Στρατιωτική Ιστορία 102

75
ΤΕΥΧΟΣ 102 · ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2005 · 3,00 Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ Α Π Ο ΤΟ Υ Σ Α Β Α Ρ Ο ΣΛ Α Β Ο Υ Σ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΒΑΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ (626) ΤΟ ΠΙΟ ΔΙΑΣΗΜΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΤΟΥ & ΠΠ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΙΣΤΟΥΛΑ ΣΤΟΝ ΟΝΤΕΡ Η ΜΕΓΑΛΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΤΟ 1945 ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ ΡΙΦ ■ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΜΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΣΤΟ ΜΑΡΟΚΟ (1921-1926) Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΣΤΟΝ ΜΟΥΡ - Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΚΑΜΠΗ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1644) Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
  • date post

    08-Dec-2015
  • Category

    Documents

  • view

    163
  • download

    21

Transcript of Στρατιωτική Ιστορία 102

Page 1: Στρατιωτική Ιστορία 102

ΤΕΥ

ΧΟ

Σ 10

2 ·

ΦΕ

ΒΡ

ΟΥ

ΑΡ

ΙΟΣ

2005

·

€ 3

,00

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣΑ Π Ο Τ Ο Υ Σ Α Β Α Ρ Ο Σ Λ Α Β Ο Υ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΒΑΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ (626)

ΤΟ ΠΙΟ ΔΙΑΣΗΜΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΤΟΥ & ΠΠ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΙΣΤΟΥΛΑ ΣΤΟΝ ΟΝΤΕΡΗ ΜΕΓΑΛΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΤΟ 1945

ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ ΡΙΦ ■ ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΜΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΣΤΟ ΜΑΡΟΚΟ (1921-1926)Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΣΤΟΝ ΜΟΥΡ - Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΚΑΜΠΗ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1644)

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι ΣΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 2: Στρατιωτική Ιστορία 102

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α i ™

6 Η ΑΒΑΡΟΣΛΑΒΙΚΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΒΑΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΆΝΤΙΟ (626)

18 ΚΟΛΝΤΙΤΣΤΟ ΠΙΟ ΔΙΑΣΗΜΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΤΟΥ Β 1 ΠΠ

30 ΚΡΟΚΟΔΕΙΛΟΣ ΚΛΑΔΑΣΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΜΑΝΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΧΙΜΑΡΑ (1460-1490)

3 6 ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΙΣΤΟΥΛΑ ΣΤΟΝ ΟΝΤΕΡΗ ΜΕΓΑΛΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΤΟ 1945

5 0 Η Μ ΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΣΤΟΝ ΜΟΥΡΗ ΚΡΙΣΙΜΗ ΚΑΜΠΗ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1644)

6 2 ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ ΡΙΦΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΜΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΣΤΟ ΜΑΡΟΚΟ (1921-1926)

Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ Ο

Οι Α βαροσλάβοι πολιορκούν τη ν Κω νσταντινούπολη (πίν. του Α λέξανδρου Βασιλόπουλου για τις εκ δ ό σ εις «Περισκόπ ιο»).

Μ Ο Ν Ι Μ Ε Σ Σ Τ Η Λ Ε Σ

4 ΕΙΔΗΣΕΙΣ74 ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ75 ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ76 ΤΑΙΝΙΑ78 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ 80 ΒΙΒΛΙΑ 8 2 QUIZ ΓΝΩΣΕΩΝ

■ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ" Μηνιαίο περιοδικό ■ Κυκλοφορεί στις αρχές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΑΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ 0ΙΚ0Ν 0Μ ΑΚ0Σ. Αντιστράτηγος ε.α. / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ, Αντιστράτηγος ε.α., ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΛΟΜΒΑΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποστράτηγος ε.α., τ . καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας Ι Ι Ε Ι ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υποστράτηγος ε.α ./ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε .α / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΛΑΔΗΣ, Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑθΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ I ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΑΡΑΤΣΗΣ / ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΛΕΖΟΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ / ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣ / ΤΩΝΗΣ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΠΑΝΗΣ / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΔΑΡΑΣ I ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ / ΞΕΝΟΦΩΝ ΧΑΛΑΤΣΗΣ · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ · ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΟΥΚΑ · ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΠΑΤΗ ■ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ · ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΝΕΛΗ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΣΟΥ · ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ· ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΑΛΑΚΑ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ · ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ - ΒΙΚΥ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ ■ ΒΑΛΙΝΑ ΣΟΥΒΑΤΖΗ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 49,10683 ΑΘΗΝΑ / ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 210.38.21.985 · e-mail: [email protected] · FAX: 210.38.21.985 · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 36,00 ευρώ / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 70,00 ευρώ · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΚΥΠΡΟΣ 72,00 ευρώ / ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 80,00 ευρώ · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥ0ΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Θεμιστοκλέους 49, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ. ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-1. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ · ΚΩΔΙΚΟΣ: 3196

Page 3: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ε Ι Δ Η Σ Ε Ι Σ

ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΑΣΤΡΟΛΟΓΟΙ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ

Ακόμη και την παραψυχο­λογία και την αστρολογία φαί­νεται ότι είχαν επιστρατεύσει κατά τη διάρκεια του Β1 Παγκο­σμίου Πολέμου σι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες στη μάχη εναντίον της εθνικοσοσιαλιστι- κής Γερμανίας.

Οπως προκύπτει από απόρ­ρητα αρχεία που δόθηκαν πρό­σφατα στη δημοσιότητα, οι βρετανικές υπηρεσίες δημοσί­ευσαν ψευδή αρνητικά ωρο­σκόπια για το ζώδιο του Χίτλερ στον διεθνή Τύπο. Σκοπός τους ήταν να προκαλέσουν ψυχολο­γική αναστάτωση και πτώση η­θικού στον Γερμανό ηγέτη. Μά­λιστα ένα από τα έγγραφα ανέ­φερε κατά λέξη: Ελπίζουμε ότι το βάρος της αστρολογικής πρόβλεψης θα επηρεάσει τον Χίτλερ και θα του προκαλέσει αμφιβολίες για τις αποφάσεις που πρόκειται να πάρει". Σύμ­φωνα με τα συγκεκριμένα έγ­γραφα ο Χίτλερ, γεννημένος

ΤΟ ΝΕΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Το Πολεμικό Μουσείο, στο πλαίσιο της συμπλήρω­σης 30 χρόνων λειτουργίας του (εγκαινιάστηκε στις 18 Ιουλίου 1975), ετοίμασε ένα καλαίσθητο ημερολόγιο. Οι σελίδες του κοσμούνται από έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και σπάνιες φω­τογραφίες, τμήμα της μόνι­μης συλλογής του Μουσεί­ου, τα οποία με τον δικό τους μοναδικό τρόπο διη­γούνται ιστορίες και προ­βάλλουν γεγονότα από τα οποία κάθε Ελληνας αντλεί δύναμη, αξίες, ιδανικά και εθνική υπερηφάνεια. Το γεγονός ότι το ημε­ρολόγιο είναι γραμμένο και στην αγγλική γλώσσα δίνει τη δυ­νατότητα προβολής του και εκτός συνόρων. Αξίζουν συγχαρη­τήρια στους υπεύθυνους αυτής της προσπάθειας και ιδιαίτερα στον Σχη (ΠΖ) Σπ. Α. Γεραμάνη, στην κα Β.Μ. Μπαλαμπανέρη - Ξάνθη και στον κ. Κ.Ι Σπυριούνη. Το Πολεμικό Μουσείο, με τον τεράστιο πλούτο των συλλογών που διαθέτει, θα πρέπει να δι­ευρύνει τις δραστηριότητές του ώστε να καταλάβει τη θέση η οποία του αρμόζει ανάμεσα στα καλύτερα ομοειδή μουσεία πα- γκοσμίως. Η καλαίσθητη αυτή έκδοση είναι ένα πρώτο βήμα. Ελπίζουμε ότι θα ακολουθήσουν και άλλα από το διοικητικό συμβούλιο και το προσωπικό του ιδρύματος, στα οποία η "Στρατιωτική Ιστορία" θα σταθεί θερμός συμπαραστάτης.

Το ημερολόγιο του Πολεμικού Μουσείου για το 2005.

Ο Αδόλφος Χίτλερ. Οι Βρετανοί χρησιμοποίησαν ακόμη και την αστρολογία για να τον πολεμήσουν.

στις 20 Απριλίου 1889 ήταν στο ζώδιο Ταύρος και είχε εμμονή με την αστρολογία. Το 1923 είχε πιστέψει την "προφητεία" ότι έ­νας άνδρας με τη δική ημερο­μηνία και ώρα γέννησης θα κυ­βερνούσε τον κόσμο. Τα ψευδή ωροσκόπια, μερικά από τα ο­ποία προέβλεπαν τον θάνατο του Χίτλερ και προδοσία από στενούς του συνεργάτες, δη­μοσιεύτηκαν συστηματικά από τον Σεπτέμβριο του 1939 μέχρι και τον Απρίλιο του 1945 σε ε-

0 Κόλιν Φάρελ στον ρόλο

του Μ εγάλου Αλεξάνδρου.

Πολύ "μικρός" για να ενσαρκώσει κάτι τόσο μεγάλο.

φημερίδες στην Τουρκία, στην Αίγυπτο, στη Σιγκαπούρη, στη Δ. Αφρική και στη Λατινική Αμε­ρική. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι αν ο Χίτλερ εμπιστευόταν μόνο τις γερμανικές εφημερί­δες και τον προσωπικό του α­στρολόγο, τον Ελβετό Καρλ Κραφτ.

Η ΤΑΙΝΙΑ "ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ"- ΜΙΑ ΩΔΗ ΣΤΗΝ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ

Το ελλαδικό κοινό έχει ήδη άμεση αντίληψη περί της τα ι­νίας "Μέγας Αλέξανδρος" του σκηνοθέτη Ολιβερ Στόουν, κα­θώς αυτή προβάλλεται από τον Δεκέμβριο στους κινηματογρά­φους. Θα μπορούσε να είναι μια καλή ταινία, αν τα περί ομο­φυλοφιλίας είχαν παραληφθεί. Η αυθαιρεσία αυτή βρίσκει "ι­στορική τεκμηρίωση" στην τα­ραχώδη σκέψη του ιστορικού Ρόμπιν Λέιν Φοξ, συμβούλου της ταινίας, ο οποίος ισχυρί­στηκε με προκλητικό τρόπο πως είναι σίγουρος ότι η σχέση του Αλεξάνδρου με τον Ηφαι­στίωνα εμπεριείχε και το σεξ. Ωστόσο οι αρχαίες πηγές, τις ο­ποίες ο "ιστορικός σύμβουλος" προφανώς δεν έκανε τον κόπο να μελετήσει, βοούν περί του αντιθέτου.

Αφιερώνοντας τις περισσό­τερες σκηνές στην υποτιθέμε­νη ερωτική ζωή του Αλεξάν­

δρου ο σκηνοθέτης δεν έχει πλέον τον διαθέσιμο χρόνο (και η ταινία είναι τρίωρης διάρκει­ας!) να παρουσιάσει το σύνολο της επικής εκστρατείας του. Ξαφνικά οι Μακεδόνες βρίσκο­νται να πολεμούν στα Γαυγάμη­λα και στον Υδάσπη. Σε αυτές τις δύο συγκρούσεις ο Στόουν συμπεριλαμβάνει επεισόδια και από άλλες μάχες. Ετσι ο Κλεί- τος σώζει τον Αλέξανδρο στα Γαυγάμηλα και όχι στον Γρανι- κό, όπως πραγματικά έγινε, ο Μακεδόνας βασιλιάς τραυματί­ζεται από βέλος στον Υδάσπη και όχι στη μάχη κατά των ορε­σίβιων Μαλλών κ.ά. Βέβαια οι ι­θύνοντες της ταινίας μας προ­ειδοποιούν με την έναρξη πως αυτό που θα παρακολουθήσου­με δεν είναι η πραγματική ιστο­ρία αλλά μια παραλλαγή. Να υ­ποθέσουμε πως η ομοφυλοφι- λική εικόνα του Μεγάλου Αλε­ξάνδρου είναι και αυτή μια πα­ραλλαγή;

Ανάλογη με τη μετριότητα της ταινίας είναι και η επιλογή του Κόλιν Φάρελ για να ενσαρ­κώσει τον Μακεδόνα στρατηλά­τη. Το νέο αγαπημένο παιδί του Χόλυγουντ δεν κατάφερε να μας πείσει όσον αφορά το υπο­κριτικό του ταλέντο, η δε φυ­σιογνωμία του απέχει πολύ από εκείνη μιας μεγαλοφυούς προ­σωπικότητας. Μήπως φταίει το γεγονός ότι υποδυόταν τον ρό­λο σε κατάσταση μόνιμης μέ­θης (κατά δήλωση του ιδίου): Ο

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 4: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ε I Α Η Σ E I

Καμικάζε την παραμονήτης τελευτα ίας τους αποστολής.

Ο Μ έγας Αλέξανδρος.Ο Μακεδόνας στρατηλάτης υπέστη μια "συντριπτική ή τ τ α " από το Χόλυγουντ.

ιρλανδικής καταγωγής ηθοποι­ός δεν περιορίστηκε στη με­τριότατη ως κακή υποκριτική, αλλά προέβη και σε μάθημα ι­στορίας (με ποια ιδιότητα άρα­γε;) υπεραμυνόμενος της ομο­φυλοφιλίας του Αλεξάνδρου. Μήπως ήταν ακόμη σε κατά­σταση μέθης;

Η ταινία ήταν πραγματικά πολύ κατώτερη του αναμενόμε­νου, όχι διότι έλειψαν τα χρή­ματα και τα τεχνικά μέσα αλλά επειδή έλειψαν οι τίμιες προ­θέσεις. Ο ίδιος ο Ολιβερ Στό- ουν σε πρόσφατη συνέντευξή του χαρακτήρισε το δημιούρ­

γημά του μια καταστροφή (προ­φανώς διότι δεν απέφερε τα α­ναμενόμενα κέρδη). Η παγερή υποδοχή που επεφύλαξαν οι Ελληνες στην ταινία δείχνει ότι τα εθνικά τους αντανακλαστι­κά δεν έχουν, ευτυχώς, νεκρω­θ ε ί ακόμη.

Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΑΜΙΚΑΖΕ

Στη μεταπολεμική Ιαπωνία οι λίγοι καμικάζε που είχαν την ατυχία να μην πεθάνουν αντι­μετωπίστηκαν ως παρίες. Μό­λις τα τελευταία χρόνια η φήμη

τους αποκαταστάθηκε. Εκδοτι­κοί οίκοι τούς πλησιάζουν και τους ζητούν να εκδώσουν τα -σίγουρα πολύ ενδιαφέροντα- απομνημονεύματά τους, σύλ­λογοι και οργανώσεις τους τ ι­μούν και οι ιστορικοί ακόμα α­ναζητούν κάποια λογική εξήγη­ση για την προθυμία τους να πεθάνουν "για την πατρίδα και τον αυτοκράτορα'1. Η ιαπωνική κοινή γνώμη δεν μπορεί ακόμη να αποφασίσει αν οι άνδρες αυ­τοί ήταν στρατιώτες που υπέ­στησαν πλύση εγκεφάλου ή συ­νειδητοποιημένοι εθελοντές, συνεπώς ήρωες.

Ο Σιγκεγιόσι Χαμαζόνο, έ­νας επιζών καμικάζε, εξακολου­θεί να πιστεύει πως δεν διέ- πραξε κανένα σφάλμα και είναι περήφανος που υπηρέτησε ως καμικάζε. Τους τελευταίους μήνες του Β' Παγκοσμίου Πολέ­μου διατάχθηκε να ρίξει το μο­νοκινητήριο αεροπλάνο του πάνω σε ένα αμερικανικό πλοίο. Η πρώτη αποστολή μα­ταιώθηκε λόγω κακοκαιρίας και η δεύτερη λόγω μιας διαρροής λαδιού. Στην τελευταία του α­πόπειρα,τον Απρίλιο του 1945, αναχαιτίσθηκε από τρία αμερι­κανικά αεροπλάνα στα ανοικτά της Οκινάουα. Στην αερομαχία που επακολούθησε τραυματί­στηκε σοβαρά στον ώμο. Παρό­λα αυτά κατόρθωσε με υπεράν­θρωπες προσπάθειες να επα­ναφέρει το αεροπλάνο του στη βάση. Οταν ανάρρωσε από τον τραυματισμό του προετοιμά­στηκε για μια τέταρτη αποστο­λή, όμως η Ιαπωνία συνθηκολό­γησε και εκείνος έχασε την ευ­καιρία να αποκαταστήσει την τιμή του. Σήμερα ο Χαμαζόνο τιμά τη μνήμη των νεκρών συ­μπολεμιστών του, δηλώνει πως όλοι τους ήταν καμικάζε από α­γάπη για τους γονείς τους και για το έθνος και αντιδρά όταν γίνεται σύγκριση μεταξύ καμι­κάζε και σύγχρονων βομβιστών. Τονίζει πως οι διαφορές τους είναι ουσιαστικές. Οι καμικάζε προσέβαλλαν στρατιωτικούς στόχους, ενώ οι βομβιστές κτυ- πούν συνήθως αθώους πολί­τες. Οι καμικάζε ήταν έτοιμοι να πεθάνουν από αγάπη για την πατρίδα τους ενώ οι βομβιστές από μίσος και εκδίκηση. Ο Σι­ντοϊσμός, η επίσημη θρησκεία των Ιαπώνων, δεν προσφέρει α­νταμοιβή και μετά θάνατον ζωή, ενώ οι ισλαμιστές βομβι­στές πιστεύουν πως με τη θυ­σία τους εξασφαλίζουν μια ζωή καλύτερη από την τωρινή στον Παράδεισο.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 5: Στρατιωτική Ιστορία 102
Page 6: Στρατιωτική Ιστορία 102

626ΓΕΩ ΡΓΙΟ Σ ΚΑΡΔΑΡΑΣΜ.Α.. Υποψήφιος Δ ιδ ά κ τω ρ Β υζαντινής Ισ το ρ ίας Π ανεπ ισ τημ ίου Ιωαννίνων

Η α β α ρ ο σ λα β ική π ολιορκία

τη ς Κ ω νσ ταντινούπ ολης μ ε τη

σ υνδρ ο μή και το υ π ερσ ικού

σ τρ α το ύ το κ α λο κα ίρ ι το υ

626, α π ο τέλ ε σ ε τη ν πρώτη

μ εγ ά λ η π ολιορκία τη ς

β υ ζα ν τινή ς π ρ ω τεύ ο υ σ α ς

κ α τά το υ ς 11 α ιώ νες τη ς

ισ το ρ ία ς τη ς . Ταυτόχρονα

υ π ή ρ ξε η κορύφ ω σ η τη ς

α ν α μ έτρ η σ η ς τη ς Β υ ζα ντιν ή ς

Α υ το κ ρ α το ρ ία ς μ ε τον

νομαδ ικό λα ό τω ν Αβάρω ν, ο

ο π οίος από τη ν εγ κ α τά σ τα σ ή

το υ σ τη ν κ εν τρ ικ ή Ευρώπη, το

558, μ έ χ ρ ι το 626 α π ο τελ ο ύ σ ε

το ν σ η μ α ν τ ικ ό τερ ο κίνδυνο

για τ ις β α λ κ α ν ικ ές επ α ρ χ ίες

το υ Β υ ζα ντίο υ .

Ο ι Α βαροσλάβοι π ολιορκούν την Κω νσταντινούπολη (πίν. το υ Α λέξανδρ ου Βασιλόπουλου για τ ις εκ δ ό σ εις «Περισκόπ ιο»).

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΒΑΡΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Page 7: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ζ εύ γ ο ς αναβολέω ν από αβαρική ταφ ή στην Ο υγγαρ ία . Η έλ ευ σ η του αναβολέα στην Ευρώπη, η οποία α π ο δ ίδ ετα ι σ τους

Α βαρούς, α ύξησ ε σ ημαντικά τη μαχητική ικ α ν ό τη τα του ιππέα και τη σ τα θ ε ρ ό τη τά

το υ επάνω στο άλογο.

Ε π ειτα από τη ν κυριαρχία τω ν Αβά- ρων στο λεκα νοπ έδ ιο τω ν Καρπα­θίω ν το 568, ό τα ν πέρασε υπό το ν έλεγχ ό το υ ς ολό κληρ ος ο χώρος τη ς Παν-

νονίας με τη φυγή τω ν Λογγοβάρδω ν στην Ιταλία, το Β υζάντιο ή τα ν αναγκασμένο να έχ ε ι διαρκώς σ τρα μμένη τη ν προσοχή του

0 σ τον Δούναβη, ο οποίος σ χημάτιζε το φυ- " σικό όριο το υ Β υζαντίου με το αβαρικό χα-

γανάτο. Το γεγονό ς αυτό , σε συνδυασμό με τ ις σ υχνές σ υγκρούσ εις σ την Ανατολή με το περσικό Βασίλειο τω ν Σασσανιδών, ε ίχ ε ως απ οτέλεσ μα τη ν εμπ λοκή τη ς αυ­το κρ α τορ ία ς σε ένα ν σκληρό δ ιμέτω π ο α­γώνα επί π ολλές δ εκ α ε τ ίε ς , για το ν οποίο α π αιτήθηκαν μ εγά λες σ τρα τιω τικ ές δυνά­μ εις και υπ έρογκα χρημα τικά ποσά. Σ τις π ερ ισ σ ότερ ες τω ν περιπτώσεων η α υ το ­κρατορία π ροέκρ ινε τη ν π ολεμ ική α να μέ­τρηση με το υ ς Π έρσες και εξα γό ρ α ζε τη ν ε ιρ ήνη με το υ ς Α βάρους ένα ντι πολλών χι­λιάδων χρυσών νομισμάτω ν κά θε χρόνο. Επειτα από τη ν κατάρρευσ η το υ βυ ζα ντι­νού μετώ που σ τον Δούναβη το 602 και μ έ ­χρι τη ν ένα ρξη τη ς εκσ τρ α τε ία ς το υ Ηρα­κλε ίο υ ενα ντίο ν τω ν Περσών το 622, τα ε ­δάφη τη ς α υ τοκρ α τορ ία ς τόσο στα Βαλκά­νια όσο και στη Μ ικρά Ασία ή τα ν ανυπ ερά­σπιστα μπροστά στις επ ιθέσ εις τω ν δύο ε ­χθρώ ν τη ς . Ο α υ τοκρά τορ α ς Η ράκλειος (610-641), μη δ ια θ έτο ν τα ς επ αρκείς στρα­τ ιω τικ ές δυνά μεις για ένα ν τα υ τό χρ ο νο δι- μέτω πο αγώνα, βρ ισκόταν ήδη στα μέσα μιας ν ικηφ όρα ς π ροέλασης στην Ανατολή, ό τα ν η π ρω τεύουσά το υ ή λ θ ε τελ ικ ά α ν τι­

μέτω πη με εκ ε ίνο που φ ο β ό τα ν ήδη από πολύ καιρό: ένα ν ασ φ υκτικό κλοιό τω ν δύο εχθρώ ν τη ς από τα ανατολικά και τα δ υ τι­κά.

ΟΙ ΑΒΑΡΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΛΑΒΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΕΣ

Οι Αβαροι και οι Σλάβοι, με το υ ς δ ε ύ τ ε ­ρους ως υ π ο τελε ίς τω ν πρώτων, δ ιεξήγα - γαν α ρ κ ε τές φ ο ρ ές από κοινού επ ιθ ετ ικ ές ε ν έρ γ ε ιε ς ενα ντίον τω ν Βυζαντινών, αν και ή ταν δύο τελε ίω ς δ ια φ ορ ετικο ί μ ετα ξύ το υ ς λαοί. Σύμφωνα με το "Σ τρατηγικόν" το υ Μ αυρίκιου οι Αβαροι είχαν πολύ καλή στρατιω τική οργάνωση και οπλισμό που το υ ς καθιστούσε ιδ ια ίτερα ισχυρούς: “Χρη­σιμοποιούν ως επ ιθετικά όπλα το σπαθί, το τό ξο και το ακόντιο , ενώ για τη ν αμυντική το υ ς θωράκιση χρησιμοποιούν τις ζάβες (σ.σ. αλυσιδωτοί θώ ρακες). Οι π ερ ισ σ ότε­ροι π ολεμ ισ τές το υ ς φ έρ ο υ ν στη μάχη από δύο δ ια φ ορετικά όπλα. Εχουν τα ακόντιά το υς στους ώ μους και στα χέρ ια το υ ς τα τό ξα , π ολεμώ ντας κατά περίσταση με το ένα ή το άλλο όπλο. Τα άλογα τω ν επιφανών Αβάρων καλύπτοντα ι μπροστά από σίδηρο ή κέν το υ κλα (σ.σ. παχιά υφάσματα που π ροσ τατεύουν το άλογο του πολεμιστή). Ολοι το υ ς γνω ρίζουν πολύ καλά να το ξ ε ύ ­ουν έφιπποι". Η μεγάλη σ τρατιω τική ισχύς των Αβάρων επ ιβεβα ιώ νετα ι από πολυά­ριθμα αρχαιολογικά ευρ ήμα τα σ τον χώρο τη ς κεν τρ ικ ής Ευρώπης και τω ν Βαλκα­

νίων, αλλά και από κα ινο τομ ίες σ την π ολε­μική τέχ νη όπως ή τα ν η χρήση το υ σ ιδερέ­νιου αναβολέα.

Κατά τη ν πολιορκία τη ς Κω νσταντινού­πολης το 626 οι Αβαροι σ τηρ ίχθηκαν κυ­ρίως στις π ολεμ ικές το υ ς μηχανές, τη γνώ ­ση για τις οποίες, σύμφωνα με το ν θ ε ο φ ύ ­λα κτο Σ ιμοκά ττη , όφ ειλα ν σε έναν Β υζαντι­νό α ιχμάλω το, το ν Βουσά. Περιγραφή για τη ν κατασκευή τω ν π ετροβόλω ν μηχανη­μάτων το υ ς παρέχει ο σ υγγραφέας των "θαυμάτω ν το υ Αγίου Δ ημητρ ίου" κατά την αβαροσλαβική πολιορκία τη ς Θεσσαλονί­κης το 586: "Η ταν τετρά γω να με πλατιά βά­ση και κα τέληγα ν σε σ τεν ό τερ ες κο ρυφ ές στις οποίες υπήρχαν παχείς κύλινδρο ι κα­λυμ μένο ι με σίδηρο στα άκρα. Πάνω στους κυλ ίνδρους υπήρχαν μ εγά λες ξύ λ ιν ες δο ­κοί με σ φ ενδ όνες που ανύψωναν μ εγά λες π έτρ ες και τ ις εκτό ξευα ν . Οι ρ ίψ εις αυτών τω ν μηχανών κα τέσ τρ εφ α ν οποιοδήπ οτε οίκημα ή α ντικε ίμ ενο κτυπούσαν. Οι Αβα- ροι, για να π ροστατεύσ ουν τις μηχανές το υς , κάλυψαν με σανίδες τ ις τρ ε ις π λευ­ρ ές τω ν τετρά γω νω ν π ετροβόλω ν για να μη βάλλοντα ι από το υ ς το ξό τ ε ς τω ν τειχών". Ε κτός από τα π ετροβ όλα μηχανήματα οι Αβαροι χρησιμοποιούσαν ελεπ όλεις , σ ιδε­ρ έν ιου ς π ολιορκητικούς κρ ιούς και “χελώ ­νες" (για να πλησιάζουν στα τε ίχ η και να τα υποσκάπτουν) ο ι οποίες καλύπ τονταν με α­π οξηραμένα δέρματα . Αλλος τρόπ ος κάλυ­ψης τω ν π ολιορκητικώ ν μηχανών για να μην καταστραφ ούν από φωτιά ή ζεστή πίσ­σα ή τα ν τα δέρ μα τα προσφάτως σφαγέ-

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 8: Στρατιωτική Ιστορία 102

Π ερίβο λος ή J j Π ερ ιβο λείο ν ή 1§ Π αρατείχ ιον

π λάτους 15-20 μ.

Β περίπου

|§Επ ίπ εδο([π ό λ η ς

ΤάφροςΣ ειρά πύργων έσω τείχο υ ς

ύψ ους 18-20 μ. περίπου

Τομή των Θεοδοσιανώ ν τειχών. Κ άστρον μέγα

Εξω τε ίχ ο ς

Εξω π αρατείχ ιον ή εξω τερ ικό ς

π ερίβολος π λάτους 15 -17 μ.

περίπου

Θρακική πεδιάδα

υδραγωγοίσωλήνες

Εξοδος . I p εκκενωσης g r j

xiXτάφρου 'vs..' ’mzzi>. I *■-’* ·Τ·ΜΠ λάτος 19-21 μ. .....

Β ά θ ο ς 10 μ.

Σ ειρά πύργων έξω τείχο υ ς

ελάχ ισ τες εξω τερ ικές

θ ύ ρ ε ς

Εξωτερικό παραπέτασμα ή πτέρον

Ε σω τερικό παραπέτασμα ή π τέρον

Εξω τείχος π λάτους 2 μ .κ α ι

ύψ ους 8,5 μ.

S g a w l ύδατος προς την

m “ Τ - π ο λ ί ,

Εσω τείχο ς π λάτους 5 μ .κ α ι

ύψ ο υς 12 μ.

Μ έτρα

Χρυσή υδρία από τον σημαντικό αβαρ ικό θησ α υ ρ ό του Ν ά γκυ σ εντμ ικλο ς , όπου εικ ο ν ίζετα ι ο λεγό μ ενο ς "νικηφόρος πρίγκιπας

ντω ν 6οών ή καμηλών. Κατά τη ν πολιορκία τη ς Κω νσταντινούπολης το 626 οι βυζαντι- νές π ηγές α ναφ έροντα ι πάλι στις α6αρικές π ολεμ ικές μηχανές. Γ ίνετα ι λόγος για χ ε ­λώνες, π ετροβ όλα μηχανήματα (πετρά- ριες, τειχομάχα μηχανήματα, δ ιά ττο ν τες λίθοι) και ελεπ ό λεις (πυργοκάστελλοι, νό­θ ο ι πύργοι).

Τα υποτελή στους Α 6άρους σλαβικά φύλα παρείχαν σ τρατιω τική υπηρεσία σ τους κυρίους τους , ως ελαφ ρύ πεζικό, ναυτική δύναμη αλλά και ως β ο ηθ ητικό προσωπικό για τη χρήση π ολεμικώ ν μηχα­νών. Κατά τη ν πολιορκία το υ 626 ο σλαβι­κός σ τόλος α νέλαβε το θαλάσσιο σκέλος τω ν επιχειρήσεων, επ ιδιώ κοντας αφ ενός να μ ετα φ έρ ε ι περσικά σ τρα τεύμα τα από τα Σ τενά και α φ ετέρ ο υ να επ ιτεθ ε ί στα παρά­κτια τε ίχ η τη ς πρω τεύουσας. Τα πολεμικά πλοία τω ν Σλάβων, τα οποία χρησιμοπ οιού­σαν ό ταν έπρεπ ε να π λεύσουν ή να π ολε­μήσουν στο υγρό στοιχείο , ή τα ν ε ξ ολοκλή ­ρου ξύλινα. Η δημιουργία το υ ς σ τηρ ιζόταν σ την κατεργασία ενός μεγάλου κορμού δένδρου , ο οποίος στην τελ ικ ή του μορφή έπαιρνε το σχήμα πλοιαρίου. Τα πολεμικά σκάφη τω ν Σλάβων, αν και σχετικά εύκολα σ την κατασκευή το υς , δ εν είχαν μεγά λες δ υ ν α τό τη τες λόγω του μ εγ έθ ο υ ς τους . Εί­χαν δ υνα τό τη τα δράσης μόνο σε ήρεμα ν ε ­ρά και μπορούσαν να μ ετα φ έρ ο υ ν μικρό α­ριθμό πολεμιστών, όχι όμως κάποια π ολε­μική μηχανή. Τα πλοιάρια αυτά εμφ α νίζο ­ντα ι με δ ιάφορα ονόματα στις πηγές, όπως νήες , ακάτια, μονόξυλα και ολκάδες, υπάρ­χουν δε και χαρακτηρισμοί τόσο για το ν τρόπ ο κατασ κευής το υ ς (γλυπ τές νή ες εκ μονοδένδρω ν), όσο και για το σχήμα το υς (εσκυφω μένα=σχήμα σκύφου). Στα κείμενα το υ Μ αυρίκιου για τη ν π ολεμ ική τέχ νη τω ν Σλάβων δεν υπάρχουν σ τοιχεία για το ν τρόπο κατασκευής και δράσης τω ν πλοια­ρίων το υς . Μ αρτυρ ίες για τη δράση του

στόλου το υ ς εντοπ ίζοντα ι μόνο μέσα από π ερ ιγραφ ές μαχών. Γνω ρίζουμε πάντως από τη ν αβαροσλαβική πολιορκία τη ς Θ εσ ­σαλονίκης το 586 ό τι τα σλαβικά πλοιάρια απ οτελούσαν και τό τ ε το ν στόλο τω ν επι­δρομέων. Ηταν καλυμμένα με σανίδες και δέρ μα τα ώστε ό ταν πλησίαζαν τα τε ίχ η να μην κτυπ ηθούν από π έτρ ες ή άλλα α ν τικ ε ί­μενα. Θ εω ρείτα ι πιθανό ό τι α υ τός ο τρ ό ­πος κάλυψης τω ν πλοιαρίων ο φ ε ίλ ε τα ι σ τον αντίστοιχο τρόπο κάλυψης που εφ ά ρ ­μοζαν οι Αβαροι για τ ις π ολεμ ικές το υ ς μη­χανές.

ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

Το κύριο βάρος τη ς άμυνας αλλά και η ελπ ίδα τω ν π ολιορκουμένω ν για τη σωτη­ρία τη ς Κω νσταντινούπολης από τη συν­δυασμένη επ ίθεση του 626 έπεσε στις ι­σχυρές οχυρώσεις τη ς πρω τεύουσας, οι ο­π οίες ενισ χύονταν και β ελτιώ νοντα ν συνε­χώς. Τα αρχικά τε ίχ η τη ς π ρω τεύουσας τη ν εποχή το υ Μ. Κωνσταντίνου είχαν μήκος έ ξ ι χ ιλιομέτρω ν. Το 413, με πρω τοβουλία το υ α υτοκρά τορα Θ εοδοσ ίου Β' και το υ έ ­παρχου το υ Πραιτωρίου Ανθεμίου, άρχισε η κατασκευή τω ν χερσαίων τειχώ ν στη δυ ­τική π λευρά τη ς πόλης. Η νέα οχυρω ματι­κή γραμμή ένω νε τη ν τε ιχ ισ μένη π ερ ίμ ε­τρ ο τω ν Βλαχερνώ ν στον βορρά με το ά­κρο τω ν θαλάσσιων τειχώ ν του Μ αρμαρά σ τον νότο . Τα τε ίχ η απείχαν περί τα 1.500

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 9: Στρατιωτική Ιστορία 102

Αποψη της Χρυσής Π ύλης, η οποία ε ίχ ε τα υ τ ισ τε ί μ ε το υ ς Θ ριάμβους των Β υζαντινώ ν α υ τοκρα τόρ ω ν (ψωτ. Τ. Β ενετσ α ν ά κ ο ς, σ το βιβλίο της Μ α ρ ία ς Δ ρ ο γ κά ρ η "Κω νσταντινούπολη ").

Δ ισ κο ε ιδ ή ς πόρπη και περόνη από το κ ο ιμητήρ ιο του Κ έζτε ϊ, δ ε ίγ μ α τα των ρωμαϊκώ ν και βυζαντινώ ν επ ιδράσεω ν στην Παννονία.

10

Σλαβονικό χ ε ιρ ό γ ρ α φ ο της χρονο γρ αφ ίας του Κω νσταντίνου Μ ανασσή στο οποίο ε ικ ο ν ίζετα ι επ ίθ εσ η Περσώ ν κατά της Κω νσταντινούπολης. Α ρ ισ τερ ά δ ιακρίνοντα ι Β υζα ντινο ί το ξ ό τε ς σ τα τε ίχη και δ εξ ιά έφιπποι Π έρ σ ες (Αποστολική Β ιβ λ ιο θή κη , Β ατικανό).

μέτρ α από τα τε ίχη του Κωνσταντίνου και στην κατασκευή τους , που πραγματοποιή- θ η κ ε σε μικρό χρονικό διάστημα, έλα β ε μ έ ­ρος το σύνολο το υ πληθυσμού τη ς πρω­τεύουσ ας. Ετσι το συνολικό μήκος που κά­λυπταν τα τε ίχ η διπλασιάστηκε. Τα λ εγ ά μ ε ­να Θ εοδοσιανά τε ίχ η ή τα ν ένα σχεδόν α- π όρθητο οχυρω ματικό σ υγκρότημα που προστάτευσ ε τη ν Κωνσταντινούπολη μέχρι το 1453. Η γεν ική μορφή τω ν οχυρώσεων τη ς Πόλης έμο ιαζε με ένα τρίγωνο που ορι­ζό τα ν από τη ν Ακρόπολη στον Βόσπορο, το Παλάτι τω ν Βλαχερνώ ν στον Κ εράτιο κό λ­πο και τη Χρυσή Πύλη στην π λευρά τη ς Προποντίδας. Τη βάση το υ τριγώνου απο­τελο ύ σ ε το χερσαίο Θ εοδοσιανά τε ίχος,

ενώ οι π λευρ ές του, οι οποίες απ οτελού- σαν και τη ν ακτογραμμή τη ς πόλης, σχημα­τίζο ντα ν από τα θαλάσσια τείχη .

Τα Θεοδοσ ιανά τε ίχ η αποτελούσαν ένα σ ύ νθ ετο οχυρω ματικό έργο με διπλή σειρά τειχώ ν, χωρισμένων σε εσ ω τερ ικό και εξω ­τερ ικό δακτύλιο . Ο πρώτος δα κτύ λ ιος ή ταν το "κυρίω ς” ή "μέγα τείχος", ενώ ο δ ε ύ τ ε ­ρος το "έξω" ή "μικρόν" τε ίχος . Το α μ υντικό σύνολο συμπληρωνόταν από μία τά φ ρο μπροστά από το ε ξω τερ ικό τε ίχος , η οποία κατασκευάσ τηκε πολύ αργότερα . Το πάχος τω ν εσω τερικώ ν τειχώ ν ή ταν 5 μ έτρ α και το ύψος το υς , μαζί με τ ις επ άλξεις, έφ θ α νε τα 13 μέτρα. Σε αποστάσεις 60-70 μέτρ ω ν υ­ψ ώνονταν τετρά γω νοι ή οκτάγω νοι πύργοι,

που ανέβαζαν το ύψος τη ς οχύρωσης στα19 μέτρα . Οι δ ιαστάσεις του εξω τερ ικο ύ τε ίχο υ ς ή ταν α ρ κετά μ ικρ ό τερ ες , καθώς το ύψος το υ κυμα ινόταν από 4 ως 8 μ έτρ α και το πάχος του από 1 ως 2,5 μέτρα . Μ ικρ ό τε ­ροι επίσης στο προτείχισμα ή τα ν οι τ ε τρ ά ­γωνοι πύργοι. Επειδή η πρόσβαση από τη θάλασσα παρουσίαζε α ρ κ ε τές δυσκολίες γ ια φυσ ικούς λόγους, τα παράκτια τε ίχ η υ­πήρχαν σε μονή σειρά, με εξα ίρεσ η τη ν πε­ριοχή του Π ετρ ιού όπου ή τα ν διπλά. Τα τ ε ί ­χη στον Κ εράτιο κόλπο είχαν ύψος 10 μ έ­τρων, ενώ στη θάλασσα του Μαρμαρά έ ­φθαναν τα 12-15 μέτρα . Τα παράκτια τε ίχη είχαν κτ ισ τε ί ακριβώς δίπλα στη θάλασσα, με απ οτέλεσ μα να είναι αδύνατη οποιαδή-

Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 10: Στρατιωτική Ιστορία 102

Π ολιορκία οχυρω μένης πόλης από Β υζα ντινούς σ τρ α τιώ τες , μ ε τη β ο ή θεια

πολιορκητικώ ν μηχανώ ν (μ ικρογραφ ία από τη χρ ονο γρ αφ ία το υ Ιωάννη Σ κυ λ ίτζη ,

Μ α δ ρ ίτη , Εθνική Β ιβλ ιοθήκη ).

Το π ερίφ ημο κομβίο μανδύα από το αβαρικό κ ο ιμ ητήρ ιο του Μ έν τλ ιν γ κ σ την Α υσ τρ ία , στο οποίο α π εικον ίζοντα ι ιπ π ο το ξό τες μ ε ελασ μά τινο θώ ρακα και π αλίντονο τό ξο .

π οτε απόβαση εχθρικώ ν στρατευμάτων. Κατά μήκος του χερσαίου τε ίχο υ ς στα δυ ­τικά υπήρχαν ακόμη κάποιες π ύλες, τέσ σ ε­ρις “σ τρ α τιω τικ ές11 για τ ις μ ετα κ ινήσ εις τω ν σ τρα τευμά τω ν και ά λλες επτά που ο ­δηγούσαν σ τους κ εν τρ ικο ύ ς δ ρόμους τη ς πόλης. Η πιο μεγαλοπ ρεπής απ’ ό λες ή ταν η Χρυσή Πύλη, από τη ν οποία εισ έρχονταν οι α υ το κ ρ ά το ρ ες έπ ειτα από ν ικηφ όρ ες εκσ τρ α τε ίες . Η μοιραία για τη ν α υ το κρ α το ­ρία πύλη το 1453 ή ταν μια μικρή είσοδος βόρεια τη ς πύλης του Χαρισίου, η οποία ο ­δηγούσε σε έναν ξύλινο ιππόδρομο (circus) και ε ίχε ονομασ τεί Ξυλοκέρκου Πύλη ή, στην κα θομ ιλουμένη , Κερκόπορτα.

ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ

Για τη ν πολιορκία το υ 626 α ντλο ύ μ ε π ληροφ ορ ίες από α ρ κ ε τές σ ύγχρονές τη ς

και μ ε τα γ εν έσ τερ ες π ηγές, όπως ο Θ εό ­δωρος Σ ύ γκελλος , ο Γεώργιος Πισίδης, το Πασχάλιο Χρονικό, ο Θ εο φ ά νη ς και ο πα­τρ ιά ρχης Ν ικηφ όρος. Αν και δ εν γνω ρ ίζου­με πολλά για το δ ιπλω ματικό παρασκήνιο α υ τή ς τη ς επ ίθεσ ης, θ εω ρ ε ίτα ι βέβα ιο ό τι οι Αβαροι και οι Π έρσες είχαν π ρο ετο ιμ ά ­σει από κοινού τη ν επ ίθεσή το υ ς , ενώ ο Η ράκλειος επ εδ ίω ξε σ τον αγώνα το υ ενα ­ν τίο ν τω ν Περσών τη συμμαχία τω ν Χαζά- ρων, τη ν οποία κα τά φ ερ ε τελ ικ ά να π ετύ - χει.

Επειτα από τις επ ιτυ χ ίες που ε ίχε ο Η ράκλειος τα π ροηγούμενα χρόνια (622- 626) σε βάρος τω ν Περσών, ο βασιλιάς το υ ς Χοσρόης Β1 (591-628) β ρ έθ η κ ε σε ιδι­α ίτερ α δύσκολη θέσ η και θ έλη σ ε να κα τα ­φ έρ ε ι ένα αποφασιστικό κτύπ ημα σ τους Β υζαντινούς. Ο Χοσρόης σ υγκρότησ ε μία νέα σ τρατιά υπό το ν σ τρα τηγό Σαχρμπα- ράζ, η οποία σ τά λθ η κε μέσω τη ς Συρίας

στη Χαλκηδόνα , σ την ασιατική π λευρά του Βοσπόρου. Ο Η ράκλειος, ευρ ισ κό μ ενος ε ­κε ίνη τη ν π ερ ίοδο σ την Α ρμενία , αποφάσι­σε να μην επ ισ τρ έφ ει σ την π ρω τεύουσά το υ για να τη ν υπερασπιστεί και εμπ ιστεύ- θ η κ ε τη διοίκησή τη ς σ τον μάγιστρο (magister militum praesentalis) Βώνο, το ν μι- 7 7 κρό ακόμη διάδοχό το υ καίσαρα Κωνστα­ν τίνο και το ν π ατριάρχη Σέργιο, σ τους ο ­π οίους έσ τε ιλ ε ο δ η γ ίες για τη ν άμυνα.Σ την Κω νσταντινούπολη υπήρχε ένα σ τρα­τιω τικό τμ ή μ α το οποίο σύμφωνα με το Πα­σχάλιο Χ ρονικό ή τα ν 12.000 ιππείς. Ταυτό­χρονα με τη ν κίνηση τη ς π ερσ ικής σ τρα­τιάς, στα δυτικά τη ς π ρω τεύουσας οι Αβα- ροι προχωρούσαν α νενό χλη το ι προς τη ν ί­δια κατεύθυνσ η . Ο π ατρίκ ιος Αθανάσιος ως επ ικεφ α λής μιας π ρεσβείας πήγε σ τους Αβάρους, ό τα ν εκ ε ίν ο ι έφθασαν σ την Αδριανούπολη, για να απ οτρ έψ ει τη ν π ολιορκία τη ν τε λ ε υ τα ία στιγμή, δίχως να μ ετα π είθ ε ι το ν χαγάνο. Ο τε λ ευ τα ίο ς έ ­σ τε ιλ ε τη ν πρεσβεία πίσω σ την Πόλη λ έγο ­ντα ς ειρω νικά ό τι θ α έπ ρεπ ε οι Β υζαντινο ί να ε ξετά σ ο υ ν με ποια δώρα θα μπορούσαν να το ν σταματήσουν. Οι Α βαροι ζητούσ αν ξεκά θ α ρ α τη ν παράδοση τη ς πόλης και αυτή τη φορά έδε ιχνα ν αποφασισμένοι να το πετύχουν.

Σ τις 29 Ιουνίου 626 η εμπ ροσ θοφ υλα­κή τω ν Αβάρων, από 30.000 ιππείς, έφ θ α σ ε στα περίχωρα τη ς Κω νσταντινούπολης και σ τρα τοπ έδ ευσ ε στη Μ ελαντιάδα , στη θ ά ­λασσα το υ Μαρμαρά, σε μικρή απόσταση

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 11: Στρατιωτική Ιστορία 102

από τα τε ίχη . Κάποια αποσπάσματα προω- θ ή θ η κ α ν μ έχρ ι τ ις οχυρώ σεις. Οι Αβαροι, καθώ ς δ εν έβλεπ α ν π ουθενά το υ ς Βυζα­ντινούς, μ ε τέ φ ερ α ν δ έκα μ έρ ες α ργό τερα π ληθυσμό από τα περίχωρα τη ς π ρω τεύ ­ουσας για να σ υγκεντρώ σ ουν τη σ υγκομι­δή τη ς χρονιάς σε σιτηρά. Σε αυτή τη δια­δικασία πολλοί από το υ ς κα το ίκο υς ήλθ α ν σε π ροσ τρ ιβές με το υ ς Αβάρους, με απο­τέλεσ μ α α ρ κετο ί να δ ολο φ ο νη θ ο ύ ν , ενώ άλλοι ο δη γή θ η κα ν σ την αιχμαλωσία. Την ί­δια μέρα, 8 Ιουλίου, 1.000 περίπου Αβαροι ιππείς κα τευ θ ύ ν θ η κα ν προς τ ις Σ υ κ εές (Γαλατά) και από τη ν όχθη το υ Βοσπόρου, κοντά σ τον ναό τω ν Μ ακκαβαίων, ε ίδαν το υ ς Π έρσες σ την αντίπ ερα όχθη. Εχο­ν τα ς π λέον επ ιβεβαιώ σει τη ν παρουσία τω ν συμμάχων το υ ς οι Αβαροι άρχισαν να λ εη λα το ύ ν και να πυρπολούν ναούς και ο ι­κο δομ ήμα τα στα προάστια τη ς Πόλης, κα­

τέσ τρ εψ α ν δ ε και το υδραγω γείο του Ουά- λ εν τα (364-378), το υ α υ τοκρά τορ α που ε ί­χε πέσει στη μάχη ενα ν τίο ν τω ν Γότθων στην Αδριανούπολη.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ

Εναν μήνα μ ετά τη ν άφ ιξη τη ς αβαρι- κής εμπ ροσθοφ υλακής, τη ν Κυριακή τη ς 29ης Ιουλίου, εμφ α νίσ θηκε έξω από τα δυ ­τικά προάστια τη ς Πόλης ο χαγάνος, επ ικε­φαλής το υ κύριου όγκου το υ σ τρατού του, ο οποίος σύμφωνα με το ν Πισίδη ανερχό­ταν σε 80.000 άνδρες. Πριν από τη ν έναρξη τω ν εχθροπ ραξιώ ν ξεκ ίνη σ ε ένας "πόλε­μος νεύρω ν" μ ετα ξύ τω ν δύο πλευρών. Ο χαγάνος π α ρέτα ξε το ν σ τρατό του μπρο­στά από τη ν πύλη το υ Φ ιλοξένου, στη μέση

Ταφές Αβάρων π ολεμιστώ ν μ α ζ ί μ ε το άλογό το υ ς , από αβαρικά κ ο ιμητήρ ια στην Ο υγγαρ ία και σ τη Σλοβακία .

περίπου τω ν Θεοδοσιανών τειχώ ν, και επε- δ ε ίκνυ ε τη δύναμή του σ τους κατο ίκους και σ τους υπερασπιστές τη ς π ρω τεύου­σας. Μ ε το φως του ηλίου η λάμψη από το υ ς θώ ρακες και τ ις ασπίδες τω ν Αβάρων δημ ιούργησ ε ένα τρ ομ ερ ό θ έα μ α για το υς κα το ίκο υς που έ τρ ε ξα ν στα τε ίχ η να το υ ς δουν. Ο πατριάρχης Σέργιος προσπάθησε να εξυψ ώ σει το ηθ ικό τω ν π ολιορκουμένω ν π ερ ιφ έρ οντα ς τη θαυμα του ργή αχειροποί­η το εικόνα τη ς Θ εο τό κο υ στα τε ίχη . Η Θ εο ­τό κο ς θα ε ίχε σε αυτή τη ν πολιορκία το ν ρόλο τη ς π ροστάτιδας τη ς Κω νσταντινού­πολης, όπως ε ίχε για τη Θεσσαλονίκη ο Αγιος Δ η μήτρ ιο ς κατά τη ν αβαροσλαβική πολιορκία το υ 586.

Ο κλοιός γύρω από τη ν πρωτεύουσα τη ς α υτοκρατορ ίας ε ίχε π λέον κλείσ ει και τη ν επ όμενη μέρα ο χαγάνος π ροετο ίμασε τη ν επίθεσή του. Δ εν δίστασε ακόμη και να ζη τήσ ει από το υ ς π ολιορ κουμένους τρ ό φ ι­μα, α ίτημα το οποίο ικανοποίησε ο καίσα- ρας Κω νσταντίνος σ τέλνοντάς του μερικά ζώα. Εχοντας ολοκληρώ σει τη ν π ροετο ιμα ­σία του επ ιτέθ η κε το πρωί τη ς 31ης Ιουλίου στην Κωνσταντινούπολη. Οι Αβαροι επ ικέ­ντρωσαν τη ν επίθεσή το υ ς στον το μέα , μή­κους ενός χ ιλ ιο μέτρο υ περίπου, μ ετα ξύ τω ν πυλών του Π έμπτου και του Πολυαν- δρίου. Σ τη ν υπόλοιπη έκταση του τε ίχους είχαν π αραταχθεί οι Σλάβοι σύμμαχοί τους. Σ τις π ρώ τες γραμμές τω ν Σλάβων π ολε­μούσαν σ τρα τιώ τες δίχως θωράκιση και πί­σω από α υ τού ς θω ρακισμένοι πεζοί. Οι επι­τ ιθ έμ εν ο ι έριχναν αναρίθμητα βέλη με τα τό ξα το υ ς σ τους προμαχώνες. Το απόγευ­μα κίνησαν και τ ις π ολ ιορ κη τικές μηχανές, τ ις οποίες συναρμολόγησαν με επ ιδεξιό τη - τα. Την 1η Αυγούστου εκδη λώ θηκε η πρώ­τη μεγάλη επίθεση με χρήση π ολεμικώ ν μηχανών. Σ τον το μ έα μ ετα ξύ τω ν πυλών Π ολυανδρίου και Αγίου Ρωμανού πλησία­σαν στα τε ίχη δώ δεκα ελεπ ό λεις κα λυμμέ­νες με δέρμα, οι οποίες έφ θα να ν σε ύψος τις επάλξεις. Οι υπερασπιστές τω ν τειχώ ν κατάφ εραν χάρη στην επινόηση κάποιου ναύτη να πυρπολήσουν μ ερ ικ ές ελεπ όλεις . Ο να ύτης το π ο θέτη σ ε επάνω σε ένα μεγά­λο κομμά τι ξύλου ένα ομοίωμα πλοίου με εύ φ λεκ τα υλικά και το κα τηύ θυ νε επάνω το υ ς σαν γερανό. Ο π ατριάρχης Ν ικηφό­ρος αναφέρει, α ν τίθ ετα , ό τι οι π ολεμ ικές μηχανές τω ν Αβάρων καταστράφ ηκαν και οι π ολεμ ισ τές που βρίσκονταν σε α υ τές ε ­ξο ν τώ θ η κα ν από "θεία δύναμη". Από τη ν άλλη πλευρά σε ένα ευα ίσ θη το σημείο τη ς άμυνας, το Χρυσό Κέρας, ρ ίχτηκαν στη θ ά ­λασσα τα μικρά πλοιάρια (μονόξυλα) των Σλάβων, τα οποία μάλλον είχαν μ ετα φ ερ ­θ ε ί από το ν Δούναβη. Ο σλαβικός στολί­σκος σ υγκεντρώ θηκε στη γέφ υρ α του Καλ­λινίκου, όπου τα νερά ή τα ν αβαθή και τα βυζαντινά πλοία δ εν μπορούσαν να πλησιά­σουν.

Κατά τη δ ιάρκεια εκείνω ν τω ν πρώτων συγκρούσεω ν ο μάγιστρος Βώνος επεδίω- ξ ε ν έε ς δ ιαπ ραγματεύσεις με το ν χαγάνο. Ο τε λ ευ τα ίο ς όμως επ έμ ενε στο αίτημά

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 12: Στρατιωτική Ιστορία 102

--------------------------------M E O J V 1S I I M Ι Κ Μ ------------------------------ΚΩ ΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΥΠΟ ΛΗ

ΚΛΙΜΑΚΑ 1:25.000

A ’ Ι Δ ' Ρεγεώνες (δκκχητική διαίρεα·)]<·— «.Τείχη αμφίβολης θέσης σο w Κ τ ύ » αίκρφολτκ β&*Κ

n m Σωζώικνο κτίρβ ή εκ«λι>σΙες Β ΐ » Κτίριο εκλιπύντα ~ W ' Inucoivf) ακτή q [3 Μεγάλες Κινστίρνες (δεξαμενές)

- ο ·» ·= > ο ο ο · Σιδερένιες αλυσίδες που έκλειναν το Βόσπορό και τον Κεράτιο Κδλπα

Πύλη τιρος ΓυροΗμνη .

Πύλη KaXiyapbj

KcptcinopraS (Συλοκέρκον ΓΜίζ

X . Ito « Μ - ' sa p fio u twv Μσγγόνων t l ‘e r . r x ir^erti*:*X a c r »a«3g XaluonpCTaav Β'ΛΑΧΕΡΝΈΣ

Παλόη | /jHenmapfm/» ΐΠορφυρςγίΥΫητοϋΠύΚη Παλκ

- HoAikKiflOtC >vf7 *Ayöp^önöÄr/;^ W ̂ώραςy / y f 6 · Λ 6 φ ο ς

^ Φ Α Ν Α ΡZ Z , KtcnStr, Σχολή ■

’"Aferri //. ς fCtoaswiiMw} rtaTpWÄ*J\ \Π Ε Τ Ρ Ι0 Ν > · \ ^

i1 ^ f A ^ Aί. Λ ό φ ο ς Krv<ntpva t'̂ V- 'iVgrttooc Κασαύλαν φ Πουλχερίας

Κρηνίδες ή Ψαχρά T Ä xra^ Μ υ ρ ιό > ,Ε

ΓΪΆη row Πέμπτον Λ ό φ ο ς Α γ . ©CC δώ ρου'^σπβ/70^./irwrrc^va'·

>̂?ΧΎΚΕΧ*̂ ν Πόρνος "Af. Γ Κ τ ρ ρ ς -1!<χσ

Π£Λ7 Ay.

,ίΧα*/*Πολυάνδ[

Q K n c rz tp v ii \ ^ Παντοκράτορα ^

OW) ,.-' \«pdropoVv Β ί ' ^ λ α

■%)*̂ 7355' —"75--Ολύβρίον

Μωκηναία , Κινστίρνα.

«Τ «? .7 ·:.. . . Αγ»ς Μόκας > Ki!M>:e«>5oorow8' ίλη Ο ^

MwrJAy «*«wev% :. V ’ ....." Εξβκιό

ΆρκαδΙου.

Λρχαβ Χρυοι) Π-jV; ^Πΰρπϊ rou Προύούμοίΐ■«cvof KWvov* V«

^ % M..vey,.AvSoio ^ .·■'.··"■’ Tp»oicovt0puÄ)j Μονή DeceUmcKj _ fefcC

Δεύτε ρ'ό- .̂ tevrj to o tp k jv . ΝούζΑγ Μόρας

IApucv.1 s ... Αγος ΐαΟηης, ηρΟΰρομος*̂ Μονή W S nuSoiJ

του για τη ν παράδοση τη ς Κω νσταντινού­πολης και κατ' επέκταση τη ς ίδιας τη ς αυ­τοκρα τορ ία ς. Παρόλα αυτά στις 2 Αυγού- στου ο Βώνος έσ τε ιλ ε π ρεσβεία με πλού­σια δώρα σ τον χαγάνο. Δίπλα σ τον επ ικε­φαλής τη ς πρεσθείας, πατρίκιο Αθανάσιο, και στον πατρίκιο Γεώργιο βρίσκονταν δύο πρόσωπα με το όνομα "Θ εόδω ρος", ο Σύ- γ κελλο ς (όνομα που π ροέρχετα ι από το α­ξίωμά του), ο οποίος κατέγραψ ε ως αυτό- πτης μάρτυρας π ερισ τατικά σχετικά με την πολιορκία, και ο κομμερκιά ρ ιος Θ εόδω ρος. Το π έμπτο μέλος τη ς πρεσβείας ή ταν ο πα­τρ ίκ ιος Θ εοδόσ ιος. 0 χαγάνος υπ ο δέχθ η ­κε τη ν π ρεσβεία ταυ τό χρ ονα με τρ ε ις Πέρ- σες απ εσ ταλμένους, το υ ς οποίους οι Βυ­ζαντινοί ε ίδαν ξαφ νικά στη σκηνή του. Πα­ραβιάζοντας τ ις αρχές τη ς εθ ιμοτυπ ία ς ο η γεμόνα ς τω ν Αβάρων επ έτρ εψ ε στους Π έρσες να καθίσουν, ενώ οι Βυζαντινο ί α­π εσ ταλμένοι σ τέκοντα ν όρθιοι. Μ ε ύφος θ ρ ια μβ ευ τή ανακοίνωσε σ τους Β υζαντι­νούς απ εσ ταλμένους ότι οι Π έρσες θα τού έστελναν ενισχύσεις 3.000 ανδρών για να π ετύ χει το ν στόχο του.

Α νεξά ρτη τα από το ν αρ ιθμό τω ν Περ- σών που θα έσπευδαν στο π λευρό των Αβάρων, τα λόγια το υ χαγάνου είχαν σίγου­ρα αρ νη τικό αντίκτυπ ο στην ψυχολογία τω ν πολιορκουμένων. Οι Βυζαντινο ί αντι-

Χ ά ρ τη ς τη ς Κω νσταντινούπ ολης, η οποία έγ ιν ε σ τόχος των Αβαροσλάβω ν και των

Π ερσώ ν το καλοκα ίρ ι του 626.

λήφ θη κα ν ό τι τα σλαβικά πλοιάρια θα ανε- λάμβαναν τη μ ετα φ ορά τω ν περσικών σ τρα τευμά τω ν από τη ν άλλη πλευρά. 0 χα- γάνος τόνισ ε στους απ εσ ταλμένους ό τι οι κά το ικο ι τη ς πρω τεύουσας δ εν είχαν καμία ελπίδα σωτηρίας, “αφού δ εν μπορούν να γίνουν ψάρια και να δ ιαφ ύγουν από τη θ ά ­λασσα, ο ύ τε πτηνά και να π ετά ξουν", και υ­π οσ τήρ ιξε ό τι ο Η ράκλειος δ εν μπορούσε να εισ βάλει σ την Περσία, ο ύ τε να επ ιστρέ- ψει στην Κωνσταντινούπολη. Οι Βυζαντινοί όμως δ εν π ίστευαν ό τι ο αυτοκρά τορά ς το υ ς ή τα ν εγκλω βισ μένος στην Ανατολή, έ ­χοντας πιθανώς π λη ρο φ ορηθεί τη ν τ ε λ ε υ ­τα ία νίκη το υ επί το υ Πέρση στρατηγού Σα- χίν.

Σ το τέ λ ο ς τη ς συζήτησης ο χαγάνος ε ­π ικέντρω σε το αίτημά του για τη ν παράδο­ση τη ς Κω νσταντινούπολης σ τους όρους υπό το υ ς οποίους αυτή θα γ ινόταν: η πόλη έπρεπε να εκκενω θ εί και μαζί με το υς υ­π άρχοντες θησ αυρούς να π αραδοθεί στους Αβάρους. Από τη ν άλλη όλοι οι κά­το ικο ι θ α έπρεπε να π αραδοθούν στους Πέρσες, οι οποίοι θα το υ ς μετα χειρ ίζοντα ν καλά. Α υτό ή τα ν προφανώς το πλαίσιο τη ς

συμφωνίας τω ν Αβάρων με το υ ς Π έρσες για τη δ ιευ θ έτη σ η τω ν πραγμάτων μετά τη ν α να μενόμενη άλωση τη ς Κω νσταντι­νούπολης. Το αντάλλαγμα για τη ν περσική β ο ή θ εια θα ή τα ν οι κά το ικο ι τη ς βυζα ντι­νής π ρω τεύουσας. Η λεπ το μέρ ε ια αυτή φ ω τίζει τ ις επ ιδιώ ξεις το υ χαγάνου, καθώς το ενδ ια φ έρο ν το υ εσ τιαζόταν στα ο ικονο­μικά οφ έλη και όχι σε μια μακροχρόνια δι­οίκηση επάνω σ την Κωνσταντινούπολη ή στις βυζα ντινές επαρχίες, για τη ν οποία το αβαρικό χαγανάτο δ εν ε ίχε ο ύ τε τη ν πρό­θεσ η, ο ύ τε τ ις ανάλογες δ ο μ ές εξουσ ίας να τη ν υλοποιήσει. Οι απ εσταλμένοι του Βώνου π ίστευαν ό τι όλα αυτά αποτελού- σαν τα κ τικο ύ ς ελ ιγμο ύ ς του χαγάνου ώστε για μια ακόμη φορά να εξαγοράσ ει τη ν κρί­σιμη σ τιγμή τη ν αποχώρησή του με α ρκετά χρήματα. Ομως στην παρούσα φάση ο χα- γάνος δ εν μπορούσε να υποχωρήσει δ ιό τι θεω ρούσ ε ό τι οι Βυζαντινο ί δ εν είχαν π λέ­ον καμία ελπίδα. Σε αυτό το σημείο μπορεί να εντοπ ισ τε ί ένα ς λανθασ μένος υπολογι­σμός το υ χαγάνου: η περσική βοήθ εια ή ταν ανέφ ικτη όσο οι Β υζαντινο ί έλεγχα ν με το ν στόλο το υ ς τα Σ τενά και δ εν επ έτρεπ αν στον Σαχρμπαράζ να πλησιάσει στα τείχη .

Κ λείνοντας τη ν παρουσία το υ ς στη σκηνή το υ χαγάνου με μια λογομαχία και δηλώ νοντας ό τι δ εν θα π αραδοθούν ποτέ

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 13: Στρατιωτική Ιστορία 102

οι Βυζαντινο ί π ρέσβεις επ έσ τρεψ αν στην Κωνσταντινούπολη, όπου η κατάσταση φα ινόταν α ρ κετά απ ειλητική. Κύριο μέλη- μα ή ταν πλέον η αποτροπή τη ς κο ινής δρά­σης τω ν δύο συμμάχων, Αβάρων και Περ- σών, και για το ν λόγο αυτό η επ ιφυλακή στον Βόσπορο α υ ξή θη κε. Ο ταν οι τρ ε ις Π έρσες απ εσ ταλμένοι προσπάθησαν να περάσουν στο δικό το υ ς σ τρατόπ εδο από κάποιο σ τενό σημείο του Βοσπόρου, δ έ ­χθη κα ν επ ίθεση από το Βυζαντινό ναυτικό και αιχμαλωτίστηκαν. Οι Βυζαντινο ί αποκε­φάλισαν το ν έναν επιτόπου και το ν δ ε ύ τ ε ­ρο, αφού το υ έκοψ αν τα χέρια, το ν έσ τε ι­λαν σ τον χαγάνο έχο ντα ς δέσ ει το κεφ άλι το υ πρώτου σ τον λα ιμό του. Ο τρ ίτο ς πρέ- σ6υς απ οκεφ αλίσ τηκε επάνω σε πλοίο μπροστά στα μάτια τω ν ομοεθνώ ν του και το κεφ ά λι του , μαζί με μια χλευασ τική επι­στολή, ρ ίχ τη κε εκ ε ί όπου βρίσκονταν οι Πέρσες. Την ίδια ημέρα, Κυριακή 3 Αυγού- στου, πλησίασε στα τε ίχ η ένας από το υ ς η ­γ εμ ό ν ες τω ν Αβάρων, ο Ερμίτζης, και κα τη ­γόρησε το υ ς Β υζαντινούς για το ν φόνο που δ ιέπραξαν, καθώ ς οι δολοφ ονημένο ι

ήταν καλεσμένο ι του χαγάνου και γ ευ μ ά τι­ζαν τη ν π ροηγούμενη μέρα μαζί του . Οι Β υ­ζαντινοί, ως απάντηση στις κα τηγορ ίες , έ ­σ τειλαν στον χαγάνο μερικά τρ όφ ιμα και κρασί. Τέτοια π εριστατικά, όπως η αποστο­λή δώρων, σι αποκεφαλισμοί, οι απ ειλές και οι π ροτάσεις για ε ιρήνη , είχαν τη δική το υς σημασία μέσα στην ένταση τη ς α να μέτρ η ­σης και για το ν λόγο αυτό οι π ηγές δ ίνουν μ εγα λύτερη σημασία στην καταγραφή το υς απ' ό τι σ την ε ξέλ ιξη των πολεμικώ ν συ­γκρούσεων. Πολλά από αυτά, αν και μπο­ρούν να χαρακτηρισ τούν ασήμαντα ως γ ε ­γονότα, απ οτελούσαν μέρ ος μιας ιδ ιό τυ ­πης επικοινωνίας κατά τη δ ιάρκεια τη ς μ ε ­γάλης πολιορκίας.

Εκείνη και τ ις δύο επ ό μενες η μ έρ ες , 4 και 5 Αυγούστου, οι συγκρούσεις συνεχί­σ τηκαν στα τε ίχη τη ς Κωνσταντινούπολης. Το Πασχάλιο Χ ρονικό δ ίνει τη ν π ληροφορία ό τι δ ιε ξά γο ντα ν τα υ τόχρ ονα επ ιχειρήσεις και στη θάλασσα. Π ιθανότατα το βράδυ τη ς Δ ευ τέρ α ς 4 Αυγούστου τα σλαβικά μο­νόξυλα επεδίω ξαν να περάσουν από την άλλη πλευρά και να επιβιβάσουν περσικά

Δ ια κ ο σ μ η τικ ά σ το ιχεία ζώνης, τα οποία στον κόσμο των Αβάρω ν υποδήλωναν την κοινωνική 9 έ σ η του π ολεμ ιστή .

Χρυσό νόμισμα (solidus) σ το οποίο α π εικον ίζετα ι ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς Η ρ άκλειο ς

(610-641), α ρ ισ τερ ά , μ ε τον π ατέρα του , επ ίσης Η ρ άκλειο , ο οποίος ήταν έξα ρ χος

της βυζαντινής Α φρικής (Λονδίνο, Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υσ είο ).

Χρυσό νόμισμα που απ εικον ίζει το ν βασιλιά των Περσώ ν Χοσρόη Β 1 (591-628), σ τα χρόνια

το υ οποίου το σασσανιδικό βασίλειο έψ & ασε στο απ όγειο τη ς δύναμής του

(Λονδίνο, Β ρ ετα ν ικ ό Μ ο υσ είο ).

σ τρα τεύμα τα στο σημείο Χαλαί, ένα από τα σ τενό τερ α σημεία του Βοσπόρου. Τα βυζα­ντινά πλοία, 70 στον αριθμό, εμποδίσ τηκαν από ισχυρό άνεμο και οι Σλάβοι έφθασαν α­νενό χλη το ι σ την ασιατική ακτή.

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΣΛΑΒΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ

Την Τετάρτη 6 Αυγούστου οι αβαρικές ε ­π ιθέσεις στα τε ίχη κλιμακώ θηκαν από όλες τ ις κα τευθύνσ εις και ο χαγάνος έρ ιξε στη μάχη ό λες τις δ ιαθέσ ιμες δυνάμεις του. Οι συγκρούσεις διήρκεσαν ολόκληρη τη μέρα και συνεχίστηκαν μέχρι αργά το βράδυ, δ ί­χως οι επ ιτιθ έμενο ι να πετύχουν κάτι σημα­ντικό . Την επομένη ο πατριάρχης πήγε πάλι με τη ν αχειροποίητο εικόνα στα τε ίχη για να εμψυχώσει το υς υπερασπιστές. Οι προσπά­θ ε ιε ς των Αβάρων είχαν επ ικεντρω θεί στην περιοχή των Βλαχερνών, στο τέλο ς του μ ε­γάλου τε ίχους, δίπλα στο Χρυσό Κέρας. Εξω από το τε ίχος οι Αβαροι είχαν λάβει θ έσ εις γύρω από το ν ναό τη ς Π αρθένου. Φωτιές, σάλπιγγες, π ολεμ ικές κραυγές και θόρυβος μάχης συνόδευαν τη μεγάλη έφ οδο τη ς 7ης Αυγούστου εναντίον των οχυρώσεων της πρωτεύουσας. Παρά το γεγονός ότι το σύ­νολο τω ν αβαρικών δυνάμεω ν δ ιενεργούσε επίθεση σε αυτό το σημείο, δ εν κα τάφ ερε να κάμψει τη ν αντίσταση που συνάντησε. Ετσι οι ελπ ίδες τους στράφηκαν στην επί-

Επίχρυσο ξ ίφ ο ς μ ε τη 9 ή κ η του από τη νομαδική τα φ ή τη ς Μ α λά για Π ερεσκέπ ινα

στη βόρεια Ο υκρανία.

Σ ΤΡΑ ΤΙΩΤΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 14: Στρατιωτική Ιστορία 102

«Α*

θεση του σλαβικού στολίσκου στο Χρυσό Κέρας, όπου οι παράκτιες οχυρώσεις δ εν ή ­ταν ιδιαίτερα ισχυρές. Σε ενίσχυση των πληρωμάτων υπήρχε και βαριά οπλισμένο _εζικό, κυρίως Βουλγαρικό, ενώ, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ν ικηφόρου, ανάμεσα στους Σλάβους υπήρχαν και γυνα ίκες (βρέ­θηκα ν γυναικεία πτώματα μ ετά τη ναυμαχία να επιπλέουν). Σε αυτόν το ν στολίσκο στη­ριζόταν επίσης η επίθεση στις Βλαχέρνες, στο βορειοδυτικό άκρο τη ς Πόλης. Ενα­ντίον τω ν σλαβικών μονόξυλω ν οι Βυζαντι­νοί αντιπαρέταξαν δίκοπους και τρίκοπους. Τα μεγαλύτερα πλοία φα ίνετα ι ό τι δ εν ενε- πλάκησαν στη σύγκρουση.

Οι περιγραφές των πηγών για τη ν ε ξ έ λ ι­ξη τη ς ναυμαχίας παρουσιάζουν αποκλί­σεις. Ο Πισίδης και ο Σύγκελλος αναφέρο- νται σε μια σκληρή αναμέτρηση στην οποία ο βυζαντινός στόλος, αν και τράπ ηκε αρχι­

Α ναπαράσταση των χερσαίω ν τειχώ ν τη ς Κω νσταντινούπολης (Ισ τορία το υ Ελληνικού Ε 9νους).

κά σε φυγή, γρήγορα απ έκτησε το π λεονέ­κτημα και επικράτησε. Ο Ν ικηφόρος, το έρ ­γο του οποίου χρονολογείτα ι στα τέλη του 8ου ή στις αρχές του 9ου αιώνα, απέδωσε τη ν καταστροφή το υ σλαβικού στόλου σε μία παραπλανητική φωτιά που άναψε έπει­τα από εντολή του Βώνου στο προτείχισμα των Βλαχερνών το οποίο ονομαζόταν Πτε- ρόν, πληροφορία που δ είχνει ό τι οι Βυζαντι­νοί πέτυχαν να π ληροφορηθούν το σχέδιο επ ίθεσης τω ν Αβάρων, Ο Ν ικηφόρος αναφέ­ρει ό τι οι τελ ευ τα ίο ι υπολόγιζαν στον πανι­κό που θα προκαλούσε η σλαβική επίθεση ώστε εκείνο ι τη ν ίδια στιγμή να βρουν την ευκαιρία να αναρριχηθούν στα τε ίχη και να ε ισ έλθουν στην Πόλη. Ο ταν οι Σλάβοι είδαν

τη ν παραπλανητική φωτιά από το ν ποταμό που ονομάζετα ι Βάρβυσσος, έπλευσαν ενα­ντίον τη ς πρωτεύουσας. Το σύνθημα αυτό οδήγησε το ν σλαβικό στόλο επάνω στα βυ­ζαντινά πλοία που είχε το π ο θετήσ ει στο ση­μείο εκείνο ο Βώνος. Τα βυζαντινά πλοία πε- ρικύκλωσαν το ν σλαβικό στόλο και άρχισαν να εξοντώ νουν τα πληρώματά τους "έτσι που η θάλασσα κοκκίνισε από το πολύ αί­μα". Το Πασχάλιο Χρονικό αναφέρει ό τι τα σλαβικά μονόξυλα, τα οποία πέρασαν τη νύ­κτα κρυφά από τ ις βυζαντινές φ ρουρές προς τη ν ασιατική ακτή και επιβίβασαν Πέρ- σες, βυθίσ τηκαν από το βυζαντινό ναυτικό κατά τη ν επιστροφή το υς. Τότε οι Α ρμένιο ι βγήκαν από το τε ίχος τω ν Βλαχερνών και ά-

15

Σ Τ Ρ Α Τ ίΩ ' ΚΗ ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 15: Στρατιωτική Ιστορία 102

ναψαν φωτιά στη θέση Εμβολον, κοντά στον ναό του Αγίου Νικολάου. Οι Σλάβοι που επέζησαν, θεω ρώ ντας ό τι σε αυτή τη θέση βρίσκονταν οι Αβαροι, κολύμπησαν προς τα εκ ε ί και σφαγιάστηκαν από το υς Αρμένιους. Κάποιοι άλλοι οι οποίοι βγήκαν στο σημείο όπου π ερίμεναν οι Αβαροι, ε ξο ­ντώ θηκαν έπειτα από εντολή του χαγάνου. Ο συνδυασμός αυτών των μαρτυριών οδη­γεί στο συμπέρασμα ότι στην επίθεση του σλαβικού στόλου σ υμμετείχαν από κοινού τα πλοιάρια που είχαν αναλάβει τη μ ετα φ ο ­ρά των περσικών σ τρατευμάτω ν και εκείνα τα οποία βρίσκονταν από τη ν αρχή γύρω από το Χρυσό Κέρας και τ ις Βλαχέρνες. Το τέχνασμα με τη φωτιά αναφ έρετα ι στην ίδια χρονική στιγμή (πριν από τη λύση τη ς πο­λιορκίας). Μ άλλον δ εν πρέπει να έγιναν δύο δ ια φ ορ ετικές κα ταστροφ ές του σλαβικού στόλου, μία κατά τη μεταφ ορά των Περσών και άλλη μία στις Βλαχέρνες.

Το παραπάνω τέχνασμα δ εν το αναφέ­ρει ο ύ τε ο Πισίδης, ο ύ τε ο Σύγκελλος και για το ν λόγο αυτό η δ ιενέργειά του έχει αμ­φισβητηθεί. Από τη ν άλλη η εκδοχή του Νι­κηφόρου για τη ν πληροφόρηση του σχεδί­ου επ ίθεσης ή ταν πιθανώς μια προσπάθεια το υ συγγραφέα να δώσει έναν “κοινό παρο­νομαστή" στις δ ια φ ορ ετικές μαρτυρίες των σύγχρονων με τη ν πολιορκία πηγών ως προς τη ν επιτυχία τω ν Βυζαντινών, στην π ροκειμένη περίπτωση του μάγιστρου Βώ- νου. Η θέση του Ν ικηφόρου επ ικράτησε κα­τά κανόνα στη σύγχρονη βιβλιογραφία ως η π ιθανότερη εκδοχή για τη ν ε ξέλ ιξη τη ς μ ε ­γάλης πολιορκίας. Σε κάθε περίπτωση η πα­ραπλανητική φωτιά συνέβαλε τα μέγιστα στην έκβαση τη ς πολιορκίας και α νέδ ειξε τη σπουδαιότητα του ελέγχου στη θάλασσα για όποιον επεδίω κε τη ν κατάληψη τη ς αυ-

16 το κρα τορ ικής πρωτεύουσας. Το κύριο όπλο mm τω ν Αβάρων, το βαρύ ιππικό, δ εν ή ταν σε

θέση να κάνει πολλά πράγματα εκ τό ς από

τη ν "επ ίδ ειξή “ του έξω από τα τείχη , και οι ι­σχυρές το ξο β ο λ ίες , που είχαν κερδίσει αρ­κ ε τέ ς μάχες κατά το παρελθόν, δ εν μπο­ρούσαν να έχουν αποτέλεσμα στις οχυρώ­σεις τη ς πρωτεύουσας. Ακόμη οι πολιορκη­τικ ές το υς μηχανές δ εν πέτυχαν να προκα- λέσουν σημαντικά ρήγματα στα πανίσχυρα τείχη , οι δε Πέρσες δ εν ανέλαβαν κάποια α­ξιόλογη πρωτοβουλία από τη θάλασσα, ό­πως θα περίμεναν πιθανώς οι Αβαροι. Πά­ντω ς δ εν είναι απόλυτα βέβαιο αν η προ­σπάθεια τω ν Περσών να περάσουν το ν Βό­σπορο με τα σλαβικά μονόξυλα ή ταν και η μοναδική το υς ενέργεια κατά τη δ ιάρκεια τη ς πολιορκίας. Ετσι φα ίνετα ι πολύ λογικό το γεγονός ό τι ό λες οι πηγές επισημαίνουν με έμφαση στις π εριγραφές τη ς πολιορκίας το ν ρόλο του σλαβικού στολίσκου. Μία ση­μαντική π αράμετρο σε αυτό το ζήτημα απο- τελο ύ ν οι μη αρμονικές σχέσεις τω ν Αβά­ρων με το υς Σλάβους υπ οτελείς το υς και κατ' επέκταση ο βαθμός τη ς συνεργασίας τους. Η λανθασμένη συνεννόηση στην πε­ρίπτωση τη ς σλαβικής επ ίθεσης φανερώ νει μάλλον τη ν κακή συνεργασία μετα ξύ τους. Το γεγονός αυτό επ ιβεβαιώ νεται και από τη ν αντίδραση το υ χαγάνου έπ ειτα από τη ν απ οτυχημένη επίθεση στις Βλαχέρνες, ο ο ­ποίος, παρακολουθώ ντας τα τεκτα ινόμ ενα από έναν λόφο, έδωσε εντολή να ε ξον τω ­θούν όσοι Σλάβοι δ ιέφυγαν από τη ν κατα­στροφή και κατέφ θασαν κολυμπώντας στον χώρο όπου βρίσκονταν οι Αβαροι.

Επειτα από τη ν καταστροφή του σλαβι­κού στόλου ο χαγάνος επ έστρεψ ε οργισμέ­νος στο σ τρατόπεδό του μπροστά από τα τε ίχη και άρχισε να καταστρώνει το σχέδιο τη ς αποχώρησης τω ν δυνάμεώ ν του. Τη νύ­κτα τη ς 7ης Αυγούστου οι Αβαροι έκαψαν τις π ολιορκητικές το υ ς μηχανές. Οι πυκνοί καπνοί από τη ν καύση το υ ς ή ταν ορατοί και τη ν επ όμενη μέρα επάνω από τη ν Κωνστα­ντινούπολη. Οι π ολιορ κητές έκαψαν επίσης

Αναπαράσταση σλαβικής κ ατο ικ ίας , μ έρ ο ς τη ς οποίας βρ ισκόταν κάτω από την επ ιφ άνεια τη ς γης. Σ ε α ν τίθ εσ η μ ε το υ ς νο μά δες Α βάρους, οι Σ λάβοι ήτα ν κ α λ λ ιερ γ η τές και επιπλέον παρείχαν σ τους πρώ τους ναυτική υπ οστήρ ιξη σε π ολλές εκ σ τρ α τε ίε ς τους.

μερ ικούς ναούς, μ ετα ξύ αυτών το ν ναό των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, το ν οποίο είχαν λεη λα τήσ ει κατά τη ν επιδρομή το υ ς το 623. Την καταστροφή απέφυγε μόνο ο ναός της Παρθένου στις Βλαχέρνες. Βλέποντας τις φω τιές οι Π έρσες νόμισαν προς στιγμήν ότι η Πόλη είχε κυ ρ ιευθ εί και π αρακολουθού­σαν το θέαμα με ανάμικτα συναισθήματα, καθώς από τη μια χαίρονταν για τη ν πτώση τη ς κι από τη ν άλλη φθονούσαν το ν χαγάνο για τη ν επιτυχία του.

Η αποτυχία των Αβάρων στο εγχείρημά το υς υπήρξε ολοκληρω τική και ο χαγάνος (ο "σκύλος“, ο "επ ικατάρατος" και "θεομίση­το ς “, όπως το ν χαρακτήριζαν οι βυζαντινές πηγές), ετο ιμαζόταν να πάρει ταπεινω μένος το ν δρόμο τη ς επιστροφής. Λίγο πριν απο­χωρήσει δ έχ θ η κε άλλη μία πρεσβεία των Βυζαντινών, στην οποία ανακοίνωσε ότι δεν αποχωρούσε από φόβο αλλά από έλλειψ η τροφίμων. Προειδοποίησε μάλιστα ό τι θα ε ­ξασφάλιζε τη διατροφή των στρατευμάτω ν του και θα επ έσ τρεφ ε για να υλοποιήσει το ν στόχο του, καθώς το επισιτιστικό πρό­βλημα δ εν του επ έτρεπ ε να δ ιεξα γά γει μα­κροχρόνια πολιορκία. Για το ν ίδιο λόγο μ έ­σα σε μία εβδομάδα οι Αβαροι είχαν τερ μ α ­τίσ ει το 586 τη ν πολιορκία τη ς Θεσσαλονί­κης, έχοντας π ροηγουμένως ερημώσει τα πάντα στα περίχωρά της . Από τη ν πλευρά το υ ς οι Βυζαντινοί γνώριζαν ό τι πλησίαζε με τα σ τρα τεύματά του ο Θεόδωρος, αδελφός του Ηρακλείου, οπότε οι συσχετισμοί των δυνάμεω ν θα άλλαζαν σε βάρος των πο­λιορκητών. Την επ ικείμενη άφ ιξη του στρα­τηγού Θεόδωρου ανακοίνωσε για λογαρια­σμό του Βώνου στον χαγάνο ο κομμερκιά- ριος Θεόδωρος.

Την Παρασκευή 8 Αυγούστου ή ταν ορα­το ί από τα τε ίχη μόνο λίγοι ιππείς οι οποίοι αποτελούσαν τη ν αβαρική οπισθοφυλακή. Ο πατριάρχης Σέργιος πραγματοποίησε μα­ζί με το ν καίσαρα Κωνσταντίνο λιτανεία στον ναό τη ς Θ εομήτορος στις Βλαχέρνες, ευχαριστώ ντας τη ν Παρθένο για τη σωτηρία τη ς Πόλης, και στη συνέχεια έκτισ ε τε ίχος γύρω από το ν ναό. Μ ερικοί Σλάβοι φυγάδες που ζήτησαν προστασία από το υς Βυζαντι­νούς, δ ιηγήθηκαν ότι ο χαγάνος το υ ς είχε ε ­ξαναγκάσει να το ν ακολουθήσουν, επ ιβε­βαιώνοντας τη ν ένταση στις σχέσεις τους τη ν οποία θα κάλυπτε μια επιτυχία εναντίον τη ς Κωνσταντινούπολης. Ο Βώνος από τη ν π λευρά του έπρεπε να ε λ έ γ ξ ε ι τ ις αντιδρά­σεις του πλήθους, καθώς πολλοί άμαχοι ε- πεδίωξαν με δική το υ ς πρωτοβουλία να βγουν από τα τε ίχη και να καταδιώ ξουν το υς Αβάρους. Η ανακούφιση τη ς αυτοκρα- το ρ ική ς πρωτεύουσας από τη λύση τη ς πο­λιορκίας ή ταν έκδηλη και η 7η Αυγούστου π αρέμεινε για πάντα στις μνήμες τω ν Βυζα­ντινώ ν ως η μέρα τη ς απαλλαγής από τον κίνδυνο που δ ιέ τρ εξε το καλοκαίρι του 626.

Η απαλλαγή τη ς Κωνσταντινούπολης από τη ν τρ ομ ερ ή πολιορκία του 626 υπήρξε π ιθανότατα το έναυσμα για τη συγγραφή ε ­νός εξα ιρ ετικο ύ εκκλησιαστικού κοντακίου, γνωστού ως "Ακάθιστος Υμνος". Ο “Ακάθι-

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 16: Στρατιωτική Ιστορία 102

— : ς Υμνος’ (που ψ άλλεται "ορθοστάδην") f -ε—αείτα ι ως η ειδολογική τε λ ε ιό τη τα και - “ ο ιητική αποκορύφωση του Κοντακίου, το οποίο ακόμη και σήμερα ακούγετα ι στην• Ά η ν ικ ή Ο ρθόδοξη Εκκλησία. Το έργο απο- τ ε λ ε ί έναν εγκωμιαστικό ύμνο στη Γέννηση ~ου Χριστού και στη Θ εοτόκο , τη ν οποία δοξολογεί ως υπέρμαχο τη ς Κωνσταντινού­πολης και για το ν λόγο αυτό σ υνδ έθ ηκε με ενα σημαντικό ιστορικό γεγονός όπως ή ταν η αβαροσλαβική πολιορκία του 626. Ο χρό- . ος τη ς συγγραφής του ύμνου δ εν έχει ε ξα ­κριβωθεί. Από το υ ς περισσότερους μ ελ ε τη ­τέ ς έχει απ οδοθεί στον Ρωμανό το ν Μελω- δό (ο οποίος όμως έζησε το ν 6ο αιώνα), ενώ από άλλους στον πατριάρχη Σέργιο ή στον Γεώργιο Πισίδη. Ο τελευ τα ίο ς υπήρξε κι έ ­νας από το υ ς εκφ ρασ τές τη ς βυζαντινής ι­στορικής επικής ποίησης. Κατά τις δύο πρώτες δ εκ α ετίε ς τη ς βασιλείας το υ αυτο- κράτορα Ηρακλείου ο Πισίδης συνέθεσε μια σειρά από ποιήματα, τα οποία εκ τό ς από ιστορική πηγή απ οτελούν και εγκώμιο για κάποια πρόσωπα, ιδια ίτερα για το ν αυτο- κράτορα Ηράκλειο. Ανάμεσα σε άλλα ποιή­ματα αφ ιερω μένο στην πολιορκία τη ς Κων­σταντινούπολης από το υ ς Αβάρους και το υ ς Πέρσες είναι το ποίημα Bellum Avaricum (αβαρικός πόλεμος, 541 δωδεκα- σύλλαβοι στίχοι), που απ οτελεί ταυτόχρονα και ένα έμμεσο εγκώμιο του πατρικίου Βώ- νου.

01 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ

Το απ οτέλεσμα τη ς πολιορκίας είχε κα­τα λυ τικές συνέπ ειες τόσο για το υς Βυζα­ντινούς, όσο και για το υς Αβάρους και το υς Πέρσες, η θέση τω ν οποίων άλλαξε δραμα- τ.κά μ ετά τη ν αποτυχία το υ ς μπροστά στην Κωνσταντινούπολη. Με αναπτερωμένο η θ ι­κό οι Βυζαντινοί συνέχισαν το ν πόλεμο στην Ανατολή και δύο χρόνια αργότερα συ- νέτριψαν το βασίλειο τω ν Σασσανιδών, με το ν Ηράκλειο να εισ έρχετα ι θ ρ ια μβ ευ τή ς στην Κτησιφώντα. Οσον αφορά το υ ς Αβά­ρους, εκ τό ς από τη στρατιωτική παρουσία το υς η αυτοκρατορ ία απαλλάχθηκε από τα βαρύτατα τέλη που κα τέβα λλε σε αυτούς π ροκειμένου να εξασφαλίσει τη ν ειρήνη. Από τη ν πρώτη συνθήκη τω ν δύο πλευρών, το 574, μέχρι το 626 οι Αβαροι αποκόμισαν περίπου 6,5 εκατομμύρια χρυσά νομίσματα, εκτό ς από τα δώρα τα οποία έστελναν οι Βυζαντινοί και τη λεία που αποκόμιζαν από τις επ ιδρομές το υ ς στα Βαλκάνια.

Μ ετά τη ν απομάκρυνση τω ν Αβάρων από τη ν Κωνσταντινούπολη οι βυζαντινές ~ηγές σιωπούν όσον αφορά τη ν ιστορία τους, καθώς το ενδ ια φ έρον το υ ς επικε- .τρώ θ ηκε στον πόλεμο του Ηρακλείου με το υ ς Πέρσες. Ετσι τα γεγονότα που συγκλό- . σαν το αβαρικό χαγανάτο μετά το 626 α- . αφέρονται ελάχιστα. Μ ε τη ν ευκαιρία τη ς ανακατάληψης τη ς Ιερουσαλήμ ο Πισίδης α- . αφ έρετα ι σε ένα ποίημά του στις αιματη- οές αντιπαραθέσεις των "Σκυθών" με το υ ς

Αβαρική λαβή ξίφ ο υ ς μ ε δα κτύλ ιο στην κορυφ ή του , από το κ ο ιμητήρ ιο του

Κουνμπάμπονυ σ την Ο υγγαρ ία . Φ έρει διακόσμηση από π ολύτιμες π έτρ ες και

ανήκε π ιθανώ ς σε α νώ τατο αξιω ματούχο.

Σλάβους, που κατέστησαν αδύνατο το ν κοι­νό το υ ς αγώνα. Αμφίβολο παραμένει το πό­σο οι Βυζαντινοί εκμ ετα λλεύ θ η κα ν τη νίκη το υ ς για να αποκαταστήσουν τη ν κυριαρχία το υ ς στον βαλκανικό χώρο. Σύμφωνα με μία άποψη ο σ τρατηγός Θ εόδω ρος έφ θασε το 626 μέχρι το Βελιγράδι και αποκατέστησε τα βυζαντινά όρια στον Δούναβη. Ως μαρτυ­ρία γι' αυτή τη θέση εμφ ανίζετα ι η πολύ μ ε­τα γενέσ τερ η πληροφορία του Κωνσταντί­νου Ζ1 του Π ορφ υρογέννητου (περ. 950) για τη ν ύπαρξη Βυζαντινού στρατηγού στο Β ε­λιγράδι, ο οποίος δ ιευκόλυνε περί το 630 τη ν εγκατάσταση τω ν Σέρβω ν στα Βαλκά­νια. Η θέση αυτή έχει α μφ ισ βητηθεί έντονα από α ρ κετού ς ερ ευ ν η τές . Το βέβαιο είναι ό τι το Βυζάντιο δ εν "ξέχασε" το υ ς Αβάρους (υπάρχουν μαρτυρ ίες για π ρεσβείες το 634 και το 678), επιχείρησε δε να αποκτήσει σταδιακά το ν έλεγχο επάνω στα σλαβικά φύλα που είχαν κα τα κλύσ ειτα Βαλκάνια. Εκ τω ν πραγμάτων όμως, λόγω τη ς διαρκούς α­π ειλής τω ν Αράβων στην Ανατολή μ ετά το 634, το Βυζάντιο δεν είχε τη ν ευχέρεια να α­σκήσει μεθοδ ικά μια "βαλκανική" πολιτική. Αυτό ίσως ή ταν και ένας από το υς λόγους που το αβαρικό χαγανάτο, αν και δ εν απεί­λησε π οτέ πάλι το Βυζάντιο, μπόρεσε να α­νακάμψει έπ ειτα από τη ν εσω τερική κρίση η

οποία ακολούθησε τη ν αποτυχία στην Κων­σταντινούπολη. Παρά το οδυνηρό α π οτέλε­σμα ο χαγάνος ή ταν ακόμη σε θέση να ε ­λ έγ ξε ι το ν στρατό του. Μ ετά τη ν ή ττα του 626, οπότε για τελευ τα ία φορά οι Αβαροι παρέσυραν το υς Σλάβους σε κοινή εκσ τρα ­τεία , η κατάσταση στην Παννονία θύμ ιζε τη ν εποχή του θανάτου το υ Αττίλα, καθώς άρχισαν να εκδηλώ νοντα ι επαναστάσεις ε ­ναντίον τω ν Αβάρων. Το αβαρικό χαγανάτο, αν και δ ιέθ ε τε καλή στρατιωτική και πολιτι­κή οργάνωση, δ εν είχε μεγάλη εσωτερική συνοχή δ ιότι π εριελάμβανε πολλά ξένα ε ­θνικά στοιχεία με τάσ εις διασπαστικές, που εκδηλώ θηκαν μόλις π αρατηρήθηκε κάποια αδυναμία κεντρ ικού ελέγχου. Εχοντας αντι­μετωπίσει με επιτυχία τη ν εσω τερική κρίση το υ κατά το διάστημα 626-660 περίπου το χαγανάτο, το οποίο είχε συσσωρεύσει τερ ά ­στια ποσά από το υς Βυζαντινούς, κα τάφ ερε να ανακάμψει και να επιβιώσει ως το 796, ο­π ότε υποτάχθηκε στους Φράγκους του Καρλομάγνου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) ΘΑΥΜΑΤΑ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, εκδ. Ρ.Lemerle, Les plus anciens recueils des Miracles de Saint Demetrius et la penetration des Slaves dans les Balcans, v. I. Le Texte, Παρίσι, 1979. v. II. Commentaire, Παρίσι, 1981.(2) ΠΑΣΧΑΛΙΟΝ ΧΡΟΝΙΚΟΝ, εκδ. P.G. Migne, Patrologiae Graecae, τόμ. 92, Βόννη, 1832.(3) Γεώργιος Πισίδης: ΑΒΑΡΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, εκδ. P.G. Migne, Patrologiae Graecae, τόμ. 92.(4) Πατριάρχης Νικηφόρος: ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΥΝΤΟΜΟΣ, εκδ. Κανάκη, Αθήνα, 1994.(5) Θεοφάνης: ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΙΑ, εκδ. C. de Boor, Λειψία, 1883-5.(6) Θεόδωρος Σύγκελλος: ΟΜΙΛΙΑ, εκδ. L. Sternbach, Analecta avarica, Κρακοβία, 1900.(7) IV. Pohl: DIE AWAREN. EIN STEPPENVOLK IN MITTELEUROPA 567-822 N. CHR., Μόναχο, 1988.(8) A. Avenarius, Die Awaren in Europa, Αμστερνταμ, 1974.(9) G. Ostrogorsky: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, Αθήνα. 1978.(10) J. Fine: THE EARLY MEDIEVAL BALCANS,Μ ίτ σι y καν, 1983.(11) A. Στρότος: BYZANTIUM IN THE SEVENTH CENTURY, Αμστερνταμ, 1968.(12) Μ. Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου: 01 ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΛΑΟΙ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΜΕΣΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1991.(13) X. Χούνγκερ: ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Η ΛΟΓΙΑ ΚΟΣΜΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ, εκδ. Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1997.(14) Σ. Κάπαρης-Πλανύτερος: ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ "ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ" ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑΣ. ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΗ ΤΕΙΧΟΠΟΙΙΑ ΚΑΙ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟ 1453, στο Ή Αλωση της Κωνσταντινούπολης", σειρά "Μεγάλες Μάχες", εκδ. Περισκόπιο, Δεκέμβριος 2001.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 17: Στρατιωτική Ιστορία 102
Page 18: Στρατιωτική Ιστορία 102

Το κάστρο Κόλντιτς είναι πι&ανώς το πιο φημισμένο σ τρατόπεδο αιχμαλώτων

του Β 'ΠΠ . Οι ψηλοί γκρίζοι τοίχοι από γρανίτη, τα φραγμένα παράθυρα, οι πολύ

κεκλ ιμ ένες στέγες, οι παλαιοί πύργοι, οι αψ ίδες και η τάφ ρος του αποτέλεσαν

ΚΟΛΝΤΙΤΣΕΝΑ ΔΙΑΣΗΜΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ

ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΤΟΥ Β’ ΠΠ. v ’ ........ ' " ' Λ - ' A · * * - M— -·

Page 19: Στρατιωτική Ιστορία 102

20

Το κάστρο Κ όλνιιτς βρίσκετα ι στην κορυφή ενός λόφου τη ς Σαξωνίας, ο οποίος δεσπόζει στη μικρή πόλη με το ίδιο όνομα. Η πόλη Κόλντιτς απλώνεται στις ό χθες του ποταμού Μ ούλντε (παραπό­

ταμου του Ελβα) ανάμεσα στη Λειψία, στη Δρέσδη και στο Κέμνιτς. Το κάστρο κτίσ τη ­κε το 1014. Κατά το πέρασμα των χρόνων υ­π ήρξε επ ίκεντρο πολέμων και πολιορκιών και ανακατασκευάσθηκε π ολλές φορές. Τον 15ο αιώνα λειτούργησ ε ως κυνηγετικό καταφύγιο για το υ ς βασιλείς τη ς Σαξωνίας και καταστράφ ηκε ολοσχερώς κατά το υς π ολέμους τω ν Ουσιτών. Κτίσθηκε εξα ρχής τη ν περίοδο της Αγίας Ρωμαϊκής Α υτοκρα­τορίας και π ροσφ έρθηκε ως γαμήλιο δώρο σε μία πριγκίπισσα τη ς Δανίας το 1583. Το 1634 αυτοκρατορ ικο ί το κατέλαβαν και το 1694 ο ιδ ιο κτή της του, Αύγουστος ο Δυνα­τός, άρχισε να το επ εκτε ίν ε ι κατασκευάζο­ν τας ένα εξω τερ ικό προαύλιο και αυξάνο­ν τας το ν αριθμό τω ν δωματίων σε 700. Το 1706 πέρασε στα χέρια τη ς Σουηδίας και κα­τόπιν τη ς Σαξωνίας. Σ τις αρχές του 18ου αι­ώνα το κάστρο μ ετα τράπ ηκε σε πτωχοκο- μείο. Από το 1828 λειτούρ γησ ε ως άσυλο για διανοητικά ασθενείς. Κατά το ν Α' ΠΠ χρησ ιμοπ οιήθηκε για πρώτη φορά ως στρα­τόπ εδο αιχμαλώτων, με μεγάλη επιτυχία κα­θώς δ εν σ ημειώ θηκε καμία απόδραση. Το 1933 οι εθνικοσοσιαλιστές το μ ετέτρ εψ α ν σε σ τρατόπεδο συγκέντρω σης για κομμου ­νισ τές και άλλους ανεπ ιθύμητους. Τα κτίρια γύρω από το εσω τερικό προαύλιο στέγαζαν το υς φυλακισμένους και τα εξω τερ ικά λ ε ι­τουργούσαν ως φρουραρχείο.

ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟΜικρά πλακόστρωτα δρομάκια οδηγούν

από τη ν κεντρ ική πλατεία τη ς πόλης Κόλ­ν τ ιτς βόρεια, προς τη ν είσοδο του κάστρου. Η πρώτη πύλη βρίσκετα ι εμπρός από μία μι­κρή γέφ υρα η οποία περνά επάνω από μία ξηρή τάφρο. Εκεί δεσπόζουν τα εξω τερ ικά τε ίχη του κάστρου. Στο άκρο τη ς γέφ υρας βρίσκετα ι η κύρια αψιδωτή είσοδος του κά­στρου, επάνω από τη ν οποία είναι σκαλι­σμένα τα ιπποτικά εμβλήματα των δουκών τη ς Σαξωνίας και του βασιλικού οίκου της Δανίας. Η κύρια είσοδος οδηγεί στο ε ξω τε ­ρικό προαύλιο, κυκλω μένο στις τέσσερις π λευρές από υψηλούς π έτρ ινους τοίχους. Κατά το ν Β' ΠΠ αυτή ή ταν η περιοχή του φρουραρχείου (Kommandantur) και τα κτίρια φιλοξενούσαν το υς άνδρες τη ς φρουράς και τις ο ικογένε ιές τους. Υπήρχαν δύο έ ξο ­δοι από το εξω τερ ικό προαύλιο, μία προς τη ν ανατολή, μέσα από τα εξω τερ ικά τε ίχη του κάστρου, και μία απέναντι από τη ν αψι­δωτή είσοδο.

Η ανατολική έξο δ ο ς οδηγεί το ν επ ισκέ­πτη κάτω από τις επ άλξεις, σε ένα μικρό μο­νοπάτι στο άκρο του οποίου βρισκόταν το φυλάκιο. Εκεί οι Γερμανοί σκοποί μπορού­σαν να αναπαυθούν όταν δ εν είχαν υπηρε­

Το κάστρο σ τέκ ε ι επ ιβλητικό επάνω από τον π οταμό Μ ο ύλντε.

Η β ο ρ ειο δ υ τικ ή βερ ά ντα , σκηνή της απόπ ειρας απόδρασης το υ υπ οσμηναγού

Ν το ν Τομ (ψωτ. Πωλ Ν την , 1998).

σία. Δίπλα στο φυλάκιο βρίσκετα ι η αψιδω­τή είσοδος προς το εσω τερικό προαύλιο. Π ρόκειτα ι για μία λιθόστρω τη αυλή διαστά­σεων 30 μ. χ 35 μ., π ερ ιτριγυρ ισμένη από κτίρια το ύψος τω ν οποίων υπερβαίνει τα 25 μ. επ ιτρέπ οντας στο φως το υ ήλιου να δι- εισδύσει λ ίγες ώ ρες κάθε ημέρα. Π ολυάριθ­μες θ ύ ρ ες ανοίγουν στο εσω τερικό προαύ­λιο. Αποτελούσαν τ ις εισόδους προς τα λουτρά, τ ις κουζίνες, το γραφείο, το π αρεκ­κλήσι, το γραφείο δεμάτω ν, το αναρρω τή­ριο και τα κελιά τη ς απομόνωσης. Στη νο­τιοανατολική γωνία βρισκόταν η είσοδος σε μερικά από τα καταλύματα και δ εξιά τη ς το κυλικείο . Σ την ανατολική πλευρά βρίσκο­ν ταν το κουρείο και το ο δο ντια τρείο του στρατοπέδου. Πολλά από τα παράθυρα ε ­κε ίνη ς τη ς όψης ανήκαν στα καταλύματα των αιχμαλώτων. Στα δωμάτια τη ς δυτικής όψης του προαυλίου, επάνω από το ισόγειο, είχαν εγκα τα σ τα θ εί οι Βέλγοι και οι Γάλλοι (απολαμβάνοντας το προνόμιο τη ς μεγαλύ­τερ η ς ηλιοφάνειας). Σ την ίδια πλευρά του προαυλίου βρίσκετα ι η είσοδος στο παρεκ­κλήσι και δίπλα τη ς μία δ εύ τερ η πόρτα πίσω από τη ν οποία μία σπειροειδής σκάλα ο δη ­γεί στους ανώ τερους ορόφους, όπου βρί­σκονταν μερ ικά καταλύματα αιχμαλώτων. Εκείνη η πόρτα βρίσκετα ι στο κάτω μέρος ενός υψηλού πύργου με ρολόι, η κορυφή του οποίου απ οτελεί το υψ ηλότερο σημείο του κάστρου Κόλντιτς.

Η δ εύ τερ η έξο δ ο ς από το εξω τερ ικό προαύλιο οδηγεί σε ένα μικρό μονοπάτι έξω από τα τε ίχη του κάστρου. Εκείνη τη δια­δρομή ακολουθούσαν οι α ιχμάλωτοι προς και από τη ν περιοχή αναψυχής στο παρα­κείμενο πάρκο. Η πλαγιά είναι απότομη και το μονοπάτι περνάει από α ρκετά επίπεδα

γύρω από τα εξω τερ ικά τε ίχη του κάστρου με κατεύθυνση α ν τίθ ετη προς τη φορά των δ εικτώ ν του ρολογιού (σήμερα μεγάλη έ ­κταση εκε ίν η ς τη ς περιοχής έχει ιδιαίτερα α νεπ τυγμένη βλάστηση). Σ τους πρόποδες του απότομου λόφου, δ εξιά από το μονοπά­τι, βρισκόταν η περιοχή αναψυχής. Ο σύ­ν τομ ο ς περίπατος και η περίοδος άσκησης στο πάρκο συχνά παρείχαν τις κα λύ τερες ευκα ιρ ίες για μία απόπειρα απόδρασης. Το μονοπάτι συνεχίζει γύρω από τα εξω τερ ικά τε ίχη και καταλήγει σε έναν α ρκετά μεγάλο κήπο στη βορειοδυτική γωνιά του κάστρου, ακριβώς πίσω από το φυλάκιο.

ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝΜ ετά τη ν πτώση τη ς Πολωνίας το κά­

στρο χρησιμοπ οιήθηκε ως στρατόπεδο μ ε­ταγωγών για Πολωνούς αιχμαλώτους. Το1940 η Ανώτατη Διοίκηση Ενόπλων Δυνάμε­ων (Oberkommando der Wehrmacht - OKW) α­ποφάσισε να οργανώσει ένα ειδ ικό σ τρατό­πεδο όπου θα υπήρχε αυστηρή επίβλεψη, όπως προβλεπ όταν στο Αρθρο 48 τη ς Συν­θ ήκη ς τη ς Γενεύης. Σύντομα το Κόλντιτς μετα τράπ ηκε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου υψίστης ασφαλείας για αξιω ματι­κούς οι οποίοι είχαν απ οδειχθεί ικανοί στις αποδράσεις ή θεω ρο ύντο «Deutschfeindlich» (εχθρο ί τη ς Γερμανίας). Η επίσημη ονομα­σία του ή ταν Oflag IVc (βρισκόταν στο 4ο Στρατιω τικό Διαμέρισμα - Wehrkreis IV) και τελο ύσ ε υπό τη δικαιοδοσία του OKW. Στις αρχές του καλοκαιριού του 1940 η μικρή ο­μάδα Πολωνών που βρισκόταν εκ ε ί μ ετε - γκα τα σ τά θηκε και το ν Οκτώβριο του ίδιου έ το υ ς έφθασαν 140 Πολωνοί αξιω ματικοί οι οποίοι θ εω ρ ο ύντο παράτολμοι και εν δυνά-

Αποψη το υ κάστρου Κ όλντιτς από τα νο τιο δ υ τικά . Π λη σ ιέσ τερ α

στον π αρ α τη ρ η τή β ρ ίσ κ ετα ι η είσ οδ ος.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 20: Στρατιωτική Ιστορία 102

δραπέτες. Οι άνδρες τη ς φρουράς το ύ ς : .-ψ ιετώπιζαν με σαρκασμό και χλεύη δ ιότι

α τη Wehrmacht το πολωνικό κράτος δ εν . ; ιτα το . Στις 5 Νοεμβρίου 1940 εμφανί- r r -κ α ν τρ ε ις Καναδοί αξιω ματικοί τη ς RAF, :. οποίοι είχαν προσπαθήσει να αποδρά- : d u v το ν Απρίλιο και το ν Αύγουστο του ίδι- :_ έτους. Στις 7 Νοεμβρίου 1940 έφθασαν : Ξ. Βρετανοί αξιω ματικοί του Στρατού, γνω- Γτοί ως οι «Εξι του Λάουφεν», οι οποίοι εί-

δραπ ετεύσ ει από το ομώνυμο στρατό- _ Ξδο (κοντά στο Μόναχο).

Τα Χριστούγεννα του 1940 πέρασαν ευ- : άριστα για το υς α ιχμαλώ τους και το υ ς δε- τα ο φ ύλα κές τους. Το φαγητό, η μπύρα και το κρασί ή ταν άφθονα για όλους. Οι Γάλλοι• α. οι Πολωνοί διακινούσαν ήδη γράμματα 'α . δ έμ α τα με το υς ανθρώπους τους , ενώ οι Β ρετανοί έλαβαν τα πρώτα δ έμ α τα του Βρετανικού Ερυθρού Σταυρού στις αρχές Δ εκεμβρ ίου. Οι Πολωνοί παρουσίασαν το εογο «Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι», μία ε κ ­πληκτική παράσταση με μ αριονέτες , μουσι­κή και ερμηνευ τικά σχόλια σε μετάφραση.

Τον Φ εβρουάριο του 1941 ο αρ ιθμός ra v αιχμαλώτων α υ ξή θ η κε σημαντικά με τη ν άφ ιξη 200 Γάλλων αξιωματικών. Μ ερικοί από α υτούς απαίτησαν το ν διαχωρισμό των Γαλλοεβραίων αξιωματικών και ο δ ιο ικη τής του σ τρατοπέδου δ ιέ τα ξε τη μεταφ ορά των τελευ τα ίω ν στις σοφ ίτες. Γάλλοι ή ταν οι πρωταγωνιστές τη ς πρώτης απόπειρας α­πόδρασης. Σ τις 18 Μ αρτίου 1941 δύο αξιω­ματικοί βρέθηκαν στον π υθμένα μίας οπής την οποία είχαν ανοίξει κάτω από το ν πύργο του ρολογιού. Σ τον πύργο είχαν εγκατα- στήσει ένα βαρούλκο για να μετακ ινούν τα προϊόντα τη ς εκσκαφής προς τις σοφ ίτες. Οι Γερμανοί σφράγισαν τ ις π όρτες πρόσβα­σης στους τρ ε ις ορόφους του πύργου. Τον Ιδιο μήνα δύο Πολωνοί αξιω ματικοί συνελή- 3θησαν ενώ έκοβαν τα σίδερα το υ παραθύ­ρου του κυλικείου.

Τον Ιούλιο του 1941 Ο λλανδοί αξιω ματι­κοί, οι οποίοι είχαν α ρνη θεί να υπογράψουν αία δήλωση ό τι δ εν θα λάμβαναν μέρος στον π όλεμο ενα ντίον τη ς Γερμανίας, μ ετα ­φ έρθηκαν στο κάστρο. Κατά το τέλο ς Ιουλί­ου του 1941 το Κόλντιτς είχε γ ίνει δ ιεθνές:

φ ιλοξενούσε» 200 Γάλλους, 150 Πολωνούς, 50 Β ρετανούς, 68 Ο λλανδούς και δύο Γιου­γκοσλάβους αξιω ματικούς. Μ ετα ξύ των διάσημων κρατουμένω ν ήταν ο Β ρετανός άσσος-ανάπηρος π ιλότος Ντάγκλας Μπέι- ντερ , ο Τσαρλς Απαμ, κάτοχος δύο Σταυρών τη ς Βικτωρίας, και ο Ν τέιβ ιν τ Σ τέρλ ινγκ , ι­δρυτής τη ς Special Air Service. Στο Κόλντιτς μ ετα φ έρ θη κα ν και ιδ ια ίτερης σημασίας αιχμάλωτοι οι οποίοι αποκαλούντο Prominente και ή ταν σ υγγενείς σημαντικών προσωπικοτήτων των Συμμάχων. Πρώτος α ετα φ έρθ ηκε ο Τζάιλς Ρόμιλυ, ένας πολί­της δημοσιογράφος ο οποίος είχε αιχμαλω- τισ θεί στο Νάρβικ και τύχαινε να είναι ανη­ψιός του Τσώρτσιλ. Μ ετα ξύ των γνω σ τό τε­ρων ονομάτων σ υγκαταλέγονταν ο κομμά- ντο Μάικλ Α λεξά ντερ , ανηψ ιός του στρα­τάρχη Χάρολντ Α λεξά ντερ , ο υποκόμης

Τζωρτζ Λασέλ (αργότερα λόρδος Χέργου- ντ), ανηψ ιός του βασιλιά Γεωργίου ΣΤ1, ο Τζων Ελφινστοουν, ανηψ ιός τη ς βασίλισας, ο λοχαγός Ν τόουικ Χέηγκ, γ ιός του στρα­τάρχη του Α1 ΠΠ Ν τάγκλας Χέηγκ, ο Τσάρλυ Χόουπτουν, γ ιος του αντιβασιλιά τη ς Ινδίας λόρδου Λ ίνλιθγκοου, ο υπολοχαγός Τζων Ο υίναντ ο νεώ τερος, γ ιος του Αμερικανού π ρεσβευτή στη Βρετανία, και τέσσ ερις Γερ­μανοί στρατηγοί. Τελευταία άφιξη ήταν αυ­τή το υ Ταντέους Μπορ-Κομορόφσκι, επ ικε­φαλής τη ς εξέγερσ η ς στη Βαρσοβία τον Αύγουστο του 1944.

Η Δ ΙΑΒΙΩ ΣΗ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟΣτο Κόλντιτς η Wehrmacht α κολουθού­

σε το γράμμα τη ς Σ υνθήκης τη ς Γενεύης. Οι επ ίδοξο ι δρα π έτες τιμω ρούντο με απο­μόνωση, ενώ σε άλλα σ τρατόπεδα εκ τελο ύ - ν το με συνοπτικές διαδικασίες (1). Γενικά οι Γερμανοί αξιω ματικοί αναγνώριζαν ότι το καθήκον ενός αιχμαλώτου ή ταν να προσπα­θήσ ει να αποδράσει και ό τι η δική το υ ς α­ποστολή ή ταν να το υ ς αποτρέψουν. Δ εν ή ­ταν λ ίγες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες αιχμάλωτοι έκλεινα ν «συμφωνίες κυρίων» με τη φρουρά, όπως για παράδειγμα να μη χρησιμοποιούν δανεικά εργαλεία (από άλ­λ ες ε θ ν ικ ό τη τες ) για τις απόπειρες από­δρασής τους.

Το μεγα λύτερο μέρος τη ς φρουράς συ- νιστούσαν βετερά νο ι του Α1 ΠΠ και νεαροί σ τρα τιώ τες οι οποίοι δ εν ή τα ν κατάλληλοι για υπηρεσία στην πρώτη γραμμή. Υπήρχαν τέσσ ερις αξιω ματικοί (Lageroffizier 1 ως 4) οι οποίοι ή τα ν υπεύθυνοι για τη ν καθημερινή επαφή με το υ ς αιχμαλώτους, τη σύγκληση επ ιθεω ρήσεω ν και τη ν εκ τέλεσ η ερευνών. Το Κόλντιτς ή τα ν ένα στρατόπ εδο υψίστης ασφαλείας (Sonderlager) με απ οτέλεσμα να εκ τελο ύ ν τα ι τρ ία (αργότερα τέσσερα) προ­

σκλητήρια (Appell) καθημερινά για να γ ίν ε ­τα ι καταμέτρησ η τω ν αιχμαλώτων. Ο ταν η φρουρά ανακάλυπτε ό τι κάποιος είχε δια- φύγει, ενη μέρω νε κά θε αστυνομικό και σι­δηροδρομικό σταθμό σε ακτίνα 40 χλμ. και όλα τα μέλη τη ς Νεολαίας Χ ίτλερ λάμβαναν μέρος στην αναζήτηση.

Τα δ έματα φ αγητού του Ερυθρού Σ τα υ ­ρού βοηθούσαν στη διατροφή των αιχμα­λώτων τόσο πολύ, ώστε μ ερ ικ ές φ ο ρ ές οι αιχμάλωτοι σ ιτίζονταν καλύτερα από το υς δεσ μοφ ύλακές το υς , οι οποίοι βασίζονταν στις τυποπ οιημένες μ ερ ίδ ες φ αγητού της Wehrmacht.

Στο κάστρο λειτουργούσ ε μία μορφή μαύρης αγοράς, στην οποία οι αιχμάλωτοι δ ιέθ ε τα ν α ντικείμενα από τα δ έματα του Ερυθρού Σταυρού. Αντάλλασσαν τα τσ ιγά­ρα το υ ς με χρήματα τα οποία μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν έξω από το κάστρο για να αγοράσουν τροφ ή ή εισ ιτήρια για τη μ ε ­τακίνησή το υς ή εμπ ορ εύοντα ν τις σ χετι­κές π ο λυ τέλειες που δ ιέθ ε τα ν για να αγο­ράσουν π ληροφορίες και εργαλεία από συ- νεργάσιμους άνδρες τη ς φρουράς και κα­το ίκους τη ς πόλης.

Οι αιχμάλωτοι φ ρόντιζαν οι ίδιοι για τη διασκέδασή τους. Τον Αύγουστο του 1941 οργανώθηκαν οι πρώτοι ολυμπιακοί αγώνες στρατοπ έδου αιχμαλώτων. Οι Πολωνοί σχη­μάτισαν μία χορωδία, οι Ο λλανδοί ένα μου­σικό συγκρότημα με χαβανέζικες κιθάρες, οι Γάλλοι μία ορχήστρα, ενώ οι Β ρετανοί α­νέβαζαν θεα τρ ικά έργα και ευθυμογραφ ή­ματα. Ανδρες από δ ια φ ορ ετικ ές εθ ν ικ ές ο­μάδες αλληλοδιδάσκονταν ξέ ν ες γλώσσες. Π ολλές ημερήσ ιες δ ρα σ τη ρ ιότητες των αιχμαλώτων γ ίνονταν στο προαύλιο, όπως αγώνες ποδοσφαίρου, κρ ίκετ, βόλεϋ και ξ ι­φασκίας. Α ργότερα το «stoolball», μία ιδιαί­τερ α σκληρή έκδοση του ράγκμπυ που επι­νόησαν οι αιχμάλωτοι, έγ ινε ο περισσότερο

Ο λοχαγός Χανς Λ ά νγκ ε (έκ το ς από α ρ ισ τερ ά ), α ξιω ματικός α σ φ αλεία ς από το 1939ως τον Ο κτώ βριο του 1943 (τη 9 έ σ η το υ κ α τέλ α β ε ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Δ ρ Χανς Χορν), συ ζ η τε ί μ ε τον δ ιο ικη τή το υ σ τρ α το π έδ ο υ , σ υνταγματά ρ χη Μ α ξ Σ μ ιτ , κ α τά την ά φ ιξη Βέλγω ν αιχμαλώ τω ν το 1940 κοντά στον σ ιδηροδρομικό σ τα θ μ ό το υ Κ όλντιτς .

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 21: Στρατιωτική Ιστορία 102

Σ υ ρ μ α τό π λ ε γ μ α ·* Χ ά ρτης του κάστρου Κ όλντιτς.

Ε ξέδ ρ α μ ε σ κοπ ό

Σ κ ο π ό ς μ ε π ο λ υ β ό λ α

δημοφ ιλής τρόπ ος για να περνούν το ν χρό ­νο το υς : σκοπός κά θε ομάδας ή τα ν να ρ ίξει κάτω το ν αντίπαλο τερματοφύλακα· ο οποί­ος καθόταν σε ένα σκαμνί (stool). Βοηθούσε το υ ς άνδρες να εκτονώ νοντα ι και τα υ τό ­χρονα κάλυπτε κάθε ήχο εκσκαφής. Ωστό- σο πολλοί α ιχμάλωτοι προτιμούσαν να περ-

22 νούν το ν χρόνο το υς διαβάζοντας, παίζο- mm ν τας χαρτιά κλπ.

Εκτός από τις αποδράσεις οι αιχμάλω­το ι προσπαθούσαν να παρενοχλούν το υς Γερμανούς (το αποκαλούσαν «βασανισμό η ­λιθίων»), για παράδειγμα π ετώ ντας το υ ς "βόμβες" νερού ή ακαθαρσιών. Ο Ν τάγκλας Μ π έιντερ ενθ ά ρρυνε το υ ς αξιω ματικούς του να προβαίνουν σε οποιαδήποτε πράξη δυσχέραινε τη ζωή τω ν φρουρών. Ο Β ρετα ­νός σμηναγός Πητ Τάνστολ είχε ε ιδ ικ ευ τε ί στην πρόκληση χάους κατά το π ροσκλητή­ριο ακόμα και ό ταν κανένας δ εν προσπα­θούσε να διαφύγει, ώστε οι φρουροί να μην υπ οπ τευθούν κάτι ό ταν συνέβαινε το πραγ­ματικό γεγονός. Δ ικάστηκε π έντε φ ορές από σ τρατοδ ικείο και υπ έφ ερε συνολικά 415 η μ έρ ες στην απομόνωση.

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΠΟΔΡΑΣΕΩΝΟι αιχμάλωτοι επινόησαν πολλούς τρ ό ­

πους δ ιαφυγής. Κατασκεύασαν αντικλείδ ια για δ ιάφ ορες θ ύ ρ ες , αντίγραφα χαρτών και τα υ το τή τω ν και εργαλεία. To ΜΙ9 (τμήμα του βρετανικού Υπουργείου Πολέμου το ο ­ποίο ε ιδ ικευό τα ν στον εξοπλισμό αποδρά­σεων) επικοινωνούσε με το υ ς αιχμαλώτους

χρησιμοποιώντας κώδικα και το υς προμή­θ ευ ε με βοηθήματα αποδράσεων τα οποία παρουσιάζονταν ως δέματα βοήθειας. Οι Γερμανοί έμαθαν να τα αναγνωρίζουν.

Σταδιακά το Κόλντιτς συγκέντρω σε το υς καλύτερους αξιω ματικούς σε θ έμ α τα αποδράσεων και το γεγονός έγ ινε φανερό πολλές φορές. Σ τις 12 Απριλίου 1941, μ ετά από έναν καθημερινό περίπατο στο πάρκο, οι Γερμανοί μέτρησ αν το υ ς α ιχμαλώ τους και ανακάλυψαν ό τι ένας απούσιαζε. Συσχέ­τισαν κάθε κρατούμενο με τη φωτογραφία τη ς τα υ τό τη τά ς το υ - μία μακρόχρονη και δύσκολη διαδικασία δ ιό τι οι φω τογραφ ίες ήταν σχετικά παλαιές. Η Γενική Διοίκηση Δρέσδης α νέλαβε δράση και το αρμόδιο τμήμα ασφαλείας (Abwehrstelle 4) ζήτησε να μάθει π ότε και πώς έγινε η απόδραση και τι φορούσε ο αιχμάλωτος. To OKW ή θ ελ ε να π ληροφ ορηθεί ποιος ήταν ο υπεύθυνος, πώς τιμω ρήθηκε και ποιες εν έρ γ ε ιε ς έγιναν για να απ οφ ευχθούν παρόμοιες αποδρά­σεις στο μέλλον. Η φρουρά του κάστρου έ ­δωσε τη ν περιγραφή του αιχμαλώτου στην αστυνομία τη ς Λειψ ίας και υ π έδειξε ό τι θα κα τευ θυ νότα ν νοτιοδυτικά . Ο Γάλλος υπο- λοχαγός Αλαίν Λε Ρε κέρδισε τη διάκριση να είναι ο πρώτος αιχμάλω τος που κα τά φ ερε να δραπ ετεύσ ει από το Κόλντιτς. Είχε κρυ­φ τε ί στο κελάρι ενός σπιτιού το οποίο βρι­σκόταν κατά μήκος το υ μονοπατιού που ο­δηγούσε στο πάρκο. Ο ταν βρήκε τη ν ευκα ι­ρία π ήδηξε το ν φράκτη του πάρκου και τ ε ­λικά έφ θασ ε ασφαλής στην Ελβετία. Οι Γερ­μανοί υπέθεσαν ότι αναρριχήθηκε στην ο ­

ροφή ενός κτιρ ίου του κάστρου και κα τέβ η ­κε από έναν αγωγό αλεξικέραυνου του εξω ­τερ ικού τείχο υς σε κάποιο σημείο που βρι­σκόταν εκ τό ς του οπτικού πεδίου των φρουρών. Τμήματα τη ς σ τέγης και οι καμι­νάδες καλύφθηκαν με συρματόπ λεγμα και π ροστέθηκαν ισχυρότεροι π ροβολείς στην π ερ ίμετρο .

Την ίδια π ερίοδο πλεονάζων εξοπ λι­σμός που βρισκόταν απ οθηκευμένος σε χώ­ρους του κάστρου είχε αρχίσει να εξα φ α νί­ζεται. Ηταν φανερό ότι οι α ιχμάλωτοι είχαν βρει τρόπ ους για να περνούν από κλειδω ­μ ένες π όρτες ακόμα και μ ετά τη ν εγκα τά ­σταση κλειδαριώ ν ασφαλείας Zeiss Ikon. Σ τις 8 Μαϊου 1941 οι Γερμανοί ζήτησαν από το υ ς α ιχμαλώ τους να απομακρύνουν από το υ ς χώρους του κάστρου όλα τα άχρηστα υλικά και έπιπλα. Μ ετα ξύ αυτών ή ταν αχρη- σ ιμοποίητα αχυρένια στρώματα τα οποία κατέβασαν από μία σοφίτα, φόρτωσαν σε μία χειράμαξα και μ ετέφ ερ α ν στην πόλη. Ενας Γερμανός αξιω ματικός πάτησε επάνω σε ένα στρώμα και α ισ θάνθηκε ό τι πατούσε κάτι σκληρό. Από μέσα πρόβαλε ο Β ρετα ­νός υπολοχαγός Τζων Χάιντ-Τόμσον ν τυ μ έ ­νος με πολιτικά ρούχα. Ο υπολοχαγός Πή- τερ Αλαν κα τά φ ερε να δ ιαφ ύγει κρυμμένος μέσα σε ένα άλλο στρώμα, όμως συνελή- φ θη στη Β ιέννη και επ έσ τρεψ ε στο Κόλ- ν τιτς . Ηταν φανερό ότι ο έλεγχος τω ν οχη­μάτων που δ ιέρχονταν από τ ις π ύλες του κάστρου έπρεπε να είναι αυσ τηρότερος. Λί­γ ες η μ έρ ες αργότερα δύο Πολωνοί συνελή- φθησαν καθώς κατέβαιναν από ένα παρά-

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 22: Στρατιωτική Ιστορία 102

Τρεις Γζρμανοί σ τρ α τιώ τες στο φυλάκιο. Από την επ ιγραφ ή στον πίνακα κάτω δεξιά

σ υ νά γετα ι ό τ ι α ξιω ματικός υπ ηρεσίας ήταν ο λοχαγός Χανς Πύπσκε. Οι ορειχάλκινο ι

δίσκοι (α π έναντι) π αρέχονταν σε κά& ε π ολίτη , τεχ ν ίτη ή φ ρουρό ο οποίος

ε ισ ερ χό τα ν στο π ροαύλιο των αιχμαλώτων και ο αρι&μός κ α τα γρ α φ ό τα ν

σε ένα βιβλίο συμβάντων.

θυρο μίας σοφίτας με τη Βοήθεια σεντο- νιών τα οποία είχαν δέσει μ ετα ξύ τους.

Ο λοχαγός Πατ Ρηντ, ο οποίος α ρ γό τε ­ρα έγραψε για τις εμπ ειρ ίες του στο Κόλ­ντιτς , απ έτυχε κατά την πρώτη το υ προ­σπάθεια να αποδράσει. Τον Μάιο του 1941 ο φρουρός τη ς σκοπιάς υπ1 αριθμόν 9 (κάλυ­πτε το ν χώρο εξω τερ ικά το υ κυλικείου) α­ν έφ ερ ε ότι οι αιχμάλωτοι τού προσέφεραν 700 μάρκα για να «κο ιτά ξει αλλού» κατά τη διάρκεια τη ς εκ τέλεσ η ς τω ν καθηκόντω ν του. Η εβδομάδα τη ς Π εντηκοσ τής δ εν ή ­ταν μακριά και πολλοί άνδρες τη ς φρουράς θα έλειπαν με άδεια. Λ ίγες η μ έρ ες α ρ γό τε ­ρα ο φ ρουρός έλα β ε προκαταβολή 100 μάρ­κων και τη ν προειδοποίηση ό τι η ημέρα πλησίαζε. Σ τις 29 Μαίου είχε υπηρεσία μ ε ­τα ξύ τω ν ωρών 21.00 και 23.00. Οι Γερμανοί είχαν ειδοπ οιηθεί αλλά δ εν γνώριζαν από πού θα εμφ ανίζονταν οι αιχμάλωτοι. Ολοι οι αξιω ματικοί και ένας αριθμός στρατιωτών σ υγκεντρώ θηκαν σε ένα δωμάτιο τω ν κτι­ρίων τη ς φρουράς και ένας υπαξιωματικός με δέκα ά νδρες ή ταν σε ε το ιμ ό τη τα στο φυλάκιο. Οταν σκοτείνιασε τα φώτα του κά­στρου άναψαν. Ο σκοπός βημάτιζε αδιάκο­πα. Ξαφνικά ένα τετράγω νο κομμάτι χλοο ­τάπητα ανασηκώθηκε. Σ τηριζόταν σε ένα ξύλινο πλαίσιο και από κάτω εμφ ανίστηκαν δύο πόδια τα οποία το ωθούσαν προς τα πάνω. Ακολούθησαν τα χέρια ενός άνδρα. Ηταν ο λοχαγός Ρηντ. Δέκα Β ρετανο ί και δύο Πολωνοί αξιω ματικοί σ υμμετείχαν στην απόπειρα. Μ ετα ξύ αυτών βρισκόταν ο Β ρε­τανός σ υνταγματάρχης Τζέρμαν. Ολοι ή ταν ντυμένο ι με πολιτικά ρούχα και εφ οδ ιασ μέ­νοι με άδειες, 85 μάρκα και 68 κ. εφοδίω ν του Ερυθρού Σταυρού, κυρίως κονσέρβες, σοκολάτες και μπισκότα. Η σύλληψή το υ ς ή ταν η πρώτη μεγάλη επιτυχία των Γερμα­νών, η οποία οφ ειλόταν στην αίσθηση κα­θ ή κο ν το ς ενός άνδρα. Ως ανταμοιβή ο φρουρός κράτησε τα 100 μάρκα, έλα β ε ά­δεια, προήχθη και του απ ονεμήθηκε ο Σ ταυρός Π ολεμ ικής Υπηρεσίας. Α κολού θη ­σαν τροποποιήσεις στο σχέδιο ασφαλείας ώστε να λείψ ει κάθε π ερ ιοδ ικότη τα στην τοπ οθέτηση των φρουρών: η αλλαγή το υ ς γ ινόταν πλέον σε άτακτα χρονικά διαστή­ματα και κανένας άνδρας δ εν επ έσ τρ εφ ε συστηματικά στην ίδια υπηρεσία. Ο Πατ Ρη­ν τ α νέλαβε τό τ ε καθήκοντα αξιω ματικού α­ποδράσεων, ως ένας από το υς αξιω ματι­κούς οι οποίοι συντόνιζαν τις προσπάθειες απόδρασης τω ν εθνικώ ν ομάδων, όμως οι ί­διοι δ εν είχαν δικαίωμα να αποδράσουν.

Στις 25 Ιουνίου 1941 μία ομάδα αιχμαλώ­

τω ν οδη γείτο στο πάρκο όταν μία ελκυσ τι­κή νεαρή Γερμανίδα με καστανά μαλλιά και κομψό ντύσ ιμο το ύ ς προσπέρασε κατευθυ - νόμενη προς το προαύλιο το υ κάστρου. Οι αιχμάλωτοι τη ς σφύριξαν. Φ θάνοντας δίπλα στον επισμηναγό Π άντον το ρολόι τη ς έπ ε­σε στα πόδια του. Ο Β ρετανός αξιω ματικός το σήκωσε και φώναξε: «Δεσποινίς, σάς έ ­πεσε το ρολόι σας». Η κοπέλα είχε απομα­κρ υνθεί και ο ευγεν ικό ς αξιω ματικός ενη ­μέρωσε έναν φρουρό. Η νεαρή γυναίκα είχε π ροσελκύσει τη ν προσοχή για υπερβολικό χρόνο και μία σύντομη εξέτα σ ή τη ς ήταν α ρκετή ώστε κάτω από τη ν πλούσια π ερού­κα να αποκαλυφθεί η φαλακρή κεφαλή του Γάλλου υπολοχαγού Μπουλαί.

Η διαδρομή προς το πάρκο, έξω από τη ν αμυντική π ερ ίμετρο του κάστρου, προ- σ φερόταν για απόδραση. Πριν από το ν Μπουλαί είχαν προσπαθήσει να αποδρά­σουν οι υπολοχαγοί Μ ερές-Λ εμπ ρέν (9 Ιου­νίου) και Ο ντρύ (18 Ιουνίου). Σ τις 2 Ιουλίου1941 ο Μ ερές-Λ εμπ ρέν εκτελο ύ σ ε τη ν ποι­νή του για τη ν απ οτυχημένη απόπειρά του. Κατά τη διάρκεια τη ς περιόδου άσκησης π ήδηξε τη ν π ερίφραξη του πάρκου με τη βοήθεια ενός φίλου του και άρχισε να τρ έ ­χει προς το ν εξω τερ ικό πέτρ ινο τοίχο. Οι σκοποί πυροβόλησαν, αλλά η περίφραξη το υ ς εμπόδισε να το ν καταδιώ ξουν άμεσα. Ο Μ ερές-Λ εμπ ρέν π ήδηξε το ν τοίχο και κα­τά φ ερ ε να απομακρυνθεί. Τις επ όμενες η ­μ έρ ες κάλυψε τα 400 χλμ. ως τη ν Ελβετία. Οι Γερμανοί αύξησαν το ύψος του φράκτη το π οθετώ ντα ς συρματόπ λεγμα στην κορυ­φή του και άνοιξαν μία πόρτα για να μπο­ρούν να ακολουθούν όποιον προσπαθούσε να διαφύγει.

Πολλοί προσπάθησαν να διαφύγουν μ ε ­ταμφ ιεσμένο ι: δύο φ ο ρ ές ο Β ρετανός υπο- λοχαγός Ειρυ Νηβ ν τύ θ η κ ε φρουρός, ο Γάλ­λος υπολοχαγός Π εροντώ υποδύθηκε τον η λεκτρ ολό γο το υ σ τρατοπ έδου Βίλι Πέ- νερ τ, οι Γάλλοι υπολοχαγοί Τιμπώ και Π ερέν ν τύθ η κα ν Γερμανοί π ολίτες και ο Βρετανός υπολοχαγός Μάικ Σίνκλαιρ φόρεσ ε στολή Γερμανού υπαξιωματικού και προσπάθησε να οργανώσει μία μαζική απόδραση.

Μία από τις ασ υνήθισ τες ε ξό δ ο υ ς έγινε από τα βρετανικά καταλύματα προς τις το υ ­α λ έτες τη ς Kommandantur, μέσα από το ν τοίχο πάχους 45 εκ. ο οποίος χώριζε τις πε­ριοχές του κάστρου. Οι Β ρετανο ί δ εν γνώ ­ριζαν ό τι το τηλεφ ω νικό κέν τρ ο βρισκόταν στο ίδιο κτίρ ιο και επανδρωνόταν νυ χθ η μ ε­ρόν. Ενα βράδυ ο τη λεφ ω νη τή ς «επισκέ- φθηκε» τη ν το υα λέτα και άκουσε έναν πα­ράξενο θόρυβο. Αμέσως ενη μ ερώ θ ηκε η φρουρά και λ ίγες η μ έρ ες αργότερα δέκα Β ρετανοί έμειναν έκπ ληκτο ι ό ταν πρόβα- λαν στην το υ α λέτα ανάμεσα το υ ς Γερμα­νούς που το υς περίμεναν.

Δύο φ ο ρές το ν Αύγουστο του 1941 ισά­ριθμα ζεύγη Ολλανδών αξιωματικών κατά- φ εραν να διαφύγουν. Οι Γερμανοί ανακάλυ­ψαν τη ν απουσία τους, ματαίωσαν το ν π ερί­πατο στο πάρκο και πύκνωσαν τις περιπό­λους τους. Ο ταν οι περίπατοι επανήλθαν στο πρόγραμμα τω ν αιχμαλώτων, περιελάμ- βαναν μία καταμέτρησ η κατά τη ν επ ιστρο­φή η οποία γ ινόταν σε τυχαίο χρόνο. Μπο- ρεί να γ ίνει αντιληπ τός ο εκνευρισ μός στο γερμανικό στρατόπ εδο όταν μετά από λί­γες η μ έρ ες δύο Ο λλανδοί αξιω ματικοί α­πούσιαζαν από το προσκλητήριο. Οι Γερμα­νοί δ εν είχαν κανένα στοιχείο για τις απο­δράσεις τω ν έ ξ ι ανδρών, ως τη στιγμή που ένας π ροσεκτικός φρουρός παρατήρησε δύο Ο λλανδούς αξιω ματικούς οι οποίοι γλ ί­στρησαν σε ένα φ ρεάτιο στο πάρκο. Το κά­λυμμα είχε σ τερ εω θ εί με β ίδες, όμως οι Ολλανδοί είχαν κα τα φ έρει να το σηκώσουν και να τις αντικαταστήσουν με γυάλινα ο ­μοιώματα. Την κατάλληλη στιγμή οι δύο άν­δ ρες που κρύβονταν εκ ε ί θα ωθούσαν το κάλυμμα, θα εξέρ χ ο ν τα ν από το φ ρεάτιο και θ α πηδούσαν επάνω από το ν τοίχο του πάρκου προς τη ν ελευθ ερ ία . Οι δύο άτυχοι Ολλανδοί συνελήφθησαν, όμως οι τέσσερις ά νδρες που είχαν δ ιαφ ύγει νω ρίτερα με το ν ίδιο τρόπο πέρασαν τα ελβ ετ ικά σύνορα. Οι τε λ ευ τα ίες αποδράσεις είχαν γ ίνε ι α ντιλη ­π τές μία ή δύο η μ έρ ες μ ετά τη ν εκ τέλεσ ή τους.

Οι Ο λλανδοί είχαν αναπτύξει πολλούς τρόπ ους για να παραπλανούν το υς φρου-

* 4 1 · * *

H i '

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 23: Στρατιωτική Ιστορία 102

Οι π ερ ισ σ ό τερ ες απ όπ ειρες απόδρασης απ έτυχαν και πολλοί α ιχμάλω τοι

επ έσ τρ εψ α ν στο κάστρο.

Το μονοπ άτι προς την περιοχή αναψυχής βρισκόταν έξω από τα τείχη το υ κάστρου και π ροσ φ ερ ότα ν για απόδραση. Σ το βάθος β ρ ίσ κετα ι η αψ ιδω τή έξο δ ο ς από την K om m andantur και α ρ ισ τερ ά τα κα τα λύ μ α τα των νυμφευμένω ν.

ρούς κατά τα προσκλητήρια. Τα μαύρα, μα­κριά πανωφόρια το υς π ροσφ έρονταν για να κρύθοντα ι μ ικροκαμω μένοι ά νδρες οι οποί­οι εμφ ανίζονταν για να αναπληρώσουν το υς απ όντες. Σε μία περίπτωση «δανείστηκαν» Πολωνούς για να καλύψουν άνδρες που ε ί­χαν διαφύγει. Α λλο τε έπεισαν το υ ς δεσμο- φ ύλακές το υς ότι δύο Β ρετανοί οι οποίοι ε ί­χαν αναμιχθεί μ ετα ξύ το υς , αλλά δ εν τους ακολούθησαν στο πάρκο, ή ταν οι δύο άν­δρες που έλειπαν από το προσκλητήριο. Η συνήθεια να παρατάσσονται σε 13 πειθαρ- χη μ έν ες π εντά δες σταδιακά προκάλεσε τη ν αδιαφορία τω ν Γερμανών, οι οποίοι δ εν έδωσαν σημασία όταν δύο «πεντάδες» σχη- ματίσθηκαν από τέσσ ερις άνδρες.

24 Κατά το Βραδινό προσκλητήριο τηςΙΒ®® 20ής Σεπτεμβρίου 1941 εμφ α νίσ τηκε για

πρώτη φορά ο «Max» (όπως το ν βάπτισαν οι Γερμανοί). Ηταν μία κούκλα επαγγελματικά κατασκευασμένη με ένα μίγμα τσ ιμέντου και γύψου, τη ν οποία κρατούσε ένας αξιω­ματικός. Σ το ημίφω ς μπορούσε να εξαπ ατή- σει οποιονδήποτε.

Μία βρετανική επινόηση ήταν τα «φα­ντάσματα»: αξιω ματικοί οι οποίοι είχαν προ- σποιηθεί επ ιτυχή απόδραση και ζούσαν κρυμμένοι στο κάστρο επί μήνες. Τα «φα­ντάσματα» εμφ ανίζονταν κατά τα προσκλη­τήρια στη θέσ η άλλων αξιωματικών οι οποί­οι είχαν αποδράσει, για να καθυστερήσουν τη ν ανακάλυψη όσο το δυνατόν περισσότε­ρο.

Πριν από το τέλο ς του 1941 οι Γερμανοί κατάφεραν να αποτρέψ ουν τρ ε ις αποδρά­σεις που είχαν οργανώσει οι Βέλγοι από το πάρκο, οι Β ρετανοί από τις οροφ ές τω ν κτι­ρίων και οι Ολλανδοί, δύο από τους οποίους προσπάθησαν να φύγουν από το κάστρο ντυμ ένο ι ως Γερμανοί αξιωματικοί. Σ τις 17 Δ εκεμβρ ίου τρ ε ις Γάλλοι εκμετα λλεύ θη κα ν τη ν ευκαιρία και με τη βοήθεια τη ς ομίχλης και τη ς βροχής δ ιέφυγαν από τη ν πόλη, ό ­που είχαν επ ισ κεφ θεί το ν τοπικό οδοντία ­

τρο. Επέστρεψαν στους Συμμάχους αυξά­νοντας το ν αριθμό τω ν επ ιτυχημένω ν δρα­π ετεύσ εω ν σε δέκα. Ωστόσο στο τέλο ς του έτο υ ς η φρουρά το υ κάστρου μπορούσε να είναι περήφανη για τη ν ασφάλεια του στρα­τοπέδου.

Οι αποδράσεις που συνέβησαν το 1941 είχαν ξεκ ινήσ ει από το εξω τερ ικό του κά­στρου. Η έναρξη του νέου έ το υ ς συνέπεσε με τη ν πρώτη επ ιτυχή απόδραση από το ε ­σωτερικό των υψηλών τειχών. Σ τις 7 Ιανουα- ρίου 1942 οι Γερμανοί ανακάλυψαν ό τι δύο Ολλανδοί και δύο Β ρετανοί αξιω ματικοί ε ί­χαν εξαφ α νισ θεί χωρίς να αφήσουν ίχνη. Οι επ ικεφαλής το υς ή ταν τόσο σίγουροι για το σχέδιο δ ιαφ υγής ώστε όταν έγ ιν ε γνωστή η απόδραση έδωσαν τα ονόματά το υ ς στους φρουρούς. Η φρουρά αναστατώ θηκε και ό ­λοι οι χώροι του κάστρου ε ξετά σ τηκ α ν επι- σταμένα επί τέσσ ερις ώρες. Ο θ όρυβο ς ή ­ταν τόσο έντο νο ς ώστε προκάλεσε ενό χλη ­ση στην πόλη και ο τοπ ικός π ολιτικός άρχο­ντας τηλεφ ώ νησ ε ανήσυχος. Τις επ όμενες η μ έρ ες οι έρ ευ νες συνεχίσθηκαν σε τμ ήμ α ­τα του κάστρου τα οποία δ εν κα το ικούντο σε μόνιμη βάση. Σ τις 13 Ιανουαρίου η έρ ευ ­να έφ θασε στο θ έα τρ ο , όπου ο αξιω ματικός υπηρεσίας, λοχαγός Ράινχολντ Εγγερς, και ο δεκα νέα ς Σ έντλ ιχ έκαναν μία σημαντική ανακάλυψη. Κάτω από τη ν ξύλ ινη σκηνή υ­πήρχε ένα άνοιγμα από όπου είχαν δ ιαφ ύγει οι αιχμάλωτοι. Οι Γερμανοί αντιλήφ θηκαν ό τι οι α ιχμάλωτοι έπεσαν σε ένα άδειο δω­μάτιο του κάτω ορόφου, βγήκαν στον διά­δρομο που οδηγούσε επάνω από τη ν αψι­δωτή πύλη του εσω τερικού προαυλίου και κα τέληξα ν σε μία σοφίτα επάνω από το γ ερ ­μανικό φυλάκιο, όπου περίμεναν τη ν κατάλ­ληλη στιγμή. Ο ταν το φυλάκιο άδειασε κα­τέβ η κα ν και βγήκαν κατά ζεύγη ντυμ ένο ι ως Γερμανοί αξιωματικοί. Περπάτησαν ως το εξω τερ ικό προαύλιο και έφ υγαν από την κύρια πύλη. Φ οβούμενοι ό τι ο φρουρός στην εξω τερ ική πύλη μετά τη ν τάφ ρο θα

το υ ς σταματούσε, κα τευ θύ νθ η κα ν ανατο­λικά, παράλληλα προς τη ν τάφρο, και υπό τη ν κάλυψη του σκοταδιού π ήδηξαν το ν α­φύλακτο το ίχο κατά μήκος του μονοπατιού που οδηγούσε στο πάρκο. Δύο επ ίδοξοι δρα π έτες αιχμαλωτίσθηκαν από τη ν Αστυ­νομία Σιδηροδρόμω ν τη ς πόλης Ούλμ. Ο Ολλανδός υπολοχαγός Τόνυ Λ ου τέ ιν και ο Β ρετανός υπολοχαγός Εϊρυ Νηβ έφθασαν στην Ελβετία. Ο τελ ευ τα ίο ς είχε τη ν τιμή να είναι ο πρώτος Β ρετανός ο οποίος κατάφε- ρε να δραπ ετεύσ ει με επιτυχία από το Κόλ- τ ιτς (2).

Η ανακάλυψη τη ς οδού δ ιαφ υγής από το θ έα τρ ο επισκιάσθηκε από μία μ εγα λύτε­ρη επιτυχία τω ν Γερμανών φρουρών του κά­στρου. Το 1941 εννέα Γάλλοι αξιω ματικοί ορ­γάνωσαν ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο εκ ­σκαφής σήραγγας, η έ ξο δ ο ς τη ς οποίας θα βρισκόταν στην απόκρημνη πλαγιά έξω από τα ανατολικά τε ίχη . Η «Σήραγγα του Κόλ­ν τ ιτς Α.Ε.» (Societe Anonyme du Tunnel de Colditz - S.A.T.C.) π ρότεινε οι εργασίες να αρχίσουν στο παρεκκλήσι, στην κορυφή το υ πύργου του ρολογιού! Τα βαρίδια του μηχανισμού που κρέμ οντα ν μέσα σε μ ετα λ ­λικά περιβλήματα και οι αλυσίδες το υ ς ε ί­χαν αφ αιρεθεί, αφ ήνοντας άδεια κυλινδρι­κά φρεάτια τα οποία εκ τε ίνο ντα ν από το ρο­λόι ως τα υπόγεια, 35 μ έτρα χαμηλότερα . Οι π όρτες σε κά θε όροφο είχαν σφραγισθεί με τούβλα , όμως οι Γάλλοι είχαν πρόσβαση στον πύργο από τις σοφ ίτες. Οι εργασίες για τη ν οριζόντια σήραγγα άρχισαν το ν Ιού­νιο του 1941 και συνεχίσθηκαν επί οκτώ μή­νες! Η σήραγγα δ ιένυε 13,5 μ έτρα κάτω από το ξύλινο δάπεδο του παρεκκλησιού. Χ ειρο­ποίητα πριόνια (με πρώτη ύλη γερμανικά μαχαίρια κουζίνας) χρησ ιμοποιήθηκαν για να ετο ιμα σ τούν επτά μεγάλα δρύινα τεμ ά ­χια δ ια τομής 40x40 εκ. για τη σ τήριξη του πατώ ματος του ναού. Από το άκρο του πα­ρεκκλησ ιού η σήραγγα σ τρεφ ότα ν κάθετα για 5 μ. και στη συνέχεια κα τευθυνότα ν προς τη ν π ροτεινόμενη έξοδο . Δύο τμ ήμ α ­τα σ υνδεόμενα με οριζόντια φρεάτια δ ιέρ ­χονταν κάτω από τα πέτρινα θ εμ έλ ια του κάστρου. Το τελ ευ τα ίο τμήμα είχε μήκος 44 μ. και έφ θ α νε σε βάθος 8,6 μ. κάτω από την επιφάνεια του εδάφ ους. Η σήραγγα αποτε- λούσε ένα σημαντικό κατόρθω μα μηχανι­κής. Δ ιέθ ε τε φωτισμό σε όλο το μήκος της με ρεύμα από τη ν παροχή του παρεκκλησι­ού (εκ τός από το προφανές, χρησιμοποιεί­το και ως σύστημα έγκα ιρης προειδοποίη­σης). Μία "πέτρινη" πόρτα σ τηρ ιζόμενη σε μ εν τεσ έδ ες κάλυπτε πλήρως τη ν είσοδό της. Τα προϊόντα των εκσκαφών μετα φ έρο- ν ταν μέσα σε σάκκους κινούμενους επί ελ ­κήθρων. Ανυψώνονταν με τροχαλίες στον πύργο του ρολογιού και απορρίπτονταν στις σ οφ ίτες του κάστρου. Οι εκσ καφ ές συ­νεχίσθηκαν το 1942. Οι Γερμανοί είχαν αντι- λ η φ θ ε ί ό τι σε κάποιο σημείο του κάστρου οι αιχμάλωτοι εργάζονταν για τη ν απόδρα­σή το υ ς και βασανίζονταν από τη ν αλαζο­νεία τω ν Γάλλων, οι οποίοι εργάζονταν τη νύκτα γνω ρίζοντας ότι οι ήχοι από τ ις εκ-

ΣΤΡΑΤ Ω Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 24: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ο Γάλλος υπολοχαγός Αλαίν Λ ε Ρε ήταν ο π ρώ τος α ξιω ματικός που δ ρ α π έτευ σ ε μ ε επ ιτυχ ία από το Κ όλντιτς , 46 η μ έρ ες μ ε τά την ά φ ιξή του (και τη λήψη της φ ω τογρα φ ία ς). Π ολέμησ ε μ ε την Αντίσταση και α π ο σ τρ α τεύ τη κ ε το 1968 μ ε τον βα&μό του α ντισ τρ α τή γ ο υ .

σκαφές αντηχούσαν σε όλο το κάστρο. Οι τελευ τα ίο ι ή ταν σίγουροι ότι η είσοδος τη ς σήραγγας ή τα ν μη ανιχνεύσιμη. Δ εν έλα- 6αν υπόψη το υ ς τη γερμανική μ εθ οδ ικότη - τα.

Σ τις 15 Ιανουαρίου ο λοχαγός Εγγερς οργάνωσε μία έρευνα στον πύργο του ρο­λογιού, στο πλαίσιο των τακτικώ ν ελέγχων. Ο αρχιλοχίας Γκέπχαρντ α νέβ ηκε στην κο­ρυφή του πύργου και αφαίρεσε δύο δοκούς που κάλυπταν ένα από τα κυλινδρικά φ ρεά ­τια. Από κάτω ακουγόταν θόρυβος. Ενας μι- κροκαμω μένος νεαρός, ο οποίος είχε «επι- σ τρα τευθεί» για α υτόν το ν σκοπό, κα τέβ η ­κε στο φρεάτιο. Οι τρ ε ις Γάλλοι που εργάζο­νταν στη διάνοιξη τη ς σήραγγας δ εν πτοή- θηκαν. Εκφόβισαν το ν νεαρό με απειλές και εξαφανίστηκαν. Μ ετά από εξονυχισ τική έ ­ρευνα του υπογείου οι Γερμανοί ανακάλυ­ψαν τη ν είσοδο τη ς σήραγγας. Δέκα μ έτρα μαλακής γης χώριζαν το υ ς Γάλλους από τη ν ελευθερ ία . Η ανακάλυψη τη ς σήραγγας ε ί­χε γ ίνε ι τη ν τελευ τα ία στιγμή!

Οι Γάλλοι ή ταν πεπεισμένοι ό τι είχαν π ροδοθεί από έναν συμπατριώτη το υ ς ο ο ­ποίος ε ίχε μ ετα φ ερ θ ε ί σε ένα στρατόπεδο στο Ελστενχορστ. Ομως μ ετά το ν π όλεμο ο λοχαγός Εγγερς το υ ς δ ιέψ ευσε. Το τελ ικό κτύπημα για το υ ς Γάλλους ή ταν οι ο ικονομι­κές αξιώσεις τω ν γερμανικώ ν αρχών για τη ν επισκευή τω ν ζημιών στον πύργο, στις σο­φ ίτες και στο δάπεδο του παρεκκλησιού. Το κόστος τη ς εργασίας εκ τ ιμ ή θ η κε σε 12.000 μάρκα.

Οι επ ιτυχίες τω ν Γερμανών συνεχίστη­καν και καμία επ ιτυχής απόδραση δ εν ση­μειώ θηκε κατά το υ ς πρώτους εννέα μήνες του 1942. Τον Μάρτιο, καθώς οι αιχμάλωτοι άδειαζαν τις σ οφ ίτες από τα χώματα, ο υπο- λοχαγός Ν τεζομπέρ αναδύθηκε ξαφνικά μέσα από ένα σωρό χωμάτων σ τον κεντρ ικό δρόμο τη ς πόλης Κόλντιτς όπου οι Γάλλοι ε- ναπ έθεταν τα προϊόντα τω ν εκσκαφών. Τον Σεπ τέμβριο ο υποσμηναγός Ντόμινικ

Σ το εσ ω τερ ικό π ροαύλιο οι α ιχμάλω τοι δείχνουν τη ν π ροτίμησή το υ ς για

τον χώ ρο όπου φ&άνουν οι α κ τίν ες του ήλιου.

Κάποιοι κ ά θ ο ντα ι εμπ ρός από το παρεκκλήσι, ε κ ε ί

όπου λαμβάνονταν οι επ ίσ ημ ες φ ω το γρ α φ ίες

κάθε νεο φ ερ μ ένη ς ο μά δας αιχμαλώτων.

Σ τη γωνία β ρ ίσ κ ετα ι ο π ύργος το υ ρολογιού .

Μπρους επ έστρεψ ε στο κάστρο μ ετά από ολιγοήμερη απουσία του. Ο μικροσκοπικός Βρετανός είχε αποδράσει μέσα σε ένα ξύλ ι­νο κιβώτιο το υ Ερυθρού Σταυρού.

Η πρωινή καταμέτρηση τη ς 9ης Σ επ τεμ ­βρίου 1942 «φανέρωσε» τη ν απουσία έ ξ ι α­ξιωματικών. Σε μία αστραπιαία επιχείρηση οι α ιχμάλω τοι μέσα σε δύο ν ύ κ τες άνοιξαν οπή στον το ίχο που χώριζε το γραφ είο του αρχιλοχία Γκέπχαρντ από μία αποθήκη. Μ ε­τά τη ν αλλαγή τη ς φρουράς στις 07.00 πέ- ρασαν στο γραφ είο και βγήκαν από τη ν α­π οθήκη μεταμφ ιεσ μένο ι ως δύο Γερμανοί υπαξιωματικοί και τέσσ ερις Πολωνοί κρα­τούμενο ι. Ενας αληθινός Γερμανός υπαξιω- ματικός άνοιξε τη ν πύλη και οι έ ξ ι άνδρες απομακρύνθηκαν. Τέσσερις συνελήφθησαν εν τό ς 24 ωρών. Ο Β ρετανός σμηναγός Ουί- λιαμ Φ άουλερ και ο Ο λλανδός υποπλοίαρ­χος Ντάμιαν βαν Ν τόρμικ έφθασαν στην Ελβετία.

Η τελευ τα ία απόδραση είχε ως απ οτέ­λεσμα μία σε βάθος κρ ιτική αξιολόγηση ό ­λων τω ν μέτρω ν ασφαλείας από το ν νέο δι­ο ικητή , συνταγματάρχη Γκλέσε, ο οποίος α- νέλα βε κα θήκοντα το ν Αύγουστο (3). Στο βορειοδυτικό άκρο τη ς βερά ντα ς το υ Κόλ­ν τ ιτς α νεγέρ θ ηκε ένας πύργος πολυβόλων,

ενώ μία σ τενή ε ξέδ ρ α μήκους 45 μ. τοπ οθε- τή θ η κ ε σ τον δυτικό ε ξω τερ ικό τοίχο, μ ετα ­ξύ τη ς αψιδωτής εισόδου με τα κελιά απο­μόνωσης και του φυλακίου. Ενας σκοπός το π ο θ ετή θ η κε σε παρόμοια κατασκευή στο ανατολικό άκρο το υ κάστρου, αυξάνοντας το οπτικό πεδίο τη ς φρουράς προς τη ν π λευρά του πάρκου. To OKW ίδρυσε στη Β ιέννη ένα κεντρ ικό μουσείο αποδράσεων, όπου επ ιδεικνύονταν ό λες οι γνω σ τές μ έ­θ οδ ο ι απόδρασης και τα υλικά τα οποία χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορα στρατόπ ε­δα αιχμαλώτων. Κάθε εβδομάδα ε ξέδ ιδ ε το «Das Abwehrblatt» («Τα Νέα τη ς Ασφάλει­ας»), ένα έντυπ ο το οποίο π ερ ιέγραφ ε μ ε­θ ό δ ου ς απόδρασης από διάφορα σ τρα τό ­πεδα.

Τα νέα μ έτρα δ εν εμπόδισαν τέσσ ερις Β ρετανούς να αποδράσουν στις 15 Ο κτω ­βρίου 1942. Οι Γερμανοί βρήκαν μερικά σε­ντόνια π εταμένα στους θάμνους και χρησι­μοποίησαν σκύλους για να ακολουθήσουν τα ίχνη τω ν δραπετών. Τα ζώα το ύς οδή γη ­σαν πίσω, στο νότιο τε ίχος του κάστρου, κο­ντά σε έναν αεραγωγό το υ οποίου το άλλο άκρο βρισκόταν στο υπόγειο τη ς Kommandantur. Αν ή τα ν απίθανο για το υ ς α ιχμαλώ τους να είχαν διασχίσει την περιο-

25

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 25: Στρατιωτική Ιστορία 102

χή τη ς γερμανικής φρουράς, ή ταν αδύνατο για έναν άνδρα να περάσει από τη ν οπή του αεραγωγού, διαστάσεων 23 x 91 εκ. Ωστόσο κατά τη ν πιο τολμηρή απόδραση από το Κόλντιτς οι τέσσ ερις Β ρετανο ί πέρασαν πί­σω από τη ν κουζίνα τω ν αιχμαλώτων, περ­πάτησαν στην οροφή τη ς κουζίνας της φρουράς, διέσχισαν το προαύλιο ανάμεσα στους φρουρούς, υπό το έντονο φως των προβολέων, γλίστρησαν στο υπόγειο τη ς Kommandantur και σύρθηκαν μέσα στον σ τε ­νό αεραγωγό γυμνοί! Ο ταγματάρχης Λίτ- λντεηλ, ο λοχαγός Ρ ηντ (έχοντας παραχω­ρήσει τη θέση του ως αξιω ματικός αποδρά­σεων), ο πλωτάρχης Σ τή β ενς και ο σμηνα­γός Ο υώ ρντλ έφθασαν στην Ελβετία.

Ως το τέλο ς του 1942 84 αιχμάλωτοι ε ί­χαν πραγματοποιήσει 44 απόπειρες από­δρασης. Δ εκαοκτώ αποδράσεις είχαν στε- φ θ ε ί από επιτυχία (ισάριθμα κα τα νεμ ημ έ­νες στους Ο λλανδούς, στους Γάλλους και στους Β ρετανούς). Η φρουρά είχε συλλάβει 39 ά νδρες κατά τη δ ιάρκεια τη ς απόδρασής τους. Οι υπόλοιποι είχαν σ υλληφ θεί σε διά­φορα μέρη τη ς χώρας και είχαν επ ισ τρέφ ει στο κάστρο. To Oflag IVc ουσιαστικά δ εν ή ­ταν «υψίστης ασφαλείας». Α ντίθετα αποκα- λ ε ίτο «Ακαδημία Αποδράσεων Κόλντιτς». Η ιδέα τη ς συγκέντρω σης τόσων ειδ ικώ ν στις αποδράσεις απ οδείχθηκε εσφαλμένη.

Το 1943 το στρατόπ εδο έχασε το ν πο­λυεθν ικό χαρακτήρα του. Τον Ιούνιο οι Ολλανδοί μ ετα φ έρ θη κα ν στο Στανισλάου (Πολωνία) και το ν Ιούλιο οι Γάλλοι κι οι Β έλ ­γοι προω θήθηκαν βόρεια, στο Λύμπεκ. Τον Αύγουστο ή ταν η σειρά τω ν Πολωνών να μ ε ­τακομίσουν στο Σπίτσμπεργκ (Σιλεσία). Στο Κόλντιτς π αρέμειναν 180 περίπου Β ρετανοί και οι Prominente. Οι Σύμμαχοι ανησυχούσαν ιδ ια ίτερα για το υ ς τελευ τα ίο υ ς, δ ιό τι υπο­ψ ιάζονταν ότι θα χρησιμοποιούντο ως όμη­ροι ή ανθρώπινες ασπίδες.

Οι απόπειρες απόδρασης δ εν σ ταμάτη­σαν, όμως η αυστηρότερη αστυνόμευση, η οποία π εριελάμβανε τη ν εγκατάσταση κρυ­φών μικροφώνων, είχε καταστήσει τη “μά­χη" με τη φρουρά άνιση. Σ τις 11 Μαϊου 1943 συνέβη κάτι που ο λοχαγός Εγγερς αποκά- λεσ ε «η πιο παράφρονη απόπειρα». Κατά τη ν ώρα τη ς ημερήσιας άσκησης ο υποσμη- ναγός Ντον Τομ π ήδηξε επάνω από το χαμη­λό παραπέτο τη ς βερά ντα ς (μετά τη ν από­πειρα απόδρασης του Μ ερές-Λ εμπ ρέν από το πάρκο όσοι ή τα ν τιμω ρημένο ι με απομό­νωση ασκούντο στη βορειοδυτική βεράντα) και κρα τή θηκε από τις κ ά θ ετες μπάρες ε ­νός παράθυρου το υ φυλακίου. Κατόπιν πιά­σ τηκε από τις μπάρες ενός παράθυρου χα­μηλότερου ορόφου πριν πέσει στο έδαφος. Οι φρουροί άνοιξαν πυρ, όμως ο Καναδός συνέχισε τη ν πορεία του, π ήδηξε επάνω από το πρώτο συρματόπλεγμα και έ τρ ε ξ ε στο δάσος, όπου π ερ ισ σ ότερες σπείρες από συρματόπ λεγμα το ν σταμάτησαν.

Ιδια ίτερη θέσ η ανάμεσα στους αιχμα­λώ τους κα τείχε ο υπολοχαγός Μάικ Σίν- κλαιρ. Η φωτογραφία του βρισκόταν σε α­στυνομικούς σ ταθμούς σε ολόκληρη τη χώ­

0 Ράινχολντ Ε γγ ερ ς δ ιε τ έ λ ε σ ε Lagero ffiz ie r στο Κ όλντιτς από τον Ν ο έμ β ρ ιο το υ 1940 ως

τον Φ εβρουάριο το υ 1944 (με εξα ίρ εσ η τρ ε ις μ ή νες το 1942) και σ τη συνέχεια

αξιω μ ατικός α σ φ α λεία ς. Αν και μ ε τά τον π όλεμο π α ρ έμ εινε στην Α νατολική

Γζρμανία, κ α τά φ ερ ε να δ ια τη ρ ή σ ει μεγά λο αρχείο μ ε 4 0 0 α ντικ ε ίμ εν α . Ω ς τον Θ άνατό του , το 1974, ή τα ν η κύρια γερμανική πηγή

για την ισ τορία του κάστρου κ α τά τον Β 'Π Π .

ρα και οι Γερμανοί το ν αποκαλούσαν «Der Rote Fuchs» (η κόκκινη αλεπού). Ο ταν έφθα- σε στο Κόλντιτς ε ίχε ήδη δύο απόπειρες στο ενεργη τικό του. Στις 2 Σεπτεμβρίου1943, γύρω στα μεσάνυκτα, ο αρχιλοχίας Ρο- τενμ π έρ γκερ (για το μεγαλειώ δες μουστάκι το υ είχε κερδίσει το προσωνύμιο Φραγκί­σκος Ιωσήφ) άλλαξε εκτά κτω ς το υ ς δύο σκοπούς τη ς ανατολικής πύλης. Ο ένας σκοπός απομακρύνθηκε, ενώ ο δ εύ τερ ο ς ζήτησ ε από το ν αρχιλοχία το σύνθημα. Ο ταν δ εν έλα β ε απάντηση πίεσε το π ροει­δοπ οιητικό κουδούνι. Ενας δ εκα νέα ς έκανε τη ν εμφάνισή του και απαίτησε το όπλο του Ροτενμπ έργκερ. Κατά τη συμπλοκή που α­κολούθησε ο δεκα νέας πυροβόλησε. «Θεέ μου», φώ ναξε ο σκοπός, «σκότωσες το ν αρ- χιλοχία μας». Ομως ο άνδρας με το χαρα­κτηρισ τικό μουστάκι ή τα ν ο υπολοχαγός Σίνκλαιρ. Αν η απόπειρα είχε επιτύχει, 30 πε­ρίπου αιχμάλωτοι θα είχαν δραπ ετεύσ ει υπό τη ν προστασία των ψ εύτικω ν φρουρών. Η βολίδα το υ όπλου κτύπησε το ν Βρετανό σχεδόν ε ξ επαφής. Ο Σίνκλαιρ ανάρρωσε και το ν Ιανουάριο του 1944, σε μία επόμενη απόπειρα απόδρασης, κα τά φ ερε να φθάσει ως τα ολλανδικά σύνορα. Σ τις 25 Σ επ τεμ ­βρίου 1944 δοκίμασε να αποδράσει για ό­γδοη φορά. Εκείνη τη θ ερ μ ή ημέρα οι αιχ­μάλωτοι βρίσκονταν στο πάρκο όταν ξαφ νι­κά (κανένας δ εν είχε ενη μ ερ ω θ εί για το σχέδιό του) ο Σίνκλαιρ π ήδηξε επάνω από το συρματόπλεγμα του φράκτη και άρχισε να κατηφ ορ ίζει το ν λόφο τρ έχοντα ς. Ο το ί­χος που το υ σ τερούσ ε τη ν ελευ θ ερ ία του βρισκόταν 140 μ. μακριά. Από κάτω περνού­σε ένα ρέμα και ένα πλέγμα κάλυπτε το ά­νοιγμα. Ενας Γερμανός υπαξιωματικός τού φώ ναξε να σταματήσει. Οι σκοποί άνοιξαν πυρ. Η όγδοη απόπειρα του Σίνκλαιρ απέβη μοιραία. Μια βολίδα εποστρακίσ τηκε στον αγκώνα το υ και σ τράφηκε προς τη ν καρδιά το υ σκοτώ νοντάς το ν ακαριαία. Οι Γερμανοί έθαψ αν το ν το λμ η ρό Β ρετανό στο στρατιω­τικό κο ιμητήρ ιο το υ Κόλντιτς με τιμ ές.

Ως το 1944 οι Γερμανοί φρουροί είχαν σφραγίσει κάθε πιθανή οδό δ ιαφ υγής από το κάστρο. Οι αποδράσεις ή ταν δυσ κολότε­ρες από ποτέ και για να επ ιτύχει ένα σχέδιο έπρεπε να είναι πρωτότυπο. Η ιδέα τη ς ε ξα ­πόλυσης δύο αιχμαλώτων με ένα α νεμόπ τε­ρο, από τη στέγη του κάστρου ως το λιβάδι στην άλλη άκρη το υ ποταμού Μ ούλντε, α­νήκε στον σμηναγό Μπιλ Γκόλντφ ιντς και στον υποπλοίαρχο Αντονυ Ρολτ. Λ επ τομερή σχέδια του ανεμόπ τερου είχαν ήδη εκπ ονη ­θ ε ί ό ταν ο σμηναγός Τζακ Μπεστ βγήκε από τη ν απομόνωση τη ν άνοιξη το υ 1944. Ο Μπεστ ενθουσ ιάσ τηκε από τη ν ιδέα. Ο Σ το υ τζ Ραντλ, αξιω ματικός υποβρυχίων, α- π οτέλεσ ε το ν τέ τα ρ το άνδρα τη ς ομάδας. Ο Ρολτ ε ίχε τη ν ιδέα να κτίσουν έναν ψ εύ τι­κο τοίχο σε ένα άκρο τη ς σοφίτας επάνω από το παρεκκλήσι. Ετσι θα δημιουργούσαν έναν χώρο όπου θα κατασκευαζόταν το α­νεμόπ τερο . Η μικρή μείωση του εμβαδού π αρέμεινε απαρατήρητη εξα ιτία ς το υ μεγά­λου μήκους του αρχικού χώρου. Ο τοίχος

Ενα α π όγευμα το υ Δ εκ εμ β ρ ίο υ του 1942 ο Β ίλι Π έν ερ τ, η λ εκτρ ο λ ό γο ς το υ κάσ τρ ου,

ά λλα ξε μία καμένη α σφ άλεια στα κ α τα λύ μ α τα των Γάλλων. Σ τ ις 17.30 πέρασε από την πύλη το υ εσ ω τερ ικο ύ προαυλίου,

δ ιέσχ ισε το εξω τερ ικ ό προαύλιο και κατευ& ύν& η κε προς την πύλη του πάρκου.

Ομως ο φ ρ ουρ ός δ εν του επ έτρ εψ ε την έξο δ ο . Ο «Β ίλι» ή τα ν ο Γάλλος υπολοχαγός

Π εροντώ . Η μ ετα μ φ ίεσ ή το υ π λησίαζε το τέλ ε ιο . Π ιθανώ ς το φ ουλάρι του

ξέν ισ ε τον φρουρό.

- 1 0 7 < Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 26: Στρατιωτική Ιστορία 102

Α νδρες της φ ρουράς φ ω τογρα φ ίζοντα ι πίσω από υλικά τα οποία β ρ έθ η κ α ν στην κατο χή των αιχμαλώτων. Η συγκέντρω ση π ληθώ ρας υλικών οδήγησ ε στην ίδρυση ενός άτυπ ου «μουσ είου αποδράσεω ν». Πλούσιο φ ω τογρα φ ικό υλικό π ροσέφ εραν οι τοπ ικο ί φ ω τογρά φ οι Μ ό ρ ιτς και Γιοχάνες Λ ά νγκ ε. Μ ε τά από κ ά θ ε επ ιτυχημένη ή απ οτυχημένη απόδραση οι δύο ά νδρ ες καλούντο να φ ω τογραφ ίσουν τους επ ίδοξους δ ρ α π έτες μ ε τ ις μ ετα μ φ ιέσ ε ις το υ ς ή, έλ λ ε ιψ ε ι αυτώ ν , ά νδρ ες τη ς φ ρουράς και α ιχμαλώ τους οι οποίοι υπ οδύονταν το υ ς επ ιτυ χη μ ένο υ ς δ ρ α π έτες σε μ ία σκηνή «σ τημ ένη» για τον φακό.

κατασκευάστηκε από τεμάχια καλυμμάτω ν αχυροστρωμάτων από καραβόπανο και προϊόντα εκσκαφ ής από τη σήραγγα των Γάλλων. Σύμφωνα με το σχέδιο, τη ν ημέρα τη ς πτήσης θα ανοιγόταν μια οπή στον δυ ­τικό τοίχο τη ς σοφίτας. Το ανεμόπ τερο θα μετα φ ερ ό τα ν στην οροφή και οι π τέρυγες, καθεμία μήκους 4,9 m, θα εφ αρμόζονταν στην άτρακτο. Για τη ν εκτό ξευ σ η θα χρησι­μοπ οιείτο ένα βαγονέτο σ υνδεδεμένο με μία μπανιέρα γεμ ισμένη με τσ ιμέντο , μέσω ενός συστήματος τροχαλιών. Ο Γκόλντφ ιντς υπολόγισε ό τι η πτώση τη ς μπανιέρας κατά20 m ως το έδαφ ος θα προσέδιδε στο ανε­μόπ τερο τη ν απαιτούμενη επιτάχυνση και τα χύ τητα μ εγαλύτερη από τη ν τα χύ τητα α­πώλειας σ τήριξης. Η κατασκευή άρχισε τον Μάιο του 1944 και ολοκληρώ θηκε στις αρ­χές του 1945. Τα υλικά που χρησιμοποιήθη- καν περιελάμβαναν ξύλινα δάπεδα, πηχάκια

από τα κρεβάτια και η λεκτρ ικό καλώδιο (ως συρματόσχοινο ελέγχου), μ εγά λες π οσότη­τ ε ς το υ οποίου βρέθηκαν σε άδεια δωμάτια το υ κάστρου. Τα εργαλεία κατασκευής δια­μορφώ θηκαν από τ ις λαβές των ξύλω ν που στήριζαν τα στρώματα τω ν κρεβατιώ ν, από τα πλαίσια και τ ις σ ιδερένιες ράβδους των παραθύρων. Οι λεπ ίδες κοπής έγιναν από ε ­λατήρια γραμμοφώνου και β ελόνες χρησι- μοποιήθηκαν για να ανοιχτούν οπές. Το κέ- λυφ ος καλύφ θηκε από το υ ς υπνόσακκους των αξιωματικών. Ενας Γερμανός ανακάλυ­ψε το ν ψ εύτικο το ίχο που κάλυπτε το β ρ ε­τανικό εργαστήριο. Η σιωπή του εξα γορ ά ­σ θηκε με 500 τσιγάρα. Το μακροπρόθεσμο σχέδιο δ εν υλοποιήθηκε δ ιότι η συμμαχική προέλαση στην Ευρώπη κατέσ τησε κά θε α­πόπειρα απόδρασης ανώφελη. Ο αντισυ- νταγματάρχης Ουίλιαμ Τοντ, ο ανώ τερος Β ρετανός αξιω ματικός εκεί, ανακοίνωσε ότι η απόδραση από το κάστρο δ εν ή ταν πλέον απαραίτητη. Το ανεμόπ τερο π αρέμεινε κρυμμένο ως τη λήξη του πολέμου. Οι κά­το ικο ι το υ Κόλντιτς δ εν εκτίμησαν τη ν αξία του και το κατέστρεψαν.

Οταν άρχισε να διαφαίνετα ι το τέλο ς το υ πολέμου ά νδρες τω ν SS ανέλαβαν κα­θ ή κο ντα φρουράς στην πόλη Κόλντιτς. Στις 13 Απριλίου 1945 όλοι οι Prominente απομα­κρύνθηκαν από το κάστρο με προορισμό τη Βαυαρία, υπό τ ις δ ιαμαρτυρ ίες των υπολοί­πων αιχμαλώτων. Με τη βοήθεια ενός συ- νεργάσιμου Γερμανού αξιω ματικού, ο οποί­ος προσπαθούσε να σώσει τη ν υπόληψή

του, έφθασαν στις α μερ ικα νικές γραμμές μ ετά από δύο εβδομά δες. Οι αιχμάλωτοι άρχισαν να ανησυχούν ό τι θα χρησιμοποι­ο ύντο ως ανθρώπινη ασπίδα ή ότι τα SS θα το υ ς σκότωναν από εκδίκηση. Π ροετο ιμά ­στηκαν για να προβάλουν αντίσταση και, αν ή ταν δυνατόν, να καταλάβουν το κάστρο. Οταν οι μάχες πλησίασαν στην περιοχή του Κόλντιτς οι α ιχμάλωτοι έπεισαν το ν διο ικη­τή του στρατοπέδου να ματαιώσει τη δική το υ ς μεταφ ορά από το κάστρο και να παρα­δ οθ εί χωρίς να το γνω ρίζουν τα SS. Τον Απρίλιο του 1945 οι Αμερικανοί εισήλθαν στην πόλη Κόλντιτς και μ ετά από δ ιήμερη μάχη απελευθέρω σαν το κάστρο στις 16 Απριλίου.

Κατά τα π εντέμισ ι χρόνια του πολέμου είχαν σ ημειω θεί περ ισ σ ότερες από 300 α­πόπειρες απόδρασης. Α υ τές είχαν ως απο­τέλεσ μα 130 αιχμάλωτοι να δραπ ετεύσουν από το κάστρο. Δώδεκα Γάλλοι, 11 Β ρετα ­νοί, έ ξ ι Ολλανδοί, ένας Βέλγος και ένας Πο­λωνός επ έστρεψ αν στις συμμαχικές γραμ­μές.

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΚΟΛΝΤΙΤΣΠολλά βιβλία έχουν γραφ εί με θ έμ α το

Κόλντιτς ως στρατόπ εδο αιχμαλώτων. Πρώ­το ς ο Β ρετανός υπολοχαγός Γουντ παρου­σίασε τ ις αναμνήσεις του στο «Detour» (1948) και ακολούθησ ε ο Γάλλος (αργότερα στρατηγός) Λ ε Μπριγκάν με το «Les Indomptables» (1948). Δύο από ταπ ερ ισ σ ότε-

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 27: Στρατιωτική Ιστορία 102

Σ το μέσ ο τη ς φ ω τογρα φ ία ς ξεχ ω ρ ίζε ι ο «M ax» στα χέρ ια του Ο λλανδού ανθυπ ολοχαγού Λ έο ν τε Χ ά ρ το γκ (πίσω του ). Το παιχνίδι που έπ α ιζε ο «M ax» στη φρουρά του κάστρου απ οκαλύφ & ηκε σ τις 12 Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1941, τρ ε ις μ ή νες μ ε τά την πρώτη εμφ άνισή του.

ρο γνωστά βιβλία είναι το «Colditz: The Full Story» και το «Escape From Colditz» του Πατ Ρηντ. 0 Εϊρυ Νηβ δ ιη γήθ ηκε τη ν ιστορία τη ς απόδρασής το υ στο «They Have Their Exits». Ο λοχαγός Ράινχολντ Ε γγερς έδωσε τη γερμανική πλευρά στο βιβλίο του «Colditz: The German Story». Σχετικά πρό­σφατα (2001) κυκλοφόρησε το βιβλίο του Χένρυ Τσάνσελορ «Colditz - Α Definitive History». Ο συγγραφέας υποστηρίζει ό τι έ ­χει δ ιαθέσ ει 12 χρόνια σε έρευνα και έχει λάβει σ υνέντευ ξη από 50 αιχμαλώ τους και φρουρούς.

Το 1955 η κινηματογραφική ετα ιρεία British Lion Film Corporation παρουσίασε τη ν ταινία «The Colditz Story», σε σκηνοθεσία Γκάυ Χάμιλτον και με πρωταγωνιστές το ν Τζων Μιλς (ως Πατ Ρηντ, στο βιβλίο του ο­ποίου βασίσθηκε) και το ν Ερικ Π όρτμαν (ως συνταγματάρχη Ρίτσμοντ). Η τηλεοπ τική σειρά «Colditz» σημείωσε μεγάλη επιτυχία όταν π ροβλήθηκε στη βρετανική τη λεό ρ α ­ση το 1972 (15 επεισόδια) και το 1974 (δ εύ ­τερη π ερ ίοδος με 13 επεισόδια). Πρωταγω­νιστούσαν οι ηθοποιοί Ν τέη β ιντ Μακάλουμ, Ρόμπερτ Βάγκνερ, Κρίστοφερ Νημ κ.ά. και μέσα από τ ις ισ τορίες τω ν αιχμαλώτων (ο Πατ Ρ ηντ ή ταν τεχν ικό ς σύμβουλος) δινό­ταν μία εικόνα περί τη ς δυστυχίας το υ πο­λέμου. Από τη ν αγορά δ εν θα μπορούσε να λείψ ει το επιτραπέζιο παιχνίδι «Escape from Colditz».

Ενα πιστό αντίγραφο του ανεμόπ τερου του Κόλντιτς κατασκευάσθηκε για το ντο - κυμανταίρ που παρουσίασε το Channel 4 το 2000. Το «Spirit of Colditz» π έτα ξε με επ ιτυ ­χία, απ οδεικνύοντας ότι το πιο ασυνήθιστο όχημα απόδρασης θ α είχε επ ιτύχει στην α­ποστολή του, αν του δ ινόταν η ευκαιρία. Π αρόντες ή ταν ο Μπιλ Γκόλντφ ιντς και ο Τζακ Μπεστ, δημιουργοί του πρωτοτύπου. Ο μύθος του Κόλντιτς συνεχίζεται. Η Granada Television π ροετο ιμάζει μία νέα ε κ ­δοχή τη ς ιστορίας και πρόσφατα ακούστη- κε ότι ο Ράσελ Κρόου θα πρωταγωνιστήσει σε επική τα ινία τη ς Miramax για τη μεγάλη οθόνη.

Μ ετά τη λήξη το υ πολέμου το Κόλντιτς π ερ ιήλθε στον σ οβ ιετικό το μ έα και ακολού­θως σ την Ανατολική Γερμανία. Οι Σοβ ιετικο ί το χρησιμοποίησαν ως φυλακή για το υ ς πα­ράνομους κατο ίκους τη ς πόλης και για μη κομμουνισ τές. Α ργότερα το κάστρο χρησι- μοπ οιήθηκε πάλι ως άσυλο για διανοητικά ασθενείς. Το 1974 βρέθηκαν για πρώτη φ ο ­ρά στο κάστρο επ ισκέπτες, αν και η ουσια­στική εκμετά λλευσ η του χώρου έγ ινε μ ετά από το 1989. Επί πολλά χρόνια συνεργεία ε ­πισκευών ανακάλυπταν ξεχασμένους κρυ­ψώνες και σχέδια σηράγγων. Το 1993, κατά τη διάρκεια αποκατάστασης στην οροφή μίας σοφίτας, ανακαλύφθηκε ο μυστικός ραδιοφω νικός δ έκ τη ς που χρησιμοποιού­σαν οι Γάλλοι.

Σήμερα το κάστρο α νήκει στο ομόσπον­δο κράτος τη ς Σαξωνίας. Οι σ οφ ίτες και ένα προαύλιο έχουν ανακαινισθεί και το κάστρο μ ετα τρ έπ ετα ι σε παραθεριστικό θ έρ ετρ ο

(με κόστος που υπερβαίνει τα 5.000.000 ευ ­ρώ). Μ έχρι πρόσφατα (2004) αναμένονταν τα εγκαίνια ενός Ευρωπαϊκού Ξενώνα Νεό­τη τα ς στο δ εύ τερ ο προαύλιο. Πολλά τμ ή ­ματα παραμένουν ως είχαν κατά τη διάρ­κεια του πολέμου και το φυλάκιο λ ε ιτο υ ρ ­γε ί ως μουσείο αποδράσεων. Μ ε αντίτιμο λί­γα ευρώ ο επ ισκέπτης μπορεί να δ ει τ ις σή­ραγγες, πλαστά έγγραφα και απομιμήσεις στολών, το ν ραδιοφωνικό δ έκτη με τον ο ­ποίο οι α ιχμάλωτοι ενημερώ νοντα ν από το BBC, ένα πιστό αντίγραφο του α νεμοπ τέ­ρου και να αγοράσει ένα T-shirt με τη ν επι­γραφή «Schloss Colditz».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ(1) Οι δ ιο ικ η τές σ τρ α τοπ έδω ν αιχμαλώτων στην περιοχή το υ 4ου Σ τρ α τιω τικ ο ύ Δ ια μ ερ ίσ μ α το ς μπορούσαν να επ ιβάλλουν ποινές απομόνωσης ως 14 η μ έρ ες (σύμφωνα μ ε το Α ρ θρ ο 54 τη ς Σ υ νθ ή κ η ς τη ς Γ ΐν εύ η ς το όριο π ειθαρ χ ικής ποινής ήτα ν 30 η μ έρ ες). Κ ά θ ε φυλάκιση μ εγ α λ ύ τερ η ς δ ιά ρ κειας έπ ρεπ ε να ε γ κ ρ ιθ ε ί από τη Γενική Δ ιο ίκησ η Δ ρ έσ δ η ς (G eneralkom m ando Dresden).(2) Ο Εϊρυ Νηβ έγ ιν ε μ έλο ς του βρ ετα νικού Κ οινοβουλίου μ ε το κόμμα των Σ υντηρ ητικώ ν και σ τενό ς σ υ νερ γ ά τη ς της Μ ά ρ γ κ α ρ ετ Θ ά τσ ερ . Δ ο λ ο φ ο νή θ η κ ε από Ιρλανδούς α υ το ν ο μ ισ τές μ ε τά από έκρη ξη π αγ ιδ ευ μ ένο υ α υ το κ ινή το υ στον χώρο σ τά θ μ ευ σ η ς του Ο υ εσ τμ ίν σ τερ το 1979.(3) Τον Φ εβρουάριο το υ 1943 ο σ υ ντα γ μ α τά ρ χη ς Π ρ ά β ιτ α νέλα β ε

τη δ ιοίκηση του σ τρ α το π έδ ο υ και π αρ έμ εινε σε α υ τή τη θ έσ η ως τη λή ξη το υ π ολέμου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Brickhill, Paul: REACH FOR THE SKY, Fontana / William Collins Sons. Glasgow,1981.(2) CO LDITZ, «A fte r the B a ttle », No 63. B attle o f B rita in Prints In ternational, London. 1989.(3) COLDITZ CASTLE, W ikipedia Free Encyclopedia, 12/09/2004.(4) THE COLDITZ STORY (1955). In ternet M ovie D atabase Inc (w w w .im db.com ), 2004.(5) D ean , Paul: COLDITZ CASTLE OFLAGIVC, (h ttp ://w w w .geocities.com /Pentagon/B unker/ 8963/).(6) Dear, Ian: ESCAPE AND EVASION ■ POW BREAKOUTS IN WORLD WAR TWO. Cassel & Co, London, 2000.(7) Gillan, Audrey: THE ULTIMATE ESCAPE PLAN: A GLIDER FLIG HT FR O M COLDITZ. «The Guardian», January 31st, 2000.(8) Lennon, Peter: H O W WE FOOLED THE GERMANS, «The G uardian», February 1st, 2000.(9) Neave, A irey: ESCAPE FRO M COLDITZ,5 JANUARY 1942, The M am m oth Book o f How it H appened, Robinson. London. 2002.(10) Tyson, Peter: ESCAPING COLDITZ,NOVA On Line, January 2001(h ttp ://w w w .pbs.org /w gbh/nova /naziprison /Coldits.htm l).(11) Walker, Andrew: ESCAPE TO COLDITZ, BBC News Online, A ugust 8th, 2003 (h ttp://new s. bbc. co. uk /1/h i/m agazine/3132265. stm).

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 28: Στρατιωτική Ιστορία 102

ΚΡΟΚΟΔΕΙΛΟΣ

Σ τη Μ άνη ο Κ ροκόδ ειλος Κ λαδάς κ α τε ίχ ε εκ τά σ ε ις που ε ίχ ε κληρ ονο μή σ ει από τον π α τέρ α το υ Θ εόδω ρο. Εδώ α π εικ ο ν ίζετα ι το κάστρο τη ς Μ άνης σ τις α ρχές του 17ου αιώνα.

Η λήξη του Α ’ Τουρκοβενετικού πολέμου και η σύναψη ε ιρ ή νη ς

μ εταξύ των αντιμαχομένων πλευρών, στις 25 Ιανουαρίου

1479, δημ ιούργησε περισσότερα προβλήματα απ ’ όσα έλυσε,

κα&ώς εμ φανίσ τηκε ένα πλή&ος δυσαρεστημένων αν&ρώπων που

έχανε τα προνόμιά του από την πολυεπίπεδη αλλαγή η οποία

σ υ ντελέσ τη κε . Αποτέλεσμα αυτών ή τα ν η εκδήλωση

εντάσεω ν μεταξύ των πρώην αντιμαχομένων και αντισ τασ ιακής

δράσης από τους Θιγμένους στρατιωτικούς. Ανάμεσα σε

αυτούς συγκαταλέγετα ι και ο Κ ροκόδε ιλος Κλαδάς, η δράση

του οποίου πιθανώς υποκινή&ηκε αρχικά από προσωπικά

συμφέροντα, στη συνέχεια όμως μ ετουσ ιώ 9ηκε.

ΔΕ ΣΠ Ο ΙΝ Α ΒΑ ΡΣΑΜ ΗΦ ιλόλογος

1460-1490

Page 29: Στρατιωτική Ιστορία 102

ΚΛΑΔΑΣΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΜΑΝΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΧΙΜΑΡΑ

Η Β εν ετ ία ά λ λ ο τε υπ οσ τήρ ιζε το κίνημα το υ Κλαδά και ά λλ ο τε , ανάλογα πάντα μ ε τα σ υ μ φ έρ ο ν τά τη ς , το αποκήρυσσε επ ιθυμώ ντας την τουρ κ ική εύνοια

(Τοιχογραφία τη ς Β εν ε τ ία ς από το αρχοντικό το υ εμπ όρου Γ. Σ β α ρ τς σ τα Αμπελάκια).

Page 30: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ο Κ ρ ο κό δ ε ιλο ς (ή Κ ο ρ κό δ ε ιλο ς ή

Κ ο ρ κ ό ν τη λ ο ς ή Α κρ ο κ ό νδ υ λο ς ) Κ λαδάς (1425-1490) κα τα γό τα ν

από τη Χ ιμάρα τη ς Η πείρου. Ο π α τέρ α ς το υ , Θ εόδ ω ρ ος , μ ετα ν ά σ τευ σ ε από τη ν

Ηπειρο σ την Π ελοπ όννησ ο , όπου τ έ θ η κ ε σ την υπηρεσία τω ν Π αλα ιολόγω ν το υ Δ ε ­σπ οτάτου το υ Μ ορέω ς. Λόγω το υ σ υ νε­το ύ το υ χ α ρα κτή ρ α δ ιο ρ ίσ τη κε τ ε λ ε υ τ α ί­ος Β υζα ντινό ς σ τρ α τιω τικ ό ς δ ιο ικ η τή ς τη ς Μ άνης. Ο τα ν ο Θ εόδ ω ρ ο ς π έθ α νε (περίπου το 1460) ο ι υπ ήκοοί το υ ε ξ έ λ ε ­ξα ν ως αρχηγό το ν γ ιο το υ Κ ρ ο κό δειλο , ο οπ οίος κα τέσ τη σ ε α ρ χη γείο το υ το φ ρ ο ύ ­ριο το υ Αγίου Γεω ργίου τη ς Μ παρδού- ν ιας. Σ τη Μ π αρδούνια τη ς Μ ά νη ς το αρ- β α ν ίτικο σ το ιχε ίο δ ια τη ρ ή θ η κ ε ακμα ίο το υ λά χ ισ τον ως το 1821.

Κ ατά τη ν π ερ ίο δο 1458-1460, ό τα ν άρ ­χισε η ο θω μα ν ική εισ βολή σ την Π ελοπ όν­νησο, ο Κ ρ ο κό δ ε ιλο ς π ολέμ ησ ε ηρω ικά τα σ τίφη το υ εχ θ ρ ο ύ σ το π λευρ ό τω ν Πα- λα ιολόγω ν, αλλά τε λ ικ ά α να γκά σ τη κε να υ π ο τα χ θ ε ί σ τον Μ ω ά μ εθ Β1 το ν Π ο ρ θ η τή ό τα ν τα π ρά γμα τα έλα β α ν α μ ε τά κ λ η τη τροπ ή. Ε κείνος μ ε τη σειρά το υ το ν α ν τά ­μ ε ιψ ε μ ε εκ τά σ ε ις γ η ς στη Λ ακω νία (πε­δ ιάδα Ε λους) και έ τσ ι ο Κ ρ ο κό δ ε ιλο ς κα ­τά φ ε ρ ε να δ ια τη ρ ή σ ει τ ις π α τρώ ες ε κ τά ­σεις, α κόμα και το φ ρ ο ύ ρ ιο το υ Αγίου Γε­ω ργίου.

Κατά τη δ ιά ρ κεια το υ Α' Τ ο υ ρ κο β ενε - τ ικ ο ύ π ολέμ ου (1463-1479) ο Κ ρ ο κό δ ε ιλο ς τ έ θ η κ ε υπό τη ν προστασία τη ς β ε ν ε τ ικ ή ς σ ημαίας και η γ ή θ η κ ε επ α να σ τα τικο ύ κ ι­ν ή μ α το ς π ροσπ αθώ ντας να ξεσ η κώ σ ει ό ­σ ους Ε λλη νες τη ς Μ ά νης είχαν υπ οτα γεί σ το ν κ α τα κ τη τή . Την ίδια εποχή η Γαληνο- τά τη Δ η μ ο κρ α τία το υ Αγίου Μ άρκου έ- σ τε ίλ ε το ν Β εν ε τό π ολέμαρχο Μ π ερ τόλ-

32 ν το ν τ ’ Ε σ τε ως α ρχ ισ τρ ά τηγο κα τά τ ις β ε ν ε τ ικ έ ς επ ιχειρή σ εις ε να ν τίο ν τω ν Ο θω μανώ ν σ τον ελλ α δ ικ ό χώρο. Η δράση το υ Κλαδά ή τα ν ε ξα ιρ ε τ ικ ή , μ ε α π ο τέ λ ε ­σμα ο π ρ ο νο η τής το υ β ε ν ε τ ικ ο ύ σ τόλου, Ιερ ώ νυ μ ο ς Κ οντα ρ ίν ι, να το υ α π ονείμ ει το παράσημο το υ Λ έο ν τα το υ Αγίου Μ άρ­κου και το ν χ ρ υ σ ο κ έν τη το μανδύα. Τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1479 η Β εν ε τ ία το ύ π αρα­χώ ρησε ε κ τά σ εις γ η ς σ την Κορώ νη.

Ω στόσ ο η συμφω νία τω ν Β εν ε τώ ν με το υ ς Τ ο ύρ κο υς, μ ε τη ν οποία τ ε ρ μ α τ ιζ ό ­τα ν ο μ α κρ ο χρ ό ν ιο ς π όλεμ ο ς , δυσ αρέ- σ τησ ε το ν Κ ρ ο κό δ ε ιλο Κλαδά επ ειδ ή οι Β ε ν ε το ί α π ο δ έχ θ η κα ν επ α χ θ ε ίς ό ρ ο υ ς ό ­πως ο π ερ ιο ρ ισ μός το υ α ρ ιθμο ύ και τη ς σημασίας τω ν Ελλήνω ν και τω ν Αλβανώ ν α τά κ τω ν και κυρίω ς η παραχώρηση τη ς Μ ά νης σ το υ ς Τ ο ύρκο υς. Η αποδοχή το υ όρου σ ήμαινε τη ν απώλεια τόσ ο τω ν πα- τρ ο γο ν ικώ ν εδα φ ώ ν το υ Κλαδά, όσο και τη ς η γ ε τ ικ ή ς το υ θ έσ η ς στη Μ άνη. Επι­π ρ ό σ θ ετα οι Β ε ν ε το ί το ν π ίεσαν να παρα­δ ο θ ε ί. Ω στόσο ε κ ε ίν ο ς π ρ ο τίμη σ ε να η- γ η θ ε ί ε νό ς σ ώ ματος α τά κ τω ν που το απο- τελο ύ σ α ν δ υ σ α ρ εσ τη μ ένο ι σ τρ α τιώ τες , Μ α ν ιά τες κ.ά. Τον Ο κτώ βρ ιο το υ 1479 το σώμα τω ν α τά κ τω ν βρ ισ κότα ν στη Μ άνη

και πολύ σ ύ ντο μ α κ α τά φ ερ ε να ε κ δ ιώ ξε ι τ ις μ ικ ρ ές το υ ρ κ ικ έ ς φ ρ ο υ ρ ές κα ι να κα­τα λ ά β ε ι π ύρ γο υς και χωριά (Τριγγαφάλη και Ο ίτυλο), δ η μ ιο υρ γώ ντα ς π ρόβλημα σ του ς Τ ο ύρ κο υς και επ εκ τε ίν ο ν τα ς τη ν κυριαρχία το υ στα β ο ρ ε ιό τερ α ο ρ ε ινά χω­ριά (Καστάνια, Π απαφίγγο κ.ά.).

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣΚατά το δ ιά σ τημα τη ς δράσ ης το υ κι­

νή μ α το ς , που το α π οτελού σ α ν 16.000 ά ν­δ ρ ες , ο Κ λαδάς σ υνέχ ιζε να υπ οσ τηρ ίζει τη Β εν ε τ ία φ ο ρ ώ ντα ς το ν Λ έο ν τα το υ Αγίου Μ άρκου ως επ ίσημο έμ β λ η μ ά το υ . Η απήχηση το υ κ ιν ή μ α το ς ή τα ν απ ροσδό­κη τα μ εγά λη και ή τα ν σ ημ α ντική η ε ίδησ η τη ς προσχώ ρησης σε α υ τό τω ν ο π λα ρχη­γών Θ εόδ ω ρ ο υ Μ πούα και Μ έξα Μ π οζίνη, σ υ νο δευ ό μ ενω ν από σώ ματα μάχιμω ν ιπ­πέων. Π η γές α να φ έρ ο υ ν πως οι ά σ το χες ε ν έ ρ γ ε ιε ς το υ Β εν ε το ύ π ρ ονο ητή Μπαρ- το λ ο μ έο Μ ίνιο εξώ θη σ α ν το υ ς δύο σ τρα ­τ ιω τικ ο ύ ς να σ υμπ ρ ά ξουν μ ε το ν Κλαδά. Ετσι το σ τρ α τιω τικ ό σώμα το υ Κλαδά ενι- σ χύ θ η κε σ ημα ντικά και το ν Δ εκ έμ β ρ ιο

το υ 1479 έφ θ α σ ε σ το Α ργος, α φ ή νο ν τα ς στο π έρασμά το υ τα σημάδια τη ς λ ε η λ α ­σίας. Σ τη ν π ορεία το υ ς σ τρα τολο γο ύσ α ν συνεχώ ς και ά λλο υ ς α ν τά ρ τες . Κατόπ ιν όλο το ένοπλο σώμα επ έσ τρ εψ ε στη Μ ά­νη για να α ντιμ ετω π ίσ ει τη ν α ν τεπ ίθ εσ η που ε ίχ ε δ ιοργανώ σ ει ο το υ ρ κ ικ ό ς σ τρα ­τό ς .

Οι Β εν ε το ί παραβίασαν ό λ ες τ ις συμ-

Ο α π ροσδόκητος θ ά ν α το ς το υ Μ ω ά μ εθ Β ' του Π ο ρ θ η τή ευνόησ ε την επ ανάσταση των

Χιμαριω τώ ν (πίνακας το υ 1480 που β ρ ίσ κετα ι σ το Τοπκαπί).

φ ω \ 'ε ς τ ις οπ ο ίες ε ίχα ν σ υνάψ ει μ ε το ν Κλαδά μ ε το α π ίσ τευ το α ιτιο λο γ ικό ό τ ι τα εδά φ η τη ς Μ ά νης α νή κα ν σ τη ν το υ ρ κ ική επ ικρ ά τε ια π ριν από το ν π ό λεμ ο το υ 1463-1479, συνεπώ ς έπ ρ επ ε να επ ιστρα- φ ο ύ ν σ τον νόμ ιμο επ ικυρ ίαρχό το υ ς . Ο Κ λαδάς δ εν δ έ χ θ η κ ε κα νένα σ υμβ ιβα ­σμό, γ ι ’ α υ τό π ροχώ ρησε μ ε το υ ς έ ν ο ­π λους α ν τά ρ τε ς π ρος τη Μ άνη π ρ ο κε ιμ έ- νου να τη ν υπ ερασ π ισ τεί και να α ν τικρ ο ύ - σ ει το υ ς Τ ο ύρ κους. Κ ατά τη ν πρώ τη φ ά ­ση τη ς το υ ρ κ ικ ή ς επ ίθ εσ η ς ενώ θ ηκα ν σ τις 16 Ιανουαρίου 1480 οι δ υ νά μ ε ις το υ μ π εηλέρ μ π εη τη ς Ρ ού μ ελης , Αλή Μπού- μ ικο, και το υ δ ιο ικη τή το υ Μ όριά, Σ ο υ λεϊ- μάν, και ξε χ ύ θ η κ α ν π ρος τα νό τια λ εη λ α ­τώ ν τα ς και κ α τα σ τρ έφ ο ν τα ς τα πάντα στο π έρασμά το υ ς .

Οι επ ιτυ χ ίες τω ν το υ ρ κ ικώ ν δ υ ν ά μ ε ­ων δ εν δ ιή ρκεσ α ν πολύ. Γρήγορα α υ τές κα θ η λώ θ η κα ν σ τις σ τενω π ούς γύρω από το Ο ίτυλο , όπου και α π οδ εκα τίσ τηκα ν σ τις 19 Ιανουαρίου 1480 (700 νεκρο ί). Ο Κλαδάς σ ταδ ιακά ε ξ ε λ ίχ θ η κ ε σε απειλή τό σ ο για το υ ς Β εν ε το ύ ς , όσο και γ ια τα το υ ρ κ ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα δ ιό τ ι α φ εν ό ς δ ια ­κήρυσ σε ό τ ι π ο λεμ ο ύ σ ε σ το όνομα τη ς Β ε ν ε τ ία ς ,θ έ τ ο ν τα ς σε κ ίνδυ νο τ ις ήδη κλο ν ισ μ ένες το υ ρ κ ο β ε ν ε τ ικ έ ς σχέσεις, και α φ ε τέ ρ ο υ ο σ τρ α τό ς το υ π ροκαλούσ ε κα τα σ τρ ο φ ές στα σ τίφη το υ εχ θ ρ ο ύ . Σ ε ε κ ε ίν ο το χρ ο ν ικό σ ημείο το επ α να σ τα τι­κό κ ίνημ α το υ Κλαδά δ έχ θ η κ ε απ ρόσμε­νη β ο ή θ ε ια από το ν βασιλιά τη ς Ν εάπ ο­λης, ο οποίος το ύ π ρ ο σ έφ ερ ε τρ ε ις γα λέ- ρ ες , επ ειδ ή σ την υπηρεσία το υ βρ ίσκο­ν τα ν σ υ γ γ εν ε ίς τω ν Μανιατών.

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΟΡΓΑΝΩΝΟΝΤΑΙΗ α π ρόσ μενη τροπ ή τω ν γ εγ ο ν ό τω ν ε ­

ξό ρ γ ισ ε το υ ς Β εν ε το ύ ς αλλά και το υ ς Τ ο ύρ κους. Ετσι οι α ρ χές τη ς Κ ορώ νης και το υ Ναυπλίου σ υνέλα β α ν τ ις ο ικ ο γ έν ε ιε ς Κλαδά, Μ πούα και Μ ποζίκη, ο δ ε Κ ρο κό ­δ ε ιλ ο ς επ ικ η ρ ύ χ θ η κ ε σ τις 23 Ιανουαρίου1480 α ν τί 10.000 υπερπ ύρω ν Μ εθώ νης . Π α ρά λληλα οι Β εν ε το ί έδρασ αν π ρος τη ν κα τεύ θ υ νσ η τη ς απ οδυνάμω σης και τη ς διάσπασης το υ επ α να σ τα τικού κ ινή μ α ­το ς , που λά μβ α νε επ ικ ίνδ υ νες δ ια σ τά ­σεις. Οι Τ ούρ κο ι από τη ν π λευρ ά το υ ς α­ν τ ικ α τέσ τη σ α ν το ν Αλή Μ π ούμικο μ ε το ν Α χ μ έ τ πασά. Ε κείνο ς ή τα ν ικα νό τερ ο ς στα π ολεμ ικά ζη τή μ α τα και τη ν άνοιξη το υ 1481 ε ισ έβ α λε στη Μ άνη εν ισ χυμ έ- νος κα τά 1.500 γ εν ιτσ ά ρ ο υ ς . Σ το ν Μυ- στρά χώρισε το σ τρ ά τευ μ ά το υ σε δύο μέρη . Το πρώ το κ α τ ε υ θ ύ ν θ η κ ε σ την Κα­λα μά τα π ρ ο κε ιμ ένο υ να εμπ οδ ίσ ει τη ν έ ­ξο δ ο σ το υ ς Μ α ν ιά τες και το δ ε ύ τ ε ρ ο έ ­φ θ α σ ε στο Γύθειο και κ α τέλ α β ε το σ τρα ­τη γ ικ ό π έρασμα Μ α υ ρ ο β ο υν ίου - Πασσα- βά.

Ο Κ λαδάς μ ε το υ ς σ υ ν τρ ό φ ο υ ς το υ κ λ ε ίσ τη κ ε στο φ ρ ο ύ ρ ιο τη ς ο ρ ε ιν ή ς π ε­ρ ιο χή ς Κ αστάνιας. Τα π ρά γμα τα έγ ινα ν ι­δ ια ίτερ α δύσ κο λα γ ι ’ α υ τό ν μ ε τά τη ν απο-

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 31: Στρατιωτική Ιστορία 102

Μ ια από τις κ υ ρ ιό τερ ες βάσεις τη ς Β εν ετ ία ς στην Ανατολή κ α τά τον 15ο αιώνα ή τα ν το λιμάνι τη ς Μ εθώ νη ς (Αθήνα, Γεννά δειος Β ιβλ ιοθήκη ).

χώρηση το υ οπ λαρχηγού Μ πούα λόγω διαφω νίας. Τελικά ο Α χ μ έ τ ε π ιτ έ θ η κ ε ε ­ν α ν τίο ν τω ν στασιαστών σ τις 8 Απριλίου 1481. Ε κείνο ι α μ ύ ν θ η κα ν σ θενα ρά αλλά δ ιέφ υ γα ν σ τις π λα γ ιές το υ Ταϋγέτου και από ε κ ε ί σ το λ ιμ ά ν ι το υ Π όρ το Κάγιο, ό ­που το υ ς π ερ ίμ εν ε η γα λέρ α το υ η γεμ ό να τη ς Ν εάπ ολης, τη ς Σ ικελ ία ς και τη ς Αρα- γώνας, Φ ερδ ινά νδο υ Β' (1479-1516), που ε ίχ ε στο μ ε τα ξύ π λεύσ ει σ την π ερ ιοχή, και το υ ς μ ε τ έ φ ε ρ ε σ την Ιταλία. Σ το χωριό Καστάνια β ρ ίσ κετα ι μ νη μ ε ίο τη ς μά χης το υ 1481 και τη ς ηρω ικής ά μ υνα ς το υ Κ ρ ο κό δ ε ιλο υ Κλαδά.

Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΑ ΕΠΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙ

Σ τη ν αυλή το υ Φ ερδ ινά νδου ο Κλα- δάς έγ ιν ε δ ε κ τ ό ς με τ ιμ ές . Επ ειτα από έ ­ναν μήνα π α ρα μονής ε κ ε ί σ υνερ γά σ τηκε με το ν δο ύ κα τη ς Καλαβρίας Αλφόνσο σ την οργάνωση σ ειράς α π ελ ευ θ ε ρ ω τι­κών επ ιχειρήσ εω ν σ την Α λβανία . Ετσι το καλοκα ίρ ι το υ 1481 επ έσ τρ εψ α ν ο ρ ισ μ έ­να εδ ά φ η σ τον Ιωάννη Καστριώ τη, γ ιο το υ φ ημ ισ μ ένου π ολέμαρχου Γεωργίου Κ α σ τρ ιώ τη -Σ κεν τέρ μ π εη . Επ ιπλέον κι­νο ύ μ εν ο ς μ ε τέσ σ ερ ις γ α λ έρ ες ο Κλαδάς απ οβ ιβ ά σ τηκε σ τις α λβ α ν ικ ές α κ τ έ ς και π ροέλα σ ε θ ρ ια μ β ευ τ ικ ά μ έχ ρ ι το ν Αυλώ ­

να και τη Χ ιμάρα α π ελ ευ θ ερ ώ ν ο ν τα ς 50 π ερίπ ου π ό λεις και χωριά.

Ο ίδ ιος δ εν δ ίσ τασ ε να λά β ε ι μ έρ ο ς και σ τις επ ιχειρή σ εις το υ δ ού κα τη ς Κα­λα βρ ία ς μ ε σκοπό τη ν α νάκτησ η το υ Ο τρ ά ν το από το υ ς Τ ο ύρ κο υ ς (Μ άιος 1481). Π ερίπ ου ένα χρόνο πριν ο Γ κ εν τίκ Α χ μ έ τ πασάς, αφ ού π ρα γμα τοπ οίη σ ε μ ε ­ρ ικ ές π ρ ο ε ιδ ο π ο ιη τ ικ ές απ οβάσεις και ε ­π ιδ ρ ο μ ές στα παράλια τη ς Απ ουλίας, ε ίχε κα τα κ τή σ ε ι α υ τέ ς τ ις π ερ ιο χ ές (26-7- 1480). Για τ ις σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ες υπ ηρεσ ίες το υ αλλά και γ ια τη συνολική δράση του στη Μ άνη ο Κ λαδάς τ ιμ ή θ η κ ε από το ν Φ ερ δ ινά νδο Β' ( σ τις 12 Ιουλ ίου 1481) με το ν τ ίτλ ο το υ «μεγαλοπ ρεπ ούς» (magnifico) και με μια πλούσια τ ιμ η τ ικ ή χο ­ρηγία 300 δ ου κά τω ν το ν χρόνο , η οποία κατόπ ιν μ ετα β ιβ ά σ τη κ ε σ το υ ς απ ογό­νους το υ . Οι τ ιμ έ ς α υ τέ ς όμω ς δ εν υπήρ­ξα ν α ρ κ ε τέ ς γ ια να το ν ο δ η γή σ ου ν σ την α π οσ τρ ά τευσ ή το υ . Τον Α ύγουσ το το υ1481 ο Κ λαδάς β ρ έθ η κ ε πάλι στα πάτρια εδ ά φ η τη ς Η πείρου μ ε σκοπό να αναμι- χ θ ε ί σ τις επ α να σ τα τικ ές α να τα ρ α χές που σ υ ν τη ρ ο ύ ν το από το υ ς Χ ιμα ρ ιώ τες .

Οι Χ ιμ α ρ ιώ τες ε ίχα ν ζη τή σ ε ι τη ν υπο­σ τήρ ιξη το υ βασιλιά τη ς Ν εά π ολης από τη ν εποχή το υ β ε ν ε το το υ ρ κ ικ ο ύ π ο λέ­μου μ ε σκοπό να δ ια τη ρ ήσ ου ν τ ις κ τή ­σ εις το υ 1473. Ετσι ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ Κρο­

κ ό δ ε ιλο υ Κλαδά ενώ θ ηκα ν μ ε α υ τές το υ Ιω άννη Καστριώ τη και άλλω ν σ τρ α τιω τι­κών που δοκ ίμ α ζα ν τη ν τύ χ η το υ ς σ την π ερ ιοχή . Α π οβιβάσ τηκα ν στα π ερίχω ρα το υ Αυλώνα μ ε τέσ σ ερ ις γ α λ έρ ες και πυ­ροβόλα . Ω στόσο γνώ ρισαν σ υντρ ιπ τική ή ττα . Τα π ράγματα ε ξε λ ίχ θ η κ α ν σε οι- κ τρ ή απ οτυχία , καθώ ς οι απ ώ λειες μ ε τα ­ξύ τω ν ανδρώ ν το υ Κ αστρ ιώ τη ή τα ν απο­κα ρ δ ιω τικές .

Ο α π ρόσ μενος θ ά ν α το ς το υ σ ο υ λτά ­νου Μ ω ά μ εθ Β' το υ Π ορ θ η τή , έ γ ιν ε η α ι­τ ία να οργ ιά σ ο υν οι φ ή μ ες γ ια επ ικ ε ίμ ενο εμ φ ύ λ ιο σπαραγμό σ το σ τρ α τόπ εδ ο των Τούρκω ν ε ξα ιτ ία ς τω ν δ ιε ν έ ξε ω ν που θ α επ α κολο υ θ ο ύ σ α ν μ ε τα ξύ τω ν δ ιε κ δ ικ η ­τώ ν το υ θ ρ ό νο υ . Ο δ ιο ικ η τή ς τη ς π ερ ιο ­χ ή ς Γ κ εν τ ίκ Α χ μ έ τ έσ π ευσ ε π ρος τ η ν Κ ω νσ ταντινούπ ολη και η σ υ ν κ -c .a αυτή ε π α ν έφ ερ ε το ν ενθ ου σ ια σ μό κα ι τ η ν ε λ ­πίδα σ του ς Χ ιμα ρ ιώ τες . ο ι οπ ο ίο ι επ ανα ­στάτησαν. Μ ετά από α υ τό το απ ροσ δόκη­το γ εγ ο ν ό ς ο Κ λαδάς. ο Κ α σ τρ ιώ τη ς κα ι οι λοιπ οί κυ ρ ίευσ α ν όλη τ η ν π ερ ιο χή τη ς Χ ιμάρας και απομόνω σαν το ν Τ ούρκο τ ο ­π ικό σ τρα τιω τικό διοικώ — σ το φ ρ ο ύρ ιο το υ Σ ο π ο τού .

Ο ν έο ς μ π εη λ έρ μ π εη ς τη ς Ρ ού μελης, Σ ο υ λ ε ϊμ ά ν πασάς (ο επ ο νο μ α ζό μ ενο ς και Ε υνούχος ι. που π ροσπ άθησε μ ε 3.000 σ τρ α τ ιώ τες να β ο η θ ή σ ε ι το υ ς κλε ισ μ έ-

ΙΤ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 32: Στρατιωτική Ιστορία 102

χωριά το υ ς και να κα τα φ ύ γο υ ν σε άλλα μ έρ η . Η Κ έρκυρα , η Β εν ε τ ία και μ ερ ικ ές επ α ρ χίες το υ Β ασ ιλείου τη ς Ν εάπ ολης δ έχ θ η κ α ν το υ ς τα λα ιπ ω ρ ημ ένο υς από τα το υ ρ κ ικ ά αντίπ ο ινα Χ ιμα ρ ιώ τες .

Η ΤΥΧΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΑΜ ετά τη δράση το υ Κ ρ ο κόδειλο υ

Κ λαδά στη Χ ιμάρα τα ίχνη το υ χάθηκαν. Μ ερ ικ έ ς π η γές α να φ έρ ο υ ν ό τ ι επ έ σ τρ ε ­ψ ε στη Μ άνη για να σ υνεχ ίσ ει τη ν α ν τι­

στασιακή το υ δράση και να α να κτήσ ει τα παλαιά εδά φ η το υ . Το 1490 α ιχμα λω τί­

σ τη κ ε όμω ς και υπ έστη μ α ρτυ ρ ικό θ ά να το με βασανιστήρια , γδάρσι-

μο και δ ια μελ ισ μό το υ . Οι γ ιο ι το υ , Θ εό δ ω ρ ο ς και Μ ανώ λης, κα ­

τά τ ις επ ιχειρήσ εις το υ Β ’ Τουρκο- β εν ε τ ικ ο ύ π ολέμ ου (1499-1503) ε -

νου ς σ το φ ρ ο ύρ ιο το υ Σοπ οτού , έπ εσ ε σε εν έδ ρ α το υ Κλαδά, σ υνελή φ θ η α ιχμάλω ­τ ο ς και εσ τά λη ως ό μ η ρ ο ς σ τον δ ο ύ κα τη ς Κ αλαβρίας. Τελικά το φ ρ ο ύρ ιο το υ Σοπ οτού έπ εσ ε στα χέρ ια τω ν επ ανασ τα ­τώ ν (31 Α υγούσ το υ 1481) και ο Ιω άννης Κ ασ τρ ιώ της α ν α κ η ρ ύ χ θ η κ ε δ ιο ικ η τή ς τη ς Χ ιμάρας σ το όνο μα το υ βασιλιά τη ς Ν εάπ ολης και επ έβ α λ ε φ όρ ο υ π ο τέλ ε ια ς 1.500 δ ο υ κά τω ν σ τον Τούρκο δ ιο ικη τή το υ Αυλώνα.

Ω στόσο η κατάστασ η ή τα ν α κό μα συ­γ κ ε χ υ μ έ ν η μ ε α π οτέλεσ μα , μ ε τά από γ ε ­ν ικ ό τερ ο υ ς σ υμβ ιβα σ μούς και α μ ο ιβ α ίες υποχω ρήσεις, η π ερ ιοχή τη ς Χ ιμάρας να ε π α ν έλ θ ε ι το 1492 υπό το υ ρ κ ικ ή κα τοχή . Την ά νο ιξη το υ 1492 κα τέφ θ α σ α ν ισχυρές το υ ρ κ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις μ ε επ ικεφ α λή ς

Ο Α χ μ έτ πασάς εισ έβ α λ ε στη Μ άνη την άνοιξη του 1481 εν ισ χυμένος μ ε 1.500 γεν ιτσ ά ρ ους. Το σώμα α υ τό σ υ νδ έθη κ ε μ ε τον επ α χ θ έσ τερ ο φ όρο α ίμ α το ς των υποδούλων, το παιδομάζωμα (γεν ίτσ α ρ ος α ξιω ματικός από το λεύκω μα το υ Π εϋ τιέ ).

Τούρκος π ολεμ ισ τής που φ έρ ε ι ελαφ ρ ό οπλισμό, δύο π ιστόλες (λεύκω μα Π εϋ τιέ ).

το ν ίδιο το ν Β α γ ια ζήτ Β ’ (1481- 1512), δ ιάδοχο το υ Μ ω ά μεθ Β', και το ν μ εγά λο β εζύ ρη Γιαχγιά πασά, που εκκα θ ά ρ ισ α ν τ ις τ ε ­λ ε υ τα ίε ς ε σ τ ίε ς α ντίσ τα σ ης σ την Ηπειρο και σ την Α λβανία . Οι κά ­το ικ ο ι τη ς Χ ιμάρας πλήρωσαν με εξισ λα μ ισ μό , α κρ ω τηρ ια σ μο ύς και α ιχμαλω σία τη ν επ ανασ τατική το υ ς δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα και π ολλο ί α ­να γκά σ τηκα ν να εγ κ α τα λ ε ίψ ο υ ν τα

Page 33: Στρατιωτική Ιστορία 102

Σ τη ν Κορώνη σ υνελήφ θησ α ν οι σ υ γγ ενε ίς το υ Κ ροκόδειλου Κ λαδά και κ ρ α τή θ η κ α ν α ιχμάλω τοι από τις β εν ε τ ικ ές α ρχές σε αντίποινα για τη δράση του . Εδώ βλέπ ουμε το φ ρούριο τη ς Κορώνης από την π λευρά τη ς Ακρόπολης (1808, A .L Castellan, χα λκογρ α φ ία ).

σ τάλησαν από το υ ς Β εν ε το ύ ς στη Μ άνη μ ε σκοπό να υ π οκινήσ ουν σε ανταρσία το υ ς κα το ίκ ο υ ς τη ς π ερ ιοχής . Ο μω ς η πτώση τη ς Κ ορώ νης στα χ έρ ια τω ν Τούρ ­κων (1500) το ύ ς ανάγκασ ε να κ α τα φ ύ ­γου ν στη Μ ονεμδασ ία , καθώ ς ο κ ίνδυνος σ ύλληψ ης και ε ξό ν τω σ ή ς το υ ς ή τα ν κάτι παραπάνω από ο ρα τό ς .

Η δράση το υ Κ ρο κό δ ε ιλο υ Κλαδά δ εν θ α μπ ορούσ ε να χ α ρ α κ τη ρ ισ θ ε ί ως αμι- γώς αντισ τασ ιακή, καθώ ς ε κ ιν ε ίτο α νά μ ε ­

σα σ την προσφ ορά υπηρεσ ιώ ν σ το υ ς Β ε ­ν ε το ύ ς και σ το υ ς Τ ο ύρ κο υς κα τά τα πρώ­τα χρ ό ν ια τη ς δράσ ης το υ . Είναι επίσης δύσ κολο να υ π ο σ τη ρ ίξο υ μ ε τη ν εκδ ο χή πως επ ρ ό κ ε ιτο γ ια ένα α π ελ ευ θ ερ ω τικ ό κίνημα , μ ε τη ν έννο ια που έλ α 6 ε ο όρος το ν 19ο και το ν 2 0 -ό αιώνα. Ω στόσο η ε ­μπλοκή το υ μ ε τ ις ισ χυρές δ υ νά μ ε ις τη ς επ ο χή ς και η δράση το υ ε να ν τίο ν τω ν Τούρκω ν κ α τα κ τη τώ ν δ η μ ιο υ ρ γο ύ ν τη ν ε ­ντύπω ση μ ιας εσ τία ς α να τρ οπ ής σ την

π ερ ιοχή το υ Μ όριά, η οποία δ ια τη ρ ή θ η κ ε τα επ ό μ ενα χρόνια . Α λλω σ τε οι πιο σημα­ν τ ικ ο ί π α ρ ά γο ν τες που δημ ιο υρ γού σ α ν τ ις κ α τά λ λ η λ ες π ρ ο ϋ π οθ έσ εις γ ια επανα­σ τα τικά κ ινή μ α τα και οργάνω ναν τη ν α­ντίσ τασ η κα τά τω ν Τούρκω ν, δ εν ε ίχαν σ υ νειδ η το π ο ιή σ ε ι τ η ν ε θ ν ικ ο α π ε λ ε υ θ ε - ρω τική το υ ς προσφορά, το υ λά χ ισ το ν τα π ρώ τα χρ ό ν ια τη ς δράσ ης το υ ς .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Β ακαλόπ ουλος Α.: ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛ Λ Η Ν ΙΣΜ Ο Υ , Θ εσσαλονίκη. 1976.(2) ΕΛΛΑ Σ: Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΚΑΙ Ο Π Ο Λ ΙΤ ΙΣ Μ Ο Σ ΤΟΥ Ε ΛΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ ΑΠΟ ΤΙΣ Α ΠΑΡΧΕΣ Μ ΕΧ ΡΙ ΣΗΜ ΕΡΑ. Ε κδοτικός Ο ργανισμός Π άπ υρος, Α θή να . 1998.(3) ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΟΥ Ε ΛΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘΝΟΥΣ. Ε κδοτική Αθηνώ ν, Α θήνα , 1974.(4) Σ ά θ α ς Κ.: ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΕΛΛΑΣ (1453-1821), Α θήνα 1869.(5 )Σ φ υ ρ ό ερ α ς Β.: Ο Ι ΕΛΛΗ Ν ΕΣ ΕΠ Ι ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ, Α θήνα , 1975.(6 )Α λ έ ξη ς Γ.Κ. Σ α β β ίδ η ς : Σ Ε Λ ΙΔ Ε Σ ΑΠΟ ΤΗΝ Β Α ΛΚΑ Ν ΙΚ Η Α Ν ΤΙΔΡΑ ΣΗ ΣΤΗΝ Ο Θ Ω Μ Α Ν ΙΚ Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ 14ο ΚΑΙ 15ο Α ΙΩΝΕΣ. Ο ΥΓΓΛΕΣΗΣ - ΟΥΝΥΑΔΗΣ - Κ Α ΣΤΡ ΙΩ ΤΗ Σ - Κ ΛΑ ΔΑ Σ, Εκδ. Η ρ ό δ ο το ς , Α θήνα , 1991.(7) Α γγέλου Θ. Ν εζερ ίτη : ΛΕΞ ΙΚ Ο Ν ΤΗΣ Β ΥΖΑ Ν ΤΙΝ Η Σ Π ΕΛΟ Π Ο Ν Ν Η ΣΟ Υ, Επ ιμέλεια : Ν ίκος Ν ικολούδη ς, Α θή να ι, 1998.

Η Κ έρκυρα ήταν μια από τις π εριοχές σ τις οπ οίες κ α τέφ υ γ α ν οι Χ ιμ α ρ ιώ τες για να σω θούν από την εκ δ ικ η τικ ή μανία του Β α γ ια ζή τ Β ' (Κέρκυρα, χα λκογρ α φ ία 17ου αιώνα).

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 34: Στρατιωτική Ιστορία 102

Τον Ιανουάριο του 1945 η ισχύς του Ε ρυθρού Σ τρατού ε ίχ ε φθάσει στο απόγειό της, όπως α π ο δ ε ίχθ η κε και από την ταχύτητα με την οποία οι Γερμανοί σαρώ θηκαν από την Πολωνία παρά το ότι ε ίχαν στη δ ιάθεσή τους α ρ κε τού ς μήνες για να προετοιμάσουν την άμυνά τους. Η β ια ιό τητα και η δ εξ ιο τεχ ν ία με τ ις οποίες δ ιεξήγαγαν την επ ίθεση ε κ ε ίν η οι σ τρατάρχες Ζούκωφ και Κόνιεφ α π ο τελε ί ακόμη και σήμερα κλασικό παράδειγμα ε κ τέ λ εσ η ς κεραυνοβόλας επ ιχείρησης από μηχανοκίνητες δυνάμεις.

Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

Σ ο β ιετ ικ ό π εζικό βα δ ίζει σ την Κρακοβία, τη ν οποία α π ελ ευ θέρ ω σ ε τον Ιανουάριο το υ 1945.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΙΣΤΟΥΛΑΣ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 35: Στρατιωτική Ιστορία 102

Η ΜΕΓΑΛΗ ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΤΟ 1945

ΣΤΟΝ ΟΝΤΕΡ

0 Σ ο β ιετ ικ ό ς η γ έτη ς , Ιω σήφ Στάλ ιν , ε ίχε α ναλάβει προσωπικά τη ν επ οπ τεία των επ ιχειρήσεω ν του Ε ρ υθρ ού Σ τρ α το ύ από τον Ν ο έμ β ρ ιο το υ 1944. Αν και δ ια τη ρ ο ύ σ ε τον απ όλυτο έλ εγ χ ο , ε ίχ ε επ ίγνω ση της ά γνο ιάς του στην επ ιχειρησ ιακή τέχ ν η κι έ τσ ι άφηνε σ τους δ ιο ικ η τές κάποια ε λ ε υ θ ε ρ ία κινήσεων, την οποία ζή λευα ν οι Γερμανοί ο μ όλογο ί τους. Σ ε α ν τίθ εσ η μ ε τον Χ ίτλ ερ , ά κο υ γ ε π ροσεκτικά τα επ ιχειρ ή μ α τα μ ια ς α ν τ ίθ ε τη ς άποψης.Γνώ ριζε επ ίσης να π αίζει έξο χα το παιχνίδι της κο μ μα τική ς επ ιρροής φ ρ ο ντίζο ντα ς να «ψ αλιδ ίζε ι» το υ ς σ τρ α τά ρ χ ες που κέρδ ιζαν μ εγ ά λ ες νίκες και απ οκτούσαν ιδ ια ίτερ η φήμη.

Ο Ε ρ υ θρ ό ς Σ τρ α τό ς φ ρ ό ν τιζε να ε π ιτ ίθ ε τα ι υπό άσχημες κ α ιρ ικ ές σ υ νθή κ ες και οι Γερμανοί β ετερ ά ν ο ι, που ή τα ν εξο ικε ιω μ έν ο ι με α υ τή την τα κτική , γνώ ριζαν πως έπ ρεπ ε να φ οβ ούντα ι τ ις π εριόδους κακοκα ιρ ίας, τις οπ οίες οποκαλούσαν «καιρό των Ρώσων». Σ τη δ ρ αμ α τική α υ τή φ ω τογρα φ ία ένας Γ ΐρ μ α ν ό ς σ τρ α τιώ τη ς τρ έχ ε ι μ έσ α στη λάσπη για να κ α λ υ φ θ ε ί από τα πυρά του σ οβ ιετικο ύ π υροβολικού, έχοντα ς ζω γραφισμένη την αγω νία σ το πρόσωπό του .

37

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 36: Στρατιωτική Ιστορία 102

Την παραμονή τω ν Χ ρισ τουγέννω ν του 1944 ο Α δόλφ ος Χ ίτλερ δ έχ θ η κ ε τη ν επίσκεψη ενό ς ιδ ια ίτερα ενοχλη τικού και ασυμβίβαστου συμβούλου το υ στο αρ­

χηγείο το υ στο Α ντλερχορστ (Αετοφω λιά), σ την περιοχή το υ δάσους Τσ ίγκενμπεργκ τη ς Εσσης, απ' όπου παρακολουθούσε τη ν ε ξ έ λ ιξη τω ν σ τρατιω τικώ ν επιχειρήσεω ν στο Δ υτικό Μέτωπο. Ο επ ισκέπ της ερχό ­τα ν από το Τσόσεν, στα προάστια το υ Β ε­ρολίνου και ή τα ν ένα ς ανώ τατος αξιω ματι­κός ο οποίος ε ίχε σ υνδέσ ει ά ρρηκτα το ό ­νομά του με τ ις μ εγα λύ τερ ες ν ίκ ες του Γερμανικού Σ τρα τού και ε ίχε π ρω τοσ τα τή­σει στη δημ ιουργία τω ν τεθω ρακισμένω ν σχηματισμών χαρίζοντας στο Γ1 Ράιχ τ ις α­νεπ ανάληπτες, ραγδα ίες κα τα κτήσ εις του τη ν π ερίοδο 1939-42. Ε π ρόκειτο για το ν θ ρ υ λικό σ τρα τηγό Χ ά ιντς Γκουντέρ ιαν, το ν οποίο ο Χ ίτλερ ε ίχε απ ομακρύνει σκαι- ώς το 1941 ό τα ν ο πρώ τος τόλμ ησ ε να συ- μ π τύ ξε ι τα σ τρ α τεύ μ α τά του μπροστά στη Μόσχα για να τα σώσει από το ν εχθ ρ ό και το ν παγετό, για να το ν ανακαλέσει 14 μή­ν ες α ργό τερα π ροκειμένου να ανασυγκρο­τή σ ει το Οπλο τω ν Τεθωρακισμένων. Την ε ­π ομένη τη ς α π οτυ χημ ένη ς απόπειρας δο ­λοφ ονίας το υ φ ύ ρ ερ στις 20 Ιουλίου 1944, ο η γ έ τη ς το υ Ράιχ δ εν κατόρθω σ ε να Θρει κανέναν πιο αξιόπιστο, σ υγκρ οτημ ένο και συνεπή ανώ τατο αξιω ματικό για να το υ α­να θέσ ει τη ν αρχηγία το υ Γενικού Ε π ιτελεί­ου Σ τρ α τού από το ν Γκουντέριαν. Ετσι ο 56χρονος σ τρα τηγός τη ς πρωσικής σχολής επω μίστηκε τη ν πιο υπ εύθυνη θέσ η του Σ τρα τού στη χ ε ιρ ό τερ η στιγμή τη ς ιστο­ρίας του.

Οι μάχες που ε ίχε δώσει π αλα ιότερα ο Γκουντέρ ια ν κατά του εχθ ρο ύ θα πρέπει να ή τα ν οπωσδήποτε λ ιγό τερ ο ψυχοφθό-

38 ρες από ε κ ε ίν ες τις οποίες αναγκάσ τηκε ΙΒ™ να δ ιεξα γά γει κατά το υ ίδιου το υ Χ ίτλερ

π ροκειμένου να περισώσει το ν Γερμανικό Σ τρ α τό από τ ις π αράλογες εμπ νεύσ εις και τις εμ μ ο νές του. Εκείνο το βράδυ α ν τικ ε ί­μενο τη ς ενημέρω σ ής το υ προς το ν φ ύρερ ή τα ν η ανάλυση τη ς π ροφανούς κατάσ τα ­σης που ε ίχε π ροκύψ ει έπ ειτα από τη ν α­συλλόγιστη αντεπ ίθεσ η τη ν οποία είχαν ε ­ξαπολύσει στις Α ρ δ έννες ενα ντίο ν τω ν Δυ­τικώ ν Συμμάχων στις 16 Δ εκεμ βρ ίου . Ο πι­σ τός σ τρα τηγός ε ξ έ θ εσ ε τα γεγονό τα με ωμό ρεαλισμό και απόλυτο επ α γγελμ α τι­σμό: δήλωσε ό τι η επιχείρηση κατά τω ν Α μερ ικανο-βρετανώ ν ε ίχε τελμ α τω θ ε ί και πως δ εν έπρεπε να χα θεί καθόλου χρόνος για τη μ ετα φ ορ ά όσο το δ υνατόν μεγαλύ­τερω ν γερμανικώ ν δυνάμεω ν προς το Ανα­το λ ικό Μέτωπο, όπου εκ τιμ ο ύ σ ε πως επρό- κ ε ιτο να ξεσπάσει μια πολύ χ ε ιρ ό τερ η κρί­ση με π ρω τοφανή β ια ιό τητα το α ργότερο σε τρ ε ις εβδομά δες.

Η ΓΑΛΗΝΗ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΘΥΕΛΛΑ

Επειτα από τις α τυ χ ίες και τ ις αλυσιδω­τ έ ς ή τ τ ε ς που ε ίχε υποστεί ο Γερμανικός

π τε τη ν περιοχή τη ς Λευκορω σίας και κα τ ’ επ έκτασ η το ν ζω τικό άξονα Μόσχας - Β ε ­ρολίνου. Η α ιφνιδιαστική σ οβ ιετική επ ίθ ε ­ση κυ ρ ιο λεκτικά τη ν αφάνισε και επί α ρ κε­τ έ ς εβ δ ο μ ά δ ες οι Γερμανοί αντιμετώ πιζαν το φάσμα τη ς ολο κληρω τικής κα τά ρ ρ ευ ­σης το υ μετώ που το υ ς πριν κα τα φ έρο υν να αναχαιτίσουν τελ ικ ά το ν σ οβ ιετικό ο δ ο ­στρω τήρα στις π αρυφές τη ς Ανατολικής Πρωσίας και κατά μήκος του π οταμού Βι­στούλα. Εχοντας αποσπάσει μία τεράσ τια εδαφ ική έκτασ η με ένα άλμα, ο Ερυθρός Σ τρ α τό ς σ ταμάτησ ε για αναδιοργάνωση ενώ απείχε μία ανάσα από τη Βαρσοβία, τη ν κα τεχό μενη πολωνική π ρω τεύουσα που σ τένα ζε κάτω από το ν γερ μα ν ικό ζυγό επί π έν τε χρόνια. Σ τα θερ οπ ο ιη μένο από το φθινόπωρο το υ 1944 π λέον το μέτωπο, το οποίο ε ίχε συρρικνω θεί σε μήκος από 4.450 σε 2.250 km, ακολουθούσ ε τη ν περί­μ ετρ ο τη ς Α νατολικής Πρωσίας ως το ν πο­τα μό Νάρεβ, συνεχιζόταν κατά μήκος αυ­το ύ το υ π οταμού μέχρι τη συμβολή του με το ν Β ιστούλα, ακολουθούσ ε το ν Β ιστούλα μέχρ ι τη συμβολή του με το ν Βισλόκα και έπ ειτα εκ τε ιν ό τα ν κατά μήκος το υ Βισλόκα μέχρ ι το υ ς π ρόποδες τω ν Καρπαθίων. Αν και υπό δ ια φ ο ρ ετ ικ ές σ υνθ ήκες τα π οτά­μια θα μπορούσαν να λειτο υ ρ γήσ ο υ ν ως έ ­ξοχα φυσικά, υδάτινα κωλύματα, η αξία το υ ς π ερ ιορ ιζό ταν μέσα στην καρδιά του χειμώνα από τη ν παγωνιά που σ τερεοπ οι­ούσε τη ν επ ιφάνειά το υ ς και καθιστούσε το υ ς μ ικρ ό τερ ο υ ς από α υ το ύ ς βα τούς σε οχήματα.

Εκεί όπου η φύση άνοιγε διάπλατα λ ε ­ω φόρους εισβολής σ τον επ ιτιθ έμ ενο ο Γερμανικός Σ τρ α τό ς ό φ ε ιλ ε να φ ρ ά ξε ι το υ ς π ιθανούς ά ξο νες π ροέλασης με τα δι­κά το υ μέσα. Οι Γερμανοί όμως δ ια τηρ ού ­σαν εκ ε ίν η τη ν εποχή στο Ανατολικό Μ έ­τωπο λ ίγες και δ ιεσ π αρμένες δ υνά μεις οι οποίες είχαν επ ιπλέον κακή τα κ τική δ ιάτα ­ξη . Π ισ τεύοντα ς ότι η επ ό μενη σ οβ ιετική επ ίθεση, όπ οτε και αν εκδηλω νό τα ν αυτή, θα α κολου θο ύσ ε τη ν επ ιτυ χη μένη πρακτι­κή τη ς επ ιχείρησης στη Λευκορω σία το1944, η γερμα ν ική Ανώτατη Διοίκηση Σ τρα ­το ύ (ΟΚΗ) θεώ ρησ ε σκόπιμο να ενισχύσει π ερισσότερο τα π λευρά τη ς π αράταξής τη ς α δυνα τίζοντα ς το κ έν τρ ο κι έτσ ι συ­γκέντρω σ ε τις π ερ ισ σ ότερες και κα λύ τε ­ρ ες μ ερα ρχ ίες τη ς στην Ανατολική Πρωσία και ανατολικά τη ς Κρακοβίας. Την κ εν τρ ι­κή Πολωνία κάλυπτε η Ομάδα Στρατιώ ν «Α» το υ σ τρατηγού Γιόζεφ Χάρπε, η οποία π ερ ιελάμβανε τη ν 9η και τη 17η Στρατιά, καθώ ς και τη ν 4η Σ τρατιά Πάντσερ, με ένα σύνολο 30 μεραρχιών στις οποίες ανήκαν 400.000 ά νδρες, 1.136 άρματα και π υροβό­λα εφ ό δο υ , 4.100 πυροβόλα και όλμοι και 270 αεροσκάφη (την ίδια π ερ ίοδο στην Α νατολική Πρωσία σ τά θμευα ν 41 μ εραρ­χ ίες). Ο Γκουντέρ ια ν δ εν π α ρέλειψ ε να επι- σ τήσει τη ν προσοχή το υ φ ύρερ στο γ εγο ­νός ό τι οι δ υνά μεις α υ τές ή τα ν ανεπ αρκείς για τη διατήρηση ενό ς μετώ που εύρ ου ς 700 km το οποίο α π ειλείτο άμεσα από τε -

Ο σ τρ α τη γ ό ς Χ ά ιντς Γκουντέρ ια ν ε ίχ ε αναλάβει τον πιο άχαρο ίσως ρόλο στην απόκρουση τη ς χ ε ιμ ερ ιν ή ς σ ο β ιετικ ή ς επ ίθ εσ η ς, ως αρχηγός το υ Γενικού Ε π ιτελείο υ Σ τρ α το ύ . Οι ρ ή ξε ις το υ μ ε τον Χ ίτλ ερ υπ ήρξαν π αροιμ ιώ δεις αλλά ελ ά χ ισ τες φ ο ρ ές απέδω σαν καρπούς, έ φ θ ε ιρ α ν δε και την υγε ία του σ τρ α τη γο ύ ο οποίος ήδη υ π έφ ερ ε από υψηλή πίεση και κ αρδιολογικά π ροβλήματα .

Ο σ τρ α τά ρ χη ς Γκεόρ γκ ι Ζούκω φ ορ ίσ τη κ ε από τον Σ τά λ ιν δ ιο ικη τή ς το υ 1ου Λ ευκορω σικού Μ ετώ π ου έναν μήνα πριν από τη χε ιμ ερ ιν ή επ ίθ εσ η , α ντικ α θ ισ τώ ν τα ς τον επ ίσης ικανό σ τρ α τά ρ χη Ροκοσόφσκυ, επ ειδή ο τελ ε υ τα ίο ς ήτα ν κ α τά το ήμισυ Πολω νός.

Σ τρ α τό ς σ την Ανατολή το 1944 οι Σ ο β ιετι­κοί είχαν κα τα φ έρ ε ι να το ν απωθήσουν ο ­λοκληρω τικά από το δικό το υ ς έδα φ ος και κατόπ ιν συνέχισαν τη ν καταδίω ξή το υ προ- ελα ύ νοντα ς α σ υγκράτητο ι στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία, στη Γιουγκοσλαβία και σ την Ουγγαρία. Πολύ χ ε ιρ ό τερ η ή τα ν ό ­μως η καταστροφή τη ν οποία υπέστη το καλοκαίρι του ίδιου έ το υ ς η γερμανική Ομάδα Στρατιώ ν «Κέντρο», η οποία κάλυ­

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 37: Στρατιωτική Ιστορία 102

ράστιες εχ θ ρ ικ ές μάζες.Για πρώτη φορά από το 1941 οι Σ ο β ιετι­

κοί βρ ίσκονταν στο κατώ φλι γερμανικώ ν ε ­δαφών και υπήρχε δ ιάχυτος (και δ ικα ιολο­γημ ένο ς) ο φ όβος πως η εκδίκησή το υ ς για τα γερ μα νικά εγκλή μα τα σ την ΕΣΣΔ θα ή ­ταν κάτι παραπάνω από τρ ο μ ερ ή . Οπως γράφ ει ο Β ρετα νό ς ιστορικός Αντονυ Μπή- βορ, οι Γερμανοί «υπ έφ εραν από ένα ν α τα ­βιστικό και βαθύ φόβο για το ν Σλάβο ε ι­σβολέα από τα ανατολικά. Καθώς ο Κ όκκι­νος Σ τρ α τό ς πλησίαζε, η προπαγάνδα του Γκαίμπελς επ ανερχόταν διαρκώς στις κτη- νωδίες που είχαν συμβεί στο χωριό Ν έμερ- σντορφ, ό ταν Ρώσοι σ τρα τιώ τες στη νο τιο ­ανατολική Πρωσία το π ροηγούμενο φ θ ινό ­πωρο είχαν βιάσει και δολοφ ονή σ ει το υ ς κατοίκους».

Γνω ρίζοντας καλά τη ν τερά σ τια στρα­τη γ ική και ψ υχολογική σημασία τη ς Ανατο­λικής Πρωσίας και τη ς Σιλεσίας, ο Γκου- ν τέρ ια ν τελε ίω σ ε τη ν αναφορά το υ παρο­τρ ύ νο ντα ς το ν Χ ίτλερ να δ ια τά ξε ι τη ν ά μ ε ­ση μ ετα φ ορ ά ενισχύσεω ν προς τα α να το ­λικά από κά θ ε άλλον το μέα , ακόμη και από τη ν κα τεχό μ ενη Νορβηγία, και παράλληλα να απ οδεσ μεύσ ει τ ις 22 μ ερ α ρχ ίες του σ τρατηγού Φ έρ ντινα ντ Σαίρνερ, που είχαν π α γιδ ευ τεί σ τον θύλα κα τη ς Κουρλανδίας

χωρίς να έχουν π λέον καμία ελπ ίδα απε­λευ θέρω σ ης. Μ ε το ν τρόπ ο αυτό ο Γερμα­νικός Σ τρ α τό ς θα μπορούσε θ εω ρητικά , έ ­στω και τη ν ύστατη στιγμή, να σ υγκρ οτή ­σει μία ισχυρή ευ κ ίνη τη εφ εδ ρ ε ία με τη ν οποία να αποκρούσει τη ν α να μενόμενη νέα σ οβ ιετική επ ίθεση δ ιεξά γο ντα ς π όλε­μο ελιγμώ ν στο αναπεπ ταμένο πεδίο τη ς π ολω νικής πεδιάδας, το ε ίδ ος τω ν επ ιχει­ρήσεων στο οποίο οι Γερμανοί ε ξα κο λ ο υ ­θούσαν να καυχώ νται ό τι είχαν ακόμη το π λεονέκτη μα .

Ο Χ ίτλερ ά κουγε για α ρ κετή ώρα σιω­πηλός τα επ ιχειρήματα το υ Γκουντέρ ια ν αλλά ό τα ν εκ ε ίν ο ς το υ α ν έφ ερ ε τις ε κ τ ιμ ή ­σεις τω ν υπηρεσιών πληροφοριώ ν σχετικά με τη συντρ ιπ τική α ρ ιθμη τική υπεροχή τω ν Σ οβ ιετικώ ν ε ξεμ ά νη , χαρακτηρ ίζοντας τα σ τοιχεία ως «τη μ εγα λύτερη μπλόφα από τη ν εποχή το υ Τ ζένγκ ις Χαν». Π ίσ τευε ό τι έπ ειτα από τις φ ο ν ικ ές μάχες του π ροηγούμενου χρόνου οι Σ ο β ιετικο ί δ εν δ ιέ θ ε τα ν π λέον παρά α π οσ κελετω μ ένες μονά δες με μ ερα ρχ ίες τω ν 7.000 ανδρών και τεθω ρ α κισ μένα σώματα με ελάχιστα άρματα. Υποστήριζε επίσης με πάθος ό τι ο Σ τάλιν ε ίχε δ ια τηρήσ ει επ ίτη δ ες μεγάλο α­ρ ιθμό μονάδων για να παραπλανήσει το υ ς Γερμανούς ως προς τη ν π ραγματική ισχύ

το υ Ερυθρού Σ τρ α τού και πως δ εν επρό- κε ιτο για τίπ οτα π ερ ισ σ ότερο από μία απά­τη τερά σ τια ς κλίμακας. Οι προσπάθειες το υ αρχηγού το υ Γενικού Επ ιτελείου να το ν σ υνετίσ ουν υπήρξαν μάτα ιες. «Δεν χ ρ ε ιά ζετα ι να προσπαθείς να με δ ιδάξεις» , απάντησε στον Γκουντέριαν. «Διοικώ το ν Γερμανικό Σ τρ α τό στο π εδίο τη ς μάχης επί π έν τε χρόνια και σε α υ τό το δ ιάστημα απέ­κτησα μ εγα λύτερη πρακτική εμπ ειρ ία από όση θα μπορούσε π οτέ να ο ν ε ιρ ευ τε ί οποι­οσδήπ οτε κύριος το υ Γενικού Επ ιτελείου». Ο επ ικεφ αλής τω ν SS, Χάινριχ Χ ίμλερ, συμ­μερ ιζότα ν τη ν άποψη το υ φ ύ ρ ερ και εκμυ - σ τη ρ εύ θ η κε προς το ν Γκουντέρ ια ν το ίδιο βράδυ: «Δεν υπάρχει λόγος να ανησ υχείτε. Τα μ εγ έθ η είνα ι δ ιογκω μένα . Είμαι π επ ει­σμένος ό τι δ εν π ρόκειτα ι να συμβεί τίπ οτα σ την Ανατολή».

«ΕΝΑΣ ΠΥΡΓΟΣ ΑΠΟ ΤΡΑΠΟΥΛΟΧΑΡΤΑ»

Α υτό που επ ρ ό κειτο να σ υμβεί στο Ανατολικό Μ έτωπο το ν επ όμενο μήνα υπε- ρέβα ινε κατά πολύ ακόμη και τ ις πιο δ υ ­σοίωνες π ροβλέψ εις το υ Γκουντέριαν. Από τ ις αρχές ήδη το υ Ο κτω βρίου το υ 1944 η STAVKA (Ε π ιτελείο τη ς Ανώ τατης Δ ιοίκη-

IS-2 - ΤΟ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟ «ΘΗΡΙΟ»Εντυπωσιασμένη και ανήσυχη από τη μαζική εμφάνιση των νέ­

ων γερμανικών αρμάτων Tiger και Panther κατά τη μάχη του Κούρ- σκ το καλοκαίρι του 1943, η ηγεσία του Ερυθρού Στρατού αναζή­τησε ένα νέο βαρύ άρμα για τον εκσυγχρονισμό των τεθωρακι­σμένων σχηματισμών. Το σχετικό πρόγραμμα ανάπτυξης αναλή- φθηκε από τη οχεδιαστική ομάδα του στρατηγού Κοτίν (στην ο­ποία περιλαμβάνονταν κορυφαίοι μηχανικοί όπως σι Σασμούριν, Γιερμολάγιεφ, Σύτσεφ και Ρύμπιν), στο περίφημο εργοστάσιο «Τάνκογκραντ» του Τσελιαμπίνσκ. Τον Νοέμβριο του 1943 οι Σο­βιετικοί προέβησαν σε εκτενείς βαλλιστικές δοκιμές στην Κου- μπίνκα θέτοντας τα πυροβόλα BS-3 των 100 mm και Α-19 των 122 mm αντιμέτωπα με κυριευθέντα γερμανικά άρματα. Το πρώτο ό­πλο απέδειξε ότι διέθετε μεγαλύτερη διατρητική ικανότητα, ενώ το δεύτερο εντυπώσιασε με την ωμή δύναμή του ξηλώνοντας τε­λείως τη μετωπική θωράκιοη ενός Panther-στόχου. Τελικά για τον εξοπλισμό του άρματος IS-2 επιλέχθηκε το Α-19, επειδή υπήρχε ήδη μία μεγάλη γραμμή παραγωγής του και άφθονα αποθέματα πυρομαχικών, σε αντίθεση με το BS-3 που ήταν τελείως καινούρ­γιο ως διαμέτρημα. Ο Κοτίν ονόμασε το νέο άρμα με τα αρχικά του ονόματος του Ιωσήφ Στάλιν και εκτός από τον βαρύ οπλισμό δεν παρέλειψε να δώσει έμφαση και στα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του, βελτιώνοντας τη θωράκιση και την ευκινησία του. Η επικλινής χαλύβδινη θωράκιση του πύργου, η οποία έφθανε στο μετωπικό τμήμα σε μέγιστο πάχος 160 mm, εξοικονομούσε βάρος χωρίς να υστερεί σε αντιβαλλιστικά χαρακτηριστικά και μπορούσε να αντέ- ξει σε πλήγμα διατρητικού βλήματος των 88 mm σε απόσταση άνω των 1.000 m, ενώ το πυροβόλο των 122 mm ήταν σε θέση να δια- περάσει 160 mm θώρακα στην ίδια απόσταση με το θηριώδες βλή­μα των 25 kg. Το βάρος του IS-2 ανερχόταν σε 46 t, η μέγιστη τα­χύτητα σε 37 km/h και η εμβέλειά του σε 240 km. Το άρμα προω­θείτο από τον κινητήρα V-21S, ισχύος 520 hp. Αντίθετα με την πλειοψηφία των υπόλοιπων τύπων αρμάτων και αυτοκινούμενων πυροβόλων του Ερυθρού Στρατού, τα οποία είχαν πενταμελή πλη­ρώματα, είχε τετραμελές πλήρωμα. Εκτός από το κύριο πυροβόλο έφερε τρία πολυβόλα D T των 7,62 mm και ένα βαρύ πολυβόλο DShK των 12,7 mm.

Τα 1S-2 εισήχθησαν σε υπηρεσία στις αρχές του 1944 στα συ­

ντάγματα αρμάτων της Φρουράς (21 άρματα το καθένα) και τον Απρίλιο του ίδιου έτους διακρίθηκαν στις μάχες της νότιας Ου­κρανίας. Τα κυριότερα μειονεκτήματα του τύπου ήταν το μικρό α­πόθεμα βλημάτων (μόλις 28, τη στιγμή που το Panther μετέφερε 81) και το ότι οι οβίδες του πυροβόλου του συναρμολογούντο από δύο μέρη (βλήμα και κάλυκας-γόμωση), γεγονός που περιόριζε τον ρυθμό βολών του σε μόλις δύο ή τρία βλήματα το λεπτό. Η αδυνα­μία αυτή αντιμετωπίστηκε μερικώς στα τέλη του 1944, με την υιο­θέτηση του νέου πυροβόλου ραβδωτής κάννης DT-25 το οποίο διέθετε νέου τύπου κλείστρο που επιτάχυνε κάπως τη διαδικασία. Η εμπειρία της μάχης έδειξε επίσης ότι οι οβίδες του IS-2 συχνά α­δυνατούσαν να διατρήσουν τον επικλινή θώρακα των Panther α­κόμη και σε απόσταση 600 m, ενώ και ο δικός του θώρακας υφί- στατο ρωγμές όταν δεχόταν ισχυρά πλήγματα. Η περαιτέρω σκλή­ρυνση του θώρακα όμως κρίθηκε ως ιδιαίτερα πολύπλοκη και δα­πανηρή διαδικασία κι έτσι δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Παρόλα αυτά το IS-2 θεωρείτο ως το ισχυρότερο άρμα μάχης που κατασκευάστηκε παγκοσμίως κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και αποτελούσε κάτι παραπάνω από ισοδύναμο των γερμανικών Tiger και Panther.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ

Page 38: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ο σ τρ α τά ρ χη ς Ιβάν Κόνιεψ (δ εξ ιά ) ήτα ν ένας από τους π ρω ταγω νιστές των μεγά λω ν νικών του Ε ρ υθρ ού Σ τρ α το ύ σ τις μ ά χ ες το υ Κούρσκ και της δ υ τική ς Ο υκρανίας. Θ εω ρ είτο ως ο αγαπ ημένος σ τρ α τά ρ χη ς του Σ τά λ ιν , ο οποίος τον θ α ύ μ α ζε για τη σ κλη ρ ό τη τά του . Η τα ν επ ικεφ αλής του 1ου Ο υκρανικού Μ ετώ π ου , που α π ο τέλεσ ε τον νό τιο βραχίονα της μ εγ ά λ η ς επ ίθ εσ η ς η οποία οδήγησ ε τα σ ο β ιετικά σ τρ α τεύ μ α τα από τον Β ισ τούλα στον Ο ντερ .

40

σης το υ Ερυθρού Σ τρ α τού) είχε ασχοληθεί δραστήρια με τη ν εκπόνηση λεπ τομερώ ν σχεδίων σχετικά με τη ν κατεύθυνσ η και τη ν προετο ιμασ ία τη ς επ ό μενη ς επ ίθεσ ής τη ς , τη ν οποία υπολόγιζε να εξαπ ολύσει μέσα στον χειμώνα. Ε ξετά ζο ντα ς π ροσε­κτικά ό λες τ ις ενα λλα κτικ ές π ροτάσεις κα­τ έ λ η ξ ε στο συμπέρασμα ό τι θ α μπορούσε να ασκήσει α π οδοτικό τερα τη ν ισχύ τη ς

στον το μ έα τη ς Πολωνίας, όπου ο ευρ ύς π εδινός χώρος επ έτρ επ ε το υ ς ελ ιγμο ύς μεγάλων μηχανοκίνητω ν σχηματισμών. Ο Ε ρυθρός Σ τρ α τό ς μπορούσε π λέον να εκ- μ ε τα λ λ ευ θ ε ί τη ν τερά σ τια α ρ ιθ μη τική υ­περοχή τω ν δυνάμεώ ν το υ σε υλικό και προσωπικό σε βάρος τω ν Γερμανών και να κα τα φ έρε ι ενα ντίο ν το υ ς ένα νέο σ υντρ ι­πτικό πλήγμα σαρώ νοντας τη ν κεντρ ική

Πολωνία σ τον ευρύ, ομαλό διάδρομο πλά­το υ ς 290 km που α νο ίγετα ι μ ετα ξύ τη ς Βαρσοβίας και τω ν Καρπαθίων. Σ την επι­δίωξή το υ αυτή βοηθούσ ε πολύ η σ ταθερή κατοχή τρ ιώ ν π ρογεφυρω μάτω ν επί το υ Βι­στούλα, τα οποία είχε εξασ φαλίσει χάρη σ την τό λμ η τω ν εμπ ροσθοφ υλακώ ν του από το καλοκαίρι. Το εύ ρ ου ς 75 km π ρογε­φύρωμα του Μπαρανόφ - Σ α ντο μ ιέρ ζ βρι­σκόταν σ τον το μ έα ε υ θ ύ ν η ς το υ 1ου Ου­κρανικού Μ ετώπου, δ ιο ικη τής το υ οποίου ή τα ν ο ο ρμ ητικό ς σ τρα τάρχης Ιβάν Κό- ν ιεφ . Τα υπόλοιπα δύο π ρογεφ υρώ ματα βο­ρειότερα , στο Πουλάβι και στο Μ αγκνού- σεφ (11x24 km), αν και γ ειτν ία ζα ν με τη Βαρσοβία είχαν μ ικρό τερη έκτασ η και κα- τέχ ο ν τα ν από τα σ τρα τεύ μα τα το υ 1ου Λευκορω σικού Μ ετώπου υπό το ν σ τρα τάρ­χη Γκεόργκ ι Ζούκωφ.

Η κρούση που σχέδιαζαν να εξαπ ολύ­σουν οι Σ ο β ιετικο ί θα ή τα ν τύπου ηλάγρας και θ α χρησιμοποιούσε κυρίως το υ ς σχη­ματισμούς το υ 1ου Ο υκρανικού και του 1ου Λευκορω σικού Μ ετώ που. Κτυπώ ντας πρώ τος από το Μπαρανόφ και χρησ ιμοποι­ώ ντας από τη ν πρώτη κιόλας η μέρα τις δύο τεθω ρ α κ ισ μ ένες σ τρα τιές το υ (3η τη ς Φ ρουράς το υ σ τρατηγού Ρυμπάλκο και 4η το υ σ τρα τηγού Λ ελ ιουσ ένκο ) ο Κόνιεφ σκόπ ευε να σ τε ίλ ε ι μία π τέρυγά το υ βορ ει­ο δυ τικά για να βοηθήσ ει το ν Ζούκωφ να εκκα θα ρ ίσ ει τ ις π όλεις Κ ιέλτσ ε και Ράντομ και τη ν άλλη νοτιοδυτικά , προς τη ν Κρακο­βία και τη ν Ανω Σιλεσία, όπου βρίσκονταν σ υ γκεν τρ ω μ ένες π ολλές από τ ις εναπομεί- νασες γ ερ μ α ν ικ ές π ο λεμ ικές β ιομηχανίες. Ε κτός από τ ις τεθω ρ α κισ μ ένες σ τρα τιές ο Κ όνιεφ δ ιέ θ ε τ ε τερ ά σ τιες δυνάμεις: την 6η Σ τρατιά (Γκλουζντόβσκυ), τη 13η Σ τρα ­τιά (Πούχωφ), τη ν 52η Σ τρ α τιά (Κ οροτέεφ ), τη ν 5η Σ τρα τιά Φ ρουράς (Ζάντωφ), τη ν 3η Σ τρατιά Φρουράς (Γκορντόφ), τη ν 59η

Ο υπουργός Π ροπαγάνδας του Ράιχ, Γ ιό ζεφ Γκαίμπ ελς, σ υγχ α ίρ ει το υ ς Γερμανούς σ τρ α τιώ τες που υπ ερασπ ίστηκαν την πόλη Λάουμπαν στην Κάτω Σ ιλεσ ία . Η φ ω τογραφ ία απ οκαλύπ τει τον τρόπ ο τον οποίο επ έλ εξε ο Γερμανικός Σ τρ α τό ς για να καλύψ ει τις φ ο β ερ ές ελ λ ε ίψ ε ις του σε προσωπικό, σ τρ α το λο γώ ντα ς έφ η β ο υ ς και ηλικιω μένους ά νδρες.

Η π εντα μ ελή ς ομοχειρ ία ενός σ ο β ιετικ ο ύ οβιδοβόλου Μ 1938 των 122 mm, το οποίο α νήκει σ το 1ο Ο υκρανικό Μ έτω π ο, βά λλει εναντίον το υ εχ θ ρ ο ύ το ν Ιανουάριο του 1945. Το πυροβόλο α υ τό μπορούσε να σ τε ίλ ε ι μ ία οβίδα βάρους 21,8 kg σε μ έγ ισ το β ελ η νεκ ές 11,8 km κ ά θ ε 10 δ ευ τερ ό λ επ τα .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 39: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ο σ τρ α τη γό ς των τεθω ρα κισ μένω ν Γ τόζεφ Χάρπε (1887 - 1968) δ ιο ικούσ ε μ ία τα ξια ρ χ ία π άντσερ ό τα ν ξεκ ίνησ ε ο Β 1 Π αγκόσ μιος Π ό λεμ ο ς το 1939, αλλά οι ικ α ν ό τη τες και οι γνώσεις του τον βοήθησαν να α να ρ ρ ιχ η θε ί γρήγορα στη σ τρ α τιω τικ ή ιεραρχία . Χάνοντας τη διο ίκηση της Ο μάδας Σ τρ α τιώ ν «Α» τον Ιανουάριο του 1945 δεν απ ομακρύνθηκε ορ ισ τικά , αλλά του α ν α τέθ η κ ε η 5η Σ τρ α τιά Π άντσ ερ στο Δ υ τικ ό Μ έτω π ο, μ ε την οποία και αιχμ αλω τίσ τηκε τελ ικ ά από τους Α μερικανούς. Ο Χάρπε απολάμβανε τον σεβασμό και τη ν εκ τίμ η σ η των ανώ τατω ν Γερμανών α ξιω ματικώ ν παρά την πρόδηλα φιλο-ναζιστική στάση του .

Στρατιά (Κοροβνίκωφ), τη ν 60ή Στρατιά (Κουρότσκιν) και τη ν 21η Σ τρατιά (Γκού- σεφ). Ο ταν ο Στάλιν ενη μέρ ω νε το ν Κό- ν ιεφ σ χετικά στη Μόσχα, ε ίχε δ ε ίξε ι σ τον χάρτη τη ν περιοχή τη ς Σιλεσίας κυκλώνο- ντάς τη ν με το δάχτυλο και λ έγοντα ς μία μόνο λ έξη : «Χρυσός». Δ εν χρεια ζότα ν κα­νένα άλλο σχόλιο για να α ν τιλ η φ θ ε ί ο Κό- ν ιεφ τη σημασία που απ έδιδε ο η γ έ τη ς του Κρεμλίνου σ την κατάληψ η τω ν εργοσ τα ­σίων και τω ν ορυχείω ν σ την κα λύτερη δ υ ­νατή κατάσταση.

Η εξόρμησ η του Ζούκωφ θ α εκδηλω νό­ταν σκόπιμα δύο η μ έρ ες αργότερα , ώστε να τη ρ η θ ε ί σε αμφιβολία ο εχθ ρ ό ς σχετικά με τη ν έκτασ η και το υ ς σκοπούς τη ς επί­θ εσ ης και να π ροθεί σε λα νθα σ μένες μ ε ­τακ ινή σ εις δυνάμεων. Μ ε α φ ετη ρ ία το Πουλά6ι η 69η Σ τρατιά (Κολπάχι) και η 33η Σ τρατιά (Τσβετάεφ), υπ οσ τηρ ιζόμενες από ένα α ν εξά ρ τη το τεθω ρ α κισ μένο σώμα η καθεμιά , θα προήλαυναν προς το Λ οτζ ώ­στε να δ ιευκολύνο υν τις τα κ τ ικ έ ς κυκλώ ­σεις τω ν γερμανικώ ν αποσπασμάτων. Οι σ οβ ιετικές δυνά μεις στο Μ αγκνούσ εφ ή ­ταν πολύ ισ χυρότερες, αφού δ ιέ θ ε τα ν ε ­κτός από τ ις δύο τεθ ω ρ α κ ισ μ ένες σ τρα­τ ιέ ς (1η Φ ρουράς του Κατούκω φ και 2η Φρουράς το υ Μ πογκντάνω φ) ά λλες έ ξ ι σ τρα τιές συνδυασμένων όπλων: τη ν 8η Στρατιά Φρουράς (Τσουίκωφ), τη ν 61η (Μπέλωφ), τη ν 5η Σ τρατιά Κρούσης (Μπερ- ζάριν), τη ν 3η Σ τρατιά Κρούσης (Κουζνέ-

41

Η ύπαρξη των τριώ ν π ρογεφ υρω μάτω ν στον π οταμό Β ιστούλα έδω σε στον Ε ρυθρό Σ τρ α τό το π λεονέκτημ α να κ α τέ χ ε ι ε ξα ιρ ε τ ικ έ ς θ έ σ ε ις εξό ρ μ η σ η ς για τη χε ιμ ερ ιν ή επ ίθεσ ή του τον Ιανουάρ ιο το υ 1945. Οπως ήτα ν φυσικό (και σύμφω να μ ε το σ ο β ιετικ ό δόγμα τη ς επ οχής) το

κύριο βάρος τη ς κρούσης α νέλαβαν τα πλευρικά π ρογεφ υρ ώ μα τα , από όπου εξόρμησαν α ντίσ το ιχα η 1η και η 2η ΤΟ Σ τρ α τ ιά της Φρουράς (Μ α γκνο ύ σ εφ ) και η 3η ΤΟ Σ τρ α τιά της

Φρουράς και η 4η ΤΟ Σ τρ α τ ιά (Μ παρανόφ).

τσωφ), τη ν 47η Σ τρατιά (Π ερχόροβ ιτς) και τη ν 1η Πολωνική Σ τρατιά (Ποπλάβσκυ). Οι ά ξο νες επ ίθεσ ής το υ ς θα έβλεπ α ν προς το Κ ούτνο και τη Βαρσοβία. Επειτα από τη ν ε ­π ίτευ ξη τω ν αρχικών α ντικε ιμ εν ικώ ν σκο­πών το υ ς οι δυνάμεις και τω ν δύο Μ ετώ ­πων θ α ενώ νονταν και θα κα τευ θ ύ νο ν τα ν ορμ ητικά προς το ν π οταμό Ο ντερ και το Βερολίνο. Η STAVKA υπολόγιζε πως αν όλα πήγαιναν καλά θ α μπορούσε να τελε ιώ σ ει το ν π όλεμο σε 45 η μ έρ ες , α ιφνιδιάζοντας

τόσο το υ ς Γερμανούς όσο και το υ ς Δ υ τι­κούς Συμμάχους - οι οποίοι ακόμη δ εν ε ί­χαν π ερ ά σ ε ιτο ν Ρήνο.

Ο Ε ρυθρός Σ τρ α τό ς ή τα ν ισχυρότερος από π οτέ τόσο σε π οσ ότητα όσο και σε π οιότητα , παρατάσσοντας εκ ε ίνη τη ν π ε­ρίοδο 6.700.000 ά νδ ρ ες και γυνα ίκες κατά μήκος το υ μετώ που που απλωνόταν από τη Β αλτική μέχρ ι τη ν Α δρ ιατική , αρ ιθμό υ­περδιπλάσιο από εκε ίνο ν που δ ιέθ ε τα ν οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί το υ ς ό τα ν εισέ-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 40: Στρατιωτική Ιστορία 102

βαλαν στην ΕΣΣΔ το ν Ιούνιο του 1941. Τα σ τρα τεύμα τά το υ είχαν υποστεί βέβαια μ ε ­γά λες απώ λειες έπ ειτα από τριάμισ ι χρόνια αδυσώπητου π ολέμου αλλά είχαν σφυρη- λ α τη θ ε ί στο αμόνι τη ς μάχης και είχαν συσσωρεύσει πολύτιμη πείρα. Δ ιέθ ε τ ε π λέον άφ θονα Βαριά όπλα και χ ιλ ιά δες άρ­ματα κά θε τύπου. Ο επ αγγελματισ μός των επ ιτελε ίω ν το υ ή τα ν αναγνω ρισμένος και η έφ εσ ή του σ την απόκρυψη και σ την πα­ραλλαγή π ροκαλούσε το ν ειλ ικρ ινή θ α υ ­μασμό τω ν αντιπάλων το υ . Είχε όμω ς ακό ­μη α ρ κ ε τές αδυναμίες, η χ ε ιρ ό τερ η από τις οποίες ή τα ν η χαλαρή πειθαρχία τω ν στρατιω τώ ν το υ ό τα ν α υτο ί βρ ίσκονταν έξω από το ν (συνήθω ς απάνθρωπο) έλεγχο τω ν αξιω ματικώ ν το υς . Α νέφ ερ ε στο η μ ε ­ρολόγιό το υ ο σ τρα τιώ της μίας μεραρχίας τυφ εκ ιοφ όρ ω ν: «Ο Σ ο β ιετικός σ τρα τιώ της είνα ι σ κληραγω γημένος, χωρίς απαιτήσεις, απ ερ ίσκεπ τος και π επ εισμένος μοιρολά­τρ ης. Ο ταν λείπ ουν οι ανώ τεροι το υ γκρι- νιάζει, εξα π ολύει απ ειλές και κάνει επ ίδε ι­ξη . Μπροστά το υ ς όμως είνα ι υπ οτακτικός και λ ιγο μ ίλητος . Συμφ ω νεί π ρόθυμα με όσα το υ λένε. Κατά τη δ ιάρκεια τη ς μάχης είνα ι ήρωας. Δ εν θα αφ ήσει το ν σ υμπολε­μιστή του ανυπεράσπιστο στον κίνδυνο. Π εθα ίνει ήσυχα σαν να είναι και αυτό μ έ ­ρος τη ς δουλειά ς του».

Κατά τη ν πάγια πρακτική τη ς η STAVKA

π ρο ετο ιμά σ τη κε εν τα τικ ά για τη γιγαντια ία επιχείρηση, σ υγκεντρώ νοντα ς κολοσσιαί­ε ς δυνάμεις και οργανώ νοντας α π ο τελ ε ­σματικά το τερά σ τιο δ ίκ τυο δ ιο ικη τικής μέρ ιμνας που α π α ιτείτο για μία επ ίθεση τ έ ­το ιω ν διαστάσεων. Οι ά νδρ ες ά λλαξαν το πλάτος τω ν σ ιδηροδρομικώ ν δ ικτύω ν στην ανατολική Πολωνία σύμφωνα με τα σ οβ ιε­τικά πρότυπα και κατασκεύασαν νέους δρόμους που εξυπ ηρ ετούσ α ν τη ν ανάπτυ­ξη τω ν μάχιμων δυνάμεων. Η ροή εφοδίω ν προς το 1ο Λευκορω σικό και το 1ο Ο υκρα­νικό Μ έτω πο α υ ξή θ η κ ε θ εα μ α τικά και έ- φθασε συνολικά τα 1.200 τραίνα για κα θ έ ­να, οι δ ε γ έφ υ ρ ες που εξυπ ηρ ετού σ α ν τα π ρογεφυρώ ματά το υ ς σ τον Β ιστούλα α- νήλθ α ν σε 30. Σ τις αρχές Ιανουαρίου 1945 οι σ υνδυασ μένες δυνά μεις τω ν Κ όνιεφ και Ζούκωφ α νέρ χονταν σε 2.200.000 ά νδρες, 6.400 άρματα και α υ τοκ ινο ύμ ενα π υροβό­λα, 32.143 πυροβόλα και όλμ ους κά θε δια­μ ετρ ή μ α το ς και 4.772 αεροσκάφη.

Για να δ ιευ κο λύ νε ι και να επ ιταχύνει τη ν κύρια κρούση τη ς η STAVKA σχεδίασε επ ιπλέον δ ευ τερ εύ ο υ σ ες επ ιθέσ εις σ τους π λευρ ικούς το μ ε ίς . Νότια τω ν Καρπαθίων οι Σ ο β ιετικο ί ασκούσαν ήδη ασ φυκτική π ίε­ση σ την Ομάδα Στρατιώ ν «Νότος» του σ τρατηγού Ο ττο Β όλερ και είχαν κυκλώ σει πλήρως στη Βουδαπέστη, από τ ις 26 Δ ε ­κεμβρίου, 70.000 σ τρα τιώ τες το υ Α ξονα

PANZERSCHRECK Ο «ΤΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ»

Η σ ο β ιετικ ή 3η ΤΘ Σ τρ α τιά τη ς Φ ρουράς δια κρ ί& ηκε κα ι πάλι για τη δράση τη ς και για την ο ρ μ η τικ ό τη τα που ε π έδ ε ιξ ε σε κ ά θ ε απ οστολή. Ο δ ιο ικη τή ς τη ς , σ τρ α τη γό ς Π άβ ελ Ρυμπάλκο, θ εω ρ ε ίτο ως έν α ς από το υ ς ικ α ν ό τερ ο υ ς δ ιο ικη τές τεθω ρα κισ μ ένω ν του Ε ρ υθρ ού Σ τρ α το ύ .

42

(από το υ ς οποίους οι 33.000 ή τα ν Γερμα­νοί), οι οποίοι ανεφ οδ ιά ζοντα ν με ρίψεις από το ν αέρα και π ερ ίμεναν εναγωνίως τη ν εξαπόλυση τη ς επ ίθεσ ης που θ α το υ ς ε ­λ ευ θ έρ ω νε. Για να π ερ ιπ λέξουν το α μ υντι­κό πρόβλημα του εχθρ ού οι Σ ο β ιετικο ί θα επ ιτ ίθ εν το προς το Ρατιμπόρ με το 4ο Ου­κρανικό Μέτωπο, σε μία κίνηση αντιπ ερ ι­σπασμού που ήλπιζαν ό τι θα παρέσυρε το υ ς Γερμανούς σε άσκοπη και άκαιρη μ ε ­τακίνηση εφεδρειώ ν. Σ τον βορρά σκόπευ­αν επίσης να καθηλώ σουν και να κα τα κερ ­ματίσουν τις γ ερ μ α ν ικ ές δ υνά μεις τη ς Ομάδας Στρατιώ ν «Κέντρο» (σ τρατηγός Χανς Ράινχαρτ) η οποία κα τείχ ε σ ταθερά τη ν Ανατολική Πρωσία, ρ ίχνοντας ενα ντίον το υ ς το 2ο και το 3ο Λευκορω σικό Μέτωπο τω ν στραταρχώ ν Κονσταντίν Ροκοσόφσκυ και Ιβάν Τσερνιαχόφσκυ αντίστοιχα. Το πρώτο θα εξο ρ μ ο ύ σ ε από το προγεφύρω ­μα το υ Π ουλστούσκ επί του π οταμού Νά- ρεβ προς τη ν κατεύθυνσ η του Ντάντσιχ, ενώ το δ εύ τερ ο θα συμπίεζε το ν γερ μα ν ι­κό θύλα κα από τα ανατολικά προς τα δ υ τι­κά.

Ενώ οι Σ ο β ιετικο ί συμπλήρωναν τις τ ε ­λ ευ τα ίες π ροετο ιμασ ίες πριν από τη ν ε ξα ­πόλυση τη ς επ ίθεσ ής τους , ο Γκουντέρ ια ν πραγματοποίησε δύο ακόμη τα ξίδ ια ως το Α ντλερχορστ και απέσπασε τουλάχισ τον τη ν υπόσχεση το υ ανώ τατου δ ιο ικη τή του Δ υτικού Μ ετώ που, σ τρατάρχη Γ κερ ντ φον

Οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί π α ραδ έχθηκα ν το 1945 πως μία από τ ις σ ο β α ρ ό τερ ες απ ειλές που α­ντιμετώ π ισαν εκ μ έρ ο υ ς τη ς γερ μ α νικ ή ς ά μυνας ή τα ν τα νέα φ ορ ητά α ντια ρ μ α τικά ό ­πλα. Αν και οι δ ιά φ ο ρ ες εκ δ ό σ εις το υ P a n ze rfa u s t έγ ινα ν πιο γνω σ τές λόγω τη ς μαζικής παραγω γής το υ ς και τη ς σ χετικά απλής χρήσης το υ ς , το τρ ο μ ερ ό τερ ο όπλο στα χέρια

του πεζού Γερμανού σ τρατιώ τη ήταν ο ε κ το ξευ τή ς αντια ρματικώ ν ρ ουκετώ ν R a k e te n p a n ze rb ü c h s e (R P zB ) 54 των 88 m m . Εχοντας ως υπ όδειγμα την επ ιτυχία που ε ίχ ε σημειώ σει το α μερ ικαν ικό B azo o ka , οι Γερμανοί έσ π ευσαν να α να π τύξου ν το δικό το υ ς α ντίσ το ιχο όπλο, το οποίο και ονόμασαν ανεπ ίσημα P a n ze rs c h re c k («Τρόμος των τεθ ω ρ α ­κισμένω ν»). Ανάμεσα σ το υ ς σ τρ α τιώ τες ή τα ν γνω ­στό ως "μπουρί σόμπας". Ε π ρόκειτο για έν α ν μ ε ­τα λλ ικό σωλήνα ο οποίος έ φ ε ρ ε απλά σκοπ ευτικά και μ ε τη β ο ή θ εια το υ οποίου εκ το ξ ε υ ό τα ν μία α­ν τια ρ μ α τικ ή ρ ο υ κέτα κο ίλης γόμωσης. Ο σωλήνας ή τα ν εφ ο δ ια σ μ ένο ς μ ε ένα απλό κοντάκι για στή­ρ ιξη στον ώμο και μία π ιστολοειδή λαβή για το ν χειρ ισ τή και ή τα ν κατα σ κευα σ μ ένο ς από κα τά λλη ­λα υλικά για μείω ση το υ βά ρ ους το υ στα 9 ,2 kg. Υ π η ρ ετείτο από δύο ά τομα , το ν σκοπ ευτή και τον γεμ ισ τή . Ενα μικρό ασπίδιο σ τερ εω μένο μπροστά από το ν χειρ ισ τή το ν π ρ ο σ τά τευ ε από τα α έρ ια και τα θ ρ α ύ σ μ α τα τη ς ρ ο υ κ έτα ς . Το βλήμα σ τα θ ερ ο ­π ο ιείτο κατά τη ν πτήση του με τη χρήση π τερ υ ­γίων, ζύ γ ιζε 3 ,3 kg και ε ίχ ε τα χ ύ τη τα εξό δ ο υ 105 m /sec . Η βασική δ ιαφ ορά το υ σ υ γκ εκ ρ ιμ έν ο υ ό ­πλου μ ε το P a n ze rfa u s t ή τα ν ότι μπ ορούσε να ε - π αναχρηοιμοπ οιηθεί κι έτσ ι δ εν απ ορριπ τόταν μ ε ­

τά τη βολή. Υ π ερείχε επίσης καθορ ισ τικά στο ότι δ ιέ θ ε τ ε μ εγ α λ ύ τερ ο β ε λ η ν ε κ έ ς (100 m έν α ν τι 30 - 60 m ) και επ έτρ επ ε στον χειρ ισ τή να β ά λλει από θ έ σ η π ρηνηδόν, ενώ τα P a n ze rfa u s t μπορούσαν να β λ η θο ύ ν μόνο από ό ρ θ ιο ή γο να τισ τό στρατιώ τη.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 41: Στρατιωτική Ιστορία 102

ρο ύ ντσ τεν τ, ό τι θα του παραχωρούσε τέσ ­σερις μερα ρχ ίες για χρήση σ την Ανατολή. Ο Χ ίτλερ παρενέβη και πάλι όμως τη ν Πρω­τοχρονιά του 1945 σ τέλνοντας α υ τές τις “ ο λύ τιμ ες ε φ ε δ ρ ε ίε ς στην Ουγγαρία. Δια­βλέπ οντας τ ις κα τα σ τρο φ ικές σ υνέπ ειες που θα ε ίχε η εκ τό ξευ σ η τη ς σ οβ ιετική ς ε ­π ίθεσης απ έναντι σ την τόσο ασ θενή Ομά­δα Σ τρατιώ ν «Α», ο Γκου ντέρ ια ν π ρό τεινε στις 9 Ιανουαρίου ένα ύστατο μ έτρ ο σωτη­ρίας: τη ν έγκα ιρη σύμπτυξη τω ν γερ μ α ν ι­κών δυνάμεω ν κατά 20 km τουλάχισ τον, ώ­στε α φ ενός να επ ιτευ χ θ ε ί η βράχυνση του μετώ που και α φ ετέρ ο υ να απ οσ υντονισ τεί η σ οβ ιετική κρούση και να κτυπ ήσει στο κενό. Το λάθος το υ ή τα ν πως για να εισα- κουσ θεί α υ τό το α ίτημα επ ικα λέσ θηκε και πάλι τα σ τοιχεία τη ς υπηρεσίας «Ξένοι Σ τρ α το ί τη ς Ανατολής», η οποία παρακο­λουθούσ ε άγρυπνα τη δ ιά τα ξη μάχης του Ερυθρού Σ τρ α τού υπό τη ν καθοδήγηση του ικανότατου σ υνταγματάρχη Ράινχαρτ Γκέλεν. Ο Χ ίτλερ οργίσ τηκε και πάλι, αρνή- θ η κ ε να σ υ γκα τα τεθ ε ί σ τον προληπτικό υ­ποχω ρητικό ελ ιγμ ό και είπ ε πως οι σ υντά ­κ τες τω ν αναφορών για τη σ τρατιω τική δ ύ ­ναμη τω ν Σ οβ ιετικώ ν θα έπρεπ ε να κ λ ε ι­στούν σε φ ρενο κομείο ! Α ηδ ιασ μένος από τη ν τα κ τική σ τρουθοκαμήλου που α κολου ­θ ούσ ε ο φ ύρερ ο Γκουντέρ ια ν ετο ιμ ά σ τη ­κε να αναχωρήσει και πάλι για το Τσόσεν, ό ταν ο Χ ίτλερ του είπ ε σε σαφώς ηπ ιότερο τόνο: «Το Ανατολικό Μ έτωπο δ εν ε ίχε π οτέ ως τώ ρα στη δ ιάθεσή του μια τόσο δυνατή εφ εδ ρ ε ία κι αυτό είνα ι δ ικό σου έργο. Σε ευχαριστώ». Ο Γκου ντέρ ια ν όμως δ εν ε- π ρόκειτο να υποκύψ ει στις κο λα κε ίες και απάντησε π ροφητικά : «Το Ανατολικό Μ έ­τωπο δ εν είνα ι παρά ένας πύργος από τρ α ­πουλόχαρτα. Αν σπάσει σε κάποιο σημείο, όλο το υπόλοιπο θα καταρρεύσει».

Το Ανατολικό Μ έτωπο μπορεί να βρι­σκόταν φ α ινομενικά σε λήθαργο, με ε ξα ί­ρεση το δράμα που εκτυλισ σ ότα ν στη Βουδαπέστη, αλλά τα γερμανικά σ τρ α τεύ ­ματα τα οποία ή τα ν α νεπ τυ γμ ένα ε κ ε ί δ εν σ υμμερ ίζονταν καθόλου τη ν α ισ ιόδοξη ά­ποψη το υ Χ ίτλερ ό τι δ εν επ ρ ό κειτο να συμβεί τίποτα. Καθημερ ινά πλήθαιναν οι ε ν δ ε ίξε ις που φανέρω ναν ό τι οι Σ ο β ιετικο ί εκ τελούσ α ν μ εγά λες μ ετα φ ο ρ ές δ υ νά μ ε­ων και εφ οδίω ν σε χώρους εξόρ μη σ η ς και ό τι η κρούση επ ίκειτσ . Ο Στάλιν σκόπευε αρχικά να εξαπ ολύσ ει τη χειμ ερ ινή επ ίθ ε ­σή το υ στις 20 Ιανουαρίου, αλλά έπ ειτα από το ενδ ια φ έρ ο ν που έ δ ε ιξ ε ο Β ρετα νός π ρω θυπουργός Ο υίνστον Τσώρτσιλ, ζητώ ­ν τας με επ ιστολή του να π λη ρο φ ορη θεί τη ν ακριβή ημερο μηνία της , αποφάσισε να τη ν επισπεύσει. Ο κύριος λόγος πίσω από αυτή τη ν απόφασή το υ θα πρέπει να ή ταν ουσιαστικά η ανησυχία του ό τι η αναμενό ­μενη αλλαγή του καιρού στις αρχές Φε­βρουάριου θ α μ ετέ τρ επ ε το σκληρό χώμα σε λάσπη, κάτι που θα ε ίχε ως απ οτέλεσ μα να δ υ σ κο λευ τε ί η προώθηση τω ν τεθ ω ρ α ­κισμένων το υ Ερυθρού Σ τρατού.

Ο σ τρ α τη γ ό ς Κ ο ύ ρ τ Ν έρ ινγ κ (1892 - 1983) σ υ γ κ α τα λ έγ ε τα ι ανάμεσα σ το υ ς ήρω ες τη ς γερμανικής π λευράς κατά την οδυνηρή ή ττα στην επ ιχείρηση Β ισ τούλα - Ο ντερ . Ο π ερίφ ημος «κυλιόμενος θ ύ λα κ α ς» του οποίου η γ ή θ η κ ε , ξεγ λ ίσ τρ η σ ε κυρ ιο λεκ τικ ά μέσ α από το σ τόμ α του λύκου α π ο φ εύ γο ντα ς την αιχμαλω σία.

Ο χα ρ α κ τή ρ α ς του σ τρ α τη γο ύ Φ έρντιναντ Σα ίρ νερ (1892 - 1973), ο οποίος α ν τικ α τέσ τη σ ε το ν Χάρπε στη δ ιοίκηση της Ο μάδας Σ τρ α τιώ ν «Α» σ τις 17 Ιανουαρίου 1945, α ντικ α το π τρ ιζό τα ν σ το έμ β λη μ ά του που ή τα ν: « Ισχύς διά το υ φ όβου». Γόνος ο ικ ο γένε ια ς πληβείων, ο Σα ίρ νερ α ν τιπ α θο ύ σ ε την πρωσική σ τρ α τιω τική α ρ ισ το κρ α τία και ήτα ν τυφ λά αφοσιω μένος σ τον Χ ίτλ ερ . Οι υ φ ισ τά μ εν ο ί του τον χα ρ α κ τή ρ ιζα ν ως άνθρω πο ιδ ια ίτερ ο υ εθν ικο σ ο σ ια λ ισ τικο ύ ζήλου που δεν δ ίσ τα ζε να επ ιδ ε ίξε ι κτηνω δία τόσο σ τον εχ θ ρ ό , όσο και σ το ίδ ιο το υ το σ τρ ά τευ μ α . Ο φ ύρ ερ επ ιφ ύ λ α ξε στον π ιστό σ τρ α τη γό του μ ε γ ά λ ες τ ιμ ές , τον κ α τέ τα ξ ε μ ε τα ξύ των 27 σ τρ α τιω τικώ ν της W ehrm acht οι οποίοι π ροσ έθεσ α ν τα Δ ια μ ά ντια σ τον Σ τα υ ρ ό των Ιπποτών και σ τις 5-4-1945 τον π ροή γα γε σε σ τρ α τάρ χη .

ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΘΥΕΛΛΑΤο κτύπημα κ α τα φ έρ θ η κ ε τελ ικ ά το

πρωί τη ς 12ης Ιανουαρίου 1945, ό τα ν το π υροβολικό το υ 1ου Ο υκρανικού Μ ετώ ­που ά νο ιξε πυρ μέσα σ την ομίχλη κον ιορ ­τοπ οιώ ντας τ ις γ ερ μ α ν ικ ές α μ υ ντικές γρα μ μές μέσα στο χ ιονοσ κεπ ές πεδίο. Ο Κ όνιεφ ε ίχε σ υγκεντρώ σ ει στο π ρογεφ ύ­ρωμα το υ Μπαρανόφ 260 πυροβόλα ανά χι­λ ιό μ ετρ ο μετώ που και η ισχύς το υ πυρός που εξα π ολύ θ η κε ενα ντίο ν π ροκαθορι­σμένων και επισημασμένων στόχων ή ταν εξο ντω τική . Η 4η Σ τρ α τιά Πάντσερ αιφνι- δ ιάσ τηκε επειδή ή τα ν γεν ική η εντύπωση πως οι Σ ο β ιετικο ί δ εν θ α τολμούσ α ν π οτέ να κ ινηθ ού ν πριν α νο ίξε ι ο κα ιρός και μπο­ρέσ ει να εμπ λακεί ενεργά στις επ ιχειρή­σεις η Αεροπορία το υς . Το χ ιόν ι έπ εφ τε πυκνό και η ο ρ α τό τη τα ή τα ν σχεδόν μ η δ ε­νική, αλλά οι Σ ο β ιετικο ί είχαν επισημάνει πολύ καλά το υ ς σ τόχους το υ ς από τις π ροηγού μενες εβ δ ο μά δες . Τα πυρά το υ π υροβολικού σ τάθηκα ν ικανά από μόνα το υ ς να διαλύσουν τ ις γρ α μ μές επικοινω­νιών, να ανασκάψουν τα χαρακώ ματα και να α νο ίξουν μεγάλα ρήγματα στη γερ μα ν ι­κή άμυνα, η οποία βασιζόταν σ τον σ υγκε­κρ ιμένο το μ έα σε τρ ε ις μερ α ρχ ίες πεζικού οι οποίες σ υγκροτούσαν το XLVIII Σώμα Πά­ν τσ ερ (στα χαρτιά μόνο Τεθωρακισμένο).Το σ οβ ιετικό πεζικό εξό ρ μ η σ ε τρ ε ις ώ ρες μ ετά τη ν έναρξη το υ σ φ υροκοπ ήματος και κατόρθω σ ε πολύ γρήγορα να π εράσει τ ις π ροω θημ ένες γ ερ μ α ν ικ ές θ έσ εις . Μ έχρι το μεσ ημέρ ι τα σ οβ ιετικά άρματα είχαν δι- εισδύσει κατά 25 km στα μετό π ισ θεν τη ς Ομάδας Σ τρατιώ ν «Α», όπου και προσέ- κρουσαν στη νότια ευ κ ίν η τη εφ εδ ρ ε ία το υ Χάρπε, η οποία α π ο τελ ε ίτο από τη 16η και τη 17η Μ εραρχία Πάντσερ το υ XXIV Σώμα- 43 το ς Πάντσερ υπό το ν σ τρα τηγό Β ά λτερ βΒΒ Ν έρ ινγκ, πριν ακόμη αυτή π ρολάβει να α­να π τυχθεί κα τάλληλα για μάχη. Το μεγάλο λά θο ς το υ Χ ίτλερ να κρατήσ ει τ ις ε φ ε δ ρ ε ί­ε ς το υ πολύ κοντά στο μέτωπο, ε ίχε ως α­π οτέλεσ μα το ν απ οδεκατισμό το υ ς από τη ν προπαρασκευή το υ π υροβολικού και τη ν αποδιοργάνωσή το υ ς από τη ν τα χ ύ τη ­τα τη ς σ οβ ιετική ς προέλασης.

Μ έχρ ι τη νύκτα τη ς 13ης Ιανουαρίου τα σ τρα τεύ μ α τα το υ 1ου Ο υκρανικού Μ ε­τώπου είχαν ω θήσει τ ις τα χ υ κ ίν η τες σφή­ν ες το υ ς σε βάθος 40 km και π λάτος 60 km.Η 4η Σ τρα τιά Πάντσερ πλησίαζε στα όρια τη ς α ν το χή ς τη ς και με κα τεσ τρ α μμ ένες τ ις επ ικο ινω νίες τη ς αδυνατούσ ε να αντι- π α ρα τά ξει σ υντονισ μένη άμυνα μπροστά στο χαλύβδινο π οτάμ ι τω ν σ οβ ιετικώ ν τ ε ­θωρακισμένων. Τα υπ ολείμματα του XLVIII Σώ ματος Πάντσερ διολίσθησαν δυτικά , προς τη ν Κρακοβία, π ροκειμένου να ενω ­θ ο ύ ν με τη ν 17η Στρατιά . Οι δυνά μεις το υ Ν έρ ινγκ κόπηκαν επίσης στα δύο δ εχ ό μ ε ­νες το τρ ο μ ερ ό πλήγμα και έχασαν σχεδόν ολοκληρω τικά τη ν 501 Επιλαρχία Βαρέων Αρμάτω ν (ΕΒΑ) μ ε τα 45 Koenigstiger που δ ιέ θ ε τε . Χωρίς να μπορούν να επηρεά-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 42: Στρατιωτική Ιστορία 102

44

σουν καθόλου π λέον τη μάχη α κο λο ύ θ η ­σαν το ν δικό το υ ς μακρύ δρόμο τη ς υπο­χώρησης μέσω το υ Κ ιέλτσ ε, επ ιλέγοντα ς μια πιο έμμεσ η το ξο ε ιδ ή οδό που τ ις έσω­σε από τη ν οριστική εξολό θ ρ ευ σ η και το υ ς έδω σε τη ν ευκα ιρ ία να περισώσουν καθ ' ο ­δόν α ρ κετά τμ ή μ α τα απ οκομμένω ν γ ερ μ α ­νικών τμημάτω ν. Τελικά ο π ερ ίφ ημος «κυ­λ ιό μ ενος θύλακας» του Ν έρ ινγκ κα τόρθω ­σε να σ υνα ντη θεί με το υ ς δ ια σ ω θέντες το υ εξίσου σκληρά δοκιμασ μένου XLII Σώ­ματος το υ σ τρα τηγού Χ έρμαν Ρ εκνάγκελ.

Σ τις 14 Ιανουαρίου, στις 08.30, η θ ύ ε λ ­λα τη ς σ οβ ιετική ς επ ίθεσ ης επ εκ τά θ η κ ε σ τον το μ έα το υ 1ου Λευκορω σικού Μ ετώ ­που, όπου τουλά χ ισ τον οι ά νδρ ες τη ς γ ερ ­μανικής 9ης Σ τρ α τιά ς το υ σ τρατηγού Σμί- λο φον Λ ύ τβ ιτς ή τα ν καλύτερα π ροετο ιμα ­σ μένοι για το ενδ εχ ό μ ενο εχθ ρ ικ ής ε ν έ ρ ­γειας, έχο ντα ς π ληροφ ο ρη θεί τα όσα συ- νέβησαν στο δ ε ξ ιό π λευρό τη ς . Ακόμη κι έ ­τσ ι όμως οι Γερμανοί ή τα ν ανήμποροι να αντιδράσ ουν ουσιαστικά απ έναντι στη σφύρα τω ν 400.000 ανδρών που ε ίχε συ­γκεντρώ σ ει ο Ζούκω φ μέσα στο π ρογεφ ύ ­ρωμα το υ Μ αγκνούσεφ . Το 1ο Λευκορω σι- κό Μ έτω πο ά νο ιξε τη ν αυλαία τη ς επ ίθ ε ­σής το υ μ ε ένα ν εξίσου σφοδρό 25λεπ το βομβαρδισμό 315.000 οβίδων έπ ειτα από το ν οποίο η 8η Σ τρ α τιά Φ ρουράς και η 5η Σ τρατιά Κρούσης προσέβαλαν και δ ιέλυ ­σαν τα δύο γερ μα ν ικά σώματα τα οποία β ρ έθ η κα ν σ την π ορεία το υς , καθώ ς και μ έ ­ρος ενός τρ ίτο υ που επ ιχείρησε να ανακό­ψ ει τη ν π ορεία το υς . Την μ εθ επ ο μ ένη η 33η και η 69η Σ τρατιά οι οποίες εξόρμησ α ν από το Πουλάβι κα τέλα βα ν το Ράντομ, ό ­που βρ ισκόταν και η κύρια βάση α νεφ οδ ια ­σμού τη ς 9ης Σ τρατιάς, και άρχισαν να συ­γκλ ίνουν προς τ ις δυνά μεις του Κ όνιεφ για να δημ ιουργήσ ουν ένα αρραγές μέτωπο π ροέλασης, ε ξο ν τώ νο ν τα ς ή απωθώντας όσα γερ μα ν ικά τμ ή μ α τα β ρ έθ η κα ν μπρο­στά τους.

Διασπώντας και τη ν τρ ίτη γραμμή άμυ­νας τω ν Γερμανών απ έναντι από το Μα- γκνούσ εφ οι Σ ο β ιετικο ί είχαν ως κύριο κώ­λυμα πέραν α υ τής το ν π οταμό Πίλικα, το ν οποίο και δ ιέβη με απ ρόβλεπ τη ευκολία και ο ρ μ η τικό τη τα η 2η ΤΘ Σ τρατιά Φ ρου­ράς το υ σ τρα τηγού Μ πογκντάνω φ. Α ρ ισ τε­ρά τη ς η 1η ΤΘ Σ τρ α τιά Φ ρουράς (Κατού- κωφ) χρειά σ τηκε π ερ ισσότερο χρόνο για να διασπάσει τη ν εχθρ ική ζώνη άμυνας κι έτσ ι η π ρόοδός τη ς κα θυσ τέρησ ε κάπως έως ό του μία πολύ το λμ η ρή κίνηση το υ συ­ν ταγματάρχη Γκουσακόφσκυ, δ ιο ικη τή τη ς 44ης ΤΘΤ, έ φ ε ρ ε τα άρματά τη ς στην α ν τί­περα όχθη. Φ θάνοντας σ τον Πίλικα ο Γκου­σακόφσκυ αποφάσισε να μην π ερ ιμ ένε ι να φθάσουν τα υλικά γεφ ύρω σης αλλά να ο ­δηγήσ ει τα άρματά του κ α τευ θ ε ία ν στα πα­γω μένα νερά το υ π οταμού σε ένα σχετικά α βα θές σημείο το υ και, λ ε ιτο υρ γώ ντα ς ως παγοθραυστικά, να α νο ίξουν δρόμο προς τη βόρεια όχθη όπου είχαν σ υμπ τυχθεί και το υ ς π ερ ίμεναν η 19η και η 25η Μ εραρχία Πάντσερ, η βόρεια ευ κ ίνη τη εφ εδ ρ ε ία του

Ο Χ ίτλ ερ σ υζη τά την τα κ τικ ή κατά σ τα σ η μ ε τον σ τρ α τη γό Τέοντορ Μ π ούσε (πρώτος από δ εξ ιά ), διο ικητή της 9ης Σ τρ α τιά ς στην κ α τεχό μ ενη Πολωνία το 1945.

Χάρπε. Την ίδια ώρα νο τιό τερ α οι ά νδρες τω ν Ν έρ ινγκ και Ρ εκνά γκελ α ντιλήφ θηκα ν πως δ εν θα μπορούσαν να αγκισ τρω θούν ο ύ τε στις ν έε ς θ έσ εις το υ ς και εκτο π ίσ τη ­καν από το ν καίριας σημασίας διάδρομο Κ ιέλτσ ε - Ράντομ.

Αργά το απ όγευμα τη ς Δ ευ τέρ α ς , 151α- νουαρίου 1945, ο Χ ίτλερ π είσ θηκε ό τι α ντι­μετώ π ιζε μία σοβαρή κρίση στην Ανατολή και έφ υ γε από τη ν «Αετοφω λιά» για να επ ι­σ τρ έφ ε ι στο Β ερολίνο με το ειδ ικό τραίνο το υ έπ ειτα από ένα τα ξ ίδ ι 19 ωρών. Ο Γκου­ν τέρ ια ν δ εν ε ίχε δ ιστάσει να π ερ ιγράφει τη ν κατάσταση με τα μ ελα νό τερ α χρώ ματα ευ θ ύ ς αμέσως μόλις έγ ινε αντιληπ τή η έ ­κταση τη ς σ οβ ιετικής επ ίθεσ ης και το πρωί ε κ ε ίν η ς τη ς η μέρ α ς τη λεγρά φ ησ ε λακω νι­κά στον Χ ίτλερ : «Η θέσ η τη ς Ομάδας Σ τρα ­τιών «Α» έχε ι κα τα σ τεί κρίσιμη». Οι δυνά­μ εις του Ζούκω φ είχαν απ οκτήσει μία ορμή που τ ις καθ ισ τούσε α κα τα μά χη τες. Η τα ­χ ύτα τη προώθηση τω ν σ οβ ιετικώ ν τε θ ω ­ρακισμένων δ ιευκολυνό τα ν από τη ν απλή και γερ ή κατασκευή τω ν αρμάτω ν Τ-34, τα οποία δ ιέθ ε τα ν π λα τιές ερπ ύσ τρ ιες που δ εν δ υσ κο λεύο ντα ν με το χιόνι, το ν πάγο και τη λάσπη. Ο ταν το επ έτρ εψ ε ο καιρός εμφ α νίσ τηκα ν επίσης κατά εκ α το ν τά δ ες στον ουρανό τα φημ ισ μένα μαχητικά ΙΙ-2 Sturmovik, που σφυροκόπησαν α νελέη τα τ ις γ ερ μ α ν ικ ές μονά δες επ ιταχύνοντας το ν ρυθμό τω ν σοβ ιετικώ ν προωθήσεων.

Στο μ ετα ξύ η δ εξιά π τέρυγα του Ζού­κωφ π ερ ιέσ φ ιξε τη Βαρσοβία και υποχρέω ­σε το ν δ ιο ικη τή τη ς μ ικρής φρουράς τη ς πόλης, η οποία α π ο τελ ε ίτο από μερ ικά α- ποσπάσματα μηχανικού και τέσ σ ερα τά γ ­ματα πεζικού δ εύ τερ η ς διαλογής, να δια­τά ξ ε ι τη ν εκκένω σή τη ς στις 17 το υ μήνα, οπ ότε εισ ήλθαν σε α υ τή ν αρχικά τα σ τρα­τεύ μ α τα τη ς 1ης Π ολω νικής Σ τρα τιά ς και κατόπιν εκείνα τη ς 2ης ΤΘ Σ τρα τιά ς Φ ρου­ράς και τη ς 3ης Σ τρ α τιά ς Κρούσης. Τόσο οι

σ τρα τιώ τες το υ Ερυθρού Σ τρ α τού , όσο και εκ ε ίνο ι τω ν πολωνικών σχηματισμών ή ταν αδύνατο πια να δ ε ίξο υ ν έ λ ε ο ς σ τον εχθρό έπ ειτα από όσα είδαν σ την πολωνική πρω­τεύουσ α . «Δεν ε ίχ ε μ είνει τίπ οτα , παρά μό­νο σ τά χ τες και ερείπ ια καλυμμένα από το χιόνι», έγρ α φ ε ο λοχαγός Κλοχκώφ. «Οι κά­το ικο ι εξα θ λιω μένο ι από τη ν πείνα και ε ξα ­ν τλη μ ένο ι από τ ις κακουχίες, επ έσ τρ εφ α ν στα σπίτια τους» . Από το ν προπολεμικό π ληθυσμό 1.310.000 κατοίκω ν δ εν είχαν α- π ομείνει παρά μόνο 162.000. Επειτα από τη ν τρ ομ α κτική σε β ια ιό τη τα κατάπνιξη τη ς ε ξέγ ερ σ η ς το ν Ο κτώ βριο το υ 1944 οι Γερμανοί προχώρησαν σε σ υστηματική κα­τα σ τροφ ή όλω ν τω ν ιστορικών μνημείω ν τη ς πόλης. Το εβρα ϊκό γ κ έ το δ εν ή τα ν πα­ρά «μία κυματισ τή κόκκινη θάλασσα από σπασμένα τούβλα» , όπως ειπ ώ θηκε, κάτω από τη ν οποία μόνο να μ α ντέψ ει θα μπο­ρούσε κάποιος πόσα πτώ ματα π αρέμεναν θαμμένα .

Η π ορεία το υ Κ όνιεφ νο τιό τερ α φα ινό­τα ν επίσης αδύνατο να αναχαιτιστεί καθώς σ υ νέθλ ιβε τ ις γ ερ μα ν ικές δ υνά μεις που ρί- π τοντα ν ενα ν τίο ν της . Οι τεθω ρ α κισ μ ένες σ τρ α τιές το υ προήλασαν σε συνολικό εύ ­ρος 250 km και βάθος 160 km και αφού πέ- ρασαν το ν π οταμό Β άρτα κυρίευσ αν τη ν Κρακοβία στις 19 Ιανουαρίου. Α ν τίθ ετα η υ­π οσ τηρικτική επ ίθεση σ την Ανατολική Πρωσία δ εν ε ξελ ίχ θ η κ ε το ίδιο καλά, αφού η κακοκαιρία που βοήθησ ε το ν Κ όνιεφ να επιπέσει σαν α νεμοσ τρόβ ιλος σ τους ανύ­π οπτους Γερμανούς δημ ιούργησ ε σοβα­ρ ές δ υσ χέρ ειες στις δ υνά μεις το υ Τσερνια- χόφσκυ. Η 3η Σ τρατιά Πάντσερ του στρα­τη γού Ερχαρτ Ράους ε ίχ ε υ ιο θ ετή σ ε ι με δ ι­κή τη ς π ρω τοβουλία τη ν ιδέα το υ Γκουντέ- ριαν και ε ίχε εγκ α τα λείψ ει εγκα ίρω ς τις π ροω θημ ένες θ έσ ε ις τη ς , αδυνατίζοντας έτσ ι τη ν ορμή τη ς σ οβ ιετική ς επ ίθεσ ης και προκαλώ ντας τη ν άσκοπη κατανάλωση ο-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 43: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ο «εξώ στης τη ς Βαλτικής»

Συγκρότηση τη ς Ο μάδας Στρατιώ ν

«Βιστούλας»

2η Στρατιά !

Σ τετίν ο #

39η Στρατιά ψΓ Α . Π ρω σ ία

J 43η Στρατιά |-^Καινιξβέργτ

150ή Σ τρ α τιά ]

111 η Στρ. Φρουράς |

131 η Στρατιά I

5η ΤΘ Στρ. Φρουράς 3ο Λευκορωσικό Μέτωπο

(Τσερνιακόφσκυ)

65η Στρατιά

Ομάδα Στρατιώ ν «Βιστούλας»

V ” χχ1 \ 1 47η Στρατιά | χ 69η Στρατιά

9η Στρα τιά f[------------ , "1 \

70η Στρατια1 1η Πολωνική Στρ.

I 3η Στρατιά |

148η Στρατιά I

Η προώθηση το υ 2ου Λευκορω σικού Μ ετώπου

π αρέκκλινε από το ν Κάτω Βιστούλα

4η Στρ. Πάντσερ

33η Στρ. 1 Γερμανικές φ ρουρ ές

ί 4 Φ ε β . ^ 0 ^ ^ .— Χ Γ

Βαρσοβία

Γκλογκάου 3η Στρ. Φρουράς 6η Στρατιά

13η Στρατιά12η Στρατιά

52η Στρατιά

Μ ετωπική άμυνα στον Ο ντερ και το ν Νάισε

^ V , , Λ ο χ λ ή ο ,« |5η Στρα τιά Φ ρουράς|

1 17η Στρατιά | ^ ^ * * * ^ ^ ρ π ε λ ν1ο Ο υκρανικό Μέτωπο

(Κ όνιεφ )

Βουδαπέστη

6ίδων π υροβολικού από το ν εχθ ρό . Η μά­χη ή τα ν σκληρή μέχρ ις ό του οι Σ ο β ιετικο ί κα τέλα βα ν τελ ικ ά το Τιλσίτ στις 18 Ιανουα- ρίου. Π αρόμο ιες δυσ κολίες αντιμετώ π ισ ε και η προέλαση το υ Ροκοσόφσκυ, η οποία είχε τη ν α τυχίά να προσκρούσει πάνω σ την επ ιδέξια αντίσταση τη ς 7ης Μ εραρχίας Π άντσερ και τη ς επ ίλεκτη ς Μ εραρχίας Γρεναδιέρων Πάντσερ «Grossdeutschland». Γνω ρίζοντας ποια ή ταν η ο ικτρή μοίρα ό ­σων α ιχμαλω τίζονταν από το υ ς Σ ο β ιετι­κούς, οι Γερμανοί σ τρα τιώ τες αγω νίζονταν με μεγάλη αυτοθυσ ία και απ οφ ασιστικότη­τα. «Δεν π ολεμούσ αμε π λέον για το ν Χίτ- λερ , το ν εθνικοσοσιαλισμό ή το Γ' Ράιχ», έ ­

γραφ ε στα α π ομνημονεύμα τά το υ ο Αλσα- τό ς σ τρα τιώ της Γκάι Σάγιερ τη ς «Grossdeutschland», « ο ύ τε για τ ις αρραβω­ν ιαστικ ιές, τ ις μ η τέρ ες ή τ ις ο ικ ο γέν ε ιές μας που βρ ίσκονταν π α γ ιδ ευ μένες στις κα τεσ τρ α μ μ ένες από τ ις β ό μ β ες πόλεις. Π ολεμούσ αμε από σ κέτο φόβο. Π ολεμού ­σαμε για το υ ς εα υ το ύ ς μας, για να μην πε- θ ά νο υ μ ε σε κάποια τρύπα γ εμ ά τη με λά­σπη και χιόνι, π ολεμούσ αμε σαν αρουραί- οι».

Η πρόσκαιρη α μυντική επ ιτυχία ή ταν α ρ κετά τονω τική για το γερμα ν ικό ηθικό αλλά ώθησε το ν Χ ίτλερ να π ισ τέψ ει ό τι ο κίνδυνος για τη ν Ανατολική Πρωσία ε ίχε

Μ ε το π έρας της χ ε ιμ ερ ιν ή ς σ ο β ιετικ ή ς επ ιχείρησης «Β ισ τούλα ς ■ Ο ντερ » , στις αρχές Φ εβρουάριου 1945, ο Ε ρυθρός Σ τρ α τό ς ε ίχ ε α νο ίξε ι ένα τερ ά σ τιο ρήγμ α στην καρδιά της γερμανικής άμυνας π λησιάζοντας απ ειλητικά το Β ερολίνο.

π α ρέλθ ει και ό τι μπορούσε ελ εύ θ ερ α να μ ετα φ έρ ε ι δυνάμεις από ε κ ε ί προς τη ν κ ε ­ν τρ ική Πολωνία. Παρά τις έν το ν ες α ν τιρ ­ρήσεις το υ Γκου ντέρ ια ν αφαίρεσ ε από το ν Ράινχαρτ το Σώμα Π άντσερ «Grossdeu- tscland» του σ τρατηγού Ν τήτρ ιχ φον Ζάου- κεν, στο οποίο σ υμπ εριλαμβάνονταν η ο ­μώνυμη μεραρχία και η Μ εραρχία Γρενα­δ ιέρω ν Πάντσερ «Brandenburg», και το έ ­σ τειλ ε προς το Κ ιέλτσ ε, 160 km νότια τη ς Βαρσοβίας. Ε π ρόκειτο για παράλογη κ ίνη ­ση αφού το Κ ιέλτσ ε ε ίχ ε ήδη κα τα ληφ θε ί από το υ ς Σ ο β ιετικο ύ ς κι έτσ ι οι δύο μ ε ­ραρχίες άλλαξαν πορεία προς το Πόζναν, όπως και η Μ εραρχία Πάντσερ «Hermann Goering». Με το ν τρόπ ο αυτό θ α κατανά­λωναν το ν χρόνο το υ ς ακολουθώ ντας α τε ­λείω τα δρομολόγια τη στιγμή που θα έπρε- πε να μάχονται, σημάδι πως η γερμα νική ά­μυνα σ τερ ε ίτο μιας βασικής κ α τευ θ υ ν τή ­ριας ιδέας και ενός ορθολογ ικού επ ιχειρη­σιακού σχεδίου. Δ εν υπήρχαν πια από γ ε ρ ­μανικής π λευράς παρά μάχες α σ υνά ρ τητες και π ροσπ άθειες α σ ύ νδ ετες μ ετα ξύ το υ ς ενα ντίο ν μιας π λημμυρίδας.Το απ οτέλεσ μα ή τα ν να δ ιαρραγεί η γ ερ μ α ­νική άμυνα στην Ανατολική Πρωσία α μ έ ­σως μόλις ο Ροκοσόφσκυ εν έπ λ ε ξε εκ ε ί άλλα δύο τεθω ρα κισ μένα σώματα από τις π λούσιες ε φ ε δ ρ ε ίε ς του , δ ιευρ ύνο ντα ς το ρήγμα σε 125 km και κα ταλαμβά νοντας 45 στις 21 Ιανουαρίου το Τάνενμπεργκ, τοπο- " " " θεσ ία όπου επ ιτεύ χ θ η κ ε η ιστορική νίκη το υ σ τρατάρχη Χ ίντεμ π ουρ γκ σε βάρος τω ν Ρώσων το 1914.

Οι αναλύσεις που παρουσίαζε ο Γκου- ν τέρ ια ν στο υπόγειο κα ταφ ύγιο τη ς παλαι­ός Κ αγκελαρίας στο Β ερολίνο α ντιμετω π ί­ζοντα ν ξα φ νικά με μ εγα λύτερη περίσκεψη.Ο η γέ τη ς του Γ' Ράιχ συμφώ νησε πως το Δ υτικό Μ έτωπο έπρεπ ε να π ερ ιέλ θ ε ι προς το παρόν σε άμυνα, π ροτίμησε όμως να σ τε ίλ ε ι τη ν 6η Σ τρατιά Πάντσερ SS με τις τέσ σ ερ ις ισ χυ ρό τα τες μ ερα ρχ ίες τη ς στην Ουγγαρία σε μια απελπισμένη προσπάθεια να σώσει τη Βουδαπέστη, α ν τί να σ τηρ ίξε ι τ ις δεινά δ οκ ιμ α ζό μενες δ υνά μεις τη ς Ο μάδας Σ τρατιώ ν «Α». Ο Γκου ντέρ ια ν προ­σπάθησε να εξασ φαλίσει τουλάχ ισ τον τη ν απεμπλοκή τω ν μεραρχιών το υ Σαίρνερ από τη ν Κουρλανδία, αλλά ο ύ τε αυτό έγ ινε α π οδεκτό . Ο Χ ίτλερ π ερ ιορ ίσ τηκε στη γνω στή τα κτική το υ τη ς α νεύρεσ ης ε ξ ιλ α ­στήριων θυμάτω ν, α ντικαθ ισ τώ ντας στις 17 Ιανουαρίου το ν Χάρπε στη διοίκηση τη ς Ομάδας Στρατιώ ν «Α» μ ε το ν Σαίρνερ, ο ο ­ποίος ε ίχ ε τη φήμη πιστού εθνικοσοσιαλι- στή και σ κληροτράχηλου στρατιω τικού.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 44: Στρατιωτική Ιστορία 102

Δ έκα η μ έρ ες α ρ γό τερα τιμώ ρησε επίσης το ν Ράινχαρτ για τη ν απόφασή του να συ- μ π τύ ξε ι τ ις δ υνά μεις το υ προς τ ις α κ τές τη ς Β αλτικής χωρίς π ροηγουμένω ς να π ε­ρ ιμ ένε ι τη ν έγκριση από τη ν ΟΚΗ και το ν α­ν τικα τέσ τησ ε με το ν σ τρατηγό Λ όταρ Ρέ- ν του λ ιτς .

Οι κινήσεις απελπισίας όμως δ εν μπο­ρούσαν να α π οτρέψ ουν το ν ό λεθρ ο . Σ τις 17 Ιανουαρίου το 1ο Ο υκρανικό Μ έτω πο ει- σ ήλθ ε σ την Τσεστόχοβα. Σ το τέ λ ο ς το υ πρώτου 15θημέρου τη ς επ ίθεσ ης ο σ οβ ιε­τ ικ ό ς οδοσ τρω τήρας ε ίχε πατήσει περισ­σ ότερο από τη μισή Πολωνία και μεγάλα κομμάτια τη ς Α νατολικής Πρωσίας. Οι γ ερ ­μανικές σ τρ α τιές αλλά και οι ο μά δες στρα­τιώ ν είχαν χάσει τη ν επαφή μ ετα ξύ το υς , δ ίνοντα ς τη δ υ να τό τη τα σ τον αντίπαλό το υ ς να ε κ μ ε τα λ λ ευ θ ε ί τα κενά στη δ ιά τα ­ξή το υ ς . Π αρακινούμενοι από τις υποσχέ­σεις τη ς σ οβ ιετικής προπαγάνδας για γ εν ­ναιόδω ρες η θ ικ έ ς και υλ ικές α μο ιβές σε ό ­ποιο τμήμα π ερνούσε πρώτο το ν π οταμό Ο ντερ , οι σ οβ ιετικο ί σχηματισμοί συνέχι­ζαν τη θυελλώ δη κίνησή το υ ς προς τα δυ ­τικά . Ε μπ λέκοντας το Σώμα Πάντσερ «Grossdeutschland” η ΟΚΗ «κέρδισε χρόνο για να αποσύρει τ ις π ερ ικυκλω μ ένες δυνά­μ εις τη ς σ την καμπή το υ Βιστούλα. Κατά συνέπεια η λ εία τω ν Σ οβ ιετικώ ν σε α ιχμα­λώ τους (25.000 κατά τη ν πρώτη εβδομά δα τη ς επ ίθεσ ης) ή τα ν χαρακτηρισ τικά μικρή για μια τέ το ια τερ ά σ τια διάσπαση. Ομως η α υ ξα νόμενη έλλειψ η τω ν μέσων μ ετα φ ο ­ράς στον Γερμανικό Στρατό , για γρήγορη υποχώρηση, α ντικα το π τρ ίσ τη κε στο γ εγ ο ­νός ό τι η λ εία υπερτριπλασ ιάστηκε κατά τη ν τρ ίτη εβδομά δα , φ θά νοντα ς το υ ς86.000 α ιχμαλώ τους» (Λ ίντελ Χαρτ).

§ ΛΥΤΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΔΙΚΗΣΗ

Η ώρα τη ς α ντεκδ ίκησ ης ε ίχ ε φθάσει όχι μόνο για τη Wehrmacht, αλλά και για ένα μεγάλο μ έρ ος το υ γερμα νικού λαού που βρ ισκόταν για πρώτη φορά αντιμέτω π ο με το ενδ εχό μ ενο τη ς εισβολής τω ν Σ ο β ιετ ι­κών. Η ά λλοτε δυτική Πολωνία μ ετά τη ν κα- τάκτησ ή τη ς το 1939 ε ίχ ε δ ια ιρ εθ εί σε δύο επαρχίες, τη Δ υτική Πρωσία με π ρω τεύου ­σα το Ν τάντσ ιχ και τη Βάρτα με π ρω τεύου ­σα το Πόζναν. Εκεί είχαν εγκ α τα σ τα θ εί οι μ εγά λες γερ μ α ν ικ ές ε θ ν ικ ές μ ε ιο ν ό τη τες που είχαν ξερ ιζω θ εί το 1939-40 από τη ν Κουρλανδία, τη Λιβονία, τη Γαλικία και τη ν Τρανσυλβανία, σύμφωνα με όσα π ροέβλε- πε το Σύμφωνο Ρ ίμπεντροπ - Μ ολότω φ. Οι άνθρωποι εκε ίνο ι είχαν ανοικοδομήσ ει τις εσ τίες το υ ς και είχαν καλλιερ γήσ ει τη γη ό τα ν π ληροφ ορήθηκα ν πως έπρεπε να πά­ρουν και πάλι το ν δρόμο τη ς προσφυγιάς μπροστά σ την απειλή τω ν σοβ ιετικώ ν τ ε ­θωρακισμένων. Επί εβ δ ο μ ά δ ες οι δρόμο ι τη ς δ υ τική ς Πολωνίας θ α θ ύμ ιζαν το δρά­μα τω ν θλιβερώ ν φαλάγγω ν τω ν προσφύ­γων που είχαν π λημμυρίσει τη βόρεια Γαλ­λία το 1940, δ υσ κο λεύο ντα ς τ ις κινήσεις

το υ σ τρατού ο οποίος έπ ρεπ ε να ε λ ιχ θ ε ί μέσα από δ ρόμους γ εμ ά το υ ς με πλήθη α­μάχων. «Τρομακτική έξο δ ο ς» , α να φ έρει ο Καρτιέ. «Απαρχή μιας ανθρώ πινης χ ιονο ­στιβάδας που θ α ξεπ ερά σ ει σε όγκο και σε φρίκη ό λες τ ις κ ινήσ εις πληθυσμώ ν τ ις ο ­π οίες ο π όλεμ ος ε ίχε π ρ ο ξενή σ ει στη Δύ­ση. Χιόνι σκεπάζει το υ ς δρόμους. Το θ ε ρ ­μ ό μ ετρ ο δ ε ίχνε ι -20 βα θμ ούς Κελσίου... Πλήθη από γυναικόπαιδα φ εύ γο υν πεζή σ ύροντας δ έμ α τα ή αναποδογυρισμένα τραπ έζια σαν έλκηθρα . Δ εν θα γ ίν ε ι π οτέ γνω στό πόσες χ ιλ ιά δ ες από α υ το ύ ς βρή­καν το ν θά να το σ τους δρόμους» . Μ έχρ ι τα μέσα Φ εβρουάριου 8.350.000 άνθρωποι γ ερ μα ν ική ς καταγω γής εγκ α τέλ ε ιψ α ν τη ν Πολωνία.

Ο καιρός, που ή τα ν ήδη κακός, χ ειρ ο ­τέρ ε ψ ε περ ισ σ ότερο κατά τη ν τε λ ευ τα ία εβδομά δα το υ Ιανουαρίου, η οποία σημα­δ εύ τη κ ε από σ φ οδρές χιονοπτώ σεις. Πο­τάμια και χείμαρροι πάγωναν προσφέρο- ν τα ς στον Ε ρυθρό Σ τρα τό ανοικτό πεδίο α­πρόσκοπτων κινήσεω ν και δυσχεραίνο- ν τα ς τρ αγικά τη ν ήδη δ εινή θέσ η τω ν Γερ­μανών, αλλά από τη ν άλλη π λευρά ο π αγε­τό ς επ ιβράδυνε ή και δ ιέκο π τε οριστικά τη ροή εφ οδίω ν προς τα π ροω θημένα τμ ή μ α ­τα. Μέσα στη χ ιονοθ ύελλα οι μάχες σ υνε­χ ίζονταν σε όλο το εύρ ος το υ μετώπου. Ωστόσο ο παράγοντας που καθυ σ τερούσ ε π ερ ισ σ ότερο το υ ς επ ιτ ιθ έμ ενο υ ς ή τα ν οι κα ιρ ικές σ υνθ ή κες και όχι τα γερμα ν ικά ό ­πλα. Ο Σαίρνερ κα τέφ θα σ ε από τη Ρίγα μό­λ ις στις 20 Ιανουαρίου για να αναλάβει τα ηνία τη ς Ομάδας Σ τρατιώ ν «Α» και φυσικά έλα β ε πολύ σοβαρά τ ις επ ισημάνσεις το υ Χ ίτλερ για τη μεγάλη σημασία τη ς δ ια τή ρ η ­σης τη ς Σιλεσίας, του τελ ευ τα ίο υ μεγάλου οπλοστασίου που απ έμ ενε στο Ράιχ, αφού οι π ερ ιοχές του Ρουρ και το υ Σάαρ είχαν ρημ α χτεί από το υ ς αεροπ ορικούς βομβαρ­δισμούς. Κάτω από τη ν α φ όρ ητη πίεση τη ς συμμαχικής αεροπορίας οι γερ μ α ν ικ ές β ιο­μηχανίες είχαν μ ε τα φ ερ θ ε ί σταδιακά σε ε ­κείνη τη μοναδική περιοχή το υ Ράιχ που φα ινόταν να π αρέχει ένα σ χετικό άσυλο. Οι Γερμανοί γνώ ριζαν καλά πως αν η Σιλεσία έπ εφ τε η συνέχιση το υ π ολέμου θα ή τα ν αδύνατη.

Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΣΙΛΕΣΙΑΣΤαυτόχρονα στο αρ ισ τερό π λευρό το υ

Ζούκωφ το 1ο Ο υκρανικό Μ έτωπο σάρωνε τη ν καρδιά τη ς βαριάς βιομηχανίας του Ράιχ σ την Ανω Σιλεσία, φ ρ ο ντίζο ν τα ς να α­φ ήνει μία μικρή δ ίοδο δ ιαφ υγής ανοικτή για τη γερμα ν ική 17η Σ τρατιά η οποία υπο­χωρούσε μαχόμενη. Μ ε το ν τρόπ ο αυτό ο Κ όνιεφ επ εδίω κε να απ οφ ύγει τη δ ιεξα γω ­γή σκληρών μαχών στην περιοχή, που θα μπορούσαν να επ ιφ έρουν ζη μ ιές στα εργο ­στάσια και στα ορυχεία. Π λησ ιάζοντας σε αυτή τη ν παλαιά γερμα ν ική επαρχία η 60ή Σ τρατιά ανακάλυψε το δ ίκ τυ ο τω ν σ τρα το ­πέδων σ υγκέντρω σ ης γύρω από το Αου- σβιτς και απ ελευθέρω σ ε 3.000 περίπου α­

ξ ιο θ ρ ή ν η το υ ς επ ιζώ ντες το υ ς οποίους οι Γερμανοί φ ρουροί τω ν SS είχαν εγκα τα λεί- ψ ει κλε ιδω μένο υς ενν έα η μ έρ ες νωρίτερα, ό τα ν έφ υγα ν προς τα δυτικά .

Την η μ έρα που ο Σαίρνερ α νέλα βε τα νέα κα θ ή κο ντά το υ η Σιλεσία δ έχ θ η κ ε τη μαζική εισβολή τω ν Σοβιετικώ ν, οι οποίοι πέρασαν το ν π οταμό Ο ντερ εκα τέρ ω θ εν το υ Μπρεσλάου δημ ιουργώ ντας δύο προ­γεφ υρ ώ μα τα στο Οχλάου (5η Στρατιά Φ ρουράς) και στο Στα ϊνάου (4η ΤΘ Σ τρα ­τιά). «Οι τερ ά σ τιες φ ά λα γγες τω ν σ οβ ιετι­κών στρατιώ ν που π ροήλαυναν ή τα ν ένα α­σ υνήθισ το μίγμα σύγχρονου και μεσαιωνι­κού στρατού», α να φ έρει χαρακτηρισ τικά ο Μπήβορ. «Τεθωρακισμένες μονάδες με μαύρα φοδραρισμένα κράνη, με τα Τ-34 να σκάβουν το έδ α φ ο ς καθώ ς βουτούσαν και κυλούσαν στο χώμα, Κοζάκοι το υ ιππικού πάνω σε μαλλιαρά άλογα με λάφυρα δ εμ έ ­να στη σέλα, φ ορτηγά Studebaker και Dodge που είχαν φ θάσ ει από τη ν Α μερ ική με το ν Νόμο Εκμίσθωσης και Δανεισμού και ρυ­μουλκούσαν ελαφ ρά πεδινά πυροβόλα, α­νο ικτά αμερ ικανικά φ ορ τηγά Chevrolet με ό λμ ους καλυμμένους με μουσαμάδες στην καρότσα το υ ς και τρ α κ τέρ που έσερναν μεγάλα αμερ ικανικά οβιδοβόλα , κι όλα αυ­τά τα ακολουθούσ ε ένα δ εύ τερ ο κλιμάκιο πάνω σε κάρα που τα έσ ερναν άλογα».

Παρά τα 40 περίπου τά γμ α τα τη ς Volkssturm που είχαν οχυρω θεί σ την π ερ ιο ­χή, το π ολύτιμο βιομηχανικό λεκανοπ έδ ιο τη ς Ανω Σιλεσίας π αραβιάστηκε από το ν ε ­χθρό, που δ εν φ α ινόταν δυνατό να αναχαι­τισ τεί. Ε φ εδ ρ ε ίες δ εν υπήρχαν από τη ν π λευρά τω ν Γερμανών και τα ταλα ιπ ω ρημέ­να σ τρ α τεύ μ α τα το υ Ν έρ ινγκ μόλις που κα­τόρθω σαν να σωθούν σ υναντώ ντας το Σώ­μα Π άντσερ «Grossdeutschland» στις 21 Ια- νουαρίου. Σ τις 27 του μήνα είχαν υποχωρή­σει πίσω από το ν Ο ντερ . Η γερ μα νική 17η Στρατιά , η οποία ε ίχε επ ιφ ορτισ τε ί με τη ν υπεράσπιση τη ς Σιλεσίας, σ τά θ η κε α νή ­μπορη να α π οτρ έψ ει τη ν είσοδο το υ ε ­χθρ ού στο Κατοβίτσε, στο Οπελν και στο Γκλάιβιτς. Οι τοπ ικο ί Γερμανοί βιομήχανοι βρ ίσκονταν π λέον σε κατάσταση πανικού φ ο β ούμενο ι τ ις επιπτώσεις που θα μπο­ρούσε να έχε ι ε νδ εχ ό μ ενη εξέγ ερ σ η τω ν300.000 ξένω ν εργατώ ν οι οποίοι είχαν συρ­θ ε ί ως ε κ ε ί διά τη ς βίας για να τρ ο φ ο δ ο τή ­σουν με όπλα και πυρομαχικά τη ν π ολεμ ι­κή μηχανή το υ Ράιχ. Μπροστά στη δραμα­τική τροπή που λάμβανε π λέον η κατάστα­ση στη Σιλεσία, ο Σαίρνερ ε ισ ηγή θηκε σ τον Χ ίτλερ τη ν ολοκληρω τική απόσυρση τω ν σ τρα τευμά τω ν του από τη ν περιοχή π ροτού εκμ η δ εν ισ το ύ ν από το υ ς Σ ο β ιετι­κούς. Εκείνος παραδόξως συμφώ νησε μαζί το υ λέγοντα ς : «Αν νο μ ίζετε ό τι δ εν γ ίν ετα ι πια τίπ οτα άλλο, Σαίρνερ, κά ν τε το !“.

Το Μπρεσλάου ε ίχ ε εκ ε ίν η τη ν εποχή1.000.000 κατο ίκους. Ο τοπ ικός γκαουλάι- τερ , Καρλ Χάνκε, ε ίχε δ ια τά ξε ι αρχικά να μην εγκ α τα λείψ ει κανένας τη ν πόλη. Ο ταν όμως η π ρω τεύουσα τη ς Σιλεσίας κηρύ ­χ θ η κ ε οχυρω μένη πόλη από το ν Χ ίτλερ ,

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 45: Στρατιωτική Ιστορία 102

τ έ θ η κ ε αμέσως σε εφ α ρ μογή το π ροβλε- πόμενο σχέδιο εκκένω σ ής τη ς από το ν ά- ..αχο π ληθυσμό. Οι α ρ γο κ ίνη τες φ ά λα γγες των α ξιο θ ρ ή νη τω ν προσφύγων γέμ ισαν <αι πάλι το υ ς δ ρόμους που οδηγούσαν στο Λ ίγκν ιτς υπό θερμοκρασ ία 20 βαθμώ ν υπό το μ ηδ έν και σε ύψος χιονιού που έφ θ α νε τα 25 cm.

ΠΡΟΓΕΦΥΡΩΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΚΑΤΩ ΟΝΤΕΡ

Στο μ ετα ξύ τα τεθω ρ α κισ μ ένα το υ Ζούκω φ δ εν σταματούσαν ο ύ τε ό τα ν νύ- κτωνε, επειδή το σκοτάδι τα έκα νε λ ιγό τε- ρο ευάλω τα ενώ παράλληλα επ έ τε ιν ε το αίσθημα πανικού που ε ίχε κυρ ιεύσ ει το ν ε ­χθρό. Ε κτελώ ντα ς έναν λο ξό ελ ιγμό ο Σο­β ιετικό ς σ τρα τάρχης ε ίχε μ ε τα φ έρ ε ι το ν κύριο ό γκο τω ν τεθω ρακισ μένω ν δ υνά με­ων το υ στη δ εξ ιά π τέρυγά το υ και τ ις ε ξα ­πέλυσε κατά μήκος το υ δ ιαδρόμου μ ετα ξύ το υ Β ιστούλα και το υ Βάρτα. Ο ρ υθμός π ροέλασης τω ν σ οβ ιετικώ ν εμπ ροσ θοφ υ­λακών έφ θ α νε ως και τα 70 km ημερησίω ς, μ ε απ οτέλεσ μα η ενημέρω σ η τω ν επ ιτελ ι­κών χαρτών στα γερ μα ν ικά σ τρα τηγεία να υσ τερεί σημαντικά από άποψη χρόνου με τη ν πραγματική κατάσταση στο θ έα τρ ο ε ­γχειρήσ εω ν. Οσο για τα σ οβ ιετικά πληρώ­ματα τω ν τεθω ρακισμένω ν, «εμψυχώ νο­ν ταν από τη χαρά τη ς κα ταδίω ξης για να συνεχίσουν να προχωρούν. Η θ έα ε γκ α τα ­λε ιμ μ ένο υ γερμα ν ικού οπλισμού το υ ς προκαλούσε άγρια ευχαρίστηση. "Δ εν θα

το υ ς δώσουμε καμία ευκα ιρ ία να ξεκο υ ρ α ­στούν", ορκίζονταν. Πάνω απ' όλα απολάμ­βαναν το ν αιφνιδιασμό που π ροξενούσ αν στα γερμα ν ικά μετόπ ισ θεν» (Μπήβορ).

Κατά τη ν τρ ίτη εβδομά δα το υ Ιανουα- ρίου τα σ τρα τεύ μα τα το υ 1ου Λευκορωσι- κού Μ ετώ που είχαν πάψει να συναντούν ουσιαστική αντίσταση, τόσο στη δ εξιά π τέ ­ρυγά το υ ς όπου προήλαυναν η 2η ΤΘ Στρ α τιά Φ ρουράς και η 5η Σ τρα τιά Κρού­σης, όσο και σ την αρ ισ τερή όπου εκ ινού- ν το οι α ιχμές τη ς 1ης ΤΘ Σ τρ α τιά ς Φρου­ράς και τη ς 8ης Σ τρα τιά ς Φρουράς. Ακόμη και το σ τρα τηγείο το υ Ζούκω φ δυσ κο λευ ­ό τα ν να π αρακολουθήσ ει τη ν πρόοδο αυ­τώ ν τω ν τόσο ρευστώ ν επ ιχειρήσεω ν και ε ­ξέδ ιδ ε συχνά δ ια τα γές επ ίθεσ ης ενα ντίο ν στόχων που είχαν κα τα ληφ θεί. Σ τις 18 Ια- νουαρίου το Λ οτζ έπ εσε αμαχητί στα χέρια τω ν ανδρών τη ς 8ης Σ τρα τιά ς Φρουράς (η οποία σ τελεχω νότα ν από β ετερ ά νο υ ς τη ς μάχης το υ Σ τά λινγκρα ντ), π έν τε η μ έρ ες νω ρ ίτερα από ό ,τι π ροέβλεπ ε το χρονοδ ιά ­γραμμα τη ς STAVKA.

Οι Σ ο β ιετικο ί είχαν δ ιδ α χθεί τη ν τέχ νη το υ π ολέμου ελιγμώ ν από το υ ς Γερμα­νούς, το υ ς θ εω ρ ο ύ μ ενο υ ς ως μαιτρ το υ ε ί­δους, και υπερέβα ιναν σε απ οτελεσ ματι- κό τη τα το υ ς δασκάλους το υ ς . «Το μεγαλύ­

τερ ο μ έρ ο ς τη ς δ υ τική ς Πολωνίας», ανα­φ έρ ε ι ο Λ ίν τελ Χαρτ, «είναι τόσο αναπε­π ταμένο ώστε π αρέχει σ τον επ ιτιθ έμενο ένα φυσικό π λεονέκτη μα , που μπορεί ε ύ ­κολα να το ε κ μ ε τα λ λ ευ θ ε ί ό τα ν δ ια θ έτε ι υπεροχή δυνάμεω ν ή ευκινησ ία για να ε- π ω φ ελη θεί από το υ ς ευ ρ ε ίς χώρους. Οι Γερμανοί είχαν επ ω φ εληθ εί κατ' α υ τόν το ν τρόπ ο το 1939. Τώρα, ευρ ισ κόμενο ι οι ίδιοι σ την άμυνα, δ εν είχαν ο ύ τε δυνά μεις ο ύ τε ευκινησ ία». Α π οφ εύγο ντα ς να καθηλω ­θ ο ύ ν μπροστά στα λίγα σημεία που παρέ- τε ινα ν τη ν αντίστασή το υς , οι τα χ υ κ ίν η τες σ ο β ιετικές φ ά λα γγες τα π αρέκαμπταν και συνέχιζαν τη ν πορεία το υ ς προς τα δυτικά . Η απ ίσ τευτη προέλαση όμως σύντομα δη ­μ ιούργησ ε πρόβλημα, αφού το δ εξιό π λευρό του Ζούκωφ κ ινδ ύ νευ ε να χάσει τη ν επαφή με το αρ ισ τερό το υ Ροκοσόφ- σκυ το οποίο ε ίχε μ ε ίν ε ι πολύ πίσω. Ετσι η βαθιά διείσδυση το υ 1ου Λευκορω σικού Μ ετώ που ε ίχε εκ θ έσ ε ι το βόρειο π λευρό το υ σε ενδ εχ ό μ ενη γερμα ν ική αντεπ ίθεσ η από δ υνά μεις που κα ιροφ υλακτούσα ν σχε­τικά ανέπ αφες σ τον λ εγό μ ενο «εξώ στη τη ς Π ομερανίας». Ο Στάλιν φ ο βό τα ν ιδιαί­τερ α αυτή τη ν προοπτική αλλά μπροστά σ την επ ιμονή το υ Ζούκω φ να το υ επ ιτρα- πεί η συνέχιση τη ς επ ίθεσ ης προς το ν

Π εζικό κα ι τεθω ρ α κ ισ μ ένα το υ σ ο β ιετικ ο ύ 2ου Λευκορω σικού Μ ετώ π ου προχωρούν ο ρ μ η τικ ά μέσ α από τα δάση τη ς Α νατολ ικής Πρωσίας. Το εύρ ος τη ς επ ίθ εσ η ς ήτα ν τόσο

μ εγά λο ώ στε οι Γερμανοί δεν κατό ρθω σ α ν να συγκεντρώ σουν τις εφ ε δ ρ ε ίε ς το υ ς για να την αποκρούσουν. Τα πληρώ ματα των σ οβ ιετικώ ν τεθω ρακισμένω ν είχαν γράψ ει δ ιάφ ορα σ υ νθ ή μ α τα πάνω σ τους π ύργους των αρμάτω ν το υ ς όπως «Εμπρός για τη φωλιά των

φασιστώ ν!» και «Εκδίκηση και θ ά ν α το ς σ τους Γερμανούς κ α τα κ τη τές !» .

47

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 46: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ο ντερ , έδωσε τη ν έγκρισή το υ στις 25 Ια- νουαρίου.

Η τολμ η ρή απόφαση του Σ οβ ιετικού στρατάρχη απέδωσε γρήγορα καρπούς, α­φού η γερ μα νική άμυνα κα τελή φ θ η πλή­ρως αποδιοργανω μένη. Δ εξιά η 3η Στρατιά Κρούσης, η 47η, η 61η και η 1η Πολωνική Σ τρατιά ακολούθησ αν το ν ρου του Β ισ τού­λα μ ετα ξύ Μ πρόμπεργκ και Σ νά ιντεμ υ λ για να καλύψ ουν το ε κ τε τα μ έν ο βόρειο π λευ ­ρό. Ταυτόχρονα στο κ έν τρ ο εφ ο ρμ ούσ ε η 2η ΤΘ Σ τρατιά και η 5η Στρατιά Κρούσης. Α ρισ τερά π ροω θούντο ακατάπαυστα η 1η ΤΟ Σ τρατιά Φ ρουράς και η 8η Στρατιά Φρουράς, οι οποίες όμως δ εν κατάφ εραν να επαναλάβουν τη ν επ ιτυχία το υ Λ οτζ σ την περίπτωση το υ Πόζναν, το οποίο ά- ν τ ε ξ ε στην πρώτη κρούση το υ ς στις 25 Ια- νουαρίου και α ρ νή θ η κε να υποκύψει. «Δεν γνω ρίζαμε ό τι το Πόζναν ή τα ν ένα πρώτης τά ξη ς φρούριο», π α ρα δ έχθ ηκε α ργότερα ο δ ιο ικη τής τη ς 8ης Σ τρατιάς τη ς Φ ρου­ράς, σ τρα τηγός Βασίλι Τσουίκωφ. «Ενα από τα πιο ισχυρά στην Ευρώπη. Νομίζαμε ό τι ή τα ν μία ακόμη πόλη τη ν οποία θα κα­τα λαμβάναμε πάνω στην πορεία μας και τώ ρα έχο υμ ε μ π λέξει άσχημα». Αντί για το υ ς 20.000 Γερμανούς σ τρα τιώ τες που πε- ρ ίμεναν να βρουν στο Πόζναν, οι Σ ο β ιετι­κοί διαπίστωσαν ό τι είχαν κυκλώ σει το υλά ­χ ιστον 60.000.

Ηταν το πρώτο σημάδι ό τι ο Γερμανι­κός Σ τρ α τό ς ε ίχε ακόμη μία αμυδρή ελπ ί­δα να ανακόψ ει τη ν κερα υνοβόλα π ροέλα ­ση του εχθ ρο ύ . Σχοινοβατώ ντας στα όρια το υ χάους ο Χ ίτλερ αποφάσισε στις 26 Ια-

νουαρίου να π ροβεί σε ε κ τε τα μ έ ν η δ ιο ικη ­τική αναδιοργάνωση τω ν σχηματισμών του Ανατολικού Μ ετώ που. Για να φ ρ ά ξε ι το ν δρόμο σ τους Σ ο β ιετικο ύ ς σ υγκρότησ ε τη νέα Ομάδα Στρατιώ ν «Βιστούλας», για τη ν οποία ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του Γκαίμπελς διακήρυσσε ό τι σκόπευε να φθάσ ει και πάλι σ τον ομώ νυμο ποταμό. Ομως α υ τό ή τα ν τόσο απίθανο όσο και το να εμφ α νισ τούν οι Γερμανοί πάλι μπροστά στη Μόσχα. Σε αυτή τη ν ΟΣ υπήχθησαν η 2η και η 9η Σ τρα τιά (ό ,τι ε ίχε απ ομείνει από αυτή), καθώς και η 3η Σ τρατιά Πάντσερ. Ο Γκουντέρ ια ν ζή τησ ε να α ν α τεθ ε ί η δ ιο ίκη ­ση αυτού του μείζονος σχηματισμού στον σ τρατάρχη Μ αξιμ ίλιαν φον Βάιχς. Ο Χ ίτλερ α ν τέ τε ιν ε ό τι δ εν ε ίχε ιδ ια ίτερη εμπ ισ το­σύνη σ τον έμπ ειρο εκε ίνο α ξιω ματικό λό- γω τη ς π ροχω ρημένης ηλικίας το υ και τη ς προσήλωσής του στα χριστιανικά ιδεώδη. Π ροτίμησε να αναθέσ ει τη βαριά ευ θ ύ νη τη ς κάλυψ ης το υ Β ερολίνου σ τον Χ ίμλερ, ο οποίος θα αναλάμβανε για πρώτη φορά στη ζωή το υ διοίκηση στρατιω τικώ ν σχημα­τισμών και μάλιστα σε μια τόσο κρίσιμη κα­μπή. Την ίδια η μ έρα η Ομάδα Στρατιώ ν «Κέντρο» το υ Ρ έν το υλ ιτς μ ετο νομ ά σ τηκε σε Ομάδα Στρατιώ ν «Βορράς» και η Ομάδα Σ τρατιώ ν «Α» το υ Σαίρνερ σε Ομάδα Σ τρα ­τιών «Κέντρο».

Ο Χ ίμλερ εγκα τέσ τη σ ε το σ τρα τηγείο το υ στη μαύρη αμαξοστοιχία «Sonderzug Steiermark», που α π ο τελ ε ίτο από α ρ κ ε τές κλ ινά μα ξες και αντιαεροπ ορικά βαγόνια για τη ν προστασία του. Μ ε α υ τήν μετακ ι- ν ή θ η κ ε στη δυτική Πομερανία, φ ρ ο ντίζο ­

ντα ς να π αραμένει πάντα σε απόσταση α- σφαλείας από το μέτω πο και χωρίς να μπει στον κόπο να επ ισ κεφ θεί π οτέ τ ις μονάδες του. Ε π ρόκειτο για πραγματική σ τρα τιω τι­κή κωμωδία. Ο δ ιοπ τροφ όρος αρχηγός των SS φ ορούσε στολή εκσ τρα τεία ς αλλά δεν ε ίχε ιδέα για το πού ή τα ν ανεπ τυγμ ένο ι οι σχηματισμοί το υ ή σε ποια κατάσταση βρί­σκονταν. Ξυπνούσε καθημερ ινά στις 09.00, κατόπ ιν δ εχότα ν τις φ ρ ο ντίδ ες το υ μασέρ το υ επί μία ώρα, εργα ζό τα ν άλλη μία ώρα και δ ιέκο π τε για γεύμα το οποίο παρατει- νότα ν σε σ ιέστα ως τ ις 15.00. Στη συνέχεια εργα ζό τα ν επί ά λλες τρ ε ις ώ ρες περίπου, όσο δ ιαρκούσε δηλαδή και η ικα νότητα συ­γκέντρω σ ής το υ . Τουλάχιστον ε ίχε επιλέ- ξ ε ι ως αρχηγό το υ επ ιτελε ίου το υ το ν τα- ξίαρχο Χανς Λ ά μ ερ ντινγκ , πρώην δ ιο ικητή τη ς επ ίλ εκ τη ς Μ εραρχίας Πάντσερ SS «Das Reich».

Σ τα τέλ η Ιανουαρίου ο Χ ίτλερ κά μ φ θ η ­κε μπροστά στις εκκλήσ εις του Γ κ ο υ ν τέ ­ριαν και επ έτρ εψ ε τη ν αποδέσμευση π έ­ν τε μεραρχιών από το ν θύλα κα τη ς Κουρ- λανδίας (μ ετα ξύ αυτώ ν και τη ς 21ης Μ ε­ραρχίας Πάντσερ) για τη ν ενίσχυση το υ κα- τα ρ ρ έο ν το ς μετώ που στην Πολωνία. Ω στό­σο μέχρ ι να φθάσουν στις ν έ ε ς θ έσ εις το υ ς α υ τές οι δυνάμεις, ο Ζούκωφ είχε πλησιάσει σε απόσταση βολής από το ν Ο ντερ δημ ιουργώ ντας σημαντικό π ρόβλη­μα στην Ομάδα Στρατιώ ν «Βιστούλας». Ο Χ ίμλερ α ντέδρ α σ ε με τη ν ίδια ασ τήρικτη αισ ιοδοξία που δ ια κα τε ίχε το ν Χ ίτλερ , σ τέλνοντας στις 30 Ιανουαρίου μία μοναχι­κή επιλαρχία βαρέω ν αρμάτω ν Tiger (503

Ενα α υτοκ ινούμ ενο πυροβόλο ISU-122 του 1ου Ο υκρανικού Μ ετώ π ου περνά τον ποταμό 4 8 Ο ντερ πάνω σε πλω τή γέφ υρ α που έσ τη σ ε το σ ο β ιετικ ό Μ ηχανικό.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 47: Στρατιωτική Ιστορία 102

SS) να υπερασπιστεί τη γραμμή το υ Ο ντερ κοντά στο Κυστρίν. Τα π άντσερ δ εν είχαν π ρολάβει ο ύ τε να εκφ ο ρ τω θ ο ύ ν από τ ις σι­δ ηρ οδ ρο μ ικές π λα τφ ό ρμ ες το υ ς ό τα ν δ έ ­χθη κα ν τ ις β ο λές τω ν σοβ ιετικώ ν τεθ ω ρ α ­κισμένων.

Η ημέρα εκε ίνη απ οτελούσ ε τη 12η ε ­π έτε ιο τη ς ανάρρησης του Χ ίτλερ σ την Κα­γκελα ρ ία και έμ ε λ λ ε να α π οδ ειχθεί κα τα ­στροφική για το Γ ’ Ράιχ. Το ίδιο βράδυ σο­β ιετικά τά γμ α τα τυ φ εκ ιο φ όρ ω ν υπό το ν σ υνταγματάρχη Χαριτόν Γιεσ ιπένκο δ ιέβη- σαν το ν Ο ντερ κω πηλατώ ντας ανάμεσα στους επ ιπ λέοντες πάγους. Οι ά νδρ ες ε ­κείνο ι ή τα ν οι πρώτοι που εξασφάλισαν ένα π ρογεφύρω μα στη δυτική όχθη του Ο ντερ , βόρεια το υ Κυστρίν, και το επ ό μ ε­νο πρωί το υ ς ακολούθησ αν τα υπόλοιπα τμ ήμ α τα τη ς 5ης Σ τρατιάς Κρούσης. Λίγο νο τιό τερ α ο ενθουσ ιώ δης σ υντα γμ α τά ρ ­χης Γκουσακόφσκυ π έτυχε να δ η μ ιουρ γή ­σει κι α υ τός ένα προγεφύρω μα στις 31 Ια- νουαρίου, κατόρθω μα που το υ α π έφ ερ ε το δ εύ τερ ο κατά σειρά χρυσό α σ τέρ ι του Ηρωα τη ς Σ ο β ιετική ς Ενωσης. Η είδηση αυτή συγκλόνισε το υ ς Γερμανούς. Οι βια­στικά οργανω μένες α ν τεπ ιθ έσ εις που ε ­κτό ξευ σ α ν μ ερ ικο ί λόχοι νεοσ υλλέκτω ν τη ς Μ εραρχίας Πάντσερ «Felderrnhalle» και «Kurmark» κα τέλη ξα ν σε παταγώδη απ οτυ­χία και ο δ υ νη ρ ές απώλειες. Σ τις τρ ε ις μ ε ­τά το μεσ ημέρ ι τη ς 1ης Φ εβρουάριου ή τα ν η σειρά τη ς 1ης ΤΟ Σ τρατιάς τη ς Φρουράς να δημ ιουργήσ ει το δικό τη ς π ρογεφ ύρω ­μα κοντά στη Φ ρανκφ ούρτη το υ Ο ντερ , 30 km νο τιό τερ α από εκείνα που π ροηγήθη- καν.

Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΧΑΝΕΙ ΤΗΝ Ο ΡΜ Η ΤΗΣ

Οπως ή τα ν φυσικό τέ το ιο υ είδ ο υ ς ημ ί­μετρα , που υπ αγορεύοντα ν από τ ις κομμα­τ ικ έ ς αντιπ αραθέσ εις τω ν "αυλικών" του Χ ίτλερ , δ εν ή τα ν ικανά να σ ταματήσουν το ν Ερυθρό Στρατό . Σ τον βόρειο το μ έα οι δυνάμεις το υ 3ου Λευκορω σικού Μ ετώπου π έτυχαν τελ ικ ά στα τέ λ η Ιανουαρίου να κομματιάσ ουν τη γερ μα νική άμυνα και να απομονώσουν πλήρως τη ν Κ α ιν ιξβέργη, ό ­που αναζήτησαν καταφ ύγιο τα υπ ολείμμα­τα τη ς 4ης Σ τρ α τιά ς και τη ς 3ης Στρατιάς Πάντσερ. Σ το μ ετα ξύ ο Ζούκωφ, αφού προσέκρουσε πάνω στο εμπόδιο του Πόζ- ναν, π ροτίμησε να το παρακάμψ ει παρά να χάσει χρόνο. Μ έχρ ι τ ις π ρώ τες η μ έρ ες του Φ εβρουάριου το 1ο Λευκορω σικό και το 1ο Ο υκρανικό Μ έτω πο είχαν κατορθώ σ ει να φθάσουν σ τον π οταμό Ο ντερ σε ολόκληρο σχεδόν το μήκος του και απειλούσαν π λέ­ον να συνεχίσουν τη ν προέλασή το υ ς προς το Βερολίνο.

Ευτυχώ ς για το υ ς Γερμανούς, η ορμή που ε ίχε χαρακτηρίσ ει μ έχρ ι τό τ ε τη ν επί­θεσ η τω ν Σ οβ ιετικώ ν φα ινόταν πλέον, μ ε ­τά τη ν πρώτη εβδομά δα το υ Φ εβρουάριου, πως ε ίχε αρχίσει να το υ ς εγκα τα λείπ ει. Μι­σό μ έτρ ο χιόνι κα τέσ τη σ ε αδ ιά β α τες πολ­

λ ές οδο ύς ακόμη και για τα άρματα και η θερμοκρασ ία κ α τέβ η κ ε σ τους -30 βα θ ­μούς Κελσίου. Οι εμπ ροσ θ οφ υλα κές που είχαν δ ια βεί το ν Ο ντερ δ εν επ ιχείρησαν να π ροω θηθούν περ ισ σ ότερο και περιόρισαν τη δ ρα σ τηρ ιό τη τά το υ ς στη φυσιολογική δ ιεύρυνση τω ν υπαρχόντων π ρογεφυρω ­μάτων, απ οκρούοντας α ρ κ ε τές α ν τεπ ιθ έ ­σεις. Οι λόγοι οι οποίοι υπαγόρευσαν αυτή τη ν υποχρεω τική διακοπή τη ς προέλασης, α ν τ ίθ ε τα προς τ ις ελπ ίδες τη ς STAVKA για πρόωρο τερμ α τισ μό του π ολέμου , σ χετίζο ­ν τα ν τόσο με το υ ς νόμους τη ς δ ιο ικη τικής μέρ ιμνας, όσο και με τα σ τοιχεία τη ς Φύ­σης. Η πρόωρη τή ξη τω ν πάγων εκ ε ίν η τη χρονιά μ ε τέ τρ εψ ε το υ ς πολω νικούς δρό ­μους σε τέλμ α τα και τ ις αχανείς π εδ ιάδες σε βούρκους, πράγμα που δ υ σ κό λευ ε α­φάνταστα τη ν προώθηση εφ οδίω ν προς τις μάχιμες μονάδες τω ν Σοβιετικών. Τα βασικά σ ιδηροδρομικά τέρ μ α τα τα οποία εξυπ ηρ ετού σ α ν το ν ανεφ οδ ιασμό το υ ς ή ­τα ν φυσικό να έχουν μ ε ίν ε ι ε κ α το ν τά δ ες χ ιλ ιό μετρ α πίσω λόγω τω ν καταστροφώ ν στις οποίες είχαν π ροβεί οι υποχω ρούντες Γερμανοί και ο αρ ιθμός τω ν φ ορτηγώ ν αυ­το κ ινήτω ν, αν και ε ίχε α υ ξη θ ε ί α ισθητά από τη γενναιόδω ρη β ο ήθ εια τω ν Δυτικώ ν Συμμάχων, δ εν μπορούσε να ανταπ οκριθεί στις α υ ξη μ ένες ανάγκες τω ν πολυάριθμω ν μηχανοκίνητω ν φαλάγγω ν το υ Ερυθρού Σ τρα το ύ σε καύσιμα καιπ υρομαχικά. Ε ξάλ­λου η πεισματώ δης γερ μα ν ική αντίσταση στο π ολιορκημένο Πόζναν αφαιρούσε από το υ ς Σ ο β ιετικο ύ ς α ρ κετο ύ ς δρό μους που θα μπορούσαν να το υ ς χρησιμοποιήσουν για να προωθήσουν εφ όδ ια και ενισχύσεις στις π ροφ υλα κές τους.

Υπήρχαν επίσης σαφείς ε ν δ ε ίξε ις ότι οι Γερμανοί σ υνέρχονταν π λέον από το σοκ τη ς ή ττα ς και άρχιζαν να προβάλλουν ολοένα και σ κληρ ότερη αντίσταση. Η βρά­χυνση το υ μετώ που το υ ς και η μετακίνησή το υ προς δυσμάς κατά 500 km το υ ς βοη ­θ ού σ ε έμμεσ α να σ υγκεντρώ σ ουν τις δυ ­νάμεις το υ ς με σημαντικά τα χ ύ τερ ο ρ υθ ­μό από εκε ίνο ν που μπορούσαν να ενισχύ- σουν οι Σ ο β ιετικο ί τ ις εμπ ροσ θοφ υλα κές το υς . Η ισορροπία στον αέρα ε ίχε επίσης ανατραπεί προσωρινά. Τα περισσότερα από τα κα τα λη φ θ έντα πολωνικά α ερο δρ ό ­μια δ εν ή τα ν παρά απλά χωράφια τα οποία βούλια ξαν στη λάσπη, ενώ η Luftwaffe επι­χειρούσ ε από τσ ιμ εν τέν ιο υ ς δ ιαδρόμους που είχαν π ρο ετο ιμα σ τε ί από το ν καιρό τη ς ε ιρ ή νη ς σ την ανατολική Γερμανία.

Σύμφωνα με τ ις ισ τορ ικές μ ε λ έ τ ε ς το υ Ερυθρού Σ τρατού, η επιχείρηση «Β ιστού­λας - Ο ντερ» τελε ίω σ ε τυπ ικά στις 3 Φ ε­βρουάριου 1945, αν και σ υνεχίσ τηκαν οι μάχες για τη ν εκκαθάρισ η τη ς Σιλεσίας και τη ν προώθηση το υ 1ου Ο υκρανικού Μ ετώ ­που ως το ν π οταμό Νάισε. Οι απώ λειες των Σ οβ ιετικώ ν κατά τη ν επιχείρηση ή τα ν ση­μ α ντικές , αλλά πολύ μ ικ ρ ό τερ ες σε σχέση με ε κ ε ίν ες σε ανάλογης κλίμακας εκσ τρα ­τ ε ίε ς το υ π α ρελθ όντο ς λόγω τη ς τα χ ύ τη ­τα ς με τη ν οποία δ ιε ξή χθ η . Α νήλθαν σε

43.476 ν εκρ ο ύ ς και αγνοούμ ενου ς, 150.715 τρ α υμ α τίες , 1.267 κα τεσ τρ α μμ ένα άρματα, 374 π υροβόλα και 343 αεροσκάφη. Το ρήγ­μα που δ η μ ιο υ ρ γήθ ηκε στις γρα μ μές του Γερμανικού Σ τρα τού σε συνδυασμό με τη ν καταστροφ ή τόσω ν σχηματισμών του (ε- κ τιμ ά τα ι ό τι ε ίχε συνολικά 295.000 ν εκρο ύς και α γνοο ύμενους και 86.000 αιχμαλώ­το υς) υπ ήρξε η χαριστική βολή για το ε το ι­μοθάνατο Γ' Ράιχ. Ανοίγοντας τη διάσκεψη τη ς Γιάλτας στις 4 Φ εβρουάριου ο Στάλιν ή τα ν π α νευτυχής για τη ν επ ιτυχία το υ Ερυθρού Σ τρ α τού και μπορούσε να κο ιτά ­ζει α φ ’ υψηλού το υ ς Τσώρτσιλ και Ρούζ- β ελ τ, τω ν οποίων οι σ τρ α τιές βρίσκονταν ακόμη δ υτικά το υ Ρήνου ό τα ν οι δ ικές του απείχαν μόλις 80 km από το Β ερολίνο. Χά­ρη σε αυτό το ε ξα ιρ ε τ ικ ή ς δ ε ξ ιο τεχ ν ία ς κτύπημα τα σ οβ ιετικά σ τρ α τεύ μ α τα είχαν απ οκτήσει το ν πρώτο λόγο στο ζή τημα τη ς τελ ικ ή ς άλωσης τη ς Γερμανίας και είχαν θ έσ ε ι υπό τη ν πλήρη κυριαρχία το υ ς τη ν κα θ ημα γμένη Πολωνία, α π οκλείοντα ς έτσ ι κά θ ε ενδ εχό μ ενο η Δύση να αποσπάσει αυτή τη χώρα από το ν ασ φ υκτικό ενα γκα ­λισμό τη ς Μόσχας. Η σημασία που απ έδιδε ο Στάλιν σ την Πολωνία θα φ α ινόταν λίγα χρόνια αργότερα , ό τα ν θα επ έλεγ ε τη ν πρω τεύουσά τη ς για τη ν υπογραφή τη ς σ τρα τιω τικής συμμαχίας μ ε το υ ς δορ υφ ό ­ρους του, το π ερ ίφ ημο Σύμφωνο τη ς Βαρ­σοβίας, το οποίο επικύρωσε τη ν ύπαρξη το υ Σιδηρού Παραπετάσματος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Τ. B ean & IV. Fowler: RUSSIAN TANKS OF WORLD WAR II, Ian Allan, 2002.(2) A. B eevor: Β Ε Ρ Ο Λ ΙΝ Ο : Η Π ΤΩ ΣΗ 1945. Εκδόσεις Γκοβόστη , 2004.(3) R. C artier: Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΟΥ Β Π Α ΓΚ Ο Σ Μ ΙΟ Υ Π Ο Λ ΕΜ Ο Υ, Εκδόσεις Π άπ υρος, 1964.(4) Ο .Ρ. Chaney: ZHUKOV, U niversity of O klahom a Press, 1996.(5) DESCENT INTO NIGHTMARE. Tim e-Life Books, 1992.(6) C. D u ffy : RED STO RM ON THE REICH.1993.(7) J. Erickson: THE ROAD TO BERLIN. Yale U niversity Press, 1999.(8) D. G lantz: WHEN TITANS CLASHED.Kansas U niversity Press, 1995.(9) D. G lantz: THE ROLE OF INTELLIGENCE IN SOVIET MILITARY STRATEGY IN WORLD WAR II, Presidio, 1990.(10) S irB . Lidell H art: ΙΣΤΟ ΡΙΑ TOY ΔΕΥΤΕΡΟ Υ Π Α ΓΚ Ο ΣΜ ΙΟ Υ Π Ο ΛΕΜ Ο Υ. Ε κδόσεις Κ αραβίας, 1977.(11) G. Sa/er: THE FORGOTTEN SOLDIER. Brassey's, 2000.(12) S. Shtem enko: THE SOVIET GENERAL STAFF AT WAR. U niversity Press o f the Pacific, 2001.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 48: Στρατιωτική Ιστορία 102

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥΜΑΡΣΤΟΝ ΜΟΥΡ

Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΚΑΜΠΗ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΛΑΔΗΣΑ ντ/σ υντα γμ α τά ρχη ς (Π Ζ )ε .α .

Οταν ο Κ άρολος Α 'α ν έβ η κ ε σ τον α γγλ ικό θρόνο σ τις 2 7 Μ αρ τίου 1625 έχο ν τα ς μόλις συμπληρώσει τα 25 χρόν ια του, ήταν, σύμφωνα με τη γλα φ υρή διατύπωση του Γερμανού ισ το ρ ικού Ράνκε, "...ένα από

εκε ίνα τα προικισμένα πρόσωπα στα οποία δ εν ε ίνα ι εύ κο λο να β ρ εθ ο ύ ν ψεγάδια...". 0 νεαρός βασ ιλ ιάς συγκέντρω νε στο πρόσωπό του εξα ιρ ετ ικ ά η θ ικά και πνευμ ατικά χαρίσματα με τα οποία φ ιλο δο ξο ύ σ ε να

αντιμ ετω πίσει τη σοβαρή π ολιτική και ο ικονομ ική κρίση που κληρονόμ ησε από το ν προκάτοχό του.Οι ε ξ ε λ ίξ ε ις δ ιέψ ευ σ α ν με τραγικό τρόπο τις π ροσδοκίες του. Μ ετά από μία ταραγμένη δ ιακυβέρνησ η , σε

συνεχή και έν το νη αντιπ αράθεση με το Κ ο ινοβούλιο , η χώρα β υ θ ίσ τη κε σε μ ακροχρόνιο και αιματηρό εμ φ ύλιο πόλεμο. Η ή ττα του στο Μ άρστον Μ ούρ εξα φ ά ν ισ ε τις λ ιγο σ τές ελπ ίδες επ ικράτησής του και

έγ ε ιρ ε ο ρ ισ τικά τη ν πλάστιγγα προς το μ έρος των αντιπάλω ν του. Λ ιγό τερο από π έντε χρόν ια αργότερα ο νικημ ένος Κ άρολος ο δ η γή θ η κε στη λαιμητόμο (30-1-1649), σ φ ραγίζοντας με τη ζωή του τη ν τε λ ευ τα ία

πράξη της δραμ ατικής σύγκρουσης.

Η μάχη στο Ετζχιλ ή τα ν από

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 49: Στρατιωτική Ιστορία 102

r

1644Η διαμάχη του βασιλιά Καρόλου Α' με το Κοινοβούλιο τη ς μας, και α υτο ί που είναι υπ εύθυνοι για τη ν κρίση υποστούν τη δί-

Αγγλίας ξεκ ίνη σ ε αμέσως μ ετά τη ν ενθρόνισ ή του. Εκεί- καιη τιμωρία τους". Ηταν αυτή ακριβώς η α υτοκρα τορ ική αντίληψ η νος βρ ήκε στην άρνηση του Ισπανού μονάρχη να του δώ- το υ Καρόλου που κατέσ τησ ε τελ ικ ά αδύνατη τη ν προσέγγισή του

σει τη ν κόρη του ως σύζυγο τη ν πρόφαση που ζη τούσ ε για να κη- με το υ ς π ολιτικούς του αντιπάλους.ρύ ξε ι π όλεμο κατά τη ς Ισπανίας. Το Κοινοβούλιο ενέκρ ινε τ ις απα- Κατά τα επ όμενα 11 χρόνια ο Κάρολος κυβέρνησ ε χωρίς Κοι- ρ α ίτη τες για τη ν πολεμική κινητοποίηση πιστώσεις αλλά παράλλη- νοβούλιο. Τερματίζοντας το υ ς π ολέμους με τη ν Ισπανία και τη λα αποφάσισε ό τι τελω νεια κό έσοδα που παραδοσιακά εισ έπ ρα ττε Γαλλία και π ερ ιορίζοντας δραστικά τ ις κρ α τικές δαπάνες κατόρ- ο βασιλιάς διά βίου, στο ε ξή ς θα χορηγούντο σε ετήσ ια βάση, θ έ - θωσε με μεγάλη δυσκολία να βρει το υ ς απ αραίτητους οικονομι- το ν τα ς ουσιαστικά το ν θρόνο υπό οικονομική κηδεμονία . Τα πράγ- κούς πόρους για τη λειτο υ ρ γ ία τη ς Αυλής και τη ς κυβέρνησ ής ματα χε ιρ ο τέρ εψ ε η αποτυχία τη ς εκσ τρα τεία ς στο Καντίζ υπό τη ν του. Η ακατάπαυστη προσπάθεια συγκέντρω σης χρημάτω ν με ε- ηγεσία το υ Τζωρτζ Β ιλιέρς, 1ου δούκα του Μπάκιγχαμ (1592-1628), παχθή δημοσιονομικά και φορολογικά μ έτρ α και μία σειρά αντιδη- επ ιστήθιου φίλου και συμβούλου του Καρόλου, ο οποίος κατηγο- μοκρατικώ ν μ εθοδεύσ εω ν στη δημόσια ζωή προξένησαν ανεπα- ρ ήθ ηκε για αν ικανότητα και π αραπ έμφθηκε σε δίκη. Επιθυμώντας νόρθω τη φ θορά στη σχέση το υ με το υς υπηκόους του . Προσφέ- να σώσει το ν φίλο το υ ο Κάρολος δ ιέλυσ ε για πρώτη φορά το Κοι- ροντας αφειδώ ς χρήματα και αξιώ ματα π ροσεταιρίσθηκε ορισμέ- ν ο β ο ύ λ ιο το ν Μάιο το υ 1626. νους από το υ ς η γ έ τε ς το υ Κοινοβουλίου, με π ροεξά ρχοντα το ν Τό-

Τα αγγλικά κοινοβούλια του 17ου αιώνα, αν και συνέρχονταν μας Γουέντγουορθ (1593-1641), μ ετέπ ε ιτα 1ο κόμη το υ Σ τρά φ ορντ σε σώμα ή δ ιαλύονταν με βασιλική εντολή , αποτελούσαν παράλ- και από το 1632 κυ β ερνή τη τη ς Ιρλανδίας. Οσοι α ρνήθηκα ν να συ- ληλα με το ν βασιλιά το ν έναν από το υ ς δύο φ ο ρ είς τη ς π ολιτικής νεργασθούν καταδιώ χθηκαν, όπως ο η γέτη ς τη ς αντιπ ολίτευσης εξουσ ίας. Τυπικά δ εν αντιπροσώπευαν ολόκληρο το ν πληθυσμό, Τζων Ελιοτ (1592-1632), που καταδικά- αφού δ εν είχαν όλοι δικαίωμα ψήφου, όμως στη σύνθεσή το υ ς πε- σ τηκε για περιφρόνηση τη ς βασι- ρ ιελάμβαναν εξέχο υ σ ες προσω πικότητες τη ς δημόσιας ζωής. λ ικής κυβέρνησ ης και πέθανε Εκπροσωπούσαν τα σ υμφ έροντα τω ν ανερχόμενω ν αστικών στρω- στη φυλακή. Τον Αύγουστο μάτων, εμπόρων, βιομηχάνων και επαγγελματιώ ν, τω ν μ ικρο-με- του 1635 επ έβαλε τη φορο- σαίων αγροτώ ν αλλά και μεγάλο αρ ιθμό παραδοσιακών ευγενώ ν λογία για το ν στόλο, το ν που είχαν εμπ λακεί σε επ ιχειρημα τικές δρα σ τη ρ ιό τη τες . Δ ιατη- οποίο μέχρ ι τό τ ε πλήρω- ρούσαν το αποκλειστικό δικαίωμα τη ς φορολογίας και τη ς δ ιάθε- ναν μόνο οι παραθαλάσ- σης τω ν κρατικώ ν εσόδων, προνόμιο ιδ ια ίτερα σ ημαντικό σε περί- σιες κο μ η τε ίες , σε ολό- ?πτώση πολέμου, ό ταν κά θε στρατιω τική πίστωση απαιτούσε τη ν έ- κληρη τη ν επ ικράτεια, γκρισή τους . Χωρίς α υ τήν ο Κάρολος υπ οχρεώ θηκε να καταφ ύγει π ροκαλώ ντας ν έε ς αντι- σε αναγκαστικό δανεισμό για να χρ ημα τοδ οτή σ ει το 1627 μια ακό- δράσεις. Ο πρώην βου- μα απ οτυχημένη εκσ τρα τεία το υ Μπάκιγχαμ, αυτή τη φορά υπέρ λ ευ τή ς Τζων Χάμπντεν των Ο υγενότω ν (Γάλλοι π ρ ο τεσ τά ντες ) στη Γαλλία το υ ς οποίους (1594-1643) απ οτέλεσ ε κατεδ ίω κε ο καρδινάλιος Ρισελιέ. Η ενέρ γε ιά του π ροκάλεσε την αντίδραση πολλών επιφανών πολιτών που αρνήθηκαν να πληρώ­σουν και οδη γήθη κα ν στις φ υλακές. Η δ η μ ο τικό τη τα το υ Καρό­λου, η οποία ε ίχε ήδη δ εχ θ ε ί ισχυρό πλήγμα ό ταν νυ μ φ εύ θ η κ ε τη ν καθολική Γαλλίδα πριγκίπισσα Ε ριέττα-Μ αρία (1609-1669), σημείω ­σε κατακόρυφη πτώση. Εχοντας π ερ ιέλθε ι σε ο ικονομικό και πολι­τικό α δ ιέξο δ ο κα τέφ υγε στη λύση τη ς π ροκήρυξης εκλογώ ν για δημιουργία νέου Κοινοβουλίου.

Η Βουλή που σ υνήλθε το ν Μ άρτιο το υ 1628 ε ξέφ ρ α ζε "τη βού­ληση τω ν φυσικών ηγετώ ν το υ έθνους", κατά τη δόκιμη διατύπωση το υ Τσώρτσιλ, και πράγματι μ ε το νο μ ο θ ετικό τη ς έργο εδραίωσε τ ις π ολ ιτικές και ασ τικές ελ ευ θ ερ ίες . Υπό τη ν καθοδήγηση του δι­κηγόρου Ε ντου α ρντ Κόουκ (1552-1634), γνω στού από τη νομική του διαμάχη για τη φύση τη ς εξουσ ία ς με το ν υπέρμαχο το υ θ ρ ό ­νου και ονομαστό φιλόσοφο Φράνσις Μ πέικον (1561-1626), συντά­χ θ η κ ε ο "Χάρτης τω ν Δ ικαιω μάτων', ένα κε ίμενο το οποίο με σαφή και κατηγορηματικό τρόπ ο π ερ ιόριζε τ ις αυθα ιρεσ ίες τη ς βασιλι­κής εξουσ ία ς σε θ έμ α τα σύλληψ ης και κράτησης, φορολογίας και βίαιης στρατολόγησης. Σ ε αντάλλαγμα ο Κάρολος έλα β ε 300.000 λ ίρ ες για να συνεχίσει το ν π όλεμο ενα ντίο ν τη ς Γαλλίας. Ομως και πάλι οι α γγλ ικές δυνάμεις η ττή θ η κ α ν στη Λα Ροσέλ, αφού πριν ο εκ νέου επ ικεφ αλής τη ς εκσ τρ α τεία ς δούκας το υ Μπάκιγχαμ δο- λο φ ο νή θ η κε από το ν Τζων Φ έλτον, ένα ν αξιω ματικό το υ Ναυτι­κού. Η π ολεμική αποτυχία σε συνδυασμό μ ε θ ρ η σ κ ευ τικ ές δ ιαμά­χες και δ ιαμαρτυρ ίες για παραβιάσεις το υ 'Χ ά ρτη τω ν Δικαιωμά­των" από το ν βασιλιά δημιούργησαν εκρ η κτική ατμόσφαιρα ανά­μεσα στο Κοινοβούλιο και τα ανάκτορα. Για δ εύ τερ η φορά, το ν Μ άρτιο το υ 1629, ο Κάρολος δ ιέλυσ ε το Κοινοβούλιο, μ έχρ ις ότου "ο λαός κατανοήσει καλύτερα τα σ υμφ έροντά το υ και τα κίνητρά

Ο λό ρδο ς Γκόρινγκ εκ τό ς από καλός μα χ η τή ς ήτα ν και καλός ιππότης.

Page 50: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ο βασιλιάς Κ άρολος Α'. Π ο ρ τρ α ίτο το υ Ο λιβ ερ Κ ρόμγουελ .

το ν σημαιοφόρο τω ν διαφωνούντων, αρ- νούμενος να πληρώσει τα 20 περίπου σελί­νια που του αναλογούσαν επειδή η νέα φ ο ­ρολογία δ εν είχε τη ν έγκριση τη ς Βουλής. Τα δικαστήρια φυσικά απ οφάνθηκαν υπέρ το υ νέου φόρου, όμως η γεν ική κατακραυ­γή που π ροκλήθηκε ματαίωσε σ την πράξη τη ν εισπρακτική χρησ ιμότητα το υ μέτρου , αφού το 1637 απέδωσε το 90% το υ προ- βλεπ όμενου ποσού ενώ το 1639 μόνο το 20%.

Ομως τα π ροβλήματα το υ Καρόλου δ εν π ερ ιορίζονταν στην οικονομία και στη διοί­κηση. Εμφανίζονταν με τη ν ίδια ένταση και στον ευα ίσ θητο το μέα τη ς θρησκείας. Κύ-

52 ριος υπ εύθυνος ή ταν ένας ακόμα από το υ ς m m αγαπημένους φ ίλους του βασιλιά, ο Ουϊ-

λιαμ Λ όουντ (1573-1645), αρχιεπίσκοπος το υ Κ αντέρμπερυ από το 1633 και φανατι­κός π ολέμιος τω ν καθολικώ ν και τω ν καλβι- νιστών. Πρώτο του μέλημα υπήρξε η εφ α ρ ­μογή τω ν αυτοκρατορ ικώ ν αντιλήψ εω ν του Καρόλου στην εκκλησ ία με τη ν ενδυνάμω ­ση του κύρους τω ν κληρικών, δ εύ τερ ο η ε ­ξεύρεσ η χρημάτω ν για το ν φίλο και προ­στάτη του. Σύμφωνα με νόμο τη ς Ελισάβετ που είχε ουσιαστικά περιπέσει σε αχρη­στία, όλοι ή ταν υποχρεω μένοι να μ ετέχου ν στη Θ εία Λ ειτουργία τη ς Κυριακής. Ο Λό­ο υ ντ έσ τελνε το υς “π αραβάτες" στα δ ικα­στήρια, τα οποία το υ ς επέβαλαν χρηματικό πρόστιμο ενός σελινιού για κά θε απουσία το υ ς από λειτουρ γία . Με το ν τρόπ ο αυτό συσπείρωσε όλους το υ ς Αγγλους ενα ντίον του. Ομως αυτό δ εν του ή ταν αρκετό . Με μια νέα του ενέργε ια "κατόρθωσε" να προ- καλέσει τη ν οργή και τω ν Σκωτσέζων. Εκεί ακριβώς, στον τόπο καταγωγής τη ς δυνα­σ τείας τω ν Στιούαρτ, ξεκ ίνη σ ε η ένοπλη α­ντίδραση που θα αγκάλιαζε τα βρετανικά νησιά σε ελάχιστο χρόνο.

Μ ε τη ν άνοδό το υ στον θρόνο ο Κάρο­λος είχε προκαλέσει τη δυσαρέσκεια των

Σκωτσέζων ευγενώ ν, ό ταν με διάταγμά του απαίτησε να επ ισ τρέφ ουν στην εκκλησία ό ­σες εκτά σ εις τη ς είχαν με δ ιάφ ορους τρ ό ­πους π ερ ιέλθ ε ι σ την κατοχή τους . Στη συ­νέχεια το υ ς συσπείρωσε ακόμα περισσότε­ρο ενα ντίον του με φ ο ρολογικές αλλαγές που αφαιρούσαν προνόμια από α υτούς προς ό φ ελος του κλήρου. Ο Λ όο υντ σ υνέ­χισε τη ν πολιτική του κυρίου του. Το 1636, επ ιθυμώ ντας να ενισχύσει τη ν επιρροή τω ν επισκόπων τη ς Σκωτίας, αναθεώ ρησε το εκκλησ ιαστικό δίκαιο και εισήγαγε αλλαγές στη Θ εία Λ ειτουργία . Με τη ν πράξη του έ- γ ινε το "κόκκινο πανί" για το υ ς ευ γ εν ε ίς αλ­λά και για το ν λαό, που έβλεπ ε στη νέα νο­μοθεσ ία δάκτυλο τω ν μισητών καθολικών, ενώ συγχρόνως προσέβαλε συνολικά το α­ν εξά ρ τη το πνεύμα το υ σκωτικού έθνους. Τον Ιούλιο του 1637, όταν στον ναό το υ Σε- ν τ Τζάιλς το υ Εδιμβούργου έπρεπε για πρώτη φορά να δ ιε ξα χ θ ε ί η νέα Θ εία Λ ει­τουργία, η πόλη ξεσ ηκώ θ ηκε κατά τω ν αλ­λαγών. Π ανικόβλητος ο Κάρολος έσπευσε να αποσύρει τη νέα νομοθεσ ία. Ομως η θ ύ ελλα που ξέσπασε δ εν μπορούσε πλέον να ελεγχθ εί.

Στις 28 Φ εβρουάριου 1638 σ τον ναό Μ πλακφράιαρς το υ Εδιμβούργου το σύνο­λο τω ν πολιτικών ηγετώ ν τη ς Σκω τίας υπέ­γραψε (α ρ κετο ί κυρ ιολεκτικά με το αίμα τους), ένα σύμφωνο πίστης, στο οποίο υπο­σχόταν να "απέχει από κάθε νεω τερισ μό σε θρη σ κευ τικά θ έμ α τα μέχρις ό του αυτά ε- ξετα σ θ ο ύ ν από ε λ ε ύ θ ερ ες σ υνελεύσ εις ή τη Βουλή". Σ τις συνομιλίες που ακολούθη ­σαν με το ν απ εσταλμένο του βασιλιά, μαρ- κήσιο του Χ άμιλτον (1606-1649), έναν έ ­μπειρο Σκω τσέζο π ολιτικό ο οποίος επρό- κ ε ιτο να έχε ι τη ν τύχη του κυρίου του, απο- φασίστηκε, για πρώτη φορά στη Σκωτία, η δ ιενέρ γεια εκλογώ ν για τη συγκρότηση Βουλής. Ο Χάμιλτον αποσκοπούσε σε έναν τα κτικό ελιγμό προς εκτόνω ση τη ς κρίσης.

Ομως για μια ακόμα φορά η κατάσταση πα- ρ έμ ειν ε ε κ τό ς ελέγχου. Η Βουλή που είχε σ υγκληθεί για να δ ιευ θ ετή σ ε ι θρησ κευτικά ζητήματα , μ ετα β λή θ η κε σταδιακά στη ν τε φ ά κτο κυβέρνηση τη ς Σκωτίας. Σ τις 24 Νο­εμβρ ίου 1638 οι β ο υ λ ευ τές όχι μόνο αρνή- θ ηκα ν να εκ τελέσ ο υ ν τη βασιλική εντολή για διάλυση το υ Κοινοβουλίου, αλλά προ­χώρησαν στην πλήρη κατάργηση τω ν επι­σκόπων. Και οι δύο π λευρ ές άρχισαν πλέον να π ροετο ιμάζοντα ι για τη ν αναπόφευκτη ένοπλη αναμέτρηση που έμ ε ιν ε γνωστή ως ο "πρώτος επισκοπικός πόλεμος".

Ουσιαστικά δ εν επ ρόκειτο για πόλεμο, αφού καμία αξιόλογη στρατιω τική ενέργεια δ εν σ ημειώ θηκε κατά τη δ ιάρκειά του. Οι20.000 καλά οργανωμένοι, εμπ ειροπ όλεμοι και φανατικοί Σκω τσέζοι απ οδείχθηκαν πο­λύ ισχυροί για το ν αδύναμο, χωρίς π ειθαρ­χία, μ ισθοφορικό σ τρατό του Καρόλου. Στις 18 Ιουνίου 1639 με τη ν απ οκαλούμενη “ειρήνευση του Μ πέργουϊκ" ο Κάρολος δ έ ­χ θ η κε τη συγκρότηση νομ οθ ετικώ ν σωμά­τω ν με ευ ρ ε ίες α ρ μ ο δ ιό τη τες και οι αντίπα­λοί του τη διάλυση του σ τρατού το υς και τη ν επ ιστροφή τω ν βασιλικών κάστρων που είχαν καταλάβει. Ομως η Βουλή που συνήλ­θ ε το ν Αύγουστο του 1639, έ δ ε ιξ ε ό τι δ εν επεδίω κε τίπ οτα λ ιγό τερ ο από τη ν πλήρη α­νεξαρτησ ία τη ς Σκωτίας. Ο Κάρολος ήταν π λέον υποχρεω μένος να λάβει δραστικά μέτρα . Ο επ ιτυχημένος ως κυ β ερ νή τη ς τη ς Ιρλανδίας Γουέντγουορθ κλή θη κε εσπευ­σμένα στο Λονδίνο, έ το ιμ ο ς να σ τηρ ίξε ι τη μοναρχία με το ν προσωπικό το υ στρατό τω ν 8.000 Ιρλανδών που είχε σ τρα τολογή ­σει και εκπαιδεύσει. Αναγνώρισε αμέσως τη ν επ ιτακτική ανάγκη ανάληψ ης πολύ μ ε ­γα λύτερη ς προσπάθειας για τη ν οποία οι ο ικονομικο ί πόροι του βασιλιά δ εν επαρ- κούσαν. Π ρότεινε ως μοναδική λύση τη σύ­γκληση Κοινοβουλίου, ελπ ίζοντας ό τι δια­τηρώ ντας κάποια από τη ν παλιά του επιρ­ροή θ α κατόρθω νε να το χειραγωγήσει. Ηταν ένα λάθος που θα το πλήρωνε με την ίδια το υ τη ζωή.

Η νέα Βουλή, η οποία έμ ε ιν ε στην ιστο­ρία με τη ν ονομασία "βραχεία", συγκροτή- θ η κ ε στις 17 Απριλίου 1640, ένδ εκα ολό­κληρα χρόνια μ ετά τη ν π ροηγούμενη. Κα­θ οδ ηγού μενη από το ν δ ικηγόρο Τζων Πυμ (1583-1643), άσκησε τόσο σκληρή κριτική στον βασιλιά και σ τους συμβούλους του ώ­στε το ν ανάγκασε να τη διαλύσει στις 5 Μαϊου, μόλις τρ ε ις εβ δ ο μ ά δ ες μ ετά τη σύ­γκλησή της. Οι Σκω τσέζοι εισέβαλαν στην Αγγλία, διασκόρπισαν σε παρωδία μάχης στο Τάιν το ν χωρίς η θ ικό και χρήματα αγ­γλικό σ τρατό και κα τέλαβαν το Νιούκαστλ. Ανίκανος να το υ ς εκδ ιώ ξε ι ο Κάρολος άρχι­σε δ ιαπραγματεύσεις π ληρώ νοντας 850 λ ί­ρ ες καθημερινά για τη διαβίωσή τους . Το "Μ εγάλο Συμβούλιο", ένα σώμα αποτελού- μενο απ οκλειστικά από ευ γεν ε ίς το οποίο κλή θη κε μ ετά από αιώνες σε συνεδρίαση, δ εν μπόρεσε παρά να κα τα λήξε ι σε ένα συ­μπέρασμα: μόνο ένα Κοινοβούλιο ε ίχε τη δ υ να τό τη τα να αντιμετω πίσει τη σκωτσέζι-

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 51: Στρατιωτική Ιστορία 102

κη επ ιθ ετικό τη τα . Ταπεινωμένος και στο ναδίρ τη ς δ η μ ο τικό τη τά ς το υ ο Κάρολος π ροκήρυξε πάλι εκλογές . Το απ οτέλεσμά τους, στις 3 Νοεμβρίου 1640, υπήρξε η δ εύ ­τερ η μακροβ ιό τερη και πιο σημαντική Βου­λή στην αγγλική ιστορία.

Πολύ γρήγορα το Κοινοβούλιο υ ιο θ έ τη ­σε σειρά μέτρω ν για τη ν “εξά λειψ η τω ν αυ­θαιρεσιών τη ς δεσποτικής μοναρχίας . Οι φυλακισμένοι για π ολιτικούς λόγους απε­λευ θερώ θ ηκα ν, τα φορολογικά μέτρ α που δ εν είχαν τη ν έγκρισή του καταργήθηκαν, ψ ηφ ίσθηκε η τρ ιε τία ως ο μέγ ισ τος χρόνος π αρέλευσης μ ετα ξύ δύο συνόδων του και,

μενοι ό τι ο Κάρολος θα το ν χρησ ιμοποιού­σε ενα ντίον το υς . Σε ένα γ εν ικ ευ μ ένο κλί­μα δυσπιστίας και αναταραχής ο Πυμ και ο Χάμπντεν παρουσίασαν για ψήφιση στη Βουλή το έγγρα φ ο που έμ ε ιν ε γνω στό ως η "Μ εγάλη Διαμαρτυρία". Ηταν ένας κατά­λογος τω ν βασιλικών σφαλμάτω ν και τω ν ε ­πακόλουθω ν διορθω τικώ ν ενεργειώ ν τη ς Βουλής (πάνω από 200 περιπτώσεις) και συγχρόνως ένα ε ίδ ος προγραμματικώ ν δη ­λώσεων για τη ν πολιτική που αυτή θ α επε- δίωκε. Βασικοί ά ξο νες ή τα ν η εκκλησιαστι­κή μεταρρύθμιση, ο πλήρης κο ινο βο υλευ ­τ ικό ς έλεγχο ς στο σ τρά τευμα και ο δ ιορι­σμός τω ν συμβούλων και τω ν υπουργών του βασιλιά από τη Βουλή. Η τό λμ η τω ν αι­τημάτω ν δίχασε το υ ς β ο υ λ ευ τές και η "Δια­μαρτυρία ” υπερψ ηφίσθηκε σε μία θ υελλώ ­δη συνεδρίαση με διαφορά 11 μόνο ψήφων. Θ εωρώ ντας τη θέσ η του ενισ χυμένη ο βα­σιλιάς προέβη σε δ ιαδοχικά εσ φ α λμένες κινήσεις, με αποκορύφωμα τη ν εισβολή του στο κτίρ ιο το υ Κοινοβουλίου στις 4 Ια- νουαρίου 1642. Σ υ νοδευόμενος από 350 περίπου ενόπλους σε μία πρω τοφανή για Αγγλο βασιλιά ενέργεια , ε ισ ή λθε στη Βου­λή, δ ιέκοψ ε τη συνεδρίαση και απαίτησε τη ν παράδοση το υ Πυμ και άλλων τεσσά­ρων βουλευτώ ν, οι οποίοι έχοντας π ροει­δ οπ οιηθεί έγκαιρα από μια κυρία τη ς ακο ­λουθίας τη ς βασίλισσας είχαν καταφ ύγει στο Δημαρχείο. "Βλέπω ό τι τα πουλιά έ ­χουν π ετά ξει", ψ έλλισε ο Κάρολος πριν ε- γκα τα λε ίψ ε ι τη ν π αλλόμενη από οργή αί­θουσα. Λίγο αργότερα , υπό πρω τοφανείς λα ϊκές εκδηλώ σεις δ ιαμαρτυρίας, υποχρε­ώ θη κε να εγκα τα λείψ ει το Λονδίνο και να καταφ ύγει στο Χάμπτον Κορτ. Θα επ έσ τρ ε­φ ε στην πρωτεύουσα για τη δίκη και τη ν ε ­κτέλεσ ή του.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗΟι διαπ ραγματεύσεις που δ ιεξήχθησαν

το υ ς πρώ τους μήνες το υ 1642 ανάμεσα στον βασιλιά και στο Κοινοβούλιο ανέδει- ξαν τη ν ο ξύ τη τα τω ν διαφορώ ν το υς . Κε­ν τρ ικό ζή τημα ήταν, όπως έγραψε χαρα­κτηρισ τικά ένας λοχαγός του σ τρατού τη ς Βουλής, “αν ο βασιλιάς θα κυβερνά σαν θ ε ­ός και το έθ νο ς θα κυβερνάτα ι σαν αγέλη ή αν ο λαός θα κυβερνάτα ι από εκλ εγμ ένη κυβέρνηση και νόμους του Κοινοβουλίου". Πίσω από τη ν κύρια σ υνταγματική διαμάχη

το σπουδαιότερο, η διάλυσή του κατέσ τη π ροέβαλλαν θρησ κευ τικο ί και τα ξικο ί λό- εφ ικ τή μόνο με τη συγκατάθεση το υ ίδιου γοι: οι πουριτανοί (ακραίοι π ρο τεσ τά ντες) το υ σώματος. Αφού θωράκισε τη ν ύπαρξή του Κοινοβουλίου κατά αγγλικανώ ν και κα- το υ το Κοινοβούλιο σ τρά φ ηκε κατά τω ν ε- θολικώ ν, τα ανερχόμενα αστικά στρώματα κλεκτώ ν του βασιλιά. Ο Γουέντγουορ θ κα- κατά τη ς αρισ τοκρατίας και τω ν γα ιοκτημό- τη γο ρ ή θ η κε για προδοσία. Μ ετά από μία νων. Την 1η Ιουνίου 1642 οι β ο υ λ ευ τές έ- δραματική δίκη καταδικά στηκε σε θάνατο σ τειλαν στον βασιλιά τη ν τελ ικ ή το υ ς πρό- και απ οκεφ αλίσ τηκε (1641). Ο Λ όου ντ φυ- ταση που προνοούσε για τη ν πλήρη μετα - λακίσ θηκε (εκ τελ έσ θ η κε αργότερα, στις 10 βίβαση τη ς εξουσ ία ς στο Κοινοβούλιο. Η α- Ιανουαρίου 1645). Επ ωφελούμενοι από τη ν πάντηση του Καρόλου ή τα ν η ύψωση του αναταραχή σ την Αγγλία οι Ιρλανδοί επανα- λαβάρου το υ στις 22 Αυγούστου 1642 στο στάτησαν το ν Οκτώβριο το υ 1641. Οι βου- Νότιγχαμ, ο παραδοσιακός τρόπ ος κλήσης λ ευ τέ ς δίσταζαν να αποστείλουν σ τρατό τω ν ευγενώ ν στην υπηρεσία του βασιλιά, για τη ν κατάπνιξη τη ς εξέγερσ η ς , φοβού- Τα δύο αντίπαλα σ τρατόπεδα δ εν απο-

ΣΚΩΤΙΑ

Γανμπαρ

Εδιμβούργο

Νιούκαστλ

ΑΓΓΛΙΑ'τλ ινγκ το ν

ΜάρστονΜούρ

λ * Πρέστον

Μ άντσεστερ

Α ντγουόλτον Μούρ

Νότιγχαμ

Νέισμπι Ν ιουμάρκετ

ΟΥΑΛΛΙΑ

Ο ξφόρδηΤσαλγκρόουβ Φιλντ

Γκλόστερ

ΛονδίνοΝιούμπερυΜπρίστολ

Π ερ ιο χ ές κ α τεχ ό μ εν ες από το υ ς κο ινο β ο υ λευ τικο ύ ς.

Π ερ ιο χές κ α τεχ ό μ εν ες από το υ ς μοναρχικούς.

150 χλμ.

Η Αγγλία κ α τά τον εμ φ ύ λ ιο πόλεμο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 52: Στρατιωτική Ιστορία 102

τελ ο ύ ν το από αυστηρά καθορισ μένες τα ξ ι­κές ομάδες, αφού οι υπ οστηρ ικτές το υ ς δ ιαχέονταν σε ολόκληρο το ν κοινωνικό ι­στό. Το Κοινοβούλιο επ ικρατούσε στις πιο α νεπ τυ γμ ένες νο τιο α να τολ ικές επαρχίες, ε ίχε δ ε το ν πλήρη έλεγχο του στόλου και ε ­π αρκείς ο ικονομ ικούς πόρους από τη ν τα ­κτική φορολογία του Λονδίνου και άλλων βιομηχανικών και εμπορικών κέντρων. Οι "ρά ουντχεντς" (= σ τρογγυλοκέφ αλο ι), ό ­πως αποκαλούντο οι οπαδοί του λόγω του σ υγκεκρ ιμένου τύπου κόμμωσής τους , συ­γκέντρω σ αν 25.000 ά νδρες υπό τη ν αρχη­γία το υ Ρόμπερτ Ν τέβερω , 3ου κόμη του Εσσεξ (1591-1646). Δ ιακατέχονταν από έ ­ντονο θ ρη σ κευ τικό ζήλο και πολιτικό φανα­τισμό αλλά υστερούσαν σε πειθαρχία και μαχητική ισχύ. Ανάμεσά το υς ξεχώ ριζε η φρουρά του Λονδίνου, εκπ α ιδ ευ μένη από Γερμανούς αξιω ματικούς.

Οι υπ οστηρ ικτές το υ θρόνου, αριστο­κρατία και φτωχοί αγρότες, έλεγχαν το δυ ­τικό και το βόρειο τμήμα τη ς χώρας. Τα οι­κονομικά το υ ς δ εν ή τα ν ανθηρά παρά τις

γεννα ίες προσφορές τω ν ευγενώ ν (ο μαρ- κήσιος του Ν ιούκαστλ δαπάνησε 1.000.000 λίρες, ο μαρκήσιος του Γουόρσεστερ 800.000) και ορισ μένες "ηρω ικές” μεμονω ­μ έν ες προσπάθειες, π.χ. τη ν πώληση των διαμαντιών του θρόνου ή τη ν τή ξη τη ς χρυ ­σής πινακίδας το υ Πανεπιστημίου τη ς Ο ξφόρδης. Ανάλογη ενέργεια το υ Πανεπι­σ τημίου το υ Καίμπριτζ αποτράπηκε χάρη σ την έγκα ιρη επέμβαση του Ο λιβερ Κρόμ- γ ο υ ελ (1599-1658), μ ετέπ ε ιτα ν ικη τή του Μ άρστον Μούρ. Αρχικά οι "καβαλίερς" (ιπ­π ό τες ή ιππείς, από τη ν αντίστοιχη γαλλική λ έξη ) ανέρχονταν σε 20.000 άνδρες π ερ ί­που, μ ε ακμαίο η θ ικό και ενθουσ ιώ δεις α­

ξιω ματικούς.Η πρώτη προσπάθεια το υ Καρόλου να

π ροσεγγίσει το Λονδίνο κ α τέλ η ξε στην αι­ματηρή μάχη το υ Ετζχιλ στις 23 Οκτωβρίου 1642. Το βασιλικό ιππικό, υπό το ν ανηψιό το υ βασιλιά, πρίγκιπα Ρούπερτ το υ Ρήνου (1619-1682), α νέτρ εψ ε τη ν αρ ιστερή π τέρ υ ­γα των κο ινοβουλευτικώ ν και το υ ς κατε- δ ίω ξε μέχρι το σ τρατόπ εδό το υς , όμως μό­νο η εσπευσμένη επιστροφή το υ αποσόβη­σε τη ν ή ττα ό ταν το κύριο σώμα, που είχε π αραμείνει ακάλυπτο, δ έχ θ η κε επίθεση. Τουλάχιστον 5.000 νεκρο ί κάλυψαν το π ε­δίο τη ς πρώτης μάχης του πολέμου. Πιεζό- μενος από το υ ς αρ ιθμητικά υ π έρ τερ ους α­ντιπάλους του ο Κάρολος αποσύρθηκε στην Ο ξφόρδη. Μ ε τη ν έλευσ η του 1643 μια απ οτυχημένη προσπάθεια ε ιρήνευσ ης α- π οτέλεσ ε το έναυσμα για τη γεν ίκευσ η του πολέμου, ο οποίος έλα β ε αγριότερη μορ­φή. Η ίδια η βασίλισσα καταδιώ χθηκε από πλοία το υ ναυτικού όταν επ έσ τρ εφ ε από τη ν Ολλανδία και διασπώντας το ν αποκλει­σμό αποβίβασε όπλα και πυρομαχικά στο

Μ πρίντλινγκτον. Το μεγαλεπ ήβολο σχέδιο του Καρόλου για συγκλίνουσα κίνηση προς το Λονδίνο από τρ ε ις κα τευ θύνσ εις απέτυ- χε, όμως γεν ικά ο ίδιος βελτίω σε τ ις θ έσ εις του και οι π ροοπ τικές το υ διαγράφονταν ευοίω νες. Δυτικά ο Ρούπερτ κα τέλα β ε το Μπρίστολ, τη δ εύ τερ η σε μ έγ εθ ο ς πόλη του βασιλείου και σημαντικό λιμάνι. Σ τον βορρά μ ετά τη ν ή ττα στο Α ντγουόλτον Μούρ οι κο ινο βο υλευτικο ί κρατούσαν μόνο τη Χαλ. Σ τον κεντρ ικό το μ έα το Γκλόστερ π ολιορκήθηκε στενά. Η πτώση του θα άνοι­γε τον π οταμό Σ έβ ερ ν στις φ ο ρ τη γ ίδ ες των "καβαλίερς" και θα ένω νε τη ν Ο ξφόρδη με τη φιλοβασιλική Ουαλλία.

Οι απ οτυχίες των "ρά ουντχεντς" και η αυστηρή φ ορολογία ενίσχυσαν τα φ ιλοβα­σιλικά αισθήματα ακόμα και στο Λονδίνο, ό­που η ίδια η Βουλή ευνοούσ ε τη ν έναρξη ε ιρ ηνευτικώ ν συνομιλιών. Τα πάντα κατέρ- ρεαν γύρω από το ν Πυμ, το ν αδιαφ ιλονίκη­το η γέτη των κο ινοβουλευτικώ ν και π ρόε­δρο τη ς κυβέρνησ ης που κτυπ ημένος από καρκίνο ζούσε τις τ ε λ ε υ τα ίες του μέρ ες Δ ιαδηλω τές κραύγαζαν σ τους δρόμους “Ας ρ ίξου με το ν σκύλο Πυμ στον Τάμεση". Ο σύντροφ ός του στους αγώνες Χάμπντεν ε ί­χε π εθάνει στην αρχή το υ χρόνου από τα τρ αύματά του κατά τη σύγκρουση με το ιπ­πικό το υ Ρούπερτ στο Τσάλγκροουβ Φιλντ. Ομως ο α κα τά βλητος Πυμ δ εν είχε πει την τελ ευ τα ία το υ λ έξη . Μ ε τις τ ε λ ε υ τα ίες δυ­νάμεις του κατόρθω σε να σ υνεγείρει πάλι το υ ς π ουριτανούς και να α ντισ τρέψ ει το κλίμα. Σ τις αρχές Σεπ τεμβρ ίου η π ολιτοφ υ­λακή του Λονδίνου, υπό το ν κόμη του Εσσεξ, έλυσε τη ν πολιορκία το υ Γκλόστερ. Κατά τη ν επιστροφή τη ς ενεπλάκη σε αμ­φίρροπη μάχη με το ν βασιλικό σ τρατό στο Ν ιούμπερυ στις 20 Σεπ τεμβρίου . Το ιππικό το υ Ρούπερτ για μια ακόμα φορά διασκόρ­πισε το υ ς αντιπάλους το υ ιππείς, όμως οι λογχοφ όροι και οι μουσ κετοφ όρο ι το υ πεζι­κού π αρέμεναν ακλόνητο ι. Ο δρόμος προς το Λονδίνο δ ια τηρ ήθηκε ανοικτός.

Στις 8 Δ εκεμ βρ ίου ο Πυμ, "ένας από το υ ς μεγα λύτερο υς επαναστάτες τη ς ιστο­ρίας" κατά το ν Ράνκε, υπέκυψε. Το κύκνειο άσμα του ή τα ν η συμφωνία τη ς 25ης Σ ε­π τεμβρ ίου για ενίσχυση τω ν κο ινο βουλευ ­τικώ ν από το ν σκωτσέζικο στρατό. Ο χειμώ­νας το υ 1643-44 φα ινόταν να εξελ ίσ σ ετα ι ευνοϊκά για το ν Κάρολο: Στη Γαλλία βασί­λ ευ ε ο γυνα ικάδελφ ός του, Λ ουδοβίκος ΙΓ1, νέα σ τρα τεύ μα τα αναμένονταν από τη ν Ιρλανδία μετά τη ν ανακωχή με το υ ς επανα­σ τάτες, μια νέα Βουλή πιστή στον θρόνο συνεδρίαζε σ την Ο ξφόρδη. Ομως η κάθο­δος, στην Αγγλία, 21.000 Σκωτσέζων (18.000 πεζοί και 3.000 ιππείς) το ν Ιανουάριο του 1644 α νέτρεψ ε τα σ τρατιωτικά και πολιτικά δ εδομένα . Το Κοινοβούλιο απ έκτησε σαφή στρατιω τική υπεροχή και στο πρόσωπο του Ο λιβερ Κ ρόμγουελ βρήκε το ν άξιο αντικα ­τασ τάτη του Πυμ. Ο Κρόμγουελ είχε ήδη α­π οκτήσει ε ξα ιρ ετική φήμη στα πεδία των μαχών ως ηγή τορα ς το υ ιππικού τη ς Ενω­σης Ανατολικών Επαρχιών (ΕΑΕ), που ο ί­δ ιος ε ίχε οργανώσει και εκπαιδεύσει. Το τμ ήμα του, γνω στό με τη ν ονομασία "αϊρον- σάιντς", ε ίχε πειθαρχία και μαχητική ικανό­τη τα πρωτόγνωρη για τα δ εδ ομ ένα τη ς ε ­ποχής. Οι ά νδρες το υ προσεύχονταν τα κ τι­κά, πλήρωναν πρόστιμο ό ταν μεθούσαν ή βλαστημούσαν και έψ αλλαν ύμνους κατά τη δ ιάρκεια τη ς εφ όδου. Κριτήριο για την αρχική το υ ς τοπ οθέτησ η στο τμ ήμ α και τη μ ετέπ ε ιτα σ ταδιοδρομία το υ ς ή τα ν οι στρα­τιω τικές το υς α ρ ετές , όχι οι κληρονομικοί τ ίτλο ι ή τα χρήματα. Σε αντίθεσ η με τα δ ε ­δομένα τη ς εποχής ο Κ ρόμγουελ διακή­ρυσσε: "Προτιμώ έναν τραχύ, ν τυ μ ένο με χειροπ οίητα ρούχα λοχαγό, που γνω ρίζει

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 53: Στρατιωτική Ιστορία 102

γ ια τί πολεμά και αγαπά αυτό που γνωρίζει, παρά έναν ευ γενή που δ εν είναι τίπ οτα π ε­ρισσότερο". Ε νθάρρυνε τις ε λ ε ύ θ ε ρ ε ς συ­ζητήσ εις μ ετα ξύ τω ν ανδρών του και τη ν εκδήλωση διαφωνιών επ ιμένοντας ό τι όλοι οφ είλουν να γνω ρίζουν "τη ρίζα του προ­βλήματος". Σ τον πολιτικό το μ έα ή ταν ο μό­νος που δ ια κήρ υξε τη ν ελευ θ ερ ία τη ς θ ρ η ­σ κευτικής συνείδησης και τά χ θ η κ ε α ν τιμ έ ­τωπος με το ν θ ρη σ κευ τικό φανατισμό των πρεσβυτεριανώ ν Σκωτσέζων οι οποίοι έ ­τρ εφ α ν και ά λλες π ολ ιτικο -θρησ κευ τικές βλέψ εις πέρα από τη ν αμοιβή το υ ς (31.000 λ ίρ ες κά θε μήνα και το κόσ τος του εξοπ λι­σμού τους). Μ ε τη στάση το υ έγινε ο ε κ λ ε ­κτός το υ συνόλου τω ν Αγγλων προτεστα- ντών.

ΜΑΡΣΤΟΝ ΜΟΥΡ ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ

Στο θ έα τρ ο επιχειρήσεων το υ βορρά ο πιστός σ τον βασιλιά Ουϊλιαμ Κ άβεντις, μαρκήσιος το υ Ν ιούκαστλ (1593-1676), είχε κα ταφ ύγει στην πόλη τη ς Υόρκης, ε κ ε ί δε επ ολιορκείτο από το υ ς Σκω τσ έζους και σ τρα τεύμα τα του Κοινοβουλίου. Το βασιλι­κό σ τρατόπ εδο συνειδητοπ οίησε ό τι η πτώ­ση τη ς πόλης θ α π αρέδιδε ουσιαστικά το ν βορρά στους αντιπάλους του και ο Κάρο­λος έσ τε ιλ ε σε βοήθειά τη ς στις 16 Μαϊου το ν α ή ττη το μέχρ ι τό τ ε πρίγκιπα Ρούπερτ με δύναμη 6.000 ιππέων και 2.000 πεζών. Ο Ρούπερτ καθυστέρησ ε καθβοδόν αναμένο­ν τα ς τη ν άφ ιξη και άλλων δυνάμεω ν αλλά και για να εξασφαλίσει τη ν επαρχία του Λανκασάϊρ, όπου θα έφ θαναν τα σ τρ α τεύ ­ματα από τη ν Ιρλανδία. Σ τις 25 Μαϊου κυρί­ευσε το Στόκπορτ, στη συνέχεια π αρέκαμ­ψε το ισχυρό Μ άντσ εσ τερ και στις 28 κυρί­ευσε και λεη λά τησ ε το Μπόλτον. Την 1η Ιουνίου ο λόρδος Γκόρ ινγκ (1583-1663) με5.000 ά νδρες συνενώ θηκε μαζί του και στις 11 Ιουνίου κατέλαβαν το Λ ίβερπουλ. Ο βα­σιλιάς, ανησυχώντας για τη ν Υόρκη, απέ- σ τειλ ε δραματική επιστολή στον Ρούπερτ : "...Σε διατάζω και σε εξορκίζω .,.,να εγκ α τα ­λείψ εις κά θε άλλη επιχείρηση και να βαδί­σεις άμεσα, με ό λες τ ις δυνάμεις σου, για να σώσεις τη ν Υόρκη νικώ ντας το υ ς Σκω­τσέζους". Ο Ρούπερτ δ εν καθυστέρησ ε π λέον και στις 30 Ιουλίου με 15.000 άνδρες έφ θασ ε στο Νέρσμπορο, 22 χλμ. δυτικά τη ς Υόρκης. Την πόλη πολιορκούσε δύναμη25.000 ανδρών (18.000 πεζοί και 7.000 ιπ­πείς) υπό το υ ς Α λεξά ντερ Λέσλι, λόρδο του Λ ίβεν (1580-1661), Ε ντουαρντ Μ οντάγκ. κό­μη του Μ άντσ εσ τερ (1602-1671). και Φερ- ντινά ντο , 2ο λόρδο του Φ έρφαξ (1584- 1648). Οταν αυτο ί αντελήφ θησ αν τη ν προ­σέγγιση το υ Ρούπερτ συγκέντρω σαν τις δυνάμεις το υ ς στο Μ άρστον Μούρ, τη ν 1η Ιουλίου, για να απ οτρέψ ουν τη ν πρόσβασή του στην πόλη. Ομως ο Ρούπερτ με έναν υ­π οδειγματικό ελ ιγμό π αρέκαμψ ε τη ν τοπ ο­θεσ ία και ε ισ ήλθε σ την Υόρκη από το ν βορ­ρά. Η πολιορκία λύθηκε, οι υπερασπιστές και οι κάτο ικο ι άρχισαν να λεη λα το ύ ν το

Εγχειρ ίδ ιο τα κ τικ ή ς ιππικού το υ Τζων Β έρνον που κυκλοφ όρ ησ ε το 1644. Ο

σ υ γγ ρ α φ έα ς υ π ηρετούσ ε στον σ τρ α τό του Κ οινοβουλίου του κόμη το υ Εσσεξ.

Ο πρίγκηπας Ρ ούπ ερ τ, ανηψ ιός του βασιλιά, ε ίχ ε α π οκτήσ ει σημαντική π ολεμική

εμ π ειρ ία στα πεδία μαχών τη ς Ευρώπης.

σ τρατόπ εδο που εγκα τέλε ιψ α ν οι σύμμα­χοι και οι ν εο α φ ιχ θ έν τες σ τρατοπ έδευσαν στο δάσος Γουϊλστροπ ελέγχο ντα ς τις ο­δούς προς τη ν πόλη με το ιππικό τους.

Ο Ρούπερτ ερ μ ηνεύ ο ντα ς κατά το δο- κούν τη ν επιστολή του Καρόλου σκόπευε, σε αντίθεσ η με τις εκτιμ ή σ εις τω ν κοινο­βουλευτικώ ν που θεω ρούσαν ό τι θα έ ­σπευδε νότια για να ενω θ εί με το ν βασιλιά, να επ ιτεθ ε ί άμεσα ενα ντίον τους. Στη συγ­χαρητήρια επιστολή το υ μαρκησίου του Νι­ούκαστλ απάντησε κοφ τά ό τι το ν ανέμενε τη ν επ ομένη το πρωϊ με τη φρουρά της Υόρκης για να βαδίσουν ενα ντίον του ε ­

χθρού . Για το ν μαρκήσιο, ο οποίος ή τα ν α­ν τ ίθ ε το ς με τη ν ιδέα τη ς επ ίθεσ ης κατά α­ρ ιθμητικά υπ έρτερου αντιπάλου και π ικρα­μένος δ ιό τι ε ίχε τ ε θ ε ί υπό το ν Ρούπερτ, ή ­τα ν "η σταγόνά που ξεχείλ ισ ε το ποτήρι". Ετσι τη ν επ ομένη , 2 Ιουλίου, παρουσιάστη­κε στις 09.00 στον Ρούπερτ με τη ν ακολου­θία το υ και το ν π ληροφόρησε ό τι η φρουρά υπό το ν σ τρατιω τικό το υ σύμβουλο Τζέιμς Κίνγκ, λόρδο του Εϊθιν (1589-1654), θα ξ ε κ ι­νούσε ό ταν ολοκλήρω νε τη λεηλασία του σ τρατοπ έδου τω ν κο ινοβουλευτικώ ν, το πεζικό τω ν οποίων ε ίχε ήδη αποχωρήσει τις πρώ τες πρωινές ώ ρες από το Μ άρστον Μούρ και βάδιζε νότια προς το Ταντκάστερ για να καταλάβει κα λύ τερ ες θ έσ εις . Οταν περίπολοι ιππικού τη ς οπ ισθοφυλακής υπό το ν Τόμας Φ έρφ αξ (1612-1671), γ ιο του Φ ερντινάντο , συγκρούσθηκαν με τα πρώτα τμ ήμ α τα του Ρούπερτ που αναπτύσσονταν στο Μ άρστον Μούρ, ο Φ έρφ αξ αντελήφ θ η ότι ο αντίπαλος, ενισ χυμένος σε ιππικό, πα­ρατάσσεται για μάχη και ενημέρω σ ε το υ ς Λ ίβεν και Μ άντσεστερ. Αυτο ί φ οβούμενο ι ό τι το πεζικό θα δεχόταν επίθεση ενώ βρι­σκόταν σε πορεία, το ανακάλεσαν εσπευ­σμένα στις αρχικές το υ θ έσ εις . Ε νήμερος περί α υτής τη ς αναστάτωσης ο Ρούπερτ π ρότεινε άμεση επ ίθεση χωρίς να π ερ ιμ έ­νουν το ν Εϊθιν, αλλά ο Ν ιούκαστλ αρνήθη- κε. Ο ταν έφ θασ ε η φρουρά, γύρω στις15.00, τα π ερισσότερα τμ ήμ α τα τω ν κοινο­βουλευτικώ ν είχαν ήδη λάβει δ ιάταξη μά­χης.

Οι δύο αντίπαλοι σ τρατοί είχαν παρό­μοια οργάνωση, συγκρότηση και οπλισμό. Βασική μονάδα το υ πεζικού ή ταν το σύ­νταγμα, χωρισμένο σε λόχους. Το τυπικό σύνταγμα είχε 1.200 ά νδρες σε 10 λόχους τω ν 120 ανδρών. Κάθε σύνταγμα π εριείχε μου σ κετοφ όρους και λογχοφ όρους σε ανα­λογία 1:2, αν και αυτή άλλαζε ανάλογα με το ν δ ιο ικητή , για να α ντισ τραφ εί προς το τέλο ς του π ολέμου. Οι μουσ κετοφ όρο ι έ ­φ εραν ως κύριο όπλο το μουσκέτο , εμπρο- σ θο γεμές τυ φ έκ ιο μήκους 1,5 μέτρω ν περί­που με απ οτελεσ ματικό β ελ η ν εκ ές 200 μ έ ­τρων. Αν και αναξιόπιστο στη σκόπευση και με συχνές εμπ λοκές, ιδ ια ίτερα ο τύπ ος που χρησιμοποιούσε το φ θ η νό τερ ο φ υτίλ ι αντί το υ ακρ ιβότερου π υριτόλιθου, στο σύστη­μα έναυσης, απ οτελούσε ιδ ια ίτερα θα να τη ­φόρο όπλο κατά τη ς π υκνής σ τατικής πα­ρά τα ξης του πεζικού. Οι ά νδρες έβαλλαν ε ίτ ε σε μία απλή σειρά, κα τα φ εύγοντα ς μ ε ­τά τη βολή στο τέλο ς τη ς παράταξης για να γεμ ίσουν ενώ η δ εύ τερ η σειρά έπαιρνε τη θέση το υς, ε ίτ ε σε τρ ε ις σ ειρές τα υ τό χρ ο ­να, όρθιοι, σ κυφ το ί και γονατιστοί. Οι λογ ­χοφ όροι έφ ερ α ν τη λόγχη, ξύλινο δόρυ μή­κους 5 περίπου μέτρω ν με χαλύβδινη αιχ­μή, και φορούσαν κράνος και μ ετα λλ ικές π λάκες θωράκισης στον κορμό. Για να απο­φ εύ γετα ι η διάσπαση το υ σχηματισμού το υ ς παρατάσσονταν χωρίς δ ιαστήματα μ ετα ξύ το υς , κυ ρ ιο λεκτικά π ιεσμένοι ο έ ­νας δίπλα σ τον άλλον σε δύο ή π ερ ισσότε­ρους ζυγούς. Ολοι οι ά νδρ ες έφ ερα ν ένα

The young Horfe-man, ° *·,

The hm tß pldin-dtaling C a v a l i e r .

W herein is p la in ly de m o n ftra te d , by figures and o the r

w a rlik e H o r fc -m a n - ih ip .

By J O H N V E R N O N .P S A L . so. 7.

SZ 4ndfemt bnt * * * i i l remtmitr P r o . * !.« .

T h i h r f e i t f re f tre A eg*in ft 6 « ί / φ ( / L , r l .

Ltndpn, Printed by An&re# Cw, 1644.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 54: Στρατιωτική Ιστορία 102

βραχύ ξίφ ος ή ένα τσ εκούρ ι για τ ις εκ του συστάδην συγκρούσεις και οι π ερισσότε­ροι φορούσαν χιτώ νες ή σακάκια επ ενδ υ ­μένα με δέρμα βούβαλου.

Η παράταξη μάχης ή ταν συνήθω ς ένα ορθογώ νιο παραλληλόγραμμο με μέτωπο πολύ μ εγα λύτερο από το βάθος, στο οποίο οι λογχοφ όροι κατελάμβαναν το κέν τρ ο και οι μ ουσ κετοφ όρο ι τα άκρα. Σε περίπτωση μεγάλης μάχης 3 ή 4 συντάγματα ενώ νο­νταν και αποτελούσαν μια ταξιαρχία. Η διά­τα ξη τη ς τα ξιαρχίας ή τα ν όπως το υ συ­ντά γμα τος, με δ ιατήρηση τω ν οργανικών δεσμών τω ν λόχων. Η κύρια τα κτική συνί- σ τατο στην εξαπόλυση πυρών από το υς μουσ κετο φ όρο υς κατά τη ν προσέγγιση τω ν δύο π αρατάξεω ν και στον εκ του συ­στάδην αγώνα με τ ις λόγχες. Τακτική επι­δίωξη ή ταν η διάσπαση του σχηματισμού του αντιπάλου, που είχε ως απ οτέλεσμα κα- τακόρυφ η αύξηση τω ν απωλειών το υ αφού οι ν ικ η τές είχαν άνεση χώρου και έπ ληττα ν το υς υποχω ρούντες από πίσω. Το ιππικό μπορούσε να π ετύχει αξιόλογα α π οτελέ­σματα ενα ντίον αυτού του μ ικτού πεζικού

μόνον όταν το αιφνιδίαζε, προσβάλλοντας τα ευπαθή πλευρά και τα νώτα του παραλ­ληλογράμμου. Σε κάθε άλλη περίπτωση η μονάδα πεζικού ελάμβανε το ν σχηματισμό τετρα γώ νου ή σταγόνας, με το υ ς μουσκε­το φ ό ρο υς στο εσω τερικό να βάλλουν κατά στόχων ευκα ιρ ίας και το υ ς λογχοφ όρους στην εξω τερ ική π ερ ίμ ετρο με π ρ ο τετα μ έ ­νες λόγχες να εμπ οδίζουν τη ν προσέγγιση τω ν ιππέων.

Το ιππικό ή τα ν οργανωμένο σε σ υντάγ­ματα 400 ανδρών απ οτελούμενα από 6 ίλες τω ν 60-70 ανδρών. Αυτοί έφ ερα ν ζεύγος πι­σ τολώ ν, ξίφ ος κυρτό ή αιχμηρό και σπανιό­τα τα λόγχη. Φορούσαν κράνη, θώ ρακες με μ ετα λλ ικές πλάκες, εσω τερική δερμά τινη επένδυση και ψ ηλές δ ερ μά τιν ες μπ ότες για προστασία στα πόδια. Ορισμένα σ υντάγμα­τα, όπως οι "αστακοί' του β ο υ λευ τή Τόμας Χ έιζελρ ιγκ (1595-1661), χρησιμοποιούσαν βαριά ολόσωμη θωράκιση που μείω νε την άνεση και τη ν ευχέρ εια κινήσεων. Δύο ήταν οι κύρ ιες τα κ τικ ές , η "Ο λλανδική" και η "Σουηδική”. Η πρώτη χρησ ιμοπ οιήθηκε από το υ ς κο ινο βο υλευτικού ς σ την αρχή το υ πο­

λέμου και π ερ ιελάμβανε προσέγγιση τη ς ε ­χθρ ικής π αράταξης με τροχασμό, πυρά με τα πιστόλια, απομάκρυνση και επιστροφή για έφ οδο με τα ξίφη. Η δ εύ τερ η , η οποία τελ ικ ά επ ικράτησε, π ερ ιελάμβανε έφοδο με καλπασμό και πυρά με τα πιστόλια τη ν τελ ευ τα ία στιγμή πριν από τη ν εμπλοκή. Μόνο κατά τη ν προσβολή πεζών με μου­σ κέτα οι ιππείς δ εν χρησιμοποιούσαν τα πι­στόλια τους, δ ιό τι κά θε καθυστέρηση κατά τη ν έφ ο δο μπορούσε να αποβεί μοιραία α­π έναντι στα πολύ πιο απ οτελεσ ματικά τυ ­φ έκια τω ν πεζών. Κατά τη ν επικρατούσα πρακτική το προσβαλλόμενο ιππικό ανέκο- π τε αρχικά τη ν ορμή τη ς επ ίθεσης με τα πυρά τω ν μουσκετοφ όρω ν που το υποστή­ριζαν και στη συνέχεια εφ ορμούσ ε ή, σπα­ν ιό τερα , εξα π έλυε από τη ν αρχή αντέφ οδο . Η π ρο τιμη τέα δ ιάταξη ή ταν το πεζικό να βρ ίσκετα ι στο κέν τρο και το ιππικό στα πλευρά. Συνήθω ς το ιππικό συγκρουόταν με το απέναντι του εχθ ρ ικό και μόνο όταν το ε ξο υ δ ε τέρ ω ν ε σ τρεφ ότα ν κατά του α­ντιπάλου πεζικού. Το ιππικό, λόγω τη ς ταχυ- κινησίας και τη ς ευκαμψ ίας του, ή ταν ιδανι-

Α ί ·56

Ιππικό

I X ! Πεζικό Δ Α ΐ 0 ΣΓ 0 » Λ Ζ Τ ,

Ρούπερτ

ΤΟΚΓΟΥΙΘ

£ Ä 2?Ρθ V Τ ί λ ι ι η

S ^ ^ 7ΚρόμγουεΑ

I— 3 Μηέιλ,

Σ χεδ ιά γρ αμ μα τη ς μάχης του

Μ ά ρ σ τον Μ ούρ.

ΊόΡ*ϋ_

Προς Γουέδερμπι

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 55: Στρατιωτική Ιστορία 102

κό σ την εκ τό ξευ σ η επ ιθέσεω ν κατά τω ν α­σθενών σημείων το υ αντιπάλου και σε αρ­κ ε τ έ ς συγκρούσεις, όπως και στην ε ξ ε τ α ­ζόμενη , ή τα ν το όπλο που έκρ ινε τη ν έκβ α ­σή το υς .

Το πεδίο τη ς μάχης ή ταν η ευ ρ ύ τερ η περιοχή ενό ς έλους επ τά χ ιλ ιό μετρα δ υ τι­κά τη ς Υόρκης. Οι κο ινοβο υλευτικο ί κα τε ί­χαν το νότιο άκρο του , ανάμεσα στα χωριά Τόκγουϊθ και Λ ονγκ Μάρστον, έδα φ ος υψη­λό τερ ο αλλά και γ εμ ά το με λασπωμένα χω­ράφια σίκαλης. Ο δρόμος που ένω νε τα δύο χωριά και μια τά φ ρο ς παράλληλη προς α υτόν χώριζαν το υ ς δύο αντιπάλους που ε ί­χαν π αραταχθεί, κατά τη ν κλασική α ντίλη ­ψη τη ς εποχής, με το ιππικό στα άκρα, υπο- σ τηρ ιζόμενο από π εζούς με μουσκέτα , και το πεζικό στο κέν τρο . Το δ εξιό τω ν συμμά­χων α π ο τελείτο από 2.000 ιππείς υπό το ν Τόμας Φέρφαξ, ενισ χυόμενο με 800 Σκω- τσ έζους ιππείς υπό το ν κόμη το υ Εγκλιν- γ κ το ν και τρ ία σκωτσέζικα συντάγματα π ε­ζικού, συνολικά 5.000 άνδρες. Σ το κέν τρ ο τη ς δ ιά τα ξη ς βρίσκονταν ο λόρδος Λ ίβεν (γενικός αρχηγός) και ο δούκας το υ Μά- ντσ εσ τερ (αρχηγός το υ σ τρατού τη ς ΕΑΕ), με 15.000 π εζούς π α ρα τετα γμ ένου ς σε γραμμική δ ιάταξη τριώ ν σειρών. Σ τη ν πρώ­τη είχαν π αραταχθεί έ ξ ι τα ξια ρχ ίες , δύο α­ρισ τερά (το πεζικό τη ς ΕΑΕ) υπό το ν υπο­στράτηγο Λ ώ ρενς Κ ρόφορντ (1611-1645), β ετερά νο του Τρ ια κονταετούς Π ολέμου, δύο στο κέν τρ ο (το πεζικό του Γιόρκσάϊρ) υπό το ν Φ ερντινάντο Φ έρφ αξ και δύο σκω- τσ έζ ικ ες δ εξιά υπό το ν αντισ τράτηγο Ουϊ- λιαμ Μπέϊλι, πρώην δ ιο ικητή σ υντάγματος σ τον σ τρατό του Σουηδού βασιλιά Γου- σταύου-Αδόλφου. Στη δ εύ τερ η σειρά βρί­σκονταν μία αγγλική ταξιαρχία και οι υπό­λοιποι Σκω τσέζοι υπό το ν Τζέϊμς Λάμσντεν, ενώ στην τρ ίτη ως εφ εδ ρ εία μία σκωτσέζι- κη ταξιαρχία. Το αρ ισ τερό κάλυπταν ο Κρόμγουελ με το υ ς 3.700 "Αϊρονσάϊντς" σε δύο γραμμές και ο Ν τέϊβ ιν τ Λέσλι (1601- 1682) με 800 Σκω τσέζους ιππείς σε μία τρ ί­τη γραμμή, υποστηριζόμενους από τμ ήμ α ­τα μουσκετοφόρω ν, συνολικά 5.000 άν­δρες. Απ έναντι το υς , στο δ εξιό τη ς δ ιά τα ­ξη ς του Ρούπερτ, βρ ίσκονταν 2.600 ιππείς υπό το ν Τζων Χάρυ (1598-1650) σε δύο γραμμές. Την πρώτη δ ιοικούσε ο λόρδος Μπάυρον (1599-1652) και τη δ εύ τερ η ο λόρ ­δος Μ ολινέ. Ο όγκος το υ πεζικού, 11.000 ά νδρ ες υπό το ν λόρδο Εϊθιν δ ια τετα γμ ένο ι σε τρ ε ις γραμμές, καταλάμβανε το κέν τρο τη ς παράταξης. Σ την πρώτη σειρά ε ίχε τα ­χ θ ε ί το πεζικό του Ρούπερτ υπό το ν συ­νταγματάρχη Τίλιερ, ο οποίος κατείχε με ε ­λαφρά τμ ήμ α τα και τη ν τάφ ρο βορείω ς του δρόμου. Το μ εγα λύτερο μέρος τη ς δ ε ύ τ ε ­ρης και η τρ ίτη σειρά α π οτελούντο από το υ ς Τ ο υ ά ϊτκό ο υ τς" (λευκοχ ίτω νες) του Ν ιούκαστλ υπό το ν Φράνσις Μ άκγουορθ,3.000 ά νδρες φημ ισ μένους για τη ν ανδρεία το υς που έλαβαν τη ν ονομασία το υ ς από το • ζ υκό χρώμα τη ς σ τολής το υς . Μία τα ξια ρ ­χία ιππικού υπό το ν Μπλάκιστον ε ίχε τα ­χ θ ε ί πίσω από τη δ εύ τερ η γραμμή. Στο αρι­

Ο σερ Τόμας Φ έρ φ α ξ, δ ιο ικη τή ς του ιππικού στο δ εξ ιό τη ς π αρ ά ταξης.

Ο Α λ εξά ν τερ Λ έσλι, κόμης του Λ ίβ εν, ή τα ν ο ανώ τερος δ ιο ικη τή ς των συμμάχω ν στο

Μ ά ρ σ τον Μ ούρ, όμω ς η φ υγή το υ επ ίσκιασε τη νίκη το υ ς στο τέλ ο ς τη ς μάχης.

σ τερό είχαν τα χ θ ε ί 2.000 ιππείς σε δύο γραμμές. Την πρώτη, η οποία υποστηριζό­ταν από 500 μουσ κετοφ όρους, δ ιο ικούσε ο λόρδος Γκόρινγκ, τη δ εύ τερ η ο Τσαρλς Λούκας (1613-1648). Ο ίδιος ο Ρούπερτ με το υ ς 140 σω ματοφύλακές το υ και 400 ιπ­πείς υπό το ν Ο υ ϊντρ ινγκτο ν (1610-1651) πα- ρ έμ εινε ως εφ εδ ρ ε ία πίσω από το κέν τρο τη ς δ ιά τα ξή ς του.

Οι δύο αντίπαλοι, με υψηλό ηθ ικό και πλειάδα έμπειρω ν αξιω ματικώ ν και οπλιτών στις τά ξε ις τους. ολοκλήρωσαν τη δ ιάταξή το υ ς στις 16.00. Λίγο πριν είχαν α ντα λλά ξει πυρά π υροβολικού χωρίς ουσιαστικά απο­τελέσ ματα . Μόνο ο λόρδος Μ πάϋρον μ ετα ­κίνησε λίγο πίσω το υ ς ιππείς του . Κάθε πλευρά δ ιέ θ ε τε περί τα 25 πυροβόλα τα γ ­μένα πίσω από το κέν τρ ο τη ς π αράταξής τη ς . Τα πυρά το υ ς ή τα ν απ οτελεσ ματικά μόνον ό ταν ε κ τε λ ο ύ ν το κατά το ν διαμήκη άξονα το υ στόχου. Σε κάθε άλλη περίπτω­ση οι ο β ίδες προκαλούσαν ζημ ιές κυρίως από τ ις αναπηδήσεις και το υ ς εποστρακι-

σμούς το υ ς στο έδαφ ος. Ο λόκληρο το από­γευμα πέρασε με εναλλασσόμενο ήλιο και βροχή, με το υ ς δύο σ τρα τούς σε σ τενή ε ­παφή. Η πρόταση του Ρούπερτ να επ ιτε ­θ ο ύ ν απ ορρίφθηκε από το υ ς Ν ιούκαστλ και Εϊθιν, που επέκριναν ανοικτά τη ν εγγ ύ ­τη τα τη ς δ ιά τα ξής το υ ς προς το ν εχθρό . Α ντιμετω π ίζοντας τη ν άρνησή το υ ς ο Ρού­π ερ τ θεώ ρησ ε ό τι δ εν υπήρχε περίπτωση σύναψης μάχης τη ν ίδια μέρα και στις 18.30, αφού έδωσε εντολή να αρχίσει η π ροετοιμασία του βραδινού φ α γητού, απο­σ ύρθηκε στο κατάλυμά του. Ωστόσο δ εν ε ί­χαν τη ν ίδια άποψη σι σύμμαχοι, που παρα­τήρησαν τη χαλάρωση στις γραμμές τω ν α­ντιπάλων το υ ς και θεώ ρησαν ευ νο ϊκές τις σ υνθ ήκες για ανάληψη πρω τοβουλίας. Μια σφοδρή καταιγίδα με έν το ν η χαλαζόπτωση η οποία εκδηλώ θ ηκε εκ ε ίν ες τ ις σ τιγμές βοήθησ ε τις π ροθέσεις το υς . Υπό τη ν κά­λυψή τη ς ολόκληρη η πρώτη γραμμή των κο ινοβουλευτικώ ν ε κ τό ξευ σ ε στις 19.00 ε ­πίθεση κατά τη ς εχθ ρ ικής παράταξης.

Στη δ εξιά π τέρυγα το ιππικό το υ Τόμας Φ έρφ αξ προχώρησε σε δύσκολο έδαφος, γ εμ ά το φ ρ ά κτες και τάφ ρους, ανέκοψ ε τη ν ορμή του και ε κ τ έ θ η κ ε στα πυρά το υ πεζι­κού που κα τείχε τη ν τά φ ρο και ή ταν δια­σκορπισμένο ανάμεσα στο ιππικό το υ Γκό- ρινγκ. Κατόρθω σε τελικά , αν και ο ίδιος π ληγώ θηκε και ο α δελφ ός του Τσαρλς έπ ε­σε νεκρός, να περάσει τη ν τάφ ρο επ ικεφ α­λής 400 ιππέων και να καταδιώ ξει προς την Υόρκη σ τοιχεία του εχθρ ικού ιππικού. Το πεδίο έμ ε ιν ε ελ εύ θ ερ ο για το ν Γκόρινγκ, ο οποίος με τη μάζα του ιππικού το υ εξα π έ­λυσε σφοδρή επίθεση, δ ιέλυσε το υ ς απέ­ναντι το υ ιππείς του Ε γκλ ινγκτον και τους κα τεδ ίω ξε μέχρι το σ τρατόπ εδό το υ ς στην κορυφή του λόφου. Συγχρόνω ς το ιππικό τη ς δ εύ τερ η ς γραμμής του Λούκας προσέ­βαλε πλευρικά το κέν τρο τη ς εχθ ρ ικής πα­ράταξης, το οποίο είχε εμπ λακεί σε αμφίρ­ροπο αγώνα με το απέναντι το υ πεζικό των μοναρχικών. Αρχικά οι τα ξια ρ χ ίες πρώτης γραμμής τω ν κο ινοβουλευτικώ ν, αφού ανέ­τρ εψ α ν τα τμ ήμ α τα τη ς τάφ ρου, ενεπλάκη- σαν με το πεζικό του Τίλιερ, το οποίο και άρχισαν να απωθούν. Την κατάσταση α ν τέ ­στρεψ αν οι "λευκοχίτω νες" του Νιούκαστλ, που με σ φοδρότατη αντεπ ίθεσ η καθήλω ­σαν το υ ς αντιπάλους το υς . Η σύγκρουση ε ίχε τέ το ια ένταση ώστε σύμφωνα με τη γλαφυρή περιγραφή σ υ μμετέχοντα από το ν θ όρ υβ ο τω ν μαχητών, το υ ς π υροβολι­σμούς και τ ις φω νές δ εν άκουγαν πλέον τ ί ­ποτα, ενώ το σύννεφο του καπνού, τη ς πυ­ρ ίτιδας και τη ς σκόνης ή τα ν τόσο πυκνό ώ­σ τε δ εν έβλεπ αν το ν ήλιο αλλά μόνο τις λάμψ εις από τα στόμια τω ν όπλων. Σ την κο­ρύφωση τη ς σύγκρουσης ο Μπλάκιστον ε ­ξαπέλυσε επίθεση με τη ν ταξιαρχία ιππικού και ανατρέπ οντας τ ις δύο τα ξια ρχ ίες του Φ έρφαξ διέσπασε το κέν τρ ο τη ς παράτα­ξης. Αριστερά οι δύο τα ξια ρχ ίες το υ Κρό­φ ο ρ ντ κρατούσαν τ ις θ έσ εις το υς , ενώ δ ε ­ξιά ο Μπέιλι δοκιμαζόταν σκληρά από τη συνδυασμένη πίεση που δεχόταν μετωπικά

Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ ϊ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 56: Στρατιωτική Ιστορία 102

από το υ ς "λευκοχίτω νες" και π λευρικά από το υ ς ιππείς του Λούκας.

Σ την αριστερή π τέρυγα ο Κ ρόμγουελ ε ­π ιτέθ ηκε με το σύνολο των δυνάμεω ν του. Ο Μπάυρον, παρά τις εν το λ ές το υ Ρούπερτ ο οποίος έ τρ ε φ ε εξα ιρ ετική εκτίμηση στη μαχητική ικανότητα τη ς μονάδας του Κρόμγουελ, δ ιέ τα ξε επέλαση κατά τω ν επι­τ ιθ έμ ενω ν ιππέων και τα δύο τμ ή μ α τα συ- γκρούσ θηκαν σε αναπεπταμένο πεδίο. Με τη ν ενέργε ιά το υ π αρεμβλήθηκε στο πεδίο βολής τω ν μουσκετοφ όρω ν το υ εμπ οδίζο­ν τας τη ν εκ τέλεσ η πυρών και δ έχ θ η κ ε όλο το βάρος τη ς επ ίθεσης των υπερδιπλάσιων αντιπάλων του. Μ ετά από σύντομη σφο­δρότατη σύγκρουση, κατά τη ν οποία τρ α υ ­ματίσ τηκε ελαφ ρά στον λα ιμό ο Κρόμγου- ελ και αποσύρθηκε για λίγο από το πεδίο τη ς μάχης, το ιππικό του Μ πάυρον τράπη­κε σε φυγή. Ο Ρούπερτ, επ ισ τρέφ οντα ς ε ­σπευσμένα στο π εδίο τη ς μάχης, αντιλή- φ θ η κε αμέσως το ν κίνδυνο και εξαπ έλυσ ε άμεση αντεπ ίθεσ η με τη ν εφ εδ ρ εία του, το υ ς σω ματοφύλακές του και τα υπολείμ­ματα του Μπάυρον τα οποία κατόρθω σε να συγκεντρώ σει. Αρχικά κατόρθω σε να ε λ έ γ ­ξ ε ι τη ν προχώρηση το υ Κρόμγουελ, αλλά ό ­ταν το ιππικό το υ Λέσλι υπ ερκέρασε το δ ε ­ξιό το υ και το ν προσέβαλε π λευρικά το τμήμα το υ δ ιαλύθηκε ("σαν καλάμια που τα θ έρ ιζαν τα σπαθιά μας", α ν έφ ερ ε ο Κρόμ- γου ελ σε γράμμα του στον γυνα ικάδελφ ό του). Ο ίδιος ο Ρούπερτ έμ ε ιν ε χωρίς άλο­γο, ο αγαπημένος το υ σκύλος (που το ν συ­νόδ ευ ε σε ό λες τ ις μάχες) σ κοτώ θηκε και απ οκομμένος από το υ ς συνοδούς το υ κρύ­φ τη κ ε σε ένα χωράφι με φασολιές για να α- π οφ ύγει τη σύλληψη. Οι π ειθαρχημένο ι "αϊ- ρονσάιντς" δ εν κα τεδ ίω ξαν το υ ς αντιπά­λους το υ ς αλλά π αρέμειναν στο π εδίο τη ς μάχης και ανασυγκροτήθηκαν. Μαζί το υ ς ε ­νώ θηκε και το τμ ή μ α του Φ έρφαξ, το οποίο μόλις απέφ υγε τη ν αιχμαλωσία ό ταν επι- σ τρ έφ οντα ς από τη ν προς Υόρκη καταδίω ­ξη πέρασε μέσα από τ ις εχ θ ρ ικ ές γραμμές και β ρ έθ η κ ε π ερ ιτριγυρ ισμένο από μοναρ­χικούς. Οι ά νδρ ες το υ τελ ικ ά πέρασαν απα­ρ α τήρητο ι αφαιρώ ντας τις λ ευ κ ές κο ρ δ έ­λ ες αναγνώρισης που έφ ερα ν στα καπέλα τους.

Σ τις 20.30, μ ετά από αγώνα 90 λεπτών, η νίκη φα ινόταν να χαμογελά σ τους οπα­δούς το υ βασιλιά. Αν και η δ εξιά το υ ς π τέ ­ρυγα είχε η ττη θ ε ί, επ ικρατούσαν στην αρι­στερή, είχαν διασπάσει το κέν τρ ο τη ς ε ­χθρ ικής π αράταξης και απειλούσαν να τη ν ανατρέψ ουν ολοκληρω τικά. Ο Λ ίβεν ε κ τ ι­μώντας ό τι η μάχη είχε χα θεί αποχώρησε με σπουδή πρός το Λ ηντς, ενώ ο Φ έρφαξ κ ινήθ ηκε προς τη Χαλ. Σ την Υόρκη πληρο- φ ορήθηκα ν για τη ν επ ικείμ ενη νίκη των μοναρχικών και άρχισαν να πανηγυρίζουν με κωδωνοκρουσίες. Είχε ήδη νυκτώ σει και κάτω από έναν καθαρό ουρανό με πανσέ­ληνο οι τα ξια ρχ ίες του Κ ρόφ ορντ και του Μπέιλι εξακολουθούσ αν να ανθίσ ταντα ι (οι Σκω τσέζοι μάλιστα είχαν αιχμαλω τίσει και το ν Λούκας), ενώ ο Γκόρ ινγκ προσπαθούσε

Το μ νημείο τη ς μάχης το υ Μ ά ρ σ τον Μ ούρ.

να συγκεντρώ σ ει το υ ς διασκορπισμένους ιππείς το υ για τη ν τελ ικ ή επίθεση. Ηταν η ώρα του Κρόμγουελ. Ε κτελώ ντα ς υποδειγ­ματικό ελιγμό α υτός διέσχισε κά θ ετα το π εδίο τη ς μάχης κ ινούμενος πίσω από τις εχθ ρ ικ ές δυνάμεις και π ροσέβαλε στα νώ­τα το ιππικό του Γκόρινγκ. Σε ελάχιστο διά­στημα η τελ ευ τα ία αξιόλογη δύναμη ιππι­κού τω ν μοναρχικών έπαψε να υφίσταται. Αποσπώντας μικρό τμήμα ιππέων για την καταδίω ξή τη ς ο Κρόμγουελ με το ν όγκο τη ς δύναμής του εξαπ έλυσ ε επίθεση στα νώτα του εχθρ ικού πεζικού, που ξαφ νικά β ρ έθ η κ ε κυκλω μένο να μάχετα ι για τη ν επι­βίωσή του. Σ τις 21.30 η μάχη ουσιαστικά έ ­λ η ξε με τη ν πλήρη επικράτηση τω ν κοινο­βουλευτικών. Μόνο οι "λευκοχ ίτω νες" ε ξα ­κολούθησαν μέχρι τα μεσ άνυκτα να α ντι­σ τέκοντα ι και έπεσαν μέχρις ενός (μόνο 30 αιχμαλω τίστηκαν). Είχαν κα υ χηθεί πριν από τη μάχη ό τι θα έβαφ α ν κόκκ ινες τις σ τολές το υ ς με αίμα και το κατόρθωσαν, ό ­μως όχι με το αίμα το υ εχθ ρού αλλά με το δ ικό το υς . Με το ν θά να τό το υ ς ο βασιλικός σ τρα τός το υ βορρά έπαψε να υπάρχει.

Οι ν ικ η τές , λόγω και τη ς νύκτας, δ εν προέβησαν σε ε κ τε τα μ έ ν η καταδίω ξη των αντιπάλων το υς . Οι απώλειές τους , 500 ν ε ­κροί και 1.400 τρ α υμ α τίες , δ εν ή τα ν ιδιαί­τερ α υψ ηλές σ υγκρ ινόμενες με τ ις απώλει­ες τω ν μοναρχικών. Οι κάτο ικο ι τη ς π εριο­

χής καταμέτρησ αν και έθαψ αν 4.150 ν ε ­κρούς οπαδούς το υ βασιλιά. Π ερισσότεροι από 1.500 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι, μ ε ­τα ξύ αυτώ ν ο σ υνταγματάρχης Τίλιερ και ο Λούκας. Ο Ρούπερτ κα τέφ υ γε σ την Υόρκη, από όπου αποχώρησε τη ν επ ομένη με τα υ­π ολείμματα τη ς δύναμής του, 5.000 π ερ ί­που άνδρες, για να συναντήσει το ν Κάρο­λο. Αποκαρδιω μένος ο Ν ιούκαστλ κα τέφ υ ­γ ε στην Ολλανδία μαζί με το υ ς Εϊθιν, Μάκ- γουορθ, Ο υ ϊντρ ιγκτο ν και άλλους εξέχο - ν τε ς μοναρχικούς. Ο ταν ο Ρούπερτ το ν πα­ρότρ υνε να μην εγκα τα λείψ ει το ν βασιλιά, α ρ νή θ η κε λέγοντα ς: "Δ εν θα α ντέξω τη ν κοροϊδία τω ν αυλικών". Με τη ν παράδοση τη ς Υόρκης, στις 16 Ιουλίου, οι κο ινοβου­λ ευ τικ ο ί έθεσ α ν π λέον υπό το ν έλεγχό το υ ς ολόκληρη τη βόρεια Αγγλία.

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η σύγκρουση που παρουσιάσαμε δ ιεξή - χθη ανάμεσα σε δύο ουσιαστικά ισοδύνα­μους αντιπάλους που πολέμησαν με τέχνη , φανατισμό και γεννα ιό τη τα . Η αρ ιθμητική υπεροχή τω ν κο ινοβουλευτικώ ν σε πεζικό (18.000 ένα ντι 11.000) αντισ ταθμ ιζόταν σε μεγάλο βαθμό από τη ν ποιοτική ανω τερό ­τη τα το υ μέχρι τό τ ε α ή ττη το υ βασιλικού ιππικού (και οι δύο δ ιέθ ε τα ν από 7.000 ιπ­πείς). Σε παρόμοιες περιπτώσεις η νίκη κρί- ν ετα ι στις λ επ το μ έρ ε ιες και χαμογελά στην π λευρά η οποία δ ιαπ ρά ττει λ ιγό τερα σφάλ­ματα, ευνοε ίτα ι από τη ν τύχη ή δ ια θ έτε ι κάποιο "πολλαπλασιαστή ισχύος" που αυ­ξά νει σημαντικά τη συνολική μαχητική ισχύ της. Και στα τρ ία αυτά στοιχεία οι κοινο­βου λευ τικο ί ευτύχησ αν να δ ια θ έτο υ ν την υπεροχή.

Η αναφορά μας στα τα κ τικά σφάλματα τω ν δύο παρατάξεω ν αρχίζει από τη συνη­θ ισ μένη στους σ τρα τούς τη ς εποχής παρα­βίαση τη ς αρχής το υ πολέμου "ενό τη τα δι­οίκησης", δηλαδή τη ς υπαγωγής, σε έναν δ ιο ικητή , τω ν δ ια τιθ έμ ενω ν δυνάμεω ν και μέσων. Σ τους κο ινο βο υλευτικού ς τρ ε ις τουλάχισ τον το ίδιο ισχυρές προσωπικότη­τ ε ς (Λίβεν, Μ άντσ εσ τερ και Φ έρφαξ) έ τ ρ ε ­φαν αρχηγικές φ ιλοδ ο ξίες . Σ τους μοναρχι­κούς ο δ ιορισμένος από το ν βασιλιά Ρού­π ερ τ σ την ουσία υπ ο νομεύθηκε από το ν Ν ιούκαστλ και το υ ς αξιω ματικούς του. Οι προσωπικές π ικρίες και φ ιλοδ ο ξίες το υ τ ε ­λευ τα ίου σε συνδυασμό με τ ις δ ια φ ορ ετι­κές του τα κ τικ ές αντιλήψ εις κατέστησαν προβληματική τη συνεργασία τω ν δύο αν­δρών και σ υνετέλεσ αν στη λήψη διαδοχι­κών λανθασμένω ν αποφάσεων από το ν Ρούπερτ. Αρχικά ο τε λ ευ τα ίο ς δ εν εκμε- τα λ λ εύ θ η κ ε τη σύγχυση και τη ν πτώση η θ ι­κού που π ροκλήθηκαν σ τους αντιπάλους το υ από τη ν ενίσχυση τη ς Υόρκης. Στη συ­νέχεια τη ν η μέρα τη ς μάχης απώλεσε το τα κ τικό π λεονέκτη μα που το υ προσέδιδε η έγκα ιρη παράταξη τη ς δύναμής του, παρα­κολουθώ ντας επί ώ ρες ως απλός θ εα τή ς το υ ς κο ινοβο υλευτικο ύς να σπεύδουν για

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 57: Στρατιωτική Ιστορία 102

να λάβουν τη δ ιάταξή τους. Ο λοκληρώ νο­ντα ς τη ν αλυσίδα τω ν λαθώ ν το υ έδωσε ε ­ντολή σ τους ά νδρες το υ να επ ισ τρέφουν στα καταλύματά το υ ς και να ετο ιμα σ τούν για το δείπνο, ό ταν ο εχθ ρ ό ς δ εν είχε δ ε ί­ξ ε ι καμία πρόθεση τερματισ μού τη ς α ντι­παράθεσης (α ν τίθ ετα εκ μ ε τα λ λ εύ θ η κ ε τη χαλάρωση τω ν μοναρχικών αποκτώ ντας τη ν πρω τοβουλία και το υ ς αιφνιδίασε χρο ­νικά εξαπ ολύοντας γεν ική επίθεση). Η τ ε ­λ ευ τα ία ή τα ν και η μόνη ευ τυ χή ς στιγμή τη ς τριπλής ουσιαστικά ηγεσίας τω ν κο ινο­βουλευτικώ ν, η οποία αρχικά επ έτρεψ ε στον Ρούπερτ να ενισχύσει τη ν Υόρκη και στη συνέχεια αποφάσισε να αποχωρήσει σε άλλη τοποθεσ ία αν και δ ιέ θ ε τ ε επαρκή α­ρ ιθμητική υπεροχή. Κατά τη δ ιεξαγω γή τη ς σύγκρουσης παρουσίασε το κω μικοτραγικό θέα μ α να εγκαταλείπ ει, ως άλλος Δαρείος, το πεδίο τη ς μάχης, αφ ήνοντας όμως πίσω τη ς ένα τελ ικά ν ικηφ όρο σ τράτευμα.

κο ινοβουλευτικώ ν είχαν οι "α ϊρονχεντς" του Κρόμγουελ, ένα τμήμα και ένας η γέτη ς που φανέρωσαν με εντυπωσιακό τρόπο τις τερ ά σ τιες μα χη τικές δ υ ν α τό τη τές τους.

Οπως π ροαναφ έρθηκε, ο Κ ρόμγουελ και το ιππικό το υ είχαν ήδη εξα ιρ ετική φ ή ­μη λόγω τω ν επιδόσεών το υ ς στα πεδία των μαχών. Ο Ρούπερτ ανακρίνοντας αιχμαλώ­το υ ς ζητούσ ε εναγωνίως να π ληροφ ορηθεί αν σ την αντίπαλη δύναμη π εριλαμβανόταν το ιππικό του Κρόμγουελ. Ο ταν βεβα ιώ θη­κε για τη ν ύπαρξή το υ τροποποίησε ανάλο­γα τη δ ιάταξή του. Αυτός ή τα ν ο λόγος και όχι τα κ τικό σφάλμα, όπως το ν κατηγόρησε ο Ν ιούκαστλ, που ο ίδιος π αρέμεινε ως ε ­φ εδρεία , ώστε να μπορεί να αντιμετω πίσει κάθε δυσάρεστη ε ξέλ ιξη . Ο Κρόμγουελ, με το ν επαναστατικό τρόπο οργάνωσης και συγκρότησης το υ τμ ή μ α τό ς του και τη σι­δερ έν ια εσω τερική πειθαρχία του, είχε α­παλλαγεί από τη μάστιγα η οποία ανά το υς

Οι η ττη μ έν ο ι μονα ρ χικο ί ε ισ έρ χο ντα ι σ την Υόρκη μ ε τά την ή ττα το υ ς στο Μ ά ρ σ το ν Μ ούρ.

Οι συμπτώσεις και το τυχαίο, απαραίτη­το ι συνοδοί κάθε ανθρώπινης δραστηριό­τη τα ς , ευνόησαν το υ ς κο ινοβουλευτικούς. Δ εν είναι δόκιμη ο ύ τε οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα η εξέτα σ η υπ οθετικώ ν σε­ναρίων, όμως ορισ μένες ιδ ιοτροπ ίες τη ς θ εά ς τύ χη ς οφ είλο υν να επισημανθούν. Ο Κρόμγουελ τρα υμα τίσ τηκε τόσο ελαφ ρά που συνέχισε να η γε ίτα ι των ανδρών του, ο Ρούπερτ δ εν τρα υμ α τίσ τηκε αλλά απώλεσε το άλογό του και έ κ το τε π αρέμεινε απο­κομμένος από το υ ς ά νδρες το υ και δ εν διε- δραμάτισε ουσιαστικό ρόλο στη δ ιεξαγω γή τη ς μάχης. Σ το κρ ισ ιμότερο σημείο τη ς σύ­γκρουσης ο Λούκας με το ιππικό του, ενώ προσπαθούσε να δ ιευρ ύνει το ρήγμα στη δ εξιά π τέρυγα τω ν κο ινοβουλευτικώ ν, συ- νελήφ θη α ιχμάλω τος και η επίθεσή το υ εκ- φυλίσθηκε. Αυτά τα δύο συμβάντα επέδρα- σαν δυσμενώς για το υ ς μοναρχικούς στην τελ ική έκβαση τη ς μάχης. Ομως το ν κύριο και καθορισ τικό ρόλο στην επικράτηση των

αιώνες ταλάνιζε κά θε ιππικό, το ν διασκορ­πισμό του μ ετά τη ν πρώτη νικηφ όρα επ έλα ­ση και τη δράση του όχι π λέον ως οργανω­μένου συνόλου αλλά ως διώ κτη η ττημ ένο υ αντιπάλου ή ως ομάδων πλιατσικολόγων. Και στις δύο περιπτώσεις το ιππικό έχανε τη ν επαφή με το υπόλοιπο σ τρά τευμα και δ εν επ ηρέαζε ουσιαστικά το τελ ικ ό α π οτέ­λεσμα. Αυτή τη συμπεριφορά είχε επ ιδε ίξε ι το ιππικό το υ Ρούπερτ σε ό λες τ ις προη­γ ο ύ μ ενες συγκρούσεις, ώστε αν και α ή ττη ­το, δ εν είχε συμβάλλει σ την ή ττα του α ντι­πάλου. Α ντίθετα οι "α ϊρονχέντς" μάχονταν πάντα ως σ υγκροτημένο τμήμα, σε επαφή με τ ις υπόλοιπες μονάδες και με σαφείς α­ν τικε ιμ εν ικο ύ ς σκοπούς. Στο Μ άρστον Μούρ παρουσίασαν τις α ρ ετές το υ ς στον μέγιστο βαθμό. Πρώτα εξου δετέρω σ α ν το απέναντι ιππικό και στη συνέχεια σ τράφη­καν κατά του π λέον επ ικίνδυνου αντιπά­λου, το υ εναπ ομείναντος εχθ ρ ικού ιππικού τη ς άλλης π τέρυγας. Μ όνον αφού το έ τρ ε ­

ψαν σε φυγή και παρέμειναν κύριοι του πε­δίου τη ς μάχης, προσέβαλαν σε συνδυα­σμένη δράση με το φ ίλιο πεζικό τα αντίπα­λα τμ ήμ α τα πεζικού.

Α υτός ο τρόπος ενέργε ια ς , τόσο διαφο­ρ ετικό ς από τα π αραδεδεγμένα τη ς επο­χής, αντανακλά τη ν ξεχω ριστή τα κτική ικα­νό τη τα του Κρόμγουελ. Η σ υνεχής κίνηση του μαχόμενου ιππικού στο ρευστό πεδίο τη ς μάχης ως σ υγκροτημένου τμ ή μ α το ς με αμείω τη τη μαχητική το υ ισχύ, η προσβολή κά θε φορά όχι του βο λ ικό τερ ου αλλά του τα κ τικά π ροσφ ορότερου αντιπάλου και η συνεργασία του με το πεζικό, απ οτελούν θαυμαστά επ ιτεύγμα τα ακόμα και στη σύγ­χρονη π ραγματικότητα . Στο σ τρατηγικό ε ­πίπεδο ο Κρόμγουελ π ίσ τευε ακράδαντα ό τι για να κερδίσουν οι κο ινοβουλευτικο ί το ν επαναστατικό π όλεμο στον οποίο ε ί­χαν εμπλακεί, όφ ειλα ν να δημιουργήσουν έναν επαναστατικό σ τρατό πάνω σε ε ν τ ε ­λώς ν έες βάσεις, πάνω στις οποίες, παρά τη ν ισχυρή αντίδραση, ε ίχε οργανώσει το ιππικό του. Η νίκη του στο Μ άρστον Μούρ έδωσε τόσο ισχυρή ώθηση στις απόψεις του ώστε το ν επόμενο χρόνο το Κοινοβού­λιο αποφάσισε επίσημα τη συγκρότηση του στρατού νέου τύπου.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΗ μάχη το υ Μ άρστον Μούρ, η μεγαλύ­

τερ η σε αρ ιθμό σ τρα τευμάτω ν και πιο αιμα­τηρή που δ ιεξή χθη π οτέ σε αγγλικό έδα ­φος, ή ταν η πρώτη και πιο σημαντική νίκη τω ν κο ινοβουλευτικώ ν κατά το ν εμφ ύλιο πόλεμο. Ε π ιτεύχθηκε σε καθοριστικό χρο ­νικό σημείο το υ αγώνα του Κοινοβουλίου για πολιτική αυτονόμηση ενα ντίον ενός βα­σιλιά που αξίω νε να κυβερνά "ελέω θεο ύ", σ ηματοδοτώ ντας τη ν α φ ετηρ ία τη ς τ ε λ ι­κής επ ικράτησής του. Ο δρόμος που οδη­γούσε σ την εδραίωση του σύγχρονου β ρ ε­ταν ικού πολιτικού συστήματος ε ίχε πλέον ανοίξει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) W inston S. Churchill: THE NEW WORLD,A H isto ry o f the English-speaking peoples, C assell and C om pany Ltd, London, 1974.(2) HISTORY AND CULTURE 1, M itche ll B ea zle y Encyclopaedias Lim ited,London, 1976.(3) Charles Tilly: Ο Ι ΕΥΡΩ ΠΑΪΚΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ 1492-1992,Ελληνικά Γράμματα, Α θή να , 1998.(4) John Tincey, G raham Turner: M ARSTO N M O O R 1644: THE BEGINNING O F THE END, O sprey Publishing, London, 2003.(5) A rcher Jones: THE AR T O F WAR IN THE WESTERN WORLD, U niversity o f Illinois press, 1987.(6) C hristo f e r H ill: THE ENGLISH REVOLUTION 1640, Law rence and W ishart, London, 2002.(7) Δ ιά φ ο ρ α ά ρ θρ α στον Τύπο και σ το Δ ια δ ίκ τυ ο .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 58: Στρατιωτική Ιστορία 102

1921-1926

Ο Ισπανικός Σ τρ α τό ς υπό την ά μεσ η δ ιοίκηση το υ σ τρ α τη γο ύ Μ ιγκ έλ Πρίμο δ ε Ρ ιβέρα α π οβ ιβ ά ζετα ι σ το κόλπο τη ς Α λχο υ θέμ α ς.

Οι δυ νά μ εις του Αμπντ ελ Κριμ έχουν σ τρ α το π εδ εύ σ ε ι σ τα περίχω ρα τη ς Ταγγέρης.

Γαλλικά ά ρμ α τα μάχης Renault FT-1 7 λαμβάνουν μ έρ ο ς στις

εκ κ α θ α ρ ισ τικ ές επ ιχειρ ήσ εις.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 59: Στρατιωτική Ιστορία 102

Μ α ρ οκινός ιππέας το υ Αμπντ ελ Κριμ.

01 ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΟΥ «ΡΙΦ»ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΜΠΛΟΚΕΣΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΚΑΙΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ ΣΤΟ ΜΑΡΟΚΟΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΠΑΝΗΣΔ ρ Ισ το ρ ία ς και Φ ιλοσοφίας των Θ ρησκευμάτω ν

Σ τις αρχές της δ εκα ετ ία ς του 1920 η Γαλλία καί η Ισπανία ε ίχαν μ οιρασ τεί μ εταξύ το υ ς τα εδάφ η του Μ αρόκου και π ίσ τευαν πως ε ίχ α ν εδρα ιώ σει π λέον τη ν εξο υσ ία το υς σ την α φ ρ ικανική χώρα. Ετσι ό τα ν οι φ υ λές του Ριφ, υπό την ηγεσ ία του τοπ ικού φυλάρχου Αμπντ ελ Κριμ, επ αναστάτησαν ενα ν τίο ν το υ ς καμία από τ ις δύο ευρω π αϊκές δυνάμεις δ εν περίμενε ότι αυτή η «τοπ ική εξέγερσ η » θα εξελ ισ σ ό τα ν σε έναν μ ακροχρόνιο και α ιμ ατηρότατο πόλεμο κατά τη δ ιά ρ κε ια του οποίου οι σ τρ α τιω τικές το υς δυνάμ εις θα γνώ ριζαν π ολλαπ λές ή ττες . Τελικά χ ρ ε ιά σ τη κ ε να συνεργαστούν δύο Γάλλοι σ τρ ατάρ χες και ένας Ισπανός σ τρατηγός και να κ ινη το π ο ιη θ ε ί ένας ευρω παϊκός στρατός 200.000 ανδρώ ν προκειμ ένου να ν ικη θο ύ ν οι επαναστατημ ένοι Β έρβερο ι.

Το μαυσω λείο που α νέγειρ αν οι Ισπανοί κοντά σ το φ ρούριο Ανουάλ, όπου

εσ φ άγησ αν 16.000 σ τρ α τιώ τες και ο υπ αίτιος του πολέμου, σ τρ α τη γό ς Σ ιλ β έσ τρ ε .

Page 60: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ο Γάλλος σ τρ α τη γ ό ς Λ υ ω τα ί κ α θ ο δ η γ ε ί τ ις επ ιχειρ ήσ εις σ τον το μ έα του Μ π ενί Κουαράιν.

Τ ο βορειοαφρικανικό σουλτανάτο του Μαρόκου λόγω τη ς ιδια ίτερης γεωγραφικής του θέσης στη βορειο ­δυτική πλευρά τη ς αφρικανικής ηπείρου υ­

πήρξε καθ' όλη τη διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα πεδίο ανταγωνι­σμού μετα ξύ των ευρωπαϊκών ναυτικών δυ ­νάμεων και ιδιαιτέρως μετα ξύ τη ς Γαλλίας και τη ς Ισπανίας. Ωστόσο το έντονο ενδ ια­φ έρον των Ευρωπαίων για το ν έλεγχο τη ς σ υγκεκρ ιμένης περιοχής είχε εκδηλω θεί τουλάχιστον δύο αιώνες νωρίτερα, όταν οι π ειρατές του Μαρόκου αλλά και όλης τη ς παραλιακής γραμμής τη ς βόρειας Αφρικής, τη ς Μπαρμπαριάς, λυμαίνονταν τη Μ εσό­γειο θάλασσα καταλησ τεύοντας τα πλοία

που τη διέπλεαν. Η Ισπανία, η Γαλλία αλλά και η θαλασσοκράτειρα νησιωτική Βρετανία κατέβαλλαν ουσιαστικές προσπάθειες για τη ν καταπολέμηση του ζημιογόνου για αυ­τ έ ς φαινομένου τη ς πειρατείας. Δ εν περιο­ρίστηκαν όμως στην καταπολέμησή του. Μ έ­σα στο πνεύμα τη ς αποικιοκρατίας επεδίω- ξαν να καταστήσουν π ροτεκτοράτο τους το συγκεκριμένο σουλτανάτο προκειμένου να μπορούν να ελέγχουν το πέρασμα του Γι­βραλτάρ. Η Ισπανία εισέβαλε στο Μαρόκο το 1859-1860 και κα τέκτησ ε τη ν πόλη Τετουάν. Ακολούθησε η Γαλλία, η οποία μετά από μια μακρά περίοδο ο ικονομικής και εμπορικής διείσδυσης στην αφρικανική χώρα και έχο­ντας τη ν Ισπανία ως δ ευ τερ εύ ο ν τα ετα ίρο φάνηκε στις αρχές του 20ού αιώνα πως κα­

τόρθω νε να πραγματοποιήσει τις φιλοδο­ξίες τη ς με πιο ειρηνικά μέσα. Συγκεκριμένα το ν Απρίλιο του 1904 η Μεγάλη Βρετανία, ως αντάλλαγμα έναντι τη ς συνδρομής που δ έ­χθη κε από τη Γαλλία κατά τη ν επιβολή της ε ­ξουσίας τη ς στην Αίγυπτο, αναγνώρισε ότι το Μαρόκο ανήκε στη γαλλική σφαίρα επιρ­ροής. Αργότερα, το ίδιο έτος, Γαλλία και Ισπανία χώρισαν το Μαρόκο σε ζώνες επιρ­ροής, με την ιβηρική χώρα να λαμβάνει τό τε το μ ικρότερο κομμάτι του δια ιρεμένου πλέ­ον αφρικανικού σουλτανάτου ως είδος πα­ραχώρησης εκ μέρους τη ς Γαλλίας.

Το ισπανικό π ροτεκτοράτο του Μαρό­κου εκ τε ινό τα ν στην παραλιακή και στην ο­ρεινή ζώνη τη ς χώρας και χωριζόταν σε δύο μέρη, το Τζεμπέλ και το Ριφ. Η οροσειρά του Ελ Ριφ, από τη ν οποία ξεκίνησαν και οι ομώ­νυμοι πόλεμοι, βρίσκεται στη βορειοδυτική Αφρική και εκ τε ίν ε τα ι κατά μήκος τη ς ακτής του Μαρόκου από τη ν πόλη τη ς Ταγγέρης ως τα δυτικά σύνορα τη ς Αλγερίας, η οποία τό τε αποτελούσε επίσης γαλλικό π ροτεκτο ­ράτο. Ουσιαστικά π ρόκειτα ι για μια προέ­κταση τη ς αφρικανικής οροσειράς του Ατλαντα σχεδόν κατά μήκος των μεσογεια­κών ακτών, η οποία σχηματίζει μια γραμμή από παραθαλάσσιες απόκρημνες βραχώδεις απ ολήξεις με ελάχιστα αγκυροβόλια. Το μ έ­σο ύψος των κορυφογραμμών τη ς οροσει­ράς του Ριφ αρχίζει από τα 915 και φθάνει στα 2.135 μέτρα. Μ ερικές κορυφές της φ θά­νουν και στα 2.440 μέτρα. Πρόκειται, δηλα­δή, για μια περιοχή που προσφερόταν για α­νταρτοπ όλεμο διαρκείας, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣΤόσο η Ισπανία όσο και η Γαλλία, αφού

χρησιμοποίησαν το Μαρόκο επί μακρό χρο­νικό διάστημα για εμπορικούς, ο ικονομι­κούς και στρατηγικούς λόγους, αφήνοντάς του ωστόσο κάποια στοιχειώδη ανεξα ρτη ­σία, τελ ικά το κατέστησαν αποικία τους. Τό­τ ε μια άλλη ευρωπαϊκή δύναμη, η Γερμανική Αυτοκρατορία, αποβλέποντας σε δικά τη ς ο­φέλη αντέδρασε έντονα. Επεμβαίνοντας δυ­ναμικά θέλησ ε να δ ε ίξε ι σε κάθε ενδ ιαφ ερό­μενο πως ήταν αποφασισμένη να ματαιώσει τα επ εκτατικά σχέδια της Γαλλίας κυρίως στις βορειοαφρικανικές ακτές. Αποτέλεσμα τη ς γερμανικής αντίδρασης αλλά και της γαλλικής εμμ ονής στην κυριαρχία επί του σουλτανάτου ήταν δύο ευρωπαϊκές κρίσεις, η μία το 1905-1906 και η δ εύ τερ η το 1911 με­τα ξύ Γερμανίας και Γαλλίας, οι οποίες επειδή προκλήθηκαν με αφορμή τη ν τύχη του Μα­ρόκου ονομάστηκαν «μαροκινές κρίσεις».

Στις 31 Μαρτίου του έτο υ ς 1905 αποβι­βάσθηκε στον μαροκινό λιμένα τη ς Ταγγέ- ρης ο ίδιος ο Γερμανός αυτοκράτορας Γου- λ ιέλμος Β' και από εκεί δ ιακήρυξε επισήμως τη γερμανική στήριξη στην ανεξαρτησία του Μαρόκου. Αυτή η γερμανική εισβολή στη σφαίρα επιρροής τη ς Γαλλίας αποτελούσε μια ευθ εία πρόκληση για τη δεύ τερ η . Η Γερ­μανία από τη ν πλευρά τη ς π ίστευε ό τι προέ-

Η βία ήτα ν α ν εξέ λ εγ κ τη και από τις δύο π λευρ ές . Εδώ Ισπανοί σ τρ α τιώ τες επ ιδεικνύουν κ εφ ά λια Μ αροκινώ ν ανταρτών.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 61: Στρατιωτική Ιστορία 102

* *ί Ρϊ t l llSRi * «»*? Kl##«

Ο Α μπντ ελ Κριμ έφιππ ος την εποχή των Ο Ισπανός σ τρ α τη γό ς Μ α νο υέλ Φ ερ νά ντεβ Σ ιλ β έσ τρ ε έφιππος σεπολέμω ν το υ Ριφ . π αρέλαση στη Μ α δ ρ ίτη . Το ό τ ι επ ιχείρ ησ ε να τιμω ρήσει τον «δημόσιό

υπάλληλο» Αμπντ ελ Κριμ σ το ίχ ισ ε στην π ατρίδα του έ ξ ι χρόνια π ολέμου και σ τον ίδιο τη ζωή του.

βαίνε σε αυτή τη ν ενέργεια εκ του ασφα­λούς, αφού δ εν π ερίμενε ένοπλη αντίδραση των Γάλλων. Επιπλέον υπολόγιζε ό τι με αυ­τόν τον τρόπο θα ναρκοθετούσε την αυξα­νόμενη αγγλο-γαλλική φιλία, επειδή η Β ρε­τανία με το ν μικρό της, τό τε, στρατό δ εν θα μπορούσε να ενισχύσει στρατιωτικά τη Γαλ­λία. Ομως ο ύτε η άλλη σύμμαχος της Γαλ­λίας, η Ρωσία, που αντιμετώ πιζε τεράστια ε ­σωτερικά προβλήματα λόγω της ή ττα ς της κατά το ν Ρωσο-ιαπωνικό π όλεμο και τη ς ε ­ξέγερσης του 1905 η οποία επακολούθησε, θα μπορούσε να συνδράμει τους Γάλλους. Η γαλλική κυβέρνηση π ερ ιήλθε σε δύσκολη θέση και τα μέλη τη ς διχάστηκαν όσον αφο­ρά την αντίδραση που θα έπρεπε να είχε η χώρα απέναντι στη γερμανική πρόκληση. Ο πρωθυπουργός Μωρίς Ρουβιέ αναζητούσε :να ν συμβιβασμό με τη Γερμανία, ενώ ο γερ- αανόφοβος υπουργός Εξωτερικών, Τεοφίλ Ντελκάς, ή θ ελ ε άμεση και δραστική απά­ντηση. Τον Ιούνιο του ίδιου έτο υ ς ο Ρουβιέ, οοβούμενος πόλεμο, ανάγκασε το ν Ντελ- <άς να παραιτηθεί ελπ ίζοντας ότι η απομά­κρυνσή του από τη γαλλική κυβέρνηση θα συνέβαλλε στην επ ίτευξη ενός γαλλο-γερ- _ανικού συμβιβασμού. Η Γερμανία όμως πα­ρουσιαζόταν αμετακ ίνητη στις θέσ εις της και επ έμενε στη σύγκληση μιας Δ ιεθνούς Συνδιάσκεψης των Μεγάλων Δυνάμεων, συ- _περιλαμβανομένων των ΗΠΑ, στο έδαφος

του Μαρόκου με σκοπό να επ ιβεβαιω θεί με αυτόν το ν τρόπο η μαροκινή ανεξαρτησία και η Γαλλία να απομονωθεί και να ταπεινω­θεί. Οι Γερμανοί πίστευαν πως καμία άλλη μεγάλη δύναμη τη ς εποχής δ εν θα στήριζε τη Γαλλία στο εγχείρημά τη ς εναντίον της α­νεξαρτησ ίας του Μαρόκου. Ετσι η αυτοκρα- τορική Γερμανία, έχοντας π άντοτε ιδιοτε- λείς σκοπούς και αποβλέποντας μέσα στο πλαίσιο του αποικιακού ανταγωνισμού της εποχής σε δικά τη ς εδαφικά οφέλη στην α­φρικανική ήπειρο, κα τάφ ερε να προκαλέσει το ν Ιανουάριο του 1906 μια συνδιάσκεψη των Μεγάλων Δυνάμεων στην πόλη Αλγεθί- ρας τη ς Ισπανίας, σχεδόν απέναντι από τις μαροκινές ακτές. Η έκβαση των διαπραγμα­τεύσεω ν των Μεγάλων Δυνάμεων όμως δεν υπήρξε καθόλου ευνοϊκή για τη γερμανική διπλωματία. Η Συνδιάσκεψη αποφάσισε με τη «Συνθήκη τη ς Αλγεθίρας» τη διατήρηση τη ς αυτονομίας του Μαρόκου. Ταυτοχρόνως επ έτρεψ ε και στη Γαλλία, η οποία είχε μεγά­λ ες ο ικονομικές και σ τρατιω τικές επενδύ­σεις στην αφρικανική χώρα, να έχει δικαιώ­ματα «προστασίας» σε αυτήν, υπονομεύο­ντας έτσι ουσιαστικά τη μαροκινή κυριαρ­χία. Επιπλέον, παρά το υς γερμανικούς «ευ­σεβείς πόθους» για ψύχρανση των βρετανο- γαλλικών σχέσεων, τα αποτελέσματα και σε αυτόν το ν τομέα υπήρξαν εντελώ ς α ντίθ ε ­τα: η βρετανική υποστήριξη προς τη Γαλλία

τη ν περίοδο τη ς Συνδιάσκεψης και η έναρξη των βρετανο-γαλλικών στρατιωτικών συνο­μιλιών το ν Ιανουάριο του αμέσως επομένου έ το υ ς συνέσφιξαν ακόμα περισσότερο τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες.

«Νομιμοποιημένοι» πλέον με τη Συνθή­κη τη ς Αλγεθίρας οι Γάλλοι με τη σειρά το υς εγκατέστησαν στη Φεζ του Μαρόκου μια κυ- βέρνηση-μαριονέτα υπό το ν τοπικό σουλτά­νο και σύντομα κατάφεραν να εδραιώσουν τη ν κυριαρχία το υς κυρίως στην πεδινή χώ­ρα, τη ν οποία και αξιοποίησαν δεόντω ς. Στη συνέχεια επ ιδόθηκαν σε έναν αγώνα υποτα­γής των βερβερικώ ν φυλών που κατοικού­σαν στις δυσπρόσιτες πλαγιές του Μεσαίου και του Μεγάλου Ατλαντα. Οι ορεσίβιοι κά­το ικο ι τη ς περιοχής αντιστάθηκαν στην αρ­χή στη γαλλική κυριαρχία αλλά στο τέλο ς υ­πέκυψαν ενώπιον τη ς γαλλικής στρατιωτι­κής υπεροχής. Μ ετά τη συνθηκολόγησή το υς δεν έπαυσαν να σημειώνονται τοπ ικές εξεγέρσ εις αφού στις περιοχές το υς δεν ε ί­χε εγκατασ ταθεί μόνιμα τα κ τικό ς σ τρατός ο οποίος να εμπεδώνει τη γαλλική κυριαρχία. Κάθε φορά που σημειωνόταν εξέγερσ η εκεί μια ευκίνητη μονάδα του Γαλλικού Στρατού απ οτελούμενη από 10-15 τάγματα προωθεί­το στις ε ξεγ ερ μ έν ες περιοχές και αφού κα- τέσ τελ λ ε τη ν ένοπλη ανταρσία υποχρέωνε το υ ς εξεγερ μ ένο υ ς Β έρβερους να παραδί­δουν τα όπλα το υς και να πραγματοποιούν

65

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 62: Στρατιωτική Ιστορία 102

Μ ε τά τη ν επ ίθ εσ η των Μ αροκινώ ν εναντίον των Γάλλων α ναλαμβάνει δράση το π υροβολικό.

Π υροβόλα 75 m m το υ γαλλικού 58ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Π υρ οβολικού σ τήνοντα ι σ τα υψ ώ ματα με σκοπό να π λήξουν το υ ς εξεγ ερ μ έν ο υ ς .

εκ νέου δήλωση υποταγής, το λεγόμενο »Αμάν», όχι απευθείας στη γαλλική κυβέρ ­νηση αλλά στη σουλτανική κυβέρνηση-μα- ριονέτα του π ροτεκτοράτου τη ν οποία ήλεγ- χε απολύτως η Γαλλία. Με αυτή τη ν τακτική οι Γάλλοι κατάφερναν να ελέγχουν τα μαρο­κινά υψίπεδα και τη ν άγονη ορεινή ενδοχώ- ρα.

Οι Γερμανοί δ εν μπόρεσαν να δεχθούν τόσο εύκολα τη διπλωματική ή ττα το υς και το ν γαλλικό θρίαμβο στην Αλγεθίρας το 1906. Ετσι λίγα χρόνια αργότερα επανήλθαν στο θ έμα προκαλώντας τη λεγάμενη «δεύ­τερη μαροκινή κρίση». Συγκεκριμένα στις αρχές του έτου ς 1911 η Γαλλία απέστειλε σ τρατεύματά τη ς στη μαροκινή πρω τεύου­σα Φεζ, προκειμένου να σώσουν το ν σουλτά­νο ο οποίος τη ν περίοδο εκείνη βρισκόταν πολιορκημένος στην πόλη από κάποιες βερ- β ερ ικές φ υλές που είχαν επαναστατήσει ε ­ναντίον του. Οι Γερμανοί εξέλαβαν την απο­στολή των γαλλικών στρατευμάτω ν ως τη ν πρώτη κίνηση, εκ μέρους τη ς Γαλλίας, για τη ν ολοκληρωτική κατάληψη του Μαρόκου και αμέσως απαίτησαν εδαφ ικό αντάλλαγμα στις γαλλικές αποικίες προκειμένου να συ- ναινέσουν ώστε το σουλτανάτο να γίνει προ­τεκ το ρ ά το τη ς Γαλλίας. Για να υποστηρίξει (ένοπλα μάλιστα) τις δ ιεκδ ικήσεις τη ς η Γερ­μανία απέστειλε τη ν 1η Ιουλίου 1911 μια κα­νονιοφόρο της, να βομβαρδίσει το ν μαροκι­νό λιμένα του Αγαδίρ.

Επισήμως η γερμανική κανονιοφόρος α- πεστάλη ως μια ένδ ειξη υποστήριξης, εκ μ έ­ρους των Γερμανών, στην εγχώρια αντίστα­ση εναντίον τη ς γαλλικής κυριαρχίας. Το γ ε ­γονός αυτό όμως προκάλεσε τη στρατιωτική κινητοποίηση των Γάλλων και οδήγησε τη ν Ευρώπη στο χείλος του πολέμου, αφού αυτή η νέα γερμανική πρόκληση προκάλεσε στις 21 Ιουλίου 1911 τη ν επέμβαση τη ς Β ρετα ­νίας υπέρ τη ς Γαλλίας. Συγκεκριμένα ο Β ρε­τανός υπουργός Οικονομικών, Ν τέιβ ιντ Λόυδ Τζωρτζ, σε μια ομιλία του στο "Mansion House" του Λονδίνου προειδοποίησε τη Γερ­μανία να μην απαιτεί με τέ το ιο πιεστικό τρ ό ­πο εδαφικά ανταλλάγματα από τη Γαλλία δ ιότι δ ιαφορετικά το Ηνωμένο Βασίλειο θα αντιδρούσε στρατιωτικά. Κατόπιν αυτής της ομιλίας-προειδοποίησης που αποτελούσε μήνυμα στήριξης του Ηνωμένου Βασιλείου προς τη Γαλλία, η δ εύ τερ η σκλήρυνε τη στά­ση τη ς απέναντι στις γερμανικές απαιτή­σεις. Η ένταση κορυφώ θηκε λίγο αργότερα, ό ταν η Γερμανία κατηγόρησε ευθέω ς τη Βρετανία για τη γαλλική αδιαλλαξία. Τα πράγματα ακολούθησαν τη ν πορεία τους και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του ί­διου έτο υ ς η Βρετανία άρχισε να π ροετο ιμά­ζετα ι για π όλεμο με τη Γερμανία. Τελικά το φθινόπωρο μια οικονομική κρίση που προέ- κυψε στη Γερμανία, σε συνδυασμό με τη ν α­προθυμία του κάιζερ Γουλιέλμου να ξεκ ινή ­σει έναν πόλεμο υπέρ του Μαρόκου, οδήγη­σε σε διαπραγματεύσεις μετα ξύ των δύο α­ντιπάλων. οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα το ν γερμανο-γαλλικό συμβιβασμό τη ς 4ης Νοεμβρίου 1911. Σύμφωνα με αυτόν η Γερ­

μανία ήρε τις αντιρρήσεις στο συγκεκριμένο θ έμ α και έτσ ι η Γαλλία εξασφάλισε τη ν επι­κυριαρχία τη ς επί του Μαρόκου. Σε αντάλ­λαγμα παραχωρούσε στη γερμανική αυτο ­κρατορία ένα μικρό τμήμα του Γαλλικού Κονγκό. Ενα έ το ς αργότερα, το ν Μάρτιο του 1912, ο σουλτάνος του Μαρόκου, μη έ ­χοντας τη στήριξη των Γερμανών, αναγνώρι­σε και επίσημα το καθεστώς του π ρο τεκτο ­ράτου στη χώρα του. Εχοντας πλέον ε λ εύ ­θ ερ ο το πεδίο δράσης η Γαλλία στράφηκε κατά τη ς Ισπανίας και αναθεωρώντας μονο- μερώς το ίδιο έ το ς τη μετα ξύ το υς διμερή συμφωνία του 1904 επ έκτε ιν ε την κυριαρχία τη ς στις περιοχές πέραν του ποταμού Ουέρ- γκα, δηλαδή στο νότιο Ελ Ριφ που μέχρι τό ­τ ε ανήκε στην Ισπανία.

Η ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥΟι Γάλλοι εφαρμόζοντας την τακτική κα­

ταστολής των εξεγέρσ εω ν με τη ν άμεση α­ποστολή τακτικώ ν δυνάμεων στρατού όπου εκδηλω νόταν η εξέγερσ η, κατάφεραν, όπως

είδαμε, να επιβάλουν σταδιακά τη ν εξουσία το υς σε ολόκληρο το π ροτεκτοράτο με μ ε­γάλη επιτυχία. Ομως η καταρρέουσα τό τε Ισπανική Αυτοκρατορία αντιμετώπισε μεγά­λες δυσκολίες στην επιβολή τη ς κυριαρχίας τη ς στο υπόλοιπο Μαρόκο. Αντιθέτω ς προς τη ν εχέφρονα και αποτελεσματική τακτική τω ν Γάλλων, οι Ισπανοί, μολονότι είχαν ζη τή ­σει για λόγους γοήτρου να θέσ ουν έστω ένα μικρό τμήμα του Μαρόκου υπό τη ν κυριαρ­χία τους, δ εν έδρασαν όπως οι γείτο νές τους. Προχώρησαν πολύ διατακτικά στην κυ- ρίευσή του δ ια θέτοντα ς μικρές στρατιωτι­κές δυνάμεις, σε μια επιχείρηση κατά τη ν ο­ποία πρώτα από όλα η Ισπανία έπρεπε να ε ­ντυπωσιάσει το υς γηγενείς πληθυσμούς με τη ν πολεμική ισχύ της. Η χώρα αυτή όμως τη ν περίοδο εκείνη λόγω πολιτικών ανατα­ραχών αντιμετώ πιζε μεγάλα εσω τερικά πρό­βλημα και απ οσυνθετικές τάσεις και έτσι αρκέσθηκε στην κατάληψη μόνο μιας παρα­λιακής λωρίδας της περιοχής του Ριφ, ενώ το υς ορεινούς όγκους του π ροτεκτοράτου, το Τζεμπέλ, μπόρεσε να τους καταλάβει πο­

- ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 63: Στρατιωτική Ιστορία 102

Γιβραλτάρ (Βρετανία)

Δ ιεθνέιέδαφοι

Μ έγιστη έκταση τη ς εξέγ ερ σ ης του Αμπντ ελ ΚριμΣύνορα καθορισ θέντα μετά το 1927

?___ .___ ____ ,___ ^ΙΟΟ,χλμ.

ΜΑΡΟΚΟ τπΓπ Μ α να σ τα τη μει Α τλαντος

Χ ά ρτης τη ς π εριοχής του Ριφ.

λύ αργότερα και μόνο τυπικά, αφού μοιρά­στηκε ουσιαστικά την εξουσία τη ς με τοπι­κούς οπλαρχηγούς-ληστάρχους, όπως ο Ραισουλί, οι οποίοι ή ταν τουλάχιστον «αβέ­βαιοι» ως σύμμαχοι.

Μ ετά το τέλο ς του Α' ΠΠ τα πράγματα έ- γιναν ακόμα πιο δύσκολα για τους Ισπανούς, επειδή ο αραβικός και ο βερβερ ικός π ληθυ­σμός της βόρειας Αφρικής άρχισε να επιδιώ­κει δραστήρια την ανεξαρτησία του από τους Ευρωπαίους επικυριάρχους. Η "λυκο­φιλία" των Ισπανών με το υς τοπικούς φυλάρ- χους-οπλαρχηγούς του π ροτεκτοράτου τ ε ­λείωσε το 1919, όταν ο Ισπανός στρατηγός Μ ανουέλ Φ ερνάντεθ Σιλβέστρε, μη δ ια θ έ­τοντα ς ο ύτε ίχνος πολιτικής διαίσθησης και διπλωματικής ικανότητας, τιμώρησε αυστη­ρά το ν Αμπντ ελ Κριμ. Ο τελευ τα ίο ς ήταν γιος ενός ισχυρού τοπικού φυλάρχου του Ριφ, ο οποίος είχε σπουδάσει στο Μουσουλ­μανικό Πανεπιστήμιο της Φεζ και είχε εν τα ­χθεί πλήρως στο σύστημα διοίκησης των Ισπανών εργαζόμενος ως υπάλληλος στη Δι­εύθυνση Εγχωρίων Υποθέσεων τη ς πόλης Μελίλα. Παρά τη ν υπαλληλική του θέση στον κρατικό μηχανισμό του Ισπανικού Βα­σιλείου ο Αμπντ ελ Κριμ (1880-1963) είχε πλήρη συνείδηση της αρχηγικής του θέσης στις βερβ ερ ικές φυλές του Ριφ και η τιμω­ρία του από το ν Ισπανό στρατηγό έ θ ιξε την υπερηφάνειά του και έγινε η σπίθα που άνα­ψε τη φλόγα τη ς εξέγερσ ης στο π ρ ο τεκ το ­ράτο, μιας εξέγερσ ης που προκλήθηκε από τη στενοκεφαλιά ενός στρατηγού και στοίχι­σε ποταμό α ίματος στην Ισπανία. Κ ατέφυγε στα βουνά τη ς πατρίδας του και στηριζόμε- νος από τις φ υλές του Ριφ άρχισε να οργα­νώνει από το 1920 μια εξέγερσ η εναντίον τη ς ισπανικής κυριαρχίας.

Το πρώτο σημαντικό κτύπημα εναντίον των ισπανικών στρατιωτικών δυνάμεων δό­θ ηκε στις 21 Ιουλίου 1921, όταν οι Ριφίτες υπό τη ν ηγεσία του Αμπντ ελ Κριμ επ ιτέθ η ­καν σε μια ισπανική φάλαγγα που εκ ινείτο για να ενισχύσει τη φρουρά τη ς πόλης Ανου-

άλ. Η πρώτη αυτή επίθεση εναντίον της στρατιωτικής φάλαγγας, τη ς οποίας ηγείτο ο στρατηγός Σ ιλβέστρε, είχε σχεδιαστεί πο­λύ καλά και αιφνιδίασε το υς Ισπανούς. Η φά­λαγγα υπέστη συντριβή και, όπως ήταν φυ­σικό, δ εν υπήρξε κανένα έλεος για το ν αρ­χηγό της, ο ύ τε για τους απλούς στρατιώτες: οι 16.000 από τις 19.000 άνδρες της σφαγιά- σθηκαν από τους αντάρτες. Οι εξεγερ μ ένο ι Ρ ιφίτες άφησαν ζωντανούς μόνο τον υπαρ- χηγό τη ς φάλαγγας, στρατηγό Ναβάρο, και3.000 άνδρες προκειμένου να ζητήσουν λύ­τρα από την ισπανική κυβέρνηση. Σαράντα πυροβόλα, α ρ κετές χιλιάδες τυφ έκ ια και ε ­κατομμύρια φυσίγγια υπήρξαν τα λάφυρα ε ­κείνης τη ς νίκης για τους εξεγερμ ένο υ ς . Για

πολλούς Ισπανούς ιστορικούς η στρατιωτι­κή συντριβή και ο θάνατος του στρατηγού Σ ιλβέστρε υπήρξε η αρχή του τέλο υ ς τη ς αλφονσιανής μοναρχίας, όχι μόνο επειδή ο σ υγκεκριμένος στρατηγός αποτελούσε ένα από τα λίγα (τό τε) στηρίγματα του θρόνου, αλλά και δ ιότι με τη ν ή ττα του άρχισε ένας μακροχρόνιος αποικιακός π όλεμος που έ ­φ θ ε ιρ ε το ν θεσμό τη ς βασιλείας. Το ό τι η έ ­ξωση του μονάρχη έγινε δέκα χρόνια αργό­τερα ο φ είλετα ι μόνο στη μεγάλη αφοσίωση των κυβερνήσεω ν του στρατηγού Πρίμο δε Ριβέρα (1923-1930) προς το στέμμα.

Στο ισπανικό Μαρόκο, με ανεβασμένο η ­θ ικό και εξοπλισμένοι με τα όπλα και τα πο­λεμοφ όδια που π εριήλθαν στα χέρια το υς ως λάφυρα από το υς Ισπανούς, οι ε ξεγ ερ μ έ- νοι του Ριφ ξεχύθηκαν α κά θεκτο ι στην πα­ραλιακή ζώνη του π ροτεκτοράτου και δ εν σταμάτησαν παρά μόνο εμπρός στα τείχη τη ς Μελίλα. Ε κτοτε και για τα επόμενα τέσ ­σερα χρόνια οι ισπανικές δυνάμεις γνώρι­σαν στη ζώνη του Μαρόκου τη ν οποία ήλεγ- χαν συνεχείς ή ττες . Αποκορύφωση αυτών των ε ξελ ίξεω ν ήταν το γεγονός ότι ο Αμπντ ελ Κριμ, ακολουθώ ντας τα γαλλικά π ρότυ­πα, αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος τη ς «Δη­μοκρατίας του Ριφ» και εγκατασ τάθηκε στην πόλη Αντζίρ, κοντά στον κόλπο του Αλχουθέμας, και τη ν κατέστησε πρωτεύου- σά του. Στην ουσία δεν επρόκειτο παρά για ένα μεγάλο ψαροχώρι που βρ έθηκε απρόο­πτα στο επ ίκεντρο των εξελίξεω ν. Χειριζό- μενος καλά την προπαγάνδα ο Ριφίτης η γέ­τη ς προσκάλεσε στην πρωτεύουσά του ξ έ ­νους δημοσιογράφους, διά μέσου των οποί­ων κήρυξε σε όλον το ν κόσμο τη ν ανεξαρ­τησία τη ς «Δημοκρατίας» του και ζήτησε τη ν άμεση αναγνώρισή του από τη Γαλλία

Οι Μ α ρ οκ ινο ί απαντούν σ τον γαλλικό σύγχρονο για την εποχή οπλισμό μ ε α ντα ρ τοπ όλεμ ο και ευ έλ ικ το υ ς σχηματισμούς.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 64: Στρατιωτική Ιστορία 102

και άλλα ευρωπαϊκά κράτη αποστέλλοντάς το υς ταυτοχρόνω ς και εκπροσώπους του. Με εντολή του Γάλλου στρατάρχη Λυωταί, που εκπροσωπούσε τη Γαλλία στην πρω τεύ­ουσα του γαλλικού Μαρόκου Φεζ, οι αντι­πρόσωποι του Αμπντ ελ Κριμ έγιναν δ εκτο ί με ό λες τις τιμ ές , μολονότι ο ίδιος αμφισβη­τούσ ε τη ν εξουσ ία του σουλτάνου-μαριονέ- τα ο οποίος έδ ρ ευ ε εκεί και ουσιαστικά υπη­ρετούσε τη Γαλλία.

Η ισπανική κυβέρνηση από τη ν πλευρά τη ς ο ύτε που σ κέφ θηκε να τιμωρήσει για τη σφαγή του Ανουάλ και να αποκαταστήσει το γόητρο τη ς χώρας και την τάξη στην π εριο­χή. Λαμβάνοντας παθητική στάση περιορί­σ τηκε να υπερασπίσει τη ν πόλη Μ ελίλα στα ανατολικά και να οχυρώσει τη ν πρωτεύουσα του π ροτεκτοράτου Τελονάν και τη ν πόλη Σεσάουεν στα δυτικά. Η λαϊκή δυσαρέσκεια

68

εναντίον τη ς κυβέρνησης ήταν πλέον φανε­ρή στην ηπειρωτική Ισπανία. Σε μια προσπά­θεια κατευνασμού των πνευμάτων η χώρα πλήρωσε αφειδώς όσα λύτρα της ζητήθηκαν προκειμένου να εξαγοράσει το ν στρατηγό Ναβάρο και τους στρατιώ τες οι οποίοι επέ- ζησαν από τη σφαγή του Ανουάλ. Το γεγονός αυτό φανέρωνε τη ν αδυναμία αντίδρασης τη ς μητροπολικής κυβέρνησης και παράλ­ληλα ενίσχυε το γόητρο του αρχηγού τω ν ε ­παναστατών Αμπντ ελ Κριμ, με αποτέλεσμα εκείνος να μπορέσει ανεμπόδιστος να επι­βάλει τη ν εξουσ ία του σε όλες τις φυλές της περιοχής. Συνεχίζοντας το ν επ ιθετικό π όλε­μο ο Κριμ κατόρθωσε μέχρι το 1923 να εκ ­δ ιώ ξει τις ισπανικές στρατιω τικές δυνάμεις από τις περισσότερες περιοχές του Μαρό­κου που κατείχαν και να τις υποχρεώσει να περιοριστούν στις βάσεις τους κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου.

Στο μετα ξύ στην Ισπανία η πολιτική και οικονομική κατάσταση επιδεινωνόταν όλο και περισσότερο. Ο βασιλιάς Αλφόνσος ΙΓ', φοβισμένος από τη σκληρή ιδεολογική αντι­παράθεση που είχε ξεσπάσει στη χώρα του

και από το αβέβαιο μέλλον του βασιλείου του, το οποίο το έβλεπ ε να φ υλλορροεί χά­νοντας τη μια κτήση του μετά την άλλη, προσπαθούσε ανεπιτυχώς να επαναφέρει στη χώρα τη ν τάξη χρησιμοποιώντας κάθε μέσο. Το φθινόπωρο του 1923 η φ ιλ ελ εύ θ ε ­ρη κυβέρνηση Μ ανουέλ Γκαρθία Π ριέτο ε ί­χε σ ταθεί ανίκανη να θ έσ ει τη ν κατάσταση υπό το ν έλεγχό της. Καθώς μια από τις πλέ­ον σ υνηθισμένες μ εθόδους επιβολής τη ς τά ξης τη ν εποχή του μεσοπολέμου ήταν η κήρυξη δικτατορίας, ο βασιλιάς δεν υπήρξε εχθρ ικός προς μια τέτο ια προοπτική. Ετσι, όταν στις 14 Σεπτεμβρίου 1923 ο στρατηγός Πρίμο δε Ριβέρα, σε συμφωνία με το υς άλ­λους δ ιο ικη τές του στρατού, δρομολόγησε ένα πραξικόπημα για να προλάβει τη ν απο­σύνθεση τη ς Ισπανίας, ο μονάρχης, μολονό­τι δεν το ν συμπαθούσε, τού ανέθεσ ε τον σχηματισμό μιας δ ικτατορικής κυβέρνησης. Ο ισπανικός λαός, απελπισμένος από τη ν α­δυναμία των κυβερνήσεω ν να επιλύσουν τα ο ξύ τα τα προβλήματα της χώρας και απο- σ τρεφ όμενος τη στείρα πολιτική διαμάχη, ε- π εκρότησε το ν στρατηγό.

Συνάντηση σ τρ α τάρ χη Π ετα ίν κα ι σ τρ α τη γο ύ

Λυω ταί.

Ο Μ ιγκέλ Πρίμο δε Ριβέρα υ Ουρμπανέ- για, μαρκήσιος δε Εστέλα και δούκας του Αγκαδίρ, ευγενή ς στην καταγωγή και στρα­τηγός στο αξίωμα, στην πρόσκληση του ο­ποίου ανταπ οκρίθηκε η πλειοψηφία του σ τρατεύματος, ήταν ένας εξα ίρ ετο ς στρα­τιω τικός, ένας στρατιώτης χωρίς ελαττώ μα­τα. Είχε μια μόνο αδυναμία, η οποία στάθηκε μοιραία για το εγχείρημά του: έλλειψ η πολι­τικού αισθητηρίου. Γεννημένος στην Ανδα­λουσία, δ ιέ θ ε τε όλα τα π λεονεκτήματα και τα μειονεκτήμα τα του τόπου του: γο η τευ τι­κός ως η γέτης, καλός ρήτορας, ευφ υής, α­ξιοπρεπής και αψίκορος, διακρινόταν ωστό­σο και από σκεπτικισμό και αναποφασιστικό- τητα , χαρακτηριστικά που δεν αρμόζουν σε έναν άνθρωπο ο οποίος είναι γεννημ ένο ς να κρατά το σκήπτρο ή τη στραταρχική ράβδο. Αν και στην αρχή ο ίδιος ήταν αποφασισμέ­νος να ανταλλάξει ευχαρίστως με τη Β ρετα ­νία τη ν πόλη Θ εούτα, αν εκείνη του παρα­χωρούσε το Γιβραλτάρ, στη συγκεκριμένη περίσταση αποφάσισε να σώσει τη ν τιμή του ισπανικού έθνους κατατροπώνοντας τους ε- ξεγερ μένο υς Ριφίτες. Οι αντιδράσεις που ε ί­χε συναντήσει κατά τη διάρκεια τη ς περιο­δείας του στις περιοχές του Μαρόκου τις ο­ποίες ακόμα ήλεγχαν οι ισπανικές δυνάμεις, το ν είχαν πείσει ό τι έπρεπε να αντιδράσει δυναμικά. Η αδιαλλαξία και οι συνεχείς επι­θ έσ εις του Αμπντ ελ Κριμ από την άλλη πλευρά επιδείνωσαν τη ν κατάσταση και ε ξα ­φάνισαν κάθε ελπίδα για ειρηνικό διακανο­νισμό. Ο Κριμ βρισκόταν στο απόγειο τη ς δόξας του εκείνη τη ν περίοδο, με απ οτέλε­σμα ακόμα και η βερβερ ική φυλή των Τζε- μπαλά, που ή ταν ανέκαθεν εχθρική προς το υ ς Ριφ, των οποίων εκείνος ηγείτο, να συμμαχήσει μαζί του και η εξέγερσ η να επε- κτα θεί και στο ορεινό Τζεμπέλ, δυσχεραίνο- ντας ακόμα περισσότερο την κατάσταση για το υς Ισπανούς. Από την αρχή του 1924 οι Ισπανοί μάχονταν απελπισμένα πλήρως ανα­διπλωμένοι στον ποταμό Λάου, μόλις π έντε χ ιλιόμετρα έξω από τη ν πρωτεύουσα Τετου- άν, π ροκειμένου να κρατήσουν το παρακεί­μενο όρος Γκόρζυ. Οι δυνάμεις του Αμπντ ελ Κριμ ταυτοχρόνω ς πολιορκούσαν τη ν πόλη

Ενα από τα π υροβόλα που χρησ ιμ οπ ο ιήθηκαν κατά την υπεράσπιση της

πόλης Μ ελ ίλ α , όπως σ ώ ζετα ι σήμερα.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 65: Στρατιωτική Ιστορία 102

Σεσάουεν. Λίγο αργότερα η εμφάνιση της πανώλης ήταν εκείνη που έδωσε το τελε ιω ­τικό πλήγμα στο ηθικό των Ισπανών, το ο ­ποίο ήταν ήδη χαμηλό όχι μόνο εξα ιτίας των συνεχών θριάμβων των επαναστατών αλλά και λόγω τη ς ελονοσίας και τη ς δυσεντερίας που ταλαιπωρούσαν το στράτευμα.

ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ ΚΑΙ ΗΤΤΑ ΤΩΝ ΙΣΠΑΝΩΝ

Ο στρατηγός Πρίμο δε Ριβέρα παρόλες τ ις α ν τιξο ό τη τες που αντιμετώ πιζε ήταν α­ποφασισμένος να κερδίσει έστω και μια «πύρρειο νίκη» για τη ν τιμή του έθνους του. Ετσι σε μια πρώτη κίνηση αντεπ ίθεσης, α­φού αντικατέσ τησ ε τους παλαιούς αξιωμα­τικούς με νεώ τερους στην ηλικία, απέστειλε π έντε φάλαγγες στο μέτωπο των επιχειρή­σεων, αυξάνοντας τη δύναμη του ισπανικού στρατού στους 150.000 άνδρες. Τρεις από α υ τές τις φάλαγγες κατάφεραν να λύσουν τη ν πολιορκία του Σεσάουεν και ο σ τρατη­γός Σεράνο εισ ήλθε με τη φάλαγγά του ως απ ελευθερω τής στην πόλη στις 29 Σ επ τεμ ­βρίου 1924. Οι άλλες δύο ισπανικές φάλαγ­γες βοήθησαν τη ν πρωτεύουσα Τετουάν να αναπνεύσει, παράλληλα δε κατάφεραν να α­νοίξουν έναν διάδρομο μέχρι το Σεσάουεν ενώ νοντας και πάλι συγκοινωνιακά τις δύο πόλεις. Ωστόσο οι επ ιθέσεις των Βέρβερω ν συνεχίστηκαν με μεγάλη σφοδρότητα, με α­π οτέλεσμα να γίνει σχεδόν αδιάβατος για τις φάλαγγες των αυτοκινήτω ν ο διάδρομος που μετά δυσκολίας εκρα τείτο ανοικτός. Οι Ισπανοί αναγκάστηκαν υπό αυτή τη ν πίεση να εγκαταλείψ ουν τη Σεσάουεν. Κατά τη διάρκεια τη ς υποχώρησης σκοτώ θηκε ο στρατηγός Σεράνο και τραυματίσ τηκε ο στρατηγός Φρανσίσκο Μ περενχουέρ. Τα υ­πολείμματα τη ς φρουράς της πόλης και των φαλάγγων ενισχύσεων που κατάφεραν να σωθούν έφθασαν εξουθενω μένα στο Τετου­άν. Ο Αμπντ ελ Κριμ για την ώρα, μ ετά την κατατρόπωση των Ισπανών και αφού έθεσ ε υπό την κυριαρχία του ολόκληρη τη ν περιο­χή του Ριφ και του Τζεμπέλ, απολάμβανε δό­ξα σουλτάνου των Μαροκινών, ενώ ο στρα­τηγός Πρίμο δε Ριβέρα, ευρισκόμενος προ αδιεξόδου τερμάτισ ε τις επ ιθ ετικές επιχει­ρήσεις και ο ισπανικός αποικιακός στρατός περιορίσθηκε στην υπεράσπιση των παρά­κτιων πόλεων Μελίλα, Τετουάν, Θ εούτα και Λαράς.

Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣΟ Αμπντ ελ Κριμ νιώ θοντας ισχυρός όσο

ποτέ άλλοτε, μολονότι είχε τη ν εύνοια της Γαλλίας σ τράφηκε εναντίον της διεκδικώ- ντας ως «διάδοχος των Ισπανών» τις περιο­χές γύρω από τον ποταμό Ουέργκα, οι οποί­ες, αν και με τη συνθήκη τη ς Αλγεθίρας (ό­πως είδαμε) είχαν παραχωρηθεί στους Ισπα­νούς, δ ιεκδ ικούντο πάλι από τους Γάλλους. Με δεδ ομένη μάλιστα τη ν ιδιάζουσα σημα­σία που έχει ο ποταμός στην Αφρική, μπο­ρούμε να αντιληφ θούμε εύκολα τη ν εμμονή

και το ν δύο πλευρών στη διεκδίκησή του.Οι Γάλλοι είχαν καταφ έρει με την τα κ τι­

κή των «συνεχών εκκαθαρίσεων» και χρησι­μοποιώντας ελαφρά τμήματα στρατού υπό τη διοίκηση ειδ ικευμένω ν αρχηγών να υπο­τά ξουν από το 1920 ως το 1923 το ν Ατλαντα και να ειρηνεύσουν τη ν κοιλάδα τη ς Μου- λούγια. Το τελευ τα ίο εκείνο έ το ς μάλιστα ε ί­χαν σχεδόν εξα λείψ ει κάθε πυρήνα ανταρ­σίας νότια τη ς πόλης Τάζα, στις παρυφές του Ατλαντα. Κατά συνέπεια ο Γαλλικός Σ τρατός που έδ ρ ευ ε στο Μαρόκο από το 1919 μετά το πέρας τη ς αποστολής του είχε μειω θεί από 90.000 σε 60.000 άνδρες και το σύνολο των μονάδων του είχε περιορισθεί σε 41 τάγματα, 18 ίλες, 16 πυροβολαρχίες, 13 λόχους μηχανικού και 10 μοίρες αεροσκα­φών, πραγματικά πολύ μικρές δυνάμεις για να τη ρη θ ε ί η τά ξη σε μια «εύφ λεκτη» περιο­χή όπως το Μαρόκο και πολύ περισσότερο για να ανοιχτούν νέα πολεμικά μέτωπα. Πα- ραβλέποντας αυτά τα δεδομένα ο Γάλλος στρατάρχης Λυωταί, που κατά δήλωσή του «απεχθανόταν τη ν πολεμική δράση»..., μετά από μια μακρά φραστική αντιπαράθεση με το ν Αμπντ ελ Κριμ δ ιέ τα ξε τους συνταγμα­τάρχες Κολομπά και Καμπεή να διαβούν με τις δυνάμεις τους το ν ποταμό Ο υέργκα και να δημιουργήσουν μια σειρά από οχυρωμέ­να φυλάκια στη δ ιαφ ιλονικούμενη δεξιά ό­χθη του που μέχρι τό τε , τυπικά τουλάχι­στον, ανήκε στους Ισπανούς. Ο Αμπντ ελ Κριμ είχε ήδη απειλήσει το υς Γάλλους μέσω επισήμων απεσταλμένων του στη Φεζ πως αν τολμούσαν να διαβούν το ν ποταμό θα α­ντιμετώπιζαν 30.000 βερδερ ικά τυφέκια . Οι γαλλικές δυνάμεις μολονότι διέβησαν στις αρχές Δ εκεμβρ ίου το ν ποταμό, ποτέ δεν τα είδαν...

Οι Γάλλοι εκμετα λλευόμ ενο ι τη ν κατά­σταση προσπάθησαν να αποκομίσουν εδα­φικά οφέλη από τη διαμάχη Ισπανών-Κριμ, ωστόσο, επιθυμώντας ταυτοχρόνω ς να μεί­νουν έξω από το ν πόλεμο, όπως πίστευαν, φρόντισαν οι δυνάμεις το υς να μη προωθη­θούν περαιτέρω στην ε ξεγ ερ μ έν η περιοχή

του Ριφ και να μη προκαλέσουν το ν Αμπντ ελ Κριμ. Επιπλέον ο στρατάρχης Λυωταί σε επιστολή του προς τη γαλλική κυβέρνηση στις 22 Δ εκεμβρ ίου 1924, αν και δήλωνε αι­σ ιόδοξος για την έκβαση τω ν επιχειρήσεων των Γάλλων, σχεδόν απαιτούσε να του απο- σταλούν αμέσως οκτώ λόχοι ως ενίσχυση, ενώ άλλοι τέσσερις θα έπρεπε να έφθαναν στη Φεζ πριν από τις 8 Απριλίου 1925. Πί­σ τευ ε πως με τη ν ενίσχυση αυτών τω ν δυ­νάμεων θα μπορούσε να αποκρούσει ενδ ε ­χόμενες επ ιθέσεις εκ μέρους των Β έρ β ε­ρων και να επιβάλει τη γαλλική εξουσία στην περιοχή. Ομως στη Γαλλία τη ν περίοδο εκ ε ί­νη επ ίκειντο εκλογές και η απερχόμενη κυ­βέρνηση, υπολογίζοντας προφανώς το πολι­τικό κόστος που θα είχε μια στρατιωτική κι­νητοποίηση και ένας επιπλέον αποικιακός π όλεμος, δίστασε να σ τείλει τ ις ενισχύσεις τις οποίες ζητούσε ο στρατάρχης. Το αποτέ­λεσμα όλων αυτών ήταν όταν στις 14 Απριλί­ου 1925 ο Αμπντ ελ Κριμ εισέβαλε στην πε­ριοχή του Μπενί Ζερουάλ με 8.000 Β έρβε- ρους πολεμιστές, οι Γάλλοι να βρεθούν α­προετοίμαστοι. Οταν μάλιστα ο εισβολέας έ τα ξε απέναντι στα οχυρωμένα φυλάκιά το υς μια μονάδα πυροβολικού, που είχε πά­ρει ως πολεμικό λάφυρο από το υ ς Ισπανούς και τη ν οποία επάνδρωναν και χειρ ίζονταν λ ιπ οτάκτες και Ευρωπαίοι μισθοφόροι, οι γαλλικές οχυρώσεις δ εν φάνηκαν να α ν τέ ­χουν σε βλήματα πυροβόλου. Προβληματι­κή επίσης ήταν η επ ιμελητεία τω ν Γάλλων, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να το υ ς προ­μηθεύσει τρόφ ιμα και κυρίως νερό. Ενα α­κόμα ισχυρό πλήγμα στο ηθικό τω ν γαλλι­κών δυνάμεων προκάλεσε η αποστασία των τοπικών βερβερικώ ν φυλών, οι οποίες συμ­μάχησαν αμέσως με το υς εξεγερμ ένου ς . Ακόμα και οι φυλές Τσούλς και Μπραν, που οι Γάλλοι τις θεωρούσαν ως τις πλέον αξιό­πιστες συμμάχους το υ ς στην περιοχή, στρά­φηκαν εναντίον το υ ς τη στιγμή που οι συ­νταγματάρχες Κολομπά. Φραϋνταμπέρ και Καμπεή, ηγούμενοι τριώ ν ελαφρών μονά­δων δ ιεξήγα ν έναν τιτά ν ιο αγώνα προκειμέ-

Το φ ρούριο τη ς Μ ελίλ α .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 66: Στρατιωτική Ιστορία 102

νου να ενισχύσουν τα γαλλικά φυλάκια μετά- φερόμενοι συνεχώς από το ένα στο άλλο.

Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα η ε ξ έ ­γερση εξαπλώ θηκε σε ολόκληρη τη ν περιο­χή τη ς πόλης Τάζα και του ποταμού Ο υέργκα και οι Γάλλοι υφίσταντο τρ ο μ ερ ές απώλειες από το υς δεινούς ελεύ θ ερ ο υ ς σκοπευτές του Αμπντ ελ Κριμ. Οι πόλεις Κεζάν και Τάζα αλλά και η ίδια η πρωτεύουσα του γαλλικού Μαρόκου Φεζ κινδύνευαν να πέσουν στα χ έ­ρια των εχθρών. Ηδη από τον Ιούνιο του 1925 η περιοχή του ποταμού Ο υέργκα είχε χαθεί για το υς Γάλλους και η εξέγερσ η η ο­ποία είχε εκδηλω θεί στην περιοχή του Ατλα- ντα απειλούσε να εξαπλω θεί σε ολόκληρο το π ροτεκτοράτο . Οι Ισπανοί έβλεπαν τους Γάλλους να υφίστανται ό ,τι και οι ίδιοι πριν από λίγο καιρό, όμως η στάση του κυβερνή ­τη τη ς Ισπανίας, στρατηγού Μ ιγκέλ Πρίμο δε Ριβέρα, ή ταν τελείω ς διαφορετική από ε ­κείνη του στρατάρχη Λυωταί, ο οποίος το 1921, όταν οι Ισπανοί δέχονταν τα πρώτα πλήγματα των επαναστατών, αποδεχόταν ε ­πίσημα τους εκπροσώπους του Αμπντ ελ Κριμ στη Φεζ. Ο Ισπανός στρατηγός έβλεπ ε ό τι ο κίνδυνος ήταν κοινός και για τις δύο ευρωπαϊκές χώρες και προσπαθούσε να έλ ­θ ε ι σε συνεννόηση με τη γαλλική κυβέρνη ­ση ώστε να το ν αντιμετωπίσουν από κοινού.

Ο στρατάρχης Λυωταί ζητούσε επίσης α­πεγνωσμένα από τη ν κυβέρνησή του στρα­τιω τικές ενισχύσεις και έναν υπαρχηγό, κα­τά προτίμηση τον στρατηγό Βεϋγκάν, για να το ν συνδράμει στην κατάστρωση των σχε­δίων επιχειρήσεων και στη διοίκηση των μο­νάδων, αλλά και για να μοιραστεί μαζί του τις ευ θ ύ νες τη ς ή ττα ς που διαφαινόταν πλέον καθαρά στον ορίζοντα. Ετσι η γαλλική κυ­βέρνηση, για να το ν ενισχύσει, απέστειλε μια ολόκληρη μαροκινή μεραρχία που είχε

70 αποχωρήσει από το Ρούρ και τάγματα ακρο- * “ * βολιστών από τις φρουρές τη ς Τουλόν, του

Μοντωμπάν, του Περπινιάν και του Μπούρ- γκ. Στο μεταξύ στο μέτωπο τα γαλλικά φυλά­κια έδιναν τη ν εικόνα απομονωμένων νήσων στη θάλασσα της βερβερ ικής εξέγερσ ης και έπ εφταν στα χέρια των επαναστατών το ένα μετά το άλλο. Η ηρωική θυσία του ανθυπο- λοχαγού Πωλ Λαπέ, ο οποίος στις 15 Ιουνίου 1925 αντί να παραδοθεί αυτοκτόνησ ε ανατι- ναζόμενος μαζί με το οχυρό του στο Μπενί Ν τερκούλ και αναφωνώντας «Ζήτω η Γαλ­λία!», συγκίνησε το έθνος και ώθησε την κυ­βέρνηση του Πωλ Παινλεβέ να αποστείλει ε ­πιπλέον ενισχύσεις στο μαροκινό μέτωπο.

Οι δυνάμεις του στρατάρχη Λυωταί α- νήλθαν έτσι σε 77 τάγματα, 23 ίλες, 31 πυρο­βολαρχίες, 17 λόχους μηχανικού και 16 μοί­ρες πολεμικών αεροσκαφών. Τη διοίκηση του βορείου μετώπου ανέλαβε ο στρατηγός Ντωγκάν. Παράλληλα ο στρατηγός Μουασύ, σε μια γενική κινητοποίηση των αποικιών προκειμένου να ενισχυθούν οι δυνάμεις του Μαρόκου, σχημάτισε στη γειτονική Αλγερία το 19ο Ελαφρό Σύνταγμα Πεζικού. Στις 4 Ιουλίου 1925 οι δυνάμεις των εξεγερμ ένω ν κύκλωσαν την πόλη Τάζα και πλησίασαν α­π ειλητικά τον σ ιδηροδρομικό άξονα Τύνιδας

- Καζαμπλάνκας που ένωνε τη γαλλική βό­ρεια Αφρική. Η κατάληψη του άξονα από τους ε ξεγ ερ μ ένο υ ς θα είχε ολέθρια απ οτε­λέσματα για το υς Γάλλους, αφού θα ένωνε το υς επαναστάτες του Ριφ με αυτούς του Ατλαντα. Λίγα φυλάκια, όπως εκείνο του Κι- φάν, άντεχαν ακόμα στις σφοδρές επ ιθέ­σεις των εξεγερμένω ν, ενώ άλλα, όπως εκ ε ί­να στο Σεγιάμπ, στο Μπαμπ Μιζάλ, στο Κεφ ελ Γκαρ και μερικά στην περιοχή τη ς Τάζα, υ­πέκυψαν παρά τη γενναία αντίσταση των αν­δρών τους. Σε αυτή τη ν κρίσιμη στιγμή ο Αμπντ ελ Κριμ με έναν απεσταλμένο του π ρότεινε ε ιρ ηνευτικές διαπραγματεύσεις στους Γάλλους διαφορετικά, τους απειλού­σε, θα έχαναν ολοκληρωτικά το Μαρόκο. Απελπισμένος ο 72χρονος στρατάρχης Λυω­τα ί πρότεινε στην κυβέρνησή του όχι μόνο να αρχίσει διαπραγματεύσεις, αλλά σε συ­νεννόηση με τη ν Ισπανία να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία τη ς περιοχής του Ριφ με μόνο αντάλλαγμα τη ν άμεση διακοπή των εχθ ρο ­πραξιών εκ μέρους των εξεγερμένω ν.

Ο Αμπντ ελ Κριμ βρισκόταν ένα βήμα πριν από το ν τελ ικό θρίαμβο. Ωστόσο οι Γάλ­λοι αποφάσισαν να καταβάλουν μια τε λ ε υ ­ταία προσπάθεια για τη σωτηρία τη ς πόλης Τάζα πριν προχωρήσουν σε συνομιλίες για συνθηκολόγηση. Ο στρατάρχης Λυωταί, πι­σ τεύοντας ότι η πόλη αυτή αργά ή γρήγορα θα έπ εφ τε στα χέρια των εξεγερμένω ν, είχε αφήσει να τη ν υπερασπίζονται μόνο έ ξ ι τά γ ­ματα με π ολεμοφόδια και τρόφ ιμα για 45 η ­μέρες. Σε αυτή τη ν «αναλώσιμη» γαλλική στρατιωτική δύναμη π ροστέθηκε και μια ε- λαφρή μονάδα που επιχειρούσε στην άλλη άκρη του μετώπου με στόχο να βοηθήσει τη φρουρά του Ριμπάν στον ποταμό Λουχό. Τις επ όμενες η μέρ ες όμως, σε μια περίεργη "στροφή" του πολέμου, ο στρατηγός Μπι- γ ιό τ κατατρόπωσε τους Β έρβερους στο Μπαμπ Τάζα και στο Κιφάν και ο συνταγμα­τάρχης Ζιρώ με τρία τάγματα κατάφ ερε να

επικρατήσει ολοκληρωτικά. Από τη ν άλλη πλευρά οι εξεγερ μ ένο ι του Αμπντ ελ Κριμ δ εν επ ιτέθηκαν στην πόλη Τάζα. Αυτό ήταν το μοιραίο λάθος τους. Ο στρατηγός Ντω­γκάν, που είχε καταφ έρει να εισ έλθει στην πόλη με κίνδυνο τη ς ζωής του προκειμένου να εκτιμήσ ει τη ν κατάσταση, επέστρεψ ε στη Φεζ για να ενημερώ σει το ν Λυωταί για την ε ­ξέλ ιξη του μετώπου. Ενώπιον αυτών των ευ ­νοϊκών ε ξελ ίξεω ν ο στρατάρχης φόρεσε πά­λι τη "λεοντή" του. Σε νέα επιστολή προς την κυβέρνησή του δήλωνε ότι πριν από κάθε συνομιλία με τον Αμπντ ελ Κριμ η Γαλλία θα έπρεπε να του ζητήσει να αναγνωρίσει τον σουλτάνο-μαριονέτα του Μαρόκου και πως το καλύτερο θα ήταν «να τελείω ναν μαζί του με τα όπλα συντρίβοντας την εξέγερση».

Ο Ισπανός σ τρ α τη γό ς Φρανσίσκο Μ π ερ ένχ ουερ , που π ολέμησε εναντίον του

Α μπντ ελ Κριμ και τρ α υ μ α τίσ θ η κ ε υπ ερασπ ιζόμενος την πόλη Τετουάν.

Ο σ τρ α τη γό ς Μ ιγ κ έλ Πρίμο δ ε Ρ ιβ έρα , κ υ β ερ νή τη ς τη ς Ισπανίας , σε σύσκεψ η μ ε τον Ισπανό μονάρχη Αλψόνσο ΙΓ 1 κατά τη δ ιά ρ κεια των πολέμων το υ Ριφ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 67: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ενοπλοι Β έρ β ερ ο ι π ο λεμ ισ τές του Αμπντ ελ Κριμ.

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΕΤΑΙΝ

Η γαλλική κυβέρνηση όμως, τη ς οποίας η εμπιστοσύνη στον στρατάρχη είχε κλονι­στεί σοβαρά, απεφάσισε να σ τείλει στο Μα­ρόκο τη δόξα του Α' ΠΠ, τον στρατάρχη Πε- ταίν, προκειμένου εκείνος να κρίνει επί τό ­που τη ν κρισιμότητα τη ς κατάστασης και να λάβει όσες αποφάσεις χρειάζονταν σχετικά με τη διοίκηση, τη ν οργάνωση και τη ν απο­στολή μονάδων και υπηρεσιών που απασχο­λούντο ή επρόκειτο να απασχοληθούν στις επιχειρήσεις του μετώπου προκειμένου να υπάρξει ευνοϊκή έκβαση του πολέμου. Με άλλα λόγια προέβαινε σε μια «σιωπηρή» α­ντικατάσταση του στρατάρχη Λυωταί. Ο Πε- ταίν, τον οποίο ο πρωθυπουργός Παινλεβέ είχε προτιμήσει κατά τον Α' ΠΠ και είχε δι­καιωθεί για τη ν επιλογή του, αν και δ εν είχε πατήσει ποτέ πάλι στην Αφρική, είχε την ε ­ντολή όχι απλώς να πραγματοποιήσει μια ε ­νημερωτική αποστολή αλλά να ασκήσει ε ­ξουσία και να λάβει αποφάσεις υποκαθιστώ- ντας ουσιαστικά το ν γηραιό στρατάρχη Λυω­ταί. Η κυβέρνηση προειδοποίησε μάλιστα το ν Λυωταί ό τι σε περίπτωση που αντιδρού- σε στην αποστολή του Πεταίν θα το ν αντικα­θιστούσε αμέσως με έναν πολίτη κυβερνητι­κό εκπρόσωπο. Ο στρατάρχης Λυωταί, ο ο ­ποίος λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1916, είχε πε- τά ξε ι από το βήμα τη ς Βουλής την παραίτη­σή του από τη θέση του υπουργού Στρατιω­τικών, αυτή τη φορά ένιωσε πολύ γέρος για να αντιδράσει και την "ανάγκη φιλοτιμίαν ποιούμενος" δέχθη κε με στω ικότητα τη ν «υ­ποκατάστασή» το υ από τον Πεταίν. Υπερθε­ματίζοντας μάλιστα δήλωσε πως ο νεώ τερος συνάδελφός του ήταν ο πλέον κατάλληλος αξιωματικός για να κρίνει την κατάσταση και να αποφασίσει ποια μέτρα έπρεπε να λη- φθούν. Δύο Γάλλοι στρατάρχες λοιπόν θα ε ­νεργούσαν εναντίον ενός Μαροκινού επανα­στάτη, μόνο που το άστρο του «ειρηνόφι­λου» Λυωταί είχε αρχίσει να δύει και ουσια­στικά ο Πεταίν, «η δόξα του Βερντέν», έπρε­πε να φ έρει σε αίσιο πέρας το ν πόλεμο τον

οποίο ο πρώτος είχε ξεκινήσει.Ο Πεταίν έφθασε στο Μαρόκο στις 17

Ιουλίου. Αφού περιόδευσε σε ολόκληρο το μέτωπο προκειμένου να εκτιμήσει την κατά­σταση αυτοπροσώπως, φρόντισε να συνα­ν τη θ ε ί και με το ν κυβερνήτη της Ισπανίας στην πόλη Τετουάν του ισπανικού Μαρόκου, προκειμένου να συνεννοηθούν και να δρά­σουν από κοινού εναντίον τη ς εξέγερσης. Ως γνήσιος στρατιωτικός φρόντισε να μη φ έρει σε δύσκολη θέση τον αρχαιότερο συ­νάδελφό του Λυωταί, μολονότι περιφρονού- σε τις μεθόδους του οι οποίες έδιναν προ­βάδισμα στην πολιτική σε σχέση με την κα­θαρά στρατιωτική δράση. Τυπικά άφησε την αρχιστρατηγία στον Λυωταί. Εκτός από τα πρόσθετα μέτρα που έλαβε για να τε θ ε ί τέ ρ ­μα στην εξέγερση, ζήτησε και ένα σχέδιο δράσης από το ν στρατάρχη - διοικητή, ο ο­ποίος και του το απέστειλε στο Παρίσι επει­δή ο Πεταίν επέστρεψε στη γαλλική πρωτεύ­ουσα τη ν 1η Αυγούστου 1925. Το σχέδιο του Λυωταί, το οποίο κυρίως στόχευε στην ανα­κατάληψη του Μπενί Ζερουάλ, ήταν μια αντι­γραφή του τρόπου δράσης των Γάλλων ενα­ντίον των εξεγέρσ εω ν των Μαροκινών από το 1912 και μετά. Ο Πεταίν δ εν π ερίμενε κάτι δ ιαφορετικό από τον γηραιό στρατάρχη. Ο ί­διος, αντιθέτω ς, σκόπευε να κινηθεί πολύ πιο δραστικά π λήττοντας τη ν ίδια την πρω­τεύουσα του αντιπάλου, το Αντζίρ, με σκοπό να το ν εξουδετερώ σει. Για κάτι τέ το ιο όμως χρειαζόταν την ενίσχυση των Ισπανών, μαζί με τους οποίους σκόπευε να εξαπολύσει μια εκ τετα μ ένη επίθεση. Ετσι σε πρώτη φάση φρόντισε αμέσως να αποσταλούν άφθονες ενισχύσεις και στα δύο μέτωπα του Μαρό­κου, με αποτέλεσμα η κατάσταση να βαίνει βελτιούμενη για τους Γάλλους.

Με δεδομένα αφενός τη ν εξύψωση του ηθικού των γαλλικών δυνάμεων λόγω της πα­ρουσίας του στρατάρχη Πεταίν και α φ ετέ ­ρου το ότι οι βερβερ ικές φυλές είχαν κατα­πονηθεί από την π ενταετή σύρραξη και ε ί­χαν αρχίσει να χάνουν την ορμή και τη μαχη- τ ικό τη τά τους, η πορεία του πολέμου άρχισε

να αλλάζει. Ο συνταγματάρχης Φραϋντα- μπέρ που επιχειρούσε στο δυτικό μέτωπο κατόρθωσε να προωθήσει τ ις δυνάμεις του μέχρι το ν ποταμό Λούχο, να λύσει την πο­λιορκία της πόλης Κεζάν και να συναντηθεί με τις δυνάμεις του Ισπανού στρατηγού Ρι- κέλμε (κατοπινού πολιορκητή του Αλκαζάρ), ενώ στο ανατολικό μέτωπο των επιχειρήσε­ων ο στρατηγός Μπουασύ απεμάκρυνε τους εξεγερ μ ένου ς από τη ν Τάζα και τη Φεζ και α­νάγκασε σε υποταγή τη βερβερική φυλή των Τσούλ που ήλεγχε τη ν περιοχή.

Η ΓΑΛΛΟ-ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗΠαρά την αρχική διστακτικότητα των

Ισπανών να λάβουν μέρος σε μια πολεμική ε ­πιχείρηση που θα δ ιηύθυνε Γάλλος στρατη­γός, τελ ικά ο Πεταίν κατάφερε να πείσει τον στρατηγό Μ ιγκέλ Πρίμο δε Ριβέρα να δρά­σουν από κοινού. Ετσι οι Ισπανοί αποβιβά­σθηκαν στον κόλπο τη ς Αλγουθέμας με σκο­πό να απειλήσουν άμεσα την πρωτεύουσα του Αμπντ ελ Κριμ, ενώ στα ανατολικά οι γαλλικές δυνάμεις ξεκίνησαν μια εκ τε τα μ έ ­νη επίθεση από τη ν παραλιακή πόλη Μελίλα μέχρι την Τάζα με κατεύθυνση προς τα δυτι­κά και τη ν πρωτεύουσα Αντζίρ. Αυτή τη φορά οι Βέρβεροι επαναστάτες τη ς ερήμου βρέ­θηκαν αντιμέτωποι με έναν ολόκληρο ευρω­παϊκό στρατό, αφού ο Πεταίν δ εν ζητούσε ευγενικά ενισχύσεις αλλά ως στρατιωτικός δ ιέ τα ξε γενική κινητοποίηση. Στόχος του τ ε ­λευτα ίου ήταν οι δυνάμεις του να διαβούν γρήγορα τη ν οροσειρά του Ριφ για να μπορέ­σουν να αναπτυχθούν σε έδαφος που θα ευ ­νοούσε το ν σχηματισμό ενιαίου μετώπου, τη ν κίνηση των αρμάτων μάχης, τις συγκε­ντρώσεις πυροβολικού και γενικά τις μ εθό ­δους σύγχρονου πολέμου. Μονάδες από βα­ριές πυροβολαρχίες κατέφθασαν με εντολή του Πεταίν στο Μαρόκο. Συνοδεύονταν από μητροπολιτικά σ τρατεύματα που μετέβα ι- ναν για πρώτη φορά εκεί. Σε αυτά τα στρα­τεύμα τα περιλαμβάνονταν π έντε επ ίλεκτα τάγματα αλπινιστών κυνηγών και τάγματα τυφεκιοφόρων. Το γαλλικό στράτευμα χωρί­στηκε σε τρ εις ομάδες, η καθεμία από τις ο­ποίες υποδιαιρείτο σε δύο μεραρχίες. Αυτές με τη σειρά τους και σύμφωνα με τα πρότυ­πα του Λ' ΠΠ περιελάμβαναν από δύο ταξια ρ­χίες και δώδεκα τάγματα. Η πυραμίδα της ιε­ραρχίας σχηματίστηκε από 42 στρατηγούς.

Ο ίδιος ο Πεταίν προκειμένου να βρίσκε­τα ι κοντά στο μέτωπο μετέβη στις 22 Αυγού­στου στην Καζαμπλάνκα, όπου αντιμετώπισε ένα επιπλέον πρόβλημα, τη ν πεισματική άρ­νηση του Λυωταί να του παραχωρήσει ουσια­στικά τη ν αρχιστρατηγία. Ο γέροντας στρα­τάρχης τη ς Γαλλικής Δημοκρατίας είχε γα­ντζω θεί για τα καλά στην καρέκλα του. Τη «φιλειρηνική» πολιτική του, με τη ν οποία ε- πεδίωκε με ημίμετρα και π ολιτικές συνεν­νοήσεις να ειρηνεύσει με το υς εξεγερ μ έ- νους, την είχε εμπεδώσει και στους περισσό­τερ ο υς Γάλλους αξιωματικούς, οι οποίοι προ­τιμούσαν το ν ειρηνικό συμβιβασμό από την αναμέτρηση στο πεδίο τη ς μάχης.

71

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 68: Στρατιωτική Ιστορία 102

Απ ογοητευμένος από αυτές τις ε ξελ ίξε ις ο στρατάρχης Πεταίν αποδέχθηκε, σε ένα πρώτο στάδιο, τα 24 τάγματα που βρίσκο­νταν στο Ζερουάλ και στο Ταφράντ μαζί με τα άλλα 20 τα οποία στρατοπέδευαν στο Τα- ουνάτ να κινηθούν προς το Μπενί Ζερουάλ, προκειμένου να το αποκλείοουν και να ε ξα ­ναγκάσουν τους τοπικούς φυλάρχους σε υ­ποταγή. Επρόκειτο για τη ν πρώτη και μοναδι­κή υποχώρησή του στα σχέδια του στρατάρ­χη Λυωταί. Ωστόσο, ανεξαρτήτω ς απ οτελέ­σματος, περιόρισε τον χρόνο δράσης αυτών των ταγμάτων μέχρι τις 18 Σεπτεμβρίου 1925 ώστε να τα έχει διαθέσιμα για τη μεγάλη επί­θεση που σχεδίαζε ο ίδιος. Ταυτόχρονα δή­λωνε αποφασιστικά πως δεν είχε μεταβεί στο Μαρόκο για να ασκήσει πολιτική αλλά για να εκπονήσει σχέδια και να κερδίσει το ν πόλε­μο.

αποτέλεσμα να μη μπορεί ο ύ τε καν να υπο­χωρήσει. Οι Γάλλοι έχοντας χωρίσει τον στρατό τους σε δύο ομάδες οι οποίες στάθ­μευαν στη Φεζ και στην Τάζα αντίστοιχα και αποτελούντο η καθεμία από τρ εις μεραρχίες και οι Ισπανοί σε δύο ομάδες που στρατοπέ­δευαν στο Κερτ και στο Τατζίρ, είχαν πλέον κυκλώσει τον Αμπντ ελ Κριμ. Τελικά εκείνος, απελπισμένος και μετά από μακρές διαπραγ­ματεύσεις, παραδόθηκε στους Γάλλους, οι ο ­ποίοι του εγγυήθηκαν ότι δεν θα τον εκτε- λούσαν, ο ύ τε θα του στερούσαν τα υπάρχο­ντά του, τα οποία, παραδιδόμενος στις 19 Μαϊου 1926 μ ετέφ ερ ε με 200 φορτηγά ζώα στο στρατόπεδο του στρατηγού Ιμπό. Η γαλ­λική κυβέρνηση τον εξόρισε αρχικά στη νή­σο Ρεουνιόν από το 1926 ως το 1947 και κα­τόπιν του έδωσε την άδεια να εγκατασταθεί στη νότια Γαλλία. Ο ίδιος όμως εγκατέλειψ ε το γαλλικό έδαφος και δεχόμενος την προ­στασία του βασιλιά της Αιγύπτου Φαρούκ ε ­γκαταστάθηκε εκεί. Μ ετά το 1948 έγινε αρ­χηγός τη ς βορειοαφρικανικής εθν ικής αντί­στασης εναντίον τη ς ευρωπαϊκής κυριαρ­χίας.

Με τη ν παράδοση του Αμπντ ελ Κριμ τ ε ­λείωσε ο πόλεμος του Ριφ. Εμειναν να μάχο­νται μόνο μερ ικές ασήμαντες βερβερ ικές ο­μάδες ανταρτών στον Ανω Ατλαντα και στον Α τλαντα τη ς Σαχάρας. Η χώρα ειρήνευσε τ ε ­λείως περί τα τέλη του 1934 και τόσο η γαλ­λική όσο και η ισπανική εξουσία στο Μαρόκο αποκαταστάθηκαν πλήρως. Ο στρατηγός Πρίμο δε Ριβέρα πανηγύρισε στη Μαδρίτη τη στρατιωτική νίκη του στην αποικία του Μα­ρόκου. Κανένας δεν μπορούσε τό τε να φα­ντασ τεί ό τι μια δεκα ετία αργότερα από το ί­διο το «ανήσυχο» Μαρόκο θα ξεκινούσε η ε ­ξέγερση των Ισπανών αξιωματικών η οποία θα αποτελούσε την αρχή του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) Καρπέ Ραιημόν: ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα, 1980.(2) Rial Η. James: REVOLUTION FROM ABOVE:THE PRIMO DE RIVERA DICTATORSHIP IN SPAIN, 1923-1930, George Mason University Press, October 1986.(3) Fleming E. Shannon: PRIMO DE RIVERA AND ABD - EL - KRIM: THE STRUGGLE IN SPANISH MOROCCO , 1923-1927, Garland Publishing, June 1991.(4) Atkin Nicholas: PETAIN, Longman Publishing Group, 1997.(5) Price Roger: A CONCISE HISTORY OF FRANCE, Cambridge Concise Histories, 1993.(6) Raymond Gino: HISTORICAL DICTIONARY OF FRANCE, London, 1998.(7) Scott Haine W.: THE HISTORY OF FRANCE, Greenwood Histories of Modem Nations, 2000.(8) HISTORIA DE LAS CAMPANAS DE MARRUECOS, Servicio Historico Militär, Imprenta del Servicio G eogrjico del Ejercito, Madrid, 1947.(9) Goded, General: MARRUECOS - LAS ETAPAS DE LA PACIFICACION, Ca Ibero- Americana de Publicaciones; Madrid, 1932.

72

Εκείνη η πρώτη μικρή επιχείρηση άρχισε τελικά στις 11 Σεπτεμβρίου και σημείωσε αρ­χικά κάποιες επιτυχίες, αφού οι ε ξεγ ερ θ έ- ν τες εγκατέλειψ αν με ευκολία το υς ορει­νούς όγκους κατευθυνόμενοι προς βορρά. Από τη ν άλλη πλευρά, κινούμενος σύμφωνα με το κοινό τους σχέδιο ο Ισπανός στρατη­γός Σανχούρχο, όπως προαναφέραμε, είχε ήδη αποβιβάσει τις δυνάμεις του στο στόμιο του κόλπου τη ς Αλγουθέμας στις 7 Σεπ τεμ ­βρίου, με σκοπό να κινηθεί προς το Αντζίρ. Ομως δεν κατάφερε να προωθήσει τις δυνά­μεις του σε ικανή απόσταση στην ενδοχώρα. Ο στρατάρχης Πεταίν για την ώρα περιορί- σθηκε να πολεμά με το ν Αμπντ ελ Κριμ στο μέτωπο της Τάζα και ταυτόχρονα, για λόγους καλύτερου συντονισμού των δυνάμεών του, ανέβαλε τη γενική επίθεση για τις 30 Σε­πτεμβρίου 1925.

Ολο αυτό το διάστημα ο στρατάρχης Λυωταί προσπαθούσε με κάθε τρόπο να κρα­τήσει τη θέση του και να επιβάλει τη θέλησή του για μια όσο το δυνατόν πιο αναίμακτη ε ι­ρήνευση. Τελικά, αντιλαμβανόμενος ότι δεν μπορούσε να παραμείνει άλλο στη θέση του, παραιτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου δηλώνο­ντας ότι με την τακτική που ακολούθησε «εί­χε σώσει το Μαρόκο» και δ ιαμαρτυρόμενος προς κάθε κατεύθυνση «διότι ο Πεταίν δεν ακολουθούσε την σωτήρια τακτική του» η ο­ποία είχε οδηγήσει στον πόλεμο... Ο Πεταίν επικαλούμενος υπηρεσιακούς λόγους δεν τον αποχαιρέτησε όταν εκείνος αποχωρούσε από το Μαρόκο. Στη Γαλλία περίμενε το ν γη ­ραιό στρατάρχη μόνο μια πρόσκληση από

iSsoS T A T E B A N K OF T H E R IF F

( j j LN? U206S

I S - l l o i j ' k - J · §,

$

Χ αρτονόμισμα το υ "κ ρ ά το υ ς" το υ Αμπντ ελ Κριμ.

Ο Μ α ρ οκινός επ ανασ τάτη ς Αμπντ ελ Κριμ.

το ν ταμία της εφορίας...Ο στρατάρχης Πεταίν άρχισε τελικά τη

γεν ικευμ ένη επίθεσή του στις 30 Σεπτεμβρί­ου 1925 υπό βροχή. Ακολουθώντας την ευ ­ρωπαϊκή τακτική ξεκίνησ ε με προπαρασκευή του πυροβολικού και έφοδο των αρμάτων. Τα αποτελέσματα ήταν ευοίωνα. Λίγες μέρες αργότερα, στις 5 Οκτωβρίου, μια νίκη των Ισπανών εξύψωσε κατακόρυφα το ηθικό των Ευρωπαίων και έπ ληξε τον Αμπντ ελ Κριμ. Ο στρατηγός Σανχούρχο κατάφερε σε απρό­σμενα σύντομο χρονικό διάστημα να εισέλ- θ ε ι θριαμβευτικά στο Αντζίρ, την πρωτεύου­σα του κοινού εχθρού, και να καταργήσει τη νεό τευ κτη «Δημοκρατία» του. Ο Αμπντ ελ Κριμ κατέφ υγε στα βουνά, όπου συνέχισε τη ν αντίστασή του. Οι Γάλλοι λόγω της βρο­χής, που κατέστησε τους χειμάρρους ορμη­τικά ποτάμια, καθυστέρησαν τη ν προέλασή τους.

Μ ετά από τη ραγδαία εξέλ ιξη που προκά­λεσε ο θρίαμβος των ισπανικών στρατευμά­των οι επιχειρήσεις σταμάτησαν και 16 μη- τροπολιτικά τάγματα τα οποία δεν ενεπλάκη- σαν καθόλου στο μέτωπο επέστρεψαν στη Γαλλία. Ο Πεταίν, αφήνοντας ως υπαρχηγό του το ν στρατηγό Μπουασύ να διοικεί τις γαλλικές δυνάμεις, επέστρεψε στο Παρίσι στις 6 Νοεμβρίου δηλώνοντας ότι η αποστο­λή του είχε λή ξει και ότι η παράδοση του Αμπντ ελ Κριμ ήταν ζήτημα χρόνου. Μέχρι την επόμενη άνοιξη όλες οι φυλές που κα­τοικούσαν στη γαλλική ζώνη είχαν δηλώσει υποταγή, ενώ ο Αμπντ ελ Κριμ περιορίζοντας τις διεκδικήσεις του ζητούσε πια να το ν ανα­γνωρίσουν οι Γάλλοι ως εμίρη στο ανεξάρτη ­το κράτος του Ριφ, δηλαδή στο ισπανικό Μα­ρόκο. Υπό τις ν έες συνθήκες όμως τόσο οι Γάλλοι όσο και οι Ισπανοί δ εν είχαν καμία πρόθεση να συνθηκολογήσουν. Σε μια συ­ντονισμένη επίθεση που άρχισαν στις 8 Μαϊ- ου 1926 με κατεύθυνση το Τεργκίστ ο Αμπντ ελ Κριμ δεν μπόρεσε να α ντιτά ξει σχεδόν κα­μία αντίσταση. Αφού είχε χάσει τον πόλεμο όλες οι φυλές ήταν πλέον εναντίον του, με

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 69: Στρατιωτική Ιστορία 102

Α Λ Λ Η Λ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΙ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Αγαπητοί κύριοι,

Με αφορμή το άρθρο σας στο τεύ ­χος 56 σχετικά με τη δράση των Σοβιετικών κατασκόπων κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέ­μου, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας κάποια στοιχεία σχετικά με έ ­ναν Γερμανό αξιωματικό ο οποίος, ως έναν 6αθμό, φερόταν να είναι η μυστική πηγή του Στάλιν μέσα στο περιβάλλον του Χίτλερ. Πρό­κειται για τον βαρώνο Ρούντολφ φον Γκέρσντορφ, μια προσωπικό­τητα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αν εξετάσουμε μερικά στοιχεία της καριέρας του. Αυτός ο αξιωματι­κός ήταν ενεργό μέλος της γερμα­νικής αντίστασης κατά του Χίτλερ και είχε αναμιχθεί σε δύο τουλάχι­στον απόπειρες εναντίον του την περίοδο 1942-43, στη δε δεύτερη επρόκειτο να τον σκοτώσει ο ίδιος με βόμβα που μετέφερε πάνω του (Joachim Fest, "Plotting Hitler's Death, The German resistance to Hitler 1933- 1945", σελ. 190-197). Επιπλέον ως μέλος του γενικού επιτελείου της Ομάδας Στρατιών "Κέντρο" (στον τομέα της Αντικατασκοπείας και των Πληροφοριών) είχε εργαστεί στενά για τη στρατολόγηση και την οργάνωση Ρώσων εθελοντών, σε περίοδο που η δραστηριότητα αυτή ήταν επισήμως απαγορευμέ­νη, με αποτέλεσμα η όλη προσπά­θεια να βρεθεί στο κενό (Colin Heaton, "German Anti-Partisan Warfare in Europe 1939-1945", σελ. 177). Ολα αυτά έγιναν από έναν άνθρωπο που υπηρέτησε καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου σε επιτε­λικές θέσεις και τιμήθηκε με το α­νώτερο παράσημο του Ράιχ για αν­δρεία τον Σταυρό των Ιπποτών, κάτι εξαιρετικά δύσκολο για μη μάχιμους αξιωματικούς. Με βάση αυτά τα στοιχεία νιώθει κανείς ότι ήταν απόλυτα φυσιολογικό να α- ποφύγει τη σύλληψη από τη Gestapo μετά το πραξικόπημα της 20ής Ιουλίου και να συνεχίσει ανε­νόχλητος την καριέρα του, τη στιγμή που εκατοντάδες άλλοι σύ­ντροφοί του βρήκαν τον θάνατο. Αραγε θα ήταν καλύτερα αν υπήρ­χαν περισσότεροι αξιωματικοί ό­πως ο βαρώνος φον Γκέρσντορφ ή όχι;

Μ ετά τιμής Γιάννης Ψαρρός, Γλυφάδα

«ΣΙ»: Ο ρόλος του βαρώνου Ρού­ντολφ φον Γκέρσντορφ στο δ ί­κτυο «Lucy» πιθανώς ήταν κατα­λυτικός σύμφωνα με τα όσα ανα­φέρουν στο βιβλίο «La Guerre a ete Gagnee en Suisse» (1966) oi συγγραφείς P. Accoce και P. Quet. Οι δύο μ ελετητές υποστη­ρίζουν ότι πριν από τον πόλεμο ο συνταγματάρχης (τότε) φον Γκέρσντορφ επ ισκέφ θηκε τον Ρόσλερ στο σπίτι του στη Λου- κέρνη μαζί με τον υποστράτηγο Φριτς Θίλε, ο οποίος ήταν υπ' α- ριθ. 2 στον κλάδο επικοινωνιών της γερμανικής Ανώτατης Δ ιο ί­κησης Ενόπλων Δυνάμεων (OKW). Οι δύο αξιωματικοί τα ξί­δεψαν στην Ελβετία υπό συνθή­κες άκρας μυστικότητας, φορώ­ντας πολιτικά ρούχα και μεταφέ- ροντας μαζί τους έναν από τους τελευτα ία ς τεχνολογίας πομπο­δέκτες της Wehrmacht και μία κρυπτογραφική μηχανή Enigma, τα οποία και παρέδωσαν στον Ρόσλερ. Δυστυχώς είναι άγνω­στο το τι ελέχθ η μεταξύ τους σε εκείνη την άκρως ενδιαφέρουσα συνάντηση, αλλά σίγουρα με τον τρόπο αυτό ο Θίλε σκόπευε αρ­γότερα να δ ιοχετεύει πληροφο­ρ ίες στον Ρόσλερ μέσω της Enigma. Γι' αυτόν τον σκοπό ά λ ­λωστε του έδωσε πλήρη κατάλο­γο με κλε ίδ ες κωδικών, ένα ε γ ­χειρ ίδ ιο χρήσης και κατάλογο συχνοτήτων και ωρών εκπομπής που έπρεπε να παρακολουθεί. Μ άλιστα οι ασυρματιστές της OKW εξέπεμπαν τα άκρως απόρ­ρητα μηνύματα των συνωμοτών προς τον RAHS (κωδική ονομα­σία του Ρόσλερ) χωρίς να έχουν ιδέα ότι μετέδ ιδαν πληροφορίες απευθείας στον εχθρό. Σύμφω­να με μία μελέτη που συνέταξε η CIA μετά το τέλος του πολέμου, θεω ρείτα ι πλέον πολύ πιθανό πως εκτός από τον φον Γκέρ­σντορφ και τον Θ ίλε απόρρητες πληροφορίες μ ετέδ ιδαν στον Ρόσλερ και άλλοι επτά ανώτεροι και ανώτατοι Γερμανοί αξιωματι­κοί, από τους οποίους οι πέντε συνελήφθησαν και απαγχονίστη- καν μετά την αποτυχημένη από­πειρα δολοφονίας του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου 1944.

Τοπάλη Φωκίωνα, Θεσσαλονίκη.Ε χετε δίκιο στο ό τι η εγκυκλο­παίδεια “Brittanica" αναφέρει ως

έτο ς πολιορκίας τη ς Αόρνου Π έ­τρας το 327 π.Χ., αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ό τι είναι και σωστό. Ο λες οι ιστορικές πη­γές συμφωνούν ότι η συγκεκρι­μένη πολιορκία έγινε κατά τους ανοιξιάτικους μήνες. Δ εδομέ­νου ό τι τη ν άνοιξη του 327 π.Χ. έγ ινε η πολιορκία της Σογδιανής Πέτρας, έπειτα από την οποία α­κολούθησαν αρκετά άλλα πολε­μικά γεγονότα, είναι λογικά απί­θανο να έγιναν οι δύο πολιορ­κίες το ίδιο έτος . Το σίγουρο ε ί­ναι πως μετά την κατάληψη της Αόρνου Πέτρας ο Αλέξανδρος βάδισε άμεσα προς τα Τάξιλα και έπειτα προς το ν Υδάσπη, που α­πείχε μόλις 175 χλμ. Είμαι βέβαι­ος ό τι έχουν δίκιο οι ιστορικοί που υποστηρίζουν πως η πο­λιορκία της Αόρνου Πέτρας έγι- νε το ν Μ άρτιο του 326 π.Χ. (π.χ. Robin Lane Fox, "Alexander the Great", εκδόσεις Penguin, 2004, σελ. 343) και η μάχη στον Υδά- σπη εναντίον του Πώρου τον Μάιο του ίδιου έτους. Π ολλές φ ορές είναι φ ρονιμότερο να ε ί­ναι κάποιος σίγουρος για την ε- γκυρότητα και τη συμφωνία των πηγών του πριν προβεί σε κρί­σεις σχετικά με αριθμητικά δ ε ­δομένα. Κατ’ αρχάς μάλλον δεν προσέξατε ότι η ερώτηση του Quiz No 86 αναφερόταν στα «φορτηγά αυτοκίνητα» και όχι γενικά σε «αυτοκίνητα», στα ο­ποία περιλαμβάνονταν και χιλιά­δες jeep και άλλα τροχοφόρα ο­χήματα. Οταν α θρο ίζετε τις πο­σ ότητες που αναφέρουν ο Καρ- τ ιέ και ο Αϊζενχάουερ, ουσιαστι­κά α θρο ίζετε ανόμοια πράγμα­τα! Οσο για τις πηγές στις οποίες αναφέρετα ι ο ζη τούμε­νος αριθμός, σας παραπέμπω στα εγκυρότατα βιβλία: W. Dunn: «The Soviet Economy and the Red Army», σελ. 83, J. Beaumont: «Comrades in Arms», σελ. 204- 208, B.Schofield: «The Russian Convoys», σελ. 213-214, W. Schlauch: «Rustungshilfe der USA 1939-1945», σελ. 155. Αν προτι­μάτε ως πηγή το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών, σας πληροφορώ ότι το επίσημο έγ ­γραφό του «Report on War Aid Furnished by the United States to the USSR», το οποίο υποβλήθη­κε στο Κογκρέσο το 1946, ανα­φ έρ ε ι έναν αριθμό 363.080 φορ­τηγών αυτοκινήτω ν αλλά μόνο

μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1945, οπότε τελείω σε τυπικά ο Β' Πα­γκόσμιος Π όλεμος (6λ. και Η.van Tuyll: «Feeding the Bear: American Aid to the Soviet Union, 1941- 1945»). Οσον αφορά τη ν επιγρα­φή που έφ ερ ε η ασπίδα του Δη­μοσθένη, η φράση ήταν όντως "Τύχη Αγαθή". Ελήφθη από κεί­μενο ξένου ιστορικού στο οποίο αποδιδόταν συνεκδοχικά ως “Ελπίδα". Ως προς την ημερομη­νία κατά τη ν οποία ο Κόδριν- γκτον ορίστηκε επ ικεφαλής του Στόλου της Μεσογείου του Βα­σιλικού Ναυτικού υπάρχει μάλ­λον διχογνωμία. Α λλες πηγές α­ναφέρουν τον Δ εκέμβριο του 1826 και άλλες την 1η Ν οεμβρί­ου 1826. Το βέβαιο είναι πως ο Κόδρινγκτον απέπλευσε από την Αγγλία για να αναλάβει τα καθήκοντά του την 1η Φεβρουά­ριου 1827, συνεπώς υπήρξε ου­σιαστικά δ ιο ικητής του Στόλου τη ς Μεσογείου από την άνοιξη του 1827 και μετά.

Τασιόπουλσ Βαγγέλη, Λάρισα.Ε χετε δίκιο στην παρατήρησή σας πως έπειτα από τη λήξη της πρώτης φάσης της μάχης του Μ αρένγκο, στην οποία φαινόταν πως οι Αυστριακοί επικράτησαν, ο φον Μ έλας αποσύρθηκε στην έδρα του αρχηγείου του στην Αλεσάντρια αλλά άφησε ως επι­τόπιο διοικητή τον Κάιμ και όχι τον φον Τσαχ. Η ή ττα του Μα- ρ ένγκο πιστώθηκε ιστορικά στον ανώτατο Αυστριακό διοικη­τή και όχι στο επ ιτελείο του ή στους υφισταμένους του. Το ιτα­λικό υποβρύχιο είναι όντως το «Barbarigo». Μ πορείτε να σ τέλ­ν ε τε τ ις απαντήσεις του κουίζ μέσω του ηλεκτρονικού ταχυ­δρομείου.

Μαχίνη Θεόφιλο, Σουηδία. Δυ­στυχώς η έρευνά μας δεν απέ­φερε κάποια επιβεβαίωση για το αν όντως ο Ρόμμελ είχε εγχειρ ι­σ τεί για μηνιγγίωμα, πράγμα που δεν αποκλείεται βέβαια να συνέ­βη και να κρατήθηκε μυστικό από τη γερμανική προπαγάνδα για ευνόητους λόγους. Θα θέλα ­με πολύ να μας δώσετε περισσό­τερ ες σχετικές πληροφορίες, αν αυτό είναι δυνατό.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 70: Στρατιωτική Ιστορία 102

Φ Υ Σ Ι Ο Γ Ν Ω Μ Ι Ε Σ

0 στρατάρχης Χέρμπερτ Πλάμερ είχε πολλούς

τίτλους, περιλαμβανομένου εκείνου του βαρώνου Μεσίν

και Μπίλτον. Ομως τον μεγαλύτερο τίτλο τού τον

είχαν δώσει οι άνδρες που διοικούσε στο Δυτικό

Μέτωπο κατά τον Α 1 Παγκόσμιο Πόλεμο:

“Στρατηγός των Στρατιωτών".

ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ

Πιθανώς το καλύτερο έργο του έγ ινε κατά τη διάρκεια των πολλών μηνών σχετικής αδράνει­ας που ακολούθησαν, επειδή τό ­τ ε μ ετέτρ εψ ε πάλι τα αποθαρρη­μένα τμήματά του σε μια γεμάτη αυτοπεποίθηση, συμπαγή μαχη­τική μονάδα. Υπό τη διοίκησή του οι υφιστάμενοι μπορούσαν να μ ε­τέχουν στη σχεδίασή του, αλλά κάθε απόφαση ήταν τελ ικά δική του. Στη 2η Στρατιά είχε δημι- ουργηθεί ένα κλίμα επαγγελμα­τισμού, καλής επ ιτελικής σχεδία­σης και φροντίδας για τους άν­δρες.

Στον Πλάμερ ανατέθηκε από τον Βρετανό αρχιστράτηγο σερ Ντάγκλας Χαίηγκ η επίθεση στη

πο μέχρι εκείνη τη ν εποχή. Ακο­λούθησε η Τρίτη Μάχη του Υπρ, όπου και πάλι η Στρατιά του Πλά­μερ διακρίθηκε μέσα στη γενική αποτυχία εκε ίνη ς τη ς μάχης. Ο ί­διος είχε γ ίνει εξα ιρετικά δημο­φιλής στους άνδρες του. έχαιρε δε μεγάλης εκτίμησης από όλους τους Συμμάχους δ ιο ικητές, γεγο ­νός εντυπωσιακό από μόνο του αν ληφ θεί υπόψη ότι δ εν είχε κα­λ ές σχέσεις με το ν Χαίηγκ. που είχε σ κεφ θεί α ρ κετές φορές να τον αντικαταστήσει - πιθανώς ε ­πειδή ο Πλάμερ ως καθηγητής στη Σχολή Επιτελών είχε βαθμο­λογήσει χαμηλά τον μαθητή Χαί­ηγκ...

Στις 9 Νοεμβρίου ο Πλάμερ

ΣΕΡ ΧΕΡΜΠΕΡΤ ΠΛΑΜΕΡ flesnsu)Ο Χέρμπερτ Τσαρλς Ονσλου

Πλάμερ, γόνος μιας οικογένειας μέσης τάξης, γ εννήθηκε στην κομητεία της Βόρειας Υόρκης το 1857. Φοίτησε στο κολέγιο του Ητον μέχρι το 1876, οπότε τοπο- θ ε τή θ η κ ε ως ανθυπολοχαγός στο 65ο Σύνταγμα Πεζικού, με το οποίο υπηρέτησε στην Ινδία. Το 1882 προήχθη σε λοχαγό και με- τακ ινήθηκε με το τάγμα του στο Αντεν. Οταν δ ιατάχθηκε η επι­στροφή τη ς μονάδας στη Β ρετα ­νία, το 1884, το πλοίο που τους μ ετέφ ερ ε άλλαξε πορεία και ο Πλάμερ βρέθηκε στο Σουδάν, ό­που έλαβε μέρος στις επιχειρή­σεις κατά του Μάχδη. Εμεινε ε ­κεί μέχρι τις 29 Μαρτίου 1884, έ ­λαβε μέρος σε πολλές μάχες και τιμήθηκε με τα παράσημα της εκσ τρατείας στο Σουδάν και το Μ εντζιδ ιέ του χεδίβη τη ς Αιγύ- πτου. Την ημερομηνία εκείνη το τάγμα του συνέχισε το ταξίδ ι προς τη Βρετανία.

Από το 1884 μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα ο Πλάμερ, που εί­χε αποφοιτήσει από τη Σχολή Επιτελών, επιζητούσε μια επ ιτε­λική θέση. Επειδή τού την αρ- νούντο με διάφορα προσχήματα έφθασε στο σημείο να σ κεφ θεί να εγκαταλείψ ει τον Στρατό. Υπηρέτησε επανειλημμένα στη Νότια Αφρική και διακρίθηκε σε μάχες τόσο κατά των τοπικών φυλών, όσο και στον Πόλεμο των

Μπόερς. Στη σύγκρουση εκείνη τού ανατέθηκε η διοίκηση του Συντάγματος Ροδεσίας, το οποίο δ ιεδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον τερματισμό της. Τον Μάιο του 1902 έγινε Ιππότης του Τάγ­ματος του Λουτρού και το ν Νο­έμβριο του ίδιου έ το υ ς προήχθη σε υποστράτηγο. Ηταν 45 ετών, μάλλον κοντός και χοντρός. Εγραψαν γι' αυτό σε μια έκθεση προς τον βασιλιά: “Με σωματική διάπλαση μάλλον περίεργη αλλά με μεγάλη ευφυΐα". Το 1906 ο Πλάμερ προήχθη σε αντισ τράτη­γο και μέχρι την έκρηξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτη­σε σε διάφορες θέσ εις ρουτίνας.

Με την έναρξη του πολέμου ο Πλάμερ, τον Δ εκέμβριο του 1914, δ ιατάχθηκε να μετα βεί στη Γαλλία και να αναλάβει τη διοίκη­ση του V Σώματος Στρατού, που τη ν εποχή εκείνη ήταν τμήμα της βρετανικής 2ης Στρατιάς. Το Σώ­μα του σήκωσε το βάρος της λ ε ­γάμενης Δ εύ τερ η ς Μάχης του Υπρ το 1915, αποτέλεσμα τη ς ο- ποίας ήταν η αντικατάσταση του διοικητή της 2ης Στρατιάς σερ Χόρας Σμιθ - Ν τόριεν από τον Πλάμερ, που είχε επ ιδείξει μεγά­λη αποφασιστικότητα και ετο ιμό ­τη τα σκέψης. Τη θέση αυτή κρά­τησε μέχρι το τέλος του πολέ­μου, εκ τό ς από ένα σύντομο διά­λειμμα κατά το οποίο μετέβη στην Ιταλία.

Ράχη Μεσίν μετά την έκρηξη του μεγαλύτερου υπονόμου που έγι- νε κατά τη διάρκεια του Α' Πα­γκοσμίου Πολέμου. Οι π ροετοι­μασίες του Πλάμερ για την ενέρ ­γεια στη Μεσίν, μεθοδ ικές και υ­π ομονετικές, έφθαναν στα όρια της ευφυΐας. Δρόμοι και σιδηρό­δρομοι βελτιώθηκαν, στέλνονταν συχνές περίπολοι για να εκτιμή ­σουν τη δύναμη και τη διάταξη του εχθρού και τα αεροπλάνα δεν επιτηρούσαν μόνο συνεχώς τ ις γραμμές των Γερμανών, αλλά εμπόδιζαν να απογειωθούν και τα αεροπλάνα τους. Η φροντίδα που έδειχνε ο Πλάμερ για την ευ ­ημερία των ανδρών του συνοψί­ζετα ι στις προσπάθειες του να τους δώσει καθαρό, πόσιμο νερό κατά τη διάρκεια της επίθεσης, στοιχείο βασικό στο μέσο του κα­λοκαιριού. Πήρε νερό από μικρές και μεγάλες λίμνες, αποστείρωσε νερό από τον ποταμό Λυς και το αποθήκευσε σε μαούνες και έ ­κτισε δ εξα μ ενές για να σ υλλέξει νερό τη ς βροχής. Σωλήνες απλώ­νονταν καθώς προχωρούσαν οι άνδρες και οδηγούσαν το νερό στο μέτωπο. Τριάντα λεπτά μετά την κατάληψη ενός α ντικειμεν ι­κού σκοπού οι άνδρες μπορού­σαν να έχουν φρέσκο νερό.

Η μάχη για την κατάληψη της Ράχης Μεσίν το 1917 ήταν η πιο επ ιτυχημένη τακτική επιχείρηση των Βρετανών στο Δυτικό Μέτω-

αναχώρησε για το Ιταλικό Μ έτω­πο με αποστολή να αναλάβει τη διοίκηση τω ν βρετανικώ ν μονά­δων που στάλθηκαν εκεί. Επέ­στρεψ ε στο Υπρ στις 13 Μαρτίου1918, μόλις έναν μήνα πριν γ ίνει η δεύτερη μεγάλη επίθεση των Γερμανών την άνοιξη εκείνου του χρόνου. Η Στρατιά του διεΕήναγε θαυμάσιο αμυντικό αγώνα ‘ με την πλάτη στον το ίχο ' και τον Σ ε­πτέμβριο, υπό τη διοίκηση του βασιλιά του Βελγίου Αλβέρτου, πραγματοποίησε μια εξίσου θαυ­μάσια προέλαση στη Φλάνδρα ε ­λευθερώ νοντας μεγάλο τμήμα του βορείου Βελγίου μέχρ. τις 11 Νοεμβρίου, οπότε έγ ινε η ανακω­χή·

Μ ετά τον πόλεμο ο Πλάμερ διοίκησε το ν στρατό κατοχής του Ρήνου μέχρι τον Απρίλιο του1919, ενώ μέχρι τον Μάιο του 1924 ήταν δ ιο ικητής και αρχι­στράτηγος της Μ άλτας. Η πατρί­δα τού απένειμε τον τίτλο του βαρώνου Πλάμερ των Μεσίν και Μπίλτον στην Κ ομητεία τη ς Υόρ- κης και του έδωσε χρηματική α­μοιβή 30.000 λίρες. Αφού υπηρέ­τησε ως ανώ τερος αρμοστής στην Παλαιστίνη ο Πλάμερ έγινε μέλος τη ς Βουλής τω ν Λόρδων. Πέθανε σε ηλικία 75 ετώ ν στις 16 Ιουλίου 1932 και ετάφη στο Αββαείο του Ουέστμίνστερ.

Δ η μ ή τρ η ς Γεδεών

75

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 71: Στρατιωτική Ιστορία 102

Κ Ι Ν Η Μ Α Τ Ο Γ Ρ Α Φ Ο Σ

Ο Τελευταίος ΣαμουράιΗ ιστορία των Σαμουράι έχει εμπνεύσει

πολλούς σ κηνοθέτες που προσπάθησαν να α- ποτυπώσουν στον κινηματογράφο το πνεύμα και το ν δυναμισμό αυτής της κλάσης Ιαπώνων πολεμιστών. Κινηματογραφικά έργα αυτού του είδους ενέπνευσαν και τους Τζων Λόγκαν (συγ­γραφέας των "Μονομάχος", "Aviator") και Εντου- αρντ Ζουίκ (σκηνοθέτης του "Θρύλοι του Πά­θους") να ασχοληθούν με τη θυελλώ δη περίοδο του 19ου αιώνα για την Ιαπωνία και να δημιουρ­γήσουν την ταινία «Ο τελευ τα ίο ς Σαμουράι». Αυτή στηρίζεται σε ένα μυθιστορηματικό σενά­ριο που ισορροπεί μετα ξύ του μελοδράματος και της επικής περιπέτειας. Κατά τη συνήθη πρακτική του κινηματογράφου, δανείζεται μερι­κά ιστορικά στοιχεία της περιόδου για να διηγη- θ ε ί μια ιστορία που απέχει σημαντικά από την πραγματικότητα.

Στο φιλμ παρουσιάζεται η ιστορία ενός α­ξιωματικού του Αμερικανικού Στρατού (Νάθαν Αλγκρεν) που αναλαμβάνει να εκπαιδεύσει τον Ιαπωνικό Στρατό στις σύγχρονες τα κτικές και στα σύγχρονα όπλα. Σύντομα, μετά την ανάλη­ψη της αποστολής, ο Αλγκρεν αναγκάζεται να η- γ η θ ε ί του ιαπωνικού στρατεύματος εναντίον ε ­παναστατών οι οποίοι αντισ τέκοντα ι στις αλλα­γές που προσπαθούσε να επιβάλει ο αυτοκρά- τορας. Ομως αιχμαλωτίζεται από τους επανα­στάτες, γνωρίζει το ν ηγέτη τους (Κατσουμότο) και με αυτόν τον τρόπο μυείτα ι στις αρχές και στον κώδικα των Σαμουράι. Εχοντας τύψ εις για το παρελθόν του ο Αλγκρεν (είχε πρωταγωνι­στήσει σε επ ιδρομές του Αμερικανικού Στρα­τού κατά αμάχων Ινδιάνων) δεν διστάζει να α- σπασθεί τον τρόπο ζωής των επαναστατημένων Σαμουράι και να πολεμήσει με το μέρος τους ε ­

ναντίον του αυτοκρατορικού Στρατού.Οπως γ ίνετα ι κατανοητό, πρόκειται για μια

πολυεπίπεδη ταινία στην οποία γ ίνετα ι προ­σπάθεια να αποτυπωθεί η δραματική σύγκρου­ση μεταξύ του καινούργιου και του παλιού στην ανθρώπινη κοινωνία, μια σύγκρουση που έχει ως κύρια συνέπεια την πτώση των ηθικών αξιών. Το κινηματογραφικό έργο πλαισιώνεται από την ικανοποιητική μουσική του Χανς Ζίμμερ, ο οποί­ος έχει ετοιμάσει και καλύτερα έργα, και από εκπληκτική φωτογραφία. Πετυχαίνει να αποδώ­σει την ατμόσφαιρα της εποχής και να μεταδώ ­σει συγκίνηση και θαυμασμό για τους Σαμου­ράι, αλλά η προσπάθεια του σκηνοθέτη να υπο­βάλει τον θ εα τή τελ ικά τον κουράζει.

Ιστορικά η ταινία δεν ευσταθεί παρά μόνο στο ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο. Στα τέλη του 19ου αιώνα η Ιαπωνία ήταν αποδυ­ναμωμένη και ανίσχυρη να α ντιτα χθεί στις Δ υτι­κές δυνάμεις που εκμ ετα λλευόμενες την υπε­ροπλία τους την είχαν υποχρεώσει να υπογρά­φει δυσμενείς γ ι'α υ τή ν συνθήκες μαζί τους. Για να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική αποφάσισε να υ ιοθετήσ ει τον δυτικό τρόπο ζωής και να α­ποκτήσει πρωτίστως εκσυγχρονισμένο στρατό. Υ ιοθέτησε το γαλλικό πρότυπο οργάνωσης του Στρατού και στους Βρετανούς ανέθεσε την ορ­γάνωση του Ναυτικού της. Παράλληλα το παρα­δοσιακό σύστημα οργάνωσης της ιαπωνικής κοινωνίας, που βασιζόταν στον φεουδαλισμό και στη δύναμη των Σαμουράι, παραμερίσθηκε (ήδη είχε αρχίσει να φθίνει) οριστικά με μια ε ­πανάσταση (1867-68) η οποία έγινε στο όνομα του νεαρού αυτοκράτορα (15 ετώ ν τό τε) πρί- γκηπα Μ ουτσουχίτο, που έμεινε γνωστός με το όνομα Μ έιτζι (= φωτισμένος ηγέτης). Η επανά-

Last SamuraiΤίτλος Ταινίας: Last Samurai - Ο τελευ τα ίος Σαμουράι Παραγωγή:

l Warner Bros Picturesk Σενάριο: Τζων Λόγκαν\ Παραγωγοί: Τομ Κρούζ,

\ Ε ντουαρντ Ζουίκ,Μ άικλ Ν τόβεν

Σ κηνοθέτης: Εντουαρντ Ζουίκ Μουσική: Χανς Ζίμμερ Πρωταγω νιστές: Τομ Κρούζ (ΝάΘαν Αλγκρεν), Κεν Γουανατάμπε (Κατσου­μότο), Μασά το Χαράντα (Ομούρα), Κο- γιούκι (Τάκα), Τόνυ Γκόλντγουιν (Μπά- γκλεϋ), Μπιλ Κόνολυ (Ζέμπουλον Γκα- ντ)Διάρκεια: 154 λεπτά Ετος Παραγω γής: 2003 Σλόγκαν Ταινίας: "In the Face on an Enemy, in the Heart of One Man, Lies the Soul of a Warrior".Διακρίσεις: ΠροτάΘηκε για όσκαρ Β ' ανδρικού ρόλου (Κεν Γουανατάμπε), για τον ήχο, για τα κοστούμια και για τη σκηνογραφία. Ελαβε βραβεία από πολλές κινηματογραφικές οργανώ­σεις (Αμερικανική Ενωοη Κινηματο­γραφιστών, Χρυσές Σφαίρες κ.ά.).

στάση τερμάτισ ε την περίοδο του «σογκουνά- το» του Τοκουγκάγουα η οποία είχε κυριαρχή­σει στην Ιαπωνία από το 1603 ως το 1868. Πρω­ταγω νιστές τη ς επανάστασης υπήρξαν οι σα­μουράι Σάιγκο Τακαμόρι (Κατσουμότο στην ται­νία) και Οκούμπο Τοσιμίσι (Ομούρα στην ταινία). Οι αλλαγές που υ ιοθετήθηκαν από τη νέα διοί­

Page 72: Στρατιωτική Ιστορία 102

Κ Ι Ν Η Μ Α Τ Ο Γ Ρ Α Φ Ο Σ

νούργια τυφέκια και πυροβόλα του εθνικού Στρατού. Η λανθασμένη στρατηγική επιλογή του Τακαμόρι, να πολιορκήσει το κάστρο του Κουμαμότο, έφ ερε σε π λεονεκτική θέση τον ε ­θνικό Στρατό, που πρόλαβε να οργανωθεί και να αντεπ ιτεθεί. Μ ετά από μια σειρά μαχών ο Τα­καμόρι είχε απομείνει με 300 συ__ :λ εμ ισ τές του χωρίς πυροβόλα όπλα. Σ τους λόφους κο­ντά στο κάστρο Κουμαμότο αποφάσισε να διε- ξαγάγει μια τελευ τα ία μάχη τ ιμ ή ς με το ν εθνικό Στρατό. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1877 αετό από έ ­ναν ελαφρύ βομβαρδισμό, η δύναμή του ε ξο ­ντώ θηκε. Τα σώματα του ιδίου k c . “ ;'\Λών συ­ντρόφων του βρέθηκαν αποκεψαλ^σμε .α ιπρο- φανώς είχαν εκ τελέσ ει την ιεροτελεσ τ.α της αυτοκτονίας, γνωστής και ως σεπούκου).

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ Σ Η Μ Ε ΙΩ ΣΕ ΙΣ

κηση οδηγούσαν τη χώρα στον δημοκρατικό εκσυγχρονισμό, με συνέπεια την απώλεια ση­μαντικών προνομίων από τις υπάρχουσες τά ­ξεις και ιδιαίτερα από τους Σαμουράι, οι οποίοι, αν δεν εισέρχονταν στις τά ξε ις του Στρατού ή δεν γίνονταν αγρότες, δεν μπορούσαν να επι­βιώσουν. Μάλιστα το 1876 η κυβέρνηση απαγό­ρευσε στους Σαμουράι να φέρουν σπαθί, θ ίγο­ντας με αυτόν τον τρόπο την τιμή τους. Με α­φορμή και την απροθυμία της Ιαπωνίας να προ­χωρήσει σε ένοπλη σύγκρουση με την Κορέα, ο Σάιγκο Τακαμόρι επαναστάτησε και κατευθύν- θηκε προς τη νότια Ιαπωνία, όπου συγκέντρω ­σε γύρω του δυσαρεστημένους Σαμουράι. Χω-

ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΟ:

( 1) http://www.artelino.com/articles/samurai.asp(2) http://www.russojapanesewar.com/satsuma.html(3) http://www.japan-guide.com/

ρίς ο ίδιος να το συνειδητοποιήσει πλήρως, σύ­ντομα ανακηρύχθηκε η γέτης μιας επανάστα­σης των Σαμουράι εναντίον της νέας κυβέρνη­σης.

Η περίφημη επανάσταση που έμεινε γνω­στή με την ονομασία Σατσούμα εκδηλώ θηκε το 1877. Ο Σάιγκο Τακαμόρι δ ια θέτοντας περίπου 25.000 στρατιώ τες κα τευθύνθηκε κατά του Τό­κυο, της νέας πρωτεύουσας της χώρας. Οι επα­ναστάτες Σαμουράι, αν και δ ιέθετα ν πυροβόλα όπλα (σε αντίθεση με την ταινία, τα πυροβόλα όπλα είχαν υ ιο θ ετη θ ε ί από τους Σαμουράι από τον 16ο αιώνα), αυτά δεν ήταν τόσο σύγχρονα ώστε να μπορούν να σταθούν απέναντι στα και­

• Τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν στη Νεα Ζη­λανδία, την Ιαπωνία και τ ις ΗΠΑ.• Ο σκηνοθέτης έχει ντύσει τους επαναστάτες με παραδοσιακές στολές, προκειμένου .a δεί­ξε ι την αντίθεση μετα ξύ των εκσυγχρονιστών και των Σαμουράι. Ωστόσο οι επαναστάτες δ ιέ ­θ ετα ν σύγχρονες στολές, όπως και πυροβόλα όπλα.• Κατά τη ν περίοδο του σογκουνάτου του Το- κουγκάγουα (1603-1868) η Ιαπωνία ή τα . ειρηνι­κή. Η σημασία τη ς τά ξης των Σαμουραι υπο- βαθμίσθηκε, καθώς δεν σημειώνοντα. _ :λ εμ ι- κές συγκρούσεις. Πολλοί Σαμουρα. είχαν γίνει δημόσιοι υπάλληλοι και αγρότες.• Ο εκσυγχρονισμός του Ιαπωνικού Στρατού ε ­πέτρεψ ε την έναρξη εκσ τρα τε— . που επ έφ ε­ραν τον Σινο-ιαπωνικό πόλεμο του 1894 - 95 και τον Ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο του 1904-05. Οι θ ε ­τικές , για την Ιαπωνία, ε ξελ ίξε ις συνέδραμαν στην αύξηση του ιαπωνικού εθ . χισμού.

Λνδρεσς Α πάλογλου

Page 73: Στρατιωτική Ιστορία 102

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΘΝΟΦΥΛΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΗ ΑΘΗΝΑ

Ερευνα - Ε π ιμέλεια : Γ ιάννης Τερνιώ της

Εκπαίδευση ανδρών της Εθνοφυλακής κάτω από τη σκιά της Ακρόπολης και των κιόνων του ναού του Ολυμπίου Δ ιάς.

Εκπαίδευση στη χρήση τυφεκίω ν βρετανικής

κατασκευής. Σ το βάθος

διακρίνονται ο λόφος του Α ρδηττού

(αριστερά) και ο Υμηττός.

Υπσξιωματικός-εκπαιδευτής του ΕΣ εξη γ ε ί τη χρήση των σκοπευτικών τυφ εκίου Lee-Enfield 0,303 in M k l.

Επιστρατευμένοι π ολίτες κατά τη διάρκεια ασκήσεων γυμναστικής.

Π αράταξη ανδρών υπό τις οδηγίες ενός λοχία εκπαιδευτή. Α π 'ό ,τι δ ιακρίνεται στη φωτογραφία, ο οπλισμός τους είναι τυφ έκια No 3 (P14-ERA) 0,303 in.

Μ ετά την αποχώρηση των γερ ­μανικών κατοχικών στρατευμάτων από το μεγαλύτερο μέρος της Ελλά­δας, τον Οκτώβριο του 1944, εκτός από τις βρετανικές μονάδες που έ- φθασαν εδώ, μόνες διαθέσιμες αξιό­μαχες ελλην ικές στρατιω τικές δυνά­μεις ήταν εκε ίνες της III Ο ρεινής Τα­ξιαρχίας "Ρίμινι", οι οποίες είχαν επι­σ τρέφ ει από το μέτωπο των επιχει­ρήσεων της Ιταλίας. Η κατάσταση στη χώρα ήταν ρευστή, κυρίως λόγω τη ς παρουσίας των ισχυρών αντάρτι­κών δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην Α ττι­κή, και το Γενικό Επιτελείο Στρατού επ ιδόθηκε στην οργάνωση ταγμάτων Εθνοφυλακής στην περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά. Οι περισσό­τερ ο ι άνδρες στα τάγματα αυτά ήταν Ελληνες υπαξιωματικοί και στρατιώ­τε ς με στρατιωτική εμπειρία. Η έναρ­ξη των συγκρούσεων των βρετανι­κών και των ελληνικώ ν στρατευμά­

των με τους α ντάρτες του ΕΛΑΣ στις αρχές Δεκεμβρίου 1944, επέβαλε την οργάνωση περισσότερων ταγμά­των Εθνοφυλακής. Ετσι μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου είχαν σ υγκροτηθεί επτά τάγματα (τα 101, 141, 142, 143, 144, 145 και 146), τα οποία συμμετείχαν στις εχθροπραξίες, κυρίως για την ε ­ξασφάλιση των περιοχών του λεκα­νοπεδίου οι οποίες είχαν εκκαθαρι- σθεί από τους αντάρτες. Η εκπαίδευ­ση των εθνοφυλάκων πραγματοποιή- θ η κε από άνδρες του Ελληνικού Στρατού και ο οπλισμός που έφ ερ ε το προσωπικό ήταν κυρίως βρετανι­κής προέλευσης. Σε αυτό το τεύχος παρουσιάζουμε μια σειρά φωτογρα­φιών από την εκπαίδευση ενός τάγ­ματος Εθνοφυλακής στον περίβολο του ναού του Ολυμπίου Διός στην περιοχή Μακρυγιάννη, κατά τη χρο­νική περίοδο Νοεμβρίου-Δεκεμβρί- ου 1944.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Page 74: Στρατιωτική Ιστορία 102

Ασκήσεις εθνοφυλάκων με τυφ έκια. Διακρίνονται οι πάνινες φ υσ ιγγιοθήκες (τελαμώ νες) που φέρουν πάνω από την πολιτική περιβολή τους.

Παράταξη τάγματος Εθνοφυλακής μπροστά στον ναό του Ολυμπίου Δ ιάς. Σ το βάθος διακρίνεται η περιοχή Κυνοσάργους και αριστερά οι παρυφές του λόφου τουΑρδηττού.

Ενοπλο τμήμα εθνοφυλάκων σε ασκήσεις βάδην στον περίβολο του αρχαίου ναού.

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

Π ροσ καλούμε το υ ς α να γνώ σ τες που έχο υ ν ο το αρχείο το υ ς φ ω το γρ α φ ίες σ χ ετικ ές μ ε τη σ τρατιω τική μας ισ τορία ή οπ ο ιοδήπ οτε α ν τ ικ ε ίμ εν ο σ τρα τιω τικού

εν δ ια φ έρ ο ν το ς , να μας τ ις δ ια θ έσ ο υ ν προσωρινά σ υ ν ο δ ευ ό μ ενες - αν ε ίνα ι δ υ ν α τό ν - από σ χετικό

κείμ ενο . Ε μείς από τη ν π λευρά μας α ναλαμβά νουμε να προχω ρήσ ουμε σ την κα λ ύ τερ η δυνα τή

παρουσίαση, δ η μ ο σ ιεύ ο ντα ς το όνομα το υ απ οσ τολέα (αν το επ ιθυμεί), κα ι εγ γ υ ό μ α σ τε τη ν

επ ισ τροφ ή το υ υλ ικού μ ε τά τη δημοσ ίευσ η (Π ερ ιοδ ικό «Στρατιω τική Ιστορία», ΤΘ 3951, 10210,

Α θήνα , υπόψη κ. Γ Τερνιώ τη).

JDU Du J'jpzfrzßjjjÄiC! Toi/ Eψ Cjrj£tuv

« r k p j u j i i / j n u »

ΑΤΤΙΚΗΧΡΙΣΤΑΚΗΣ

Α Θ ΑΝΑΣΙΟ Σ A.E.ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 10-12,

ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3607876

Λ. Λ ΙΒΕΡΙΟ Σ & ΣΙΑ ΕΕΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 1, ΑΘΗΝΑ,

ΤΗΛ.: 210-3616373

ΠΑ ΝΝ Α Κ ΕΝΑ ΣΙΩ ΑΝΝΗΣ

ΑΧ. ΠΑΡΑΣΧΟΥ 127, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-6440021

ΠΑΠΑΔΗΜ ΑΣΔΗΜ ΗΤΡΙΟΣ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 8, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3627318

LEA D ER BOOKS A.E.ΠΑΝ. ΚΥΡΙΑΚΟΥ 17,

ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-6450048

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨ ΙΣΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 112,

ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3614736

ΠΑ ΛΑΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΒΙΒΛΙΑ ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΕΡΙ

ΜΠΕΡΕΤΟΥΛΗΣ ΘΩΜ ΑΣ ΑΚΑΔ Η Μ ΙΑΣ 78

Κ1Ν.:6932391706

ΑΘΗΝΑΪΚΕΣΜ ΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 84, ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ./FAX: 210-3638510,

210-3638598

G.E. HOBBIESwww.gehobbies.gr

ΔΩ ΔΕΚΑΝΗ ΣΟ Υ 29, ΑΡΓΥΡΟ ΥΠΟ ΛΗ,

ΤΗΛ.: 210-9916178 ΚΙΝ.: 6932-339702

ΚΑΛΦΑΚΗΣΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 63-67,

ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3642889

M O D ELLING C EN TREΟ Μ ΗΡΟ Υ 2, ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ

ΤΗΛ.: 210-9323665, FAX: 210-9323446

Μ Ο ΝΤΕΛΙΣΜ Ο ΣΧΑΤΖΗΔΑΚΗ 31 & ΧΡΗΣΤΟΣ Σ1ΜΙΤΣΗΣ

ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ, ΕΛΕΥΣΙΝΑ ΛΑΖΑΡΟΥ ΤΣΑΜ Η 34,ΤΗΛ.: 210-5540715 Α. ΤΟΥΜ ΠΑ,

THAJFAX: 2310-932189PLA STIM O D ELL ISM O

ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 59, ΑΘΗΝΑ. ΚΟΡΙΝΘΟΣΤΗΛ.: 210-3613011

SU PER M O DELM O DEL FAN

ΕΡΜ ΟΥ 63,ΣΠΥΡΟΣ ΠΕΝΣΑΣ. ΤΗΛ.: 27410-85165,

ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ 134. FAX: 27410-85164ΚΑΛΛΙΘΕΑ

ΤΗΛ,/FAX: 210-9562483. ΙΩ ΑΝΝΙΝΑΚΙΝ.: 694 6906871

Μ ΟΝΤΕΛΟΤΕΧΝ ΙΚΗΖΙΑΓΚΑΣ ΚΥΡΟΣ

ΓΡ ΣΑΚΚΑ 10,ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 57. ΤΗΛ.: 26510-77368ΤΗΛ.:210-3646363

ΚΟΚΚΑΛΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΒΑΛΑΤΑΞΙΑΡΧΩΝ 94. ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ Ο Μ Ο ΝΟ ΙΑΣ 29,

ΤΗΛ.: 210-4952635. THAJFAX: 2510-835775FAX: 210-4942142

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΚΑΣΤΟΡΙΑ‘ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ' ETA D IO R A M A

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜ ΙΟ Υ 34. A C C ESSO R IESΑΘΗΝΑ. ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ

ΤΗΛ.: 210-3625026. Μ Ο ΝΤΕΛΙΣΜ Ο Υ &FAX: 210-3602407 ΑΞΕΣΟΥΑΡ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Β.

ΓΙΑΝΝΗΣΝΙΚΟΣ Μ ΗΤΡΟ ΠΟ ΛΕΩ Σ 86.

ΚΑΡΑΪΣΚΟΥ 157, ΚΑΣΤΟΡΙΑ,ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΗΛ.: 2467022077,

ΤΗΛ.: 210-4296509, FAX.: 2467022992FAX: 210-4100962ΚΙΝ.: 697 2036979 ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Μ Π ΙΜ ΠΙΧΑΚΗ ΜΑΡΙΑ M O DEL N EST25ης Μ ΑΡΤΙΟΥ 1, Μ ΑΝΟ ΥΣΟ ΓΙΑΝΝΗ 9,

ΧΟΛΑΡΓΟ Σ ΚΙΝ.: 699 7038530ΤΗΛ. :210-6519728

ΠΑΤΡΑΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ __

M O D EL HOUSEHOBBY SHOP

A RATOY 51,IΣΑΥΡΩΝ 8, THAJfiAX: 2610-279264

ΤΗΛ.: 2310-250482

No 1 O IO V Ε Ι Δ Ι Κ Ο Τ Υ Π Ο

Διαθέτετε βιβλιοπωλείο ή μοντελιστικό κατάστημα και επιθυμείτε να βρίσκεστε σε αυτή τη διαφήμιση;

Αν θέλετε να διαθέτετε τα βιβλία των εκδόσεων «ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ» επικοινωνήστε μαζί μας για τους όρους συνεργασίας.

ΓΡΑ Φ ΕΙΑ: Θ Ε Μ ΙΣ Τ Ο Κ Λ Ε Ο Υ Σ 49 , 1 0 6 8 3 Α Θ Η Ν Α T A X . Δ /Ν Σ Η : Τ.Θ . 3 9 5 1 , 1 0 2 1 0 Α Θ Η Ν Α Τ Η Λ . Κ Ε Ν Τ Ρ Ο : 2 1 0 .3 8 .2 1 .9 8 5 ,

FAX: 2 1 0 .3 8 .2 1 .9 8 5 » e -m a il: p e r is c o p @ o te n e t.g r

Page 75: Στρατιωτική Ιστορία 102

ΒΙΒΛΙΟ Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ ΗΚωνσταντίνος Άργυρόπουλος

1974Ο ί (Χδικαίω τοι

Ί.ιτ.η,ιχο ΜυΟι<π<Η.·ΠΜ«

Κ ω ν σ τα ν τίν ο ς Α ρ γ υ ρ ό π ο υ λ ο ς

1974,01 ΑΔΙΚΑΙΩΤΟΙΕκδόσ εις «Νέα Θέσις»Αθήνα, 2004 Σ ελ ίδ ες 480

«Τα μεγάλα ιδανικά όταν ανθί­ζουν και ζούνε στο σπίτι του καθε- νός, ο ποιητής τους χτίζει τα παλά­τια τους. Τα μεγάλα εθνικά ιδανικά όταν ξεπέφτουν και ο καθένας τα διώχνει από το σπίτι του, ο ποιητής τα παίρνει στο καλύβι του και άσυ­λο τους χορηγεί». Τα συγκεκριμένα λόγια του Κωστή Παλαμά ταιριά­ζουν απόλυτα στο έργο του Κων­σταντίνου Αργυρόπουλου το οποίο, υπό μορφή μυθιστορήματος, πα­ρουσιάζει τους «αδικαίωτους» ή- ρωες και τα γεγονότα της κυπρια-

Ö U κής τραγωδίας το καλοκαίρι του 1974. Οι μάχες ξετυλίγονται μπρο­στά στα μάτια του «ηρώα» και οι στρατιωτικές επιχειρήσεις απεικο­νίζονται με πιστότητα και ρεαλι­σμό. Το βιβλίο είναι γεμάτο συμβο­λισμούς και υπομνήσεις απευθυνό­μενες προς τις νεώτερες γενιές, οι οποίες αγνοούν τις βασικές δια­στάσεις του κυπριακού ζητήματος, ενός «καυτού» θέματος το οποίο συνδέεται με τον πατριωτισμό των Ελλήνων και τον τρόπο με τον ο­ποίο αντιμετωπίζουμε σήμερα όλα όσα σχετίζονται και απορρέουν από αυτόν. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας: «Σε έναν κόσμο, όπου κυριαρχεί η σκέψη της περισσής παραγωγής και όπου ένας αγώνας, χωρίς έλεος, έχει επικεντρωθεί στην προσπάθεια να κατευθυν- θούν οι μάζες σε καταναλωτική α­γωγή. Σε έναν κόσμο, όπου οι άν­θρωποι παρά την τεχνολογικά και γραμματειακά δομημένη ευφυία τους «παρασύρονται» από τους πο­λιτικούς, τους κοινωνικούς και ακό­

μη πιο πολύ από τους οικονομικούς «κατεστημένους» ηγέτες τους. Σε αυτόν τον κόσμο απέναντι στέκε­ται ο άγνωστος ο Ελληνας και ο Ελληνοκύπριος Στρατιώτης, που πολεμάει τυπικά τον απέναντι Τούρκο στη συγκεκριμένη περίοδο του 1974. Στην ουσία πολεμάει δια­χρονικά για να κρατήση ζωντανές και αλώβητες τις έννοιες πατρίδα, φυλή, θρησκεία από τους διαβρωτι- κούς «ορθολογιστές», οι οποίοι ο­ραματίζονται λύσεις των οποίων το παραγόμενο κέρδος - εμείς οι λοι­ποί ευπειθέστατοι - δεχόμαστε ότι είναι φυσικό επόμενο να διοχετεύε­ται στα θυλάκια των κατεστημένων. Ας προσπαθήσουμε αγαπητοί φίλοι αναγνώστες να παραμερίσουμε την πέτρα κάτω από τα πόδια μας και να αποκαλύψουμε έτσι τα ενεδρεύο- ντα ερπετά. Ας σηκώσουμε το κε­φάλι μας ψηλά στον ουρανό για να ιδούμε το ελληνικό φως. Ας μη τρα­βάμε την πορεία μας εκεί που μας κατευθύνουν εκείνοι οι «εκσυγ­χρονιστές», που με επιστημονικό τρόπο εξουδετερώνουν την επί­γνωσή μας και μουδιάζουν την συ­νείδησή μας. Ας πούμε όλοι μαζί ένα βροντερό ΟΧΙ. Ετσι, για ένα πι­στεύω με θεμέλια!». Το πολύ καλό αυτό βιβλίο διατίθεται από τις εκ­δόσεις «Νέα Θέσις» (Ιπποκράτους 65, Αθήνα, 10680, τηλ. 210/3634932, fax: 210/3617592).

Σ 6 ε ν Χ ά σ ελ

ΓΚΕΣΤΑΠΟΕ κδόσ εις «Κέδρος»Αθήνα, 2003 Σ ελ ίδ ες 476

Το συναρπαστικό αυτό μυθι­στόρημα εκτυλίσσεται την περίοδο του Β' ΠΠ και είναι γραμμένο από τον Δανό Σβεν Χάσελ, έναν από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς πολεμικών έργων. Ο Χάσελ εγκατέ- λειψε τη χώρα του και μετανάστευ- σε στη Γερμανία για να εργαστεί το 1930. Το 1937 κατατάχθηκε στον Γερμανικό Στρατό. Το 1939, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στην Πο­λωνία, τραυματίσθηκε υπηρετώ­ντας σε ένα σύνταγμα ιππικού. Στη συνέχεια μετατέθηκε στο 2ο Σύ­νταγμα Αρμάτων. Το 1941 στάλθηκε σε ένα σωφρονιστικό σύνταγμα το οποίο πολέμησε στο ανατολικό μέ­τωπο υπό εξαιρετικά αντίξοες συν­

θήκες. Μετά το τέλος του πολέμου συνέγραψε 14 μυθιστορήματα. Θε­ωρείται ειδικός σε θέματα που α­φορούν το Γ' Ράιχ. Στο βιβλίο του παρελαύνουν διάφοροι χαρακτή­ρες στους οποίους περιλαμβάνο­νται ξεπεσμένοι αριστοκράτες, στυγεροί δολοφόνοι, απόκληροι της κοινωνίας και καθημερινοί άν­θρωποι. Κεντρικό θέμα αποτελούν η Γκεστάπο (Gestapo) και τα άδυτά της, γεμάτα ίντριγκες και δολοπλο­κίες. Οι πιο έμπιστοι αξιωματικοί του Γ Ράιχ εμπλέκονται σε μια ιστο­ρία καταιγιστικής δράσης. Ορισμέ­νοι εντάσσονται σε αυτό οικειοθε- λώς, παρασυρμένοι από αγνά πα­τριωτικά αισθήματα, άλλοι κατόπιν εκβιασμών και υπό την απειλή αντι­ποίνων. Εκατοντάδες άνθρωποι στρατολογούνται στην Γκεστάπο, τη μυστική αστυνομία του Χίτλερ, με μοναδικό σκοπό τη στήριξη του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος. Την ίδια στιγμή ο πόλεμος μαίνεται.

Στο ρωσικό μέτωπο μια επίλεκτη ο­μάδα τιμωρημένων στρατιωτών βρίσκεται περικυκλωμένη στην πε­ριοχή της Βιάζμα, μαχόμενη με σθένος και ηρωισμό. Υπό τις διατα­γές του σκληροτράχηλου υπολοχα- γού Ολσεν, οι πιο ικανοί μαχητές της χιτλερικής νεολαίας σκορπί­ζουν ανελέητα τον θάνατο στους Σοβιετικούς. Ομως ο Ολσεν κατη- γορήθηκε από κάποιον καταδότη ότι επέκρινε τη διαταγή του φύρερ η οποία απαγόρευε την υποχώρηση και εστάλη να ανακριθεί από την Γκεστάπο. Δικάστηκε για προδοσία και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ο Χάσελ περιγράφει τα γεγονότα και το παρασκήνιο πίσω από τις αποφά­σεις σαν να ήταν εκεί. Το βιβλίο δια­τίθεται από τις εκδόσεις «Κέδρος» (Γενναδίου 3, 10678, Αθήνα, τηλ. 210/3809712).

P at L e v y

Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΜΑΧΩΝ ΣΤΟΝ Β’ ΠΠΕ κδόσ εις «Σαββάλας»Αθήνα, 2004 Σ ελ ίδ ες 64

Τον Σεπτέμβριο του 1939 η Ευ­ρώπη και οι αποικίες της ενεπλάκη- σαν σε έναν μακροχρόνιο και κατα­στροφικό πόλεμο. Δύο χρόνια αρ­γότερα οι ΗΠΑ εισήλθαν στη δίνη της σύγκρουσης μαζί με την Ιαπω­νία. Για τις περισσότερες χώρες ο Β1 ΠΠ ήταν διαφορετικός από τους προηγούμενους, καθώς δεν περιο­ρίστηκε στα απομακρυσμένα πεδία μαχών μεταξύ εκπαιδευμένων στρατιωτών, αλλά διεξήχθη στους δρόμους και στις πλατείες των πό­λεων και των χωριών. Γυναίκες και παιδιά ένωσαν τις δυνάμεις τους σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να συμβάλουν στη νίκη της πατρίδας τους. Εκατομμύρια άμαχοι περισ­σότεροι από τους στρατιώτες, σκο­τώθηκαν κατά τη διάρκεια των επι­χειρήσεων, εξολοθρεύτηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή πέ- θαναν από την πείνα και τις ασθέ­νειες. Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει ενότητες για τα εσωτερικά μέτωπα των εμπολέμων, τους βομβαρδι­σμούς αμάχων, την κατοχή και την αντίσταση, τις κακουχίες του πολέ­μου, την πολεμική προσπάθεια στο εσωτερικό, την υποδοχή των ξένων στρατευμάτων και τη ζωή μετά το τέλος του πολέμου. Κυκλοφορεί στην ίδια σειρά με τα "Οι μεγάλες μάχες στο Β1 ΠΠ", «Τα όπλα στον Β1 ΠΠ» και «Οι ηγέτες του Β' ΠΠ». Δια­τίθεται από τις εκδόσεις «Σαββά- λας» (Ζωοδόχου Πηγής 18, 10681, Αθήνα, τηλ. 210/3301251, fax: 210/3306918, http://www.savalas.gr).

Ιωάννης Σ. Θεοδωράτος

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ