κυρίως στη Ρόδο, την οποία και ερωτεύτηκε ο Αντονι Κουίν.

Η ταινία διαθέτει καλοδουλεμένους χαρακτήρες, ενώ η πλοκή ακολουθεί τη συνταγή επιτυχίας των μυθιστορημάτων του Μακ Λιν. Συγκεκριμένα, ο Σκωτζέζος συγγραφέας συνήθιζε να αναπτύσσει ιστορίες στις οποίες οι λιγομίλητοι και ακέραιοι χαρακτήρες του αντιμετώπιζαν καταστάσεις που τους έφερναν στα όρια των αντοχών τους, ενώ

1 0 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

σχεδόν πάντα βρίσκονταν μπροστά και σε μια προδοσία που ανέτρεπε την εξέλιξη της ιστορίας. Ολα αυτά τα στοιχεία συνταιριάζονται άριστα στα «Κανόνια του Ναβαρόνε». Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η ιστορία διαθέτει ένα σαφές πλαίσιο εξέλιξης και μια καλοδουλεμένη πλοκή που, από τη μία πλευρά, ταίριαξε απόλυτα με τις ανάγκες του Χόλυγσυντ για δημιουργία ταινιών με σασπένς, ενώ, από την άλλη, δεν επέτρεψε σημαντικές σεναριακές παρεμβάσεις-

διαστρεβλώσεις προς χάριν της εμπορικότητας. Ετσι, όπως και σε άλλες ιστορίες του Μακ Λιν, δεν «χώρεσαν» στο σενάριο ερωτικές ιστορίες ή υπερβολές που θα αλλοίωναν τον χαρακτήρα της πολεμικής περιπέτειας. Η ταινία διέθετε και εντυπωσιακά εφέ που βραβεύθηκαν με Οσκαρ. Τους Γερμανούς υποδύονταν Ελληνες στρατιώτες, τα δε «γερμανικά» οχήματα ήταν ό,τι νεώτερο είχε τότε σε χρήση, από την αμερικανική βοήθεια, ο Ελληνικός

Στρατός.Το έργο είναι εντυπωσιακό και

ενδιαφέρον, ενώ παρακολουθείται ευχάριστα ακόμα και σήμερα. Αξίζει να αναφερθεί πως ο Βρετανός σκηνοθέτης της ταινίας Τζων Λι Τόμπσον υπήρξε ένας παθιασμένος οπαδός του κινηματογράφου, ο οποίος ασχολήθηκε με αυτόν μέχρι τον θάνατό του το 2002. Με τον Αντονυ Κουίν συνεργάστηκε ξανά το 1978 για τα γυρίσματα της ταινίας «Ο Ελληνας μεγιστάνας», η οποία αφορούσε (έμμεσα) τη ζωή του Αλέξανδρου Ωνάση.

Η ταινία αποτέλεσε μεγάλη εμπορική επιτυχία το 1961, όποτε και προβλήθηκε στους κινηματογράφους. Παράλληλα διακρίθηκε και στο καλλιτεχνικό της μέρος κερδίζοντας σημαντικές υποψηφιότητες και διακρίσεις σε σημαντικούς διεθνείς διαγωνισμούς. Κατά συνέπεια, η επιτυχία του έργου δημιούργησε το ενδιαφέρον για τη δημιουργία και μιας συνέχειας που αποτέλεσε το φιλμ «Force 10 from Navarone», με διαφορετικούς ηθοποιούς και πεδίο δράσης τη Γιουγκοσλαβία, το οποίο προβλήθηκε το 1978.

Η ταινία εννοιολογικά εντάσσεται σε μια σειρά μεγάλων βρετανικών και δευτερευόντως αμερικανικών κινηματογραφικών παραγωγών με θέμα τον Β' ΠΠ, οι οποίες δημιουργήθηκαν τις δεκαετίες του 1950-1960. Σε αυτές βρίσκουμε έργα όπως «Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι» (1957), «Η Πιο

Μεγάλη Ημέρα του Πολέμου»(1962) αλλά και «Η Μεγάλη Απόδραση» (1963). Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ταινίες της εποχής, οι υπερπαραγωγές αυτές διέθεταν εντυπωσιακή και επική κινηματογράφηση, χωρίς όμως να υπερβάλλουν ούτε και να χάνουν την ικανότητα για ολοκληρωμένη ανάπτυξη των χαρακτήρων. Πρόκειται για φιλμ που πρόβαλλαν πρότυπα, διέθεταν σωστή δομή και κλιμάκωση πλοκής, και αποτέλεσαν σημεία αναφοράς της παγκόσμιας κινηματογραφίας.

Αξίζει να αναφερθεί ότι η πρώτη προβολή της ταινίας πραγματοποιήθηκε με λαμπρότητα στην Αθήνα και με την παρουσία του Καρλ Φόρμαν καθώς και μιας σειράς ξένων καλλιτεχνών όσο και της βασιλικής οικογένειας εκ μέρους της Ελλάδας. Το γεγονός έτυχε ιδιαίτερης προβολής στον ελληνικό Τύπο της εποχής, εκφράζοντας την ελπίδα για την προσέλκυση και άλλων μεγάλων κινηματογραφικών παραγωγών στη χώρα μας.

Γιατί αξίζε ι να δε ις την τα ιν ία:• Για το λαμπερό καστ της και γιατί αποτέλεσε μία από τις καλύτερες κινηματογραφικές παραγωγές που γυρίστηκαν στη χώρα μας.• Γιατί διαθέτει πολύ καλή πλοκή που ακόμη και μετά από πέντε και πλέον δεκαετίες μπορεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον του θεατή.

Τα Κανόνια ίου Ναβαρόνε

Τ ίτλο ς : The Guns of NavaroneΕ τα ιρ ία παραγω γής: Columbia PicturesΠαραγωγός: Καρλ ΦόρμανΣκηνο θεσ ία : Τζων Λι ΤόμπσονΣ ενά ρ ιο : Αλιστερ Στούαρτ Μακ Λιν, Καρλ Φόρμαν,Μ ουσ ική : Ντιμίτρι Τιόμκιν Ε τ ο ς :1959Π ρω ταγω νισ τές : Γκρέγκορυ Πεκ, Ντέιβιντ Νίθεν, Αντονι Κουέιλ, Αντονι Κουίν, Ειρήνη Παπά, Στάνλεϊ Μπέικερ, κ.ά.Δ ιά ρ κε ια : 156 λεπτάΒ ραβεία : Οσκαρ Καλύτερων Οπτικών Εφέ (προτάθηκε για άλλα έξι Οσκαρ), Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ταινίας και Μουσικής, κ.ά. Σλόγκαν: «Η καλύτερη περιπέτεια που γυρίστηκε ποτέ»(The Greatest High Adventure Ever Filmed)Β ασ ίσ τηκε: Στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Αλιστερ Στούαρτ Μακ Λιν (1957)


ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ AflEüavöpoc Ν. Avsoinc

Eduard 1/48 (8281)Spitfire Mk IXc late version Profipack

Το εμπρόσθιο μέρος του κουτιού φιλοξενεί την καλλιτεχνική απεικόνιση ενός Spitfire Mk IXc της 302 Πολωνικής Μοίρας της RAF, το οποίο συμμετείχε σε αποστολές κατά τη διάρκεια της απόβασης στη Νορμανδία.

Αν και στο παρελθόν έχουν κάνει την εμφάνισή τους πολλά κιτ για τα Spitfire από πολλές εταιρίες, καμία δεν είχε καταφέρει να ικανοποιήσει τις προσδοκίες των μοντελιστών στην κλίμακα 1/48. Τώρα, η Eduard καταθέτει τη δική της πρόταση, παρουσιάζοντας ένα ολοκαίνουργιο κιτ, για ένα από τα δημοφιλέστερα αεροπλάνα που κατασκευάστηκαν ποτέ.

Το κιτ αποτελείται από τέσσερα πλαίσια σκούρου γκρι χρώματος, το κλασικό πλέον ακτινωτό πλαίσιο με τα διαφανή και ένα πλαίσιο με

φωτοχαραγμενα μερη, τα οποία περιλαμβάνουν περίπου 230 κομμάτια. Οι μάσκες, τα δύο φύλλα χαλκομανιών και ο 20σέλιδος πολυτελής έγχρωμος οδηγός συναρμολόγησης και βαψίματος συμπληρώνουν τα περιεχόμενα του κιτ. Τα διαφανή και φωτοχαραγμενα μέρη καθώς και οι μάσκες περιέχονται σε ξεχωριστά σακουλάκια, ενώ το σύνολο των πλαισίων είναι τοποθετημένα ανά δύο σε επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες για μεγαλύτερη ασφάλεια και καλύτερη προστασία. Κάποια από τα

περιεχόμενα του κιτ δεν θα χρησιμεύσουν στην κατασκευή του MK IXc, αφού αφορούν άλλες εκδόσεις, γεγονός που μαρτυρά τα σχέδια της Eduard για την κυκλοφορία επιπλέον εκδόσεων του αεροσκάφους.

Εξετάζοντας τα επιμέρους πλαίσια, διαπιστώνουμε για μία ακόμη φορά την υψηλή ποιότητα και τη λεπτομέρεια που περιέχουν, όπως συμβαίνει άλλωστε με όλες τις τελευταίες κυκλοφορίες της τσεχικής εταιρίας. Ολα τα κομμάτια του κιτ είναι κατασκευασμένα με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, και έτσι είναι πεντακάθαρα και χωρίς ελαττώματα όπως περίσσεια πλαστικού (flash) ή ελλιπή χύτευση (sink marks).

Οι επιφάνειες του μοντέλου διαθέτουν εξαιρετική εγχάρακτη γράμμωση, η εικόνα της οποίας συμπληρώνεται από τα τριών διαφορετικών διαστάσεων εγχάρακτα πριτσίνια, κυρίως σε περιοχές της ατράκτου και των πτερύγων. Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε σε μοντέλο πριτσίνια διαφορετικών διαστάσεων, που ομολογουμένως συνεισφέρουν σημαντικά στην αληθοφάνεια του ανάγλυφου στο τελειωμένο μοντέλο, ενώ θα περιμέναμε και μια ανάλογη με τα παραπάνω αναπαράσταση των

ύτθρ-

+

υφασματινων επιφανειών του αεροσκάφους.

Η αναφορά στα βασικά επιμέρους σημεία του κιτ θα αρχίσει από το κόκπιτ, το οποίο είναι υπερπλήρες για την κλίμακα. Στο τεσσάρων κομματιών δάπεδο προσαρμόζονται τα εξαιρετικά και λεπτομερή στοιχεία του καθίσματος και των δομικών στοιχείων πίσω από αυτό, του χειριστηρίου, των ποδωστηρίων, του σκοπευτικού και του πίνακα οργάνων. Για τον τελευταίο παρέχονται δύο εναλλακτικές επιλογές: μπορεί να κατασκευαστεί είτε χρησιμοποιώντας τον πίνακα που διαθέτει ανάγλυφη λεπτομέρεια επενδύοντάς τον με την ανάλογη χαλκομανία, είτε χρησιμοποιώντας τον επίπεδο πίνακα (ξεχωριστό κομμάτι) επενδύοντάς τον με φιλμ και έγχρωμα φωτοχαραγμένα μέρη.

Επιπλέον, τα ανάγλυφης λεπτομέρειας πλαϊνά τμήματα της ατράκτου, τα οποία αποτελούν ξεχωριστές ενότητες (οι λεπτομέρειες δεν αποτυπώνονται εσωτερικά της ατράκτου) συμπληρώνονται από πολλά λεπτοκαμωμένα στοιχεία, όπως οι μοχλοί ισχύος και ελέγχου των πτερυγίων καμπυλότητας, οι φιάλες οξυγόνου κλπ. Εκτός από τις ζώνες πρόσδεσης του

Δύο ενδεικτικές σελίδες από τον πολυτελή οδηγό συναρμολόγησης, ο οποίος, μεταξύ άλλων, περιέχει λεπτομερέστατα σχέδια τεσσάρων όψεων για τις παραλλαγές του αεροσκάφους.

Το διπλό φύλλο χαλκομανιών, τα φωτοεκτυπωμένα μέρη, οι μάσκες και το ακτινωτό πλαίσιο με τα πολύ διαυγή διαφανή μέρη τα οποία περιλαμβάνονται στο κιτ.

Τα λεπτοκαμωμένα σκέλη, οι διάτρητες ζάντες, οι τροχοί, στοιχεία των φωλεών και οι θυρίδες του συστήματος προσγείωσης, καθώς και οι τρυπημένες εξατμίσεις και η έλικα με κάποια παρελκόμενα αποτελούν την πλειοψηφία των περιεχομένων του συγκεκριμένου πλαισίου.

ProfiPACKS p i t f i r e M k . l X c late version

1 0 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UT O P IA

Τα πολυάριθμα στοιχεία που συνθέτουν το κόκπιτ, τα ακροπτερύγια, τα ξεχωριστά πηδάλια διεύθυνσης, κλίσης και ανόδου-καθόδου και τα σταθερά μέρη των οριζόντιων πτερυγίων απαρτίζουν ένα από τα πλαίσια του κιτ.

Τα κύρια μέρη της ατράκτου, τα καλύμματα του κινητήρα και η εισαγωγή αέρος του καρμπιρατέρ.

Το συγκρότημα των πτερύγων καταλαμβάνει ένα ακόμη πλαίσιο.

> * 5 ' *> iS

t j -

--------- - ' —'-1 % Ά

\ .

■ I

I Λεπτομέρειες από τις διάτρητες ζάντες, τα διαφόρων μεγεθών πριτσίνια στις επιφάνειες της ατράκτου ~ και των πτερύγων, των λεπτοκαμωμένων πλαστικών και μεταλλικών κομματιών του κόκπιτ και της

διαύγειας των διαφανών μερών.

καθίσματος και τον μεταλλικό πίνακα οργάνων, τα μεταλλικά στοιχεία της περιοχής είναι ελάχιστα, αφού η Eduard κατάφερε να αναπαραστήσει σωστά τα μικρά λεπτά κομμάτια από πλαστικό.

Η ενότητα του θαλάμου χειριστού αποτελείται από 60 περίπου μέρη, τα οποία αποτελούν το 1/3 των χρησιμοποιούμενων κομματιών του κιτ, ενώ οι πτέρυγες αποτελούνται από τρία κομμάτια: το ενιαίο κάτω μέρος, το οποίο μας δοηθά στη συμμετρία και ευθυγράμμιση του αεροσκάφους, και τα δύο άνω μέρη. Από την ένωση των παραπάνω κομματιών και την προσθήκη των επιπλέον κομματιών του ενδιάμεσου χώρου σχηματίζονται και οι βαθιές φωλεές του κυρίως συστήματος προσγείωσης, ενώ στην παραπάνω ενότητα προσαρμόζονται τα ξεχωριστά ακροπτερύγια και πηδάλια κλίσης. Ξεχωριστά παρέχονται επίσης τα πηδάλια ανόδου-καθόδου και το πηδάλιο διεύθυνσης, σε αντίθεση με τα πτερύγια καμπυλότητας, για τα οποία η Eduard διαφημίζει στο οπισθόφυλλο του οδηγού συναρμολόγησης και βαψίματος

το επιπρόσθετο σετ φωτοχαραγμένων κομματιών το οποίο θα πρέπει κάποιος να προμηθευθεί ξεχωριστά αν επιθυμεί να τα τοποθετήσει σε εκτεταμένη θέση. Νομίζουμε ότι κάπως αλλιώς είχε ξεκινήσει η τσεχική εταιρία το εγχείρημα του «profipack», το οποίο μάλλον βαίνει προς εκφυλισμό.

Τα σκέλη του συστήματος προσγείωσης είναι λεπτά και διαθέτουν ικανοποιητική λεπτομέρεια. Οι κύριοι τροχοί αποτελούνται από δύο κομμάτια ο καθένας, το ίδιο και οι πολύ καλές τρυπημένες ζάντες τους, ώστε να διευκολύνουν τον μοντελιστή στο βάψιμο. Ο οπίσθιος τροχός δίνεται ξεχωριστά, ενώ το σκέλος το οποίο τον υποστηρίζει εφαρμόζει στην αντίστοιχη υποδοχή της ατράκτου, η οποία του παρέχει σθεναρή στήριξη, ενώ η εσωτερική λεπτομέρεια των θυρίδων των σκελών είναι αρκετά καλή.

Το πλέγμα στην είσοδο αέρα του καρμπυρατέρ σχηματίζεται από τον συνδυασμό δύο φωτοχαραγμένων μερών, ενώ τα αντίστοιχα εμπρόσθια και πίσω πλέγματα στα ψυγεία λαδιού είναι

πλαστικά αλλά εξίσου ικανοποιητικά. Από πλευράς εξωτερικών φορτίων, το κιτ περιλαμβάνει δύο βόμβες των 250 lbs, οι οποίες αναρτώνται σε φορείς στο κάτω μέρος των πτερύγων, ενώ εξαιρετικές είναι οι τρυπημένες εξατμίσεις του κινητήρα.

Τα διαφανή μέρη είναι ιδιαίτερα διαυγή, ενώ το συγκρότημα καλύπτρας- αλεξίνεμου είναι διαιρούμενο και, σε συνδυασμό με την ανοικτή θυρίδα πρόσβασης, επιτρέπει μια πολύ καλή θέα στον χώρο του κόκπιτ. Από τα δύο πολύ καλής ποιότητας φύλλα χαλκομανιών τα οποία περιέχονται στο κιτ, το ένα περιλαμβάνει αποκλειστικά προειδοποιητικά, ενώ το δεύτερο επιλογές για έξι εναλλακτικά βρετανικά αεροσκάφη, τα περισσότερα από τα οποία χειρίζονταν αεροπόροι από την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία, τη Γαλλία και τον Καναδά. Ολα τα αεροσκάφη πλην ενός μεταλλικού φέρουν τη γνωστή γκριζοπράσινη παραλλαγή για τις άνω και γκρι για τις κάτω επιφάνειες. Επίσης δίνονται πολλές και σημαντικές πληροφορίες για τα αεροσκάφη και τους χειριστές τους.

Το κιτ παρέχει τη δυνατότητα κατασκευής ελληνικών «εννιαριών», διότι εκτός των προτεινόμενων, στα μη χρησιμοποιούμενα μέρη περιλαμβάνονται και εναλλακτικά ακροπτερύγια τύπου «LF». Το μόνο στοιχείο που θα χρειαστεί επιπλέον ο μοντελιστής για να αναπαραστήσει ένα ελληνικό Spitfire Mk.lX είναι ένα νέο ποιοτικό φύλλο χαλκομανιών ανάλογου περιεχομένου.

Από την παραπάνω περιγραφή μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το νέο Spitfire της Eduard στην κλίμακα 1/48 έχει πετύχει τον στόχο του και, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το αεροσκάφος αποτέλεσε για πολλά χρόνια μια πολύ σημαντική μονάδα στην ΠΑ, θα βρει σίγουρα την ανταπόκριση που του αξίζει από την αεροπορική μοντελιστική κοινότητα και όχι μόνο.

Τα μοντέλα της Eduard εισάγονται από την G.E. Hobbies, Δωδεκανήσου 29, Αργυρούπολη, τηλ.:2109916178, www.gehobbies.gr

ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 9

http://www.gehobbies.gr

ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ

Douglas Α-4Β/Ρ SkyhawkAirfix 1/72 (A03029)

To νέο 72άρι Skyhawk της Airfix δεν έχει καμία σχέση με το παλαιότερο κιτ του ίδιου τύπου. Οι επιφάνειες του νέου μοντέλου διαθέτουν εγχάρακτη γράμμωση, η οποία είναι ελαφρώς εντονότερη του κανονικού, ιδιαίτερα στην άτρακτο. Το νέο Α-4Β/Ρ περιλαμβάνει συνολικά 72 μέρη σε τέσσερα πλαίσια, εκ των οποίων τα τρία (70) είναι γκρι χρώματος και το τέταρτο (2) διαφανές.

Το κόκπιτ συνθέτουν η μπανιέρα, το αποδεκτό κάθισμα, το καλό χειριστήριο και ο πίνακας οργάνων. Το κάθισμα διαθέτει υποτυπώδεις ζώνες, ενώ ο πίνακας οργάνων αναπαρίσταται με χαλκομανία. Η άτρακτος διαθέτει κάποιες μικρές ανακρίβειες για τα Α-4Β/Ρ, όπως είναι οι επιπρόσθετες ενισχύσεις και η, απούσα στο πραγματικό, θυρίδα προσιτότητας, η οποία βρίσκεται στο δεξιό μέρος του ρύγχους του αεροσκάφους. Ωστόσο, οι ατέλειες αυτές μπορούν πολύ εύκολα να διορθωθούν.

Οι σωστοί αεραγωγοί των πρώιμων εκδόσεων παραγωγής του αεροσκάφους καθώς και ο θάλαμος εξαγωγής καυσαερίων του κινητήρα διαθέτουν πλήρες βάθος. Οι πτέρυγες διαθέτουν ξεχωριστά πτερύγια (slats), αλλά όχι και πτερύγια καμπυλότητας (flaps), τα οποία, για να τα αναπαραστήσουμε εκτεταμένα, θα πρέπει να κατασκευάσουμε μόνοι μας. Τα σκέλη του συστήματος προσγείωσης είναι καλοφτιαγμένα, ενώ οι τροχοί είναι μέτριοι. Οι φωλεές, οι θυρίδες του συστήματος προσγείωσης και τα

ξεχωριστά αερόφρενα διαθέτουν αξιόλογη εσωτερική λεπτομέρεια.

Τα εξωτερικά φορτία συνθέτουν οι τρεις εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου και οι βόμβες των 250 και 1000 lbs. Για το αργεντινό αεροσκάφος δίνεται το αεροδυναμικό κάλυμμα που βρισκόταν στο πάνω μέρος της ατράκτου, αλλά απουσιάζουν πολλές κεραίες επικοινωνιών. Το συγκρότημα αλεξήνεμου- καλύπτρας είναι διαιρούμενο, λεπτό και διαυγές.

Το φύλλο χαλκομανιών είναι της ιταλικής Cartograph και περιλαμβάνει δύο επιλογές. Η πρώτη αφορά ένα Α-4Β της 95 Μοίρας του US Navy, ενώ η δεύτερη ένα αεροσκάφος Α-4Ρ της 5ης Μοίρας της Αργεντινής Αεροπορίας, το οποίο, μάλιστα, φέρει λανθασμένο pattern παραλλαγής (τα χρώματα είναι ανάποδα) σε σχέση με αυτό που χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Παρά τις μικρές αδυναμίες που παρουσιάζει, το κιτ της Airfix, εξεταζόμενο στο σύνολό του, είναι ένα από τα καλύτερα μοντέλα αυτού του τύπου στην 1/72.

Τα μοντέλα της Airfix εισάγονται από το Plastimodelismo, Ιπποκράτους 59, Αθήνα, www.plastimodellismo.com, τηλ. 210 3613011

iliippocArt Girona, 54 mm

Πολύ πρόσφατα, και προς μεγάλη μας έκπληξη, παραλάβαμε μια νέα φιγούρα στα 54 mm από την ισπανική εταιρία Art Girona. Πρόκειται για την Πύρρο, τον βασιλιά της Ηπείρου, τον παρ’ ολίγον καταστροφέα της Ρώμης

(306-297 π.Χ.). Η συγκεκριμένη φιγούρα έχει σκαλιστεί από τον διάσημο γλύπτη Αντριάνο Λαρούτσια και αναπαριστά τον Πύρρο να κρατά το δόρυ του σε αγέρωχη στάση.

Το σκάλισμα είναι, όπως πάντα, εξαιρετικό, ενώ ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στο πρόσωπο, του οποίου η ομοιότητα με τη γνωστή σωζόμενη προτομή είναι εκπληκτική. Η φιγούρα αποτελείται από εννέα κομμάτια, σχεδόν χωρίς ραφές και σε άριστη ποιότητα μετάλλου. Τα δύο πόδια παρέχονται σε ένα κομμάτι, το τόρσο αναπαριστά τον θώρακα, ενώ το δεξί χέρι αναπαύεται στη μέση και το αριστερό κρατά το δόρυ. Ο κοντός μανδύας συμπληρώνει την όλη εμφάνιση ενώ ξεχωριστά κομμάτια αποτελούν το κεφάλι, το κράνος και το ξίφος στη θήκη του. Ολη η φιγούρα συνοδεύεται από μια λιτή αλλά κομψή βάση.

Ο μοντελιστής που θα κατασκευάσει αυτή τη φιγούρα θα πρέπει πιθανότατα να προσθέσει περισσότερα στοιχεία στη βάση (κολώνες ή κιονόκρανα), τα οποία θα απογειώσουν το αισθητικό αποτέλεσμα. Η φιγούρα, παρόλα αυτά, συνιστάται ανεπιφύλακτα σε όλους τους μοντελιστές λάτρεις της ελληνικής ιστορίας.

Επίσης από την εταιρία Bestsoldiers κυκλοφόρησαν στα 75 mm δύο νέα θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος. Το πρώτο αφορά

μια παλαιότερη δημιουργία της εταιρίας που αναπαριστά Σπαρτιάτη αξιωματικό, όμως αντί να φορά το κράνος του, όπως συνέβαινε στην παλαιότερη εκδοχή του, στη νέα έκδοση κρατά το κράνος του στο χέρι και έχει προστεθεί κεφάλι με εξαιρετικό σκάλισμα. Το δεύτερο κομμάτι αναπαριστά Βυζαντινό στρατιώτη (κατάφρακτο) επίσης στα 75 mm. Το σκάλισμα είναι εξίσου καλό και παρέχονται εναλλακτικά δύο κεφάλια, ένα με κράνος και καταυχένιο και ένα χωρίς.

Η φιγούρα διατίθεται από το κατάστημα Warlord, Ιπποκράτους 185-187, 11472, Αθήνα, τηλ.: 2106426556.

ΜπΠουζάκιαPlastimodelismo

Το κατάστημα Plastimodelismo κυκλοφόρησε πρόσφατα βαμβακερά μπλουζάκια εμπνευσμένα από πίνακες του ζωγράφου αεροπορικών θεμάτων Κώστα Καββαδία. Πιο συγκεκριμένα, οι αποτυπώσεις, οι οποίες αφορούν αεροσκάφη Mirage 2000-5 και F-4E AÜP Phantom, έχουν πραγματοποιηθεί σε T-shirt γκρι-μπλε χρώματος και διατίθενται σε όλα τα γνωστά μεγέθη.

1 1 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UT O P IA

http://www.plastimodellismo.com

Avibjvioc llana ööK oc I ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

ΠοΠεμιοιήοΟι Μαοάι είναι ένας από iouc atppiKaviKOiJC flaoüc που έχουν αφ ιίοει ίο oiivua iouc αιην ιοιορία me Μαύρης Ηπείρου. Επί αιώνες καιάιρεραν όχι μόνο να επιβιώοουν, αΠΠά και να επιβάλουν την κυριαρχία iouc one νειιονικές (ρυΠές, εκμειαΠΠευόμενοι ίο λαμπρό πολεμικό iouc έθος.

Οι Μασάι μεταναστέυσαν από τον 6ορρά στην περιοχή της σημερινής Κένυας και της Τανζανίας τον 18ο αιώνα. Πιθανότατα είχαν φυλετική συγγένεια με τους αρχαίους πληθυσμούς της περιοχής του Ανω Νείλου, κατοίκους του περίφημου βασιλείου της Μερόης. Οι Μασάι εξέτρεφαν κοπάδια βοοειδών, τα οποία αποτελούσαν και το μόνο σημαντικό περιουσιακό τους στοιχείο, σε ατομικό και φυλετικό επίπεδο.

Πολεμιστής Μασάι, του 19ου αιώνα. Μέχρι, δε, τηνεμφάνιση των εξοπλισμένων

με επαναληπτικά πυροβόλα όπλα Ευρωπαίων, ήταν σι αδιαμφισβήτητοι κυρίαρχοι στην αφρικανική σαβάνα, αντιμετωπίζοντας νικηφόρα ακόμα και τους οπλισμένους με μουσκέτα Αραβες. Οι Μασάι ήταν οργανωμένοι σε 16 κύριες φυλετικές ομάδες, οι οποίες συχνά συγκρούονταν μεταξύ τους, αλλά κυρίως πολεμούσαν τους γειτονικούς αφρικανικούς λαούς και πάνω απ’ όλα τους Αραβες δουλεμπόρους. Βασική αιτία προστριβών μεταξύ των φυλών ήταν η αρπαγή βοοειδών, ενώ με τους Αραβες οι λόγοι ήταν ακόμα πιο προφανείς, καθώς οι τελευταίοι εκτελούσαν επιδρομές στα χωριά των Μασάι αναζητώντας σκλάβους προς πώληση.

Η στρατιωτική οργάνωση των Μασάι ήταν καθαρά φυλετική. Ο στρατός τους ήταν οργανωμένος σε μονάδες, ανά ηλικιακή ομάδα - όπως περίπου και των Ζουλού. Ο νεαρός Μασάι, πριν ονομαστεί πολεμιστής και λάβει τον οπλισμό του, έπρεπε να περάσει από μια συγκεκριμένη τελετή μύησης. Μετά την τελετή, ονομαζόταν πολεμιστής και μπορούσε να φέρει με υπερηφάνεια τα όπλα του: την ευμεγέθη, με ξύλινο σκελετό και επιστρωμένη με δέρματα βοοειδών ασπίδα του και το δόρυ του, μήκους άνω των δύο μέτρων με τον ξύλινο στειλεό, το οποίο διέθετε μια φονική σιδηρά αιχμή, μήκους σχεδόν 45 εκ. και πλάτους 10 εκ. Η ασπίδα κάλυπτε τον πολεμιστή από τα πόδια έως και τον λαιμό, ενώ, σύμφωνα με μαρτυρίες, οι πολλαπλές στρώσεις δερμάτων που έφερε μπορούσαν να ανακόψουν ακόμα και την ορμή βολίδας μουσκέτου, από μέση και μακρινή απόσταση.

Οι Μασάι διατηρούσαν μόνιμο στρατό υπό τα όπλα, καθώς, ζώντας από την κτηνοτροφία, άφηναν τις γυναίκες, τα παιδιά και τους γεροντότερους να ασχολούνται με τη φροντίδα των ζώων. Το μόνο καθήκον των ανδρών ήταν ο πόλεμος. Καλυμμένος πίσω από τη μεγάλη του ασπίδα, ο πολεμιστής Μασάι μπορούσε να πλησιάσει τον αντίπαλο, να επιπέσει κυριολεκτικά επάνω του, ως άλλος αρχαίος Ελληνας

οπλίτης, να τον κλονίσει και να τον λογχίσει. Απέναντι σε αντιπάλους οπλισμένους με πυροβόλα όπλα, οι πολεμιστές εκμεταλλεύονταν κάθε φυσική κάλυψη, πλησιάζοντας τον αντίπαλο με άλματα, πριν την εξαπόλυση της τελικής εφόδου. Αν το περιβάλλον δεν πρόσφερε κάλυψη, οι Μασάι είχαν μάθει να πέφτουν στο έδαφος όταν ο εχθρός έβαλλε εναντίον τους και να ορμούν σε αυτόν όταν γέμιζε το όπλο του.

Εναντίον αντιπάλων οπλισμένων με μουσκέτα, οι τακτικές αυτές απέδιδαν ικανοποιητικά. Απέναντι, όμως, στους εφοδιασμένους με επαναληπτικά πυροβόλα όπλα Ευρωπαίους, με τους οποίους ήλθαν σε σύγκρουση στα τέλη του 19ου αιώνα, δεν είχαν αποτέλεσμα, πρώτον γιατί τα επαναληπτικά όπλα γέμιζαν πολύ πιο γρήγορα από τα μουσκέτα και, δεύτερον, επειδή είχαν τρομερή διατρητική ικανότητα.

Οι Μασάι τάσσονταν προς μάχη σε έναν σχηματισμό ανθρώπινων σφηνών, τον οποίο οι ίδιοι ονόμαζαν «φτερό του αετού». Στον σχηματισμό αυτόν, οι πλέον αξιόμαχοι πολεμιστές τάσσονταν στο κέντρο, σε σχηματισμό σφήνας, με μέτωπο προς τον εχθρό, υποστηριζόμενοι, στα πλευρά και στα νώτα, από παρόμοιους σχηματισμούς ανδρών. Εφορμούσαν με μεγάλη ταχύτητα κατά των αντιπάλων και, παρότι πεζοί, υπάρχουν μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες κινήθηκαν ταχύτερα από έφιππους σε καμήλες Αραβες.

Εναντίον των γειτονικών τους φυλών, ο οπλισμός και η τακτική τους, τους καθιστούσε συνήθως νικητές. Αντιμετώπιζαν πρόβλημα μόνο σε περίπτωση που οι αντίπαλοι ήταν οχυρωμένοι. Εναντίον των Αράβων εφάρμοζαν την τακτική που περιγράφηκε προηγουμένως. Το 1877 οι Μασάι επιτέθηκαν σε ένα καραβάνι 2.000 Αράβων, τους οποίους εξόντωσαν μέχρις ενός, ενώ το 1887 εξόντωσαν ένα άλλο καραβάνι Αράβων το οποίο υπερασπίζονταν 2.000 άνδρες οπλισμένοι με μουσκέτα. Και σε αυτήν την περίπτωση, δεν υπήρξε ούτε ένας επιζών!

Στους Ευρωπαίους οι Μασάι δεν επέδειξαν εχθρικές διαθέσεις. Το κλίμα αυτό μεταβλήθηκε όταν, εντελώς αναίτια, μια εξερευνητική ομάδα 108 Γερμανών εισήλθε στην περιοχή των Μασάι και αρνήθηκε να καταβάλει τον φόρο διοδίων που πάντοτε οι Μασάι εισέπρατταν -σε είδος- από όσους ήθελαν να διασχίσουν τα εδάφη τους. Οι εισβολείς, μάλιστα, δεν περιορίστηκαν σε αυτό, αλλά επιτέθηκαν σε ένα χωριό, με σκοπό να αρπάξουν τρόφιμα, σκοτώνοντας ακόμα και γυναικόπαιδα.

Οι Μασάι πολεμιστές τους κατεδίωξαν, αλλά για πρώτη φορά οι τακτικές τους χρεοκόπησαν έναντι των επαναληπτικών τυφεκίων των αντιπάλων. Παρόλα αυτά, οι Γερμανοί και οι βαστάζσι τους μόλις γλίτωσαν τις ζωές τους, καταφεύγοντας σε έναν οχυρωμένο αραβικό καταυλισμό.

Με τους Βρετανούς οι Μασάι διατηρούσαν, σε γενικές γραμμές, καλές σχέσεις, και μόνο το 1894 υπήρξε μια μικρής κλίμακας σύγκρουση μεταξύ τους. Μάλιστα, το 1895 οι Βρετανοί στρατολόγησαν μονάδες Μασάι στον στρατό τους που πολεμούσε με άλλες φυλές. Το κλίμα αυτό δεν άλλαξε καθ’ όλη τη διάρκεια της βρετανικής αποικιακής διοίκησης στην ανατολική Αφρική.

Σήμερα οι Μασάι συνεχίζουν τον παραδοσιακό τους τρόπο ζωής, στο μέτρο του δυνατού, καθώς ο Δυτικός πολιτισμός έχει εισβάλει και στις περιοχές τους. Παραμένουν, ωστόσο, ο ίδιος υπερήφανος λαός, ο μόνος της σαβάνας που δεν υπέκυψε στον «λευκό άνθρωπο».


ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ A n u n i p n c Σ . Μ π ε Π έ ζ ο ε

ΕϊΑίαν ΝιονάνΕ ν α κ ά α ιρ ο ο ύ μ β ο Ο ο νια ιη Σκ ω τίαΤο κάσιρο Εϊλίαν Νιονάν βρίσκεται σε ένα νηοί κονιά οιην ακτή ίου βορειοδυιικού ιμημαιος me Σκωτίας, στην καρδιά me ορ ειν ικ περιοχής των Xüiflavie. Kam ιη χρήση ίου u e οχυρό αΰοποιήθηκε one ουγκρούοεκ μεταξύ ίων ισχυρών οικογενειών ine περιοχής αλλά και toe βάση νια ιην ανιίοιοοη ίων Σκώτων στην επιβολή me awi)iK0e Kupiapxiae. Στη σύγχρονη εποχή αποτεΠεί ένα από τα πλέον φημισμένα μνημεία me ΣκωIίae και θεωρείται ένα από τα εθνικά σύμβολα aume me πεpιoxήe.

Το όνομα του κάστρου Εϊλίαν Ντονάν (Eilean Donan) στα γαέλικα, την τοπική κελτική γλώσσα της Σκωτίας, σημαίνει «νησί του Ντονάν», από το όνομα του τοπικού αγίου Ντονάν, ενός ιεραποστόλου ιρλανδικής καταγωγής ο οποίος θανατώθηκε τον 7ο αιώνα ενώ προσπαθούσε να διαδώσει τη χριστιανική θρησκεία στους κατοίκους της Σκωτίας. Σύμφωνα με την παράδοση, ο άγιος Ντονάν είχε δημιουργήσει μια εκκλησία στο νησί, από την οποία όμως δεν έχει διασωθεί κανένα ίχνος. Οι πρώτες οχυρώσεις στη νήσο Ντονάν δημιουργήθηκαν κατά τον 13ο αιώνα. Αυτές αποτελούντο από έναν οχυρωματικό περίβολο ο οποίος ακολουθούσε το σχήμα της ακτής και περιέβαλλε το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του νησιού. Το ισχυρότερο σημείο αυτής της οχύρωσης ήταν ένας πύργος ύψους 12 μέτρων, στο βόρειο τμήμα του νησιού, ενώ η δημιουργία του οχυρού συνδέθηκε με την ανάγκη προστασίας της περιοχής από τις συχνές επιδρομές των Βίκινγκς. Η φύλαξη του κάστρου και της γύρω περιοχής ανατέθηκε στην οικογένεια Μακένζι, τα μέλη της οποίας υπερασπίστηκαν τη γη τους από αντίπαλες οικογένειες που επανειλημμένα προσπάθησαν να καταλάβουν το Εϊλίαν Ντονάν. Η κατοχή του κάστρου ήταν ιδιαίτερα σημαντική, γιατί προσέδιδε στην οικογένεια που το κατείχε σημαντικό κύρος και τη δυνατότητα άμεσης επαφής με τον βασιλιά της Σκωτίας, αφού αποτελούσε σημαντικό παράκτιο οχυρό του βασιλείου. Παράλληλα, η οικογένεια Μακένζι υπερασπίστηκε με ζήλο την αυτονομία από την κεντρική βασιλική εξουσία. Αργότερα, με το κάστρο συνδέθηκε και μια δεύτερη οικογένεια, οι Μακρέι, τα μέλη της οποίας μετακινήθηκαν κατά τον 14ο αιώνα στην περιοχή του Εϊλίαν Ντονάν και χρησιμοποιήθηκαν ως μισθοφόροι από τους Μακένζι.

Μεταξύ του 14ου και του 15ου αιώνα η οχύρωση του κάστρου υπέστη σημαντική τροποποίηση. Ο μεγάλος οχυρωματικός περίβολος εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε από έναν νέο, μικρότερης

έκτασης, στο δυτικό τμήμα του νησιού. Ο παλαιός πύργος που βρισκόταν στο βόρειο μέρος του νησιού εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε από έναν ισχυρότερο πύργο με τείχος πάχους τριών μέτρων. Ο πύργος αυτός διέθετε τέσσερα επίπεδα και η κορυφή του ήταν διακοσμημένη με πυργίσκους -κοινό αρχιτεκτονικό στοιχείο πολλών πύργων της Σκωτίας- ενώ αποτέλεσε το ισχυρότερο σημείο της άμυνας του νησιού αλλά και κατοικία της οικογένειας των Μακένζι. Η είσοδος του νέου οχυρωματικού περιβόλου βρισκόταν στα ανατολικά, προς την πλευρά δηλαδή των ηπειρωτικών ακτών της Σκωτίας. Τον 16ο αιώνα, η είσοδος ενισχύθηκε με την κατασκευή ενός προμαχώνα, ο οποίος ήλεγχε τη γέφυρα που συνέδεε το κάστρο με την ακτή. Η γέφυρα αυτή ήταν ξύλινη, ώστε να μπορεί εύκολα να καταστραφεί σε περίπτωση ανάγκης, στη σύγχρονη εποχή, ωστόσο, έχει αντικατασταθεί από μία πέτρινη.

Στις αρχές του 18ου αιώνα, το Εϊλίαν Ντονάν χρησιμοποιήθηκε από τους Σκώτους επαναστάτες που επιθυμούσαν να αποσπάσουν τη χώρα τους από την εξουσία του βασιλιά της Αγγλίας. Το 1715 το κάστρο καταλήφθηκε από μια μικρή δύναμη Ισπανών, η οποία προετοίμαζε το έδαφος για την απόβαση ισπανικού στρατού στη Σκωτία με σκοπό να προκληθεί εξέγερση του τοπικού πληθυσμού κατά της κυβέρνησης του Λονδίνου. Η απόβαση, ωστόσο, ματαιώθηκε και πλοία του Βρετανικού Ναυτικού έπλευσαν στην περιοχή και κατέλαβαν το κάστρο, το οποίο στη συνέχεια ανατίναξαν. Το κάστρο ανοικοδομήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλαίσιο δημιουργίας ενός μνημείο προς τιμήν των ανδρών της περιοχής που είχαν σκοτωθεί πολεμώντας με τον Βρετανικό Στρατό. Στη σύγχρονη εποχή θεωρείται ένα από τα δημοφιλέστερα μνημεία της Σκωτίας και στον χώρο του έχουν πραγματοποιηθεί τα γυρίσματα πολλών κινηματογραφικών ταινιών.

1 1 2 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

riovvnc Bapoaunc I TO ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;

ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΣΤΟ HMS ((PATHFINDER));

To HMS «Pathfinder» υπήρξε το πρώτο πλοίο που βυθίστηκε από τορπίλη κατά τον Α’ ΠΠ.

Το ελαφρύ βρετανικό καταδρομικό HMS «Pathfinder» υπήρξε το πρώτο πλοίο που βυθίστηκε από U-boot κατά τη διάρκεια του Α’ ΠΠ και το πρώτο πλοίο που βυθίστηκε από τορπίλη η οποία εξαπολύθηκε από υποβρύχιο. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1914, το ελαφρύ καταδρομικό «Pathfinder» επέστρεφε στον ναύσταθμο του Ρόσιθ στο Φιρθ οφ Φορθ από μια περιπολία στα ανατολικά παράλια της Σκωτίας. Περίπου στις 15.45, οι οπτήρες του πλοίου εντόπισαν το αυλάκι από μια τορπίλη που κατευθυνόταν προς τη δεξιά

πλευρά της πλώρης σε απόσταση περίπου 1.800 μέτρων. Το πλοίο προσπάθησε να ελιχθεί προς τα δεξιά, αλλά η σχετική διαταγή δεν εκτελέστηκε έγκαιρα και η τορπίλη εξερράγη στα ύφαλα κάτω από το διαμέρισμα της γέφυρας. Πολύ σύντομα ακολούθησε μια δεύτερη μεγαλύτερη έκρηξη, καθώς εξερράγη η αποθήκη πυρομαχικών του πλοίου, διαλύοντας το διαμέρισμα της πλώρης και αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης στα μέλη του πληρώματος. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά το πλοίο βυθίστηκε παρασύροντας στον

θάνατο 252 από τα 268 μέλη και δύο πολίτες που βρίσκονταν στο πλοίο κατά τον τορπιλισμό. Τα πλοία που έσπευσαν επιτόπου ήλθαν αντιμέτωπα με ένα φρικιαστικό θέαμα, καθώς ολόκληρη η περιοχή ήταν καλυμμένη με ανθρώπινα μέλη και θραύσματα από το πλοίο.

Ο θύτης του ελαφρού καταδρομικού ήταν το U-21, με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Οττο Χέρσινγκ. To U-21 ήταν ένα από τα τέσσερα υποβρύχια της κλάσης U-19 και καθελκύστηκε στις 8 Φεβρουάριου 1913. Ο οπλισμός του αποτελείτο από έξι τορπίλες για τέσσερις τορπιλοσωλήνες (δύο στην πλώρη και δύο στην πρύμνη). To «Pathfinder» ανήκε στην ομώνυμη κλάση ανιχνευτικών καταδρομικών και καθελκύστηκε στις 16 Ιουλίου 1904 με εκτόπισμα 2.900 t. Εντάχθηκε σε υπηρεσία στις 18 Ιουλίου 1905. Τις παραμονές του Α’ ΠΠ, ο οπλισμός του είχε βελτιωθεί και αποτελείτο από εννέα πυροβόλα των 4 in, έξι πυροβόλα των 6 pdr και δύο τορπιλοσωλήνες των 18 in. Δώδεκα λέβητες που τροδοφοτούντο με κάρβουνο προωθούσαν το πλοίο με μέγιστη ταχύτητα 25 kts. Η βύθιση του πλοίου, η πρώτη από τις εκατοντάδες που θα ακολουθούσαν, κατέδειξε τη σημασία του υποβρύχιου πολέμου.

ΤΙ ΗΤΑΝ TO BAZOOKA DAVY CROCKETT;

Ο Αμερικανός ήρωας Ντέιβι Κρόκετ (17 Αυγούστου 1786 - 6 Μαρτίου 1836) που φονεύθηκε στη μάχη του Αλαμο κατά την εξέγερση του Τέξας εναντίον του Μεξικού, υπήρξε η έμπνευση για την ονομασία ενός πυρηνικού όπλου του Ψυχρού πολέμου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε η ανάπτυξη μικρών τακτικών πυρηνικών όπλων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε έναν δυνητικό πόλεμο στην Ευρώπη εναντίον των σοβιετικών τεθωρακισμένων και στρατιωτών. Πρακτικά, το Davy Crockett ήταν ένα πυροβόλο άνευ οπισθοδρομήσεως, που εξαπέλυε το βλήμα Μ-388 με μια έκδοση της πυρηνικής κεφαλής W54. Η τελευταία ήταν μια από τις μικρότερες πυρηνικές κεφαλές με βάρος περίπου 23 kg, διάμετρο 270 mm και μήκος 400 mm. Η απόδοσή της ήταν της τάξης των 10-201 TNT, πολύ κοντά στο κατώτατο όριο για την έναρξη της αντίδρασης της πυρηνικής σχάσης. Το Μ-388 μπορούσε να εκτοξευθεί από δύο συστήματα, το Μ28 των

120 mm, με εμβέλεια περίπου 2 km που συνήθως τοποθετείτο σε Jeep, και το Μ29 των 155 mm με διπλάσια εμβέλεια. Συνήθως το τελευταίο μεταφερόταν από οχήματα μεταφοράς προσωπικού και ο τρίποδας εκτόξευσης αναπτυσσόταν λίγο μακρύτερα από το όχημα. To Μ28/Μ29 απαιτούσε μια ομάδα τριών ανδρών για τον χειρισμό του.

Η πρώτη ατμοσφαιρική δοκιμή του Davy Crockett πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιουλίου 1962 (Little Feller I) στη Νεβάδα, όπου εκτοξεύθηκε ένα βλήμα απόδοσης 18 t TNT σε απόσταση 2,72 km. Ο Αμερικανικός Στρατός ξεκίνησε να αναπτύσσει το σύστημα το 1961 και παρέμεινε σε υπηρεσία για λιγότερο από μια δεκαετία. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα ήταν η απάντηση στη σοβιετική υπεροπλία σε άρματα και σε στρατιωτικό προσωπικό στο ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήσεων. Το πυρηνικό όπλο Davy Crockett, τοποθετημένο

σε τρίποδα στο κέντρο δοκιμών του Αμπερντήν τον Μάρτιο του 1961.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 1 1 3

ΒΙΒΛΙΑ Ε ιρήνη ΠανέΠη

Hajo Herrm annΦΤΕΡΑ ΑΕΤΟΥΠιϋόιοι; βομβαρδιστικών και καιαδιωκιικών (1935-1945)Εκδόσεις Eurobooks Αθήνα 2012. ΣεΠΙΟες 552

Η ιστορία μπορεί να γράφεται κατά κανόνα από τους νικητές, αλλά, αναμφίβολα, ήρωες υπάρχουν και στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα κάθε πολεμικής αναμέτρησης. Ενας από αυτούς, ο πρωταγωνιστής του βομβαρδισμού του Πειραιά στις 6-7 Απριλίου 1941, Χάγιο Χέρμαν, αφηγείται στο παρόν έργο τη συναρπαστική ιστορία της ζωής του από τη στιγμή της κατάταξής του στην Αεροπορία το 1935 μέχρι τις τελευταίες επιχειρήσεις του Β' ΠΠ πάνω από το Βερολίνο.

Το βιβλίο, το οποίο εκδόθηκε στην Ελλάδα το 2012, τη χρονιά που ο διάσημος πιλότος έφυγε από τη ζωή, θυμίζει μυθιστόρημα. Ξεκινώντας τη στρατιωτική του σταδιοδρομία στο πεζικό, κατατάχθηκε στη συνέχεια στη Luftwaffe ως αξιωματικός. Οι εντυπωσιακές του περιπέτειες με τη Λεγεώνα του Κόνδορα, αλλά και οι επιτυχίες του ως διοικητή της παράτολμης σμηναρχίας «Αγριόχοιρος» τον κατέστησαν διάσημο παγκοσμίως και υπόσχονται να κρατήσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα του συγγραφικού του εγχειρήματος.

Με 370 καταρρίψεις στο ενεργητικό του, και έχοντας ο ίδιος καταρριφθεί τέσσερις φορές, μάλλον δεν είναι τυχαία η φήμη που απέκτησε κατά τη διάρκεια της δεκαετούς του σταδιοδρομίας. Στο βιβλίο περιγράφεται επίσης η

μακροχρόνια αιχμαλωσία του από τους Ρώσους, από το 1945 έως τις 12 Οκτωβρίου του 1955, οπότε επέστρεψε μεταξύ των τελευταίων αιχμαλώτων πολέμου στη χώρα του.

Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Eurobooks, Ιπποκράτους 112,11472, Αθήνα, τηλ.: 2103614736, και από τα γραφεία της ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237, Δάφνη, τηλ.: 2109758090, www.gnomonpublications.gr.

Σπ υ ρ ίδ ω ν ΣιρέιαεΗ ΤΙΤ0ΪΚΗ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑΚΑΙ Η ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΤΙΚΗΕΑ ΑΑΑΑΤ0 Υ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΕγγραφα από ία γιουγκοσλαβικά αρχεία (1974-1979)Εκδόσεις University Studio Press ΘεασαΠονίκη 2012. ΙεΠ ίδες 306

Μελετώντας τα άγνωστα έγγραφα των γιουγκοσλαβικών αρχείων, ο καθηγητής Νεώτερης και Σύγχρονης Ιστορίας των Βαλκανίων Σπυρίδων Σφέτας αποκαλύπτει τις διπλωματικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν στον γεωπολιτικό χώρο Ελλάδας, Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Τουρκίας και Κύπρου την περίοδο 1974-1979.

Ενα τέτοιο εγχείρημα αποτελεί σαφή πρόκληση, καθώς οι σύνθετες πολιτικές ισορροπίες της εποχής καθιστούν σχεδόν αδύνατη τη μονοσήμαντη ερμηνεία τους και η ανάλυσή τους προϋποθέτει την κατανόηση ενός ευρέος φάσματος παραμέτρων, όχι μόνο του πολιτικού σκηνικού, αλλά και των διπλωματικών, οικονομικών και κοινωνικών παραγόντων που διαμόρφωσαν την εύθραυστη κατάσταση στα Βαλκάνια, την Τουρκία και την Κύπρο.

Μέσα από την ανάλυση του Σπυρίδωνα Σφέτα, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τις εξελίξεις στη χώρα μας, στην Τουρκία και στις βαλκανικές χώρες κατά την περίοδο της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης, τις διεκδικήσεις τους εις βάρος της Ελλάδας -ιδίως εκείνες της Γιουγκοσλαβίας, με το Μακεδονικό ζήτημα-, και, φυσικά, τις αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς. Ο συγγραφέας δεν αρκείται στην απλή αναπαραγωγή των συνομιλιών

μεταξύ των κορυφαίων πολιτικών προσωπικοτήτων των χωρών όπως αυτές καταγράφονται στα γιουγκοσλαβικά αρχεία, αλλά αξιολογεί με αντικειμενικότητα και οξυδέρκεια τις πληροφορίες, χωρίς να παραβλέπει τις παγκόσμιες εξελίξεις, οι οποίες αναμφίβολα επηρέασαν σημαντικά και τον βαλκανικό χώρο. Συντίθεται έτσι ένα δαιδαλώδες ψηφιδωτό, πολυδιάστατο και αποκαλυπτικό, που επιτρέπει στον αναγνώστη να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη εικόνα της γεωπολιτικής κατάστασης της εποχής.

Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τις εκδόσεις University Studio Press, Αρμενοπούλου 32,54635, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310208731,www.universitystudiopress.gr, και από τη Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα, τηλ.: 2103211097.

Βα α ιϋικιί Α . ΠαπούΠιαΚΑΤΑΓΟΓΗ ΚΑΙ ΥΦΗΤΟΥ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑΤΟΣΣΤΟ 00ΠΜΑΝΙΚ0 ΚΡΑΤΟΣΕκδόσεις Bovidc ΘεασαΠονίκη 2011. ΣεΠίδες 174

Το εξαιρετικό βιβλίο της Βασιλικής Παπούλια αποτελεί μια εμπεριστατωμένη μελέτη του φαινομένου του παιδομαζώματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, παρουσιάζοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για το ελληνικό, αλλά και για το ευρύτερο χριστιανικό κοινό. Η συγγραφέας επιχειρεί να αναλύσει το φαινόμενο υπερπηδώντας την πληθώρα των εμποδίων που τίθενται σε ένα τέτοιο εγχείρημα, καθώς λόγω της ιδιαίτερης δομής της Οθωμανικής

Αυτοκρατορίας, τη γενική αστάθεια που τη χαρακτήριζε καθ'όλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου και της αυθαιρεσίας της σουλτανικής εξουσίας, η οποία παρεμπόδιζε την ομοιομορφία στην εφαρμογή του θεσμού, είναι λογικό πολλές φορές ο ερευνητής να αντιμετωπίζει αποσπάσματα ενός χαοτικού μωσαϊκού, τα οποία καλείται να συνδυάσει ώστε να εξάγει συμπεράσματα, ενώνοντας τα κομμάτια ενός δυσεπίλυτου παζλ.

Μελετώντας κάθε διαθέσιμη πηγή από όλες τις χρονικές περιόδους κατά τις οποίες ίσχυσε ο θεσμός του παιδομαζώματος, η Βασιλική Παπούλια προβαίνει σε μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη ανάλυσή του. Δίνοντας έμφαση στην εξέταση του παιδωμαζώματος ως κοινωνικού φαινομένου, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να μελετήσει όλη την πορεία εφαρμογής του: τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά των χριστιανών αποσπώντο από τις οικογένειές τους, ασπάζονταν την ισλαμική πίστη, εκπαιδεύονταν, αποστέλλονταν στα διάφορα τμήματα εργασίας και τελικά κατατάσσονταν ως δόκιμοι σε κάποιο τμήμα του Τάγματος των Γενιτσάρων.

Πρόκειται για μια αξιέπαινη συγγραφική προσπάθεια που αποκαλύπτει σημαντικές πληροφορίες όχι μόνο για τον εξαιρετικά ενδιαφέροντα θερμό του παιδομαζώματος, αλλά -μέσω αυτού- και για την ίδια την οθωμανική κοινωνία και τις ιδιαιτερότητές της. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις Βάνιας, Αρμενοπούλου 26,54635, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310219493, και από τη Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα, τηλ.: 2103211057.

ΒΑΣΙΛΙΚΗ Δ. ΠΑΠΟΥΛΙΑ

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΥΦΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑΤΟΣ

ΣΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΕ ΒΑΝΙΑΣ

Η ΤΙΤΟΙΚΗ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ

Έγγραφα από τα γιουγκοσλαβικά αρχεία

1 1 4 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

http://www.gnomonpublications.gr

http://www.universitystudiopress.gr

Στρατιωτική ιστορία 198

Documents

Transcript of Στρατιωτική ιστορία 198