Στρατιωτική Ιστορία 192 (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria

7/17/2019 Στρατιωτική Ιστορία 192 (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria

http://slidepdf.com/reader/full/-192--568d8464c6d8c 1/109

c

a

t i o

n

Σ ΤΡΑΤ ΙΩΤ Ι ΚΗ

ΣΟΥΛΕΙΜΑΝ'%0 «ΜΕΓΑΑΟΠΡΕΙΜ»Αλήθεια και προπαγάνδα

ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ Τ01974Οργάνωση ,και πολεμική δράση

30% ΕΚΠΤΟΣΗ ΣΤΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ+ 2 ΒΙΒΛΙΑ ΔΟΡΟ!

Μ Η Ν ΙΑ ΙΟ Π Ε Ρ ΙΟ Δ ΙΚ Ο ΙΑ ΤΗ Ν ΕΛ Λ Η Ν ΙΚ Η Κ Α Ι Π Α Κ Ο ΣΜ ΙΑ ΣΤΡ Α ΤΙΩΤΙΚ Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ

JJ yjjijj jjjjjjijjujuJULI M u j j m i



C O

X

Άρθρα

12 Η ΕΠΙΚΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΟΝ ΣΥΡΑΚΟΥΣΑΝΗ μ η χ α ν ι κ ή ι δ ι ο φ υ ί α ί ο υ Δ ρ χ ι ρ ή δ η ( 2 1 4 - 2 1 2 π . Χ . )

2 2 ΤΟ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΤΟ 1974Ο ρ ν π ν ω ο η κ α ι π ο Π ε υ ι κ π O p t i o n

3 8 ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ Ο «ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗΣ»Α λ ή θ ε ι α κ α ι π ρ ο π α ν ά ν δ α ( 1 4 9 4 - 1 5 6 6 )

5 0 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «PERCH»Η π α ν ω Π ε Β ρ ί α τ ω ν « Δ ρ ο υ ρ π ί ω ν m e Ε ρ ή ρ ο υ »

ο ι ι ι ρ ά χ η m e N o p u a v ö i a c ( 1 2 - 1 5 Ι ο υ ν ί ο υ 1 9 4 4 )

ΑΡΜΑ ΜΑΧΗΣ Τ-34-85M i o o c a i i i j v a c π ο Π ε ρ ι κ ώ ν ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ω ν

Η ΜΑΧΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΟΥΣ ΣΤΟ ΟΡΟΣ ΒΟΡΑΣΈ ν α ά ν ν ω ο ι ο ρ ε θ ο ρ ι α κ ό ε π ε ι ο ό δ ι ο

ε ν ρ έ ο ω ι ο υ Ε υ ι ρ υ Π ί ο υ ( 1 9 4 8 )

01 ΑΓΝΟΣΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΟΝ ΙΡΑΚΙΝΠΝ HUNTERΗ α π ρ ο ο δ ό κ η ι η ή τ τ α τ ω ν Ι ο ρ α η Π ι ν ώ ν ο τ η ν α ε ρ ο ρ α χ ί υ

m e I n c Ι ο υ ν ί ο υ 1 9 6 7

Ο ΓΑΛΛΟ - ΑΥΣΤΡΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΟΛΦΕΡΙΝΟ0 κ α τ α Π ύ τ η ϊ m e 8 v o n o i n o n c m e l i a f l i a e ( 2 4 Ι ο υ ν ί ο υ 1 8 5 9 )

Ο ι αρπάγες του Α ρχιμήδ η κατασ τρέφ ου ν τα ρω μαϊκά πλοία κα τά τη δ ιάρκεια της πολιορκίας τω ν Συρακουσώ ν (Stainless Steel Studios).

6 2

Μόνιμες oii i f lec

4 ΕΙΔΗΣΕΙΣ

106 ΜΟΝΤΕΑΙΣΜΟΣ

110 ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ:111 ΚΑΣΤΡΑ & ΟΧΥΡΑ

112 ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

114 ΒΙΒΛΙΑ

7 8

8 4

9 4



Τ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η

ΙΣ Τ Ο ΡΙΑΕΙΔΗΣΕΙΣ r m v v n c B a p o a i i i i c . Κ α ι ε ρ ί ν α Β α ρ ε λ ά , Π ο ν ι ε ί Ι ι κ Κ α ρ ύ κ α ι ;

ΕκδότηςΒασίλειος Στράτος

ΑρχισυντάκτηςΒασίλης Καμπάνης

Συνεργάτες-Σύμβουλοι

ΝικόλαοςΚολόμβας,Αντιστράτηγοςε.α.ΔημήτρηςΓεδεών,Υποστράτηγοςε.α.,

τ.κα&ηγητήςΣτρατιωτικήςΙστορίαςΣΣΕ

ΒασίλειοςΠαπαδόπουλος,Συνταγματάρχης(ΤΘ) ε.α.

ΚωνσταντίνοςΚλάδης,Αντισυνταγματάρχης(ΠΖ)ε.α.

ΗλίαςΠαπαθανάσης· ΑνάργυροςΦαγκρίδας

ΚατερίναΒαρελά·ΔημήτρηςΧριστοδούλου

ΔημήτριοςΜαρκαντωνάτος·ΓεώργιοςΘεοδωρίδης

ΙάκωβοςΧονδροματίδης·ΓεώργιοςΖουρίδης

ΛυκούργοςΑρεταίος· ΕυάγγελοςΧαρατσής

ΣωτήρηςΒουρλιώτης·ΙάσωνΧανδρινός

ΚωνσταντίνοςΠαπαδημητρίου»ΛάμπροςΨωμάς

ΔημήτρηςΜπελέζος·ΙωάννηςΚακαβάς

ΣταύροςΚαρκαλέτσης· ΓιάννηςΒαρσαμής

ΓιώργοςΚουφογιώργος»ΑγγελοςΜανσόλας

ΑθανάσιοςΚωνσταντίνου· ΓιάννηςΠαγουλάτος

ΣταύροςΒαλμάς·ΚυριάκοςΓρηγορόπουλος

ΦαίδωνΚόχιλας·ΒαγγέληςΠαππάς

ΚαλλιτεχνικήεπιμέλειαΠαρασκευή ΕυγενικούΣταύρος Καπλανίδης

ΕπιμέλειακειμένωνΧρήστος ΖηκούληςΓιώργος Παπαγεωργίου

ΓραφείαΛέσβου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα

Τηλεφ. Κέντρο: 2109758090

Fax: 210 9737070

Email: [email protected]

www.gnomonpubiications.gr

ΣυνδρομέςΕσωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 60 Ευρώ

(Εξάμηνη - 6 τεύχη): 30 Ευρώ

Βιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 ΕυρώΕξωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 100 Ευρώ

(Εξάμηνη · 6 τεύχη): 50 Ευρώ

Επιταγές(Ταχυδρομικές)

ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237 Δάφνη

Στηνεπιταγήνααναγράφονταιαπαραιτήτως

ονοματεπώνυμο,πλήρηςδιεύ9υνοη,

τηλέφωνοκαιηένδειξη«Συνδρομή»

ΥπεύθυνοςσύμφωναμετοννόμοΒασίλειος Στράτος

ΙδιοκτησίαΓνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ

ISSN: 1109-0510 Κω δικός : 013196

ΑΠ ΑΓ ΟΡ ΕΥ ΕΤ ΑΙ ηαναδημοσίευσηήηαναπαραγωγή μεοποιονδήποτετρόπο,άρθρωνήτμημάτωνάρθρων

τουπεριοδικού,χωρίςτηνέγγραφηάδειατουεκδότη. Οιεκφραζόμενεςσταενυπόγραφαάρθρααπόψεις, δ ε ν

ταυτίζονταικατ’ανάγκημετηνάποψητουπεριοδικού. Λόγωστενότηταςχώρου,τοπεριοδικόδιατηρεί τοδικαίωμαπερικοπήςτωνεπιστολώνπουστέλνουν οιαναγνώστεςεφόσονδεναλλοιώνεταιτονόημάτους.

f

363 ΜΕΑ - 40 ΧΡΟΝΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΙΚΑΡΟΝ

Η363ΜοίραΕκπαίδευσηςΑέρος,τιμώνταςτηνιστορία

της,γιόρτασετηνΠαρασκευή5Οκτωβρίου2012τατεσσαρακοστάγενέθλιάτης.Η363ΜοίρασυγκροτήθηκετονΙανουάριοτου1972,αρχικάως361ΣμήνοςΕκπαίδευσηςΑέρος(ΣΕΑ),μεσκοπότηνεπιχειρησιακήεκπαίδευσητωνικάρωνIVτάξης,πριντηνενσωμάτωσήτουςστιςπολεμικέςμοίρες.Απότο1972έωςτο1976ηεκπαίδευσηγινότανμεδιθέσιααεριωθούμενααεροπλάνα

LocKheedΤ-33Mk.3καιΤ-33Α,ενώαπότο1977μέχρικαισήμεραμεαεροπλάναΤ-2ΕBuckeye.Στα40χρόνιασυνεχούςλειτουργίαςτηςημοίραέχειπραγματοποιήσεισχεδόν200.000ώρεςεκπαιδευτικώνπτήσεωνκαιέχειτροφοδοτήσειμεμαχητές

αεροπόρουςτοσύνολοτωνπολεμικώνμοιρώντηςΠΑ,γιαμαχητικάαεροπλάναδεύτερης,τρίτηςαλλάκαιτέταρτηςγενιάς.

ΣκοπόςτηςΜοίραςείναι

νασυνεχίσεινα«παράγει»αυτότουψηλώνδυνατοτήτωνκαιικανοτήτωνπροσωπικό,παράτογεγονόςότιταμέσαπουχρησιμοποιείείναιταγνωστάΤ-2Εαεροπλάνα,που

έχουνηλικία36ετών,οπότεκαταλαβαίνεικανείςκαιτοκατόρθωματωναεροπόρωνμας.Στηνεκδήλωση,πουοργανώθηκεστοαεροδρόμιο

Τατοίόυ,ξεχώρισεπάντωςκαι

ηεντυπωσιακήεπίδειξηαέροςαπόταεκπαιδευτικάΤ-2καιΤ-6.ΚορυφαίαλεπτομέρειατηςόληςεκδήλωσηςήτανηπρωτοποριακήσχεδίασηκαιβαφήτουεπετειακούΤ-2,

έμπνευσητουμοιράρχουτης363ΜΕΑαντισμηνάρχου (I)ΛαζάρουΣκαμαντζούρα),καθώςκαιτοπολύόμορφολεύκωμαμετηνιστορίατης

μοίρας.

ο Μ Ε Γ Α Λ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Α !

Έ κ π τ ω σ η Ι/ο ο ε β ι β λ ι α π ε ρ ι ο δ ι κ α γ ι α o v o d e c α π ό ί α γ ρ α φ ε ί α u a c

Επισκεφθείτεταγραφεία μας(Λέσβου 14,πλησίονΜετρόΑγ.Ιωάννη,Δάφνη,τηλ.2109758090)

καιαγοράστεβιβλίακαιπεριοδικάμεέκπτωση5 0% !

Ηπροσφοράισχύειγιααγορέςαρχικήςαξίαςάνωτων25ευρώκαιαφοράόλαταέντυπα,πληνεκείνωνπουβρίσκονταιήδησεκυκλοφορίασταπερίπτερα.

Ώ ρ ε ς λε ι τουργίας γραφε ίων: 9.00■ 16.00 καθημ ερινώ ς,

πλην Σαββάτου και Κυρ ιακής

Η τελετή γιο τα 40 χρόνια

της 363 Μ ΕΑ .

mailto:[email protected]

http://www.gnomonpubiications.gr/





ΕΦΥΓΕ Ο ΠΤΕΡΑΡΧΟΣ ΗΑΙΑΣ ΚΑΡΤΑΛΑΜΑΚΗΣ“ H I

V

ΤηνΚυριακή2Δεκεμβρίου2012έφυγεαπότηζωήουποπτέραρχος(I)ΗλίαςΚαρταλαμάκηςτουΔημητρίου,σεηλικία96

ετών.Ηεξόδιοςακολουθίαεψάληστις4Δεκεμβρίου2012,στονναότουΚοιμητηρίουΠαπάγου.

ΟΗλ.Καρταλαμάκηςγεννήθηκεστις21Δεκεμβρίου1916στηΛιβαδειά.Το1936,αποτυχώνστιςεισαγωγικέςεξετάσειςτης

ΣχολήςΑεροπορίας,πέτυχεκαιεισήλθεστηνΑΣΟΕΕ.Ηπροσοχή

τουήτανόμωςπάντοτεεστιασμένηστοναεροπορικόχώρο.Ετσι,

τοεπόμενοέτος1937επανέλαβετηνπροσπάθειαεισαγωγήςστηΣχολήΑεροπορίας,μεεπιτυχίααυτήτηφορά,εντασσόμενοςστην

7ηΣειράΙπταμένων(δόκιμοςαεροπόρος),απ’όπουαποφοίτησεεπιτυχώςτο1940,μετάαπότριετήφοίτηση.

Τοίδιοέτος,διαρκούντοςτουΕλληνοϊταλικούπολέμου,στάλθηκεστοΙράκγιαναεκπαιδευτείστααναμενόμενααπότις

ΗΠΑνέαμαχητικά.Ομως,ηγερμανικήεισβολήστηνΕλλάδα

οδήγησετουςΕλληνεςαεροπόρουςστηΜέσηΑνατολή.Εκείο

Καρταλαμάκηςεντάχθηκεστηνπρώτηνεοσυγκροτηθείσαπολεμική μοίρατηςΕΒΑ,την335ΕλληνικήΒασιλικήΜοίρα

Διώξεως,όπωςήτανηπλήρηςονομασίατης.Μεαυτήνκαιμετην

αδελφήΜοίρα336,πουσυγκροτήθηκεαργότερα,οΗλίαςΚαρταλαμάκηςπολέμησεστηΜέσηΑνατολή,στηνΙταλία,στη

ΓιουγκοσλαβίακαιστοΑιγαίο,μέχριτηνλήξητουΒ’ΠΠ.Συμμετείχεαργότεραστιςαεροπορικέςεπιχειρήσεις,κατάτην

περίοδοτουΕμφυλίουκαιήταναπότουςπρώτουςπου

εκπαιδεύθηκανστααεριωθούμενααεροπλάνα,στιςαρχέςτης

δεκαετίαςτου1950,μετάτηνείσοδοτηςΕλλάδοςστοΝΑΤΟ.Είχεσυνολικάπετάξειμε25διαφορετικούςτύπους

αεροπλάνων, συμπληρώνονταςχιλιάδεςώρεςπολεμικώνπτήσεων,πριναναλάβει,παράλληλαμετιςπτήσεις,σημαντικέςδιοικητικές

θέσεις ,τόσοσεεθν ικό επίπεδο(διοικητής111 και110Πτέρυγας

Μάχης,τηςΣχολήςΙκάρων,τηςΣχολήςΠολέμουΑεροπορίας,

επιτελής31ηςΔιοίκησηςΑεροπορικήςΕκπαίδευσης,διευθυντής

ΓΕΕΘΑ/Β'ΜΕΟ),ενώείναιοεμπνευστήςτηςκαθιέρωσης

εκπαίδευσηςαλλοδαπώναεροπόρων στηΣχολήΙκάρων,όσοκαισεεπίπεδοΝΑΤΟ,μέχριτηναπροσδόκητηαποστρατείατου,στις29Δεκεμβρίου1966.

Μετάτηναποστρατείατουκράτησεολοζώντανητην

αεροπορική ιδέα,μετησυγγραφήκαικαταγραφήτηςπλήρουςιστορίαςτηςΕλληνικήςΑεροπορίας,απότηνπρώτηπτήσηστη

χώραμαςμέχρικαιτοτέλοςουσιαστικάτηςσταδιοδρομίαςτου

στηνΠΑ.Συγκεκριμένα,απότο1980ασχολήθηκεεπισταμένακαι

συστηματικάμετηναεροπορική

έρευνακαικαταγραφήτηςιστορίας

τηςΠΑ,μέσααπόμαρτυρίεςαεροπόρων,καθώςκαιμετη

συγγραφήβιβλίων.Τομοναδικόαυτό

έργοαναγνωρίστηκε,όχιμόνοαπό

τηνΑεροπορικήΑκαδημίαΕλλάδος,αλλάκαιαπότηνΑκαδημίαΑθηνών,

ηοποίατονβράβευσετονΔεκέμβριο1990,μετοΒραβείο

Λογοτεχνίας.Επίσης,τοέργοτου

αναγνωρίστηκεκαιαπότους

συναδέλφουςτουκαιτουςφίλους

τηςαεροπορίας.Αυτόαποτελείται

απόταπαρακάτωβιβλία:«Μέσααπό

τοσκοπευτικόμου»,«Εφόρμησις

αετών»,«Ταελληνικάφτερά»,«ΗγενιάτωνΙκάρων»,«ΗΑεροπορία

στονπόλεμοτου 1940»,«Πετώνταςσεξένους ουρανούς»,«Η

Αεροπορίαστονεμφύλιο(A&Β)».ΣτοπρόσωπότουμπορούσεκανείςναδεισχεδόνόλητηνπορείατηςΕλληνικήςΠολεμικής

Αεροπορίας,μιαςκαιήτανμόλιςτέσσεραχρόνιανεώτερόςτης,

ενώέλαβεενεργόμέροςστονΒ’ΠΠκαιτονΕλληνικόεμφύλιο.Στουςνεώτερουςαφήνεισημαντικήκληρονομιά,όχιμόνοτην

πλούσιααεροπορικήκαισυγγραφικήτουδραστηριότητα,αλλάκαι

τιςαξίεςμετιςοποίεςπορεύτηκεστηνεπαγγελματικήκαι

κοινωνικήτουζωήκαιτηναγάπημετηνοποίαυποδεχότανκάθεφίλοτηςΠολεμικής(καιόχιμόνο)Αεροπορίας,οοποίοςδιψούσε

ναμάθειγιατηνιστορίατης.Γιαμιαχώρα,όπουηπαραμέλησηκαιημηδιδαχήτηςιστορίαςείναισυστηματικήκαιόπουησυντήρηση

τωνμνημώνπαραμένεικαθαράμόνοιδιωτικήυπόθεση,το

μοναδικόσυγγραφικόέργοπουάφησεοαεροπόροςΗλίας

Καρταλαμάκης,ομοναδικόςακαδημαϊκόςαεροπόρος,βοήθησε

τηναεροπορικήελληνικήιστορίατηςεποχήςναδιασωθείκατάμεγάλομέροςτης,περίπουμισόαιώναμετά.ΧωρίςτονΗλία

Καρταλαμάκη,δενθαυπήρχε γνώσητωναεροπορικώνγεγονότωντουπρόσφατουπαρελθόντος.

Είμαστε,τέλος,υποχρεωμένοιναπαρατηρήσουμεότικατάτηνεξόδιοακολουθίατουδενεκπροσωπήθηκανούτεηπολιτική

ηγεσίατουΥπουργείουΑμυνας,ούτεηηγεσίατηςΠΑ,ηδε

εμφάνισητουτιμητικούαγήματοςήταναπαράδεκτη.

01 ΝΕΩΣΟΙΚΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΪΚΩΝ ΠΕΝΤΗΡΕΩΝ

ΣημαντικάευρήματαστααρχαίαλιμάνιατηςΖέαςκαιτηςΜουνιχίαςέφερεστοφωςέρευνατουΔανέζικουΙνστιτούτου,υπότην

εποπτείατηςΕφορείαςΕναλίωνΑρχαιοτήτων.Στοαρχαίολιμάνιτης

Μουνιχίαςανασκάφηκαντακατάλοιπαέξινεωσοίκων,οιοποίοιχρονολογούνταιστατέλητου6ου-αρχέςτου5ουαιώναπ.Χ.Οι

νεώσοικοιεκτείνονταισεαπόστασηπερίπου35μέτρωναπότησημερινήακτογραμμήκαιβρίσκονταισεβάθοςμεγαλύτεροτων2

μέτρων.Τοπλάτοςτους,πουφτάνειτα6,2μ.,τουςκαθιστά

μνημειώδειςκατασκευαστικά.Οπλευρικόςτοίχοςαποκαλύφθηκεσεμήκος10,3μ.καιπλάτος1,6μέτρων.ΣτοαρχαίολιμάνιτηςΖέας

ανασκάφηκαντακατάλοιπαεπτάμηστεγασμένωννεωλκείων,πλάτους

περίπου8μ.έκαστο.Αποτελούσανκατάπάσαπιθανότηταχώρουςγια

τησυντήρησημεγαλύτερωνπολεμικώνπλοίων(πεντήρεις).Αυτάτα

επιβλητικάπολεμικάπλοία,ταοποίαυπολογίζεταιπωςείχανμήκος

περίπου45μ.καιπλήρωμα377ανδρών,εντάχθηκανστοαθηναϊκόναυτικόπερίτο320π.Χ.

Η τριήρ ης «Ο λυμπίάς ;

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 5



ΕΙΔΗΣΕΙΣ

«ΠΟΛΕΜΟΣ. ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΙΟΥΣΙΑ»

Α ηόσπασμα από την περίφ ημη τοιχογραφ ία της «Νηοπομπής», που εικο νίζει στρα τιώ τες τω ν μινω ικώ ν χρόνω ν.

«Πόλεμος,ΤέχνηκαιΠολιτικήΕξουσία:ΜιαΜατιάστηΝεοανακτορικήΚρήτη»είναιοτίτλοςτηςανακοίνωσης,μετηνοποίαοδρΑγγελοςΠαπαδόπουλοςεγκαινίασετοννέο

κύκλοτουΜινωικούΣεμιναρίουγιατηνπερίοδο2012-2013.

ΟπωςαναφέρειοδρΑ.Παπαδόπουλος:«ΗχρήσητωνεικονιστικώνμοτίβωνωςσυμβόλωνκύρουςκαισημάτωνεξουσίαςήτανμιασυνήθηςπρακτικήτωνανώτερωντάξεωντωνκοινωνιώντηςΥστερηςΕποχήςτουΧαλκούστοΑιγαίο,όπωςδιαφαίνεταιαπόπρόσφατεςέρευνεςστηνεικονογραφία.Ωστόσο,ηπερίπτωσητηςΝεοανακτορικής

Κρήτηςπαρουσιάζειιδιαίτεροενδιαφέρον,καθώςεκτιμάταιότιυπάρχειμιαπροτίμησητόσοστηθεματολογία,όσοκαισεσυγκεκριμέναμέσααπεικόνισηςαυτώντωναναπαραστάσεων».

Στηνπαρούσαανακοίνωσηεπιχειρείται

μιασυνθετικήκαισυγκριτικήπροσέγγισητωνεικονογραφικώνδεδομένωνκαιμεθοδολογικώνπροβληματισμών,που

σχετίζονταιμετονσυμβολισμό

παραστάσεωνενόπλωνμορφώνστιςτέχνεςαυτήςτηςπεριόδου.Οισκηνέςμάχης,μονομαχίαςμεταξύδύοήπερισσοτέρωνανδρών,πυγμαχίαςκαιβίαςγενικότερα,ήταντελικάαπόταπιοαγαπημέναεικονιστικάθέματαστηθεωρούμενηφιλειρηνική,μινωικήΚρήτη.Επίσης,ηαπεικόνισήτουςκυρίωςσελίθινααγγείαπόσεωςκαισεκωνικάρυτά,αλλάκαισεσφραγιδόλιθουςκαισφραγίσματα,κάθεάλλοπαράτυχαίαεπιλογήήταν.Αξιοσημείωτηείναιτέλοςηπαρατήρησηότιπρόκειταιγιαμικρά,φορητάαντικείμενακαιόχιμνημειώδηέργατέχνης,γεγονόςπουενισχύειτηνάποψηότιδενπρόκειταιγιαμιαπροσπάθειαπροβολήςτουπολέμουωςεργαλείοπροπαγάνδαςτωνστρατιωτικώνκαιοργανωτικώνικανοτήτων

μιαςισχυρήςκεντρικήςεξουσίας.

ΟΥΕΣΑΙ ΜΠΡΑΟΥΝ: 0 ΑΦΡΟΛΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΣΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΤΠΝ ΗΠΑ

ΟΟυέσλιΑ.Μπράουν,πλωτάρχηςτουΑμερικανικούΝαυτικούέφυγεσεηλικία85ετών,μετάαπόμάχημετονκαρκίνο.ΗτανοπρώτοςΑφροαμερικανόςπουαποφοίτησεαπότηΝαυτικήΑκαδημίατωνΗΠΑ.ΟΜπράουνεισήλθεστησχολήτο1945καιαποφοίτησετο1949.ΗτανοέκτοςκατάσειράΑφροαμερικανόςπουέγινεδεκτόςναφοιτήσειστηνιστορικήστρατιωτικήσχολή,αλλάοπρώτοςπουκατάφερενααντισταθείστιςαντιξοότητεςκαινααποφοιτήσει,καθώςοιυπόλοιποιεξαναγκάστηκαννα

εγκαταλείψουντιςσπουδέςτουςμέσασεένανχρόνο.Οιλευκοίσυνάδελφοίτουαρνούντονακαθίσουνμαζίτου,ενώάκουγερατσιστικάσχόλιαπίσωαπότηνπλάτητου.Επίσης,ήθελαννατον

εμποδίσουννασυμμετέχειακόμακαιστηνχορωδία.Ολααυτάήτανανακατεμένακαικρυμμέναπίσωαπόένανχείμαρρο«κανονικών»καψονιών,ταοποίαόλοιοιυποψήφιοιυφίσταντο.ΟίδιοςείχεεξομολογηθείότιδενείχεπεράσειούτεμιαημέραπουναμησκεφτείνααποχωρήσειαπότηνΑκαδημία.

ΑντίθεταόμωςμεάλλουςΑφροαμερικανούςστηθέσητου,ο

Μπράουνείχεδεχθείτησυμπαράστασηενόςσυναδέλφουδοκίμου,οοποίοςτουφερότανφιλικά-παρ’όλητηνεχθρότητα

καιτιςαπειλέςαπότουςάλλουςδοκίμους-αλλάκαιτησυμπάθειατουδιοικητή

τηςΑκαδημίας,οοποίοςείχεεπέμβειγιανατονπροστατεύσειαπότην«υπερβολικήπαρενόχληση».ΟΜπράουνείχεομολογήσειότιχωρίςαυτούςδενθακατάφερνενααποφοιτήσει.Είχεεπίσηςαποκαλύψειότι

έναβράδυτονείχεεπισκεφτείστονκοιτώνατουγιανατουπροσφέρει

ΟΜ πράο υν σε παλαιότερη τελετή σ τη Ν αυ τική Α καδημία.

στήριξηέναςάλλοςδόκιμος,οΤζίμυΚάρτερ,ομετέπειταπρόεδροςτωνΗΠΑ,οοποίοςβέβαιαφοιτούσεσεμεγαλύτερητάξη.Μάλιστα,ότανοΚάρτερθυμήθηκεσεπαλαιότερηγιορτήτηςΑκαδημίαςτονΜπράουν,τονχαρακτήρισεωςτηνπρώτητουεμπειρίαμετην«ενσωμάτωση»τωνΑφροαμερικανών.ΟΚάρτερυποστήριξεότιπράγματιυπήρξανκάποιοιπουεπεδίωκαν νααποβληθείοΜπράουν,αλλάοιπολύκαλέςτουεπιδόσειςυπερίσχυσαν.

Θαπρέπε ινασημειώσουμεότι μαύροιυπηρετούσανστιςένοπλεςδυνάμειςαπότηνΑμερικανικήΕπανάσταση,αλλάσεχωριστέςμονάδεςμέχριτο1948,οπότεοπρόεδροςΧάρρυΤρούμανδιέταξετηνπλήρηένταξη-ενσωμάτωσητωνμονάδωναυτώνστιςυπόλοιπεςτωνλευκών.ΟισχετικέςπροσπάθειεςάρσηςτουφυλετικούρατσισμούαπότηνεποχήτουΕμφυλίου,είχανσυναντήσεισθεναρήαντίσταση.Ετσι,μόνοέξιμαύροιείχαναποφοιτήσειαπότηΣτρατιωτικήΑκαδημίατουΓουέστΠόιντ,ότανοΜπράουναποτέλεσετονπρώτοαπόφοιτοτηςΝαυτικής

Ακαδημίας.Τηδημοσιότηταπουπήρετότετογεγονός,οίδιοςτηναποκαλούσεως«κακόάγγελο».Ενιωθεότιοαμερικανικόςλαόςέπρεπεναείναιαρκετάώριμος,ώστεναδέχεταικάποιονμεβάσητιςικανότητέςτουκαιόχιμεκριτήριοτηδιαφορετικότητατουχρώματόςτου.

ΟΜπράουνήτανέναςευγενικόςάνθρωπος,οοποίοςεργαζότανσκληρά.Προερχόταναπόμιακοινότητα,στηνοποίαμάθαινανσταπαιδιάτουςότιαυτάπουέλεγανοιλευκοίγια«περιορισμένεςδυνατότητες»τωνμαύρων,δενίσχυαν,αντίθεταταδίδασκαννακάνουνπράξηταόνειράτους.ΟΜπράουνυπηρέτησεστηνΚορέακαιτοΒιετνάμ,στιςΦιλιππίνες,στοΓκουαντάναμοκαιτηνΚούβακαιεργάστηκεσεκατασκευαστικάπρογράμματατουΝαυτικού,πριναποστρατευτείτο1969.Σεόλεςτιςεκδηλώσειςπουπαλαιοίσυμμαθητέςτουέλεγανότιέφεραν

βαρέωςτοντρόπομετονοποίοτουείχανφερθεί,απαντούσεότιδεντουςθυμόταν καιδενθυμόταντιακριβώςέκαναν,οπότεδενυπήρχελόγοςνατοσυζητούν.Οίδιοςέλεγεότικρατούσετακαλάπράγματα,ταπερισσότερακακάδεντασυγκροτούσε.«Πρέπειναέχειςόραμα»,έλεγε«ανδενέχειςόραμα,πώςθατοκάνεις

πραγματικότητα;»

6 I Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



ΜΗΠΩΣ ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΕ ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΑΣ;

Γιατηνκαλύτερηεξυπηρέτησήσας,ζητάτεπάντατοπεριοδικό

απότοίδιοπερίπτεροήκατάστημακαιενημερώστετονιδιοκτήτη

τουγιατηνπρόθεσήσαςνααγοράζετεκαιταεπόμενατεύχηαπό

εκεί.ΜπορείτεεπίσηςνατηλεφωνείτεσταγραφείατηςΓΝΩΜΩΝ,

στο2109758090,επισημαίνονταςτασημείαήτιςπεριοχέςόπουη

διανομήμέσωτουΠρακτορείουείναιπροβληματική.

ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΤΑ ΛΕΙΨΑΝΑ ΤΟΥ ΡΙΧΑΡΔΟΥ Γ

Οβασιλιάς Ριχάρδος Γ .

S S

S S

S SS S S

S

SS SS

S S S S

S S

t f h SS

ΤώραηΓ Ν ΩΜ Ω Ν Ε κ δ ο τ ι κή

καιταπεριοδικάΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ,

ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟΤΗΣΕΠΙΣΤΗΜΗΣ και ΙΣΤΟΡΙΚΑΘΕΜΑΤΑ

προσφέρουν τη δυνατότητασεόλουςτους αναγνώστες,

όπου κιανδιαμένουνστηνΕλλάδα,ναπαραγγέλλουν

βιβλίακαιπεριοδ ικά μεαντικαταβολήμέσω ΕΛΤΑ,

χωρίςχρέωσηεξόδων αποστολής καιμεέκπτωσηίση

μετοποσόντηςδωροεπιταγής(6€).Ηπροσφοράαυτή

ισχύειγιααγορέςαρχικήςαξίας25€καιάνω

καιαφοράαποκλειστικάτιςεκδόσειςτης Γ Ν Ω Μ Ω Ν .

Οσοι αναγνώστεςτοεπιθυμούν, μπορούννα επιλέξουν

παραλαβή του δέματοςμεcou rierκαι μεχρέωση μόνο

5€ευρώγιαέξοδααποστολής,ανεξαρτήτουβάρουσδέματος.

• Ανμιαπαραγγελία είναιαρχικής αξίαςίσης

ήμεγαλύτερηςτων50,75ή Ι00€

(ακέραιοπολλαπλάσιοτων25€),μπορεί

νασυνοδεύεταιαπό2,3ή4πρωτότυπα

δωροεπιταγώναντίστοιχα,οπότεηέκπτωση

ισοδυναμείμε 12, 18 ή24 €.

• Η δωροεπιταγή δενσυνδυάζεταιμεάλλες

προσφορέςτης Γ Ν ΩΜ ΩΝ

• Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η : Οιαναγνώστεςθαπρέπει

νασυμπληρώσουνκαιναταχυδρομήσουν

τοπρωτότυποτηςδωροεπιταγής

μαζίμετη φόρμαπαραγγελίας.

Φωτοαντίγραφαήαποστολήμεfax

καιe-mailδενγίνονταιδεκτά.

ΕνημερωθείτεγιαόλεςτιςσειρέςβιβλίωντηςΓ Ν Ω Μ Ω Ν καιεπιλέξτεαυτάπουσας

ενδιαφέρουν, μεμια επίσκεψηστην ιστοσελίδα μας

www.gnomonpublications.gr (ενότητα ΒΙΒΛΙΑ).

m

ΜιασπουδαίαανακάλυψηισχυρίζονταιότιέκαναναρχαιολόγοιστηΒρετανία,ύστερααπόμήνεςερευνώνκαιανασκαφικώνεργασιών.Οι

αρχαιολόγοιεκτιμούνότιανακάλυψανταοστάτουβασιλιάΡιχάρδου Γ’μετάαπόανασκαφέςσεεκκλησία,στοΛέστερ.ΣύμφωναμετηνομάδατωναρχαιολόγωντουΠανεπιστημίουτουΛέστερ,οιπολύμηνεςέρευνεςτουςτελικάαπέφερανκαρπούς,καθώςταοστάπουεντόπισαν

χρονολογούνταιτον15οαιώνακαιταιριάζουνμετη«σωματικήανωμαλία»πουπαρατηρείταισεσκελετούςανθρώπων,οιοποίοιπέθανανκατάτηδιάρκειαμάχης.ΤαστοιχείααυτάτουςοδηγούνστοσυμπέρασμαότιόντωςταοστάαυτάανήκουνστονΡιχάρδο.ΟΡιχάρδοςΓ'σκοτώθηκεστημάχητουΜπόσγουορθ,κατάτονεμφύλιοπόλεμομεταξύτουΟίκουτουΛάνκαστερκαιτουΟίκουτηςΥόρκης

στηνΑγγλία,τοτελευταίομισότου15ουαιώνα.Ημάχη

έλαβεχώραστις22Αυγούστου1485

μεταξύτουβασιλιάΡιχάρδουΓτηςΥόρκης,τουτελευταίουτηςδυναστείαςτωνΠλαντογενετώνκαιτουΕρρίκουΤυδώρ,2ουκόμητουΡίτσμοντ,οοποίος

εκπροσωπούσετοστρατόπεδοτων

Λάνκαστερ.

ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ No 38ΤΗΣ ΠΡΑΤΙΟΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΜΗ ΤΟΝ ΧΑΣΕΤΕ!

ΚυκλοφορείσταπερίπτεραοτόμοςNo38μετασυλλεκτικάτεύχη 175και176τουπεριοδικού.Οσοιαναγνώστεςδενέχουνστηβιβλιοθήκητουςταδύοαυτάτεύχη,μπορούνναταπρομηθευτούνστηνειδική

τιμήτων5ευρώ,αντίτηςκανονικήςτων8ευρώ.

http://www.gnomonpublications.gr/

http://www.gnomonpublications.gr/



ΔΩΡΟΕΠΙΤΑΓΗ 6 €Ηδωροεπιταγήδενσυνδυάζεται μεάλλεςπροσφορέςτης ΓΝΩΜΩΝ

Ισχύει γιααγορέςαρχικήςαξ ίας25=€ και άνω

ΟΝΟ Μ /Μ Ο................................................................

ΟΔΟΣ.....................................................Α ΡΙΘ ΜΟΣ

ΠΟΛΗ.......................... ......... ........... ..........Τ.Κ.........

ΤΗΛΕΦΩΝΟ (α π α ρ α ιτ ή τ ω ς )......................................................................

E-MAIL........................................................................

ΑΦΜ (α ν ε π ιθ υ μ ε ίτ ε τ ιμ ο λ ό γ ιο ).......................................................................

δου ...........................................................................

ΦΟΡΜΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣI k l Jk I Παρακαλώ να μουαττοστείλετεμεαντικαταβολή

ταβιβλία/ τεύχηπουσημειώνωπαρακάτω.Δενστέλνωχρήματατώρα.Θαπληρώσωκατάτηνπαραλαβήτου δέματος.Α πό τησυνολική αξίατηςπαραγγελίας,αφαιρέστετοποσόν τηςδωροεπιταγής/δωροεπιταγώνπουεσωκλείω.

Επιλεξτετοντρόποαποστολήςτουδέματος

ED Αποστολή μέσω ΕΛΤΑ (χ ω ρ ί ς χ ρ έ ω σ η τ α χ υ δ ρ ο μ ι κ ώ ν )

] Αποστολήμεcourier(π λ η ρ ώ ν ω μ ό ν ο 5€γ ια έ ξ ο δ α α π ο σ τ ο λ ή ς )

ΤΙΤΛΟΣΒΙΒΛΙΟΥ/ΤΕΥΧΟΣΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΤΙΜΗ

I

2

3

4

5

6

7

8

9

ΙΟ

I I

12

13

14

15

ΣΥΝΟΛΟ (ΑΡΧΙΚΗΑΞΙΑΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑΣ)

ΕΚΠΤΩΣΗΔΩΡΟΕΠΙΤΑΓΩΝ

ΕΞΟΔΑΑΠΟΣΤΟΛΗΣΜΕΣΩΕΛΤΑΔ Ω Ρ Ε Α Ν

ΕΞΟΔΑΑΠΟΣΤΟΛΗΣMECOURIER(5€)

ΤΕΛΙΚΟΠΟΣΟΑΝΤΙΚΑΤΑΒΟΛΗΣ

S S S S S S S

S

S S S S S S S

S

S S S S S S S S

S S S S S S S S

S S SS y S<A>

ssI

sssss

Ο Ερ ικ Χόμπσμπαουμ.

ΑΠΕΒΙΠΣΕ 0 ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ EPIK ΧΟΜΠΣΜΠΑΟΥΜ

ΟδιάσημοςΒρετανόςμαρξιστήςιστορικός,συγγραφέαςκαιδιανοούμενος,ΕρικΧόμπσμπαουμπέθανεσεηλικία95ετών.ΟΧόμπσμπαουμείχεγεννηθείτο1917στηνΑλεξάνδρεια τηςΑιγύπτουαπόπατέραΒρετανόπολωνικήςκαταγωγήςκαιμητέραΑυστριακήεβραϊκήςκαταγωγής.Σπούδασεστη

Βιέννη,τοΒερολίνο,τοΛονδίνοκαιτοΚαίμπριτζ.ΥπήρξεμέλοςτουΒρετανικούΚομμουνιστικούΚόμματος(CPGB).ΑκόμηκαιμετάτηνεισβολήτωνσοβιετικώναρμάτωνστηνΟυγγαρία,το1956,παρέμεινεστιςτάξειςτουΚΚΜΒ(μέχρικαιτηδιάλυσήτουτο1991)και,παρότιμετατράπηκεσεδεινόεπικριτήτηςΣοβιετικήςΕνωσης,δεντοεγκατέλειψε.Αυτήηεπιλογήτουτονκατέστησεαμφιλεγόμενηπροσωπικότητα.

ΟΧόμπσμπαουμαρνήθηκεναμπειστηλογικήτηςαποκήρυξηςτουπαρελθόντοςτου.Ωςιστορικός,απαίτησενατονκαταλάβουνωςάνθρωποπουδιαμόρφωσε τηνπολιτικήτουταυτότητατηδεκαετία του1930,ενώποτέ δεν«κάλυψε»τα«απαίσιαπράγματα»πουείχανδιαπραχθείαπότοκομμουνιστικό καθεστώς.ΗτανμέλοςτηςΒρετανικήςΑκαδημίαςκαιτηςΑμερικανικήςΑκαδημίαςΤεχνώνκαιΕπιστημών,επίτιμο μέλοςτουKing’sCollegeστοΚαίμπριτζκαιεπίτιμοςδιδάκτωρπολλώνπανεπιστημίωνσεαρκετέςχώρες.

Στιςαρχέςτου1990είχεχαρακτηριστείως«ογκουρούτουΝιλΚίνοκ» (τότεπροέδρου τουΕργατικούΚόμματος),όταν άσκησεκριτικήστοΕργατικόΚόμμα,επειδή απέτυχενασυμπορευθ είμε

τιςκοινωνικέςαλλαγές,θεωρείταιότιεπηρέασετη διαμόρφωσητουΝέουΕργατικού κόμματος,αν καιείχεεκφράσειτηδυσαρέσκειάτουγιατηνκυβέρνησηΜπλέρ. Κατάταπρώταχρόνιατουκομμουνισμού,είχεδηλώσειότι«έναςνέοςκόσμοςγεννιέταιγεμάτοςαίμα,δάκρυ καιτρόμο:επανάσταση,εμφύλιοπόλεμοκαιπείνα.ΧάρηστηνκατάρρευσητηςΔύσης,είχαμετηνψευδαίσθησηότιακόμηκαιαυτότοβίαιο,πειραματικό σύστημαθαλειτουργούσεκαλύτερααπότοδυτικό.Ηταναυτόήτίποτα»,

θεωρούσεωςπροβλέψιμηαιτίατηςαποτυχίαςτουκομμουνισμούτηςΡωσικήςΕπανάστασηςκαιτωνκληρονόμωντηςτογεγονόςότι,

παρ'όλεςτιςμεγάλεςφιλοδοξίεςκαιτιςκατακτήσειςτης, δενέκτισεμιααποτελεσματική,δυναμικήοικονομία. Βέβαια,κατάτηνάποψήτου,οκομμουνισμόςενδεχομένωςναδιαρκούσεγιαπολλέςακόμηδεκαετίες,ανηπροσπάθειαμεταρρύθμισηςστηδεκαετίατου’80δενείχεοδηγήσειστηραγδαίακαιεντελώςαπρόσμενηκατάρρευση.

Σχετικάμετονχαρακτηρισμόπουτουαπέδιδανως«μαρξιστή

ιστορικού»,υποστήριζεότιτοβασικόπλεονέκτηματουμαρξισμούείναιότιμαςεπέτρεψενααντιληφθούμετοντρόπομετονοποίολειτουργείοκαπιταλισμός,ενώτομειονέκτημάτουότιυπήρξεμιασχολήμαρξιστών,οιοποίοινόμιζανότιήξερανπώςνακτίσουνμιασοσιαλιστικήκοινωνία.Θεωρούσετησημερινήοικονομική κρίσηωςτηνπιοσοβαρήστηνιστορίατουκαπιταλισμούαπότο1930,αφούοικοινωνίεςείναιπολύπιοπαγκοσμιοποιημένεςαπό ό,τιήταντότε.Γιανακαταλήξειότι: «Ωςιστορικόςπου έχειζήσεισχεδόνόλοντοναιώναπουείναιαπότουςπιοτρομακτικούςστηνανθρώπινηιστορία,τον20ό,μπορώνασαςπωότιηανθρωπότητα,έχονταςεπιβιώσειαπόαυτήντηντόσοκαταστροφικήπερίοδο,πιθανόταταθαεπιβιώσεικαιαπότιςκαταστροφέςτου21ουαιώνα».

Παράτιςόποιεςδιαφωνίεςσχετικάμε εκτιμήσειςπουυπάρχουνστοέργοτου, όπως ημονόπλευρηαντίληψήτουγιατοζήτηματουεθνικώνκρατώνκαιτωνρευμάτωνπουπροέκυψαναπότησυγκρότησή τους, ηαντίληψή τουγιατηνεργατική τάξη κλπ.,αυτέςδενάρουντηνπροσφοράτου.



ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ GIGANT ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

Μιαομάδαμεεπικεφαλήςτηνερασιτέχνηιστορικόκαιδύτρια,ΚριστίναΦρεγκιέρι,εντόπισεσεβάθος 61 mτασυντρίμμ ιαενόςτεράστιουμεταφορικούαεροσκάφουςMesserschmittMe323Gigant.Τοαεροσκάφος

ανευρέθηκεσεαπόστασηπερίπου15kmαπότηνήσοΜανταλένα,βορειοανατολικάτηςΣαρδηνίας.Μετάαπόμιασημαντικήπερίοδοέρευνας,ηομάδαεντόπισετοπολύτιμοεύρημα: «ΑνακαλύψαμετοMe323τυχαία, καθώς

αναζητούσαμεκάποιοάλλοαεροσκάφος.Βρίσκεταισειδανικήκατάστασημεάθικτουςτουςέξικινητήρες.Ητανέντονατασυναισθήματα,καθώςεντοπίσαμετοαεροσκάφοςστηθαλάσσιαπεριοχή».

ToMe323αναπτύχθηκεγιαμεταφορικέςαποστολέςμεικανότηταμεταφοράς12.000kg.Μπορούσεναμεταφέρει130άνδρες,52περιέκτεςκαυσίμουτων252Itήέναπυροβόλοτων8,8cm.ΠροωθείτοαπόέξιγαλλικούςκινητήρεςGnomeRhone14Ν-48/49των1.180hp,πουπροσέδιδανμέγιστηταχύτητα219km/h.Μεεκπέτασμα55,2m,τοMe323ήτανέναςαργοκίνητοςστόχος,αλλάμεικανότητααπορρόφησηςτεράστιωνπληγμάτων.ΗκύριαέκδοσηπαραγωγήςήταντοMe323D.

Στις26Ιουλίου 1943δύο αεροσκάφη της3ηςΜοίρας τηςΣμηναρχίαςΜεταφορώνIATG5(TransportGruppe),μεσειριακούςαριθμούς 1267και1270,βρίσκοντανκατάτηδιάρκειααποστολήςαπότηΒεναφιορίταστηΣαρδηνία,στηνΠιστόιατηςΤοσκάνης.Ταδύοαεροσκάφηαναχαιτίστηκαναπό οκτώBeaufighterτης144ΜοίραςτηςRAFπουτακατέρριψαν.ΤοπρώτοαεροσκάφοςκατέπεσεστηθαλάσσιαπεριοχήκοντάστηΜανταλένακαιτοδεύτεροκοντάστοχωριότουΜονιαρντίνο,στηΜανταλένα.ΤοαεροσκάφοςπουεντοπίστηκεπρόσφατααποτελείτομοναδικόπλήρεςMe323

παγκοσμίως.ΤομουσείοLuftwaffenmuseumderBundeswehrδιαθέτειμόνοένατμήματηςπτέρυγαςαπότοMeS5̂ .

Κ οντινή όψ η ενός από του ς έξι κινητήρες Gnome Rhon e 14Ν -48/49 στη &αλόσσ ια περιοχή της Μ ανταλένα.

ί

Στοτεύχος191,στοάρθρογιατη«ΜεραρχίαFolgore»,στησελίδα26ησωστήλεζάντατηςκάτωφωτογραφίαςείναι:«ΟμοίωμααλεξιπτωτιστήστομουσείοτουΕλΑλαμέιν.Δενυπάρχουν,όμως,ενδείξειςότιπολέμησανεκείφορώνταςτηστολήπαραλλαγής».

Ενα Mess erschmi tt Me 323 τον Μ άρ τιο του 1943, κατά τη διάρκεια αερο μετακομ ιδή ς τραυματιώ ν.

Δωρίσιευ ι ό σ υ ν δ ρ ο μ ή . .

...στο κορυφαίο εϋϋηνικό περιοδικό στρατιωιικήΐ loiopiac

Θα oac Θυμούνται κάθε μήνα για έναν οϋόκίΐηρο χρόνο!

ΣυμπΠηρώσιε ίο κουπόνι me συνδρομικ-δώρου στο πίσω μέροι;me oEüiöoc, και κερδίστε

έκπιωοη 30%!



ΤϊΤΓϊΤΠΤΤΣΥΝΔΡΟΜΗΣ-ΔΠΡΟΥ

Ι!• Θέλωναδωρίσωμ ια συνδρομή

στηΣτρα τιω τική Ισ το ρ ία για 1 έτος(12τεύχη)

μόνομε33€ -έκπτωση 30%επίτης

κανονικήςτιμής.

□ Σαςαποστέλλωταχυδρομικήεπιταγή

33€ στηδιεύθυνση: ΓΝΩΜΩΝΕκδοτική,

Λέσβου 14,17237,Δάφνη,γιατηνπληρ ωμή

τηςσυνδρομήςπουδωρίζω.

ΔΟΡΟ ΑΠΟ(Συμπληρώστεταστοιχείασας)

Ο Ν Ο Μ / Μ Ο......................................................

ΟΔΟΣ/ΑΡΙΘΜΟΣ............................................

Π Ο Λ Η........................................................Τ.Κ.

Τ Η Λ Ε Φ Ω Ν Ο ...................................................

E-MAIL...............................................................

ΔΟΡΟ ΠΡΟΣ(Συμπληρώστεταστοιχείατουαποδέκτη

τηςσυνδρομής)

Ο Ν Ο Μ / Μ Ο .......................................................

ΟΔΟΣ/ΑΡΙΘΜΟΣ.............................................

Π Ο ΛΗ ........................................................Τ.Κ...

Τ Η Λ Ε Φ Ω Ν Ο ....................................................

E-MAIL................................................................

Ταχυδρομήστετοκουπόνιτηςσυνδρομής-δώρου

(ήφωτοαντίγραφο)στηδιεύθυνση:

ΓΝΩΜΩΝΕκδοτική, Λέσβου14,17237, Δάφνη.

Γιαπιοάμεσηεπικοινωνία, στείλτετοκο υπόνι

με fax στο2109737070ήτηλεφωνήστε

στο2109758090.

SSSSSSS

SSSSSSSSSSSSSSSSS

SSSSSSSS

s lSSSSSS■S

SSSΝS

ΑΝΑΣΚΑΦΗ Ρ-38 ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Δύοαδέλφια,ερασιτέχνεςαρχαιολόγοιστοναεροπορικό

τομέα,προχώρησανστηνανασκαφήτωνυπολειμμάτωνενόςLockheedΡ-38Lightning.Στις6Απριλίου 1944ο υπολοχαγός ΕρνεστΤζόνστοναπογε ιώθηκεαπό τη βάσητουΜάουντΦαρμ,στοΟξφορντσαϊρ,γιαμιαδοκιμαστικήπτήσημετοαναγνωριστικόF-5CLightning, μεσειριακό αριθμό42-67245.Απότηβάση επιχειρούσεη27ηΜοίραΑναγνώρισης,της7ηςΣμηναρχίαςΑναγνώρισηςτηςUSAAF.Μιαδιαρροήκαυσίμουήτανηαιτίαεμφάνισηςφωτιάςκαιοπιλότοςεγκατέλειψετοαεροσκάφοςαπόύψος7.600'm.ToF-5CσυνετρίβηλίγοαργότερακοντάστοΡάουτον.Ησμηναρχία,εκτόςαπόταF-5C,δ ιέθετε καιμερικά Ρ-51 καιSpitfireMkIX.ΜέχριτησυμμαχικήαπόβασηστηΝορμανδία, κύριααποστολήτηςήτανηλήψηφωτογραφιώναπό στόχους στη Γαλλία,τις ΚάτωΧώρεςκαιτηΓερμανία.ΑνάμεσαστατμήματαπουεντοπίστηκανκατάτηνανασκαφήήτανέναςκινητήραςAllison,δύοπτερύγια,μιαουραία

δοκός,τακύριασκέληπροσγείωσηςμεέναελαστικόGoodyearσε καλή κατάσταση,τρειςφωτογραφικέςμηχανές,τοριναίοσκέλοςκαιαρκετάτμήματααπότοπιλοτήριο.

Ο ι ερα σιτέχνες αρχαιολόγοι με μια έλικα από κινητήρα A lli son , κατά τη φάση της ανασκαψ ής.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΥΝΤΟΜΑ!

Οι επίϋεκιοιίου Βρειανικού Στραιού

ΗβρετανικήSpecialAirService(SAS)αποτελείτηνπαλαιότερημονάδαειδικώνεπιχειρήσεωνστονκόσμο,μεσχεδόναδιάλειπτηδράσηαπότηνεποχήτουΒ’ΠΠμέχρισήμερα.ΕίναιηκύριαδύναμηειδικώνεπιχειρήσεωντουΒρετανικούΣτρατούκαιμίααπότιςκορυφαίες

επαγγελματικέςειδικέςμονάδεςπαγκοσμίως,μεδράσησεθέατρακαιπεριβάλλονταεπιχειρήσεωνεντελώςδιαφορετικάμεταξύτους.

ΗπλούσιαεικονογραφημένηαυτήμονογραφίαέχειωςστόχοτηναντικειμενικήπαρουσίασητηςιστορίαςτηςSAS,βασισμένησεπραγματικάκαιεπιβεβαιωμέναγεγονότα,αποφεύγονταςτιςυπερβολέςκαιταστερεότυπα

πουέχουνεπικρατήσειγιατησυγκεκριμένημονάδακαιτιςειδικέςεπιχειρήσειςγενικότερα.

Τονέοβιβλίοτηςσειράς«ΜονογραφίεςτηςΣΤΡΑ ΤΙΩΤΙΚΗΣΙΣΤΟ ΡΙΑΣ» κυκλοφορείσύντομασταπερίπτερααπότηΓΝΩΜΩΝΕκδοτική



τιςαρχέςτου3ουαι.π.Χ,οιΣυρακούσεςείχαναπολέσει

τηνπρωτοκαθεδρίαστηΣικελία.Ησφαίραεπιρροήςτης

πόλης, ηοποία είχεμεγάληπαράδ οσηστην αντίσταση

έναντιυ πέρτερωνδυνάμεων,όπως ήτανη Καρχηδόνα

(μάχητηςΙμέρας480π.Χ.)καιηΑθήνα(καταστροφήα

θηναϊκούεκστρατευτικούσώματος415-413π.Χ.),περιοριζόταν

στο νοτιοανατολ ικό άκρο της νήσου, με ιωμένη α ισθητά σε

σχέσημετοπαρελθόν.ΣταεπόμεναχρόνιαηΣικελίααποτέλε-

σεένααπότακύριαθέατραεπιχειρήσεωντουπολυετούςΑ’

Καρχηδονιακού Πόλεμου (264-241 π.Χ.) και μοιραία οι Συρα

κούσεςέμελλεναβυθιστούνστηδίνητηςσύγκρουσηςμεταξύ

δύου περδυνάμεω ν- τηςΡώμηςκαιτηςΚαρχηδόνας.Ωςπερι

φερειακήδύναμηπλέον,ηπόληέπρεπεναακολου θήσειστρα

τηγική κατευνασμού απέναντιστα ισχυρότερα κράτη της πε

ριοχής,προκειμένουναδιασφαλίσειτηνεπιβίωσηκαιτηνανε

ξαρτησίατης. Ο ηγέτης των Συρακουσών Ιέρων Β’ ε ίχε εξα

σφαλίσει τονθρόνο τηςπόλης συντρίβοντας τους Μαμερτί-

νους(οιγιοιτουΑρη-Marsσταλατινικά-όνομαπουείχανδώ

σει ο ι ίδ ιο ι στον εαυτό τους), Ιταλούς μ ισθοφόρους που

δ ιοικούσαν μ ια πε ιρατ ική αυτοκρατορία από την πόλη της

ΜεσσήνηςστοβορειανατολικόάκροτηςΣικελίας,απαλλάσσο

νταςέτσιτηνπεριοχήαπό μια«πληγή»γιατοεμπόριο καιτις



Ηέκρηξη ίου Β’ Καρχηδονιακού Πολέμου ίο 218 π.Χ. βρήκε t ic

Συρακούσες, ίο προπύργιο ίου Ελληνισμού ιης Μεγάλη? Ελλάδα?, να

εξέρχονται από μια μακρά περίοδο ειρήνης και ευημερίας, που ήταν

συνέπεια inc πεντηκονταετούς σχεδόν ουμμαχίας της πόλης με το

ρωμαϊκό κράτος. 0 θάνατος, όμως, λίγο αργότερα του ηγέτη της, του

Ιέρωνα, που υπήρξε πρωτεργάτης της οικοδόμησης σχέσεων

εμπιστοσύνης με τη Ρώμη, σε συνδυασμό με τη ιριλοκαρχηδονιακή

πολιτική των διαδόχων του, μοιραία έφερε ιην ελληνική πόλη σε

ιροχιά σύνκρουσης με την πανίσχυρη πρώην σύμμαχό ιης. Στον άνισο

αγώνα της για ανεξαρτησία, ο οποίος έμοιαζε με σύγκρουση μεταξύ

Δαβίδ και Γολιάθ, η παλαιά κορινθιακή αποικία δεν εμφανίστηκε

εντελώς απροετοίμαστη. Στο πλευρό τηςστάθηκε ένας Τιτάνας του πνεύματος,

η κορυιραία διανόηση ιης εποχής:

ο Αρχιμήδης.

Χάλκινο νό μισμα μ ε απεικόνιση του Ιέρω να Β ’ και την

επιγραφ ή «ΙΕ ΡΩΝ Ο Σ»(Συρ ακού σ ες, Αρ χαιολο γικό Μ ουσ είο).



Σ χ ε δ ί α σ η

χ

ά ρ τ η :

Γ Ν Ω Μ Ω Ν

Ε κ δ ο τ ι κ ή

2 0 1 2

Καρπητανοί Εδειανοί

Μεσσήνη

• ίΛεοντίνοι

α · Συρακούσες

ΒασίλειοτουΜασσίνισα,Νουμιδούσυμμάχου

τωνΚαρχηδονίωνΜαυρούσιοι

ΓΑΛΑΤΙΑ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

Κ α ρ χ η δ ο ν ια κ ό κ ρ ά τ ο ς

Ιτ α λ ι κ έ ς π ό λ ε ι ς - σ ύ μ μ α χ ο ι τ ο υ Α ν ν ίβ α

Ρ ω μ α ϊ κ ό κ ρ ά τ ο ς

ύ μ μ α χ ο ι Ρ ω μ α ίω ν

Χάρτης της δυ τική ς Μ εσο γείου κα τά τη διάρκεια του Β ' Κ αρχηδονιακού Π ολέμου.

εμπορικέςδραστηριότητεςτωνσυμπατριωτώντου,οι

οποίοι, ευγνώμονες, τονανακήρυξαν θασιλιά. Η νίκη,

όμως,αυτήτου Ιέρωναείχεως αποτέλεσμαναδιατα-

ραχθούν οιλεπτέςισορροπίες μεταξύ Ελλήνων, Καρ

χηδονίων και Ρωμαίων, οι οποίοι μάχοντανγιατον έ

λεγχοτηςΣικελίας. Ειδικότερα, η υποστήριξη τηςΡώ

μηςστουςηττημένουςΜαμερτίνουςεπέσπευσετηνέ

ναρξη του Α ’ Καρχηδον ιακού Πολέμου το 264 π.Χ.,

στονοποίοοιδυνάμειςτηςΚαρχηδόναςκαιτωνΣυρα

κουσώνήταναρχικάσυνασπισμένεςεναντίοντωνΡω

μαίων. Ωστόσο, οιδυνάμεις των Ρωμαίωνήταν αυτές

που αναδείχτηκανγρήγορα νικηφόρες απέναντι στην

ελληνοκαρχηδονιακή σύμπραξη καιπροετοιμάστηκαν

ναπολιορκήσουνακόμακαιτηνπόλητωνΣυρακουσών

το263π.Χ.

ΟτύραννοςτωνΣυρακουσώνΙέρων,συνειδητοποι

ώντας με οδυνηρό τρόπο την ανερχόμενη ισχύ του

ρωμαϊκούκράτους καιπροβλέποντας την τελική επι

κράτησηαυτού στη μαχρόχρονη διελκυστίνδαμετην

Καρχηδόνα για την κυριαρχία στη δυτική Μεσόγειο,

ήρθε σεδιαπραγματεύσειςμετουςΡωμαίους, μεαπο

τέλεσμα ναχαρακτηριστε ί"amicusetsocius" (φίλος και

σύμμαχος) απόαυτούς. Οιόροιτηςσωτήριαςγιατην

πόλητου συμφωνίαςπροέβλεπαντηνπαροχή σιταρι

ούκαιτηνκαταβολήμιαςμικρήςεισφοράςστηΡώμη,

με αντάλλαγμα την ουδετερότητα των Συρακουσών

γιατουπόλοιποτουπολέμου.Πράγματι,οικαρποίτης

διορατικής φιλειρηνικής πολιτικής τουτυράννου δεν

άργησαν να ευδοκιμήσουν. Οι Συρακούσες ε ισήλθαν

σε μιαπερίοδοπρωτόγνωρηςευμάρειας καιανάπτυ

ξηςδιάρκειαςμισούαιώνα,πουδενείχεπροηγούμενο

στηνπολυκύμαντη ιστορία του τόπου. Ο Ιέρων απέ

δειξεέτσιότιστάθηκε έναςπεφωτισμένοςηγέτης,ο

οποίοςεκμεταλλεύτηκεστοέπακροτηνπολυπόθητη

ειρήνη,πουήταναπότοκοτωνεξαιρετικώνδιπλωματι

κών ικανοτήτων του, προκειμένου να ανοικοδομήσει

τηνπατρίδατουκαινατηνκαταστήσειισάξιατωνμε

γάλων ελληνιστικών πόλεων της Ανατολής, δηλαδή

τηςΑλεξάνδρειας , της Περγάμου καιτης Αντιόχειας.

Στη διάρκειατων εξήνταχρόνων της ηγεμονίαςτου

κατασκευάστηκαν πολλά έργα υποδομής (επέκταση

θεάτρου, βωμοί, ναοί) καικω δικοποιήθηκε τονομικό

σύστηματηςπόλης,που αργότεραέγινε κομμάτιτου

ΡωμαϊκούΔικαίουγιατη διοίκηση της Σικελίαςκαιο

νομάστηκεLexHieronicaαπότοόνοματουβασιλιά.Βέ

βαια, η απουσία ορατού εχθρού και η μακρόχρονη

σταθερότηταδενπροκάλεσετονεφησυχασμότουΙέ

ρωνα. Ετσ ι, προτεραιότητα δόθηκε στην αμυντική

προπαρασκευήπου,σοφά,κρ ίθηκεαπαραίτητηγιατη

διαφύλαξητηςανεξαρτησίαςτηςπόληςσεέναευμε

τάβλητογεωστρατηγικόπεριβάλλον. Το κρίσιμοαυτό

έργοανέλαβε οΑρχιμήδης, ο οποίος ήρθε ως «από

μηχανήςθεός»,γιαναβοηθήσειτηνπατρίδατουστον

άνισοαγώνατης.

0 ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ ΚΑΙ Η ΑΜΥΝΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

ΟΑρχιμήδης,συγγενήςτουΙέρωνα,ήταντομεγα

λύτερομαθηματικόπνεύματηςεποχήςτου,έναςεπι

στήμοναςαφοσιωμένοςστηνέρευνακαιτηνανακάλυ

ψη καινούριων θεωρημάτωνπου θα εμπλούτιζαντο

γεωμετρικόοικοδόμημα.Τοπάθοςτουγιαταμαθημα

τικάδεν κορέστηκεποτέ. Ο Αρχιμήδης συνήθιζε να

στέλνει τις μαθηματικές του προτάσεις στους συνα

1 4 I Σ Τ Ρ ΑΤ Ι Ω ΤΙ Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



δέλφους του στηνΑλεξάνδρεια, εγκαινιάζοντας έτσι

μ ια γόνιμη αλληλογραφία μεταξύ επ ιστημόνων στο

πρόσφορο πλαίσιοτου ελληνιστικού κόσμου.Το απο

τέλεσμααυτούτου διαλόγουήταν μιασειρά καινοτό-

μωνκαιπολύπλοκωνμαθημα τικώνθεωρημάτω νσταο

ποίακυριολεκτικάαφιέρωσετηζωήτου-μπορούσενα

ξεχνάτοφαγητόκαιτιςάλλεςαναγκαιότητεςτηςζωής

καινασχεδιάζειγεωμετρικάσχήματαστηνάμμοήστο

σώματου,τοοποίοάλειφεμελάδι,ότανέκανεμπάνιο.Ο Ιέρωνπαρακάλεσε τονσυγγενή τουναστρέψειτη

μαθηματικήτουιδιοφυίασελιγότεροθεωρητικάμονο

πάτιακαι,πιοσυγκεκριμένα,νααναλάβειτοναμυντικό

σχεδιασμότηςπόλης. Παράτηνα πέχθειάτουγια κα

θετίπρακτικό,οΑρχιμήδηςτελικάαποδέχθηκετοαί

τηματουβασιλιά.Μάλιστα,ηβοήθειαπουπροσέφερε

ήτανπολυεπίπεδη.Υπότηνεπίβλεψήτουενισχύθηκαν

οιοχυρώσειςτηςπόλης.Ιδιαίτερηήτανηενίσχυσητου

φρουρίου του Ευρύαλου, που δέσποζε στοδυτικόά

κρο των επιβλητικών (αφού ήταν μήκους27 χιλ ιομέ

τρων)τειχώνπουπερ ιέβαλλαντις Συρακούσεςκαιτα

οποία ανεγέρθηκαν στη διάρκεια της ηγεμονίας του

ΔιονυσίουτουΠρεσβύτερουτο397π.Χ.Τα υπεραιωνόβια τείχη έστεκαν ανέπαφα σταπε

ρισσότερασημείατους,παρέχονταςπροστασίααπόε

πίδοξους κατακτητές, χάρη στην ύπαρξη ενόςπολύ

πλοκου συστήματοςαπόπύργους (14τοναριθμό) και

τάφρους,πουέζωναντιςτρειςχερσαίεςσυνοικίεςτης

πόλης,τηνΑχραδίνη,τηνΤύχηκαιτηΝεάπολη.ΟΑρχι

μήδης,αφούμελέτησεεπισταμένατιςοχυρώσεις,επέ-

βλεψετηνενίσχυσήτουςσταμέρηπουεκτείνοντανσε

πεδινάσημεία,ενώσταπιοευπρόσβλητααπόαυτάε-

γκατέστησεβλητικέςμηχανές,ικανέςναπλήττουντον

εχθρό από μεγάλη απόσταση. Γιατηνπροστασίατων

χειριστώντωνμηχανημάτωναυτών,κατασκεύασεστα

τείχηοπές,οιοποίεςείχανστηνεξωτερικήπλευράμέγεθος μιαςπαλάμης(8περίπου εκατοστά) καιανοίγο

ντανστούψοςτουαναστήματοςενόςανδρός.Οιβλη

τικέςμηχανέςτουΑρχιμήδηπεριελάμβανανκαταπέλ-

τες εκτόξευσηςλ ίθων και σιδερένιων βλημάτωνδια

φόρωνμεγεθώνπου,ανκαιχρησιμοποιούντοσταπε

δίατωνμαχώνγιαεκατοντάδεςχρόνια,τελειοπο ιήθη

καναπό τον μεγάλο μαθηματικό και τοποθετήθηκαν

στατείχη με τρόποπου ναπαρέχουναλληλοκάλυψη

καινα μηναφήνουν «τυφλές»γωνίες.Αναλυτικόσχέ

διοπεριγραφήςτης λειτουργίας αυτώντωνμηχανών,

πέρααπότιςαρχαίεςμαρτυρίες(ΤίτοςΛίβιος),υπάρχει

καισεχειρόγραφοτουΛεονάρντονταΒίντσι,οοποίος,

μάλιστα,σημειώνειπως οιμηχανές αυτές υπήρξανεφεύρεσητουμεγάλουΣυρακούσιου.

Τέλος,οιυπερασπιστέςτηςπόληςείχανστηδιάθε

σήτους,εκτόςαπότασυμβατικάτόξα,καιτουςπερί

φημουςγαστραφέτες,τοαρχαίοανάλογοτωνμεσαιω

νικώνβαλλιστρίδων, ένα ισχυρότατο όπλο με μεγάλη

εμβέλειακαιδιατρητικήικανότητα,ηεφεύρεσητουο

ποίουανάγεταιστιςαρχέςτου4ουαι.π.Χ.(καιτοποθε

τείταιαπόπολλούς μελετητέςστηΣικελίαεπίτυραν

νίαςτου Διονυσίου του Πρεσβύτερου). ΟΑρχιμήδης,

λαμβάνονταςσοβαρά υπόψητου τοενδεχόμενο μιας

επίθεσηςαπό τη θάλασσα, ιδιαίτερααπότην πλευρά

τωντειχώντης συνοικίας Αχραδίνης που εκτεινόταν

στοανατολικόάκρο,πέρααπότηνπλειάδαβλητικώνμηχανημάτωνπουεγκατέστησεστατείχη,υπήρξεοε-

μπνευστήςισχυρώναντιμέτρωνενα

ντ ίον πλο ίων. Το π ιο εντυπωσιακό

από αυτάήτανη κατασκευή σιδερέ

νιωναρπάγων,πουήτανέτσισχεδια

σμένες,ώστενααρπάζουνταεχθρι

κάπλοία,να τα υψώνουνστοναέρα

μετηβοήθειαενόςσυστήματοςτρο

χαλιών και αντίβαρωνκαιστη συνέ

χειανατασυντρίβουναπόμεγάλούψος. Τα πρωτότυπααυτά μηχανήμα

τα ε ίχαν τοποθετηθε ί π ίσω από τα

τείχη,ώστεναμηγίνονταιαντιληπτά

απόταπλοίαπουταπροσέγγιζαν.

Ο Αρχιμήδης ε ίχε την αμέριστη

οικονομικήσυμπαράστασητουΙέρω

να γ ια την ολοκλήρωση αυτού του

κολοσσιαίουαμυντικούσχεδίου,έχονταςκερδίσειτην

εμπιστοσύνητουγιατηνεπινοητικότητάτου,γεγονός

πουκαταδεικνύεταικαιαπότοπαρακάτωπεριστατικό:

στοπλαίσιοτηςσυμμαχίαςμετηνπτολεμαϊκήΑίγυπτο

καιθέλονταςνατηνπρομηθεύσειμεσιτηράεξαιτίας

κάποιουλιμού που τηνείχεπλήξει, ο Ιέρωνέδωσε εντολή να κατασκευαστείένα πλοίο, τοοπο ίοαφενός

θαήταναρκετάμεγάλο,ώστεναχωρέσειικανέςποσό

τητεςσίτου,καιαφετέρουθαήτανσεθέσηνααμυνθεί

σεπερίπτωση πειρατικών επιθέσεων. Αποτέλεσμαή

ταν να σχεδιαστεί απότον ίδιο τον Αρχιμήδη και να

ναυπηγηθεί έναπλοίο εντυπωσιακό και μοναδικόγια

τηνεποχήεκείνη,τοοποίοήτανταυτόχροναεμπορι

κό,επιβατικόκαιπολεμικό,ηπερίφημη«Συρακουσία»,

δηλαδήηκυρίατωνΣυρακουσών.

Το γιγαντιαίο πλοίο διέθετε τρία καταστρώματα.

Στοανώτεροκατάστρωμαήταντοποθετημένεςπολε

μικές μηχανές(καταπέλτες,βαλλίστρες,π ύργοι κλπ.),

τ ις οποίες χειριζόταν μεγάλος αριθμός στρατιωτών. Στο δεύτερο κατάστρωμαήταν εγκατεστημέναπολυ

τελήλουτρά,έναςναόςτηςΑφροδίτης(!),έναγυμνα

στήριο,μιαβιβλιοθήκηκαιάλλεςεγκαταστάσειςψυχα

γωγίας καιανάπαυσης. Στο τρίτο κατάστρωμα, τέλος,

βρίσκοντανοιβοηθητικοίκαιαποθηκευτικοίχώροι,το

αντλιοστάσιο,οιδεξαμενέςνερού,στάβλοιγιαταάλο

γα, εργαστήρια, μύλοι, φούρνοι καιδιάφορα άλλα, ό

πως αναλυτικάπεριγράφει οΑθήναιος, ρήτορας του

3ουαι.μ.Χ.,στοέργοτου«Δειπνοσοφισταί».Ναυπηγοί

καιτεχνίτεςαπόόλοτονελληνιστικό κόσμοσυνεργά

στηκανγιανααποπερατωθείτοκολοσσιαίοέργο.ΗτεΤο αρχαίο 9έα τρο τω ν Συρακουσώ ν.

Σύγχρονη προσω πογραφ ία του Α ρχιμήδη .

ΙΤΡΑΤΜΤΙΚΗUTOPIA115



λικήφάσητηςκατασκευήςτουπλοίουαπαιτούσετην

καθέλκυσήτουστολιμάνιτωνΣυρακουσώνκαιτηνο

λοκλήρωσητωνεργασιώνστηθάλασσα.

Ωστόσο,το μέγεθοςτουσκάφους,όπως είναι κα

τανοητό, καθιστούσε αδύνατη τη μεταφορά του. Για

τονΑρχιμήδη,όμως,τίποταδενήτανανέφικτο.Μετη

χρήση ενός ευφυούς συστήματος πολύσπαστων και

τροχαλιώναλλάκαιεφαρμόζονταςτιςθεμελιώδειςαρχές της Μηχανικής, ο ιδιοφυής επιστήμονας πέτυχε

τηνάκοπηκαθέλκυσητουπλοίουπροςτεράστιακατά

πληξητου Ιέρωνακαιτωνάλλωνπαρευρισκομένων,ε

πιστεγάζονταςτοεπίτευγμάτου μετηνπερίφημη ρή

σητου«δοςμο ιπαστωκαιτανγανκινάσω»(δώσεμου

έναμέροςνασταθώκαιθαμετακινήσωτηγηολόκλη

ρη).Ηπόλη,μετονΑρχιμήδηστοπλάιτης,ήτανπλέον

πανέτοιμηνααποκρούσεικάθεεξωτερικήεπιβουλή.

Τρ ισδιάστατη απεικόνιση της «Συρακο υσίας» (Rodrigo Henriq ue, 2005).

πόλυτης μοναρχίας), ανέθεσεσε ένα συμβούλιοδε

καπέντε επιφανών πολιτών την κηδεμονίατου νεα

ρού. Μεταξύ των μελών αυτού του συμβουλίου συ

γκαταλέγοντανοΑδρανόδορος καιοΖόιππος, δηλα

δήο ισύζυγοιτωνκορών του ΙέρωναΔαμαράτας και

Ηράκλειας αντίστοιχα. ΟΙερώνυμος, λοιπόν,ανή λθε

στονθρόνοστηνπιοκρίσιμη καμπήστηνιστορίατων

Συρακουσών.

Ονεαρόςβασιλιάς,συνεπαρμένοςαπότιςεκπληκτικέςνίκεςτουΑννίβαεπίτωνΡωμαίων,μεπιοπρό

σφατη τη συντριβή τωντελευταίων στις Κάννες το

214π.Χ.,καιπαρα κινημέν οςαπότιςπροτροπές καιτις

υποδείξεις του Αδρανόδορου καιτου Ζόιππου απο

φάσισενα αλλάξειστρατόπεδο. Η άκριτη εγκατάλει

ψητηςσυμμαχίαςμετουςΡωμαίους,γιατηνοποίαεί

χετόσομοχθήσειοπαππούςτουκαιηοποίαείχεευ

νοήσεισημαντικάτηνπόλητουήτανηπρώτηπράξη

του δράματος. Στο μεταξύ, ο φιλόδοξος Αδρανόδο

ρος έπεισετον Ιερώνυμονα αναλάβειτηνπλήρη ε

ξουσίατηςπόλης,κατάπαράβασητωνεπιταγώντου

Ιέρωνα,καθιστώνταςμεαυτόντοντρόποτονανήλικο

βασιλιάυποχείριοτηςαπόλυτηςεπιρροήςτου.Μάλιστα,αφούαπαλλάχθηκεαπότουςυπέρμαχουςτηςά

ποψης που υποστήριζετην ανάγκη διατήρησης της

φιλίας με τη Ρώμη είτεπαραγκωνίζοντας ε ίτε δολο

φονώντας τους, ο Ι ερώνυμος απέστε ιλε πρεσβε ία

στον Ανν ίβα, βολιδοσκοπώντας τ ις προθέσεις του

Καρχηδόνιουηγέτηαλλάκαιαπαιτώνταςτηνκυριαρ

χ ία σε ολόκληρη τη Σικελ ία ως αντάλλαγμα γ ια τη

συμμαχίαπουθατουπροσέφερε.

ΟΑννίβαςήτανθετικόςκαιγιατηνεπικύρωσητης

συμφωνίαςέστειλεδυοστρατηγούςτου,αδέλφιαμε

καταγωγήαπότιςΣυρακούσες,τονΙπποκράτηκαιτον

Επικύδη,οιοποίοιέτυχανλαμπρήςυποδοχήςστηγε

νέτειράτους. Δεν συνέβη,όμως,το ίδιοκαιμετουςΡωμαίους απεσταλμένους του πραίτορα (διοικητή)

τηςΣικελίαςΑππιου Κλαύδιου,πο υ έτυχανπερ ιφρο

νητικήςαντιμετώπισηςστηνπροσπάθειάτουςναπεί-

σουντον Ιερώνυμοναανανεώσειτη συνθήκη. Μετά

τιςεξελίξειςαυτές,ηφιλορωμαϊκήμερίδατωνΣυρα

κουσών δεν αδράνησε και σχεδ ίασε τη δολοφον ία

του βασ ιλ ιά , που ε ίχε περα ιτέρω αποξενωθε ί από

τουςσυμπολίτεςτουεξαιτίαςτηςαλαζονικής,αυταρ

χικήςκαιυπεροπτικήςσυμπεριφοράτου.Οισυνωμό

τες δολοφόνησαν τον Ι ερώνυμο κατά τη δ ιάρκεια

μιαςεπίσκεψήςτουστηγειτονικήελληνικήπόλητων

Λεοντίνων το 214π.Χ., δεκατρείς μόλις μήνες μετά

τηνάνοδότουστονθρόνο.Οκύκλοςτουαίματος,όμως, δεν έκλεισε στο σημείο αυτό. Η απόπειρα του

Αδρανόδορουνααναλάβει«ταηνίατηςπόλης»κατέ

ληξεστη δολοφονίατόσο του ίδιου όσο καιτουγα

μπρού του Ιερώνυμου Θεμίστου αλλάκαιόλων των

θηλυκώ ν μελώντηςοικογένειαςτου Ιέρωνα,πουθ ε

ωρήθηκανπρωτεργάτεςδολοπλοκιώνπου επιζητού

σαναχόρταγατηνεξουσία.Ηεγκαθίδρυσηδημοκρα

τικούπολιτεύματοςστηνπόλητωνΣυρακουσώ νήταν

πλέον γεγονός και το κυρίαρχο σώμα, η συνέλευση

τουΔήμου,αποφάσ ισετηνεκλογήτουΙπποκράτηκαι

τουΕπικύδηστοαξίωματωνστρατηγών.Ηπράξηαυ

τήαποτέλεσεξεκάθαρηένδειξητηςεπικράτησηςτης

φιλοκαρχηδονιακής μερίδας, ενώησ ύγκρουση μετηΡώμηήτανπλέοναναπόφευκτη.

Σύγχρονη ανακατασκευή του περίφ ημου γασ τρα φ έτη, του

μη χανικού τόξου τω ν αρχαίω ν Ελλήνω ν με τη φοβερή διατρη τική ικα νό τητα (Μ ου σείο του Haalburg, ερμανία).

ΘΑΝΑΤΟΣ TOY ΙΕΡΟΝΑ ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ

ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΟΙέρων καιη σύζυγόςτουΦιλιστίςείχαναπο κτή

σειένανγιο,τονΓέλωνα,καιδυοκόρες,τηΔαμαράτα

καιτηνΗράκλεια.ΟΓέλωνσυμβασίλευσεμετονΙέρω

ναγιαπολλάχρ όνια καινυμφεύ θηκε τη Νηρηίδα, μια

απότιςκόρεςτου Πύρρου,του βασιλιάτης Ηπείρου.

ΟΓέλωνπέθανε ένανχρό

νονωρίτερααπότονπατέ

ρα του σε ηλ ικία πενήντα

ετών.Το215π.Χ.απεβίωσε

και ο Ιέρων, πλήρης ημε

ρώνσταενενήντατουχρό

νια,καιη διοίκησητηςπό ληςπέρασεσταχέριατου

έφηβου γιου του Γέλωνα,

τουΙερώνυμου.Στηδιαθή

κητουο υπερήλικαςβασι

λ ιάς, αναγνωρίζοντας το

πολύ ν εαρό της η λικ ίας

του εγγονού του, γεγονός

που καθιστούσε δυσχερή

την ικανοποιητική εκτέλε

ση των συνηθισμένων κα

θηκόντων που έπρεπε να

αναλάβειέναςενήλικοςη

γέτηςπόσο μάλλοντηνανάληψητουφορτίουτηςα

1 6 I Σ Τ Ρ ΑΤ Ι ΩΤ Ι ΚΗ Ι ΣΤ Ο Ρ ΙΑ



ΑΡΧΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Η ανατροπή του τυραννικού καθεστώτος

προκάλεσεενθουσιασμόστιςτάξειςτωνΣυρα-

κουσίωνπολιτώνκαιείχεωςάμεσοαντίκτυποτον

επανασχεδιασμότηςστρατηγικήςτηςπόληςμετηνε

γκατάλειψητουαμυντικούδόγματοςκαιτηνυιοθέτηση ριψοκίνδυνων επιθετικών πρωτοβουλιών, προκει-

μένου ολόκληρη η Σικελία να καταστείγρήγορα ένα

καρχηδονιακόοχυρό.Προςαυτήτηνκατεύθυνση

οΙπποκράτηςκινήθηκεμε4.000άνδρες(οιπερισ

σότεροιαπό αυτούςήτανλιποτάκτεςτου ρωμαϊ

κού στρατού)γιαναενισχύσειτηνάμυνατωνΛεοντί-

νωνκαιναχρησιμοποιήσειτηνπόληωςορμητήριογια

επιδρομέςστοεσωτερικότουνησιού,υπονομεύοντας

όμωςέτσιτηντριακονταετήρωμαϊκήκυριαρχίατηςΣι

κελίαςπου είχεδιαμο ρφωθ είμετοτέλοςτουΑ’Καρ-

χηδονιακούΠολέμου.

ΟιΡωμαίοιαπέστειλαντονύπατο(έναναπότους

δύοανώτατουςστρατιωτικούςδιοικητέςτουκράτουςμεμονοετήθητεία)ΜάρκοΚλαύδιοΜάρκελλογιανα

διαχειριστείτην απε ιλητική κατάσταση στηΣ ικελία.Ο

Μάρκελλοςδενήτανμιατυχαίαπροσωπικότητα.Ηταν

οπρώτοςάνθρωποςπουκατόρθωσεναανακόψειτην

προέλαση τουΑννίβαστην Ιταλία, αποτρέπονταςτην

κατάληψη δύο ιταλ ικών πόλεων από τον σπουδαίο

στρατηλάτη,τηςΝώλαςκαιτουΚασιλίνου,ηκατάκτη-

ση των οποίων θα έσφιγγε τον καρχηδον ιακό κλο ιό

γύρωαπότη Ρώμη καιθατηνκαθιστούσε μιαπόλη-

κράτος περιτριγυρισμένη από μιαφιλοκαρχηδονιακή

Ιταλία.ΟΡωμαίοςστρατηγόςαποβιβάστηκεμεδύολε

γεώνες (18.000άνδρες) στο νησί και αμέσως κατευ-

θύνθη κεπροςτουςΛεοντίνους. Η μικρήπόλη έπεσεεύκολασταχέριατουΜ άρκελλουκαιοιΡωμαίοιλιπο

τάκτες που ε ίχανβρει καταφύγιοπίσω απότα τείχη

της βρήκαν μαρτυρικό θάνατο δ ια αποκεφαλ ισμού,

που αποτελε ίτην πο ινή πουπροέβλεπε ο ρωμαϊκός

στρατιωτικός κώδικας. Ο Ιπποκράτης καιο Επικύδης

(πουείχεεντωμεταξύκαταφθάσειπροςενίσχυσητου

αδελφούτου)διέφυγαντουαφανισμούτηςπόληςκαι,

κατάτηνεπιστροφήτουςστιςΣυρακούσες,άδραξαν

τηνευκαιρίακαιανέλαβαντηνπλήρηεξουσίατηςπό

λης,αφούπρώταδραματοποίησανυπερβολικάταγε

γονότατης άλωσηςτωνΛεοντίνωνγιανα κερδίσουν

τηλαϊκήυποστήριξη.

Ηπολιορκίατηςπόληςξεκίνησετελικάτηνάνοιξητου 213π.Χ. Ο Μάρκελλος ηγείτοτου αμφίβιου σκέ

λουςτωνεπιχειρήσεων,όντας επικεφαλήςενός ισχυ

ρότατουστόλουαπό60πεντήρεις(αυτάήτανπλοίαμε

πέντεσειρέςκουπιώνσεκάθεπλευρά)καιέχονταςως

αποστολή τον ναυτικό αποκλεισμό της πόλης και τη

διεξαγωγή επίθεσης από τη θάλασσα, ενώ ο Αππιος

Κλαύδιος ανέλαβετοαμιγώςχερσαίο μέροςτης επι

χείρησης. Το ρωμαϊκό σχέδιο προέβλεπε ταυτόχρονη

επίθεσηαπόξηράκαιθάλασσα.Στημενξηράπροβλε-

πόταν προσβολή του βόρειου τμήματος των τειχών

στηνπεριοχή του Εξαπύλου, στη δεθάλασσα σχεδια

ζότανεπίθεση στησυνοικίαΑχραδίνη,που βρισκόταν

σταανατολικάτηςπόλης,καιπιοσυγκεκριμέναστομέροςπουήτανγνωστόωςΣκυ θικήΣτοά.ΟιΡωμαίοιεί

Β λητική μη χανή μεγάλης εμβ έλειας που χρη σιμοποιή& ηκε από του ς υπερασ πιστές της πόλης στην πολιορ κία τω ν

Συρακουσ ώ ν.

Σύγχρονη αναπαράσταση τω ν οχυρώ σεω ν τω ν Συρακουσώ ν με τις οπές που κατασ κεύασ ε ο Α ρχιμή δη ς για να

προστατεύονται οι χειρισ τές τω ν βλη τικώ ν μηχανώ ν.

,

χανπροετοιμαστείμε τη γνωστή μεθοδικότητά τους

γιατηνπολιορκία,παρουσιάζονταςμάλιστακαικαινο-

τόμες πολεμικές μηχανές που θα χρησιμοποιούνταν

γιαπρώτηφορά.Ετσι,τορωμαϊκόπεζικό,αφούπροέ-

βηστησυγκέντρωσητουαπαραίτητουπολιορκητι

κούυλικού(ασπίδες,βέλη καιάλλαχρειώδη)μέ

σασε χρονικό διάστημαπέντε ημερών,

κινήθηκεμεκλίμακεςγιανακαταλάβει

το τείχος, ελπίζονταςότιθ απρ ολάβειτους αντιπάλους του στις προετοιμα

σίες αλλά και αγνοώντας, παράλληλα,

τουςαμυντικούς μηχανισμούςπου είχε

εγκαταστήσει ο Αρχιμήδης και οι οποίοι

θααποδεικνύοντανθανάσιμηπαγίδα.Πλή

θοςβελώνκαιβλημάτωνκάθεδιαμετρήματοςκαιμε

γέθους υποδέχτηκε τους επιτιθέμενους, αν και βρί

σκοντανσεμεγάληαπόστασηαπότατείχη.Αυτά,προ

ερχόμενααπότουςκαταπέλτεςτου μεγάλουμα θημα

τικού,δυσχέραιναναφάνταστατηνπροέλασήτουρω

μαϊκούστρατού.Ωστόσο,ακόμα καιότανμεπολύκόπο

πλησίασαν περισσότερο, οι Ρωμαίοι έγιναν εύκολος

στόχοςγιατουςπολίτεςτωνΣυρακουσών,οιοποίοιεκτόξευανβολέςεναντίοντουςεκτουασφαλούς,χρη

σιμοποιώνταςτουςγαστραφέτεςκαιτιςοπέςπουείχε

σχεδ ιάσει ο Αρχ ιμήδης στα τείχη, ενώ ταυτόχρονα

τουςβομβάρδιζανμελίθουςαπόψηλά.Πολλήφθορά

υφίσταντο,επίσης,καιαπότιςφοβερέςσιδερένιεςαρ-

πάγες,πουάρπαζαντουςάνδρες μεταόπλατουςκαι

τουςέριχνανμεδύναμηστηγη.

Ηφυσικήοχυρήθέσητηςπόληςτηνκαθιστούσει

διαίτεραπροστατευμένη.Αναλυτικότερα,ηπόληπ ρο

στατευόταναπό βράχοτόσο απότομο, ώστεπαντοει

δείςόγκοι,που απλώςεπιρρίπτοντανμεδύναμη,μπ ο

ρούσανναπροκαλέσουντεράστιεςαπώλειεςστουςε

χθρούς, ε ιδικάότανχρησιμοποιούντο σε συνδυασμόμετηθανατηφόρα αποτελεσματικότητατωναλληλοε-

π ικαλυπτόμενων μηχανημάτων του Αρχιμήδη. Ολος

αυτόςοεξοπλισμόςαποδείχτηκεανυπέρβλητοεμπό

διογιατουςΡωμαίους.Εξάλλου,ηπερίμετροςτουτεί

χους,πουπεριέβαλλετιςΣυρακούσεςκαιτοοποίο,ό

πωςείδαμε,προσέγγιζετα27χλμ.,ξεγέλασετουςΡω

μαίους,πουήλπιζαννατοξεπεράσουνσχετικάεύκο

λα. Ετσι,με ταβλή θηκε σετακτικόπλεονέκ τημα τωνα

μυνόμενων,οιοποίοιδενχρειάζοντανναδιαθέσουνυ

περβολικό αρ ιθμό ανδρών γ ια την επάνδρωσή του

χάρηστονευφυή σχεδίασμάτουΑρχιμήδηπουείχεε-

γκαταστήσει στατείχη μεγάλο αριθμόαμυντικώνμη

χανισμών.Οι Ρωμαίοιδεν είχαν καλύτερητύχη ούτε και στο

θαλάσσιομέτωπο.ΟΜάρκελλος,πουδιεύθυνετηνε

πίθεσηστηθάλασσα,επικέντρωσε

τιςπροσπάθειέςτουστηνανατολι

κή ακτογραμμή των Συρακουσών,

καιπιοσυγκεκριμένασεμιαλωρίδα

μήκους 900 μέτρων, τη λεγάμενη

Σκυθική Στοά. Οστόλοςτουπ ερι

λάμβανε αποκλειστικά πεντήρεις,

το κυρ ίαρχο πολεμ ικό πλο ίο της

περ ιόδου , που ήταν ένα σκάφος

σχεδιασμένο, κατά κύριολόγο,για

ναυμαχίες εκ του συστάδην, αλλάπαράλληλακαιακατάλληλογιαπο

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΠ Τ ΙΚ Η Ι ΣΤ Ο Ρ ΙΑ 1 1 7




χ ά ρ τ η :

Γ Ν Ω Μ Ω Ν


2

0 1 2

λιορκίεςπόλεων,ειδικάλόγωτηςεγγενούςαστάθειάς

τουσε ακινησία. ΟιΡωμαίοι, που είχαναντιγράψειτο

σχέδιοτουπλοίουαπόένακαταληφθένκαρχηδονιακό,

παρέταξαν60πεντήρεις (τοένατέταρτοτου συνολι

κούτουςστόλου)εναντίοντηςπόλης.Μάλιστα,δεδο

μένουότικαθένααπόταπλοίααυτάμπορούσεναμε

ταφέρει420άνδρες (270κωπηλάτες, 30 μέληπληρ ώ

ματοςκαι120πεζοναύτες),προκύπτειτοσυμπέρασμα

ότι25.200άνδρεςεν επλάκησανστιςναυτικέςεπιχειρή

σεις, εκτωνοποίων 7.200ήτανεμπειροπ όλεμοι πεζο

ναύτες,έτοιμοιναπλήξουναπότακαταστρώματατων

πλοίωνμεσφενδόνες,τόξακαιακόντιατουςπολιουρ-

κούμένους.ΟΜάρκελλος,γιαναμεγιστοποιήσειτηναποτελε-

σματικότητα των ενεργειών του, διέταξε ναπροσδε-

θούν,ανάδύο,οκτώπεντήρεις,μετατρέποντάςτεςσε

υδάτινεςεξέδρεςγιααπόβαση.Μεβάσητοσχέδιοαυ

τό,αφαιρέθηκαντακουπιάαπότηνεσωτερικήπλευρά

τωνπλοίων,ταοποίαεξοπλίστηκανπλέονμεγιγαντιαί-

εςκλίμακες,πουείχανύψοςίδιομετατείχη.Οιπλατ

φόρμες αυτές, που αποκλήθηκαν «σαμβύκες» λόγω

τηςομοιότητάςτουςμετοομώνυμοαρποειδέςόργα

νο, ήταν μια ελληνική εφεύρεση του Ηρακλείδη από

τονΤάραντα(μέσα3ουαι.π.Χ.,όπωςμαςπληροφορείο

Αθήναιος). Η κλίμακα,σταπλαϊνάτηςοπ οίας υπήρχαν

ασπίδεςγιατηνπροστασία των πεζοναυτών, ήταν ε

γκατεστημένηστομέσοτηςκατασκευήςκαιηανύψω

σή της μέχριτατείχηγινότανμετηχρήση τροχαλιών

πουήταντοποθετημ ένεςστακατάρτιατωνκαραβιών.

Ιδιαίτερηπρόβλεψηείχεγίνεικαιγιατηνπερίπτωσηα

πώθησηςτηςκλίμακαςαπότουςαμυνόμενους,μετην

προσαρμογή,στοεμπρόσθιοτμήματης,μιαςεξέδρας,

απότηνοποίατέσσεριςάνδρεςθαμάχονταντουςπο-

λιορκούμενους,προκειμένου ναπροσδ εθείη σαμβύ-

κη στις επάλξεις. Το κατώτερο μέρος της κλίμακας

στηριζότανμέσωαντερεισμάτωνπουπαρείχετοπλή

ρωμα, ενώ οι πεζοναύτες θα σκαρφάλωνανγρήγορα

γιανακαταλάβουντατείχη,αμέσωςμετάτηνασφάλισητηςκλίμακαςσεαυτά.

Οσο,όμως,επινοητικόςκαιεφευρετικόςκαιανή

ταν, οΜάρκελλος δενμπορούσε να συγκριθεί με τη

μηχανική ιδιοφυίατου Αρχιμήδη. Οτελευταίος, έχο

ντας προετοιμάσει μηχανήματα για κάθε απόσταση

βολής, εκσφενδόνιζε εναντίον των πλοίων που βρί

σκοντανμακρύτεραυπερμεγέθειςλίθουςπουπροκα-

λούσαν μεγάλες καταστροφές, ενώεναντίοντωνπιο

κοντ ινών χρησ ιμοποιούσε μηχανήματα μ ικρότερου

βεληνεκούςαλλάαυξημένηςταχυβολίας(όπωςήταν

οι σκορπιοί), προκαλώντας με αυτά τόσες απώλειες

και αναταραχή στους Ρωμαίους, που ο ίδιος ο Μάρ

κελλοςεξαιτίας της έντονηςδυσφορίας τουαναγκάστηκεναδιατάξειταπλοίαναυποχωρήσουν καιναε

πιτεθούντοβράδυ, προσδοκώνταςέτσινα εκμεταλ

λευτείτο«πέπλοτηςνύκτας», ότανοιυπερασπιστές

τηςπόληςθαήτανδύσκολονασκοπεύσουνμεακρί

βειαστοπυκνόσκοτάδι.

Οταν,λοιπόν,κατάτηδιάρκειατηςνύκταςπλησία

σαντατείχη,νομίζονταςότιείχανδιαφύγειτηνπρο

σοχή των υπερασπιστών, οι Ρωμαίοι στρατιώτες δέ

χθηκαν και πάλι καταιγ ισμό βελών και βλημάτων.

Απτόητοι, αμέσωςετοιμάστηκανναυψώσουντιςσαμ

βύκεςεκνέου,χωρίςναυπολογίζουν,ωστόσο,ένανα

όρατο κ ίνδυνο που κρεμόταν πάνωαπό τα κεφάλια

τους:τηνπιο τρομερή απότις εφευρέσειςτου Αρχιμήδη,τιςγιγαντιαίεςαρπάγεςτου.Αυτές,καθώ ςήταν

αόρατεςστους Ρωμαίουςκαικρυμμένεςστηνεσωτε

ρικήπλευράτωντειχών,ανέρχοντανταχύταταμεένα

σύστημααντίβαρων,ενώστοπεριστρεφόμενοεξωτε

ρικότμήματουςέφερανβάρητηςτάξηςτωνδέκατα

λάντων(360κιλά),ταοποίααπελευθέρωνανπάνωαπό

τις σαμβύκεςθρυμματίζοντάςτες. Επιπροσθέτως, οι

χειριστέςτων απίστευτων αυτών μηχανών σκόπευαν

τοπλήρωμαπουσυγκροτούσετηνκλίμακαστοκατώ

τεροσημείοτης.

Παρόλααυτά,τοπιοεντυπωσιακό στοιχείοαυτού

του αμυντικού μηχανισμού ε ίναι πως μερικά απότα

μηχανήματα αυτά έφεραν σιδερένιεςλαβίδες προσ-δεδεμένεςμεαλυσίδες,μέσωτωνοποίωνοκατευθύ-

νωντονγερανόάρπαζετηνπλώρητουεχθρικούσκά

φουςαπόόπουμπορούσε.Τοκάτωμέροςτουμηχανι

σμού, που περιε ίχε το αντίβαρο, στερεωνόταν από

τους υπερασπιστές, μεσυνέπεια τοόλο σύστημανα

μοιάζειμεμιατραμπάλαπουστοέναάκροέχειέναμε

γάλοβάρος(τοαντίβαρο μέσαστατείχη)καιστοάλλο

άκροέναελαφρύσώμα(τοπλοίο).Οταν,λοιπόν,οχει

ριστήςανασήκωνετηνπλώρηκαιέφερετοπλοίοσε

όρθιαθέση με τηνπρύμ νηπρος τα κάτω, αφού, βέ

βαια,πρώτα στερεωνόταν όρθια η «τραμπάλα», απέ

συρετησιδερένιαλαβίδακαιτηναλυσίδαμεένασχοι

ν ί. Το ανασηκωμένοτότε πλοίο, προς μεγάλο τρόμο

του πληρώματος, έπεφτε αιφνίδιααπό μεγάλο ύψος

Τοπογραψ ικός χάρ της τω ν Συρακουσώ ν, όπου είναι σημειω μένα τα σημ εία της ταυτόχρονης επίθεσ ης τω ν ρω μαϊκώ ν δυνάμεω ν

Τρ ισδιάσ τατη απεικόνιση της ρω μαϊκής σαμβύκης.

1 8 I Σ Τ Ρ ΑΤ Ι Ω ΤΙ ΚΗ Ι ΣΤ Ο Ρ ΙΑ



καιείτεσυντριβόταντ ελείως είτε υφίστατο μεγάλες

ζημιέςπουτοκαθιστούσανπαντελώςάχρηστο.

Το φρικτό θέαμα των πλο ίων που ανυψώνονταν

στοναέρασανναήτανπαιδικάπαιχνίδιακαιπεριστρέ

φονταναιωρούμεναεδώκαιεκείσόκαρετονΜάρκελ-

λοκαιτουςΡωμαίους,πουαποσύρθηκανάτακτααπό

τοπεδίοτηςμάχηςμετονστόλοτουςκατεστραμμένο

καιτοηθικότουςκαταβαραθρωμένο.Τογεγονόςότιο

Αρχιμήδης είχετοποθετήσει ταπερισσότερααπόταμηχανήματάτουόπισθεντουτείχουςτηςπόληςενέ-

τεινεακόμαπερισσότεροτηναπογοήτευσηκαιτονε

κνευρισμότωνΡωμαίων,οιοποίοιένιωθανσανναμά

χονταν εναντ ίον θεών, αφού υφίσταντο πάμπολλη

φθοράεκτουαφανούς.ΟΜάρκελλος,μάλιστα,όντας

απογοητευμένοςαπότααντίμετρατουΑρχιμήδηαλλά

καιβλέπονταςότιοιπολιορκούμενοιματαίωναντημία

επίθεσήτου μετάτηνάλλη,προξενώντας του παράλ

ληλα σημαντικότατεςαπώ λειες καιχλευάζοντάςτον,

ειρωνεύτηκετουςτεχνίτες και τους μηχανικούςτου

δ ιερωτώμενος αμήχανα: «δεν θα παύσουμε ποτέ να

πολεμάμετονγεωμετρικόαυτόνΒριάρεω(Γίγανταςε-

κατόγχειρ),οοποίοςταμενπλοίαμαςσηκώνειαπότηθάλασσα,ενώείναικαιανώτεροςαπότουςμυθικούςε-

κατόγχειρες, αφού μπορεί και εξαπολύει συγχρόνως

τόσα βλήματα εναντίον μας;». Βέβαια, ο ι σιδερένιες

αρπάγεςτουΑρχιμήδη,πουτόσοδέοςπροκαλούσαν

στους Ρωμαίους, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από

τροποποιημένουςγερανούς λιμανιού - μεπροορισμό

τη φορτοεκφόρτωση εμπορευμάτων - ο ι οπο ίο ι λε ι

τουργούσανμεβάσητονθεμελιώδηνόμοτουμοχλού

(στατικήισορροπίαμεταξύπλοίουκαιαντίβαρων),προ-

κειμένουνακαταστρέψουνταεχθρικάπλοία.Παρόλα

αυτά,ηεπίδρασήτουςκαιοψυχολογικόςαντίκτυπος

τηςήτταςστονρωμαϊκόστρατόδενείχανπροηγούμε

νοστηστρατιωτικήιστορία.Ωςπραγματικός«απόμηχανήςθεός»,οΑρχιμήδης

ήταν η κ ινούσα κα ι εμπνέουσα ψυχή των υπερασπ ι

στώντηςπόλης.Ηεπίδρασητωνεφευρέσεώντουστη

ρωμαϊκήψυχολογίαήταντέτοια,ώστε,αντυχόνφαινό

τανστοτείχοςναπροεξέχειλίγοσκοινίήκάποιοξύλο,

οιΡωμαίοιάρχιζανναφωνάζουνότιοΑρχιμήδηςκινεί

κάποιομηχάνημαεναντίοντουςκαιυποχωρούσανχω

ρίςδεύτερησκέψη.Ηπιοαμφιλεγόμενημαρτυρίατης

πολιορκίας,που καταδεικνύειτηνεντύπωσηπου έκα

νανοι μηχανέςτουΑρχιμήδη στις ψυχέςτων ανθρώ

πων, ήταν αυτή που αφορά την ύπαρξη κατόπτρων

που,συγκεντρώνονταςτιςακτίνεςτουήλιου,κατέκαυ-

σαντονρωμαϊκόστόλο.Ηπληροφορίααυτήελέγχεταιωςαναληθήςκαιαποκύηματηςφαντασίας,δεδομένου

ότι δεν απαντάπουθενά στις δ ιηγήσεις τωναρχαίων

συγγραφ έων(Πλούταρχος,Πολύβιος,ΤίτοςΛίβιος),αλ

λάεμφανίζεταιμόνοστασχόλιαμεταγενέστερων(Βυ

ζαντινώνκυρίως)συγγραφέων,όπωςείναιοΑνθέμιος,

ο Τζέτζης κα ι ο Ζωναράς. Η αποσιώπηση των κατό

πτρωναπότουςαρχαίουςδενμπορείναήτανυστερό

βουλη, αφού ένατέτοιοπεριστατικό θα αποτελούσε

τοπιοενδιαφέρονστοιχείοτηςπολιορκίαςκαισίγουρα

δενθα διέφευγετηνπροσοχή τους.Ηκαύσητωνρω

μαϊκώνπλοίωνθαμπορούσε,βέβαια,ναεπιτευχθείευ

κολότεραμετησυνδρομήπύρινωνβλημάτων,πουθα

εκτοξεύονταναπότιςποικίλεςπολεμικέςμηχανέςτουΑρχιμήδη. Αυτόήταν κάτι, τοοποίο σίγουρα θα είχε

Ο ι αρ πάγες του Α ρχιμήδη - σύγχρονη αναπαράσταση.

Η ΠΤΟΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ - 0 ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΗΔΗ

Οιδυοστρατηγοίσυνειδητοποίησανότιθαήταν

ευκολότεροναυποτάξουντηνατίθασηπόλη,επιβάλ

λοντας αυστηρό ναυτικό καιχερσαίοαποκλεισμό, ώ

στεναεξαναγκαστούνοιυπερασπιστέςσεσυνθηκολό

γηση,αφούηέλλειψητροφίμωνθα είχεμοιραίεςσυ

νέπειεςστοναστικόπληθυσμό.Επειδή,μάλιστα,δενε

πιθυμούσανναπαραμείνουνάπραγοιμπροστάαπότατείχη,αποφάσισανναπροβούνσεσυμπληρωματικέςε

πιχειρήσεις,γιανακρατήσουνψηλάτοηθικότουστρα

τεύματος και να ασκήσουν μεγαλύτερη π ίεση στους

πολιορκημένους. Ο μεν Αππιος με ταδύο τρίτατου

στρατούπαρέμεινεστηθέσητουσυνεχίζονταςτηνπο

λιορκίατωνΣυρακουσών,οδεΜάρκελλοςμετουπό

λοιποένατρίτοεξεστράτευσεεναντίοντωνσυμμάχων

τωνΚαρχηδονίωνστηΣικελία.

Κατάτηδιάρκειαενόςδιαστήματοςοκτώμηνών,ο

Μάρκελλος αναδείχθηκε απόλυτος κυρίαρχος στην

ΟΡω μαίος στρατηγός Μ άρκελλος.

προβλέψ ειοΕλληναςμηχανικός,λαμβά-

νονταςυπόψηκαιτοστρώματηςπίσσας

με τοοποίο ήτανεπικαλυμμένα ταρω

μαϊκάπλοία γιαλόγους αδιαβροχοποίη

σης. Εξάλλου, ένα συνηθισμένοεύφ λε

κτομείγμαπουχρησιμοποιείτοκατάκό

ρον στις πολιορκίες και συνίστατο από

θε ιάφι και π ίσσα που αναμειγνύονταν

μέσασεπήλιναδοχεία,θαήταναπείρωςαποτελεσματικότερο από οποιαδήποτε

κατασκευή με κάτοπτρα, που αναμφι

σβήτηταθααπαιτούσειδανικέςκαιρικές

συνθήκεςγ ιατηνπλήρηεφαρμογήτης

καιθααπασχολούσεπολύτιμοανθρώπι

νοδυναμικό.

Σεκάθ επερίπτωση,πάντως,ηδιάνοιατουΑρχιμή

δηήταντέτοια, που επέβαλλετην επανεκτίμηση και

τον επανασχεδιασμό της ρωμαϊκής στρατηγικής. Ο

ΜάρκελλοςσυγκάλεσετότεσύσκεψημετονΑππιοκαι

τοεπιτελείοτους.Αυτοίσυμφώ νησανομόφωναναμε

τατρέψουντηνπολιορκίασεδιαρκήαποκλεισμό,ναα

ποκόψουνδηλαδήτονεφοδιασμότηςπόληςμετρόφιμααπόθάλασσακαιξηρά,γιαναφέρουνσεδύσκολη

θέσητουςαμυνόμενουςκατοίκουςτωνΣυρακουσών.

Σ ΤΡ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η U T O P I A 1 1 9



ξηρά, καταλαμβάνοντας περιοχές όπως τα Μέγαρα

Υβλαία,πουαποτελούσανμιααπότιςαρχαιότερεςπό

λειςτηςΣικελίαςκαιβρίσκοντανσεαπόσταση20χλμ.

βόρεια- βορ ειοδυτικάτωνΣυρακουσών. Ετσι, κατόρ

θωσε νααιφνιδιάσειτιςδυνάμειςτουΙπποκράτη,που

είχανστρατοπεδεύσειπλησίοντηςμικρήςπόληςτων

Ακρίλλων (50χλμ. δυτικάτων Συρακουσών), καταφέ-

ροντάς τους βαρύτατες απώλειες 8.000περίπου αν-

δρών.Ο Ιπποκράτης με500ιππείς, που αποτελούσανταυπολείμματατουστρατούτου, κατόρθωσεναδια-

φύγεικαιναεπιστρέφε ιστηνασφάλειατηςγενέτειράς

του.Οιαντίπαλοι, Συρακούσιοι- Κα ρχηδόνιοικαιΡω

μαίο ι, επ ιδόθηκαν σε προσπάθειες ενίσχυσης των

στρατευμάτωντουςστο σικελικό μέτωπο. Πιοσυγκε

κριμένα,οιΡωμαίοιαύξησανπεραιτέρωτοπεζικότους

μετηνπροσθήκηδύο ακόμαλεγεώνωναπότηνηπει

ρωτικήχώρακαιοιΚαρχηδόνιοιαπέστειλανστονησί

ένασημαντικόεκστρατευτικόσώμα,συνιστώμενοαπό

25.000πεζικό,3.000ιππικόκαι12ελέφαντες.Υπότηνη

γεσίατουΙμίλκονα,αυτοίκατήγαγανμιααξιοσημείωτη

επιτυχία:με55πλοία κατόρθωσανναδιασπάσουντον

ναυτικόαποκλεισμότωνΣυρακουσώνκαιναανεφοδιά-σουνμεσιτηράτηδοκιμαζόμενηπόλη.Ολαέδειχναν

ότιη σύγκρουσηόδευε προςένατέλμα, ανκαι καμιά

απότιςδύοπλευρέςδενφαινόταννααποκτάτοξεκά

θαροτακτικόπλεονέκτημα.

Οπως, όμως, επανειλημμένα έχειδείξειη ιστορία,

ούτετοισχυρότεροοπλοστάσιοδενείναιαρκετόναα

ποσοβήσειτηνήττακαιτηνπτώση,ότανυπάρχειένα

αποτελεσματικότεροόπλο,ηπροδοσία.Στιςαρχέςτου

212π.Χ.ηπαγιω μένη στασιμότηταώθησετιςδυοπλε υ

ρέςστοτραπέζιτωνδιαπραγματεύσεωνγιατηνεξεύ

ρεση μιαςσυμβιβαστικήςλύσης. Οι Ρωμαίοιέδειχναν

διατεθειμένοιναπροσφέρουνευνοϊκούςόρουςειρή

νευσηςμε αντάλλαγματηνπαράδο ση της πόλης τωνΣυρακουσών σεαυτούς, ενώκαιοιΣυρακούσιοι, εξα

ντλημένοιαπότημακρόχρονηπολιορκίακαιυποφέρο-

νταςαπόμιαπρόσφατησυμφορά(τηνεπέλασημιαςε

πιδημίαςπανώληςπου ενέσκηψεστη μαρτυρικήπόλη

λόγωτουυποσιτισμού),θαδέχονταννασυνθηκολογή

σουν, με την προϋπόθεση, όμως, ότι η ε ιρηνευτική

συμφωνία δεν θα οδηγούσε σε άσκοπη αιμοτοχυσία

καιεξανδραποδισμότωνκατοίκων.

Οισυνομιλίες,πουδιεξάγοντανμεταξύτωνέξιΣυ-

ρακούσιωνστρατιωτικώνδιοικητών(τρειςαπόαυτούς

είχανωςέδρατησυνοικίαΑχραδίνηκαιάλλοιτρειςτη

νήσο Ορτυγία- μεταξύτωντελευταίω νήτανκαιοΕπι-

κύδης,ενώοΙπποκράτηςήτανένααπόταπολυάριθμαθύματατηςπανώλης)καιτωνΡωμαίωναπεσταλμένων,

γίνοντανσεκαλόκλίμα.Ηηπιότητα,όμως,τηςσυμπε

ριφοράςτωνΡωμαίωνήτανπαραπλανητική.Ηρωμαϊκή

στρατηγική δενθα επέτρε

πετηνύπαρξη μιαςτόσοα

πε ίθαρχης και ισχυρής πό

ληςστομαλακότης υπογά

στρ ιο , τη Σ ικελ ία . Αντ ιθέ-

τως,θατιμωρούσεαυτήτην

πόληπου προέβησεπαρα

σπονδ ία (μονομερή λύση

συμμαχίας) και προκάλεσε

τόσα προβλήματα και απώλειεςστη Ρώμη.Ο Μάρκελ

λος, έχοντας επίγνωση του

μεγάλου αρ ιθμού των Ρω

μαίωνλιποτακτώνισπανικής

καταγωγής που υπηρετού

σαν στο πλευρό των Συρα-

κουσίωνκαι,κυρίως,τηςαμ

φ ίβ ολης αφοσίωσής τους

στηνελληνικήπόλη,φρόντι

σε να συμπερ ιλάβει στουςπρέσβειςτουκαιένανΙσπα

νό, ο οποίος επεδίωξε προ

σωπικήσυνομιλίαμετονσυ

μπατριώτητουΜέρικο(Moericus),έναναπότουςδιοι

κητέςτηςΑχραδίνης.ΟΙσπανόςδιηγήθηκεστονΜέ

ρικοσεποιακατάστασηάφησετηνΙσπανία,απότηνο

ποία ε ίχε μόλις επιστρέφει (οι Ρωμαίοι κυριάρχησαν

πλήρωςστηχώρα),καιτουμετέφερετηβούλησητου

Μάρκελλουνατον ανταμείψει, εφόσοναυτός έθετε

τονεαυτότουυπότιςδιαταγέςτηςΡώμηςή,τουλάχι

στον, να φροντ ίσε ι γ ια την ασφαλή επ ιστροφή του

στηνπατρίδα.Στηνπερίπτωση,όμως,πουεπέλεγενα

παραμείνει πολιορκούμενος κατά ξηρά και κατάθάλασσα,του ξεκαθάρισε ότιδενθ α είχε καμιάελπίδα

σωτηρίας.

ΟΜέρικος, οοποίοςεντυπωσιάστηκεαπότηδε

λεαστική προσφορά, απέστειλε πρεσβεία στους Ρω

μαίους, στην οποία συγκαταλεγόταν και ο αδελφός

του.Απώτερος σκοπόςτουήτανναέλθε ισε μυστική

συμφωνία με τον Μάρκελλο, ώστε νακαταστρώσουν

από κοινού τοσχέδιότους. Γιαναδιαλύσει, μάλιστα,

κάθε υποψίαπερίπροδοσίας, ο Μέρικοςδήλωσεχα

ρακτηριστικά:«Αυτότοπήγαινε-έλατωνπρεσβευτών

δενμου αρέσεικαθόλου. Δενπρέπειπλέονούτενα

δεχθού μεάλλουςπρέσβειςούτεναστείλουμεδικούς

μας,ενώ,γιαναέχουνοιθέσειςμαςτηνκαλύτερηδυνατήάμυνα,προτείνωναθέσεικάθεδιοικητήςμιαπε

ριοχήυπότηνεποπτείατου».

Ηκατανομήτωνπεριοχώνσυνάντησετηγενικήε

πιδοκιμασίαόλωνκαιοίδιοςοΜέρικοςανέλαβετην

περιοχήπουεκτεινότανμεταξύτηςπηγήςΑρέθουσας

καιτουστόμιουτουλιμέναστηνήσοΟρτυγία.Επιπλέ

ον, φρόντισε ναπληροφορήσει αμέσωςτους Ρωμαί

ουςγιατιςεξελίξεις.Ετσι,οΜάρκελλος,χωρίςναχρο

νοτριβήσει, απέστειλε κατά τη διάρκεια της νύκτας

μεταγωγικό πλοίο, έμφορτο με στρατιώτες, τοοποίο

προσδέθηκεσεμιασυρακούσιατετρήρηκαιρυμουλ-

κ ήθηκ ε μ έχρι το συμφωνημέ νο σημείο στη ν ήσο

Ορτυγία.Αυτόσυνέβηκατάτιςτρειςπερίπο υταξημερώματα. Με τον τρόπο αυτόν, ο Μέρικος επέτρεψε

στουςΡωμαίουςτηνείσοδοστηνήσο, ενώοΜ άρκελ

λοςδιέταξεγενικήεπίθεσημετοπρώτοφωςτηςημέ

ρας. Στρατεύματα από το εσωτερ ικό της πόλης έ-

σπευσαναμέσωςστηνοχυρήνήσο,αλλάήτανπλέον

πολύ αργά. Κατά τη δ ιάρκεια της αναταραχής που

προκλήθηκε,έπλευσανστοαρχικόσημείοτηςαπόβα

σης καιάλλα ρωμαϊκάμεταγωγικά, ταοποία παρέμε

νανσταανοικτάγι’ αυτόνακριβώςτον σκοπό. Πάνο

πλοι Ρωμαίοιστρατιώτεςόρμησα ν στιςπύλες που ή

τανήδηανοικτέςκαιέτσιηΟρτυγίακαταλήφθηκεά-

νευ μεγάλου κόπου, αφού ο ι Συρακούσιο ι, υστερώ

ντας αριθμητικά, υποχώρησανάτακτα, γιανα υπερασπ ίσουν τις πατρογον ικές τους εστ ίες . Ιδ ια ίτερα

Α λλη μια αναπαράσταση της πολιορκίας τω ν Συρακουσώ ν. Δ ιακρίνονται

καθαρά οι

αρπάγες του Α ρχιμήδη και ο μηχανισμός λειτουργίας τους με αντίβα ρα .

Σύγχρονη αναπαράσταση τω ν οχυρώ σεω ν του Ευρύαλου.

2 0 I Σ Τ Ρ Α ΤΙ Ω ΤΙ ΚΗ Ι ΣΤ Ο Ρ ΙΑ



ασθενής,όπωςαναμενόταν,ήτανκαιηαντίστασητων

λιποτακτών,οιοποίοιτράπηκαναμέσωςσεφυγήπρος

ταρωμαϊκάπλοία.

Ηπόλη είχεπλέονχαθεί.ΟίδιοςοΜ άρκελλος,ε

πευφημούμενοςαπότουςστρατιώτεςτου,εισήλθεσε

αυτήναπότοβόρειοτμήματουτείχους,τοοποίοείχε

εκκενωθείαπότουςυπερασπιστέςτου,πουείχανπλέ

ον μετακινηθ είπρος τονότιοτμήμα τηςπόλης Αντι

κρίζοντας το μέγεθος καιτη λαμπρότητατης πόληςπου απλωνόταν μπροστά του , δάκρυσε από συμπά

θειαγιατημελλο ύμενη τύχητης,αναλογιζόμενοςτη

μορφήπουείχεεκείνητηστιγμή καιτημορφήπου ε-

πρόκειτο να λάβει κατόπιν της ανηλεούς δ ιαρπαγής

καιλεηλασίας.Εξάλλου,κανείςαπότουςστρατηγούς

του δεντολμούσεναεναντιωθεί στηναπαίτηση των

στρατιωτώνναωφεληθούναπότηλαφυραγώγησητης

πλούσιαςπόλης,ειδικάσεεκείνητηνπερίσταση,κατά

τηνοποίαπολλοίεξαυτώνζητούσαντηνπυρπόληση

καιτηνπλήρηεκθεμελίωσήτης.ΟΜάρκελλοςενέδω

σεαπρόθυμαστααιτήματατωνανδρώντου,δίνοντας,

όμως,αυστηρέςοδηγίες,σύμφωναμετιςοποίεςθαέ-

πρεπε να δ ιαφυλαχθεί ακέρα ιος ο βασιλ ικός θησαυρόςτηςπόλης,οοποίοςπροοριζότανναχρηματοδο

τήσειτιςαυξανόμενεςανάγκεςτουρωμαϊκούκράτους

εν μέσωτου πολέμου.Αμέσως οι Συρακούσες και ο ι

κάτοικοίτουςπαραδόθηκανσεέναόργιοφόνων,βια

σμώνκαικαταστροφών.Ενααπόταθύματατηςλύσσας

καιτηςπλεονεξίαςτωνΡωμαίωνυπήρξεκαιοΑρχιμή

δης,οοποίοςκατάτηναναταραχήπουπροκλήθηκε,ό

ταν κατελήφθη κα ι αφέθηκε προς λεηλασία η πόλη

του, βρισκόταντελείως αφοσιωμένοςσε κάποιαγεω

μετρικάσχήματα,πουείχεμόλιςσχεδιάσειστηνάμμο.

ΟτανέναςΡωμαίοςστρατιώτηςβρέθη κεενώ πιοντου,

ο Αρχιμήδης τονπαρακάλεσε να σεβαστεί το σχήμα

του,λέγοντάςτουσταδωρικά«τανκεφαλάνκαιμητανγραμμάν».Αυτήηφράσηπουσημαίνει«κτύπαστηνκε

φαλή και μη καταστρέφειςτοσχήμα» σηματοδότησε

τομαρτυρικότέλοςενόςαπότους μεγαλύτερους μα

θηματικούςόλωντωνεποχών.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΗ άλωση των Συρακουσώνσήμανε την εδραίωση

τηςρωμαϊκήςκυριαρχίαςστηΣικελίακαιτηναρχήτου

τέλουςγιατηνΚαρχηδόνα.Ηπτώσητηςελληνικήςπό

ληςαποστέρησετηντελευταίααπόένακρίσιμοπρογε

φύρωμαστη νήσο,τοοποίοθαδ ιασφάλιζετηναπρό

σκοπτηενίσχυσητουΑννίβαστηνιταλικήεκστρατείακαιθαέφερνεσεαπελπιστικήθέσητηΡώμη.ΟιΡωμαί

οι,μεεξασφαλισμένατανώτατουςπλέον,στράφηκαν

στην αντιμετώπιση της απειλής του Αννίβα, εκστρα

τεύοντας δυτικότερα στην Ισπανία, γ ια να κατακτή

σουντιςπλουτοπαραγωγικέςπηγέςτωνΚαρχηδονίων.

Δέκαχρόνιααργότερα,τονησίαυτόθααποτελούσετο

τελικόσημείοσυγκέντρωσηςτωνρωμαϊκώνστρατευ

μάτων γ ια την απόβαση στην καρχηδονιακή επ ικρά

τεια.Ηα πώλειατουΑρ χιμήδηάφησε έναδυσαναπλή

ρωτοκενόστηνεπιστήμητωνμαθηματικών,πουτόσο

είχεανυψωθείαπότουςΕλληνες.

Η σχετική απάθεια με την οπο ία αντ ιμετώπ ιζε ο

Αρχιμήδηςτιςδιάφορεςεφευρέσειςτου,όσοεντυπωσιακέςκαιανήταν,αλλάκαιηαγωνίατουμήπωςοιμε

ταγενέστεροιτονμνημονεύσουνπερισσότερογιααυτές και λιγότερο γ ιατη μαθηματική του συνεισφορά

(φόβος που εν μέρε ι επ ιβεβα ιώθηκε, ε ιδ ικά αν σκε-

φθε ίκανείςπόσηκατάπληξηκαιδέοςπροκαλούνστον

κοινόθνητόταδ ιάφοραμηχανήματαμεταοποίακα

τατρόπωνετουςεχθρούς,εναντιθέσειμετοδυσνόη

τοστουςπερισσότερους επιστημονικότουέργο)αντι

κατοπτρίζεταιμετον καλύτεροδυνατότρ όποστοα ί

τημαπουπαρέδωσεστουςφίλουςκαιτουςσυγγενείς

του σχετικά με τοτι έπρεπενα απεικονίζει ο τάφος

του:ένανκύλινδροπεριγεγραμμένοσεμιασφαίραμα

ζί με τηναναλογίαπουσυνδέει ταδύο αυτάστερεά.

ΟτανορήτοραςΚικέρωνεπισκέφθηκετηΣικελίαωςα

νώτατος αξιωματούχος επί των ο ικονομικώντου ρωμαϊκού κράτους 137 χρόνιααργότερα, το75 δηλαδή

π.Χ.,διέταξενακαθαριστείκαινααποκατασταθείοτά

φοςτουΑρχιμήδηπουβρισκότανσεάσχημηκατάστα

ση.ΟπωςπολύεύστοχαπαρατήρησεοΑμερικανόςμα

θηματικόςτου ΠανεπιστημίουτουΓέιλI Σίμονς,αυτή

ηπράξητουΚικέρωνα,δεδομένηςτηςαδιαφορίαςτων

Ρωμαίωνγιαταμαθηματικά,είναι ίσωςηπιοαξιομνη

μόνευτη συνεισφορά οποιουδήποτε Ρωμαίου στην ι

στορίατωνμαθηματικών.Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Πλο ύταρχο ς: Β ΙΟ Ι Π Α ΡΑ ΛΛ Η ΛΟ Ι, εκδ. Κ άκτος, Α& ήνα, 1990-1992.(2) Π ολύ βιος: ΙΣΤΟ Ρ ΙΕΣ, εκδ . Στιγμ ή , Α &ήνα , 2000.(3) Τίτος Λ ίβιος: Α Π Ο ΤΗ Ν Κ ΤΙΣΗ ΤΗ Σ ΡΩΜ Η Σ, εκδ. Τσ ουρέα,Α &ήνα, 2009-2010.(4) Ε. Σταμ άτης: Α ΡΧ ΙΜ Η Δ Ο Υ Σ ΑΠ ΑΝ ΤΑ, εκδ. ΤΕΕ, Α &ήνα, 1970.(5) A COMPANION TO THE HELLENISTIC WORLD, Συλλογικό , Blac kw ell Publishing , 2003.(6) B.Cr aven : THE PUNIC WARS, Barn es an d Noble, New York, 1992.(7) A. Go lds wo rth y: THE PUNIC WARS, Cassell , Lond on, 2000.(8) V. Me leg ari : THE GREAT MILITARY SIEGES, Crowel l, New York, 1972.(9)X. Λάζος: Μ Η ΧΑ Ν ΙΚ Η Κ ΑΙ ΤΕΧΝ Ο ΛΟ ΙΑ ΣΤΗ Ν ΑΡ ΧΑΙΑ Ε ΛΛΑ ΔΑ , εκδ. Α ίολο ς, Α&ή να, 1992.(10)X. Λάζος: Α ΡΧ ΙΜ Η ΔΗ Σ: Ο Ε ΥΦ ΥΗΣ Μ ΗΧ Α Ν ΙΚ Ο Σ,

εκδ. Α ίολο ς, Α&ή να, 1995.

Ο &άνα τος του Α ρχιμήδ η, όπω ς απεικο νίζεται σε ρω μαϊκό ψ ηφ ιδω τό που βρ έ&η κε σ ε οικία της Π ομπηίας.

Σ Τ Ρ Α ΤΙ Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 2 1



άΠΠπυια κατασιροίρη και ναπείνωση. 0 ιόποςτου dpotiaioc υπήρξε η «μακρινή)) -σύμφωνα

us louc Ελληνες πολιτικούς εκείνης meπεριόδου- Κύπρος. ΗΕθνική Φρουρά και η

2 2 Ιιτρατιοτιι(#;

να ανιιιιειωπίσουν τον Τούρκο ειαβοάέααπομονωμένες και χωρίς καμία βοήθεια από

Ι^ΕΑλάδα. 0 διχασμός που επικρατούσε οτονησί εξαιτίας του πραξικοπήματος που μόλις

1 είχε προηγηθεί, η έΠΠειιιιη προετοιμασίαςγια την αντιμετώπιοη της επικείμενηςειοβολής και η παθητική οτάοη της Αθήνας,δημιούργησαν κλίμα ηττοπάθειας και εικόναδιάλυσης στις μονάδες, ειδικά κατά τηδιάρκεια του «ΑτιίΠα 2». Μέσα σε αυτά το χάοςκαι την καταστροφή, οι μονάδες τουΠυροβολικού της Εθνικής Φρουράς (χωρίςνα είναι οι μοναδικές) επέδειξαν από ιηναρχή των επιχειρήσεων μέχρι το τέλος τουςαξιοσημείωτο επαγγελματισμό και πειθαρχία.



Η ΕθνικήΦρουρά(ΕΦ) ιδρύθηκε

σεεθελοντικήβάσητονΜάρτιο

του 1964. Η ίδρυσή της αποτε-

λούσε μονόδρομο γ ια την Κυ

πρ ιακή Δημοκρατ ία, προκε ιμέ-

νουναεξασφαλίσειτηνεδαφικήτηςακε

ραιότητακαιτηνανεξαρτησίατηςνήσου.Τον Δεκέμβριο του 1963, η τουρκοκυ-

πριακήπλευρά, ελεγχόμενηκαικαθοδη

γούμενη από την Αγκυρα, αποχώρησε

απότ ις δομέςτης ΚυπριακήςΔημο κρα

τίας, προχωρώντας σε ανταρσία και ου

σιαστικάαυτονομήθηκε.ΟλοιοιΤουρκο

κύπριοιπου υπηρετούσαν στις Ενοπλες

Δυνάμεις και τασώματα ασφαλείας του

νεοσύστατουκράτους,καθώςκαιόλοιοι

δημόσ ιο ι και κο ινοτικο ί υπάλληλοι και

λ ει τουργο ί παραιτήθηκαν . Ακολουθώ

νταςέναπολύκαλάπροετοιμασμένοσχέ

διο, σχημάτισανδικό τουςστρατόκαιαστυνομία, κα ι οργάνωσαν κρατ ικές δο

μές. Ταυτόχρονα «σφράγισαν» ταχωριά

καιτιςσυνοικίεςτωνπόλεωνπουζούσαν,

δημιουργώνταςαυτόνομουςθύλακεςμέ

σα στην Κυπριακή Δημοκρατ ία. Απαγό

ρευσαν την ε ίσοδο Κυπρ ίων κρατικών

λειτουργώνστιςπεριοχέςτους,τιςοποί

ες άρχισαννα οργανώνουναμυντικά με

μεθοδικότητα. Ακολούθησαν αιματηρές

συγκρούσεις ανάμεσαστιςδύο κοινότη

τες,χωρίςναδιαφοροποιηθείόμωςτοα

ποτέλεσμα. Η "defacto" διχοτόμηση του

νησιούείχεπλέονξεκινήσει.Η απάντηση της Κυπριακής Δημοκρα

τίαςήλθε,όπωςήδηαναφέρθηκε,μετηνί

δρυση, τον Μάρτιοτου 1964, εθελοντικής

στρατιωτικήςδύναμης καιεπισημοποιήθη-

κεστις4Ιουνίουτουίδιουέτουςμετηδη

μοσ ίευση του «Νόμου περ ί Ιδρυσης και

Σχηματισμού της Εθνικής Φρουράς» στην

ΕφημερίδατηςΚυβέρνησης,ενώορίστηκε

και η διάρκεια της στρατιωτικής θητείας

στους 24 μήνες. Μάλιστα, η πρώτη σειρά

στρατευσίμωνπαρουσιάστηκεστις15τουί

διου μήνα. Τη νεοσύστατη Εθνική Φρουρά

συγκροτούσαντοΟπλοτου Πεζικού, το οποίοήτανοργανωμένοσεΑνώτερεςΤακτι

κέςΔιοικήσεις(ΑΤΔ)καιστηΔιοίκησηΚατα

δρομών, ο ι δ ιο ικήσεις των υπολο ίπων

Οπλων οι οποίεςπεριελάμβαναν ταΤεθω

ρακισμένα,τοΠυροβολικό,τοΜηχανικόκαι

τιςΔιαβιβάσεις, οιΔιευθύνσειςτωνΣωμά

των Τεχνικού, Υλικού Πολέμου, Εφοδια

σμού&Μεταφορών,Υγειονομικού,Οικονο

μικού,Δικαστικού καιΣτρατολογίας καθώς

και η Αεροπορική Διοίκηση Κύπρου (ΑΔΚ)

καιη ΝαυτικήΔιο ίκηση Κύπρου (ΝΔΚ).Ανώ

τατη αρχή ήταντο Γενικό Επιτελείο Εθνι

κής Φρουράς (ΓΕΕΦ) καιπρώτος αρχηγόςτουΓΕΕΦδιετέλεσεοαντιστράτηγοςΓεώρ

γιοςΚαραγιάννης.

Γενέθλιαη μερομηνία γιατο Οπλοτου

Πυροβολικού θεωρείταιη 31η Μαϊου του

1964, οπότεοργανώθηκε ηΔιοίκηση Πυρο

βολικού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής

Φρουράς (ΔΠΒ/ΓΕΕΦ). Οπως ήταν φυσικό

καιαναμενόμενο,τηστελέχωση,οργάνωση,

εκπαίδευση καθώς καιτον εξοπλισμό της

νεοσύστατης ΕθνικήςΦρουράς ανέλαβε ο

ΕλληνικόςΣτρατός(ΕΣ).

Η ΟΡΓΑΝΟΣΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥΤηνανακοίνωσητηςίδρυσηςτης Εθνι

κής Φρουράς ακολούθησε η τιτάνια προ

σπάθεια οργάνωσής της. Η ελληνοκυπρια

κήπλευράεπιδόθηκεσεμιακούρσαταχύ-

Τοδιπλού ρ όλου αντιαεροπορικό -πεδινό πυροβόλο τω ν 3,7 in της 199 Π Π Π .

τηταςγιαναετοιμάσει,όσο το δυνατό συ

ντομότερα, την αποτρεπτική της δύναμη.

Φυσικά, τοΟπλο του Πυροβολικού αποτε-

λούσε μ ια από τις προτεραιότητες της

στρατιωτικήςηγεσίας.Μέσαστοκαλοκαίρι

εκείνου του έτους σχηματίστηκαν οιπρώ

τες μονάδες Πυροβολικού, με υλικό που

παραχώρησεηΕλλάδακαιπροερχόταναπό

τααποθέματα του ΕΣ.Μεπεδινάοβιδοβό

λατων25pdrεξοπλίστηκανοιτρειςπρώτες

Μοίρες Πεδινού Πυροβολικού (ΜΠΠ) της

ΕΦ.Ητανη 181 ΜΠΠ στις2 Ιουνίου 1964,η

183ΜΠΠστις16Ιουνίου1964καιη185ΜΠΠ

στις18Ιουνίου 1964,οιοποίεςαποτέλεσαν

καιτη βάσητουπυροβολικού υποστήριξης

τηςΕΦ.Παράλληλα,τηνίδιαπερίοδο,παρε-

λήφθησανΑΠ πυροβόλατων6pdr,ταοποία

διατέθηκανγιατονεξοπλισμότωνδύοΜοι

ρών Αντιαρματικού Πυροβολικού (ΜΑ/ΤΠ),

της173ΜΑ/ΤΠκαιτης190ΜΑ/ΤΠ,οιοποίες

σχηματίστηκαντην ίδιαημέρα,στις16Ιου

νίου1964,αλλάκαιΑ/ΑπυροβόλαBoforsκαι

τετράδυμαβαρέαπολυβόλαπουεξόπλισαν

την 195 Μοίρα Ελαφρού Αντιαεροπορικού

Πυροβολικού (195 ΜΕΑ/ΑΠ), η οποία ιδρύ

θηκεστις15Ιουλίου1964.

Τοφθ ινόπωροτουίδιου έτους,καισυ

γκεκριμέναστις30Σεπτεμβρίου,ηκυπρια

κή κυβέρνηση υπέγραψε στη Μόσχασυμ

φωνίαγιατηναγοράστρατιωτικού υλικού

από την ΕΣΣΔ, στο οποίο περιλαμβάνο

νταν καισυστήματαπυροβολικού. Το υλι

κό,γιαπολιτικούςλόγους,θατοπαρελάμ-

βανε μέσωΑιγύπτου.Αυτή ήταν καιη μο

ναδικήπροσπάθειατηςκυπριακήςκυβέρ

νησηςναενισχύσειτηνΕΦ,πέρααπότου

λικόπουτηςπαραχωρούσεηΕλλάδα.Ταο

π λικ ά συστήματα που αφορούσαν το

Πυροβολικό ήταν πεδινά πυροβόλα των

100mm και βαρέα Α/Α πολυβόλα των 12,7

mmκαιτων14,5mm.Μεταπεδινάπυροβό

λαεξοπλίστηκανδύοακόμαΜΠΠ,οιοποίΕίσο δος σ τρα τοπέδου Π υρ οβ ολικού της Ε θνικής Φ ρου ράς. Διακρ ίνονται δύο πυρο βόλα τω ν 100 mm.

2 4 1 Σ Τ Ρ Α ΤΙ Ω ΤΙ ΚΗ Ι ΣΤ Ο Ρ ΙΑ

Η ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ ΣΪ1Ζ0 Ι ΤΟ IWP0B0 MKQ



ες σχηματίστηκαν στις αρχές του 1965.

Επρόκειτογιατην 187ΜΠΠ, στις 12 Ιανου-

αρίου 1965, καιτην 189 ΜΠΠ, στις 21 Φε

βρουάριου 1965. ΜεταΑ/Απολυβόλα ενι-

σχύθηκανταοργανικάΑ/Α μέσα των μοι

ρώνπυροβολικού,αλλάκαιτωνταγμάτων

πεζικού. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στην

παραγγελία της 30ης Σεπτεμβρίου 1964

προβλεπότανκαιηπρομήθειατουπυραυ

λικού Α/Α συστήματος μεγάλου βεληνε-

κούςS-75Dvina,γνωστούστοΝΑΤΟωςSA-

2 Guidel ine, του οποίου το βεληνεκές έ

φθανε τα45km.Εκείνητην εποχή αποτε-

λούσεμιααξιόπιστηλύση,έχονταςαποδεί

ξειτηναποτελεσματικότητάτουστονΠό

λεμοτουΒιετνάμ.

Οπως είναιγνωστό, αυτάτασυστήμα

τα, μετάαπό έντονεςπιέσ ειςτων ΗΠΑκαι

της Βρετανίας, απειλές της Τουρκίας και

μετησύμφωνηγνώμητηςΕλλάδας,δενέ-

φθασανποτέ στηνΚύπρο. Μπορεί ναφα

νταστεί κανείςτον αριθμό των απωλειών

τηςΤουρκικήςΑεροπορίας,αντοκαλοκαί

ρι του ’74 τα συστήματα αυτά ήταν ανε

πτυγμέναστην Κύπρο. Δυστυχώς, η ιστο

ρία επαναλαμβάνεται, αφού σχεδόντρεις

δεκαετίεςαργότεραηΤουρκίαμετηνίδια

μέθοδο-διατύπωσηαπειλώνγιατηχρήση

ένοπλης β ίας- απαγόρευσε την εγκατά

σταση τωνS-300 στο νησί. Σε ό,τι αφορά

την οργάνωση του Πυροβολικού την ίδια

χρονιά, στις21 Φεβρουάριου 1965σχημα

τίστηκε καιη 199 Πυροβολαρχία Πεδινού

Πυροβολικού (199 ΠΠΠ), εξοπλισμένη με

πυροβόλατων3,7in.

Χρειάστηκε να περάσουν έξι χρόνια

γιανασχηματιστούν νέες μονάδες Πυρο

βολικού.Αυτόοφείλεταιστηνεπανέναρξη

παραχώρησης πλεονάζοντος υλικού από

τονΕΣ,διαδικασίαπουείχεδιακοπείεξαι-

τίας της επιβολής της δικτατορίας στην

Ελλάδα. Το «πάγωμα» της ενίσχυσης της

άμυνας της Κύπρου υπήρξε αποτέλεσμα

τόσοτηςκαχυποψίαςκαιτηςαντιπαλότη

τας που υπέβοσκε μεταξύ του Μακαρίου

καιτωνστρατιωτικών,όσοκαιτωναπειλών

τηςΤουρκίαςμεεπέμβαση,γεγονόςπουο

δήγησε και στην αποχώρηση της ελληνι

κής Μεραρχίας «Μενέλαος» από τονησί,

τονΝοέμβριοκαιτονΔεκέμβριοτου1967.

Ετσι, το 1971, η ΕΦ παρέλαβε από την

Ελλάδα επιπλέον οβιδοβόλα των 25 pdr,

γεγονόςπου της επέτρεψενα σχηματίσει

την 184ΠΠΠ, στις20Αυγούστου 1971, και

την 182ΜΠΠ, στις28Οκτωβρίου 1971,για

να ακολουθήσει στις αρχές του 1972, και

συγκεκριμέναστις27Φεβρουάριου,οσχη

ματισμός δύο Πυροβολαρχιών Ορειβατι

κού Πυροβολικού (ΠΟΠ), των 191 και 198

ΠΟΠ, μετάτηνπαραχώρησηαπότον ΕΣο

ρειβατικών οβιδοβόλων Μ-116Α1 των 75

mm.

Η οργάνωση τωνμοιρών Πυροβολικού

ακολούθησε τα πρότυπα οργάνωσης του

ΕΣ. Κάθε μοίρα διέθετε διοίκηση-επιτε-

λείο,τρειςπυροβολαρχίεςβολής,πυροβο

λαρχίαδιοίκησηςκαιουλαμόελαφρούΑ/Α

πυροβολικού. Τα μόνιμα στελέχη των μο

νάδωνπροέρχονταναπότιςτάξειςτωνα

ξιωματικώντουΕΣ.Οδιοικητής καιουπο

διοικητήςτηςκάθεμοίραςκαθώςκαιοιδι

οικητέςτωνπυροβολαρχιώνήτανμόνιμοι

αξιωματικοίτουΕΣ,ενώσυνήθωςσεκάθε

μοίρα υπηρετούσαν και έναςήδύο Ελλα-

δίτεςστρατεύσιμοιοπλίτεςπου είχαντε

χνικές ειδικότητες, σχετικέςμετη συντή

ρησητωνπυροβόλων.

Οι Ελληνοκύπριο ι στρατεύσιμο ι πα

ρουσιάζονταν στο Κέντρο Εκπαίδευσης

Πυροβολικού (ΚΕΠΒ) της ΕΦ, στην Αθα-

λάσσα,γιαβασικήεκπαίδευση.Οσοιεπιλέ

γοντανναυπηρετήσουνωςέφεδροιαξιω

ματικοί,παρακολουθούσαντηνπροβλεπό-

μενη εκπαίδευση στηΣχολήΠυροβολικού

του ΕΣ. Ταστελέχη καιτοπροσωπικό των

μονάδωνδιέθετανυψηλήτεχνικήκατάρτι

ση, χάρη στην ολοκλήρωση όχι μόνο του

πρώτουκύκλουεκπαίδευσης,αλλάκαιτου

δεύτερουκύκλουστιςμονάδεςεκστρατεί

ας. Οιασκήσεις ήταν συχνές,τόσο οιΤα

κτικές Ασκήσεις Ανευ Στρατευμάτων

(ΤΑΑΣ),για τηνεκπαίδευση τωνστελεχών

καιτωνεπιτελείων των μονάδων, όσο και

οιΤακτικέςΑσκήσεις ΜετάΣτρατευμάτων

(ΤΑΜΣ), για την εκπαίδευση του συνόλου

του προσωπικού. Ολη αυτή η ουσιαστική

διαδικασίααύξανετηναυτοπεποίθησητου

προσωπικού, έχοντας ως αποτέλεσμα οι

μονάδες του Οπλου να χαρακτηρίζονται

απόεπαγγελματισμό,υψηλόηθικόκαιπει

θαρχία. Υπήρχαν, όμως, και προβλήματα

καθώς και ελλείψεις.Απούσιαζε ησυνεκ

παίδευση μονάδων διαφορετικών Οπλων,

μεόποιαεπίπτωσηείχεαυτόστηδιάρκεια

των επιχειρήσεων. Επίσης, οι βολές με

πραγματικάπυράήτανπεριορισμένες.Αυ

τόοφειλότανγενικότεραστηνπεριορισμέ

νη ποσότητα αποθεμάτων των πυρομαχι-

κών. Ειδικάσταπυρομαχικάτωνο ρειβατι

κώνοβιδοβόλωνκαιτωνΑ/Τπυροβόλωνη

έλλειψηπυρομαχικώνήταναισθητή.

ΔΙΑΤΑΙΗ ΜΑΧΗΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΤΟΥ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 74

Τον Ιούλιοτου 1974, ησύνθεση καιη

διάταξη των μονάδωντης Διοίκησης Πυ

ροβολικούήτανηακόλουθη:

Η Διοίκηση Πυροβολικού, μαζίμε ου

λαμό δ ιο ίκησης, ε ίχε την έδρα της στο

στρατόπεδο «Χρ ίστου Σαμάρα» , στην

ΑθαλάσσαΛευκωσίας.Διοικητήςτηςήταν

ο συνταγματάρχης (ΠΒ) Γεώργιος Πούλ-

λος. Στο ίδιο στρατόπεδο λειτουργούσε

καιτοΚΕΠΒ.

Τη ραχοκοκαλιά του Πυροβολικού α

ποτελούσαντα54 βρετανικήςσχεδίασης

πεδινά οβιδοβόλα, τύπουQF25pdr Mklll,

εποχής Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ανά

πτυξήτουτύπουξεκίνησεστιςαρχέςτης

δεκαετίας του ’30,το διαμέτρημάτου ή

ταν87,6mmκαιτοβεληνεκέςτουέφθανε

τα 12 km. Με αυτόντον «βετεράνο» του

Β’ ΠΠ και του Ελληνικού Εμφυλίου εξο

πλίστηκαντέσσεριςμοίρεςπεδινούπυρο

βολικού(ΜΠΠ) καιμίαανεξάρτητη πυρο

βολαρχία (ΠΠΠ). Οι μοίρες ήταν οι 181,

182,183 και185ΜΠΠ, οιοποίες διέθεταν

Σχημα τισ μό ς του ρκικώ ν βομβα ρδ ιστικώ ν F-100D/F, Ο σ υγκεκριμένο ς τύπος ανέλαβ ε το βά ρος τω ν αεροπορικώ ν επιχειρή σ εω ν πάνω από την Κ ύπρο. Π ετού σ αν χω ρίς α ντίπαλο...

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ I 2 5



Το πυροβό λο τω ν 100 mm της ΕΦ , αν και μικρ ότερο υ διαμ ετρή μα τος, παρουσ ίαζε ανώ τερες επιδό σ εις από τα αμερικα νικά οβ ιδο βό λα που χρησ ιμοποίησ ε ο Τουρ κικός Στρα τό ς σ την Κ ύπρο. Το πεδινό Μ -101Α1 τω ν 105 mm είχε β εληνεκές 11,2 km κα ι το μ έσο Μ -114Α1 τω ν 155 mm έφ θα νε τα 14,6 km. Το πυροβό λο της φ ω τογρα φ ίας είναι της 189 Μ Π Π .

τρεις πυροβολαρχίες βολής των τεσσά

ρων σωλήνων έκαστη και ουλαμό ελα

φρούΑ/Απυροβολικούμετέσσερατετρά-

δυμαβαρέαπολυβόλατύπουΜ-55,διαμε

τρήματος 12,7mm,καθώς καιδύοδίδυμα

βαρέαπολυβόλα τύπου ZPU-2, διαμετρή

ματος14,5mm.Ηανεξάρτητηπυροβολαρ

χία(184ΠΠΠ)διέθετεέξισωλήνεςοβιδο

βόλων και δύοΑ/Α Μ-55. Η διάταξήτους

τιςπαραμονέςτηςεισβολήςήταν:

• Η 181 ΜΠΠ στο στρατόπεδο «Γιαννή

Στυλλή», στοΤρίκωμο Αμμοχώστου.Δ ιοι

κητής της ήταν ο αντισυνταγματάρχης(ΠΒ)ΣτυλιανόςΚαλμπουρτζής.

• Η 182 ΜΠΠ στο στρατόπεδο «Μάκη

Γιωργάλλα», στον Βόσπορο Κυρήνειας.

Διοικητής της ήταν ο αντισυνταγματάρ-

χης(ΠΒ)ΦωκάςΑναγνωστόπουλος.

• Η 183ΜΠΠ στο στρατόπεδο «Λεωνίδα

Χριστοδούλου», στο Διόριο Κυρήνειας.

Διοικητής της ήταν ο αντισυνταγματάρ-

χης(ΠΒ)ΓεώργιοςΓερμανός.

• Η 185 ΜΠΠ στο στρατόπεδο «Ανδρέα

Η τρα γική κατάλη ξη τω ν λαθώ ν που οδήγησα ν την 181 Μ Π Π στην κατασ τροφ ή

της. Η φ ω τογρ αφ ία προέρχεται από τουρκικό τηλεοπτικό κανάλι και δείχνει κα τεστραμ μένο υλικό της μο ίρα ς.

Κάρυου», στηνΑθαλάσσαΛευκωσίας.Δ ι

οικητής της ήτανο αντισυνταγματάρχης

(ΠΒ)ΠαναγιώτηςΛάμπρου.

• Η 184ΠΠΠστοίδιο στρατόπεδο μετην

185 ΜΠΠ και δ ιο ικητή τον ταγματάρχη

(ΠΒ)ΚωνσταντίνοΣεβαστίδη.

Τα πιο σύγχρονα συστήματα πυροβο

λικούτης ΕΦήταν τα20 σοβιετικής σχε

δίασηςπεδινάπυροβόλατύπουΜ-1944.Ηπαραγωγήτουτύπουξεκίνησετο1944,το

διαμέτρημάτουήταν100mmκαιτοβελη

νεκέςτουάγγιζετα21 km.Αποτέλεσεά λ

λονέναν«βετεράνο»του Β’ ΠΠ,οοποίος

εξόπλισε δύο μοίρες της ΕΦ, τις 187και

189ΜΠΠ. Η 187ΜΠΠ διέθετε τηντυπική

σύνθεσηπουείχανκαιοιυπόλοιπεςΜΠΠ

της ΕΦ, ενώ η 189 ΜΠΠ ήταν μειωμένης

σύνθεσης, αφούδιέθετε μόνοδύο πυρο

βολαρχίες βολής. Αντίθετα, οουλαμός ε

λαφρού Α/Α πυροβολικού ε ίχε ακρ ιβώς

τον ίδιο αρ ιθμό όπλων με τους υπόλοι

πους. Η δ ιάταξή τους, τον Ιούλ ιο του

1974,ήτανηακόλουθη:

• η 187 ΜΠΠστο στρατόπεδο«Δημητρά-

κη Χριστοδούλου», στην Αθαλάσσα Λευ

κωσίας.Διοικητήςτηςήτανοαντισυνταγ-

ματάρχης(ΠΒ)ΦαίδωναςΓούδας.

• Η 189 ΜΠΠ στο στρατόπεδο «Χρίστου

Σαμάρα», στην Αθαλάσσα Λευκωσίας.Δι

οικητήςτηςήτανοταγματάρχης(ΠΒ)Δη-

μήτριοςΓκότσης.

Τα36Α/Τπυροβόλαπουπαραχωρήθη-

καναπότονΕΣ,τύπουΜ-1,αποτελούσαν

τηναμερικανική έκδοση του βρετανικού

QF6pdr, του οποίουηπαραγωγήξεκίνη

σετο1940.Ταπυροβόλααυτάήτανδιαμε

τρήματος57mmκαιτοβεληνεκέςτουςή

τανπερίπου4,5km.Σχηματίστηκανοι173

και 190 Μοίρα Αντιαρματικού Πυροβολι

κού (ΜΑ/ΤΠ), των οποίων όμως ο κύριος

ρόλοςήτανηεπάκτιαάμυνα. Κάθε μοίρα

αποτελείτοαπότρειςπυροβολαρχίεςβο

λήςτωνέξισωλήνων,ενώοουλαμόςελα

φρούΑ/Απυροβολικούδιέθετεπέντετε-

τράδυμαΜ-55.Οιέδρεςτωνδύομονάδων

βρίσκοντανστιςδύο περιοχές όπου ανα-

μενότανη τουρκική αποβατική ενέργεια.

Συγκεκριμένα:

• Η 173 ΜΑ/ΤΠ στο στρατόπεδο «Ανδρέα

Δημητρίου»,στηνπεριοχήΚαραόλουτης

Αμμοχώστου,μεδιοικητήτοναντισυνταγ-

ματάρχη(ΠΒ)ΕμμανουήλΧατζηδάκη.

• Η190ΜΑ/ΤΠστοστρατόπεδο«Ιακώβου

Πατάτσου», στην περ ιοχή της Μονής

Αχειροποιήτου στον Καραβά Κυρήνειας,

μεδιοικητή τοναντισυνταγματάρχη (ΠΒ)

ΝικόλαοΝτόκο.

Οι υπόλοιπες τρεις ανεξάρτητες πυ

ροβολαρχίεςεξοπλίστηκανμεσυστήματα

πουπαραχωρήθηκαναπότονΕΣσεπολύ

μικρούς αριθμούς. Πρώτα έφθασαν στην

ΚύπροτέσσεραβρετανικήςσχεδίασηςΑ/Α

πυροβό λα τύπου QF3,7 in Mklll. Οσυγκε

κριμένος τύπος άρχισε να αναπτύσσεται

το 1928 και αρχικά προοριζόταν για Α/Α

ρόλο. Στην ΕΦ χρησιμοποιήθηκε απότην

199 ΠΠΠωςπεδινό πυροβόλο, μαζίμεδύο

τετράδυμα Μ-55 γιαΑ/Α προστασία. Τα ο

ρειβατικά οβιδοβόλα Μ-116Α1 αποτέλεσαν

τιςτελευταίεςπαραλαβές.Ηανάπτυξήτου

τύπου ξεκίνησε στις ΗΠΑ, στις αρχές της

δεκαετίαςτου’20.Ητανδιαμετρήματος75

mmκαιτοβεληνεκέςτουάγγιζετα9km.Η

ΕΦπαρέλαβεοκτώσωλήνεςπουτουςμοί

ρασε στις 191 και 198 Πυροβολαρχίες

Ορειβατικού Πυροβολικού (ΠΟΠ), διαθέ

τονταςκαιαπό τρίαΑ/ΑΜ-55σεκαθεμία.

Ετσι,τηνπαραμονήτηςεισβολής,οιτρεις

πυροβολαρχίεςέδρευαν:

• Η 191 ΠΟΠ στοστρατόπεδο «Νίκου Γε

ωργίου», στηνπεριοχή ΑγιοςΣάββας,κο

ντά στο Συγχαρί Κυρήνειας, με διοικητή

τονυπολοχαγό(ΠΒ)ΠαύλοΣαββόπουλο.

• Η 198ΠΟΠσεστρατόπεδο στηνπεριοχή

του ΠροφήτηΗλία, στονδυτικό Πενταδά

κτυλο, με διοικητή τον υπολοχαγό (ΠΒ)

ΕυάγγελοΑποστόλου.

• Η 199ΠΠΠστοστρατόπεδο«ΑνδρέαΔη

μητρίου», στην περ ιοχή Καραόλου της

Αμμοχώστου, με διοικητή τον υπολοχαγό

(ΠΒ)ΗλίαΤαβουλάρη.

Η μοναδική μονάδα Α/Α πυροβολικού

ήτανη 195Μοίρα ΕλαφρούΑντιαεροπορι

κού Πυροβολικού (ΜΕΑ/ΑΠ), η οποία διέ

θετε οργανικά 20 ελαφρά Α/Α πυροβόλα

τύπου QF 40 mm Mklll (πρόκειται για τη

βρετανική έκδοση του σουηδικού Bofors

L/60) και 30 τετράδυμα βαρέα πολυβόλα

τύπου Μ-55, επιπλέον αυτώνπου ήτανε-

νταγμέναστιςυπόλοιπεςμοίρεςκαισεα

νεξάρτητεςπυροβολαρχίες.Αξιοσημείωτο

είναιότι 16 απότα βαρέαπολυ βόλα Μ-55

παραδόθηκαν στην ΕΦ επί τεθωρακισμέ

νωνημιερπυστριοφόρωνοχημάτωντύπου

Μ-16 MGMC. Σύντομα, όμως, οι φορείς α

ποσύρθηκαν ελλείψει ανταλλακτικών και

ταπολυβόλατοποθετήθηκανσετροχοφό

ραοχήματα τύπου Bedford.Η 195ΜΕΑ/ΑΠ

βρισκόταν στο ίδ ιο στρατόπεδο με τη

ΔΠΒ/ΓΕΕΦ,στου«ΧρίστουΣαμάρα»καιδι

οικητήςτης,πριντηνεισβολή,ήτανοταγ

ματάρχης(ΠΒ) ΚωνσταντίνοςΙωαννίδης.

Τα μεταφορικάμέσαπου χρησιμοπο ι

ούσανοιμονάδεςΠυροβολικούτηςΕΦή

τανκυρίωςβρετανικήςπροέλευσης.Οχή

ματαγιαπάσηςφύσεωςεργασίεςήταντα

Bedfordτης σειράς RL,τα οποία ρυμο υλ

κούσαν τα πυροβόλα, αλλά και μετέφε

ρανπροσωπικό,εφόδια,πυρομαχικά,καύ

σιμα.Αποτελούσεέναιδιαίτερααξιόπιστο

όχημα γενικής χρήσης. Τα ελαφρύτερα

καιίδιαςηλικίας(απόταμέσατηςδεκαε

τίαςτου ’50)ο χήματα LandRoverSeriesI&

II κάλυπταντις ανάγκες σεοχήματα διοί-

2 6 I Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α



Π Ε Λ Α Γ Ο Σ Κ Ι Λ Ι Κ Ι Α Σ

Λεύκα*

Ροr τ„ -P ° ° 5 o r

Η 'U U 190 ΜΑ/ΤΠ 1 * 1 r f - 1

Ι83.ΜΠΠ / 198 ΠΟΠ I--------1

Κβ 'ρα βάς .·' ΜΠΠ

n t a p H 'Κυρήνεια .

Ιλαρίωνας Μπέλα Παϊς L J L J Αγύρτα· 191 ΠΟΠ

Δίκωμο· »Συγχαρί

Κιόνελι ,Μια Μηλιά

Γερόλακκος· * »Λευκωσία

Μακεδονίτισσα «Αθαλάσσα» IIΔάλι I β I

195 ΜΕΑ/ΑΠ

Μόρφου

Θ189 ΜΠΠ

ιι

Ξ187 ΜΠΠ

IΚΕΠΒ1

■■{ΞΙ185 ΜΠΠ

- Ξ184 ΠΠΠ

ο ρ ° ; „

•to&ο

1 * ,Τρίκωμο

Σ Υ Ρ Ι Α Κ Ο Π Ε Λ Α Γ Ο Σ

ι, Αμμόχωστος

Ξ " " [ Τ ]173ΜΑ/ΤΠ Ι99ΠΠΠ

•Λάρνακα

• Πάφος .Λεμεσός

Μ Ε Σ Ο Γ Ε Ι Ο Σ Θ Α Λ Α Σ Σ Α

■ ΥΠΟΜΝΗΜΑ

ΚΕΠΒ:ΚέντροΕκπαίδευσηςΠυροβολικού

ΜΠΠ:ΜοίραΠεδινούΠυροβολικού

ΠΠΠ:ΠυροβολαρχίαΠεδινούΠυροβολικού

ΜΕΑ/ΑΠ: ΜοίραΕλαφρούΑντιαεροπορικούΠυροβολικού

ΜΑ/ΤΠ:ΜοίραΑντιαρματικούΠυροβολικού

ΠΟΠ:ΠυροβολαρχίαΟρειβατικούΠυροβολικού

Η διάταξη τω ν μονάδω ν Π υρ οβ ολικού της ΕΦ το καλοκα ίρι του 1974.

κησης και κινητάκέντρα διεύθυνσηςπ υ

ράς, και αποδείχθηκαν εξίσου αξιόπιστα.

Οιδύομο ίρεςπου είχανεξοπλιστεί μετα

σοβιετικής προέλευσης πυροβόλα (187

και189ΜΠΠ),διέθετανεκτόςτωνβρετα

νι κών οχημάτων και σοβ ιετι κής κατα

σκευής οχήματα. Γιατηνέλξητωνπυρο

βόλωνχρησιμοποιούσαν τα φορτηγά τύ

που ZiL-1572,5t(6x6)κα ισε μικρότερους

αριθμούςγιαγενικέςμεταφορέςταφορ

τηγά τύπου GAZ-63 2 t (4x4). Δυστυχώς,

κατάτηνπερίοδ οτηςεισβολής,ταανατο

λικής προέλευσης οχήματα παρουσίαζαν

μεγάλαπροβλήματαστησυντήρηση,επο

μένωςκαιστηδιαθεσιμότητα,λόγωέλλει

ψης ανταλλακτικών.Ούτωςήάλλως,ο ια

ριθμοίτωνοχημάτωνδενεπαρκούσανγια

νακαλύψουνόλεςτιςανάγκες,γι’αυτόν

τονλόγο, κατάτη διάρκειατων επιχειρή

σεων, όλες οι μονάδες χρησιμοποίησαν

σημαντικό αρ ιθμό επ ιταγμένων φορτη

γών.Σεό,τιαφοράταυλικάεπικοινωνιών

και παρατήρησης, οι ελλείψεις υπήρξαν

σημαντικές.Ταασύρματαμέσαπουχρησι

μοποιούσαν ήταν οι σταθμοίασυρμάτων

Racal922, οιοπο ίοιήταναξιόπιστοι, αλλά

δεν επαρκούσαν γ ια την κάλυψη όλων

τωναναγκών.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ

ΤονΙούλιοτου 1974,η Διοίκηση Πυρο

βολικούπαρέτασσε εννέα μοίρες καιτέσ

σεριςανεξάρτητεςπυροβολαρχίες.Καλεί

τονααντιμετωπίσειτονΤουρκικόΣτρατό-

οοποίος ήταν άρτια εξοπλισμένος- με ο

πλικάσυστήματατων οποίωνη ηλικία ξε-

περνούσε τ ις τρεις δεκαετίες. Το υλικό

τηςΔΠΒήτανανεπαρκέςσεαριθμούς,πα

λαιόςτεχνολογίας,καταπονημένοαπότην

πολυετή χρήση, με προβλήματα στη συ

ντήρηση,ενώκαιτααποθέματαπυρομαχι-

κώνήτανπεριορισμένα.Ειδικάστοντομέα

της Α/Αάμυνας,η κατάστασηήταν τραγι

κή. Συνοπτικά, τα οπλικά συστήματα που

διέθετεείναιταπαρακάτω:

• 20πεδινά πυροβόλα τύπου Μ-1944 (100

mm)

• 4πεδινάπυροβόλα τύπου QF3,7in Mklll

(93,9mm)

• 54 πεδινά οβιδοβόλα τύπου QF 25 pdr

Mklll(87,6mm)

• 8 ορειβατικά οβιδοβόλα τύπου Μ-116Α1

(75mm)

• 36Α/Τπυροβόλα τύπου Μ-1 (57mm)

• 20 ελαφράΑ/Α πυροβόλα τύπου QF 40

mmMklll

• 12 βαρέα Α/Α πολυβόλα τύπου ZPU-2

(14,5mm)

•74βαρέαΑ/ΑπολυβόλατύπουΜ-55(12,7

mm)

• 200 βαρέα Α/Α πολυβόλα τύπου DShK-

1938/46 (12,7 mm) (σεχρήση στατάγματα

πεζικούτηςΕΦ).

ΗδιάταξητωνμονάδωντηςΔΠΒκρίνε-

ταιεύστοχη.Είχεδιαμοιράσειτιςδυνάμεις

της σε τρεις τομείς: στις επαρχίες της

ΑμμοχώστουκαιτηςΚυρήνειας,όπουβρί

σκοντανκαιοιπιοεπίφοβεςπαραλίεςγια

απόβαση, και στην περ ιοχή της Λευκω

σίας,τόσογιατηνπροστασίατηςπρω τεύ

ουσας,όσοκαιγιατηχρήσητουςωςστρα

τηγικώνεφεδρειών.Στηνπεριοχή της Κυ-

ρήνειας, όπου και επιχειρήθηκεη απόβα-

Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α I 2 7

Σ

χ ε δ ί α σ η

χ ά ρ τ η :

Γ Ν Ω Μ Ω Ν


2 0 1 2



Η φ ω τογρ αφ ία δ είχνει ένα πυρο βόλο τω ν 25 pd r της 185 Μ Π Π . Κ ρίνοντας από την εικόνα τω ν υπηρετώ ν του σ τοιχείου και την ποικιλία σ τον ιμα τισμό τους , η σ υγκ εκριμένη φ ω τογρ αφ ία πρέπει να έχει λη φ θεί κατά τη διάρκεια τω ν επιχειρή σεω ν το καλοκαίρι του ’74.

ση,ήταν αναπτυγμένεςη 182 ΜΠΠ, η 183

ΜΠΠ, η 190 ΜΑ/ΤΠ, η 191 ΠΟΠ καιη 198

ΠΟΠ.ΤηνπεριοχήτηςΑμμοχώστουτηνκά

λυπταν η 181 ΜΠΠ,η 173ΜΑ/ΤΠ καιη 199

ΠΠΠ. Τέλος, στηνπεριοχή τηςΛευκωσίας

στάθμ ευαν ηΔΠΒ,η185ΜΠΠ,η 187ΜΠΠ,

η189ΜΠΠ,η 195ΜΕΑ/ΑΠκαι η184ΠΠΠ.

Το ουσιαστικό, όμως, πρόβλημα του

ΠυροβολικούκαιγενικότερατηςΕΦδενή

τανούτεηπαλαιότητατουυλικού,ούτεη

ανεπάρκεια σε αριθμούς καιπυρομαχικά.

Ηταν τόσο ο διχασμός που επικρατούσε

μέσα στην κυπριακή κοινωνία, όσο και η

διάστασηα πόψεων μεταξύΛευκωσίας και

Αθήνας.Ηστενήσχέσησυνεργασίαςμετα

ξύ Ελλάδας και Κύπρου είχε διαταραχθεί

μετάτο στρατιωτικόπραξικόπηματου '67

καιτηναποχώρησητηςμεραρχίαςαπότο

νησί. Οι Ελληνοκύπριοι ήταν χωρισμένοι

σε δύοστρατόπεδα.Το ένα καιπο λυπλη

θέστεροτοαποτελούσανοιυποστηρικτές

τουνόμιμαεκλεγμένουπροέδρουτηςΚυ

πριακής Δημοκρατίας Μακαρίου, οιλεγό

μενοι«Μακαριακοί», τοοποίο υποστήριζε

την ανεξάρτητη πορεία της Κύπρου ως

κρατικής οντότητας. Το έτεροήταν αυτό

τωνοπαδώντουΓρίβα,γνωστώνως«Γριβι-

κών» ή «Ενωτικών», το οποίο επιθυμούσε

τηνένωσητηςΚύπρουμετηνΕλλάδα.

Η κατάστασηήταντεταμένηκαιειδικά

μετά τηνεπανίδρυση τηςΕΟΚΑως ΕΟΚΑ

Β’ηαντιπαράθεσηείχελάβειμορφήεμφυ

λίουχαμηλής έντασης.Ο Μακάριοςήλεγ-

χετηνΑστυνομία,ενώείχειδρύσειγιατην

ασφάλειατου τοΕφεδρικό Σώμα.Ηπλευ

ράτου Γρίβαείχετη στήριξητου δικτατο-

ρικούκαθεστώτοςτηςΕλλάδαςκαιήλεγχε

ουσιαστικάτηνΕΦ. Γι’ αυτόνακριβώςτον

λόγοαπότο1967ηΕΦπαραμελήθηκεαπό

την κυπριακή κυβέρνηση και σχηματίστη

κε το «Εφεδρικό» ως αντίβαρο. Υπήρξαν

φόνοι,βασανισμοίκαιδιώξειςπολιτώνπου

ήταν «Ενωτικοί» απότις κυπριακέςδυνά

μειςασφαλείας,όπωςκαιδολοφονικά κτυ

πήματα,βομβιστικέςενέργειεςκαιαπόπει

ρες κατάτηςζωήςτουΜακαρίουαπό την

ΕΟΚΑΒ ’.Φυσικά, οιαξιω ματικοί του ΕΣοι

οποίοι υπηρετούσανστην Κύπρο, βρέθη

κανστο «μάτιτου κυκλώνα»,άλλο ιδίκαια,

όπωςαποδείχθηκεστησυνέχεια,καιάλλοι

άδικα. Το κλίμαδιχασμού καικαχυποψίας

το οποίοεπικρατούσε στηνκυπριακή κοι

νωνία,είχεπαγιωθεί καιστις μονάδεςτης

ΕΦ. Το αποτέλεσμα ήταν η καταρράκωση

τουηθικούτουπροσωπικούκαιηχαλάρω

σητηςπειθαρχίας.Ο,τιείχεαπομείνειόρ

θιοήλθε να το διαλύσει το πραξικόπημα

κατάτου Μακαρίου, στις 15 Ιουλίου 1974,

τοοποίοοργανώθηκεαπότοχουντικόκα

θεστώςτουΙωαννίδηκαιεκτελέστηκεαπό

μονάδεςτηςΕΦ οιοποίες ήτανπιστέςσε

αυτό. Υπό αυτές τ ις αντίξοες συνθήκες

κλήθηκε ο Ελληνισμός να αντιμετωπίσει

τουςβαρβάρους.

ΓιατηνάμυνατηςΚύπρουυπήρχανσε

ισχύ δύο πολεμικά σχέδια επιχειρήσεων,

καταρτισμένααπότοΓΕΕΦκαιεγκεκρ ιμέ

να από το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων

(ΑΕΔ)στην Αθήνα. Το έναήταντο Σχέδιο

ΑμύνηςΚύπρου(ΣΑΚ)«Αφροδίτη1973»,το

οποίοσυνδύαζετηναπόκρουσητουρκικής

εισβολήςκαιτηνεξουδετέρωσητωντουρ-

κοκυπριακών θυλάκων. Το δεύτερο ήταν

το Σχέδιο Εσωτερικής Ασφάλειας (ΣΕΑ)

«Ηφαιστος1974»,τοοποίοπροέβλεπετην

εκκαθάριση των τουρκοκυπριακών θυλά

κωνκαθώςκαιτωνεστιώναντίστασης.

((ΑΤΤΙΛΑΣ 1»(20-22 Ιουλίου 1974)Απότις17Ιουλίου1974υπήρχανφήμες

και ροή πληροφοριών για επικείμενη ε ι

σβολήτωνΤουρκίαςστονησί,υπότοπρό

σχηματηςπροστασίαςτωνΤουρκοκυπρίων

από υποτιθέμενες ωμότητες της ελληνο

κυπριακής πλευράς. Τόσο το ΑΕΔ στην

ΑθήναόσοκαιτοΓΕΕΦστηΛευκωσίαήταν

πολύ απασχολημένα με την προσπάθεια

παγίωσηςτουνέουκαθεστώτος,ώστεδεν

έδωσανσημασίασεάλλημιατουρκικήεπί

δειξη δύναμης, όπως υποστήριζαν. Αντί,

λοιπόν, να αναδιοργανώσουν τις μονάδες

τους και να τιςπροετοιμάσουνγιατηνα

ντιμετώπιση της επικείμενης εισβολής, ε

ξακολουθούσαννατιςδιατηρούνδιεσπαρ

μένες σε διάφορα σημεία του νησιού, σε

ρόλουςφύλαξηςευαίσθητωνστόχωνκαιε

σωτερικής ασφάλειας.Από τις πρωινές ώ

ρεςτης19ηςΙουλίουήτανπλέονολοφάνε

ροςοσκοπόςτηςΤουρκίας.Στολιμάνιτης

Μερσίνας τα στρατεύματαπου θα αποτε

λούσαντοπρώτοκύμαεισβολήςεπιβιβάζο

ντανστααποβατικάπλοία.ΤοΑΕΔσυνέχιζε

ναυποβαθμίζειτηντουρκικήαπειλήκαιμε

τη σειράτου το ΓΕΕΦ να καθησυχάζει τα

στελέχητηςΕΦ.Παρόλα αυτά,όμως, μετά

από έντονες πιέσεις διοικητών μονάδων,

στις 17.00 το απόγευματης ίδιας ημέρας,

το ΓΕΕΦδιέταξε επιλεκτική επιστράτευση

κρίσιμων ειδικοτήτων. Δύο περίπου ώρες

αργότερα,σχεδόνταυτόχροναμετηνέξο

δοτουτουρκικούστόλουαπότολιμάνιτης

Μερσίνας,τοΓΕΕΦέδωσεεντολήνατεθεί

σεετοιμότητα ο μηχανισμόςτης ΕΦ,ώστε

να εφαρμόσει , όταν δ ιαταχθεί , το ΣΑΚ

«Αφροδίτη 1973». Εκτιμήθηκε ότιοκύριος

στόχοςτηςτουρκικήςαμφίβιαςδύναμηςή

ταν η περιοχή της Αμμοχώστου, όπου υ

πεύθυνηγιατηνάμυνάτηςήτανηIΑνωτέ-

ραΤακτική Διοίκηση (I ΑΤΔ).Ηπ εριοχή της

Κυρήνειας θεωρήθηκε δευτερεύων στό

χος.Τοαξιοπερίεργοείναιότιδενδόθηκε

εντολή στις μονάδες να μεταβούν στους

χώρους διασποράς, αντίθετα παρέμειναν

σεετοιμότηταμέσασταστρατόπεδάτους.

Ακόμηκαιόταντοξημέρωματης20ήςΙου

λίουοτουρκικόςστόλοςέπλεεσεαπόστα

ση10μιλιών(18χλμ.)απότιςακτέςτηςΚυ-

ρήνειας, δεν σήμανε συναγερμός. Λίγες

μονάδες, με πρωτοβουλία των διοικητών

τους,εγκατέλειψανταστρατόπεδάτους.

ΟλεςοιενέργειεςτουΓΕΕΦπραγματο

Το βρετανικό αν τιαρμ ατικό πυροβ όλο τω ν 6 pd r (57 mm) κο σ μεί την είσ οδ ο σ τρα τιω τικο ύ νεκρο ταφ είου σ τον Τύμβο της Μ ακεδο νίτισ σ ας μ ετά την απόσυ ρσ ή του από την ενεργό υπηρ εσία.

2 8 1 Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α



ποιούντομεκαθυστέρηση,ακολουθώντας

ασθμαίνον τ ις τουρκικές κ ινήσεις. Στις

05.20 το πρωί ξεκίνησε ο βομβαρδισμός

στρατιωτικώνκαιόχιμόνοστόχωναπόμα

χητικάαεροσκάφη καιπολεμ ικάπλοίατης

Τουρκίαςκαιλίγοαργότερα,στις05.45,ση

μειώθηκαν οι πρώτες ρίψεις αλεξιπτωτι

στώνκαιαεραπόβασηκαταδρομέωνμεελι

κόπτερα. Το ΓΕΕΦ έδωσε εντολήγια κίνη

ση των μονάδων προς τους χώρους δια-

σποράς με καθυστέρηση 40 λεπτών, στις

06.00ακριβώς. Το ξέσπασμα του πολέμου

βρήκε την ΕΦ τραυματισμένη, αιφνιδια

σμένηκαισεσύγχυση.

181 ΜΠΠΗ 181 ΜΠΠ, μεπρωτοβουλία του διοι

κητή της, ξεκίνησε από το απόγευμα της

19ης Ιουλίου ναπροετοιμάζεταιγια πόλε

μο.Μέχριταμεσάνυκτατης19ηςπρος20ή

Ιουλίου είχεολοκληρώσειτηνυποδοχή ε

φέδρων κρίσιμωνειδικοτήτων. Τιςαμέσως

επόμενεςώρεςόλαταοχήματατηςμοίρας

ήταν φορτωμέναμε προσωπικό, υλικά και

πυρομαχικά,έτοιμανακινηθούν,ταδεΑ/Α

μέσα της είχαν ενεργοποιηθεί. Στις 06.00

το πρωί δόθηκαντηλεφωνικάοιδιαταγές

τηςΔΠΒπροςτημοίρα.ΗΓ’Πυροβολαρχία

τηςδιατάχθηκενααναπτυχθείέξωαπότο

χωριό Στύλλοι, προκειμένου να υποστηρί

ξει την προσπάθεια των δυνάμεων της I

ΑΤΔναεξουδετ ερώσουνδύναμη 1.500ένο

πλωνΤουρκοκυπρίων που ήταν οχυρωμέ

νοιστηνΠαλαιάΠόλητηςΑμμοχώστουκαι

σταγύρωχωριά.Απότις07.30τοπρωίτης

20ήςΙουλίου μέχρικαιτην κατάπαυση του

πυρόςστις22Ιουλίου,ηπυροβολαρχίαέ

βαλλε κατά των τουρκικών θέσεων, υπο

στηρίζονταςτιςπροσπάθειες του341 Τάγ

ματοςΠεζικού(ΤΠ)ναελέγξειτηντουρκο-

κυπριακήσυνοικία.

Η υπόλοιπη μοίρα αναχώρησε από το

στρατόπεδό της στις07.30περίπου καικι-

νήθηκε προς την περιοχή Ασιεντρούσα,

κοντάστοχωριόΣυγχαρί. Κατάτην κίνησή

τηςκαιενώείχεπλησιάσειτονχώροτάξης

της. δέχθηκε επίθεση από ζεύγοςτουρκι

κών μαχητικών αεροσκαφών, με αποτέλε

σματονθάνατοδύοανδρώντης,τηνκατα

στροφή ενός Α/Α Μ-55, δύο οχημάτων

Bedfordκαιτηνακινητοποίηση ενόςπυ ρο

βόλουτης.Τελικά,τομεσημέριτηςίδιαςη

μέρας,έφθασεστονπροορισμότης.Απόε

κείνητηνώρακαιγιαδύο24ωραακριβώς,

μέχρι την εκεχε ιρ ία , έβαλλε κατά των

τουρκικώνθέσεωνσταυψώματατουΑγίου

Ιλαρίωνα καιτης Ασπρης Μούττης καθώς

καιστη διάβαση τηςΑγύρτας.Ταπυρά της

υπήρξαν ιδιαίτερα εύστοχα και φονικά.

Υπάρχουν μαρτυρίες Τουρκοκυπρίων που

πολέμησανστηνπεριοχή,οιοποίεςκάνουν

λόγογια εφιαλτικές βραδιές πουπέρασαν

καθώς και για ε ικόνες διασκορπισμένων

και δ ιαμελ ισμένων πτωμάτων δεκάδων

Τούρκωνστρατιωτών.Κατάτηδιάρκειααυ

τούτουδιημέρου,οδιοικητήςτηςμοίρας,

αντισυνταγματάρχης (ΠΒ) Στυλιανός Καλ-

μπουρτζής,δενσταμάτησενακινείταιαπό

τοΚέντροΔιεύθυνσηςΠυρόςτηςμονάδας

του στουςχώρους τάξηςτωνπυροβόλων

του, να ελέγχειτιςδιαδικασίες καινα εμ

ψυχώνειτουςάνδρεςτου.Ημοίρατούεπι

φύλασσε ένα ηρωικό τέλος λίγες ημέρες

αργότερα.

182 ΜΠΠΤοπρωινότηςεισβολήςβρήκετην182

ΜΠΠνααναχωρείαπότοστρατόπεδότης

με μειωμένη ισχύ πυρός, αφού αναγκά

στηκενααφήσειπίσωδύοπυροβόλατης

λόγω βλαβών. Η ατυχία της συνεχίστηκε

καικατάτηδιαδρομή,αφούαπώλεσεδύο

ακόμη εξαιτίας ενός ατυχήματοςκα ιμιας

βλάβης.Μέσαστηνατυχίατης,όμως,στά

θηκε και τυχερή, αφού κατά την κ ίνησή

της πέρασε σε απόσταση αναπνοής από

τουρκικά τμήματαπου ασφάλιζανταόρια

τουπρογεφυρώματος,χωρίςναγίνειαντι

ληπτή. Τελικά έφθασε στον χώρο τάξης

της, στο ύψωματουΑγίουΠαύλου,νοτιο

δυτικάτουπρογεφυρώματοςστοΠεντεμί-

λι. Απόεκείυποστήριξετηναπέλπιδα και

ασυντόνιστη προσπάθεια τριών διαλυμέ

νωνταγμάτωνπεζικούνασυνενωθούν,κι

νούμενα από δυτικά προς ανατολικά, με

τοδοκιμαζόμενο251 ΤΠ τουήρωα αντισυ-

Το σο βιετική ς προ έλευσης πεδινό πυροβ όλο τύπου Μ -1944 υπήρξε το πιο α ποτελεσμα τικό

οπλικό σ ύσ τημ α του Π υρ οβ ολικού της ΕΦ . Το σ τοιχείο του ή ταν εξαμ ελές, το β ελην εκές του έφ θα νε τα 20 km, ενώ είχε μέγισ το ρ υθμ ό βολή ς 10 βλή μα τα το λεπτό. Το σ υγκεκριμένο πυροβόλο ανήκε στην 187 Μ Π Π .

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α I 2 9



Τα Α/Α πυρο βόλα Bo for s ήταν πολύ λίγα (μόλις 20) και ήδη τεχνολο γικά παρω χημένα το καλοκαίρι του ’ 74. Ωστόσ ο, σε αυ τά απο δίδεται σ ημ αντικό ποσ οσ τό από τα 12 μα χητικά α εροσ κάφ η που φ έρετα ι να έχασε η Τουρκική Α εροπορ ία εκείνη την περίοδ ο.

νταγματάρχη (ΠΖ) Παύλου Κουρούπη και

να ρίξουν τον εισβολέα στη θάλασσα. Η

προσπάθεια απέτυχε,γιατίη δύναμη που

χρησιμοποιήθηκε υπήρξε ανεπαρκής και

ταπυράυποστήριξηςασυντόνιστα,ελλεί

ψειπροωθημένουπαρατηρητήαπότημοί

ρα, και ανύπαρκτα κατάτις καθοριστικές

φάσειςτηςαντεπίθεσης.Δύοαπότατάγ

ματαπουσυμμετείχανστηνεπίθεσηείχαν

διαλυθεί τ ις πρώτες ώρες του πολέμου

από την εχθρική αεροπορία. Το 286 Μ/Κ

ΤΠ με δυσκολία παρέτασσε τακτικό συ

γκρότημα λόχου, ενώ ο χαρακτηρισμός

της παρατακτής δύναμης του 281 ΤΠ ως

λόχου θα μπορούσε να χαρακτηριστε ί

μάλλον υπερβολ ικός. Οσο γ ια το τρίτο

τάγμα, αυτό ήταντο 316Τάγμα Επιστρά

τευσης (ΤΕ), το οποίο είχε καταφέρει να

συγκεντρώσειδύναμηδύολόχων.Κατάτη

διάρκειατου«Αττίλα1»,οιθέσειςτηςμοί

ρας βομβαρδ ίστηκαν επανε ιλημμένως

απόεχθρικάαεροσκάφη,αλλάκαιαπότα

Κ ατεστραμμένο Α/Α Μ -55 φερόμενο επί

οχ ήμ ατος Bedf or d. Ε ίναι πιθανό να ανή κει σ την 181 Μ Π Π και να πρό κειται για το

πολυβόλο που κατασ τρά φ ηκ ε από αεροπορική προσ βολή το μ εση μέρι της 20ής Ιου λίου .

αντιτορπιλικάπουσυνόδευαντααποβατι-

κά πλοίατων Τούρκων. Κατά τη διάρκεια

αυτών των προσβολών φονεύθηκαν δύο

οπλίτεςτηςμονάδας.

183 ΜΠΠΜετηνέναρξητωνεπιχειρήσεων,η183

ΜΠΠαναδιοργανώθηκεσεδύοπυροβολαρ

χίεςενισχυμένηςσύνθεσης.Ημίαπυροβο

λαρχία υποστήριξε τις δυνάμεις τηςII ΑΤΔ,

αποτελούμενες από τρία τάγματα (το 256

ΤΠκαιτα231 και261 ΤΕ),στηνπροσπάθε ιά

τους να καταλάβουν τους τουρκοκυπρια-

κούς θύλακες στην επαρχία της Μόρφου.

Τελικά κατέλαβαν μόνο τον θύλακα της

Λεύκας, ενώ αυτοί του Λιμνίτου και των

Κόκκινωνάντεξαν. Η δεύτερη πυροβολαρ

χίατηςαναπτύχθηκεστηνπεριοχήτουΑγί

ου Ερμόλαου καιπροσέβαλεεχθρικές θέ

σεις στα χωριά Αγύρτα, Κρηνί, Πυλέρι και

Φόττα, οι οποίες ήλεγχαν τ ις διαβάσεις

στονΠενταδάκτυλοκαιείχανενισχυθείμε

Τούρκους καταδρομείς. Η πυροβολαρχία

αυτήείχεέναννεκρό.

185 ΜΠΠΟι βάσεις της ΔΠΒ στην περιοχή της

Αθαλάσσας αποτέλεσαν τους πρώτους

στόχουςγιατηνΤουρκικήΑεροπορία.Οιε

γκαταστάσειςτης185ΜΠΠπροσβλήθηκαν

απότοπρώτοκύματωναεροπορικώνεπι

δρομών, στις 05.20το πρωί. Ευρισκόμενη

μέσαστοστρατόπεδότης,προσέφερειδα

νικόστόχογιατατουρκικάαεροσκάφηπου

εξαπέλυσαν βόμβεςναπάλμ καιρουκέτες

μεοδυνηράαποτελέσματα.Εξιστρατιώτες

τηςσ κοτώθηκαν σεαυτήντην πρώτη επι

δρομή, ενώπέντεαπόταπυροβόλατηςυ

πέστησανσοβαρές ζημιές και τέθηκανε

κτός μάχης. Εχονταςδεχ θείσοβαράπλή γ

ματα,η μοίρα αναπτύχθηκελίγο έξω από

τοστρατόπεδότηςκαιέβαλεκατάτηςζώ

νηςπροσγείωσηςτωντουρκικώνελικοπτέ

ρωνμέσαστονθύλακατουΚιόνελικαιειδι

κάστονπρόχειροδιάδρομο που είχαν κα

τασκευάσει στηνπεριοχή της Αργίδας. Οι

βολές της υπήρξαν εύστοχες, προκαλώ-

ντας σημαντικές απώλειες στους Τούρ

κους καταδρομείς καιαλεξιπτωτιστές, αλ

λάκαικαταστροφέςελικοπτέρων,ενώταυ

τόχροναπροσέβαλεκαιοχυρέςθέσειςμέ

σα στο χωριό του Κιόνελι, στο οποίολει

τουργούσε το κέντρο επιχειρήσεων των

τουρκικώνδυνάμεων στη φάση του «Αττί

λα1»,ενώεκείείχεοχυρωθείκαιηΤουρκι

κήΔύναμη Κύπρου (ΤΟΥΡΔΥΚ). Σημαντικό

ρόλοστηνακρίβειατωνβολώντηςδιαδρα

μάτισε ο υπολοχαγός (ΠΒ) Στρούτζαςπου

εστάλη ως σύνδεσμος-παρατηρητής στο

στρατόπεδοτηςΕΛΔΥΚ.

Τις πρώτες μεσημεριανές ώρες της ί

διαςημέρας,η 185ΜΠΠδιατάχθηκενατά

ξειταπυροβόλατηςστηνπεριοχήτηςΜα-

κεδονίτισσας.Απότηθέσηαυτήνυποστή

ριξε,τη νύκτατης 20ής προς 21η Ιουλίου,

τηνεπίθεσητωνδύοταγμάτωντηςΕΛΔΥΚ

στο Κιόνελι και την επιχείρηση «Λαβίδα»

τωνμονάδωντηςΔιοίκησηςΔυνάμεωνΚα

ταδρομών Κύπρου (ΔΔΚΚ) στον Πενταδά

κτυλο.

184 ΠΠΠΗ συγκεκρ ιμένη πυροβολαρχία είχε

τηνίδιατύχημετη «συγκάτοικό»τηςστο

στρατόπεδο «Ανδρέα Κάρυου» 185 ΜΠΠ.

Κατά την πρωινή εισβολή θρήνησε τρεις

νεκρούς,ενώστησυνέχειαηανάπτυξήτης

καιηδράσητηςήτανίδιεςμετην185.

187 ΜΠΠΗ 187ΜΠΠδιέθετε, μαζίμετην «αδελ

φή» της 189 ΜΠΠ, ταπιο σύγχροναπυρο

βόλατηςΕΦκαιείχετηνέδρατηςκαιαυτή

στην περιοχήτηςΑθαλάσσας, έξωαπότη

Λευκωσία. Οπως ήτανφυσικό, το στρατό

πεδό της αποτέλεσε στόχο προτεραιότη

ταςγιατηνΤουρκικήΑεροπορία. Ευτυχώς,

η αεροπορική επιδρομή δεν προκάλεσε

θύματα,έθεσεόμως,έστωκαιπροσωρινά,

εκτόςμάχηςοκτώαπότα12πυροβόλατης

μοίρας. Με μόλιςτέσσεραπυροβόλα επι

χειρησιακά, αναπτύχθηκε στην περιοχή

τουΡαδιοφωνικούΙδρύματοςΚύπρου(ΡΙΚ)

και έπληξε θέσε ις των Τουρκοκυπρίων

στην περιοχή της Λευκωσίας. Τις πρώτες

ώρες της 21ης Ιουλίου μετακινήθηκε σε

νέα θέση, δυτικά του στρατοπέδου της

ΕΛΔΥΚ, στον Γερόλακκο. Καιαυτή η μονά

δαυποστήριξετιςνυκτερινέςεπιχειρήσεις

κατάτουΚιόνελικαιτουΑγίουΙλαρίωνα.

189 ΜΠΠΗ 189 ΜΠΠ εξήλθε αλώβητη από τον

βομβαρδισμό του στρατοπέδου της, τ ις

πρώτεςπρωινέςώρες.Στις07.15ξεκίνησε

γιατονχώροτάξηςτης,οοποίοςορίστηκε

δυτικά του αεροδρομίου της Λευκωσίας,

κοντά στο χωριό Μάμμαρη. Από τη θέση

αυτήνημοίραπροκάλεσεμεγάλεςαπώλει

ες στους άνδρες των τουρκικών ειδικών

δυνάμεωνπουαποβιβάζοντανστηνπεριο

χή του Κιόνελι, έπληξε καίρια αμυντικές

θέσεις και σημεία στήριξης στον ίδιο το

μέακαιυποστήριξεαποτελεσματικάτιςε

πιθέσεις της ΕΛΔΥΚκατάτου θύλακα. Τα

πυράτης μοίρας τα κατηύθυνε ο ίδιος ο

διοικητήςτης, ο ταγματάρχης (ΠΒ) Δημή-

τριος Γκότσης, ο οποίος από τις 09.00το

πρωίείχεεγκατασταθεί,μεδύοπαρατηρη

3 0 1 Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A



τές ίου , σε λόφο του στρατοπέδου της

ΕΛΔΥΚ.Οι απώλειες που προκάλεσ ε στον

εισβολέαήταντέτοιουμεγέθους,ώστεκα

τάτηδιάρκειατου«Αττίλα1»δεχότανσυ

νεχώς βόμβες ναπάλμ από την Τουρκική

Αεροπορίακαιαπειλέςαπότοντουρκοκυ-

πριακό ραδιοφωνικό σταθμό «Μπαϋράκ».

Μάλιστα, οδιοικητής τηςμοίρας είχε επι-

κηρυχθεί απότουςΤούρκους.Είναιπραγματικά εντυπωσιακό τογεγονός πως δεν

είχετηνπαραμικρήαπώλειασεανθρώπινο

δυναμικόήσευλικό.Δυστυχώς,όμως,οιι

κανότητεςτουπροσω πικούτης καιοιεπι

δόσειςτωνόπλωντηςδεναξιοποιήθηκαν

σωστάγιαναπλήξουντιςπρώτεςκρίσιμες

ώρες τους εξαιρετικά ευάλωτους Τούρ

κους στοπρογεφύρωμάτους, στο Πεντε-

μίλι.Ημοίραέβαλλεφονικάπυράγιαμόλις

πέντε με έξιλεπτά και μετάτιςδόθηκαν

άλλοιστόχοι.

173 ΜΑ/ΤΠΗ 173 ΜΑ/ΤΠ συνέβαλε αποφασιστικά

στις επιθετικές επιχειρήσεις του 201 ΤΠ

και του 386ΤΕ κατά των Τουρκοκυπρίων,

στιςπεριοχέςΚαραόλουκαιΣακκάρια,έξω

απότηνΑμμόχωστο.Ταπυροβόλατηςμοί

ρας έπλητταν με άμεσα πυρά οχυρωμένα

κτίρια και πολυβολεία, συνεπικουρώντας

τιςδυνάμειςπεζικούτηςΕΦστηνεκκαθά

ριση των συγκεκριμένων περιοχών. Η πα

ρουσίατηςΤουρκικήςΑεροπορίας υπήρξε

συνεχής,χωρίςόμωςαπώλειεςγιατην173

ΜΑ/ΤΠ. Η καλή τηςτύχη άλλαξε μισή ώραπριντηνεκεχειρία,τηΔευτέρα22Ιουλίου,

στις15.30,όταν κατάτηδιάρκε ιααερ οπο

ρικούβομβαρδισμούεπλήγηοσταθμόςδι

οίκησηςτηςμονάδαςκαισκοτώθηκανοδι

ο ικητής της αντ ισυνταγματάρχης (ΠΒ)

ΕμμανουήλΧατζηδάκηςμαζίμεδύοακόμη

στελέχη.

190 ΜΑ/ΤΠΠεριπετειώδης υπήρξε η έξοδος της

•90ΜΑ/ΤΠαπότοστρατόπεδότης,ταξη-

-εοώματατης20ήςΙουλίου.Λόγωτηςαπο-ττολής της που περιελάμβανε την επάν-

ίρα)ση μόνιμων καικαλάπροστατευμένων

- .ϋροβολείων στον Πενταδάκτυλο, τα ο

ποίαδέσποζαν στις ακτέςτης Κυρήνειας,

έλαβε πολύ νωρίς τη δ ιαταγή να κινηθεί

στουςχώρουςτάξηςτης. Διέθετε, όμως,

J0VO 12οχήματαγια τα18 πυροβό λα της

<αιαναγκαστικάπραγματοποιήθηκανδύο

διαδρομές. Τελικά,το στρατόπεδό της ά-

δειασε από προσωπικό στις 05.15, πέντε

λεπτάπριναρχίσουνοιαεροπορικέςπρο

σβολές.Οιδύοαπότιςπυροβολαρχίεςτης

μοίρας,μεέξιμόνοπυροβόλα,κινήθηκανεπί της οδού Καραβά-Κυρήνειας, με κα

τεύθυνσητουςχώρουςτάξηςτους.Στού

ψος του Πεντεμιλίου έπεσαν σε ενέδρα

Τουρκοκυπρίωνκαικαταστράφηκανταπέ

ντεαπόταέξιΑΠ πυροβόλα.Τελικά,αφού

ρυμούλκησανκαιταυπόλοιπαέξιπυροβό

λα που ε ίχαν αφήσε ι στο στρατόπεδό

τους,αναπτύχθηκανκοντάστηνακτήαπό

βασης και έβαλαν κατά των αποβατικών,

προκαλώνταςτηβύθισηδύο-τριώναποβατικώνακάτων.Εκεί, όμως,η μοίραείχε και

τονμοναδικόνεκρότης,ότανστοιχείοτης

προσεβλήθη με εύστοχα πυρά από τα

τουρκικάαντιτορπιλικά.

Η τρίτη πυροβολαρχία της είχε ανα

πτυχθείαπότιςπρώτεςπρωινέςώρεςσε

περιοχήτουχωριούΠάναγρα,όπουουσια

στικάπαρέμεινεαμέτοχηκατάτηδιάρκεια

τηςπρώτηςφάσηςτωνεπιχειρήσεων.

191 ΠΟΠ

Οτανάρχισανοιαεροπορικοίβομβαρδισμοί, ηπυροβολαρχία είχεήδη εκκενώσει

τοστρατόπεδότης καιαναπτύξειταστοι

χείατηςστηνορεινήδιάβασηΜπέλαΠάις,

ανατολικά του προγεφυρώματος. Μάλιστα

ετέθη υπόδιοίκησητης 181 ΜΠΠ. Απόαυ

τέςτις θέσεις υποστήριξε, στο τέλος της

πρώτηςημέρας,την επιχείρηση «Λαβίδα»,

βάλλονταςκατάοχυρώνεχθ ρικώνθέσεω ν

στα υψώματα στο Κοτζάκαγια και στην

ΑσπρηΜούττη,ενώσυνέχισεναβάλλειπυ

ρά υποστήριξης καιτις επόμενες ημέρες,

προσθέτοντας στους στόχους της καιτην

Η 181 Μ Π Π κατά τη δ ιάρ κεια παρέλασης ενώ πιον του αρχιεπισκόπου Μ ακα ρίου .

Μ ετακίνησ η πυρο βολα ρχίας της 187 Μ Π Π κα τά τη διάρ κεια τω ν επιχειρή σεω ν του 1974.

περιοχή της Πετρομουθιάς. Σύμφωνα με

μαρτυρίες, η πυροβολαρχία προσεβλήθη

απόαέροςτοπρωίτης22αςΙουλίουκαιου

σιαστικά έπαψε να υφίσταται , καθώς τα

τέσσεραοβιδοβόλατηςκαταστράφηκαν.

198 ΠΟΠΗ 198 ΠΟΠγνώρ ισε τιςπρώτεςτης α

πώλειες σε υλ ικό στις 16 Ιουλίου , όταν

πυρκαγ ιά που κατέκαψε τον δυτικό Πε

νταδάκτυλο (την προκάλεσαν, όπως π ι

στεύεται, Τούρκοιπράκτορες), κατέστρε

ψεκαιτοστρατόπεδότης,μαζίμεπολύτι

μακαιδυσαναπλήρωταοχήματα,πυρομα-

χικά,σταθμούςασυρμάτωνκαιπάσηςφύ-

σεως υλ ικά πολέμου . Ετσι αναγκαστικάβρέθηκε στους χώρους δ ιασποράς της

απότις18Ιουλίου.Στηδιάρκειατου«Αττί

λα1»,η198ΠΟΠβομβάρδισεστόχουςστο

φρούριο του Αγίου Ιλαρίωνα καιστη διά

βασητηςΑγύρτας.

199 ΠΠΠΗ 199 ΠΠΠ, με τηνέναρξη τωνε πιχει

ρήσεων, αναπτύχθηκε στην περιοχή Κλα-

ψίδωντηςΑμμοχώστουκαιυποστήριξετις

επιχειρήσε ις τωνταγμάτων της I ΑΤΔ κατά

τωντουρκοκυπριακώνθυλάκωντηςπεριοχής.Αναφέρεταιότιηπυροβολαρχίασυνέ

ί Τα πυροβόλα της μοίρας έπλητταν με

άμεσα πυρά οχυρω μένα κτίρια και

πολυβολεία, συνεπικουρώ ντας τις δυνάμεις

πεζικού της ΕΦ στην εκκαθάριση

τω ν περιοχώ ν. 3

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A 1 3 1



«Μ ια εικό να , χίλιες λέξεις»: το πρω ινό της 20ής Ιουλίου οι περισ σ ότερες μονά δες βρίσκο νταν ακόμ η εντός τω ν στρα τοπέδω ν του ς, προ σψ έροντας εύκολο σ τόχο σ την Τουρκική Α εροπορία. Η φ ω τογρ αφ ία έχει λη φ θεί σε ένα από τα σ τρα τόπεδα του Π υρο βολικού, σ την περιοχή της Α θαλάσ σα ς Λ ευκω σίας.

βαλεταμέγιστασεαυτήντηνπροσπάθεια

μετιςεξαιρετικά εύστοχεςΘολέςτης.Λό-

γωτου ότιείχε καταστείστόχοςτηςΤουρ

κικήςΑεροπορίας,στις22Ιουλίουαναπτύ

χθηκε σε νέες θέσεις, κοντά στη Μονή

ΑποστόλουΒαρνάβα.

195 ΜΕΑ/ΑΠΗ 195 ΜΕΑ/ΑΠ τέθηκε σε συναγερμό

από τις 19 Ιουλίου και επάνδρωσε, μέσα

στο στρατόπεδό της, τέσσερα Bofors καιτέσσερα Μ-55.Υπήρξε από τις πρώτες μο

νάδες που δέχθηκαν τ ις επ ιθέσε ις της

Τουρκικής Αεροπορίας, στις 05.20το πρωί

της20ήςΙουλίου.Κατάτουςπρώτουςβομ

βαρδισμούςμέσαστοστρατόπεδότηςείχε

καιτονμοναδικότηςνεκρό.Μετάτοπρώ

τοσοκδιένειμεταόπλα τηςστις μονάδες

Θ έση βολής Α /Τ πυροβόλου της 173 Μ Α /ΤΠ. Μ α ζί με την 181 Μ Π Π είχαν τις περισ σ ότερες απώ λειες σε α νθρώ πινο δυ ναμικό και σε πυροβό λα. Η 173 έχασ ε τον διοικητή της, αντ/συ νταγμ ατάρχη (Π Β ) Εμ μανο υήλ Χ ατζηδ άκη , σ τις 22 Ιου λίου , κα τά τη διάρ κεια αεροπορικού βο μβ αρ δισμ ού . Στις 14 Α υγο ύσ του , στην περιοχή του χω ριού Μ ια Μ ηλιά, οι

πυρο βο λητές της μο ίρα ς πέθανα ν πάνω σ τα

πυροβό λα του ς, προσ παθώ ντας να σ ταμ ατήσο υν τις του ρκ ικές ορ δές.

τουΠυροβολικού,ενισχύονταςταοργανι

κάτουςΑ/Αμέσα.Παράλληλα,γιατηνπρο

στασίατου ΓΕΕΦ,τηςθέσης τηςΔΠΒ,αλ

λάκαιτουστρατοπέδουτηςΕΛΔΥΚ,διέθε

σε από δύοπυροβόλα Bofors καιεπτάτε

τράδυμαπολυβόλα Μ-55.Οαγώναςπου έ

δωσε υπήρξεάνισος, αφούταμέσατηςή

ταν λ ίγα και παρωχημένης τεχνολογίας.

Παρόλααυτά,ο φραγμόςπυρόςπουδ ημι

ουργούσανοικατάτόπουςουλαμοίτης,α

νάγκαζαντουςΤούρκουςπιλότουςνααπο

φεύγουντιςχαμηλέςπτήσειςκαιναπραγματοποιούνάφεσητουοπλισμούτουςαπό

μεγαλύτερα ύψη, με αποτέλεσμα τον πε

ριορισμό της ακρίβειας των βολών τους.

Υπολογίζεται ότι κατά τη δ ιάρκεια του

«Αττίλα1»ηΤουρκικήΑεροπορίααπώλεσε

10 μαχητικά αεροσκάφη από επίγεια Α/Α

πυρά.

ΚΑΤΑΠΑΥΣΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣ - ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΓΕΝΕΥΗΣ(22 ΙουΠίου -13 Αυγούσιου 1974)

Το απόγευμα της 22ας Ιουλίου, στις

16.00, υπεγράφητοΠρωτόκολλο Κατάπαυ

σηςΠυρόςαπότοναρχηγότηςΕΦ,τονδι

οικητήτωντουρκικώνδυνάμεωνεισβολής

και τον διοικητή της Ειρηνευτικής Δύνα

μηςτουΟΗΕστονησί.Ηελληνικήπλευρά

τηρώντας μιαπαθητική τακτική,γιαναμη

προκαλέσειτηντουρκικήπλευρά,δέσμευ

σεταπυράτουπυροβολικού καθ’ όλη τη

διάρκειατηςεκεχειρίας.Από τηνπλευρά

τουςοιτουρκικέςδυνάμειςδενσταμάτη

σανναπροωθούνταικαιναβελτιώνουντις

θέσειςτους.Ταυτόχρονα μετην υπογραφήτης κα

τάπαυσηςτουπυρόςάρχισεναυφαίνεται

στον ανατολικό Πενταδάκτυλο ιστός θα

νάτουγύρωαπότην181 ΜΠΠ.Οπωςήδηέ

χειαναφερθεί,η 181 ΜΠΠ,μείον μίαπυρο

βολαρχίατης καιμετην191 ΠΟΠυπόδ ιοί

κηση, ήταν ταγμένη στην περιοχή Ασιε-

ντρούσα,2,5χλμ. βόρειο-δυτικάτουχωρι

ού Συγχαρί. Στα υψώματα μπροστά από

τονχώρο τάξης της μοίρας βρίσκοντανη32Μοίρα Καταδρομών(32ΜΚ) καιτο399

ΤΠ,διατηρώνταςεπαφήμετονεχθρό.Λό-

γωέλλειψης επικοινωνίαςμετη διοίκηση,

οιδύο μονάδες (περίπου στις 17.00) εγκα-

τέλειψαντις θέσεις τους καισυμπτύχθη-

κανπρος τοΣυγχαρί, όπου έδρευε το361

ΤΠ. Ετσι, η 181 ΜΠΠ βρέθηκε ακάλυπτη

από φιλίες δυνάμεις. Κατέστη αμέσως α

ντιληπτόαπό τονδιοικητή της μοίρας ότι

οιΤούρκοι άρχισαν να καταλαμβάνουντα

υψώματαπουπεριέβαλλαντη μονάδατου

και πως υπήρχε άμεσος κίνδυνος αποκο

πής καικαταστροφήςτης. Χάθηκανπο λύτιμεςώρεςπροσπαθώνταςναυπάρξειεπι

κοινωνίαμετηΔΠΒγιαλήψηδιαταγών.Οι

ασύρματοιτης μονάδαςείχαντεθε ίεκτός

λειτουργίας. Τελικά, ο διοικητής της 181

ΜΠΠ Στυλιανός Καλμπουρτζής υποχρεώ

θηκε να μεταβείστο Συγχαρί, στην έδρα

τουεκείτάγματοςπεζικού,γιανακαταφέ

ρειναεπικοινωνήσειμετηνπροϊστάμενη

του αρχή. Ο αντισυνταγματάρχης ενημέ

ρωσετονπροϊστάμενότου,συνταγματάρ

χη(ΠΒ)ΓεώργιοΠούλλο,γιατηδημιουργη-

θείσα τακτική κατάσταση και ζήτησε να

τουεπιτραπείνασυμπτυχθεί.Ηαπάντησηυπήρξε αρνητική, υποστηρίζοντας ότι τα

στρατεύματα στα υψώματαπέριξτωνθέ

σεωντηςμοίραςήτανφίλια!

Κατάτη διάρκειατηςνύκτας,οιΤούρ

κοισυνέχισανναπροωθούνταικαινασφίγ

γουν τον κλοιό γύρω από την καταδικα

σμένη μοίρα.Τοπρωί της23ης Ιουλίου, ο

διοικητής Πυροβολικού της ΕΦ μετέβη

στηνέδρατης181 ΜΠΠ.Ακόμη καιτότευ-

πήρχεχρόνοςγιανασωθούνκαιοιάνθρω

ποικαιταπυροβόλα.Αντί, όμως,ναδώσει

εντολή γιαάμεση αναχώρησητης μοίρας,

τη διέταξεναπ αραμείνει στιςθέσ εις τηςκαι αποχώρησε. Την ίδια ώρα, οιΤούρκοι

συνέχισαντηνπερικύκλωσητηςμοίρας,α

ποκτώντας επαφή σε ορισμένα σημεία,

ενώαπότις12.00ήλεγχανκαιτηδιασταύ

ρωσητουδρόμουαπότοΣυγχαρίπροςτο

Κάτω Δίκωμο. Ουσιαστικά, ο κλοιός είχε

κλείσει. Τελικά, μετά από διαβουλεύσεις

καιπιέσεις εντόςτου ΓΕΕΦ, δόθηκε η ε

ντολήσύμπτυξηςστις14.00.

Ημοίραετοιμάστηκεγιακίνησημεόλο

του λικότης φορτωμένοσταοχήματα και

ταΑ/Αόπλατηςσεετοιμότηταγιαβολήεν

κινήσει. Αρχικά επελέγη να ακολουθηθείένα δρομολόγιο, μέσω χωματόδρομου, α




Τα πυροβ όλα τω ν 100 mm συ νεχίζουν ακόμα και σ ήμερα να υπηρετούν σ την ΕΦ (φω τ. Μ . Π απαχριστοδούλου ).

νατολικάπρος το χωριό Κλεπίνη.Το δρο

μολόγιοαυτόείχεπροταθείαπόκαταδρο

μείςτης32ΜΚ.Ησυγκεκριμένηδιαδρομή

αποδείχθηκεακατάλληληγιαταογκώδηο

χήματατηςμοίρας,εξαιτίαςτηςστενότη

ταςτουδρόμου αλλά καιτων κωλυμάτων

που τοποθέτησαν εχθρικά τμήματα. Εδώ

υπάρχουναντικρουόμενες μαρτυρίες. Κά

ποιοιυποστηρίζουνότιηακαταλληλότητατου δρομολογίου διαπιστώθηκε από ανα

γνώρισηπου διενήργησε οδιοικητής της

μοίρας μεστελέχητου, ενώάλλες μαρτυ

ρίεςαναφέρουν ότιηφάλαγγατωνοχημά

των κινήθηκε ως ένασημείο της δ ιαδρο

μήςκαιυποχρεώθηκεναεπιστρέφει,εξαι

τίαςτωνεμποδίωνπουείχαντοποθετηθεί

καιδεντηςεπέτρεπαννασυνεχίσειτηνκί

νησήτης.Ο,τικαινασυνέβη,είναιφανερό

ότιηδιοίκησητηςμοίραςδενείχεεκτελέ-

σειεγκαίρως κανενός είδους αναγνώριση

δρομολογίωνκίνησης. Τελικά, η φάλαγγα

ακολούθησε τονδρόμο προς το Συγχαρί,δρομολόγιο που ήταν επισημασμένο και

παγιδευμένο. Ενα τουρκικό τάγμα κατα

δρομών και ένοπλοι Τουρκοκύπριοι είχαν

λάβειθέσειςσταυψώματακατάμήκοςτης

διαδρομής, σε απόσταση 500περίπου μέ

τρωναπότον δρόμοκαι200 μέτρωνπριν

τηδιασταύρωσηγιαΚάτωΔίκωμο.

Σεαυτό τοσ ημείο, γύρω στις 17.00το

απόγευμα, προσέβαλαν την αυτοκινητο-

πομπή. Εβαλλανμεπολυβόλα, όλμους και

τον φορητό οπλισμό τους. Με τα πρώτα

πυρά καταστράφηκαν τα προπορευόμενα

αυτοκίνητα της φάλαγγας ακινητοποιώ- νταςτην.Ταβλήματατωνόλμωνέπλητταν

τα οχήματα που μετέφεραν πυρομαχικά,

προκαλώντας εκρήξε ις και τ ινάζοντας

στον αέρα τα σώματατων πυροβολητών.

ΤαβαρέαπολυβόλατωνΤούρκωνθέριζαν

τις θέσεις των οχημάτων. Οι άνδρες της

μοίραςπροσπαθούσαννααπαντήσουνμε

τονατομικότουςοπλισμό που ήτανελα

φρύς, καλυμμένοι κάτω από τα οχήματά

τους.ΤαΑ/Απολυβόλατης μονάδαςεκτε-λούσανθεριστικέςβολέςκαικράτησανγια

αρκετήώρα τονεχθρόσε απόσταση. Οσο

περνούσεόμωςηώρα,ηκατάστασηχειρο

τέρευε καιοιαπώλειες αυξάνονταν.Μέσα

σε δύοώρεςόλα είχαντελειώσει.Πέφτο

νταςτοσκοτάδιόσοιεθνοφρουροίμπόρε

σαν, δ ιέφυγαν προς τη σωτηρία, περνώ

νταςμέσααπότακενάτωνεχθρικώντμη

μάτων. Ο διοικητής της 181 ΜΠΠ Στυλια

νός Καλμπουρτζής, σύμφωνα με μαρτυ

ρίες στρατιωτών που διεσώθησαν, έπεσε

Τούρκοι σ τρ ατιώ τες περιεργάζο νται με περιέργεια τα συ ντρίμμ ια της φ άλ αγγα ς της 181 Μ Π Π που έπεσε σε ενέδρ α το

απόγευμ α της 23η ς Ιου λίου κοντά σ το χω ριό Συγχαρ ί.

μαχόμενοςβάλλονταςμεπολυβόλοπουή

τανπάνωσεόχημα.Οδρόμοςήτανγεμά

τος καιόμενα οχήματα, κατεστραμμένα

πυροβόλα, δ ιάσπαρτο υλικό. Πτώματα

Ελλήνωνκείτοντανστονδρόμοκαισταγύ

ρωχωράφια.Οσοιεθνοφρουροίαπέμειναν

ζωντανοί καιείχαν παγιδευτεί (30-40 άτο

μα), παραδόθηκαν στους Τούρκους. Από

τύχηκαιαπόπαρέμβασηΤούρκουαξιωματικού γλύτωσαν την εκτέλεση. Την ίδια

ώρα, Τούρκοι στρατιώτες ερευνούσαν τα

συντρίμμιατηςφάλαγγαςκαιέδιναντηχα

ριστική βολή στουςτραυματίεςπου ήταν

αβοήθητοι. Σε αυτήντην άνανδρη ενέρ

γειατωνΤούρκωνεπιβεβαιώθηκανδύονε

κροί,ενώ37άνδρες της181 ΜΠΠκαιτρεις

της191 ΠΟΠαγνοούνται.

Τηνίδιαημέρακατάτηνοποίαμετόσο

άνανδρο τρόπο καταστρεφόταν η 181

ΜΠΠ, άλλη μίαμονάδαπυροβολικούθ ρη

νούσε νεκρούς από ύπουλο κτύπηματων

Τούρκωνπου δενσεβάστηκαντηνεκεχειρία. Οχηματης 187 ΜΠΠ, κινούμενο στην

περιοχήπουβρισκόταντοεξοχικόκέντρο

«Αρκάδι», έπεσεσε ενέδρατωνΤούρκων

που εκτόξευσαν πυρά όλμων εναντ ίον

του.Τοαποτέλεσμαήτανναφονευθούνοι

έξιεπιβαίνοντεςστοόχημαεθνοφρουροί.

Ουσιαστικά, τηνεκεχειρία καιτιςσυνομι

λίες στηΓενεύη,οι οποίες άρχισανστις25

Ιουλίου, οιΤούρκοι τις εκμεταλλεύθηκαν

γιαναολοκληρώσουντημεταφοράτωνα-

παιτούμενων δυνάμεων, προκειμένου να

αποκτήσουνσαφήυπεροπλίακαιναεπιτύ

χουν τους εδαφικούς τους στόχους. Παράλληλα , κάθε ημέρα προωθούσαν και

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α I 3 3



βελτίωναν τις θέσεις τους, είτε καταλαμ

βάνονταςτακενάπουάφηνανοιμονάδες

της ΕΦ, είτε απωθώντας τες με την ισχύ

τουπυράςτους. Μέσασεαυτότοδιάστη

μα μετέφερανοτην Κύπρο ένα ολόκληρο

σώμα στρατού. Υπήρχαν πλέον στο νησί

δύομεραρχίεςπεζικούπλήρουςσύνθεσης

(28η και39η), μετρίασυντάγματαπεζικού,

δύναμη αρμάτων καιτέσσερις μοίρεςπυροβολικούέκαστη,μίατεθωρακισμένητα

ξ ιαρχ ία (5η), μ ία ταξ ιαρχία αλεξ ιπτωτ ι

στών, ένα σύνταγμα καταδρομέων, ένα

σύνταγμα πεζοναυτών και μία επίλεκτη

ταξιαρχία Χωροφυλακής. Στις κύριες κα

τηγορίες οπλικών συστημάτων παρέτασ

σαν 160-200άρματα μάχης (Μ-47,Μ-48Α1),

200τεθωρακ ισμένα οχήματα (Μ-113, Μ-3

halftrack) και περίπου 200 πυροβόλα, ρυ-

μουλκούμενα καιαυτοκινούμενα,των 105

mmκαι155mm.

Κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας, από

πλευράς μονάδων του Πυροβολ ικού ε μπλοκή σεεπ ιχειρήσε ιςείχε η 190ΜΑ/ΤΠ,

στονδυτικό τομέατου μετώπου.Ημοίρα,

μετηνέναρξητηςκατάπαυσηςτουπυρός,

συγκεντρώθηκε στην περιοχή της Πανά-

γρας και αναδιοργανώθηκε σε δύοπυ ρο

βολαρχίεςβολής. Ετέθηυπόδιοίκησητου

11ουΤακτικούΣυγκροτήματος(11οΤΣ),το

οποίοείχετηνευθύ νητηςάμυναςτωνκω

μοπόλεωνΚαραβάκαιΛαπήθου.Το11οΤΣ

είχε αναπτύξει στη γραμμή του μετώπου

δύοτάγματα.Το256ΤΠήτανανεπτυγμένο

απότηνπλευράτουΠενταδάκτυλουκαιτο

321 ΤΕαπότηνπ λευρά τηςθάλασσας. Την

τοποθεσία την ενίσχυαν τα απομεινάρια

του 286 Μ/ΚΤΠ, δύο λόχοιτης ΕΛΔΥΚ, δι

μοιρίεςτου120ΛόχουΒαρέωνΟπλων(120

ΛΒΟ), τμήμα του 70ού Τάγματος Μηχανι

κού (70όΤΜΧ) καιο 11ος Λόχος Κρούσης

της31 ΜΚ.Λίγοπιοπίσω,στηΒασίλεια,τη

ρείτοσεεφ εδρ εία το304ΤΠ.Η 190ΜΑ/ΤΠ

προώθησε από τέσσερα πυροβόλα τηςπρος υποστήριξη των256ΤΠ και321 ΤΕα

ντίστοιχα,και διατήρησετα υπόλοιπα στα

μετόπισθεν.ΤηδύναμηκρούσηςτωνΤούρ

κων την αποτελούσαν το 61ο Σύνταγμα

Πεζικού(ΣΠ),ενισχυμένομεμίαεπιλαρχία

αρμάτων, μονάδες καταδρομών και ένα

τάγμαπεζοναυτών.Ηεπίθεση εξαπολύθη

κετοπρω ίτης6ηςΑυγούστου, στις04.55,

καιμέχριαργάτομεσημέριτομέτωποείχε

διαλυθεί.

«ΑΤΤΙΛΑΣ 2»(14-16 Αυγούοτου 1974)Ο «Αττίλας2» επέπεσε σανλαίλαπα το

πρωί της 14ης Αυγούστου. Πρώτα, στις

05.00,ξεκίνησανηΑεροπορίακαιτοΝαυτι

κό με βομβαρδισμούς σε όλο το μέτωπο

τηςαμυντικής διάταξηςτηςΕΦ.Η διάταξη

τωνδυνάμεωντηςΕΦείχεωςεξής:

• Στοδυτικόμέτωπο,ξεκινώνταςαπότις

βόρειες ακτές του νησιού, στο ύψος του

χωριού Βαβυλάς, και μέχριτοχωριό Αγιος

Βασίλειος,δυτικάτουΓερόλακκου, βρίσκο

νταν κατάσειρά το316ΤΕ,το281 ΤΠ,το231

ΤΠκαιτο216ΤΠ,καθώςκαιτρειςλόχοιτης

ΕΛΔΥΚ.Ωςεφεδρείεςτηρούντοτο256ΤΠ,

το286Μ/ΚΤΠκαιη33ΜΚ.Τηνευθύνητης

διεξαγωγήςτωνεπιχειρήσεωνσεαυτόντον

τομέατην είχετο 11οΤΣπου έδρευεστο

χωριό Ασώματος. Στον δυτικό τομέα, οι

Τούρκοιδιέθεσαντην28η ΜΠ,μετις απα

ραίτητες προσθήκες σε άρματα καιπυρο

βολικό.• Στοανατολικό μέτωπο, το οποίο ξεκι

νούσεαπόβόρειαστοχωριόΚλεπίνηκαιέ

φθανεμέχριτηΜιαΜηλιά,βορειοανατολι

κάτηςΛευκωσίας,βρίσκοντανκατάσειράη

32ΜΚ, το261 ΤΠ, το251 ΤΠ, το241 ΤΠ,το

Τάγμα«Μάρκου»καιτο399ΤΠ,ενώωςδεύ

τερηγραμμήάμυναςυπήρχαντο398ΤΠκαι

το226ΤΠ.

• ΤηνίδιατηΛευκωσίατηνυπεράσπιζαν,

απόδυτικά,η υπόλοιπη δύναμη της ΕΛΔΥΚ

στον Γερόλακκο και μέσα στις συνοικίες

τηςπόλης τα212ΤΕ,336ΤΕκαι 211 ΤΠ, με

την31 ΜΚως εφεδρεία.Στοανατολικό μέτωπο καιστηνπεριοχή της Λευκωσίας, οι

Τούρκοι επιτέθηκαν με την39η ΜΠ,π λαι

σιωμένη σε κάποιες περιπτώσεις από την

28η.

Ο,τιείχεαπομείνειαπότιςδυνάμειςτε

θωρακισμένων της ΕΦ, δηλαδή άρματα Τ-

34/85της23ηςΕπιλαρχίαςΜέσωνΑρμάτων

(23 ΕΜΑ) και τεθωρακισμένα οχήματα

Marmon Herrington MklVFτης 21ης Επιλαρ-

χίας Αναγνώρισης (21 ΕΑΝ), ενήργησε ως

δύναμη άμεσης επέμβασης σε όλο το μή

κοςτηςγραμμήςαντιπαράθεσης.

Η ΔΠΒ/ΓΕΕΦ είχε αναπτύξει τις μονάδεςπροσπαθώνταςνα καλύψειόλοτο εύ

ρος του μετώπου. Γιατην υποστήριξη του

δυτικούτομέα είχετάξειτην183ΜΠΠ,την

198ΠΟΠ(υπόδιοίκησητης183)καιτην190

ΜΑ/ΤΠ στοχωριόΦυλλιά, στη μέσητης α

πόστασηςμεταξύΑγίουΒασιλείουκαιΜόρ-

φου. Πολύ κοντάτους, στη Μάμμαρη, είχε

αναπτυχθεί καιμίαπυροβολαρχία της 187

ΜΠΠ.ΣτηνπεριοχήτηςΛευκωσίας,μεσει

ράνοτιοδυτικά,νότια,νοτιοανατολικά,βρί

σκοντανη182ΜΠΠστηνΚοκκινοτριμιθιά,η

184 ΠΠΠ στον Στρόβολο, η 187 ΜΠΠ στη

Λακκιάκαιη 189ΜΠΠ έχονταςτιςδύο τηςπυροβολαρχίεςσεΑθαλάσσακαιΜάνδρες.

Στονανατολικότομέα,η173ΜΑ/ΤΠείχετά

ξει τα πυροβόλα της στην πρώτη γραμμή,

στηνπεριοχή της Μιας Μηλιάς, ενώη 185

ΜΠΠ, μαζί με την πυροβολαρχία της 181

ΜΠΠ η οποία δεν είχε καταστραφεί στον

Πενταδάκτυλο, βρισκόταν στο Παλαίκυ-

θρο. Η 199ΠΠΠείχεαναπτυχθείστοχωριό

ΝέαΣπάρτη.

Η ιστορίαείναιγνωστή.Οληη διάταξη

τηςΕΦκατέρρευσευπότοβάροςτηςτουρ

κικής επίθεσης, εκτός από τοντομέα της

Λευκωσίας. Οι μονάδες του Πυροβολικούυποστήριζαν με τα πυρά τους τατάγματαΤο βρ ετανικό πυροβ όλο τω ν 25 pdr, (φ ω τ. Μ . Παπαχρισ τοδ ούλο υ).

3 4 1 Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α



Ο πίσθια όψ η του πυρο βό λου τω ν 25 pdr . Διακρ ίνεται η βά ση εδρα ίω σης που επέτρεπε ταχεία περιστροφ ή 360 μοιρώ ν, (φ ω τ. Μ . Π απαχριστοδού λου).

πεζικού τηςΕΦ, καλύπτοντας τις περισσό

τερεςφορέςτηνυποχώρησήτουςκαιανα-

κουφίζοντάςτααπότηνπίεσηπουασκούσε

ο εχθρός. Ταυτόχρονα άλλαζαν συνεχώς

θέσειςτάξηςπροςτανότια,ακολουθώντας

τις μεταβολέςτου μετώπου. Η 173ΜΑ/ΤΠ

είχετάξειδύοαπότιςπυροβολαρχίεςτης

στονάξονατωνχωριώνΜιαΜηλιά-ΝέοΧω

ριό,υποστηρίζονταςτο399ΤΠκαιτοΤάγμα«Μάρκου» αντίστοιχα. Εκεί, οι πυροβολη

τέςτης,μαζίμετουςπεζούς,προσπάθησαν

να αναχαιτίσουντην προέλαση των Τούρ

κωνπροςτηνΑμμόχωστο.Δεντακατάφε-

ραν,αλλάκαιδενυποχώρησαν.Παρέμειναν

στις θέσεις τους, μεαποτέλεσμαη μοίρα

να αφανιστεί. Σκοτώθηκαν τρεις άνδρες

της, άλλοι 21 αγνοούνται και καταστράφη-

κανεννέαπυροβόλατης.

ΣτοστρατόπεδοτηςΕΑΔΥΚ,στονΓερό-

λακκο, εκτυλίχθηκεέναάλλο μεγάλοδρά

μα.ΤρειςλόχοιτηςΕΛΔΥΚ,περικυκλωμ ένοι

καιχωρίςενισχύσεις,αντιμετώπισαναπότοξημέρωμα της 14ηςΑυγούστουωςτοαπό

γευματης 16ηςτιςεφόδους έξιταγμάτων

πεζικού και 20 αρμάτων, υπό το συνεχές

σφυροκόπηματουτουρκικούπυροβολικού

και της Αεροπορίας. Η μόνη βοήθεια που

είχαν οιάνδρες της ΕΛΔΥΚ ήταν τα πυρά

απότην182ΜΠΠ,την187ΜΠΠκαιτην184

ΠΠΠ. Ο διοικητήςτης δύναμης τηςΕΛΔΥΚ

στο στρατόπεδό της, ταγματάρχης (ΠΖ)

Σπυρίδων Δελλής, και ο Ελληνοκύπριος έ

φεδροςανθυπολοχαγόςΜιχάληςΚύτρου,ο

οποίος ήταν παρατηρητής της 187 ΜΠΠ,

κατηύθυνανταπυράτου Πυροβολικού μεεξαιρετικήακρίβειαπάνωστονεπιτιθέμενο

εχθρό.Μάλιστα,οΜιχάληςΚύτρουβρέθη

κετυχαίαστονησί,αφούσπούδαζεστηνΙα

τρική Σχολή της Αθήνας, έχοντας μεταβεί

στηνΚύπρογιατιςκαλοκαιρινέςτουδιακο

πές. Το μεσημέρ ι της 16ης Αυγούστου

τραυματίστηκε αρκετά σοβαρά από ριπή

πολυβόλου άρματος μάχης. Οι οβίδες του

ΠυροβολικούτηςΕΦδημιουργούσανφραγ

μό πυρός 200 μέτρα μπροστάαπό τιςθ έ

σεις της ΕΛΔΥΚ καιεκτείνονταν μέχρι τα

400 μ. Τα ενδιάμεσα 200 μέτρα αποτελού-

σαν μιαφονικήζώνη πυροβολικού. Οι βολέςτου θέριζανκατάδεκάδεςτους Τούρ

κουςπεζούςπουακολουθούσανταάρματά

τους,σκορπίζονταςτονπανικόκαιτονθά

νατο.Προκαλούσανζημιέςκαισταάρματα,

ενώυπάρχεικαιμαρτυρίακαταστροφήςε

νόςεξαυτώναπόομοβροντίατωνπυροβό

λων. Γιαάγνωστολόγο ταπυρά του Πυρο

βολικούσταμάτησανστις11.30τοπρωίτης

16ης Αυγούστου καιύστερααπό λίγοξεκί

νησε η άλωση του στρατοπέδου της

ΕΛΔΥΚ, η οποία ολοκληρώθηκεγύρω στις

18.00,ότανείχεπάψεικάθεοργανωμένηα

ντίστασηεντόςαυτού.Κατάτον «Αττίλα2», η κατάστασηαπό

τις πρώτες ώρες ήταν εξαιρετικά ρευστή

καιτο μέτωπο άλλαζεσυνεχώς, ανατρεπό

μενοαπότηντουρκικήπροέλαση.Μέσασε

αυτότοχάοςτηςκατάρρευσης,ηΒ’Πυροβολαρχίατης 189 ΜΠΠ, ηοποία ήτανανε

πτυγμένηστηνπεριοχήΜάνδρες,διέτρεξε

θανάσιμο κίνδυνο. Η πυροβολαρχία ήταν

ταγμένημέσασεέναάλσοςπουτηςπαρεί

χεκάλυψηαπότηνεχθρικήΑεροπορία.Γύ

ρωστις09.00,τηνπρώτηημέρατου«Αττίλα

2»,κινήθηκεσεαπόσταση800μ.απότιςθέ

σειςτηςπυροβολαρχίαςίλητουρκικώναρ

μάτων, χωρίς όμωςνα εντοπιστούν οιθ έ

σειςτης. Ο διοικητής τηςπυροβολαρχίας,

υπολοχαγός (ΠΒ)ΠαναγιώτηςΡούσσος,αν

και διατάχθηκε από τον διοικητήτης μοί

ρας να καταστρέψειταπυροβόλα του καιναδιαφύγειμαζίμετουςάνδρεςτουμετα

αυτοκίνητα της μονάδας, διατήρησε την

ψυχραιμίατουκαιαμέσωςμόλιςηεχθρική

φάλαγγα αρμάτων προσπέρασε τη θέση

τους, αναχώρησεμετο σύνολοτου υλικού

και του προσωπικού της πυροβολαρχίας

προςτοχωριόΔάλι.

Απόταμεσάνυκτατης16ηςΑυγούστου

ίσχυσεκατάπαυσητου πυρός καιτο ΓΕΕΦ

δέσμευσεταπυράτωνμονάδωνπυροβολι

κού.Φυσικά,γιαάλλημίαφορά,ητουρκική

πλευράαθέτησετησυμφωνίακαισυνέχισε

ναπροωθείτιςδυνάμειςτηςόπουέβρισκεκενό. Στις 17 Αυγούστου, οι Τούρκοι προ

σπάθησαν να διασπάσουν τις θέσεις του

336ΤΕ καινα καταλάβουντη συνοικίατου

ΑγίουΠαύλουστηΛευκωσία.Τοτάγματων

επιστράτωναντιστάθηκεκαιδιατήρησετιςθέσειςτου.Σεαυτήντηνεπιτυχίασυμβολή

είχεκαιη184ΠΠΠ,τηςοποίαςοδιοικητής,

ταγματάρχης (ΠΒ) Κωνσταντίνος Σεβαστί-

δης, αγνόησε τις διαταγές δέσμευσης πυ

ρών και υποστήριξε μεπυρά τοδοκιμαζό

μενοτάγμα.

Οι άνδρες της 195 ΜΕΑ/ΑΠ συνέχισαν

τονάνισοαγώνατουςκαικατάτηδιάρκεια

του «Αττίλα2». Ταπυρά τουςενθάρρυναν

τους εθνοφρουρούς κα ι ανησυχούσαν

τουςΤούρκους πιλότους. Γίνεται αναφορά

γιατέσσεριςκαταρρίψειςμαχητικώναερο

σκαφώνσεαυτήτηδεύτερηφάσητωνεπιχειρήσεων.

ΑΠ0Α0ΓΙΣΜ0Σ- ΔΙΑΠΙΣΤΠΣΕΙΣ

ΤοΟπλοτουΠυροβολικού,τηρουμένων

τωναναλογιών καιυπό τις δεδομένες συν

θήκες,στιςπερισσότερεςπεριπτώσειςστά

θηκεαντάξιοτηςιστορίαςτουκαιτωνπαρα-

δόσεώντου. Δεν είναιτυχαίο ότιστις ανα

φορέςτωνεπιτελείωνκατάτηδιάρκειατων

επιχειρήσεων οι μόνες μονάδες που διατη

ρούντοαξιόμαχεςκαιμευψηλόηθικόήταναυτέςτης ΔΔΚΚ και της ΔΠΒ. Η συμβολή

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 3 5



Στιγμ ιότυπο από την τελετή αποκαλυπτηρίω ν προτομής του αντ/σ υνταγμα τάρ χη (Π Β ) (και όχι αντισ τρατήγου ) Στυλιανού Κ αλμπουρ τζή, σ τις 2 Α πριλίου 2011, σ τη Σχολή Π υρ οβ ολικού , στη Ν έα Π έραμο, παρουσία του προέδρου της Δ ημ οκρ ατίας Κ άρολου Π απούλια. Ο Στυλιανός Κ αλμ πουρ τζής α γνο είται από το α πόγευμα της 23ης Ιου λίου , όταν η 181 Μ Π Π που δ ιοικού σε, έπεσ ε σε ενέδρ α κα ι κα τασ τρά φ ηκ ε.

του σε αμυντικές και επιθετικές επιχειρήσειςυπήρξεκαθοριστική.Τοίδιοκαθοριστι

κή ήτανκαιη απουσίατου στα διαστήματα

κατάτοοποίαταπυράτουήτανδεσμευμέ

να.Δυστυχώς,τοΟπλοτουΠυροβολικού κα

τέβαλεβαρύτατο τίμημασεανθρώπινοδυ

ναμικό. Οι νεκροί πυροβολητές έφθασαν

τους29καιοιαγνοούμενοιτους72.Απόυλι

κό απωλέσθηκαν 18πεδινά οβιδοβόλατων

25pdr,15ΑΠ πυροβόλαΜ-1,τέσσεραορει

βατικάοβιδοβόλαΜ-116Α1 και12 με15Α/Α

πυροβόλακαιπολυβόλα.

Η σωστή λειτουργία των μονάδων του

κατάτηδιάρκειατωνπολεμικώνεπιχειρήσεωνδενήταντυχαία.Σεαυτόσυνέβαλανοε

παγγελματισμόςτωνστελεχώντου,ησωστή

εκπαίδευση, ο περιορισμός των πολιτικών

παθώνμέσαστιςμονάδεςτουκαιηυψηλήε

πάνδρωσήτους,ήδηαπό τον καιρότης ει

ρήνης.Ταπροβλήματακαιοιαδυναμίεςπου

παρουσιάστηκανείχαννακάνουνμετηνπα-

λαιότητατων μέσωντου, καθώςκαι τιςελ

λείψειςσευλικάκάθεκατηγορίας.Τοκυριό-

τερο, όμως, πρόβλημα αποτέλεσεη απου

σίακαθαρούπνεύματοςαπότηνπλευράτης

ηγεσίας.Ηπολιτικήκαιηστρατιωτικήηγεσία

διέπραξανεγκλήματα καιλάθη.Οπως αποδείχθηκε, δεν υπήρχε πρόθεση να υπερα

σπιστούντην Κύπρο. Πέρααπότο έγκληματουπραξικοπήματοςκατάτουΜακαρίου,το

οποίο άνοιξε την ΚερκόπορταστουςΤούρ

κους, πραγματοποιήθηκανλάθη και σε τα

κτικόεπίπεδο.Ηεπιστράτευσηξεκίνησεκα

θυστερημένα, οιμονάδεςάργησανναεξέλ-

θουναπόταστρατόπεδάτους,μεαποτέλε

σμαναυποστούναπώλειεςαπότηνΤουρκι

κή Αεροπορία, δεν εφαρμόστηκαν τα σχέ

δια, όπως προβλεπόταν, ενώ υπήρξε

αδικαιολόγητη καθυστέρηση στηνπροσβο

λήτουπρογεφυρώματοςστοΠεντεμίλικαι

τωναποβιβαζόμενωναπόελικόπτερακαιρι-

πτόμενωνμεαλεξίπτωταΤούρκωνκαταδρομέων,εντόςτουθύλακαΛευκωσίας-Κιόνελι.

Ταλάθη,οιπαλινδρομήσεις καιηδιχό

νοια στο ελλην ικό και ελληνοκυπριακό

στρατόπεδο οδήγησαν, μέσασε λιγότερο

από20χρόνιααπότηνέναρξητουεθνικο-

απελευθερωτικούαγώνατηςΕΟΚΑ,στηδι

χοτόμησητουνησιούκαισεμιανέαεθνική

τραγωδία. Αν ανατρέξουμε στην Ιστορία

μας,όλεςοιήττεςμαςαπότουςΤούρκους

σημειώθηκαν σε περιόδους κατάτις οποί

ες ήμαστε αποδυναμωμένοι και διχασμέ

νοι. Ας μην μας διαφεύγειτο γεγονός ότι

διανύουμεμιατέτοιαπερίοδοκαιτατελευταίατρίαχρόνια.Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) Β λάσσης Σάββα ς: Η ΕΚ Θ ΕΣΗ ΤΟΥ ΕΕ Φ ΙΑ ΤΟ 1974, Ε κδό σεις Δ ού ρειος

Ιππος, Α &ήνα, 2010.(2) Β λάσσ ης Σάββας:ΟΑ Π Ο Ρ Ρ Η Τ Ο Σ Α ΤΤΙΛΑ Σ, Εκδό σεις Δ ούρειος Ιππος, Α 9ήνα, 2004.(3) Β λάσσ ης Σάββ ας: Α ΝΩΣΤΟ Ι ΣΤΡ Α ΤΙΩΤΕΣ, Ε κδ όσ εις Δούρειος Ιππος, Α &ήνα, 2004.(4) Β λάσσ ης Σάββ ας: Α ΝΩΣΤΟ Ι ΣΤΡ Α ΤΙΩΤΕΣ 2, Ε κδόσ εις Δ ούρειος Ιππος, Α &ήνα. 2009.(5) Δ ημ ητριάδ ης Κ ω νσταντίνος: ΚΥ ΠΡ Ο Σ 1974 - Η Μ Ε ΑΛΗ Π ΡΟ ΔΟ ΣΙΑ , Ε κδόσ εις Π ελασ γός, Α& ήνα, 2009.(6) Κ αρκαλέτσης Σταύρ ος: Η Μ Α ΧΗ ΤΗΣ ΚΥΠ ΡΟ Υ ■ Ο Ι ΠΡ Ο ΔΟ Μ ΕΝ Ο Ι ΗΡΩΕΣ Α Ν ΤΙΜ ΕΤΩΠ ΙΖΟ ΥΝ ΤΟ Ν Α ΤΤΙΛΑ, Μ ονογρα φ ίες του περιοδ ικού Στρατιω τική Ισ τορία, Α &ή να, 2002.(7) Μ αμ ου νιδά κης Ιω άννης: ΤΑ ΤΕΘ ΩΡΑ ΚΙΣΜ ΕΝ Α ΣΤΗ Ν Κ ΥΠ ΡΟ -ΕΞ ΕΛ ΙΞΗ Κ Α Ι ΔΡ Α ΣΗ , Εκδόσ εις Δ ούρειος Ιππος, Α&ήνα , 2008. (β)Σταμ άτης Ε λευ&έριος: Κ ΥΡ ΙΟ Ι,ΠΑ ΤΕ ΙΑ Υ Π Ν Ο , Εκδ όσ εις Δ ού ρειος Ιππος, Α &ήνα, 2007.(9) Χρ υσ άφ ης Α &ανάσιος: Ο Ι Α ΝΩΣΤΟ Ι Η ΡΩΕΣ ΤΗΣ ΕΛΔ ΥΚ , Ε κδότης Χρ υσά φ ης Α &α νάσ ιος, 2007.(10) Πα γκύπριος Σύνδεσμο ς Ε φ έδρω ν Π υρο βολικού.(11) «Ε»Ισ τορ ικά: Φ Α Κ ΕΛ Ο Σ Κ ΥΠ ΡΟ Υ -ΤΑ Α Π Ο Ρ Ρ Η Τ Α Ν Τ Ο Κ Ο Υ Μ Ε Ν Τ Α ,

Ε λευ&εροτυπία, Α &ήνα, 2010.

3 6 I Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A



Ο Σου λεϊμα ν ο Μ εγαλοπρεπής έφ ιππος, σε α ναγεννησιακή εικονογρ άφ ησ η

381 ΙΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ UTOPIA■ Μ

ΠΑΝΤΕΛΗΣ Λ. ΚΑΡΥΚΑΣ

1494-1566

ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ0 «ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗΣ»Α λ ή θ ε ι α κ α ι π ρ ο π α γ ά ν δ α

7ο γιαταγα νι του Σου λεϊμα ν.

. ' Ϊ Φ

Ο Σουλε ϊμαν , ο αποκαλούμενος

απότουςΔυτικούςως«Μεγα

λοπρεπής» και από τους

Τ ού ρκο υς ως «Κα νούνης»(νομοθέτης, από την ελλην ι

κήλέξηκανών),ήτανγιοςτουσουλτά

νουΣελήμ Α’. ΓεννήθηκεστηνΤραπε-

ζούντα, στις 6 Νοεμβρίου του 1494.

ΜητέρατουήτανηΧαφσά, γιατηνο

πο ία ορ ισμένες πηγές αναφέρουν ότ ι

ήτανΓεωργιανήήΚιρκάσια,ενώάλλες

τηθεωρούνκόρητουχάνουτωνΤατά-

ρων της Κριμαίας . Ο πατέρας του, ο

Σελήμ, ήτανο όγδοοςγ ιος του σουλ

τάνουΒαγιαζήτΒ’καιέτσιείχεμικρές

πιθανότητες ναγίνε^ι ο ίδιος σουλτά

νος.



ΟΙουλεΤιιάν Βεωρείιαι μία από ιιςμεναίΙύιερες uopipec me ιουρκικήςloiopiac. Υπήρξε, πράνιιαιι.

ο υημανιικόιερος ίοως Οθωμανόςοουδιάνος, a onoioc επέκιεινε ιαόρια me auioKpaiopfac ίου, ιρρόνιιοεγια louc uouaouflaavouc υπηκόουςίου και δημιοόρνηαε ένα δικαιικόαύαιημα βασιζόμενο οιον ιαλαμικό

νόμο, με εΠίΙηνικά αιοιχεία.Παράλληλα, όμως, καιέοιραϋεεκαιονιΰδες χιλιάδες χριοιιανούς,καιαπίεαε ιδιαίιερα ιους Ελληνες,αροχώρποε σε ΒίαιουςεΕισΠαμιομούς και δεν δίαιααε

να ακοιώοει ακόμα και ια παιδιάκαι ια εννόνια ιου.

Μ Μ Μ W / M- Λ ' ·

Η μάχη του Μ όχα τς σε οθω μανικό ζω γραφ ικό έργο.

ΟμικρόςΣουλεϊμάν,σεηλικ ίαεπτάετώνστάλθηκεστην

Κωνσταντινούπολη, κοντά στονπα ππού του, Βαγιαζήτ, για

ναμορφωθεί. Διδάχτηκεμαθηματικά, γεωγραφίακαι ισλαμι-

κόδίκαιο.Σεηλικία15ετών,οπατέραςτουφρόντισενατον

δ ιορ ίσε ι δ ιο ικητή επαρχ ίας . Ο πρωτότοκος όμως γ ιος του

Βαγιαζήτ, Αχμέτ, διαμαρτυρή θηκε τόσοέντοναγιατονδιο

ρισμόαυτό, πουανοικτάαποσκοπούσεστονδικότουπαρα-

γκων ισμό απότον θρόνο, με αποτέλεσμα ο Σελήμνα υπο

χρεωθε ί να καταφύγε ι μαζί με τον Σουλε ϊμάν στους Τατά-

ρους της Κριμαίας . Εκε ί, όμως, ο Σελήμ οργάνωσε στρατό

καιεπιτέθηκεστονπατέρατου.Αρχικάηττήθηκε,αλλάτελι

κάκατάφερεναπάρειμετομέροςτουτουςγενίτσαρουςκαι

ναυποχρεώσειτονπατέρατουναπαραιτηθεί, προςόφελος

του, το 1512. Ακολούθησε εμφύλ ιος πόλεμος. Ο Σελήμεκ-

στράτευσε κατάτων συγγενώναντ ιπάλωντου, αφήνοντας

τονΣουλεϊμάνστηνΚωνσταντινούπολη,ωςτοποτηρητήτου

θρόνου. Μετάτη ν ίκη τουκατάτωνσυγγενώντου, οΣελήμ

επιτέθηκε στην Α ίγυπτο, την οποία κα ι κυρ ίευσε , κα ι στην

Περσία,όπουκατέλαβετηνΤαυρική.

ΟτανεπέστρεψεστηνΚωνσταντινούπολη,ανέθεσεστον

Σουλεϊμάν τη διοίκηση της επαρχίας Σαρουχάν. Απόεκεί, ο

Σουλεϊμάν μετέβη καιπάλι στην Κωνσταντινούπολη στις30

Σεπ τεμβρίου του1520,για νααναλά βειτονθρόνο, μετάτον

θάνατο τουπατέρα του, στις22 Σεπτεμβρίου. Πρώτη ενέρ-

γειάτουήταννααυξήσειτουςμισθούςτωνσολάκωνφρου

ρών και των γενιτσάρων, όπως και αυτούς των ανώτερων

κρατικώναξιωματούχων. Μετοντρόποαυτό κέρδισε τη συ

μπάθε ιατών βασικώνπυλώνων του κράτους, της πολιτ ικής

διοίκησηςκαιτουστρατού.

ΟΣουλεϊμάνήτανο10οςσουλτάνοςτουοθωμανικούοί

κου. Οδεα ριθμός 10είναι ιερός στοΙσλάμ. Ετσι, ηαν άρρη

σή του στον θρόνοθεωρ ήθηκε καλός ο ιωνός. ΟΣουλε ϊμάν

ανέβηκεστονθρόνοσεηλικ ία25ετών. Σύμφωναμετηνπε

ριγραφήτουΕνετούπρέσβηΜπαρτολομέοΚονταρίνι: «Ηταν

Π^ΤΙΟΤΙΚΗ ΙΙΤ0Ρ ΙΑ|39



ψηλός, με λεπτόπρόσωπο καιαδράχα

ρακτηριστικά, μεμικρό μουστάκικαιγέ

ν ι, μεγνώσειςκαι καλόςσυζητητής, αλ

λάσκληρόςκαιανέκφραστος».

01 ΠΡΟΤΕΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣΗ πρώτη εκστρατείαπου ανέλαβε ο

νέοςσουλτάνος, το1521, ήτανκατάτου

Βελιγραδιού,το οποίοτότετελούσε υπό

το σκήπτρο του Ούγγρου βασιλ ιά Λαδι-

σλάβου Β’. Η πόλη καταλήφθηκε στις29

Αυγούστου1521.Ηφρουράτων700στρα

τιωτώνεξοντώθηκε,ενώ2.000ακόμηαιχ

μάλωτοιαποκεφαλίστηκανμεεντολήτου

«δίκαιου» Σουλεϊμάν, παρά την υπογρα

φή συνθήκης παράδοσηςπου επέτρεπε,

υποτίθεται,στουςεπιζώντεςνααποχωρή

σουνμετιςαποσκευέςτους.

Ακολούθησε η επίθεση κατάτης Ρό

δου, την οποία κατείχανοι Ιππότες του

ΤάγματοςτουΑγίουΙωάννη.Εναντίοντης

Ρόδου ε ίχε εκστρατεύσεικαι ο Μωάμεθ

Β’, δοκιμάζοντας οικτρήαποτυχία. Γιανα

μη υποστείτο ίδιο, οΣουλεϊμάνπραγμα

τοποίησε μεγάλες προετοιμασίες. Με υ

ψηλόηθικό, λόγωκαιτηςνίκηςτουςστο

Βελιγράδι, οιΤ ούρκοι- 100.000πεζοί και

στόλος300πλοίων-έφτασανστηΡόδο,α

ποβιβάστηκαν ανενόχλητοι στο νησί και

άρχισαν την πολιορκία. Στις 28 Ιουλίου

1521 έφτασε στονη σίκαιοίδιοςοσ ουλ

τάνος, ο οποίος ανέλαβε προσωπικά τη

διεύθυνσητωνεπιχειρήσεων.

Απέναντ ι στην τεράστια τουρκ ική

στρατιάκαιαρμάδα,ομεγάλοςμάγιστρος

τωνιπποτών,ο Γάλλος Βιγιέρντ’ ιλΑδάμ,

διέθετε600ιππότεςκαι4.500Ρόδιουςαρ-

κεβουζιοφόρους, βαλλιστροφόρους και

τακτικούς στρατιώτες του τάγματος. Ο

μεγάλος μάγιστρος ε ίχε φυσικά ζητήσει

τησυνδρομήτουπάπακαιόλωντωνχρι

στιανώνηγεμόνωντηςΔύσης,χωρίςόμως

ανταπόκριση. Ετσιοι ιππότεςκαιοιΡόδι

οι,γνωρίζονταςότιήτανεντελώςμόνοια

πέναντι στις τουρκικές ορδές, αποφάσι

σαν να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων. Οι

Ελληνεςπρόθυμα τάχθηκανυπότ ιςδια

ταγέςτουτάγματος,προτιμώνταςτη ση

μαίατουΑγίουΙωάννηαπόαυτήντηςημι

σελήνου.Μεταξύτωνμορφώντηςπεριώ

νυμηςαυτήςπολιορκίαςήτανκαιοΚρητι

κόςαρχηγόςτου μηχανικούτων ιπποτών,

ΓαβριήλΜαρτινέγγος.

Την1η Σεπτεμβρίου οιΤούρκοιάρχι

σαν τ ις επιθέσεις κατά του γερμανικού

προμαχώνα.Αρχικά, επιχείρησαν μευπο

νόμουςναυποσκάψουντατείχη.ΟΜαρ-

τ ινέγγος όμως κατασκεύαζε ανθυπονό-

μους, κάθετους ως προς αυτούς των

Τούρκων. Κατόπιν, είτεδιοχέτευ ε νερό ή

καπνόσεαυτούς,είτεκατηύθυνεπροςε

κείτμήματαεφόδου,οιάνδρεςτωνοποί

ων πυρπολούσαντα υποστυλώματα των

τουρκικώνυπονόμωνκαιτουςκατέστρε

φαν.Ωστόσο,οιΤούρκοιήτανπολλοίκαιο

Μαρτινέγγοςένας.

Ετσι,όταντουςαπέκρουσεστονγερ

μανικόπρομαχώνα,αυτοίκατόρθωσαννα

υπονομεύσουν το τείχος του αγγλ ικού

προμαχώνα.Μέσωτουρήγματοςπουδη-

μιουργήθηκε, χ ιλ ιάδεςγενίτσαροιξεχύ

θηκανωςτοπρώτοκύμακατάτηςπόλης.

Οι αμυνόμενοι όμως τους υποδέχθηκαν

με βροχή βλημάτων. Οι φανατισμένοιω

στόσογενίτσαροιπροχώρησανκαιανέβη

κανστοτείχος.Τότεδιεξήχθηφρικτήτει

χομαχία.Ιππότες καιΡόδιοιεπέπεσαν με

μανίαπάνωστουςΤούρκους.

Οι Ελληνες μάλιστα ε ίχαν αναπτύξει

μιαιδιαίτερητεχνικήγιατηναντιμετώπι

ση των Τούρκων και ε ιδικάτωνγενιτσά

ρων. Εκμεταλλευόμενοιτα μακριά μετα

ξωτάχιτώνιατωνγενιτσάρων, τους έκαι

γανζωντανούςμεέναείδοςυγρούπυρός,

γιατοοποίοόμωςτίποτεάλλοδενγνωρί

ζουμε(υγρόπυρχρησιμοποίησανοι ιππό

τεςκατάτωνΤούρκωνκαιστηνπολιορκία

τηςΜάλτας,το1565).Ηεπίθεσητελικάα-

ποκρούστηκεκαι2.000περίπουκουφάρια

γενιτσάρων γέμισαν τα χαλάσματα των

τειχών.ΟιΕλληνεςαμέσωςάρχισανναε

πισκευάζουν όπως-όπως τα τείχη, παρά

τον σφοδρό τουρκ ικό κανον ιοβολ ισμό.

Νέα έφοδος των Τούρκων, στις 13 Σε

πτεμβρίου, αποκρούστηκε με σημαντι

κές,καιπάλι,απώλειεςτωνεπιτιθέμενων.

Καθοδηγούμενος από τον προδότη,

μεγάλο καγκελά ριο του τάγματος,

ΑνδρέαΑμαράλ,οσουλτάνοςαποφάσισε

ναεξαπολύσειγενικήεπίθεσηστις25Σε

πτεμβρίου.Μεφοβερούςαλαλαγμούς,οι

Τούρκοιξεχύθηκανμετοπρώτοφωςτης

ημέραςκατάτηςπόληςαπότρειςδιαφο

ρετικές κατευθύνσεις. Οι ιππότες καιοι

Ρόδιοι όμως τους περίμεναν με ψυχραι

μία.Τατουρκικάστίφη«καλωσόρισε»αρ

χικάτοπυρο βολικότωναμυνομένων. Κα

τόπιν, ο λόγος δόθηκε στις βαλλίστρες

καιστααρκεβούζια,ταοποίαμειδιαίτερη

μαεστρία χειρίζονταν οι Ελληνες στρα

τιώτες.ΟιΤούρκοιπροςστιγμήναναχαιτί

στηκαν.Επιτέθηκανόμωςεκνέουκαικα

τόρθωσανναανέβουνστατείχη.Εκείδιε

ξήχθη φοβερή μάχη. Μετους βαριάθω

ρακισμένουςιππότεςωςεμπροσθοφυλα

κή, οιαμυνό μενοιόρμησαν, επικαλούμε

ν οι το ό νομα του Χρισ τού, κατά των

Τούρκων.

Με σπαθιά, λόγχες, τσεκούρια, πέ

τρες, υγρό πυρ, με υποκόπανους αρκε-

βουζίων, αλλά και με τα χέρια και με τα

δόντια ακόμα οι αμυνόμενοι, ακόμα και

γυναικόπαιδα, τσάκισαντον ανθότουο

θωμανικούστρατού.Οιεπίλεκτοικαιυπε

ρήφανοιγενίτσαροισφαγιάστηκανχωρίς

έλεος.ΟιΡόδιοιστρατιώτεςδιακρίθηκαν

ιδιαίτεραστημάχηαυτή,κερδίζονταςτην

εκτίμηση ακόμα και των επαγγελματιών

τουπολ έμου, τωνιπποτών. Περισσότεροι

από 15.000 Τούρκοι σκοτώθηκαν εκείνη

τηνημέρα.Αλλά καιοι Ρόδιοιπλήρωσαν

βαρύφόροαίματοςυπέρτηςελευθερίας

τους. Μεταξύ δε των τραυματιών ήταν

/




και ο Μαρτινέγγος, οοπ οίοςπο λεμούσε

στηνπρώτηγραμμή.

Ο Σουλεϊμάν, ενώπιον τέτοιας κατα

στροφής,είχεαποφασίσειναάρειτηνπο

λιορκία.ΟπροδότηςΑμαράλόμωςτονε

νημέρωσεγιατηνεπίσηςοικτρήκατάστα

σητωναμυνόμενωνκαιτουσυνέστησενα

επαναλάβει τ ις εφόδους, με μικρότερες

όμως δυνάμεις, έτσι ώστε εξαντλεί στα

δ ιακά τους ηρωικούς πολιορκημένους.

Τελικά,οπροδότης αποκαλύφ θηκε καιέ

λαβετηνπρέπουσααμοιβή.Ηζημιάόμως

είχεγίνει. Ακολουθώ ντας τις συμβουλές

του προδότη, ο Σουλε ϊμάν εξανάγκασε

τους αμυνόμενους να ζητήσουν συνθη

κολόγηση.Την1ηΙανουαρίου1523ηπόλη

παραδόθηκε.Οιεπιζήσαντεςιππότες,μα

ζί με4.000 Ρόδιους, αποχώρησαν απότη

Ρόδο και βρήκαν τελικά καταφύγιο στη

Μάλτα.

Μετάτην άλωση της Ρόδου, το 1522

καικατάπαραβίασητηςσυνθήκηςπαρά

δοσης, οιΤούρκοιτου «δίκαιου» Σουλεϊ-

μάν έκλεψαν, β ίασαν, λεηλάτησαν, πυρ

πόλησανκαιέσφαξανμετηνψυχήτους.

Ιδ ια ίτ ερο μ ένος ε πέδε ιξ αν κ ατά των

Ελλήνων,διότισυμπολέμησανμετουςιπ

πότες, αλλά και των εκχριστιανισμένων

Τούρκων (Τουρκόπουλων). Οιεκκλησιές,

ε ίτε του ορθόδοξου ε ίτετου ρωμαιοκα

θολικούδόγματος,λεηλατήθηκανάγρια.

Ταιεράσκεύηαρπάχτηκαν,οι ιερέςεικό

νες καταστράφηκαν, οισταυροίβεβηλώ-

θηκανκαικομματιάστηκαν.Ακόμηκαιστο

νοσοκομείο τηςπόλης ε ισέβαλανκαι, α

φούκακοποίησανήσκότωσαντουςπολυ

πληθείς τραυματίες και αρρώστους, άρ

παξανό,τιμπορούσαν.

ΟΚωνσταντίνοςΣάθαςστοβιβλίοτου

«Τουρκοκρατούμενη Ελλάς», μεταφέρει

τηναγωνιώδηεπιστολή τουμητροπολίτη

ΡόδουΕυθυμίουπροςτονπάπαΚλήμηΖ',

στηνοποίαπεριγράφειτη ζωήτωνΕλλή

νωντηςΡόδου,έξιχρόνιαμετάτηντουρ

κικήκατάκτηση- έξιχρόνια μετά,αφότου

οΣουλεϊμάν απένειμεδικαιοσύνη στους

Ρόδιους, όπωςαρ εσκότανναλέει. Ομη

τροπολίτηςπεριέγραφεμελεπτομέρειες

τιςφρικτέςδιώξεις καιστερήσειςστιςο

ποίεςυπέβαλετουςΕλληνεςη«δικαιοσύ

νη»τουΣουλεϊμάν,εκλιπαρώνταςτονπά

πακαιτηΔύσηναβοηθήσουνστηναποτί

ναξητουτουρκικούζυγού.

Ο μητροπολίτης Ευθύμιος συνέλαβε

επίσης τοσχέδιο εξέγερσης των Ροδίων

κατάτων Οθωμανών. Οι Ιωαννίτες ιππό

τες θα βοηθούσαν τους Ελληνες . Στα

σχέδιατου Ευθυμίου ενεπλάκηκαιοπα

σάς της Αιγύπτου Αχμέτ, ο οποίος εξε-

γέρθηκεκατάτουΣουλεϊμάν.ΟΑχμέτήρ

θε σε συνεννόηση με τους ιππότες και

τον Ευθύμιο, μέσω ενός άλλου Ελληνα,

- -

Ομεγάλος σφ αγέας τω ν Ελλήνω ν, με εντολ ή Σου λεϊμά ν, ο διαβ όη τος πειρα τής Χ αϊρεντίν Μ παρμπαρόσα.

τουΖόπουκαιόλοιμαζίσυναντήθηκανμε

τον απεσταλμένο του αυτοκράτορα Κα

ρόλουΕ’,ΑντωνίουΒόζιου.ΟΒόζιος,μαζί

μετονΙωάννη Καλλορίτη καιτονΒενέδι-

κτοΡουγγέρη,ταξίδεψανστηΡόδο,όπου

δ ιεξήχθησαν απευθε ίας συνομιλ ίες με

τον Ευθύμιο και τους πρωτοπρεσβυτέ

ρουςΣεβαστό και Ψιχιδάλη. Βρίσκοντας

τοκλίμαευνοϊκό,οΒόζιοςδέχθηκετιςει

σηγήσειςτωνΕλλήνωνιερωμένωνκαιηε

πανάστασηαποφασίστηκε.

Οι προύχοντες του νησιού, αδερφοί

Ζηλάρδη, Ανθέμιος Προκαθήμενος, Στε

φάνής Μακρυνάρης, Αντώνιος Ζαχαρίας

καιΣτέφανος Καλομέρης, μυήθηκα νστο

κίνημακαιανέλαβανναξεσηκώσουντους

κατοίκουςτωνπεριοχώντους.Καθημερι

νά,μέσωΚρήτηςέφτανανόπλαστονησί,

τα οποία και αποθηκεύονταν στα σπίτ ια

των προυχόντων, αλλά και στις εκκλη

σιές.Παρόλααυτά,τέσσεραχρόνιαπέρα-

σανκαιχριστιανικόςστόλοςδενφάνηκε

στανεράτηςΡόδου,όπωςείχεσυμφωνη-

θεί . Στο μεταξύ, όμως, οι Τούρκοι υπο-

πτεύθηκανότικάτισυμβαίνεικαιπροχώ

ρησανσεπροληπτικέςσφαγέςτωνΕλλή

νων. Ετσι,ταόνειρατου μητροπολίτη Ευ

θυμίουναυάγησαν.Οάξιοςιεράρχηςπλή

ρωσεμετηζωήτου τηναγάπητουπρος

τηνπατρίδα,μαζίμεεκατοντάδεςακόμα

Ρόδιους.

0 ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΟΠΗ

Μετάτηνκατάληψητης Ρόδου,η κα

τακτητικήδιάθεση του Σουλεϊμάν κόπα

σεπροσω ρινά. Αναζωπυρώθηκεόμως το

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Τ Ο Ρ Ι Α 1 4 1



ΟΣουλεϊμάν,μετάτηνεξέγερση,άρ

χισε εντατικές στρατιωτικέςπ ροετοιμα

σίες.Ολοιπίστεψαντότεότιστόχοςτους

ήτανηΠερσία,μετοννέοσάχητηςοποί-

αςοισχέσειςτουήτανιδιαίτερατεταμέ

νες.Ηαλήθειαόμωςήτανδιαφορετική.Ο

Σουλεϊμάν τονΑπρίλιο του 1526κινήθη-

κε μαζί με τονΠάργαληγιατην Ουγγα

ρ ία , μετά και από παρακίνηση των Γάλ

λων, ο ι οπο ίο ι σχέδ ιαζαν με τον τρόπο

αυτό να θέσουν ένα ισχυρό αντ ίβαρο

στηναψβουργικήπολιτική,αφούπλέονο

δυναστικός οίκος της Αυστρίας θα ε ίχε

νααντιμετω πίσει καιστα ανατολικάτου

σύνοραμιαμεγάληδύναμη,τηνοθωμανι

κή.Ομόλιςαπελευ θερω θείςαπότηναιχ

μαλωσίαΓάλλοςβασιλιάςΦραγκίσκοςΑ',

ουσιαστικάσυμμάχησεμετονΣουλεϊμάν

- κρυφάστηναρχή, γιατονφόβοτωνα

ντ ιδράσεων στο εσωτερ ικό της χώρας

του.

ΟΣουλεϊμάνκινήθηκεπροςτονΔού

ναβη,επικεφαλήςμιαςστρατιάςάνωτων

100.000ανδρώνκαι300πυροβόλων.Απο

φάσισεναακολουθ ήσειτονποταμό, μέ

σωτουοποίουητεράστια,γιαταδεδομέ

νατηςεποχής,στρατιάτουθαμπορούσε

ναανεφοδιάζεταιευχερώς.Ηστρατιάαυ

τήενισχύθηκεσταδιακάκαιαπόάλλα,ά

τακτα κυρίως σώματα, που ε ίχαν στόχο

τη λαφυραγωγία. Τον ανεφοδιασμό ανέ-

λαβεέναςστόλος800πλοιαρίων.

Τηνπρώτη αντίσταση συνάντησανοι

Τούρκοι ενώπιον του φρουρίου του Πε-

τροβαραντίν. Το φρούριο κατελήφθη με

έφοδο, παράτηνηρωική αντίσταση των

1.000ανδρώντηςφρουράς,αλλάηακρό

πολη συνέχισε να αντιστέκεται. Τελικά,

τα τείχη ανατινάχτηκανκαι η ακρόπολη

κατελήφθη επίσης.Απότους800άνδρες

της φρουράς που α ιχμαλωτ ίστηκαν, ο

Σουλεϊμάνδιέταξε οι 500νααποκεφαλι

στούν. Οιυπ όλοιποι300π ουλή θηκα ν ως

δούλοι.

Ο Σουλεϊμάν κατόπιν συνέχ ισε την

πορείατουκαι, αφούδιέσχισεανενόχλη

τοςτονποταμόΔράβο,μέσωμιαξύλινης

γέφυραςπουκατασκεύασανοιμηχανικοί

του,έφτασεμετονστρατότουστηνελώ

δηπεδ ιάδατου Μόχατς.Οι κάτοικοιτης

γε ιτονικής πόλης του Εσεγκ , έντρομοι

παρέδωσαντηνπόλη τουςστονσουλτά

νο με συνθήκη. Αυτός, μόλις οστρατός

τουπέρασετηνγέφυρατουΔράβου,διέ

ταξεναπυ ρποληθεί το Εσεγκ. Τέτοιοή

ταντοήθο ςτου «μεγαλοπρεπούς» Σου-

λεϊμάν.Παράλληλα,διέταξεκαιτηνκατα

στροφή τηςγέφυραςστονποταμόΔρά

βο, δηλώνοντας ότι δεν υπάρχει άλλος

δρόμοςπέρααπότηνίκη.

Στηνπεδιάδατου Μόχατςείχεεπιλέ-

ξε ι να αναμετρηθεί με τονΣουλεϊμάνο

Β αρ ιά οπλισμένοι Ο θω μα νοί σπαχή δες ιππείς.Οεκ δεξιώ ν φ έρει ευρω παϊκού τύπου 9ώ ρα κα, κο ινή πρα κτική της εποχή ς, την οποία α κολου θούσ αν οι πλέον εύπορο ι Τούρκοι τιμαριούχο ι και αξιω ματούχο ι.

1525, μετά τη μάχη της Παβίας, στην ο

ποία οι αυτοκρατορικές δυνάμεις

(Αψβούργοι) συνέτριψαν τους Γάλλους

καιαιχμαλώτισαντονΓάλλοβασιλιάΦρα

γκίσκοΑ’.Τοσημαντικότερογεγονόςτης

περιόδουήτανηεξέγερσητουπασάτης

ΑιγύπτουΑχμέτ,τηνοποίακατέστειλεο

νέος μεγάλος βεζίρης και γαμπρός του

σουλτάνου(νυμφευμένοςμετηναδελφή

τουΣουλεϊμάν,Χατσιζέ),ΙμπραήμΠάργα-

ληςπασάς.

Τον Μάρτιο του 1525 ο Σουλεϊμάν

βρέθηκεενώπιοντηςεξέγερσηςτωνγε

νιτσάρων,οιοποίοι, λόγωτηςτρίχρονης

απραξ ίας από πολεμ ικές εμπλοκές και

άραλαφυραγωγία,αντιμετώπιζανοικονο

μικέςδυσκολίες.Ηεξέγερσηκατεστάλη.

Οαγάςτωνγενιτσάρωνεκτελέστηκε,μα-

/

ζί με μερικούς ακόμα υψηλόβαθμους α-

ξιωματούχουςτου σώματος, αλλάστους

υπόλοιπουςοΣουλεϊμάνόχι μόνοφάνη

κεεπιεικής-ανκαιπαραλίγονασκοτωθεί

καιοίδιοςκαιμέλητηςοικογένειάςτου

κατάτηνεξέγερση-αλλάδιέταξεναμοι

ραστούνστουςγενίτσαρους200.000χρυ

σάνομίσματα.ΑπότηνεποχήτουΣουλε-

ϊμάν και έπειτα, οι γενίτσαροι θα μετα-

τραπούνστη μεγάληπληγήτου Οθωμα

νικούΚράτους,θαεξελιχτούνσεμιαμη

χανή ανάδειξης σουλτάνων, αιτούμενοι

συνεχώςνέαπρονόμιακαι ολοένακαιυ

ψηλότερεςαποδοχές. ΕπίΣουλεϊμάν μά

λισταηαριθμητικήτουςδύναμηαυξήθη

κε, από 12.000σε 20.000 άνδρες, μετην

εντατικοποίησητουπαιδομαζώματοςκαι

τωνβίαιωνεξισλαμισμών.

$



ΟύγγροςβασιλιάςΛάγιοςΒ'.ΟΛάγιοςή

ταν ένας άνθρωπος με αδύναμο χαρα

κτήρα,καλόςκαιπροσηνής,αλλάόχιικα

νός κυβερνήτης. Γιατονλόγοαυτό,δεν

κατάφερε να επιβάλει το κύρος του επί

των Ούγγρων ευγενών, ούτε να πε ίσε ι

την Αυτοκρατορική Δ ία ιτα (συμβούλ ιο

τωνεκλεκτόρωντηςΑγίαςΡωμαϊκήςΑυ

τοκρατορίας)γιατονεπερχόμενοκίνδυνο,παράτην υπέρτουεισήγηση τουαυ-

τοκράτορα Καρόλου Ε'. Ετσι, δεν έλαβε

καμία ενίσχυση απότ ις αυτοκρατορικές

δυνάμεις. Οταν έφτασε στο Μόχατς, ο

Λάγιοςείχεμαζίτουμόλις4.000στρατιώ

τες της βασιλικήςτου φρουράς.Σταδια

κά,άρχισαννακαταφτάνουνκαιοιδυνά

μειςτωνΟύγγρωνευγενών,μαζίμεμερι

κούς Γερμανούς, Ιταλούς, Πολωνούς και

Σέρβους μ ισθοφόρους και περ ίπου 800

μισθοφόρουςστρατιώτεςπουτουέστει

λεοπάπας.

Ο Λάγιος ανέμενε την άφ ιξη άλλων20.000περίπουΤρανσυλβανώνκαιΚροα-

τών στρατ ιωτών, ο ι οπο ίο ι όμως δεν έ-

φτασανποτέ.Συνολικά,οΛάγιοςβρέθη

κε στο Μόχατς με 26.000 άνδρες και53

πυροβόλα. Από τους άνδρες αυτούς, ο

Λάγιοςμπορούσεναστηριχθείμόνοστο

βαρύ του ιππ ικό κα ι τους εμπε ιροπόλε

μους μισθοφόρους. Το υπόλοιποπεζικό

αποτελείτοκυρίωςαπόαγρότεςοπλισμέ

νουςμεαγροτικάεργαλείακαιτόξα, ενώ

τολοιπό ιππικότου απόελαφρούς ιππο-

τοξότες . Η εκλογή του πεδ ίου του Μό

χατς α πο τέ λε σε επίσ ης σ τρ ατηγ ικό σφάλματουΟύγγρουβασιλιά,αφούστην

ευρείαπεδιάδατοτουρκικόιππικό,τοο

ποίοήτανδιπλάσιοσεαριθμόαπότοσύ

νολοτωνουγγρικώνδυνάμεων, μπορού

σε να ελιχθεί και ναπλευροκοπή σειτ ις

ουγγρικέςδυνάμεις. Εξάλλου,η δυσανα-

λογία των δυνάμεωνήταντόσο μεγάλη,

πουδενάφηνεεξαρχήςκαμίααμφιβολία

γιατοννικητή.

Οι Ούγγροι πολέμησαν γενναία. Σε

μιαέφοδότουςκινδύνευσεκαιοίδιοςο

Σουλεϊμάν. Τελικά όμως υπέκυψαν στον

ανεξάντλητο αριθμό των Τούρκων. Στοπεδίοτηςμάχηςέπεσαν14.000Ούγγροι,

μαζίκα ιο Λάγιος, έναντι 1.500Τούρκων.

Ονικητήςσουλτάνος,βέβαια,σεεπιστο

λήπουέστειλεστηνΚωνσταντινούπολη,

μετάτημάχη,έγραφεαδιάντροπαότιεί

χεαντιμετωπίσεικαικατανικήσειμιαχρι

στιανική στρατιά 150.000 ανδρών, στη

«μεγαλύτερη ν ίκη που έχει δε ι η Ιστο

ρία»! Εξάλλου, η ν ίκη οφειλόταν περισ

σότεροστονΠάργαλη,οοποίος,ωςεπι

κεφαλήςτουτουρκικούκέντρουεκτέλε-

σε παραπλανητικό υποχωρητικό ελ ιγμό

για ναπαρασύρει τους γενναίους, αλλάαπείθαρχους Ούγγρουςιππότες,τοαξιο-

λογότερο τμήμα του αντ ιπά

λου στρατού, εξουδετερώ-

νοντάςτο.

Τη μάχη ακολούθη

σε η συνήθης σφαγή .

Την ε πομέ νη της μά

χη ς (30 Αυ γούσ του

1526)οΣουλεϊμάνκά

θισε στον χρυσό τουθρόνοκαιδέχθηκετα

συγχαρητήρια των α-

ξ ιωματούχων του γ ια

την ίκη, παρακολουθώ

ντας τον μαζικό αποκε

φαλισμό 2.000 α ιχμαλώ

των!Στις 10Σεπτεμβρίου ο

Σουλεϊμάν έφτασε μπροστά

απότη Βούδα. Οικάτοικοιπαρα

δόθηκαν με συνθήκηπουτους εξασφά

λιζετη ζωή καιταυπάρχοντάτους. Και

αυτήντη συνθήκη παραβίασεο Σουλεϊ-

μάν, αφήνονταςτονστρατότουναλεηλατήσει, να σφάξεικαι να β ιάσει ανεξέ

λεγκτα.

Παράλληλα,έστειλετοάτακτοιππικό

του βόρε ια, να ολοκληρώσε ι την κατα

σ τροφή, σ κοτώνοντας κ άθε ζωντανό

πλάσμακαι καταστρέφοντας σπίτιακαι

καλλ ιέργειες παντού, ακόμα και εντός

τουαυστριακούεδάφους,ανκαιδενβρι

σκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την

αυτοκρατορία. Στις 13 Σεπτεμβρίου ο ι

τουρκικές ορδέςτου«δ ικαιοκρίτη»Σου-

λεϊμάν έφθασαν στην ανυπεράσπιστη

Πέστη (στη βόρεια όχθη του Δούναβη),την οποίαπυρπόλησαν και ισοπέδωσαν,

αφούπρώτατηλεηλάτησαν.Ακολούθως,

ηστρατιάπήρετονδρόμοτηςεπιστρο

φής,ρημάζονταςταπάνταστοπέρασμά

της. Ετσιέληξε η «ένδοξη» εκστρατεία

τουΣουλεϊμάνστηνΟυγγαρία.

ΗΤΤΕΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗ, ΝΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ

Η ν ίκη στο Μόχατς αποτελεί το σημείο καμπήςγιατονΣουλεϊμάν, όσονα

φοράτηντουρκικήεπέκτασηστηΔύση.

Ητανη τελευταίατου επιτυχία. Μετάτο

Μόχατς, ο Σουλεϊμάν αντιμετώπισεδύο

εξεγέρσεις στη Μικρά Ασία, τ ις οποίες

κατέστειλε ο Πάργαλης. Στο μεταξύ,

στην Ουγγαρία ο θάνατος του βασ ιλ ιά

Λάγιος ε ίχεθέσ ειτοζήτηματηςδιαδο

χής.ΥποψήφιοιήτανοΑυστριακόςαρχι

δούκας, Φερδινάνδος των Αψβούργων

καιοηγέμόναςτηςΤρανσυλβανίας,Ιωάν

νης Ζαπόλια, ο οποίος ε ίχε καθυστερή

σειναφτάσειστοΜόχατςκαιναενισχύ-

σει τον βασιλιά Λάγ ιος, π ιθανώς προ -

ΟΝ ίκλα ς Τζο ύρ ισιτς, ο ηρω ικός υπερασ πιστής του ο χυρ ού

κιν, ο οποίος μ ε 700 άνδρες ανα χα ίτισ ε του ς 200.000 του Σου λεϊμά ν, για έναν σ χεδόν μήνα, σώ ζοντας τη Β ιέννη από δεύτερη πολιορκία.

σβλέπόνταςστηδιαδοχή.

Ο Ζαπόλια ανα -

κηρύχθηκε βασιλ ιάς,

αλλά η αυτοκρατορι

κή δ ία ιτ α ανακήρυξε

βασιλιάτονΦερδινάνδο.

Ο τελευταίοςσυγκέντρω

σε11.000άνδρεςκαιεισέβα

λεστηνΟυγγαρία,εκδιώκοντας

τον Ζαπόλια κα ι ανακηρυσσόμένος επ ί

σημαβασιλιάςτης Ουγγαρίας, στη Βού

δα (1527). Ο Ζαπόλιααντέδρασε και ζή

τησε την υποστήρ ιξη του Σουλε ϊμάν ,προσφέροντας στον σουλτάνο μιαπρ ώ

τηςτάξηςευκαιρίαναξανακαταστρέψει

την κεντρ ική Ευρώπη. Στον δ ιακανον ι

σμόσημαντικόρόλοδιαδραμάτισεοΒε-

νετόςΛουντοβίκοΓκρίτι,νόθοςγιοςτου

ομώνυμου δόγη, οοποίος διέμενε μόνι

μαστηνΚωνσταντινούποληκαιεξυπηρε

τούσεπαντοιοτρόπωςτονΣουλεϊμάν,σε

ερωτικέςκυρίωςυποθέσεις.Μετημεσο

λάβησή του , ο Σουλεϊμάν αναγνώρ ισε

τον Ζαπόλιαως βασιλιάτης Ουγγαρίας

καιυποσχέθηκενατονβοηθήσειναπά

ρειπίσωτονθρόνοτου.ΟΦερδινάνδος,απότηνπλευράτου,

Ο βα σιλιάς της Ο υγγαρ ίας Ιω άννης Σιγισ μο ύνδο ς Ζαπόλια.

Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 4 3



I ,

ΟΟ ύγγρος βασ ιλιάς Λ όγιος Β ’.

έστε ιλε επ ίσης πρέσβε ις στον Σουλε ϊ-

μάν,οιοποίοι, όμως,απαίτησαναπότον

Σουλεϊμάνναπαραδώσειόλαταουγγρι

κάεδάφηπουακόμακρατούσε! Σεαπά

ντηση, οΣουλεϊμάνφυλάκισετους πρέ

σβεις καιάρχισενασυγκεντρώνειδυνά

μειςγιατηνέαεκστρατεία.Οιπηγέςδια

φων ού ν μετα ξύ το υς σ χετικά με τις

τουρκικέςδυνάμεις,τιςοποίεςυπολογί

ζουν από 120 έως 300 χιλ ιάδες άνδρες,

με300πυροβόλα.Οπρώτοςαριθμός,πά

ντως,φαίνεταιπιοκοντάστηνπραγματι-

Ο ι Ιω αννίτες ιππότες -όπω ς αναπαρισ τάνο νται από σύγχρονο υς reenactors - αποτέλεσ αν σ κληρούς αντιπάλο υς του Σου λεϊμά ν. Στη Ρόδο ηττήθη κα ν μεν, προκαλώ ντας όμω ς πάνω από 80.000 απώ λειες σ τον υπερφ ίαλο σο υλτάνο, ενώ στη Μ άλ τα, το 1565,

κα τάφ ερα ν να συντρίψ ου ν τις δυ νάμ εις του Σουλεϊμά ν.

κότητα. Στη δύναμη αυτή προστέθηκε

καιένασώμα6.000ανδρώντουΖαπόλια.

Στις10ΜάίουοΣουλεϊμάναναχώρη

σεαπό την Πόλη, μαζί με τον Πάργαλη

και στις 18Αυγούστουη στρατιάτου ε

νώθηκεμετιςδυνάμειςτουΖαπόλιαστο

Μόχατς.Κατόπιν,κινήθηκεπροςτηΒού

δα. Η αυστριακή φρουρά αντιστάθηκε

όσομπορούσε, αλλάτελικάσυνθηκολό

γησε, μόνο και μόνο γιανα σφαγιαστεί,

αφού γ ια μ ια ακόμα φοράο Σουλεϊμάν

δεν κράτησε τον λόγο του. Στις 14 Σε

πτεμβρίου οΣουλεϊμάνεγκατέστησεμε

επισημότητατονΖαπόλιαστονουγγρικό

θρόνο,στηνερειπωμένηΒούδα.

Στις18Σεπτεμβρίουτατουρκικάστί

φη ε ισέβαλαν στο αυστρ ιακό έδαφος ,

καίγονταςκαιλεηλατώντας.Οιπερισσό

τερεςπόλειςεκκενώθηκαναπότουςκα

το ίκους τους. Μόνο το Πρεσβούργο ε

τοιμάστηκενααντισταθεί, αλλάοΣουλε-

ϊμάν προτίμησε να μη ασχοληθε ί μαζί

του.Στόχοςτουήτανη ίδιαη αυστριακή

πρωτεύουσα, η Β ιέννη. Ο αρχιδούκας

Φερδινάνδοςαπότηνπλευράτουείχεε

λάχιστεςδυνάμειςναδιαθέσει, καθώςο

όγκος των αψβουργικών δυνάμεων πο

λεμούσεκατάτωνΓάλλων.Τελικά,γιατην

άμυνα της Β ιέννης ανέλαβαν περίπου

20.000άνδρες(άλλεςπηγέςκάνουνλόγο

για 16.000 καιάλ λες για23.000), υπό τον

κόμηΝίκλαςφονΖαλμ.

ΟιδυνάμειςτουφονΖαλμαποτελού-

ντοαπό επαγγελματίεςτουπολέμου μι

σθοφόρους, αφενός μεν έμπειρους, α

φετέρου δε χωρίς άλλο κ ίνητρο πέραν

των χρημάτων. Ωστόσο, σύντομα η συ

μπεριφοράτωνΤούρκωνε ίχεωςαποτέ

λ εσμα το κ λίμα αυτό να μ εταβ ληθε ί.

Αμέσωςμετάτηνάφιξήτουενώπιοντης

πόλης, στις27Σ επτεμ βρίου 1529,οΣου-

λεϊμάνζήτησε τηνπαράδοσή της, στέλ

νοντας ωςπρέσβεις τρειςΑυστριακούς

ευγενείςπου κρατούσε αιχμαλώτους. Ο

φονΖαλμτουαπάντησεαρνητικά, μέσω

τρ ιών Τούρκων αξ ιωματούχων που κρα

τούσεαιχμαλώτους.Κατόπιντούτου,άρ

χισεηπολιορκία.

Η πολ ιορκ ία κράτησε μέχρ ι τ ις 15

Οκτωβρίου, οπότεοΣουλεϊμάνπαραδέ

χ τη κε την ή ττα του κα ι υπ οχώρησ ε.

Τούρκοι ιστορικοί της εποχήςυποστήρι

ξανότιοσουλτάνοςεγκατέλειψετηνπο

λιορκίαλίγοπριντηνεπικείμενηνίκη,λό-

γω μιας επιστολής της αγαπημένηςτου

παλλακίδας καικατόπινσουλτάνας, της

Ρωξελάνας,πουτονκαλούσεκοντάτης.

Φυσικά,κάτιτέτοιοδενισχύει.ΟΣουλεϊ-

μάν εγκατέλειψε την πολιορκία, διότι ο

στρατός του υπέστη τεράστιες απώλει

ες,γιατίοιγενίτσαροιήτανέτοιμοιναε-

ξεγερθούν, λόγωτης αποτυχίας, επειδή

λόγωτηςεποχής(μέσαφθινοπώρου)και

του κλίματοςαντιμετώπιζεανεφοδιαστι-

κές δυσκολ ίες κα ιγ ια τον λόγο ότι μ ια

αυστροϊσπανική στρατιά ερχόταν προς

διάσωσητηςΒιέννης.

Ετσι, οσουλτάνοςγιαπρώτηφοράα

ντιμετώπισετην ήττα. Η υποχώρηση άρ

χισε τοβράδυ της 15ης Οκτωβρίου, όχι

όμωςπριν, μεεντολήτου Σουλεϊμάν, ε-

κτελεστούν πάνω από 2.000άτυχοι αιχ

μάλωτοι. Κατάτην υποχώρηση, οιΤούρ

κοιέκαψανταπάνταστοπέρασμάτους,

αλλάαυτή τη φορά οι Αυστριακοί ε ισέ-

πραξανπολύακριβάδιόδια.Αποσπάσμα-

ταελαφρώνιππέω ν- ανάμεσασταοποία

κα ι Ελλήνων Στρατ ιωτών - καταδίωξαν

γ ια μ έρες τ ους υποχωρούν τες Τούρ

κους,πουυπέφερανκαιαπότοκρύοκαι

τ ις ανελέητες βροχοπτώσεις κα ι τους

κατέσφαξαν αλύπητα. Το ήμισυ τωνδυ

νάμεωντου Σουλεϊμάνχάθηκε στην εκ

στρατείααυτή.

Παρόλααυτά, ο αχρείος σουλτάνος

επιχείρησε ναπαρουσιάσειτην εκστρα

τείαωςνικηφόρα,γιαναμηπληγείτοκύ

ρος του, διατάσσοντας ναγιορταστεί η

επιστροφή του στην Πόλη με δωρεάν

γεύματαγ ια όλους και δ ιανομές τροφί

μωνκαιχρημάτων! Επιστρέφονταςγιόρ

τασε επ ίσης πανηγυρικά την περ ιτομή

τωντεσσάρωνγιωντου,σκορπώνταςκαι

πάλιάφθοναχρήματα.

Σκόπευεόμωςναεκδικηθεί. Ετσι, το

1532 κίνησε πάλ ιπροςτη Βιέννη. Στις5

Αυγούστου η στρατιά του -200.000 άν-

δρες- βρισκότανέξωαπότημικρήπόλη

Γκιν , 90 χλμ. νοτ ιοανατολ ικά της Β ιέν

νης . Επ ικεφαλής της φρουράς ήταν ο

Νίκλας Τζούρισιτς, ένας Κροάτης αξιω

ματικός του αυστρ ιακού στρατού , με

700 μόνο άνδρες . Μαζί του ενώθηκαν

καιπερίπου800 ικανοίναφέρουνόπλα

κάτοικο ι της πόλης. Οι λ ιγοστοί αυτοί

γενναίοι έμελλεναταπεινώσουνακόμη

περισσότερο τον υπερφίαλο σουλτάνο.

Οπο ιοσδήποτε άλλος δ ιο ι κητής θα ε-

γκατέλε ιπε το φρούριο κα ι θα αποχω

ρούσε. ΟΤζούρισιτςόμωςδενμπόρεσε

ναμη υποκύψε ι στις εκκλήσε ις των κα

τοίκωνναυπερασπιστείτομικρόοχυρό.

Εξάλλου , ήθελε να δώσε ι χρόνο στον

αυτοκράτορα να συγκ εν τρώσει δυνά

μειςγιανααποκρούσειτηνέατουρκική

εισβολή. «Ακόμακαι μίαημέρα νααντέ-

ξουμε,είναικέρδος»,έλεγε.

Στις5Αυγούστου οι Τούρκοιεξαπέ

λυσαντηνπρώτη τουςεπίθεση, υπότο

βλέμμα του Σουλεϊμάν , όντας βέβα ιο ι

ό τι το αδύναμο φρούρ ιο μ ε τη μ ικ ρή

φ ρουρά θ α έ πεφτ ε ά με σα στα χέ ρια

τους. Η επ ίθεση όμως αποκρούστηκε ,

μ ε μ εγάλες απώλε ιε ς γ ια τ ους Τούρ

4 4 1ΣΤΡΑΤΙΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ4,



κους. Ακολού θησαν νέες, λυσσαλέεςε

πιθέσειςπουόμωςείχαντο ίδιοαποτέ

λεσμα. Κάθε φορά ο ι αμυνόμενοι αντ ι

μετώπ ιζαν τους Τούρκους με αφάντα

στη αποφασιστικότητα, παρά τονσυ νε

χή κ ανον ιοβολ ισμό κ αι το γ κρέμ ισμα

τωντειχών.

«Εγώ κα ι ο ι 89 ιππε ίς μου ε ίμαστε

πολύ κουρασμένοι με ελάχ ιστες πλέον

προμήθειες . Αν αντέξουμε ακόμα μ ια

μέρα θα ε ίνα ι θαύμα», έγραφε στις 27

Αυγούστου ο Τζούρισιτς. Οι89 άνδρες

στους οπο ίους αναφέρετα ι ήταν όσοι

είχαναπομείνειαπότους700ελαφρούς

ιππείς που δ ι έθετε στην αρχή της μά

χης. Εκείνοτοβράδυ οι κάτοικοι πραγ

ματοποίησανλιτανεία,τιμώνταςτονπο

λιούχοτης πόλης Αγιο Μαρτίνο. Την ε

πομένη, στις 28 Αυγούστου, οι Τούρκοι

εξαπέλυσαν τη σφοδρότερη, μέχρ ι τό

τε,επίθεση,ύστερααπόσυστηματικήυ

πονόμευσητωντειχώνκαισφοδρόβομ

βαρδισμό. Σε 10 λεπτάε ίχαν αποκρου-

σ τε ί! Ο ι κ άτ οικ οι α πέ δωσαν τη ν ίκη

στονΑγιοΜαρτίνο.

Τοαποτέλεσματηςμάχηςιστορείται

μεδύοδιαφορετικούςτρόπους. Σύμφω

ναμετηνπρώτηεκδοχή, μετάτηναπο

τυχίατηςμεγάλης, συνδυασμένηςτους

εφόδου, οι Τούρκοι υποχώρησαν, αφού

ήδη τελείωνε οΑύγουστος καιάρχιζαν

ο ι β ροχές. Σύμφωνα μ ε τη δ εύτερη ,

τουρκικήεκδοχή, οΣουλεϊμάν, ενώπιον

της γεννα ιότητας των υπερασπ ιστών ,

πρότεινεπαράδοσηυπόόρους, ηοποία

έγινε δεκτή. Το σημαντικό όμως σε κά

θε περ ίπτωση ε ίνα ι, ότ ι ο Σουλε ϊμάν έ

χασεένανολόκληρομήνα,ενώπιονενός

μ ικρού και ασήμαντου οχυρού, η ηρω ι

κή α ντίσ τασή του ο πο ίο υ έσωσ ε τη

Β ιέννη. Ο Σουλε ϊμάν ε ίχε αποτύχε ι ξα

νά. Οηττημένοςσουλτάνος επέστρεψε

στηνΠόληστις21 Νοεμβρίου, όπου και

πάλ ι γ ιόρτασε τη «νίκη»του μεπ ενθή

μερεςεορτές,«έχονταςσυντρίψειτους

απίστους»,όπωςδιέδωσε!

Περισσότερο επ ιτυχείς ήταν ο ι εκ

στρατείεςτουΣουλεϊμάνκατάτηςΠερ

σίας. Ηπρώ τη έληξετο 1534,μετην κα

τάληψη της Βαγδάτης από τους Τούρ

κους,ηδεύτερητο1549,μετηνκατάλη

ψη της Βαν κα ι του Αντεν , η τρίτη το

Ο άλλος αυτοκρά τορ ας Φ ραγκίσκος Α ’.

1555, μετην κατάληψη περιοχών μέχρι

τιςακτέςτουΠερσικούκόλπου.Στοδιά

στημαα πότο 1538 μέχριτο 1553οΣου-

λε ϊμάν επ ιχε ίρησε να επεκτείνει την ε

π ιρροή του στον Ι νδ ικό ωκεανό, με μ ια

σειράεκστρατειών, οι οποίες όμωςτον

έφεραν αντιμέτωπο με τους Πορτογά

λους.Οιεκστρατείεςαυτέςείχανπεριο-

ΙΜΠΡΑΗΜ ΝΤΑΜΑΤ ΠΑΡΓΑΑΗΣ ΠΑΣΑΣ

Ο ΙμπραήμΝταμάτ (=βασιλικόςσύζυγος)Πάργαλη (οαπότηνΠάργα) πασά, ανήλθε στα υψηλότερα αξιώματα της ΟθωμανικήςΑυτοκρατορίας. Αναδείχτηκε μεγάλος βεζίρης και μπεϊλέρμπεης(γενικόςδιοικητής)τηςΡούμελης(τωνευρωπαϊκώνδηλαδή κτήσε

ων της αυτοκρατορίας) και αρχιστράτηγος. Καταγόταν από τηνΠάργακαι ήτανγιος του Ελληναψαρά Γιάννη Μικέγκα.Τοβαπτι-στικότουόνομαήτανΘεόδωρος(κατ'άλλουςΘεόφιλος).Γεννήθη-κετο1494,ήτανδηλαδήσυνομήλικοςτουΣουλεϊμάν.

ΟΘεόδωροςαπήχθηαπόΑλγερινούςπειρατέςκαιπουλήθηκεωςσκλάβοςσεμιαχήρα,στη ΜαγνησίατηςΜικρόςΑσίας.Εκείέλαβεευρείαπαιδεία.ΟπατέραςτουΣουλεϊμάν,ΣελήμΑ’,συνάντησετονΙμπραήμενώέπαιζεβιολί. Γοητευμένοςαπότηδεξιοτεχνίατουκαιαπότιςγνώσειςτου,τονέφερεστοπαλάτι.Γνώριζετουρκικά,ιταλικά,περσικάκαι,φυσικά,ελληνικά.Σύμφωναμεάλληεκδοχήόμως,οΙμπραήμκατέληξεστηνΚωνσταντινούποληκαιεκείπουλήθηκε στονΣουλεϊμάνήγνωρίστηκεμετονΣουλεϊμάνστηΜικράΑσία.Οτελευταίοςτονπήρεστηνυπηρεσίατου,αρχικάωςπροσωπικότουυπηρέτη,κατόπινσαναρχιγερακάρη(υπεύθυνογιατακυνηγετικάγεράκια του Σουλεϊμάν) και μετά ωςαρχιτελετάρχη.Το

1524οΣουλεϊμάντονπάντρεψεμετηναδελφήτουΧατσιζέκαιτονανέδειξεσεμεγάλοβεζίρη(κάτιανάλογομεπρωθυπουργό).

ΟΠάργαληςήτανπιστόςστονΣουλεϊμάνκαιαναδείχτηκεσεεξαιρετικόστρατηγό καιπολιτικό.Ηρθε όμως σεσύγκρουση μετηΧουρέμ,τηνευνοούμενητουΣουλεϊμάν,ηοποίακατάφερενατονδιαβάλεικαινατονεξοντώσει.ΟΠάργαληςήλθεσεσύγκρουσημετονυπεύθυνογιαταοικονομικά,ΙσκαντέρΤσελεμπή,μετονοποίοείχε επίσης συγκρουστεί κατάτη διάρκεια εκστρατείας εναντίοντωνΠερσών.ΑυτήτηφοράοΠάργαληςπέτυχετηνεξόντωσητουεχθρούτου.

Ωστόσο,τογεγονόςαυτό, μετημεσολάβησητηςΧουρέμπροκάλεσετηνεχθρότητατουΣουλεϊμάνπροςτονΠάργαλη. Επίσης,ηΧουρέμφρόντισε ναφτάσειστα αυτιάτου Σουλεϊμάνηπληροφορία ότιοΠάργαληςείχεανακηρυχτείστρατηγός- βασιλέας (σε-ρασκέρσουλτάν) κατάτην εκστρατεία εναντίοντων Περσών.Τον

τίτλοαυτόέφερεμόνοοίδιοςοΣουλεϊμάν.

Σύμφωνα μεάλλη πηγή,ο Σουλεϊμάνυποψιάστηκεότι οΠάρ-γαληςείχεμυστικές επαφέςμε τονΑψβούργοαρχιδούκα τηςΑυστρίας.Κάτιτέτοιοόμωςδενεπιβεβαιώθηκεποτέαπότααυστριακάαρχεία.Αλληλογραφίαείχε φυσικά, αλλά επίσημη και μόνο. Οι

τρειςεπιστολέςτουαρχιδούκαφερδινάνδουτωνΑψβούργωνπροςτονΠάργαληέχουνημερομηνίες,ηπρώτη5Ιουλίου1535,ηδεύτερη23Μαρτίου 1535καιητελευταία 14Μαρτίου 1536(έφτασεμετάτονθάνατοτουΠάργαλη).Αρα,ηεκδοχήαυτήκαταρρίπτεται.

Στις5Μαρτίου1536οΠάργαληςπήγεστοσουλτανικόανάκτοροκαιδείπνησεμετονΣουλεϊμάν,όπωςσυνήθιζανοιδύοάνδρες.Κατόπιν, αποσύρθηκε σε έναδωμάτιοτουπαλατιούγιανακοιμηθεί.Τοπρωίβρέθηκε νεκρός,στραγγαλισμένος,ενώτοδωμάτιοήτανανάστατο.ΟΠάργαληςείχεπολεμήσεισκληράγιατηζωήτου,αλλάείχευποκύψει.Ηδολοφονίατου,μεεντολήτουίδιουτουΣου-λεϊμάν,δενείχεκαμίαεπίσημηεξήγηση.ΠοτέοΣουλεϊμάνδενεξήγησετουςλόγουςπουτονοδήγησανστηναπόφασηναδιατάξειτηθανάτωσητου καλύτερουπολιτικού,στρατηγού καιφίλου του.ΟλοιόμωςαπέδωσαντηδολοφονίατουΠάργαληστηνεχθρότητατηςΧουρέμαπέναντιτουκαιστηνεπιρροήπουαυτήασκούσεστον

Σουλεϊμάν.Τοπτώματουφορτώθηκεσεέναάλογοκαιστάλθηκεστοσπίτι

του.Ησύζυγόςτου,αντικρίζονταςτοθέαμακατέρρευσε.Δύοχρόνιαμετάπέθανεκαιαυτήαπότηλύπητης.ΜεεντολήτουΣουλεϊ-μάν, ό,τι είχε σχέση με τον Πάργαλη εξαφανίστηκε εντός ωρών.Απαγορεύτηκεακόμα καιηαναφορά στοόνομάτου,σανναμη υπήρξεποτέ.

Ο Ιμπραήμ έκανε κρυφάό,τι μπορούσε υπέρ τωνχριστιανών.Εξαγόραζεχριστιανούςαιχμαλώτους,τουςβοηθούσεμεκάθετρόποότανζητούσαντηβοήθειάτου,σώζονταςαπότονδήμιοακόμακαικαταδικασμένουςσεθάνατο.Σύμφωναμεμιαεκδοχήμάλιστα,ήτανκρυπτοχριστιανόςκαιαυτόςήτανέναςακόμηλόγοςγιατονοποίο δολοφονήθηκε. Στονπατέρα,τημητέρατου καιτους δύοαδελφούςτουπαραχώρησετιμάριοστηνΠάργα,απότοοποίοεισέ-πραττεετησίως2.000νομίσματα.Οπατέραςκαιοιαδελφοίτουτον

επισκέφτηκανστηνΠόλητο1527.



@cnb&Kff?fö It\» fdM /bo iA m n 0* !>«■ mi t f ty i i t l n ba>l fe$tygtn x>erj j gd t .^ä i f t .

0 , J f r . iy t r iVafctMvori<Rot * gn.iOc»1)^Φ(Κιυίΐιι:!φ<ΓB*ir«im/<£>eet|l«Κ ,ιφ t><»̂ β ιφ Ι'ύφρ αη ·»nfrv»

aller(cyn«|i)ipert. iMMIitUwc/ÄeiHiitweiltfciYy&'itbuict»cu*cc»portcn jl ) n’ir,ιΐΐι'|acbti>wt|i.i ii{'eii/X’iit>n'i||i7b,((i«iinui?cFum«ifieyn/ew«eM bttvt> 0 Oi i ne Ti / p n C vn i i Ι ιΜ η π i n ’ c i u '.£1 rtb. i n ·>{(.<: ,V\ iC' i ; j . nt· i ;̂ ?!N i t in t, i t ' f i i f l t f i j i ibi n K mu nt ' |eyt i iv tr fö

vtlω3t>.it·»'!sSeii/VKO ugeieii/i im^ctiiD'icii.V.ialogilicdi /̂ i ißonvii&revtiviilewtg^aiigtii/,! e « > % i D t t gley»*)in«>ol>i«jfni«t>iBt)njc*»gcfiingliiiisije-mtul»«·«it'iii'.nieuitenti|>st

κ η h'l4?em.i>mi!t>&d!ii>.ii»jü>eygm'.HtK'U'tH .Si*mtigt;tbefsi>>)|g«isyn«Mvonιιι φ j »üβηβ/ΡΦtxrfttfaMit«« of tti jfcigsw.illjtyi ir tn(όΐΛαηfUM/tey»ji>rgotvifimtxv h I't s trUBKrtenbgboftiiiilijil,iVif ti ^ rs f. £>*m«c>.n*fctntit\ ;j<E>fin/o«ii»ii«m^tg|a>»gfi>qf,

bitjifygtn)φυίίΈ^i'n^jcrt/(5>t.$cn i o : U 't r r t in nm t vt i ό ι ί ν £ ι &

ims» m ί ' mn .

Ο Ιμπραήμ Π άρ γαλη ς πασά ς σε μικρο γρα φ ία χειρο γρά φ ου του 1530. Φ έρει κεφα λο& ρα ύσ τη,

ω ς σύ μβο λο της εξου σ ίας του .

ρισμενηεπιτυχία.

Επίσης, μιαάγνωστη πτυχή τωνπο

λεμ ικών επ ιχε ιρήσεωνπου οργάνωσε ο

Σουλε ϊμάν ήταν ο ι κο ινές εκστρατείες

ΓάλλωνκαιΤούρκωνκατάτηςελεγχόμε

νης από τη Γένουα, εκε ίνη την εποχή,

Κορσικής. Οι εκστρατείες αυτές πραγ-

ματοποιήθηκαν μ εταξύ τ ου 1553 κα ι

1558.ΗΚορσικήκατελήφθη,αλλάαργό

τερα ο ι Γάλλοι την επέστρεψαν στους

Γενουάτες . Η μεγάλη εκστρατεία που

οργάνωσε ο Σουλε ϊμάν κατά της Μάλ

τας,το1565,ήτανεπίσηςκαταστροφική

γ ια τις δυνάμε ις του . Ο ι Τούρκοι υπέ

στησανσυντριπτικήήττα, χάνονταςπά

νωαπό20.000άνδρεςτους.

ΟΣουλεϊμάνεκστράτευσεγιατελευ

ταίαφορά το1566,εναντίον της Ουγγα

ρίας. Πέθανε, από φυσικάαίτια, πολ ιορ

κώντας ένα μικρό φρούριοστηνΟυγγα

ρία.

ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣΓιατους Ελληνες, 6αρύςήταν οφό

ρος α ίματος που τους υποχρέωσε να

πληρώσουν ο «μεγαλοπρεπής» σουλτά

νος.Απότο 1532 μέχριτο1540, οιΕ λλη

νες, ιδιαίτερα οι νησιώτες, του Αιγαίου

και του Ιον ίου, αλλά κα ι ο ι Βορε ιοηπε ι

ρώτες, εξοντώθηκαν συστηματ ικά από

τιςτουρκικέςορδές.

Το1532οιελπίδεςτωνΕλλήνωνανα

ζωπυρώθηκαν,στοάκουσματηςείδησης

της έναρξης πολέμου μεταξύ Αυστρια

κώνκαιΤούρκων.ΟΣουλεϊμάν,αφούσυ

γκέντρωσε τεράστιο στρατό, ε ισέβαλε

στααυτοκρατορικάεδάφη καιπροκάλε-

σετονΚάρολοσεμάχη,διακηρύσσοντας

ότι ε ίνα ι «ο άρχων του κόσμου» και η

«σκιάτουΘεούστηγη»!ΟιΓερμανοίπιέ

στηκανιδιαιτέρωςαπότιςαπειράριθμες

τουρκικέςορδές.

Γιαναχαλαρώσειτηνεχθρική πίεση

ο αυτοκράτορας αποφάσισε να στείλε ι

τονστόλοτου στιςελλ ηνικές θάλασσες

και, εν ε ίδει αντιπερισπασμού, ναξεση

κώσειτους Ελληνες σε επανάστασηκα

τάτωνΤούρκων.Οαυτοκρατορικόςστό

λος, μεεπ ικεφαλής τονΑ νδρέαΝτόρια,

κυρ ίευσε τα φρούρια του Ρ ίου και του

Αντ ιρρ ίου, την Κορώνη και την Πάτρα.

Ολαόμωςάλλαξαν, ότανανέλαβετηδι

ο ίκηση του οθωμαν ικού στόλου ο δ ια

βόητοςπειρατήςΧαϊρεντίνΜπαρμπαρό-

σα,ανκαιμετομέροςτωνΓερμανώντά

χθηκανηΒενετία,οπάπαςκαιοιιππότες

τουΑγίουΙωάννη.Οχριστιανικόςστόλος

ηττήθηκε, κυρ ίως λόγω της έλλειψης

πρωτοβουλίαςεκμέρουςτουΝτόρια.

ΟΜπαρμπαρόσαεπιτέθηκεσε25ελ

λην ικά νησιά. Κατέστρεψε ολοσχερώς

την Α ίγ ινα. Από τους κατοίκους, 5.000

που επέζησαντους έσυρε σκλάβους. Το

νησ ί απέμε ινε ακατο ίκητο. Ακολούθη

σαντα Κύθηρα (7.000 Ελληνεςνεκρ οίή

σκλάβοι),ηΠάρος(6.000Ελληνεςνεκροί

ήσκλάβοι), ηΣύρος,ηΝάξος,ηΑστυπά

λαια, ηΣκιάθος, ηΖά κυνθος,η Κεφαλο-

νιά, ηΚρήτη. ΟιΤούρκοιεπιτέθ ηκαν και

στα μ ικράνησ ιά των Στροφάδων, όπου

κατάστρεψαν την ιερά μονή Μεταμόρ

φωσης του Σωτήρος, σφάζοντας όλους

τουςμοναχούς.ΠαντούοιΤούρκοισκόρ

π ιζαν τον θάνατο και την ερήμωση. Χ ι

λιάδες Ελληνες,απότανησιάκαιτηΧει-

μάρα, υπολογίζεται ότι πουλήθη καν ως

σκλάβοιστοίδιοδιάστημα.Ακόμαπερισ

σότεροισφάχτηκαν.

Ο Μπαρμπαρόσα αποφάσισε να επ ι

τεθεί και στην Κέρκυρα. Στην απέναντι

ακτή, στονΑυλώνα, στάθμευεο οθωμα

ν ικός στρατός με επ ικεφαλής τον ίδιο

τονΣουλεϊμάν.Ολοτονησίλεηλατήθηκε

άγρια και χ ιλ ιάδεςσκοτώθηκαν ήαιχμα

λωτίστηκαν-μόνοοισυλληφθέντεςυπο

λογίζονταισε22.000άτομακάθεηλικίας,

άνδρες καιγυναίκες, ενώπάνωαπό 140

χωριά του νησιού έπαψαννα υπάρχουν.

ΜόνοηπόλητηςΚέρκυραςδενείχεκυ-




ΧΟΥΡΕΜ ΧΑΤΟΥΜ ΡΩΙΕΛΑΝΑ

ριευθεί. Εντόςτωντειχών,οι Ενετοί και

οι Ελληνεςπολέμησαν ηρωικάκαιάντε-

ξ αν στις α λλ επάλληλ ες εφόδους των

Τούρκων.Οργισμένοςαπότηναποτυχία,

ο Μπαρμπαρόσα επ ιτέθηκε στους Πα-

ξούςκαιτουςκατέστρεψε.

Στομεταξύ,έναςΧειμαριώτηςαρμα

τολός, ο Δαμιανός, συνέλαβε το παρά

τολμο σχέδιο ναεπιτεθεί αιφνιδιαστικάστοτουρκικόστρατόπεδοστηνΠαραμυ-

θιά.Προφανήςσκοπόςτουήτανηθανά

τωσητου ίδιου του Σουλεϊμάν. Ωστόσο,

μιανύκταπρινπραγματοποιήσειτοπα

ράτολμο σ χέδιό τ ου συν ελήφθη από

τους Τούρκους και οδηγήθηκε ενώπιον

του τρομερού σουλτάνου. Εκεί, βασανί

στηκεανηλεώςκαικατόπιντεμαχίστηκε

ζωντανός.Ωςεκδίκηση,οΣουλεϊμάνεπι

τέθηκεσταχωριάτηςΧειμάραςκαιπρο-

κάλεσεμεγάλεςκαταστροφές.

Μάχες όμως σημε ιώθηκαν κα ι στην

Πελοπόννησο. Οι Τούρκοιαπέτυχαν νακαταλάβουν το Ναύπλιο κα ι τη Μονεμ-

ITPATIfiTIKHUTOPIA147' 4 i *

ΟΣου λεϊμά ν με τελετουργικό κράνος διακοσ μη μένο με πολύτιμο υς λίθο υς .

ΤονσημαντικότερορόλοστηζωήτουΣουλεϊμάνδιαδραμάτισε μιαγυναίκα,ηδιαβόητηΡωξελάναή Ρωξελάνη, όπωςτηναποκαλούσαν στηΔύση. Τοπραγματικότηςό νομαήτανΑλεξάνδραΛισόφσκα.ΗτανΟυκρανή,κόρηορθόδοξουιερέα.ΑιχμαλωτίστηκεαπόΤατάρουςτηςΚριμαίαςκαιπουλήθηκεσκλάβαστουςΤούρκους.ΛόγωτηςομορφιάςτηςεπιλέχθηκεγιατοχαρέμιτουΣουλεϊμάν,ωςμιααπότιςπάνωαπό300παλλακίδεςτου.

Ωστόσο,οΣουλεϊμάνερωτεύτηκεσφοδράτηνΑλεξάνδρα,ηοποίαέγινεμουσουλ-μάνακαιονομάστηκεΧουρέμ(αυτήπουδίνε ιχαρά).Ηταντέτοιαμάλισταηεπιρροή τηςστονσουλτάνοπουγιαχάρητηςεξόρισετηνπρώτητου σύζυγο,τηνΑλβανή (ή Κιρκά-σια, σύμφωνα με άλλες πηγές)Μαχιντεβράν, μητέρατουπρωτότοκου γιου του Μου-σταφά.Επίσης,εκτέλεσετονμεγάλοβεζίρη,σύζυγοτηςαδελφήςτουκαιστενότουφίλο,Πάργαληπασάκαιστοτέλοςεκτέλεσετονγιοτου, Μουσταφά,αφούηΧουρέμδενμπορούσεναανεχτείτηνάνοδοστονθρόνοτουγιουτηςΜαχιντεβράν,αλλάκαιτονγιοτου,τονΒαγιαζήτ,αφούηΧουρέμευνοούσετηνάνοδοστονθρόνοτουάλλουγιουτης,τουΣελήμ.

Συνολικά,η Ρωξελάναέδωσε στονΣουλεϊμάν έξιαπόταεννέα του παιδιά. Επίσης,πέρααπόκάθεοθωμανικήπαράδοση,απελευθερώθηκεαπότονΣουλεϊμάν-τυπικάήτανσκλάβα-καιμάλισταοΣουλεϊμάντηνυμφεύθηκεεπίσημα, καθιστώνταςτην,πρώτηστηνοθωμανική ιστορίανόμιμησύζυγο σουλτάνου. ΗΧουρέμ, μετάτηνεξόντωσητουΠάργαλη, συμμετείχε στη διακυβέρνηση του κράτους, επηρεάζοντας δραματικά τονΣουλεϊμάν, ακόμακαι στην εκλογή τωνπλέων υψηλόβαθμων αξιωματούχων του κρά

τους.Πέθανετο1558.

Α γαλμα της δ ιαβ όη της σο υλτάνας Α λεξάνδρ ας- Χ ου ρέμ , στη γενέτειρά της Ο υκρα νία.



6ασία. Ωστόσο, μετάτηνειρήνευ ση του

Καρόλου με τους Τούρκους, οι Ενετοί,

μένονταςμόνοι, αναγκάστηκαννασυνο

μολογήσουν ε ιρήνη με τους Τούρκους,

παραδίδοντάς τους κα ι το Ναύπλιο κα ι

τηΜονεμβασία.

Επίσης,οΣουλεϊμάνήταναυτόςπου

σκέφτηκενα υποχρεώσειτουςΕλληνες

σε μαζικό εξισλαμισμό, σχέδιοπου ε ίχεεπεξεργαστείκαι οπατέραςτου, Σελήμ

Α’, αλλάε ίχετελικάαπορρίψειγιαοικο

νομ ικούς λόγους, αφού το οθωμανικό

καθεστώςστηριζότανστηνεκμετάλλευ

σητωνυποτελώνπληθυσμώνγιαναεπι

βιώσει. ΟΣουλεϊμάνσκέφτηκεναεπιβά

λε ι το κλε ίσ ιμο όλων των χρ ιστιαν ικών

ναώνσ την Κωνσταντινούπολη,γιατί, ως

φανατικός μουσουλμάνος που ήταν, ε

νοχλε ίτο κα ι απότην παρουσίατους α

κόμα.Στοσχέδιοτουαυτόβρήκεαπένα

ντι του την αντ ίδραση του σεϊχ ισλάμ

(αρχι-ιμάμη), οοποίος του ε ίπεότι κάτι

τέτοιοήταναντίθετομετιςδιδαχέςτουκορανίου.

Γεν ικά, την περ ίοδο της βασ ιλε ίας

τουΣουλεϊμάνοι Ελληνεςυπέφεραντα

πάνδεινα. ΟΣουλεϊμάνόρισεναγίνεται

τοδιαβόητοπαιδομάζωμακάθετρία, α-

ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΣΗΡΙΑΛ

Τοτουρκικόσήριαλμετοντίτλο«Μεγαλοπρεπήςαιώνας»,τοοποίοοελληνικόςτηλεοπτικός δίαυλος που το προβάλλει θεώ

ρησεσκόπιμοναμετατρέψεισε «Σουλεϊμάνο Μεγαλοπρεπής», αποτελεί μνημείο διαστρέβλωσηςτης ιστορίας, απόπολλές απόψεις, προκαλώντας την οργή ακόμη καιΤούρκωνιστορικών.Τοσήριαλπάσχειπολλαπλάσειστορικόεπίπεδο.Καταρχήνενδυμα-τολογικά, καθώςοι χαρακτήρες φέρουν ενδύματακαιοιστρατιώτεςστολέςκαιεξοπλισμόμεταγενέστεροή,κατάπερίπτωση,προγενέστερο.Ταγυναικείαενδύματαειδικάανήκουν στον 19ο και όχι στον 16ο αιώνα.Αντίστοιχα,ταόπλα καιοιστολές των στρατιωτών, ειδικά τωνγενιτσάρων, είναι εκτόςεποχής.

Αλλά καιτα ιστορικά στοιχεία είναι «πειραγμένα». Ετσι, στο σήριαλοι απώλειες

τωνΟύγγρωνστοΜόχατςαναφέρονταιως30.000,τηστιγμήπουολόκληροςοΟυγγρικόςΣτρατόςδεναριθμούσεπάνωαπό25.000.

Επίσης, στιςενθυμήσεις τωνπαιδικώνχρόνωντουΠάργαλη,στοσήριαλ,εμφανίζεταιημητέρατουνατονπαραδίδει μετηθέλησήτηςστουςυπεύθυνουςγιατοπαιδομάζωμα. Ο Πάργαλης όμως αιχμαλωτίστηκε από πειρατές που τον πούλησαν ωςσκλάβο. Δεν αρπάχτηκε κατά τη διάρκεια του παιδομαζώματος και, φανταζόμαστε,πωςακόμηκαιανείχεσχέσημετοπαιδομάζωμα,μάλλονη μητέρατουδενθατοπαρέδιδεεκούσια.Ακριβώς εδώέγκειταιητουρκικήπροπαγάνδα,που μέχρισήμερα υποστηρίζειότιταπαιδιάτουπαιδομαζώματοςδεναρπάζονταν,αλλάπαραδίδοντανεκούσιααπότουςγονείςτους.

Επιπλέον,στοσήριαλδενγίνεταικανέναςλόγοςγιαταεγκλήματατουΣουλεϊμάν,γιατηνεκτέλεσητωνΟύγγρωναιχμαλώτων,γιατηνκαταπίεσηέναντιτωνχριστιανών.

Σημαντικόπρόβλημα είναιτέλοςη κακή μετάφραση,αλλά καιη, ανεξήγητη(;)απαλοιφήλέξεων καιονομάτωνπου σχετίζονταιμετην Ελλάδα. Ετσι,γιαπαράδειγμα,ότανοΠάργαληςεπιστρέφειαπότοΜόχατςκαιφέρνειστοσπίτιτουτρίαελληνικάα

γάλματα,τουΗρακλή,τηςΑρτέμιδοςκαιτουΑπόλλωνα,ομεταφραστής-ανκαιακού-γονταιαπότονΤούρκοηθοποιόπουενσαρκώνειτονρόλοτουΠάργαλη-παραλείπεινααναφέρειταονόματαΑρτεμιςκαιΑπόλλων,ενώτονδύστυχοΗρακλήτονμεταφράζειως«γενναίοπολεμιστή» .Ολόγος;Αγνωστος.Ισωςτοκανάλιναξέρει.

ΛάβροςεναντίοντηςτηλεοπτικήςσειράςγιατονΣουλεϊμάντονΜεγαλοπρεπήεμφανίζεταιοΤούρκοςπρωθυπουργός,ΤαγίπΕρντογάν.Σεομιλίατουσταεγκαίνιαπεριφερειακούαεροδρομίου στηνΚιουτάχεια,οΕρντογάνάσκησεσκληρήκριτικήστοσήριαλ. «ΟΣουλεϊμάνοΜεγαλοπρεπήςπέρασε όλητουτηζωήπάνωστοάλογο.Δενείναιοχαρακτήραςπουαπεικονίζεταιστηντηλεοπτικήσειρά»,ανέφερεοΤούρκοςπρωθυ πουργόςενοχλημένοςπροφανώςαπό τογεγονόςότιη σειράασχολείταιμείντριγκεςστοχαρέμ ιτουσουλτάνου. «Αυτάδενθα άρεσαν στουςπρογόνους μας»είπε,προθέ-τοντας: «Καταδικάζω τονπαραγωγότης σειράς καιτον ιδιοκτήτη του καναλιού,πουτηνπρόβαλε».ΟΤούρκοςπρωθυπουργός σημείωσεακόμη ότι«έχουνειδοποιηθεί οιαρχέςκαιαναμένεταιη Δικαιοσύνηναλάβειτη σωστήαπόφαση».Τοτουρκικό ΡαδιοτηλεοπτικόΣυμβούλιοέχειήδηεπιβάλειπρόστιμοστηντηλεοπτικήσειρά,επειδή«δεν

έδειξετονπρέποντασεβασμόστηνιδιωτικήζωήμιαςιστορικήςπροσωπικότητας».

Ο ι πρω ταγω νισ τές του του ρκικού σήρ ιαλ. Δ ιακ ρίνο νται οι σ ουλτάνες με τα αβ υσ σα λέα ντεκολ τέ του 19ου αιώ να.

Ο σ ου λτάνος Σουλεϊμά ν ο «Μ εγαλοπρεπής».

ντίπέντεχρόνια.Ο«ΚώδικαςτωνΡαγιά

δων»πουκατάρτισε,δενθεωρούσεπλέ

ον τους υποτελε ίς ιδ ιοκτησ ία του εκά-

στοτεσπαχή,αλλάτουοθωμανικούκρά

τους.Τογεγονόςαυτό,χωρίςναπεριορί

σε ι ιδια ίτερατ ις κατά τόπους αυθαιρεσ ίες κα τά τ ων ρ αγ ιά δω ν, ε πιβ άρ υν ε

τους Ελληνες , αφού τώρα φορολογού

ντο απευθε ίας από το οθωμαν ικό κρά

τος, μέσωδιορισμένωνφοροεισπρακτό

ρων.

Επί της βασ ιλε ίας του επ ίσης δημι-

ουργήθηκε κα ι το ζήτημα των λεγάμε

νων «Τσάμηδων» . Ο ι Τσάμηδες ή ταν

Ελληνες «σπαχήδες» (τ ιμαριούχοι, οι ο-

Γκρα βο ύρ σ εποχής που εικο νίζει την του ρκική επίδεση σ τη Β ιέννη , το 1529.

4 8 Ι ς τ ρ μ | οτι κη ιστορία



ποιοι σεανταπόδοσητηςπαραχώρησηςγαιών ήταν υποχρεωμένοιναπολεμούν

υπέρ των Τούρκων). Κατά τη δ ιάρκε ια

των πολέμων των Οθωμανών κατάτων

Περσών, ο ι Ελληνες σπαχήδες πο λέμη

σανάριστα,υπότονεπίσηςΕ λληναΠάρ-

γαλη, σεβαθμόπουοσουλτάνοςφοβή

θηκετηδύναμήτους-λέγεταιότιτοσώ

μα των Ηπε ιρωτών σπαχήδων αρ ιθμού

σε30.000άνδρες. Γιατονλόγο αυτό, ο

σουλτάνοςτουςέθεσεδύοεπιλογές,εί

τεθ α «τούρκευαν» καιθα διατηρούσαν

τ ιςγαίες καιταπρ ονόμιάτους, ε ίτεθα

παρέμενανχριστιανοίκαιάρα και Ελληνες, χάνονταςέτσιταπλούτητους. Δυ

στυχώς, πολλοίαπόαυτούςπροτίμησαν

ναξεπουλήσουντηνπίστη καιτηνεθν ι

κή τουςταυτότητακαιεξελίχθηκαν μά

λ ιστα στους χε ιρότερους εχθρούς των

Ελλήνων,έωςκαισήμερα.

ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣΜιαακόμασκοτεινήπτυχήτουΣου-

λε ϊμάν ε ίνα ι αυτήτων δολοφον ιών που

διέπραξε.Θύματάτουυπήρξανδύοαπό

τους γ ιους του, ο πρωτότοκος και δ ιάδοχος, ο Μουσταφά και ο Βαγιαζήτ . Ο

πρώτος κατηγορήθηκε απότη Ρωξελά

να γ ια συνωμοσία και στραγγαλ ίστηκε

μπροστά στον ατάραχο Σουλε ϊμάν με

χορδήτόξου,το1553.Οδεύτεροςεκτε-

λ έστηκε το 1561, μαζ ί με τα τέσσερα

παιδ ιά του κα ι εγγόνια του Σουλε ϊμάν ,

γ ια τί ε πιχ είρ ησ ε να δ ιε κδ ικ ή σε ι το ν

θρόνο απότονευνοού μενογιοτης Ρω-

ξελάνας , Σελήμ -μετέπε ιτα σουλτάνο

ΣελήμΒ’.ΟΣουλεϊμάνεκτέλεσεεπίσης

καιτουςδύογαμπρούςτου,τονΦερχά-

ντ πασά, το 1524 και τον Πάργαλη, το1536.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο Σουλε ϊμάν υπήρξε μ ια σκοτε ινή

προσωπικότητα.Στα46χρόνιατηςβασι

λείαςτουηΟθωμανικήΑυτοκρατορίαέ-

φτασεστοαπόγειοτηςισχύοςτης,αλλά

επίσηςεισήλθεκαιστηνπερίοδοτηςμε

γάληςπαρακμής,ηοποίακράτησεμέχρι

τηδιάλυσήτης,το1918.

ΟΣουλεϊμάνυπήρξεπάντοτεέρμαιο

τωνπαθώντου.Εκτόςαπότοπάθοςτου

γιατη Χουρέμ-Ρωξελάνα, πολλές πηγές

του καταλογίζουν απίστευτες ασωτίες, μαζίμετονΠάργαληκαιτονΕνετόΓκρίτι.

Κάποιεςαπόαυτέςμιλούνακόμακαιγια

ομοφ υλοφιλική τουσχέση μετονένανή

καιμετουςδύοαυτούςάνδρες.Ανκαιέ

μεινε στηντουρκική ιστορίαως νομοθέ-

της , ο ι νόμοι που θεσμοθέτησε βασίζο

νταν στο ισλαμικό θρησκευτικό δ ίκα ιο

και, ωςεκτούτου,δενωφέλησανιδιαίτε

ρα τους μη μουσουλμάνους υπηκόους

του.

Σε όλη του τη δ ιακυβέρνηση στηρί

χτηκε κυρίως σε εξωμότες χριστιανούς

αξιωματούχους,λόγωτηςευρύτηταςτουπνεύματόςτους,έναντιτωνπερισσότερο

συντηρητικών,ανόχισκοταδιστώνΤούρ

κων.Ωστόσοκαιοίδιοςπαρέμεινεσεόλη

του τη ζωή ένας φανατικός ισλαμιστής.

ΣτιςπροσευχέςτηςΠαρασκευήςπήγαινε

να προσευχηθε ί με τη συνοδεία 4.000

σπαχήδωντηςΠύληςκαισολάκωνφρου

ρών.Οιχριστιανοίκάτοικοιτηςπόλης,α

παγορευότανκαιναβγουναπότασπίτια

τους,ότανπερνούσεηπομπή.

Επιπλέον, οΣο υλεϊμάνδεν διακρινό-

τανγιατηντήρησητωνυποσχέσεώντου.

Αυτόαποδείχθηκεπερίτρανααπότιςδεκάδες παρασπονδίες του έναντι των ε

χθρώντου,αλλάκαιέναντιτουφίλουτου

Πάργαλη,στονο ποίο είχε υποσχεθεί ότι

ποτέδενθα τονεκτελούσε, όσο κυβερ

νούσε. Ητανσκληρός, χωρίςλόγο, εκτε-

λώνταςαιχμαλώτους,ακόμακαιότανηα

ντίθετηπρακτικήθ ατου επέφερεμεγα

λύτερο κέρδος. Ουσιαστικά, ο ι εκτελέ

σεις αιχμαλώτωνστιςοποίες προχωρ ού

σε σε κάθε περ ίσταση, λε ιτουργούσαν γιατονίδιοωςτελετουργικέςθυσίες,ως

προσφορ ά αίματος προςτο Ισλάμ,βάσει

του ιερούνόμου του Τζιχάντ, του ιερού

πολέμουκατάτων«απίστων».

ΟΣ ουλεϊμάν ήταν επίσης ο σουλτά

νοςπουκατέστησετηνΟθωμανικήΑυτο

κρατορία σημαντ ικό παίκτη στη δ ιεθνή

διπλωματικήσκακιέρα.

Σε γενικέςγραμμές, ο Σουλεϊμάν υ

πήρξε μιασημαντική μορφή, που έδωσε

το στίγμα μ ιας εποχής. Υπό το πρ ίσμα

του σύγχρονου ιστορικού όμως, ε ιδικά

τουΕλληνα,ηπροσωπικότητάτουσίγουραοφείλεινααπομυθοποιηθεί. ΟΣουλε-

ϊμάνπάνωαπόόλαυπήρξεστυγνόςδιώ

κτηςτουΕλληνισμού,άμεσααλλάκαιέμ

μεσα, ως συνέπειατωνπολέμων του με

τιςδυτικέςδυνάμεις.Τοαποτέλεσμαγια

ταχιλιάδεςθύματάτουήταντοίδιο.Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1)Α . Η . Lybyer: THE GOVERNMENT OF THE OTTOMAN EMPIRE IN THE TIME OF SULEIMAN THE MAGNIFICENT, Harvar d Universi ty Department o f Histor ical Studies, Vol XVIII, Ο ξφ όρ δη , 1913.(2) R. B. Meriman: SULEIMAN THE MAGNIFICENT 1520-1566,Harvar d U niversity Press, 1944.(3 ) Κ . Σάθας : ΤΟΥΡΚ Ο ΚΡΑ ΤΟΥΜ ΕΝΗ ΕΛΛ Α Σ, Β ιβλιοθή κη Ισ τορ ικώ ν Μ ελετώ ν, Αθήνα, 1985.(4) ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΕΛ ΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ Ν Ο ΥΣ, Ε κδο τική Α θηνώ ν.(5) ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΕΛ ΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ Π Ο ΛΙΤΙΣΜ Ο Υ, Ε κδόσ εις Χάρη Π άτσ η, Α θήνα, 1968.

r·4"ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I4 9

$ 1



Για να αντιμετω πισ τεί μερικώ ς η ανω τερότητα τω ν γερμα νικώ ν αρ μά τω ν, οι Σύμ μαχ οι υιοθέτησ αν, προ της απόβασ ης, ένα ισ χυρ ότερο πυροβό λο 17 pd r (76,2 χλσ τ.) σ το άρ μα Sherman. Η νέα παρα λλαγή , η οποία εξακολου θούσ ε όμω ς να υ σ τερεί σ τη θω ρά κισ η, ονομ άσ τηκε Sherman Firefly (πυγολαμπίδα ). Αν κα ι σε κάθ ε τέσσ ερα άρμ ατα υπήρχε ένα Firefly, ο αρ ιθμό ς του ς ήταν περιορ ισμένο ς.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Α. ΠΑΠΑΑΟΠΟΥΑΟΣ

Συνιαγμαιόρχικ (Τθ) ε.α.

Μεταξύ 12 και 15 Ιουνίου 1944, Πίνες

ήμερε? μειά ιη μεναΠειώβη απόβαση

ίων συμμαχικών δυνάμεων one ακτές

me Νορμανδίας, οι Βρετανοί

εαιχείρηοαν να κυκλώσουν την ισχυρή

γερμανική Μεραρχία Πάντσερ «Lehr)) και να προσβάλουν τηνπόλη Καν από δυτικά. Ηεπιχείρηση εγκαταλείιρθηκε οριστικά αολύ

γρήγορα, χωρίς να επιτευχθεί ούτε μέρος των επιδιώξεων της.

Ηπροσπάθεια των Βρετανών, χαρακτηριζόμενη από απουσία

επιθετικού πνεύματος και ορμητικότητας, ύστερα ααό σωρεία λαθών,

αροκάλεοε σοβαρότατες απώλειες οε έμιμυχο δυναμικό και άιμυχο

υλικό, καταλήγοντας οε μια βεβιασμένη σύμπτυξη που κηλίδωσε τη

μεγάλη τρήμη των διάσημων «Αρουραίων της Ερήμου)) της

βρετανικής 7ης Τεθωρακιομένης Μεραρχίας.

Ρυμ ούλκηση μ εταξύ γερμανικώ ν αρμά τω ν μάχης Tiger. Το διαβόη το γερμανικό ά ρμ α μ άχη ς, το οποίο α ποτέλεσε τον χειρ ότερο εφ ιάλ τη τω ν αντιπάλω ν του , χα ρα κτηριζόταν από μια σημαντική «χίλλειο πτέρνα»: τις σ υχ νές μη χα νικές βλάβ ες. Συνήθω ς, οι επιλαρχίες αυτού του τύπου δεν είχαν

ποτέ το σύνολο τω ν

αρ μάτω ν του ς διαθέσ ιμο .

50 IΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ



«PERCH»1 2 - 1 5 Ι ο υ ν ί ο υ 944

Η π α ν ω λ ε θ ρ ί α ί ω ν «Αρουραίων i n e Ε η π ρ ο υ »

οϊπ μ ά χ η i n c N o o u a v ö i a c

Τ

ην 6ηΙουνίου 1944, οιΣύμμαχοιπρ αγματοποίησαν τη

μεγαλύτερη αποδοτική επιχείρηση του Β' ΠΠ, επιδιώ

κονταςτηδημιουργίαενόςνέουμετώπουστηνΕυρώ

πη,απότοοποίοθαμπορούσαννααπειλήσουνάμεσα

τηΓερμανία.Στις 07.30, η 2η Βρετανική Στρατιά, του αντιστρατήγου

σερΜάιλςΝτέμπσεϋ,αποβιβάστηκεστουςαιγιαλούςαπόβα

σης <·Γκολντ» (Gold). «Τζούνο-> (Juno) και «Σουόρντ» (Sword)

τωνακτών ΚαλΘαντός της βόρειας Γαλλίας, έχοντας υπό τις

διαταγέςτης ταβρετανικά XXX και I ΣώματαΣτρατού (ΣΣ).

Επιδίωξήτηςήτανηκατάληψητηςευρύτερηςπεριοχήςτης

πόληςΚανκαιηοργάνωσηγραμμήςάμυναςαπότανοτιοανα

τολικά αυτής μέχριτηνπόλη Κωμόν, δυτικά. Η εξασφάλιση

τωνπαραπάνωαντικειμενικώνσκοπώνθακάλυπτετοανατο

λικόπλευρότης1ηςΑμερικανικήςΣτρατιάς,τουαντιστρατή-

γουΟμάρΜπράντλεϋ,ηοποίαείχεαποβιβασθείδυτικότερα

στους αιγιαλούς απόβασης «Ομάχα» (Omaha) και -Γιούτα»

(Utah),θαεπέτρεπεστουςΣυμμάχουςναχρησιμοποιήσουντοαεροδρόμιοτηςΚανγιατιςανάγκεςτουνέουμετώπουκαιθα

εξασφάλιζετοναπαιτούμενοχώροσυγκέντρωσηςδυνάμεων,

ώστεμετηδιαπεραίωσηπερισσοτέρωνστρατευμάτωνηεπί

θεσηνασυνεχιζόταναπρόσκοπταπροςτοεσωτερικότηςΓαλ-

Συντήρη ση σω λήνα πυροβόλου αρ μάτω ν μάχης Sherman, σε πόλη της νότιας Α γγλίας, τον Μ άιο του 1944. Λίγου ς μήνες αρ γό τερα , τα β ρετανικά πληρώ ματα 9α δ ώ σουν σ το Sherman την προσ ω νυμία «Rons on», από το σλόγκαν της διαφ ήμ ισ ης του ομώ νυμο υ α ναπτή ρα :«πάντα ανάβ ει με την πρώ τη φ ορ ά». Α ιτία ήταν η ευκο λία μ ε την οποία αναφ λεγόταν το άρμ α, όταν βαλλόταν. Η συμπεριφ ορ ά αυ τή έγινε α ντιληπτή ακό μα και από του ς ερμανού ς που αποκαλούαα ν τα Sh erman κορ οϊδευτικά «Tommy co ok ers» (β ρετανικο ί φ ού ρνοι).

λίας.Οιδύοστρατιέςσυγκροτο ύσαντην21ηΟμάδαΣτρατιών

(ΟΣ),ηδιοίκησητηςοποίαςείχεανατεθείστονΒρετανόστρα

τηγόσερΜπέρναρντΜοντγκόμερυ.ΗκατάληψητηςΚανείχε

σχεδιαστεί, αρκετά φιλόδοξα,για τηνπρώτηημέρα τηςα πό

βασης(D/6Ιουνίου)καιείχεανατεθείστοIΣΣ.ToXXXΣΣ,υπότιςδιαταγέςτουαντιστρατήγουΤζέραρντ

Μπάκναλ. αποτελείτοαπό τις 50ή (Νορθάμπριαν) Μεραρχία

Πεζικού(ΜΠ)και8ηΤεθωρακισμένηΤαξιαρχία(ΤΘΤ).οιοποίες

αποβιβάστηκαν στις 6Ιουνίου, καιτις49η (ΟυέστΡάιντινγκ)

ΜΠκαι7ηΤεθωρακισμένηΜεραρχία(ΤΘΜ),οιοποίεςαποβι

βάστηκανμετάτηνDημέρα.Σύμφωναμετονσχεδιασμότων

Βρετανών,η50ήΜΠ,ύστερααπότηναπόβασήτηςστηνακτή

ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑI51



«Γκολντ»,θακατευθυνόταννότιαγιανακαταλάβειαρχικάτην

πόλη Μπαγιέ -σημαντ ικόοδικό κόμβοστηνπεριοχή -και στη

συνέχειαγιανααποκτήσειτον έλεγχοτου δρομολογίουπου

θα τηνοδηγούσετελικά στηνπόλη Τιγύ συρΣελ. Η επίθεση

του σώματοςστρατού θα συνεχιζόταναπό την7η ΤΘΜ, η ο

ποία,ενισχυόμενηκαιμετην8ηΤΘΤ,θαυπερέβαινετιςενε

παφήμονάδεςπεζικούκαιθακατευθυνότανακόμηνοτιότερα

στηνενδοχώρα.

Η απόβασητουXXXΣΣ, ανκαιόχιόπως ακριβώςείχε σχεδιαστεί, υπήρξεσχετικάεπιτυχής καιμέχριτο τελευταίοφως

τηςDημέραςοιδυνάμειςτουαφίχθησανστηνΜπαγιέ,περίπου

8χλμ.απότηνακτή,αποκαθ ιστώνταςεπαφ ήμετμήματατηςκα

ναδικής3ης ΜΠ του I ΣΣ, ηοπ οία ενήργησε ανατολικάτου. Η

50ήΜΠ,υπότηδιοίκησητουυποστρατήγου ΝτάγκλαςΓκράχαμ,

προω θήθη κε μέχριτηνοδό Μπαγιέ-Καν καιτην7η Ιουνίου ει-

σήλθεστηνΜπαγιέαποκτώνταςτονέλεγχοτηςπόλης,ηοποία

εγκαταλείφθηκεαπότουςΓερμανούς.Τηνεπόμενηημέρα,ακο

λουθώντας χωρίς καθυστέρηση τοχρονοδιάγραμμα προώθη

σης δυνάμεων, ξεκίνησεη αποβίβαση και των άλλωνδύο με

ραρχιώντουσώματοςστρατού.

ΣΤΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗΣ ΑΠΟΒΑΣΗΣΗπρόοδοςτηςσυμμαχικήςεπίθεσηςεπηρεάστηκεαρνητι

κάαπότοκύριοεδαφικόχαρακτηριστικότηςπεριοχής,τοοποίο

υποεκτιμήθηκε κατά τον σχεδίασμά: τοπεριβάλλον του νορ

μανδικού«μποκάζ»(bocage).Επρόκειτογιαένανλαβύρινθοπου

σχηματιζόταναπό μικρές εκτάσεις καιαγρούς, οριζόμενος με

αλσύλλια, συστάδες δένδρων, πυκνούς θαμνοειδείς φράχτες,

αναχώματα, κανάλια, οδούς, δρομάκια καιμονοπάτια.Τοπερι

βάλλοναυτό, το οποίοπεριόριζεδραματικά ταδρομολόγια κι

νήσεωνκαιταπεδίαπαρατήρησηςκαιβολής,ευνοούσετηδρά

σητουαμυνομένου,ιδιαίτερασεαντιαρματικόαγώναενεδρών.

Οι υψηλοίπυκνοίφράχτες μπορούσαννα αποκρύψουνακόμακαι μεγάλοαντιαρματικόπυροβόλο, ενώμικράγερμανικάτμή

ματαμεφορητάαντιαρματικάόπλαείχαντηδυνατότητακρυμ

μέναναβάλουνσχεδόνεξεπαφής,αποτελώνταςεφιάλτηγιατα

βρετανικάτεθωρακισμένα.

Ηπροώ θηση του XXXΣΣνοτιότερατης Μπαγιέσυνεχίστη

κε,αναγκάζονταςτιςγερμανικέςδυνάμειςνασυμπ τυχθούνα

κόμαπερισσότερο.Τιςμεσημβρινέςώρεςτης9ηςΙουνίουαπο-

καταστάθηκεσύνδεσμοςμετοαμερικανικόVΣΣδυτικά.Αργό-

Ο διοικη τής του βρετανικού XXX ΣΣ, αν τισ τρά τηγ ος Μ άιλς Ν τέμπσεϋ (1896- 1969). Α ναφ ερόμ ενος σ την επιχείρη ση «Perch »είχε σ χο λιάσ ει: «Εκείνη την εποχή, η 7η ΤΘ Μ εξακο λου θού σ εναζειμε τη φ ήμη της. Ο όλος χειρισ μό ς της μάχης ήταν ένα αίσχος».

τερα, τα προπορευόμενα τμήματα

της50ήςΜΠαφίχθησανσταβόρειαόριατουΤιγύσυρΣελ.

Αρχικά,η απόβασητης2ης Βρε

τανικής Στρατιάς ε ίχε αντιμετωπι

στείμόνοαπόδυνάμειςτηςγερμανι

κής «στατικής» 716 ΜΠ. Ομως η κι

νητοποίησητωνγερμανικώνστρατη

γ ικών εφεδρε ιών ε ίχε ως αποτέλε

σμα σύντομα να αντ ιπαρατεθούν

στους Βρετανούςσ χηματισμ οίτου I

SS Σώματος Πάντσερ (ΣΠα). Αρχικά προωθήθηκε δυτικά της

Κανη 12η SS Μεραρχία Πάντσερ (ΜΠα) «HitlerJugend», επαν

δρωμένημενεαρούςαλλάφανατικούςστρατιώτες,ενώανατο-

λ ικότερα, έναντι του I ΣΣ προωθήθη κε η εμπειροπόλεμη 21ηΜΠα.ΣτηνπεριοχήέναντιτουXXXΣΣαφίχθησαναρχικάηεπί

λεκτη 130ΜΠα«Lehr»κ αιαργότερ αη101 SSΕ πιλαρχία Βαρέων

Αρμάτων(ΕΒΑ).Ετσι,κατάτιςαπογευματινέςώρεςτης9ηςΙου

νίου,στηνπεριοχήΤιγύσυρΣελ,η50ήΜΠέλαβεγιαπρώτηφο

ράεπαφήμεστοιχείατης130ΜΠα«Lehr».

Η 130ΜΠα «Lehr»,η οποία είχε διοικητή τον υποστράτηγο

Φριτς Μπαγιερλάιν, αποτελούσε έναν από τους πλέον επίλε

κτους γερμανικούς σχηματισμούς, αποτελούμενη από διάφο

ρεςμονάδεςεκπαίδευσ ηςκα ιεπίδειξης(οόρος«Lehr»σημαίνει

«εκπαίδευση»). Το προσωπικό της μεραρχίας αποτελείτο από

πολύπειρουςβετεράνουςστρατιώτεςκαιαξιωματικούς,πολλοί

απότουςοποίουςείχαντιμηθείμεδιάφορεςηθικέςαμοιβέςε

ξαίρετωνπράξεων.Ηιδιαίτερηφήμητηςσυνόδευετημεραρχίααπότηναρχικήτηςακόμη συγκρότηση,στατέλητου1943.Ανά

λογοςτηςφήμηςτηςήτανκαιοεξοπλισμόςτης,ευρισκόμενος

σευψηλότεροεπίπεδοσυγκριτικάμετιςάλλεςτεθωρακισμένες

γερμανικέςμεραρχίες.Τοσύνταγμααρμάτωντηςδιέθετετους

τελευταίους τύπους PantherκαιPanzerIV, ενώτατέσσερα τάγ

ματάπεζικού ήτανμηχανοκίνητα(αντίτουενόςτωνάλλωντε

θωρακισμένωνμεραρχιών) όπως και οι μονάδες πυροβολικού

καιαναγνωρίσεων.

Κ ατεστρα μμ ένα άρ ματα μάχης Cromw ell πλησίον του υψ ώ ματος 213.

Το άρ μα μά χης Cromwell έλαβ ε το όνο μά του από τον Α γγλο πολιτικό κα ι σ τρατιω τικό η γέτη του 17ου αιώ να. Η παρ αγω γή του

ξεκίνη σ ε το 1943 αποτελώ ντας ένα ιδιαίτερα ευέλικτο ά ρμ α, το ταχύ τερο του Β ρετανικού Στρ ατο ύ την εποχή εκείνη.




ΥΠΟΜΝΗΜΑ

χχχχ χχχχ

κ ι2ηΒρΣτρατιά

ι χ ιIηΑμΣτρατιά

XXX

ΙΗ ΙXXXΒρΣΣ

Μπαγιέ

V A u Σ Σ

49ηΒρΜΠ

3 η Κ α ν Μ Π[ Ö ] XX

[ X l s O n B oΟ 51ηΒρΜΠ χ8ηΒρΤΘΤ7ηΒρΤΘΜ• Τρσνζύ / /ΙηΑμΜΠ 716ΜΠ

ΣαινΠωλ ·ν τ υ Β ε ρ ν α ι

ΛανζέβρΤιγύσυρΣελ

12ηSSΜΠα

[Ö]130ΜΠα «Lehr»21ηΜΠα

Λιβρύ ·

Υψ. 213 ν · ΒιλέρΜποκάζΥψ. 174 · βιλέρΜ

ΤρασίΜποκάζ V 11'νΓΤ-

ΙΟΙ SSΕΒΑ352ΜΠ

SS ΣΠα

Π Σύμμαχοι

J Γερμανοί

Αμ:Αμερικανικό

Βρ:Βρειανικό

Καν:Καναδικό

ΣΣ:ΣώμαΣτρατού

ΣΠα:ΣώμαΠάνισερ

ΜΠ:ΜεραρχίαΠεζικού

ΜΠα:ΜεραρχίαΠάνισερ

ΤΘΤ:ΤεθωρακισμένηΤαξιαρχία

ΕΒΑΕπιλαρχίαΒαρέωνΑρμάτων

Τη10ηΙουνίου,βρετανικάτμήματαεισήλθανστοΤιγύσυρΣελ , αλλά σύντομα υποχρεώθηκαν από δυνάμε ις της ΜΠα

«Lehr»νααποχωρήσουν.Κάθεπροσπάθειακατάληψηςτηςπό

ληςείχετην ίδ ιακατάληξη,ενώπαρόμοιαήτανκαι τααποτε

λέσματατωνσυγκρούσεωνέξωαπότηνπόλη,όπουησθενα

ρή αντίστασητων Γερμανώνείχεσύμμαχότηςτονορμανδικό

μποκάζ.Ηκατάστασηπαρέμεινεαμετάβλητηκαιτηνεπόμενη

ημέρα.

Γρήγορακατέστηαντιληπτόότιμετιςεπίλεκτεςκαιισχυρές

μονάδεςτηςΜΠα«Lehr»απέναντιτουςοιβρετανικέςδυνάμεις

είχανδύσκολοέργοναεπιτελέσουνκαιπωςοιεπιθέσειςτους

είχαναυξ ημένεςπιθανότητες νααποτύχουν. Καιενώ ταεπιτε

λείατωνβρετανικώνσχηματισμώναναζητούσανεπίμοναλύση

στοπρόβλημα,αυτήτουςπροσφέρθηκεαπότουςίδιουςτουςΓερμανούς.ΔυτικάτουXXXΣΣ,ηαμερικανικήεπίθεσηυποχρέ-

Δ ιάταξη αντιπάλω ν, στην ευρ ύτερη περιοχή της Κ αν κα ι σ χεδιάγραμμ α ενεργειώ ν της επιχείρησης «Perch».

ωσετιςγερμανικέςδυνάμειςσεσύμπτυξη,δημιουργώνταςρήγ

μαστηδιάταξήτους.Ηγερμανική352ΜΠ,έχονταςυποστείμε

γάλες απώλειες, υπέκυψεστην ισχυρή π ίεση τωνΑμερικανών

καιτηνύκτατης9ηςπρος10ηΙουνίουαναγκάσθηκενασυμπτυ-

χθεί,προκαλώ ντας στηγραμμή επαφής ένα ρήγμα12περίπου

χλμ. στηνπεριοχή του Κωμόν και εκθέτοντας επ ικ ίνδυνα τα

πλευρ άτης130ΜΠα «Lehr». Ιδανικότερεςσυν θήκες γιατηνυ

λοποίησηυπερκέρασηςδενθαμπορούσανναπροκύψουνξανά.

Ηβρετανικήηγεσίααποφάσισεναεκμεταλλευθείτημοναδικήευκαιρίαπουτηςπαρουσιάσθηκε καιστοπλαίσιοτηςεπιχεί

ρησης «Perch» νακ ατευθύν ειτεθω ρακισμένες δυνάμειςπρος

τηνΚαναπόδυτικήκατεύθυνση.Τομόνοπουχρειαζότανήταν

μ ία ταχυκίνητη μεραρχία, η οποία θα εισχωρούσε εντός του

ρήγματοςκαιπαρακάμπτοντας τηγερ μανική άμυνα μεμιαευ-

ρείακυκλωτικήκίνησηθαεμφανιζόταναιφνιδιαστικάστανώτα

τωνσχηματισμών του I SS ΣΠα. Η σπουδαιότητααυτού τουε

λιγμούήταντεράστια.ΟΜοντγκόμερυπίστευεότι«θαμπορού

σενααποτελέσειτηνκρίσιμηκαμπήόληςτηςμάχης»στηΝορ-

μανδία.Ηταν,επίσης,σαφέςότιγιαναέχειπιθανότητες επιτυ

χίας-αφούοχρόνοςείχεαποφασιστικήσημασία-ηεπιχείρηση

θαέπρεπεναδιέπεταιαπότακύριαχαρακτηριστικάτωντεθω

ρακισμένων: ταχύτητα, ορμητικότητα κα ι επ ιθετ ικό πνεύμα. Πριντηνέναρξήτης,οαντιστράτηγοςΝτέμπσεϋδήλωσεμεέμ

ΙΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑI5 3

Σ χ

ε δ ί α σ η

χ ά ρ τ η :

Γ Ν Ω Μ Ω Ν


2 0 1 2



Κ ατεστραμ μένο άρμ α μ άχης Cromwel l στο Β ιλέρ Μ ποκάζ. Η μάχη της Ν ορ μα νδίας α ποτέλεσε «πρεμιέρα»για το Cromw ell, το οποίο εξόπλισ ε, κυρίω ς, τις μο νά δες ανα γνω ρίσ εω ν τω ν βρ ετανικώ ν τεθω ρα κισ μένω ν μερα ρχ ιώ ν καθώ ς και τα σ υντάγμ ατα (επιλαρ χίες) αρμάτω ν της 7ης ΤΘ Μ .

φαση:«Εάνηεπιχείρησηδιεξαχθείμεπραγματικήεπιθετικότη

τακαιταχύτητα,θαέχουμετηνευκαιρίαναδιασπάσουμετομέ

τωποπριναυτόενδυναμωθεί».

Τοβάροςαυτήςτηςκρίσιμηςαποστολήςκλήθηκανναεπω-

μισθούνοιφημισμένοι,απότουςαγώνεςτουςσταμέτωπατης

βόρειαςΑφρικήςκαιτηςΜεσογείου,«ΑρουραίοιτηςΕρήμου».

Η7ηΤΘΜ,υπότηδιοίκησητουυποστρατήγουΤζωρτζΕρσκαϊν,

διατάχθηκε,κινούμενη αρχικάδυτικάκαικατόπιν12χλμ.νότια

μέσωτου αμερικανικού τομέα, ναεισέλθει στορήγμακαι κα-

τευθυνόμενη στη συνέχεια ανατολικά να καταλάβει τηνπόλη

ΒιλέρΜποκάζκαιτοπαρακείμενούψωμα213,περίπου2,5χλμ.ανατολικότερα.Απόεκείνοτοσημείοκαιμετάοδρόμοςπρος

την Κανθα ήτανορθάνοικτος.Γιαναδιευκ ολυν θείηενέργεια

της7ηςΤΘΜ,η50ήΜΠθα συνέχιζετηνπίεση στοντομέατου

ΤιγύσυρΣελ,ώστεναδιατηρήσεισεεμπλοκή τιςεκείγερμανι

κέςδυνάμειςκαινααποτρέψειτημετακίνησήτους.

Η7ηΤΘΜ κατάτηδράση τηςστη βόρειαΑφρική είχεαπο

κτήσειτοπροσωνύμιο«ΑρουραίοιτηςΕρήμου».Θεωρείτοένας

απότουςπιοεμπειροπόλεμουςβρετανικούςσχηματισμούς,γι ’

Κ ατεστραμ μένο άρμ α μ άχης Cromwel l στο Β ιλέρ Μ ποκάζ. Τα σ υμ μα χικά τεθω ρα κισ μένα υσ τερού σ αν έναντι τω ν αντιπάλω ν του ς. Χ αρ ακτηρισ τικά Ν εοζηλαν δό ς ταξίαρ χο ς του επιτελείου του βρ ετανικού XXX ΣΣ ανέφ ερε: «Τα ά ρμ ατά μ ας μ άχ ονται άσ χημ α. Η διατήρη σ ή του ς σ το πεδίο της μά χης ο φ είλετα ι μόνο σ του ς μεγά λο υς αρ ιθμο ύς του ς και σ την ισχυ ρή υποσ τήρ ιξη από το

πυροβ ολικό μ ας. Α γνοού ν στοιχειώ δεις αρ χές πολέμου κα ι σ τερούνται επιθετικο ύ πνεύμ ατος».

αυτό και δενχρησιμοποιήθηκε σε πρώτοαποβατικό κλιμάκιο,

αλλάτηρήθηκεδιαθέσιμη,ώστενασυνεχίσειτηνεπίθεσηστην

ενδοχώρα.Οτανρωτήθηκεσχετικά,οΜοντγκόμερυαπάντησε:

«Δενβάζειςστοπαιχνίδιτονκαλύτερόσουπαίκτηαπότηναρ

χή». Ομωςη υπέρμετρηε μπιστοσύνη που έτρεφε οΒρετανός

στρατηγόςγιατην7ηΤΘΜδενσυμβάδιζεαπόλυταμετηνπραγ

ματικότητα,καθώςυπήρχανενδείξειςότιημαχητικήισχύςτης

μεραρχίας δεν ήτανπλέον ανάλογη τηςφ ήμης της.Οταν, στα

τέλητου1943, επέστρεψεστη Βρετανία,μετάαπότρίαχρόνια

συνεχούςαγώνα,τοέμπειροπροσω πικότηςείχεμειω θείσημα

ντικά.Οιάνδρεςτηςέ νοιωθαναδικημένοισε σχέση με άλλουςσυναδέλφουςτους,οιοποίοιστομεταξύείχανσυμμετάσχειγια

μικρότεροχρονικόδιάστημασεπολεμικέςεπιχειρήσεις,καιαυ

τόείχεδυσμενήεπίδρασηστοηθικότους.Προβλήματαπειθαρ

χ ίας είχανπαρουσιαστεί, όταν σημαντικός αριθμός έμπειρων

στελεχώνμετατάχθηκανσεάλλεςμονάδες,κυρίωςειδικώνδυ

νάμεων.Το «πνεύμα μονάδος»τωνανδρών τηςμεραρχίαςείχε

επηρεαστείαρνητικάακόμηπερισσότεροαπότονέοκύριοάρ

μαμάχηςμετοοποίοεξοπλίστηκε.ToCromwell,παράτηνταχύ

τητάτου, έχαιρε μ ικρότερης εμπιστοσύνης απόταβρετανικά

πληρώματα,εξαιτίαςτηςελαφρύτερηςθωράκισηςκαιτουόχιυ

ψηλήςδιατρητικότηταςπυρ οβόλου των75χλστ. Η κατάσταση

είχεβελτιωθείμερικώςτονΙανουάριοτου1944,μετηνπαραλα

βή μικρού αριθμού αρμάτων μάχης Sherman Firefly-έν α άρμα

ανάουλαμό-,ταοποίαδιέθετανισχυρότεροπυροβόλοτων76,2

χλστ. (17pdr). Τελικά,η αρματική ισχύς τουδ ιάσημου βρεταν ι

κούσχηματισμούέμελλενααποδειχθείυποδεέστερητωνγερ

μανικώναρμάτωνπουαντιμετώπισεστηΝορμανδία.

Η αγαπημένη μεραρχίατου Μοντγκόμερυαποτελείτο από

μίατεθωρακισμένηκαιμιαμηχανοκίνητηταξιαρχία.Η22ηΤΘΤ,

μεδιοικητήτονεκκεντρικόταξίαρχοΟυίλιαμΧάιντ,συγκροτεί

τοαπότρειςεπιλαρχίες αρμάτων μάχης(1η και5η Επιλαρχίες

Το πλήρω μα ενός βρ ετανικού ά ρμ ατος μάχης Crom well, σε χώ ρο διασ πορά ς, προ ετοιμάζει το σ υσ σίτιό του , θερμ α ίνο ντας προπαρασ κευασμ ένες μερίδες από κονσ έρβα . Ο αγώ νας κινήσεω ν

καθισ τά σ χεδόν μόνιμο κα θεστώ ς τη χορήγη ση ξηρ ός τρο φ ής σ τα πληρώ ματα τω ν αρμά τω ν, αντί θερμ ο ύ συ σσ ιτίου.




του Βασ ιλικού ΣυντάγματοςΑρμάτων-RoyalTankRegiment-και

4οΣύνταγμαYeomanryΠερ ιφέρε ιαςΛ ονδίνου - CountyofLondon

Yeomanry) και ένα μηχανοκίνητο τάγμα πεζικού (1ο Τάγμα Τα

ξιαρχίαςΤυ φε κιοφό ρω ν-RifleBrigade).ΣτονΒρετανικόΣτρατό,

οόρος «τεθωρακισμένο σύνταγμα» (armoured regiment)ήταν ι

σοδύναμος μετηνεπιλαρχία.Η131 ΜηχανοκίνητηΤαξιαρχίαΠε

ζικού (ΜΚΤΑΞ), μεδιοικητή τονταξίαρχο Σέιμουρ Εκινς, διοι

κούσετρία μηχανοκίνητατάγματα πεζικού(1/5ο,1/6ο, 1/7οΤάγ

ματα Βασιλικού Συντάγματος της Βασίλισσας - Queen's Royal

Regiment). Εκτός τωνπαραπάνω, η μεραρχίαδιέθετε δύο επι-

λαρχίες αναγνωρίσεως (8ο Σύνταγμα Ουσάρων -Hussars Prince

Albert’sOw n-και11οΒασιλικό Σύντα γμαΟυσάρων- King’sRoyal

Irish Hussars),γιατηνυλ οποίηση αποστολώ ναναγνωρ ίσεων,κά

λυψηςκαιασφάλισηςμετώπουκαιπλευρών.

Στηναντίπαληπλευρά,δενδιέφυγετηςπροσοχήςτουδιοι

κητήτου I SS ΣΠα, αντιστρατήγου Γιόζεφ Ντήτριχ, ο κίνδυνος

πουδιέτρεχε.Μιαπιθανήυπερκέρασητουαριστερού(δυτικού)

άκρουτης ΜΠα«Lehr»θα μπορούσεναπροκαλέσειτηνάμεση

κατάρρευσηολόκληρουτουγερμανικούμετώπουστηνπεριοχή

τηςΚαν.Ομωςδενδιέθετεικανέςεφεδρείεςγιανακαλύψειτο

κενό,καθώςη2ηΜΠαβρισκότανκαθ’οδόνπροςτομέτωποκαι

δεναναμενόταννααφιχθείκαινααναλάβειδράσηστηνπεριοχή

πριντη 14ηΙουνίου.Ετσιδιέταξετη μοναδικήδιαθέσιμη μονά

δα,την101 SSΕΒΑ,ναπροωθη θε ίστανώτατηςΜΠα «Lehr»,για

να καλύψειτηγερμανική αμυντική τοποθεσία απότηνκατεύ

θυνσητουρήγματος.Επρόκειτογιαμιαεπιλαρχίαεξοπλισμένη

μεβαρέαάρματαμάχηςTigerIκαιεπανδρωμένημεστελέχηε

μπειροπόλεμααπό τοΑνατολικόΜέτωπο. Η ενλόγωεπιλαρχία

στατέλητου 1944 έγινεγνωστή καιως501 SS ΕΒΑ,ότα ν εξο

πλίστηκε μετανέαάρματα μάχηςTigerII. Τη 12η Ιουνίου αφί-

χθηκεστηνπεριοχήτουΒιλέρΜποκάζη2ηΙλη,μεμόλιςπέντε

επιχειρησιακάάρματα,αποτέλεσματηςδράσηςτηςσυμμαχικής

αεροπορίαςκαιδιάφορωνμηχανικώνβλαβών.

ΒΙΛΕΡ ΜΠΟΚΛΖ

νικάτεθωρακισμένα.Παράλληλα,το

11 οΣύνταγμαΟυ

βρετανική προέλαση ασφάλεια και

κάλυψηπλευρών.Τομεγάλοαρματι-

κό δυναμ ικ ό της 22ης TOT -156

Cromwell, 36 Sherman Firefly, 33

S tuart- πλαισ ιωνόταν από αυτοκ ι

νούμενααντιαρματικάκαιαντιαερο

πορικάπυροβόλααλλάκαιαπότμή

ματα πεζικού επί ερπυστριοφόρων

οχημάτων. Στις 16.00, η φάλαγγα α-

φ ίχθηκε στο Σαίν Πωλ ντυ Βερναί

χωρίςκάποιοιδιαίτεροπρόβλημα,ε

κτός των δυσκολιώνκαι των καθυ

στερήσεωνπουπροκάλεσε το μπο

κάζ. Τέσσερις ώρες μετά, ύστερα

απόπορεία11περίπουχιλιομέτρων,

ηοποίαδιεξήχθη σχεδόνστοσύνο

λότηςεντόςγερμανικήςπεριοχής,οιβρετανικέςδυνάμειςα

φίχθησανστοΛιβρύ.Είχανυποστείελάχιστεςαπώλειες,αποτέ

λεσμα προσβολών από μεμονωμένα γερμανικά αντιαρματικά

στοιχεία. Λίγο αργότερα, εισήλθαν στηνπόλη χωρίς νασυνα

ντήσουναντίσταση.Κατάτοίδιοχρονικόδιάστημα,αναγνωρι

στικάτμήματαουσάρωναποκατέστησανεπαφή με αμερικανι

κέςδυνάμειςστηνκατεύθυνσητουΚωμόν.

Αντίθετασεκάθελογικήεπιθετικούπνεύματος,αντίνασυ

νεχίσειτηνκίνησηκαιναεκμεταλλ ευθείτηνανυπαρξίαγερμα

νικήςαντίστασης,οδιοικητήςτης22ηςTOTαποφάσισεναδια-

0 διοικητής της σ υμμα χικής 21ης Ο Σ, στρατηγό ς σερ Μ πέρναρντ Μ οντγκόμ ερυ (1887-1976).Οεπηρ εασμ ός της ψ υχολο γίας τω ν συ μμαχικώ ν πληρω μάτω ν από τη δράσ η τω ν γερμα νικώ ν Tiger («tig erp ho bi a»)rov οδ ήγη σε σ το να απαγο ρεύσ ει την οποιαδ ήποτε γραπτή αναφο ρά σ ε αυτά.

Β ρετανικό ά ρμα μά χης Cromwell , Βιλέρ Μ ποκάζ, 12 Ιου νίου 1944. Ανήκει σ του ς Shar psh oot ers (4th Cou nty o f London Yeomanry , 22η ΤΘ Ταξιαρχία). Στις 13 Ιου νίου κα τεστράφ η αντιμετω πίζοντας τα Tiger του Β ίτμαν. Φ έρει μονό χρω μη

παραλλαγή b ron ze green. Π ρο τεινόμ ενα μο ντελισ τικά χ ρώ μα τα: Humbro l No 75 ή Tamiya No 13 (εναλλα κτικά το No 27) (εικονο γρά φ ησ η: Δ ημή τρης Χα δούλας).

ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΗ UTOPIAI5 5

Παράτηνεπιβεβλη μένη ανάγκηγιαταχύτατη δράση,η κι

νητοποίησητωνσχηματισμώντης7ηςTOMυπήρξεαδικαιολό

γητααργή.Τιςπρωινέςώρεςτης12ηςΙουνίου,η22ηTOTβρι

σκότανακόμα στηνπεριοχή τουΤιγύ συρΣελ, αναγκάζοντας

τον υποστράτηγο Ερσκαϊννα διατάξει εκ νέου τονταξίαρχο

Χάιντνα κ ινηθεί. Το 8ο ΣύνταγμαΟ υσάρων ξεκίνησε τ ις με

σημβρινέςώρεςαπότοΤρανζύωςπροπομπόςτηςμεραρχίας,

γιαναελέγχειτοδρομολόγιοπουθαακολουθούσανταβρετα



Κ ατεστρα μμ ένο άρμα μά χης Crom well στο Β ιλέρ Μ ποκάζ. Τα σ υμμ αχικά πληρώ ματα βρ έθηκα ν σε πολύ δύσ κολη θέσ η έναντι τω ν γερμανικώ ν αρμάτω ν. Μ ετα γενέσ τερ ες μ ελέτες διαπίστω σαν ότι, κατά μέσο όρ ο, για την κατασ τρο φ ή ενός συμ μαχ ικού Sherm an αρ κού σ ε 1,63 βολή, ενώ απαπούντο 4,20 βο λές για την κα τασ τρο φ ή ενός Tiger.

Α ρμα μ άχης Tiger που παραλλάχθη κε σε έναν στενό δρόμο ανάμεσα σε ψ ηλού ς πυκνούς φ ρά χτες για να ανα μένει τα θύ μα τά του . Το νορμανδικό μποκάζ ευνοού σ ε ιδιαίτερα τον α μυ νόμ ενο. Μ εμονω μένα γερμα νικά σ τοιχεία σ υχνά παραλλά σσ ονταν και έβαλλα ν κατά τω ν αιφ νιδιασ μένω ν συμ μαχικώ ν τμη μά τω ν σχεδόν εξ επαφή ς.

κόψειτηνενέργειάτου.Ενώαπείχεπερίπου10χλμ.απότονα

ντικειμενικότουσκοπό,οταξίαρχοςΧάιντδιέταξετιςδυνάμεις

του να στρατοπεδεύσουν και να διανυκτερεύσουν. Αβέβαιος

γιατιςεχθρικέςδυνάμειςπουβρίσκοντανμπροστά,αποφάσισε

ναεπαναλάβειτηνπροέλαση τηνεπόμενηημέρα.Γιατηνειρω

νείατηςιστορίας,τοπαρωνύμιοπουτουείχανδώσειοιυφιστά

μενοίτουήταν«τρελός»(looney),εξαιτίαςτηςτόλμης-πουσυ

χνάπροσέγγιζεταόριατηςαπερισκεψίας-ναδιοικείαπότην

πρώτηγραμμήτουμετώπου,αδιαφορώνταςγιατουςκινδύνους

γύρω του. Με την απόφαση αυτήν η κεραυνοβόλος επ ίθεση

που επ ιθυμούσε η ανώτατη βρετανική ηγεσ ία έπαψενα υφ ί-

σταται. Αντ’ αυτής, ταβρετανικάπληρ ώματα ασχολήθηκαν με

εργασίεςανεφοδιασμούκαισυντήρησης.Στις05.30της13ηςΙουνίου,οιβρετανικέςδυνάμειςσυνέχι

σαντηνπροώθησήτους,τηρώνταςαυστηράσιγήασυρμάτου.

Αμεση επιδίωξή τουςήτανη κατάληψητου ΒιλέρΜποκάζκαι

τουυψώματος213,ανατολικότερα.Ωςκεφαλή του κύριουσώ

ματοςτηςφάλαγγαςκινήθηκετο4οΣύνταγμαYeomanryΛονδί

νου(ΣΥΛ)καιακολ ούθησε το 1ο ΤάγμαΤαξιαρχίαςΤυφεκιοφό-

ρων (ΤΤΤ). Στις 08.00, το τακτικό υποσ υγκρό τημα «Α»του 4ου

ΣΥΛ,μευπόδιοίκησητμήματατου1ουΤΤΤ,εισήλθεστοΒιλέρ

Μποκάζαπόδυτικά.Δεχόμενοενθουσιώδηυποδοχήαπότους

κατοίκους, διέσχισετηνπό λη χωρίς νασυναντήσειαντίσταση

καιμεσχετικήκαθυστέρησησυνέχισεπροςταανατολικά.Κατά

το ίδιοχρονικόδιάστημα,πρ οωθή θηκαναναλόγωςκαιοι υπό

λοιπεςδυνάμειςτωνΒρετανών.Στο ύψωμα213ταπροπορευό-μενατμήματαδιέκοψαν την κ ίνησή τουςγια σύντομη στάση,

κατάτηδιάρκειατηςοποίαςέλαβεχώρασυντονιστικήσυγκέ

ντρωσηαξιωματικών.Οχήματακαιάρματαστάθμευσαντοένα

πίσωαπό το άλλοχωρίς διασπορά, κατά μήκος ενός δρόμου

πουδενάφηνεχώρογιαελιγμούς. Πολλάμέλητωνπληρωμά

τωνεξήλθαναπόταάρματάτους,καθώςκαιάλλοιστρατιώτες

απότασχήματάτους,καιξεκίνησαννασυζητούνμεταξύτους,

νακαπνίζουνκαιορισμένοιναπαρασκευάζουντσάι. Ηέλλειψη

εχθρικήςαντίστασηςείχεοδηγήσεισεανεπίτρεπτηχαλάρωση

τηςπροσοχήςτωνεπιτιθέμενων.Χωρίςναλάβουντααπαραίτη

τα μέτρα ασφαλείας, οι Βρετανοί αρματιστέςσ υμπεριφέρθη

κανμετρόποπουούτεσεεκπαιδευτικήάσκησηδενδικαιολο

γείται.Ητανσανναείχανήδηνικήσειστονπόλεμο.Το ίδιοπρωί, ταπρώτα Tigerτης 101 SS ΕΒΑείχαναρ χίσει

νακαταφθάνουνστηνπεριοχή.Στις05.30,ουπολοχαγόςSSΜί-

καελΒίτμαν,διοικητήςτηςπροπορευόμενης2ηςΙλης,ανέφε

ρεστοναντιστράτηγοΝτήτριχτηνάφιξητηςυπομονάδαςτου.

Ητανοπιοδιακεκριμένοςκαιπαρασημ οφορη μένοςαρματιστής

των γερμανικών τεθωρακ ισμένων, έχοντας τ ιμηθε ί με τον

ΣταυρότωνΙπποτώνμετάΦύλλωνΔρυόςγιατηνκαταστροφή

119σοβιετικώναρμάτων,πριντημετάθεσήτουστηΝορμανδία.

Στησυνέχεια,στοπλαίσιοαναγνώρισης,μετέβησεένααλσύλ-

λιολίγονοτιότερααπότούψωμα213,απόόπουμπορούσεναέ

χεικαλόπεδίοπαρατήρησηςτηςπεριοχής.Στις08.30περίπου,

είδεέκπληκτοςτημεγάληβρετανικήφάλαγγατωνπροπορευό-

μενων τμημάτων του 4ου ΣΥΛ, κ ινούμενη επί της οδού Βιλέρ

Μποκά ζ-Καν,νασταματάστούψωμα213,χωρίςναλάβεικ αθό

λουμέτραπροφ ύλαξης. Η αντίδρασήτουυπήρξε άμεση. Εκτιμώνταςότιηευκα ιρίαπουτουπαρουσιαζότανήταν μοναδική,

χωρίς να σπαταλήσειχρόνο αναμένοντας ενισχύσεις, με την

τόλμηκαιτηναποφασιστικότητατουβετεράνουαρματιστή,α

ποφάσισεναεπιτεθείκατάτωναντιπάλωντου.

Εγκαταλείπονταςτηθέση παρατήρησης,τομοναχικόTiger

του Βίτμαν επιτέθηκε στους ανυποψίαστους Βρετανούς που

δενείχανχρόνονααντιδράσουν.Απόπολύμικρήαπόστασηκα

τέστρεψεταοχήματαστηναρχήκαιστοτέλοςτηςσταθμευμέ-

ερμανικό άρμα μ άχη ς Panzerkampfw agen VI Tiger I Ausf.E SdKfz 181. Η θω ρά κισ ή του ήταν αδ ιαπέρασ τη σ τις σ υνήθεις αποσ τάσ εις εμπλοκή ς, ενώ το πυροβόλο του ιδιαίτερα κα τασ τρο φ ικό . Τα συ μμ αχικά πληρ ώ μα τα κυνικά έλεγα ν: «Εά ν υπάρχει ανα φ ορ ά για την παρο υσ ία ενός Tiger, πρέπει να σ τείλεις πέντε She rman, υπολογίζοντας να χά σ εις τα τέσσ ερα».

5 6 I Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A



Κ ατεστρα μμ ένο άρμα μάχης Tiger στο Β ιλέρ Μ ποκάζ. Μ ετά τον αρ χικό του ς αιφ νιδιασ μό οι Β ρετανο ί αντιμετώ πισαν σ θενα ρά τα γερμανικά τεθω ρα κισ μένα , παρά την ανεπάρ κεια τω ν δικώ ν του ς αρ μάτω ν, προκα λώ ντας τους α πώ λειες, κυρίω ς με σ τοιχεία φ ορη τώ ν αντιαρμ ατικώ ν όπλω ν πεζικού.

νηςφάλαγγας,εγκλωβίζονταςουσιαστικάτουςαντιπάλουςτου

στιςθέσειςτους.Οαιφνιδιασμόςυπήρξεαπόλυτοςκαιηθρα-

σύτατη και αναπάντεχη επ ίθεση του Γερμανού υπολοχαγού

σκόρπισεστουςαντιπάλουςτουτονπανικό.Τοβαρύπυροβόλο

88χλστ.τουTiger,τοοποίοκινείτοσχεδό νπαράλ ληλα μετηφά

λαγγα, επέφερεμεκάθε βολήτου καιμιακαταστροφή βρετα

νικούτεθωρακισμένου.Πολλάπληρώματαεγκατέλειψανταάρ

ματάτουςτρέχονταςνα σωθούν. Ταυτόχρονα, τοσυζυγέςπ ο

λυβόλο του γερμαν ικού άρματος έβαλλε αλύπητα εναντίον

τροχοφόρων καιαναγνωριστικώνοχημάτων, καθηλώνονταςτο

πεζικό.ΟσοιΒρετανοίανέκτησαντηνψυχραιμίατουςσύντομα,

ε ισήλθαν στα άρματά τους κα ι προσπάθησαν να ανταποδώ

σουν ταπυρά. Ηαπόσταση βολής ήταντόσο μικρήπου καθιστούσετααδύναμασεμεγαλύτερεςαποστάσειςπυροβόλατων

βρετανικώναρμά των σοβαρότατη απειλή. Ο Γερμανόςάσσος,

όμως, αποδείχθηκε ταχύτερος και ικανότεροςτωναντιπάλων

του. Παράταπυράπου δέχθηκε, τογερμανικόάρμααπτόητο

συνέχισετηνπορείατουπροςτηνπόλη.

Αψηφώνταςτονακόμαμεγαλύτεροκίνδυνοπουθαδιέτρε-

χετοδυσκίνητο Tigerμόνοτουμέσαστηνπόλη,ο Βίτμανέλα

βεμιααπόφασητολμηρότερητηςπροηγούμενης-σχεδόνπα

ράλογη-καιεξαντλώνταςκάθεπλεονέκτημαπουτουπαρείχεο

αιφνιδιασμός,εισήλ θε στο Βιλέρ Μποκάζ. Η ιστορία επαναλή-

φθηκεπερίπουμετονίδιοτρόποαλλάσελιγότεροέντονορυθ

μό,μόνοπουαντίγιατοπεριβάλλον υπαίθρουτώρα υπήρχετο

περιβάλλον πόλης. Τα πρώτα βρετανικά άρματα και οχήματαπουσυναντή θηκαν μετογερμανικόTiger, καταστράφηκαναιφ-

ν ιδιασμένα. Μεταξύ τους ήταν και το άρματου διοικητή του

4ουΣΥΛ.Οίδιος-αντισυνταγματάρ χηςΑρθουρ, υποκόμηςτου

Κράνλεϊ-διασώθηκε,διότιστομεταξύείχεπροωθηθείμεόχη

μαπροςτούψωμα213,απόδιαφορετικόδρομολόγιο,γιαναε

ξετάσει την κατάσταση. Ο Β ίτμαν συνέχισε την κ ίνησή του

προςτοκέντροτηςπόλης,όπουσυνεπλάκημεάλλαβρετανικά

άρματα.Ταπληρώμ ατάτουςδενγνώριζαντιακριβώςσυνέβαι-

νε, διότιπεριέργωςοι βρετανικές δυνάμεις εξακολουθούσαν

να τηρούντη διαταχθείσασιγή ασυρμάτου, αν και η μονάδα

τους ε ίχεήδη εμπλακείμε τοναντίπαλο. Παρόλα αυτάαντέ-

δρασαν καιάνοιξανπυρ κατάτου γερμανικού άρματος,χωρίς

όμωςαποτέλεσμα.Κατά το ίδιοχρονικό διάστημα, τα υπόλοιπατμήματατου

4ου ΣΥΛστο ύψωμα 213δέχ θηκα ν νέα επίθεση. Οιεπιζώντες

Ε λαφ ρύ άρ μα Stuart . Υπήρξε το πρώ το άρμ α, αμερικανικής προέλευσ ης, που συ μμ ετείχε σ τον Β ’ Π Π και έτυχ ε ευρείας χρή ση ς. Τα βρ ετανικά πληρώ μα τα του έδω σαν την προσ ω νυμία «Honey» (μέλι), εξα ιτίας της ευ χρ ησ τίας και αξιοπισ τίας του .

απότηνεπίθεσητουΒίτμανβρέθηκανσεαπελπιστικήθέση,ό

τανταυπ όλοιπαTigerτης ίλης τουενεπλάκη σαν στοναγώνα.

Αργότεραστη σύγκρουση συμμετείχεκαι η 1η Ιλητης 101 SS

ΕΒΑ,ηο ποίαστομεταξύ είχεαφιχθ είστηνπεριοχή.Τοαποτέ

λεσμαυπήρξεδραματικό. Κάθε βρετανική αντίσταση εξουδε

τερώθηκε, ενώ μεγάλος αριθμόςαιχμαλώτωνσυνελήφθη από

τουςΓερμανούς.

Μέσαστο Βιλέρ Μποκάζ, ο Βίτμανδενάργησενααντιλη-

φθ είότιδεναντιμετώπιζεέναμεμονωμένοεχθρικότακτικόσυ

γκρότημαεπιλαρχίας,αλλάτηνκεφαλήενόςισχυρότερουσχη

ματισμού,στοπλαίσιομιαςεπιχείρησηςμεγάληςκλίμακας.Συ

νειδητοποιώνταςότιηπαρέλευσητουαιφνιδιασμούκαιημείω

ση τωνπυρομαχικώνκαιτων καυσίμωντου μπορούσαννα καταστήσουντηθέσητουιδιαίτεραδυσχερή,αποφάσισενααπο

χωρήσει. Ετσι, ε νώ συνέχισε να ανταλλάσσε ι πυρά με τα

βρετανικάτμήματα, κατευθύνθηκε ανατολικάπροςτο ύψωμα

213.Τογερμανικόάρμαεξερχόμενοαπότηνπόληδέχθηκετα

πυρά ενός βρετανικού αντιαρματικούπυ ροβόλου 6 pdr, τα ο

ποίατοακινητοποίησαν.ΟΓερμανόςυπολοχαγόςκαιτοπλήρω

μάτουεγκατέλειψαντοTigerκαιδιέφυγανπροςτιςγερμανικές

γραμμές, έχοντας προσθέσε ι στον κατάλογο των επ ιτυχιών

τους12εχθρικάάρματα(διαφόρωντύπων),14ερπυστριοφόρα

καιδύοαντιαρματικάπυροβόλα.

Ο ταξίαρχοςΧάιντ, υπερεκτιμώνταςτους αντιπάλουςτου,

δίστασε να ενεργήσει επιθετικά, παραχωρώντας την πρωτο

βουλίατωνεπιχειρήσεωνστους Γερμανούς. Η22ηTOT, ανκαιτομεγαλύτερομέροςτωντεθωρακισμένωντηςήτανανέπαφο,

έδειχνεανήμπορη νααντιδράσει. Οποιαδήποτεσκέψη γιαπε

ραιτέρωπροώθηση είχεεξαφανιστεί.Σύντομα,ολόκληρηηεπι

χείρηση θα αποτελούσε το μελανότερο, ίσως, στίγμαστην ι

στορίατουσύγχρονουΒρετανικούΣτρατού.

Μετάτηνενημέρωσητης γερμανικής ηγεσίας απότονΒί

τμαν, μίαίλημε 15PanzerIVτηςΜΠα «Lehr» διατάχ θηκε ναμε-

ταβείστοΒιλέρΜποκάζκαινασυμμετάσχειστηναντιμετώπιση

τουβρετανικούκίνδυνου.Ετσι,τιςμεταμεσημβρινέςώρες,βρί

σκοντανστηνπεριοχήσυνολικάτρειςγερμανικέςίλες,ε πιδιώ

κοντας νααναχαιτίσουντηνπ ροώθηση της 7ης TOM,να φρά

ξουντο ρήγματωνγερμανικώνγραμμώνκαινα σταθεροποιή

σουντομέτωπο.Μέροςτωνγερμανικώναρμάτωνεισήλθεστηνπόλη,ενώταυπόλοιπααπέκλεισαντιςβόρειεςεισόδουςτης,με

ετοιμότηταεπέμβασηςανάλογαμετηνεξέλιξητουαγώνα.

Τ Ρ Α Τ Ι Α Τ Ι Κ Η U T O P I A I 5 7



PanzerKampfw agen IV Au st H (Sd Kfz 161/2), αλλία 1944.Α νήκει σ την 3η Ιλη της 1ης Επιλαρ χίας του 130Συντάγματος Π άν τσ ερ της Μ ερα ρχίας Π άντσ ερ «Leh r» και παρ ου σ ιάζεται όπω ς επιχειρο ύσ ε στη αλλία από τις 10 Ιου νίου και εξής. Ο οπλισμ ός του αποτελείτο από ένα πυροβ όλο KwK40 L/48 τω ν 75 mm κα ι δύο πολυβ όλα MG34 τω ν 7,92 mm. Ε ίχε πλήρω μα πέντε ανδρώ ν, βά ρο ς 25 ίκα ι η ταχ ύτητά του ανερχό ταν σ ε 28 km/h. Α πό τον Απρίλιο του 1943 ω ς τον Ιού λιο του 1944 κατασ κευάσ τηκα ν σ υνολικά 3.774P zlVA us fH . Φ έρει δίχρω μη παραλλαγή με βασ ικό s and και λω ρίδες από olive green. Η σ υγκεκριμένη μονά δα προσπάθησ ε να ανακό ψ ει την προέλασ η τω ν βρ ετανικώ ν δυνάμ εω ν, αλλά χω ρίς αποτέλεσ μα , σ τις 10 Ιου νίου 1944, σ τον δ ρόμ ο Μ παγιέ -Τιγύ (εικονογρά φ ησ η: Δ ημ ήτρης Χαδούλας).

Αυτήτηφοράηγερμανικήεπίθεσηδενδιεξήχθητοίδιοεύ

κολαόπωςνωρίτερατοπρωί. Κατάτοχρονικό διάστημα πουμεσολάβησε,ταβρετανικάτμήματαανασυγκροτήθηκανκαια

ναδιοργανώθηκαν, μετατρέπονταςτο ΒιλέρΜποκάζσε μιατε

ράστιααντιαρματική «φωλιά». Οι οδομαχίες και οισυμπλοκέςτων αντιπάλων συνεχίστηκαν με μεγάλη ένταση έως τις απο

γευματινές ώρες. Οι Βρετανοί είχαν πλέον συνέλθει από τοπρωινό σοκκαιμάχονταναξιοπρεπώς, επιφέρονταςπλήγματα

στουςΓερμανούς.Χωρίςτηνυποστήριξηπεζικού,ηγερμανική

επίθεσηέμοιαζεναέχειπεριορισμένεςπιθανότητεςεπιτυχίας.Παρόλααυτά, οιβρετανικές δυνάμεις, έχοντας υποστείσημα

ντικές απώλειες, αποφάσισαν να συμπτυχθούν. Ο ταξίαρχοςΧάιντδιέταξετατμήματάτουναεκκενώσουντοΒιλέρΜποκάζ

καινααποσυρθούνδυτικά.Στις20.00περίπου,ηβρετανικήτα

ξιαρχία ξεκίνησεναεγκαταλείπειτηνπόλη καινασυγκεντρώ

νεται σε μια περιοχή βόρειατου Τρασί Μποκάζ. Οι απώλειες

που είχε υποστείσε έμψυχοδυναμικό (νεκροί,τραυματίες και

αιχμάλωτοι)ήτανσημαντικές.Αλλάακόμα μεγαλύτερες υπήρ

ξανοιαπώλειέςτηςσεάψυχο υλικό καιεξοπλισμό:21 Cromwell,

τέσσερα Firefly, τρία Stuart, 29 ερπυστριοφόρα (διαφόρων τύπων),τρίαάρματαπαρατηρητήπυροβολικούκαιδύοπυροβόλα

6pdr. Μετοτραγικό πλήγμα της 22ηςΤΘΤστοΒιλέρΜποκάζ

ουσιαστικάηεπ ιχείρηση «Perch» είχεπερατωθεί.

ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣΤηνύκτατης13ηςπρος14ηΙουνίου,ταβρετανικάτμήματα

ολοκλήρωσαντησύμπτυξήτους,χωρίςγερμανικήπίεση,στού

ψωμα 174, τρία περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά του ΒιλέρΜποκάζ. Εκεί οργάνωσανπρόχειρες θέσεις μάχης, προκειμέ-

Κ ατεσ τρα μμ ένα γερμα νικά άρ μα τα σ το Β ιλέρ Μ ποκάζ. Π ρό κειται για Panzer IV (αρ ισ τερά ) και Tiger (δ εξιά). Ο ι απώ λειες τω ν γερμανικώ ν τεθω ρα κισ μένω ν μέσ α σ την πόλη οφ είλονταν, σε μεγάλο β αθμ ό, σ την έλλειψ η πεζικού προς εγγύ ς κάλυψ ή τους.

ερμανικό άρμ α μά χης Panzer IV. Φ έρει πλάκες προσ τασ ίας από αντιαρ μα τικά πυρά, στα πλευρ ά του σ κάφ ου ς και του πύργου . Η παραλλαγή που αντιμετώ πισ αν οι Β ρεταν οί έφ ερε πυρο βό λο 75 mm, το οποίο ή ταν ισ χυ ρότερο κα τά 30% περίπου σ ε δια τρ ητικό τη τα από το α ντίσ τοιχο συμ μα χικό .

5 8 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



Η θω ρά κιση τω ν συμμαχικώ ν αρμ άτω ν δεν παρείχε ικανο ποιητική προσ τασ ία από τα αντιαρ μα τικά πυρά τω ν ερμανώ ν σε αποσ τάσ εις συ μπλοκής κάτω τω ν 1.000 μ. Ο λες σχεδόνοι βο λές γερμανικώ ν διατρητικώ ν βλη μάτω ν τω ν 75 mm κα ι 88 mm μπορούσ αν να διατρήσ ου ν τη θω ρά κισ η του Sherman και σε ποσο στό 62% να το θέσου ν εκτός μά χης.

νου ναδιεξαγάγουν ολόπλευρη άμυνα, έχονταςδιάταξη μετη

μορφή«νησιού»(ήαλλιώς«κουτιού»).Επρόκειτογιαμιαδιάταξηπουχρησιμοπο ιούσεη7ηΤΘΜστηβόρειαΑφρική,κατάτην

οποίαοιμονάδεςτηςλάμβαναντέτοιεςθέσειςώστενααλλη-

λοϋποστηρίζονται. Εξαιτίας αυτής της διάταξης, οι συγκρούσειςπουδιεξήχθησανστηνπεριοχήτη14ηΙουνίουχαρακτηρί

στηκαν«μάχητουκουτιού»(ή«μάχητουνησιού»).Τομεγαλύτερομέροςτωνβρετανικώνμονάδωνέλαβεθέσειςεντόςτης

διάταξης, ενώορισμένατμήματα αρμάτων και μηχανοκίνητου

πεζικούτάχθηκανδυτικότερα,στονδρόμοπροςΛιβρύ,γιανα

διατηρήσουνανοικτότοδρομολόγιο.Στησυγκεκριμένητοποθεσίαοιβρετανικέςδυνάμειςείχανστηδιάθεσήτουςεπιπλέον

υποστήριξηπυρώνπυροβολικούαπό την50ήΜΠκαιτηναμερι

κανική 1ηΜΠ.Τιςπρωινέςώρεςτης14ηςΙουνίου,στοντομέα τουΤιγύσυρ

Σελ,η 50ήΜΠ επιτέθηκε προς κατάληψητηςπόλης Λανζέβρ.

Σκοπόςτηςεπίθεσηςήτανηεμπλοκή καιαπασχόλησητηςΜΠα«Lehr», προςανακούφιση της πίεσης που δεχότανη 7η ΤΘΜ,

αλλά καιη διάσπαση τηςγερμανικήςγραμμής άμυνας, εάν οι

διαμορφούμενεςσυνθήκεςτοεπέτρεπαν.Ταβρετανικάτμήματα,υποστηριζόμενααπόάρματακαιπυροβολικό,κατάφεραννα

απωθήσουντιςγερμανικέςδυνάμειςνοτιότερακαινακαταλά

βουν την πόλη. Ο αγώνας που διεξήγαγαν υπήρξε ιδιαίτερα

σκληρός καιχρειάστηκαντέσσεριςώρες καιμεγάλοςαριθμός

απωλειώνγιαναεπιτύχουνστηνπροσπάθειάτους.Ομως,παρά

τηναρχική επιτυχία,δεν κατάφεραννα συνεχίσουννοτιότερακαιέτσιτοαμυντικόμέτωποτωνΓερμανώνπαρέμεινεσταθερό.

Κατά το ίδιοχρονικό διάστημα,η 22η TOTπολεμούσε βορειοδυτικάτου Βιλέρ Μποκάζγια να επιβιώσει. Στη διάρκεια

της νύκτας, οι γερμανικές δυνάμειςγύρω της είχαναυξηθεί,

καθώςκατέφθασανστηνπεριοχήηεπιλαρχίααναγνώρισηςκαι

στοιχείαπεζικούτης2ηςΜΠα.Οκύριοςόγκοςτηςγερμανικήςμεραρχίαςθαακολουθούσεαργότερα,επιδιώκονταςναφράξει

τορήγματουγερμανικούμετώπου.Μετοπρώτοφωςτης14ηςΙουνίου,οιΓερμανοίεπιτέθηκαν

στηνπεριοχήαπότρειςκατευθύνσεις,χωρίςαποτέλεσμα,ενώ

τηνίδιακατάληξηείχανκαιοιπροσπάθειεςπουακολούθησαν.

Οι Βρετανοί, με τη βοήθεια πυρών πυροβολικού και όλμων,

Φ άλα γγα γερμα νικώ ν αρ μά τω ν μάχ ης Tiger, κινούμ ενη προς την περιοχή του Β ιλέρ Μ ποκάζ. Ο ι αρ μα τικές σ υγκρού σ εις της επιχείρησ ης «Perch» κα τέδειξαν , μ εταξύ άλλω ν, την τεχνο λο γική ανω τερότητα τω ν γερμα νικώ ν τεθω ρα κισ μένω ν έναντι τω ν συμμ αχικώ ν.

Το μεγαλ ύτερο μή κος του πυροβ όλου κα ι το προ εξέχον κυτίο ασ υρ μά του σ το πίσω μέρ ος του πύργου, επέτρεπαν την εύκολη αναγνώ ριση του Sherman Fire fly και έτσ ι τα ά ρμ ατα αυ τά αποτελούσ αν του ς πρώ τους σ τόχο υς τω ν ερμανώ ν πυροβ ολητώ ν. )' αυτόν τον λό γο , οι Σύμμ αχο ι θεω ρούσ αν σ υνετό σι επικεφ αλή ς

αξιω μα τικοί να μη ν επιβα ίνου ν σ ε αυτόν τον τύπο ά ρμ ατος.

Β ρετανο ί σ τρα τιώ τες σε μη κ ατεσ τρα μμ ένο γερμανικό ά ρμα Tiger, πιθανό ν εγκα ταλελειμμένο σε καλή κα τάσ τασ η εξα ιτίας μηχα νικής βλάβ ης. Ο ι μετω πικές του επιφ άνειες είνα ι διάσ τικτες από τις α μέτρη τες βολές που έχει δ εχθεί. Ιδιαίτερα τα σ ημ άδ ια βολής στο ασ πίδιο του πυροβ όλο υ, δ εξιά και αρισ τερά από τη θυ ρίδα του

πολυβό λου του σ κάφ ου ς, και δίπλα σ τη δεξιά του ερπύστρια, αποδ εικνύο υν τη δ υσ διάτρη τη θω ρά κισή του . Σε δεύ τερο επίπεδο , γερμανικό άρμ α μά χης Panther.

I T P A T I Q T I K H Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 5 9



Κ λασική φ ω τογρα φ ία του δ ιάσ ημου ερμανού υπολοχαγού SS Μ ίκαελ Β ίτμαν. Η δ ράση του σ το Β ιλέρ Μ ποκά ζ έμεινε ισ τορ ική . Αν και διογκώ θηκε από του ς ερμανού ς για λόγους προπαγάνδα ς, η ενέργειά του , τόσ ο σ το ύψ ω μα 213 όσο και μέσα σ την πόλη, μπορεί να τοποθετηθεί ωςπαρ άδ ειγμα δ ίπλα στη φ ρά ση «όλμ η κα ι επιθετικό πνεύμ α αρματισ τή».

διατήρησαν σταθεράτις θέσεις τους προκαλώντας σημαντι

κές απώλειες στον αντίπαλο. Κατάτις μεσημβρινές ώρες, οιγερμανικέςδυνάμειςκατάφερανναανατρέψουνμέροςτωναντιπάλωντους και να επιτύχουν μικρά εδαφικά οφέλη,ταο

ποίαόμωςαπώλεσανλίγο αργότερα,ότανβρετανικάτμήματα

αντεπιτέθηκαν.Οισυγκρούσειςσυνεχίστηκανμετονίδιοτρό

ποκαιαπότουςδύοαντιμαχόμενους,καθόλη τηδιάρκειατης

Οδιοικητής της 7ης ΤΘ Μ , υποσ τρά τηγο ς Τ ζω ρτζ Ε ρσ κάιν (1899- 1965), διέθετε τη φ ήμ η ενό ς ικανού και αξιοπρεπούς αξιω μα τικο ύ. Ο ι αποτυχίες της 7ης ΤΘ Μ , κα τά τις επιχειρήσ εις «Per ch»και

«Bluecoat» (30 Ιου λίου ), οδ ήγη σαν σ την απομάκρ υνσ ή του από τη διοίκησ η της μερα ρχ ίας. Π αρ όλα αυτά, οι ικα νό τητές του σε άλλο υς ρό λου ς του επέφ ερα ν μια πολυσ χιδή κα ι λαμπρή σ ταδ ιοδ ρο μία.

ημέρας,χωρίςόμωςναεπικρατήσεικάποιαπλευρά.

Κατόπιντωνπαραπάνωκαισεσυνδυασμόμετηναποτυχίατης50ήςΜΠναδιασπάσειτηναμυντικήγραμμήτωνΓερμανώνστοντομέατης,αποφασίσθηκεηομαλοποίηση(ευθυγράμμιση)

τηςγραμμής του μετώπου. Ετσι,ο διοικητήςτου XXXΣΣ,οο ποίοςσυνειδητοποίησεότιπλέονπολύδύσκολαθαμπορούσε

ναπροκύψειόφελοςαπότηνενέργειατηςμεραρχίαςτου,διέ

ταξετον υποστράτηγο Ερσκάιννασυμπτυχθεί ολοκληρωτικά.Ηπροσοχήτηςβρετανικήςηγεσίαςτώραεπικεντρώθηκεστην

προσπάθεια φυγάδευσης-διάσωσης της πιο διάσημης μεραρ

χίαςτης.Ο Μοντγκόμερυ έτρεμε στην ιδέα ότιοι περιβόητοι«ΑρουραίοιτηςΕρήμου» κινδύνευαννααποκοπούν πίσωαπό

τιςγερμανικέςγραμμές. Η επιχείρησηδιάσωσηςτης7ηςΤΘΜ,μετηνκωδικήονομασία«Anissed»,ξεκίνησεταμεσάνυκτατης

14ης προς 15η Ιουνίου. Γιανα καλύψουντη σύμπτυξη της με

ραρχίαςκαινααποτρέψουνκάθεεχθρική παρέμβαση,στηνε

πιχείρησησυμμετείχαν300συμμαχικάβομβαρδιστικά,ταοποίαέριξαν 1.700 τόννους βομβώνστην ευρύτερη περιοχή του Βι-

λέρΜποκάζ. Ταυτόχρονα, η κίνηση τωνβρετανικών τμημάτων

καλύφθηκεκαιαπόισχυρόταταπυράπυροβολικού.ΟιΓερμανοί

πουαντιλήφθηκαντισυνέβαινε,προσπάθησανναανατρέψουντησύμπτυξητωνΒρετανώνχωρίςεπιτυχία,επιφέρονταςμόνο

επιπλέον απώλειες στουςαντιπάλους τους.Τελικά,η 22ηΤΘΤ

ταπεινωμένηεπέστρεψεξανάεντόςτουβρετανικούτομέα.

Τις επόμενεςημέρες, οισυγκρούσεις στηγραμμή επαφήςσυνεχίσθηκαν.ΤοΤιγύσυρΣελάλλαξεχέριαπολλέςφορέςέως

την 18ηΙουνίου,όταν καταλήφθηκε οριστικάαπότους Βρετανούς. Η7ηΤΘΜδενσυμμετείχεστιςεπιχειρήσεις,μέχριτηνε

νίσχυσή της με την 33η ΤΘΤ, τη 18η Ιουλίου (επιχείρηση

«Goodwood»). Μετο τέλος Ιουνίου, οι καταγεγραμμένες απώ-

λειέςτηςήταν1.149άνδρες,39άρματακαι36ερπυστριοφόρα,τοσύνολοσχεδόντωνοποίωναπωλέσθηκεκατάτηνεπιχείρηση«Perch».Γιατο ίδιοχρο νικό διάστημα, οιαπώλειες της50ής

ΜΠήταν4.476άνδρες.Στιςσυγκρούσειςτου ΒιλέρΜποκάζοιΓερμανοίαπώλεσαν 11 άρματα (έξιTigerκαιπέντε PanzerIV).Οι

απώλειεςτηςΜΠα«Lehr»έωςτοτέλοςΙουνίουεκτιμήθηκανσε2.972άνδρες.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΗ7ηΤΘΜ υπήρξεο πρώτοςσυμμαχικόςσχηματισμόςπου

υπέστη μεγάλη ήττα από τους Γερμανούς κατά τη μάχη της

Νορμανδίας. Η επιθυμητή, από τον στρατηγό Μοντγκόμερυ,ορμητικήυπερκέρασηπουτηςανατέθηκε,στοπλαίσιοτηςεπι

χείρησης«Perch»,κατέληξεσεμιαντροπιαστικήσύμπτυξη.

Ηεπιχείρησηαπαιτούσε«κεραυνοβόλοπόλεμο».Στηνπρά

ξησυνέβηακριβώςτοαντίθετο.Σεόλατακλιμάκιαδιοίκησηςπαραμελήθηκανβασικοίκανόνεςμηχανοκίνητωνενεργειώνκαι

συνέβησαναδικαιολόγητεςκαθυστερήσεις.Ηβρετανικήδιστα-

κτικότητα και ατολμίαπαραχώρησαν το τακτικόπλεονέκτημα

στουςΓερμανούςπουδενάφησαντηνευκαιρίαναπάειχαμένη.Ιδιαίτεραηδιανυκτέρευση στοΛιβρύ,πρινκανληφ θείεπαφή

μετοναντίπαλο,καιηστάσηστούψωμα213,ότανηκίνησητων

βρετανικώντμημάτωνδενείχεσυναντήσειουσιαστικάκαμίαα

ντίσταση,υπήρξαντραγικέςεπιλογέςμεκαταστροφικάαποτελέσματα.ΑκριβώςτοαντίθετοέπραξεουπολοχαγόςΒίτμαν:ε

κτίμησετηντακτική κατάστασηταχύτατα,αποφάσισε αμέσωςκαι ενήργησε με τόλμη και αποφασιστικότητα, σχεδόν απερί

σκεπτα, εκμεταλλευόμενοςστοέπακρο τη σύγχυση πουπρο

κάλεσε η αιφνιδιαστική του επίθεση. Εξίσου αποφασιστική ήτανκαιησυνέχισητηςγερμανικήςπροσπάθειαςγιανααναχαιτιστείη7ηΤΘΜ.




©XXX Σώμα Στρατού

Q7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία

11οΣύνταγμαΟυσάρωνΠρίγκηπα

Αλβέρτου(επιλαρχία)

22ηΤεθωρακισμένηΤαξιαρχία

1ηΕπιλαρχίαΒασιλικούΣυντάγματοςΑρμάτων

5ηΕπιλαρχίαΒασιλικούΣυντάγματοςΑρμάτων

4οΣύνταγμαYeomanryΛονδίνου(επιλαρχία)

1οΤάγμαΤαξιαρχίαςΤυφεκιοφόρων

131ηΤαξιαρχίαΠεζικού

1/5οΤάγμαΒασιλικούΣυντάγματοςΒασίλισσας



8οΒασιλικόΣύνταγμαΙρλανδών

Ουσάρων(επιλαρχία)

Τεθωρακισμένα

Πεζικό

ΤΘΑναγνώρισης

Σύμβ ολα μο νάδω ν και σ υγκρ ότησ η 7ης ΤΘ Μ (οργανικά και υπό διοίκηση τμήματα ) κα τά τη διεξαγω γή της επιχείρη σ ης «Perch». ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η αναποτελεσματικότητατης βρετανικής ιεραρχίας κατέ-

δειξετηνανεπάρκειατωναξιωματικών της,«εντόπω καιχρό-νω», τουλάχιστοναυτώνπουήτανσε καίριεςθέσεις.Αδικαιολόγηταπαιδαριώδηλάθησεεπιχειρησιακόαλλάκαισετακτικόεπίπεδοεξουδετέρωσανεμπειρίακαιεκπαίδευση.Αποτυχημέ

νοςσυντονισμός, υποεκτίμηση τουαντιπάλουαρχικά καιυπε-ρεκτίμηση στη συνέχεια, εσφαλμένη αρχική συγκρότηση των

τμημάτων,ελλιπήςαναγνώριση,καταστρατήγησηστοιχειωδών

μέτρωνασφαλείας,έλλειψηπρωτοβουλίας,μηκατάλληληχρησιμοποίησηπυροβολικού καιαεροπορίαςαποκάλυψαν, κυρίως

κατάτη13ηΙουνίου,τιςτεράστιεςαδυναμίεςκαιτηνυπεροψία

τουβρετανικούσυστήματοςδιοίκησηςκαιελέγχου.

Η αποτυχία της επιχείρησης «Perch« έμελλε να στοιχίσειστους Συμμάχους ακόμα30 ημέρες αιματηρών συγκρούσεων

και τις ζωές χιλιάδων στρατιωτών, πριν τελικά καταληφθεί η

Καν, στις 10 Ιουλίου.Οι «ΑρουραίοιτηςΕρήμου» μέσασεδύο

ημέρεςακύρωσανμιατεράστιαφήμη,γιατηδημιουργίατηςο-ποίαςαπαιτήθηκανέτηαιματηρώναγώνωνκαιθυσιών.Ξ

(1) John Man: ATLAS OF D-DAY AND THE NORMANDY CAMPAIGN, Penguin Boo ks (Viking), Londo n, 1994.(2) Tim Rip ley: STEEL RA IN WAFFEN-SS PANZER BATTLES IN THE WEST 1944-1945, Brow n Partw ork s Limi ted, Lon don, 2001.(3) Georg e Fort y: BATTLE ZONE NORMANDY: VILLERS BOCAGE, The His tor y Press, Str ou d (England), 2004.(4) Steph en Bad sey: NORMANDY 1944 - ALLIED LANDINGS AND BREAKOUT, Ospr ey Publishi ng (Campaign seri es), London , 1990.

(5) Ethan Williams: 50t h DIV IN NORMANDY: A CRITICAL ANALYSIS OF THE BRITISH 50th (NORTHUMBR IAN) DIVISION ON D-DAY AND IN THE BATTLE OF NORMANDY, Mast er o f Milit ary A rt and Science - Military History, U.S. Arm y Command and General St aff Co llege, Kansas, 2007.(6) Joh n Buck ley: BRITISH ARMOUR IN THE NORMANDY CAMPA IGN 1944, Frank Cass, Lon don , 2004.(7) Stephen Har t: SHERMAN FIREFLY vsTIGER - NORMANDY 1944, Os prey Publishing, Oxfo rd, 2007.(8) Geor ge Forty : 7th ARMOURED DIVISION 'THE DESERT RATS", Ian Allan Publishi ng (Spear head Series),Hersh am Surrey, 2003.(9) John Sandars : BR ITISH 7th ARMOURED DIVISION 1940-45, Osp rey Publishi ng (Vanguard Series), London , 1977.(10) David Fletc her & Richar d Harley, CROMWELL CRUISER TANK 1942-50, Ospr ey Publishin g (New Vanguard Series),

Oxfor d, 2006.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 6 1



To T-34-85 ακολούθησε ιην πεπαιημένησυνταγή του Τ-34-76 και εισήγαγεεπιχειρησιακά το πυροβόλο των 85 mm.

Τα άρματα έλαβαν το βάπτισμα ιου πυρόςτον Μάρτιο του 1944 και καιαοκευάσιηκανοε τεράστιους αριθμούς. Ηαναβάθμιση στηνισχύ πυρός αποδείχθηκε ένα σημαντικόβήμα βελτίωσης της μαχητικής ικανότητας.Ησοβιετική προπαγάνδα ανέδειξε τοΤ-34-85 ως ένα από τα καλύτερα άρματα τηςπεριόδου, διογκώνοντας τα πλεονεκτήμαιάτου. Το πυροβόλο του δεν υπήρξε εξίσου

αποτελεσματικό με ίο πυροβόλο των 7,5 cmτου Panthern των 8,8 cm του Tiger, αλλάαποκαιέστησε οε μεγάλο βαθμό τηνισορροπία με τα γερμανικά άρμαια.Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα ήταν η ελάχιστηδιατάραξη της παραγωγής, διότι το σκάφοςβασιζόταν στο προγενέστερο Τ-34-76.Το Τ-34-85 χρηοιμοποιήθπκε μεταπολεμικάσε αναρίθμηιες συγκρούσεις ανά την

υιρήλιο και αποδείχθηκε ένα από ία πιοευρέως διαδεδομένα άρματα. Για πολλούςίο Τ-34 θεωρείται σύμβολο ιης νίκης, ενώγια αρκετούς λαούς ιης Ευρώπηςεξελίχθηκε σε σύμβολο της καταπίεσης.

* w

•μ

I «

! r r: .·*"»*

6 2 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA



ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 6 3



Η εξελικτική πορεία του Τ-34-85 ακολούθησεδιάφοραστάδια μέχριτην εμφάνισή του στο

πεδίοτηςμάχης,μεπτυχέςπουχάνοντανστο

δαιδαλώδεςγραφειοκρατικόσύστημαδιοίκη

σης και λήψης αποφάσεων. Τον Ιούνιο του

1942ξεκίνησετοπρόγραμματουΤ-43,σεμιαπροσπάθειαανάπτυξηςενόςνέουτύπουάρματοςπουθασυν

δύαζε την παχύτερηθωράκιση των βαρέωναρμάτωνμετηνευκινησίατωνμέσωναρμάτων.ΣτηναναζήτησητουνέουτύπουάρματοςσυμμετείχεκαιτοKV-13που,

σεγενικέςγραμμές,ακολουθούσε τις ίδιεςσχεδιαστι-

κέςαρχές.ΤοΤ-43διέθετενέοτριμελέςπύργομεθωράκιση 90mm καιαυξημένη θωράκιση πάχους75mmστιςπλευρέςτουσκάφους.ΗανάρτησητύπουChristie

αντικαταστάθηκεαπό ανάρτηση τύπου ράβδωνστρέ

ψης, ενώ διατηρήθηκε ποσοστό ομοιότητας σχεδόν

80% με τα υποσυστήματα του Τ-34-76Model 1943. Ταπρώταπρωτότυπαήταν έτοιμαμόλις τονΜάρτιο του

1943καιμιασειράεκτεταμένωνδοκιμώνπραγματοποι-

ήθηκετηνάνοιξη.

Στιςμεγάλεςαρματομαχίες στο Κούρσκ,το καλοκαίριτου 1943, ο ΕρυθρόςΣτρατός βασιζότανστοΤ-34-76Model 1943,αλλά απέναντι του οι Γερμανοίαντι-

παρέταξανταPantherκαιTiger,ταοποίαήτανανώτερα

σεθωράκισηκαιοπλισμό.Επίσηςδιέθεταννέααντιαρ

ματικάπυροβόλακαικυνηγούςαρμάτωνπουμπορούσαν εύκολα να εξουδετερώσουν το σοβιετικό άρμαστιςσυνήθεις αποστάσειςμάχης. Ητανφανερόότιτο

νέο άρμα χρειαζόταν ισχυρότερο πυροβόλο και όχι

πρόσθετηθωράκισηκαιέτσιταπρογράμματατωνΤ-43καιKV-13δεν προχώρησαν.Μετάτη μάχηστο Κούρσκ

αποφασίστηκεησύγκρισητουΤ-34-76μεταγερμανικά

Σοβιετική ς κατασ κευή ς Τ -34/85 σ την υπηρεσ ία του Α ιγυπτιακού Στρατού το 1956. Φ έρει μονόχ ρω μη παρα λλαγή από p ale ston e (εικονογράφ ησ η: Δ ημή τρη ς Χα δούλας).

Ενα άρμα του 1ου Ο υκρα νικού Μ ετώ που κινείται σε έναν γερμα νικό αυ τοκινητόδ ρο μο, τον Α πρίλιο του 1945. Τα ξύλινα κιβώ τια στο οπίσθιο τμή μα περιέχου ν πρόσθετα βλήμα τα τω ν 85 mm. Α νάμεσα σ τις εξαγ ω γές του κινητήρα διακρ ίνεται ένα ύφασ μα αεροπορικής αναγνώ ριση ς.

άρματα. To PzKpfw III χρησιμοποιήθηκε ως βάση σύγκρισηςμετιμή1.ΤοΤ-34-76υπερίσχυσεελαφράμετιμήμόλις1,16.ToPzKpfwIV,μετοπυροβόλο των7,5cm

L/48, είχε τιμή 1,27 και το Panther2,37. Η αξιολόγηση

τουΤ-34-76 απέβαινε καθαρά εις βάροςτης σοβιετικήςπλευράς.

Τοπρώτοστάδιογιατηναντιμετώπισητηςνέαςγενιάςτωνγερμανικώναρμάτωνήτανηεγκατάστασηε

νόςπυροβόλουτων85mmστονεξαγωνικόπύργοτωντελευταίωνεκδόσεωντουΤ-34-76Model1943.Οαρχικός υποψήφιος ήταν το αντιαεροπορικό πυροβόλοΜ1939.Τον Ιούνιο του 1943,το εργοστάσιο No 183έ

λαβετηνεντολήγιατονσχεδιασμόενόςνέουπύργου,

μεέμφασηστονελάχιστοεπηρεασμότουρυθμούπαραγωγής.Οιμηχανικοίκατέληξανστοσυμπέρασμαότιήταναπαραίτητηηεπέκτασητουδακτυλίουτουπύρ

γουστα160cm,σεσυνδυασμόμεμιασειράαναγκαίωναλλαγώνστοσκάφος.ΤοΤ-43αποτέλεσετονδότητουτροποποιημένουπύργουπουσυνδυάστηκεμετοπυ

ροβόλο D-5Tτων 85mm του σχεδιαστήΦίοντορΠιέ-τροφ.ΤοπυροβόλοD-5Tείχεήδηεπιλεγείγιατονεξο

πλισμό τουαυτοκινούμενου πυροβόλου SU-85καιτοφθινόπωροτου1943αποτελούσετηνπλέονισχυρήυποψηφιότητα.

ΟιΣοβιετικοίαμφιταλαντεύθηκανανάμεσαστην

προοπτικήτηςεξέλιξηςμιαςέκδοσηςμενέοπύργοήτης εισαγωγής του πυροβόλου D-5T στονδ ιαθέσιμο

πύργοτου Τ-34-76. ΤονΟκτώβριοτου 1943αποφασί

στηκεηδιενέργειαενόςδιαγωνισμούγιατηνεπιλογήτουπυροβόλουτων85mmμεσυμμετέχοντεςτοLB-1

απότο εργοστάσιοNo92(σχεδιασμένογιαπύργο με

δακτύλιο160cm),τοS-53τουσχεδιαστικούγραφείουτου Γκράμπιν(γιαπύργο μεδακτύλιο 142cm) καιτοS-50του εργοστασίου No 88 (γιαπύργο μεδακτύλιο

160cm).Στις 15Δεκεμβρίου 1943 αποφασίστηκε η ένταξη

τουΤ-34-85σεπαραγωγήστοεργοστάσιοNo112,στο

Γκόρκι, με τροποποιημένο πύργο από τοΤ-43 και το

πυροβόλοD-5TΤαπρώτα25άρματασυναρμολογήθη-

καντονΙανουάριοτου1944καισταδιακάορυθμόςεπιταχύνθηκε,φθάνονταςτα75άρματατονΦεβρουά

ριοκαιτα150άρματατονΜάρτιοτου1944.Εκτόςαπό

τα250άρματακατασκευάστηκανκαιπέντεάρματαδιοίκησης με σύστημα επικοινωνιών RSB-F. Τα άρματα

αυτά χαρακτηρίζονταν ως Τ-34-85 Model 1943, αλλά

δεναποτέλεσαντηνκύριαέκδοσηπαραγωγής, διότι




Κ ατεστρα μμ ένα άρ ματα του Στρα τού της Β όρ ειας Κ ορέας μετά από μια σ ειρά σκληρώ ν μαχώ ν, τον Α ύγου σ το του 1950. Τα άρμα τα α ναμένουν τη μεταφ ορ ά του ς σ τις Η Π Α για αξιολόγη ση.

Ενα Τ-34 περισυλλο γής κα τά τη δ ιάρ κεια παρ έλαση ς στην Π ρά γα, τον Μ άιο του 1945. Το όχημ α βασ ίζεται σ το Τ-34-85 και ο πύρ γος έχει α ντικα τασ ταθεί από ένα φ ύλλο θω ρά κισ ης. Μ εταπολεμικά κατασ κευάσ τηκα ν εξελιγμ ένες εκδό σ εις οχημάτω ν περισυ λλογής (Τ-34Τ)με σ ύσ τημα ανύψ ω σης, βαρο ύλκο και νέα υπερκα τασ κευή , κυρίω ς από την Π ολω νία και την Τσ εχοσλοβ ακία. Η τελευταία

κατασ κεύασε περιορισμ ένο α ριθμό γεφ υροφ όρω ν Μ Τ-34, βασ ισμένω ν στο σκάφ ος του Τ-34-85, στα τέλη της δ εκα ετία ς του 1950.

υποσκελίστηκαναπότοΤ-34μετοπυροβόλοS-53τουΒασίλιΓκράμπιν. ΟΓκράμπιν, αξιοποιώνταςτιςπολιτι

κέςδιασυνδέσεις στο σοβιετικόσύστημα, είχεεπιβά λειτηνπαραγωγή μιαςέκδοσης μετοπυροβόλοS-53στο εργοστάσιοNo 112, μετη συνδρομή ειδικώναπό

τοεργοστάσιοNo183.ToS-53ήτανανώτεροπυροβόλοαπότοD-5T,διότι

ήτανελαφρύτερο(1.150kgέναντι1.500kg),ευκολότεροστονχειρισμόκαιμεμεγαλύτερηκάννη(κάννη54,6

διαμετρημάτωνέναντι51,6διαμετρημάτων),ηοποίαυ

ποσχότανανώτερηδιατρητικήικανότητα.ΑπόταμέσαΜαρτίουτου1944,ηπαραγωγήστοεργοστάσιοNo112στράφηκεστηνέκδοση μετοπυροβόλο S-53 καιαπότονΙούνιοτουίδιουέτουςακολούθησετοεργοστάσιο

No 174στο Ομσκ. Από τονΟκτώβριο του 1944 εντάχθηκε σεπαραγωγήτοπυροβόλοZiS-S-53πουαποτε-

λούσεβελτιωμένηέκδοσητουS-53στονμηχανισμόοπισθοδρόμησης με αλλαγές που αναπτύχθηκαν απότονΑ.Σάβιν.

ΗπαραγωγήτουΤ-34-85επικεντρώθηκεσταεργοστάσιαNo183καιNo112,μεμικρέςαλλάεμφανείςδια

φορέςστοσχήματουπύργου.Οιδιαφορέςεπικεντρώνοντανστοσχήματουπύργουπλευρικάκαιστηνοροφή.Οιαλλαγέςστοσκάφοςακολούθησαντηνυπόλοι

πη εξελικτική πορείατου Τ-34 και ταπρώτα άρματαδιατηρούσαν την κεραία του συστήματος επικοινω

νιώνστηδεξιάπλευράτουσκάφους.Οπύργοςτουερ

γοστασίουNo183σχεδιάστηκεαπότουςΜ.Α.Ναμπου-τόφσκικαιA.A.Μολοστάνοφ.Στατέλητου1944,οπύργος του Τ-34-85τροποποιήθηκε εξαιτίαςτηςένταξης

σεπαραγωγήτουZiS-S-53καιτηςεισαγωγήςτουηλεκτρικούσυστήματοςπεριστροφής,καιαπέκτησεχαρα

κτηριστικόεξόγκωμαστηναριστερήπλευρά.Οπύργοςτουεργοστασίου No 112 είχε περισσότερεςδιαφοροποιήσεις καιεμφανίστηκεσε αρκετέςπαραλλαγές μεδιαφορέςστοπλάτοςκαιστοοπίσθιοτμήμα.Χαρακτη

ριστικόγνώρισμαόλωντωνπύργωνήτανηυιοθέτησηδύοσυστημάτωνεξαερισμού στο οπίσθιο τμήμα.Από

τιςαρχέςτου 1945,τοένασύστημαεξαερισμού μεταφέρθηκε στο εμπρόσθιο τμήματου πύργου, όπου ηπαρουσίατουήτανπερισσότεροεπιβεβλημένη.Ηδια

φοροποίησηαυτήδενυιοθετήθηκεαπόόλαταεργοστάσιαπαραγωγής.

Ηεισαγωγήτριμελούςπύργουδιόρθωσετοσημαντικότερο μειονέκτηματουΤ-34-76. Η απεμπλοκή τουαρχηγούαπότακαθήκοντατουπυροβολητήείχεωςαποτέλεσματηναύξησητηςαποτελεσματικότηταςτων

σοβιετικών αρμάτων. Ο πυροβολητής και ο αρχηγός

βρίσκοντανστηναριστερήπλευράτουπύργου,ενώογεμιστήςστηδεξιά,αλλάοπύργοςδενδιέθετεκαλάθι.Ο πυροβολητής διέθετε τοτηλεσκοπικό σκοπευτικό

TSh-16,στααριστεράτουείχετονμοχλόπεριστροφήςτουπύργου καιστοδεξίτουχέριτο σύστημαανύψωσης.Απότο καλοκαίριτου 1944τοποθετήθηκε έναη

λεκτρικόσύστημαπεριστροφήςτουπύργου.Μέχριτο1944, όλα ταΤ-34-85 διέθεταν σύστημα επικοινωνιών

το οποίο μεταφέρθηκεαπότη θέσητουπυροβολητήστηθέση του αρχηγού. Οπυροβολητήςδιέθετε, επιπλέον,έναπερισκοπικό σκοπευτικόΜΚ-4 καιο αρχη

γόςπυργίσκοπαρατήρησης μεπαρόμοιο σκοπευτικό.Κατά τη διάρκεια της παραγωγής (από τα τέλη του1944),οπυργίσκοςτουαρχηγούμεγεθύνθηκεκαιαπέ

κτησε μονοκόμματο κάλυμμαέναντιδιπλού καλύμμα

τοςγιατιςπροηγούμενεςεκδόσεις.ΤοΤ-34-85μετέφερε55βλήματα,ενώαργότερααυ

τάαυξήθηκανστα60.Η αναχορηγίατων55βλημάτων

των85mm κατανεμόταν σε36βλήματα εκρηκτικά, 14διατρητικά θωράκισης και πέντε HVAP (υπερυψηλής

ταχύτητας). Στο δάπεδο του άρματος μεταφέρονταν

36βλήματακαιτα υπόλοιπαστιςπλευρέςτουπύργουκαισεειδικές θήκεςστοσκάφος. Η αποθήκευσηση-

Τ-34-85 της 1ης Τσ εχοσλοβακικής Τεθω ρακισμ ένης Τα ξιαρ χίας εισ έρχεται στην πρω τεύουσ α Π ράγα, τον Μ άιο του 1945, υπό τις επευφ ημ ίες του πλήθους. Κ ατά τη διάρκεια του πολέμου, το Τ -34-85 χρη σ ιμοποιήθη κε επίσης από την Π ολω νία κα ι τη ιου γκοσ λαβ ία.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η U T O P I A I 6 5



To «Dim itr iy Donsk oi»αποτέλεσε ένα Τ-34-85 του 38ου Α νεξάρ τητου Συν τάγμ ατος Α ρμάτω ν, τον Μ άρ τιο του 1944. Ανή κε σ τις αρ χικές παρ τίδες παραγω γής με το πυροβόλο D-5T, σ ύσ τημ α επικοινω νιώ ν στο δεξιό τμήμα του σ κάφ ου ς και δεν δ ιέθετε τις χαρακτηρ ισ τικές χειρολα βές για το πεζικό στο

εμπρόσ θιο τμή μα του πύργου. Ο πυργίσκο ς του α ρχη γού βρ ίσ κεται σ το κέντρο του πύργου και μπροσ τά του βρίσ κεται το περισκοπικό σ κοπευτικό Ρ Τ- 4-7. Π άνω σ το κά λυμμα του πυργίσκου του αρ χηγού βρ ίσ κεται Το περισκόπιο Μ Κ -4. Κ ατά τη δ ιάρ κεια της παρα γω γής, το Ρ Τ-4 -7αν τικα τασ τάθη κε από ένα Μ Κ -4. Τα άρμα τα προσ φ έρθηκα ν στον Ερ υθρό Στρα τό από τη Ρ ω σική Ο ρθόδ οξη Ε κκλησ ία που είχε συγκ εντρώ σ ει περισ σ ότερα από οκτώ εκατομ μύ ρια ρ ού βλια για τον εξοπλισμ ό της μονά δα ς. Ο λα τα άρ μα τα έφ εραν την ονομα σία του θρυ λικού ήρω α που νίκησ ε του ς Μ ογγό λου ς.

μαντικούαριθμούβλημάτωνστονπύργοαύξανεσημα

ντικάτιςπιθανότητεςέκρηξηςμετάαπόπλήγμα,αλλά

αποτελούσε το τίμημαγιατην υιοθέτηση της επικλινούς θωράκισης στο σκάφος. Η επικλινής θωράκιση

στο σκάφοςαύξανετο επίπεδο προστασίας, αλλάπα

ράλληλα μείωνε καιτονωφέλιμο εσωτερικόόγκο, καθιστώνταςυποχρεωτικήτηνεγκατάστασητωνβλημά

τωνκαιτωνδεξαμενώνκαυσίμουσεσχετικάευάλωτασημεία. Το έργο του γεμιστή ήταν αρκετά δύσκολο,

διότι,ότανεξαντλούσεταβλήματαπουπροορίζοντανπροςάμεσηχρήση,έπρεπεναχρησιμοποιήσειταβλή

ματα που βρίσκονταν αποθηκευμένα σε έξι κιβώτιαστο δάπεδο του πύργου. Η θωράκιση στο εμπρόσθιο

τμήματουσκάφουςήταν45mmμεκλίση60μοιρών,γεγονόςπου ισοδυναμούσε μεθωράκιση 122mm,ενώτα

45mm υπό κλίση στο πλευρικό τμήμα του σκάφουςπρακτικάισοδυναμούσανμεκάθετηθωράκισηπάχους95mm.

ΤοτυπικόαντιαρματικόβλήμαήταντοBR-365(βά

ρος 9,36 kgκαι ταχύτητα εξόδου από την κάννη 792

m/sec),τοοποίο μπορούσεναδιατρήσει111 mmκάθετης θωράκισης στα 500m, καθώς και το BR-365Kμε

κοίλορύγχος.Απότοκαλοκαίριτου1944χρησιμοποιή-

θηκε το BR-365P με πυρήνα από καρβίδιο του βολ-φραμίου(βάρος5kgκαιταχύτηταεξόδου1.030m/sec,

30%αυξημένησε σχέση μετο BR-365),τοοπο ίο μπο

ρούσεναδιατρήσει100mmθωράκισηςστα500mμεκλίση60μοιρών. Η εισαγωγήτουβελτιωμένουβλήμα

τοςαύξησεσημαντικάτιςπιθανότητεςεπιτυχούςπρο

σβολήςτουεμπρόσθιου τμήματοςτουπύργου βαρέωναρμάτων όπωςτο Panther. ΤοΤ-34-85ήταν εξοπλ ισμένο με βλήματαθραυσματοποίησης 0-365Κ με βά

ρος9,54kg.

ΑκολουθώνταςτοπρότυποτουΤ-34-76,τοσύστημαανάρτησης αποτελείτοαπόπέντε διπλούς εδαφι

κούςτροχούς,τονοπίσθιοκινητήριοτροχόκαιτονε

μπρόσθιο τροχό ρύθμισηςτηςτάσηςτηςερπύστριαςσεκάθεπλευρά. Κάθε εδαφικόςτροχόςζύγιζε 125kgκαιδιέθετεανεξάρτητηανάρτησημεκάθετατοποθετημέναελατήρια.Γιατηνπροώθησήτου,τοάρμαχρησιμοποιούσε τον 12-κύλινδροτετράχρονοπετρελαιο-

κινητήραV-2-34που απέδ ιδε μέγιστη ισχύ500hpστις1.800rpm.Τοσύστημαμετάδοσηςτηςκίνησηςπροσέ-

φερετέσσεριςσχέσειςγιατηνεμπρόσθιακίνηση(από

το1945πέντεσχέσεις)καιμίαγιατηνόπισθεν.

ToΤ-34-85Μαποτελούσεμιασχεδιαζόμενηέκδοση που αναπτύχθηκε από το εργοστάσιο No 183.

Υπήρχανδύοσχέδια.Τοπρώτομεμειωμένη θωράκι

σηστοοπίσθιοτμήματουσκάφους,στοδάπεδοκαι

στην οροφή, ώστε να αυξηθεί η θωράκιση στο εμπρόσθιο τμήμα. Η θωράκιση έφθανε,πλέον, τα75

mm καιαυξανόταν στα90-100mmστη θυρ ίδα τουοδηγού.Τοδεύτεροσχέδιοσυνδύαζετιςαλλαγέςτου

Ενα Τ-34-85 στη Μ αντζου ρία, τον Α ύγο υσ το του 1945, σ τις επιχειρή σ εις εναντίον τω ν Ιαπώ νω ν. Το άρμ α φ έρει σ το εμπρόσ θιο τμή μα την υποδοχή σ χήμα τος «Υ» για το σ ύσ τημ α εκκα θάρισ ης ναρκοπεδίω ν ΡΤ-34. Ο κύρ ιος όγκος της παραγω γής του Τ-34-85 ολοκληρ ώ θηκε το 1946, ενώ σύμφ ω να με άλλη -λιγό τερο πιθα νή - εκδοχή σ υνεχίσ τηκε μ ε πολύ πιο μ ειω μένο ρ υθμ ό μέχρ ι το 1950.

6 6 I Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



Π ΙΝ Α Κ Α Τ Ε Χ Ν ΙΚ Ω Ν Χ Α Ρ Α Κ Τ Η Ρ Ι Τ ΙΚ Ω ΝΤ-34-85Model1943 I Τ-34-85Model 1944

ΠΛΗΡΩΜΑ 4 5ΜΗΚΟΣ(m) 8,115 8,1ΠΛΑΤΟΣ(m) 3 3ΥΨΟΣ(m) 2,7 2,7ΒΑΡΟΣΜΑΧΗΣ(kg)

30.900 32.200ΘΩΡΑΚΙΣΗ

Εμπρόσθιοτμήμασκάφους 45mmμεκλίση60μοιρών 45mmμεκλίση60μοιρών

Πλευρικότμήμασκάφους45mmμεκλίση40μοιρώνστοάνωτμήμακαι45mm

μεμηδενικήκλίσηστοκάτωτμήμα

45mmμεκλίση40μοιρώνστοάνωτμήμακαι45mm

μεμηδενικήκλίσηστοκάτωτμήμαΟπίσθιοτμήμασκάφους 45mmμεκλίση48μοιρώνστοάνωτμήμα 45mmμεκλίση48μοιρώνστοάνωτμήμαΚάτωτμήμασκάφους 20mm 20mmΑνωτμήμασκάφους 20mm 20mmΑσπίδιοπυροβόλου 75mm 90mmΕμπρόσθιοτμήμαπύργου 52mm 90mmΠλευρικότμήμαπύργου 52mmμεκλίση20μοιρών 75mmμεκλίση20μοιρώνΟπίσθιοτμήμαπύργου 52mmμεκλίση10μοιρών 52mmμεκλίση10μοιρώνΑνωτμήμαπύργου 20mm 20mm

ΚΙΝΗΤΗΡΑΣ V-2-34των500hpστις1.800rpm V-2-34των500hpστις1.800rpmΕΜΒΕΛΕΙΑΣΕΟΔΟ(km) 290-300 290-300

ΕΜΒΕΛΕΙΑΣΕΑΝΩΜΑΛΟΕΔΑΦΟΣ(km) 230-250 230-250

ΜΕΓΙΣΤΗΤΑΧΥΤΗΤΑ(km/h) 55 55

ΜΕΓΊΣΤΗΤΑΧΥΤΗΤΑΣΕΑΝΩΜΑΛΟΕΔΑΦΟΣ(km/h)

30 30

ΤΑΦΡΟΣ(m) 2,5 2,5ΥΔΑΤΙΝΟΚΩΛΥΜΑ(m) 1.3 1,3ΚΑΘΕΤΟΕΜΠΟΔΙΟ(m) 0,73 0,73ΑΠΟΣΤΑΣΗΑΠΟΤΟΕΔΑΦΟΣ(m) 0,4 0,4

ΟΠΛΙΣΜΟΣ1x85mmD-5T1751,6(55βλήματα)+2x7,62mmDT

(1.953φυσίγγια)

1x85mmZiS-S-53L/54,6(56-60βλήματα)+2x7,62mmDT

(1.953φυσίγγια)

ΟΡΙΑΑΝΥΨΩΣΗΣ +22μοίρεςως-5μοίρες +25μοίρεςως-5μοίρες

Κ οντινή όψ η της θέσ ης του πυροβ ολη τή μ έσα στο άρ μα, όπου δ εσπόζει το τηλεσκο πικό σ κοπευτικό (TSh-16, μεγέθυ νσ η χ4) και περισκοπικό σκοπευτικό . Η εργονομ ία δεν αποτελούσ ε βα σικό σχεδιασ τικό χα ρα κτηρισ τικό σ το Τ-34-85. Στη δ εξιά πλευρ ά διακρ ίνεται το περισκοπικό σκοπευτικό του γεμισ τή και οι τυμπανοειδείς γεμισ τήρ ες για το σ υζυγές πολυβόλο. Ο πυρο βο λητής βα σ ιζόταν σ τις οδη γίες του αρ χηγού πληρώ μα τος για τον εντοπισμό τω ν στόχω ν, έχοντας σ τη δ ιάθεσή του δύο ποδοπετάλια: το α ρισ τερό πυρο δο τού σ ε το πυροβόλο και το δεξιότο σ υζυγές πολυβόλο.

Φ ω τογρα φ ία της θέση ς του ο δη γού κα ι του πολυβ ολητή σ το σ κάφ ος. Δ ιακρίνον ται αρ ισ τερά οι μο χλο ί

διακυ βέρνη σης, ο πίνακας ο ργάνω ν, τα ποδοπετάλια και ο μοχλό ς αλλα γής σ χέσεω ν. Συνή θω ς κάτω από τον πίνακα οργάνω ν ήταν οι κύλινδρο ι αέρο ς για την εκκίνηση του κινητήρα σε χαμ ηλές θερμ οκ ρα σ ίες. Δεξιά βρ ισ κόταν η θέσ η του πολυβ ολητή του σ κάφ ους. Ο τελευταίος βα σιζόταν αποκλεισ τικά σ το τηλεσκοπικό σκοπευτικό του πολυβό λου (μ εγέθυνσ η χ2) για την παρα τήρη ση του χώ ρου και η χρησ ιμό τητά του στη μάχη ή ταν περιορ ισμένη. Συνή θω ς ήταν η θέση που δεν

επανδρω νόταν σε περίπτω ση που υπήρχαν άλλες ανά γκες. Ο οδη γός ανα λάμβ ανε τις περισ σ ότερες φ ορ ές τη συ ντήρη ση του κινητήρ α.

ETPATIQTIKH UTOPIA 1 6 7



Η Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η Τ Ο Υ Τ -34-85ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ 1944 1945 1946 ΣΥΝΟΛΟ

No183UTZ

(ΝίζνυΤαγκίλ)6.585(6.583) 7.356 493 14.434

No112(Γκόρκι) 3.062(3.079) 3.255 1.154 7.471

No174(Ομσκ) 1.000 1.940 1.054 3.994

Σύνολο 10.647(1) 12.551 (2) 2.701 25.899

(1 ) Π ερ ιλαμ βάνο νται 30 ΟΤ-34-85 και 134 άρμ ατα δ ιο ί κησης .

(2) Περ ιλαμ βάν ονται 301 ΟΤ-34-85 και 140 άρμ ατα δ ιο ί κη σης .

Σ τ α άρ μ ατ α Ο Τ -3 4 -8 5 τ ο π ο λυ βό λο στ ο σκ άφ ο ς αν τ ι κ α τ αστ ά&η κ ε

από το φλο γοβ όλο ΑΤΟ-42, μ ε αναχο ρηγία 200 It, η οποία επ αρκο ύσε

γ ι α 3 0 βο λ έ ς κ α ι δ ρ αστ ι κ ό β ε λη νε κ έ ς 7 0 -1 3 0 m.

Κ οντινή όψ η ενός κυπριακού Τ-34-85. Τον Σεπτέμβ ριο του 1964 επήλθε συμφ ω νία με τη Σοβ ιετική Ενω ση για την προ μή θεια 35 Τ-34-85 για τον εξοπλισ μό της 23ης Επιλαρχίας Μ έσω ν Αρ μάτω ν (ΕΜ Α ). Τα άρμα τα παραδ όθηκα ν στα τέλη του 1965, μέσω Α ιγύπτου , με το πλοίο «Κ ω νσταντής Μ πουσές». Κ ατά τη δ ιάρ κεια του πολέμου του 1974, 24 κατασ τρά φ ηκα ν ή εγκα ταλ είφ θηκ αν από τα πληρ ώ ματά τους λόγω βλαβώ ν. Τα υπόλοιπα παρέμειναν σε υπηρ εσία μέχρι το 1985. Κύ ριο γνώ ρισμα

ήταν η ύπαρξη ενός πολυβόλου Μ 2Η Β τω ν 0,50 in αρχικά στο πίσω μέρ ος του πύργου και σ τη συνέχεια στο εμπρόσ θιο τμή μα .

πρώτου σχεδίου με επιμηκυμένο το οπίσθιο τμήματουσκάφους, μεπρόσθετεςδεξαμενέςκαυσίμουκαι

βάροςμάχηςπουέφθανετα32.300kg.Τοσχέδιοδεν

εντάχθηκεσεφάσηπαραγωγής.Τηδεκαετίατου1960πραγματοποιήθηκαν δύοση

μαντικάπρογράμματαεκσυγχρονισμούτουΤ-34-85,τα

οποία οδήγησαν στα Model 1960 και Model 1969 αντίστοιχα.ToModel1960διέθετεβελτιωμένοκινητήραV-

34-Μ2μεβελτιώσειςστοσύστημαψύξηςκαιλίπανσης,

σύστημαπροβολέαυπέρυθρωνFG-100γιαοδήγησητη

νύκτασε συνδυασμό μεπερ ισκόπ ιοΤΡΚ-1 ήTPKU-2B,

νέα συστήματα επικοινωνιών 10-RT-26E, βελτιωμένοπολυβόλοDTMμετηλεσκοπικόσκοπευτικόPPU-8Tκαιισχυρότερο σύστημαγεννήτριας. Το 1969 ακολουθή-

θηκεέναπαρόμοιοπρόγραμμαμετηνπροσθήκηδυ

νατότητας μεταφοράςδεξαμενής των200It στο οπίσθιο τμήμα, σύστημαεπικοινωνιών R-123, εδαφικούς

τροχούςαπότοΤ-54καιάλλεςβελτιώσεις.Οιβελτιώ

σειςτωνModel1960/Model1969εφαρμόστηκανκαισε

άρματα που είχαν κατασκευαστεί κατά τη διάρκειατουΒ'ΠΠ,καιδενπεριορίζοντανσεμεταπολεμικάάρ

ματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η επιβε

βαιωμένηκαταστροφήενόςιρακινούάρματοςκατάτη

διάρκειατουπολέμου με τοΙράν,στις αρχέςτης δεκαετίαςτου1980,τοοποίοείχεκατασκευαστείαπότοεργοστάσιοNo112στοτέλοςτουπολέμουκαιείχεα

ναβαθμιστείστοεπίπεδοModel1969.Εκτόςαπότη Σοβιετική Ενωση, τοΤ-34-85παρή-

χθη κατόπιναδείαςκαισεάλλεςχώρες.Στατέλητης

δεκαετίας του 1940, η ΓιουγκοσλαβίααπέκτησετηνάδειαπαραγωγήςτουΤ-34-85.Κατασκευάστηκανμόνο επτά πρωτότυπα που παρουσιάστηκαν δημόσια

τονΜάιοτου1950.Ταγιουγκοσλαβικάάρματαενσω

μάτωσαναρκετέςαλλαγέςσεσχέσημεταΤ-34-85,υιοθετώνταςπρακτικάνέοπύργοκαιεμπρόσθιοτμήμα

σκάφους.ΤοπυροβόλοZiS-S-53απέκτησεχαλινωτή-

ριο στομίου κάννης. Μετά τη διακοπή των σχέσεωνμε τη Σοβιετική Ενωση, το πρόγραμμα παραγωγήςδιακόπηκεκαιταεπτάάρματαχρησιμοποιήθηκανγια

εκπαίδευση.Ηπαραγωγή τουτύπου στηνΤσεχοσλοβακίαξεκί

νησε,αρχικά,το1949στιςεγκαταστάσειςτηςCKD.Συ

νολικάκατασκευάστηκαν3.185άρματα(2.987σύμφωναμεάλληεκδοχή),ταοποίαχρησιμοποιήθηκαναπόαρκετές χώρες. Ενας από τους μεγαλύτερους χρήστεςτωνΤ-34-85απότηντσεχοσλοβακικήγραμμήπα

ραγωγήςυπήρξε ηΑίγυπτος. Η παραγωγήτου τύπουστηνΠολωνίαυπήρξεσχετικάβραχύβια.Τηνπερίοδο

1952-1955 κατασκευάστηκαν 1.380 άρματα, τα 1.185

γιατονΠολωνικόΣτρατόκαιταυπόλοιπαγιατηνΑνατολικήΓερμανία,ενώάλληεκδοχήαναφέρειότιηπαραγωγή ολοκληρώθηκε το 1954 μετά την κατασκευήμόλις685αρμάτων.ΟπωςκαιστηνπερίπτωσητηςΤσε

χοσλοβακίας,ταάρματαυιοθέτησαντιςαλλαγέςπουεφαρμόστηκαν σταΤ-34-85 μεταπολεμικά,η σημαντι

κότερη εκτωνοποίων ήτανη υιοθέτησητου βελτιωμένου κινητήραV-34-M2. Ταάρματατροποποιήθηκαν

γιατηδιάβασηυδάτινωνκωλυμάτωνμεγάλουβάθους.

ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΜΕΤΠΠ0

ΤοΤ-34-85έλαβετοβάπτισματουπυρόςτονΜάρτιοτου1944όταντα1οκα ι2οΟυκρανικάΜέτωπαπα-

γίδευσαν την 1η ΣτρατιάΠάντσερστο Κάμενετς-Πο-

ντόλσκι, στα σύνορα Ουκρανίας-Ρουμανίας. Ο αριθ

μόςτωνΤ-34-85υπήρξεσχετικάμικρός,διότιοκύριοςόγκος της παραγωγής διατέθηκε για τον εξοπλισμόνέωνμονάδωνγιατηνεαρινήεπίθεσητο1944,αλλάτα

πληρώματατα υποδέχθηκανμε ενθουσιασμό. Οχρόνος εξοικείωσης τωνπληρωμάτων μόλις που έφθανε

τιςδύοώρεςεξαιτίαςτωναναγκώντουμετώπου.

To Pantherμπορούσε ναδιατρήσειτηνεμπρόσθια

Κ ατεστρα μμ ένο κυπριακό Τ-34-85, πιθα νό τατα από τη δρ άσ η της Του ρκικής Α εροπορίας, σ την Κ υρ ήνεια το 1974. Δ ιακρ ίνεται

το κυκλικό άνοιγμα για πρόσ βασ η στο σύστημα

μετάδ οσ ης της κίνησ ης.

6 8 I Σ Τ Ρ Α Τ ΙΠ Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



Ενα Τ-34-85 δέχ εται τις περιποιήσ εις τω ν τεχνικώ ν σ το δ ιαμέρισ μα του κινητήρα. Το άρ μα μ ετέφ ερε 545 It καυσίμου εσ ω τερικά και τρεις εξω τερικές δεξαμ ενές τω ν 90 It στο οπίσθιο τμήμ α του σ κάφ ου ς. Συνο λικά , το άρμα δ ιέθετε οκτώ δεξαμ ενές κατανεμημ ένες σε τρεις ομ άδ ες (εμπρό σθια

αρ ισ τερά , εμπρόσ θια δεξιά και οπίσθια). Ο ι εμπρό σ θια τοποθετημ ένες δεξαμ ενές είχαν σ υνο λικά χω ρητικό τητα 400 It και οι οπίσ θιες 145 It.

θωράκισητουπύργουαπόαπόσταση1.200mκαιτουεμπρόσθιουτμήματοςτουσκάφουςαπότα300m.Μόνο

με την εισαγωγή του βλήματος BR-365P το Τ-34-85μπορούσε να καλύψειτο κενό. Στην πράξη, όμως,τομεγαλύτεροπλεονέκτηματουΤ-34-85ήτανοεξαιρετικάμεγάλοςαριθμόςπαραγωγής.ΜέχριτονΙούνιοτου

1944 καιτην έναρξη της επιχείρησης «Bagration» πουοδήγησε στην κατάρρευση του κεντρικού τμήματος

τουΑνατολικούΜετώπου,ηπαραγωγήτουΤ-34-85είχεξεπεράσειτις6.000μονάδες,ενώοδιαθέσιμοςεπιχει

ρησιακόςαριθμός PantherστοΑνατολικόΜέτωπο μόλιςπουξεπερνούσε τα300άρματα.ΤοΤ-34-85θααπο-

δεικνυότανεπικίνδυνοακόμακαιγιατοTigerIIμεβάροςμάχης69.800kg.

Στις10Αυγούστου1944,μονάδεςτου1ουΟυκρανικού Μετώπου δημιούργησαν ένα προγεφύρωμα στη

δεξιάόχθη τουποταμού Βιστούλα, κοντάστηνπολωνικήπόλη τουΣαντομίερτς. ΟιΓερμανοίαποφάσισαν

ναρίξουνστημάχη τονεώτεροάρματουςστοΑνατο

λικό Μέτωπο,ενώτηναιχμή της επίθεσηςθα αποτε-

λούσανταTigerIIτης501 ΕπιλαρχίαςΒαρέωνΑρμάτων(ΕΒΑ). Οι Σοβιετικοίείχαν συγκροτήσει μια αμυντικήγραμμήστιςπόλειςΣύλντοφκαιΟγκλεντόφ. Νωρίςτοπρωί,στις 13Αυγούστου, 11 TigerII, μετησυνοδεία ο

χημάτων μεταφοράςπεζικού, ξεκίνησαντηνεπίθεσήτουςμετηνκάλυψητηςομίχληςπροςτονδρόμοτηςκοιλάδας που οδηγούσε προς τα σοβιετικά μετόπι

σθεν. Το πλήρωμα του λοχαγού Αλεξάντρ Οσκιν της53ης Ταξιαρχίας Αρμάτων τηςΦρουράς είχεπροετοιμάσεικαλάπαραλλαγμένεςθέσεις.Τοσκάφοςτουάρματος ήταν καλυμμένο μέσα σταχωράφια από καλαμπόκι,ενώτοπλήρωμαφρόντισενα«σπάσει»τοπερί

γραμματουπύργουμεπρόσθετηβλάστηση.Απόαπό

σταση 200 μ.το Τ-34-85 έβαλε τέσσεραβλήματα BR-365ΡεναντίοντουπλευρικούτμήματοςτουδεύτερουTigerII.Τοπροπορευόμενοάρμαάρχισενασαρώνειαπειλητικάτοπεδίοτηςμάχης,αλλάπολύγρήγοραδέ

χθηκε τρίαβλήματαστηνπεριοχή του πύργου, χωρίς

όμως αποτέλεσμα. Τοτέταρτο, όμως, έπληξετον δακτύλιοτουπύργουπροκαλώνταςμιακαταστροφικήέ

κρηξητωνπυρομαχικών.ΤοτρίτοTigerIIάρχισεναοπισθοχωρεί,αλλάτοευέλικτοΤ-34κατάφερενατοπρο-

σπεράσεικαινατοπλήξειστοοπίσθιοευάλωτοτμήμα

του κινητήραακινητοποιώντας το.Τοντεμπούτο τουTiger II στο Ανατολικό Μέτωπο έληξε με 11 απώλειεςαπότα15μέλητωντριώναρμάτωνκαιμερικάμέληαιχ

μάλωτα. Η επιτυχημένη δράση του Τ-34-85 εναντίοντουTigerIIαποτελούσε,προφανώς,τηνεξαίρεσηστονκανόνα,διότιτοTigerIIανήκεσεεντελώςδιαφορετικήκατηγορία.

Προς τοτέλος του Β' ΠΠ, ταΤ-34-85συμμετείχαν

σεόλεςτιςσημαντικέςμάχεςπολεμώνταςστηνΠολωνία, στα Βαλκάνια, στην Ουγγαρία, στην Ανατολική

Πρωσίακαι στην καρδιάτης Γερμανίας,το Βερολίνο.ΕκτόςαπότονΕρυθρόΣτρατό,ταΤ-34-85χρησιμοποι-ήθηκανεπιχειρησιακάαπότηνΠολωνία,τηνΤσεχοσλοβακία και τη Γιουγκοσλαβία. Η Πολωνία παρέλαβε τα

πρώταάρματα τονΜάιοτου 1944, ταοποία χρησιμο-ποιήθηκαν αρχικά για εκπαίδευση. Μόνο από τονΟκτώβριο του 1944 ξεκίνησαν οι κανονικές παραδό

σειςγια τον εξοπλισμό της 1ης Τεθωρακισμένης Τα

ξιαρχίας(ΤΘΤ)καισύντομαακολούθησεοεξοπλισμός

Σοβιετική ς κα τασ κευής Τ -34/85 σ την υπηρεσ ία του Στρατού του Β ορ είου Β ιετνάμ την ά νοιξη του 1972. Π ρό κειται για την ανα βα θμισ μένη έκδοσ η που έφ ερε τρο χού ς Τ-55. Φ έρει μονόχρω μη παραλλαγή dar k green. Στον πύργο είναι εμφ ανές το εθνόσ ημ ο, ένα κίτρινο ασ τέρι με κύκλο σε κόκκινο φ όντο (εικονογρ άφ ησ η:

Δη μήτρης Χ αδούλας).




Μ ια φ άλα γγα Τ-34-85 κατά το τελικό σ τάδ ιο του Β ’ ΠΠ , τον Μ άιο του 1945. Το Τ-34-85 δεν ήταν εφά μιλλο τω ν Panth er και Tiger, αλλά μπορο ύσ ε να εξο υδ ετερώ σ ει με ευκολία τα PzKpf w IV και StuG III που αποτελούσ αν την πλειοψ ηφ ία τω ν γερμανικώ ν τεθω ρακισμ ένω ν σ το Α νατολικό Μ έτω πο.

των2ης,3ης,4ηςκαι16ηςΤΘΤΗ 1ηΤΘΤχρησιμοποιή-

θηκεεπιχειρησιακάτονΙανουάριοτου1945,μεαποκο-

ρύφωσητις μάχες στο Ντάντσιχ (Γκντανσκ) και Γκδύ-νια. Η μονάδαδιέθετε τρεις επιλαρχίεςτων21 αρμά

τωνκαιδύοάρματαγιατηδιοίκηση.Οιυπόλοιπεςτα

ξιαρχίες συγκρότησαν το 1ο Τεθωρακισμένο Σώμα«Dresden» και χρησιμοποιήθηκαν επιχειρησιακά στις

16 Απριλίου1945γιατηνκατάληψητης Δρέσδης. Μιαεκδοχή αναφέρειότιη 16ηΤΘΤήτανσοβιετική καιόχι

πολωνική, εκδοχή που ενισχύεταιαπό τον μεγάλο α

ριθμόΣοβιετικώνπουπολεμούσανμετις«πολωνικές»

μονάδες, καθώς καιαπό τοότιοιαπώλειεςτης μονά

δας δενπεριλαμβάνοντανστις απώλειεςτουπ ολωνικού 1ου Σώματος Στρατού. Μικρός αριθμός Τ-34-85

διατέθηκε στο τάγμα μοτοσικλετιστών του σώματος

καθώςκαιστο6οΤάγμαΔιαβιβάσεων.Τοσώμαρίχθηκεστημάχημε275Τ-34-85,ταοποίαδιέθεταν τοπυροβό-

Α ρμ ατα Τ-34-85 του 203 Τεθω ρακισμ ένου Συντάγμ ατος του Στρ ατο ύ του Β ορείου Β ιετνά μ κα τά τις επιχειρήσ εις

σ τα κεντρικά υψ ίπεδα σ το Ν ότιο Β ιετνά μ, τον Μ άρ τιο του 1972. Το δεύτερο άρμα χ ρη σ ιμο ποιεί μια γέφ υρ α MTU-20

που έχει αν απτυχ θεί από γεφ υρ οφ όρ ο Τ-54 για τη διάβ ασ η ενός υ δά τινου κω λύμ ατος. Στο πλευρικό τμήμ α

του σκάφ ου ς διακρίνονται οι πρό σ θετες δεξαμ ενές καυ σ ίμου. Το 203 Τεθω ρα κισμένο Σύν ταγμ α απο τελείτο

από τρεις επιλα ρχίες που ή ταν εξοπλισ μένες με Τ-54, ΡΤ - 76 και Τ-34-85 α ντίσ τοιχα .

λοZiS-S-53 καιείχαν υποστείμικρή μόνο φθορά, για

τηνεπίθεσηπροςτοΒερολίνο.

Συνολικά,τηνπερίοδο 17Απριλίου-10Μάί'ου 1945,

οιπολωνικέςταξιαρχίεςδιεκδίκησαντηνκαταστροφήπερίπου 300αρμάτων καιοχημάτων με τίμημα 143απώλειες.Στιςσκληρέςμάχεςτωντελευταίωνεβδομά

δων,πρακτικάη 16ηΤΘΤκαταστράφηκεμε απώλειες45Τ-34-85.Οιυπόλοιπεςτρειςπολωνικέςταξιαρχίεςα-πώλεσαν123Τ-34-85.Απότις9Μάίου1945,οιμονάδες

στράφηκανπροςτηνΠράγα,όπουπρακτικάσυμμετεί

7 0 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η U T O P I A



Η Α Π Ο Δ Ο Η Τ Ο Υ Π Υ Ρ Ο Β Ο Λ Ο Υ Τ Ο Υ Τ -34-85 (Διάτρησησεχλστ)

ΠΥΡΟΒΟΛΟD-5T IΠΥΡΟΒΟΛΟS-53Βλήμα Κλίση 500m 1.000m 1.500m 500m 1.000m 1.500m

BR-36560μοίρες 90mm 85mm 78mm 91 mm 83mm 76mm

90μοίρες 110mm 100mm 92mm 111 mm 102mm 93mm

BR-365K60μοίρες 90mm 78mm 72mm 90mm 78mm 72mm

90μοίρες 108mm 102mm 90mm 110mm 95mm 90mm

BR-365P60μοίρες 100mm 85mm ; 100mm 80mm 60mm

90μοίρες 140mm 118mm ; 140mm 110mm 85mm

χαν στην αιχμαλωσία και αφοπλισμότωνγερμανικών

στρατευμάτων. Συνολικά, οιπολωνικές μονάδεςπαρέ-λαβαν328Τ-34-85,απόταοποίαμόνοτα132παρέμει-νανεπιχειρησιακάμετάτοτέλοςτουπολέμου.

Η 1η Ανεξάρτητη Τσεχοσλοβακική ΤεθωρακισμένηΤαξιαρχίαπαρέλαβεΤ-34-85στιςαρχέςτου 1945,ταο

ποίαχρησιμοποιήθηκαν στις μάχες κατά τους μήνες

ΑπρίλιοκαιΜάιοτου1945.Ημονάδαχρησιμοποίησε52Τ-34-85 και 12 παλαιότερα Τ-34-76, ενώ, σύμφωνα με

πληροφορίες,παρέλαβεσυνολικά100Τ-34-85.Επίσης,οι Σύμμαχοι συγκρότησαν δύο γιουγκοσλαβικές τα

ξιαρχίες αρμάτων γιατην υποστήριξη των δυνάμεων

του Τίτο. Η 1η Ταξιαρχία Αρμάτων συγκροτήθηκε με

Μ3Α3Stuart, ενώη 2ηΤαξιαρχίαΑρμάτων με (περίπου60) Τ-34-85. Η τελευταία πολέμησε στο πλευρό του

ΕρυθρούΣτρατού κατάτη διάρκειατωνεπιχειρήσεων

στη Γιουγκοσλαβία, στατέλητου 1944.Η2ηΤαξιαρχία

ΑρμάτωνπολέμησεστοΖάγκρεμπκαιτοτέλοςτουπολέμουτηβρήκεστηνΤεργέστη.

ΜικρόςαριθμόςΤ-34-85καταλήφθηκε σε καλή κα

τάστασηκαιεντάχθηκεσεγερμανικήυπηρεσία.Εχειαναφερθεί η κατάληψη αρμάτωναπό την5η Μεραρχία

ΠάντσερτωνSS «Wiking» στηνπεριοχή του ποταμούΒιστούλακαιαπότη252ΜεραρχίαΠεζικού(ΜΠ)στηνΑνατολική Πρωσία. Στις μάχες του Φινλανδικού Στρατού μετονΕρυθρό Στρατό,το καλοκαίριτου 1944,οι

ΦινλανδοίκατέλαβανεννέαΤ-34-85,απόταοποίαταε

πτάεντάχθηκανσευπηρεσία.Ταάρματαχρησιμοποιή-

θηκαν, αρχικά, εναντίον των Σοβιετικών, ενώμετάτησυνθηκολόγηση της Φινλανδίας εναντίοντων Γερμα

νών.Παρέμεινανσευπηρεσίαμέχριτατέλητηςδεκαετίαςτου1950.

Α ρμα τα του 3ου Συντάγματος Α ρμάτω ν του

Λ αϊκού Κ ινεζικού Α πελευθερω τικού Στρατού κα τά τη

διάρκεια της παρέλασης σ την πλα τεία Τιέν αν Μ εν, το 1953. Η

μονάδα αναπτύχθηκε σ την Κ ορέα τον Ιούνιο του 1951

και διεκδ ίκη σ ε την κατασ τροφ ή δύο

αμ ερικανικώ ν αρμάτω ν, αλλά

πρακτικά εξου δετερώ θηκε

από τις αεροπορικές επιθέσ εις και

αποσύ ρθηκε στην Κ ίνα.

Μ ια φ άλα γγα α ρμά τω ν Τ-34-85 προελαύνει κατά τη διάρκεια της επιχείρησ ης «Bagration »σ το Α νατολικό Μ έτω πο. Τα συντριπτικά πλήγμα τα που δέχθη κα ν οι γερμανικές δυνά μεις δημ ιού ργη σ αν τερά σ τια ρή γμ ατα τα οποία έσπευσ αν να εκμ εταλ λευθο ύ ν τα ά ρμ ατα μάχη ς. Τα άρ μα τα ανήκου ν στην 36η Τ αξιαρχία Α ρμ άτω ν της Φ ρουράς του 3ου Ο υκρανικού Μ ετώ που και κα τασ κευά σ τηκ αν τον Απρίλιο του 1944 στο εργοσ τάσ ιο No 112 με το πυροβ όλο S-53.

ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΑΝΑ ΤΗΝ ΥΦΗΛΙΟΤα Τ-34-85 αποτέλεσαν την «αιχμή του δόρατος»

γιατονΣτρατότηςΒόρειαςΚορέας.Ηεκπαίδευσητων

πληρωμάτωνξεκίνησετο1948μετησυνδρομήτηςΣο

βιετικήςΕνωσης καιτηςΚίνας. Γιατονσκοπόαυτόνιδρύθηκετο15οΣύνταγμαΕκπαίδευσηςΑρμάτωνστη

Σαντόνγκ, στα περίχωρα της πρωτεύουσας Πιόνγκ

Γιάνγκ.ΤονΜάιοτου 1949,τοσύνταγμαεκπαίδευσης

αποτέλεσετον πυρήνατης 105ΤΘΤΗ ταξιαρχίααπο-τελείτοαπότρίασυντάγματααρμάτων,ταοποίαήτανπρακτικάεπιλαρχίες (107,109και203),τοκαθέναμε40

Τ-34-85,ένασύνταγμα μηχανοκίνητου πεζικού καιμία

μοίραμε 16πυροβόλα εφόδουSU-76M.Οεξοπλισμός

τηςταξιαρχίαςολοκληρώθηκετονΟκτώβριο του 1949καιτοπρόγραμμαεκπαίδευσηςεντατικοποιήθηκεμέ-

Ενα Τ -34-85 του 203 Τεθω ρακισμ ένου Συντάγ μα τος του Στρ ατού του Β ορ είου Β ιετνά μ επιτίθετα ι μαζί με πεζικό σε μια θ έσ η τω ν δυ νάμ εω ν του Ν οτίου Β ιετνά μ , τον Α πρίλιο του 1972. Π αρ ά τις α ρχ ικές επιτυχίες, η πλειοψ ηφ ία τω ν

αρμά τω ν του 203 Τεθω ρακισμένου Συντάγμ ατος εξου δετερώ θηκ ε από αερο πορ ικές επιθέσ εις, προσ βο λές ελικοπτέρω ν μ ε α ντιαρ μα τικο ύς πυραύλο υς TOW και φ ορ ητά α ντιαρμ ατικά LAW.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 7 1



Κ οντινή όψ η ενός αιγυπτιακού ά ρμ ατος από την τσ εχοσ λοβ ακική γραμμή παρα γω γής, το 1956. Στο βά θος αρ ισ τερά διακρίνονται μερ ικά Uni vers al Carr ier. Τα τσ εχοσ λοβ ακικά άρ μα τα διακρ ίνονταν από το λείο και προσ εγμένο φ ινίρισμα του πύργου, κα θώ ς και από τον χα ρα κτηρισ τικό προβ ολέα σ την αρ ιστερή πλευρά του σκά φ ους.

χριτηνάνοιξητου1950.Στηνπράξη,ωστόσο,οιεπιμέ-

ρους μονάδεςτηςταξιαρχίαςδε ν εκπαιδεύθηκαν για

συνδυασμένες επιχειρήσεις,ενώσύμφωνα με το σχέδιο τα συντάγματα αρμάτων θα υποστήριζαν τις με

ραρχίες πεζικού. Η εκπαίδευση γιατην αντιμετώπιση

αρμάτωνυπήρξεσχετικάελλιπής,αλλάήτανδικαιολογημένηεξαιτίαςτηςαπουσίαςικανούαντίβαρουστον

ΣτρατότηςΝότιαςΚορέας.Η ΒόρειαΚορέαείχε καταφέρει νασυγκεντρώσει

μιαπολύισχυρήομοιογενήδύναμηαρμάτων,ηοποία,

σύμφωναμετοχρονοδιάγραμμα,θαολοκλήρωνετηνκατάληψητηςΝότιαςΚορέαςσεδιάστημα30ημερών.

Τηνπαραμονήτουπολέμου,η ΒόρειαΚορέαδιέθετε

258(242)Τ-34-85, από ταοποία τα120 είχανδ ιατεθείστην 105 ΤΘΤ, 20 στο 208 Σύνταγμα Εκπαίδευσης

Αρμάτων, ενώτα υπόλοιπα διατέθηκαν γιατην ανα-πλήρωση των απωλειών καιγιατον εξοπλισμό νέων

μονάδων.

Στις25 Ιουνίου 1950,το109ΣύνταγμαΑρμάτων μετην3ηΜΠδιέσχισετασύνορακοντάστοΣατσάνγκΝι,τοδυτικότεροάκροτηςΝότιαςΚορέας, καιανέτρεψεκάθεαντίσταση.Το203ΣύνταγμαΑρμάτωνμετην1η

ΜΠανέλαβαντοντομέατηςοδικήςαρτηρίαςΚαεσόν-

γκ-Σεούλκαιτο107ΣύνταγμαΑρμάτωνμετην4ηΜΠ

επιτέθηκεπιοανατολικά,στονοδικόάξοναΓιοντσόν-Σεούλ. Η αδυναμίατου Στρατού της Νότιας Κορέαςστην αντιμετώπιση των αρμάτων υπήρξε χαρακτηρι

στικήκαισυντέλεσεστησημαντικήπτώσητουηθικού

τωνανδρώντου.Τακύριααντιαρματικάμέσαήταντα

πυροβόλα των 57 mm, Bazooka των 2,36 in καιαυτο

σχέδιαεκρηκτικάγεμίσματα.Στις28 Ιουνίου, οιδυνάμειςτηςΒόρειαςΚορέαςκατέλαβαντηνπρωτεύουσα

Σεούλκαιστις3Ιουλίουακολούθησεη κατάληψητουλιμένα τηςΙντσόν.Στις5Ιουλίου 1950,οιαμερικανικές

δυνάμειςήλθαν σε επαφήγιαπρώτη φοράμεταβο-

ρειοκορεατικά άρματα. Η δύναμη «TaskForceSmith»

δέχθηκε τηνεπίθεση 33αρμάτωντου 107Συντάγμα

τοςΑρμάτωνμετησυνοδείαπεζικούκαιδυσκολεύτηκεσημαντικάστηναντιμετώπισήτους.Η αμερικανική

δύναμη κατάφερενα καταστρέψειδύο άρματα, αλλά

απώλεσεσχεδόντο30%τηςδύναμήςτηςκαιαναγκάστηκε να υποχωρήσει. Η ανάπτυξη των Μ-24 Chaffee

δεν βελτίωσε την κατάσταση, ενώ παράλληλα μετα

φέρθηκαναεροπορικώςαπότιςΗΠΑBazookaτων3,5inταοποίααναμενότανότιθα ανέτρεπαντηνυφιστά

μενη κατάσταση. Στις20 Ιουλίου 1950, τανεότευκταBazookaχρησιμοποιήθηκαναπότηναμερικανική24η

ΜΠστηνΤαεχόνμεεπιτυχία.Οιαπώλειεςέφθασαντα

15Τ-34-85, επτάαπό Bazooka,αλλάη αμερ ικανική μονάδααπώλεσετο30%τηςδύναμήςτης.Ανάμεσαστις

απώλειεςπεριλαμβανόταν καιο διοικητήςτης και έτσι,αναπόφευκτα,ηπόληκατελήφθη.

ΤαΤ-34-85αποτελούσανκύριοστόχογιατιςαεροπορικέςεπιδρομέςπου,σεσυνδυασμόμετηναναπό

φευκτηφθοράαπότιςσυνεχείςεπιχειρήσεις,ταναρκοπέδιακαιταBazooka,μείωσαντηδιαθέσιμηδύναμή

τους.ΤονΑύγουστοτου1950,οιδυνάμειςτωνΗΠΑκαιτηςΝότιαςΚορέαςείχανπεριοριστείστοΠουσάν,στο

νοτιότεροάκροτηςΚορεατικήςχερσονήσου.Ηεπιχειρησιακή δύναμη τωνΤ-34-85 είχε συρρικνωθεί σε40

Ο ι ισραηλινές δυ νάμ εις εξουδ ετέρω σα ν 26 άρμ ατα μάχης και ένα άρμα διοίκησ ης κ ατά τη διάρκεια του πολέμου μ ε την Α ίγυπτο, το 1956. Τα αιγυπτιακά άρματα προέρχονταν από την τσ εχοσ λοβ ακική γραμμή παραγω γής.Η συμβολή τους σ τις επιχειρήσ εις υπήρ ξε μικρή . Στη φ ω τογραφ ία, ένα πρώ ην αιγυπτιακό ά ρμα σε ισρα ηλινή παρέλαση.

Μ ετά τον πόλεμο του 1956, ο Α ιγυπτιακός Στρ ατό ς απέκτησ ε μεγά λο αρ ιθμό αρ μά τω ν, ανάμεσά του ς και ση μα ντικό α ριθμό Τ-34-85. Η πρώ τη αποσ τολή 120 αρ μά τω ν δια τέθη κε για τον επανεξοπλισμό της 4η ς Τεθω ρα κισμένης Μ εραρ χίας (TOM). Σημ αντικές παραλα βές αρμ άτω ν πραγμα τοποιήθη καν κα τά την περίοδ ο 1962-63 και 1965-1967. Τις παρ αμ ονές του Π ολέμου τω ν Εξι Η μερώ ν, τον Ιού νιο του 1967, ο Α ιγυπτιακό ς Στρ ατό ς δ ιέθετε στο Σινά συ νολικά 930 άρ μα τα. Τα Τ-34-85 ήταν ενταγμ ένα κυρίω ς σε σ υντάγμα τα αρ μά τω ν και είχαν α ναλάβ ει ωςκύρ ιο ρό λο την υποσ τήρ ιξη τω ν μερα ρχιώ ν πεζικού . Σημ αντικό ς αρ ιθμός Τ-34-85 ήταν ενταγμ ένος μ ε την 7η Μ Π , τη 2η Μ Π

και την 1η ΤΘ Τ. Κ ατά τη δ ιάρ κεια τω ν μαχώ ν με τον Ισρα ηλινό Στρατό , οι αιγυπτιακ ές απώ λειες έφθα σ αν τα 251 Τ-34-85. Στη φ ω τογρ αφ ία διακρίνονται τα σ ημ άδ ια της κα τασ τρο φ ής και της απώ λειας πολεμικού υλικού στο Σινά.

7 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



άρματα, ενώαρκετάάλλα έχρηζανεπισκευών. Στις 17

Αυγούστου 1950, οι αμερικανικές δυνάμεις επιχείρησανναδιευρύνουντηνπερίμετροκαιδυνάμειςτωνΠεζοναυτών επιτέθηκαν στην κορυφογραμμή Ομπόνγκ

Νι. Καθ’ όλη τη διάρκειατηςημέρας κυριάρχησανταπυράπυροβολικού καιοιαεροπορικέςεπιδρομές.Στις20.00, ταάρματα της2ηςΕπιλαρχίας του 109Συντάγ

ματοςΑρμάτωνεπιτέθηκανστιςαμερικανικέςθέσεις.ΤαδιαθέσιμααμερικανικάάρματαήταντέσσεραΜ-26

Pershing τηςΑ Ιλης της 1ης Επιλαρχίας Αρμάτων τωνΠεζοναυτών, με επικεφαλήςτον υπολοχαγόΓκράνβιλ

Σουήτ. Ο διοικητήςτου ουλαμού έταξεταάρματα μετέτοιο τρόποώστε, ακόμα καιαν εξουδετερώνονταν,

ναέφραζαντηνοδόκαινααπέτρεπαντηνκίνησητωνΤ-34-85προςταμετόπισθεν.ΤατρίαΜ-26τάχθηκαντοέναδίπλα στοάλλο, ενώπίσωακολουθούσετο άρμα

του υπολοχαγού. Αρχικά, τα Τ-34-85 δέχθηκαν πυρά

από ΠΑΟκαι Bazooka, αλλάσυνέχισαντην προέλασήτους. Το πρώτο Μ-26 εντόπισε τοΤ-34-85στην καμπήτουδρόμουκαιάρχισεναβάλλειμεπυρομαχικάHVAP.

Μετάαπότρειςβολές,οδιοικητήςτουάρματοςπαρα-πονέθηκεστονπυροβολητή ότιείχεαστοχήσει, αλλά

στηνπραγματικότηταόλεςοιβολέςείχανδιαπεράσειτηθωράκισητουάρματοςστοισχυρότεροσημείο.Τοδεύτεροάρμασυνέχισετηνπορείατου,αλλάδέχθηκετασυντονισμένα πυρά τωνΜ-26. Το τρίτο άρμαπροσπάθησενααπαντήσειστααμερικανικάπυρά,αλλάδέ

χθηκε επτάβλήματα καιτυλίχθηκε στις φλόγες. Τρία

Κ οντινή όψ η ενός συρ ιακού Τ-

34-85 που κατασ τράφ ηκε

στον Π όλεμο τω ν Ε ξι Η μερώ ν, τον Ιούνιο του 1967.

Το άρμα έχει τροποπο ιηθεί με

την εγκατάσ τασ η ενός πολυβόλου DShK τω ν 12,7

mm σ τον πύργο για τον αρ χηγό πληρώ ματος. Π ιθα νό τατα φ έρει βαφ ή

παραλλαγής d ark gr een κα ι η

επιγρα φ ή σ τον πύργο ανα φ έρει «Στη μνήμη του Χ ερμίζ ιουνίς Μ πουτρο ύς».

μέλη του πληρώματος κατάφεραν να το εγκαταλεί-ψουν, αλλά εξουδετερώθηκαν από πυράπολυβόλου.

Τοτέταρτοάρμα, μεκωδικό 314, ανήκεστονδιοικητή

της επιλαρχίας. Κατάφερε προσωρινάνα αποσυρθεί,αλλά εξουδετερώθηκε από πυρά Bazooka. Τα πληρώ

ματατωνΤ-34-85έπεσανθύματατηςυπερβολικήςαυτοπεποίθησής τους, θεωρώντας ότι επιτίθεντο ενα

ντίοντωνΜ-24,όμωςτελικάαντιμετώπισανπυροβόλατων90mm.Μέσασεδ ιάστημα λίγωνλεπτών,ο φόβοςγιατοΤ-34-85εξαφανίστηκεκαισύντοματαβορειοκο-

ρεατικά άρματα χαρακτηρίζονταν υποτιμητικά ως«κονσέρβααπόχαβιάρι».

ΗδράσητωνΜ-26,σεσυνδυασμόμετιςαεροπορι-

Ενα πρώ ην αιθιοπικό ά ρμ α επισ κευάζεται από Σομ αλού ς μηχα νικούς κα τά τη

διάρ κεια του πολέμου σ το Ο γκα ντέν, το 1978. Το άρ μα ανή κει σ την έκδοση Mo de l 1969μ ε τις δύο χαρα κτηρισ τικές εξαγω γές αέρα στον πύργο για τον εξαερ ισ μό . Ο πόλεμος σ το Ο γκα ντέν ξεκίνησ ε τον Ιού λιο του 1977μ ε την εισβολή της Σομ αλίας . Η Σομ αλία είχε τη σ οβ ιετική υποσ τήρ ιξη κα ι δ ιέθετε μεγά λο αρ ιθμ ό αρ μά τω ν και σ οβ ιετικό εξοπλισμό . Κ ατά την εξέλιξη του πολέμο υ, η Σοβ ιετική Ενω ση α ποφ άσ ισε να ενισ χύ σει την α ιθιοπική πλευρ ά και απέσυρ ε την υποσ τήρ ιξή της από τη Σομ αλία. Ο ι αιθιοπικές δ υνάμ εις, με τη σ υνδρο μή Σοβ ιετικώ ν συμβ ούλω ν και Κ ουβανώ ν στρατιω τώ ν, κατάφ εραν σ υντριπτικά πλή γματα σ τις σομα λικές δυ νάμεις που απώ λεσαν την πλειοψ ηφ ία τω ν 200 Τ-34-85 που δ ιέθετα ν, και αποσ ύρ θηκα ν από το Ο γκα ντέν τον Μ άρ τιο του 1978.

Σοβιετικό άρ μα μ άχη ς Τ-34-85 Mo del 1944 (Zavod Nr.183), Β ου δα πέστη 1956. Π ρόκειται για το προσω πικό άρμα του Ο ύγγρου ιιΠ αλ Μ άλετερ, αρχηγού τω ν στασιασ τώ ν κατά την εξέγερσ η στην Ο υγγαρ ία το 1956.

Π ροτεινό μενα μο ντελισ τικά χρώ ματα: Humbrol No 114 ή Humbrol No 30 (εικονογράφ ησ η: Δ ημή τρης Χα δούλας).




IΣχέδιο τεσσ άρ ω ν όψεω ν του Τ-34-85 Mo del 1943 μ ε πύργο κατασ κευής από το ερ γοσ τάσ ιο No 112 και

πυροβ όλο D-5T.

Σχέδιο τεσσ άρ ω ν όψ εω ν ενός

πρώ ιμου Τ-34-85 Mo de l 1944, την άνοιξη του 1944,

με πυροβόλο S-53.

iΣχέδιο τεσσάρω ν όψ εω ν ενός Τ-34-85 Model 1944, τον χειμώ να του 1944,με πυροβόλο ZiS-S-53 σε πύργο από το εργοσ τάσ ιο No 183 και πρόσ θετες δεξαμενές λιπαντικο ύ στο οπίσθιο τμή μα του σκάφους

για το σύ στημ α παραγω γής καπνού MDSh.

»Σχέδιο τεσσ άρ ω ν

όψ εω ν ενός Τ-34-85 Mod el

1945, το καλοκαίρι του 1945,

με πυροβόλο ZiS-S-53. Στο

σ υγκεκριμένο άρμ α υπάρχουν δύο συ στήματα

εξαερισ μο ύ εκατέρω θεν τω ν

θυρίδω ν στον πύργο.

7 4 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



Ενα Τ-34-85 του Β οο νιοσ ερβικού Στρατού μ ε αυ τοσ χέδια θω ρά κισ η γύρω από τον πύργο και το σ κάφ ος, την άνο ιξη του 1996.

κέςεπιθέσε ις που είχανωςπρωταρχικό στόχοταάρ

ματα,αποψίλωσαντοαρματικόδυναμικό της Βόρειας

Κορέας.Στις16Σεπτεμβρίου1950,οιαμερικανικέςδυ

νάμειςαποβιβάστηκανστηνΙντσόν,σταβορειοκορεα-

τικά μετόπισθεν, ενώ ο κύριος όγκος τωνδυνάμεων

πολιορκούσετηνπερίμετροτουΠουσάν.

Σε αντίθεση με την εκτεταμένη εκπαίδευση της

105ΤΘΤ,οιμονάδεςπουακολούθησαν(41ο,42ο,43ο,

45οκαι46οΣυντάγματαΑρμάτων)έλαβανπεριορισμέ

νηεκπαίδευση,μεδιάρκειαπουδενξεπερνούσετονέ

νανμήνα,ενώ,παράτηνονομασίατους,οδιαθέσιμος

αριθμόςανάμονάδασπάνιαξεπερνούσετα15Τ-34-85.

Οι μονάδες αυτές ρίχθηκαν στη μάχη στα τέλη Σε

πτεμβρίου 1950,στην περιοχή της Ιντσόν. Στις αρχές

Σεπτεμβρίου1950συμμετείχανστιςεπιχειρήσειςκαιοι

16η και17η ΤαξιαρχίεςΑρμάτων, στηνπερίμετρο του

Πουσάν.ΟιαπώλειεςτωνΤ-34-85υπήρξανσημαντικές

και την περίοδο 16-25 Σεπτεμβρίου καταστράφηκαν

τουλάχιστον36.

ΠαράλληλαμετιςεπιχειρήσειςστηνΙντσόν,οιαμε

ρικανικές δυνάμεις διέσπασαν τις βορειοκορεατικές

θέσειςστηνπερίμετροτουΠουσάνκαιξεκίνησαντην

καταδίωξήτους.Μιααπότιςπιοπαράξενεςαρματομα-

χίες σημειώθηκε την αυγή της 12ης Οκτωβρίου 1950

κοντάστοΣονγκχιόνΝι,ότανέναΤ-34-85εμβόλισεένα

Μ-4Α3Ε8της Β Ιληςτης 70ής Επιλαρχίας.ToSherman

είχε ακινητοποιηθείαπό πλήγμα νάρκης, όταν αιφνι-

διάστηκε από την επίθεση του Τ-34-85 που εξήλθε

ξαφνικάμέσααπότηνομίχλη.Ταδύοάρματαήτανα

δύνατο να χρησιμοποιήσουν τα πυροβόλα τους. Το

Sherman οπισθοχώρησε και κατάφερε να βάλει ένα

βλήμαπου κυριολεκτικάδιαχώρισετην κάννη του Τ-

34-85. Εναδεύτερο άρμα εξουδετέρωσε τοΤ-34-85με

μίαβολήστονπύργοαπόπολύκοντινήαπόσταση.Λίγο

αργότερα,άλλαδύοΤ-34-85εμφανίστηκανσεαπόσταση μικρότερη των50 μ., αλλά εξουδετερώθηκαν απόένα Sherman και ένα Μ-26. Μετά τον Νοέμβριο του

1950,οιαρματομαχίεςπρακτικάσταμάτησανλόγωτηςέλλειψης κατάλληλων αντιπάλων. Είναι χαρακτηριστι

κό ότι μέχρι τονΟκτώβριο του 1950 οιαμερικανικές

δυνάμεις είχαν καταγράψει239Τ-34-85και 74SU-76M

κατεστραμμένα στα πεδία των μαχών, αριθμός που

προσεγγίζεισχεδόναπόλυτατονδιαθέσιμοαριθμόαρ

μάτων κατά την έναρξη της επίθεσης. Η Σοβιετική

Ενωσηπροσπάθησενααναπληρώσειτιςαπώλειες,αλ

λάτο 1951 ηβορειοκορεατική πλευρά παρέτασσε μόλις77Τ-34-85και63SU-76M.

ΗΚίναπουενεπλάκηστονπόλεμοτηςΚορέας,αρχικά στερείτο αξιόμαχων πρακτικά αρμάτων, ενώ η

πλειοψηφίατουςαποτελείτοαπόιαπωνικάάρματατουΒ'ΠΠήαμερικανικάάρματαΜ-3Α3καιΜ-4Α4απότον

εμφύλιοπόλεμομετουςΕθνικιστές.Στατέλητου1950

αναπτύχθηκανστη βόρεια Κίνα 10 σοβιετικά συντάγ

ματα αρμάτων τα οποία, εκτός από την εκπαίδευση

των κινεζικώνπληρωμάτων, παρέδωσαν και το υλικό

τους.Μέχριτο 1953,η Σοβιετική Ενωσηείχεδιαθέσει

στηνΚίνα278Τ-34-85,38IS-2,48SU-76Mκαι27ISU-122.

ΤακινεζικάάρματαχρησιμοποιήθηκανελάχισταστιςεπιχειρήσειςστηνΚορέα.Μέχριτοτέλοςτουπολέμου,

ηΒόρειαΚορέαδιέθ ετεπλέον255Τ-34-85και127SU-

76Μπουεξίσουχρησιμοπο ιήθηκαν ελάχιστα.ΜετάτηνΚορέα,τομεγαλύτεροπεδίοδράσηςγια

τοΤ-34-85αποτέλεσε τοΒιετνάμ. Ο Στρατόςτου Βο

ρείουΒιετνάμίδρυσετηνπρώτητεθωρακισμένη μονά

δα, το 202 Τεθωρακισμένο Σύνταγμα, τον Οκτώβριοτου 1959, με35Τ-34-85 και 16SU-76M.Το 1964, το σύ

νταγμααναδιοργανώθηκεδιαθέτονταςπλέοντρειςε-

πιλαρχίεςαρμάτων.Γιατηβελτίωσητηςαντιαεροπορι

κήςπροστασίας,αρκετάΤ-34-85απέκτησανέναπολυ

βόλοτων0,50inστονπύργο,αλλάοχειρισμόςτουήταν

εφικτόςμόνοότανέναμέλοςτουπληρώματοςβρισκό

ταν εκτεθειμένοστο διαμέρισματου κινητήρα. Παρά

τηδιαθεσιμότηταμεταγενέστερωναρμάτων,όπωςτα

Τ-54/54Α και Type 69, τα Τ-34-85 χρησιμοποιήθηκαν

καθ'όλητηδιάρκειατουπολέμουστοΒιετνάμ.Χρησι-μοποιήθηκαν, επίσης, σε επιχειρήσεις στο Λάος και

στην Καμπότζη. Μικρός αριθμός τροποποιήθηκε με

νέα υπερκατασκευή και με την εγκατάσταση δύο α

ντιαεροπορικώνπυροβόλωνType63των37mm.

Η Μέση Ανατολή και ο γεωγραφικός χώρος της

Αφρικής απορρόφησαν σημαντικό αριθμό Τ-34-85. Σε

γενικέςγραμμές,ηευκολ ίαχειρισμούκαισυντήρησης

τουάρματοςαπόπροσωπικόμεελλιπείςτεχνικέςγνώσειςκαθιστούσετοΤ-34-85ιδανικόγιασυγκρούσειςσε

διάφορεςπεριοχές τηςΑφρικής.ΗΑίγυπτοςαπορρό

φησεσημαντικόαριθμόαρμάτωνπουχρησιμοποιήθη-

κανστους αραβοϊσραηλινούςπολέμους του 1956 και

του 1967. Στατέλη της δεκαετίας του 1960, η Συρίατροποποίησε μικρό αριθμό Τ-34-85 με την αφαίρεση

τουπύργου καιτην προσθήκη ενός οβιδοβόλου D-30

των 122mm.Ταοχήματα χρησ ιμοποιήθηκαν επιχειρη

σιακάστονΠόλεμοτουΓιόμΚιπούρ,τονΟκτώβριοτου1973. ΟΑιγυπτιακός Στρατόςακολούθησε τοσυριακό

παράδειγμα καιστατέλητηςδεκαετίαςτου1970τρο

ποπο ίησε Τ-34-85Model1969μετην εγκατάσταση του

οβιδοβόλουD-30. Απότονπαλαιόπύργοδιατηρήθηκε

μόνοτοεμπρόσθιο τμήμα μετηνπροσθήκη μεταλλι

κών φύλλων για τη δημιουργία μιας μεγαλύτερης υ

περκατασκευής.Αρκετάοχήματατροποποιήθηκανεγ

χώριαστιςεγκαταστάσειςτουεργοστασίουNo100.

ΤονΜάρτιοτου 1981,ηΟργάνωσηγια τηνΑπελευ θέρωση της Παλαιστίνης (PLO) παρέλαβε 60 Τ-34-85

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η U T O P I A I 7 5



απότηνΟυγγαρία, σηματοδοτώνταςτηνπρώτηφορά Κ ουβ ανικά

πουδιέθετετόσοσημαντικόαριθμόαρμάτων.Ταάρμα- Τ-34-85 στην

ταέλαβανμέροςστιςεμφύλιεςσυγκρούσειςπουσπά- ν Α ν ^ ό λ α

ρασσαν τον Λίβανο τη δεκαετία του 1980, και κατα- το lg 75

στράφηκανστιςμάχες.Το 1974, η Πορτογαλία αποφάσισε να αποσυρθεί

από τις κτήσεις της στην Αφρική, με αποτέλεσμα η

Ανγκόλαναεξελιχθείσεένασημαντικόπεδίοδράσηςόπου τρία απελευθερωτικά κινήματα διεκδικούσαν

τηνεξουσία.ΤονΑύγουστοτου 1975,το MPLAζήτησε

τη βοήθεια τηςΣοβιετικής Ενωσηςκαι έτσι στηχώρα

αναπτύχθηκεμεγάλοςαριθμόςΚουβανώνστρατιωτώνμετην υποστήριξη 85 Τ-34-85. Τα κινήματα UNITA καιFNLAζήτησαντη βοήθεια τηςΝότιαςΑφρικήςπου α-

ντιτίθετο στη δημιουργία ενός κομμουνιστικού κρά

τους.Στις5Οκτωβρίου 1975σημειώθηκε ηπρώτηνο-τ ιοαφρικανική εμπλοκή στον εμφύλιο πόλεμο τηςΑνγκόλαςκαικαταστράφηκανταπρώταδύοΤ-34-85.Οιδυνάμεις τουMPLA ενισχύθηκαν μεπερισσότερα και

νεώτεραάρματαόπωςταΤ-54/55,αλλάταΤ-34-85αποδείχθηκαναδύναμανααντιμετωπίσουντανοτιοαφρι-

κανικάτροχοφόραοχήματαπουήτανεφοδιασμέναμε

πυροβόλοτων90mm.Στον ευρωπαϊκό χώρο,τα Τ-34-85χρησ ιμοποιήθη-

κανστηνκαταστολήτηςουγγρικήςεξέγερσης,τονΝοέμβριοτου1956,καιστηναντιμετώπισητηςτουρκικής

εισβολήςστηνΚύπρο,τοκαλοκαίριτου1974.Χρησιμο-

ποιήθη καν κατάτηδιάρκειατου«εμφύλιου»πολέμου

στη Γιουγκοσλαβία από τις αντιμαχόμενες πλευρές,κυρίωςαπότησέρβικήπουδιέθετεάμεσηπρόσβασηστουλικότουπρώην ΓιουγκοσλαβικούΣτρατού. ΗΑυ

στρίααποτελείέναναπότουςλιγότερογνωστούςχρή

στεςτουΤ-34-85,διότιδεν ανήκε στησφαίρατωνχω

ρώνπουτελούσαν υπότηνάμεση σοβιετική επιρροή.Ηπρομήθειατωναρμάτωνσυνοδεύθηκεαπότηνπρο

μήθεια οχημάτων από τις ΗΠΑ. Ετσι, λοιπόν, οι αυστριακές δυνάμεις ενέταξαν σε υπηρεσία 21 άρματα

Μ-24,27Τ-34-85και29τροχοφόραοχήματααναγνώρισηςΜ-8.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΗ συνθήκη CFE (Conventional Armed Forces in

Europe) για τις συμβατικές δυνάμεις τωνχωρών του

ΝΑΤΟκαιτουΣυμφώνουτηςΒαρσοβίαςαποτέλεσετηχαριστική βολή γιατον μεγάλο αριθμό τωνΤ-34που

παρέμειναν σε υπηρεσία στο ευρωπαϊκό έδαφος. Η

πλειοψηφίατωναρμάτωνοδηγήθηκεστοδιαλυτήριο.

Στιςαρχέςτου21ουαιώνα,τοΤ-34παραμένει σευπηρεσία σε μερικές χώρες της Αφρικής και της Ασίας,

ένασημαντικόεπίτευγμαγιαμιασχεδίασηπου εμφα

νίστηκεπριναπόεπτάδεκαετίες. EJ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Steven J. Zaloga, Jim K innear, Andr ey Aksenov, Alexand er Koshc havtev: SOVIET TANKS IN COMBAT 1941-1945, Co nco rd Publications, Arm or at War Series, No 7011, Hong Kong, 1997.(2) Steven J. Zaloga, Jim K inn ear: T-34-85 MEDIUM TANK 1944-1994, New Vanguard 20, Osp rey Publishin g, Oxford, 1996.(3) Tim Bean, Will Fow ler: RUSSIAN TANKS OF WORLD WAR II, Ian Allan Publish ing, Lond on, 2002.(4) Steven J. Zaloga, James Grandsen: T-34 IN ACTION, Squadro n/Sig nal Publi catio ns, Carrolt on/Texas, 1983.

(5) Ho rs t Sch eiber t: RUSSIAN T-34 BATTLE TANK, Sch iff er Publishi ng, Atglen, 1992.(6) Robert Michulec, MiroslawZientarzewski: T-34 MYTHICAL WEAPON, Air Conn ectio n, Missis sauga/Canada, 2007.(7) Robert Michu lec: ARMOR BATTLES OF THE EASTERN FRONT 1943-1945, Armor at War Series No 7020, Conc or d Publi catio ns, 1999.(8) Przemy staw Skulski, J acek Jackiewi cz: T-34 STALIN’S WAR HORSE, AJaKs Milit ary Boo ks,Warsaw, 2004.(9) Zbigni ew Lalak, Jacek Jackiewi cz, Rob ert Sawicki: T-34 IN COMBAT, AJaKs Mi lit ary Book s, Warsaw, 2004.(10) llja Moszczan sk i: T-34/85, Tank Power Vol. 275, Wydawn ictwo Militaria, Warsaw 2007.(11) Albert Grandolini: A RMOR OF THE VIETNAM WAR (2)-ASIAN FORCES, Armor at War Serie s No 7017, Con cord Publication s, Hong Kong, 1998.




%

Ελληνική ομά δα μάχης α μύνεται μέσα σε χαράκω μα. Δ εξιά διακρ ίνεται σ τοιχείο οπλοπολυβ όλο υ B ren (φω τ.: Πο λεμικό Μ ουσ είο Α θήνας).

' ΗΜΑΧΗ I *·■■" ’ -

ΜΕ ΙΟΥΣ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΟΥΣΣΤΟΟΡΟΣ ΒΟΡΑΣΕ ν α ά ν ν ω ο ι ο μ ε θ ο ρ ι α κ ό ε π ε ι σ ό δ ι ο ε ν μ έ ο ω ι ο υ Ε μ φ υ λ ί ο υ

·*.·«! ·

,7 8 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Π Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



Ο

Οοο

C

οο

ο

ΑΝΤΟΝΙΟΣ ΠΑΠΑΑΑΚΟΣ

Καιό ιη διάρκεια ίου Εικουλίου

Πολέμου σημειώθηκε πληθώραμεθοριακών επεισοδίων μεταξύίου Ελληνικού Σιρατού καιαλβανικών, βουλγαρικών καιγιουγκοσλαβικών δυνάμεων. Ενααπό ία οημανιικόιερα επεισόδιασημειώθηκε σιην περιοχήΚουιοούμπεϊ Πέλλαα, οιαελληνογιουγκοολαβικά ούνορα.

Το συγκεκριμένο επεισόδιοεξελίχθηκε οε πραγματική μάχη.με απώλειεζ εκατέρωθεν.Εξίοου, ouuc, σημαντικά ήταν καιτα όσα ουνέβηοαν μετά τη μάχηστο «διπλωματικό)) αεδίο.

Η περιοχή τηςΠέλλας,κατάτηδιάρκειατουΕμφυλίου,α

νήκε στη ζώνη ευθύνης του Γ' Σώματος Στρατού (Γ

ΣΣ). ΤοΚουτσούμπεϊείναι μιααπό τις κορυφέςτου όρους Βόρας (Καϊμακτσαλάν) σε υψόμετρο 2.399 μέ

τρων,σταόριατωννομώνΠέλλαςκαιΦλώρινας.Συχνά,κατά τη διάρκειατου Εμφυλίου, από την περιοχή διέρχονταν

δυνάμειςτουΔημοκρατικούΣτρατούΕλλάδας(ΔΣΕ),μέσωτουγιουγκοσλαβικούεδάφους,απόκαιπροςτοΒίτσι.ΟΕλληνικόςΣτρατός (ΕΣ), επιχειρώνταςνα »φράξει» τασύνορα, είχεεγκα-ταστήσειφυλάκιακατάμήκοςτηςοροθετικήςγραμμήςμετηΓι-

ουγκοσλαβία.ΜετάτηρήξηΤίτο-Στάλιν,ηροήμαχητώνκαιυλικώντουΔΣΕείχεπεριοριστεί,αλλάέναςγενικότεροςεκνευρι

σμόςεξακολουθούσεναυφίσταταιστηνπεριοχή.ΤονΑύγουστοτου1948,τοΓ’ΣΣδιατάχθηκεναπλήξειτιςα-

νταρτικέςδυνάμειςπουέδρευανστοΚαϊμακτσαλάν,ώστεναα-ποτραπείημετακίνησήτουςπροςτονΓράμμοπουτηνπερίοδο

εκείνηδεχόταντηνεπίθεσητουΕΣ.ΤοΓ'ΣΣανέθεσετηνεκτέλεσητηςεπιχείρησης, μετηνκωδικήονομασία«Δάφνη»,στηνXIΜεραρχίαΠεζικού(ΜΠ)καισυγκεκριμέναστην32ηΤαξιαρχία

της.Η32ηΤαξιαρχία(32ηΤΞ)διέθεσετα514και556ΤάγματαΠεζικού(ΤΠ),μίαδιλοχίατου517ΤΠ,μίαπυροβολαρχίαορειβατικούπυροβολικού και έναν ουλαμόπεδινού πυροβολικού -έξι

συνολικάπυροβόλα-,ένανουλαμότεθωρακισμένωνοχημάτωνκαιτρεις ομάδες πολυβόλων, με έξισυνολικά πολυβόλα. Επίσης,τοΓ'ΣΣδιέθεσεαπότιςίδιεςεφεδρείεςτουλόχοτου516

ΤΠ (αργότερα διατέθηκε ένας ακόμαλόχος του ίδιου τάγματος),τρειςλόχουςτου64ουΤάγματοςΕθνοφυλακής (ΤΕ),έ

νανακόμαουλαμότεθωρακισμένωνκαιδύοουλαμούςπυροβολικού-τέσσερασυνολικάπυροβόλα.Ηεπιχείρησηξεκίνησεστις25Αυγούστου και συνεχίστηκε μέχριτην25η

Σεπτεμβρίου.Οιδυνάμειςτης32ηςΤΞκατάφερανναανατρέψουντιςανταρτικέςδυνάμειςκαιναφθάσουνστημε

θόριο.

Η ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣτις 8 Σεπτεμβρίου, μεσούσης της επιχείρησης

Δάφνη»καιτωνμαχώνμεταξύΕΣκαιΔΣΕ,σημειώθη

κεη-ομολογουμένωςπερίεργη-επέμβασητωνΓιουγκοσλάβωνυπέρτουΔΣΕ.ΤηνπερίοδοαυτήστηνπεριοχήτουυψοδείκτηΚουτσούμπεϊήτανανεπτυγμέ

νεςδυνάμειςτων514και556ΤΠ.Στηνπυραμίδαυπ’αριθμόν119βρίσκοντανδύοομάδεςμάχηςτου3ου

Λόχου του 556 ΤΠ, με επικεφαλής αξιωματικό. Ο1οςΛόχοςτου 556ΤΠ ήτανανεπτυγμένος δεξιά

του Κουτσούμπεϊ, στο ύψωμα2157, ενώδιλοχίατου514ΤΠείχεαναπτυχθείσταυψώματαΠροφήτηςΗλίας(υψ.2.524μ.)καιΣτάλο(υψ.2.236

μ.).Στις 14.30,το μεσημέριτης8ηςΣεπτεμ

βρίου,οι ομάδες μάχηςπου ήτανανεπτυγμένεςστηνοροθετικήγραμμήαντιλήφθη-καντηνκίνησηισχυρώνδυνάμεωναπότο

γιουγκοσλαβικόέδαφος.Οιγιουγκοσλαβικέςδυνάμειςχωρίστηκανσετρειςφάλαγγεςκαισταδιακάαναπτύχθηκανσε

σχηματισμό μάχης, συνεχίζοντας να κι

νούνταιπροςτοελληνικόέδαφος.Οιελλη

νικέςδυνάμεις-20περίπουάνδρες-θεώρησαν

Ι Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

* t'*'

, - ν.’ί

[

7 9



Τμήμα ελληνικού πεζικού σ χη μα τίζει γραμ μή πυρός (φ ω τ.: Π ολεμικό Μ ου σ είο Α θήνα ς).

ότιπρόκειταιγιατμήματα του ΔΣΕτα ο

ποία είχαν καταφύγειστη Γιουγκοσλαβίακαι τώρα επανέρχονταν, όπως έπρατταν

άλλωστε συνεχώς. Ο διμοιρίτηςανθυπο-

λοχαγόςΙωάννηςΚαπέτηςαμέσωςέθεσετουςάνδρεςτου σε συναγερμόκαιάρχι

σεναλαμβάνειμέτραάμυνας.Οελαφρύς

όλμοςτων60χλστ.τηςδιμοιρίαςτάχθηκεστηνκορυφήτουΚουτσούμπεϊκαιοιλοι

ποί άνδρες αναπτύχθηκαν αμυντ ικά

στους βράχουςγύρω απότο τριγωνομε

τρικό119.Οιγιουγκοσλαβικές δυνάμειςσυνέχι

σαν τηνπροώθησή τους και μια ομάδα,

δύναμης 60 περίπου ανδρών, εισέβαλε

στοελληνικόέδαφος.Αμέσωςοι ελληνικές δυνάμειςάνοιξανπυρ. Αλλά οι Γιου

γκοσλάβοιόχι μόνοδεν σταμάτησαν, αλ

λάαπάντησανσταπυρά,ενώάλλεςδύοομάδες εισέβαλαν στο ελληνικό έδαφος,

προσπαθώνταςνακυκλώσουντοελληνικότμήμα.ΟδιμοιρίτηςΚαπέτης,γιαναμη

περικυκλωθεί, διέταξε υποχώρηση στην

κορυφήτουΚουτσούμπεϊ.Εκεί,ηελληνι

κήδιμοιρίααναπτύχθηκεαμυντικά.Κατάτην υποχώρηση,ο στρατιώτης ΒασίλειοςΜωυσιάδης, απώλεσε τον προσανατολι

σμό του, λόγω και της πυκνότατης ομίχληςπουκάλυπτετηνπεριοχή,καιτελικά

αιχμαλωτίστηκε από τους ε ισβολε ίς .Αλλοιτρειςστρατιώτεςχάθηκαν,αλλάτελικάκατάφερανναενωθούνμετηδιμοι

ρία,λίγοαργότερα.

ΟανθυπολοχαγόςΚαπέτηςκατάφερεναενημερώσειτον3οΛόχογιατατεκται-

νόμενα.Ανέφερεπωςδύναμη400ανταρτών είχε εισβάλει μέσωτουγιουγκοσλα

βικού εδάφους στην περιοχή Κουτσού-

μπεϊ.Στηναρχή,ηαναφοράτουδενέγινε

πιστευτή.Διατάχθηκεναεπιστρέφειστηθέση του,διότι υπήρχεηπιθανότητα λό

γωτηςομίχληςνασυνέβηπαρεξήγησημε

άλλαελλην ικάτμήματα.Ο Καπέτης επα

νήλθεστη θέση του και βρήκε τουςάν

δρες τουνα δέχονταισφοδράπυρά, σταοποία μελύσσααπαντούσαν. Ετσιεξελισσότανηκατάσταση,ότανπερίτις15.15οι

άλλεςδύογιουγκοσλαβικέςφάλαγγεςκι-

νήθηκαν επί της νοτιοδυτικής κλιτύοςτου Κουτσούμπεϊ και διείσδυσαν σε βά

θος 1.500 μ. εντός του ελληνικού εδά

φους. Επιπλέον, οι υποτιθέμενοι αντάρτες προσέβαλαν ταυτόχρονα το Κου-

τσούμπεϊκαιτονΣταθμόΔιοίκησης(ΣΔ)του3ουΛόχου!

ΗμάχησυνεχίστηκεμετουςΓιουγκο

σλάβους να επιτίθενται ορμητικά κατά

τωνελληνικώνθέσεωνκαιτουςΕλληνεςνα αμύνονται ηρωικά. Τους δύο αντιπάλουςχώριζανλίγαμόλιςμέτρακαιημάχη

εξελίχθηκε σε μονομαχία με τις χειρο

βομβίδες, σε απόσταση κάτω των 20 μ.Μέχριτις17.15,ημάχηδιεξαγότανμετον

μοναχικόλόχονααμύνεταιαπέναντιστις

λυσσαλέες γιουγκοσλαβικές επιθέσεις.Τότε,όμως,έφθασεστοπεδίοτηςμάχης

ο1οςΛόχοςτου556ΤΠ,οοποίοςείχεει

δοπο ιηθείστομεταξύ.Ολόχοςαυτόςκατέλαβε με δύο διμοιρίες τα βραχώδη α

ντερείσματα που βρίσκονταν εκατέρω

θεντουαυχέναμεταξύτουΚουτσούμπεϊκαιτουυψ.2260,νοτιοανατολικάτουΚου-

τσούμπεϊ,ανακόπτονταςέτσιτηγιουγκοσλαβική προσπάθεια περικύκλωσης του3ουΛόχου,καιμετην3ητουδιμοιρίαενί-σχυσετουςαμυνόμενουςτου3ουΛόχου.

Τηστιγμήνεκείνη,περίτις17.30περίπου,

ηομίχληδιαλύθηκε,οπότεστοναγώναει-

σήλθεκαιτοελληνικόπυροβολικόκαθώςκαιοι όλμοιτου556ΤΠ. Εκμεταλλευόμε

νοιταπυράυποστήριξηςοιδύοελληνικοί

Στοιχείο όλμ ου τω ν 60 χλσ τ. β άλλει κατά

τω ν εισβ ολέω ν (φ ω τ.: Π ολεμικό Μ ουσ είο Α θήνας).

λόχοιεκτέλεσανορμητικήαντεπίθεση.Ηιαχή«αέρα»ακούστηκεξανάστιςβουνο

κορφές και οι Γιουγκοσλάβοι τράπηκαν

σεφυγή.Το φαιδρό, πάντως,της υπόθε

σηςήτανότιμέχριτότεοιελληνικέςδυ

νάμειςσυνέχιζανναπ ιστεύουν ότι μάχο

ντανκατάανταρτών.Οταν,όμως,πλησία

σαντιςθέσειςπουείχανκαταλάβειοιΓι

ουγκοσλάβοι και αντ ίκρισαν τους νεκρούς, κατάλαβανότιτόσες ώρεςπ ολε

μούσαν με μονάδες του τακτικού

ΓιουγκοσλαβικούΣτρατού. Σελίγοτογεγονόςεπιβεβαιώθηκεαπότησύλληψηε

νός Γιουγκοσλάβουαιχμαλώτου, ενώτηνεπομένησυνελήφθησανάλλοιδύοστρα

τιώτες.

ΟιΓιουγκοσλάβοιείχαντραπείσεφυγή,αφήνονταςπίσωτους17νεκρούς(δύο

αξιωματικοί) καιτρεις αιχμαλώτους. Επί

σηςεγκατέλειψαντέσσεραοπλοπολυβό

λα,επτάυποπολυβόλα,τέσσερατυφέκια,

χειροβομβίδες, ταινίες πολυβόλου καιφυσίγγια αντιαρματικού τυφεκίου, όλασοβιετικήςπροέλευσης. Οι ελληνικές α

πώλειεςυπήρξανασήμαντες:πέντετραυ

ματίεςκαιέναςαγνοούμενος.Τηνώρα,πάντως,κατάτηνοποίαδιε

ξαγόταν η μάχη στο Κουτσούμπεϊ, στον

Προφήτη Ηλία οιΓιουγκοσλάβοι άρχισανναλαμβάνουν διάταξη μάχης έναντιτων

ελληνικώνδυνάμεωντηςπροκάλυψης.Ο

ήχος της μάχης από το Κουτσούμπεϊ α-

κουγόταν καθαρά. Στις 17.15, ωστόσο, οεπικεφαλήςτουτομέαΓιουγκοσλάβοςα

ξιωματικός ζήτησε συνάντηση με τονΕλληναομόλογότου.ΣτησυνάντησηοΓιουγκοσλάβος τόνισε στον Ελληνανα μη

εισέλθουνελληνικάτμήματαστοέδαφοςτουςγιατίθα άνοιγανπυρ.Ο Ελληναςα

ξιωματικόςαπάντησεότιοιελληνικέςδυνάμειςδενείχανκαμίαπρόθεσηναεισβά

λουνστογιουγκοσλαβικόέδαφος.Τουα

νέφερε ακόμα ότι δύο ημέρες πριν α

ντάρτεςτουΔΣΕείχανπεράσειστογιουγκοσλαβικό έδαφος και πως δενέπρεπε

να προκαλείται σύγχυση. Ο Γιουγκοσλά

βος απάντησε ότι οι συγκεκριμένοι α

ντάρτες, 50 τον αριθμό, συνελήφθησανκαι αφοπλίστηκαν! Και συνέχισε: «Καλά.

Τώραθαβγάλωπερίπολομέχριτηνπυραμίδα 119 και να ειδοποιήσετε στο Κου-τσούμπεϊ να υπάρχει εκεί αξιωματικός

σαςγια ναεξακριβώσουμετισυνέβη». Ο

Ελληναςαξιωματικός, πράγματι, ειδοποί

ησετατμήματαστοΚουτσούμπεϊ,όπουημάχηείχεήδηλήξει.ΟιΕλληνεςαξιωματι

κοί ανέμεναν μάταια τους Γιουγκοσλά

βουςναέλθουν.Δενεμφανίστηκεκανείς.

Επειδήυπήρχεφόβοςνυκτερινούεγ

χειρήματος από τους Γιουγκοσλάβους

για την αρπαγή των πειστηρίων της εισβολής,διατάχθηκε απότην 32ηΤΞηά-

8 0 1 Σ ΤΡ Α Τ ΙΩ Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



Η 4η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

«ΣτηδιάρκειατηςμάχηςτουΓράμμου,στις28με29Ιούλητου1948,συνήλθεσεΣώμαη4ηΟλομέλειατηςΚΕτουΚΚΕ.Στιςεργασίεςτηςπήρανμέρος19μέλητηςΚΕκαιτηςΚεντρικής ΕπιτροπήςΕλέγχουτουΚόμματος.Κύριοθέμα τηςολομέλειας ήταν"ηπολεμική καιπολιτική κατάσταση καιτα καθήκοντατου ΚΚΕ". Την εισήγησηέκανεοΜάρκοςΒαφειάδης. Επίσηςη ολομέλειασυζήτησεως ειδικόθέματης την"απόφασητουΓραφείουΠληροφοριώντωνΚομμουνιστικών καιΕργατικώνΚομμάτων, σχετικάμε

τηνκατάστασηστοΚΚΓιουγκοσλαβίας"... Οπωςπροαναφέραμε,η4ηΟλομέλεια συζήτησεπάνωστηναπόφασητου Γραφείου Πληροφοριώνγιατο ΚΚ Γιουγκοσλαβίας. Μετηναπόφαση αυτήντουΓραφείουΠληροφοριών,που λήφθηκεστις28Ιούνητου 1948,τοΚΚΓιουγκοσλαβίαςτέθηκε εκτόςτου ΙΝΦΟΡΜΠΙΡΟ καικατηγορήθηκε -μεταξύάλλων-γιααπομάκρυνσηαπότομαρξισμό-λενινισμόκαιγιαεσφαλμένηπολιτικήσταζητήματαεσωτερικήςκαιεξωτερικήςπολιτικής(Βλέπε:"ΔοκίμιοΙστορίαςτουΚΚΕ",τόμοςΑ’,σελ.593).Μεαπόφασήτης,η4ηΟλομέλειαενέκρινετηναπόφασητουΓραφείουΠληροφοριών.Αυτήηαπόφασητηςολομέλειαςδεδόθηκετότεστηδημοσιότητα,λόγωτης"ιδιόρρυθμηςθέσης του ΚΚΕ καιτου κινήματοςαπέναντιστη Γιουγκοσλαβία". Η απόφασηανακοινώθηκεεσωκομματικάκαιενημερώθηκεγιατοπεριεχόμενότηςκαιτησυνολικότερηστάση τουΚόμματοςκαιτοΚΚΓιουγκοσλαβίας(βλέπεολόκληρη τηναπόφαση:"ΕπίσημαΚείμεναΚΚΕ",στοίδιο,σελ.274-275)».

Ε φ η μ . « Ρ ι ζ ο σπά σ τη ς » , Α φ ι έ ρ ω μ α σ τ ο ν Α Σ Ε .

.αεση καιεντόςτης νύκτας μεταφορά όλωντωννεκρών, αλλά καιτωνλαφύρων

και άλλωνειδών -δίκοχα, διακριτικά από

στολές- στηνέδρα του ΤακτικούΣτρατηγείου της32ηςΤΞ. Η διαταγήεκτελέστη-

κε αμέσως. Μέχριτότε είχαν εντοπιστεί

εννέαπτώματα. Τηνεπομένη, Βρέθηκαν

τα υπόλοιπα οκτώπτώματα Γιουγκοσλά

βων,αλλάκαιτοπτώμαενόςαντάρτη!Οιοκτώ αυτοί νεκροί δεν μετακινήθηκαν,

καθώςαναμενότανεπίσκεψηστοσημείο

επιτροπήςτουΟΗΕγιατηνεξέτασητου

επεισοδίου.

Το κλιμάκιο του ΟΗΕ ειδοποιήθηκε

σχετικά το βράδυ της 8ης Σεπτεμβρίου.

Πράγματι, το απόγευμα της επομένης,

δύο μέλη του κλιμακίου βρέθηκαν εκεί.

Εξέτασαν τους τρεις Γιουγκοσλάβους

αιχμαλώτους, είδαν τους ήδη μεταφερ-

θέντες εννέα Γιουγκοσλάβους νεκρούς

καιταλοιπάπειστήρια.Στις10Σεπτεμβρίου,τοκλιμάκιοτουΟΗΕεπιθεώρησεκαι

τοπεδίο της μάχης καιείδετους επίτόπουαφεθέντεςοκτώνεκρούς,τοννεκρό

αντάρτη και τις θέσεις μάχηςτων Γιου

γκοσλάβων εντός του ελληνικού εδά

φους, στην 119 πυραμίδα. Οι επιθεωρη

τέςπερισυνέλεξανδειδιοχείρωςευρεθέ-

ντεςεκείγιουγκοσλαβικούςκάλυκες.

01 ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΟΙ ΑΙΧΜΑΛ0Τ0Ι

Κατάτη μάχη αιχμαλωτίστηκαντρειςΓιουγκοσλάβοιστρατιώτες, οΑμπτουλάχ

Μπούσανιτς (μουσουλμάνος Βόσνιος), ο

Μίλοραντ Νεσοβάνιτς (Σέρβος) και οΦράνιοΤόπλεκ(Κροάτης).Οιαιχμάλωτοι,

κατόπιν ανάκρισης, κατέθεσαν ότι ανή

κανστο1οΤάγμα(οιδύοπρώτο ιτου 1ου

Λόχου και ο τρίτος του 2ου Λόχου) της

42ηςΤαξιαρχίαςτης2ηςΜεραρχίαςμεέδραςτο Μοναστήρι.Το τάγματουςαπο-

τελείτοαπότέσσεριςλόχουςτυφεκιοφό-

ρων, δύναμηςπερίπου 100 ανδρών ο κα

θένας,καιένανλόχοβαρέωνόπλων-όλμων καιπολυβόλων. Συνολικά, η δύναμη

τουτάγματοςέφθανετους480άνδρες.

Τα μεσάνυκτα της 7ης Σεπτεμβρίου,τοτάγματουςεπιβιβάστηκεσεαυτοκίνη

τακαικινήθηκεαπότοΜοναστήρι,φθά-

νονταςστις09.00τοπρωίτης8ηςΣεπτεμ

βρίου στην περιοχή του Καϊμακτσαλάν,

.κοντάστοΚουτσούμπεϊ.Απόεκείκινήθη-

κεπεζή,μετον1οΛόχοωςεμπροσθοφυ

λακή.Στις14.30,ενμέσωπυκνήςομίχλης,

ολόχος αυτός προσέγγισε τηνπεριοχή

τηςπυραμίδας 119. Ενώανέβαιναν, αντι-λήφθηκαναριστεράτρυςπερίτους10ε

νόπλουςμεπολιτικάρούχα,οιοποίοιβρί

σκονταν εντός γιουγκοσλαβικού εδά

φους. Οι αξιωματικοί τους προχώρησαν

καιτουςρώτησανποιοιείναι.Αυτοίαπά

ντησανότιείναιΕλληνεςπαρτιζάνοι.Ηκί

νησητουλόχουεξακολούθησε,ενώοιαντάρτεςέμεινανεκείόπουήταν.

Κατόπιν έναςόλμος τουςέριξετρεις

βολές προς το ελληνικό έδαφος -κάτι

πουδενεπιβεβαιώθηκεαπότηνελληνική

πλευρά- και αμέσως μετά οιανιχνευτές

του τάγματοςείδαν Ελληνες στρατιώτες

στηνπυραμίδα και διατάχθηκαννατους

αιχμαλωτίσουν. Πράγματι αιχμαλώτισαν

τονπρώτο,αλλά οιάλλοι ξέφυγαν. Μετά

έλαβανθέσειςπερίτα10ως15μ.εντός

του ελληνικού εδάφους και οργάνωσαν

πρόχειραθέσειςμάχηςκαιθέσεις όλμων.Αμέσως μετά, με διαταγή του διοικητή

του λόχου, ο λόχος αποσύρθηκε εντός

τουγιουγκοσλαβικούεδάφουςόπουβρι

σκότανκαιτουπόλοιποτάγμα,εναναμο

νή,αφούπροηγουμένωςδιατάχθηκανκαι

κάλυψανμεχώματιςατομικέςθέσειςβολής τις οποίεςείχανοργανώσει. Η επικά

λυψη,όμως,υπήρξεβεβιασμένηκαιτιςε

πόμενεςημέρεςοιθέσειςαυτέςήτανευ

διάκριτες. Αυτό διαπιστώθηκε, άλλωστε,

καιαπότοκλιμάκιοτουΟΗΕ.Τογιουγκοσλαβικότάγμακατόπινσυ

γκεντρώθηκεκαιοδιοικητήςτουανέφε

ρε στους στρατιώτες του: «Εκτελέσατε

το ένα καθήκον σας. Συλλάβατε έναν

Ελληνα στρατιώτη, τον οποίον θα στεί-

λουμεστοΒελιγράδιγιαναπαρουσιαστεί

στη Διεθνή Επιτροπή, και καταδιώξατε

άλλουςδύοΕλληνες.Τώραθαεκτελέσου-

μεέναάλλοκαθήκον.Θαπάμεναδιώξου

με από τηνεκκλησία (το εκκλησάκιτου

Προφ. Ηλία, στο ομώνυμο ύψωμα) τους

Ελληνες που είναι εκεί». Ετσι το τάγμα

άρχισεναπροχωρά. Ηώραήτανπερίπου

17.00. Κάποιαστιγμή,οδιμοιρ ίτηςτης3ης

Διμοιρίας του 1ου Λόχου ανέφερε στον

διοικητή του λόχου του: «Δεν βλέπετε,

λοχαγέ,ότιπροχωρούμεεντόςελληνικού

εδάφους καιμάλισταανεπτυγμένοι;»,για

ναλάβειτηναπάντηση:«Κάνετηδουλειά

σουκαιπροχώρα»!Ηκίνησησυνεχίστηκε,

οπότεδέχθηκανταελληνικάπυράκαιάρ

χισεη μάχη.Οι αξιωματικοίτούςενθάρ-

ρυνανμεπολεμικέςιαχές.Μετάαπόλίγο,

ηομίχληδιαλύθηκε,οπότετασφοδράελ

ληνικάπυράτουςέτρεψανσεφυγή.

ΔΙΠΛΠΜΑΤΙΑΩστόσο,τοερώτημαγιατίοιΓιουγκο

σλάβοιπροέβησανστηνενλόγωενέργεια

ΟΓ/το,ένας από τους βα σικού ς υπεύθυνο υς για τον Ε λληνικό Ε μφ ύλιο.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ Ι Κ Η U T O P I A 1 8 1

ι



Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΒΑΦΕΙΑΛΗ

ΜεσούσηςτηςμάχηςγιατονΓράμμο,τοκαλοκαίριτου1948,οΜάρκοςΒαφειάδης,μετησύμφωνηγνώμητηςκομματικήςηγεσίας,προχώρησεστηλεγάμενη «επίθεσηειρήνης»,για ναθέσει τέρμα«στοάδικοαιματοκύλισμα»,δηλώνονταςότιήτανέτοιμοςγιαοποιαδήποτε «έντιμη δημοκρατική συμφωνίαπουθα ξανάφερνεστηνΕλλάδακαιτονπολυβασανισμένολαότηςτηνειρήνηκαιτηνησυχία».

Οσκοπόςτηςκίνησηςαυτήςήτανδιττός.Απότημία,πραγματικάοΔΣΕβρισκόταν

σταόριατου καιδενθαήτανκακόναδιερευνηθούνοιπιθανότητες κάποιαςσυμφωνίας.Απότην άλλη, όμως,υποκρύπτοντανπολιτικές καιστρατιωτικές επιδιώξεις, επιδιώκονταςαφενόςναεξυψώσειτοηθικότουΔΣΕκαινακαταρρακώσει,αφετέρου,τοηθικό τουΕΣ. Γιατίπώςσυνάδειηεπίθεση ειρήνηςτουΜάρκου μετιςδιαταγέςτουΖα-χαριάδηπρος τουςμαχητέςτου «κάντετον Γράμμοτάφοτουμοναρχοφασισμού.Κρατήστεσαν υπεράνθρωποι...Κομμουνιστέςκαικομμουνίστριες, δώστεπαντού τοπαράδειγμα.Ελεύθεροισκοπευτέςκαισαμποτέρ,χτυπάτεκαισμπαραλιάστεταμετόπισθεν,τιςσυγκοινωνίες,ματώστετονεχθρόμέχριεξαντλήσεως».

Ηεπίθεση ειρήνης,όμως,είχενακάνεικαιμετιςδιεθνείςεξελίξεις-συνδιάσκεψηΟΗΕ-καιείχεσκοπόναδώσεινέαεπιχειρήματαστουςαντιπροσώπουςτωνΑνατολικώνχωρών,ώστεναδιεξαγάγουνμιανέα,άνευπροηγουμένου,δυσφημιστικήεκστρατείακατάτης Ελλάδας, επιχειρώνταςναεπηρεάσουνκαιτηδ ιεθνή κοινήγνώμη.Η ελληνικήκυβέρνηση,φυσικά,απέρριψετιςόποιεςπροτάσεις.Αλλωστε,υπήρχεπικρήπείραπερίσεβασμούτωνσυμφωνιών- Καζέρτα,Λίβανος,Βάρκιζα.Τομόνοπουαποδεχότανήτανηκατάθεσητωνόπλων.

μόνομιαεξήγησηέχει.Δεδομένοείναιότιτογιουγκοσλαβικό τμήμα εκτέλεσε επιθετικήαναγνώριση.Επίσης,δεδομένοεί

ναιότιοιΓιουγκοσλάβοιγνώριζανπωςείχανεισέλθεισεελληνικόέδαφος.Αποχωρώντας, μάλιστα, επιχείρησαν να καλύ-

ψουντιςπρόχειρεςθέσειςμάχηςπουδημιούργησανστοελληνικόέδαφος,σβήνο

νταςταίχνητηςεισβολής.Οπροφανής,λοιπόν,σκοπόςτηςεπι

χείρησηςδενμπορείπαράναήτανήηεκ

καθάρισητηςανωτέρωπεριοχήςτωνσυνόρωναπόΕλληνεςστρατιώτες,γιαναδι

ευκολυνθούν οι κινήσεις τμημάτων τουΔΣΕταοποία θα επιχειρούσανναπερά-

σουνστηνΕλλάδα,ήησύλληψηΕλλήνωναιχμαλώτων, με σκοπό να διαστρεβλώσουντην αλήθεια και να κατηγορήσουντονΕΣότιπαραβιάζειτημεθόριο.

ΜεδιαταγήτουΓ'ΣΣ,η32ηΤαξιαρχίαανέλαβετηναποστολήναεπιζητήσεισυ

νάντηση με Γιουγκοσλάβο αξιωματικό,στονοποίονθαεπέδιδεέγγραφηελληνι

κή διαμαρτυρίαγιατοεπεισόδιο.Παράλληλα όφειλε να τονίσει στους Γιουγκο

σλάβουςότιηελληνικήπλευράεπεδίωκεσχέσειςκαλήςγειτονίαςκαιπωςδενείχεκαμίαπρόθεσηναπροσβάλειτογιουγκο

σλαβικό έδαφος, αλλά και ότι οιελληνικές δυνάμεις ήταναποφασ ισμένεςνα υ-περασπισθούν,μεκάθετρόπο,τοεθνικό

έδαφος.Τέλος,θαανέφερεστηγιουγκο

σλαβική αντιπροσωπεία ότι η ελληνικήπλευράήτανδιατεθειμένηναπαραδώσειτιςσορούς τωννεκρών, κατόπινόμως υ

πογραφήςσχετικούπρωτοκόλλου.Οι Γιουγκοσλάβοι, αρχικά, δέχθηκαν

την ελληνική πρόσκληση, αλλά κατόπιντην ανέβαλαν για τη 10η Σεπτεμβρίου.Στη συνάντηση αυτή θα συμμετείχαν α

νώτεροι αξιωματικοί των δύο πλευρών.Από ελληνικήςπλευράς επικεφαλής της

Ο μάδ α ελληνικού πεζικού λαμ βά νει θέσ εις μά χης.

αντιπροσωπείας ήτανο ταγματάρχης ΙωάννηςΔρανδάκης. Στις 17.00, η ελληνικήαντιπροσωπεία βρισκόταν στο καθορι

σμένοσημείο,αλλάαπόγιουγκοσλαβικήςπλευράς δεν φάνηκε κανείς. Οταν ο ι

Ελληνες ρώτησαν τους Γιουγκοσλάβουςσκοπούς,αυτοίαπάντησανότισελίγοθαερχόταν καιη δική τους αντιπροσωπεία.

Παρόλα αυτά, στις 17.35, εμφανίστηκεένα γιουγκοσλαβικό τμήμα και οι επικε

φαλήςτου αξιωματικοί άρχισαν νακατο

πτεύουντοελληνικόέδαφος.Τελικά, μόλιςστις 17.50οεπικεφαλής

-κατώτερος- Γιουγκοσλάβος αξιωματικός πλησίασε την ελληνική αντιπροσω

πείακαιέλαβεχώραηεξήςσυνομιλία:- Ελληνας:Ε!Τιθαγίνειμετησυνάντηση;

- Γιουγκοσλάβος:Οχι,δενθα γίνει.- Ελληνας:Δεν θαγίνει;- Γιουγκοσλάβος: Οχι, όχι, δεν θα γίνει.

Εχετεεσείςτίποτεναμαςπείτε;- Ελληνας: Βέβαια. Εχουμενασαςεπιδώ-

σουμεμιαδιαμαρτυρία.- Γιουγκοσλάβος: Μα έχουμε διπλωματι

κέςσχέσεις.Ναδιαβιβασθείμέσωτηςδιπλωματικήςοδού.- Ελληνας: Αυτάόλαπου μου είπατε θα

τααναφέρω.

-Γιουγκοσλάβος:Καλά,μάλιστα.Καληνύ

χτα.Ο Γιουγκοσλάβος αξιωματικός, όπως

ανέφερε οΕλληναςδιερμηνέας(δεκανέαςτου 957ΛόχουτηςΕΣΑ, οοποίος έχειυπηρετήσει,το1947,στηνελληνικήπρε

σβείατουΒελιγραδιού)ανήκεστηνΚΟΑΣ

(Κομμουνιστική Οργάνωση ΑσφαλείαςΣυνόρων).Υστερααπότοναυάγιοτηςσυ

νάντησης,ηελληνικήπλευρά,ηοποίαείχε ενημερώσει σχετικά την αντιπροσωπεία των Ηνωμένων Εθνών, προχώρησεστην ταφή των Γιουγκοσλάβων νεκρών,

στους οπο ίους αποδόθηκαν πλήρειςστρατιωτικές τιμές, παρουσία διεθνούς

αντιπροσωπείας.

Τελικά, μόλις στις 26 Σεπτεμβρίου,πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύελληνικής καιγιουγκοσλαβικής αντιπροσωπείας.Επικεφαλήςτηςελληνικήςαντι

προσωπείαςήτανκαιπάλιοταγματάρχης

Δρανδάκης, ενώ της γιουγκοσλαβικής ο

ταγματάρχηςΟσμιτς.Στησυνάντησηαυτήνοι Γιουγκοσλάβοιζήτησαντηνπαρά-

Ε λληνες πεζοί έτοιμοι για εξόρ μη σ η

(φω τ.: Πο λεμικό Μ ουσ είο Α θήνας).

* 8 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



Μ άχη σ τα προκεχω ρημένα φ υλάκια (φ ω τ. : Π ολεμικό Μ ουσ είο Α θήνας).

Ο μάδα μάχης στα δασ ω μένα βουνά της Μ ακεδονίας (φω τ. : Π ολεμικό Μ ουσ είο Αθήνας).

δοση των νεκρών και των τραυματιώντους,ενώοιΕλληνεςέθεσανταδικάτους

αιτήματα.

Τελικά,στις27Σεπτεμβρίου,οιδύοα

ντιπροσωπείες κατέληξαν σε συμφωνία,

βάσειτης οποίας οιΕλληνεςθα παρέδιδαν τις σορούς των Γιουγκοσλάβων νε

κρών. Θα πραγματοποιείτο, επίσης, α

νταλλαγή αιχμαλώτων. Η ελληνική πλευράπαρέδωσετουςνεκρούς,αλλάηκατά

στασηπεριπλέχθηκε καιπάλι ότανοι Γι

ουγκοσλάβοιεπέμεναν,στοσυνοδευτικό

πρωτόκολλο,νααναγράφεταιότιτατμή

ματά τους «εισήλθαν, κατά λάθος, στο

ελληνικό έδαφος». Τελικά συντάχθηκανδύοπρωτόκολλα.Στογιουγκοσλαβικό,οι

Γιουγκοσλάβοι έγραψανστο κάτωμέρος

του εγγράφουτη φράση «Θάνατοςστον

φασισμό,λευτεριάστονλαό».

Η ανωτέρω περιπλοκή καθυστέρησε

τηνανταλλαγήτωναιχμαλώτων,ηοποία

πραγματοποιήθηκε τελικά την 1η Οκτωβρίου 1948, στο φυλάκιο Ειδομένης. Οι

Ελληνεςπαρέδωσαν τουςτρεις Γιουγκο

σλάβουςκαιπαρέλαβαντονανθυπολοχα-γόΠετρίτση,οοποίοςείχεσυλληφθείαιχ

μάλωτος στις 24 Ιανουαρίου 1948 κοντά

στηνΕιδομένη,ότανεισήλθε κατάλάθος

στο γιουγκοσλαβικό έδαφος έχοντας α-

πολέσειτονπροσανατολισμότου,καιτον

στρατιώτη Μωυσιάδη, τον οποίο οι Γιου

γκοσλάβοι είχαν αιχμαλωτίσει στο Κουτσούμπεϊ.

ΟτανοιΕλληνεςαιχμάλωτοιπαραδό

θηκαν, διαπιστώθηκε ότι οανθυπολοχα-γόςΠετρίτσηςβρισκότανσεοικτρήκατά

σταση, αποσκελετωμένος, ανίκανος όχι

ναπερπατήσει,αλλάακόμακαινασταθεί,

απότηνπείνα καιτιςστερήσειςπουείχευποστεί. Ο στρατιώτης Μωυσιάδης βρι-

.σκόταν σε καλύτερη κατάσταση, καθώς

ήταναιχμάλωτοςγια20μόνοημέρες.

ΕΠΙΛ0Γ0Σ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Μετοντρόποαυτόνέληξεησοβαρή

και πολύνεκρη συμπλοκή στο Κουτσού-μπεϊ, γ ια την οποία η γιουγκοσλαβική

πλευράέφερετηναπόλυτηευθύνη.Ηελ

ληνικήπλευράδενείχεόχιμόνοπρόθε

ση,αλλάκαικανένααπολύτωςσυμφέρον-όντας εμπλεγμένη στη δίνη ενός νέου

καισκληρούπολέμου-ναπροκαλέσειε

πεισόδιακατάτωνόμορωνκρατών,ταο

ποίαούτωςήάλλωςήτανεχθρικάδιακεί-

μενααπέναντιτης.

Η γιουγκοσλαβική επίθεση στο Κου-

τσούμπεϊπιθανόταταείχεωςαιτίεςτους

λόγους που ήδη αναφέρθηκαν, δηλαδή

είτετηδιάνοιξηοδούγιατηδιευκόλυνση

των δυνάμεωντουΔΣΕ ναπεράσουν εκ

νέουστην Ελλάδααπό το γιουγκοσλαβι

κόέδαφος-ωςμιαύστατηχάρηστουςμέ

χριτη ρήξη Στάλιν καιΤίτο συμμάχους-είτε την προσπάθεια να πιστωθεί στην

Ελλάδαηκατηγορίαότιακολουθείπολιτι

κήπροκλήσεωνκατάτωνγειτόνωντης.Το πιθανότεροήταννα ίσχυανκαι οι

δύολόγοι,όπωςφάνηκεαπότοαποτέλε

σμα, αφού λίγο μετάτην ανταλλαγή των

αιχμαλώτων οι Γιουγκοσλάβοι διευκόλυ

νανόχι μόνοτοπέρασμαδυνάμεωντου

ΔΣΕστοόρος Βόρας, αλλάκαιτη διεξα

γωγήεπιχειρήσεωναπότατμήματααυτά

στην ίδια περιοχή. Παράλληλα, οι Γιου

γκοσλάβοι δεν έπαψαν να κατηγορούν

την Ελλάδασταδιεθνή φόρουμ ότιπρο-καλείκαιεπιχειρείνα«εξαγάγειτονπόλε

μότης» στη «φιλήσυχη καιουδέτερη Γι

ουγκοσλαβία». Η Γιουγκοσλαβία, εξάλλου,προσδοκούσε,έστωκαιμετάτηρήξη

Στάλιν-Τίτο, παράταση του Ελληνικού

Εμφυλίου, τουλάχιστον μέχρι να αποκα-

ταστήσειτιςεπαφέςτηςμετηΔύση.Την

πρώτηπερίοδοτηςρήξηςοΤίτοφοβόταντυχόνεπίθεσητόσοαπότιςυπόσοβιετι

κήεπιρροήγειτονικέςτουχώρες,όσοκαι

απότηνΕλλάδακαθώςκαιτουςΑμερικα

νούςκαιΒρετανούςσυμμάχουςτης.

Αυτόδιαφαίνεταικαιαπότιςσχετικές

υπάρχουσες πληροφορίες πουπροέρχο

νταιαπότουςΔημητρώφ(πρωθυπουργός

Βουλγαρίας), Τζίλας και Καρντέλι (Γιου

γκοσλάβοι υπουργοί), μετάαπότη συνά

ντησή τους με τον Στάλιν, στις 10 Φε

βρουάριου 1948, στο Κρεμλίνο. Εκεί ο

Στάλιν, πέραν της περίφημης δήλωσής

τουότιτοελληνικόαντάρτικοπρέπεινασταματήσει (ή έστω να αναδιπλωθεί, ό

πωςυποστηρίζουνμεταγενέστερεςεκδο

χές), υπήρξε αποδέκτης τωνπαραπόνωνΓιουγκοσλάβων και Βούλγαρων για ένα

τέτοιο ενδεχόμενο, αφού οι δύο αυτές

χώρες κέρδιζαναπό τονΕλληνικόΕμφύ

λιο. Το καλοκαίριτου 1948ξέσπασε ανοι

κτάηυποβόσκουσαρήξηΣτάλιν-Τίτο,αλ

λάφαίνεταιότιοΤίτοδενείχεακόμαξεκαθαρίσειτηθέσητου,ατενίζονταςακό

μαπροςτη Μόσχακαιπάντως επιδιώκο

νταςτησυνέχιση του ελληνικούεμφύλι

ου,γιαίδιο όφελος. Εξάλλου,η μάχηστοΚουτσούμπεϊσυνέπεσεχρονικάμετηλή

ξητηςεπιχείρησης «Κορωνίς», τηςμεγά

ληςδηλαδήεπίθεση του ΕΣ,ηοποίαείχε

ως αποτέλεσμα την ανακατάληψη του

Γράμμου. Ξ3

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1)Δ ΙΣ/ Ε Σ: ΑΡΧΕ ΙΑ Ε Μ Φ ΥΛΙΟ Υ ΠΟ ΛΕ Μ Ο Υ, Αθήνα, 1998.(2) Δ ΙΣ/ Ε Σ: Ο Ε ΛΛ Η Ν ΙΚ Ο Σ ΣΤΡΑ ΤΟ Σ Ε ΙΣ ΤΟ Ν Α Ν ΤΙΣΥΜ Μ Ο ΡΙΑ Κ Ο Ν Α ΩΝ Α , Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η ΣΕ ΙΣ ΣΩΜ Α ΤΟ Σ ΣΤΡΑ ΤΟ Υ, 1947-49, Α θήνα, 1976.(3)Δ ημ . Ζαφ ειρόπουλου: Ο Α Ν ΤΙΣΥΜ Μ Ο ΡΙΑ Κ Ο Σ Α ΩΝ , έκδοσ η του ιδίου, Αθήνα , 1956.

(4) Μ . Τζίλας: ΣΥ Ν Ο Μ ΙΛ ΙΕ Σ Μ Ε ΤΟ Ν ΣΤΑ ΛΙΝ , Εκδ όσ εις Κ . Κ αμαρ ινόπουλος, Α θήνα, 1962.

Ι Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Χ Η U T O P I A I 8 3



ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ

ΟnoHspoc των Εξι Ημερών, που ξέσπασε ιον Ιούνιο ίου 1967, υπήρξε ένα

ααό ία κΠαοικόιερα ιστορικά παραδείγματα που αποδεικνύουν τη συμβολή

me Αεροπορίας οτην εξέλιξη των επιχειρήσεων. Πράγματι, καιά τη

διάρκειά του, Ιοραηλινή Αεροπορία κατατρόπωσε t ic αραβικές

αεροπορικές δυνάμεις, καταοτρέφοντας μεγάλο αριθμό αεροσκαφών στο

έδαφος. Πίοω, όμως, από αυτές τις μεγάλες αεροπορικές επιτυχίες,κρύβονται και ορισμένες άγνωστες τακτικές ήττες, που καλύπτονται ακόμα

από ένα σκοτεινό πέπλο μυστηρίου. Μια ααό αυτές αφορά τη δράοη ιης

Ιοραηλινής Αεροπορίας αάνω ααό το Ιράκ, όταν αυτή κλήθηκε να

αντιμετωπίσει, κατά κύριο λόγο, τα Hawker Hunter. Σε αυτή τη μάχη

νικήτρια αναδείχθηκε η αραβική αλευρά, η οαοία διαθέτει αρκετά

αποδεικτικά στοιχεία αου πιστοποιούν την επικράτησή της.

8 4 1 Σ ΤΡ Α Τ ΙΟ Τ ΙΚ Η Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΑ

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

Οσμ ηναγός Ο ύλ Α ζάμ καταρρ ίπτει το Vautour του σμ ηναγού κολάν στην αερο μα χία της 7ης Ιουν ίου 1967 (πίν. του Reh an Sir aj).



01ΑΓΝΟΣΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ

ΤΟΝ ΙΡΑΚΙΝΟΝ U IIIIT F R

Κατά τη διάρκειατης δεκαετίας του 1950 το Ιράκ υπήρξε στενός σύμμαχος της Βρετανίας. Απόρροιατης πολιτικής αυτήςήταν η ενίσχυσή του με όπλα

δυτικήςπροέλευσης.Πιοσυγκεκριμένα,απότατέλητηςδεκαετίαςτου1950ξεκίνησεηενίσχυσητηςΒα

σιλικήςΑεροπορίαςτουΙράκμεαεροσκάφηHawkerHunter.Η

πρώτη παρτίδα αφορούσε 16 FGA Mk 6 (σειριακοίαρ ιθμοί394-409),ταοποίαχρηματοδοτήθηκαναπόαμερικανικάκον

δύλια.Μιαάλληεκδοχήαναφέρειότιταπρώταέξιαεροσκάφη προήλθαν από βρετανική δωρεά και μόνο τα υπόλοιπα

δέκαχρηματοδοτήθηκαν απότιςΗΠΑ.Οποιαεκδοχή καιανείναιησωστή,είναιαλήθειαότιόλατααεροσκάφηήτανμεταχειρισμένα,προέρχονταναπότααποθέματα τηςRAFκαιείχαν υποστεί ένα πρόγραμμα γενικής επιθεώρησης πριν

τηνπαράδοσήτους.ΗπρώτημονάδατηςΒασιλικήςΑεροπορίαςτουΙράκπου

εξοπλίστηκεμεαυτόντοντύποαεροσκαφώνήτανη6ηΜοίρα,που είχεδιοικητήτονεπισμηναγόΑλΡαζάκ,ένανβετεράνοτουΑραβοϊσραηλινούπολέμου του 1948.Τοφθινόπω

ροτου 1956μιαομάδα 16ΙρακινώνπιλότωνμετέβηστηΒρετανία,γιαναλάβειστηβάσηΣίβενορτηναπαραίτητηεκπαί

δευση σεαυτόντον τύποαεροσκαφών υπότην αιγίδατης229 OCU (Μοίρας Επιχειρησιακής Μετάπτωσης). Το πρό

γραμμαεκπαίδευσηςσημαδεύτηκεαπότηναπώλειατουαν-

θυποσμηναγούΤζ.Μαχμούντκαιτουαεροσκάφουςτουπά-

Ηαπροσδόκητη ήττατων ΙσραηΠινών

σιην αερομαχίαme 7nc Ιουνίου 1967

νωαπότηΜάγχηστις20Νοεμβρίου 1956.Οάτυχοςπιλότοςεγκατέλειψε εγκαίρως το αεροσκάφος, αλλά στη συνέχειαπέθανε από υποθερμίαεξαιτίας τηςπολύχαμηλής θερμοκρασίας των υδάτων, στα οποία αναγκάστηκε να κολυμπή

σει. Ετσι,στο Ιράκεπέστρεψαν 15πιλότοι καιισάριθμα αεροσκάφηγιατονεξοπλισμότηςμοίρας.Εκείσυνεχίστηκετο

εντατικόπρόγραμμαεκπαίδευσης, με τουςπιλότουςνα συμπληρώνουνσεετήσιαβάση120-150ώρεςπτήσης.

Η 6η Μοίρα κηρύχθηκε επιχειρησιακή στις 10 Μαρτίουτου 1957 καιένανχρόνο αργότεραέλαβε «τοβάπτισματου

To Hawker Hun ter FGA Mk.59A με αρα βικό σ ειριακό αρ ιθμό 575 κατά την έναρ ξη της πτήσ ης μ ετάβα σ ης από τις εγκατασ τάσ εις της Hawker Sidd elley προς το Ιρά κ το 1964. Το συ γκεκριμένο α εροσ κάφ ος προ ήλθε από την α ναβ άθμισ η του βελγικού F.Mk 6 με κω δικό IF-27.



Ζεύγοςφ ακινώ ν Hun ter F.Mk 6 σε σ χημα τισ μό μ ε δύο M iG-17F της Ε νω μένης Α ραβ ικής Δ ημο κρ ατίας (έναν πολιτικό σχη μα τισ μό της Α ιγύπτου και της Συρίας) κα τά τη διάρ κεια άσ κησ ης που διορ γανώ θηκε στα τέλη του 1958. Η μοίρα μ ε τα M iG-17F είχε αναπτυχθεί

προσ ω ρινά σ τη βάσ η της Χ αμπανίγια.

£ Στις 31 Μ αΐου του 1967, η 6η Μ οίρα

έλαβε εντολές για την αποστολή ενός

αποσπάσματος οκτώ αεροσκαφώ ν

σε μια βάση κοντά στον σταθμό μεταφοράς

πετρελαίου Η -3, εν αναμονή της τελικής

ανάπτυξής τους στην ιορδανική βάση

στο Μ αφράκ. yπυρός», με ενεργό συμμετοχήστοπραξικόπηματης 14ης Ιουλίου, που οδήγησεστηναποπομπήτουΙρακινούβασιλιά.ΗνέακυβέρνησηστράφηκεστηΣοβιετι

κή Ενωση, την οποία και αντιμετώπισεωςπηγήοπλισμού,αφούαπόαυτήναπέ

κτησεσημαντικόαριθμόνέωναεροσκαφών, όπως MiG-17, MiG-21, MiG-19 καιβομβαρδιστικά ΙΙ-28.Παράτην εισαγωγή

μεγάλου αριθμού σοβιετικώντύπων αε

ροσκαφών, η Ιρακινή Αεροπορίαδιατήρησετιςμεθόδουςεκπαίδευσηςκαιορ

γάνωσης της RAF. Ωστόσο, η περίοδος

που ακολούθησε υπήρξε ιδιαίτερα ταραγμένη, με την Ιρακινή Αεροπορία ναείναι διχασμένη σε διάφορες φατρίεςπου υποστήριζαν διαφορετικές πολιτι

κέςπαρατάξεις.Στις8Φεβρουάριουτου1963ακολούθησεένανέοπραξικόπημα,

που με τη σειράτου οδήγησε στηνεκδίωξη της φιλοσοβιετικής κυβέρνησης.ΣτονέοαυτόπραξικόπηματαHunterτης

6ης Μοίρας είχαν καιπάλι ενεργό συμμετοχή, προσβάλλοντας και καταστρέ-

Ενα από τα πρώ τα F.Mk 6 της Ιρα κινής Α εροπορίας κ ατά τη διάρκεια κοινής άσ κησ ης με τη RAF σ τα μ έσα του 1958. Το

αεροσ κάφ ος με αρ αβικό κω δικό 401 φ έρει 24 ρο υκ έτες τω ν 3 in στην πτέρυγα και φ ορ είς μεταφ ορ άς εκπαιδευτικώ ν βομβώ ν στουςεσω τερικού ς πυλώ νες.

φονταςστοέδαφος τις μοίρες No 9 και

11, που ήταν εξοπλισμένες με MiG-19Sκαι MiG-21F-13 και αποτελούσαν ένθε ρμους υποστηρικτές του καθεστώτος.Μετά από δύοημέρες το πραξικόπημα

έλαβεεπιτυχέςτέλοςκαιτοΙράκέκανε

μ ια νέα στροφή στη δ ιεθνή πολ ιτ ική

σκηνή.Νέος διοικητής της Ιρακινής Αερο

πορίαςήτανπλέονοαντισμήναρχοςΑλΡαζάκ,πρώηνδιοικητήςτης6ηςΜοίρας.

ΟΑλΡαζάκπροώθησετηναναθέρμανση

των σχέσεων με τη Βρετανία και τηναπόκτηση πρόσθετων Hunter. Την περίο

δο 1963-1967 εντάχθηκαν σε υπηρεσία

24 FGA.Mk 59, 18 FGA.Mk 59Α, τέσσεραFGA.Mk 59Β και πέντε διθέσ ια T.Mk 69.ToFGA.Mk9αποτελούσετηνεξειδικευ-

μένηέκδοση προσβολήςχερσαίωνστόχων,πουήτανβασισμένηστοF.Mk6.Αυ

τή προωθείτο από τον κινητήρα Avon207(ώσης 4.559 kg) και διατηρούσε τονβασικόοπλισμό τωντεσσάρωνπυροβό

λωντων30mm.Οιμεγαλύτερεςαλλαγές

πραγματοποιήθηκαν στον τομέα τηςπτέρυγας, με αποτέλεσμα το αεροσκάφοςπλέονναμπορείνα μεταφέρειδιάφορους συνδυασμούς φορτίου βομβών

και ρουκετών στους τέσσερις πτερυγι-κούςφορείς.Ηνέαέκδοσημπορούσενα

μεταφέρειδυο βόμβεςτων1.000lb, μέχρι και 24 ρουκέτες των 3 in και μέχριτέσσερις εξωτερικές δεξαμενές καυσί

μου. Εκτόςαπό τιςσυνήθε ις δεξαμενέςτων 455 It, η τροποποιημένη έκδοση

Ε ξαιρετική πλευρική όψ η του IA F«403», του πρώ ην ΧΚ 146 της RAF. Π αρ ατηρή σ τε το σύμβ ολο σ το κ άθ ετο σ ταθερό , που αποτελείται από τρεις κ ά θετες λω ρίδες πράσ ινου, λευκο ύ και μα ύρ ου χρ ώ μα τος με ένα οκ τάκ τινο ασ τέρι στη λευκή λω ρίδα μ ε κόκκινο περίγραμμ α. Από το 1962 και έπειτα το εθνόσημ ο σ το κ άθετο σ ταθερό αποτελείτο από τρεις οριζόντιες λω ρίδες (σε κόκκινο, λευκό και μα ύρ ο χρώ μα) με τρία οκτάκτινα ασ τέρια με πράσ ινο

περίγρ αμμα. Από το 1963 και έπειτα, τα τελευ τα ία α υτά α σ τέρια α ντικα τασ τάθηκ αν από τρία πεντάκτινα πράσ ινα α σ τέρια .

8 6 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι ΚΗ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



EX°rE‘o i

0 AA

Κ Υ Π Ρ Ο Σ

a ^ a

T - 4 ± Σ Υ Ρ Ι Α

Αμττού Μπιρ Μπιλμπέις ^Σουέιρ .Γκκργκι

Κάιρο -4 4 -4φι (Δυτικό) 1 ^

Κάιρο κΨπΡ'τ (Διεθνές)

·4Τσαϊκάλ

4 Δαμασκός

3ΐ Νταβίντ

ελΉοφ ^ Μαφράκ

Ραγιντ

:0ΐΜΡ±Αμμά»αώρίμ

■I ΙΟ ΡΔ Α Ν ΙΑ-4,;

Μπένι 1 Σουέιφ

Α Ι Γ Υ Π Τ Ο Σ

Η-3 -4 Βαγδάτη

ΙΡΑΚ

Σ Α Ο Υ Δ Ι Κ Η

Α Ρ Α Β Ι Α

4 · ΛούξορΤα κύρ ια πολεμικά αερο δρ όμ ια τω ν αντιπάλω ν το 1967.

μπορούσεναμεταφέρεικαιτιςμεγαλύ

τερεςδεξαμενέςχωρητικότητας1.046It,αφού έγιναν μικρές τροποποιήσεις στα

πτερύγια καμπυλότητας στο χείλος εκ-φυγής. Η εξαγωγική έκδοσηγια το ΙράκχαρακτηρίστηκεωςFGA.Mk59/59Α.

Το 1956ξε κίνησε ηανάπτυξη μιαςαναγνωριστικής έκδοσης του Hunter, βασισμένηςστονσκελετότουF.Mk6.Απο

τέλεσμα αυτής ήτανη παρουσίαση τουFR.Mk 10, που συνδύαζε τον σκελετό

τουF.Mk6μετατέσσεραπυροβόλατων

30mm,την πτέρυγα μεικανότητα μεταφοράς των δεξαμενών των 1.046 It καιένα νέο ρύγχος, όπου το ραντάρ απο-

στασιομέτρησης είχε αντικατασταθεί

από τρεις φωτογραφικές μηχανές F95(μία εμπρόσθια και δύοπλευρικές). ΓιατιςανάγκεςτηςΙρακινήςΑεροπορίας,η

HawkerSiddeleyτροποποίησετέσσερααεροσκάφη στα πρότυπα του FR.Mk 10,δίνοντάςτουςτηνονομασίαF.Mk59Β.

Τα νέα FGA.Mk 59 εντάχθηκαν στηνυπηρεσίατης29ηςΜοίρας,πουιδρύθηκεστις18Νοεμβρίουτου1965μετηνα

ρωγή του προσωπικού της, πεπειραμέ

νης πλέον, 6ης Μοίρας. ΤιςπαραμονέςτουπολέμουτωνΕξιΗμερών,ταHunter

εξόπλιζανδύομοίρεςπρώτηςγραμμής,

την6η καιτην29η (αν καιάλλη εκδοχή

αναφέρειότι εξόπλιζαν την 1η και την4η Μοίρα) αλλά και μια μοίρα (την 7η

OCU) επιχειρησιακής μετάπτωσης που

βρισκότανστηΧαμπανίγιακαιήτανεξοπλισμένη με τα F.Mk 6 και τα διθέσια

Hunter.Στις31 Μάίου του 1967,η6ηΜο ίρα έλαβε εντολές γιατηναποστολή ε

νός αποσπάσματος οκτώ αεροσκαφών

Ο Π ακιστανός σμη ναγός Σαϊ'ψ Ο ύλ Α ζάμ (αρ ισ τερά) με τον σ μηνα γό Ιχσάν Χ ουρ ντόμ της Β ασ ιλικής Αεροπορίας της Ιορ δα νίας.

Ο ι δύ ο πιλότοι σημ είω σαν πέντε ισρα ηλινές κα ταρ ρίψ εις μέσα σε διάσ τημ α τριώ ν μόνο ημερώ ν κατά τη διάρ κεια του πολέμου τω ν Εξι Η μερώ ν.

Ο Σαϊφ Ο υλ Α ζάμ (α ρισ τερά ) σ υνο μιλεί με τον Ιρα κινό υπουργό Α μυνας λίγο μ ετά το τέλος του πολέμου κα ι κατά τη διάρ κεια της τελετή ς παρα σημ οφ όρ ησ ής του σ τα τέλη Ιου νίου του 1967. εννημ ένος το 1941, ο Ο ύλ Α ζάμ είχε ση μειώ σει μία κατάρ ριψ η ενός ινδικού Fol land Gnat τον Σεπτέμβ ριο του 1965, πετώ ντας με F-86 Sabre. Στα τέλη του 1966 βρ ισ κόταν πλέον σ την Ιορ δα νία ωςσ ύμ βο υλο ς. Στις 5 Ιου νίου του 1967, πετώ ντας μ ε ένα Hunt er της 1ης Μ οίρα ς της Β ασ ιλικής Α εροπορίας της Ιορ δα νίας, κα τέρρ ιψ ε ένα Sup er Mys ter e της 105 Μ οίρα ς, που προσ έβαλλε τη βάσ η του Μ αφ ρά κ, και προξένησ ε σοβ αρ ές ζημ ιές σε άλλο ένα, το οποίο, ω στόσο, κα τάφ ερε να εκτελέσ ει ανα γκασ τική προσ γείω ση σε ισρα ηλινή βά ση . ια τις επιτυχ ίες του παρ ασ ημ οφ ορ ήθηκε και τιμήβηκε με τις ανώ τατες διακ ρίσ εις της

Ιορ δα νίας και του Ιρά κ. Στη συνέχεια, επέσ τρεψ ε σ το Α νατολικό Π ακισ τάν, που α ργότερα α νεξαρ τητοποιή9η κε και αποτέλεσ ε το νεοσ υσ ταθέν κρ άτος του Μ παγκλα ντές, στην αερο πορία του οποίου και εντάχΒ ηκε. ί I f


χ ά ρ τ η :

Γ Ν Ω Μ Ω Ν


2 0 1 2



Οβα σικός οπλισμός τω ν Hawk er Hunt er αποτελείτο από τέσσ ερα πανίσχυ ρα πυροβ όλα ADEN τω ν 30 mm με α ναχο ρη γία 150 β.α.ο . σε ειδικά αποσπώ μενη συ λλογή .

σε μια βάση κοντά στον σταθμό μεταφοράςπετρελαίου Η-3,εναναμονή της

τελικήςανάπτυξήςτουςστηνιορδανική

βάσηστοΜαφράκ.Ηεντολήμεταστάθ-μευσης στη βάση τελικά δεν δόθηκε,

αλλά σύντομα τα Hunter απέδειξαν την

αξίατους.Στις 5 Ιουνίου η Ισραηλινή Αεροπο

ρίαεξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση εναντίοντωναραβικώναεροπορικώνδυνάμεων.Λίγεςώρες αργότερα η Ιρακινή

Αεροπορίαέθεσεσεεφαρμογήτηνεπι

χείρηση «Ρασίντ», που είχε ως κύριοστόχοτηνπροσβολήτωνισραηλινώναε

ροδρομίων στοπ λαίσιο μιαςευρύτερηςεπιχείρησηςμεπυράπυροβολικούκαιε

πιδρομέςκομάντοαπότηΣυρία.Ηπρώτη αποστολή εκτελέστηκε από πέντε Hunter(μεεπικεφαλής τονδιοικητή της

6ηςΜοίραςΑντέλΣουλεϊμάν),που απογειώθηκαν από τη βάση Η-3 με σκοπό

τηνπροσβολήτηςισραηλινήςβάσηςΠε-

τάχΤίκβα,πουβρισκότανπερίπου 11 kmανατολικά του ΤελΑβίβ. Λίγο αργότεραακολούθησε η απογείωση τριών ακόμαHunter,που είχανωςαποστολή τηνπρο

σβολή της βάσηςΛοντ, ηοπο ίαβρισκόταν περίπου 8 km νοτιοανατολικά του

ΤελΑβίβ. Οοπλισμός τωνHunterαποτελείτο από ρουκέτες των 76 mm και η

πρώτητριάδααυτώνμεεπικεφαλήςτονΣουλεϊμάν και παραστάτες τους ανθυ-

ποσμηναγούς Φαντχίλ Μουσταφά καιΧασάναλ Κιτέρπροσέγγισε με επιτυχίατη βάση της ΠετάχΤίκβα, διεκδικώντας

την καταστροφή επτά μεταφορ ικών NordNoratlasκαι DC-3στοέδαφος. Η ισ-ραηλινή αεράμυνα αντέδρασε και το

ζεύγος των Hunter που ακολουθούσε

μάλλον δεν ολοκλήρωσε την επίθεση,

καθώς απέφυγε την εκτόξευση αντιαεροπορικών πυραύλων ΜΙΜ-23 Hawk. Γιατηντριάδατων Hunterπου, με επικεφα

λής τον επισμηναγό Μουμτάζ ΑμπντέλΑλί Αλ Σαϊντούν, προσέβαλαν τη βάση

Λοντ δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες,αλλάείναισίγουροότιοσχηματισμός επέστρεψεμεα σφάλεια στη βάσητου.

Στις5 Ιουνίου οι Ισραηλινοίανταπέδωσαντην «επίσκεψη»,εκτελώντας μια

αποστολήπροσβολήςτηςβάσηςΗ-3,μεαιχμή του δόρατος ταS.O.4050Vautourτης 110 Μοίρας. Η μοίρα ξεκίνησε τονπόλεμο των ΕξιΗμερώνμε 18 επιχειρη

σιακά αεροσκάφη (11 Vautour ΙΙΑ, πέντεVautour UN και δύο Vautour ΙΙΒ). Η πρώτη

αποστολή ξεκίνησε στις 14.15, με προ-

βλεπόμενη άφιξη πάνω από τον στόχομετά από 45 min πτήσης. Ο ισραηλινόςσχηματισμός αποτελείτο από τέσσερα

Vautour, αλλά ένα αεροσκάφος αναγκάστηκεγρήγορα να εγκαταλείψει την αποστολή.Ητριάδατωνεπιθετικώναερο

σκαφώνπουαπέμεινανστοναέραπέτα-

ξε εξαιρετικά χαμηλά,σε ύψος μόλις 15

m.Καθώςπροσέγγιζαντονστόχο,τααεροσκάφη εκτέλεσανμια ελαφράάνοδο,

ότανεντοπίστηκαναπόέναζεύγοςMiG-21FL (ένα από αυτά έφερε τον κωδικό

668) της 17ης Μοίρας, που έσπευσε

προς αναχαίτιση. Τα ιρακινά αεροσκάφηεκτόξευσαν τότε τέσσερις πυραύλους

αέρος-αέροςR-3S,πουμπορείναμηπέ-

τυχαντον στόχοτους,αλλά κατάφεραννα δημιο υργήσουν σύγχυση στουςΙσραηλινούς. Ο αρχηγός του σχηματι

σμού εντόπισε δύο Hunterπου προσπαθούσαννααπογειωθούνκαιέσπευσενα

βομβαρδίσειτον διάδρομο. Μετάτη ρί

ψη των βομβών, τα Vautour εκτέλεσανχαμηλούς πολυβολισμούς και συνολικάδιεκδίκησαντηνκαταστροφή έξιMiG-21,

πέντεHunter(μαζίμετοζεύγοςπουπρο

σπαθούσε να απογειωθεί), δύο MiG-17και ενός μεταφορικού Antonov An-12.Σύμφωνα με τα ιρακινά αρχεία, οιαπώ

λειεςήταντρίαMiG-21,μόλιςέναHunter,

έναμεταφορικό Αη-12ΒΡ, που είχεπρο σγειωθείλίγο πριντην έναρξη της επί

θεσης, και ένα μικρόδικινητήριο μεταφορικό deHavillandDove. Με βάσηταα

ποτελέσματα,πάντως,ηισραηλινήπροσβολή της βάσης δεν μπορεί ναχαρα

κτηριστείεπιτυχημένη.

Νωρίς το πρωί της 6ης Ιουνίου, έξιHunter της 6ης Μοίρας απογειώθηκαν

γιαναπροβούνστηνπροσβολήισραηλι-νών αρμάτων στην περιοχή της Τζενίν,αλλά τελικά προσέβαλαν εναλλακτικά

8 8 ! Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η U T O P I A



Ο ι Ισ ρα ηλινοί σ μηναγο ί ιδεώ ν Ν τρο ρ Τα ιρα κινά διθέσ ια Hunt er προέρχ ονταν από τη μετατροπή πρώ ην αερο σ καφ ώ ν της Β ελγικής

(αρισ τερά ) και ιτζάκ κολάν τον καιρό που Α εροπορ ίας. Τρία διθέσ ια παρ αδ όθη καν το 1964, ενώ τα δύο τελευταία ακο λού θησ αν σ τις 14 κρατούντο αιχμάλω τοι από του ς Ιρα κινού ς. Ιανο υα ρίου και σ τις 24 Φ εβρο υά ριου του 1965.Ο ι δύ ο πιλότοι επέσ τρεψ αν τελικά στο Ισρα ήλ σ τις 26 Ιου νίου του 1967, ύσ τερα από τις έντονες πιέσεις που ο Ιορδα νός βα σιλιάς Χ ου σ εΐν άσ κησε στον Ιρα κινό πρόεδρο Α ρίφ . Μ α ζί του ς απεστάλησ αν και οι σορ οί τω ν Ισρ αηλινώ ν αεροπόρω ν που είχαν κα ταρ ριφ θεί σ ε ιρα κινό έδαφ ος.

C Η Ιρακινή Α εροπορία έθεσε σε εφαρμογήτην επιχείρηση «Ρασίντ», που είχε ως κύριο

στόχο την προσβολή τω ν ισραηλινώ ν

αεροδρομίω ν, ρ

θέσε ις πυροβολ ικού. Δύο αεροσκάφη

προσέβαλαντηβάσηΡαμάτΝταβίντ,νοτιοανατολικάτηςΧάιφα.Σύμφωναμετις

ισραηλινές πηγές, τα αεροσκάφη αυτά

προσέβαλανδύοοικισμούς,παρακείμε

νουςτηςβάσης,χωρίςόμωςάλλησυνέχεια. Η ισραηλινήπλευρά οργάνωσε και

δεύτερη επιδρομή εναντίον της βάσης

Η-3. Αξιοποιώντας τα επιχειρησιακά δι

δάγματα της πρώτης επιδρομής, η τε

τράδα τωνVautourτης 110 Μοίρας είχεπλέον τη συνδρομή δύο Mirage IIICJ της

117 Μοίρας. Ο ισραηλινός σχηματισμόςέφτασε πάνωαπότη βάση, καθώς απο

γειώνοντανδύο MiG-21 καιενώπροσγειώνονταν μερικά Hunterπου επέστρεφαν

απόεπιδρομήστοΙσραήλ.ΤαδύοMirage

IIICJ ενεπλάκησαν σε αερομαχία με τα

MiG-21F-13 των επισμηναγών ΚαλίντΣα-

ράχ και Μουμτάζ Αμπντέλ Αλί Αλ Σαϊ-ντούν, ενώ τα Vautour προσέβαλαν γιαμια ακόμη φοράτην ιρακινή βάση. Στη

συνέχεια, δύο Hunterαπογειώθηκαν, για

να ενισχύσουντιςπροσπάθειες αναχαί

τ ισης. Το αεροσκάφος με π ιλότο τον

σμηναγόΑ. Γιουζμπάκιεκτέλεσε μιαπο

λύαπότομηάνοδοκαιεισήλθεσεκατάσταση απώλειας στήριξης, με αποτέλε

σματησυντριβήτουστηνκύριαδεξαμενή ύδατος της βάσης. Το δεύτερο

Hunter, με πιλότο τον ανθυποσμηναγό

ΝαμίκΣααντάλαχ,επιτέθηκε σταVautourκαι, θεωρητ ικά, αποτέλεσε θύμα του

Mirageτου Γιεχούντα Κορέν.

Οτελευταίοςαναφέρειγιατηναποστολή αυτή ταεξής: «Καθώςπροσεγγί

ζαμε τον στόχο, εντόπισα μια κουκίδα.

Αρχικά,δενμπορούσαναξεχωρίσωανε-

πρόκειτογιακάποιοπτηνόή κάποιοαεροσκάφος. Ενημέρωσα ταVautour, μετα

οποίααμέσωςεκτελέσαμε ελαφράάνοδο.Παρατήρησαότιαυτόπουέβλεπαήτανένα Hunter,αλλά πετούσαπ λέον μεπολύ μεγάλη ταχύτητα, την οποία και

προσπάθησα να μειώσω. Βρέθηκα,έτσι,πίσωαπότηνουράτουκαισεαπόσταση

Θολήςτωνπυροβόλων, όταν ξαφνικάεντόπισα έναVautourπου ήταν έτοιμο να

βομβαρδίσειτονδιάδρομο.Τότεαποφά-

Το Vautour HA ήταν ένα ικανό α εροσ κάφ ος κρού ση ς, που προ ω θείτο από δ ύο A tar 101Ε-3. Ο μό νιμο ς οπλισμός του αποτελείτο από τέσ σ ερα πυροβό λα DEFA 552 τω ν 30 mm (100 β.α.ο.). Το αεροσ κάφ ος αυ τό μπορούσ ε να μεταφ έρει ωςκαι έξι βό μβ ες τω ν 400 kg στην αποθήκη

βομ βώ ν, ενώ εξω τερικά μπορ ού σε να μ ετα φ έρει ποικιλία φ ορ τίου σε τέσσ ερις πτερυγικούς φ ορ είς. Στη φ ω τογρ αφ ία εικονίζονται δύο μ ονοθέσια IIΑ της 110 Μ οίρα ς που β ρίσκονταν σ τη βάσ η Ρ αμ άτ Ν ταβ ίντ. Μ όνο το Vautour ΙΙΝ δ ιέθετεδιμελέςπλήρω μα.

Κ ατά τη δ ιάρ κεια της αποστολή ς της 6ης Ιου νίου του 1967 το Vautou r IIA No 17, με πιλότο τον σ μη ναγό Μ πεν Τσιόν Τζοχάρ, πιστώ θηκε με την κατάρριψ η ενός Hunter. Ωστόσ ο, α υτός ο ισχυρ ισμός δεν επιβεβα ιώ νεται από την ιρα κινή πλευρά.

Π άντω ς, το αεροσκά φ ος No 17 πραγματοποίησ ε δύο επιχειρησ ιακ ές εξόδ ου ς πάνω από τη βά ση Η -3.




Τ Α ΙΡ Α Κ ΙΝ Α HUNTER

ΕΚΔΟΣΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΙΡ ΙΑΚΟΙΑΡ ΙΘΜΟΙΣΕΙΡΙΑΚΟΙΑΡΙΘΜΟΙ

ΣΕΙΡΑΚΙΝΗΥΠΗΡΕΣΙΑΣΧΟΛΙΑ

FGA.Mk6 15

XJ677-XJ679

XJ681-XJ682

ΧΚ143-ΧΚ147

ΧΚ152-ΧΚ156

394-396

397-398

400-404

405-409

ΤαπρώταπέντεπαραδόθηκαντονΑπρίλιοτου1957καιτα

υπόλοιπαδέκαακολούθησαντονΔεκέμβριοτου1957.Το399

ήταντοαεροσκάφοςπουσυνετρίβηστηΜάγχη,χωρίςνα

προλάβειναενταχθείσειρακινήυπηρεσία.

FGA.Mk59 24

IF(-6,-10,-11,-14,-20,-21,-24,

-27,-28,-32,-48,-75,-79,

-80,-88,-94,-107,-114,

-122,-126,-140και-142)

Ν-234καιΝ-247

570-587και628-633

ΠαραδόθηκανκατάτηνπερίοδοΜαρτίου 1963-Μάίου1965.Τα

22αεροσκάφηπροέρχονταναπόταβελγικάαποθέματα(IF)και

ταδύοαπότηνΟλλανδικήΑεροπορία.

FGA.Mk59Α 18

IF(-8,-9,-22,-25,-29,-31,

-54,-59,-71,-72,-74,-87,-93,

-99,-135κ α ι-138)

Ν-253καιΝ-255

657-661 και690-702

ΠαραδόθηκανκατάτηνπερίοδοΝοεμβρίου 1965-Μαίου1967.

Τα16αεροσκάφηπροέρχονταναπόταβελγικάαποθέματα(IF)και

ταδύοαπότηνΟλλανδικήΑεροπορία.

FGA.Mk59B 4 Ν-205,Ν-221,Ν-259καιΝ-263 662-664και689Παραδόθηκανκατάτηνπερίοδο16Μαίου1966-1 Ιουνίου1967

καιπροέρχονταναπότηνΟλλανδικήΑεροπορία.

T.Mk69 5 IF (-20, -68, -84, -97 και -143) 567-569και626-627

Παραδόθηκανκατάτηδιετία1964-1965καιπροέρχονταναπότη

μετατροπήβελγικώνHunterF.Mk6.Μιαλιγότεροπιθανήεκδοχήαναφέρειτηνπαράδοσητριώνμόνοαεροσκαφών.Ηβασική

εκπαιδευτικήέκδοσητουHunterήτανηT.Mk7.

Σύνολο 66

ΟρισμένααπόταFGA.Mk59ΑπουπαραδόθηκαντονΜάιοτου

1967διαλύθηκαναμέσως,προκειμένουνααξιοποιηθούνως

ανταλλακτικά.

τους Ισραηλινούς πιλότους, ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Στηνπραγματικότητα,τοHunterπουδιεκδίκησεωςκατάρρι-

ψηοΚορένκαιείχεπιλότοτονΝαμίκΣα-αντάλαχκατάφερετελικάναπροσγειω

θείμεασφάλειαστηβάσηΗ-3.Καθώςοιδύο ισραηλινέςεπιδρομές

δενείχανεπιφέρειτοεπιθυμητόαποτέ

λεσμα, η Ισραηλινή Αεροπορία οργάνωσεμιατρίτηεπιδρομήγιατοπρωινότης

7ης Ιουνίου, με σκοπότην τελική εξου-

δετέρωσητουστόχου.Χωρίςνατογνω

ρίζουν οι Ισραηλινοί, οι Ιρακινοίενισχύ-

θηκαν με έμπειρους π ιλότους HunterαπότηνΙορδανία,όπωςήτανοΠακιστα-νόςσμηναγόςΣαΐφΟύλ Αζάμκαιοσμη

ναγός της Βασιλικής Αεροπορίας της

Ιορδανίας Ιχσάν Χουρντόμ. Παράλληλα,

ο διοικητής της βάσης της Χαμπανίγιααποφάσισε να αποσύρει τα αεροσκάφη

τηςπροκεχωρημένηςβάσηςΗ-3στηβάσητηςΧαμπανίγια(πουβρισκότανσεα

πόσταση360 km), ενώ ταυτόχρονααπο

φάσισε καιτη διενέργεια ισχυρώνπ ερι

πολιώνπάνωαπότηβάσηγιατηνκαταστροφή των ισραηλινών αεροσκαφών.

Για την τρίτη και τελευταία επιδρομήστην Η-3,η 110Μοίραδιέθεσε τέσσερα

Vautour.Αρχηγόςτου σχηματισμού ήταν

τοαεροσκάφοςVautourUNNo65μετουςσμηναγούς Σλόμο ΚερένκαιΑ λεξάντερ

Ινμπάρ, δεύτερο αεροσκάφος του σχη

ματισμού ήταν το Vautour ΙΙΑ No 17 με

σισανααποσυρθώ.ToVautourβομβάρδι

σεπράγματιτονδιάδρομοκαιέναHunter

έπεσε μέσα στους κρατήρες και ανατι-

νάχθηκε.ΕναδεύτεροHunterβρισκόταν

σεελαφράανοδικήστροφήπροςτααρι

στερά,ότανάκουσαστονασύρματοτηνπροειδοποίηση «Νο 1, break». Εκτέλεσα

έναν απότομο ελιγμό, αλλά δενεντόπισακάποιααπειλή.Κατάλαβα,λοιπόν,ότι

η προειδοποίηση απευθυνόταν προφα

νώς στον Νο 1 του σχηματισμού των

Vautour (σμηναγό Μοσέ Σάαρ). Λίγο αργότεραεντόπισαξανάτο ίδιοαεροσκά

φος,καθώςαυτόπετούσεανατολικάσεύψος 1.500-1.800 m. Προσέγγισα τον

στόχοκαιπάτησατησκανδάλη,παρατη

ρώντας την αποκόλληση μερικών τμη

μάτωναπότοαεροσκάφος.Τότεοκινη

τήρας παρουσίασε απώλεια στήριξηςστο τμήμα του συμπιεστή εξαιτίας τηςεισόδου θερμών αερίωναπό την πυρο

δότησητωνπυροβόλων. Η λύση ήταναπλή:έπρεπεναχαμηλώσωτορύγχος,γιανααυξηθείη ταχύτητα, καιμετάνααυ ξήσωτηνισχύτουκινητήρα.Ακολούθη

σατηδιαδικασίααυτή,αλλάοκινητήρας

δενανταποκρίθηκε,τη στιγμή, μάλιστα,που πετούσα σε ύψος900-1.200mπάνω

απότηνεχθρικήβάση.Είχαμιαμόνοευκαιρία ακόμη, διότι διαφορετικά θα έ

πρεπε ναεκτιναχθώ.Ωστόσο,μεένανα

ναστεναγμό ανακούφισης διαπίστωσα

ότι ο κινητήρας είχε επανέλθεισε λει

τουργία. Ενας από τους πιλότους τωνVautourανέφερε ότιεντόπισε τηνεκτό

ξευσητουπιλότουτουHunter».

Λίγο αργότερα ο Κορέν διεκδίκησε

τηδεύτερηκατάρριψητηςημέρας:ενός

MiG-21, που απειλούσε το Vautour τουσμηναγού ΜπενΤσιόνΖοχάρ. Συνολικά,

τατέσσεραVautourδιεκδίκησαν τηνκα

ταστροφή δύο MiG-21 καιέξι Hunterστο

έδαφος,αποτέλεσμαπου,ακόμακαιγια

Π λευρικές όψ εις τω ν εκδόσ εω ν τω ν Hunt er που χρ ησιμο ποιήθηκα ν από την Ιρα κινή Α εροπορία.

9 0 1 IT P A T IQ T IK H U T O P IA



Κ οντινή όψ η τω ν δύο «Α στεριώ ν του Δ αβ ίδ» που κοσμ ούσ αν την άτρα κτο του Hun ter 570.

Τα θλιβ ερά απομ εινάρ ια τω ν Hun ter 570 και 585, ξεχασ μένα σε μια γω νιά της βάση ς Χαμπσνίγια, όπω ς απεικονίζονται σε αυτή τη φ ω τογρ αφ ία που ελήφ θη τον Μ άρτιο του 2006. Τα θρ υλ ικά αυ τά α εροσ κάφ η ά ξιζαν κα λύτερη μ εταχ είρισ η σε μια χώ ρα που πασχίζει να βρ ει την ταυτότη τά της ακό μα και σήμ ερα, λίγα χρό νια μ ετά την πτώ ση του κα θεσ τώ τος Χ ου σείν και την α μερικανική εισ βο λή του 2003.

τον αντισμήναρχο ΓιεχεζκέλΣομέκ (τονδιοικητή τηςβάσης ΡαμάτΝταβίντ),τρί

το αεροσκάφος του σχηματισμού ήταν

το Vautour ΙΙΑ No 14 με τον σμηναγό Γι-

τζάκΓκολάνκαιακολουθούσε,τέταρτοςστησειρά,ουποσμηναγόςΑβσαλόμΦρί-ντμαν που πετούσε μετο VautourΙΙΑ No3. Τα τέσσεραVautourείχαν τη συνοδεία

ισάριθμων Mirage IIICJ της 117 Μοίρας,

με π ιλότους τους σμηναγούς Γ ιδεώνΝτρορ και Εζρά Ντοτάν καιτους ανθυ-

ποσμηναγούς Δαβίδ Ποράτ και Ρόιβεν

Χαρέλ.

Ωστόσο, οι Ισραηλινοί σχεδιαστέςτης αποστολής έκαναν ένα μοιραίο λάθος, αφού ανάγκασαν ταMirage IIICJ ναμεταφέρουνβόμβες,στερώνταςτουςέ

τσιτηνευελιξίασεμιακρίσιμηφάσητης

επιχείρησης. Ο Γιδεών Ντρορ αναφέρει

γιατηναποστολή ταεξής: «Αντίναπροστατεύουμε τα Vautour, βρεθήκαμε να

πετάμεμε μικρήταχύτητασεχαμηλό ύ

ψος. Ητανπροφανές ότιδεν μπορούσαμεναικανοποιήσουμεδύοαντικρουόμε-

νεςδιαταγές. Επομένως, είτεθ α παρ είχαμε προστασία είτε θα βομβαρδίζαμε

τονστόχο. Εκτελέσαμε άνοδο στα 1.500m,έχονταςπροφανώςαπωλέσειτοστοι

χείο του αιφνιδιασμού. Κατά την άφιξή

μαςπάνωαπότονστόχο,δεχτήκαμεπυκνάα ντιαεροπορικάπυρά καιαντιμετω

πίσαμεαεροσκάφη που βρίσκοντανήδη

στον αέρα. Μετά την άφεση των βομ

βών, εντόπισαένα ζεύγος Hunterπου ε-

κτελούσε επίθεση στο άλλοζεύγος τωνMirage IIICJ. Προσέγγισα ένα από αυτά

καιτοκατέρριψα,αλλάαμέσωςμετάδέχθηκα πυρά. Εκτέλεσα μια περιστροφή

προς τα δεξιά, αλλά ο μοχλός ελέγχου

τουαεροσκάφουςμουδενανταποκρινό-τανστιςεντολές.Καθώςτοαεροσκάφος

κατευθυνότανστοέδαφος,χρησιμοπο ίησα το εκτινασσόμενο κάθισμα. Παρέ-

μεινα στον αέρα για τρία με τέσσεραδευτερόλεπτα. Στη συνέχεια, βρέθηκα

απότομαστο έδαφος. Είχα μόλις καταφέρειναθάψωτουςχάρτεςμου,ότανμε

προσέγγ ισε ένα όχημα με Ιρακινούς

στρατιώτες, οιοποίοι με συνέλαβαν». ΟΝτρορπαρέμεινεαιχμάλωτοςγια19ημέ

ρες και επέστρεψε στο Ισραήλ στις 26

Ιουνίου του 1967.Η Ιρακινή Αεροπορία είχεκαταφέρει

ναοργανώσειμιατέλειαενέδρα.Βέβαια,

σεαυτήτηναποστολή είχε καιτηνπλήρη συνεργασία της ΙσραηλινήςΑ εροπορίας.Πιοσυγκεκριμένα,ταισραηλινάαε

ροσ κάφη απογ ειώ θηκαν

στις 10.22 καιχρ ησιμοποίησαν την ίδ ια δ ιαδρομή με

τιςδύοπροηγούμενεςαποστολές. Στις 11.30 το πρωί

της 7ης Ιουνίου, ένας σχη

ματισμός τεσσάρων Hunter

προσέγγιζετηβάσηΗ-3από

τα ανατολικά κατάτηδιάρκεια της δεύτερηςαποστο

λής της ημέρας. Επικεφαλής του σχηματισμού ήταν

ο Πακιστανός σμηναγόςΟύλ Αζάμ μετοFGA.Mk59

μεσειριακόαριθμό570,ενώ

παραστάτηςτουήτανοΙορ-δανός Χουρντόμ με το αε

ροσκάφος 578. Το δεύτεροζεύγος αποτελείτο απότον

Ιρακινό υποσμηναγό Σαμίρ

Γιουσέφ Τσαϊνάλ, που πετούσε με το FGA.Mk59 με

σειρ ιακό αρ ιθμό 585, κα ι

τον υποσμηναγό ΓκάλεμπαλΧαμίνταλΚέισιωςπαρα

στάτη.ΚαθώςητετράδατωνHunterπροσέγγιζετη βάση,δέχτηκετιςοδηγίεςε

νός αξιωματικού που εκτελούσε χρέηχερσαίουελεγκτήκαιβρισκότανστηνοροφή ενόςπαρακείμενου εγκαταλελειμ-

μένου παλαιού οχυρού. Ο αυτοσχέδιος

σταθμός ελέγχου πιθανότατα ήταν το

κλειδίτηςεπιτυχίαςγιατηντετράδατωνHunterκατάτηδιάρκειατηςσκληρήςαε

ρομαχίας.Ο σχηματισμός των Hunter εισήλθε

σε βύθιση και ο Πακιστανόςπιλότος με

τον παραστάτη του επιτέθηκαν σε ένα

ζεύγος Vautour που πετούσε χαμηλότερα. Το δεύτερο ζεύγος, των Ιρακινώνπι

λότων, ενεπλάκη σε αερομαχία με ένα

Ο νεαρός υποσμηναγός κάλεμπ αλ Χ αμ ίντ αλ Κ έισι

ήταν η μο ναδ ική απώ λεια της Ιρα κινής Α εροπορίας σ τη διάρ κεια της σ κληρής αερο μα χίας της 7ης Ιου νίου του 1967.

Μ ια θ ολή αλλά ιστορικής σημ ασ ίας φ ω τογραφ ία που ελήφ θη κατά τη φ άση καταδίω ξης ενός Mirag e IIICJ από ένα ιορ δα νικό Hun ter σ τη διάρ κεια μιας αερομα χίας που έλαβ ε χώ ρα τον Ν οέμβρ ιο του 1966. Η αερ ομ αχ ία της 7ης Ιου νίου του 1967 ήταν ιδιαίτερα σκληρή και είχε αδιαμφ ισ βήτητο νικητή τα ιρα κινά Hun ter.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η U T O P I A 1 9 1



ζεύγοςMirageIIICJ.Λίγοαργότεραοιρό

λοι των δύο ζευγαριών Hunter εναλλάχθηκαν και οΟύλ Αζάμ επιτέθηκε στα

MirageIIICJ.ΟσμηναγόςΝτρορβρέθηκε

τότεστην ουρά του Hunterτου αλ Κέισικαιτον κατέρριψε. Το αεροσκάφος του

άτυχουΙρακινούκατέπεσεπάνωστημοναδικήδεξαμενήκαυσίμουτηςβάσηςΗ-3,μεαποτέλεσμααυτόςναβρειτραγικόθάνατο. Η επιτυχίατου Ντρορδενδιήρ-

κεσεπολύ, διότιλίγαδευτερόλεπτααργότερα δέχθηκε μια ριπή από τα πυροβόλατων30mmτουΟύλ Αζάμκαιεγκα-

τέλειψε το αεροσκάφος. Ο Πακιστανόςπιλότος βρέθηκε στη συνέχεια αντιμέτωποςμετονσμηναγόΕζράΝτοτάν,που

έσπευσε να εκδικηθεί την κατάρριψητουσυντρόφου του. ΟΟύλ Αζάμ εκτέ

λεσε έναν απότομο ελιγμόπρος τα δεξιάκαιβρέθηκεσεμετωπικήτροχιάσύγκρουσης μεέναVautourπουβρισκόταν800 m χαμηλότερα. Με επιδέξιους ελιγ

μούς,ο Ούλ Αζάμ κατάφερε ναανοίξει

πυρ απόαπόσταση μικρότερη των50m.ΤμήματατουVautourκτύπησαντοαεροσκάφος του, χωρίς όμως αυτό να υπο-στεί σοβαρές ζημ ιές, θύμα του Ούλ

Αζάμ ήταν το αεροσκάφος του ΓιτζάκΓκολάν.

Ο Ιρακινός Σαμίρ Γιουσέφ Τσαϊνάλ

βρέθηκε στην ουρά ενός Vautour που

προσπάθησε, εκτελώντας μια σειρά ε

λιγμών,νααποφύγειτονεγκλωβισμό.Λί

γοαργότερατοVautourστράφηκεπροςτα δυτικά, αναζητώντας τη σωτηρία.Ωστόσο, ο επίμονος Ιρακινός πιλότος

κατάφερεναπλήξειτηνάτρακτότου,μεσυνέπειατοVautourναεκτελέσει μιαα

πότομηάνοδο,αφήνονταςπίσωτουέναίχνος μαύρου καπνού. Στη συνέχεια, οΙρακινός πιλότος παρατήρησε δύο εκτι

νασσόμενακαθίσματα. Αμέσως μετά το

Vautourανατινάχθηκε, ενώη έκρηξη παραλίγο να καταστρέψει τοαεροσκάφοςτου. Ο αντισμήναρχος Σομέκ διέταξετην αποχώρηση του σχηματισμού. ΚαθώςπετούσεκοντάστασύνορατηςΙορ

δανίαςμετηΣυρία,οπολύπαθοςισραη-

λ ινός σχηματισμός δέχτηκε επίθεση

από δύο συριακά MiG-21 που εκτόξευσαντέσσεριςπυραύλουςR-3S.Εναςαπότους πυραύλους αυτούς έπληξε τοMirage IIICJ του ΕζράΝτοτάν, που κατά

φερε τελικά ναεκτελέσει επιτυχημένη

αναγκαστική προσγείωση στη βάση τηςΜεγγιδώ(σύμφωναμετηνισραηλινήεκδοχή). Ο Ούλ Αζάμ και οπαραστάτης

του κατάφεραν ναπροσγειωθούν με ασφάλειαστηβάσητης-Χαμπανίγιαμετις

τελευταίες σταγόνες καυσίμου που τααεροσκάφη τους διέθεταν. Ο Τσαϊνάλσυνέχισετηνκαταδίωξηγιαμερικάακόμηλεπτά,ενώπροξένησεζημιέςσεένα

ακόμα Vautour, προτού επιστρέψει στη

Ενα Sud Avi ation SO.4050 Vautour ΙΙΝ στο Μ ου σ είο της Ισρα ηλινής Α εροπορ ίας.

βάση Η-3λόγωέλλειψης καυσίμου. Παρά τις καταστροφές που προκλήθηκαν

στονδιάδρομο,αυτόςκατάφερεναπρο

σγειωθείμεασφάλεια.

Σύμφωνα με την ισραηλινή πλευρά,θύμα τουΤσαϊνάλυπήρξε τοVautourΙΙΝ

που συνετρίβη σε σαουδαραβικό έδαφος. Η σορόςτου σμηναγούΚερένβρέ

θηκε στα συντρίμμιατου αεροσκάφουςτηνύκτατης7ηςΙουνίουαπόσυνοριακήμονάδα της Σαουδικής Αραβίας, ενώ ο

σμηναγόςΙνμπάρ(Μέλτζερσύμφωνα μετην ιρακινήπλευρά)βρέθηκεθανάσιματραυματισμένος μετάαπό μιααποτυχη

μένη προσπάθεια για εκτόξευση μερικέςεκατοντάδεςμέτραπιομακριά.Οέ

μπειρος σμηναγός είχε συνολικά πραγματοποιήσει 100 επιχειρησιακές αποστολές. Είναιπολύπιθανό, λοιπόν, ναέ

πεσε θύμα των περιορισμών του καθίσματος εκτόξευσης, που απα ιτούσε

ύψος πτήσης τουλάχιστον600 m για ασφαλή εγκατάλειψη. Η επιχείρηση βομ

βαρδισμούτηςΗ-3αποτέλεσεπραγματικόφιάσκο, διότισε μιαακόμα επιδρομήτης (7ης Ιουνίου) καταρρίφθηκαν τρία

ισραηλινά αεροσκάφη με πενιχρά απο

τελέσματα.ΗισραηλινήπλευράπίστωσεστονΕζράΝτοτάμμια κατάρριψη Hunter(σύνολο δύο διεκδικήσεων), αλλά στην

πραγματικότητα η Ιρακινή Αεροπορίαστην αερομαχία της 7ης Ιουν ίου του1967απώλεσεμόνοέναHunter.

Ωστόσο, ο μ ίτος των αερομαχιώνπουεκτυλίχθηκανπάνωαπότηβάσηΗ-3δενείχεπλήρωςξετυλιχθεί.Οισμηνα

γοί Ντρορ και Γκολάν μεταφέρθηκαν

στη Βαγδάτη, όπου ανακρίθηκαν ξεχωριστά στη μητρική τουςγλώσσααπό αξιωματικούς της υπηρεσίας πληροφο

ριών. Ο Ντρορ αρνήθηκε να συνεργαστεί,αλλάοΓκολάνυπήρξεπιοσυνεργά-

σιμος μετονεχθρό.Ανέφερεπληροφο ρίες σχετικάμετις δύοπρώτες επιδρομές που έγιναν στη βάση Η-3 και

σχεδίασε ένανχάρτη με τις διαδρομέςπουχ ρησιμοποίησε η μοίρατου γιατηνπροσβολή των αιγυπτιακών και συρια-κώναεροδρομίων. Ιρακινάστρατεύματαεντόπισαν κοντά στη βάση τα συντρίμ

μια ενός ακόμα Mirage IIICJ αλλά καιτησορότουπιλότου,πουείχεαπανθρακω

θεί.Ερευνώνταςταχαρτιάτου,οιΙρακι-

νοί μπόρεσαν να διακρίνουν μόνο τονβαθμόκαιτοόνομάτου,πουήτανσμη

ναγός Εζρά. ΟιΙσραηλινοί, απότη μεριά

Ενα ιορ δα νικό Hunt er στο ισρ αηλινά Μ ου σ είο Α εροπορίας σ την α εροπορική βάσ η Χα τζερίμ.

9 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



Ισρα ηλινό M irag e IIICJ μ ε πλήθος καταρρ ίψ εω ν κατά τη διάρ κεια του πολέμο υ τω ν Ε ξι Η μερώ ν, όπω ς εκτίθεται σ ήμ ερα σ το Μ ου σ είο της Ισρα ηλινής Α εροπορ ίας.

τους,αρνούνταιτηνύπαρξηενόςδεύτε

ρου πιλότου με τοόνομα Εζρά, δηλαδήενός π ιλότου δ ιαφορετικού από τον

Εζρά Ντοτάμ, που προσγειώθηκε με ασφάλειασεισραηλινόέδαφος.Τηνκατά

σταση έρχεταιναπεριπλέξει ένα δημο

σ ίευμα της ισραηλινής εφημερ ίδας «Ha’aretz», που κυκλοφόρησε στις 24

Δεκεμβρίουτου2005καιστοοποίοανα-

φερότανύστερααπό38χρόνιαότιστηναποστολή της 7ης Ιουνίου του 1967 η

ΙσραηλινήΑεροπορίααπώλεσετρειςπι

λότους και είχε δύο αιχμαλώτους. Μια

εκδοχή αναφέρει ότι μπορεί ναπρ όκει

ταιγιατυπογραφικόλάθος,αλλάταδιαθέσιμαστοιχεία υποδεικνύουν ότι στην

τρομερήαερομαχίαπουέγινετοπρωινό

της7ηςΙουνίου η Ιρακινή Αεροπορία α

πώλεσεέναHunterκαικατέρριψετέσσερα ισραηλινά αεροσκάφη, ενώ η πλέον

διαδεδομένη εκδοχή αναφέρει την κα-τάρριψη δύο Hunter και τριών ισραηλι-

νών αεροσκαφών. Συνολικά, στονπό λε

μοτωνΕξιΗμερώνηΙρακινήΑεροπορίαπαραδέχτηκε την απώλεια δύο Hawker

Hunter και ενός βομβαρδιστικού Tupolev

Tu-16στοναέρακαιτηνκαταστροφήάλλωνένδεκααεροσκαφώνστοέδαφος(ε

νόςΑη-12ΒΡ, ενός Dove, ενός Hunter καιοκτώ MiG-21). Η αναφορά των Ιρακινώνέρχεταιέτσισεαντίθεσημετουςισραη-

λινούςισχυρισμούςγιατηνκαταστροφή

24-26 αεροσκαφών καισ υνάδειπλήρως

με μια μυστική αναφορά της CIAγια τοθέμααυτό.

Ο πόλεμοςτων ΕξιΗμερών ολοκληρώθηκε στις10 Ιουνίου του 1967.Μέσα

σε έξι ημέρες το Ισραήλ κατάφερε να

διαμορφώσειεκνέουτονχάρτητηςΜέσηςΑνατολής καινααποσπάσει μια πο

λύτιμη νίκη. Το Hunterμε σειριακόα ριθ

μό 570απέκτησεειδική διαμόρφωση σε

ανάμνηση της επιτυχημένης αερομαχίας. Δύοαστέρια του Δαβίδ κόσμησαν

τηνάτρακτο,ενώκαιτοόνοματουΣαΐφΟύλ Αζάμαποτυπώθηκεστηδεξιάπλευ

ρά κάτω από το πιλοτήριο. Επιπροσθέ-

τως, το ρύγχος καιτο κάθετο σταθερόαπέκτησανκόκκινηβαφή.Ηδιακόσμηση

στο585περιορίστηκεστηβαφήτουρύγ-

χουςκαιτουκάθετουσταθερούμεπορ

τοκαλίχρώμα.Ταδύοαεροσκάφηπαρέ-

μεινανσεενεργόυπηρεσίαστονπόλεμοτουΓιόμΚιπούρπουξέσπασετονΟκτώ

βριο του 1973, στη συνέχεια συμμετεί

χανστο αρχικόστάδιο του πολέμου μετο Ιράν και εκτιμάταιότιαποσύρθηκαν

τελικάσταμέσατηςδεκαετίαςτου1980σεένασχολείοεκπαίδευσης.Σεανάμνη

ση της αερομαχίαςτης7ηςΙουνίουτου1967 οι Ιρακινοί κατασκεύασαν ένα μικρόμουσείομεφωτογραφίεςτωνΙσραη-

λινώνπιλότωνπουκαταρρίφθηκανήσυ-νελήφθησανα ιχμάλωτοικαθώς καισχε

τικό με τονπόλεμο υλικό.Ανάμεσασταεκθέματα βρισκόταν και ένα κομμάτι της πτέρυγας του αεροσκάφους του«Δεύτερου Εζρά», ισραηλινές σημαίες,

εκτινασσόμενα καθίσματακαι δύο κρά

νη. Ενααπό αυτάτακράνη πιθανότατα

ανήκε σε ένα από τα δύο μέλη τουVautourΙΙΝπουανακαλύφθηκεαπόσαου-

δαραβικά στρατεύματα. Μάλιστα, στο

ένα από αυτά υπήρχε μιαπλαστική ετικέταμεταεξήςστοιχεία: «κράνοςπιλό

τουHGU/2A-P,μεγάλομέγεθος,αριθμός16631, ελαφρύ πλαστικό, βιομηχανική

περιοχή Αζόρ» (τοΑζόρ είναιμια μικρή

πόλη στα περίχωρα του Τελ Αβίβ). ΤονΜάιοτου2003,κατάτηδιάρκειατηςεπι

χείρησης «Iraqi Freedom», οι Αμερικανοί

ανακάλυψαντομουσείοκαιεπέστρεψανορισμένααπό τα εκθέματα στηνισραη-

λινήπλευρά.Ταπραγματικάγεγονόταίσωςναμηαποκαλυφθούνποτέ,αλλάγιατην ιρακ ινή πλευρά η 7η Ιουν ίου του

1967ήτανμιααδιαμφισβήτητηνίκηαπέναντισεένανπανίσχυροαντίπαλο.Ξ

(1) Ah mad Sadik, Tom Co oper: LE MYSTERIEUX EPISODE IRAKIEN DE LA GUERRE DES SIX JOURS, Le Fana de Aviation, Juin 2011.(2) Tom Coop er: IRAQI HUNTERS AT WAR, Classic A ircr aft, Ap ril 2012.(3) Jon Lake: HAWKER HUNTER, Wing s o f Fame No 20, Aeros pace Publishing,Lond on, 2000.(4) Paul Bradley: THE HAWKER HUNTER - A COMPREHENSIVE GUIDE, SAM Publicatio ns, Bedf ord , 2009.(5) Glenn Ash ley: HAWKER HUNTER IN ACTION, No 121, Squadr on/Sig nal Publicatio n, Texas, 1992.

(6) Alan W. Hall: HAWKER HUNTER, Warp aint No 8, Hall Park, Bedf ord sh ire ,1999.(7) Shlomo Aloni: A CLASS OF ITS OWN, Air Enthu siast No 72, Novem ber-Dec emb er 1997.(8) Shlomo Aloni: ISRAELI MIRAGE AND NESHER ACES, Ai rc raft of th e Aces No 59, Osprey Publishing, Ox ford , 2004.(9) Am os Dor: IAF VAUTOURS, IAF Airc raft Series No 8, AD Graphics,Milan , 2001.

(10) David J. Gr iff in : HAWKER HUNTER 1951-2007 IN UK AND FOREIGN SERVICE, Lulu Enterpri ses, Morrisv ille, 2007.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ Ι Κ Η U T O P I A I 9 3



24 Ιουνίου 1859 ΓΕΟΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΑΗΣ

0 ΓΑΛΛΟ-ΑΥΣΤΡΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣIf A I I I LI A V II 0 καιαΠύιηι; meIVAI Π Ρ ΙΑ Λ ι evonoinonc inc liaüfac

ΤΟΥ ΣΟΑΦΕΡΙΝΟ

... ............ ' ™-»




άλλοι σ τρ ατιώ τες πρα γματοποιού ν επίθεσ η για την κατάλη ψ η του Σολφ ερίνο , σ τις 24 Ιουνίου του 1859.

Inc 24 Ιουνίου ίου 1859, η προέλαση160.000 Αυστριακών στραιιωιώνουνάνιησε απρόσμενα ιηνεμπροσθοφυλακή 156.000 Γάλλων καιΠεδεμονιίων. Ημάχη. η οποία διήρκηοε

εννέα ώρες μέσα σε πιρόρηιη ζέσιη.διεΕπχθη με πείσμα, ηρωισμό καιαπίαιευιη ανριόιηια και από lie δύοπλεαρές. Τελικά, ιο απόγευμα οισύμμαχοι απέσπασαν μια πολυαίμακιηνίκη. Το έπαθλο ήιαν σημανιικό:Ηαπελευθέρωση ιης Λομβαρδίας

από ιον αυσιριακό ζυνό. Ημάχη αυτήαπστέλεσε ιο έναυσμα για ιην ενοποίησηιηι; Ιτπλίας αλλά και via nc πρωίεςενέργειες του Ερρίκου Νιυνόν, ενός

■νεαρού Ελβετού επιχειρηματία,αυιόπτη μάριυρα της αγωνίας χιλιάδωνιραυμαιιών, για ιη δημιουργία ίουΔιεθνούς Ερυθρού Σιαυρού.

ΜετάτηνήττατουΝαπολέονταστοΒατερλώτο

1815,ησυνθήκητηςΒιέννηςδιαμοίρασεταε

δάφη της Ιταλίας στους νικητές συμμάχους.Στον νότο,το ΒασίλειοτωνΔύοΣικελιώνπα-ραχωρήθηκε στην ισπανική δυναστε ία των

Βουρβόνων. Αυτό περιελάμβανε, εκτός από τη Σικελία,ολόκληρη τη νότια Ιταλία, συμπεριλαμβανομένης της

ΝεάποληςκαιέφθανεσχεδόνμέχριταπερίχωρατηςΡώ

μης. Στον βορρά δημιουργήθηκε το Βασίλειο τηςΣαρ-δηνίας-Πεδεμοντίου, με πρωτεύουσα τοΤορίνο και κύ

ριεςπόλεις τηνΑλεσάντρια καιτη Γένοβα.Στοβασίλειοαυτό παραχωρήθηκαν οιγαλλόφωνεςπεριοχέςτης Σαβοΐας καιτηςΝίκαιας.Τη μερίδατουλέοντοςστην Ιτα

λίαέλαβεη αυτοκρατορίατωνΑψβούργων(ημετέπειταΑυστροουγγαρία), στην οποία δόθηκε το σύνολο της

Λομβαρδίαςστη βόρειαΙταλία. Πόλεις όπωςτο Βαρέζε,

τοΜπέργκαμο,η Νοβάρα, η Βερόνα,η Μάντοβα, η Βενετία και νοτιότερα η Πάρμα, η Μπολόνια, η Μοντένα,

καθώς και η στρατηγικής σημασίας πόλη του Μιλάνου,

ήτανπλέον κτήσειςτηςΑυστρίας.Τα όριατων κτήσεωναυτώνορίζονταναπότιςλίμνεςΜατζιόρεκαιΚόμοπροςβορράκαιτηλίμνηΓκάρνταπροςανατολάς.Επίσης,δια-

τηρήθηκε τοΠαπικό Κράτος μεέδρα τη Ρώμη. Οι Ιταλοί

τιμωρήθηκαν σκληράγιατην υποστήριξη που παρείχανστονΝαπολέονταΒοναπάρτη.

ΗαυστριακήκατοχήτηςΛομβαρδίαςδενήτανιδιαί

τερακαταπιεστική,αντίθεταμεόσαισχυρίστηκαναργό

τεραοιΙταλοίεθνικιστές.Υπήρχεμιασχετικήαυτονομία

στιςμεγάλεςιταλικέςπόλειςναρυθμίζουντατουοίκουτους. Αυστριακοί μηχανικοί άνοιξαν δρόμους, έκαναν

εγγειοβελτιωτικά έργα και εκσυγχρόνισαντη διοίκηση.

Τοεμπόριο καιη βιομηχανία συνέχισαννα αναπτύσσο

νται, ενώ,παρά τηλογοκρισία, άνθησαν καιοικαλέςτέ

χνες μεπροεξέχουσεςτη μουσικήκαιτηνόπερα.

Παρόλααυτά,η μεσαίακαιηλαϊκήτάξητης Ιταλίας

απεχθάνονταντουςΑυστριακούςδυνάστεςκαισύντομα

δημιουργήθηκανοιπρώτεςσυνωμοτικέςοργανώσεις,όπως αυτή των Καρμπονάρων, με σκοπότην αποτίναξη




Οπρω θυπουργός του Π εδεμο ντίου , κόμης Κ αβ ούρ , ήταν ο ιθύνω ν νους του κινήμ ατος για τη δημιουργία ενός ενιαίου ιταλικο ύ κράτους.

Ο άλλος στρατάρχης Μ ακΜ αχόν ήταν ο βα σικός σ υντελεστής της νίκης της μάχης της Μ ατζέντα και του Σολφ ερίνο.

Ο άλλος αυ τοκρά τορ ας Ναπολέω ν στην μάχη του Σολφ ερίνο (πιν. του Ζαν Λ ουϊ Μ ιζιονέ, 1863).

τουξένου ζυγού καιτηνένωση της Ιταλίας σε ένα ενιαίο κράτος. Στο κίνηματου Risorgimento, δηλαδή της ενοποίη

σηςτηςΙταλίας, ξεχώρισανσχεδόν αμέ

σως τρεις μορφές του αγώνα: οΤζουζέ-πεΓκαριμπάλντι,οΤζουζέπεΜατσίνικαι

ο πρωθυπουργός του Βασ ιλείου της

Σαρδηνίας-Πεδεμοντίου, ο κόμης Καμί-λοΜπένσοντιΚαβούρ.

Ο Καβούρ ήτανο πρώτος που αντε-

λήφθηπωςτοόνειρομιαςανεξάρτητηςΙταλίαςδενμπορούσεναπραγματοποιη

θείμόνομετιςμικρέςδυνάμειςτουΒα

σιλείου της Σαρδην ίας-Πεδεμοντ ίου.

Υπήρχε απόλυτη ανάγκη γ ια έξωθενβοήθεια.Το 1848ο βασιλιάς του Πεδεμοντίου, Κάρολος Αλβέρτος, παρά τηναντ ίθετη γνώμη του Καβούρ, κήρυξετον πόλεμο στην Αυστρία και οι δυνά

μεις του εισέβαλαν στη Λομβαρδία. Οι

Πεδεμόντιοι συνετρίβησαν από τις αυστριακέςδυνάμεις, υπότηδιοίκησητουικανότατου στρατάρχη Γιόζεφ γκραφ

φον Ραντέσκυ,σε δύο μάχες,στην Κου-

στόζατο1848και στη Νοβάρατο 1849.Το 1855 ο Καβούρέπεισε τον βασι

λιάΒίκτοραΕμμανουήλΒ’,διάδοχοτουΚαρόλουΑλβέρτου,οοποίοςείχεπαραι

τηθεί,νααποστείλειεκστρατευτικόσώμα στην Κριμαία, κατά τη διάρκεια του

πολέμου, για να παρέχει βοήθεια στιςδοκιμαζόμενεςγαλλικές καιβρετανικές

δυνάμειςστοναγώνατουςκατάτωνΡώ

σων. Οι Ιταλοί στρατιώτες απέσπασαντους επαίνους των συμμάχωντους γιατηνπειθαρχία καιτη μαχητικότητατουςκατάτηδιάρκειατηςεκστρατείας.

Ο Καβούρ συμμετείχε στη διάσκεψη

ειρήνης τουΠαρισιού, μετάτηλήξη του

Κριμαϊκού Πολέμου, και με τηνευγλωττίακαιταεπιχειρήματαπουδιέθετε,κα

τόρθωσε να πείσει τον πρωθυπουργό

της Βρετανίας καθώς και τον αυτοκρά-

τορατης Γαλλίας Ναπολέοντα Γ’, να α

σχοληθούν σοβαρά με το ιταλικό πρόβλημα καιναεκδοθ είμάλισταψήφισμα

απότουςσυνέδρους,πουνα«καταδικάζειτιςαπολυταρχικέςκαικαταπιεστικές

μεθόδους διακυβέρνησηςτου ιταλικούλαού, οι οποίες εφαρμόζονταν από τοΠαπικόΚράτος,τηνΑυστρίακαιτοΒασί

λειοτωνΔύοΣικελιών».

ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ

ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΟΡΡΑΦΙΕΣ

Στις21 Ιουλίου του 1858οΝαπολέωνΓ’, καθισμένος στογραφείοτου στοθ ε

ρινό ανάκτορο του Φοντεναιμπλό, κοι

τούσεαφηρημένοςτηναναφοράενόςυπουργού. Ο αυτοκράτορας ήταν άτομο

μέτριου αναστήματος, με ζωηρά μαύρα

μάτια,ενώοιτρόποιτουήτανπάνταμει

λίχιοικαιευγενικοί.Κάτωόμωςαπόαυτότοπαρουσιαστικόκρυβότανέναοξυδερκές πολιτικά άτομο, με άμετρη φιλοδο

ξία. Το 1851,ως πρόεδρος της Β’ Γαλλικής Δημοκρατίας, χρησιμοποιώντας τις

αδυναμίες του πολιτικού συστήματος,

κατέλυσετοπολίτευμακαιτοεπόμενοέ

τος εγκαθίδρυσε τη Β’ Αυτοκρατορία,διατηρώντας φυσικά γιατον εαυτό τουτο αξίωμα του αυτοκράτορα, το οποίο

κατείχεκαιοθείοςτου,οΝαπολέωνΑ’.Οικοινωνικέςαντιδράσειςδενάργη

σανναφανούν.ΛόγιοιόπωςοΒίκτωρΟυ-γκώ,τονστηλίτευανωςμιακαρικατούρα

του ένδοξου Ναπολέοντα και ως έναν

πολιτικό τυχοδιώκτη. Επρεπε συνεπώς

νααναληφθείμια εκστρατεία και μιανίκησταπεδίατωνμαχών,απαραίτητηγιανα κατασιγάσουν οι λαϊκές αντιδράσειςστοεσωτερικότηςΓαλλίας.Τοαπόγευματης ίδιας ημέρας, ο αυτοκράτορας θα

συναντιόταν μυστικά με τον πρωθυ

πουργότου Πεδεμοντίου, αυτόντονμι-κροκαμωμένο άνθρωπο με τα μεγάλαμυωπικάγυαλιά, τονκόμη Καβούρ, προ-

κειμένου να συζητήσουν γιατη σύναψη

μιαςσυμμαχίας.

Τοίδιοαπόγευμα,οιδύοάνδρεςσυμφώνησανπροφορικάγιατησύναψησυμ

μαχίαςμεταξύτωνχωρώντουςκαιότισεπερίπτωση επίθεσηςτης Αυστρίας κατά

9 6 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



Ματζιόρε

Μιλάνο

Ο Ν Τ Ι Ο• Πεσκιέρα

Λ Ο Μ Β Α Ρ Δ Ι Α

Ιη Πεδ ΜΠΜονχεμπέλοιεσαντρια

ΜπολόνιαΙοΓο>Ε

ΓαλΣΦ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

Αυστριακοί

Γάλλοι / Πεδεμόντιοι

ΣΣ: Σώμα Στρατού

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού ΣΦ: Σώμα Φρουράς

Λενιανο

Μάντοβα

Μοντενα

Ο ι επιχειρή σεις άλλω ν και Α υσ τριακώ ν στο Π εδεμό ντιο και τη Λ ομ βα ρδ ία.

του Πεδεμοντίου, η Γαλλίαθα επενέβαι-νε στρατιωτικά.Σεπερίπτωση νίκηςτων

δύοσυμμάχων,η Γαλλίαθα λάμβανεαπό

το Πεδεμόντιο τη Νίκαια καιτη Σαβοΐα,

ενώόλεςοιλομβαρδικέςκτήσειςτηςΑυστρίας, πλην της Βενετίας, θα προσαρ-τώντοστο Βασίλειο τουΠ εδεμοντίου.Ο

Ναπολέωνέδωσε επίσηςτη συγκατάθε

σή του στον Καβούργιατη σχεδιαζόμενη επίθεση των Πεδεμοντίων στο Βασί

λειο των Δύο Σικελιών. Εάν οιδυνάμειςτου ΒίκτωραΕμμανουήλκατόρθωναννανικήσουντουςΒουρβόνους,τότεηΣικε

λία και η νότια Ιταλία θα αποτελούσαν

τμήμα του Βασιλείου του Πεδεμοντίου.

Ο Ναπολέων, όμως, προειδοποίησε τον

Καβούρ να μη προβεί σε ενέργειεςπουθα προκαλούσαν τη στρατιωτική αντί

δραση των Αυστριακών και την αναπό

φευκτηεπέμβασητηςΓαλλίας.

ΟΚαβούρ,ωστόσο,είχεάλλασχέδια.

Αποφάσισε να «εκβιάσει» την κήρυξητου πολέμου. Στις αρχές Απριλίου του

1859,έναν σχεδόνχρόνο μετάτη συνά

ντησή του με τον Ναπολέοντα, κήρυξεγενική επιστράτευση, ενώ δυνάμεις του

στρατού του Πεδεμοντίου άρχισαν νασυγκεντρώνονταιστασύνοραμετηΛομ

βαρδία.ΑνκαιοιΑυστριακοίδενπίστευανπωςοιΠεδεμόντιοιεπιθυμούσαντον

πόλεμοκαιότιοιΓάλλοιθαπαρέμβαιναν,

εντούτοις επέδωσαν τελεσίγραφο στονΚαβούρ για άμεση αποστράτευση των

δυνάμεωντουΠ εδεμοντίουκαιαπόσυρ

σή τους από τα λομβαρδικά σύνορα. Ηδιορία εκπνοής του τελεσιγράφου ήταν

η 26η Απριλίου. Μετά την ημερομηνίααυτή, οι Αυστριακοίθα εισέβαλλαν στα

εδάφητουΠεδεμοντίου.

Ο Ναπολέων έδρασε κεραυνοβόλα.Στις23Απριλίου,τρειςημέρεςπρινλήξει

το αυστριακό τελεσίγραφο, τα πρώτα

γαλλικάστρατεύματαεισήλθανσταεδάφητηςΣαβοΐαςστοΒασίλειοτηςΣαρδη-

νίας-Πεδεμοντίου. Οι εχθροπραξίες ήτανπλέονζήτημαημερών.

ΜΙΑ ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΙΣΠ!

Τοαυστριακόγενικόεπιτελείοδιέταξε τονστρατηγόΦραντς Γκιουλάι να ει

σβάλειστοέδαφοςτουΠεδεμοντίουκαιναδώσειένακαλόμάθημαστονστρατό

τουβασιλείου,ελπίζονταςπωςθασυνε

τίσει τον «αυθάδη» μονάρχη του. ΣκοπόςτωνΑυστριακώνδενήτανηκατάλη

ψηεδαφώντουβασιλείουήτηςπρωτεύ

ουσαςτουΤορίνου,αλλάησυντριβήτωνΠεδεμοντίων πριν την παρέμβαση των

Γάλλων, οι οποίοι, κατά τους υπολογι

σμούςτωνΑυστριακών,θαχρειάζονταν

τουλάχιστον 15η μέρεςγια να αποβιβάσουν ικανό αριθμό στρατιωτώνστον λι

μένα της Γένοβας ή να διέλθουν πεζή

απόταπεράσματατωνΑλπεων,ταοποία

εκείνη τηνεποχή του έτουςήτανγεμάτα χιόνι. Αυτό που δενγνώριζαν οιΑυ

στριακοίήτανπως από τα μέσαΑπριλίου, ο Ναπολέοντας προβλέποντας την


Σ χ ε δ ί α σ

η

χ ά ρ τ η :

Γ Ν Ω Μ Ω Ν


2 0 1 2



ελοιογρ αψ ία που παρου σ ιάζει συνάντησ η Ιταλώ ν συνω μοτώ ν.

ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΕΛΕΜΟΝΤΙΟΥΟιστρατιώτεςτουΠεδεμοντίουείχανσχετικάκαλήεκπαίδευση.Οιστολέςτουςσε

χρώμαμπλεσκούροκαιοοπλισμόςτουςακολουθούσανταγαλλικάπρότυπα.Οιοπλίτεςέφερανπηλίκιοτύπουσακό,ενώοιεπίλεκτοιακροβολιστές,που ονομάζοντανβερσα-λιέροι,πλατύγυροκαπέλομεέναμαύροφτερόαπόπετεινό.Τοπυροβολικότουςαπο-τελείτοαπόλειόκανναπυροβόλαγαλλικήςπροέλευσης.

Στηνεκστρατείασυμμετείχαν καιταΑνεξάρτηταΣώματατουΤζουζέπεΓκαριμπάλ-ντι,ταοποίαστιςαρχικέςφάσειςτηςεκστρατείαςείχανωςαποστολήτηνκατόπτευσητωνκινήσεωντουΑυστριακούΣτρατού,τηνυπεράσπισητηςπόληςτουΤορίνουκαιτηνπαρενόχλησητηςπροέλασηςτουεχθρού.Ωςένδυμαέφερανκόκκινοπηλίκιοτύπουκε-πί, κόκκινουποκάμισοήχιτώνιο, μπλεσκούροπαντελόνι,ενώοοπλισμόςτουςπροερχόταναπόγαλλικάαποθέματα.

επερχόμενησύρραξη,είχεδώσειεντολήσε συνεργεία σκαπανέωντου γαλλικούμηχανικούνακαθαρίσουντααλπικάπε

ράσματααπόταχιόνια.Στις22Απριλίου

οιεργασίεςείχανσχεδόνολοκληρωθεί.Αυτόπουπροκαλείεντύπωσηστους

σύγχρονους μελετητέςτης ιστορίας εί

ναιτογεγονόςπωςοιαντίπαλοιστρατοίπροέλαυνανχωρίςναγνωρίζουνότιοια

ντίπαλοίτουςήτανστηνίδιαπεριοχή!Τοελαφρύ ιππικό δεν είχε αναλάβει απο

στολέςαναγνώρισης, έτσιώστεναπρο ειδοποιείτουςδιοικητέςγιατηνύπαρξη

εχθρικώντμημάτωνστηνπεριοχή.Ολες

σχεδόν οι μάχες της εκστρατείας τηςΙταλίας άρχισαν, όταν ένα τμήμα στρα

τού αντιμετώπισε «τυχαία» ένα εχθρικό

τμήμαπου κινείτοπροςτην ίδια κατεύ

θυνση!Κατά την έναρξη της ιταλ ικής εκ

στρατείας, οιΑυστριακοί είχαν δύο σο

βαρά πλεονεκτήματα σε σύγκριση με

τουςαντιπάλουςτους:πρώτον,η2ηΑυστριακή Στρατιά, λόγωτων ετήσιωνγυ

μνασίων και των πολεμικών ασκήσεωνπουγίνονταν στο έδαφος της Λομβαρ

δίας, γνώριζε άριστα το έδαφος πάνωστοοποίοθα πολεμούσε.ΣτοχωριότουΣολφερίνομάλιστακαιστοπαρακείμενο

χωριό του Σαν Μαρτίνο, είχαν σκαφτεί

χαρακώματα και ε ίχαν κατασκευαστείθέσειςπυροβόλων, κατάτη διάρκειαα

σκήσεωνπαρελθόντωνετών.Σεαυτάο

χυρώθηκανοιΑυστριακοί,ότανεκδηλώθηκανοιγαλλικέςεπιθέσεις.

Δεύτερον,οιοχυρέςπόλειςτηςΛομ

βαρδίας,Πεκσιέρα,Βερόνα,ΛενιάνοκαιΜάντοβα σχημάτιζαν το λεγόμενο «Σι

δερένιο Τετράγωνο», το οποίο βρισκό

ταν στα βορειοανατολικά της Λομβαρ

δίας. Σε περίπτωση υποχώρησης, ο Αυστριακός Στρατόςθα μπορούσε να κα-ταφύγεισεμιααπόαυτέςτιςοχυρέςπό

λεις, ο δεεπίδοξοςεισβολέαςθα δεχόταν επίθεση από τέσσερις πλευρές ,

εγκλωβισμένοςσεμιαθανάσιμηπαγίδα.

Για τους Αυστριακούς, όμως, αυτό θασήμαινε την εγκατάλειψη των υπολοί

πων2/3τουλομβαρδικούεδάφουςστον

ε ισβολέα, πράγμα αδιανόητο γ ια τη

Βιέννη.

Στις29Απριλίου,κάτωαπόκαταρρακτώδη βροχή, πέντε αυστριακάσώματα

στρατού, 110.000 ανδρών περίπου, υπό

τονστρατηγό Γκιουλάι εισήλθαν στο έ

δαφος του Πεδεμοντίου. Οι δρόμοι ε ίχανμετατραπείσεθάλασσεςλάσπης,οι

ποταμοίείχανυπερχειλίσει,ενώσιΠεδε-

μόντιο ι είχαν ανοίξει τα φράγματαστους ποταμούς τους πλημμυρίζοντας

τιςπεδιάδες.Οστρατόςεισβολήςπροέ-λαυνε αργά, δίνοντας μάχη με το έδαφος καιταστοιχείατηςφύσης. Ενατμή

μα των δυνάμεών του προέλασε προςτηνπόληΚαζάλε,ενώτοδεύτεροτμήμα

προς το Τορίνο, το οποίο υπεράσπιζαν

μερικές ίλες ιππικού και αποσπάσματα

ατάκτων του Γαριβάλδη. Οι Αυστριακοίείχαν μια μοναδική ευκαιρία κατάληψης

του Τορίνου, γεγονόςπου το γνώριζε ο

Γκιουλάι. Ωστόσο, το ενδεχόμενο αυτό

ήτανρητάαπαγορευμένοαπότογενικόεπιτελείοστηΒιέννη.

Στις 9 Μαΐου, οστρατηγός έλαβεεντολέςαπότηΒιέννηναοπισθοχωρήσει

ΟΝ απολέω ν ο διοίκησ ε τα γαλλικά σ τρατεύμ ατα κατά την ιταλ ική εκσ τρατεία . Ο ι δια ταγές του διέπονταν από κο ινή λο γική , η οποία δ υσ τυχώ ς 9α απού σ ιαζε 11 χρό νια αρ γότερα στον πόλεμο με του ς Πρ ώ σους.

9 8 1 Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



ΑΥΣΤΡΙΑΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣΟΑυστριακόςΣτρατόςαποτελείτοαπό ένα μωσαϊκόεθνοτή

των, Αυστριακούς, Ούγγρους, Πολωνούς, Κροάτες, Ρουμάνους,Τσέχους, Σλοβένους και Σλοβάκους, πολλοί εκ των οποίων δενγνώριζαν ούτε λέξη γερμανικών και οι Αυστριακοί αξιωματικοίτουςήτανυποχρεωμένοι, όταν έδιδανδιαταγές, να χρησιμοποιούνδιερμηνείς!

Ηστράτευσηγιαδύο έτηήτανυποχρεωτικήστηναυτοκρατο

ρία,τομέτροόμωςδενείχεεπεκταθείστιςμεσαίεςκαιανώτερεςτάξεις,μεαποτέλεσμαηπλειοψηφίατωνστρατιωτώνκαιτωνυπα-ξιωματικών να αποτελείται από αναλφάβητους αγρότες. Οι Αυστριακοίεκτελούσανυποδειγματικάασκήσειςακρίβειαςκαιήτανεντυπωσιακοί σε παρελάσεις, αλλά μειονεκτούσαν όταν βρίσκονταν στο δασώδες ημιορεινό έδαφος της Λομβαρδίας, όπου οικλασικοί σχηματισμοί έχαναν τη συνοχή τους καιτατμήματαέ-πρεπεναδράσουνακροβολισμένα.

Στονστρατόαυτόνδενδινότανηδέουσασημασίαόσοναφορά τηνεξάσκηση στη σκοποβολή, μεαποτέλεσμαοι στρατιώτεςτηςγραμμήςναείναιοιπερισσότεροικακοίσκοπευτές.Οιστρατιώτεςκαιοιυπαξιωματικοίυπάκουανστουςανωτέρουςτουςχωρίςνααναλαμβάνουνκαμίαπρωτοβουλία,σεπολλέςμάλισταπεριπτώσεις,ότανοιδιοικητέςλόχωνήταγμάτωνθέτοντανεκτόςμάχης,οιάνδρεςυποχωρούσανήπαραδίδοντανθεωρώνταςπωςεί

χανκάνειτο καθήκοντους. ΣεπολλάσυντάγματαΟύγγρωνεπικρατούσεδυσαρέσκειακαιπνεύμαανταρσίαςκατάτηςκεντρικήςεξουσίας, λόγωτηςαποτυχημένης εξέγερσης τηςΟυγγαρίαςτο1848καιτωνσκληρώνμέτρωνπουπήρε η Βιέννηγιανατηνκατα-στείλει.

Κατάτηδιάρκειατης ιταλικήςεκστρατείας,χιλιάδεςΟύγγροιπαραδόθηκανήέδειξανσαφή έλλειψη μαχητικότητας καιαποτέ-λεσαν έναν απότουςπαράγοντες τηςήτταςτωνΑυστριακών. ΗπρόσφατηδιανομήστοστράτευματωνεμπροσθογεμώντυφεκίωνLorenz των 13mmπροκάλεσε προβλήματα, καθώς οι στρατιώτεςδενείχαντονχρόνοναεξοικειωθούνμεαυτά.ΟρισμένεςμονάδεςτωνΑυστριακώνεξακολουθούσανναφέρουνωςοπλισμόεμπρο-σθογεμήμουσκέταAugustinτων17,6mm,ταοποίαήτανβαρύτερακαιπιοδύσχρηστα.Τυφέκιαραβδωτήςκάννηςέφερανμόνοοιελεύθεροι σκοπευτές καιοικυνηγοί(jaeger),οι οποίοιήτανεκπαιδευμένοιναδρουνωςακροβολιστέςσεανοικτούςσχηματισμούς,ενώφημίζοντανγιατησκοπευτικήτουςδεινότητα.

Απότο1848καιεφεξής,τοεπίπεδοεκπαίδευσηςμειώθηκεμεαποτέλεσμαναπροκληθείδυσμενήςεπίδρασηστοαξιόμαχοτωνεπίλεκτωναυτώνακροβολιστών,ηπλειοψηφία των οποίωνπροερχόταν απότο ΤιρόλοτηςΑυστρίαςκαιτηνορεινή Κροατία. Ηστολήτωνκυνηγώναποτελείτοαπόκοντόχιτώνιοκαιμακρύπαντελόνιχρώματοςανοικτούγκρι,μαύρεςγκέτες καιυποδήματα,καθώςκαιέναμαύροδερμάτινοπλατύγυροκαπέλο,τοοποίο συνήθως έφερε ένα μαύρο φτερό. Σε αντίθεση με τους Γάλλουςστρατιώτες, οι οποίοι έτρωγαντρίαγεύματα την ημέρα, οιΑυστριακοίέτρωγανμόνοέναγεύμα,ενώδενυπήρχανσκηνέςγιανακαταλύσουν, οπότε αναγκάζοντανναδιαμένουν σε επιταγμένεςοικίες ήσεπρόχειρα καταλύματαστηνύπαιθρο, καθώςηεπιμελητεία υστερούσε σε οργάνωση σε σύγκριση με τηναντίστοιχηγαλλική.Ανκαιοισυνθήκεςήταναντίξοες,ηπλειοψηφίατωνΑυστριακών στρατιωτών στη Λομβαρδία πολέμησε με πείσμα καιθάρρος,ότανδεμάλισταείχανωςεπικεφαλήςψυχωμένουςαξιωματικούς,διενέργησανεπιτυχείςαντεπιθέσειςπροκαλώνταςσημαντικέςαπώλειεςστονεχθρό.

Οιστρατιώτεςφορούσανδερμάτινοπηλίκιομαύρουχρώματοςτύπουσακό,τοοποίο έφερεστηνπρομετωπίδατονμπρούντζινοθυρεό του αετούτωνΑψβούργων καθώς καιτοναριθμότουσυντάγματοςστοοποίοανήκεοοπλίτης.Κατάτηδιάρκειαεκστρατείας,ταπηλίκιακαλύπτονταναπόαδιάβροχούφασμαγιαναπρο-στατευθείομεταλλικόςθυρεόςαπότηδιάβρωση.Τοχιτώνιοήτανχρώματοςλευκού, κομψόαλλάάνετοκαιέφθανεμέχριτουςμη

ρούς. Εφερεστοπρόσθιο μέροςδύοσειρέςαπό μεταλλικάκουμπιά.Ανάλογοχιτώνιοφορούσαν καιοιαξιωματικοί.Οιοπλίτεςέφερανδύοδερμάτινους τελαμώνεςχρώματοςλευκού, οι οποίοισυναντώντοσταυρωτάστοστήθος.Στηνάκρη τουενόςπροσαρ-τάτοηθήκητηςσπαθοξιφολόγχηςκαιστηνάλληηδερμάτινηφυσιγγιοθήκη.Τουδροδοχείοαναρτάτοαπόλεπτήδερμάτινηλωρίδακαιαποτελούσε τμήματηςεξάρτυσηςτου οπλίτη. Οι βαθμοίφέροντανστιςεπωμίδες,στονγιακάκαισταεπιμανίκια.Τοπαντελόνιτωνοπλιτώνήτανμακρύ,χρώματοςανοικτούμπλε,ενώταυποδήματαήτανμαύρα,δερμάτιναημιάρβυλαταοποίαήτανιδανικάγιαπορείες.

Ηπλειοψηφίατωναξιωματικώνπροερχόταναπότηντάξητωνευγενών,τωναριστοκρατών καιτωνευπόρων οικογενειών.Αυτοίκατέβαλανχρηματικάποσά καιεξασφάλιζαντον βαθμόαλλάκαιτηθέσητουςστονστρατό.Πολλοίεξαυτώνδενείχανκανθητεύ-

σεισεστρατιωτικέςσχολές.Οιαξιωματικοίείχανελάχιστηεπαφήμετους στρατιώτες καιενδιαφέροντανσχεδόναποκλειστικάγιατηνκοινωνικήτουςανέλιξηκαιγιατηναυστηρήτήρησητωνκανονισμών.Οιαξιωματικοίέφερανπηλίκιοπαρόμοιομεαυτότωνοπλιτών,ενώωςοπλισμόξίφοςπεζικούκαιεμπροσθογεμέςπιστόλι.Ταυποδήματατωναξιωματικώνήτανδερμάτινα, ενώορισμένοιαπόαυτούς έφερανταημιάρβυλαπουχρησιμοποιούσαν και οιοπλίτες.

Διοικητήςτης2ηςΣτρατιάςτηςΙταλίας,δηλαδήτουσυνόλουτωναυστριακώνδυνάμεωνστηΛομβαρδία,ήτανοουγγρικήςκαταγωγήςστρατηγόςφραντςγκραφΓκιουλάι,οοποίοςστερείτομάχιμηςπείρας.Οισχέσειςτουμετονικανόαρχηγότουεπιτελείου,τουσυνταγματάρχηΦραντςΚούν,ήτανκάκιστες,ώστεοιδύοάνδρεςεπικοινωνούσανμεταξύτουςμόνογραπτώςκαιοπρώτοςαγνοούσεεπιδεικτικάτιςσυνετές υποδείξειςτου δευτέρου.Ο μόνοςαξιόλογοςανώτατοςαξιωματικόςήτανοαντιστράτηγοςΛού-ντβιχφονΜπένεντεκ, διοικητήςτου 8ουΣώματοςΣτρατού, οοποίοςδιέθετεθάρρος,μεγάλητακτικήαντίληψηκαθώςκαιικανότηταλήψηςσωστώνστρατηγικώναποφάσεων,ενώέδειχνεενδιαφέρονγιατιςανάγκεςτουαπλούστρατιώτη.

Τοαυστριακόπυροβολικόαποτελείτοαπόεμπροσθογεμήλει-όκανναπυροβόλα,ταοποίαείχανβεληνεκές2.370μέτρακαιχρησιμοποιούσανβλήματαμεβολίδεςcanisterπαλαιούτύπου,οιοποίεςαναπηδούσανκατάτηνπρόσκρουσηστοέδαφος.Ταπυροβόλααυτάυστερούσανσεακρίβειακαιβεληνεκέςσεσύγκρισημετατελευταίουτύπουγαλλικάπυροβόλα ραβδωτής κάννης.Η κατωτερότητααυτήκαταδείχθηκε τόσοστημάχητηςΜατζένταόσο καισεαυτήντουΣολφερίνο.Τοιππικόδιακρινότανσεουλάνους(λογχοφόρους)καιουσάρους. Η φύσητου εδάφουςτηςΛομβαρδίας,όπου μικρέςπεδιάδεςτέμνονταναπόαρδευτικούς διαύλους, μικρούς καιμεγάλουςποταμούς καθώς καιοιπολυάριθμοιβραχώδειςλόφοι,εμπόδισαντηναποτελεσματικήεπέμβασητουιππικού,τόσοτωνΑυστριακώνόσοκαιτωνΓάλλων.Οπουτοαυστριακό ιππικόεπενέβη,αντιμετωπίστηκεαποτελεσματικάαπότοπυκνόπυρτωντετραγώνωντουγαλλικούπεζικού.

πίσω από τον ποταμό Τιτσίνο, σε λομ-βαρδικόέδαφος,ενώσυγχρόνωςπληρο-φορήθηκε ότι ισχυρές γαλλικές δυνά

μεις είχαναποβιβαστεί στη Γένοβα.Φο

βούμενος πλευρική επίθεση από τουςΓάλλους, ο Γκιουλάι στις 10 Μαίου οπισθοχώρησεεσπευσμένα σε λομβαρδικό

έδαφος. Η αυστριακή προέλαση είχεδιαρκέσε ιμόλις 12ημέρες!

ΜΟΝΤΕΜΠΕΛΟ- ΜΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΗΪΕ ΣΕ ΜΑΧΗ

Στις 19Μαίου,οστρατηγός Γκιουλάιαπέστειλεδύναμη23.000πεζώνκαιιππέων,μεαποστολήναανιχνεύσουντηνπε

ριοχή στη δεξιάόχθη του ποταμού Πά-δουγιατυχόνπαρουσίαγαλλικώνδυνά

μεων,οιοποίεςθααπειλούσανταπλευ

ράτωνΑυστριακών.Ηδύναμηαυτήχωρίστηκε σε τρειςφάλαγγες. Η μεσαίαφάλαγγα, υπότοναντιστράτηγοΟύρμπαν,προσέγγισε τοχωριό του Μοντεμπέλο,τοοποίοαποτελείτοαπόπέτρινασπίτια

καιένανεκροταφείο που περιβαλλόταν

απόπέτρινοτοίχο.ΟΑυστριακόςδιοικητής αποφάσισε να τοποθετήσει δυνά-

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η U T O P I A I 9 9



ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣΟΓαλλικόςΣτρατόςτηςΒ’Αυτοκρατορίαςήταναναμφισβήτη

ταοκαλύτεροςτηςΕυρώπης.ΗθητείαστονΓαλλικόΣτρατόδιαρ-κούσεεπτάέτηκαιτοσύστημαστρατολόγησηςήτανμεκλήρωση.Πολλοίεύποροινέοιεξαγόραζαντηνυποχρέωσηστράτευσηςπληρώνονταςάλλουςστηθέσητους,οιοποίοισυνήθωςήτανοπλίτεςμακράςθητείας.Τοπεζικότηςγραμμήςδιακρινόταν σετυφεκιο-φόρους (fusiliers) καιακροβολιστές (voltigeurs),οι οποίοι, κινούμενοισεανοικτήδιάταξηέρχοντανπρώτοισεεπαφήμε τονεχθρό

καιστηνουσίαάνοιγανμεταπυράτουςδίοδογιατηνεπίθεσητουκύριουόγκουτουπεζικού.ΤοσύστημααυτόυπήρχεκαιτηνεποχήτουΝαπολέονταΑ’.

ΟΝαπολέονταςΓ’όμωςμείωσετοβάθοςκάθεφάλαγγαςπεζικούαπόοκτώλόχουςσεέξι,ενώαύξησετηναπόστασηκάθεφάλαγγαςαπότηνεπόμενηθέλονταςναελαχιστοποιήσειτιςαπώλειες απότοεχθρικό πυρ. Κάθεφάλαγγα μπορούσενααναπτυχθείσε γραμμή αυξάνονταςτην ισχύ πυρόςτης. Τα γαλλικά τυφέκιαχρησιμοποιούσανβολίδεςνέουτύπου,πουονομάζοντανMinieκαιείχανμεγαλύτερηδιατρητικήισχύαπότιςπροηγούμενες.Οιβολίδεςαυτέςαπόαπόσταση70μέτρωνεπέφερανισχυρόταταπλήγματακαισυνήθωςθανάσιματραύματαστοσώματωναντιπάλων.Τογαλλικόπεζικόείχευιοθετήσειτηντακτικήτηςεπίθεσηςμετηνξιφολόγχη,ενώοιαξιωματικοίπαρότρυναντουςάνδρεςτουςναεπιδεικνύουνεπιθετικόπνεύμα,τοοποίοσεσυνδυασμόμετηχρή

σητηςξιφολόγχηςθαπροκαλούσετηνάτακτη υποχώρησητου εχθρού.Οιοπλίτες καιοιαξιωματικοίφορούσανπηλίκιοαπόύφασμα

κόκκινουχρώματος,τύπουκεπί.Οιοπλίτεςέφερανκοντόχιτώνιοχρώματος μπλε σκούρου, κόκκινο φαρδύ παντελόνι καθώς καιλευκές δερμάτινες γκέτες, ενώτα υποδήματαήταναπό μαύροδέρμα. Επίσης, έφερανσκούρα μπλεχλαίνη,η οποία κούμπωνεσταπλάγιαγιαναμηεμποδίζειτιςκινήσεις.Ηχλαίνηείχεδύοσειρέςαπόμπρούντζινακουμπιάστοπρόσθιομέρος.Οιοπλίτεςέφερανδύοτελαμώνεςαπόμαύροδέρμαπουστερεώνοντανμεάγκιστραστοπρόσθιοκαιπίσωμέροςμιαςδερμάτινηςμαύρηςζώνης,όπωςακριβώς καιστιςσύγχρονεςεξαρτύσεις.Στηζώνηπροσαρ-τάτοησπαθοξιφολόγχηκαιηδερμάτινηφυσιγγιοθήκη.Εκτόςαπότονγυλιότου,οκάθε στρατιώτηςέφερε τουςπασσάλους καιτοδιπλωμένοατομικότουαντίσκηνο.

Οιαξιωματικοί,εκτόςαπότοκεπίφορούσανμακρύχιτώνιομέχριταγόνατα,χρώματος μπλε σκούρου καιμακρύπαντελόνι μεμαύραδερμάτιναυποδήματαήψηλέςδερμάτινεςμπότεςπεζικού.Οιβαθμοίπροσδιορίζονταναπότιςεπωμίδεςκαιταμανίκια,σταοποίαοιαξιωματικοίέφεραν,ανάλογαμετονβαθμό, μαιάνδρουςκεντημένουςμεχρυσήκλωστή.

ΟΝαπολέωνΓ’,ανκαιδενείχεσπουδάσεισεστρατιωτικήσχολή,υπήρξεμελετητήςτηςστρατιωτικήςτέχνηςκαιένθερμοςθιασώτηςκάθεκαινοτομίας.ΗταναυτόςπουκαθιέρωσεστονΓαλλικόΣτρατόσχηματισμούςακροβολιστών, μοναδικούςσεόλητηνΕυρώπη:αυτούςτων κυνηγώντουπεζικού (chasseurapied) καιτωνζουάβων.Σταδύοαυτάσώματαυπηρετούσανεθελοντικάάνδρεςμεάριστηφυσικήκατάσταση,καλοίσκοπευτέςκαι,κυρίως,τολμηροί καιριψοκίνδυνοι. Οι συγκεκριμένοιακροβολιστές δεν έρχονταναπλάσεεπαφήμεταεχθρικάτμήματατουεχθρού,αλλάέ

βρισκανκενάστηνεχθρικήπαράταξηκαιδιείσδυανσεαυτήγιανατηνπλήξουναπόταπλάγιαήαπότανώτα,προκαλώνταςσύγχυσηκαιαιφνιδιασμό.

Οικυνηγοίφορούσανμπλεσκούρο κεπί, κοντόχιτώνιο ίδιουχρώματος,μπλεσκούροφαρδύπαντελόνι,λευκέςγκέτεςκαιμαύρα υποδήματα.Οιεπωμίδεςτουςήτανπράσινες με κίτρινοπερίγραμμα, υποδεικνύοντας πως οιάνδρες αυτοίήτανεπίλεκτοι α

κροβολιστές.ΟιζουάβοιήταναυτόχθονεςΜαροκινοίήΑλγερινοί,προερχόμενοιαπότιςγαλλικέςκτήσειςστηβόρειαΑφρική.Ηστολήτουςείχεσαφώςτουρκικήεπίδραση:δενέφερανπηλίκιο,αλλάκόκκινοφέσιμεμαύρηφούνταήτουρμπάνι,κοντόγιλέκοπερίτεχνακεντημένομεκόκκινασχέδια,μπλεή κόκκινοζωνάρι,φαρδύπαντελόνι-βράκατουρκικούτύπου,λευκέςγκέτεςκαιμαύραυποδήματα.Οι Γάλλοι τους αποκαλούσαν με την προσωνυμία turkos,δηλαδήΤούρκους-καιαυτόστηγαλλική κοινήγνώμηήτανσυνώ

νυμοτηςγενναιότητας.ΟιΓάλλοιστρατιώτεςέτρωγανπρωινόμεκαφέκαιδύογεύμα

τατηνημέρα,ενώείχανκαλάοργανωμένηεπιμελητείακαιδιοικητικήμέριμνα.

ΟΝαπολέωνΓ'έδειξειδιαίτερη φροντίδαγιατοπυροβολικό.ΟιΓάλλοιυιοθέτησαν, μετάτουςΒρετανούςστηνΚριμαία,πυροβόλαραβδωτής κάννης μεβεληνεκέςτα3.200 μέτρα, κατάπολύμεγαλύτεροαπόταυφιστάμεναλειόκαννακαιμεπολύ μεγαλύτερη ακρίβεια.Τα βλήματατου πυροβόλου είχαν κωνικό σχήμα, εκρηκτικούτύπουήτύπουβολιδοφόρουcanister.Ηελλειπτικήτροχιάτωνβλημάτωνεπέτρεπεβολήπάνωαπόφίλιατμήματαήπροεξοχέςτουεδάφους.Οι Γάλλοιπυροβολητές,άρισταεκπαιδευμένοι, μετακινούσανταπυροβόλατουςανάλογαμετηροή της μάχης.ΟιβολέςτουςστοαπόρθητοχωριότηςΜατζένταπροκάλε-σαν τρομερέςαπώλειες καιαποδιοργάνωσαν τους Αυστριακούς

πουείχανοχυρωθείσεαυτό.ΚατάτηνέναρξητηςμάχηςτουΣολφερίνο,τοπυροβολικότωνΓάλλων,ευρισκόμενοστηνπρώτηγραμμήτουμετώπου,συνέτριψετις αρχικές επιθέσεις τωνΑυστριακών, δίνοντας τη δυνατότηταστογαλλικόπεζικόναανασυνταχθείκαιναλάβειενισχύσεις.Πολλοί από τους αξιωματικούς, ακόμη και τους στρατηγούς, είχανπροαχθεί απότις τάξεις τωναπλώνοπλιτώνχάρητοθάρροςκαιτηνικανότητάτους.ΟστρατάρχηςΜωρίςΚανρομπέρ,βετεράνοςτης Κριμαίας καιο στρατάρχης ΠατρίςΜακΜαχόνείχαν στοπαρελθόνδιοικήσειμονάδεςκυνηγών.

ΜεδιαταγήτουΝαπολέοντα,χρησιμοποιήθηκετογαλλικόσιδηροδρομικόδίκτυογιατημεταφοράστρατευμάτων,πυροβόλωνκαιίππωνστουςλιμένεςτηςΤουλόνκαιτηςΜασσαλίαςκαιαπόεκείοιγαλλικέςδυνάμειςμεατμόπλοιααποβιβάστηκανστουςιταλικούςλιμένεςτης ΓένοβαςκαιτηςΑλεσάντρια,στοέδαφοςτου

Πεδεμοντίου.ΑλλεςδυνάμειςμεταφέρθηκανμετοίδιομέσοστιςΑλπειςκαιπαράτοχιόνισταορεινάπεράσματα,διαπεραιώθηκανπεζήστοιταλικόέδαφος.Τοάρτιοδίκτυοτωνσιδηροδρόμωνμπορούσεναμεταφέρει8.000άνδρεςκαι500ίππουςημερησίως!Επιπλέον,δενέγινεουδεμίαδιακοπήτωνπολιτικώνδρομολογίων,ταοποίαεκτελέστηκανκανονικά.

Ηταν η πρώτη φοράστη Στρατιωτική Ιστορίαπου ο σιδηρόδρομοςχρησίμευσεγιατη μεταφοράστομέτωπο μεγάλου αριθμού ανδρών καιπυροβόλων.Δύοχρόνιααργότερα,το 1861, κατάτηνεναρκτήριασύγκρουσητουΑμερικανικούΕμφυλίουΠολέμου,οιΝότιοικέρδισαντηΜάχη του Μανάσας μεταφέρονταςενισχύσειςσιδηροδρομικώς,ενώτο1870οιΠρώσοιμετέφερανταχύταταστρατεύματαστομέτωπογιανααντιμετωπίσουντουςΓάλλους,οιοποίοικατάτοδιάστημα1860-1870είχανεγκαταλείψειτοσύστημαμεταφοράςστρατευμάτωνμετονσιδηρόδρομο,θεωρώνταςτοως

ριψοκίνδυνο!Τοβαρύγαλλικόιππικό(θωρακοφόροικαιδραγώνοι)δενσυμμετείχεστηνιταλικήεκστρατεία.Τοελαφρύγαλλικό ιππικό όμως(ουσάροιτηςγραμμήςκαιτηςΦρουράς)αντιμετώπισεμεεπιτυχίατο ελαφρύ αυστριακό ιππικό και κατατρόπωσε μονάδες πεζικούστατελευταίαστάδιατηςμάχηςτουΣολφερίνο.

μεις στα σημεία αυτά και να συνεχίσει

τηναναγνώρισητηνεπόμενηημέρα.Στις1.30τηςεπομένηςοιΑυστριακοί

απώθησανχωρίςδυσκολίαδύο συντάγματατης εθνοφρουράς του Πεδεμοντί

ου,αλλάμιαώρααργότεραοιπροφυλακές του Ούρμπαν συγκρούστηκαν ανα

πάντεχα με Γάλλους της μεραρχίας του

υποστρατήγου Φορέ, του 1ου ΣώματοςΣτρατού.Αρχικά,οιΓάλλοιβρέθηκανσεδεινήθέση.Μάχονταναπεγνωσμένακα

τά υπεράριθμων Αυστριακών. Επανει

λημμένες επελάσεις Πεδεμοντίων ιππέων του συντάγματος της Νοβάρα και

τουΜονφεράτο,γιαναελαφρύνουντηνπίεση στους δοκιμαζόμενους Γάλλους,

αντιμετωπίστηκαναποφασιστικάαπότοαυστριακό πεζικό. Τελικά, η άφιξη δύο

γαλλικών ταξιαρχιών, υπό τους ταξιάρ-

χουςΜπερέκαιΜπλανσάρ,σταθεροποίησεκάπωςτηνκατάσταση.

1 0 0 1 Σ ΤΡ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



ποταμού Σέζια, στα σημεία όπου αυτός

ήταν αβαθής. Οι σύμμαχοι, ακολούθως,θα μπορούσαννακαταλάβουντη ΝοΘά-ρακαιναπροελάσουνγιατηνκατάληψη

τουΜιλάνου,πρωτεύουσαςτηςΛομβαρδίας,πόληςμεελλιπήοχύρωση.Τογεγονός αυτό θα επέφερε καίρ ιο πλήγμα

στηναυτοκρατορίατωνΑψβούργων.

Τοπρωίτης30ήςΜαΐουτέσσεριςμεραρχίες πεζικού του Πεδεμοντίου διέ

σχισαν τον ποταμό Σέζια, προελαύνο-

νταςσεμέτωπο5χλμ.γιατηνκατάληψη

του χωριού Παλέστρο, το οποίο αποτε

λούσετοπρώτοεμπόδιογιατηνπροέλασηπρος τη Νοβάρα.Στοχωριόείχεοχυρωθείένααυστριακότάγμα,τοοποίοανέμενεενισχύσειςαπότο7οΣώμαΣτρα

τούπουβρισκότανυπότιςδιαταγέςτουαντιστρατήγουβαρώνουΖόμπελ.

Με την υποστήριξη του πυροβολι

κού, οι Πεδεμόντιοι διασκόρπισαν τουςΑυστριακούς ακροβολιστές και εκτόπισαν τους υπερασπιστές του Παλέστρο

απότιςοικίεςκαιταχαρακώματαπουεί-

Οαν τισ τρά τηγ ος Λ ού ντβιχ φ ον Μ πένεντεκ κατανίκησ ε του ς Π εδεμό ντιου ς στο Σαν Μ αρ τίνο, χω ρίς όμω ς να επηρεάσ ει το γενικό τερο αποτέλεσμ α της μάχης του Σολφ ερίνο .

Στις 3το μεσημέριοιΑυστριακοίεί

χανυποχωρήσεικαιείχανοχυρωθείστονεκροταφείο και τις οικίες του χωριού

Μοντεμπέλο. Στις 4το απόγευμα 6.000Γάλλοι πραγματοποίησαν μια θυελλώδηεπίθεση κατά του Μοντεμπέλο και τουνεκροταφείου, αν και εξακολουθούσαν

να υστερούν αριθμητικά, δεχόμενοι σε

κάθετουςβήματαπυράΑυστριακώνκυνηγών, οιοποίοιπυροβολούσαν καλυμμένοιμέσασταψηλάστάχυα.ΟστρατηγόςΦορέαφίππευσεκαιοδήγησεπεζός,

μετοξίφοςστοχέρι,τουςακροβολιστέςτου στα πρώτα σπίτια του χωριού. Οι

Γάλλοι εκκαθάρισαν τις οικίες μία προςμίαμετηνξιφολόγχη.ΟταξίαρχοςΜπερέέπεσενεκρός,αλλάοιάνδρεςτουμεπείσμαεισχώρησανστονεκροταφείοκαι

εξόντωσαντουςυπερασπιστέςτου.Στις6.30τοαπόγευμα όλοιοιΑυστριακοίστο

Μοντεμπέλοήταναιχμάλωτοιήνεκροί.

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΟ ΠΑΛΕΣΤΡΟ

Σεσυνάντησητου Ναπολέοντα Γ’ μετον βασιλιά του Πεδεμοντίου Βίκτωρα

Εμμανουήλ, αποφασίστηκε η διάβασηαπό τους συμμάχους του άνω ρου του

C e w a i r Ä W T i H g V

Se B>A3T®(P@L

K ß & Y U l i

P a i u s s t R®

0/ άλλοι ζουά βο ι σ υγκα ταλέγονταν ανάμεσα σ του ς επίλεκτου ς του αλλικού Στρατού .

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 11 01



χανοχυρωθεί.Στις4.30τοαπόγευματης

30ής Μαΐου,το Παλέστροβρισκόταν σε

ιταλικάχέρια.ΤοίδιοαπόγευμαοιΓάλλοιστρατιώτες του 3ου Σώματος, υπό τονστρατάρχη Κανρομπέρ δοκίμασαν να

διαβούντονποταμόΣέζια,οοποίοςείχευπερχειλίσει λόγω των μεσημεριανών

βροχών. Οι προσπάθειες των Γάλλων ή

ταν μάταιες και οι άνδρες του μηχανι

κού εργάστηκαν όλη τη νύκτα για τηνκατασκευή πρόχειρωνγεφυρών. Τελικά,εκείνο το βράδυ διέβησαν τον ποταμόμόνο2.600άνδρεςτου3ουΣυντάγματος

Ζουάβων.

Την επόμενη ημέρα, στις 31 Μαΐου,14.000 Αυστριακοί επιτέθηκαν κατά τωνΠεδεμοντίων σε μια απέλπιδα προσπάθεια να ανακαταλάβουν το Παλέστρο.

Ηταν όμως πολύ λίγοικαιπολύαργά.Οι

Αυστριακοί υστερούσαν αριθμητικά ένα

ντιτωνΠεδεμοντίωνσεαναλογία1 προς2. Καθώς εξελισσότανη επίθεση, το2οΓαλλικό Σύνταγμα Ζουάβων έλαβε αθό

ρυβαθέσειςμάχηςκαιμεαιφνίδιαεπίθεσηέπληξεταπλευράτωναυστριακώνδυνάμεων.Το7οΤάγματων Κυνηγών, τοο

ποίοδέχθηκεπρώτοτηνεπίθεση,αιφνι-διάστηκεκαιδιαλύθηκε.Ελάχιστοικυνηγοί διέφυγαν, ενώ 500 από αυτούς έπεσαν νεκροί ή αιχμαλωτίστηκαν. Οι

Αυστριακοί είχαν 2.000 νεκρούς, ενώ οι

σύμμαχοι600.Αξίζεινασημειωθείότι,μα

ζίμετουςΓάλλουςζουάβους,συμμετείχεστηφρενήρηεπίθεσηοβασιλιάςτουΠεδεμοντίουΒίκτωρΕμμανουήλ,τονοποίοοιζουάβοιανακήρυξανεπίτιμο δεκανέα

τουσυντάγματοςτους,προςμεγάληικανοποίησητουΙταλούμονάρχη!

Ο29 ετώ ν αυτοκρ άτορα ς της Α υσ τρίας, Φ ραγκίσκο ς Ιω σήφ , κατά τη μάχη του Σολφ ερίνο . Η ταν η τελευταία φ ορ ά που 9α διοικού σε σ τρατεύμ ατα σ το πεδίο

της μά χης. Η ιταλική εκσ τρατεία του δη μιού ργη σ ε μια πάγια αποσ τρο φ ή προς τον πόλεμο .

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΑΤΖΕΝΤΑΣτις4Ιουνίου του 1859οιΑυστριακοί

είχανστρατοπεδεύσει βόρειατου ποτα

μούΤιτσίνο.ΟΝαπολέων διέταξετιςδυ

νάμειςτου(50.000άνδρεςκαι87πυροβόλα) ναδιαβούντονποταμό και να καταλάβουντοχωρ ιότηςΜατζέντα,χωρίςνα

γνωρίζει πως ο εχθρός βρισκόταν στην

περιοχή.ΠλησίοντηςΜατζένταυπήρχαν61.500Αυστριακοίκαι 152πυροβόλα, δηλαδήσχεδόντο1/3της2ηςΣτρατιάς!

Στις10τοπρωίτης4ηςΙουνίουηγαλ

λική μεραρχίατηςΦρουράς, καλυπτόμενηαπόσυντάγματαζουάβωνπροσέγγισε

τηγέφυραΠόντεΝουόβο,τημίααπότιςδύο γέφυρες που συνέδεαν τις όχθεςτου ποταμού Τιτσίνο. Οι ζουάβοι λόγχι

σαν έναν Αυστριακό αξιωματικό του μηχανικού, πριν αυτός προλάβει να θέσει

πυρσταεκρηκτικάμεταοποίαείχευπο-

νομευθεί η γέφυρα. Η άλλη γέφυρα, ηΠόντε Βέκιο,είχε ήδηανατιναχθεί με ε

κρηκτικά από άνδρες του αυστριακούμηχανικού.

Ανήσυχοςαπό τηνεξέλιξη τωνγεγο

νότων,οστρατηγόςΦραντςΓκιουλάιδιέταξετη μεραρχίατουστρατηγού Ράισαχ

του7ουΣώματοςναεπ ιτεθεί στους Γάλλους, οιοποίοι μόλιςείχανδιαβείτηγέφυρα και να εξαλείψειτοπρογεφύρωμα

που θα δημιουργούσαν. Ακολούθως, ο

στρατηγόςαναχώρησεαπό τοπεδίο της

μάχης και δεν εμφανίστηκε πάλι εκείνητηνημέρα.

ΗεπίθεσητωνΑυστριακώνστέφθηκε

μεαπόλυτη επιτυχία.Η ΜεραρχίαΡάισαχσυνέτριψε γρεναδιέρους και ζουάβους,

1 0 2 I Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η U T O P I A



κατέλαβεένααπόταδύογαλλικάπυρο

βόλακαιαπώθησε τους Γάλλους στις ό

χθες του ποταμού.Από την απέναντιό

χθη,ο ΝαπολέωνΓ’ καιτο επιτελείοτου

παρακολουθούσαν με αγωνία τα τεκται-νόμενα. Το 2ο Σώμα Στρατού, υπό τον

στρατηγόΜακΜαχόνκαθώςκαιτο3οΣώμα Στρατού, υπό τον στρατάρχη Κανρο-

μπέρ, δενφαίνονταν πουθενά στον ορίζοντα. Ο Γάλλος αυτοκράτορας διέταξε

το πυροβολικότηςΦρουράςναπαρέχειυποστήριξη σε ενδεχόμενη υποχώρηση

των Γάλλωνκαιαναδίπλωσήτουςστηνό

χθη από την οποία είχαν ξεκινήσει. Ηπλάστιγγα έκλινε πλέον προς το μέροςτων Αυστριακών. Στις 4 το απόγευμα

5.000 εξουθενωμένοι Γάλλοι μάχονταν

λυσσαλέακατά8.000Αυστριακών.Την ίδια ώραπου οιάνδρεςτου 4ου

Σώματος του στρατάρχη Κανρομπέρδιέρχονταν μέσα απότηνπόλη Νοβάρα,

τηνοποία είχαν καταλάβειαμαχητί, έλαβανεπείγονμήνυμααπότονΓάλλοαυτο-

κράτοραπωςηπαρουσίατουστρατάρχη

στη Ματζέντα ήταν επιβεβλημένη. Με

την ανακοίνωση της έκκλησης για βοή

θεια, οιάνδρεςτου Κανρομπέρηλεκτρί

στηκαν. Σχεδόν τροχάδην κατευθύνθη-

κανπροςτοπεδίοτηςμάχης.Οικυνηγοίτου 3ου Σώματος, καθώς καιοιτυφεκιο-

φόροι της γραμμής σε ανοικτή διάταξη(2.400 άνδρες) ενεπλάκησαν σε μάχη με

8.000Αυστριακούςπου έσπευδαν ναενι-

σχύσουν τους άνδρες του στρατηγού

Ράισαχ.ΜιανέαεπίθεσητωνΑυστριακών

του Ράισαχαπώθησε τους Γάλλουςσχεδόν μέσα στον ποταμόΤιτσίνο! Η άφιξη

της μεραρχίαςτουστρατηγού Βινουάέ

δωσε κάποια ανάσα στους πιεζόμενουςΓάλλους. Τοχωριό της Ματζένταάλλαξε

χέρια έξι φορές και, τελικά, παρέμεινεστηνκατοχήτωνΑυστριακών.

Η άφιξη του 2ου Σώματος Στρατού,υπότον ΜακΜαχόν, άδραξε τη νίκη από

ταχέριατωνΑυστριακών. Με τη συνηθι

σμένη του ενεργητικότητα,οστρατηγός

ενίσχυσε τους Γάλλους στην όχθη του

ποταμού Τιτσίνο, ενώ απώθησε τις αυστριακές δυνάμεις προς το χωριό της

Ματζέντα. Η τελική επίθεση κατά της

Ματζέντα άρχισε στις 7 το απόγευμα.

Γάλλοισκαπανείς,κυνηγοίκαιζουάβοιει-σήλθαν στο χωριό, άρχισαν να σπάζουνμε πέλεκεις και τα κοντάκια των τυφεκίωντουςτιςδρύινεςπόρτεςτωνπέτρινωνοικιώνκαινασυμπλέκονταισώμαμε

σώμαμετουςυπερασπιστέςτους,ενώοι

ελεύθεροισκοπευτέςέσπερναντονόλε

θρο. Στις9τοβράδυ οιΓάλλοιήτανεξα

Ο άλλος σ υνταγμα τάρ χης Μ σ λεβίλ τρα υμ ατίσ τηκ ε θανά σ ιμα , επικεφα λής τω ν ανδρώ ν

του 55ου Συν τάγμ ατος Π εζικού, κα τά τη μάχη του Σολφ ερίνο.

αρ ιβα λδινοί σε αψ ιμα χία με αυσ τριακά τμήματα πλησ ίον της λίμνη ς Κ όμο, σ τα αρχικά σ τάδ ια της ιταλική ς εκσ τρατείας.

Σ ΤΡ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ 1 1 0 3



ντλημένοι, αλλά κύριοι του πεδίου της

μάχης. Είχαν απώλειες 4.500 νεκρούς,

τραυματίεςκαιαγνοούμενους,ενώοιΑυστριακοί απώλεσαν 10.200 άνδρες. Είχε

σηκωθεί πλέον η αυλαίαγιατηντελευ

ταίασκηνήτουδράματοςστοΣολφερίνο.Γιατη συμβολή του στηνίκη της μά

χης της Ματζέντα,ο στρατηγόςΜακΜα-

χόνπροήχθησεστρατάρχη,ενώσύμφωναμετηναπολεόντειαπαράδοση,τουα-

πονεμήθηκεοτίτλοςτουδούκατηςΜα

τζέντα.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΟΛΦΕΡΙΝΟΟ Αυστριακός Στρατός υποχωρούσε

προς τη βορειοανατολική Λομβαρδία.ΔιέσχισετονποταμόΜίντσιοκαικατευ-

θύνθηκε προς το «Σιδερένιο Τετράγω

νο», όπου ήλπιζε να βρεικαταφύγιο καινα αντιμετωπίσει τους προελαύνοντες

συμμάχους . Την υποχώρηση των Αυστριακών σταμάτησε ο αυτοκράτορας

ΦραγκίσκοςΙωσήφ,οοποίοςθεώρησεα

διανόητη την εγκατάλειψη του μεγαλύτερουμέρουςτηςΛομβαρδίαςχωρίςπε

ραιτέρωαγώνα.

ΟιΑυστριακοίδιέσχισανκαιπάλιτον

ποταμόκαιέλαβανθέσειςμάχηςσεμια

λοφοσειρά, στις πλαγιές της οποίας υ

πήρχαναμπελώνεςκαιαρ δευτικοίδίαυ

λοι.Στοκέντροτηςλοφοσειράς δέσποζετονεκροταφείο,τοχωριόκαιηεκκλησίατου Σολφερίνο. Εκείοχυρώθηκαν οι

Αυστριακοί του 5ου Σώματος Στρατού,

υπό τον αντιστράτηγο Στάντιον. Το νεκροταφείοκαικάθεοικίατουχωριούμε-

τατράπηκανσεφρούρια. Στοα νατολικότμήματηςλοφοσειράςβρισκόταντοχω

ριό του Σαν Μαρτίνο. Σε χαρακώματα

στις πλαγιέςτουλόφου, αλλάκαι στο ίδιοτοχωριόοχυρώθηκανάνδρεςέξιτα

ξιαρχιών (20.000άνδρες), υπό τοναντι

στράτηγοΛούντβιχφονΜπένεντεκ.Δυ

τικά του Σολφερίνο είχαν τοποθετηθείδυνάμεις Αυστριακών, οι οποίες θα ε-

Οδιοικητής τω ν αυσ τριακώ ν δυνάμ εω ν σ την Ιταλία , στρα τηγό ς κιου λάι σ τερείτο σ τρατιω τική ς πείρα ς, προ τιμώ ντας να ενεργ εί εκ του ασ φ αλού ς.

μπόδιζαν τους Γάλλους του 4ου Σώματος, υπότονστρατηγόΝιέλ,να υπερφα

λαγγίσουντοΣολφερίνο.

Ο Ναπολέωνδιέταξε να αρχίσειη επίθεση στο κέντρο. Στις 5 το πρωί της

24ης Ιουνίου μια μεραρχία του στρατη

γού Μπαζαίν προσπάθησε να εκπορθή

σειτονεκροταφείοτουΣολφερίνο,αλλά

υποχώρησε μεμεγάλεςαπώλειες.Οιάν

δρεςτου ΜακΜαχόνάρχισαννααναρρι-χώνται στις πλαγιέςτηςλοφοσειράς με

σκοπόνακαταλάβουντοΣολφερίνο.Μετη σειρά τους και αυτοί απωθήθηκαν.

Στις8.30τοπρω ίοιΓάλλοιδέχθηκανε πί

θεση απόΑυστριακούςτου3ου καιτου9ου Σώματος Στρατού, υπό τον αντ ι

στράτηγο Σβάρτσενμπεργκ. Εικοσιτρία

γαλλικά πυροβόλα έκανανθραύση στιςτάξειςτων Αυστριακών, ενώ το γαλλικό

ιππικό τους προσέβαλε από τα πλάγια,προκαλώντας σύγχυση και πανικό. Το

αυστριακό ιππικό, που δοκίμασε να πα-

ρέμβει, αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικόαπότογαλλικόιππικόκαιτοπυρτου

πεζικού.Ηαντεπίθεσηείχεαποτύχει.

Μέχριτις 12 το μεσημέρι, οιεπανειλημμένες επιθέσεις των Γάλλων κατά

του Σολφερίνο και του νεκροταφείουδεν καρποφόρησαν. Οι Γάλλοιόμως έγι-

ναν κύριοι μιας δενδροστοιχίας που α

πείχε μόλις 250 μέτρααπό το νεκροτα άλλοι κυ νηγο ί επιτίθενται κα τά της εκκλη σ ίας της Μ ατζέντα, ενώ δέχονται το πυκνό πυρ τω ν Α υσ τριακώ ν, οι οποίοι είχαν οχ υρ ω θεί σ ε αυ τή.

1 0 4 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



Η θρ ιαμ βευτική είσ οδ ος του αρ ιβάλδη σ τη Ν εάπολη , σ τις 7Σεπτεμβ ρίου του 1860.

φείο καιβρισκότανπλησίοντου Σολφερίνο. Τα γαλλικά πυροβόλα, βομβάρδισανμε ακρίβειατόσοτοχωριό, όσοκαι

το νεκροταφείο, προκαλώντας μεγάλες

απώλειες στους υπερασπιστές του. Ητελική επίθεση των Γάλλων πραγματο-

ποιήθη κε στις 2 το μεσημέρι.Το νεκροταφείο και το χωριό κατελήφθησανχω

ρίς ιδιαίτερη δυσκολία. Το κέντρο τηςαυστριακήςάμυναςκατέρρευσε.Ημάχηείχεουσιαστικάχαθεί.

Στις 12.30τομεσημέριτρεις μεραρ

χίες Πεδεμοντίων πραγματοποίησαν ε

πίθεση γιατηνκατάληψητου ΣανΜαρτίνο. Οι επιθέσεις συνεχίστηκαν μέχρι

τις 8 το βράδυ, χωρίς αποτέλεσμα. Ο

φονΜπένεντεκκαιοιάνδρεςτουπαρέ-

μειναν ακλόνητοι στις θέσεις τους καιτιςεγκατέλειψανμόνοότανέλαβανδια

ταγή από τοναυτοκράτορα. Στο δυτικό

τμήματου μετώπου,οι ΓάλλοιτουστρατηγούΝιέλβρέθηκανσεδυσχερήθέση.

Η κατάληψη του Σολφερίνο επέτρεψε

στον στρατάρχη Κανρομπέρ να ενισχύ-σειτονσυνάδελφότου.ΟιΑυστριακοίο

πισθοχωρούσαν,παράτιςεκκλήσειςτου

ΦραγκίσκουΙωσήφκαιτωνεπιτελώντουνασυνεχίσουντοναγώνα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΤοπεδίοτηςμάχηςομοίαζεμεέναα

πέραντοσφαγείο,όπουκείτονταν17.000Γάλλοι και Πεδεμόντιοι και 22.000 Αυ

στριακοί.Ορ ισμένοιΑυστριακοί,αλλάκαιΓάλλοιστρατιώτες,ε θεάθησαν ναλογχί

ζουν τραυματίες και ετοιμοθάνατους.

Συγκλονισμένος ο νεαρός Ελβετός επιχειρηματίας Ερρίκος Ντυνάν, οργάνωσε

πρόχε ιρα νοσοκομε ία και ιατρεία εκ

στρατείας και συγκρότησε σώμα εθελο

ντώνγια τη μεταφορά των τραυματιών

απότοπ εδίοτης μάχης. ΗτανηαπαρχήτηςδημιουργίαςτουΔιεθνούςΕρυθρού

Σταυρού καιτηςΣυνθήκης της Γενεύης,ηοποίατελικάυπεγράφητο1864.

Στις8Ιουλίουτου1859οΦραγκίσκος

Ιωσήφ,σεσυνάντησηπουείχεμετονΝα

πολέοντα Γ’, απεδέχθη την εκχώρησητης Λομβαρδίας στο Πεδεμόντιο. Η Βε

νετίαθαπαρέμενεστηνκατοχήτηςΑυ

στρίας. Προς μεγάλη αγανάκτηση τωνΙταλώνεθνικιστών,ηΓαλλίαέλαβετηΣα

βοΐα καιτη Νίκαια. Ενανχρόνο αργότερα, το 1860, οι Γαριβαλδινοίσυνέτριψαν

τις δυνάμεις των Βουρβόνων και απελευθέρωσαντηΣικελίακαιτηνότιαΙτα

λία, ο ι οποίες προσαρτήθηκαν τελ ικάστοΠεδεμόντιο. Ηταν η απαρχή τηςδη

μιουργίας του σύγχρονου κράτους της

Ιταλίας.Μιαδιαδικασίαπουξεκίνησεμιαζεστή ημέρα του Ιουνίου του 1859, στοαιματοβαμμένοπεδ ίο μάχης του Σολφε

ρίνο. Ξ

(1) Richard Bro oks : SOLFERINO 1859, Ospr ey, Campaign no.207, Ospr ey Book s, 2009.

(2) Joh n Mac Donald : SOLFERINO 1859, Great Battlefield s o f the World, Michael Jo ss eph Ltd, 1985.(3) Darko Pavlo vic: THE AUSTRIAN ARMY 1836-66, Ospr ey Men at Arms, 1999.(4) Mauric e Vaussard: THE EMERGENCE OF ITALY, Mi lestones of History,Weiden feld & Nicols on Ltd, 1974.(5) Wik iped ia: BATTLE OF SOLFERINO, http://en . wikip wdia.org/wiki/Battle o f Soif erin o, 25/12/2010.

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ 1 1 0 5

http://en/

http://en/



ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ Α ϋ έ Ε π ν δ β ο ε Ν . Δ ν έ σ ι η ς

K i n e t i c 1 / 4 8 ( Κ 4 8 0 2 3 )

Α-6Ε Intruder

Το μπροσ τινό μέρος του κουτιού αναπαριστά ένα Α-6Ε στο κατάσ τρω μα ενός αεροπλανοφ όρου , ενώ περιλαμβάνει επιπρόσθετα τις δ ιασ τάσ εις και

το εθνόσημα της χώ ρας για την οποία παρέχονται οι αντίστοιχες χαλκομανίες.

ΣχετικάπρόσφαταηKineticκυκλοφόρησεακόμηένακαινούργιοκιτ.ΠρόκειταιγιατοΑ-6ΕIntruderστην1/48κλίμακα.Τοκιττηςκινεζικήςεταιρίαςχαρακτηρίζεταιαπότονπολύμεγάλοαριθμόκομματιών(360),τονοποίοθεωρούμευπερβολικόακόμακαιγιαένακιττουμεγέθουςτουΑ-6Ε.Πιοαναλυτικά,349κομμάτιαανοικτού

γκρίζουχρώματοςφιλοξενούνταισε12πλαίσια,ενώτα11 διαφανήμέρηαποτελούνμιαεπιπλέονξεχωριστήενότητα.Διαθέτειχαραγμένηγράμμωσηκαιεγχάρακταπριτσίνιασεεπιλεγμένεςπεριοχές,ενώτακομμάτιαστηνπλειοψηφίατουςείναιπολύκαλήςποιότηταςκαιδενπαρουσιάζουνελαττώματα,εκτόςαπόελάχιστεςεξαιρέσεις.

Ηδιαυγήςκαλύπτρακαιτοαλεξήνεμοείναιδιαιρούμενα,μεαποτέλεσμανα μπορούννα

τοποθετηθούνσεοποιαδήποτεεπιθυμητήθέση.Ταεναλλακτικάκομμάτιαπουπαρέχονταιγιαταπλαϊνάαερόφρεναμαςκάνουνναπιστεύουμεότιμπορείστομέλλοννακυκλοφορήσουνκαιάλλες

εκδόσειςτηςοικογένειαςτωνΑ-6.Τοκόκπιταποτελείταιαπότην

μπανιέρα,ταχειριστήριατουπιλότουκαιτονχειριστήοπλικώνσυστημάτων,τονπίνακαοργάνωνκαιτηνεπιπρόσθετηοθόνητουραντάρ,ταδύοπολύκαλάκαθίσματα,πουαποτελούνταιαπόεπτάμέρητοκαθένακαιδύοεπιπλέονμέρη,ταοποίααναπαριστούντονχαρακτηριστικό

περιβάλλονταχώροτωνΑ-6πίσωαπότηνμπανιέρα,τοσκιάδιοκαιτοδιαφανέςσκοπευτικό.Τόσοοπίνακας,όσοκαιοιπλαϊνέςκονσόλεςκαιοχώροςδιαθέτουνλεπτομέρειεςανάγλυφηςμορφής,ενώαπότακαθίσματααπουσιάζουνοιζώνεςπρόσδεσηςκαιοιλαβέςεκτίναξης.

Ηάτρακτοςαποτελείταιαπόδύοκύριακομμάτια,ενώδύομικρότερασυμπληρώνουντοκάτωμέροςτης.Τοάγκιστροανάσχεσηςδίνεταισεξεχωριστό

κομμάτι.Ηχρήσητωνεναλλακτικώνκομματιώνγιαταπλαϊνάαερόφρεναδενείναισωστή. Πρέπειναχρησιμοποιηθούνμόνοτασυμπαγή(όχιταδιάτρητα)

κομμάτια,ταοποίααντιπροσωπεύουντιςθυρίδες

τωναντίστοιχωνσημείων,διότισταΑ-6Ετααερόφρεναέχουνμεταφερθείαπόταπλαϊνάτηςατράκτουστοεξωτερικόοπίσθιοάκροτουχείλουςεκφυγήςτωνπτερύγων.

Οιπτέρυγεςείναιένααπόταθετικάσημείατουκιτ.

Σχηματίζονταιαπότέσσεραμέρηηκαθεμιά,ενώυπάρχειδυνατότητανατοποθετηθούνκαισεαναδιπλούμενηθέση,χαρακτηριστικόιδιαίτεραελκυστικόκαισημαντικόγια

Στοιχεία του συσ τήματος προσ γείω σης τω ν εισαγω γώ ν και εξαγω γώ ν τω ν κινητήρω ν.

Τα κομμάτια που συ νθέτου ν τα πηδάλια ανόδο υ-καθόδο υ, το συ γκρότημα

του αγκίστρου ανάσ χεσης, τα εμπρόσ θια μέρη τω ν αεραγω γώ ν, ο

σω λήνας ανεφοδιασ μού σ ε πτήσ η, το ριναίο σκέλος και οι φ ορ είς ανάρτησ ης εξω τερικώ ν φ ορτίω ν.

η INTRUDj Α -6 Ε -f V N l - 9 - « ± « * 1

1 0 6 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



Τα δύο μέρη της ατράκτου. Τα άνω και κάτω μέρη, τα οποία συνθέτουν τις αναδιπλούμενες ή μη πτέρυγες. Τα εξω τερικά κομμάτια τω ν πτερύγω ν είναι διπλά (τέσσερα κομμάτια).

αεροσκάφηπουεπιχειρούναπόαεροπλανοφόρα.ΗKineticέχει

αποδώσειμεαρκετήλεπτομέρειατοευαίσθητοσημείοαναδίπλωσης,αλλάδενέχεισυμπεριλάβειτιςράβδουςστήριξηςτωνπτερύγωνστηνάτρακτο.Επίσης,απουσιάζειηχαρακτηριστικήεπιφάνειασχήματοςλεπίδαςστοχείλοςπροσβολής,στησυμβολήπτέρυγας-ατράκτου.

Ταπηδάλιαανόδου-καθόδουαποτελούνταιαπόδύομέρητοκαθένα,ενώησχηματιζόμενηενότηταμπορείνατοποθετηθεί

στηθέσηπουεπιθυμούμε.Ενααπόταστοιχείαπουδενκολακεύουντοκιτείναιοιαεραγωγοί,οιοποίοιδενδιαθέτουντοανάλογοβάθοςκαιπαρότικαταλήγουνστηνπρώτηβαθμίδατουσυμπιεστήτωνκινητήρων,ηαναπαράστασήτουςαπέχειαπότηνπραγματικότητα.Αντίθετα,οιεξαγωγέςτωνκινητήρωνέχουντύχειπερισσότερηςπροσοχής.Είναισαφώςπιοβαθιές,αποδίδεταισωστάτοσχήματουςκαιεπίσης

αποδίδεταιπειστικότεραοστρόβιλοςτουκινητήραστηνκατάληξήτους.

Τασκέληείναιαποδεκτάγιατηνκλίμακα,ενώόλεςοιφωλεέςτουσυστήματοςπροσγείωσηςδιαθέτουνικανοποιητικόβάθος,αλλάμέτριαεσωτερικήλεπτομέρεια.Αντίθετα,οιλεπτομέρειεςτωνεσωτερικώνμερώντωνθυρίδωντουσυστήματοςαναπαριστώνταισαφώςπολύκαλύτερα.

Ολοιοιτροχοίαποτελούνται

απόδύοξεχωριστάμέρη,μεταξύτωνοποίωντοποθετούνταιοι

αντίστοιχεςζάντεςτους.Σεξεχωριστάκομμάτιαδίνονταικαι

οισκάλεςεπιβίβασηςτουπληρώματοςστοαεροσκάφος,οιοποίεςβρίσκονταιστοεμπρόσθιομέροςτωνεισαγωγώναέροςτωνκινητήρων.Επίσης,θαπρέπειναεπισημάνουμεότιομικρόςαεραγωγόςστοάνωκαιοπίσθιοτμήματηςατράκτουαπαντάταιμόνοστηναριστερήκαιόχικαιστηδεξιάπλευράτου,όπωςλανθασμέναμαςσυμβουλεύουνοιοδηγίεςσυναρμολόγησης.

Οοπλισμόςπουσυνοδεύειτοκιτπεριλαμβάνειδύοπυραύλους

αέρος-επιφανείας AGM-84HarpoonκαιδύοφορείςβομβώνMER(Multi EjectionRack),στουςοποίουςαναρτώνταιοι12βόμβεςMk82Snakeyeτων500lbs.Ταεξωτερικάφορτίασυμπληρώνουνοιτρειςεξωτερικέςδεξαμενέςκαυσίμου,απότιςοποίεςοιδύοτοποθετούνταιστουςπτερυγικούςφορείςκαιητρίτηστονκεντρικόφορέατουαεροσκάφους.Επίσης,υπάρχουνκαιεξωτερικάατρακτίδιαπαρεμβολώνALQ-99(προφανώς

κατάλοιπααπότοΕΑ-6Βτηςίδιαςεταιρίας),ταοποίαόμωςδενμεταφέρονταιαπόταΑ-6Εκαισυνεπώςθαπλουτίσουντοκουτίτωνανταλλακτικώνμας.

Οπωςσεπροηγούμενακιτ,έτσικαιστοΑ-6ΕτοποιοτικότατοφύλλοχαλκομανιώντηςKineticέχειτησφραγίδατηςιταλικήςCartograph.ΠεριλαμβάνειτρειςεπιλογέςγιααντίστοιχααεροσκάφητουΝαυτικούτωνΗΠΑ.Ολαταπροτεινόμενααεροσκάφηόμωςανήκουνστην

115Μοίρα"Eagles",όπωςεπιχειρούσανταέτη1994-1996,

είναιόλαεφοδιασμέναμετησυσκευήTRAM(TargetRecognition

AttackMultisensor) καιφέρουντακτικήδίχρωμηπαραλλαγή,ηοποίααποτελείταιαπότοανοικτόγκριFS36375καιτοσκουρότεροFS36320,γιατιςκάτωκαιάνωεπιφάνειεςαντίστοιχα.ΘαπροτιμούσαμεναπαρέχονταιτρειςήπερισσότερεςεπιλογέςγιαδιαφορετικέςμοίρεςτουΝαυτικού,αλλάκαιτουΣώματοςΠεζοναυτώντωνΗΠΑκαιόχιόλεςαπαραίτηταμετησυσκευήTRAM.Οοδηγόςσυναρμολόγησηςκαιβαψίματοςαποτελείταιαπό12

ασπρόμαυρεςσελίδες,απότιςοποίεςοιδύοτελευταίεςπεριλαμβάνουνσχέδιατεσσάρωνόψεωνγιατιςπροτεινόμενεςδιακοσμήσεις.

Συνοψίζοντας,θαλέγαμεότιαπότοΑ-6ΕτηςKineticαποκομίσαμεμικτάσυναισθήματα.Θαπεριμέναμεοκατασκευαστήςναέχειμελετήσει

καιναέχειαποδώσειπιοπιστάκάποιακομμάτιααυτούτουπολύ

σπουδαίουαεριωθούμενουαεροσκάφους,πουεπίτρειςδεκαετίεςπερίπουαποτελούσετηραχοκοκαλιάτωνμεσαίωνεπιθετικώνμοιρώντουΝαυτικούκαιτουΣώματοςΠεζοναυτώντωνΗΠΑ.

Τα μοντέλα της Kinetic εισάγονται από την Καλφ άκης Ο .Ε., Ιπποκράτους 63-67, Α θήνα και Πρω τοπαπαδάκη 67, ιλάτσι. Π ερισσότερες πληροφ ορίες στο www.kaitakis.gr και στα τηλ.: 2103642889,2106468220.

Το φύλλο χαλκομανιώ ν, το διαφ ανές πλαίσιο και μέρος του οδηγού συναρμολόγησης και βαψ ίματος.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 1 0 7

http://www.kaitakis.gr/

http://www.kaitakis.gr/



ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ

Supermarine Spitfire F Mk 22Airfix 1/72 (Δ02033)

Tok it αποτελείταιαπότρίαπλαίσιαγκριχρώματος,ταοποίαπεριλαμβάνουν45κομμάτιακαιέναπλαίσιομεπέντεδιαφανήμέρη,πουπεριέχονταισεξεχωριστόσακουλάκι.Τοκόκπιταποτελείταιαπότοδάπεδο,τοχειριστήριο,τονπίνακαοργάνων,τοκάθισμα,τοοποίοδενδιαθέτειζώνεςπρόσδεσης,ενώταπλευρικάδομικάστοιχείααναπαριστώνταισταπλαϊνάμέρητηςατράκτου.Οιλεπτομέρειεςτουπίνακαοργάνωνπαρουσιάζονταισεμορφήχαλκομανίας,τοσκοπευτικόείναιδιάφανες,ενώυπάρχεικαιμιαμέτριαφιγούραχειριστή.

Τασκέληκαιοι«πατημένοι»τροχοίτουσυστήματοςπροσγείωσηςέχουναποδοθείπολύκαλά.Τοεσωτερικότωνθυρίδων,αλλάκαιτουικανοποιητικούβάθουςφωλεών,διαθέτουνανάγλυφηλεπτομέρεια.Επίσης,υπάρχουνδιαφορετικέςμονοκόμματεςθυρίδεςγιατηνπερίπτωσηπουθαθελήσουμενατοποθετήσουμετοσύστημαπροσγείωσηςανασυρμένο,χωρίςόμωςναδίνεταιανάλογηβάση.

Τοπηδάλιοδιεύθυνσηςπαρέχεταισεξεχωριστάκομμάτι.Τοσυγκρότημααλεξήνεμουκαλύπτραςείναιδιαιρούμενο,ενώδίνονταιδύοκαλύπτρες,μιαγιαανοικτήκαιμιαγιακλειστήθέση.Ηποιότητατουφύλλουχαλκομανιώνείναιεξαιρετικήκαιμπορούμεναεπιλέξουμεανάμεσασεδύοβρετανικάαεροσκάφη,όπωςεπιχειρούσανταέτη1948-1951.ΤοSpitfireFMk.22τηςAirfixείναιτομοναδικόευρείαςκυκλοφορίαςκιταυτούτουτύπουστην1/72κλίμακα,τοοποίοπιστεύουμεότι

θαμαςδώσειμιααρκετάπειστικήαναπαράστασητουπραγματικούαεροσκάφους.

ΤαμοντέλατηςAirfixεισάγονταιαπότοPlastimodelismo,Ιπποκράτους59.Περισσότερεςπληροφορίεςστοwww.plastimodellismo.comκαιστοτηλ.:2103613011

Yak-3 Snap FitZveida 1/72 (7301)

ΜετοYak-3στην1/72κλίμακα,ηZvezdaεγκαινίασεμιανέακατηγορίακιτεύκοληςσυναρμολόγησης,ταοποίαβασίζονταισεκουμπωτάκομμάτια,επιτρέπονταςτηνκατασκευήτουμοντέλουακόμηκαιχωρίςτηχρήσηκόλλας.Τοκιτπεριλαμβάνεισυνολικά45μέρη,ταοποίαφιλοξενούνταισετρίαπλαίσια,εκτωνοποίωνταδύο (43)είναιανοικτούγκριχρώματοςκαιτοτρίτο(2)διαφανές.Τοκιτδιαθέτειχαραγμένηγράμμωση,όπουαυτόείναιαπαραίτητο,διότι,όπωςγνωρίζουμε,τομεγαλύτερομέροςτουαεροσκάφουςήτανξύλινο.Ταπερισσότερακομμάτιαείναικαθαράκαιχωρίςελαττώματα.

Τοκόκπιτσυνθέτουντοδάπεδοκαιοιπλαϊνέςκονσόλες,πουείναιπακτωμένεςστοπάνωμέροςτουενιαίουκομματιούτωνπτερύγων,οιδύοεναλλακτικοίπίνακεςοργάνων,ταστοιχείατωνοποίωναποτελούνένανσυνδυασμόχαλκομανιώνκαιανάγλυφηςλεπτομέρειας,ομοχλόςελέγχουκαιένακενόκάθισμαήαντίαυτούέναςχειριστήςπακτωμένοςστοκάτωμέροςτουκαθίσματος,καθώςκαιηανεξάρτητηπλάτητου.Ταπλευρικάδομικάκαιμηστοιχείατηςπεριοχήςαναπαριστώνταισταπλαϊνάμέρητηςατράκτου.Γιατοκενόκάθισμαδενπαρέχονταιζώνεςπρόσδεσης.

Τασημείαπουθαεπιθυμούσαμεκαλύτεραείναιοιτροχοίκαιτοενιαίοκομμάτιέλικας-spinner,ταοποίαυστερούνελαφρώςλόγωτηςφιλοσοφίαςκατασκευήςτουμοντέλου,καθώςκαιτοελαφρώςυπερυψωμένοτμήματουάνωμέρουςτωνπτερύγων,στοσημείοτωνφωλεώντουσυστήματοςπροσγείωσης.Επίσης,θαθέλαμεναέχουμεδιαιρούμενοτοενιαίοκομμάτιαλεξήνεμουκαλύπτρας,τοοποίομαςεμποδίζειόσοναφοράτηνεύκοληπρόσβασηστοπολύκαλόκόκπιτ.

Τοικανοποιητικόφύλλοχαλκομανιώνδιαθέτειεπιλογέςγιαδύοσοβιετικάαεροσκάφη,τοένατουυπολοχαγούΣεμιόνΡογκοβόικαιτοδεύτεροτουπασίγνωστουΓάλλουσμηναγούΜαρσέλΑλμπέρ,όπωςεπιχειρούσαντο1944.

Συνοπτικά,θαλέγαμεότιτοYak-3τηςZvezdaμπορείνααποτελέσειτηβάσηγιαμιαπολύαντιπροσωπευτικήαναπαράστασητουευρέωςγνωστούσοβιετικούμαχητικού,ικανοποιώνταςαπότονπιοάπειροέωςτονπλέονέμπειρομοντελιστή.

ΤαμοντέλατηςZvezdaεισάγονταιαπότοPlastimodelismo,Ιπποκράτους59.Περισσότερεςπληροφορίεςστοwww.plastimodellismo.comκαιστοτηλ.:2103613011.

είναιακριβήαντίγραφαεκείνωνπουυπάρχουνστομουσείοτηςΒεργίνας.Ηαποτύπωσητουκαλουπιούείναι

αξιοθαύμαστη.Ηφιγούρααποτελείταιαπό13κομμάτιαλευκούμετάλλου,μεάψογηεφαρμογήμεταξύτους.Αυτόμπορείναδιαπιστωθεί,τοποθετώνταςένα-ένατακομμάτιαχωρίςκόλλα στηθέσητους.Απαιτείελάχιστοκαθαρισμότωνραφώντουκαλουπιού,οοποίοςόμωςπρέπειναγίνειμεμεγάληπροσοχή,έτσιώστεναμηπειραχθείηυπέροχηλεπτομέρειαπουείναιαποτυπωμένη.Ηβάσηπουδίνειηεταιρίααναπαριστάέναπλακόστρωτο,ενώοΦίλιπποςστέκεταισεήρεμηστάσηκρατώνταςστοδεξίτουχέριτοκράνοςτου,φρυγικούτύπουκαιστοαριστερότουτηνασπίδατου.

Μπορούμελοιπόννακαταλήξουμεμεασφάλειαστοσυμπέρασμα,ότιπρόκειταιγιαμιαφιγούραηοποίαδενέχειπροβλήματασυναρμολόγησης,επιτρέπονταςέτσιστονμοντελιστήνααφοσιωθείστοναδώσειαπερίσπαστοςτονκαλύτεροεαυτότουστοβάψιμο.Κλείνοντας,θαθέλαμενατονίσουμεότιπρόκειταιγιαμιαπραγματικάμοναδικήφιγούραστα54mm,πουδενπρέπειναλείπειαπόκαμίασυλλογή.

ΔιατίθεταιαπότοκατάστημαWarlord,Ιπποκράτους185-187Αθήνα,11472,τηλέφωνο:2106426556.

SUPEBIHIUIIHE SPITFIRE f Ηί.22

ΦιΠιππος ΒA r l - G i r o n a . 5 4 m m

ΗεταιρίαArt-Gironaκυκλοφόρησεέναθέμαιδιαίτερουελληνικούενδιαφέροντος.ΠρόκειταιγιατονΦίλιπποΒ’.βασιλιάτηςΜακεδονίας.ΕίναιητελευταίακυκλοφορίατηςστησειράτωνβασιλέωνκαιείναισκαλισμένοαπότονδιάσημογλύπτηΑντριάνοΛαρούτσια.

Ηλεπτομέρειακαιηακρίβειατηςφιγούραςείναιεκπληκτικές,μεπραγματικάυπέροχοσκάλισμα.Ενδεικτικά,θααναφέρουμεμόνοότιαναπαριστάταιηουλήστοδεξίμάτιτουΦιλίππουκαι,επίσης,οθώρακαςκαιηασπίδατου

1 0 8 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ

http://www.plastimodellismo.com/






ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ 9 I Γ ι ύ ν ν ι κ Β α ρ ο π μ ι κ

ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΕ TO ΦΑΟΓΟΒΟΑΟ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ;

Ηχρήσητουπυρόςσεπολεμικέςεπιχειρήσεις

υπήρξεγνωστήαπότηναρχαιότητα.ΤουγρόπυρχρησιμοποιήθηκεεντατικάαπότηΒυζαντινήΑυτοκρατορίακαιδιαδόθηκεκαιστοναραβικόκόσμο.Στιςαρχέςτου20ουαιώνα,ο

ερμανική ομάδα μάχης, ΓερμανικόςΣτρατόςεισήγαγεεξοπλισμ ένη μ ε φ λογοβ όλα, σευπηρεσίαταπρώτασε δράση στο Δυ τικό Μ έτω πο φλογοβόλαμετηνονομασίατο ί9ί8· Flammenwerferσταπεδίατων

μαχώντουΑ'ΠΠ .Το1901 οΓερμανόςεπιστήμονας

ΡίτσαρντΦίντλερπαρουσίασετηνιδέατουφλογοβόλουγιαχρήση

σταπεδίατωνμαχών.Τηνπερίοδο 1908- 1914,σεσυνεργασίαμετονμηχανικόΜπέρνχαρντΡέντεμαν,ανέπτυξεδύοεκδόσειςφλογοβόλων.

ΤοKleinflammenwerferήτανηφορητήέκδοση,πουαποτελείτοαπόδύοκυλινδρικέςδεξαμενέςσυνολικούμήκους1,2m.Ηκάτω

δεξαμενήπεριείχετοπροωθητικόαέριουπόπίεση(άζωτο,αέραςήδιοξείδιοτουάνθρακα)καιηδεύτερηδεξαμενήτοεύφλεκτο

καύσιμο.Οχειριστήςπίεζεένανμοχλόκαιτοπροωθητικόαέριοωθούσετοεύφλεκτοκαύσιμομέσωενόςσωλήναπουστηνάκρητουδιέθετεέναμεταλλικόακροφύσιο.Τοφλογοβόλοεξαπέλυετότεμιαδέσμηφλόγαςμήκουςως18mμεδιάρκειαελάχιστωνδευτερολέπτων. ΗδεύτερηέκδοσηήταντοGrossflammenwerfer,πουήτανμεγαλύτεροκαικατάλληλομόνογιαστατικήχρήσηαπόταχαρακώματα.Αυτόμπορούσεναεξαπολύσειμιαδέσμηφλόγαςσεαπόστασηως36mκαιηδιάρκειαχρήσηςτουέφτανετα40δευτερόλεπτα.

Οιπρώτεςδοκιμέςσεπραγματικέςσυνθήκεςμάχηςπραγματοποιήθηκαντο1914.Στησυνέχεια,ιδρύθηκεημονάδαFlammenwerferAbteilungReddemann,πουχρησιμοποίησεγιαπρώτηφοράτοφλογοβόλοεναντίοντωνγαλλικώνδυνάμεωντονΦεβρουάριοτου1915στηνπεριοχήτουΜαλανκούρ.Ηαρχική

επιτυχίατηςμονάδαςαυτήςσυνοδεύτηκεαπότηναύξησητωνεξοπλισμένωνμεφλογοβόλαδυνάμεων,πουέφτασεμέχρικαιτοεπίπεδοτουσυντάγματος.Απόταμέσατου1916,οιΣύμμαχοιχρησιμοποίησανταδικάτουςσυστήματα,εφαρμόζοντας,όμως,αντίστοιχεςμεθόδουςμετιςγερμανικές.

ΠΟΤΕ ΒΥΘΙΣΤΗΚΕ ΤΟ USS «C0RVINA»;

Το «Corvina»(SS-226)ήτανένααμερικανικόυποβρύχιοτηςκλάσης«Gato».Καθελκύστηκεστις9Μάίουτου1943καιεντάχθηκε

σευπηρεσίαμερικούςμήνεςαργότερα,στις6Αυγούστουτου 1943.Στις14Οκτωβρίουαφίχθη στηναυτική βάσητουΠερλΧάρμπορκαιστις4Νοεμβρίουξεκίνησεγιατηνπρώτητουπολεμικήαποστολή,πουέμελλεναείναικαιητελευταία.ΗαποστολήαυτήαφορούσετηδιενέργειαπεριπολίαςστηνευρύτερηπεριοχήτηςΤρακκαιτηναναχαίτισητωνιαπωνικώνπλοίωνκαιυποβρυχίωνπουθααποτελούσανδυνητικήαπειλήγιατηνεπικείμενηαμερικανικήαπόβασηστανησιάΓκίλμπερτς.

Ηκλάσηυποβρυχίων«Gato»πραγματοποίησεσυνολικά587πολεμικέςπεριπολίεςσεσύνολο1.635περιπολιώνπουπραγματοποιήθηκαναπότοΑμερικανικόΝαυτικόκατάτονΒ’ΠΠ.Μεεκτόπισμα(σεκατάδυση)σχεδόν2.5001καιμήκος95m,ταυποβρύχιααυτάμπορούσανναπαραμείνουνσεπεριπολίαγια75ημέρες.Οκύριοςοπλισμόςτουςήτανδέκατορπιλοσωλήνες(έξι

στηνπλώρηκαιτέσσεριςστηνπρύμνη)των21 in(533mm)μεαναχορηγία24τορπιλών.Στοκατάστρωμαυπήρχεέναπυροβόλοτων3inκαισυμπληρωματικάαντιαεροπορικάπυροβόλαBoforsτων40mmκαιOerlikonτων20mm.

Στις16Νοεμβρίουτου 1943το«Corvina»,μετησυνδρομήτωνυποβρυχίων«Drum»(SS-228)και«Blackfish»(SS-221),έλαβεδιαταγή

νααναχαιτίσειτοιαπωνικόυποβρύχιο1-176πουείχεκυβερνήτητονπλωτάρχηΓιαμακούτζιΚοζαμπούροκαιέπλεεστηνευρύτερηπεριοχή

Οαντιπλοίαρχος Ρόντερικ Ρ ούνεϊ (28 Ο κτω βρίου 1908 - 16 Ν οεμβρ ίου 1943) ήταν κυβερνή της του υποβρυχίου «Cor vina».

τηςΤρακ.ΤουποβρύχιομετέφερεεφόδιααπότηβάσητηςΡαμπαούλστηνπεριοχήτηςΝέαςΓουινέας.Στις17Νοεμβρίουτου1943το1-176εντόπισετο«Corvina»σεαπόστασημικρότερητων2.500m,αλλάηγωνίαπλεύσηςδεντουεπέτρεψετηχρησιμοποίηση

τωντορπιλών.Ξαφνικάτο«Corvina»έκανεέναναπότομοελιγμόπροςτο1-176,χωρίςναέχειξεκαθαριστείανείχεεντοπίσειτηνπαρουσίατουιαπωνικούυποβρυχίου.Λίγοαργότερατο1-176εξαπέλυσετρειςτορπίλεςαπότουςτορπιλοσωλήνεςτηςπλώρης,ενώμετάαπό25δευτερόλεπταακούστηκανδύοισχυρέςεκρήξεις.Το«Corvina»βυθίστηκεαύτανδρο,παρασύρονταςστον«υγρότάφο»το82μελέςπλήρωμάτου.Ετσι,υπήρξετομοναδικόαμερικανικόυποβρύχιοπουβυθίστηκεαπόιαπωνικόυποβρύχιοκαθόλητηδιάρκειατουΒ’ΠΠ.Το1-176αναδύθηκεστηνπεριοχήτηςέκρηξης,όπουεντόπισεπετρελαιοκηλίδακαισυντρίμμια.ΤηνεπόμενηημέρααφίχθηστηνΤρακ,όπουστοπλήρωμάτουεπιφυλάχθηκευποδοχήηρώων.Τοτέλοςτου1-176σημειώθηκεστις17Μάί'ουτου1944,όταναυτόβυθίστηκεαύτανδροαπόεπίθεσηαντιτορπιλικώνμεβόμβεςβυθούβορειοδυτικάτηςνήσουΜπούκα.

Π λευρική όψ η ενός υποβρυχίου της κλάσ ης «Gato».

1 1 0 1 Σ ΤΡ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α



A n w i i p n c l. Μ π ε η έ ζ ο ς ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ

Το κάστρο Μπραν

Ε ν α ο χ υ ρ ό α ν ά μ ε σ α ο τ η ν ι ο ι ο ρ ί α κ α ι ι ο ν μ ύ θ οΤο κάστρο του Μπραν (Bran) βρίσκεται στο κέντρο inc Ρουμανίας, οε μια απόne κορυιοές inc opoσειpάc ίων Καρπαθίων. Είναι περισσότερο γνωστό toe«κάοιρο του Δράκουλα», κυρίως Πόγω me σχετικής npoßofiiic του απόt oup io t ikoüc οργανισμούς. Στην πραγματικότητα, ωοιόσο, δεν είχε ιδιαίτερησχέση με τον κόμη ΔράκουΠα, τον ηγεμόνα ιης Βλαχίας, ο οποίος αποτέΠεοετην ιστορική βάση για τη δημιουργία του σχετικού μύθου. Δεν φαίνεται,εξάλλου, να ήταν γνωστό ούτε στον Μπραμ Στόκερ, τον δημιουργό ιουμυθιστορήματος με ήρωα τον ((ΔράκουΠα». Παρόλα αυτά, το κάστρο αυτό

αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα οχυρωματικής στην κεντρικήΕυρώπη, ενώ στη σύγχρονη εποχή έχει αρχίσει η ανάδειξή του ωςαξιοθέατου και συμβόλου της ρουμανικής ιστορίας.

Η εσω τερική αυλή του κάστρου.

Τοκάστροβρίσκεταισεστρατηγικήθέση,απότηνοποίαελέγχειτιςγύρωκοιλάδεςαλλάκαισημαντικάορεινάπεράσματαανάμεσαστηνΤρανσυλβανίακαιτηΒλαχία.Σύμφωναμεαρχαιολογικέςέρευνες,ηπεριοχήγύρωαπότοοχυρόκατοικείτοαπότουςπροϊστορικούςκιόλαςχρόνους.ΗδηαπότηρωμαϊκήεποχήαποτελούσεπεδίοαντιπαράθεσηςμεταξύτωνΡωμαίωνκαιβαρβαρικώνφυλώνπουκατοικούσανστιςπεδιάδεςτηςκεντρικήςΕυρώπης.Δενυπάρχουν,ωστόσο,ασφαλείςπληροφορίεςγιατηνύπαρξηοχυρούστηνπεριοχήωςτουςμεσαιωνικούςχρόνους.

Απότον12οαιώνα,εποχήκατάτηνοποίαηπεριοχήαυτήυπήρξεπεδίοαντιπαράθεσηςμεταξύτωνΒλάχωνστοννότοκαιτωνΜαγυάρων(Ούγγρων)στονβορρά,οιβασιλείςτηςΟυγγαρίαςχρησιμοποίησανγιατηνάμυνατωνσυνόρωντουςσταΚαρπάθιατοΤάγματωνΤευτόνωνΙπποτών.Σεσυνεργασίαμετιςδυνάμειςτουτάγματος,ηουγγρικήμοναρχίαδιαμόρφωσεμιασειράαπόοχυρωματικάέργακατάμήκοςτηςοροσειράςτωνΚαρπαθίων.Ετσι,το1212οιΤεύτονεςιππότεςδημιούργησανστηνπεριοχήόπουβρίσκεταιτοΜπρανέναοχυρόμεξύλινατείχη.

Οσκοπόςτηςδημιουργίαςτουοχυρούαυτούδενήτανμόνοαμυντικόςαλλά,μάλλον,περισσότεροοικονομικός.ΛόγωτηςθέσηςτουτοοχυρόέλεγχετηνκίνησητωνεμπορευμάτωνπουδιακινούντομεταξύτηςΒλαχίαςκαιτηςΤρανσυλβανίαςκαιεξασφάλιζετηνκαταβολήδασμώναπότουςεμπόρους.Το1242,ωστόσο,καταστράφηκεστηδιάρκειαμιαςεπιδρομήςτωνΜογγόλων.Είναιπολύπιθανόότιένανέοοχυρόκατασκευάστηκεξανάστηθέσητουσεσύντομοχρονικόδιάστημαλόγωτηςιδιαίτερηςσημασίαςπουείχεοέλεγχοςτουσυγκεκριμένουπεράσματος.Οιπηγές,πάντως,δεναναφέρονταισεαυτότουλάχιστονωςτο1377,οπότε καιγίνεταιηπρώτηεπιβεβαιωμένηαναφοράστηνύπαρξητουκάστρουτουΜπραν.Τηνεποχήαυτήτοκάστροενισχύθηκεσημαντικά,γεγονόςπουοφείλεταιστηνπρωτοβουλίατουΟύγγρουβασιλιάνασυγκεντρώσειμεγάλαποσάαπότηφορολογίατωνπόλεωντηςΤρανσυλβανίας,μεσκοπόναενισχύσειτιςοχυρώσειςστηνπεριοχήτωνΚαρπαθίων.Ιδιαίτερηυπήρξεησυνεισφοράτηςγειτονικής

πόληςΜπρασόφ(Brasov),ηοποίατο1533παρέλαβετηδιοίκησητουκάστρουαπότουςβασιλείςτηςΟυγγαρίας,σεαντάλλαγμαγιατην

αποπληρωμήενόςχρέουςτους.Τιςδεκαετίεςπουακολούθησαν,οιηγεμονίεςτηςΒλαχίαςκαι

τηςΟυγγαρίαςαποτέλεσανστόχοτηςοθωμανικήςεπέκτασης.Ανκαιστηνευρύτερηπεριοχήδιεξήχθησανπολλέςσυγκρούσεις,οιαντίπαλοιστρατοίσυνήθωςαπέφευγαντηνπεριοχήτουκάστρουΜπραν,επειδήθεωρείτοιδιαίτεραδύσβατη.Αποτέλεσμααυτούήτανναχρησιμοποιηθείτοκάστρομόνοκατάτηδιάρκειαεπιχειρήσεωνμικρήςκλίμακαςμεπεριφερειακόκυρίωςχαρακτήρα.Ετσι,δεναπειλήθηκεποτέσοβαράούτεδέχτηκεεπίθεσηαπόισχυρέςδυνάμεις.Γιααυτόοιοχυρώσειςτουδενυπέστησανιδιαίτερηφθοράκαιδιασώθηκανσειδιαίτερακαλήκατάστασηωςτησύγχρονηεποχή.Μετάτηδημιουργίατουανεξάρτητουρουμανικούκράτος,τοΜπρανμετετράπησεεπίσημηβασιλικήκατοικίαλόγωτηςθέσηςτουσεμιαπεριοχήιδιαίτερουφυσικούκάλλους.ΜετάτονΒ’ΠαγκόσμιοΠόλεμοκαιτηνεπικράτησητουκομμουνιστικούκαθεστώτοςστηΡουμανία,ηιδιοκτησίατουκάστρουμεταβιβάστηκεστοκράτος,στονέλεγχοτουοποίουβρίσκεταιωςκαιτησύγχρονηεποχή.Σήμερα,μάλιστα,γίνεταιπροσπάθειαπροβολήςτουωςμνημείουμειδιαίτερησημασίαόχιμόνογιατηνευρύτερηπεριοχήαλλάκαιγιαολόκληρητηνκεντρικήΕυρώπη.Ηεύκολησχετικάπρόσβασηστοκάστρο,εξάλλου,έχειαυξήσεισημαντικάτοναριθμότωνεπισκεπτώντουαλλάκαιτογενικότεροενδιαφέρονόσωνεντρυφούνστημελέτητωνμεσαιωνικώνμνημείων.

ενική άποψη του κάσ τρου. Διακρίνεται η δεσπόζουσα θέσ η του στην οροσ ειρά τω ν Καρπαθίω ν. λ

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ Ι Κ Η U T O P I A 1 1 1 1



ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ A v i ü v i o c Π α π α Ο ά κ ο ι :

Buzaviivoc OKOUIOIOC (5oc-7oc αιώναο

Η Β υ ζ α ν ι ι ν η Δ υ ι ο κ ρ π ι ο ρ ί π ε π έ ζ η ο ε π ε ρ ι ο ο ό ι ε ρ ο π π ό χ ί λ ι α χ ρ ό ν ι π ,

e x o v i a c ü j c σ ι η ρ ι γ μ ά m e ι ο ν ι σ χ υ ρ ό m e ο ι ρ π ι ό . Z n u n v i i K o cπ ο Π Π ο π Π π α ι α σ τ η ς i o x ü o c ί ω ν α υ ι ο κ ρ α ι ο ρ ι κ ώ ν σ ι ρ α ι ι ώ ν ο π ο τ ε λ ο ύ σ ε

ι ο κ α Π ά ε κ π α ι δ ε υ μ έ ν ο β α ρ ύ π ε ζ ι κ ό , ο ι π ε ρ ί φ η μ ο ι ο κ ο υ ι ά ι ο ι π ε ζ ο ί .

Οαυ τοκρ άτορα ς Ιου σ τινιανό ς, στο περίφ ημ ο ψ ηφ ιδω τό της Ρ αβ έννας. Α ρισ τερά

διακρίνονται σ κο υτάτοι πεζοί, χω ρίς θώ ρα κα , οι οποίοι φ ρο υρ ού ν τον α υτοκρ άτορ α.

B i i l i i i i l l M H W H H H B W M B H B H B B B B B B B H B B B M H H B B B B B B B H B H I l i i l l W I H H H B

Οισκουτάτοι,(ασπιδοφόροι,απότηλατινικήλέξηscutum=ασπίδα)

στηνενλόγωπερίοδο,ήτανοργανωμένοισετάγματαήδάνδα,δύναμης200-400ανδρών.Απόαυτούςοι256ήτανμάχιμοι.Τοοργανωτικόυπόδειγματουβυζαντινούβαρέοςπεζικούακολουθούσεταμακεδονικάπρότυπα.Ετσι,τοκάθετάγμααριθμούσε256μάχιμουςάνδρες,όσουςακριβώςκαιτασυντάγματατουΜεγάλουΑλεξάνδρου,ταγμένουςσε16-32στοίχους,μεβάθοςτεσσάρωνέωςοκτώζυγών.

Ωστόσο,τα τάγματατωνσκουτάτωνδενπεριελάμβανανστιςτάξειςτουςαποκλειστικάβαριάοπλισμένουςπεζούς.Σεκάθεπερίπτωση,τουλάχιστοντο1/4τωνανδρώντουτάγματοςβαρέοςπεζικούήτανοπλισμένομετόξο.ΟιτοξότεςπροσέδιδανστουςΒυζαντινούςσκουτάτουςτηνισχύπυρόςπουστερούντοοιαρχαίοιΕλληνεςοπλίτες.ΗπαράταξηαυτήαποτελούσεεξέλιξητηςπειραματικήςφάλαγγαςτουΜεγάλουΑλεξάνδρου,εντόςτηςοποίαςπαρατάσσοντανσαρισσοφόροικαιτοξότες.

Οιτοξότεςέπαιρνανπάντοτεθέσηπίσωαπότουςζυγούςτωνσκουτάτωνκαιτουςυποστήριζανμευπερκείμενεςβολές.Ητανόμωςδυνατόοιτοξότεςνα«ενταχθούν»ανάμεσαστουςζυγούςτωνσκουτάτωνκαιμετοντρόποαυτόναβάλλουναπευθείαςκατάτουαντιπάλου,προστατευμένοιαπότιςμεγάλεςασπίδεςτωνσυναδέλφωντους.ΠαρόμοιατακτικήχρησιμοποιούσανκαιοιΜυκηναίοιτοξότες,βάσειτηςομηρικήςπεριγραφής.Ηπρακτικήαυτήονομαζόταν«ένταξη»,ενώηπρακτικήτηςπαράταξηςτωντοξοτώνπίσωαπότουςσκουτάτους«επίταξη».Εναςτρίτοςσχηματισμόςτωνβαρέωνταγμάτωνήταντοπερίφημο«φούλκον».Στηνουσίαεπρόκειτογιατοναρχαιοελληνικόσχηματισμότουσυνασπισμού,τηςδημιουργίαςδηλαδήενόςσυνεχούςτείχουςασπίδωνκαιαιχμώνδοράτων.Ηστρατιωτικήαυτήπαράταξηχρησιμοποιείτοκυρίωςόταντοτάγμαδεχότανεπέλασηιππικού.

Μετηνπύκνωσητωγραμμώντωνπεζώνκαιτηνπαρουσίαενός

δάσουςλογχών,ήτανβέβαιοότιανακοπτότανηορμήκαιτουπλέονβαριάθωρακισμένουιππέα.Σεπερίπτωσηανάγκηςτοπεζικόσχημάτιζε«ακανθόχοιρο»,ένανσχηματισμόανάλογομετοΦούλκον,οοποίοςόμωςεξασφάλιζεολόπλευρηάμυνα,όπωςταναπολεόντειατετράγωνα.

ΩςτηνεποχήτουΗρακλείουπερίπου,οισκουτάτοιπολεμούσανμεβάσητονρωμαϊκότρόπομάχης.Ταμικρούμήκουςδόραταπουδιέθετανήτανδυνατόναχρησιμοποιηθούνκαιωςακόντια.ΟίδιοςοαυτοκράτοραςΜαυρίκιος,στο«Στρατηγικόν»συμβουλεύειτουςπεζούςναεκτοξεύουνταελαφράτουςδόρατακατάτουεχθρικούπεζικούπουτουςεπιτίθεται,λίγοπριντηνεπαφή.Αντίθετα,όταναντιμετώπιζανέφοδοεχθρικούιππικού,οιπεζοίδενέπρεπεναεκτοξεύσουνταδόρατάτους.Οφειλανναταδιατηρήσουνκαινασχηματίσουνφούλκον.Οισκουτάτοιήτανεφοδιασμένοιμεμεγάλη,στρογγυλήξύλινηασπίδα,«κοντάριον»(δόρυ),μακριάσπάθημήκους0,8-1 μ.,αλυσιδωτόήφολιδωτόήδερμάτινοθώρακα

οοποίοςκάλυπτετονπολεμιστήωςτημέσηκαιταμπράτσα,καικράνος.ΟΑγαθίας Σχολαστικόςπάντωςκάνειλόγοκαιγιατηνπαρουσία

βαρύτεραθωρακισμένωνσκουτάτων,των«antesignani»(αντεσινιάνοι)ή

«προμάχων».Οιπρόμαχοιέφεραντονίδιοοπλισμόμετουςλοιπούςσκουτάτους.Ητανενδεδυμένοιόμωςμεβαρύτατοαλυσιδωτόθώρακα,οοποίοςκάλυπτετονπολεμιστήαπότονλαιμόωςτουςαστραγάλους.Εφερανεπίσηςημίκλειστοκράνος,μεπαραγναθίδες,περιχειρίδεςκαιασπίδα,ηοποία,αντίτουκοινούσιδηρούομφαλούστοκέντροτης,έφερεομφαλόομοιάζονμεσιδηράαιχμή.ΑπόαυτόφαίνεταιότιοιπρόμαχοιήτανικανοίναπολεμούνόπωςκαιοιαρχαίοιΕλληνεςοπλίτες,ωθώνταςτοναντίπαλοκαιχρησιμοποιώνταςτιςασπίδεςωςεπιθετικάόπλα.Οισυγκεκριμένεςασπίδεςμάλιστα,ανκτυπούσανμεδύναμηεπάνωστιςασπίδεςτουαντιπάλου,ήτανδυνατόακόμακαινατιςθραύσουν. Τατάγματατωνσκουτάτωντάσσοντανσεβάθοςοκτώζυγών,όταναντιμετώπιζανέφοδοιππικούκαισεβάθοςτεσσάρωνζυγών,ότανπολεμούσανκατάπεζικού.

Ωστόσο,απότηδεύτερηδεκαετίατου7ουαιώναταδεδομένα

άρχισαννααλλάζουν.Οιστρατοίτουςοποίουςείχενααντιμετωπίσει τώραοΒυζαντινόςΣτρατόςδενδιέθεταναξιόλογατμήματαπεζικού.Ετσι,τοβυζαντινόπεζικόπροσανατολίστηκεστηναντιμετώπισητηςαπειλήςτουεχθρικούιππικού.Γιατονλόγοαυτό,οισκουτάτοιεπανεξοπλίστηκανμεμακράδόρατα-μήκους3,6μέτρων-ταοποίαήτανσαφώςπιοχρήσιμαστηναντιμετώπισηεφόδωνιππικού.

Εντάχθηκανεπίσηςσταβαριάτάγματακαικεστροσφενδονήτες.Ηκεστροσφενδόνηδενήτανπαράμιααπλήσφενδόνη,προσαρμοσμένησεξύλινοστυλεό,ώστεναπεριστρέφεταιμεμεγαλύτερηταχύτητα,προσδίδονταςέτσιστοβλήμαμεγαλύτερηαρχικήταχύτητα,άρακαικαταστροφικήισχύ.Οικεστροσφενδονήτεςέβαλλανέναδελόσχημοβλήμα,όπωςτομαρζιβάβουλον,τοοποίοείχεμεγάληδιατρητικήικανότητακαιικανοποιητικόβεληνεκές.Καιτοόπλοαυτόήταν

αρχαιοελληνικόκαιείχεχρησιμοποιηθεί

απότονύστερομακεδονικόστρατό,τηςδυναστείαςτωνΑντιγονιδών.Μετοντρόποαυτό,οργανωμένοικαιεξοπλισμένοιοιΒυζαντινοίσκουτάτοιπολέμησανκαινίκησανπλήθοςαντιπάλων,διατηρώνταςτοκύρος τηςαυτοκρατορίαςστοαπόγειότου.Τατάγματατωνσκουτάτωνσυνέχισανναμάχονται,μετοντρόποπουαναφέρθηκε,μέχριτον10οαιώνα.Νέαμεταβολήσημειώθηκετον14οαιώνα.

Β υζαντινός σκ ου τάτος τω ν αρχώ ν

του 7ου αιώ να. Φ έρει το δ όρυ του σε υψ ηλή λαβ ή, όπω ς οι αρχα ίοι

οπλίτες.

1 1 2 1 Σ ΤΡ Α Τ ΙΩ Τ ΙΚ Η Ι Σ Τ Ο Ρ ΙΑ



ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ»

Α Ν Τ ΙΜ Ε Τ Ω Π Ι Ζ Ο Ν Τ Α Σ Τ Η Ν Β ΙΑ

R o r y M i l le r

HajoHerrman

ΦΤΕΡΑΑΕΤΟΥΠΙΛΟΤΟΣΒΟΜΒΑΡΔΙΣΤΙΚΩΝ

ΚΑΙΚΑΤΑΔΙΩΚΤΙΚΩΝ(1935-1945)

Σελίδες:570,Τιμή:29,80ευρώ

Οπρωταγωνιστήςτουβομβαρδισμούτου

Πειραιάτο1941,μέλοςτηςΛεγεώνας

Κόνδωρ,αφηγείταιτηνπορείατουαπότον

ΙσπανικόΕμφύλιοέωςτηντελικήπτώση.

RoryMiller

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣΤΗΝΒΙΑΣελίδες:320,Τιμή:21,00ευρώ

Προετοιμαστείτεγιατοαπροσδόκητο:

ηθικά,συναισθηματικά,σωματικά,χωρίς

ναπάτεστηφυλακή. Κατανοήστετηβία

καιμείνετεασφαλείςσεένανκόσμοπου

γίνεταιόλοκαιπιοβίαιος.

MykelHawke

ΟΔΗΓΟΣΕΠΙΒΙΩΣΗΣΕΙΔΙΚΩΝΔΥΝΑΜΕΩΝΣελίδες:340,Τιμή:22,00ευρώ

Τοπιοσύγχρονοκαιενημερωμένο

εγχειρίδιοεπιβίωσηςπουκυκλοφορεί

παγκοσμίως. Γραμμένοαπόέναν

αξιωματικότωνΕιδικώνΔυνάμεωντου

αμερικανικούστρατού.

ΙΣΤΟΡΙΚΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ2013ΗΡΩΙΚΕΣΜΟΡΦΕΣΤΗΣΕΛΛΗΝΙΚΗΣΙΣΤΟΡΙΑΣ


Ετήσιοημερολόγιοαφιερωμένοστιςμεγάλεςηρωικέςμορφέςπου

αναδείχθηκανστηνελληνικήιστορία.Οιάνδρεςκαιγυναίκεςπου

έμεινανστηνιστορίαγιατιςπράξειςκαιτουςάθλουςτους.

ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ Σ Σ . ΦΡΑΓΚΟΣ, PhD

Π Ο Ι Α Τ Ο Υ Ρ Κ Ι Α ; ΠΟΙΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ;

Αντιστράτηγοςε.α.ΦραγκούληςΦράγκος

ΠΟΙΑΤΟΥΡΚΙΑ;ΠΟΙΟΙΤΟΥΡΚΟΙ;Σελίδες: 558,Τιμή: 19,50ευρώ

Τ7 " ■

Διεμβολισμόςτηςιστορικής

πραγματικότηταςτηςΜικράςΑσίαςμεβάσηστοιχείαπουξεκινούναπότη

μετάλλαξητωνντόπιωνχριστιανώνσε

«Τούρκους»και«μουσουλμάνους»,πριν

απόμίαχιλιετία.Ησημερινήόψητης

Τουρκίας,υπόδιαφορετικόπρίσμα.

ΚυριάκοςΝτελόπουλος

ΥΠΟΘΕΣΗWIRILΕΠΕΙΣΟΔΙΟΠΟΛΕΜΟΥ

ΧΙΟΣ,7ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ1944


Οβομβαρδισμόςτουσουηδικούφορτηγούπουμετέφερεανθρωπιστικήβοήθειαστους

λιμοκτονούντεςκατοίκουςτηςΧίου,ένα

συγκλονιστικόγεγονόςπουγράφτηκεμε

μελανάχρώματαστηνιοτορίατουνησιού.

Επίσημαντοκουμένα,μαρτυρίες,

δημοσιεύματατύπου,συνθέτουντοχρονικό

μιαςτραγωδίας.

Τ Ο Α Ν Τ ΙΠ Α Λ Ο Δ Ε Ο Σ

Οι ίθνικιαιικίζ opyavuwwαντίοιαοηςστηνκοτίχόμινηΗακεδονία

ί (1941-1944)

ΒάιοςΚαλογρηάς

ΤΟΑΝΤΙΠΑΛΟΔΕΟΣΟΙΕΘΝΙΚΙΣΤΙΚΕΣΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

ΣΤΗΝΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗΜΑΚΕΔΟΝΙΑ(1941-1944)


ΟξεχασμένοςκόσμοςτωνεθνικιστικώναντιστασιακώνοργανώσεωνστηΜακεδονία,

μεβάσηελληνικές,γερμανικέςκαι

βρετανικέςπηγές.Σεβάθοςανάλυσητης

δράσηςτουςόσοκαιτωνδαιδαλωδών

σχέσεώντουςμετοκράτοςτωνΑθηνών,το

ΕΑΜ καιτους Γερμανούς.

Τα παραπάνω βιβλία, καθώς και δεκάδες άλλα παρόμοιας θεματολογίας, θα βρίσκονται στη διάθεσή σας στην έκθεση στην κεν τρική π λατεία της Γλυφ άδας (πλ ατεία Κατρ άκη) από τις 21-12-2012 έως τις 7-1-2013.

ΑΠΟΣΤΕΛΛΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΝΤΙΚΑΤΑΒ ΟΛΗΕλεύθερηΣκέψις-Ιπποκράτους112,Αθήναι11472,Τηλέφωνα:210.36.14.736-210.36.30.697-Τηλεομοιότυττο(Φαξ):21036.30.697ΗλεκτρονικόΒιβλιοπωλείο(Internet):www.eleftheriskepsis.gr-ΗλεκτρονικόΤαχυδρομείο(E-mail):[email protected]

http://www.eleftheriskepsis.gr/



http://www.eleftheriskepsis.gr/



ΒΙΒΛΙΑ Ε ι ρ ή ν η Π α ν έ Π η

Z n ü p o c K o u z i v o n o u r l o c

ΔΡΑΜΑ 1941 Μια παρεξηγ ημένη εξέγερση

Eköooeic Κ α ο ι α ν ι ώ ι η Α θ ή ν α 2 0 0 9 , Σ ε Π ί β ε ΐ 4 6 6

Στις28Σεπτεμβρίου1941,μιαμικρήομάδαεπαναστατώνανατίναξετοεργοστάσιοηλεκτροφωτισμού,εξουδετέρωσετιςβουλγαρικέςδυνάμειςκαικατέλαβετακέντρατηςτοπικήςεξουσίας,στηνπρώτηπράξηαντίδρασηςεναντίοντουφασισμούστηνΕυρώπη.Τολουτρόαίματοςπουακολούθησε

ωςαπάντησητωνβουλγαρικώναρχώνείναιχαραγμένοστημνήμητουντόπιου-καιόχιμόνο-πληθυσμού.

Ποιαείναι,τελικά,ηαλήθειασχετικάμετηνεξέγερσηπουσημειώθηκεστηΔράματο1941;Ητανμιαπραγματικήηρωικήκίνησηαντίστασηςστουςκατακτητέςήμήπωςεπρόκειτογιασυνομωσία;ΟΣπύροςΚουζινόπουλος,στιςσελίδεςτουέργουτουαποκαλύπτεινέαδεδομένα,συγκεντρώνοντας

πληροφορίεςκαιμαρτυρίεςαπότουςανθρώπουςπουσυμμετείχανσταγεγονότα-πληροφορίεςπουέρχονταισεσύγκρουσημετηνεπικρατούσαμέχριτότεάποψησχετικάμετιςεξελίξειςστηΔράμα.

ΒασιζόμενοςσεπηγέςόχιμόνοαπότηνΕλλάδααλλάκαιαπότηγειτονικήΒουλγαρία,ο

αλήθεια,παραθέτονταςμάλισταταντοκουμένταπουσυγκέντρωσεκαθ’όλητηδιάρκειατηςπολυετούςτουέρευνας. Γραμμένομεαντικειμενικότητακαικριτικόπνεύμα,δενπροβάλλειμόνοτηνελληνικήήτηβουλγαρικήεκδοχήτωνγεγονότων,αλλάπροβαίνεισεμιαολοκληρωμένηανάλυσητουπαρασκηνίου,τωνφημώνκαθώςκαιτωνδεξιώνκαιαριστερώνθέσεωνεπίτουθέματος,ενώιδιαίτεροενδιαφέρονπαρουσιάζουνοιμαρτυρίεςτωνπρωταγωνιστώντηςεποχής,στοεκτεταμένοπαράρτηματουβιβλίου.

ΗκεντρικήδιάθεσητουβιβλίουγίνεταιαπότιςεκδόσειςΚαστανιώτη,Ζαλόγγου 11,10678,Αθήνα,τηλ.:2103301208,2103301327,www.kastaniotis.com.

Α ρ ν ύ ρ ι κ M a ü i o i ö n c

0 ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β0ΤΣΗΣ και ο Topniüiouoc ίου Φεχτί ΜπουϋένιEköooeic Aovoc & Ε ι κ ό ν α Θ ε α σ α Π ο ν ί κ η 2 0 1 2 , IsüiöEC 1 0 8

Ησυμπλήρωση100χρόνωναπότηναπελευθέρωσητηςΘεσσαλονίκης,το2012,αποτέλεσετηναφορμήγιατηνέκδοσητουπολυτελέστατουβιβλίουαπότονΑργύρηΜαλτσίδη,τονάνθρωποπουανακάλυψετοναυάγιοτουτουρκικούπολεμικούπλοίου«ΦεχτίΜπουλέντ»πουβυθίστηκεαπότοτορπιλοβόλοτου

απότηναναλυτικήπεριγραφήτωνγεγονότωντηςπεριόδου,περιλαμβάνειπλούσιοανέκδοτοφωτογραφικόυλικόαπότηνέρευναγιατοσκάφος,πρωτοσέλιδαεφημερίδων,μαρτυρίεςαυτοπτώνμαρτύρωντηςβύθισηςτουτουρκικούθωρηκτούκαιέγγραφααπότοπροσωπικόαρχείοτουσυγγραφέα.

ΤοβιβλίοδιατίθεταιαπότιςεκδόσειςΛόγος&Εικόνα,τηλ.:6944505120καιαπότηΓΝΩΜΩΝΕκδοτική,Λέσβου 14,17237,Δάφνη,τηλ.:2109758090,www.gnomonpubiications.gr .

T a o o c Σ . Α ν α σ ι α σ α κ η ς

ΤΟ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ

ΤΩΝ Μ0ΑΑ0ΝΧρονικό mc öpaonc ίων Γερμανών σιη νοτιοανατολική Λακωνία (1941-1944)Ε κ δ ό σ ε ΐ ΐ Ι δ ι ο ρ ο ρ ι ρ ή Σ π ά ρ τ η 2 0 1 2 , Ι ε Π ί Ο ε ε 2 1 0

Επτάχρόνιαέρευνας

τοεξωτερικό,συγκέντρωσεέναπλούσιουλικό,τοοποίοπαραθέτειμετημορφήχρονικούστιςσελίδεςτουβιβλίουτου.Τοποθετώνταςταστοιχείατουστοευρύτεροπλαίσιοτηςεποχής,οΤάσοςΑναστασάκηςδενπαραλείπεινααναφέρειτιςπολιτικέςκαιστρατιωτικέςαποφάσειςκαιτουςσχεδιασμούςπουπραγματοποιούντοτόσοαπότουςΓερμανούςόσοκαιαπότουςΣυμμάχους,ώστεναγίνονταιπλήρωςκατανοητάταγεγονόταπουέλαβανχώραστηνπεριοχή.

ΞεκινώνταςμετηνυποχώρησητωνΣυμμάχωναπότηΛακωνία,οσυγγραφέαςπροβαίνεισεμιαλεπτομερέστατηπεριγραφήτηςχρήσηςτουαεροδρομίουτωνΜολάωναπότουςΓερμανούςκατάτημάχητηςΚρήτης,πουείναικαιτοκύριοαντικείμενοτηςέρευνάςτου.ΣτοτρίτοκεφάλαιοοαναγνώστηςέχειτηνευκαιρίαναπαρακολουθήσειταγεγονόταπουακολούθησαντηνκατάληψητηςΚρήτηςέωςτονΣεπτέμβριοτου1944,ενώιδιαίτεροενδιαφέρονπαρουσιάζειτοπαράρτημα,πουπεριλαμβάνειανέκδοτοφωτογραφικόυλικόαπότοαεροδρόμιοτωνΜολάων.

ΗδιάθεσητουβιβλίουγίνεταιαπότιςεκδόσειςΙδιομορφή,Ορέστη7,23100,Σπάρτη,τηλ.:2731082203,απότηνιστοσελίδαmolaoiairfield.wordpress.comκαιαπευθείαςαπότονσυγγραφέα,τηλ.:6979004004.

http://www.kastaniotis.com/



http://www.kastaniotis.com/

Στρατιωτική Ιστορία 192 (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria

Documents

Transcript of Στρατιωτική Ιστορία 192 (Γνώμων/Περισκόπιο) Stratiotiki Istoria