Στρατιωτική Ιστορία 130

79
W W W > p f ? r ib G U p iU a ( jr 1 L , * Ui 131) * WINIUi ZUU/ 3 ,SU ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ - ΜΙΑ ΗΘΙΚΗ ΑΜΟΙΒΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΕΝΝΑΙΟΥΣ Α ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1912-13) Η ΒΟΥΛΓΑΡΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤ
  • date post

    08-Dec-2015
  • Category

    Documents

  • view

    111
  • download

    25

Transcript of Στρατιωτική Ιστορία 130

Page 1: Στρατιωτική Ιστορία 130

WW

W>

pf

?r

ib

GU

pi

Ua

(j

r

1 L

,*

Ui

131)

* W

IN

IU

i Z

UU

/ 3

,SU

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η

ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ - ΜΙΑ ΗΘΙΚΗ ΑΜΟΙΒΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΕΝΝΑΙΟΥΣΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1912-13)Η ΒΟΥΛΓΑΡΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ

Page 2: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΤΕΥΧΟΣ 130 · ΙΟΥΝΙΟΣ 2007

ΜΟ φαραώ Ραμσής Β ' στο π ολεμ ικό το υ άρμα λίγο πριν από τη μάχη του Κ α ν τές (1300 π.Χ.),Η ισ το ρ ική α υ τή μ ιν ιατούρα π ρ ο έρ χετα ι από τη σειρά μ ετα λλ ικώ ν φ ιγουρώ ν τη ς A ndrea M iniatures σ το 90 mm (κωδ. S8-S02) (φ ω τογραφ ική σ ύνθεσ η εξω φ ύ λλο υ : Χρήστος Γ ιαννόπουλος για τ ις εκ δ ό σ εις Π Ε Ρ ΙΣΚ Ο Π ΙΟ ).

Ε Ι Ο Φ Υ Λ Α

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ· Μηνιαίο περιοδικό - Κυκλοφορεί στις αρχές κάβε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΒΟΗΘΟΙ ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ: ΜΙΧΑΗΛ 0ΙΚ0Ν0ΜΑΚ0Σ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΛΟΜΒΑΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιω τικής Ιστορίας ΣΣΕ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ Υποστράτηγος ε.α./ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΛΑΔΗΣ, Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΆΙΟΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΑΡΑΤΣΗΣ / ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΛΕΖΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ / ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣ / ΤΩΝΗΣ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΠΑΝΗΣ / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΔΑΡΑΣ / ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ / ΞΕΝΟΦΩΝ ΧΑΛΑΤΣΗΣ / ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΙΛΙΑΝ ΧΑΛΜΠΙΝΓΚΕΡ / ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ / ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΟΥΡΧΟΥΛΗΣ / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΦΟΓΙΩΡΓΟΣ / ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ · ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΟΥΚΑ · DTP-KAAAITEXNIKO: ΓΕΩΡΓΙΑ KAFWIATH - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΝΕΛΗ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΣΟΥ • ΥΠΕΥΘΥΝΗ MARKETING ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ: ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΝΕΛΗ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ - ΒΙΚΥ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΒΑΛΙΝΑ ΣΟΥΒΑΤΖΗ · ΓΡΑΦΕΙΑ: Γ ΣΕΦΕΡΗ 8, 17234. ΔΑΦΝΗ, ΑΘΗΝΑ · ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951,10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 210.92.73.620 · e-mail: info®periscopio.gr · WEB SITE: www.periscopio.gi · FAX: 210.92.73.622 · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 42,00 ευρώ / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙΚΛΠ. 75,00 ευρώ Φ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΚΥΠΡΟΣ 78,00 ευρώ / ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 86,00 ευρώ · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥθΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Γ Σεφέρη 8, Δάφνη, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: I. ΞΥΝΟΣ - I. ΕΥΣΤΙίΑΤΟΙΛΟΥ O.E. · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ · ISSN: 1109-0510 · ΚΩΔΙΚΟΣ: 3196

ff OB ΣΙΝΟ-ΙΑΠΩΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΣΥΓΚΡΟΥΣΗ "ΓΙΓΑΝΤΑΝ" ΣΤΗΝ ΑΣΙΑ (1937-1945)

22 ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΤΟ ΒΙΕΤΝΑΜ (1955-1965)Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΣ

32 Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΜΒΕΡΣΑΠΩΣ ΑΝΑΚΟΠΗΚΕ Η ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΤΟ 1944

46 Α ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΗ ΒΟΥΛΓΑΡΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ

58 ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣΜΙΑ ΗΘΙΚΗ ΑΜΟΙΒΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΕΝΝΑΙΟΥΣ

4 ΕΙΔΗΣΕΙΣ79 ΒΙΒΛΙΑ80 ΤΑΙΝΙΟΚΡΙΤΙΚΗ 82 QUIZ ΓΝίΙΣΕΠΝ

68 ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΑΜΣΗ Β'Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗΣ

Page 3: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΚΤΟΠΙΣΜΕΝΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΤΗΣ ΕΣΣΑ

Ενα από τα μεγάλα μυστήρια του Β' ΠΠ αφορούσε την τύχη των γερμανικής καταγωγής πληθυσμών που ζούσαν στο έδαφος τη ς Σοβιετικής Ενωσης. Η αποκάλυψη αρχείων της NKVD της σοβιετικής περιόδου, έρ ιξε φως σε ένα δράμα εκατοντάδω ν χιλιάδων ανθρώπων οι οποίοι εκτοπίστηκαν ανατολικά λόγω τη ς γερμανικής εισβολής. Α ρκετές δεκά δες χιλιάδες αθώοι πέθαναν σε αυτό το μαρτυρικό και απάνθρωπο ταξίδι. Στην πλειοψηφία τους ήταν γυναίκες και παιδιά. Το 1999 οι περισσότεροι από τους 30.000 περίπου Ρωσογερμανούς οι οποίοι ζούσαν στην περιοχή του Τατζικιστάν και είχαν καταγραφεί το 1989, επέστρεψαν στη Γερμανία. Η σχετική απογραφή απεκάλυψε την ύπαρξη δύο περίπου εκατομμυρίων ρωσόφωνων κατοίκων γερμανικής καταγωγής στη Ρωσία. Μέχρι το 1999 περίπου 1,7 εκατομμύρια είχαν επιστρέφει στη Γερμανία, ενώ 6.000 εγκαταστάθηκαν στη ρωσική περιοχή του Καλίνινγκραντ, στην παλαιά Ανατολική Πρωσία. Το 2002 οι ρωσικές υπηρεσίες γνωστοποίησαν ότι 597.212 Ρώσοι πολίτες γερμανικής καταγωγής ζούσαν σε διάφορες περιοχές της χώρας.

Αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της σοβιετικής περιόδου έριξαν φως σε μια όχι και τόσο γνωστή ιστορία, η οποία αφορά τη ν ύπαρξη και την τύχη των γερμανικής καταγωγής πληθυσμών της Ρωσίας. Τον 17ο και τον 18ο αιώνα σημειώθηκε μεγάλος γερμανικός αποικισμός στη Ρωσία, στο πλαίσιο της πολιτικής του Μεγάλου Πέτρου και των διαδόχων του με στόχο την εκδυτικοποίηση της χώρας και την εισαγωγή ειδ ικευμένω ν τεχνιτώ ν και εργατών. Οι γερμανικοί πληθυσμοί έγιναν γνωστοί, ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή όπου ζούσαν, ως οι

Γερμανοί του Βόλγα, της Μαύρης θάλασσας, της Κριμαίας, του Καυκάσου και τη ς Βολυνίας στην Ουκρανία. Μ ετά τη ν άνοδο των Σοβιέτ δημιουργήθηκε, το 1924, η αυτόνομη Σοσιαλιστική Δημοκρατία των Γερμανών του Βόλγα. Επειτα από τη γερμανική εισβολή το 1941, οι πληθυσμοί αυτοί εκτοπίσθηκαν και διασκορπίστηκαν στην κεντρική Ασία. Το 1942 οι ικανοί προς εργασία υποχρεώθηκαν να μεταβούν ως εργάτες-δούλοι στα σοβιετικά εργοστάσια. Το 1948, με διαταγή του Στάλιν, απαγορεύθηκε στους Γερμανούς να εγκαταλείψ ουν την ασιατική Ρωσία και να επιστρέφουν στην ευρωπαϊκή. Το διάταγμα ανακλήθηκε το 1953 και μόνον τό τε ορισμένοι έφυγαν προς τα δυτικά.

Κατά την εποχή της κολεκτιβοποίησης εστάλησαν στο Τατζικιστάν 2.022 Γερμανοί. Μ ικρότερος αριθμός εστάλη στην Αρμενία (433). Στο Ουζμπεκιστάν επίσης είχε καταγραφεί (1939) η παρουσία 10.049 Σοβιετικών γερμανικής καταγωγής. Τα έγγραφα της NKVD αποκαλύπτουν ότι από τις 25 Δεκεμβρίου 1941 ξεκίνησε μαζικός εκτοπισμός των γερμανικής καταγωγής πληθυσμών, κατά τον οποίο μεταφ έρθηκαν σιδηροδρομικώς προς τα Ουράλια και τη Σιβηρία 799.459 άτομα. Από αυτά 56.709 άτομα πέθαναν, κατά τη διάρκεια τη ς μεταφοράς, από αρρώστιες λόγω των άθλιων συνθηκών διαβίωσης. Εκτός των παραπάνω η NKVD

ανέφ ερε ότι 385.785 άτομα είχαν φθάσει στο Καζακστάν τη ν 1η Ιανουαρίου 1942. Από τις 25 Νοεμβρίου 1941 οι σοβιετικές αρχές στο Αλτάι Κράι, στο Κράσνογιαρσκ Κράι, στο Νοδοσιμπίρσκ Ομπλαστ και στο Ομσκ Ομπλαστ είχαν καταγράψει την άφιξη άλλων 396.093 Γερμανών εκτοπισθέντων. Η ταχεία προέλαση των Γερμανών στο Ανατολικό Μέτωπο διέσωσε περί τους 350.000 ομοεθνείς τους. Μ ετά την ή ττα της Γερμανίας, οι σοβιετικές αρχές δ ιέταξαν τη σύλληψη όσων είχαν αποφύγει την εκτόπιση και την αποστολή τους σε ειδικά τάγματα εργασίας στη Σιβηρία, στο Τατζικιστάν και στη σοβιετική Απω Ανατολή. Συνολικά 203.796 άτομα εστάλησαν στην ΕΣΣΔ. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονταν και όσα παραδόθηκαν στους Σοβιετικούς από τα συμμαχικά στρατεύματα, όπως προέβλεπε ειδ ικός όρος στη συμφωνία της Γιάλτας. Απέφυγαν τη σύλληψη περί το υς 100.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά που διασώθηκαν και έμειναν στη Γερμανία. Στο Τατζικιστάν οι Γερμανοί έφθασαν μετά το τέλο ς του Β1 ΠΠ (1945-46) και επελέγησαν για τη δημιουργία κολχόζ κάτω από άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Ο μογενείς μας Πόντιοι οι οποίοι είχαν εκτοπιστεί μεταγενέστερα, απεκάλυψαν ότι οι ιθαγενείς τουρκικής καταγωγής πληθυσμοί συμπεριφέρονταν στους Γερμανούς απάνθρωπα, με καθημερινούς βιασμούς, ξυλοδαρμούς και άσκηση

Εγγραφα της NKVD αποκαλύπτουν ότι οι Σοβιετικο ί εκτόπισαν εκατοντάδες χιλ ιάδες ανθρώπους γερμανικής καταγω γής στη Σιβηρία και στην κεντρική Ασία, όπου υπέστησαν τα πάνδεινα.

πάσης φύσεως βίας σε βάρος τους. Το 1979 ο αριθμός των γερμανικής καταγωγής Σοβιετικών στο Τατζικιστάν ανερχόταν σε 38.853.

Η αποκάλυψη των φρικτών συνθηκών διαβίωσης και της απάνθρωπης συμπεριφοράς του σοβιετικού καθεστώτος προς τους γερμανικής καταγωγής πληθυσμούς απ οτελεί μια ακόμη μαύρη σελίδα στην ιστορία της ανθρωπότητας, επιβεβαιώνοντας ότι ο στυγνός ολοκληρωτισμός δεν γνωρίζει σύνορα.

ΕΠΡΕΠΕ Η ΕΛΛΑΔΑ ΝΑ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΣΕΙ ΣΤΗ Μ. ΑΣΙΑ;

Ο Μάιος είναι μήνας επετείω ν οι οποίες αφορούν σημαντικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας. Στις 15 Μαϊου 1919 ελληνικά σ τρατεύματα αποβιβάσθηκαν στη Σμύρνη, στο πλαίσιο εκτέλεσ ης σημαντικής εντολής. Επρόκειτο για την αρχή της Μικρασιατικής εκστρατείας, η οποία θα τερματιζόταν με την καταστροφή του 1922. Με αφορμή το συγκεκριμένο γεγονός, το οποίο πρόσφατα συνδέθηκε με την απαράδεκτη φράση περί «συνωστισμού» των προσφύγων στην παραλία της Σμύρνης στο διαβόητο πλέον βιβλίο Ιστορίας τη ς Στ' Δημοτικού, έχει ξεκινήσει ένας διάλογος για το αν ήταν αναγκαία η αποστολή στρατού στη Σμύρνη. Οι απόψεις διίστανται. Επιχειρήματα διατυπώνονται και από τις δύο πλευρές, ανάλογα με την ιδεολογικοπολιτική τους τοποθέτηση. Η πλευρά η οποία θεω ρεί ότι ήταν λάθος η αποστολή στρατευμάτων στη Σμύρνη και κατ' επέκταση στη

Page 4: Στρατιωτική Ιστορία 130

6ΛΛΑ1n P O S P I t WΝΛ2ΗίΗι

oAZHtHi

ΧΑΡΤΗ* rh i m erAAHi εΛΛΑΔΟ ίe K T A m Π Λ Η Θ Υ Σ Μ Ο Σ Σ Υ Ν Ο Ρ Α Κ Λ ΙΜ Α ΐ

1 3 1 1 ' ΐ Η ι . ί 1 / */ ..» / » (> * . « 3 2 . 0 0 0 ------- f t * » * » « * / . I ; S , r . « u . o « o

l§lj:iHU5S » » 5 ,0 50 ,0 0 0 ...................... im . .l9tO HJlW .. .. 7 .156 .000 .......i H w y .-u .« "

Το ερώτημα περί της ορ&ότητας ή μη της απόφασης για στρατιω τική εμπλοκή της Ελλάδας στη Μ. Ασία απασχολεί μέχρι σήμερα τους ιστορικούς.

Μ. Ασία, στηρίζεται στο οδυνηρό πέρας της εκστρατείας, στην καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού. Πρόκειται για μια θέση η οποία Βασίζεται στο αποτέλεσμα και απορρίπτει ως λάθος στρατηγική επιλογή την εμπλοκή τη ς Ελλάδας στη Μ. Ασία. Ο αντίλογος στηρίζεται στη γεωπολιτική του χώρου (Ελλάδα-Αιγαίο-Μ. Ασία) και διαφωνεί με οποιαδήποτε προσπάθεια απόδειξης της στρατηγικής του Ελευθερίου Βενιζέλου, να αποκτήσει η Ελλάδα εδάφη στην Ανατολία, ως λάθους. Το 1919 η Ελλάδα αποτελούσε μια ανερχόμενη ναυτική δύναμη, τα συμφέροντα τη ς οποίας συνέπλεαν με αυτά της Βρετανίας και της Γαλλίας. Η Ιταλία ήταν η μόνη χώρα - εκτό ς τη ς η ττημένη ς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας - της οποίας τα συμφέροντα ήταν αντίθετα προς εκείνα των υπολοίπων. Η Ρώμη επιζητούσε να καταλάβει και να

προσαρτήσει οθωμανικά εδάφη (θυμίζουμε τη ν περίπτωση της Ρόδου και γεν ικότερα των Δωδεκανήσων). Στρατός και στόλος της κινήθηκαν για να ελέγξου ν τη ν περιοχή νοτίως του ποταμού Μαιάνδρου. Οι Ιταλοί είχαν ως στόχο το λιμάνι τη ς Σμύρνης, το οποίο επεδίωκαν να εντά ξου ν στη σφαίρα επιρροής τους. Συνεπώς, η απόφαση για κατάληψη οθωμανικών εδαφών ήταν δεδομένη από μια χώρα (Ιταλία) και η Αθήνα έπρεπε να συνηγορήσει ή να αντιδράσει στην ιταλική στρατηγική. Επιπλέον η Ελλάδα είχε υποχρέωση να προστατεύσει τις ζωές των Ελλήνων χριστιανών τη ς Μ. Ασίας, οι οποίες κινδύνευαν από την αστάθεια και την ανασφάλεια μετά την κατάρρευση της οθωμανικής διοίκησης.

Αν η Ελλάδα είχε αποφασίσει να απόσχει από τη Μ. Ασία, οι Ιταλοί θα κατελάμβαναν τη Σμύρνη και την ενδοχώρα της. Στη συνέχεια θα εκδηλωνόταν

η αντίσταση του Κεμάλ με σκοπό την εκδίωξη των Ιταλών από τη Μ. Ασία. Οι τελευτα ίο ι θα στρέφονταν για βοήθεια προς τους χριστιανούς κατοίκους (Ελληνες και Αρμένιους), οι οποίοι σε κάθε περίπτωση θα ήταν στο

στόχαστρο των Τούρκων. Η κατάσταση θα οδηγείτο πάλι στη σφαγή των Ελλήνων, οι οποίοι δ εν θα είχαν συμπαραστάτες τους ο μοεθνείς τους αλλά τους Ιταλούς. ΟΙ Ιταλοί θα αποχωρούσαν μπροστά στην

ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ"

Το ιστορικό σωματείο "Οι Φίλοι του Σουλίου" ιδρύθηκε το 1971 από τους αείμνηστους, στρατηγό Δημήτριο Τ. Μπότσαρη και ιστορικό και λογοτέχνη Βασίλειο Κραψίτη. Είναι βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών και τη Βουλή των Ελλήνων για το έργο του "Μνήμη Σουλίου". Μεγάλη ήταν η συμβολή του στην καθιέρωση των εορταστικών εκδηλώσεων στον ιστορικό χώρο του Σουλίου, την τελευτα ία Κυριακή του Μαϊου κάθε έτους. Η έδρα του βρίσκεται στην Αθήνα, επί τη ς οδού Π ολυτεχνείου 8 (τηλέφωνα επικοινωνίας: 2105228437 και 6945491891). Η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου που προέκυψε από τις εκλογές της 25ης Φεβρουάριου 2007 είναι η εξής: πρόεδρος: Αθανάσιος Μπάλλας, Α1 αντιπρόεδρος: Κίτσος- Χρήστος Μπότσαρης, Β' αντιπρόεδρος και ταμίας: Ιωάννης Μπανίκας, γενική γραμματέας: Γεωργία Ρουσάκη, υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων: Λάμπρος Τζαβέλλας.

Page 5: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

πίεση του Κεμάλ και ο Ελληνικός Στρατός δεν θα μπορούσε να επέμβει παρά καθυστερημένα. Αλλωστε η Βρετανία και η Γαλλία θα άλλαζαν την πολιτική τους, προκειμένου να μην υπάρξει ιταλικός έλεγχος τη ς δυτικής Μικράς Ασίας. Η Ελλάδα, ακόμη και αν είχε ανταμειφθεί με την Ανατολική Θράκη, θα εμπλεκόταν στρατιωτικά στη Μ. Ασία προκειμένου να προφυλάξει τους σφαγιαζόμενους Ελληνες και θα είχαμε επανάληψη της εκστρατείας στη Μ. Ασία υπό δυσμενέστερες συνθήκες. Η κυβέρνηση θα υποχρεωνόταν να προχωρήσει σε νέα επιστράτευση, με αντίκτυπο στο ηθικό των πολιτών (μετά από επταετή σχεδόν θητεία αρκετοί θα αναγκάζονταν να πάρουν πάλι τα όπλα, έπειτα από ανάπαυλα δύο περίπου ετών, όσο περίπου υπολογίζεται ό τι θα κρατούσε η ιταλική αντίσταση στην περιοχή). Η εμπλοκή του Ελληνικού Στρατού στη Μ. Ασία θα πραγματοποιείτο υπό συνθήκες χαμηλού ηθικού και χαλάρωσης, με δεδομένη την τό τε άποψη στην κοινή γνώμη.

Η απόφαση αποστολής στρατευμάτων στη Μ. Ασία υπήρξε ορθή και το άδοξο αποτέλεσμα τη ς εκστρατείας θα πρέπει να αναζητηθεί αποκλειστικά στην εξέλ ιξη των επιχειρήσεων και κυρίως στην ανικανότητα της στρατιωτικής ηγεσίας η οποία προέκυψε μετά την επάνοδο του Κωνσταντίνου Α' και την ανάληψη τη ς εκστρατείας του 1921 προς το ν Σαγγάριο και την Αγκυρα. Η Ελλάδα για γεωστρατηγικούς και γεωπολιτικούς λόγους έπρεπε να “ενοποιήσει“ τις δύο ακτές του Αιγαίου, παράλληλα με την προσάρτηση της ανατολικής Θράκης. Ο πολιτικός και στρατιωτικός έλεγχος των Δαρδανελίων από μια φιλική προς τη Βρετανία ναυτική δύναμη, η οποία θα αποτελούσε αξιόπιστο σύμμαχο του Λονδίνου, ήταν απόλυτα επ ιθυμητός και εφ ικτός το 1919. Μόνο μετά το 1920 και την «απόδειξη» της ελληνικής αναξιοπιστίας τα δεδομένα ανατράπηκαν. Η Ελλάδα αναγκάστηκε να παραδώσει την ανατολική

Θράκη στους Τούρκους κατόπιν πιέσεων των Βρετανών και των Γάλλων, μέσω των οποίων το νέο τουρκικό καθεστώς άρχισε να απολαμβάνει την «εμπιστοσύνη» των μεγάλων δυνάμεων...

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΛΙΚΗΣ ΤΟΥ 1453 - ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ

Στις 29 Μαϊουσυμπληρώθηκαν 554 χρόνια από την αποφράδα ημέρα της άλωσης τηςΚωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Ανάμεσα στα διάφορα αφιερώματα τα οποία παρουσιάσθηκαν, ιδιαίτερο ενδ ιαφέρον είχε ένα το οποίο φ ιλοξενήθηκε στις σ τήλες της εφημερίδας "Καθημερινή της Κυριακής". Το άρθρο το οποίο έφ ερ ε τη ν υπογραφή του δ ιευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Δ. Αποστολόπουλου, ασχολείτο με ένα παράξενο γεγονός, το οποίο αποδεικνύει το υς έξυπνους πολιτικούς χειρισμούς του πατριάρχη Ιερεμία Α ’ το 1537 έναντι των οθωμανικών αρχών.

Με βάση ένα χρονικό του 1584, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμίας Α' βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα σουλτανικό φιρμάνι που επέβαλλε όλες οι χριστιανικές εκκλησίες να μετατραπούν σε τζαμιά, με την αιτιολογία ότι η πόλη δεν παραδόθηκε στον Μωάμεθ Β1 αλλά αλώθηκε (σύμφωνα με τη ν ισλαμική παράδοση, μια πόλη που καταλαμβάνεται δεν δικαιούται προνόμια). Τι είχε συμβεί; Μ ετά το ν θάνατο του Πορθητή, ο οποίος διατηρούσε τα δικά του σχέδια για την αυτοκρατορία, οι διάδοχοί του δεν δ ιέθεταν τη ν οξύνοιά του και θέλησαν να επανέλθουν στα συντηρητικά - παραδοσιακά μουσουλμανικά πρότυπα και αξίες. Κατά το ισλαμικό δίκαιο, καθεστώς προνομίων (προστασίας) παρεχωρείτο σε πόλεις οι οποίες είχαν παραδοθεί και σε ομάδες οι

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης «ανατράπηκε» από τον πατριάρχη Ιερ εμ ία Α ' προκειμένου αυτός να διασώσει τις εκκλησίες της πόλης από τη μετατροπ ή τους σε τζαμιά.

οποίες είχαν συνεργασθεί με τους μουσουλμάνους. Ο κίνδυνος για το Πατριαρχείο ήταν μεγάλος. Ο Ιερεμίας έπρεπε να προσπαθήσει να ανατρέψ ει μια απόφαση η οποία έμοιαζε τελεσίδικη. Χάρη στην ευστροφία του, συνέλαβε τη ν ιδέα να προσπαθήσει να αποδείξει ότι η Κωνσταντινούπολη δεν αλώθηκε αλλά παραδόθηκε! Για τον σκοπό αυτό απέστειλε ανθρώπους να «βρουν» επιζώντες στρατιώτες οι οποίοι με τη μαρτυρία τους θα απεδείκνυαν ότι η Πόλη παραδόθηκε. Το εγχείρημα ήταν δύσκολο. Η λύση βρέθηκε στην Αδριανούπολη, όπου άνθρωποι του πατριάρχη «ανεκάλυψαν» Τούρκους στρατιώτες άνω των 100 ετών (!) οι οποίοι κατέθεσαν ότι είχαν λάβει μέρος στην πολιορκία και πιστοποίησαν ότι η Βασιλεύουσα παραδόθηκε.

Το χρονικό του 1584 όμως φέρνει στο φως και άλλα ενδ ιαφέροντα στοιχεία. Σύμφωνα με αυτά, ο Ιερεμίας βρισκόταν σε επικοινωνία με τον μεγάλο βεζύρη, ο οποίος τον συμβούλευσε πώς να δράσει με τελ ικό σκοπό την ακύρωση τη ς σουλτανικής απόφασης. Μ εταξύ των άλλων αναφέρονται και γεγονότα τα οποία σχετίζονται με την Ιστορία του Πατριαρχείου και τις σχέσεις που είχε με την Οθωμανική Αυτοκρατορία

κατά την περίοδο 1454-1578. Ο Μαρτίνος Κρούσιος δημοσίευσε στα λατινικά το χρονικό, περιλαμβάνοντάς το στο έργο του "Turcograecia" το οποίο εκδόθηκε στη Βασιλεία το 1584. Την ίδια περίοδο με τα παραπάνω συνέβη ένα παρόμοιο γεγονός στο οποίο πρωταγωνίστησαν οι Εβραίοι τη ς Κωνσταντινούπολης. Οι τελευ τα ίο ι ζητούσαν να έχουν τις συναγωγές τους και το δικαίωμα συντήρησής τους.Για να μπορέσουν να υλοποιήσουν το αίτημά τους, έπρεπε να αποδείξουν ότι κατά την άλωση οι πρόγονοί τους είχαν έλθ ε ι σε μυστική συνεννόηση με τον Μωάμεθ Β' προκειμένου να τον βοηθήσουν να καταλάβει την Πόλη. Για να υποστηρίξουν τις θ έσ εις τους παρουσίασαν δύο υπέργηρους μάρτυρες οι οποίοι είχαν συμμετάσχει στην άλωση (ηλικίας 115 και 117 ετών!).

Το εν λόγω χρονικό μας πληροφορεί για τις πρακτικές τη ς εποχής και το υς έξυπνους πολιτικούς χειρισμούς του πατριάρχη Ιερεμία, καθώς και για τη ν αποφασιστικότητα των θρησκευτικών κοινοτήτων της Κωνσταντινούπολης, οι οποίες, προκειμένου να διατηρήσουν ή να αποκτήσουν προνόμια, κατέφυγαν σε πρωτότυπες λύσεις- τεχνάσματα.

6

Page 6: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΙΕΝΟΦΰΝ ΧΑΑΑΤΣΗΣ

Ο Β ' Σινσ-ιαπωνικός noDsuoc αποιέΠεσε ίο αποκορύφωμα inc

ιαπωνικής επεκιαιικόιηταα που ε ίχε ξεκινήσει από ία τέλη ίου 19ου

αιώνα οε βάρος me Κίνας. Ταυιόχρονα υπήρξε προοίμιο me

ιαπωνικής εξάπλωσης οιον Ειρηνικό και οιη νοτιοανατολική Αοία κατά ιον Β ΠΠ. Η αύγκρουοη ανάμεοα o t o u c

δύο ασιατικούς γίγαντες, τον πληθυομιακό και τον βιομηχανικό,

υπήρξε σκληρή και πολυαίμακτη, σημαδεύτηκε δε και από τις

Ο Β' ΣΙΝΟ-ΙΑΠΟΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΣύγκρουση "V IVQ VK dV" οτην Αοία

1937-1945θηριω δίες που διέπραξαν οι

επιτιθέμενοι σε βάρος του κινεζικού άμαχου πληθυσμού, με

αποκορύφωμα τη μεγάλη σφαγή η οποία έμεινε γνωοτή ω ς «Ο βιαομός

της Νανκίννκ».

Κινεζικά σ τρ α τεύ μ α τα κ ινούντα ι για να α ντιμετω π ίσ ουν το ν Α υ το κ ρ α το ρ ικ ό Ιαπωνικό Σ τρ α τό σ τις α ρχές το υ Σινο-ιαπωνικού πολέμου. Οι σ τρ α τιώ τες ανήκουν σε μ ια από τις επ ίλ εκ τες κ ινεζ ικ ές μ ερ α ρ χ ίες , που είχαν εκ π α ιδ ευ τε ί από Γερμανούς σ υμβούλους. Φ ορούν γερμανικά κράνη Μ 35 και είνα ι οπλισμένοι μ ε την κ ινεζική έκδοση το υ γερμανικού τυ φ εκ ίο υ Mauser.

Ο ζτρ α τη γ ό ς Τσιάνγκ Κάι Ζ ί * η γ έτη ς του Κ ινεζικού £.-· ' σ τικού Κ όμματο ς Λ οβο μιντά νγκ , κατά την ~ζοκ>δο το υ πολέμου.

Α ίχνμα τικό ς και -τ α ξιω ματικός της ε τ ιλ ε κ τη ς 88ης * νεζ ικ ή ς Μ ερα ρ χία ς -ο χ ο ν τα ι σ τη Σ ανγκάη. Ο π ρώ τος, σ το βάθος, ε ν α ι οπ λισμένος μ ε ένα η μ ι-α υτόμ α το π ιστόλι ’•'auser C96 γερμανικής κ ατα σ κευής και ο δ εύ τερ ο ς χ ε ιρ ίζ ε τα ι ένα ελαφ ρ ύ πολυβόλο ΖΒ 26 τσεχοσλοβακικής κατα σ κευής.

Page 7: Στρατιωτική Ιστορία 130

ιαπωνική ε π ε κ τα τ ικ ό τη τα ενα ­ν τ ίο ν τη ς Κίνας ξεκ ίν η σ ε από τα τέ λ η το υ 19ου αιώνα, μ ε το ν ν ικ η ­φ όρο για τη ν Ιαπωνία π ό λεμ ο του 1894-95. Η Κ ινεζική Α υ το κρ α το ρ ία

τω ν Μ αντσ ού , ύ σ τερα από τη ν ή ττα τη ς , α να γκά σ τηκε να παραχω ρήσει στη χώρα το υ «Α να τέλλο ντος Ηλιου» τη Φ ορμόζα (σ ημερ ινή Ταϊβάν), ενώ έχασ ε και τη ν Κο­ρέα, που α π οτελού σ ε π ρ ο τεκ το ρ ά το τη ς . Η Ιαπωνία α ύ ξη σ ε τα εδ α φ ικά τη ς κέρδ η με το ν Ρωσο-ιαπωνικό π όλεμ ο (1904-5), ό ­τα ν κα τέλ α β ε τη χερσ όνησ ο Λ ιά ο το ύ νγκ και το σ ιδη ρο δρομ ικό δ ίκ τυ ο τη ς νότια ς Μ α ντζουρ ία ς . Μ ετά το ν Α' ΠΠ έλ α β ε ως α­ν τα μ ο ιβή και τ ις γ ερ μ α ν ικ ές κ τή σ ε ις ο ι ο ­π οίες υπήρχαν σε κ ινεζ ικό έδ α φ ος . Το 1931 έγ ιν ε ένα ακόμα βήμα γ ια τη ν κατά- κτησ η τη ς Κίνας. Οι Ιάπω νες εξα π έλυσ α ν επ ίθεσ η σ το β ο ρ ε ιο α να το λ ικ ό τμ ή μ α τη ς χώρας, που ο δ ήγη σ ε σ την κα τά ληψ η ο λό ­κλη ρη ς τη ς Μ α ντζο υρ ία ς και στη δ η μ ι­ουργία ιαπωνικού π ρ ο τεκ το ρ ά το υ , το υ Μ αντσ ουκουό .

Η ιαπωνική εξάπλωση ε ίχ ε δ ιευ κ ο λ υ ν ­θ ε ί αρχικά από τη ν παρακμή τη ς Κ ινεζικής Α υ το κρ α το ρ ία ς και στη σ υνέχεια από τη ν κατάσταση η οποία επ ικράτησ ε στο εσω­τε ρ ικ ό τη ς Κίνας, ύσ τερα από τη ν πτώση τη ς μοναρχίας το 1911. Η Κίνα επί α ρ κετά χρόνια β υ θ ίσ τη κε στο χάος τω ν εμφ υλίω ν π ολέμω ν ανάμεσα στις δ ιά φ ορ ες φ α τρ ίες πολεμάρχω ν, που α ντιμά χο ντα ν για το ν έ ­λεγχο τη ς εξουσ ία ς. Σ τα μέσα τη ς δ εκ α ε ­τ ία ς το υ 1920 π ρ ο έβ α λε ισχυρό, μέσα από τη δ ίνη τω ν εμφ ύλ ιω ν συγκρούσεω ν, το

Ιάπω νες ε π ιτ ίθ ε ν τα ι εναντίον κ ινεζικώ ν θ έσ εω ν στη Σανγκάη , το 1937. Η μάχη της Σ α νγκά η ς υπ ήρξε ιδ ια ίτερ α α ιμ α τη ρ ή κα ι για τ ις δύο π λευ ρ ές . Σ ε α υ τή ν έλα β α ν μ έρ ο ς οι

κ α λ ύ τερ ες μ ερ α ρ χ ίες το υ Κ ουομ ιντάνγκ και υπ έστησαν μ ε γ ά λ ες α π ώ λειες.

Εθνικ ισ τικό Κόμμα, Κ ου ο μ ιν τά νγκ , που ε ί­χ ε ιδρύσ ει στη νότια Κίνα ένα ς γ ια τρός , ο Σούν Γιάτ Σεν. Η συμμαχία το υ τε λ ε υ τα ίο υ μ ε τη Σ ο β ιετικ ή Ενωση ε ίχε οδη γή σ ει και στη συνεργασία μ ε το ν εο σ ύ σ τα το Κ ινεζι­κό Κ ομ μουνισ τικό Κόμμα. Υστερα όμω ς από το ν θ ά να το το υ Σούν Γιάτ Σεν, το 1925, και τη ν ανάληψ η τη ς ηγεσ ίας του Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ από το ν σ τρα τηγό Τσιάνγκ Κάι Σ εκ, άρχισαν δ ιώ ξε ις ενα ν τίο ν τω ν κομμουνιστώ ν. Ο Τσιάνγκ, αφ ού εγ κ α τέ - σ τησε τη ν έα π ρω τεύουσ α τη ς χώρας στη Ν α νκ ίνγκ (ή Νανκίν) και σ ταθεροπ οίησ ε τη ν κυριαρχία το υ Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ νότια το υ π οταμού Γιανγκτσ έ, ξεκ ίν η σ ε ε π ιθ ε τ ι­κ ές επ ιχειρήσ εις ενα ν τίο ν τω ν π ολεμ ά ρ ­χων το υ βορρά αλλά και τω ν κο μ μ ο υν ι­στών, το υ ς οποίους κα θο δη γο ύσ ε ένα ς α­γρ ό τη ς από τη ν επαρχία Χουνάν, ο Μ άο Τσε Τούνγκ. Ο Τσιάνγκ άρχισε τ ις επ ιθ έ ­σεις ενα ν τίο ν τω ν κομμουνισ τώ ν το 1927 και το 1934 το υ ς ανάγκασ ε να φ ύ γο υ ν από τ ις ν ό τ ιε ς επ αρ χίες τη ς χώρας. Υστερα από μια π ερ ιπ ετειώ δη κίνηση που έγ ιν ε γνω στή ως η «Μ εγάλη Π ορεία», 20.000 π ε­ρίπου κο μ μ ο υν ισ τές από ένα αρχικό σύνο­λο 100.000 κατόρθω σ αν να φ θάσ ουν σ τις β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ές επ αρχίες τη ς Κίνας. Ε κεί κα τά τα χρό ν ια που θα ακο λου θούσ α ν θα π ρ ο ετο ιμ ά ζο ν τα ν για τη ν εξαπ όλυση α­ν τα ρ το π ο λέμ ο υ ενα ν τίο ν το υ Κουομι- ν τά ν γκ και τω ν Ιαπώνων εισβολέων.

Η δημ ιο υρ γ ία μιας ισχυρής Κίνας ή τα ν κά τι που οι Ιάπωνες δ εν επ ιθυμούσαν. Ετσι, ε κ μ ε τα λ λ ε υ ό μ ε ν ο ι τη ν προσήλωση το υ Τσιάνγκ σ τον π όλεμ ο ενα ν τίο ν τω ν κομμουνισ τώ ν, συνέχισαν τη ν προέλασή το υ ς στη β ο ρ ε ιοα να το λ ική Κίνα κα τα λα μ ­βά νο ντα ς το 1933 τη ν επαρχία Τζεχόλ. Αν και ο ι εδ α φ ικ ές α π ώ λειες ή τα ν σ η μ α ντι­κές , το Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ δ εν ε ίχ ε κλονισ τεί. Επιπλέον, σε μια π ροσπ άθεια να επ ιτύ χε ι τη ν ε ν ό τη τα στη χώρα, ο Τσιάνγκ προχώ­ρησε σ τις α ρχές το υ 1937, έστω και απρό­θυμ α , σε ανακω χή με το υ ς κο μ μ ο υν ισ τές . Θ ο ρ υ β η μ ένο από α υ τή τη ν ε ξ έ λ ιξ η το σ τρα τιω τικό κα τεσ τη μ ένο τη ς Ιαπωνίας κ α τ έ λ η ξ ε στο ό τι μ όνον η ο λο κληρ ω τική ε ισ βολή σ την Κίνα και η ανατροπ ή το υ Τσιάνγκ θ α δ ιασ φ άλιζε τα σ υ μ φ έρ ο ν τά τη ς σ την π ερ ιοχή.

Η ΠΡ0ΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1937-41)

Η σ ύγκρουση ανάμεσα σ τις δ ύο χώ­ρ ες άρχισε σ τις 7 Ιουλίου 1937, μ ε α φ ο ρ ­μή ένα επ εισ όδιο κο ν τά σ την παλαιά μαρ­μάρινη γ έφ υ ρ α το υ Λ ου γκο υτσ ιά ο (κοντά σ το Π εκίνο), γνω σ τή και ως γ έφ υ ρ α το υ «Μ άρκο Πόλο». Σύμφ ω να μ ε το υ ς ιαπωνι­κο ύ ς ισχυρισμούς, ένα ς σ τρα τιώ τη ς το υ ς ε ίχ ε ε ξα φ α ν ισ τε ί κα τά τη δ ιά ρ κεια σ τρα ­τιω τικώ ν ασκήσεω ν στη Μ αντζουρ ία . Θ ε-

Page 8: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

13

0Σχ

εδία

ση

χάρι

η: Γ

εωργ

ία

Λουκ

ά/Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

ω ρώ ντας υ π εύθ υνο υ ς το υ ς Κ ινέζους, το υ ς ζή τησ αν να παραδώ σουν το ν σ τρα ­τιώ τη ή να επ ιτρ έψ ο υ ν σ του ς ίδ ιους να π ραγματοπ οιήσ ουν έρ ευ ν α μέσα στο κι­νεζ ικό έδα φ ο ς . Οι Κ ινέζο ι α ρ νή θη κα ν , με α π οτέλεσ μα να εκδ η λ ω θ ο ύ ν οι π ρώ τες α­ψ ιμαχίες, που θ α οδηγούσ αν σ την ένα ρ ξη

τη ς ε ισ βολής.Ο Ιαπωνικός Σ τρ α τό ς ε ισ βολής α ρ ιθ ­

μούσε π ερίπου 300.000 ά νδ ρ ες , ενώ υπό τη δ ιοίκηση Ιαπώνων αξιω ματικώ ν βρ ίσκο­ν τα ν επ ιπ λέον 150.000 σ τρ α τιώ τες από τη Μ α ντζουρ ία και τη Μ ογγολία . Α λλα2.000.000 εκπ α ιδ ευ μ ένω ν εφ έδ ρ ω ν βρ ί­

Χ ά ρ τη ς των ανατολικώ ν και των κεντρικώ ν επαρχιώ ν της Κίνας, οπου δ ιεξή χ θ η σ α ν οι πιο σ κληρ ές α να μετρ ή σ εις του Σινο-ιαπωνικού Π ολέμ ου:

σ κο ντα ν σ την Ιαπωνία. Αν και η Ιαπωνία δ ιέ θ ε τ ε μ ικρά α π οθ έμ α τα από π ρώ τες ύ­λ ες , η εκβ ιομηχά νισ ή τη ς και η μ ετα φ ορ ά πρώ τω ν υλών από το ε ξω τερ ικ ό ε ίχαν επ ι­τρ έ ψ ε ι τη ν κα τα σ κευ ή μεγάλου αρ ιθμού σύγχρονω ν όπλων. Ετσι ο ι χερ σ α ίες δυνά ­μ εις είχαν τη ν υπ οστήρ ιξη ενό ς ισχυρού Ν αυτικού , το υ τρ ίτο υ μ εγα λύ τερ ο υ σ τον κόσμο, και μ ιας α π ο τελ εσ μ α τικ ή ς α ερ ο ­π ορ ικής δύνα μη ς που α ρ ιθ μο ύσ ε περίπου2.000 αεροσ κάφ η . Οι Ιάπωνες δ ιέ θ ε τα ν ε ­πίσης π ερ ισ σ ότερ α από 1.000 άρματα , ε ­λα φ ρά και μέσα, και μ εγάλο α ρ ιθ μό π υρο­βόλων.

Ο Σ τρ α τό ς το υ Κ ου ο μ ιν τά νγκ , ο Ε θν ι­κός Επ αναστατικός Σ τρ α τό ς , όπως ή τα ν γνω σ τός, ε ίχ ε σ υ γ κ ρ ο τη θ ε ί το 1925 και το 1937 α ρ ιθ μ ο ύ σ ε π ερίπου 2.000.000 άν­δ ρ ες. Οι π ερ ισ σ ότερ ο ι από α υ το ύ ς είχαν ανεπ αρκή εκπα ίδευσ η και εξοπ λισ μό. Οι κ α λ ύ τερ ες κ ιν εζ ικ ές μ ερ α ρ χ ίες είχαν ε κ ­π α ιδ ευ τε ί από Γερμανούς σ τρα τιω τικούς σ υμβούλους. Ο Τσιάνγκ ε ίχ ε κα λέσ ει στη χώρα το υ τη γ ερ μ α ν ική σ τρα τιω τική απο­σ τολή από το 1927. Η συνεργασία μ ε τη Γερμανία σ υνεχ ίσ τη κε και μ ε τά τη ν άνοδο το υ Χ ίτλ ερ σ την εξουσ ία . Αν και ο ι Γερμα­νοί ε ίχαν υ π οσ χεθεί τη ν εκπ α ίδευσ η 60 μεραρχιώ ν, τ ις π αραμονές το υ π ολέμου με τη ν Ιαπωνία μόνον ο κτώ ή τα ν πλήρως εκπ α ιδ ευ μ έν ες : η 3η, η βη, η 9η, η 14η, η 36η, η 87η, η 88η και η Μ εραρχία Εκπαί­δ ευσ ης. Ο σ τρ α τό ς το υ Κ ου ο μ ιν τά νγκ δ ιέ θ ε τ ε μ ικρό α ρ ιθμό π υροβόλω ν, αρμά­τω ν και τεθ ω ρ α κ ισ μ ένω ν οχημάτων. Η δ ύ ­ναμη το υ Ν αυτικού ή τα ν πολύ π ερ ιορ ι­σ μένη . Εξακόσ ια π ερίπου αεροσ κάφ η , τα π ερ ισ σ ότερα απαρχαιωμένα, σ υ γκρ ο το ύ ­σαν τη ν αεροπ ορική δύναμη τη ς χώρας. Η Κίνα δ ιέ θ ε τ ε π ρώ τες ύ λες , ωστόσο δ εν ε ί­χ ε τη β ιομηχανική υποδομή που θ α τη ς ε ­π έτρ επ ε να τ ις μ ε τα τρ έψ ε ι σε σύγχρονο οπλισμό. Π αράλληλα υπήρχε ο σ τρα τός τω ν Κ ινέζω ν κομμουνισ τώ ν, που α ρ ιθ μ ο ύ ­σε π ερίπου 150.000 ά νδ ρ ες . Α υ το ί ή τα ν καλά εκπ α ιδ ευ μένο ι σ τον α ν τα ρ το π ό λε ­μο, αλλά δ εν δ ιέ θ ε τα ν σύγχρονο ε ξο π λ ι­σμό. Τα μόνα μεγάλα π λ εο ν εκ τή μ α τα τη ς χώ ρας ή τα ν η τερ ά σ τια έκτα σ η και ο πλη­θ υ σ μ ό ς τη ς , που α ρ ιθ μο ύσ ε περίπου500.000.000 κα το ίκο υς .

Οι Ιάπωνες, βασ ιζόμενο ι σ την κα λ ύ τε ­ρη εκπ α ίδευσ η τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ ς και σ την α ν ω τερ ό τη τα το υ εξοπ λισ μού το υ ς , π ίσ τευα ν ό τ ι θ α μπορούσαν να κα­τα κ τή σ ο υ ν τη ν Κίνα μέσα σε σ ύντομο χρο ν ικό δ ιάστημα. Σ το ν βορρά σ τις 30 Ιουλίου κ α τελ ή φ θ η το Τιενσίν και σ τις 31 το Πεκίνο . Σ τις 3 Σ επ τεμβ ρ ίο υ έπ εσ ε το Καλγκάν τη ς εσ ω τερ ική ς Μ ογγολίας. Μ έ­χρ ι τ ις α ρχές Ν οεμβ ρ ίου 1937, παρά τη

10

Page 9: Στρατιωτική Ιστορία 130

Κ ΙΝ Ε ΖΟ Σ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ το υ Ε θνικού Σ τρ α το ύ το 1942, κ α τά τη δ ιά ρ κεια το υ Σ ινο - Ιαπωνικού Π ολέμου . Φ οράει χ ε ιμ ερ ιν ή σ τολή χρ ώ μα τος μπλε, κ ατα σ κευασ μ ένη από εν ισχυμένο ύφασμα για το κρύο, και χαμηλά παπούτσια σ τερ εω μ ένα μ ε ιμ ά ντες ή λω ρίδες. Οι ιμ ά ν τες τη ς εξά ρ τυ σ η ς και τα σακκίδ ια είνα ι κατα σ κευασ μ ένα από καραβόπανο. Δ ια κ ρ ίνο ντα ι οι φ υ σ ιγ γ ιο θ ή κ ες , που είνα ι π ερα σ μένες από τον α ρ ισ τερ ό ώμο και σ τερ εω μ έν ες στη ζώνη, καθώ ς και οι χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ες γερμανικής κα τα σ κ ευ ή ς σ τις ε ιδ ικ ές θ ή κ ε ς . Το τυ φ έκ ιο είναι Type 88 Hanyang (αντίγραφ ο του γερμανικού G ew ehr 88) μ ε ξιφ ολό γχη , το οποίο ή τα ν δημ ο φ ιλές στις χώ ρες τη ς α να τολικής Ασίας. Σ το α ρ ισ τερ ό του χ έρ ι κρα δα ίνει την κοπίδα ντο -τζο (εικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Χρήστος Γιαννόπ ουλος/ενδυματολογική έρ ευ να : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

Page 10: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

13

0

σ θενα ρή αντίσ ταση που π ρο έβα λα ν τα σ τρ α τεύ μ α τα το υ Τσιάνγκ και η 8η Σ τρ α ­τ ιά τω ν κομμουνισ τώ ν, ολόκληρη η β ό ­ρ εια Κίνα π ερ ιή λ θ ε ουσ ιαστικά σε ιαπωνι­κό έλεγχο . Ε ξα κολούθησ α ν, ωστόσο, να υπάρχουν κ ινεζ ικο ί α ν τα ρ τικο ί π υρ ήνες που συνέχισαν να εξα π ο λύ ο υ ν επ ιθ έσ εις στα ιαπωνικά μετόπ ισ θεν. Ν ο τιό τερ α , η πρώτη μ εγάλη α να μέτρ ησ η ανάμεσα σ τον Α υ το κ ρ α το ρ ικ ό Ιαπωνικό Σ τρ α τό και σ τον Σ τρ α τό το υ Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ ξεκ ίν η σ ε το ν Α ύγουσ το, στη Σανγκάη .

Η Σανγκάη , π αράκτια πόλη τη ς α να το ­λ ικ ή ς Κίνας σ την επαρχία Τζιανγκσ ού, ή ­τα ν η μ εγα λύ τερ η τη ς χώρας, μ ε 3.000.000 κα το ίκο υ ς , από το υ ς οπ οίους περίπου35.000 ή τα ν π ο λ ίτες άλλω ν χωρών. Α π οτε- λούσ ε το μ εγ α λ ύ τερ ο κοσ μοπ ολίτικο και ο ικονομ ικό κ έ ν τρ ο τη ς χώ ρας αλλά και το εμπ ορ ικό κ έ ν τρ ο ο λό κλη ρ η ς τη ς α να το λ ι­κής Ασίας. Ε κεί είχαν σ υ γ κ εν τρ ω θ εί επ εν ­δύσ εις από τ ις π ερ ισ σ ότερ ες μ εγ ά λ ες δ υ ­νά μεις , μ ε τα ξύ άλλω ν από τ ις ΗΠΑ, τη Β ρ ετα ν ία και τη Γαλλία. Η πόλη ή τα ν επ ί­σης κ έν τρ ο τη ς π ο λ ιτική ς δ ιο ίκησ ης το υ Κ ου ο μ ιν τά νγκ . Είχε υπ οστεί και το 1932 ε ­π ίθεση από το υ ς Ιάπωνες. Σ το «Πρώτο Επεισόδιο τη ς Σ α νγκάης» , όπως έγ ιν ε γνω στό, οι Κ ινέζο ι ε ίχαν π ρο βά λει ισχυρή αντίσταση. Υστερα όμω ς από τη ν κα τά ­παυση το υ π υρός οι Ιάπωνες π έτυ χα ν να α π α γο ρ ευ τε ί σ του ς Κ ινέζους να δ ια τη ­ρού ν σ τρ α τεύ μ α τα ε ν τό ς τη ς π όλης, μ ε ε ­ξα ίρ εσ η μια μ ικρή ασ τυνομ ική φ ρουρά . Οι ίδιοι, α ν τ ίθ ε τα , ο ι οποίοι δ ιέ θ ε τα ν ε κ ε ί β ιο μη χα ν ικές εγκα τα σ τά σ εις και α π οθή­κες , είχαν το π ο θ ε τή σ ε ι και σ τρ α τιω τικ ές φ ρ ο υ ρ ές . Επιπλέον γύρω από τη Σανγκάη δ ια τηρούσ α ν μια ισχυρή να υτική δύναμη που μπορούσ ε άμεσα να τη ν π λήξει. Οι Ιά­πω νες δ εν ε ίχαν επ ιτε θ ε ί σ την πόλη από τη ν αρχή τω ν εχθροπ ρα ξιώ ν, γ ια να απο­φ ύ γο υ ν ε ν δ εχ ό μ ε ν η αντιπ αράθεσ η με ά λ λ ες μ εγ ά λ ες δυνά μεις . Υστερα όμω ς από ένα π ερ ισ τα τικό σ τις 9 Α υγούσ του, που ε ίχ ε ως α π οτέλεσ μ α το ν θ ά να το ενό ς Ιάπωνα α ξιω μα τικού , άρχισαν να σ τέλνουν επ ιπ λέον σ τρ α τεύ μ α τα εκ ε ί. Ο Τσιάνγκ α­π άντησ ε με αποστολή κινεζικώ ν σ τρ α τευ ­μάτω ν ε ν τό ς τη ς π όλης, γ εγο νό ς που ο ­δήγησ ε σ την ένα ρ ξη τη ς μάχης σ τις 13 Α υγούσ του. Ο η γ έ τη ς το υ Κ ου ο μ ιν τά νγκ ε ίχ ε αποφασίσει να υπερασπίσει το δ ιε ­θ ν έ ς α υ τό κ έν τρ ο , π ροσ δοκώ ντα ς να πά­ρ ει με το μ έρ ο ς τη ς Κίνας τ ις κ υ β ε ρ ν ή ­σεις τω ν δ υτικώ ν χωρών. Μ ερ ικ ές η μ έ ρ ε ς α ρ γό τερα , σ τις 21 Α υγούσ του, υπεγράφη σ ύμφω νο μη επ ίθεσ ης και αμοιβα ίας β ο ή ­θ ε ια ς ανάμεσα σ την Ε θνικισ τική Κίνα και στη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση, παρά τ ις ιδ εο λο γ ι­κ ές δ ια φ ο ρ ές που υπήρχαν ανάμεσα στις δύο χώ ρες.

Τα κ ινεζ ικά σ τρ α τεύ μ α τα τα οποία σ τά λθη κα ν να υπερασπίσουν τη Σανγκάη α νέρ χοντα ν σε 600.000 περίπου ά νδ ρ ες . "Αιχμή το υ δ ό ρ α το ς " τη ς κ ιν εζ ικής δ ύνα ­μης που α νέλα β ε τη ν επ ίθεσ η ή τα ν η επ ί­

λ ε κ τη 87η και η 88η Μ εραρχία . Οι Κ ινέζο ι δ ιέθ εσ α ν επ ίσης δ ύο επ ιλα ρχ ίες αρμάτω ν εξο π λ ισ μ έν ες με β ρ ετα ν ικ ή ς κα τα σ κευ ή ς αμφ ίβια Vickers Carden Loyd και Vickers τω ν 6 1. Το κ ινεζ ικό π εζικό δ εν ε ίχ ε εκπ α ι­δ ε υ τ ε ί επαρκώ ς για σ υνδ υα σ μένες ε π ιθ έ ­σεις μ ε τα άρματα . Ο ταν λοιπ όν οι Κ ινέζο ι ε ισ ήλθ α ν στο κ έν τρ ο τη ς π όλης, όπου τα ά ρμα τα δ εν μπορούσαν να ελ ιχ θ ο ύ ν , υπ έ­στησαν μ εγ ά λ ες α π ώ λειες από τη δράση τω ν ιαπωνικών α ντια ρμ α τικώ ν π υροβό­λων και πολυβόλων. Π αρόλα αυ τά οι ια­π ω νικές επ ιθ έσ εις που α κολούθησ α ν σ την πόλη και στα περίχω ρά τη ς , συνά­ντησ α ν απ ρόσμενα ισχυρή κ ινεζ ική α ν τί­σταση. Επί α ρ κ ε τέ ς εβ δ ο μ ά δ ες τα ιαπωνι­κά σ τρ α τεύ μ α τα κα θ η λώ θ ηκα ν παρά τη ν ισχυρή υπ οστήρ ιξη που είχαν από το Ναυ­τικό , τη ν Α εροπ ορία και τα τεθ ω ρ α κ ισ μ έ ­να το υ ς . Σ τα τ έ λ η Ο κτω βρ ίου οι εν ισ χύ ­σεις που έλα β α ν οι Ιάπωνες, το υ ς ε π έ τρ ε ­ψαν να π ραγματοπ οιήσ ουν απ οβάσεις και σ τις δύο π λευ ρ ές τη ς π όλης. Τα σ τρ α τεύ ­ματα υπό τη διο ίκηση τω ν σ τρα τηγώ ν Χεϊ- σ ούκε Γ ιαναγκάβα και Ιβάνε Μ ατσ ούϊ α­ν έρ χον τα ν σε 300.000 ά ν δ ρ ες και είχαν κα τορ θώ σ ει να α π οκτήσ ουν τη ν υπ εροχή σ το π εδ ίο τη ς μάχης. Τα κινεζικά σ τρ α τεύ ­ματα, ε ξα ν τλ η μ έν α και α ν τιμ ετω π ίζο ντα ς σ οβ α ρές ε λ λ ε ίψ ε ις σε π υρομαχικά και ε ­φόδια, έλα β α ν δ ια τα γή να αποχω ρήσουν από τ ις θ έσ ε ις το υ ς στις 8 Ν οεμβ ρ ίου . Η Σανγκάη έπ εσ ε σ τις 12 Ν οεμβ ρ ίου . Οι κι­ν εζ ικ ές α π ώ λειες υπολογίσ τηκαν σε300.000 περίπου ά ν δ ρ ες και χά θη κα ν π ε­ρ ισ σ ότερα από τα μισά κ ινεζικά άρματα . Οι Ιάπωνες έχασαν 70.000 περίπου ά ν­δρες.

Οι Ιάπωνες συνέχισαν τη ν προέλασή το υ ς β ο ρ ε ιό τερ α , ενα ν τίο ν τη ς Ν ανκίνγκ, η οποία επ ίσης βρ ισ κότα ν σ την επαρχία

Τζιανγκσ ού. Η κατάληψ η τη ς αρχαίας π ρω τεύουσ ας τη ς κ ιν εζ ικής δ υνα σ τεία ς τω ν Μ ινγκ και σ ύγχρο νης π ρω τεύουσ ας το υ Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ ε ίχ ε μ εγάλη συμβολική σημασία. Σ τη ν πόλη και στα περίχω ρά τη ς , που υπεράσπιζαν τα σ τρ α τεύ μ α τα το υ σ τρα τηγο ύ Τάνγκ Σ ε ν γ κ Τσι, π ισ τεύ ε ­τα ι ό τι κα το ικούσ α ν π ερίπου 600.000 άν­θρωποι, ανάμεσ ά το υ ς και π ο λ ίτες δ υ τ ι­κών χωρών. Η κινεζική ηγεσία, όμω ς, ε ίχε απ οσύρει τα κα λύ τερ α σ τρ α τεύ μ α τα τα ο ­ποία υπήρχαν μέσα σ την πόλη, για να α- π ο φ ύ γει τη ν άσκοπη θυσ ία το υ ς . Ετσι ο Τανγκ ε ίχ ε στη δ ιάθεσ ή το υ περίπου100.000 ά νδ ρ ες . Οι π ερ ισ σ ότερ ο ι ή τα ν α- ν εκ π α ίδ ευ το ι και ανάμεσά το υ ς υπήρχε και ένα ς α ρ ιθ μ ό ς σ τρα τιω τώ ν που είχαν δ ια φ ύ γε ι από τη Σανγκάη . Για τη ν άμυνα τη ς π όλης ε ίχ ε δ ια τ ε θ ε ί και η 3η Κ ινεζική Επιλαρχία Αρμάτω ν, εξο π λ ισ μ ένη μ ε 10 ε ­λα φ ρά άρ μα τα Pz I, μ ερ ικά τεθ ω ρ α κ ισ μ έ ­να οχή μ α τα SdKfz 221 και 222 (όλα γ ερ μ α ­ν ικ ή ς κα τα σ κευ ή ς) και 20 ελα φ ρ ά τ ε θ ω ­ρακισμένα ερπ υσ τρ ιο φ όρα CV-35 ιτα λ ι­κής κα τα σ κευής.

Σ τις 9 Δ ε κ εμ β ρ ίο υ οι Ιάπωνες έ σ τε ι­λα ν τελεσ ίγρ α φ ο απ α ιτώ ντας τη ν παρά­δοση τη ς π όλης, δ ια φ ο ρ ετ ικ ά οι σ υνέπ ει­ε ς θ α ή τα ν τρ ο μ α κ τ ικ ές γ ια το υ ς σ τρα­τ ιώ τες και για το ν άμαχο π ληθυσ μό. Ο ταν τη ν επ ό μ ενη η μ έρ α δ εν υπ ήρξε κινεζική απάντηση, τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα , υπό τη δ ιο ίκηση το υ σ τρα τηγού Ασάκα Για- σουχίκο, εξα π έλυσ α ν τη ν επ ίθεσ ή το υ ς . Σ τις 12 Δ εκ εμ β ρ ίο υ και ενώ η πόλη ε ίχ ε υ­π ο β λη θ ε ί σε σ φ οδρ ού ς βομβ α ρδ ισ μούς από τη ν ιαπωνική αεροπ ορία και το π υρο­βολικό , ο σ τρα τηγό ς Τανγκ δ ιέ τα ξε τη ν υ­ποχώρηση τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ . Α κο ­λούθησ α ν σ κη νές αλλοφ ροσ ύνης. Σε μ ε ­ρ ικ ές π ερ ιπ τώ σ εις Κ ινέζο ι σ τρ α τιώ τες έ ­

12

Page 11: Στρατιωτική Ιστορία 130

Κινεζικό α ντια ρ μ α τικό πυροβόλο PaK 36 των 3 7 mm, γερμανικής κ α τα σ κ ευ ή ς. Οι

Κ ινέζοι γενικά α ντιμετώ π ιζα ν ελ λ ε ίψ ε ις σε πυροβόλα. Μ ε τα πιο σύγχρονα που δ ιέθ ε τα ν ,

είχαν εξο π λ ίσ ει τις επ ίλ εκ τες μ ερ α ρ χ ίες το υ ς . Τα PaK 36 είχα ν σ ημαντική συμβολή

στην κ α τα σ τρ ο φ ή τη ς ιαπωνικής τεθω ρ α κ ισ μ ένη ς δύναμης κ α τά τη μάχη της

Τα ϊερτσουάνγκ, τον Απρίλιο το υ 1938.

Οι Ιάπω νες κ α τά τη δ ιά ρ κεια του π ολέμου κ α τέ φ ευ γ α ν σε οπ οιοδήπ οτε μέσο π ροκειμένου να εξα σ φ α λίσ ουν τη μ ετα φ ο ρ ά των εφ οδίω ν το υ ς .

γδυσ αν το υ ς π ο λ ίτες για να δ ια φ ύγο υν με τα ρούχα το υ ς . Την ίδια η μ έρ α ιαπωνικά α­εροσ κάφ η εξα π έλυσ α ν α ιφ νιδ ιασ τική και απ ρόκλητη επ ίθεσ η ενα ν τίο ν α μ ερ ικ α ν ι­κών και β ρ ετα ν ικ ώ ν κανονιοφ όρω ν που ή ­τα ν α γ κ υ ρ ο β ο λη μ έν ες σ τον π οτα μ ό Γιαν- γ κ τσ έ (οι ΗΠΑ και η Β ρετα ν ία δ ια τη ρ ο ύ ­σαν μ ικρά π ολεμ ικά πλοία σ την Κίνα από τη ν π ερ ίο δο τη ς ε ξέγ ε ρ σ η ς τω ν Μ π όξερ). Από το υ ς α ερ ο π ο ρ ικο ύς βομβ α ρδ ισ μούς επ λήγη και β υ θ ίσ τη κε η α μ ερ ικα ν ική κα­νον ιο φ ό ρ ος USS «Panay». Η έντα σ η ανά­μεσα στις ΗΠΑ και σ την Ιαπωνία, ε ξα ιτ ία ς α υ το ύ το υ π ερ ισ τα τικού , ε κ το ν ώ θ η κ ε ύ­σ τερ α από τη ν απάντηση τη ς ιαπωνικής κυ β έρ νη σ η ς ό τ ι επ ρ ό κ ε ιτο π ερ ί λά θ ο υ ς και τη ν εκδήλω σ η τη ς π ρό θεσ ή ς τη ς να π ληρώ σει αποζημίωση.

Τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα ε ισ ήλθ α ν σ την Ν α νκ ίνγκ σ τις 13 Δ εκ εμ β ρ ίο υ . Π ρο­φανώ ς έχο ν τα ς κ α τα λ η φ θ ε ί από ε κ δ ικ η τ ι­κή μανία, λόγω τη ς α ντίσ τα σ ης και τω ν α­πωλειώ ν που είχαν στη Σανγκάη , προχώ­ρησαν σε ένα α π ίσ τευ το ό ργ ιο σφαγών, λεηλασιώ ν, κα τα σ τροφ ώ ν και βιασμών που δ ιή ρ κ εσ ε έ ξ ι π ερίπου εβ δ ο μ ά δ ες . Σ ε

α υ τό το δ ιάστημα , σύμφω να μ ε τ ις μ α ρ τυ ­ρ ίες Δ υτικώ ν π ολιτώ ν και Κ ινέζω ν αμά­χων, μ εγά λο τμ ή μ α τη ς π όλης π α ρα δόθη­κε σ τις φ λό γες , ενώ 20-80.000 γυ να ίκες κ ά θ ε η λ ικ ία ς βιάσθηκαν. Ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν θ υ μ ά τω ν από τ ις σ φ α γές εκ τ ιμ ά τα ι ό τι α- ν ή λ θ ε σ τις 300.000 (οι Ιάπωνες π αραδέχο­ν τα ι το ν θ ά να το μόνο 42.000 Κινέζων). Πολλά από τα θ ύ μ α τα απ οκεφ αλίσ τηκαν, π υρπ ολήθηκα ν ή θ ά φ τη κ α ν ζω ντανά μ έ ­σα σε μ α ζικούς τά φ ο υ ς . Υπήρξαν π ερ ι­π τώ σεις κατά τ ις ο π ο ίες Ιάπωνες σ τρα τιώ ­τ ε ς έκα να ν διαγω νισμό σ τον οποίο κ έρ δ ι­ζε όποιος σ κότω νε π ερ ισ σ ότερ ου ς Κ ινέ­ζους. Υ π ολογίζετα ι ό τ ι σε μια μ εγάλη τά ­φ ρο μέσα σ την πόλη ε κ τελ έσ θ η κ α ν μαζι­κά π ερίπου 12.000 Κ ινέζοι. Αλλο ι σ τά θ ηκα ν πιο τυ χ ερ ο ί και δ ιασ ώ θηκαν χά­ρη σ τις π ροσ π ά θειες ενό ς Γερμανού, το υ Τζων Ράμπε. Ο Ράμπε, δ ιε υ θ υ ν τή ς τη ς γ ερ μ α ν ική ς ε τα ιρ ία ς Siemens σ την Κίνα, δ εν ε γ κ α τέλ ε ιψ ε τη ν πόλη και μαζί με το υ ς λ ίγο υς Δ υ τικο ύ ς που είχαν π αραμεί- ν ε ι δ η μ ιο ύρ γη σ ε τη « δ ιεθ νή ζώνη ασφα- λ εία ς» τη ς Ν ανκίνγκ, όπως έγ ιν ε γνω στή, δ ίδ ο ν τα ς τη δ υ ν α τό τη τα σε 250.000 π ερ ί­

που Κ ινέζους να κα τα φ ύ γου ν σε α υ τή και να σωθούν. Σ το η μ ερ ο λό γ ιό το υ κα τέγρ α ­ψ ε μ ε λ ε π το μ έ ρ ε ιε ς α υ τή τη θηρ ιω δ ία που έ μ ε ιν ε γνω σ τή ως «Ο βιασμός τη ς Ν ανκίνγκ».

Σ τις α ρχές το υ 1938 οι Ιάπωνες π ρο­χώ ρησαν σε ν έα μ εγάλη επ ιθ ετ ικ ή επ ιχεί­ρηση, μ ε σ τόχο να ενώ σ ουν τ ις δ υ νά μ ε ις που είχαν στη Σανγκάη και στη Ν α νκ ίνγκ με ε κ ε ίν ε ς οι οπ ο ίες δρούσ αν στη β ο ρ ε ιο ­α να το λική Κίνα. Μια μ εγάλη δύναμη κινή- θ η κ ε π ρος το ν βορρά από τη Ν α νκ ίνγκ και μια άλλη π ρ ο ω θ ή θ η κ ε νότια π ρος τη Σ ουτσ όου , η οποία α π οτελού σ ε σ ημ α ντι­κό σ ιδη ρο δρομ ικό κ έν τρ ο . Η ιαπωνική ε ­π ίθεση ξε κ ίν η σ ε σ τις 26 Ιανουαρίου και ε ­π ιβ ρ α δ ύνθ η κε από το ν α ν τα ρ το π όλεμο που εξα π έλυσ α ν οι Κ ινέζο ι στα μ ετό π ι­σ θ εν και σ τις γ ρ α μ μ ές επ ικοινω νιώ ν τω ν Ιαπώνων. Τον Μ άρτιο οι ιαπω νικές δ υνά ­μ εις από το ν βορρά πλησίασαν προς τη Σ ουτσ όου μ ε αιχμή τη ν 5η Μ εραρχία υπό το ν σ τρ α τηγό Ιτα γκά κ ι Σεϊσ ίρο και τη 10η Μ εραρχία υπό το ν σ τρα τηγό Ισογκάϊ Ρε- σ ούνκε. Ε π ρόκειτο γ ια δύο από τ ις καλύ­τ ε ρ ε ς και πιο ε υ κ ίν η τ ε ς ιαπω νικές μ ερ α ρ ­χ ίες , σ υνολικής δ ύνα μη ς 60.000 ανδρώ ν, η κα θ εμ ία από τ ις ο π ο ίες δ ιέ θ ε τ ε 100 άρ­μα τα και τεθ ω ρ α κ ισ μ ένα οχήματα . Οι Ιά­πω νες υ π ερ εκτίμ ησ α ν τ ις δ υ ν α τό τη τ έ ς το υ ς και κ ινή θ η κ α ν χω ρίς τ ις απ αραίτη ­τ ε ς δ υ νά με ις γ ια τη ν προστασία τω ν γραμμώ ν επ ικοινω νιώ ν και το υ α νεφ ο δ ια ­σμού το υ ς . Το κύριο σώμα τη ς ιαπωνικής δ ύ να μη ς δ εν μπ όρεσε να α κο λο υ θ ή σ ει τ ις δ ύο τα χ ύ τερ ες μ ερ α ρχ ίες , μ ε σ υνέ­π εια σ τις 6 Απριλίου α υ τές να π ερ ικυκλω - θ ο ύ ν από τ ις δ υ νά μ ε ις το υ σ τρ α τηγο ύ Λι Τσούνγκ Γ ιέν κο ν τά σ την πόλη Ταϊερτσου- ά νγκ (ή Τα ϊερζουάνγκ), σ την επαρχία Σα- ν το ύ ν γκ . Οι Κ ινέζο ι ε ίχαν π ρ ο ετο ιμ ά σ ει π ρο σ εκτικά τη ν άμυνά το υ ς έχο ν τα ς σκά­ψ ει σ ειρ ές χαρακω μάτω ν μέσα στα οποία ε ίχαν εγκ α τα σ τή σ ε π ολυβόλα για να επ ι­β ρ α δύνουν τη ν π ροέλαση το υ ιαπωνικού π εζικού. Τα ιαπωνικά τεθ ω ρ α κ ισ μ ένα κι- ν ή θ η κ α ν χωρίς τη ν υπ οσ τήρ ιξη το υ π εζι­κού γ ια να κα τα σ τρέψ ο υ ν τα πολυβόλα. Τότε δ έχ θ η κ α ν επ ίθεσ η από Κ ινέζους σ τρ α τιώ τες , οι οποίοι π ετώ ντα ς χειρ ο -

13

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

13

0

Page 12: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩ

ΤΙΚΗ

ΙΣ

ΤΟΡΙ

Α ·

No

130

To N akajim a Ki-43/l μ ε το οποίο πε τού σε ο υπολοχα γός Σαμπ ούρο Ν ακαμούρα, επ ικεφ α λή ς τη ς 3ης Μ ο ίρ ας τη ς 64ης Σμη να ρχίας , στη Β ιρμανία τον Φ εβρουάριο του 1942. Οι άνω επ ιφ ά νειες είνα ι β α μ μ ένες μ ε dark green και οι κάτω μ ε g rey green. Μ ε dark green είνα ι βαμμένος και ο κώνος τη ς έλ ικα ς . Είναι εμφ α νής η μαύρ η α ντιθ α μ β ω τική επ ιφ άνεια μπροστά από το κόκπ ιτ. Α π ουσ ιάζει η κ ίτρ ινη τα ινία στα χε ίλ η π ροσβολής των πτερύγω ν. Τα εθνό σ η μ α σ τις άνω επ ιφ ά νειες των π τερύγω ν φ έρ ο υ ν λευκό π ερίγραμμα. Το Κί-43 υπ ήρξε το π ο λυπ ληθέσ τερ ο μαχητικό τη ς Ιαπωνικής Α εροπ ορίας Σ τρ α το ύ κα ι το μοναδικό που χρ η σ ιμ ο π ο ιή θη κ ε από την αρχή ως το τέλ ο ς του Β 'Π Π . Η τα ν πολύ ε υ έλ ικ το αλλά υ σ τερ ο ύ σ ε σε ισχύ π υρός, επ ιδόσ εις και θω ράκιση σε σχέση μ ε τα μ αχ ητικά των Συμμάχων. Κ ατασ κευάσ τηκα ν περίπου 6.000 μο νά δ ες όλων των εκδόσεω ν. Η 64η Σμηναρχία τη ς Ιαπω νικής Α εροπ ορίας Σ τρ α το ύ σ υ σ τά θ η κ ε την 1η Α υγούσ του 1938 στη Μ α ντζουρ ία . Ε λαβε μ έρ ο ς σε επ ιχειρ ήσ εις εναντίον τη ς Κ ινεζικής Α εροπ ορίας και ενεπλάκη σε σ φ οδ ρές α ερ ο μ α χ ίες μ ε το υ ς Σ ο β ιετ ικ ο ύ ς χ ε ιρ ισ τές κατά τη δ ιά ρ κεια το υ α κή ρ υ κτο υ π ολέμου στο Χαλχίν Γκολ τη ς Μ α ντζο υ ρ ία ς . Ο λοχαγός Κ άτο σ τις 25 Μ α ρ τίο υ , π ετώ ντας μ ε ένα Κί-43, επ ιτέθ η κ ε σε τέσ σ ερ α κ ινεζικά Polikarpov 1-15 που εκ τελο ύ σ α ν π εριπολία και τα κ α τέρ ρ ιψ ε.

© R IC H A R D J. C A R U A N A

Polikarpov 1-16 Type 10 σ ο β ιετικ ή ς κ α τα σ κ ευ ή ς, της Κ ινεζικής Α εροπ ορίας, μ ε κωδικό No 69, όπως επ ιχειρ ούσ ε στην περιοχή τη ς Χάνκοου την άνοιξη του 1939. Οι άνω επ ιφ ά νειες είναι β α μ μ ένες μ ε o live green και οι κάτω μ ε light blue. Φ έρ ει τα εθνό σ η μ α του Κ ουομ ιντάγκ. Ο κώνος τη ς έλ ικα ς είνα ι κ ίτρ ινο ς. Η μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τα του 1-16 Type 10 έ φ θ α ν ε τα 448 km /h σ τα 3.000 m. Το αεροπλάνο α υ τό ήταν εφ ο δ ιασ μένο μ ε τέσ σ ερ α πολυβόλα Shkas των 7,62 mm, δύο σ τις π τέρ υ γ ες και δύο στο ρ ύ γχο ς , και α ρ κ ετά ευ έλ ικ το . Μ π ορούσε να α ν τιμ ετετω π ίσ ε ι μ ε ίσους όρους τα ιαπωνικά Α 5Μ (Type 96) και N akajim a K i-27 (Type 97). Η τα ν το σ η μ α ντικ ό τερ ο κατα δ ιω κτικό τη ς Κ ινεζικής Α εροπ ορίας κ α τά την περίοδο 1938-1941. Η εμφ άνιση του ιαπωνικού Zero πολύ σ ύντομα το κ α τέσ τη σ ε απαρχαιω μένο.

6 ο μ 6 ίδ ες και δ υνα μ ίτη τα ε ξο υ δ ε τέ ρ ω ­σαν. Σ τη ν κα τα σ τροφ ή τω ν ιαπωνικών τ ε ­θ ω ρακισ μένω ν σ υνέβαλαν και τα ολιγά ­ρ ιθμα α ντια ρμ α τικά π υροβόλα PaK 36 τω ν 37 mm, τα οποία οι Γερμανοί ε ίχαν παρα- δώσει σ τον Κ ινεζικό Σ τρ α τό . Υστερα από σ κληρ ές μά χες οι Ιάπωνες κατόρθω σ αν να διασπάσουν το ν κλοιό, με απ ώ λειες που υπολογίσ τηκαν από 16.000 ως 20.000 άνδρ ες . Απώλεσαν επίσης το ν μ εγ α λ ύ τε ­ρο α ρ ιθμό τω ν τεθω ρ α κ ισ μ ένω ν το υ ς . Η μάχη τη ς Τα ϊερτσ ουάνγκ, αν και δ εν απο- τ έ λ ε σ ε μια σ υντρ ιπ τική ή ττα γ ια το υ ς Ιά­π ωνες, υπ ήρξε μια σ ημαντική κ ινεζ ική ν ί­κη, που σ υνέβ α λε σ την τόνω ση το υ η θ ι­κού τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ Τσιάνγκ. Σ ύ ­ντομα , όμως, ο ι Ιάπωνες αναδ ιοργανώ θη­

καν και μ ε τη χρησ ιμοποίηση α κόμα και χημ ικώ ν όπλων π έτυχα ν στα τ έ λ η Μαϊου να κα τα λά βου ν τη Σουτσ όου .

Την ίδια π ερ ίοδο η βό ρεια ομάδα το υ Ιαπωνικού Σ τρ α το ύ ε π ιτέ θ η κ ε ενα ν τίο ν τη ς Βουχάν, σ την επαρχία Χουμπέι. Η Βουχάν ή τα ν η δ εύ τερ η μ εγ α λ ύ τερ η πόλη τη ς Κίνας, με π ληθυσ μό 2.000.000 κα το ί­κων. Οι π οτα μο ί Γ ια νγκτσ έ και Χανσουί τη χώριζαν σε τρ ε ις π ερ ιο χές , τη Βουτσ άν- γκ, τη Χ α νκόου και τη Χ ανγ ιά νγκ. Μ ετά τη ν πτώση τη ς Ν α νκ ίνγκ ε ίχ ε γ ίν ε ι π ολ ιτι­κό, σ τρα τιω τικό και ο ικονομ ικό κ έν τρ ο , αλλά και π ρω τεύουσ α τη ς χώρας. Για τη ν υπεράσπισή τη ς ο Τσιάνγκ Κάι Σ εκ ε ίχε δ ια θ έσ ε ι π ερίπου 1.000.000 ά νδ ρ ες και σ χεδόν ολό κληρη τη ν αεροπ ορία το υ . Οι

Ιάπωνες ήδη από το ν Φ εβρουάρ ιο είχαν π ροχω ρήσει σε σ φ ο δρ ές α ερο π ο ρ ικές ε ­π ιδ ρο μές ενα ν τίο ν τη ς π όλης, ο ι οπ ο ίες επ α να λήφ θη κα ν στα τ έ λ η Μ αρτίου . Και σ τις δ ύο περ ιπ τώ σεις τα ιαπωνικά α ερ ο ­σκάφη απ οκρούσ τηκαν μ ε σ η μ α ν τικ ές α­π ώ λειες από τη ν Κ ινεζική Αεροπ ορία , στο π λευρ ό τη ς οποίας δρούσ αν και Σ ο β ιε τ ι­κο ί ε θ ε λ ο ν τ έ ς (η γ ερ μα ν ική αποστολή ε ί­χε αποχωρήσει από τη ν Κίνα σ τις αρχές το υ 1938, ε ξα ιτ ία ς ιαπωνικών π ιέσεω ν, και οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί προχώρησαν σ την αποστολή σ υμβούλω ν και εθ ελ ο ν τώ ν και στη χορή­γηση σ τρ α τιω τικής β ο ήθ εια ς ). Σ ε μια προ­σπάθεια να κερδ ίσ ου ν π ερ ισ σ ότερο χ ρ ό ­νο για τη ν άμυνα τη ς Βουχάν, ο ι Κ ινέζο ι ά­νο ιξα ν τα φ ρ ά γμα τα το υ Κ ίτρ ινου ποτα-

14

Page 13: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΙΑ Π Ω Ν Α Σ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ κατά τη διά ρ κεια το υ Σινο-Ιαπω νικού π ολέμου, το 1942. Φ οράει βα μβα κερ ή σ τολή εκ σ τρ α τε ία ς M o d e l 98, χρ ώ μ α τος khaki- green. Το μ ε τα λ λ ικ ό κράνος είναι M o d e l 92, χρώ μα τος khaki-brow n. Το τυ φ έκ ιο A risaka Type 38 των 6,5 mm μ ε ξ ιφ ολό γχη εχρ ησ ιμοπ ο ιείτο στον Ιαπωνικό Σ τρ α τό από το 1906 έω ς το 1945 (εικονογράφ ηση για τ ις Ε κδόσεις Π Ε Ρ ΙΣΚ Ο Π ΙΟ : Χ ρ ήσ τος Γ ια ννό π ουλος/ εν δ υ μ α το λ ο γική έρ ευ να : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

Page 14: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Το πλήρωμα ενός ιαπωνικού πυροβόλου των 75 mm βάλλει εναντίον των κινεζικών θέσεων κατά τη διάρκεια του Σινο-ιαπωνικού πολέμου.

_o l Από τη ν π λημμύρα που π ροκλήθη - *£ κα θ υ σ τέρ η σ ε η ιαπωνική χερσαία ε- ~ θ ε σ η . Π αράλληλα όμω ς βρ ήκα ν το ν Ξ -ι.α το 500.000 - 900.000 Κ ινέζοι.

Η ιαπωνική επ ίθεσ η ε να ν τίο ν τη ς 5 : jx 0 v ξε κ ίν η σ ε σ τις 13 Ιουνίου 1938, μ ε δύναμη 350.000 ανδρών. Οι μάχες γύ- : _ από τη ν πόλη ή τα ν ιδ ια ίτερα σ κληρ ές ca i δ ιήρκεσ α ν μ έχρ ι τα τέ λ η Ο κτω βρίου . C . Ιάπωνες σ τις 26 το υ μήνα κα τέλα β α ν τη Β ου τσ ά νγκ και τη Χ ανκόου και σ τις 27 τη Χ ανγιάνγκ, ο λο κληρ ώ νο ντα ς τη ν κα­τά ληψ η τη ς Βουχάν. Οι α π ώ λειές το υ ς α- νή λ θ α ν σε 140.000 π ερίπου ά νδ ρ ες , ενώ Ol κ ιν εζ ικ ές σε 400.000 και 100 Σ ο β ιε τ ι­κο ύ ς ε θ ε λ ο ν τέ ς . Οι Ιάπωνες απ έτυχαν .α εξο ν τώ σ ο υ ν , όπως ήλπιζαν, τη ν κύρια δύναμη το υ Κ ινεζικού Σ τρ α το ύ , καθώ ς οι Κ ινέζο ι ε ίχαν κα τορ θώ σ ει έγκα ιρ α να α­π οσ ύρουν από τη Βουχάν το μ εγ α λ ύ τερ ο τμ ή μ α τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υ ς .

Ο Τσιάνγκ ύ σ τερ α από τη ν πτώση τη ς Βουχάν μ ε τ έ φ ε ρ ε τη ν π ρω τεύουσ α τη ς χώρας δ υ τικ ό τερ α , σ την Τσονγκίνγκ. Εδωσε επίσης εν το λ ή στα σ τρ α τεύ μ α τά το υ και σ τον λαό να α κο λου θή σ ου ν τη ν τα κ τικ ή τη ς « κα μ ένη ς γης» , ώ στε να σ τε ­ρήσ ουν από το υ ς Ιάπω νες το ν εφ οδ ια σ μό από τ ις π ερ ιο χές όπου προέλαυναν. Πα­ρόλο που οι τ ε λ ε υ τ α ίο ι έλ εγχ α ν το υ ς κύ ­ρ ιους δ ρ ό μ ο υ ς και το σ ιδ ηροδρομ ικό δί­κ τυ ο τη ς α να το λ ικ ής Κίνας, π ολλές π ερ ιο ­χ ές δ εν είχαν ακόμα κ α τα λ η φ θ ε ί και ε κ ε ί δ ιε ξα γ ό τα ν α ν τα ρ το π ό λεμ ο ς .

Οι Ιάπωνες ε ξα κο λο υ θ ο ύ σ α ν πάντω ς να επ ιτ ίθ ε ν τα ι και το ν Ο κτώ βριο , ύσ τερα από μια α ιφ νιδ ιασ τική απόβαση σ τις α­κ τ έ ς τη ς νό τια ς Κίνας, κα τέλα β α ν τη ν Κα- ντώ να. Η κα τά ληψ η α υ τή ς τη ς π όλης υ­π ή ρ ξε σ ημ α ντικό π λήγμα για το υ ς Κ ινέ­ζους, επ ειδ ή μ ε τά τη ν πτώση τη ς Σαν- γ κά η ς α π οτελού σ ε το κύριο κ ινεζ ικό λ ιμ ά ­νι μέσω το υ οποίου γ ινό τα ν ο α νεφ ο δ ια ­σμός από το ε ξω τερ ικ ό .

Οι Ιάπωνες ε ίχαν μ εν κα τα λά β ει σημα­ν τ ικ ό τμ ή μ α τη ς α να το λ ική ς και τη ς κ ε ­ν τρ ικ ή ς Κίνας, όμω ς είχαν πληρώ σει μ ε ­γάλο τίμ η μ α γ ια τη δ ιεξα γω γή εν ό ς π ο λέ­μου μ εγά λη ς κλίμα κας. Επιπλέον η δ ια τή ­ρηση το υ ελέγχο υ σε ένα ν π ληθυσ μό ε ­χ θ ρ ικά δ ια κ είμ ενο π ρος α υ τού ς , α π α ιτού­σε τη δέσ μευσ η σ ημαντικώ ν δυνάμεων. Ετσι από το 1939 αποφάσισαν να σ ταμα­τή σ ο υ ν τ ις ε π ιθ ε τ ικ έ ς επ ιχειρήσ εις μ εγά ­λης κλ ίμα κας και να υ ιο θ ετή σ ο υ ν άλλη σ τρα τηγ ική , μ ε σ τόχο να απ οκόψ ουν ό ­λου ς το υ ς δ ια δ ρό μ ο υ ς από το υ ς οποίους εφ ο δ ια ζό τα ν η Κίνα από το ε ξω τερ ικ ό , ώ­σ τε να αναγκάσ ουν τα σ τρ α τεύ μ α τα του Τσιάνγκ να παραδοθούν.

Σ τις 10 Φ εβ ρουά ρ ιου οι Ιάπωνες απο­βίβασαν 20.000 ά νδ ρ ες στο νησ ί Χαϊνάν, στη νότια Κίνα, και το κατέλαβαν. Σ τις 17 Μ αρτίου εξα π έλυσ α ν επ ίθεσ η ενα ν τίο ν τη ς Ν αντσάνγκ. Η πόλη α υ τή ή τα ν σ ιδη­ρο δ ρο μ ικό κ έν τρ ο , ενώ η α εροπ ορική τη ς

βάση α π οτελού σ ε απειλή γ ια τα ιαπωνικά πλοία που έπ λ εεα ν σ τον π οτα μό Γιαν- γκτσ έ . Η ιαπωνική δύναμη, υπό τη δ ιο ίκη ­ση το υ σ τρα τηγού Γιασούτζι Ο καμούρα, α νερ χό τα ν σε 120.000 ά νδ ρ ες και ε ίχ ε τη ν υπ οστήρ ιξη 130 αρμάτων. Υπήρχε επίσης ισχυρή υπ οστήρ ιξη από το π υρ οβο λ ικό και από α ερ ο π ο ρ ικές και ν α υ τ ικ ές δυνά ­μεις . Τη Ν α ντσ ά νγκ υπεράσπιζαν 50.000 περίπου Κ ινέζο ι υπό τη διο ίκηση το υ σ τρα τηγού Ξ ουέ Γιουέ. Μ έχρ ι τ ις 26 Μ αρ­τίου τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα έφ θ α σ α ν στη δ υ τική πύλη τη ς Ν α ντσ ά νγκ και τη ν ε ­π όμενη η μέρα , ύ σ τερα από σ ύντο μη πο­λ ιορκία , τη ν κατέλαβαν. Μ ια κ ινεζ ική π ρο­σπάθεια για τη ν α νακατάληψ ή τη ς στα τ έ ­λη Απριλίου, αν και π έτυ χ ε προσωρινά να διασπάσει τ ις ιαπω νικές γρα μ μ ές , απο- κρ ού σ τη κε τε λ ικ ά από τη δράση τη ς Ια­πωνικής Α εροπ ορίας, σ τις 9 Μάίου. Οι κι­ν εζ ικ ές α π ώ λειες από τ ις μά χες στη Να- ν τσ ά νγκ υ π ερέβησ α ν το υ ς 50.000 ά ν­δ ρες , ενώ οι ιαπω νικές α νή λθ α ν στις24.000. Σ τις 22 Ιουνίου κα τελ ή φ θ η το λ ι­μάνι Σ α τό ου στη νό τια Κίνα και ο ιαπωνι­κός κλο ιό ς γύρω από τη χώρα έσ φ ιξε α κό ­μα π ερ ισ σ ότερο.

Το φθ ινόπ ω ρο το υ 1939 σ τόχος τω ν Ια­πώνων έγ ιν ε η πόλη Τσανγκσά σ την κ ε ­ν τρ ική Κίνα, γ εν έ τ ε ιρ α το υ Μ άο Τσε Τούν- γκ. Η επ ίθεσ η ξεκ ίν η σ ε σ τις 14 Σ επ τεμ ­βρίου μ ε δύναμη 100.000 ανδρώ ν, που σύ­ν το μ α α π έκλεισ ε τη ν Τσανγκσά από τρ ε ις π λευ ρ ές . Ο Τσιάνγκ Κάι Σ εκ, για να απο- φ ύ γει ένα ν έο π λήγμα στα σ τρ α τεύ μ α τά το υ ύ σ τερα από τη ν πτώση τη ς Βουχάν, έ ­δωσε τη δ υ ν α τό τη τα ο το ν το π ικό δ ιο ικη ­τή , που υπεράσπιζε τη ν πόλη, να υποχω­ρήσει. Ε κείνο ς α ρ νή θ η κ ε και η σ υνέχεια το ν δικαίωσε. Η π εισ ματική άμυνα τω ν τα ­κτικώ ν κ ινεζ ικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν και ο α­π ο τελ εσ μ α τικ ό ς α ν τα ρ το π ό λ εμ ο ς που

δ ιεξή γα γα ν οι α ν τά ρ τες το υ Μ άο στα μ ε ­τό π ισ θ εν και σ τις γρ α μ μ ές α νεφ οδ ιασ μού τω ν Ιαπώνων, είχαν ως α π ο τέλεσ μ α τη ν α­ναχαίτιση τω ν ιαπωνικών σ τρα τευμάτω ν. Σ τις α ρ χές Ο κτω βρίου οι Ιάπωνες αναγκά­σ τηκα ν να υποχωρήσουν, αφ ού υπ έσ τη ­σαν α π ώ λειες ο ι οπ ο ίες υπ ερέβησ α ν το υ ς40.000 ά νδ ρ ες . Α υτή ή τα ν η πρώ τη μάχη τη ς Τσανγκσά, μ ε τη ν οποία τερ μ α τ ίσ τη κ ε η ιαπωνική προέλαση σ την κ εν τρ ικ ή Κίνα.

Το καλοκα ίρ ι το υ 1940 και ενώ οι π ολε­μ ικ ές επ ιχειρήσ εις στο εσ ω τερ ικό τη ς Κί­νας ε ίχαν τε λ μ α τω θ ε ί, ο ι Ιάπωνες έλα β α ν νέα μ έτρ α για να απ οκλείσ ουν τη ν Κίνα από τη ν ε ξω τερ ικ ή βο ήθ εια . Τα γ εγο νό τα σ την Ευρώπη δ ιευ κ ό λυ να ν τ ις επ ιδ ιώ ξε ις το υ ς . Η γαλλική Ινδοκίνα , ύ σ τερα από τη γ ερ μα ν ική νίκη ενα ν τίο ν τη ς Γαλλίας, βρ ι­σ κότα ν σε δυσ χερή θέσ η . Η νέα γαλλική κυ β έρνη σ η το υ Βισύ α να γκά σ τη κε να δ ε ­χ θ ε ί τη ν το π ο θ έτη σ η ιαπωνικών φ ρ ο υ ­ρών στη β ό ρ ε ια γα λλική Ινδοκίνα . Οι Ιάπω­νες αμέσω ς απ έκοψ αν τη σ ιδηροδρομ ική σ ύνδεση τη ς Χ α ϊφ ό νγκ (β όρ ειο Β ιετνά μ ) με τη ν Κ ου νμ ίνγκ (νότια Κίνα) και κ α τέλ α ­βαν α ρ κ ε τά α εροδρόμ ια , από τα οποία μπορούσαν να εξα π ολύο υν α ερο π ο ρ ικές επ ιθ έσ εις στη νό τια Κίνα. Την ίδια π ερ ίο ­δο, ε κ μ ε τα λ λ ε υ ό μ εν ο ι τη δύσ κολη θέσ η σ την οποία ε ίχ ε π ερ ιέ λ θ ε ι η Β ρ ετα ν ία ε- ξα ιτ ία ς τη ς γ ερ μ α ν ική ς απ ειλής, τη ν π ίε­σαν να κλε ίσ ε ι τη ν "Ο δό τη ς Β ιρμανίας". Η β ρ ετα ν ικ ή αποικία ή τα ν ο μόνη σ ημα ντι­κή δ ίο δ ο ς από τη ν οποία μπορούσαν να α- ν εφ ο δ ιά ζο ν τα ι τα κ ινεζ ικά σ τρα τεύ μ α τα . Σ τις 18 Ιουλίου οι Β ρ ετα νο ί δ έχ θ η κ α ν α­π ρόθυ μα να κλε ίσ ο υν τη ν «Οδό τη ς Β ιρ­μανίας».

Η κυβ έρνη σ η τω ν ΗΠΑ, σε μια προ­σπάθεια να σ τη ρ ίξε ι το ν Τσιάνγκ, ανακο ί­νωσε μείωση στο π οσοστό τω ν π ροϊόντω ν που π ρ ο μ η θ ευ ό τα ν η Ιαπωνία από τη ν

16

Page 15: Στρατιωτική Ιστορία 130

_ V ·*; /I.

Δύο Κ ινέζο ι φ ρ ουρ ο ί σ το Σ ινικό Τείχος σ τις αρχές του Σινο-ιαπωνικού πολέμου. Φ ορούν α μερικα νικά κράνη Μ 1 91 7Α 1 και είνα ι οπ λισμένοι μ ε τυ φ έκ ια Mauser. Σ τη ν πλάτη το υ ς μ ετα φ έρ ο υ ν το παραδοσιακό κινεζικό ξίφ ο ς ντα -ντάο , που χρ ησ ιμ ο π ο ιή θη κε ευ ρ ύ τα τα τα πρώ τα χρόνια το υ πολέμου.

Α μερ ική . Επιπλέον το ν Ο κτώ βρ ιο το υ 1940 η Β ρετα ν ία , έχο ν τα ς α ντιμετω π ίσ ει α π ο τελεσ μα τικά τη γ ερ μα ν ική απειλή και έπ ε ιτα από π αρότρυνση τω ν ΗΠΑ, ά νο ιξε πάλι τη ν «Οδό τη ς Β ιρμανίας».

Σ το μέτω π ο το υ π ολέμ ου α π ο τε λ ε ­σ μ α τικ ές υπ ήρξαν οι ε π ιθ ε τ ικ έ ς επ ιχειρ ή ­σεις τη ς 8ης Σ τρ α τιά ς τω ν κομμουνισ τώ ν, δύνα μη ς 400.000 ανδρώ ν, που εξα π ολύ ­θ η κα ν από τ ις 20 Α υγούσ του ως τ ις 10 Σ ε ­π τεμ β ρ ίο υ 1940 ενα ν τίο ν θ έσ εω ν το υ Ια­πωνικού Σ τρ α το ύ στη βό ρ εια Κίνα. Τα τα ­κτ ικά σ τρ α τεύ μ α τα τω ν κο μμ ο υν ισ τώ ν ε ­π ιτέθ η κα ν σε ιαπω νικές φ ρ ο υ ρ ές , κ α τ έ ­σ τρεψ α ν σ ιδ η ρ ο δ ρ ομ ικ ές γρ α μ μ ές και α­να τίνα ξα ν γ έ φ υ ρ ε ς και σ ήρα γγες,

π ροκαλώ ντα ς σ ημαντικά π ροβλήματα σ την επ ικοινω νία και σ τον ανεφ οδ ιασ μό τω ν ιαπωνικών σ τρα τευμά τω ν. Ομως από το ν Ο κτώ βρ ιο ως το ν Δ εκ έμ β ρ ιο το υ 1940 οι ιαπω νικές δ υ νά μ ε ις π ραγματοπ οίησαν ισχυρή α ντεπ ίθ εσ η και εφ α ρ μ ό ζο ν τα ς το δ όγμα «Σκότω σε, κάψ ε και κ α τέσ τρ εψ ε τα πάντα» επ έφ ερ α ν πολύ βαρύ π λήγμα σ τον α γρ οτικό π ληθυσ μό που σ τήρ ιζε το υ ς κο μ μ ο υν ισ τές . Κ ατά τη δ ιά ρ κεια τω ν εκκα θ α ρ ισ τικώ ν επ ιχειρήσ εω ν τα σ τρα­τε ύ μ α τα το υ Μ άο υπέστησαν απ ώ λειες100.000 ανδρώ ν και έχασαν το ν έλ εγχ ο σε π ολλές π ερ ιο χές τη ς β ό ρε ια ς Κίνας. Οι κο μ μ ο υ ν ισ τές μ έχρ ι το τ έ λ ο ς το υ π ολέ­μου, ε κ τό ς από τη δ ιεξα γω γή α ν τα ρ το π ο ­

Σύμφ ω να μ ε το δ όγμα το υ σ τρ α τιω τικο ύ ιαπωνικού κ α τεσ τη μ έν ο υ , οι Κ ινέζοι ήτα ν «κ α τώ τερ ο ς» λα ό ς . Ε τσ ι η μ ετα χ ε ίρ ισ η των αιχμαλώ τω ν, στρ α τιω τώ ν και πολιτών, ήταν ανάλογη. Εδώ δ ια κρίνοντα ι Ιάπωνες σ τρ α τιώ τες που εκ π α ιδ εύ ο ν τα ι στη χρήση τη ς ξιφ ολό γχης πάνω σε Κ ινέζους.

λέμ ο υ , δ εν θα εξα π έλυ α ν επ ιθ έσ εις μ εγά ­λ η ς κλ ίμα κας ε να ν τίο ν τω ν Ιαπώνων στη βό ρ ε ια Κίνα.

Το 1941 θ α α π οδ εικνυ ό τα ν κα θ ορ ισ τι­κό έ το ς γ ια τη ν ε ξ έ λ ιξη τω ν π ολεμ ικώ ν ε ­π ιχειρήσ εω ν σ την Κίνα. Αρχισε, όμω ς, με το ορ ισ τικό ρήγμα σ το ενια ίο μέτω π ο το υ Τσιάνγκ και το υ Μάο, ό τα ν το ν Ιανουάριο σ τρ α τεύ μ α τα το υ Κ ο υ ο μ ιν τά νγκ ε π ιτέ θ η ­καν σ την 4η Σ τρ α τιά τω ν κομμουνισ τώ ν και τη ς π ροκάλεσ αν σ η μ α ν τικ ές απώ λει­ες . Οπως υπ οσ τήρ ιξαν οι κο μ μ ο υ ν ισ τές , α υ τό ή τα ν ένα πισώπλατο κτύπ ημα που δ ό θ η κ ε ενώ σ υνεχ ιζό τα ν ο κρ ίσ ιμος αγώ­νας ενα ν τίο ν τω ν εισβολέω ν. Σύμφ ω να με τη ν άλλη π λευρά, η επ ίθεσ η ε ξα π ο λύ θ η ­κε ε ξα ιτ ία ς τη ς απ ροθυμ ίας τω ν κο μ μ ο υ ­νισ τώ ν να εμ π λα κού ν σε μάχες μ ε το υ ς Ιάπωνες. Από ε κ ε ίν η τη ν π ερ ίο δο τόσ ο ο Τσιάνγκ όσο και ο ι Κ ινέζο ι κο μ μ ο υ ν ισ τές θ α π ραγματοπ οιούσ αν σ υντήρησ η δυνά ­μεω ν και θ α π ρ ο ετο ιμ ά ζο ν τα ν για μια νέα, τ ε λ ικ ή α να μέτρ ησ η μ ε τά το τ έ λ ο ς το υ πο­λ έμ ο υ με το υ ς Ιάπωνες.

Η πιο σ ημαντική επ ιθ ε τ ικ ή επ ιχείρηση τω ν Ιαπώνων σ την Κίνα το 1941, ή τα ν η δ εύ τερ η π ροσπ άθειά το υ ς να καταλά ­βο υν τη ν πόλη Τσανγκσά. Η εν έρ γ ε ιά το υ ς ξεκ ίν η σ ε μ ε 120.000 ά ν δ ρ ες σ τις 6 Σ επ τεμ β ρ ίου και α π οκρο ύσ τη κε σ τις 30 το υ μήνα λόγω τη ς α π ο τελ εσ μ α τικ ή ς άμυ­νας τω ν Κ ινέζω ν που υπεράσπιζαν τη ν πό­λη. Κ ατά τη δ ιά ρ κεια τω ν μαχών οι Ιάπω­ν ες είχαν 10.000 ν εκρ ο ύ ς .

Σ το μ ε τα ξύ οι π ρο σ τρ ιβές ανάμεσα σ τις ΗΠΑ και σ την Ιαπωνία γ ίνο ντα ν όλο και πιο έ ν το ν ες . Οι Α μ ερ ικα νο ί π ίεζαν τη ν Ιαπωνία να σ τα μα τήσ ει τη ν εξάπλω σή τη ς σ την Ασία και να π ροχω ρήσει σε ε ιρ ή νη μ ε τη ν Κίνα. Οι Ιάπωνες από τη ν π λευρά το υ ς δ ια μ α ρ τύ ρ ο ν τα ν γ ια τ ις ο ικ ο νο μ ικές κυρώ σ εις τω ν ΗΠΑ και επ έμ ενα ν ό τι έπ ρ ε ­πε να αναγνω ρισ τούν ως η γ ε τ ικ ή δύναμη σ την α να τολική Ασία. Η έντα σ η κλιμακώ ­θ η κ ε το ν Ιούλ ιο το υ 1941, ό τα ν το εμπ άρ ­γ κ ο που επ έβ α λα ν οι ΗΠΑ και α κο λού θω ς η Β ρ ετα ν ία και ο ι Ο λλα νδ ικές Ινδ ίες σ την Ιαπωνία ε ίχ ε ως α π ο τέλεσ μ α να κοπεί το 90% τω ν ιαπωνικών εισαγωγών π ετρ ελ α ί­ου.

Τον Ο κτώ βρ ιο οι δ ια π ρ α γμ α τεύσ εις α­νάμεσα σ τις ΗΠΑ και σ την Ιαπωνία έφ θ α - σαν σε α δ ιέξο δ ο . Η νέα ιαπωνική κ υ β έρ ­νηση υπό το ν σ τρα τηγό Χ ιν τέκ ι Τόγιο (α­ν τ ικ α τέσ τη σ ε τη ν κυβ έρνη σ η το υ π ρίγκη- πα Κ ονόγιε, που ή τα ν α ν τ ίθ ε το ς π ρος τη ν ε ίσ οδο τη ς Ιαπωνίας σ τον Β1 ΠΠ), άρχισε να κα τα σ τρώ νει σχέδια γ ια π ό λεμ ο ενα ­

17

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 16: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Κινεζικό ελαφ ρ ύ άρμα μ άχης β ρ ετα ν ική ς κ α τα σ κ ευ ή ς Vickers "Ε" Μ k B (με μονό π ύργο) στη Σανγκάη το 1937. Φ έρ ει δίχρω μη π αραλλαγή μ ε βασικό το kh ak i και λω ρ ίδες ακανόνιστου σχήμ α τος από dark green. Η σχετική π αρ α γγελ ία α φ ορ ούσ ε 20 ά ρ μ α τα τέ το ιο υ τύπ ου αλλά τελ ικά η Κίνα α π έκ τη σ ε μόνο 16. Α υ τά εντάχ& ηκαν στην 1η και σ τη 2η Επιλαρχία και έλαβα ν μ έρ ο ς σ τις μ ά χ ες εναντίον των Ιαπώνων στη Σ ανγκάη , το 1937, όπου και κ α τα σ τρ ά φ η κ α ν τα μ ισά. Το σ υ γκ εκ ρ ιμένο άρμα 7t έ φ ε ρ ε ένα πυροβόλο Vickers-Arm strong μ ε αναχορηγία 50 βλημάτω ν και ένα πολυβόλο Brow ning 7,92 mm μ ε αναχορηγία 4.000 φυσ ιγγίω ν (δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δ εια τη ς Μ ί^ ε /Κ α λ φ ά κ η ς -ο ο Ιο Γ im age is co urtesy o f Mirage).

ν τ ίο ν τω ν ΗΠΑ αλλά και για τη ν ιαπωνική εξάπλω ση στη νοτιο -α να το λ ική Ασία.

Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΠΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΣΤΟΝ Β ΠΠ 01 ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΒΙΡΜΑΝΙΑ(1941-45)

Η α ιφ νιδ ιασ τική επ ίθεσ η στο Π ερλ Χάρμπορ, σ τις 7 Δ εκεμ β ρ ίο υ 1941, σήμα- ν ε τη ν ε ίσ οδο τη ς Ιαπωνίας και τω ν ΗΠΑ σ τον Β1 ΠΠ. Α υτό το γ εγο νό ς έδω σ ε μια ν έα διάσταση και σ τον Σινο-ιαπω νικό πό­λ εμ ο , ο οποίος από μια τοπ ική σύγκρουση έγ ιν ε μ έρ ος τη ς π αγκόσμιας σ ύρραξης. Η Κίνα άρχισε επ ίσημα να λα μβ ά νει α μ ερ ι­κανική β ο ή θ ε ια με βάση το ν νόμο τω ν ΗΠΑ «Περί δανεισ μού και εκμισθώ σεω ς». Οι τ ε λ ε υ τ α ίε ς ήδη από τα μέσα το υ 1941 είχαν επ ιτρ έψ ει σ τον Α μερ ικα νό σ ύμβο υ ­λο το υ Τσιάνγκ Κάι Σεκ, απ όσ τρατο συ­ν τα γμα τά ρ χη Κλαίρ Σενώ , να σ υ γκρ ο τή ­σει μια αεροπ ορική δύναμη Α μερ ικανώ ν εθ ελ ο ν τώ ν που επ ιχειρούσ ε με 100 α μ ερ ι­κα νικής κα τα σ κευ ή ς α εροσ κά φ η Ρ-40. Α υ­τή η αεροπ ορική δύναμη έγ ιν ε ε υ ρ ύ τερ α γνω σ τή ως « Ιπ τάμενοι Τ ίγρεις» (Flying Tigers) και έδρ α σ ε σ την Κίνα και σε άλλα μέτω π α στη ν ο τιο α να το λ ική Ασία από το ν Δ εκ έμ β ρ ιο το υ 1941 ως τα μέσα το υ 1942. Η υπ οστήρ ιξη από τ ις ΗΠΑ ή τα ν σ ημ α ντι­κή, δ εδ ο μ έν ο υ ό τ ι οι Σ ο β ιετ ικ ο ί ε ίχαν α­

π οσ ύρει το υ ς σ υμ βούλου ς το υ ς από το 1940 και σ ταμάτησ αν τη ν αποστολή σ τρα ­τ ιω τική ς β ο ή θ ε ια ς στα μέσα το υ 1941.

Μ ερ ικ ές η μ έ ρ ε ς μ ετά τη ν επ ίθεσ η στο Π ερ λ Χάρμπορ οι Ιάπωνες ε ξα π έλ υ ­σαν τη ν τρ ίτη το υ ς επ ίθεσ η ε να ν τίο ν τη ς Τσανγκσά. Η επ ιχείρηση ξεκ ίν η σ ε σ τις 24 Δ εκεμ β ρ ίο υ 1941 με τέσ σ ερ ις μ ερ α ρ χ ίες συνολικής δύνα μη ς 120.000 ανδρών. Παρά τ ις επ ίμ ο νες π ροσ π ά θειες τω ν Ιαπώνων, η κινεζική αντίσ τασ η ή τα ν α κόμα μια φορά ισχυρή. Σ το τ έ λ ο ς τ ρ ε ις από τ ις ιαπω νικές μ ερ α ρ χ ίες π ερ ικυκλώ θ ηκα ν, σ τις α ρχές Ιανουαρίου 1942, και κατά τη ν προσπά- θ ε ιά το υ ς να δ ια φ ύγο υν υπέστησαν μ εγά ­λ ε ς απ ώ λειες. Η κινεζική ν ίκη σ την Τσαν­γκσά θ εω ρ ή θ η κ ε σ ημαντική επ ιτυχ ία τω ν Συμμάχω ν, σε μια π ερ ίοδο που σε άλλα μέτω π α η ιαπωνική π ροέλαση ή τα ν σαρω- τική . Από το ν Ιανουάριο μ έχρ ι και το ν Μάιο το υ 1942 π ερ ιή λθ α ν σε ιαπωνική κα­το χ ή οι Φ ιλιππίνες, η Β όρνεο , η Μαλαισία, η Σ ιγκαπ ούρη, ο ι Ο λλα νδ ικές Α να το λικές Ινδ ίες , η Β ιρμανία και ά λ λ ες π ερ ιοχές.

Ο ταν σ τις 15 Ιανουαρίου 1942 οι Ιάπω­ν ες εξα π έλυσ α ν επ ίθεσ η ενα ν τίο ν τη ς Β ιρμανίας, ο Τσιάνγκ Κάι Σ εκ (από τ ις αρ­χ ές το υ χρόνου ε ίχ ε ο ρ ισ τεί α νώ τα το ς δι­ο ικ η τή ς τω ν Συμμάχω ν σ την Κίνα) έ σ τε ιλ ε τη ν 5η και τη ν 6η Κ ινεζική Σ τρα τιά , συνο­λ ικής δ ύνα μη ς 30.000 ανδρώ ν, γ ια να βο η ­θ ή σ ο υ ν σ την υπεράσπιση τη ς "Ο δού τη ς Β ιρμανίας", από τη ν οποία η Κίνα εξα ρ τά - το άμεσα για το ν εφ οδ ια σ μό τη ς . Σ τα κι­

ν εζικά τμ ή μ α τα π ερ ιλα μβα νότα ν και η 200 Μ η χα νοκίνη τη Μ εραρχία . Α υτή ε ίχ ε συ­γ κ ρ ο τη θ ε ί από το 1938 με τη β ο ή θ εια τω ν Σ ο β ιετικώ ν και αρχικά δ ιέ θ ε τ ε ένα σύ­ντα γμ α αρμάτω ν και ένα μηχα νοκ ίνη το σ ύντα γμ α π εζικού. Η ταν ε ξο π λ ισ μ ένη με 88 ελα φ ρά άρμα τα Τ-26 και μ ερ ικά τ ε θ ω ­ρακισμένα ο χή μα τα ΒΑ-6 που είχαν π ρο­μ η θ εύ σ ε ι ο ι Σ ο β ιετικο ί. Δ ιέ θ ε τ ε επίσης όσα άρμα τα είχαν δ ιασ ω θεί από τ ις μάχες στη Σανγκάη και στη Ν ανκίνγκ. Σ ε μάχες, όμω ς, που δ ιεξή χ θ η σ α ν σ την Κίνα το 1939 ε ίχ ε απωλέσει τα π ερ ισ σ ότερα τεθ ω ρ α κ ι­σ μένα τη ς . Ετσι στη Β ιρμανία έδρ α σ ε ως δ ύναμη π εζικού, μ ε τρ ία σ υ ντά γμ α τα στη σ ύνθεσ ή τη ς .

Η κ ινεζ ική δύναμη στη Β ιρμανία τ έ θ η ­κε υπό τη δ ιο ίκηση το υ Α μερ ικα νού σ τρα­τη γο ύ Τ ζό ζεφ Σ τίλγο υ ελ το ν Μ άρτιο το υ 1942. Σ τις 19 Μ αρτίου και ενώ οι Β ρετα νο ί υποχωρούσαν από τη β ιρμανική π ρω τεύ ­ουσα, Ρανγκούν, η 5η Σ τρ α τιά , α π οτελού - μ ενη από τρ ε ις από τ ις κ α λ ύ τερ ες μ ε ­ρ α ρχ ίες το υ Τσιάνγκ, έφ θ α σ ε σ ιδηροδρο- μικώς από το Λάσιο σ την Τοουγκού (νότια Β ιρμανία). Οι κ ιν εζ ικ ές μ ερ α ρ χ ίες κ α τέλ α ­βαν θ έσ ε ις γ ια να εμπ οδ ίσ ουν τη ν π ρο έ­λαση τω ν Ιαπώνων β ο ρ ε ιο δ υ τικά , π ρος τη β ιρμανική πόλη, Μ ανταλα ίη. Η 6η Κ ινεζική Σ τρα τιά , μ ικ ρ ό τερ η και ανεπ αρκώ ς εκπ α ι­δ ευ μ έν η , α νέλα β ε να π ρο σ τα τεύ σ ει το ν ο τ ιό τερ ο άκρο τη ς “Ο δού τη ς Β ιρμανίας" από π ιθανή α ιφ νιδ ιασ τική επ ίθεσ η τω ν Ια­πώνων από τη β ο ρ ε ιο δ υ τικ ή Ταϊλάνδη, τη ν

18

Page 17: Στρατιωτική Ιστορία 130

οποία οι τ ε λ ε υ τα ίο ι είχαν θ έσ ε ι υπό το ν έ ­λ εγχό το υ ς .

Τον Μ άρτιο το υ 1942, κα τά τη δ ιάρ­κεια μαχών σ την κοιλάδα Χ ου κγουά νγκ, δ ια κ ρ ίθ η κ ε η 200 Μ ηχα νοκίνητη Μ ερα ρ ­χία. Σ ε μ ερ ικ ές π ερ ιπ τώ σ εις χρησ ιμοπ οιή- θ η κ ε ως οπ ισ θοφ υλακή και υπέστη μ εγά ­λ ε ς απ ώ λειες. Σ τις 10 Απριλίου οι Ιάπω­νες , που είχαν λά β ε ι ενισ χύσ εις , ε π ιτέ θ η ­καν ενα ν τίο ν τω ν Β ρετα νώ ν κο ν τά στις π ετρ ελα ιο π η γές το υ Γ ιενα γκ ια ούνγκ, σ την κ εν τρ ικ ή Β ιρμανία. Ε κεί η 33η Ιαπω­νική Μ εραρχία π ερ ικύκλω σ ε μια β ρ ετα ν ι­κή δύναμη 7.000 ανδρών. Η κατάσταση τω ν συμμαχικώ ν δυνά μεω ν έγ ιν ε κρίσιμη και φ α ινό τα ν ό τ ι ολόκληρη η δ ε ξ ιά π λευ ­ρά το υ ς θ α κ α τέρ ρ εε . Τότε ο Σ τίλγο υελ έ ­σ τε ιλ ε τη ν 38η Κ ινεζική Μ εραρχία υπό τη δ ιο ίκηση το υ σ τρα τηγού Σούν Λι Γ ιέν για να επ ιτε θ ε ί ενα ν τίο ν τω ν Ιαπώνων από τα ανατολικά . Μ ε τη β ο ή θ ε ιά τη ς οι Β ρ ε τα ­νοί κα τόρ θω σ αν να διασπάσουν το ν κλοιό σ τις 19 Απριλίου, έχο ν τα ς υπ οστεί σημα­ν τ ικ έ ς απ ώ λειες.

Οι Ιάπωνες συνέχισαν τη ν πίεσή το υ ς στο δ ε ξ ιό π λευρ ό τω ν Β ρετα νώ ν και κτύ - πησαν β ο ρ ε ιο δ υ τικ ά ε να ν τίο ν τη ς 6ης Κι­ν εζ ικ ή ς Σ τρ α τιά ς . Μία από τ ις μ ερ α ρχ ίες α υ τή ς κ α τέρ ρ ευ σ ε αμέσω ς και ο ι Ιάπω­νες, που είχαν τη ν υπ οστήρ ιξη αρμάτω ν, συνέχισαν τη ν προέλασή το υ ς . Σ τις 29 Απριλίου κα τέλα β α ν το Λάσιο, αποκόπτο- ν τα ς τη ν "Ο δό τη ς Β ιρμανίας". Η ιαπωνική διάσπαση ε ίχ ε ως α π ο τέλεσ μ α να χωρι­σ τούν οι δ ύο κ ιν εζ ικ ές σ τρ α τιές σε α ρ κ ε ­τά τμ ή μ α τα . Οι π ερ ισ σ ό τερ ες κ ιν εζ ικ ές μ ερ α ρ χ ίες κ α τευ θ ύ ν θ η κ α ν π ρος τα ανα­το λ ικ ά και πέρασαν σ την επαρχία Γιου- νάν, τη ς νο τιο -α να το λ ικ ή ς Κίνας. Α λλες δύο κ ιν εζ ικ ές μ ερ α ρχ ίες , η 38η και η 22η κατόρθω σ αν το ν Μάϊο και το ν Ιούλιο α ν τί­

στοιχα να π εράσ ουν τα ινδο -β ιρμανικά σύνορα.

Η πτώση τη ς Β ιρμανίας, σε σ υνδυα­σμό μ ε το γ εγο νό ς ό τι οι Ιάπωνες είχαν ήδη κα τα λά β ει το μ εγ α λ ύ τερ ο τμ ή μ α τη ς β ο ρ ε ιο α να το λ ικ ή ς Κίνας και τα κύρια κι­νεζικά λ ιμάνια , ο δή γη σ ε σ τον πλήρη απο­κλεισ μό τη ς χώρας από το ν υπόλοιπο κό ­σμο. Οι ΗΠΑ και η Β ρ ετα ν ία άρχισαν να α­νησ υχούν ό τ ι ε ν δ εχ ό μ εν η σ υνθ η κο λό γη ­ση τη ς Κίνας θ α α π οδ έσ μ ευε μ εγά λο α­ρ ιθμό ιαπωνικών σ τρ α τευ μ ά τω ν για άλλα μέτω πα. Τότε απ οφ ασίστηκε η δημ ιο υργ ία μιας α ερ ο γέφ υ ρ α ς ανάμεσα σ την Κίνα και σ του ς συμμάχους τη ς . Τα α μ ερ ικα ν ικά μ ε ­τα γω γικά έπ ρ επ ε να π ετά ξο υ ν πάνω από τα Ιμαλάϊα σ το νο τιο -α να το λ ικό Θ ιβ έ τ και πάνω από τα όρη τη ς β ό ρε ια ς Β ιρμανίας και το υ δ υ τικο ύ Γουνάν. Η αεροπ ορική α­ποστολή τω ν εφ οδ ίω ν π ρος τη ν Κίνα θα δ ια ρκούσ ε από το 1942 ως το ν Α ύγουσ το το υ 1945.

Π αράλληλα με τη μ ετα φ ο ρ ά εφ οδ ίω ν από το ν αέρα , άρχισαν π ροσ π ά θειες για τη δ ημ ιο υρ γ ία ενό ς δ ια δ ρόμου που θ α ε ­π έτρ επ ε τη ν οδική μ ετα φ ο ρ ά τω ν ε φ ο ­δίων από τη ν Ινδία στη Β ιρμανία και κ α τό ­πιν σ την Κίνα. Ο Σ τίλγο υελ ύ σ τερα από α­μ ερ ικα ν ική εν το λ ή α νέλα β ε τη δ ιοίκηση το υ θ εά τρ ο υ επ ιχειρήσ εω ν Ινδ ίας-Β ιρμα- νίας-Κ ίνας. Η 22η και η 38η Κ ινεζική Μ ε ­ραρχία έγ ινα ν ο π υρήνας γ ια τη σ υγκρ ό ­τηση ενό ς νέο υ κ ινεζ ικού σ τρα τού που θα έ δ ρ ευ ε σ την Ινδία. Ο Σ τίλγο υ ελ έλα β ε ε ­ν ισ χύσεις από τη ν Κίνα, που μ ε τα φ έ ρ θ η ­καν αεροπ ορικώ ς και το υ επ έτρ εψ α ν να σ υ γκρ ο τή σ ει άλλη μια μεραρχία , τη ν 30-- ή, και τμ ή μ α τα π υρ οβολικού , τεθ ω ρ α κ ι­σμένων, μηχανικού και εφ οδ ια σ μού. Ο κι­ν εζ ικ ό ς σ τρ α τό ς σ την Ινδία, γνω σ τός και ως δύναμη «X», ε ξο π λ ίσ τη κε από το υ ς

Α μ ερ ικα νού ς και το υ ς Β ρ ετα νο ύ ς και ε κ ­π α ιδ εύ τη κε στη χρήση τω ν όπλων και το υ λοιπού εξοπ λισ μού από έμ π ειρ ο υ ς Α μ ερ ι­κανούς σ τρ α τιώ τες το υ ς οποίους ε ίχ ε κα- λ έσ ει ο Σ τίλγουελ . Η π ροετο ιμα σ ία το υ κι­ν εζ ικού σ τρα τού σ την Ινδία δ ιή ρκεσ ε ολό ­κληρο το 1943.

Σ το μέτω π ο τη ς Κίνας, έγ ιν ε μια σημα­ν τική μάχη στα τ έ λ η το υ 1943 σ την πόλη Τσ ανγκντέ, σ την επαρχία Χουνάν. Οι Ιάπω­ν ες κα τέλα β α ν τη ν ανυπεράσπιστη πόλη σ τις 2 Ν οεμβρίου , αλλά σ τις 18 το υ μήνα9.000 ά νδ ρ ες τη ς 57ης Κ ινεζικής Μ ερα ρ ­χίας τη ν ανακατέλαβαν. Α κο λού θησ α ν σ κληρ ές μά χες και η Τ σ ανγκντέ α να κα τε- λήφ θη από το υ ς Ιάπωνες. Ε κείνο ι όμω ς ύ­σ τερ α από τη ν ά φ ιξη κινεζικώ ν ενισ χύσ ε­ων τη ν εγ κ α τέλ ε ιψ α ν , σ τις 20 Δ ε κ εμ β ρ ί­ου. Κ ατά τη δ ιά ρ κεια τω ν μαχών οι Ιάπω­ν ες π ραγματοπ οίησαν ε κ τ ε τα μ έ ν η χρήση το ξικ ώ ν αερίω ν, που π ροκάλεσ αν σημα­ν τ ικ έ ς α π ώ λειες σ τον άμαχο πληθυσμό. Π ισ τεύ ετα ι επ ίσης ό τ ι π ροκάλεσ αν επ ιδη ­μία βουβ ω νικής πανώ λης σε ακτίνα 36 χ ι­λ ιο μ έτρ ω ν γύρω από τη ν πόλη. Εδώ π ρ έ­π ει να σ η μ ειω θε ί ό τ ι κα τά τη δ ιά ρκεια το υ π ολέμου σ την Κίνα έδρασ αν ε ιδ ικ ές ιαπω­ν ικ ές μ ονά δες β ιο λο γ ικού π ολέμου , πιο γνω στή από τ ις οπ ο ίες ή τα ν η Μ ονάδα 731. Α υ τές οι μ ο νά δες δ εν π ερ ιορ ίσ τηκα ν σε π ειρά μα τα σε α ιχμαλώ τους, που α φ ο­ρούσαν μ ο λυσ μ α τικές α σ θ έν ε ιες όπως η πανώλη, η χολέρα , ο τύ φ ο ς και η ευλογιά . Δ η μ ιούργησ α ν και ε ιδ ικ ές β ό μ β ες , ο ι ο ­π ο ίες επ έτρ επ α ν σ τον Ιαπωνικό Σ τρ α τό να ε ξα π ο λύ ε ι β ιο λο γ ικ ές επ ιθ έσ εις που μόλυναν το υ ς αγρούς, το ν ερ ό και ά λλες π ερ ιο χές , με α π ο τέλεσ μα το ν θ ά να το χι­λιάδω ν Κινέζων.

Σ το μ ετα ξύ στο Β ιρμανικό Μ έτω πο, σ τις α ρ χές το υ 1944 και ύσ τερα από το α ί­

Ιαπωνικό μέσ ο άρμα μάχης Type 89 τελ ευ τα ίο υ τύπου, όπως επ ιχειρ ούσ ε στην πόλη τη ς Σ ανγκάης το 1937. Φ έρει τρ ίχρω μη π αραλλαγή μ ε βασικό το sand και λω ρίδες

ακανόνιστου σχήμα τος από d a rk g reen και dark brown. Ο οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτα ι από ένα πυροβόλο των 57 mm και δύο πολυβόλα των 6,5 mm. Είχε πλήρωμα τεσσάρω ν ανδρών, ελαφ ρ ά 9ω ράκιση (1 1 -1 7 m m ) και μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τα 2 7 km /h

(εικονογράφ ηση για τ ις Ε κδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Δ η μ ή τρ η ς Χ αδούλα ς/ισ τορ ική έρ ευ να : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

19

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 18: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

13

0

τη μ α το υ Τσιάνγκ να α ν ο ίξε ι η ο δό ς α νε­φ οδιασ μού, η κ ινεζ ική δύναμη το υ Στίλ- γ ο υ ελ και μια α μ ερ ικα ν ική μονάδα ε το ιμ ά ­σ τηκα ν να επ ιτε θ ο ύ ν στη βό ρεια Β ιρμα ­νία, ενα ν τίο ν τη ς 18ης Ιαπωνικής Μ ερ α ρ ­χίας. Η Δύναμη "X" ε ίχ ε στη δ ιά θεσ ή τη ς και τη ν κινεζική Προσω ρινή Ο μάδα Α ρμά ­τω ν, ε ξο π λ ισ μ ένη με α μερ ικα ν ικά ελ α ­φρά άρματα Μ3Α3 Stuart και μέσα ά ρμα τα Μ4Α4 Sherman. Π αράλληλα, άλλα κ ινεζικά σ τρ α τεύ μα τα , γνω σ τά ως Δύναμη «Υ», θ α επ ιτ ίθ ε ν το από τη ν επαρχία Γιουνάν ενα ­ν τ ίο ν τη ς 56ης Ιαπω νικής Μ εραρχίας, στο μέτω π ο το υ π οτα μού Σαλουήν, γ ια να α­ν ο ίξο υ ν τη ν Ό δ ό τη ς Β ιρμανίας" ανάμεσα στο Λάσιο και σ την Κ ουνμ ίνγκ. Η δύναμη το υ Σ τίλγο υ ελ ξε κ ίν η σ ε τη ν επ ίθεσ ή τη ς στις α ρχές Μ αρτίου 1944 και σ τις α ρχές Αυγούσ του, ύ σ τερα από επ ίπ ονες μάχες, κα τόρθω σ ε να κα τα λά β ει τη ν πόλη Μ υιτ- κίινα στη β ό ρ ε ια Β ιρμανία. Η Δ ύναμη "Υ" ξε κ ίν η σ ε τη ν επ ίθεσ ή τη ς σ τις α ρχές Μαϊ- ου αλλά α π έτυ χε να α ν ο ίξε ι τη ν Ό δ ό τη ς Β ιρμανίας".

Σ τη ν Κίνα το ν Απρίλιο το υ 1944 οι Ιά­πωνες προχώρησαν σ την πιο ισχυρή επ ί­θ εσ ή το υ ς από τη ν ένα ρ ξη το υ π ολέμου , ενα ν τίο ν τω ν επαρχιώ ν Χενάν, Χ ουνάν και Κουανγκσ ί, σ την α να τολική Κίνα. Σ ε αυτή σ υ μ μ ετε ίχ α ν 17 μ ερ α ρ χ ίες μ ε 400.000 άν- δρες,12.000 ο χή μ α τα και 70.000 άλογα. Σημα ντική ή τα ν η τεθ ω ρ α κ ισ μ ένη ιαπωνι­κή δύναμη, μ ε τη ν 3η Μ εραρχία Τεθω ρακι­σμένων, που δ ιέ θ ε τ ε 255 άρμα τα μάχης (ανάμεσα σε α υ τά και τη β ελ τ ιω μ έν η έ κ ­δοση το υ ά ρ μ α το ς Type 97, το Shinhoto Chi-ha). Η επ ίθεσ η ε ίχ ε τη ν ονομασία «Ιτσι-Γκο» (μπ ορεί να α π ο δ ο θ εί ως "Επι­χείρηση για τη διάσπαση σ την ενδοχώ ρα") και ως σ τόχο τη ν εξασ φ άλιση μιας σ ιδη­ρ ο δ ρ ο μ ική ς γρα μ μ ή ς που θ α ένω νε τη ν κα τεχ ό μ ενη Μ α ντζουρ ία μ ε τη νοτιο -ανα- το λ ικ ή Ασία. Π ερ ιελά μ β α νε δ ύο μ έρ η , το πρώ το από τα οποία α φ ορ ούσ ε τη δ ια­σφάλιση τη ς σ ιδη ρο δρ ομ ικής γρα μμής Π εκ ίνου - Βουχάν. Την ιαπωνική επ ίθεσ η

Ο Α μερικανός σ τρ α τη γό ς Τζόζεψ Σ τίλγ ο υ ελ επ ιθ εω ρ ε ί μ α ζ ί μ ε Κ ινέζους αξιω μ α τικο ύ ς , σ τα τέλ η του 1943, τμ ήμα τη ς κ ινεζικής δύναμης που έδ ρ ευ ε σ την Ινδία και χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή 9η κε κα τά τ ις μ ά χ ες στη Βιρμανία το 1944-45.

α ντιμετώ π ισ ε μια κ ινεζ ική δύναμη 390.000 π ερίπου ανδρώ ν υπό το ν σ τρ α τηγό Τανγκ Εμπο. Οι Ιάπωνες, α ξιοπ ο ιώ ντα ς και τη ν υ­π εροχή που είχαν σε τεθω ρ α κισ μ ένα , κα­τόρθω σ α ν στα τέ λ η Μ αϊου να κα ταλά ­βο υν μ εγάλο τμ ή μ α τη ς επαρχίας Χενάν.

Τον Ιούν ιο ξε κ ίν η σ ε το δ ε ύ τε ρ ο μ έ ­ρος τη ς επ ιχείρησ ης «Ιτσι-Γκο», μ ε στόχο τη ν ε ξο υ δ ε τέρ ω σ η τω ν αεροπ ορικώ ν βά­σεω ν που είχαν εγκ α τα σ τή σ ει ο ι Α μ ερ ικ α ­νοί σ την επαρχία Χουνάν. Από ε κ ε ί τα Β-29 τη ς USAAF μπορούσαν να εξα π ο λύ ο υ ν κα τα σ τρ ο φ ικές επ ιδ ρ ο μ ές σ την Ιαπωνία. Οι Ιάπωνες έσ τρ εψ α ν το ν μ εγ α λ ύ τερ ο ό ­γ κο τη ς α ρ χικής το υ ς δύνα μη ς (περίπου360.000 ά νδ ρ ες ) ν ο τ ιό τερ α και ε π ιτέ θ η ­καν ενα ν τίο ν τη ς Χ ουνάν και τη ς Κ ουαν­γκσί. Σ τις 18 Ιουνίου, ύ σ τερα από τη ν τ έ ­τα ρ τη επ ίθεσ η ενα ν τίο ν τη ς , κ α τελ ή φ θ η σ χετικά γρήγορα η πόλη Τσανγκσά. Σ τις 8

Α υγούσ του π ερ ιή λ θ ε σ το υ ς Ιάπωνες ύ­σ τερ α από σ κλη ρ ές μά χες η πόλη Χεν- γ κγ ιά νγκ . Οι τ ε λ ε υ τα ίο ι τερ μ ά τισ α ν τη ν ε ­π ιχείρηση το ν Δ εκ έμ β ρ ιο το υ 1944, ό τα ν οι δ υ νά μ ε ις το υ ς έφ θ α σ α ν στη γαλλική Ινδοκίνα . Αν και η ιαπωνική επ ίθεσ η ή τα ν επ ιτυ χη μ έν η , τα π ρακτικά τη ς κέρ δ η ή τα ν μικρά, καθώ ς οι α μ ερ ικ α ν ικ ές α εροπ ορι­κ ές δ υ νά μ ε ις μ ε τα φ έρ θ η κ α ν σ την ε ν δ ο ­χώρα. Η δυσ αρέσ κεια το υ Τσιάνγκ όμως, ε ξα ιτ ία ς τη ς ιαπωνικής επ ίθεσ ης, ε ίχ ε ο ­δ ηγήσ ει ήδη από το ν Ο κτώ βρ ιο σ την ανά­κληση το υ Σ τίλγο υελ σ τις ΗΠΑ.

Η ανάκληση το υ Σ τίλγο υελ ε ίχ ε ως α­π ο τέλ εσ μ α τη ν αναδιοργάνω ση τη ς συμ­μαχικής δ ιο ίκησ ης στη Β ιρμανία. Τα κα θ ή ­κο ντα το υ σ υνδέσ μου με το ν Τσιάνγκ α­ν α τέθ η κ α ν σ τον Α μερ ικα νό σ τρα τηγό Α λμπ ερ τ Β εν τε μ έ γ ιε ρ , ενώ ο σ τρα τηγός Ν τά ν ιελ Σ ά λτα ν α νέλα β ε τη «Διοίκηση Μ άχης Β όρ εια ς Π ερ ιοχής» (Northern Combat Area Command-NCAC). Σ υ γκρ ο τή - θ η κ α ν επίσης η 1η Κ ινεζική Σ τρα τιά , που π ερ ιελά μβ α νε τη ν 30ή και τη ν 38η Μ ερα ρ ­χία, υπό το ν Σ ο ύν Λι Γ ιέν και η 6η Κ ινεζική Σ τρ α τιά (14η, 22η και 50ή Μ εραρχία ) υπό το ν σ τρα τηγό Λιάο Γιάο Χσ ιάνγκ. Από τα τέ λ η Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1944 ως το ν Μ άρτιο το υ 1945 οι δύο κ ιν εζ ικ ές σ τρ α τιές , μαζί με τη ν κ ινεζ ική Δύναμη "Υ" και σ υμμα χ ικές δ υνά μεις , σ υ μ μ ετε ίχα ν σ την α να κα τά λη ­ψη τη ς Β ιρμανίας.

Σ τη ν Κίνα τα σ τρ α τεύ μ α τα το υ Τσιάν- γ κ άρχισαν τη ν α ντεπ ίθεσ ή το υ ς σ τις αρ­χ ές το υ 1945, έχο ν τα ς τη ν υποστήρ ιξη τη ς Κ ινεζικής Α ερ οπ ορία ς και τμ η μ ά τω ν τη ς USAAF. Από τα τέ λ η Μ α ρτίου ως τις α ρχές Μ αϊου δ ιε ξή χ θ η σ α ν μά χες στη δ υ ­τ ική Χ ενά ν και στη βό ρεια Χουμπέι. Οι Ιά­πω νες υποχώρησαν με α π ώ λειες 15.000 ανδρών. Τον Ιούνιο οι Κ ινέζο ι α να κα τέλα - βαν τη δ υ τική Χ ουνάν π ροκαλώ ντα ς σ του ς Ιάπωνες απ ώ λειες 20.000 ανδρών. Τον Ιούλιο, σε μια από τ ις τ ε λ ε υ τ α ίε ς επι­θ έσ ε ις το υ Σινο-ιαπω νικού Π ολέμ ου , τα κ ινεζικά σ τρ α τεύ μ α τα α π ελευθέρω σ α ν τη ν επαρχία Κουανγκσ ί. Τον Α ύγουσ το η ρίψη τω ν α μερ ικα ν ικώ ν α τομ ικώ ν βομβώ ν στη Χ ιροσ ίμα και στο Ν αγκασάκι και η σο­β ιε τ ική επ ίθεσ η στη Μ αντζουρ ία , υπήρ­ξα ν γ εγ ο ν ό τα κα θο ρ ισ τικά γ ια τη ν ή ττα τη ς Ιαπωνίας. Ο α υ το κ ρ ά το ρ α ς Χ ιροχ ίτο ανακοίνω σε τη ν παράδοση τη ς χώ ρας το υ στις 15 Α υγούσ του 1945 και ο ι Ιάπωνες υ­π έγραψ αν τη σ υνθηκολόγησ η στις 2 Σ ε ­π τεμ β ρ ίο υ . Τα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα σ την Κίνα υπέγραψαν τη ν τυπ ική το υ ς πα­ράδοση στις 9 Σ επ τεμ β ρ ίου 1945.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Το τ έ λ ο ς το υ π ολέμ ου β ρ ή κ ε τη ν Κίνα σ το σ τρ α τό π εδ ο τω ν ν ικη τώ ν αλλά μ ε ένα ιδ ια ίτερα βαρύ τίμημα . Υ π ολογίζετα ι ό τι π ερίπου 3.000.000 Κ ινέζο ι σ τρ α τιώ τες σ κο τώ θη κα ν ή τρ α υμ α τίσ τηκα ν , ενώ ο α­

Ιάπωνας α ιχμάλω τος επ ιτη ρ ε ίτα ι από τους Κ ινέζους φ ρουρ ούς το υ το 1945. Κ ατά τη διά ρ κεια το υ π ολέμου και οι δύο π λευρ ές δ εν συνή θιζαν να συλλαμβάνουν αιχμαλώ τους.

20

Page 19: Στρατιωτική Ιστορία 130

Οι θ η ρ ιω δ ίες που δ ιαπ ράχθηκαν σ την κ ινεζική πόλη Ν ανκίνγκ ύ σ τερ α από την πτώση της στα ιαπωνικά σ τρ α τεύ μ α τα , θ εω ρ ο ύ ν τα ι από τις μ εγ α λ ύ τερ ε ς σ την Ισ το ρ ία των πολέμων. Εδώ Ιάπω νες ε το ιμ ά ζο ν τα ι να θ άψ ουν ζω ντανούς Κ ινέζους α ιχμαλώ τους που συνελήψ ϋησαν ύσ τερ α από την πτώση τη ς Ν ανκίνγκ.

Από το 1941, οπ ό τε οι ΗΠΑ α νέλαβαν τον εξοπ λισμό το υ Κ ινεζικού Σ τρ α το ύ , π ρομήθευσ α ν μικρό α ρ ιθμ ό αρμάτω ν και τεθω ρα κισ μ ένω ν οχημάτων. Εδώ δ ια κ ρ ίνετα ι ένα κ ινεζικό Μ4Α4 Sherm an κ α τά τη δ ιά ρ κεια των μαχώ ν για τη ν ανα κα τά ληψ η τη ς Β ιρμανίας το 1944-45.

ρ ιθ μό ς τω ν θ υ μ ά τω ν ανάμεσα σ τους αμά­χους ή τα ν κατά πολύ μ εγα λύ τερ ο ς . Μ ερ ι­κ ές εκ τ ιμ ή σ ε ις από

Κ ινέζους ισ τορ ικούς εκτινά σ σ ουν το ν σ υνολικό α ρ ιθμό τω ν νεκρώ ν στα35.000.000. Οι κ α τα σ τρ ο φ ές που π ροκλή- θ η κα ν σ τις π όλεις όπου δ ιεξή χ θ η σ α ν οι π ο λ εμ ικ ές επ ιχειρήσ εις ή τα ν πολύ μ εγά ­

λ ες , ενώ μεγά λος ή τα ν και ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν προσφύγων, ο οποίος α ν ή λ θ ε στα95.000.000.

Οι ιαπω νικές α π ώ λειες τη ν π ερ ίοδο το υ Σινο-ιαπω νικού π ολέμ ου σε ν εκρ ο ύς , α γνο ο ύ μ εν ο υ ς και τρ α υ μ α τίες υπολογί­σ τηκα ν σε 1.000.000 περίπου. Παρά το γ ε ­γονό ς ό τ ι ο ι Ιάπωνες είχαν σ τρέψ ει, από

το 1941 και μ ετά , τη ν προσοχή το υ ς σε άλλα μέτωπα, σ την Κίνα κατά τη δ ιά ρκεια το υ π ολέμ ου δ ια τήρησ α ν το ν μ εγα λύ τερ ο α ρ ιθμό τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν το υς .

Οι πιο σ κληρ ές μά χες το υ π ολέμου δ ιε ξή χ θ η σ α ν από το 1937 ως το ν Ο κτώ ­βρ ιο το υ 1938. Ε κείνη τη ν π ερ ίοδο η κ ιν ε ­ζική τα κ τικ ή αποσκοπούσε σ την όσο το δ υ να τό μ εγα λύ τερ η κα θυ σ τέρησ η τω ν ια­πωνικών σ τρα τευ μ ά τω ν , η οποία θ α επ έ ­τρ επ ε τη ν αναδιοργάνω ση το υ Κ ινεζικού Σ τρ α το ύ . Από το 1939 ως τα μέσα του 1944, ο π ό τε ξε κ ίν η σ ε και η τ ε λ ε υ τα ία μ ε ­γάλη ιαπωνική επ ίθεσ η σ την Κίνα, το μ έ ­τωπο ε ίχ ε σ τα θ ερ ο π ο ιη θ ε ί και σ τόχος τω ν Κ ινέζω ν ή τα ν να π αρασύρουν τα ια­πωνικά σ τρ α τεύ μ α τα σε επ ιθ έσ εις ενα ­ν τ ίο ν επ ιλ εγμ ένω ν σημείω ν, στα οποία μπορούσαν να δημ ιο υρ γήσ ου ν ε ν έδ ρ ες , να π λευροκοπ ήσ ο υν και να π ερ ικυκλώ - σουν το υ ς α ντιπ ά λους το υ ς . Χ α ρ α κτη ρ ι­σ τικό ε ίνα ι το π α ρά δειγμα τη ς π όλης Τσανγκσά, τη ν οποία οι Ιάπωνες προσπά­θησ αν τρ ε ις φ ο ρ ές να κα τα λά βουν αλλά υπέστησαν σ η μ α ντικ ές απ ώ λειες. Η τ ε ­λ ευ τα ία π ερ ίο δο ς το υ π ολέμου χα ρ α κτη ­ρ ίζετα ι από τη ν ένα ρ ξη τω ν μεγά λω ν κ ιν ε ­ζικών αντεπ ιθέσ εω ν.

Η Κίνα ε ξ ή λ θ ε από το ν π ό λεμ ο ως α- ν ερ χ ό μ εν η μ εγά λη δύναμη . Πολύ σ ύ ν το ­μα όμω ς θ α ά νο ιγε ακόμα ένα α ιμα τηρό κεφ ά λα ιο σ την ιστορία τη ς : η τ ε λ ικ ή σύ­γκρουσ η το υ Τσιάνγκ Κάι Σ εκ με το ν Μάο Τσε Τούνγκ. Ε23

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Philip Warner: JAPANESE AR M YO F WORLD WAR II, Osprey, M en a t Arm s Series, London, 1973.(2) Philip Jow ett: THE JAPANESE A R M Y 1931-45 (1), Osprey, M en a t Arm s Series, No 362, London, 2002.(3) Philip Jow ett: THE CHINESE AR M Y 1937-49, WORLD WAR II AND CIVIL WAR, Osprey, M en a t A rm s Series, No 424, London, 2005.(4) Trevor N e v itt Dupuy: ASIATIC LAND BATTLES: EXPANSION O F JAPAN IN ASIA, Franklin Watts, London, 1965.(5) S teven J. Za loga: A R M O U R O F THE PACIFIC WAR, Osprey, Vanguard, N o 35, London, 1983.(6) M a rk Leigh: A HELL O F A BEATING- THE LONG RETREAT FR O M BURMA, "M ilitary Illustrated", Num ber 177.(7) Victor M . Parachin: N A ZI HERO O F NANKING, "World War II", January 2001.(8) w w w .en.w ikipedia.org(9) w w w .hrono.ru /sobyt(10) w w w .feidgrau.com /china

21

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 20: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΟΤΗΣ

Ο μάδα πολιτοφυλάκω ν CIDG π ρα γμα τοπ ο ιε ί βολή μ ε ε κ το ξ ε υ τέ ς βομβίδω ν Μ -79, υπό την καθοδήγησ η Α μερικανού εκ π α ιδ ευ τή .

01 ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΣΤΡΑΤΜΤΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ

π . ΒΙΕΤΝΑΜ1955-1965

Η αρχή me usvaflne ηεριπέιειαο

Page 21: Στρατιωτική Ιστορία 130

Α μερ ικα νός σ τρ α τιω τικ ό ς σύμβουλος των Ειδικών Δ υνάμεω ν εκ π α ιδ εύ ε ι Ν ο τιο β ιε τν α μ έζο υ ς ε 9 ε λ ο ν τέ ς στη χρησιμοπ οίηση χειροβομβίδω ν. Ο λοι το υ ς φ έρ ο υ ν α ρ α β ίδ ες Μ Ι των

Κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ οι Αμερικανικέ!: Ενοπλες Δυνάμεις παρείχαν στρατιωτικό υλικό και εκπαίδευοη στη Βρετανία, στη ΓαΠΠία, στο Ιράν, οτην Κίνα, στη Σοβιετική Ενωση και σε χώ ρες της Λατινικής Αμερικής. Μετά τον πόλεμο οι Ομάδες Στρατιωτικής Βοήθειας των ΗΠΑ (US Military Assistance Groups - MAG) ή Ομάδες Βοήθειας Στρατιωτικών Συμβούλων (Military Advisory Assistance Groups - MAAG), συνέχισαν να παρέχουν ετρόδια, εκπαίδευοη και λοιπή στρατιωτική βοήθεια στην Ελλάδα, στις Φ ιλιππίνες, στην Ταϊβάν, στο Ιράν, οτην Ιαπωνία και στην Κορέα.Οταν οι γαλλικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από την Ινδοκίνα, οι ΗΠΑ δημιούργησαν την Ομάδα Βοήθειας Στρατιωτικών Συμβούλων - Βιετνάμ (MAAG - V). Η δράση των ανδρών της MAAG - V επηρέασε καταλυτικά την εξέλ ιξη των πολεμικών επ ιχειρήσεω ν στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ασίας. Οι Αμερικανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι παρέμειναν ενεργοί εκε ί μέχρι την απόσυρση των στρατευμάτων των ΗΠΑ από το Νότιο Βιετνάμ, το 1973.

Page 22: Στρατιωτική Ιστορία 130

Το πρώτο κλιμάκιο τη ς MAAG ■ V ε ­γκα τα σ τά θ η κε στη Σαϊγκόν το ν Σ ε ­π τέμβρ ιο το υ 1950. Αποστολή του ή τα ν η επ ίβλεψ η τη ς χορήγησης και η υποστήριξη τη ς χρησιμοποίησης τη ς . ύψους 10 εκα το μμ υρ ίω ν δολαρίων,

σ τρα τιω τικής β ο ή θ εια ς η οποία δ ό θ η κ ε σ τους Γάλλους που πολεμούσ αν τ ις κομ- αουνισ τικές δ υνά μεις τω ν Β ιετμ ίνχ . Μ έχρ ι το 1953 το ποσό τη ς αμερ ικα ν ικής στρα­τιω τική ς β ο ήθ εια ς ε κ το ξε ύ θ η κ ε στα 350 ε ­κα τομμύρια δολάρια και αυτή αφ ορούσε τη ν αντικατάσταση τω ν παλαιών και φ θ α ρ ­μένω ν εφ οδίω ν και μέσων που χρησιμοπ οι­ούσαν στις επ ιχειρήσ εις ο Γαλλικός Σ τρ α ­τό ς και η Γαλλική Αεροπορία.

Τον Σ επ τέμβ ρ ιο το υ 1954, μ ετά τη ν υ­πογραφή τη ς Σ υ νθ ή κη ς τη ς Γενεύης, βά- σει τη ς οποίας το Β ιετνά μ χω ρίστηκε σε Βόρειο και Ν ότιο με σύνορα το ν 17ο Πα­ράλληλο, ο π ρό εδ ρο ς τω ν ΗΠΑ, Α ϊζενχάου- ερ, υπ οσχέθηκε σ τον π ρόεδρο το υ Ν οτίου Β ιετνάμ , Νγκο Ν τινχ Ν τιέμ , υποστήριξη για τη ν αναχαίτιση του κομμουνισ τικού κινδύ ­νου που απειλούσε τη χώρα του. Σ ε υλο­ποίηση τη ς υπόσχεσης άρχισε η χορήγηση αμερ ικα ν ικής σ τρα τιω τικής β ο ήθ εια ς από το ν Ιανουάριο το υ 1955. Τον φ εβρουά ρ ιο έφ θασαν στη Σαϊγκόν οι πρώτοι Α μερ ικα ­νοί σ τρα τιω τικο ί σύμβουλοι, με αποστολή τη ν οργάνωση και τη ν εκπαίδευση το υ Σ τρα το ύ το υ Ν οτίου Β ιετνάμ.

Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΣΤΗΝ ΠΡΠΤΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΙΝΔΟΚΙΝΑ

Σ τις αρχές το υ 1955 το καθεστώ ς το υ Ν τιέμ ε ίχε κα τα σ τε ίλ ε ι με τη βία τ ις ε κ δ η ­λώσεις δ ιαμαρτυρ ίας τω ν α ντιφ ρονούντω ν στη Σαϊγκόν. Αρχισε επίσης μία εκσ τρα τεία κατά τω ν κομμουνισ τώ ν στο Ν ότιο Β ιε τ ­νάμ, με α π οτέλεσ μα τη σύλληψη 25.000 συ- μπ αθούντω ν και το ν θ ά να το 1.000 ακόμα ατόμων. Τον Αύγουστο το υ ίδιου έ το υ ς ο Ν τιέμ α ρ νή θ η κε τη δ ιενέρ γε ια εκλογώ ν στη χώρα, όπως π ροβλεπ ότα ν από τη Συν­

θ ήκη τη ς Γενεύης. Α ντιδρώ ντας σ την πολι­τική αυτή , οι Β ιετνα μ έζο ι κο μμο υν ισ τές άρχισαν τρ ο μ ο κ ρ α τ ικ ές εν έ ρ γ ε ιε ς σ τον νότο μ ε επ ιθέσ εις σε κυ β ερ νη τικά φ υλά ­κια και δ ολοφ ον ίες εκα το ντά δ ω ν σ τελ ε ­χών το υ κα θεσ τώ τος του Ν τιέμ . Η απ άντη­ση τη ς Σα ϊγκόν ή τα ν σκληρή, με τη φυλά­κιση 65.000 σ υμπαθούντω ν κομμουνιστώ ν και τη ν εξόντω σ η 2.000 περίπου.

Το 1955-1956 η ηγεσία το υ Β ορείου Β ιετνάμ προσπαθούσε να αναδιοργανώ σει τ ις δυνά μεις τη ς χώρας, μ ετά τη ν α ιμα τη ­ρή αναμέτρησ η με το υ ς Γάλλους. Καθώς σ υνεχιζόταν η α ντικο μμου ν ισ τική εκσ τρ α ­τε ία τη ς κυβέρνη σ η ς του Ν τιέμ , ελή φ θ η η απόφαση για μία δυναμική ένοπλη α να μέ­τρηση σ τον νότο . Μ έχρ ι τα τέ λ η το υ 1954 και μ ετά τη Σ υνθήκη τη ς Γενεύης, 90.000 ά νδρ ες τω ν σ τρα τευμά τω ν τω ν κομμ ουν ι­στών α νταρτώ ν είχαν επ ισ τρέψ ει στο Β ό­ρειο Β ιετνάμ . Από τ ις αρχές το υ 1959 η π λειοψ ηφ ία τω ν δυνάμεω ν αυτώ ν ε ίχε αρ­χίσει να δ ιε ισ δύει και πάλι στο νότιο τμ ήμ α τη ς χώρας. Αρχικά οι κο μμο υν ισ τές διορ- γάνωσαν μαζικές δ ια μα ρ τυρ ίες ενα ντίο ν το υ κα θεσ τώ τος στις μ εγά λες π όλεις, ενώ συγχρόνως π ραγματοπ οιήθηκαν και μ ερ ι­κές ένο π λες επ ιδρ ομ ές ενα ντίο ν φ υλα ­κίων το υ κυ β ερ νη τικο ύ Σ τρ α τού . Σ ύντομα ακολούθησ ε η, υπ οκινούμενη από το υ ς α­ρ ισ τερούς, ε ξέγ ερ σ η στο δ έλ τα το υ π οτα­μού Μ εκό νγκ και σε π ερ ιοχές τη ς επαρ­χίας το υ Κ ουάνγκ Νγκάι, ο ι οπ ο ίες ονομά­στηκαν « Α π ελευθ ερ ω μ ένες Ζώνες». Μ ε τη ν καθοδήγησ η το υ Β ορείου Β ιετνά μ ε ­

γ κα τα σ τά θη κε ε κ ε ί μία «Σκιώδης Κ υβέρ ­νηση» με τη ν ονομασία Ε θνικό Α π ελ ευ θ ε ­ρω τικό Μέτωπο. Τα μέλη το υ Μ ετώ που ή ­τα ν ε ιδ ικά επ ιλεγμένα σ τελέχη τω ν α ντα ρ ­τώ ν που ονομάσ τηκαν Β ιετκ ό ν γ κ και είχαν ως αποστολή τη ν εκδ ίω ξη τη ς κυβέρνησ ης το υ Ν οτίου Β ιετνάμ.

Κατά τη ν ίδια χρονική π ερ ίοδο (1955- 1960) οι Α μερ ικανοί σ τρα τιω τικο ί σύμβου­λοι στο Β ιετνά μ έφ θα να ν το υ ς 750-1.500. Μ έχρ ι το 1960 λε ιτο ύ ρ γη σ ε στη Σα ϊγκόν η αμερ ικανική Διοίκηση Σ τρ α τιω τικής Β οή­θ ε ια ς στο Β ιετνά μ (M ilitary Assistance Command Vietnam - MACV), υπό το ν υπο­σ τράτηγο Σ ά μ ιο υελ Ο υϊλιαμς. Τα σ τελέχη τη ς ασ χολούντο κυρίως με τη ν οργάνωση και τη ν εκπαίδευση επ τά μεραρχιώ ν πεζι­κού, μίας μονάδας καταδρομέω ν, μίας αε- ρ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς τα ξια ρχίας και τεσσά-

Α νδρες της USAF α νεφ ο δ ιάζουν το υ ς φ ο ρ είς ρ ο υ κετώ ν αεροσκαφώ ν Τ -2 8 σ την Α εροπορική Βάση το υ Μ π ιέν Χόα, κατάτην π ροετο ιμα σ ία μ ίας απ οστολής βομβαρδισμού του "Μ ονοπατιού Χο ΤσιΜ ινχ" στο Λάος.

Ο Α μ ερ ικα νός υπουργός Αμυνας, Ρόμπ ερτ Μ α κΝ α μάρ α (δεξιά ), και ο σ τρ α τη γό ς Λ έμ ν ιτζερ επ ισ κέπ το ντα ι ένα σ τρ α τόπ εδο του Ν ο τιο β ιετν α μ ικ ο ύ Σ τρ α το ύ το 1962.

Page 23: Στρατιωτική Ιστορία 130

Δ ύο μ έλ η των Ειδικών Δ υνάμεω ν ελ έγχο υ ν τη ν α μυ ντικ ή π ερ ίμετρ ο

ενός χω ριού σ το Ν ό τιο Β ιετν ά μ το 1964.

ί ill 1 ι

Α μερικανός εκ π α ιδ ευ τή ς σε περιπολικό σκάφ ος το υ Ν α υ τικο ύ του Ν ο τίο υ Β ιετν ά μ .

Εξοπλισμένοι από τους Α μερικανούς ιθ α γ εν ε ίς Μ οντανιάρ .

ρων τεθω ρακισ μένω ν επιλαρχιών τω ν Ενό­πλων Δ υνάμεω ν τη ς Δ ημοκρ α τία ς του Β ιετνά μ (Republic of Vietnam Armed Forces - RVNAF). Μ ε μέρ ιμνα τω ν Α μερ ικανώ ν συμ­βούλω ν σ υγκρ οτήθηκα ν ακόμα η Α εροπ ο­ρική Δύναμη το υ Ν οτίου Β ιετνά μ (μία μοί­ρα μαχητικώ ν βομβαρδιστικώ ν, δύο μοίρες μεταγω γικώ ν και δύο μ ο ίρες αεροσκαφώ ν αναγνώρισης), ένα τά γμα π εζοναυτώ ν και μία π αράκτια δύναμη από 10 μικρά περιπο­λικά και 18 οκάφη αμφιβίων επιχειρήσεων.

Η π λειοψ ηφ ία τω ν Α μερ ικανώ ν στρα­τιω τικώ ν συμβούλω ν στο Β ιετνά μ εκε ίνη τη ν περίοδο α νήκε στις Ε ιδικές Δ υνάμεις το υ Α μερ ικα νικού Σ τρ α τού . Οι ρ ίζες των δυνάμεω ν αυτώ ν βρ ίσκονταν στα χρόνια το υ Β' ΠΠ, οπ ότε οι ανά γκες για α νορ θό­δ ο ξε ς επ ιχειρήσ εις στα διάφορα μέτω πα ε ­π έβαλαν τη συγκρότηση, στις τά ξε ις του Σ τρα το ύ τω ν ΗΠΑ, μονάδω ν όπως οι Rangers, η 1η Δύναμη Ειδικών Υπηρεσιών (1st Special Service Forces) και τα αποσπά- σματα OSS (OSS Detachment). Οι δύο τ ε ­λ ευ τα ίες μ ονά δες δ ιαλύθηκαν μ ετά το τ έ ­λος το υ Β' ΠΠ, ενώ οι Rangers χρησιμοποι- ή θη κα ν κατά το ν π όλεμο τη ς Κ ορέας ως σ υμ βα τικές δυνάμεις και είχαν μειω μένες επ ιδόσεις. Σ τις 20 Ιουνίου 1952, στο πλαί­σιο τη ς υλοποίησης ενό ς π ρογράμματος εκπ α ίδευσ ης επ ίλεκτω ν μονάδω ν του Α μ ε ­ρικανικού Σ τρ α τού σε α ν τι-α ν τα ρ τικές επι­

0 π ρόεδρος το υ Ν ο τίο υ Β ιε τν ά μ Ν τιέμ το 1962, μ α ζ ί μ ε το ν Α μερικανό π ρεσ β ευτή στη Σα ϊγκό ν και έναν πλω τάρχη του US Navy.

χειρήσ εις , σ χηματίσ τηκε στο Κ έντρο Εκπαίδευσης Α νορθόδοξου Π ολέμου του Fort Bragg η 10η Ομάδα Ειδικών Δυνάμεων. Η επ ό μενη ανάλογη μονάδα (η 77th Special Forces Group) σ υ γκρ οτή θ η κε και πάλι στο Fort Bragg στις 25 Σ επ τεμβ ρ ίου 1953.

Μ ετά τη ν απόφαση για τη ν εμπ λοκή τω ν ΗΠΑ στο Β ιετνάμ, στις 24 Ιουνίου 1957 οργανώ θηκαν από ά νδρ ες τω ν παραπάνω μονάδω ν σ την Ο κινάουα δύο αποσπάσμα- τα Ειδικών Δυνάμεω ν, τα σ τελέχη τω ν ο ­ποίων π ροορ ίζονταν για απ οσ τολές στρα­τιω τικώ ν συμβούλω ν σ την Ταϊβάν, στην Τα- ϋλάνδη και στο Β ιετνάμ. Λίγο αργότερα , από τη ν πρώτη αποστολή στη νο τιο α να το ­λική Ασία εκπ α ιδ εύ τηκα ν οι πρώτοι 58 κα-

25

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 24: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Το αντίπαλο δέος των Αμερικανώ ν στη νο τιοα να τολ ική Ασία. Α ρ ισ τερ ά ένας α ντά ρ τη ς Β ιετκ ό νγ κ εξο π λισ μ ένος με κινεζικής κα τα σ κ ευ ή ς τυ φ έκ ιο εφ ό δ ο υ ΑΚ ■ 47 και δεξ ιά ένας άνδρας του Σ τρ α το ύ του Β ορ είου Β ιετν ά μ με

'~ Μ Κ > τυ φ έκ ιο σ ο β ιετικ ή ς κα τα σ κ ευ ή ς τύπου SKS.

...ν * " ί ·

Ε λεγχος των πυρομαχικώ ν υποπολυβόλου Thom pson Μ1 των 0,45 in από Α μερικανό εκ π α ιδ ευ τή , πριν από τη βολή ανδρών το υ Σ τρ α το ύ το υ Ν ο τίο υ Β ιετνά μ .

τα δ ρ ο μ ε ίς το υ Σ τρα το ύ το υ Ν οτίου Β ιετ- .άμ. στο Κ έν τρ ο Εκπαίδευσης Commando το υ Να Τρανγκ. Οι ά νδρ ες α υ το ί έγιναν κα­τόπιν εκπ α ιδ ευ τές τω ν πρώτων μονάδων ειδικώ ν δυνάμεω ν το υ Β ιετνά μ (Lac Luong Dac Biet - LLDB). Την ίδια χρονική π ερίοδο ο ι Α μερ ικανοί σ τρα τιω τικο ί σ ύμβουλοι δρούσαν στην π εριοχή εκπ α ιδ εύ οντα ς τα σ τελέχη τη ς επ ίλ εκ τη ς α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ ε- ν η ς τα ξια ρχ ίας του Σ τρα το ύ το υ Ν οτίου Β ιετνά μ (ARVN), με τη δ ιαταγή να α π οφ εύ ­γουν τη ν άμεση εμπ λοκή το υ ς στις επ ιχει­ρήσεις ενα ν τίο ν τω ν κομμουνισ τώ ν α ντα ρ ­τών. Τον Μάιο το υ 1960, καθώ ς η δρασ τη ­ρ ιό τη τα τω ν Β ιετκ ό ν γ κ αυξανόταν, έφ θα- σαν και ά λλες ενισχύσεις τω ν α μερ ικα ν ι­κών Ειδικών Δ υνάμεω ν από το Fort Bragg, για να επ ιτα χυνθ εί το πρόγραμμα οργάνω­σης του Ν οτιο β ιετνα μ ικού Σ τρατού.

Ανάλογη αποστολή ανέλα βε μία άλλη ομάδα Αμερ ικανώ ν στρατιω τικώ ν σ υμβού­λων στο Λάος, στο πλαίσιο του προγράμ­μα τος «White Star». Βασική επιχειρησιακή υπομονάδα στρατιω τικώ ν συμβούλω ν τω ν Ειδικών Δ υνάμεω ν απ οτελούσ ε το 12μ ελές A-Team, μία αυτοδύναμη διμοιρία, εκπαι­δ ευ μ ένη να επ ιχειρεί και να επιβιώνει με ε ­λάχιστη ε ξω τερ ική β ο ήθ εια σε π ερ ιβάλλο ­ν τα από το ν Α ρ κτικό κύκλο μ έχρ ι τη ν έρ η ­μο και τη ζούγκλα . Κ άθε A-Team ε ίχε επ ικε ­φαλής έναν αξιω ματικό με βαθμό λοχαγού και π ερ ιελάμβανε έναν α ξιω ματικό επ ιχει­ρήσεω ν (συνήθω ς υπολοχαγό) μ ε βοηθό το υ έναν υπαξιω ματικό, έναν λοχία υπεύ­θ υνο για τη συλλογή πληροφοριώ ν, έναν υπαξιω ματικό ε ιδ ικ ευ μ ένο στα βαρέα ό ­πλα και έναν ακόμα για τα ελαφ ρά όπλα, έ ­ναν ειδ ικό υγειονομ ικού με έναν βοηθό, έ ­ναν χειρ ισ τή ασυρμάτων, έναν λοχία μηχα­νικού με ένα ν β οηθό και έναν υπαξιωματι- κό αναγνώρισης. Η εκπαίδευση τω ν αν­δρών π ερ ιελάμβανε επίσης τη ν εκμάθηση ξένω ν γλωσσών (ανάλογα με τη χώρα τη ς αποστολής τους), και τη ν εξο ικείω ση με μία τουλά χ ισ τον ακόμα ε ιδ ικό τη τα , ώστε να υπάρχει δ υ να τό τη τα αναπλήρωσης μ έ ­λους τη ς δ ιμοιρ ίας σε περίπτωση απώλει­ας.

ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣΣτα τέλ η Ιανουαρίου το υ 1961 ο τα-

ξίαρχος τη ς Α μερ ικα ν ικής Αεροπορίας Ε ντου α ρντ Α άνσ ντεηλ, σ την π ραγματικό ­τη τα α ξιω ματικός πληροφοριώ ν τη ς CIA με πλούσια δράση στη νοτιοα να τολική Ασία, έπ ειτα από μία αποστολή αναγνώρισης τη ς κατάστασης στο Β ιετνά μ α ν έφ ερ ε προς τη ν κυβέρνηση τω ν ΗΠΑ: «...Κατά τη διάρ­κεια το υ 1960 α υ ξή θ η κ ε δραματικά η διείσ ­δυση χιλιάδων α νταρτώ ν Β ιετκ ό ν γ κ στο νότιο τμ ήμ α τη ς χώρας. Η ένοπλη δράση τω ν κομμουνιστώ ν κλ ιμα κώ θηκε, όπως και οι δ ο λοφ ον ίες φ ιλοκυβ ερ νητικώ ν παραγό­ντω ν, αλλά και οι τρ ο μ ο κ ρ α τικ ές επ ιθ έ ­σεις... Ο π ρόεδρος Ν τιέμ , ο οποίος μόλις α π έφ υγε το ν θ ά να το μ ετά το πραξικόπημα

τω ν αξιω ματικώ ν τη ς επ ίλ εκ τη ς α ερ ο μετα - φ ερ ό μ εν η ς τα ξια ρχ ίας του ARVN (τον Νο­έμβρ ιο το υ 1960), εμ φ α ν ίζετα ι ανήμπορος να ε λ έ γ ξ ε ι τη ν κατάσταση...». Στη σ υνέ­χεια ο Αάνσ ντεηλ, π ιστός στη θεω ρία ό τι έ- πρεπε να σ ταματήσ ει το «ντόμ ινο τη ς άλω­σης τω ν α ντικομμουνισ τικώ ν καθεστώ τω ν σ την Ασία», συνέστησε τη ν αύξηση τη ς α­μ ερ ικα νικής β ο ήθ εια ς προς το Ν ότιο Β ιε τ ­νάμ και τη χρησιμοποίηση α ρ κετά περισ­σότερω ν στρατιω τικώ ν συμβούλω ν για τη ν οργάνωση και τη ν εκπαίδευση τω ν Ενό­πλων Δ υνάμεω ν τη ς χώρας αυτής.

Ο ν εο εκ λ ε γ ε ίς Α μερ ικα νός π ρόεδρος, Τζων Φ. Κ ένεντυ , εντυπ ω σιάστηκε από τη ν αναφορά αυτή. Μία από τις π ρώ τες αποφά­σεις το υ σχετικά, ή τα ν να δώσει εν το λή σ τον υπουργό Αμυνας, Ρόμπερτ ΜακΝαμά- ρα, για τη βελτίω ση τη ς ικα νό τητα ς τω ν α­μερ ικανικώ ν δυνάμεω ν στη δ ιεξαγω γή πα- ραστρατιω τικώ ν επ ιχειρήσεω ν και ανορθο- δόξου π ολέμου . Σ ε μία επ ιστολή το υ προς το Κ ογκρέσο ο Κ έν εντυ τό ν ιζε : «Χρειαζό­

μαστε μ εγα λύ τερη α π οτελεσ μ α τικό τη τα σ την αντιμετώ πιση ανταρτικώ ν δυνάμεω ν και σ την καταστολή ανταρσιών και στάσε­ων. Για το ν σκοπό αυτό πρέπει να εκπαι­δ ευ το ύ ν οι τοπ ικές σ τρα τιω τικές δυνά­μεις , οι οπο ίες θ α δράσουν ανάλογα...». Τον Μ άρτιο του 1961 ο Α μερ ικα νός π ρόε­δρος ζή τησ ε από το Κ ογκρέσο να εγκρ ίνει τα μέσα κατασ τολής και ε ξο υ δ ετέρ ω σ η ς «των ανταρτικώ ν ομάδων που υποστηρίζο­ν τα ι από το εξω τερ ικό » . Σχεδόν αμέσως α­κολούθησ ε ο δ ιορισμός το υ ταξιάρχου Ο υίλιαμ Ρόουσον (ενός έμπ ειρου σ υνεργά­τη το υ Λάνσ τεηλ) ως ε ιδ ικού συμβούλου το υ αρχηγού το υ Επ ιτελείου το υ Σ τρατού και το υ α ντισ τρα τήγου τω ν Π εζοναυτώ ν Β ίκτορ Κρύλακ ως συμβούλου στη δ ιε ξα ­γωγή ειδ ικώ ν επιχειρήσεω ν αντι-δ ιείσδυ- σης π αραστρατιωτικώ ν δυνάμεων.

Η έμφαση που έδω σε ο π ρόεδρος Κ έ­ν εν τυ σ την ανάγκη αντιμετώ π ισ ης τη ς κομμουν ισ τικής απειλής, η οποία κλιμακώ­θ η κ ε το 1960 στο Ν ότιο Β ιετνάμ , ή τα ν με-

26

Page 25: Στρατιωτική Ιστορία 130

γάλη. Σε μία ομιλία του, α π ευθυνόμενος προς τη ν τά ξη τω ν απ οφοίτω ν τη ς Σ τρα ­τιω τική ς Α καδημίας του Γουέστ Π όιντ το 1962, τό ν ισ ε ό τι οι σ υνθ ήκες δ ιεξαγω γής τω ν π ολεμικώ ν συγκρούσεω ν νέο υ ε ίδ ου ς απαιτούσαν τη ν οργάνωση ειδ ικώ ν σ τρα­τιω τικώ ν δυνάμεω ν με ικα νό τητα δράσης όπου ο σ υμβατικός σ τρα τός θ α α δυνα τού ­σε να επ ιχειρήσει. Και συμπλήρωσε: «Πρό­κειτα ι για ένα άλλο ε ίδος π ολέμου , μ ε νέο τρόπ ο δ ιεξαγω γής, αλλά με ρ ίζες στην αρ­χα ιότη τα : Ο α ντα ρ τοπ όλεμο ς, κατά το ν ο ­ποίο ο εχθ ρ ό ς εφ α ρ μ ό ζει μ εθ ό δ ο υ ς ανα­τροπ ής τω ν καθεστώ τω ν, ανταρσία και τρ ομοκρα τία , με χρησιμοποίηση ενεδρώ ν αντί για κ α τευ θ ε ία ν μάχη, με τα κ τ ικ έ ς δι­είσδυσης αντί επ ίθεσ ης και προσπάθεια ν ίκης μ ετά από φ θορά και αποδυνάμωση το υ αντιπάλου το υ ς και όχι με κα τευ θ ε ία ν αναμέτρησ η μαζί το υ ...» .

Ευθυγραμμισμένη μ ε τα παραπάνω, το ν Απρίλιο το υ 1962 η αμερ ικανική κυ β έρ ­νηση ενέκρ ιν ε ένα πρόγραμμα σ τρα τιω τι­κής βο ήθ εια ς προς το Ν ότιο Β ιετνάμ, σύμ­φωνα με το οποίο π ροβλεπ ότα ν η αύξηση τω ν σ τρα τευ μά τω ν του ARVN κατά 20.000 ά νδρ ες και η ενίσχυση τη ς Ε θνοφ υλα κής και τω ν δυνάμεω ν Α υτοάμυνας τη ς χώρας στο επ ίπεδο τω ν 68.000 και τω ν 40.000 ενό ­πλων αντίστοιχα. Σχεδ ιαζόταν ακόμα η βελτίω ση και η ενίσχυση τω ν ειδ ικώ ν δυνά­μεων, με τη δημ ιουργία λόχων Ν οτιοβ ιετ- ναμέζω ν Ranger, εν τα γμ ένω ν σε κά θε τά γ ­μα πεζικού το υ ARVN, μ ετά από εντα τική εκπαίδευσή το υ ς στο σ τρα τόπ εδο τω ν Ει­δικών Δυνάμεω ν το υ Α μερ ικα νικού Σ τρ α ­το ύ στο Ν τούκ Μάι. Σ το γ ε ιτο ν ικ ό Λάος οι σ τρα τιω τικο ί σ ύμβουλοι τη ς MAAG διατά- χθ η κα ν να σ υ μ μετέχο υν σ τις α ντι-α ντα ρ τι- κ ές επ ιχειρήσ εις φ έρ ο ν τα ς τ ις σ τολές το υ ς (κάτι που α π έφ ευγαν μέχρ ι τό τε ).

Ο όρος «επ ιχειρήσεις αντι-δ ιείσδυ- σης» α κουγότα ν όλο και σ υχνότερα από το υ ς α ξιω ματούχους το υ σ τρατιω τικού ε ­π ιτελείο υ σ την Ο υάσ ινγκτον, οι οποίοι άρ­χισαν να μ ελ ετο ύ ν βιβλία κλπ. σ χετικά με το ν Μάο Τσε Τούνγκ, το ν Τσε Γκεβάρα και το ν Β ορ ε ιο β ιετνα μ έζο σ τρα τηγό Γκιάπ! Τον Μάιο το υ 1961 ο Κ ένεντυ δ ιέ τα ξε το ν δ ιευ θ υ ν τή τη ς CIA, Α λεν Ν τάλες, να μερι- μνήσει για τη μυστική οργάνωση μίας ε ιδ ι­κής νο τιο β ιετνα μ ική ς μονάδας για τη δ ιε ­ξαγωγή α νορθο δό ξο υ π ολέμου στο βόρειο τμ ήμα τη ς χώρας. Επίσης εν έκ ρ ιν ε τη ν α­ποστολή 400 ανδρώ ν τω ν Ειδικών Δ υνά μ ε­ων το υ Σ τρα το ύ και 100 ακόμα σ τρα τιω τι­κών συμβούλω ν στο Ν ότιο Β ιετνά μ για τη ν εντα τικοπ οίησ η τη ς εκπ α ίδευσ ης τω ν δ υ ­νάμεω ν τη ς χώρας σε επ ιχειρήσ εις αντι-δι- είσδυσης. Π αράλληλα π ροβλεπ όταν και η συνεργασία μ ε σ τελέχη τη ς CIA σ την πε­ριοχή, για τη ν υλοποίηση δύο νέω ν προ­γραμμάτω ν π ολιτικής άμυνας: το υ Προ­γρά μμα τος Αμυνας Οικισμών (Village Defense Program - VDP) και τω ν Ομάδων Αμυνας Α τάκτω ν Π ολιτώ ν (Civilian Irregular Defense Groups - CIDG).

Π α ρ α τη ρ η τή ρ ιο των Ειδικών Δ υνάμεω ν στην ευ ρ ύ τερ η π εριοχή το υ Ν α ϊ Μ πα Ντεν.

Ανάκριση χω ρικού από

ένανα νθυπ ολοχαγό και έναν λοχία

των Ειδικών Δυνάμεω ν, μ ε

τη β ο ή θε ια δ ιερ μηνέα .

Ιθ α γ εν ε ίς π ο λιτο φ ύ λα κ ες

εξο π λ ισ μένο ι μ ε τυ φ έκ ια Μ 1 των

0,30 in, κ ινούντα ι κατά

μήκος του α μυντικού

π εριβόλου ενός καταυλισ μού.

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 26: Στρατιωτική Ιστορία 130

Η συγκρότηση τω ν CIDG ή τα ν ένα πρό- • οαμμα χ ρ η μ α το δ ο το ύ μ ενο από τη CIA, το : τ ο ίο αποσκοπούσε σ την κινητοπ οίηση εγχώ ριου ανθρώπινου δυναμικού στο Ξ ιετνά μ για τη ν αναχαίτιση τη ς διείσδυσης tjjv Β ιε τκ ό νγκ σ την ύπαιθρο. Ε π ρόκειτο σ την ουσία για μ έθ ο δ ο παρόμοια μ ε ε κ ε ί­νη που είχαν χρησ ιμοπ οιήσει ο ι Γάλλοι για να αντιμετω π ίσ ουν το υ ς Β ιετμ ίνχ , σ τρα το ­λογώ ντας και εξοπ λ ίζοντα ς το υ ς ιθα γενε ίς Μ οντανιάρ. Το πρόγραμμα CIDG π ροέβλε- πε τη σταδιακή κινητοπ οίηση εκ α το ν τά ­δων χιλιάδων Μ οντανιάρ, οι οποίοι κα το ι­κούσαν σε χωριά σε ολόκληρη τη χώρα. Για τη στρατολόγησή το υ ς χρησ ιμοπ οιήθηκαν Β ιετνα μ έζο ι κυ β ερ νη τικο ί π αράγοντες, οι οποίοι με τη β ο ή θ εια Α μερικανώ ν στρατιω ­τικώ ν συμβούλω ν έθεσ α ν σε εφ α ρ μογή το VDP. Σύμφωνα με αυτό , αρχικά προβλεπό- τα ν η χορήγηση εφοδίω ν, τροφ ίμω ν, υγε ιο ­νομικού υλικού και εξοπ λισ μού με τη χρ η ­σιμοποίηση αμερ ικανικώ ν μέσων και αν­δρών τω ν Ειδικών Δυνάμεων. Οι Α μερ ικα ­νοί μερ ιμνούσαν για τη ν εκπαίδευση τω ν ι­θα γενώ ν σ τον οπλισμό που δ ια τέθ η κ ε (κυ ­ρίως τυ φ έκ ια και υποπολυβόλα τη ς εποχής το υ Β' ΠΠ) και για τη ν εγκα τά σ τα ­ση σ ταθμώ ν ασυρμάτου στα χωριά, από ό­που θ α ειδ οπ οιούντο οι κ υ β ερ ν η τ ικ ές δυ ­νάμεις για π ιθανές κινήσ εις κομμουνιστώ ν ανταρτών. Οι ά νδρ ες τω ν Ειδικών Δ υνάμε­

ων φ ρόντισ αν επίσης για τη ν οργάνωση τη ς άμυνας τη ς π ερ ιμ έτρο υ τω ν χωριών, μ ετα τρ έπ ο ντα ς κα θένα από αυτά σε οχυ­ρό, μ ε τη ν εγκατάσ τασ η π αρατηρητηρίω ν, σ υρματοπ λεγμάτω ν, ναρκοπεδίω ν και πο­λυβολείω ν, τα οποία θ α απ έκρουαν τις ε ­χ θ ρ ικ ές επ ιθέσ εις σε περίπτωση ανάγκης.

Η εφ α ρ μογή το υ VDP άρχισε από το χωριό Μ πουόν Ενάο τη ς επαρχίας Νταρ- λάκ το ν Ο κτώ βριο το υ 1961 και σ ύντομα α­κολούθησαν ε κ α το ν τά δ ες ακόμα χωριά. Εκεί εγκα τα σ τά θ ηκα ν 1.800 ά νδρ ες τω ν α­μερ ικανικώ ν Ειδικών Δ υνάμεω ν και 280 άν­δ ρ ες το υ Υ γειονομικού, ενώ για τη ν άμυνά το υ ς χρησ ιμοπ οιήθηκαν χ ιλ ιά δες ε ξοπ λ ι­σμένοι ιθα γενε ίς. Μ έχρ ι τα τ έ λ η το υ 1963 οι Α μερ ικανοί σ τρα τιω τικο ί σ ύμβουλοι ε ί­χαν εκπ α ιδεύσ ει 65.000 ιθα γενε ίς ε θ ν ο φ ύ ­λα κες. Εναν χρόνο α ρ γό τερα η 5η Ομάδα Ειδικών Δ υνάμεω ν (5th Special Forces Group) ε ίχε εγκα τα σ τήσ ει στο Β ιετνά μ 45 δ ιμ ο ιρ ίες A-Team, η δράση τω ν οποίων ε ­λεγχό τα ν από π έν τε B-Team και δύο C- Team αντίστοιχα. Ο π ρόεδρος Κ ένεντυ , ως π ρο ϊσ τάμενος τω ν Α μερ ικανικώ ν Ενόπλων Δυνάμεω ν, θ έλ ο ν τα ς να το ν ίσ ει τη σημα­σία τη ς σ υ μ μ ετο χή ς τω ν Ειδικών Δ υ νά μ ε­ων σ την προσπάθεια αυτή , επ έτρ εψ ε σ τους ά νδρ ες το υ ς να φ έρ ου ν το ιδ ια ίτε­ρο δ ιακρ ιτικό τω ν μονάδων το υ ς , το πράσι­νο μπερέ!

Ε κτός από το υ ς Α μερ ικα νούς «πρασι- νοσ κούφ ηδες» σε κα θ ή κοντα σ τρα τιω τι­κού συμβούλου και τη ν εμπ λοκή το υ ς σε α νο ρ θ ό δ ο ξες επ ιχειρήσ εις στο Β ιετνάμ , α­ξιοσημείω τη ή τα ν και η σταδιακή εμπλοκή και άλλων ειδ ικώ ν δυνάμεω ν στην π ερ ιο ­χή, από το Α μερ ικα νικό Ν αυτικό (US Navy) και τη ν Α μερ ικανική Αεροπορία (USAF). Το Ν αυτικό χρησιμοποίησε αποσπάσματα SEAL, ανδρώ ν εκπ α ιδευμένω ν να π έφ το υ ν με α λεξίπ τω τα και εφ όδ ια στη θάλασσα και

Ρίψη π ροπαγανδιστικώ ν φυλλαδίω ν από ά νδρ ες τη ς M AAG - V, μ ε α ερο σ κά φ ος C - 47, σε αποστολή πάνω από το Β όρειο Β ιετνά μ .

να ε ξέρ χ ο ν τα ι στις α κ τές έ το ιμ ο ι για μάχη. Μ άλιστα τροποποίησε μερ ικά υποβρύχια για τη μ ετα φ ορ ά και τη ν εξαπόλυση των SEAL σε κατάδυση, κο ντά στις εχ θ ρ ικ ές α­κ τές . Η USAF δημ ιούργησ ε τις μονάδες Κ αταδρομέω ν Α εροπ ορίας (Air Force Air Commandos), ο ι ά νδρες τω ν οποίων έ φ ε ­ραν χαρακτηρισ τικά , αυστραλιανού τύπου, π λατύγυρα καπέλα. Οι π ερ ισ σ ότεροι ή ταν εξοπ λισ μένο ι με α υ τόμ α τα τυ φ έκ ια Armalite. Ανάμεσά το υ ς υπηρέτησαν α ρ κε­το ί χειρ ισ τές τη ς USAF, οι οποίοι πετούσαν σε π α ρά τολμες απ οστολές στο Β ιετνά μ με τροπ οπ οιημένα αεροσκάφη Τ-6, Τ-28, C-47, Α-26 και C-123. Π αράλληλα μ ε τα κα θ ή κο ­ντα αυτά οι Α μερ ικανοί αεροπ όροι μερι- μνούσαν για τη ν εκπαίδευση τω ν Νοτιο- β ιετνα μέζω ν χειρ ιστώ ν στα αεροσκάφη που το υ ς είχαν χορηγηθεί. Α ξιοσ η μείω τες ή τα ν και οι υπ ηρεσ ίες τω ν Air Force Commandos σε κα θ ή κο ντα Π ροκεχω ρημέ- νων Ε λεγκτώ ν Α έρος (Forward Air Controllers - FAC) και ενα έρ ια ς αναγνώρι­σης, σε σ τενή συνεργασία με το υ ς ά νδρ ες τω ν Ειδικών Δυνάμεω ν το υ Σ τρατού.

Τον Απρίλιο το υ 1961,350 κα τα δρ ομ είς τη ς USAF εν τά χθ η κ α ν στην 4400 Μοίρα

Π ο λ ιτο φ ύ λ α κ ες CIDG μπ ροστά στην α μυντική π ερ ίμετρ ο τοπ ο θεσ ία ς στο Ν το ύ κ Κο.

Α νδρες τη ς α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς τα ξια ρ χ ία ς του A RVN σε αμερικανικό ελ ικόπ τερ ο .

Page 27: Στρατιωτική Ιστορία 130

Εκπαίδευσης Προσωπικού μ ε το προσωνύ- μιο «Jungle Jim», που α φ ιερ ώ θηκε απ οκλει­στικά σ την εκπαίδευση τω ν Ν οτιοβ ιετνα - μέζω ν αεροπόρω ν σε απ οσ τολές κα τασ το ­λής εχθ ρ ικ ή ς δ ιείσδυσης, αναγνώρισης και υπ οστήρ ιξης χερσαίων δυνάμεων. Η ί­δια μονάδα εξο υ σ ιο δ ο τή θ η κε για τη ν πραγματοποίηση, από τ ις αρχές τη ς δ εκα ­ετία ς το υ 1960, αποστολών μάχης με τη ν κωδική ονομασία «Farmgate», οι οπ ο ίες τις π ερ ισ σ ότερ ες φ ο ρ ές π ροορ ίζονταν για τη ν υποστήριξη τω ν επ ιχειρήσεω ν τω ν Ει­δικών Δ υνάμεω ν και τω ν CIDG. Τον Ιούνιο το υ 1963 η 4400 Μοίρα μ ετο νο μ ά σ τη κε σε 1η Μ οίρα Air Commando. Τον Ο κτώ βριο του 1964 α κολούθησ ε ο σχηματισμός μίας ανά­λογης μονάδας η οποία εφ ο δ ιά σ τη κε με βομβαρδιστικά Α-1Ε.

Μ ε τη ν έγκριση του Υπουργείου Α μυ­νας τω ν ΗΠΑ, από τις αρχές τη ς δ εκα ετία ς το υ 1960 το Combat Development Test Center μ ελ ετο ύ σ ε στο Β ιετνά μ τη ν εφ α ρ μο γή «ει­δικών μεθόδω ν» για το ν π εριορισμό τη ς διείσδυσης τω ν Β ιετκό νγκ , κα τασ τρέφ ο- ν τα ς τ ις το π ικές παραγωγές (κυρίως καλ­λ ιέρ γ ε ιες ταπιόκα) με ρίψη βομβώ ν να- πάλμ και χημικών. Ενα παρόμοιο πρόγραμ­μα μ εγα λύ τερ η ς κλίμακας αποσκοπούσε στην προσβολή τη ς χλω ρίδας (κα τασ τρο ­φή τω ν δασών), τη ν κάλυψη τη ς οποίας α- ξιοποιούσαν οι Β ο ρ ε ιο β ιετνα μ έζο ι για να π ροω θούν ά νδρες , εφ ό δ ια και οπλισμό στον νότο . Για το ν σκοπό αυτό το ν <Ρε- βρουάριο του 1962 σ χηματίσ τηκε από τη ν USAF το Σμήνος Ειδικού Ψ εκασμού (Special Spray Flight). Εκεί υπ ηρετούσ αν 69 άνδρες. Τα αεροσκάφη άρχισαν α ερο ψ εκα ­σμούς (επιχείρηση «Ranch Hand») με εκα ­το μμύρ ια λ ίτρω ν χημικώ ν ουσιών για τη ν αποψίλωση τεράσ τιω ν εκτάσ εω ν δασών και ζούγκλας, κυρίως κατά μήκος τω ν δ υ τι­κών συνόρων τη ς χώρας. Τότε η USAF υπέ- στη τη ν πρώτη απώλεια α εροσ κά φ ους τη ς στο Β ιετνάμ, ό τα ν ένα μεταγω γικό C-123 με δ ε ξα μ εν ές αεροψ εκασ μού σ υνετρ ίβη στη ζούγκλα.

Σ το Ν ότιο Β ιετνά μ έδρασε και μία λιγό- τ ερ ο γνω στή ομάδα στρατιω τικώ ν συμβού­λων τη ς Αυστραλιανής Ε ιδικής Α εροπ ορι­κής Υπηρεσίας (Australian Special Air Service - ASAS). Τα πρώτα κλιμάκιά τη ς άρ­χισαν από το 1962 τη ν εκπαίδευση τω ν κυ­βερνη τικώ ν δυνάμεω ν στη δ ιεξαγω γή επι­χειρήσεω ν στη ζούγκλα και σ υμμετε ίχα ν Ν ο τιο β ιε τν α μ έζο ι σε μάχες στο π λευρό τω ν Α μερ ικανικώ ν Ει- κ α τα δ ρ ο μ είς σε δικών Δυνάμεω ν, τω ν Ranger το υ ARVN και παρέλαση στητω ν π ολιτοφ υλάκω ν τω ν ομάδων GIDG. Σ α ϊγ κό ν την 1η

Ν οεμ β ρ ίο υ 1964.

Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟ ΛΑΟΣ

Καθώς α υ ξα νότα ν ο α ρ ιθ μό ς τω ν Α μ ε ­ρικανών σ τρατιω τικώ ν συμβούλω ν στο Β ιετνάμ , λόγω τη ς κλιμάκωσης τη ς κρίσης σ την π εριοχή ο π ρόεδρος Κ έν εντυ ζήτησ ε από τη CIA να αρχίσει ένα πρόγραμμα ε κ ­παίδευσης μιας νέα ς Ο μάδας Παρατήρη-

Αμερικανός υπαξιωματικός επιδεικνύει μία από τις παγίδες κατά προσωπικού τις οποίεςχρησιμοποιούσαν οι κομμουνιστές αντάρτες στη ζούγκλα του Βιετνάμ. Πρόκειται για μια ράβδο βάρους 80 περίπου κιλών με καρφιά, που κρεμόταν από ένα κλαδί δένδρου καιαπελευθερωνόταν εναντίον όποιου περνούσε από κάτω.

Αμερικανός "πρασινοσκούφης" κατά τη διάρκεια περιπολίας

στη ζούγκλα.

σης (Observation Group) το υ ARVN. Αποστο­λή τη ς μονάδας α υτής, που εκπ α ιδ ευ ότα ν από τ ις α μ ερ ικα ν ικ ές Ε ιδ ικές Δ υνάμεις, ή ­τα ν η δράση στο εσ ω τερ ικό το υ Βορείου Β ιετνά μ (δημ ιουργία δ ικ τύο υ π ληροφ ο­ριών και πραγματοποίηση δολιοφ θορώ ν). Για τ ις μ ετα φ ο ρ ές και τη ρίψη με α λ εξ ί­π τω τα ή τα ν υπ εύθυνη η Ειδική Μοίρα Μ ε­ταφ ορώ ν (Special Transport Squadron) τη ς Α εροπορίας το υ Ν οτίου Β ιετνάμ , υπό το ν σμήναρχο Ν γκου γ ιέν Κάο Κυ, με αεροσκά­φη C-47. Μία ανάλογη ομάδα 450 Ranger το υ ARVN οργανώ θηκε για τη ν π ραγματο­ποίηση καταδρομώ ν στο Β όρειο Β ιετνάμ και στο Λάος, όπως και επ ιχειρήσ εις συλ­λογή ς π ληροφοριώ ν στο Ν ότιο Β ιετνάμ. Ε κπ α ιδευτές αυτώ ν τω ν Ranger ή τα ν σ τε ­λέχη τω ν Ειδικών Δ υνάμεω ν και SEAL το υ Α μερ ικα νικού Ν αυτικού.

Από τ ις αρχές τη ς δ εκ α ετία ς το υ 1960 η δ ρα σ τη ρ ιό τη τα τω ν δυνάμεω ν το υ Βο­ρείου Β ιετνά μ στο Λάος α υ ξα νότα ν κατά πολύ. Υπ οστηριζόμενα μ ε ρ ίψ εις στρατιω-

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 28: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

τ ικο ύ υλικού από σ οβ ιετικά αεροσκάφη, τα σ τρ α τεύ μα τα το υ Ανόϊ συνεργάστηκαν με το υ ς κο μμο υν ισ τές α ν τά ρ τες το υ Π ά θετ Λάο και απώθησαν τ ις κ υ β ερ ν η τ ικ ές δυνά ­μ εις σε απόσταση στο εσ ω τερ ικό τη ς χώ­ρας (προς τα δυτικά ), κατά μήκος τω ν συ­νόρων με το Β όρειο και το Ν ότιο Β ιετνάμ. Α πώ τερος στόχος το υ Β ορείου Β ιετνάμ δ εν ή τα ν η κατοχή το υ Λάος, αλλά η δημ ι­ουργία μίας ελ εγ χ ό μ εν η ς ζώ νης στην π ε­ριοχή αυτή και η χρησιμοποίησή τη ς ως ζω τικής οδού μ ετα φ ο ρ ά ς ανδρών, οπλι­σμού και εφοδίω ν προς το Ν ότιο Β ιετνάμ. Η οδός π ερ ιελά μβ α νε ένα σ ύμπλεγμα πα­ραλλαγμένω ν δρόμων, στοών και πολυά­ριθμω ν υπόγειων και υπέργειω ν αποθη­κών υλικού.

Οι Α μερ ικανοί τη ν ονόμασαν «Μονοπά­τ ι το υ Χο Τσι Μινχ» και η χρήση τη ς άρχισε σ ταδιακά από το 1961. Η δρα σ τηρ ιότητά τη ς α να φ έρθ ηκε σ ύντομα σ τους Α μερ ικα ­νούς, από υ π οσ τηρ ιζόμενες από τη CIA ο ­

μ ά δες α νταρτώ ν Μ έο μέσα στο Λάος. Επειδή η κυβέρνησ η Κ ένεντυ δ εν επ ιθυ ­μούσε για τη ν ώρα άμεση σ τρατιω τική ε ­πέμβαση στη χώρα αυτή , μία ανάλογη επι­χείρηση α ν α τέθ η κ ε και πάλι στις Ε ιδικές Δυνάμεις το υ Σ τρατού.

Μ ερ ικο ύς μ ήνες α ρ γό τερ α 107 Α μερ ι­κανοί «πρασινοσκούφηδες» με επ ικεφ α ­λής το ν α ντισ υντα γμα τά ρχη Α ρθουρ «Μπουλ» Σ ίμονς ε ισ ήλθαν στο Λάος και άρχισαν τη σ τρατολόγησ η εκα το ντά δ ω ν ι­θ αγενώ ν Μ έο, που αντιδρούσ αν σ την κα­το χή τη ς χώρας το υ ς από τ ις δυνά μεις το υ Β ορείου Β ιετνάμ . Σ ε σ ύντομο χρονικό διά­σ τημα ο Σ ίμονς και οι ά νδ ρ ες το υ συγκρό­τησαν και εξόπλισαν δώ δεκα τά γμ α τα α­ντα ρ τώ ν Μ έο, μ ε σκοπό αυτά να χρησ ιμο­ποιηθούν, υπό τη ν καθοδήγηση τω ν Α μ ε ­ρικανών σ τρατιω τικώ ν συμβούλω ν, σε επι­χειρήσ εις φ θ ο ρά ς τω ν φαλάγγω ν και τω ν εφοδιοπομπώ ν κατά μήκος το υ «Μ ονοπα­τιού Χο Τσι Μινχ». Ενα από τα τά γμ α τα τω ν

Α μερ ικα νο ί σ τρ α τιω τικ ο ί σύμβουλοι μ ε Ν ο τιο β ιε τν α μ έζο κ α θο λικό ιερ έα σε π ερ ιοδεία σε σ τρ α τό π εδ ο προσφύγων.

ιθαγενώ ν αυτώ ν αποσκίρτησε με σκοπό να σ υνενω θεί με το υ ς κο μμ ο υ ν ισ τές α ντά ρ ­τ ε ς το υ Π ά θετ Λάο, π αίρνοντας μαζί ως α ιχμαλώ τους μ ερ ικού ς Α μερ ικα νούς ε κ ­π α ιδ ευ τές . Ο Σ ίμονς έφ θ α σ ε με ελ ικό π τε ­ρο κο ντά στις θ έσ εις το υ και απείλησε το υ ς ιθ α γενε ίς ό τι θα βομβ α ρδ ίζοντα ν ά­μεσα από τη ν Α μερ ικανική Α εροπορία αν δ εν παρέδιδαν το υ ς ά νδρ ες του . Η απειλή έ φ ε ρ ε απ οτέλεσ μα. Ο ταν όμως α π ελ ευ θ ε ­ρώ θηκαν οι α ιχμάλω τοι, ο Σ ίμονς κάλεσε τη ν Α εροπορία να εκμ η δ εν ίσ ε ι το τάγμα...

Από τα μέσα του 1961 οι Α μερ ικανοί συνέχισαν τη στρατολόγηση Λαοτινώ ν ιθα­γενώ ν, για να δράσουν ενα ντίο ν τω ν δυνά­μεω ν το υ Β ορείου Β ιετνάμ. Α υτή τη φορά η προσπάθεια το υ α ντισ υνταγματάρχη Σί­μονς και τω ν ανδρών το υ σ τρά φ ηκε προς τη φυλή τω ν Κα. Οι ιθα γενε ίς αυτοί, αν και δ εν είχαν το μαχητικό σ θένος τω ν Μ έο, α­π οδ είχθη κα ν υπάκουοι και π ειθαρχημένο ι, καθώ ς οι αρχηγοί το υ ς έβλεπ αν α ρ νητικά τη ν εισβολή τω ν σ τρα τευ μά τω ν το υ Β ορεί­ου Β ιετνά μ στη χώρα τους.

Τον Ιούλιο το υ 1962 οι ΗΠΑ και ο ι αντι- μ α χόμενες δυνά μεις το υ Β ιετνά μ συνυπέ­γραψαν στη Γενεύη μία συμφωνία βάσει

Α εροσ κάφ ος Α -26 τη ς Α εροπ ορίας του Ν ο τίο υ Β ιετν ά μ εξο π λισ μένο μ ε βόμ β ες ναπάλμ, ρ ο υ κ έ τε ς και οκτώ πολυβόλα των 0,50 in σ το ρ ύγχος του .

30

Page 29: Στρατιωτική Ιστορία 130

Τυπικός εξο π λισ μ ός α μυντικής π ερ ιμ έτρ ο υ , μ ε σ ε ιρ ές σ υ ρ ματο π λεγμ ά τω ν , αναχώ ματα και π ολυβολεία . Τέτο ιες εγ κ α τα σ τά σ ε ις π ρο σ τά τευ α ν ο ικ ισμούς και σ τρ α τό π εδ α του Ν ο τίο υ Β ιετν ά μ έν α ν τι επ ιθ έσ εω ν των κομμουνιστώ ν ανταρτών.

τη ς οποίας το Λάος έπρεπ ε να "ο υ δ ετερ ο - ποιηθεί" και να απ οσυρθούν οι σ τρα τιω τι­κοί σ ύμβουλοι που δρούσαν εκεί. Οι παρα­τη ρ η τέ ς το υ ΟΗΕ υπολόγισαν στη συνέ­χεια ότι, παρά τη συμφωνία, στο Λάος πα­ρέμ ενα ν 10.000 ά νδρ ες το υ Β ορείου Β ιε τ ­νάμ και σ ύντομα το «Μονοπάτι» άρχισε και πάλι να λε ιτο υ ρ γεί! Ο Κ ένεντυ , ε ξο ρ γ ισ μ έ ­νος από τη ν ασυνέπεια το υ Β ορείου Β ιε τ ­νάμ, δ ιέ τα ξε τ ις Ε ιδ ικές Δ υνάμεις το υ Α μ ε­ρικανικού Σ τρα το ύ και τη CIA να οργανώ­σουν άμεσα επ ιθέσ εις ενα ν τίο ν τω ν ε φ ο ­διοπομπών, χρησ ιμοποιώ ντας τ ις δ υνά μεις τω ν σ τρα τολογημένω ν ιθαγενώ ν Μ έο και Κα. Σ τη ν προσπάθεια αναστολής τη ς δρα­σ τηρ ιό τη τα ς κατά μήκος το υ "Μ ονοπατιού Χο Τσι Μινχ" σ υμμετε ίχα ν και μ ισ θοφ όροι πιλότοι, οι οποίοι έπ λη ττα ν τα κ τικά τ ις ε ­φοδιοπομπ ές τω ν κομμουνιστώ ν με βόμ ­βες ναπάλμ και ρ ο υ κ έτες π ετώ ντα ς με Τ- 28. Οι σ υ γκεκρ ιμ ένες α εροπ ορ ικές επ ιδρο­μ ές κρ α τή θ η κα ν επί χρόνια μυσ τικές και η Α μερ ικανική Α εροπορία δ εν π α ρα δ έχθηκε π οτέ ό τι ε ίχε οποιαδήποτε σ υμμετο χή σε α υ τές .

Τελικά η κλιμάκωση τω ν επ ιχειρήσεω ν στο Λάος και στο Β ιετνάμ, αλλά και οι πλη­ρ οφ ορ ίες ό τι οι Β ο ρ ε ιο β ιετνα μ έζο ι ενι- σχύονταν με σ τρα τιω τικό υλικό και π ολε­μοφ όδια από τη Σ ο β ιετική Ενωση, ανάγκα­σαν τη ν αμερ ικανική κυβέρνηση να εγκ ρ ί­νει τη ν αποστολή π ερισσότερω ν συμβού­λων σ την περιοχή. Το 1962 στο Β ιετνά μ και στο Λάος δρούσαν 11.000 Α μερ ικανοί σ τρα τιω τικο ί σύμβουλοι. Εναν χρόνο αργό­τερα , ό τα ν δ ο λο φ ο νή θ η κε ο Κ έν εν τυ (τον Ν οέμβριο του 1963), ο αρ ιθμός το υ ς ε ίχε ε- κ τ ο ξ ε υ θ ε ί στις 16.000 περίπου.

Οι ά νδ ρ ες τω ν Ειδικών Δ υνάμεω ν το υ α ντισ υνταγματάρχη Σ ίμονς συνέχισαν τα επ όμενα χρόνια να επ ιχειρούν σ το Λάος, σ υντο νίζο ντα ς τ ις επ ιθέσ εις κατά μήκος το υ "Μ ονοπατιού Χο Τσι Μινχ". Σ τις αρχές το υ 1965, σε μία περιπολία Αμερικανώ ν “πρασινοσκούφηδων" σε π εριοχή κοντά στα σύνορα με το Β ιετνάμ , ο αρχιλοχίας Ρί- τσ α ρ ντ Μ ή ντο ο υ ς και οι ά νδρ ες του ανα­κάλυψαν έκπ λη κτο ι μία ολόκληρη π υροβο­

λαρχία σ οβ ιετικώ ν οβιδοβόλω ν, παραλ­λα γμένη δίπλα σε έναν δρόμο μέσα στη ζούγκλα . Ο Μ ή ντοο υς αφ αίρεσ ε το ν πυρο­δο τικό μηχανισμό από ένα όπλο (τα ο β ιδο ­βόλα ή τα ν ακόμα όπως είχαν αποσταλεί από τη Σ ο β ιετική Ενωση). Α κολούθω ς το ν παρέδω σε ιδιοχείρω ς σ τον εκστασιασμένο αντισ τρά τηγο Ο υϊλιαμ Ο υέσ τμ ορλα ντ, νέο επ ικεφ α λή ς τη ς Α μερ ικα ν ικής Δ ιοίκησης Σ τρ α τιω τικής Β οή θ εια ς στο Β ιετνάμ. Οι Α μερ ικανοί κα τείχαν π λέον α π οδ είξε ις ό τι σ οβ ιετικό π ολεμ ικό υλικό μ ετα φ ερ ό τα ν προς νότο , με σκοπό τη ν κλιμάκωση τω ν πολεμ ικώ ν συγκρούσεων. Ο Μ ή ντοο υς έ ­λα βε από το ν Ο υ έσ τμ ο ρ λα ντ τ ιμ η τικά το ν βαθμό το υ ανθυπολοχαγού “επί το υ π εδί­ου τη ς μάχης". Μ ερ ικο ύς μ ήνες α ργότερα η “αμερικανοποίηση" το υ π ολέμου στο Β ιετνά μ ε ίχε τ ε θ ε ί σε εφ α ρ μο γή και δ εκά ­δ ες χ ιλ ιά δ ες ά νδ ρ ες από τις ΗΠΑ έφ θα να ν σ ταδιακά στη νο τιοα να τολική Ασία. Η μ ε ­γάλη π ερ ιπ έτεια άρχιζε... ΞΙ

Α μερ ικα νο ί σ τρ α τιω τικ ο ί σύμβουλοι υπό το βλέμμα

Ν ο τιο β ιε τν α μ έζο υ σ τρ α τιώ τη χρησιμοπ οιούν έναν α ντια ρ μ α τικό

ε κ το ξ ε υ τή των 3 ,5 in.

Ί Μ Μ ί ι Ι ΐ J . l J r .(1) Η. Sum m ers: HISTORICAL ATLASO F THE VIETNAM WAR, Houghton M ifflin , USA, 1995.(2) N A M : Η Ε Μ Π ΕΙΡ ΙΑ TOY Β ΙΕΤΝΑ Μ , Ε κδόσεις Αλκυών, Α θήνα , 1998.(3) P. Davidson: VIETNAM AT WAR,O xfo rd U niversity Press. 1991.(4) A rcher C ham lers: GREEN BERETS IN THE VANGUARD: INSIDE SPECIAL FORCES 1 9 5 3 - 1963, N aval Ins titu te Press.USA, 2002.(5) L arry Addington: AMERICA ’S WAR IN VIETNAM : A SHO RT NARRATIVE HISTORY, Indiana U niversity Press, 1995.(6 )Δ ιά φ ο ρ ε ς δ ιευ θ ύ ν σ εις σ το Δ ια δ ίκτυ ο .(7) Φ ω τογραφικό Α ρχείο US D efence D epartm ent.

31

Σ υ ζή τη σ η ανδρών των Ειδικών Δυνάμεω ν του Α μερικα νικού και του Ν ο τιο β ιετν α μ ικ ο ύ Σ τρ α το ύ μ ε κ α το ίκο υ ς ενός χω ριού , κ α τά τη δ ιά ρ κεια μ ία ς απ οστολής αναγνώ ρισης.

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 30: Στρατιωτική Ιστορία 130

Η ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑςτην ΑΜΒΕΡΣΑ

Γερμανοί σ τρ α τιώ τες π εριμένουν την επ ίθ εσ η των Καναδών ΑΗΜΗΤΡΙΟΣ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΑΟΣ στον θ ύ λα κ α το υ Μ π ρ έσ κενς . Η ε ξα ιρ ε τ ικ ή άμυνα που

π ροέβαλε η 64η Μ ερ α ρ χ ία Π εζικο ύ , κ α θ υ σ τέρ η σ ε την εκ κα θ ά ρ ισ η των προσβάσεω ν του Σκά λδη .

Τα ύ δ α τα το υ Α τλα ντικο ύ π λημμυρίζουν τη νήσο Β α λχέρ εν σ τις 4 Ο κτω βρίου 1944, έπ ε ιτα από την προσβολή το υ φ ρ ά γμ α το ς Β εσ τκ α π έλε από τη RAF. Π αρά τ ις α ν τ ίξο ες σ υνθήκες η γερμανική φρουρά τη ς νήσου ά ν τε ξ ε για έναν α κόμη μήνα !

Page 31: Στρατιωτική Ιστορία 130

Επειια από ιη θριαμβευτική νίκη io u c οιη Νορμανδία, οι Σύμμαχοι

προέΠαοαν npoc ία σύνορα me Γερμανίας και οι βρετανικές δυνάμεις

απελευθέρωσαν ιην Αμβέρσα, ίο μεγαλύτερο λιμάνι ιης Ευρώπης εκείνη

ιην εποχή. Εχασαν όμω ς ιην ευκαιρία να καθαρίσουν τις προσβάσεις του

και να εκμηδενίσουν μια ολόκληρη γερμανική ατρατιά που βρισκόταν στο

έλεός τους. Η αποτυχία αυτή έμ ελλε να έχε ι σοβαρές συνέπειες κατά

τους επόμενους μήνες.

Στα τ έ λ η Α υ γο ύσ το υ 1944 ο ι Δ υ τ ικ ο ί Σ ύ μ μ α χο ι ε ίχα ν φ έ ρ ε ι σε αίσιο π έρ α ς τ η ν ε κ σ τρ α τε ία τη ς Ν ο ρ μ α νδ ία ς κα ι απω­θ ο ύ σ α ν σαν μια ο ρ μ η τ ικ ή π λη μ μ υ ρ ίδ α τα γ ερ μ α ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα (ή ό ,τ ι ε ίχ ε α π ο μ ε ίν ε ι από α υ τά ) π ρος τ ις Κάτω Χ ώ ρ ες κα ι τ η ν π αλα ιό μ εθ ό ρ ιο το υ Ράιχ. Ω σ τόσ ο η μ εγά λη ν ίκη που φ α ιν ό τα ν να γ ν έ φ ε ι από μ α κρ ιά χα μ ο γ ελ ώ ­

ν τα ς π ρος τ ις σ υ μ μ α χ ικ ές δ υ ν ά μ ε ις , α π ο μ α κ ρ ύ ν θ η κ ε γ ια αρ ­κ ε το ύ ς μ ή ν ες ε ξα ιτ ία ς τρ ιώ ν μ εγά λω ν α τυ χ ιώ ν : τ η ς ο δ υ ν η ρ ή ς ή τ τα ς σ το Α ρ νεμ , τη ς α π ο τυ χ ία ς π λή ρ ο υς ε ξα σ φ ά λ ισ η ς κα ι α­ξ ιο π ο ίησ η ς τη ς Α μ β έρ σ α ς και τη ς α ν τε π ίθ εσ η ς το υ Χ ίτλ ερ σ τις Α ρ δ έ ν ν ε ς . Ισως η πιο μ ο ιρα ία από α υ τέ ς να ή τα ν η δ ε ύ τ ε ­ρη, κυ ρ ίω ς επ ε ιδ ή θ α μ π ορ ούσ ε υπό ο ρ ισ μ έ ν ε ς π ρ ο ϋ π ο θ έσ ε ις να έ χ ε ι α π ο φ ε υ χ θ ε ί και να γ λ ιτώ σ ε ι το υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς από μ ε ­γ ά λ ε ς α π ώ λε ιες σε χ ρ ό νο και α νθ ρ ώ π ινες ζω ές . Η ε υ θ ύ ν η για τη ν α β λεψ ία κα ι τ η ν α μ έλ ε ια που ε π ιδ ε ίχ θ η κ ε σ χετικά μ ε τ η ν έγκ α ιρ η κα τά λη ψ η τω ν π ρο ­σβάσ εω ν σε α υ τό το ψ , ___οποίο ή τα ν ε κ ε ίν η τη ν επ ο χή το μ εγ α λ ύ τε ρ ο λ ιμ ά ν ι τη ς Ευρώ πης, β α ρ ύ ν ε ι ε ξ ίσ ο υ τ η ν πο­λ ιτ ικ ή κα ι τη σ τρ α τιω τι­κή η γεσ ία τω ν Σ υ μ μ ά ­χων.

Ε κ τό ς από τη ν ε ξ α ­σφάλιση ε ν ό ς π ρ ο γ εφ υ ­ρ ώ μ α το ς σ τη ν α π ένα ν τι ό χ θ η το υ Ρήνου, που θ α έ δ ιν ε π ιθα νώ ς σ τα σ υμ­μαχικά σ τρ α τεύ μ α τα τη δ υ ν α τό τη τα να σ υνεχ ί- σ ουν α π ρόσ κοπ τα τ ις επ ι­χ ε ιρ ή σ ε ις το υ ς σε ευ ν ο ϊκ ό έδ α φ ο ς , η κα τά ληψ η τη ς Α μ β έρ σ α ς α π ο τελ ο ύ σ ε ου-

Μ

I ν

σ ια στικά τη μ εγ α λ ύ τε ρ η π ρ ο τε ρ α ιό τη τα τ η ν οπ οία θ α έπ ρ επ ε να έχ ο υ ν ο ι Σ ύ μμ α χο ι τ ο ν Σ ε π τέμ β ρ ιο το υ 1944. Η π όλη α υ τή υ π ή ρ ξε το ε π ίκ ε ν τρ ο δ ύ ο μ εγά λω ν π ολ ιο ρ κ ιώ ν κα τά τη μακρά ισ τορ ία τη ς . Κ ατά τ ο ν 16ο α ιώ να α π ο τελ ο ύ σ ε έ ν α ν ε υ η μ ε ρ ο ύ - ν τα α σ τικό , ν α υ τ ιλ ια κ ό κα ι τρ α π εζ ικ ό κ ό μ β ο κα ι έ τσ ι ή τα ν φ υ ­σ ικό να κ α τα σ τε ί α ρ γ ό τερ α το κ έ ν τρ ο το υ π ρ ο τεσ τα ν τισ μ ο ύ τ η ς δ υ τ ικ ή ς Ευρώ πης, π ρ ο σ ε λ κ ύ ο ν τα ς το μ έν ο ς το υ υ π ερσ υ ­ν τη ρ η τ ικ ο ύ Ισπανού κ α θ ο λ ικ ο ύ η γ ε μ ό ν α Φιλίππου Β'. σ τη ν ε ­π ικ ρ ά τε ια το υ οπ ο ίου βρ ισκόταν. Ε χο ν τα ς λ ε η λ α τ η θ ε ί γ ια π ρώ τη φ ο ρ ά από τ ις σ τρ α τ ιέ ς το υ Φ ιλίππου το 1576, η Α μ β έ ρ ­σα υπ έσ τη στη σ υ νέχ ε ια μια δ ε ύ τ ε ρ η σ κληρ ή δ οκ ιμα σ ία μ ε τ η ν 14μηνη π ολ ιο ρ κ ία τ η ς από το ν δ ο ύ κ α τ η ς Π άρμα τ ο 1584- 85.

Ο Ν απ ολέω ν Β ο να π ά ρ τη ς ε ίχ ε σ υ ν ε ιδ η το π ο ιή ­σ ει από π ολύ νω ρ ίς τη μ εγά λη σ τρ α τη γ ικ ή σ ημ α ­σία α υ το ύ το υ λ ιμ α ν ιο ύ . Το τε ρ ά σ τ ιο λ ιμ ά ν ι μ ε τα β α θ ιά ύ δ α τα β ρ ίσ κ ετα ι ουσ ια σ τικά σ το β ά θ ο ς τω ν εκ β ο λ ώ ν το υ π ο τα μ ο ύ Σ κά λδ η , ο ο π ο ίο ς ε ­κ τ ε ίν ε τα ι σ ε π ερ ιο χή μ ε μ ή κ ο ς 96 χ λμ . από τ ις α ­κ τ έ ς τ η ς Β ό ρ ε ια ς θ ά λα σ σ α ς κα ι επ ί 55 χλμ . ρ έ ε ι ε ν τ ό ς ο λλ α ν δ ικ ο ύ εδ ά φ ο υ ς . Ο Σ κ ά λ δ η ς δ έ χ ε τα ι τα ν ερ ά δ ιά φ ο ρ ω ν π α ρα π οτά μω ν κα ι ε ξα ιτ ία ς τη ς κ α ν ο ν ικ ό τη τά ς το υ κα ι τ η ς σ τα θ ε ρ ό τη τα ς τη ς π α ρ ο χή ς το υ , ε ίνα ι π λω τό ς κ α τά μ εγά λο μ έρ ο ς το υ (π ερίπου 200 χλμ . σ το β ελγ ικό έ δ α ­φ ο ς κα ι 65 χ λμ . σ το γ α λλ ικό ). Τα γ εγ ο ν ό ς α υ τό ε υ ν ό η σ ε τη λ ιμ ε ν ικ ή κα ι εμ π ο ρ ικ ή α νά π τυ ξη τω ν π ερ ιοχώ ν από όπου π ερ νά και κυ ρ ίω ς τη ς Α μ β έρ σ α ς , η οποία β ρ ίσ κ ετα ι επ ί το υ π ο τα μ ό ­κο λπ ου το υ Σ κά λδ η , ο ο π ο ίο ς ε ίνα ι επ ίσ ης π λω τό ς γ ια μ εγ ά λ α π ο ν το π ό ρ α πλοία.

Το σ τό μ ιο τω ν δ υ τ ικ ώ ν εκ β ο λ ώ ν το υ πο­τα μ ο ύ , α π ο κ α λο ύ μ ενο κα ι Δ υ τ ικ ό ς Σ κά λδ η ς , ε λ έ γ χ ε τ α ι α π όλυτα σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τη τα από τα ο λλ α ν δ ικ ά λ ιμ ά ν ια Φ λο ύσ ινγκ σ το ν

Ο Κ αναδός π ρω θυπουργός Μ α κ ένζ ι Κ ινγκ χ α ιρ ε τά το ν α ντισ τρ ά τη γ ο Χένρυ Κρήραρ σ το Λονδίνο τον Μ ά ιο το υ 1944. Η 1η Κ αναδική Σ τρ α τ ιά , τη ν οποία 9 α δ ιο ικούσ ε ο Κ ρήραρ στη β ο ρ ειο δ υ τικ ή Ευρώπη, π αραπ ονείτο μονίμω ς για έλ λειψ η προσωπικού, επ ειδή ο Κ ινγκ επ ιθ υ μ ο ύ σ ε να επ ισ τρ α τεύ σ ει μόνο ε θ ε λ ο ν τέ ς μ α χ η τές .

Page 32: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Η ο ρ μητική προέλαση της βρ ετα νο -κα να δικής 21ης Ο μάδας Σ τρ α τιώ ν στις Κάτω Χώρες τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1944, α π έφ ερ ε τη ν α π ελευ θέρ ω σ η του μ εγ α λ ύ τερ ο υ τμ ή μ α το ς του Β ελγ ίο υ . Ομως η 11η TO M σ τα μ ά τη σ ε στην Α μ βέρσα. Α υτό επ έτρ εψ ε στη γερμανική 15η Σ τρ α τ ιά να αποσύρει α ρ κ ε τέ ς μ ερ α ρ χ ίες τη ς από τον θ ύ λα κ α του Μ π ρέσκενς προς τον ισ θμό του Ν ό τιο υ Μ π έβ ελα ντ (κόκκινα βέλη ), και να α π οκατασ τήσ ει το μέτω π ο που μέχρ ι τό τ ε έδ ε ιχ ν ε να κ α τα ρ ρ έε ι.

βο ρ ρ ά και Μ π ρ έσ κ εν ς σ τον νό το , τα ο ­ποία β ρ ίσ κ ο ν τα ι το ένα α π ένα ν τι σ το ά λ ­λο - τα χω ρ ίζε ι μια υ δ ά τιν η απόσταση μ ό λ ις π έ ν τε χ ιλ ιο μ έτρ ω ν . Β ό ρ ε ια το υ σ το μ ίο υ β ρ ίσ κ ετα ι ένα σ ύμ π λεγμ α ν η ­σιών, τα οπ οία π ρ ο σ τα τεύ ο ν τα ι από κα ­νά λ ια και ο ι Ο λλα νδ ο ί κα τό ρ θω σ α ν κυ ­ρ ιο λ εκ τ ικ ά να αποσπάσουν από τη θ ά ­λασσα χάρη σ τη μ εθ ο δ ικ ή εργα σ ία αιώ­νων. Το κ υ ρ ιό τε ρ ο από α υ τά ε ίνα ι η ν ή ­σος Β α λ χ έρ εν , πάνω σ τη ν οποία β ρ ίσ κ ε ­τα ι κα ι το Φ λούσ ινγκ . Μ έχρ ι τα μέσ α το υ 20ού α ιώ να ε ίχ ε α π ο κ τή σ ε ι σ ύνδ εσ η μ ε τ η ν Α μ β έρ σ α και τ η ν υπόλοιπη Ο λλα ν ­δία μέσω το υ σ τεν ο ύ ισ θμ ού το υ Ν ότιο υ Μ π έβ ελ α ν τ, το ν οπ οίο δ ιέ τ ρ ε χ ε έν α ς και μ όνο α υ το κ ιν η τό δ ρ ο μ ο ς . Ο ισ θ μ ό ς α υ ­τό ς χώ ριζε σ τα δ ύ ο τ ις ε κ β ο λ έ ς το υ Σκά λδ η . Οπως θ α α νεκ ά λ υ π τα ν σ ύ ν το μ α οι Σύμμαχο ι, χω ρίς τ ο ν έ λ εγ χ ο το υ π ο τα ­μού η α ξιο π ο ίησ η το υ λ ιμ α ν ιο ύ τη ς Α μ β έρ σ α ς ή τα ν α δ ύνα τη .

Ο τα ν ο Ν απ ολέω ν κ α τέσ τρ ω ν ε τα φ ι­λ ό δ ο ξα σ χέδ ιά το υ γ ια μια απόβαση σ τη ν Α γγλία το 1803-5, δ ιεπ ίσ τω σ ε πως η Α μ β έρ σ α θ α μπ ορούσ ε να γ ίν ε ι ένα λ ιμ ά ­

νι ισάξιο το υ Π ό ρ τσ μ ο υ θ . Δ α π ά νη σ ε τ ε ­ράστια ποσά π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να δ ιευ ρ υ ν - θ ο ύ ν ο ι λ ιμ ε ν ικ έ ς εγ κ α τα σ τά σ ε ις τη ς κα ι να ε ίνα ι σε θ έσ η να φ ιλ ο ξ ε ν ή σ ο υ ν 25 μ εγά λα π ο λ εμ ικ ά πλοία. Η ε κ τ ίμ η σ η το υ ιδ ιο φ υ ο ύ ς Γάλλου σ τρ α τη γ ο ύ ή τα ν σω­στή, δ ιό τ ι μ ε τα ξ ύ τη ς Α μ β έρ σ α ς και τη ς Β ρ έσ τη ς , στη χ ερ σ ό νη σ ο τη ς Β ρ ε τά ν η ς , δ εν υ π ήρχε κα νένα ά λλο λ ιμ ά ν ι που θ α μπ ο ρο ύσ ε να σ υ γ κ ρ ιθ ε ί μαζί τ ο υ ς σε μ έ ­γ ε θ ο ς κα ι β ά θ ο ς νερώ ν. Τόσο η Βουλώ - νη , όπου ε ίχ ε σ υ γ κ ε ν τρ ω θ ε ί ο κύ ρ ιο ς ό ­γ κ ο ς τω ν σ καφ ώ ν μ ικρο ύ β υ θ ίσ μ α το ς τη ς Μ εγ ά λ η ς Σ τρ α τιά ς , όσο και τ ο Κα- λαί, η Δ ο υ ν κ έ ρ κ η και η Ο σ τά νδη , ή τα ν σε θ έσ η να π ρ ο σ φ έρ ο υ ν μ ικρή ε ξυ π η ρ έ ­τη σ η και το ίδ ιο α κρ ιβώ ς ίσχυε το 1944. Το Χ ερ β ο ύ ρ γ ο κα ι η Χ ά βρη σ το μ ε τα ξύ ε ίχα ν α ν α π τυ χ θ ε ί α ρ κ ε τά , α λλά ε ξα κ ο ­λ ο υ θ ο ύ σ α ν να μη μ π ο ρο ύν να σ υναγω νι­σ το ύ ν τη ν Α μβ έρ σ α . Κ α τά τα τ ε λ ε υ τ α ία π ρ ο π ο λεμ ικ ά χ ρ ό ν ια σ τη ν τ ε λ ε υ τ α ία ε λ ­λ ιμ ε ν ίζ ο ν τα ν 11.000 π ο ν το π ό ρ α π λοία ε- τησ ίω ς, σ υ νο λ ικο ύ φ ο ρ τ ίο υ 24 .00 0 .0 001. Επ ιπ λέον έφ θ α ν α ν ε κ ε ί 44.000 μ ικ ρ ό τ ε ­ρα σ κάφ η, που π ρ ο σ έ θ ε τα ν ά λλα

12.000.0001 φ ο ρ τίο υ .Το 1914, τα γ ερ μ α ν ικ ά σ τρ α τεύ μ α τα

που ε ισ έβ α λ α ν σ το Β έλγ ιο επ εδ ίω ξα ν τ η ν τα χ ε ία κα τά ληψ η α υ το ύ το υ λ ιμ α ν ι­ού, α λλά ο Β ελγ ικό ς Σ τρ α τό ς κα ι ο ι Β ρ ε ­τα ν ο ί σ ύμμα χο ί το υ σ υ μ π τύ χ θ η κ α ν γ ύ ­ρω από τ η ν π όλη, α π οφ α σ ισ μένο ι να τη ν κρ α τή σ ο υ ν μ ε κ ά θ ε θυσ ία . Ο Ο υ ίνσ τον Τσώρτσιλ, τ ό τ ε π ρώ το ς λ ό ρ δ ο ς το υ Ν αυ­α ρ χε ίο υ , α π έκ τη σ ε τ έ τ ο ια ε μ μ ο ν ή μ ε τ η ν Α μβ έρ σ α , ώ σ τε ε γ κ α τέ σ τη σ ε ε κ ε ί τ ο α ρ χη γ ε ίο το υ κα ι α ν α γ κ ά σ τη κ ε μ ε μ εγ ά ­λη λύπη να αναχω ρήσ ει π ριν η π όλη π έ­σ ει σ τα χ έρ ια το υ ε χ θ ρ ο ύ σ τις 10 Ο κτω ­βρ ίου . Από το ν Ν ο έμ β ρ ιο το υ 1939 ο Τσώρτσιλ εφ ισ το ύ σ ε τη ν προσοχή σ την κ υ β έρ ν η σ η Τ σ ά μπ ερλεν γ ια τη σημασία τη ς Α μ β έρ σ α ς , επ ισ ημ α ίνο ντα ς : «Αν η W ehrmacht τ η ν κα τα λά β ει, α υ τό θ α συνι- σ τά θ α νά σ ιμο κ ίνδ υ νο γ ια τη χώ ρα μας». Οι φ ό β ο ι το υ επ ιβ εβ α ιώ θ η κ α ν τ η ν ά νο ι­ξη το υ 1940, ό τα ν η κ ερ α υ ν ο β ό λ α ε π ίθ ε ­ση τω ν Γερμανώ ν π ρ ο κά λεσ ε τη ν κα τά ρ ­ρ ευ σ η τω ν σ υμμα χικώ ν σ τρ α τιώ ν στη Γαλλία κα ι σ τις Κάτω Χ ώ ρ ες κα ι η Α μ β έρ ­σα ή τα ν κα ι π άλι «ένα π ισ τό λι σ τρ α μ μ έ ­νο σ τη ν κα ρδ ιά τη ς Α γγλ ία ς» , όπως ε ίχ ε π ει π α λα ιό τερ α ο Γάλλος μ η χα ν ικ ό ς Λα- ζάρ Καρνό.

Γρήγορα όμω ς η π ροσ οχή το υ Χ ίτλ ερ σ τρ ά φ η κ ε π ρος τη ν α να το λή , π ρος τ ις α ­χ α ν ε ίς π εδ ιά δ ες κα ι τ ο υ ς π λουτοπ α ρα -

34

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Αγγ

ελικ

ή Λα

μπρο

πούλ

ου/Ε

κδόσ

εις

ΠΕΡΙ

ΣΚΟΠ

ΙΟ

2007

Page 33: Στρατιωτική Ιστορία 130

γ ω γ ικ ο ύ ς π ό ρ ο υ ς τη ς Ρωσίας, κα ι ο ι Δ υ ­τ ικ ο ί Σ ύ μ μ α χο ι ε ίχα ν τη δ υ ν α τό τη τ α να οργα νώ σ ο υν μ εθ ο δ ικ ά τη ν επ ά νοδ ό το υ ς σ την η π ε ιρ ω τική Ευρώπη μ ε ένα α- π ο β α τικ ό ε γ χ ε ίρ η μ α ά ν ευ π ρ ο η γ ο υ μ έ ­νου. Κ α τά τη φάση σ χεδ ία σ η ς τη ς επ ιχ ε ί­ρησ ης «Overlord» δ ό θ η κ ε ελά χ ισ τη π ρο ­σοχή σ τη ν Α μβ έρ σ α , κα θ ώ ς η κύρ ια έ ν ­νοια α φ ο ρ ο ύ σ ε τ η ν εξα σ φ ά λ ισ η το υ π ρ ο γεφ υ ρ ώ μ α το ς κα ι τη δ ιε ίσ δυσ η στο εσ ω τερ ικ ό τ η ς Γαλλίας. Ο τα ν τ ο ν Απρί- λ ιο -Μ ά ιο το υ 1944 ο ε π ικ εφ α λ ή ς τω ν Σ υ μ μ α χικώ ν Χ ερσ α ίω ν Δ υ νά μ εω ν , σ τρ α ­τη γ ό ς Μ π έρ να ρ ν τ Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ , πα­ρου σ ία ζε τα σ χέδ ιά το υ μ ε τ ις π ερ ίφ η ­μ ες « γρ α μ μ ές φ ά σεω ν», δ ια κήρ υσ σ ε ό τ ι ή λπ ιζε να β ρ ίσ κ ετα ι σ το ν Σ η κο υ ά να 90 η μ έ ρ ε ς μ ε τά τ η ν απόβαση. Για το τ ι θ α σ υ νέβ α ινε μ ε τά δ ε ν ε ίχ ε υ π ά ρ ξε ι καμία ιδ ια ίτερ η π ρόνο ια και, όπω ς α π έδ ε ιξα ν α ρ γ ό τερ α τα γ εγ ο ν ό τα , δ ε ν ε ίχ ε γ ίν ε ι κα ­μία σ οβ α ρή εκ τ ίμ η σ η γ ια τ η ν α νά γκη ε ­ξα σ φ ά λισ ης ε ν ό ς μ εγά λο υ λ ιμ α ν ιο ύ στη β ο ρ ε ιο δ υ τ ικ ή Ευρώπη. Ο Α ϊζεν χ ά ο υ ερ απλώς π α ρ έβ λ εψ ε το ζ ή τη μ α και το ίδιο φ α ίν ε τα ι πως έπ ρ α ξε κα ι ο α ρ χη γό ς το υ Α υ το κ ρ α το ρ ικ ο ύ Γεν ικού Ε π ιτελ ε ίο υ , σ τρ α τά ρ χ η ς σ ερ Α λα ν Μ π ρούκ, ο ο π ο ίο ς υ π ο τ ίθ ε τα ι ό τ ι θ α έπ ρ επ ε να έ χ ε ι π ρ ο ε ι­δ οπ ο ιήσ ει τη β ρ ε τα ν ικ ή κ υ β έρ ν η σ η γ ια ένα τό σ ο κρ ίσ ιμο σ ημ είο .

Ε ίναι β έβ α ιο πως οι σ χ εδ ια σ τές τω ν Σ υμμ ά χω ν δ εν ε ίχα ν ε κ τ ιμ ή σ ε ι ο ρ θ ά τ ις τ ε ρ ά σ τ ιε ς α ν ά γ κ ες δ ιο ικ η τ ικ ή ς μ έ ρ ι­μνας που θ α ε ίχα ν οι π ο λ υ ά ρ ιθ μ ες μηχα ­ν ο κ ίν η τ ε ς δ υ ν ά μ ε ις ο ι ο π ο ίες ε π ρ ό κ ε ιτο να α π ο β ιβ α σ το ύ ν στη Γαλλία. Γνώ ριζαν ό μω ς ό τ ι τ ο γ α λ λ ικ ό ο δ ικό κα ι σ ιδ η ρ ο ­δ ρ ο μ ικ ό δ ίκ τυ ο ε ίχ ε υ π ο σ τεί τ ε ρ ά σ τ ιε ς ζ η μ ιέ ς ε ξα ιτ ία ς τω ν π ρο π α ρ α σ κευ α σ τι­

κώ ν α ερ ο π ο ρ ικώ ν β ο μ β α ρδ ισ μ ώ ν και ό τ ι α κό μ η κι αν κ α τα λ α μ β ά ν ο ν τα ν ά θ ικ τα τα λ ιμ ά ν ια το υ Χ ερ β ο ύ ρ γ ο υ και τη ς Β ρέ- σ τη ς (π ρά γμα α ρ κ ε τά απ ίθανο), η π ροώ ­θ ησ η εφ ο δ ίω ν μ έχ ρ ι τ ις μ ο ν ά δ ες τη ς π ρώ τη ς γ ρ α μ μ ή ς θ α ή τα ν ε ξα ιρ ε τ ικ ά δ ύ ­σ κολη όσο α υ τ έ ς θ α α π ο μ α κρ ύ νο ν τα ν π ρος τη ν ενδοχώ ρα . Υ π ήρχε η υ π ερα ι­σ ιό δ ο ξη εκ τ ίμ η σ η ό τ ι ο ι Σ ύ μ μ α χο ι θ α ε ί ­χαν τ η ν π ο λ υ τέλ ε ια να π ρ ο β ο ύ ν σε μια επ ιχειρ η σ ια κή παύση ε ν ό ς ή δ ύ ο μηνώ ν, χ ρ ό νο α ρ κ ε τό γ ια να ο ρ γ α ν ω θ εί ε κ ν έο υ ο α ν εφ ο δ ια σ μ ό ς τη ς β ρ ε τα ν ικ ή ς 21ης Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν από τα γ α λ λ ικ ά λ ιμ ά ­ν ια τη ς Μ ά γχη ς κα ι τ η ς α μ ερ ικ α ν ικ ή ς 12ης Ο μά δα ς Σ τρ α τιώ ν από το Χ ερ β ο ύ ρ - γο , τη Β ρ έσ τη κα ι π ιθανώ ς τη Μ ασσαλία. Ο Χ ίτλ ερ όμω ς, αν κα ι ε ρ α σ ιτέχ ν η ς σ τρ α τη γ ό ς , ε ίχ ε δ ια κ ρ ίν ε ι τ η ν τερ ά σ τια σημασ ία τω ν λ ιμ α ν ιώ ν και ε ίχ ε δ ια τά ξε ι α ρ χικά τ η ν οχύρω σ ή τ ο υ ς κα ι κα τόπ ιν τ η ν υπεράσπισή τ ο υ ς μ έχ ρ ις εσχάτων.

Α κό μ η κι ό τα ν το Χ ερ β ο ύ ρ γ ο έπ εσ ε στα χ έρ ια τω ν Α μ ερ ικ α νώ ν σ τα τ έ λ η Ιο υ ­ν ίο υ 1944, ο ι ε γ κ α τα σ τά σ ε ις το υ ε ίχα ν υ­π ο σ τε ί τ έ τ ο ια ς κλ ίμ α κα ς κ α τα σ τρ ο φ έ ς ώ σ τε η επ α ν α λ ε ιτο υ ρ γ ία τ ο υ ς α π α ιτού ­σε πολύ χ ρ ό ν ο και υ ψ ηλό κό σ το ς . Μ ια μ ερ ικ ή α π οκα τά σ τα σ η ε ίχ ε ε π ιτ ε υ χ θ ε ί τ ο ν Σ επ τέμ β ρ ιο , α λλά μ έχ ρ ι τ ό τ ε η γρα μ μ ή το υ μ ετώ π ου ε ίχ ε μ ε τα κ ιν η θ ε ί π ολύ μ α κ ρ ύ τερ α κα ι η π ρ α κ τική χρ η σ ι­

μ ό τη τα το υ λ ιμ α ν ιο ύ α υ το ύ ε ίχ ε μ ε ιω θ ε ί α ισ θ η τά . Π αρά τα π ρ ο β λ ή μ α τα α ν εφ ο ­δ ιασ μού , ο ι Σ ύ μ μ α χο ι π έτυ χ α ν μία μ εγ ά ­λη ν ίκη στη Ν ο ρ μ α νδ ία τ ο ν Α ύ γο υσ το το υ 1944. Α φ ού ξ ε χ ύ θ η κ α ν από το ρ ή γ ­μα που δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε κ ο ν τά σ το Σα ίν Λ ο από τη ν επ ιχείρη σ η «Cobra», κύ κλω ­σαν σ τη σ υ νέχ ε ια τη γ ερ μ α ν ικ ή 7η Σ τρ α ­τ ιά κα ι τ η ν 5η Σ τρ α τ ιά Π ά ντσ ερ σ το ν θ ύ ­λα κα τ η ς Φαλαίζ, όπου σ κότω σ αν 10.000 Γερ μ α νο ύ ς κα ι α ιχμα λώ τισ α ν π ερ ίπ ου50.000. Σ τ ις 20 Α υγο ύ σ το υ ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε - ρυ μπ ορούσ ε να κ α υ χ η θ ε ί ό τ ι «η Μ άχη τ η ς Ν ορ μα νδ ία ς» ε ίχ ε κ ε ρ δ η θ ε ί κα ι ό τ ι ο ε χ θ ρ ό ς ε ίχ ε χά σ ει ως τ ό τ ε 450.000 ά ν ­δ ρ ες . Η κ α τα σ τρ ο φ ή α υ τή μπ ορούσ ε να σ υ γ κ ρ ιθ ε ί μ ε ε κ ε ίν η το υ Σ τά λ ιν γ κ ρ α ν τ . Ω σ τόσ ο μία ά λλη γ ερ μ α ν ικ ή σ τρα τιά , η 15η το υ σ τρ α τη γο ύ Χ α νς φ ο ν Ζ ά λμ ο υ τ, π α ρ έ μ ε ν ε σ χ ετικά α νέπ α φ η σ τη ν π ερ ιο ­χή το υ Πα ν τ ε Καλαί, α ν κα ι ε ίχ ε σ τε ρ η ­θ ε ί α ρ κ ε τ έ ς α ξ ιό μ α χ ε ς μ ερ α ρ χ ίες τη ς κα τά τ ο υ ς π ρ ο η γ ο ύ μ εν ο υ ς μ ή ν ες γ ια να εν ισ χ ύ σ ει το μ έτω π ο τ η ς Ν ορ μα νδ ία ς .

Εν μ έ ρ ε ι λόγω τ η ς επ ιτυ χ ο ύ ς επ ιχ ε ί­ρ ησ ης π α ραπ λάνησ ης «Fortitude» και εν μ έ ρ ε ι λόγω τη ς φ ύ σ η ς τω ν σ χημ α τισ μώ ν που δ ιέ θ ε τ ε (σ τα τικο ί, χω ρίς επ ά ρ κε ια ο χη μ ά τω ν), ο φ ο ν Ζ ά λ μ ο υ τ ε ίχ ε παρα- μ ε ίν ε ι μ α κρ ιά από τη μάχη μαζί μ ε έ ξ ι μ ε ­ρ α ρ χ ίες . Σ τ ις 25 Α υ γο ύ σ το υ α ν τ ικ α τα - σ τά θ η κ ε (π ιθανώ ς λόγω τω ν α ντινα ζισ τι-

Η l l n ΤΘΜ, του υποστρατήγου «Πιπ» Ρόρπερτς, κατόρθωσε ρε ένα εξαιρετικό

στρατήγηρα να φθάσει ρέχρι την Αρβέρσα.

Β ρ ετα ν ικ ό άρμα C rom w ell τη ς 11ης Τεθω ρακισμένης Μ ερ α ρ χ ία ς στην Α μβέρσα το 1944. Φ έρ ει πυροβόλο Q F M k ν των 75 mm, ένα σ υ ζυ γ ές πολυβόλο BESA των 7,92 mm και ένα

ακόμα ίδιο πολυβόλο α ρ ισ τερ ά του εμ π ρόσ θ ιου τμ ή μ α το ς του σκάφ ους. Η

π αραλλαγή είναι bronze green (εικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Δ η μ ή τρ η ς

Χ α δ ο ίιλα ς /ισ το ρ ική έρ ευ ν α : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

35

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 34: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

«ών το υ α ισ θ η μά τω ν) από ένα ν φ α ν α τ ι­κό Ναζί, το ν α ν τ ισ τρ ά τη γ ο Γκού σ τα β - Α ντολφ φ ο ν Τσάνγκεν. Η κατά σ τα σ η τη ς 15ης Σ τρ α τιά ς ή τα ν ιδ ια ίτερ α κρ ίσ ιμη ό ­τα ν ο ν έο ς δ ιο ικ η τή ς τη ς α ν έλ α β ε τα κα- θ ή κ ο ν τά το υ . Οι μ ερ α ρ χ ίες τη ς κ ιν δ ύ ­ν ευ α ν να π α γ ιδ ευ το ύ ν , μ ε τα νώ τα το υ ς σ τη θάλασσα, από τη ν ο ρ μ η τ ικ ή π ρ ο έ ­λαση τω ν Κ αναδώ ν κα τά μ ή κ ο ς τ η ς α­κ τή ς . Υ π α κο ύ ο ντα ς σ τις σ χ ε τ ικ έ ς ε ν τ ο ­λ έ ς το υ Χ ίτλ ερ , ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν μ ε τ έ ­τρ ε ψ ε τα λ ιμ ά ν ια τ η ς Β ο υ λώ νη ς , τη ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς κα ι το υ Κ αλα ί σε μ ικρά α υ ­τό ν ο μ α φ ρ ο ύ ρ ια , ικανά να α ν τ ισ τα θ ο ύ ν επ ί α ρ κ ε τ έ ς ε β δ ο μ ά δ ε ς . Επ ιπ λέον, παρά τ ις σ υ ν τρ ιπ τ ικ ές α π ώ λε ιες που υ π έσ τη ­σαν, ο ι γ ερ μ α ν ικ ο ί σ χη μ α τισ μ ο ί τη ς 7ης Σ τρ α τ ιά ς κα ι τη ς 5ης Σ τρ α τ ιά ς Π ά ντσ ερ ε ίχα ν κ α το ρ θ ώ σ ει να διασ ώ σ ουν το υ λ ά ­χ ισ το ν το υ ς π υ ρ ή ν ες τω ν α ξιω μ α τικώ ν τ ο υ ς (κα ι ο ι 12 μ έρ α ρ χ ο ι ε ίχα ν δ ια φ ύ γ ε ι από το ν κλο ιό τ η ς Φαλαίζ), γύ ρ ω από τ ο υ ς ο π ο ίο υ ς άρχισ αν να α να σ υ γκρ ο ­τ ο ύ ν τα ι μ ε τα χ ύ ρ υ θ μ ό ε κ ε ίν ο το φ θ ιν ό ­πωρο. Α φ ού επ ά νδρ ω σ ε τα τρ ία λ ιμ ά ν ια τ η ς Μ ά γχης , η 15η Σ τρ α τ ιά κα τό ρ θ ω σ ε να α π οσ ύρει π ρος τα β ό ρ ε ια τ ο υ ς υπό­λο ιπ ου ς 80.000 ά ν δ ρ ες τη ς , κα θ ώ ς και 616 π υ ρ ο β ό λα και 6.200 ο χή μ α τα .

Ενώ οι Α μ ερ ικ α ν ο ί α σ χ ο λο ύ ν το μ ε τη ν κα τά λη ψ η το υ Π αρισ ιού κα ι τη δ ιά ­βαση το υ Σ η κου ά να , η β ρ ετα νο -κ α ν α δ ι- κή 21η Ο μά δα Σ τρ α τιώ ν κ ιν ή θ η κ ε ο ρ μ η ­τ ικ ά π ρος Β ορρά . Ο α ν τ ισ τρ ά τη γ ο ς Μ π ράιαν Χ ό ρ ο κς , δ ιο ικ η τή ς το υ XXX Β ρ ετα ν ικ ο ύ Σ ώ μ α το ς Σ τρ α το ύ (ΣΣ) α ν έ ­θ ε σ ε πολύ φ ιλ ό δ ο ξο υ ς σ τό χ ο υ ς σ τις τρ ε ις ε ξ α ιρ ε τ ικ έ ς τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ε ς μ ε ­ρ α ρ χ ίες το υ : η Τ εθω ρ α κ ισ μ ένη Μ ερ α ρ ­χ ία (Τ 0 Μ ) Φ ρουρώ ν θ α α π ελ ευ θ έρ ω ν ε τ ις Β ρ υ ξέ λ λ ε ς σ τις 3 Σ επ τεμ β ρ ίο υ , η 7η ΤΘ Μ τη Γάνδη και τ η ν επ ο μ έν η η 11η ΤΘ Μ , το υ υ π ο σ τρ α τή γο υ «Πιπ» Ρόμπ ερ- τς , κ α τό ρ θ ω σ ε μ ε ένα ε ξα ιρ ε τ ικ ό σ τρ α ­τή γ η μ α να φ θ ά σ ει μ έχ ρ ι τ η ν Α μβ έρ σ α . Α κό μ η και ο ε π ιφ υ λ α κ τ ικ ό ς σ τρ α τά ρ χ η ς Μ π ρούκ έγ ρ α φ ε σ το η μ ε ρ ο λ ό γ ιό το υ : «Απ όψε τα σ τρ α τεύ μ α τά μας α ν έφ ερ α ν ό τ ι β ρ ίσ κ ο ν τα ι σ τις Β ρ υ ξέ λ λ ε ς κα ι π ρ ο ε ­λ α ύ ν ο υ ν π ρος τ η ν Α μβ έρ σ α . Μ ο ιά ζε ι α ­π ίσ τευ το !» . Ξ α φ ν ικά το λ ιμ ά ν ι α υ τό , που επ ί α ιώ νες α π ειλο ύ σ ε τη Β ρ ε τα ν ία ε υ ρ ι­σ κό μ ενο σ τη ν κα το χ ή ξέ ν ω ν κ α τα κ τη - τώ ν, θ α μπ ο ρο ύσ ε να μ ε τα τρ α π ε ί σε “πι­σ τό λ ι σ τρ α μ μ έν ο σ τη ν κα ρδ ιά τ η ς Γερ ­μανίας", α ρ κ ε ί ο ι Σ ύ μ μ α χο ι να ε κ μ ε τ α λ ­λ ε ύ ο ν τα ν τη ν ευκα ιρ ία .

Τα ά ρ μ α τα μ ά χη ς το υ υ π ο σ τρ α τή γου Ρ ό μ π ερ τς κ ιν ή θ η κ α ν ν υ χ θ η μ ερ ό ν σε μία από τ ις τα χ ύ τ ε ρ ε ς κ ο ύ ρ σ ες τη ς σ τρ α τ ιω τ ικ ή ς ισ τορ ία ς κα ι κα τόρ θ ω σ α ν να κα τα λ ά β ο υ ν ά θ ικ τη τό σ ο τη ν π όλη τω ν 2.500.000 κα το ίκω ν , όσο και τ ις λ ιμ ε ­ν ικ έ ς εγ κ α τα σ τά σ ε ις τη ς μ ε τ ις απ οβά­θ ρ ε ς , που έ φ θ α ν α ν σε μ ή κ ο ς τα 48 χλμ ., τ ο υ ς 632 γ ερ α ν ο ύ ς , τ ις α π ο θ ή κ ες σ υνο ­λ ικ ο ύ εμ β α δ ο ύ 753 σ τρ εμ μ ά τω ν , τ ις δ ε ­

ξα μ ε ν έ ς α ρ γο ύ π ε τρ ελ α ίο υ χ ω ρ η τ ικ ό τη ­τα ς 378.000.000 λ ίτρ ω ν κα ι τ ο υ ς κρ ίσ ι­μ ο υ ς υ δ α το φ ρ ά κ τ ε ς . Μ έσ α σε λ ίγ ε ς ώ­ρ ε ς οι α μ υ ν ό μ εν ο ι ε ίχα ν κ ερ α υ ν ο β ο λ η - θ ε ί από α υ τή τη ν α ιφ ν ιδ ια σ τική κίνησ η και 6.000 Γερμα νο ί α ιχ μ ά λω το ι κ λ ε ίσ τη ­κα ν προσω ρινά σ το ν Ζ ω ο λο γ ικό Κήπο τ η ς π όλης! Σ χ εδ ό ν α μέσ ω ς έφ θ α σ ε σ την π όλη η 1572 Ο μάδα Ε κκα θ ά ρ ισ η ς Λ ιμ έ ­νων το υ Β α σ ιλικού Ν α υ τικού .

Ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν ο μ ο λό γ η σ ε α ρ γ ό τ ε ­ρα: «Δ εν φ ο β ό μ ο υ ν ό τ ι η Α μ β έρ σ α μπ ο­ρ ού σ ε να κ α τα λ η φ θ ε ί, δ ιό τ ι α π είχε τό σ ο πολύ από τη γρ α μ μ ή το υ μ ετώ π ο υ ... Ο λ ό γο ς τη ς π τώ σης τη ς ή τα ν η α δυνα μ ία τ η ς α ν ώ τα τη ς δ ιο ίκη σ ή ς μας να α ν τιλ η - φ θ ε ί σε πόσο ά σ χημη κα τά σ τα σ η ε ίχ ε π ε ρ ιέ λ θ ε ι η 5η Σ τρ α τ ιά Π ά ντσ ερ . Α ντί γ ια μία σ τρα τιά , σ το α ρ ισ τερ ό μου π λ ευ ­ρό υ π ήρχε ένα χάσμα. Οι δ ικ έ ς μου δ υ ­ν ά μ ε ις δ ε ν ή τα ν α ρ κ ε τά ισ χυ ρές , ο ύ τ ε α ρ κ ε τά ε υ κ ίν η τ ε ς γ ια να μ π ο ρ έσ ο υ μ ε να ε π έ μ β ο υ μ ε εγκ α ίρ ω ς σ τη ν Α μ β έρ σ α και να τη ν κρ α τή σ ο υ μ ε . Δ εχό μ α σ τα ν σ υ νέ ­χ εια επ ιθ έσ ε ις από φ ά λ α γ γ ες τ ε θ ω ρ α κ ι­σ μένω ν». Τόσο το π ροσω πικό όσο και τα ο χ ή μ α τα τη ς 11ης Τ 0 Μ ή τα ν κ α τα π ο ν η ­μένα , α λλά όχι ε ξα ν τλ η μ έν α . Ο Ρ όμπ ερ ­τς , που δ εν ε ίχ ε σ υμπ ληρώ σ ει τα 40 το υ χρ όν ια , ε π έ μ ε ν ε πως έπ ρ επ ε να το υ δ ο ­θ ε ί η ά δ ε ια να δ ια β ε ί α μέσ ω ς τη δ ιώ ρ υ ­γα το υ Α λ β έ ρ το υ η οποία ε κ τ ε ίν ε τ α ι από το ν Σ κά λδ η , π ερ νά β ό ρ ε ια τ η ς Α μ β έρ ­σας και κ α τα λ ή γ ε ι σ το ν π ο τα μ ό Μ εύσ η.

Ο μω ς ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ το υ έ σ τε ιλ ε α υ ­σ τη ρ ή δ ια τα γή να δ ια κ ό ψ ει τ η ν π ρ ο έλ α ­σή το υ . Ο Ρ ό μ π ερ τς έγρ α ψ ε α ρ γό τερ α : «Η α π οτυ χ ία το υ Μ ό ντυ σ τη ν Α μβ έρσ α , α π ο τε λ ε ί άλλη μια α π ό δ ε ιξη το υ πόσο δ ια τα κ τ ικ ό ς ή τα ν σ το να α ρ π ά ξει τ ις ε υ ­κα ιρ ίες . Οι σ κ έψ ε ις το υ Χ ό ρ ο κ ς κα ι το υ Μ ό ντυ σ τις 4 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ ή τα ν εσ τ ια ­σ μ έν ες α ν α το λ ικ ά , π ρος τ ο ν Ρήνο, ενώ έπ ρ επ ε να κ ο ιτά ξο υ ν π ρώ τα δ υ τικά , στη νήσ ο Β α λ χ έρ εν ... Δ υσ τυχώ ς δ ε ν ε κ τ ίμ η ­σα σωστά τη σημασία τω ν μαχώ ν στη δ ιώ ρ υγα το υ Α λ β έ ρ το υ κα ι δ ε ν γνώ ρ ιζα πως ο ι Γερμ α νο ί κ α θ υ σ τέρ η σ α ν 12 ο λό ­κ λ η ρ ε ς ώ ρ ες να α ν α τ ιν ά ξο υ ν μία ζω τική γ έφ υ ρ α σ το Μ έρ κ σ εμ . Αν ε ίχα ε ν η μ ε ρ ω ­θ ε ί εγκ α ίρ ω ς , θ α είχα δ ια β ε ί τη δ ιώ ρυγα α ν α το λ ικ ά τη ς Α μ β έρ σ α ς μ ε ά ρ μ α τα και θ α ε ίχα α π ο κ ό ψ ει τ ο ν δ ρ ό μ ο τω ν Γερμ α ­νώ ν π ρος το Μ π έβ ελ α ν τ κα ι το Β α λχ έ ­ρεν. Σ ε ε κ ε ίν η τη φάση τα καύσ ιμα έ ­φ θ α ν α ν κα νο ν ικά ως ε μ ά ς μ ε φ ο ρ τη γ ά και ε ξο ικ ο ν ο μ ο ύ σ α μ ε χώ ρο σ τα ο χή μ α τα λόγω τ η ς μ ε ιω μ έ ν η ς κα τα νά λω σ ης πυ- ρομαχικώ ν. Είχα α ρ κ ε τά καύσ ιμα γ ια να σ υνεχ ίσ ω τη ν π ροέλα σ ή μου».

Τα σ υμμα χ ικά α ν α κ ο ιν ω θ έν τα τη ς π ερ ιό δ ο υ έδ ιν α ν τη ν ψ ευ δ ή εντύπ ω σ η ό τ ι ο λό κ λ η ρ ο το λ ιμ ά ν ι τη ς Α μ β έρ σ α ς , τ ο μ εγ α λ ύ τε ρ ο ε κ ε ίν η τ η ν επ ο χή σε τ ό ­σο μ ικρή απ όσταση από τη Γερμανία , β ρ ισ κ ό τα ν σ τα θ ερ ά υπό τ ο ν έ λ ε γ χ ο τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν κα ι κα να δ ικώ ν σ τρ α τε υ μ ά ­των. Σ τη ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τη τα ό μ ω ς σι π ε­

Ενας Γερμανός σ τρ α τιώ τη ς ε ισ έρ χ ετα ι σε κλουβ ί το υ Ζω ολογικού Κήπου τη ς Α μβέρσας όπου κ ρ α το ύ ν τα ι και άλλο ι σ υνά δελφ ο ί του , μ ε τα ξύ αυτώ ν και ένας άνδρας του Ν αυτικο ύ (με τη σκούρα σ τολή). Μ ε α υ τό ν τον ιδ ιόμ ορφ ο τρόπο μ ετα χ ε ιρ ίσ τη κ α ν οι Σύμμα χο ι τους αιχμαλώ τους το υ ς κατά τ ις π ρώ τες η μ έρ ες μ ε τά την α π ελευ θέρ ω σ η της πόλης, τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1944.

36

Page 35: Στρατιωτική Ιστορία 130

Οι σοβαρές δια φ ο ρ ές σ τις σ τρ α τη γ ικ ές α ντιλή ψ εις μ ε τα ξύ του Μ ο ντγ κ ό μ ερ υ (α ρ ισ τερ ά ) και του Α ϊζενχά ουερ , ε ίχαν ένα μ ερ ίδ ιο σ τη συμμαχική κρίση αδρά νειας που σ ημειώ θηκε

σ τις α ρχές Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1944. Ο ταν επ ιτεύ χ θ η κ ε τελ ικ ά κάποιος συμβιβασμός, ή τα ν προς λ ά θ ο ς κ α τεύ θυ ν σ η και α ν τ ί για το άνο ιγμα τη ς Α μβέρσας έδω σε π ρ ο τερ α ιό τη τα στην

κατάληψ η των γεφυρώ ν επ ί το υ Ρήνου (επ ιχείρηση « M arket Garden»).

ρ ισ σ ό τερ ες λ ιμ ε ν ικ έ ς εγ κ α τα σ τά σ ε ις β ρ ίσ κ ο ν τα ν β ό ρ ε ια τη ς δ ιώ ρ υγα ς το υ Α λ β έρ το υ , σ υνεπ ώ ς π α ρ έμ ενα ν σε γ ε ρ ­μα νικά χ έρ ια . Ε π ιπ λέον όσο ο ε χ θ ρ ό ς δ ια τη ρ ο ύ σ ε τ ο ν έ λ ε γ χ ο το υ Β α λ χ έρ εν και το υ Μ π έβ ελ α ν τ , κ ά θ ε π ροσ έγγισ η σ το λ ιμ ά ν ι κ α θ ίσ τα το α π α γο ρ ευ τικ ή κα ι η κα το χ ή το υ από το υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς δ εν ε ίχ ε κα νένα α ντίκρ ισ μ α . Ο α ν τ ισ τρ ά τη ­γ ο ς Μ π ράιαν Χ ό ρ ο κς , που δ ιο ικο ύ σ ε τ ό ­τ ε το XXX Σώ μα Σ τρ α το ύ (σ το οπ οίο α­ν ή κ ε κα ι η 11η ΤΘ Μ ), π α ρ α δ έχ θ η κ ε α ρ ­γ ό τ ε ρ α πως ο Ρ όμ π ερ τς δ ιέ θ ε τ ε α κό μ η καύσ ιμα α ρ κ ε τά να κ ινή σ ο υ ν το σ ύνολο τη ς μ ερ α ρ χ ία ς το υ γ ια ά λλα 160 χλμ . α λ ­λά η δ ιακοπ ή τη ς π ρ ο έλα σ ή ς το υ ο φ ε ι- λ ό τα ν σε σ χ ε τ ικ έ ς δ ια τα γ έ ς που έλ α β ε . Αντί να α π ο κό ψ ει ά μεσ α τ ο ν ισθμό το υ Μ π έβ ελ α ν τ μ ε μια κ ά θ ε τη κίνησ η στη βάση το υ , ο Ρ ό μ π ερ τς π α ρ έμ ε ιν ε α δ ρ α ­ν ή ς νο τίω ς τ η ς δ ιώ ρυγα ς το υ Α λ β έ ρ το υ , χ ά ν ο ν τα ς π ο λ ύ τ ιμ ο χρόνο .

Ε κε ίνη τη σ τιγμ ή οι Β ρ ε τα ν ο ί δ ιέ - π ρα ξα ν ένα από τα πιο σ οβαρά και ε ­γ κ λ η μ α τ ικ ά σ φ ά λμ α τα που έγ ιν α ν κα τά τη δ ιά ρ κε ια τη ς ε κ σ τρ α τε ία ς . Δ ε ν μπό­ρ εσ α ν να α ν τ ιλ η φ θ ο ύ ν ε κ ε ίν ο που γνώ ­ριζαν καλά σι Γερμανοί, ό τ ι η Α μ β έρ σ α δ εν χ ρ η σ ίμ ευ σ ε σε τ ίπ ο τα όσο ο ι Σ ύ μ μ α ­χοι δ ε ν ή λ ε γ χ α ν τ ις π ροσ β ά σ εις π ρος α υ τή . Ο ντω ς, κα νένα π λοίο δ ε ν μ π ο ρ ο ύ ­σε να δ ια νύ σ ει 64 χλμ . π λ έ ο ν τα ς π α ρά λ­λ η λα σε μία α κ τή ο χυ ρ ω μ έν η μ ε π υρ ο ­βόλα και να ρ κοπ έδ ια . Η RAF ε ίχ ε π ρ ο ε ι­δ οπ ο ιήσ ει ε π α ν ε ιλ η μ μ έν α το SHAEF και τη ν 21η Ο μάδα Σ τρ α τιώ ν ό τ ι γ ια να μπο­ρ έσ ει να λ ε ιτο υ ρ γ ή σ ε ι το λ ιμά ν ι, έπ ρ επ ε να ε ξα σ φ α λ ισ το ύ ν π ρώ τα ο ι ό χ θ ε ς το υ π ο τα μ ό κ ο λπ ο υ σ το ν Σ κά λδ η . Μ ία η μ έρ α πριν από τ η ν ά φ ιξη τη ς 11ης ΤΘ Μ σ την Α μβ έρσ α , ο να ύα ρ χος σ ερ Μ π έρ τρ α μ Ράμσεϊ ε ίχ ε σ τε ίλ ε ι σ το SHAEF ένα έ γ ­γρα φ ο που έ λ ε γ ε : «Τόσο η Α μβ έρ σ α , όσο και το Ρ ό τερ ν τα μ μ π ορ ούν ε ύ κ ο λ α να ν α ρ κ ο θ ε τ η θ ο ύ ν κα ι να α π οκλεισ τού ν. Αν ο ε χ θ ρ ό ς επ ιτύ χ ε ι κά τι τ έ το ιο , ε ίνα ι ά­γνω σ το π όσ ος χ ρ ό ν ο ς θ α χ ρ ε ια σ τε ί γ ια να α ν ο ίξο υ ν α υ τά τα λ ιμά νια . Ε π ομένω ς γ ια να λ ε ιτο υ ρ γ ή σ ε ι ο π ο τά μ ιο ς δ ία υ λος , είνα ι α νά γκη να ε ξο υ δ ε τ ε ρ ω θ ο ύ ν π ρώ τα οι π α ρ ό χ θ ιες π υρ ο β ο λα ρ χ ίες» .

ΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΣΣΗΝΗΗ εμ φ ά ν ισ η τη ς 11ης ΤΘ Μ σ την

Α μ β έρ σ α ε ίχ ε α ιφ ν ιδ ιά σ ει α π ό λυ τα τη γ ερ μ α ν ικ ή α νώ τα τη δ ιο ίκη σ η . Ο φ ρ ο ύ ­ρα ρχος τη ς π όλης, υ π ο σ τρ ά τη γο ς κό ­μ ης Σ τό λ μ π ερ γ κ -τσ ο υ -Σ τό λ μ π ε ρ γ κ , ο ­μ ο λό γη σ ε σ το υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς που τ ο ν συ- ν έλ α β α ν ό τ ι δ ε ν π ερ ίμ εν ε τη ν ά φ ιξή το υ ς ε κ ε ί παρά α ρ κ ε τ έ ς η μ έ ρ ε ς α ρ γ ό τ ε ­ρα. Αν κα ι δ ιέ θ ε τ ε τ η ν 136 Μ ερ α ρ χ ία Π ε ­ζ ικο ύ κα ι ένα ν ικανό α ρ ιθ μ ό α ν τ ια ερ ο ­π ορ ικώ ν π υ ρ οβ ό λω ν τω ν 88 mm, δ εν μπ ό ρ εσ ε να π ρ ο β ά λε ι ο υσ ια σ τική α ν τ ί­σταση. Από το μα κρ ινό σ τρ α τη γ ε ίο το υ

σ το Ρ ά σ τενμ π ο υ ρ γκ τη ς α ν α το λ ικ ή ς Πρωσίας, ο Χ ίτλ ερ μ π ορ ούσ ε να α ν τιλ η - φ θ ε ί μ ε μια απλή μ α τιά σ τον χ ά ρ τη πως ε ίχ ε α ν ο ίξε ι ένα τε ρ ά σ τ ιο ρ ήγμ α στο γ ερ μ α ν ικ ό μ έτω π ο σ τις Κάτω Χ ώ ρες, το οπ οίο ε κ τ ε ιν ό τα ν σε μ ή κ ο ς 110 χλμ . από τ η ν Α μ β έρ σ α μ έχ ρ ι το Μ ά α σ τρ ιχτ . Η π ό ρ τα ε ισ ό δ ο υ στη δ υ τ ικ ή Γερμανία ή ­τα ν ο ρ θ ά ν ο ιχ τη κα ι ο φ ύ ρ ερ δ ιέ τ α ξ ε α ­μέσ ω ς ένα ν από τ ο υ ς κ α λ ύ τερ ο υ ς σ τρ α ­τη γ ο ύ ς το υ , τ ο ν φ η μ ισ μ έν ο δ ιο ικ η τή τω ν α λεξ ιπ τω τισ τώ ν , α ν τιπ τέρ α ρ χ ο Κ ο ύ ρ τ Σ τ ο ύ ν τ ε ν τ , να κ λ ε ίσ ε ι ά μεσ α α υ ­τό το ρήγμα .

Ο Γερ μ α ν ικό ς Σ τρ α τό ς ά ρχισ ε να συ­ν έ ρ χ ε τα ι από το σ οκ το υ α ιφ ν ιδ ια σ μο ύ και σε σ υνδ υα σ μό μ ε τα α υ σ τη ρ ά μ έ τρ α που έ λ α β ε ο Χ ίτλ ερ (δ ια τά ζο ν τα ς το ν επ ί τό π ο υ τυ φ ε κ ισ μ ό κ ά θ ε λ ιπ ο τά κτη ),

ά ρχισ ε να ο χ υ ρ ώ ν ετα ι κα τά μ ή κ ο ς τη ς β ό ρ ε ια ς ό χ θ η ς τ η ς δ ιώ ρ υγα ς το υ Α λ β έ ρ το υ , αν κα ι η π λε ιο ψ η φ ία τω ν α ν­δρώ ν το υ σε α υ τό ν το ν τ ο μ έ α ή τα ν πρώ­η ν τρ α υ μ α τ ίε ς κα ι α ν α ρ ρ ω ν ύ ο ν τες α ­σ θ ε ν ε ίς το υ Α να το λ ικο ύ Μ ετώ π ο υ . Τη δ ε ύ τ ε ρ η εβ δ ο μ ά δ α το υ Σ ε π τε μ β ρ ίο υ η κρίση ε ίχ ε π λέο ν π α ρ έ λ θ ε ι γ ια τ ο υ ς Γερ ­μ α νο ύς. Ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν μ ε τ έ φ ε ρ ε από τη β ό ρ ε ια Ο λλα νδ ία τη ν 719 Μ ερα ρ χ ία Π εζ ικο ύ κα ι τ η ς α ν έ θ εσ ε να κα λύ ψ ει τη ν π ερ ιο χή μ ε τα ξ ύ Μ π ρυζ κα ι Γάνδης κα ι τη β ό ρ ε ια π λευ ρ ά τ η ς Α μβ έρ σ α ς .

Σ τις π ρ ο φ υ λ α κ ές τη ς 21ης Ο μά δα ς Σ τρ α τιώ ν , σ τις ο π ο ίες α ν ή κ ε και η ΤΘ Μ Φ ρουρώ ν, υπ ήρχε «μια απαίσια υποψία ό τ ι το π ά ρτυ ε ίχ ε τελ ε ιώ σ ε ι» , όπω ς έ ­γ ρ α φ ε έν α ς α ξ ιω μ α τικ ό ς τη ς . Οι α π ώ λει­ε ς άρχισ αν ξα φ ν ικ ά να α υ ξά ν ο ν τα ι κα ι ο

37

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 36: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Ε π ιχειρήσεις για την α π ελ ευ θέρ ω σ η τη ς Α μβέρσας και τη ς ν ο τιο δ υ τική ς Ο λλανδίας.

Ο ταν οι Σύμμ α χο ι α ντελ ή φ θ η σ α ν , έσ τω και αργά , τη σημασία το υ Ν ό τιο υ Μ π έβ ελα ντ και της νήσου Β α λ χέρ εν για τον έλ εγ χ ο το υ Σκά λδ η και των προσβάσεω ν στην Α μβέρσα, ενήργησαν μ ε α ρ κ ε τέ ς μ ερ α ρ χ ίες (κυρίω ς κα να δ ικές ) π ροκειμένου να ολοκληρώ σουν την κα τα σ τρ ο φ ή των γερμανικώ ν δυνάμεω ν σ την ευ α ίσ θ η τη α υ τή π εριοχή. Ομως οι α π ώ λειες σε χρόνο κα ι σε ανθρώ π ινες ζωές υπ ήρξαν μ εγ ά λ ες .

Ρ ό μ π ερ τς έ λ α β ε δ ια τα γή να σ τρ α φ ε ί όχι π ρος τη δ ιώ ρ υγα το υ Α λ β έ ρ το υ α λλά α­να το λ ικά , π ρος τη ν Ο λλα νδ ία . Α υ τό σή- μ α ινε πως δ εν υ π ήρχε πια καμ ία σ κέψ η γ ια επ α νά ληψ η τη ς π ρ ο έλα σ η ς π ρος βορρά . Ε π ρ ό κ ε ιτο γ ια επ ιχειρη σ ια κό σ φ ά λμα εξίσ ο υ σ η μ α ν τικ ό μ ε τη μη ο λ ο ­κλήρω ση τ η ς κα τά λ η ψ η ς τη ς Α μ β έρ σ α ς , α φ ού ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ φ ο ν Τ σ ά νγκεν α ­φ ή ν ο ν τα ν να δ ια φ ύ γ ο υ ν α ν ε ν ό χ λ η τε ς β ό ρ ε ια τω ν εκ β ο λ ώ ν το υ Σ κά λδ η , κά τι που έ μ ε λ λ ε να έ χ ε ι α ρ γ ό τε ρ α ο λ έ θ ρ ιε ς σ υ ν έπ ε ιε ς γ ια τ ο υ ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς κα τά τη μάχη το υ Α ρ νεμ . Η απ ώ λεια τη ς Α μ β έ ρ ­σας, από όπου θ α μ π ο ρο ύσ ε να π ρ ο β λ η ­θ ε ί ε ξα ιρ ε τ ικ ά ισχυρή άμυνα , ε ίχ ε κ λ ο ν ί­σ ει α ρχικά το ν φ ο ν Τ σ ά νγκεν , ο ο π ο ίο ς κ α τα δ ιω κ ό τα ν από τ η ν 1η Κ αναδική Σ τρ α τ ιά το υ α ν τ ισ τρ α τή γ ο υ Χ ένρ υ Κ ρή- ραρ. Ο Χ ίτλ ερ ζ η το ύ σ ε π λέο ν από α υ τό ν να κρ α τή σ ε ι τ ις θ έ σ ε ις το υ μ ε κ ά θ ε θ υ ­σία, α φ ού η μ ο να δ ικ ή ο δ ό ς α ν εφ ο δ ια ­σμού τω ν δ υ νά μ εω ν που ή λ ε γ χ α ν τ ο ν Δ υ τ ικ ό Σ κά λδ η π ερ νο ύ σ ε από τ ο Βαίν- σ ν τρ εχ τ .

Ο ,τι α κ ο λ ο ύ θ η σ ε , α π ο τέ λ εσ ε μ ία α­

κό μ η α π ό δ ε ιξη τ η ς ικ α ν ό τη τα ς το υ Γερ ­μ α ν ικού Σ τρ α το ύ να α υ το σ χ εδ ιά ζε ι υπό σ υ ν θ ή κ ε ς μ εγ ά λ η ς π ίεσ ης. Ο ι δ υ ν ά μ ε ις τ η ς 15ης Σ τρ α τ ιά ς που ε ίχα ν υπ οχω ρή­σ ει σ τις α ρ χές Σ ε π τε μ β ρ ίο υ , ή τα ν π ιε ­σ μ έ ν ε ς σ το ν θ ύ λ α κ α το υ Μ π ρ έσ κ εν ς και μ ό νη ο δ ό ς δ ια φ υ γ ή ς τ ο υ ς ή τα ν η δ ιά β α ­ση το υ Σ κά λδ η , η απ οβίβαση σ τη νήσ ο Β α λ χ έρ εν κα ι μ ε τά η π ορ εία α να το λ ικ ά μέσω το υ ισ θ μού το υ Μ π έβ ελ α ν τ . Υ π εύ ­θ υ ν ο ς γι' α υ τή τη ν πολύ επ ικ ίν δ υ νη επ ι­χείρ ησ η ή τα ν ο υ π ο σ τρ ά τη γο ς Ο ϊγκεν - Φ έλ ιξ Σ βά λμ π ε, που ε ίχ ε σ τη δ ιά θ εσ ή το υ δ ύο μ εγ ά λ α ο λλ α ν δ ικ ά πλοία, τ ρ ε ις μ εγ ά λ ες φ ο ρ τη γ ίδ ε ς (κ α θ εμ ία από τ ις ο ­π ο ίες χω ρ ο ύσ ε 18 ο χή μ α τα ) κα ι 16 μ ι­κ ρ ό τερ α π λο ιάρια χ ω ρ η τ ικ ό τη τα ς 250 α νδρ ώ ν τ ο κα θ ένα . Μ ε α υ τά τα π ερ ιο ρ ι­σ μένα π λω τά μέσ α κα ι κ ιν ο ύ μ ε ν ο ς κα τά τη ν ύ κ τα γ ια να α π ο φ ύ γ ε ι τα π υρά τη ς σ υ μ μ α χ ική ς α ερ ο π ο ρ ία ς , ο Σ β ά λμ π ε ά ρ ­χ ισ ε να μ ε τ α φ έ ρ ε ι τα σ τρ α τεύ μ α τα που ε ίχα ν π α γ ιδ ε υ τε ί σ τον θ ύ λ α κ α το υ Μ π ρ έσ κ εν ς (α να το λ ικά το υ Ζ εεμ π ρ ο ύ - γ κ ε ) σ τη ν α π έν α ν τι ό χ θ η το υ Φ λούσ ινγκ .

Ε π ρ ό κειτο γ ια μια μ ικ ρ ο γρ α φ ία τη ς

εκ κ έν ω σ η ς τ η ς Δ ο υ ν κ έ ρ κ η ς , η οποία δ ιε ξή χ θ η μ ά λισ τα κά τω από τη ν α π όλυ ­τη α ερ ο π ο ρ ική κα ι ν α υ τ ικ ή κυ ρ ια ρχ ία τω ν Συμμάχω ν. Ο λ ες ο ι κ ιν ή σ ε ις τω ν Γερμανώ ν ε ίχα ν γ νω σ το π ο ιη θ ε ί στο SHAEF και σ τη ν 21η Ο μά δα Σ τρ α τιώ ν , κ α ν ένα ς ό μω ς δ ε ν έπ ρ α ξε τ ίπ ο τα γ ια να α π ο κ λ ε ισ τε ί ο Σ κά λ δ η ς . Η π ερ ιο χή ή τα ν π υκνά ν α ρ κ ο θ ε τ η μ έ ν η από χ ρ ό ν ια κι έ ­τσ ι το σ υμ μ α χ ικό ν α υ τ ικ ό δ ε ν μπ ο ρο ύσ ε να ε π έ μ β ε ι από τη Β ό ρ ε ια θάλασ σ α. Η 84η Α ερ ο π ο ρ ική Ο μά δα τ η ς RAF π ρο σ έ­β α λ ε επ α ν ε ιλ η μ μ έν α τα σ κάφ η μ ε τα ο ­ποία π ερ νο ύ σ ε ο ε χ θ ρ ό ς το π ο τά μ ι και β ύ θ ισ ε μ ά λισ τα μ ερ ικ ά από α υ τά , ω σ τό ­σο ο ι Γερ μα νο ί ή τα ν π ρ α κ τικά α ν εν ό χ λ η ­το ι κα τά τ ις ν υ κ τ ε ρ ιν έ ς ώ ρ ες , τ ις ο π ο ίες κα ι α ξιο π ο ίη σ α ν άρισ τα. Τελικά ο Σ β ά λ ­μπ ε κ α τό ρ θ ω σ ε μέσ α σε 16 η μ έ ρ ε ς να α­π εγκλω β ίσ ε ι τα υ π ο λε ίμ μ α τα ε ν ν έ α μ ε ­ραρχιώ ν (τη 17η Μ ερ α ρ χ ία τ η ς Luftwaffe κα ι τ ις 59η, 70ή, 245, 331, 344, 346, 711 κα ι 712 Μ ε ρ α ρ χ ίε ς Π εζικο ύ ), σ υνολικά65.000 ά ν δ ρ ες , 225 π υ ρ ο β ό λα , 750 φ ο ρ ­τη γ ά κα ι 1.000 άλογα , δ υ ν ά μ ε ις που ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν μ π ο ρο ύσ ε π λέο ν να χ ρ η ­σ ιμο π ο ιή σ ει γ ια να α π ο κ α τα σ τή σ ε ι τη σ υνοχή το υ γ ερ μ α ν ικ ο ύ μ ετώ π ου στη Δύση. «Ετσ ι ο ι Γερμανοί, χρη σ ιμ οπ ο ιώ ­ν τα ς α κ ά το υ ς κα ι π ο ρ θ μ εία , ο λο κλή ρ ω ­σαν μια επ ιχείρη σ η τό σ ο σ η μ α ν τική όσο και η αποχώ ρησή τ ο υ ς π ριν από ένα ν

38

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Αγγ

ελικ

ή Λα

μπρο

πούλ

ου/Ε

κδόσ

εις

ΠΕΡΙ

ΣΚΟΠ

ΙΟ

2007

Page 37: Στρατιωτική Ιστορία 130

χ ρ ό νο από τη Σ ικ ελ ία μέσ ω τω ν σ τενώ ν τη ς Μ εσ σ ή νη ς κα ι μά λισ τα μ ε τ ο ν ίδ ιο α ­ρ ισ το τεχ ν ικ ό τρ ό π ο που ε ίχα ν ο λ ο κ λ η ­ρώ σει κι ε κ ε ίν η » , α ν α φ έ ρ ε ι ο ισ το ρ ικό ς Μ α ξ Χ έ ισ τ ιν γ κ ς . Πίσω το υ , σ το ν θ ύ λ α κ α το υ Μ π ρ έσ κ ενς , ο Σ β ά λμ π ε ά φ η σ ε μία μόνο μερ α ρχ ία , μ ε σκοπό να κ α θ υ σ τε ρ ή ­σει τ ο υ ς Σ υ μ μ ά χο υ ς όσο το δ υ ν α τό ν π ε ­ρ ισ σ ότερ ο .

Η ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΑΝΩΤΑΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΡΓΕΙ ΝΑ ΑΦΥΠΝΙΣΤΕΙ

Ο Χ ό ρ ο κ ς π α ρ α δ έχ θ η κ ε α ρ γό τερ α : "Αν ε ίχα δ ια τ ά ξε ι τ ο ν Ρ ό μ π ερ τς να δ ια β ε ί τη δ ιώ ρ υγα το υ Α λ β έ ρ το υ και να π ροχω ­ρ ήσ ει μ όνο κα τά 24 χλμ . μ έχ ρ ι το Βαίν- σ ν τρ εχ τ , θ α ε ίχ α μ ε α π οκ όψ ει τ ο ν ισθμό το υ Μ π έβ ελ α ν τ» . Ενας α ξ ιω μ α τικ ό ς τη ς ΤΘ Μ Φ ρουρώ ν π α ρ α τή ρ η σ ε μ ε π ικρία πως ο Π ά ττο ν θ α τ ο ε ίχ ε π ρ ά ξε ι σ ίγουρα. Η ε υ θ ύ ν η β α ρ ύ ν ε ι βασ ικά τ ο ν Α ϊζενχά - ο υ ερ , τ ο ν Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ και π ιθανώ ς τ ο ν Ν τέμ π σ εϋ . Σ ε ε κ ε ίν ο το σ η μ ε ίο το υ π ο λ έμ ο υ ο ι π ά ν τες μ π ορούσ α ν να α να ­γνω ρ ίσ ο υν πόση σημασία ε ίχ ε η τ α χ ύ τη ­τα γ ια τη ν α π οφ ασ ισ τική κάμψ η τω ν Γερ ­μανών. Ω σ τόσ ο κα νένα ς τ ο υ ς δ ε ν έπ ρα- ξ ε το π α ρα μ ικρό γ ια να α φ υπ νίσ ει το υ ς κ α τα π ο ν η μ έν ο υ ς σ τρ α τ ιώ τε ς το υ Ρό­μ π ερ τς .

Την π ερ ίο δ ο που χ α ν ό τα ν η σπάνια ευ κα ιρ ία σ τη ν Α μβ έρ σ α , το σ τρ α τη γ ε ίο τ η ς Σ υ μ μ α χ ικ ή ς Ε κ σ τρ α τε υ τ ικ ή ς Δύνα-

Β ρ ετα ν ο ί κομάντος σε απ οβατική ά κα το αναχω ρούν από το Μ π ρ έσ κενς για το

Φλούσινγκ.

μ η ς (SHAEF) ε γ κ α θ ίσ τα το μ ε τυ μ π α ν ο ­κ ρ ο υ σ ίες σ το Παρίσι κα ι α π ολά μ βα νε το μ εγ α λ ε ιώ δ ε ς π ερ ιβ ά λ λο ν τω ν Β ερ σ α λ ­λιών. Τ ην 1η Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1944 ο σ τρ α τη ­γ ό ς Ν το υ ά ιτ Α ϊζεν χ ά ο υ ερ α ν έλ α β ε επ ι­π λέον , ε κ τ ό ς τω ν κ α θ η κ ό ν τω ν το υ Ανώ­τα το υ Δ ιο ικ η τή τω ν Σ υ μμ α χ ικώ ν Δ υνά ­μεω ν, κα ι ε κ ε ίν α το υ επ ικ εφ α λ ή ς τω ν Χ ερσ α ίω ν Δ υ νά μ εω ν , ενώ ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε - ρυ, που έχα σ ε α υ τό το αξίω μα, απ οζη ­μ ιώ θ η κ ε από το ν Τσώ ρτσιλ μ ε τη ν π ροα­

γω γή το υ σ το ν β α θ μ ό το υ σ τρ α τά ρ χη . Από τη σ τιγμ ή ε κ ε ίν η ά ρ χ ιζε η πιο π αρά­ξ ε ν η κα ι δ ύ σ κο λη π ερ ίο δ ο ς τη ς σ τα δ ιο ­δ ρ ο μ ία ς το υ Α ϊζεν χ ά ο υ ερ , ο ο π ο ίο ς ε ίχ ε υπό τ ις δ ια τα γ έ ς το υ δ ύ ο από το υ ς πιο ι­δ ιό ρ ρ υ θ μ ο υ ς κα ι α π α ιτη τ ικ ο ύ ς σ τρ α τη ­γο ύ ς : τ ο ν Π ά ττο ν κα ι τ ο ν Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ . Α μ φ ό τε ρ ο ι χ α ρ α κ τη ρ ίζο ν τα ν από υπ έρ ­μ ε τρ η φ ιλ ο δ ο ξ ία κα ι υ π ερ εκ τίμ η σ η τω ν δ υ ν α το τή τω ν τ ο υ ς κα ι ή τα ν απ οφ ασι­σ μ ένο ι να κ ερ δ ίσ ο υ ν τ ο ν π ό λ εμ ο ο κα ­θ έ ν α ς μ ε το ν δ ικ ό το υ τρ ό π ο , α κό μ η κι αν α υ τό σ ήμ α ινε τ η ν π λήρη σ τέρ η σ η ε ­φ ο δ ίω ν από τ ο ν άλλον.

Η σ υμμα χ ική δ ιο ίκη σ η κ υ ρ ια ρ χ ε ίτο σ τις α ρ χές Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1944 από μια α ­δ ικ α ιο λ ό γ η τη ε υ φ ο ρ ία κα ι τ η ν π επ ο ίθ η ­ση πως το τ έ λ ο ς το υ π ο λ έμ ο υ ή τα ν ζή ­τη μ α λ ίγω ν εβδομά δω ν. Α μέσ ω ς μ ε τά τ η ν α π ελ ευ θ έρ ω σ η το υ Π αρισ ιού ο δ ιε υ ­θ υ ν τ ή ς ε π ιμ ε λ η τε ία ς το υ SHAEF, α ν τ ι­σ τρ ά τη γ ο ς Λη, ε ίχ ε μ ε τ α φ έ ρ ε ι σ τη γ α λ ­λ ικ ή π ρ ω τεύ ο υ σ α 8.000 α ξ ιω μ α τικ ο ύ ς κα ι 21.000 σ τρ α τ ιώ τες , ο ι οπ ο ίο ι υ π η ρ ε­το ύ σ α ν σ το ν τερ ά σ τ ιο κα ι δα ιδα λώ δ η δ ι­ο ικ η τ ικ ό μηχανισ μό. Ε π ιπ λέον ο Λη ρ ύ θ ­μισ ε να μ ε τα φ ε ρ θ ο ύ ν ε κ ε ί μ εγ ά λ ο ι α ρ ιθ ­μο ί π ρ ο κα τα σ κευ α σ μ ένω ν κ α τα λ υ μ ά ­τω ν , γ ια να δ ια μ ε ίν ο υ ν μ ε σ χ ετική άνεση ο ι α ξ ιω μ α τικ ο ί κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια το υ ε- π ερ χό μ εν ο υ χειμώ να . Ο λ ό γ ο ς γ ια τ ο ν ο ­π οίο ο Α ϊζ εν χ ά ο υ ερ α ν έ χ θ η κ ε τ έ το ιο υ ε ίδ ο υ ς ε π ιδ ε ικ τ ικ έ ς σ π α τά λες π α ρ α μ έ ­ν ε ι ά γνω σ τος. Γ εγονός ε ίν α ι ό τ ι δ εν απο- μ ά κ ρ υ ν ε τ ο ν Λ η από τη θ έσ η το υ κα ι ί­σως δ ε ν α ν τε λ ή φ θ η εγκ α ίρ ω ς πόσο ζω-

·■ , ' ν - < ·

Ενας π ύραυλος ν 2 π ρ ο κ α λ ε ί νέα Θ ύματα κα ι ζη μ ιές στην Α μβέρσα 2 7 Ν οεμ β ρ ίο υ 1944. ί

Η ΑΜΒΕΡΣΑ ΣΦΥΡ0Κ0ΠΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ «ΟΠΛΑ ΕΚΔΙΚΗΣΗΣ»Από τη στιγμή που έπεσε στα χέρια των Συμμάχων, η Αμβέρσα α­ποτελούσε ένα μόνιμο “αγκάθι" στα πλευρά τη ς Γερμανίας. Αδυνα­τώ ντας να επανακτήσει τη ν πόλη, ο Χ ίτλερ επεδίω ξε να παρεμπο­δίσει σοβαρά ή να σταματήσει τη ροή εφοδίων μέσω του λιμανιού της. Το μόνο μέσο που είχε για να εφαρμόσει μια τέτο ια στρατηγι­κή ήταν τα λεγάμενα «όπλα εκδίκησης»: οι ιπτάμενες βόμβες V1 και οι πύραυλοι V2. Η πρώτη προσβολή της Αμβέρσας με αυτά ση­μειώ θηκε στις 19 Οκτωβρίου 1944, όταν έπεσε ο πρώτος V2. Στις 23 του μήνα ακολούθησε η πρώτη V1. Από εκείνη τη στιγμή μέχρι τον Μάρτιο του 1945, οπότε σταμάτησαν οι πυραυλικές προσβολές, έ ­πεσαν στην πόλη και στο λιμάνι 1.214 πύραυλοι και ιπτάμενες βόμ­βες, που προκάλεσαν το ν θάνατο 3.000 ανθρώπων και το ν τραυμα­τισμό τουλάχιστον 27.000 (οι περισσότεροι ανήκαν στον άμαχο πληθυσμό). Οι απώλειες στο στρατιωτικό προσωπικό των Συμμά­χων ανήλθαν σε 703 αξιωματικούς και 12.170 στρατιώτες, οι μισοί από τους οποίους ήταν Καναδοί.Τον χειμώνα του 1944-45 η Αμβέρσα δέχθηκε περισσότερους πυ­ραύλους V2 απ’ ότι το Λονδίνο. Δεχόταν κατά μέσο όρο τρ εις V2 τη ν ημέρα επί μήνες. Ο αριθμός των ιπτάμενων βομβών V1 κυμάν­θ ηκε από τέσσερις ημερησίως τον Δ εκέμβριο και τον Ιανουάριο, ως 12 ημερησίως τον Φεβρουάριο. Από το σύνολο των πυραύλων 302 έπεσαν στο λιμάνι, βυθίζοντας δύο μεγάλα πλοία και 58 μικρό­τερα. Το χειρότερο πλήγμα σημειώθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1944, όταν ένας πύραυλος κτύπησε έναν κινηματογράφο και σκότωσε 296 αδειούχους στρατιώτες και 271 πολίτες. Την εποχή εκείνη το αμερικανικό περιοδικό «Time» χαρακτήριζε την Αμβέρσα ως «Πό­λη του Ξαφνικού Θανάτου».

Παρά το ν ζήλο που έδειχνε ο Χ ίτλερ για τη ν εξουδετέρω ση του λι­μανιού τη ς Αμβέρσας, η Luftwaffe δεν μπορούσε να συνεισφέρει ουσιαστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Εκτός από το πλήθος των συμμαχικών καταδιωκτικών που επιχειρούσαν στο Βέλγιο, η Αμβέρσα προστατευόταν και από 22.000 Αμερικανούς στρατιώτες, που επάνδρωναν 336 βαρέα και 188 ελαφρά αντιαεροπορικά πυρο­βόλα, με τα οποία κατόρθωσαν να καταρρίψουν 2.394 πυραύλους V1 κατά τους π έντε μήνες των βομβαρδισμών.

39

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 38: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Ο α ντισ τρ ά τη γ ο ς Ν τά ζερ π α ρ α δ ίδ ετα ι σ το Μ ίντελ μ π ο υ ρ γ κ στον τα γμ α τά ρ χη Τζόνστον του 2 /7 Τάγματος Π εζικο ύ , σ τις 6 Ν οεμ β ρ ίο υ 1944. Ο Ν τά ζερ ε ίχ ε τη συνολική ευ θ ύ νη της άμυνας του Ν ό τιο υ Μ π έβ ελα ντ.

τ ικ ή ς σ ημασ ίας θ έ μ α ή τα ν ο α ν εφ ο δ ια ­σ μό ς τω ν μάχιμω ν μονάδων.

Ε ξα ιτ ία ς τη ς α δ υ να μ ία ς π λή ρ ο υ ς ε κ ­μ ε τά λ λ ε υ σ η ς το υ Χ ερ β ο ύ ρ γ ο υ κα ι τω ν υπόλοιπω ν λ ιμ ένω ν τη ς Μ ά γχης , ό λα τα ε φ ό δ ια που χ ρ ε ιά ζ ο ν τα ν οι σ υ μ μ α χ ικ ές δ υ ν ά μ ε ις , ο ι ο π ο ίες ε κ ε ίν η τ η ν π ερ ίο δ ο α ρ ιθ μ ο ύ σ α ν π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς από2.000.000 ά ν δ ρ ες κα ι 460.000 ο χή μ α τα κ ά θ ε τύ π ο υ , έπ ρ επ ε να φ θ ά ν ο υ ν από τ ις α κ τ έ ς απ όβασ ης στη Ν ορμα νδ ία . Για να α ν εφ ο δ ια σ το ύ ν οι α μ ερ ικ α ν ικ ο ί σ χημα ­τισ μ ο ί που ε ίχα ν π ροχω ρ ήσ ει σε α π όσ τα ­ση ε κ α το ν τά δ ω ν χ ιλ ιο μ έ τρ ω ν από τ ις α­κ τ έ ς , τ έ θ η κ ε σ τις 26 Α υγο ύ σ το υ σε λ ε ι ­το υ ρ γ ία μία αλυσ ίδα μ ετα φ ο ρ ώ ν η οποία α π ο τε λ ε ίτο από 6.000 φ ο ρ τη γ ά α υ το κ ί­ν η τα κα ι σ τελ εχ ω ν ό τα ν κα τά 75% από έγχ ρ ω μ ο υ ς σ τρ α τ ιώ τες , το π ερ ίφ η μ ο “ Red Ball Express». Μ ία π α ρό μο ια π ρο ­σ π άθεια («Red Lion Express») α ν ελ ή φ θ η γ ια το ν α νεφ ο δ ια σ μ ό τη ς 21ης Ο μά δα ς Σ τρ α τιώ ν το υ Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ , μ ε τα φ έρ ο - ν τα ς 500 t η μ ερ η σ ίω ς από τη Ν ορ μα νδ ία σ τις Κάτω Χ ώ ρες . Οπως ή τα ν α ν α π ό φ ευ ­κτο , τα ίδια τα φ ο ρ τη γ ά κα τα νά λω να ν ένα υπ ολογίσ ιμο μ έρ ο ς τω ν καυσ ίμω ν και τω ν α ν τα λ λ α κ τ ικ ώ ν που μ ε τέ φ ε ρ α ν , ενώ η ιδ ιό τυπ η μα ύρ η α γορ ά η οποία α­ν α π τύ χ θ η κ ε σ το υ ς κό λπ ο υ ς τω ν υ π η ρ ε ­σιών δ ιο ικ η τ ικ ή ς μ έρ ιμ ν α ς , σ υ νέβ α λε σ τη ν α π ώ λεια επ ιπ λέο ν π ο σ ο τή τω ν κα υ ­σίμων. Σ ύ μφ ω να μ ε υ π ο λο γ ισ μ ού ς το υ SHAEF, μία τυ π ική α μ ερ ικ α ν ικ ή μ ερ α ρ ­χία χ ρ ε ια ζό τα ν κα τά μέσ ο ό ρο 7 0 0 1 ε φ ο ­δίω ν τ η ν η μ έρ α ό τα ν π ο λ εμ ο ύ σ ε, ενώ η α ν τίσ το ιχ η γ ερ μ α ν ικ ή , που β α σ ιζό τα ν σε μ εγά λο α ρ ιθ μ ό αλόγω ν και δ ιέ θ ε τ ε πολύ λ ιγ ό τερ α μ η χ α ν ο κ ίν η τα μέσα, μ π ορούσ ε να επ ιβ ιώ σ ει μ ε 200 t η μερ η σ ίω ς .

Κ αθώ ς το μ έτω π ο α π ο μ α κρ υ νό τα ν π ρος τα α ν α το λ ικ ά κα ι τα β ό ρε ια , ο ι π ρο ­μ ή θ ε ιε ς τω ν Β ρ ετα ν ώ ν σ υνέχ ισ α ν να φ θ ά ν ο υ ν από τη ν Μ π αγιέ, σε απόσταση 640 χλμ ., ενώ ε κ ε ίν ε ς τω ν Γερμανώ ν δ εν ε ίχα ν να δ ια νύ σ ο υ ν π ερ ισ σ ό τερ α από 100 χλμ . ξ ε κ ιν ώ ν τα ς από τ η ν π ερ ιο χή το υ Ρούρ. Ο τε ρ ά σ τ ιο ς δ ιο ικ η τ ικ ό ς κ ό μ ­β ο ς το υ Π αρισ ιού κα τα νά λω νε το υ λ ά χ ι­σ το ν 2.400 t εφ ο δ ίω ν τ η ν η μ έρ α , χάρη σ τα μ έ τρ α το υ α ν τ ισ τρ ά τη γ ο υ Λη αλλά και ε ξα ιτ ία ς τω ν ανα γκώ ν σ υ ν τή ρ η σ η ς το υ άμαχου π λη θ υ σ μ ο ύ . Α κό μη και ό τα ν τ ο Χ ερ β ο ύ ρ γ ο ά ρχισ ε να α π ο δ ίδ ε ι σ τα τ έ λ η Σ επ τεμ β ρ ίο υ , η απόσταση που έ ­π ρεπ ε να κα λύ ψ ο υ ν τα φ ο ρ τη γ ά γ ια να φ θ ά σ ο υ ν μ έχ ρ ι τ ις α μ ερ ικ α ν ικ ές μ ερ α ρ ­χ ίε ς υ π ερ έβ α ιν ε τα 1.100 χλμ., κά τι που σ ήμ α ινε τα ξ ίδ ι 71 ω ρώ ν μόνο γ ια τη μ ε ­τάβασ η .

Ηδη από τα τ έ λ η Α υ γο ύσ το υ ο α σ κη ­τ ικ ό ς κα ι ισ χυρογνώ μω ν Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ β ρ ισ κ ό τα ν σ το π ρ ο ω θ η μ έν ο σ τρ α τη γ ε ίο το υ επ ί β ελγ ικο ύ εδ ά φ ο υ ς . Την η μ έ ρ α που α π ελ ευ θ ερ ώ θ η κ α ν οι Β ρ υ ξέ λ λ ε ς , έ ­σ τε ιλ ε σ τις μ ο ν ά δ ες τη ς 21ης Ο μά δα ς Σ τρ α τιώ ν τ η ν ά κρ ω ς α π ό ρ ρ η τη Ο δη γία

Μ523, σ τη ν οποία δ ια τύ π ω νε τ η ν π ρ ό θ ε ­σή το υ να κ υ ρ ιε ύ σ ε ι το Ρούρ. Η π ρ ο έλ α ­ση α υ τή π ρος τ η ν α να το λή θ α ά ρ χ ιζε σ τις 6 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ . Η Ο δ η γία π ρ ο έβ λ ε - π ε μ ε α ρ κ ε τή δόση α ισ ιο δ ο ξία ς : «Οι σ υ μ μ α χ ικές σ τρ α τ ιέ ς θ α ε ισ έ λ θ ο υ ν σύ­ν το μ α στη Γερμανία». Από α υ τό σ υ νά γε­τα ι ό τ ι ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ ε ίχ ε μ ε θ ύ σ ε ι από τη ν ελπ ίδ α τη ς γ ρ ή γ ο ρ η ς ν ίκ η ς κα ι δ εν α ν έμ εν ε να σ υ να ν τή σ ε ι σ οβα ρή α ν τ ίσ τα ­ση ε κ μ έρ ο υ ς το υ εχ θ ρ ο ύ . Την ίδια μ έρ α ο α ν τ ισ τρ ά τη γ ο ς σ ερ Μ ά ιλς Ν τέμ π σ εϋ , δ ιο ικ η τή ς τ η ς 2ης Β ρ ε τα ν ικ ή ς Σ τρ α τιά ς , σ υ ν α ν τή θ η κ ε μ ε τ ο ν υ π ο σ τρ ά τη γο Μ άξ- γ ο υ ελ Τ έηλορ , δ ιο ικ η τή τη ς α μ ερ ικ α ν ι­κή ς 101 Α ε ρ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν η ς Μ ερ α ρ ­χ ίας, μ ε α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο τ η ν κα τά λη ψ η μιας γ έφ υ ρ α ς πάνω σ το ν Ρήνο σ τη ν π ερ ιο χή το υ Α ρ νεμ , θ έ τ ο ν τ α ς μ ά λισ τα ως η μ ε ρ ο ­μηνία εκ δ ή λ ω σ η ς τη ς ε ν έ ρ γ ε ια ς τη ν 8η Σ ε π τε μ β ρ ίο υ - ένα ν τ ε λ ε ίω ς μη ρ εα λ ισ τ ι­κό σ τόχο.

Σ τ ις 4 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ έ σ τε ιλ ε σ το ν Α ϊζεν χ ά ο υ ερ μία σ η μ α ν τι­κή σ τρ α τη γ ικ ή σύνοψ η τ η ς κα τά σ τα σ ης, π ρ ο τε ίν ο ν τα ς μία π ρ α γμ α τικ ά ισχυρή ώ­θ ησ η π ρος το Β ερ ο λ ίν ο μ ε ό λ ε ς το υ ς τ ις δ υ ν ά μ ε ις κα ι υ π ο σ τη ρ ίζο ν τα ς α υ τή τη ν άποψη μ ε το επ ιχ ε ίρ η μ α πως δ ε ν δ ιέ θ ε ­τα ν α ρ κ ε τά εφ ό δ ια γ ια δ ύ ο π α ρ ά λ λ η λ ες ισ χυ ρ ές ω θή σ εις . Η ώ θησ η που π ρ ό τε ι- ν ε ο "Μ ό ν τυ " θ α γ ιν ό τα ν β έβ α ια σ το ν δ ι­κό το υ το μ έ α , σ το ν β ο ρρ ά και από τα σ τρ α τεύ μ α τα τη ς 21ης Ο μά δ α ς Σ τρ α ­τιών. Α κό μ η και αν κάπ ο ιος π α ρ έβ λ επ ε τη ν υ π ερ φ ία λη στάση το υ Β ρ ε τα ν ο ύ σ τρ α τά ρ χη , που ζη το ύ σ ε έ ν α ν π ρ ο εξά ρ - χ ο ν τα ρόλο τη σ τιγμ ή που ο ι δ υ ν ά μ ε ις το υ δ ε ν α π ο τελο ύ σ α ν ο ύ τ ε το ένα τρ ίτ ο

το υ σ υνό λου τω ν σ υμμαχικώ ν, η κ α τά ­σταση τω ν α π ο θ εμ ά τω ν εφ ο δ ίω ν , μ ε τη ν Α μ β έρ σ α α κό μ η κλ ε ισ τή , ή τα ν απ αγο­ρ ευ τ ικ ή γ ια τη ν α νάληψ η επ ιθ ε τ ικ ή ς π ρο ώ θ ησ ης α κό μ α και σε ένα ν μό νο ά ­ξο να . Ο ίδ ιο ς ά λλω σ τε επ ισ ήμ α νε σε μια επ ισ τολή το υ π ρος το ν Α ϊζεν χ ά ο υ ερ σ τις 7 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ : «Ο α ν εφ ο δ ια σ μ ό ς μου β ρ ίσ κ ετα ι σ τα όρια. Χ ρ ε ιά ζο μ α ι τη ν α ε ­ροπ ορ ική μ ε τα φ ο ρ ά 1.000 t ημ ερη σ ίω ς σ το Ν το υ α ί ή σ τις Β ρ υ ξέ λ λ ε ς και κα τά τ ις δ ύο τ ε λ ε υ τ α ίε ς η μ έ ρ ε ς έλα β α μόνο 750 t σ υνολικά . Οι μ ε τα φ ο ρ έ ς μου π ρ έ ­π ει να επ ιχ ε ιρ ο ύ ν σε απόσταση 240 χλμ. από τα ε γ γ ύ τ ε ρ α λ ιμ ά ν ια κα ι τώ ρ α α π έ­χω πάνω από 500 χλμ . από τ η ν Μ παγιέ. Για να ε ξο ικ ο ν ο μ ή σ ω μ ε τα φ ο ρ ικ ά μέσα, έχω π ερ ικ ό ψ ε ι το σ ύνολο τω ν εφ ο δ ίω ν μου σε 6.000 t τ η ν η μ έρ α , π ο σ ό τη τα η ο ­ποία ε ίνα ι η μισή από α υ τή που κα τα να ­λώνω και δ ε ν μπορώ να συνεχίσω γ ια πο­λύ κ α τ ’ α υ τό ν το ν τρ όπ ο . Ε ίναι λο ιπ όν σ α φ ές πως έχ ο ν τα ς ως βάση τη ν Μπα- γ ιέ , δ ε ν μπορώ να κα τα λά βω το Ρούρ». Ο Π ά ττο ν έπ ρ α ξε ό ,τ ι μπ ορούσ ε γ ια να χει- ρ ο τε ρ ε ύ σ ε ι τη ν κα τά σ τα σ η, ε μ π λ έκ ο ­ν τα ς τη ν 3η Σ τρ α τ ιά το υ σε μια δ α π α νη ­ρή μάχη γ ια το Μ ε τς , ώ σ τε να υ π οχρ εώ ­σ ει τ ο ν Α ϊζεν χ ά ο υ ερ να το υ δ ια θ έσ ε ι π ε­ρ ισ σ ό τερ α εφ ό δ ια .

Η τα ν π ρ ο φ α ν ές πως μόνο η επ ανα­λ ε ιτο υ ρ γ ία τη ς Α μ β έρ σ α ς θ α μ π ορούσ ε να σώσει τη ν κα τά σ τα σ η από π λευ ρ ά ς α­ν εφ ο δ ια σ μ ο ύ . Π ερ ιέρ γω ς όμω ς, α υ τό δ εν ή τα ν μ ε τα ξ ύ τω ν π ρ ο τερ α ιο τή τω ν τη ς σ υμ μ α χ ική ς σ τρ α τ ιω τ ικ ή ς ηγεσ ία ς . Το γ εγ ο ν ό ς φ α ίν ε τα ι α κό μ η πιο δ υσ νό η ­το αν λ η φ θ ε ί υπόψη ό τ ι σ τις 17 Α υ γο ύ ­σ του , ενώ μ α ινό τα ν α κό μ η η μάχη σ τον

40

Page 39: Στρατιωτική Ιστορία 130

Σ κω τσ έζο ι σ τρ α τιώ τες τη ς 52m ; Μ ερ α ρ χ ία ς Π εζικού (Λ όουλαντ) μάχοντα ι σ τους δρ όμους του Φ λούσινγκ, ανα ζητώ ντας κάλυψη από τα γερμανικά πυρά πίσω από έναν

γ ιγα ντια ίο γερανό.

Ο Γ ΐρ μ α ν ό ς σ υ ντα γ μ α τά ρ χη ς Γκούσταβ Ρά ινχαρτ (α ρισ τερ ά), δ ιο ικη τή ς του 1019 Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εζικο ύ τη ς 70ής Μ ερ α ρ χ ία ς Π εζ ικο ύ που σ υνελήψ βη στο Φλούσινγκ.

θ ύ λ α κ α τη ς Φαλαίζ, ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ ε ίχ ε μ ιλή σ ει σ το ν δ ιο ικ η τή τη ς α μ ερ ικ α ν ικ ή ς 12ης Ο μ ά δ α ς Σ τρ α τιώ ν , α ν τ ισ τρ ά τη γ ο Ο μάρ Μ π ρ ά ντλ εϋ , γ ια τη ν α νά γκη να ε ­ξα σ φ α λ ισ τε ί η Α μ β έρ σ α από τα β ρ ετα ν ο - κα να δ ικά σ τρ α τεύ μ α τα . Σ τ ις 28 Α υ γο ύ ­σ του α ν έ φ ε ρ ε σε ένα υ π ό μ νη μ ά το υ πως σ χεδ ία ζε μία επ ιχείρη σ η α ε ρ ο μ ε τα φ ε ρ ό - μ ενω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν σ τη ν Τ ουρ να ί μ ε α π ώ τερ ο σ τόχο τ η ν κα τά λη ψ η τ η ς γ ρ α μ ­μ ή ς το υ Σ κά λδ η . Η τα χ ύ τη τ α τ η ς σ υμ μα ­χ ικ ή ς π ρ ο έλα σ ης , όμω ς, φ α ίν ε τα ι πως α- π ο ρ ρ ύ θ μ ισ ε α υ τά τα σ χέδ ια κα ι ώ θησ ε το ν Μ ο ν τγ κ ό μ ε ρ υ να μ ετα το π ίσ ε ι το β λ έ μ μ α το υ πολύ μ α κ ρ ύ τερ α , π ρος τ ο ε ­σ ω τερ ικ ό τ η ς Γερμα ν ία ς , α ν τ ί να επ ιμ ε ί- ν ε ι σ τη ν εξα σ φ ά λ ισ η τη ς Α μ β έρ σ α ς .

ΣΠΑΤΑΛΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΠΝ ΣΤΟ ΑΡΝΕΜ

Τα σ φ ά λμ α τα σ χ ετικά μ ε τ ο ξ ε κ α θ ά - ρ ισμα τ η ς κα τά σ τα σ ης σ το μ εγά λο β ε λ ­γ ικ ό λ ιμ ά ν ι σ υνέχ ισ αν να δ ια π ρ ά ττο ν τα ι. Σ τ ις 21 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ ο Α μ ερ ικ α ν ό ς α ν τ ι­σ τρ ά τη γ ο ς Λ ιο ύ ις Μ π ρ έρ ε το ν , δ ιο ικ η ­τ ή ς τ η ς 1ης Σ υ μ μ α χ ικ ή ς Α ε ρ ο μ ε τα φ ε ρ ό - μ ε ν η ς Σ τρ α τ ιά ς , π ρ ο έβ α λ ε σ θ ενα ρ ή α­ν τίσ τα σ η σ τη ν π ρότασ η το υ Μ ο ν τγ κ ό μ ε - ρυ να ρ ιφ θ ο ύ ν δ υ ν ά μ ε ις α λ ε ξ ιπ τω τ ι­στώ ν στη νήσ ο Β α λχέρ εν . Ο Μ π ρ ά ντλ εϋ π ερ ιέγ ρ α φ ε το ν Μ π ρ έρ ε το ν ως ά νθ ρ ω ­πο μ ετρ ίω ν ικα νο τή τω ν , που α ρ εσ κ ό τα ν να ζ ε ι σ τη μ εγ α λ ύ τερ η έπ α υ λη τ η ς Γαλ­λ ία ς. Σ τ ις α ρ χές Σ επ τεμ β ρ ίο υ ο Α μ ε ρ ι­κα νό ς α ν τ ισ τρ ά τη γ ο ς γνώ ρ ιζε ό τ ι θ α μ π ορ ούσ ε να έ χ ε ι σ τη δ ιά θ εσ ή το υ , μ έ ­σα σε δ ιά σ τη μ α επ τά η μ ερ ώ ν το πολύ, ο ­λ ό κ λη ρ η τη β ρ ε τα ν ικ ή 1η Α ε ρ ο μ ε τα φ ε - ρ ό μ εν η Μ ερ α ρ χ ία κα ι τ η ν Π ολω νική Τα­ξια ρ χ ία Α λεξιπ τω τισ τώ ν . Σ το μ ε τα ξ ύ ο Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ δ ή λω νε ό τ ι δ εν ε ίχ ε λά β ε ι καμία σαφή ο δη γία , ε ί τ ε από το ν Α ϊζεν - χ ά ο υ ερ ε ί τ ε από το ν Μ π ρούκ, η οπ οία να κ α τα τά σ σ ει τ η ν Α μβ έρ σ α α νά μεσ α σ το υ ς π ρ ω τα ρ χ ικ ο ύ ς σ τόχο υς . Ο «Αικ», θ έ λ ο ν τα ς να α π ο φ ύ γε ι το δ ια β ρ ω τικό π ερ ιβ ά λ λο ν το υ Π αρισ ιού που το υ φ α ι­ν ό τα ν υ π ερ β ο λ ικ ά κο σ μικό , μ ε τ έ φ ε ρ ε τ ο σ τρ α τη γ ε ίο το υ πίσω σ τη ν κω μόπ ολη Γκρα νβ ίλ , σ τη δ υ τ ικ ή π λευ ρ ά τ η ς χ ερ σ ο ­νήσ ο υ Κ ο τα ν τέν . Αν κα ι τα κ ίν η τρ ά το υ ε ίνα ι κ α τα νο η τά , η κίνησ η α υ τή δ ε ν π αύ­ε ι να α π ο τε λ ε ί μία επ ιπ ο λα ιό τη τα , ιδ ια ί­τ ε ρ α επ ε ιδ ή έ γ ιν ε σε ένα τό σ ο κρ ίσ ιμο σ η μ είο τη ς ε κ σ τρ α τε ία ς . Κ α τά τ ις πρώ­τ ε ς τ ρ ε ις ε β δ ο μ ά δ ε ς το υ Σ επ τεμ β ρ ίο υ οι επ ικο ινω ν ίες μ ε το SHAEF σ την Γ κρα νβ ίλ ή τα ν επ ικ ίνδ υ να α ν α π ο τε λ ε ­σ μ α τ ικ ές κα ι συχνά δ ια κ ό π το ν τα ν τ ε λ ε ί ­ως. Ε π ιπ λέον ο Α ϊζεν χ ά ο υ ερ ε ίχ ε τρ α υ ­μ α τ ισ τε ί σ το π όδ ι σε ένα από τα π ολλά α ερ ο π ο ρ ικά το υ τα ξ ίδ ια κα ι α υ τό ε π η ρ έ ­α ζε τη δ ιά θ εσ ή το υ , αν όχι κα ι τ η ν κρίση το υ .

Α ν τα π ο κρ ινό μ εν ο ς σ το α ίτη μ α το υ Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ , ο "Αικ" π έ τα ξ ε σ τις 10 Σ ε ­

π τεμ β ρ ίο υ σ τις Β ρ υ ξέ λ λ ε ς γ ια να το ν σ υνα ντή σ ε ι, α λλά λόγω το υ τρ α υ μ α τ ι­σ μ ένο υ το υ π οδ ιού η σ ύσ κεψ η έ γ ιν ε μ έ ­σα σ το μ ετα γ ω γ ικ ό α ερ ο σ κ ά φ ο ς ! Η συ­ζή τη σ η δ ιε ξή χ θ η σε υ ψ η λο ύ ς τό ν ο υ ς . Τ ελικά ο Α ϊζεν χ ά ο υ ερ ε ν έ κ ρ ιν ε τ η ν πα­ρ ά το λ μ η ιδ έα το υ Β ρ ε τα ν ο ύ σ τρ α τά ρ χ η γ ια τη ν κα τά λη ψ η τω ν γ εφ υ ρ ώ ν επ ί τω ν π οτα μ ώ ν Β ά α λ και Ρήνου μ ε ένα ν σ υν­δ υα σ μό α ε ρ ο μ ε τα φ ε ρ ό μ ε ν ω ν κα ι χ ε ρ ­σαίων σ τρ α τευ μ ά τω ν - τ η ν π ερ ίφ η μ η ε ­

π ιχείρησ η «M arket Garden». Ω ς η μ ε ρ ο ­μ ην ία εκδ ή λ ω σ η ς τη ς επ ιχ ε ίρ η σ η ς ο ρ ί­σ τη κ ε η 17η Σ ε π τε μ β ρ ίο υ . Ο Μ ο ν τγ κ ό - μ ερ υ σ υμ φ ώ νησ ε μ ε τ ο ν Μ π ρ έ ρ ε το ν ό τ ι θ α έπ ρ επ ε να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί σε α υ τή ν ο λ ό κ λ η ρ ο ς σ χεδ ό ν ο ό γ κ ο ς τη ς 1ης Σ υ μ ­μ α χ ικ ή ς Α ε ρ ο μ ε τ α φ ε ρ ό μ ε ν η ς Σ τρ α τιά ς , επ ε ιδ ή η αντίσ τα σ η το υ ε χ θ ρ ο ύ ε κ ε ί ι­σ χυ ρ ο π ο ιε ίτο . Ο φ ο ν Τ σ ά νγκεν ε ίχ ε κα ­το ρ θ ώ σ ε ι σ το μ ε τα ξ ύ να μ ε τ α φ έ ρ ε ι μ έ ­σω το υ Σ κά λδ η ένα μ εγά λο μ έρ ο ς τη ς

41

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

· No

130

Page 40: Στρατιωτική Ιστορία 130

> ΓΡ

ΛΤΙΩ

ΤΙΚΗ

ΙΣ

ΤΟΡΙ

Α ·

No

130

ΦΥΛΛΑ ΔΡΥΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟ ΦΟΝ ΤΣΑΝΓΚΕΝΟ άνθρωπος που πιθανώς επιβράδυνε πιο α­ποτελεσματικά τη συμμαχική προέλαση το φθινόπωρο του 1944, ήταν αναμφίβολα ο Γερμανός αντιστράτηγος Γκούσταβ-Αντολφ φον Τσάνγκεν. Ο αξιωματικός αυτός, ο οποί­ος μέχρι τότε ήταν μάλλον άγνωστος στην κοινή γνώμη της Δύσης, γεννήθηκε στο Ντάρμσταντ στις 7 Νοεμβρίου 1892, στους κόλπους αριστοκρατικής οικογένειας σουηδι­κής καταγωγής. Εντάχθηκε στον Αυτοκρατορικό Γερ­μανικό Στρατό το 1910 ως δόκιμος αξιωματικός, για να τοποθετηθεί αργότερα στο Οπλο του Πεζικού. Ο Α1 Πα­γκόσμιος Πόλεμος υπήρξε ένα σκληρότατο σχολείο για ολόκληρη γενιά νέων αξιωματικών. Ο φον Τσάνγκεν, αφού κατόρθωσε να επιβιώσει κερδίζοντας μάλιστα τον Σιδηρού Σταυρό Α1 Τάξης, απολύθηκε τυπικά από το στράτευμα μετά το τέ­λος της σύρραξης και ακολούθησε νέα σταδιοδρομία στην αστυνο­μία.Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία και η εκφρασμένη σε όλους τους τόνους φιλοδοξία του περί αναγέννησης των Γερμανικών Ενό­πλων Δυνάμεων, άνοιξαν νέες προοπτικές για τους βετεράνους α­ξιωματικούς, οι οποίοι χρειάζονταν άμεσα για το πρόγραμμα αύξη­σης της δύναμης του Στρατού. Ο φον Τσάνγκεν φόρεσε και πάλι τη στρατιωτική του στολή το 1935, ως αντισυνταγματάρχης. Στη συνέ­

χεια διετέλεσε διοικητής του 88ου Συντάγ­ματος Πεζικού (1938-41), της 17ης Μεραρ­χίας Πεζικού (1941-43), του LXXXIV Σώματος Στρατού (1943), του LXXXVII Σώματος Στρα­τού (1943), του Αποσπάσματος Στρατιάς φον Τσάνγκεν στη βόρεια Ιταλία (1943-44) και της 15ης Στρατιάς. Με ταχύ ρυθμό ανέ­βηκε και την ιεραρχική κλίμακα, προαγόμε-

νος σε συνταγματάρχη το 1938, σε υποστρά­τηγο το 1942 και σε αντιστράτηγο το 1943.Ο Χίτλερ τον τίμησε με τον Σταυρό των Ιπποτών τον Ια­νουάριο του 1942, για την απόδοσή του κατά τις μάχες του Ανατολικού Μετώπου. Η δεξιοτεχνική απαγκίστρω­ση της 15ης Στρατιάς από τον θύλακα του Μπρέσκενς

και η σκληρή αντίσταση που προέβαλε στις προσβάσεις του Σκάλδη, ήταν ένα κατόρθωμα για το οποίο ο φον Τσάνγκεν έ­λαβε επάξια τα Φύλλα Δρυός στον Σταυρό των Ιπποτών στις 5 Νο­εμβρίου 1944. Παρά τις εξαιρετικές του ικανότητες, ο φον Τσάν- γκεν δεν μπορούσε να πράξει τίποτα περισσότερο όταν οι συμμα­χικές δυνάμεις διέβησαν τον Ρήνο. Ετσι παρέδωσε την 15η Στρατιά (που είχε παγιδευτεί στον θύλακα του Ρούρ) στους Αμερικανούς τον Απρίλιο του 1945. Επειτα από μια σύντομη περίοδο αιχμαλω­σίας, αφέθηκε ελεύθερος. Επέστρεψε στην πατρίδα του και άρχισε μία νέα σταδιοδρομία. Απεβίωσε την Πρωτομαγιά του 1964.

15ης Στρατιάς, αλλά οι Βρετανοί έτρ ε­φαν ακόμη πολλές ελπίδες για το εγχεί­ρημα. Σύμφωνα με τον επικεφαλής αξιω­ματικό πληροφοριών του Μοντγκόμερυ, ταξίαρχο Μπιλ Ουίλιαμς, αν η επιχείρη­ση «Market Garden» πετύχαινε να εγκα- ταστήσει ένα προγεφύρωμα στον Ρήνο, ο Αϊζενχάουερ θα ήταν υποχρεωμένος να τους ενισχύσει για να εκμεταλλευ- θούν την επιτυχία. Ο Μπράντλεϋ ήταν έ ­νας από εκείνους που παρότρυναν τον Αϊζενχάουερ να ξεχάσει το Αρνεμ και να αναθέσει στον Μοντγκόμερυ την εκκα­θάριση των προσβάσεων στην Αμβέρσα. Ομως η έγκριση του SHAEF για την επι­χείρηση των αερομεταφερόμενων στρα­τευμάτων είχε ήδη δοθεί και δεν ανα- κλήθηκε.

Οι λόγοι που οδήγησαν την επιχείρη­ση «Market Garden» στην παταγώδη απο­τυχία της ήταν πολλοί: η αποφασιστικό­τητα των αερομεταφερόμενων δυνάμε­ων να εμπλακούν στη μάχη έπειτα από 17 ενδιάμεσες ακυρωμένες επιχειρή­σεις, ο ελλιπής σχεδιασμός, η απόρριψη των προειδοποιήσεων από τις υπηρε­σίες πληροφοριών, ο μοναδικός μακρύς και εξα ιρετικά τρωτός δρόμος κατά μή­κος του οποίου έπρεπε να κινηθούν τα τεθωρακισμένα του Χόροκς, οι κακές α­σύρματες επικοινωνίες, η έλλειψη επαρ­κούς αεροπορικής υποστήριξης, η εξα ι­ρετική μαχητική απόδοση των αμυνόμε­νων Γερμανών, η προσγείωση των Βρε­τανών αλεξιπτωτιστών πολύ μακριά από τη γέφυρα του Αρνεμ και αρκετοί άλλοι. Εξίσου σημαντικός ήταν ο ρόλος που διεδραμάτισαν στην απόκρουση των Συμμάχων τα στρατεύματα τα οποία με

τόσο κόπο και τόλμη είχε κατορθώσει να διασώσει ο φον Τσάνγκεν. Αραγε οι Γερμανοί θα είχαν συντρίψει τη βρετανι­κή 1η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία στο Αρνεμ αν οι μεραρχίες της 15ης Στρατιάς είχαν παραμείνει παγιδευμέ- νες στον θύλακα του Μπρέσκενς από μια ταχεία άφιξη της 11ης ΤΘΜ του Ρό­μπερτς στον ισθμό του Νότιου Μπέβε­λαντ στις 4 Σεπτεμβρίου;

ΤΟ ΧΛΙΑΡΟ ΙΕΚ ΙΝ Η Μ Α ΤΗΣ ΕΚ Κ Α Θ ΑΡ ΙΣΗ Σ ΤΟΥ ΣΚΑΛΔΗ

Στις 13 Σεπτεμβρίου, έπειτα από εν­νέα ημέρες απραξίας, είχε αρχίσει καθυ­στερημένα μια επιχείρηση για την εξα­σφάλιση των προσβάσεων του Σκάλδη. Η αποστολή αυτή ανατέθηκε κατ’ αρχάς στους Καναδούς, το πεζικό των οποίων όμως ήταν ακόμη απασχολημένο με την κατάληψη των γαλλικών λιμανιών στη Μάγχη. Μόνες διαθέσιμες δυνάμεις ή­ταν η 4η Καναδική Τεθωρακισμένη Με­ραρχία και η 1η Πολωνική ΤΘΜ. Ωστόσο η περιοχή της διώρυγας ήταν τελείω ς α­κατάλληλη για δράση αρμάτων μάχης και η υποστήριξη από το καναδικό πεζι­κό ήταν ανεπαρκής. Οταν το Σύνταγμα Αλγκονκέν επιβιβάστηκε στις λέμβους εφόδου για να διασχίσει τη διώρυγα του Λεοπόλδου και να εκκαθαρίσει τη βό­ρεια όχθη, υπέστη πανωλεθρία. Οι γερ­μανικές αντεπ ιθέσεις ανέτρεψαν το α­σθενές προγεφύρωμα και ανάγκασαν αυτό το σύνταγμα να υποχωρήσει με 29 νεκρούς, 58 τραυματίες και 66 αιχμαλώ­

τους. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την αιματηρή αποτυχία έφερε αναμφίβολα και ο δ ιο ικητής της 1ης Καναδικής Στρα­τιάς, αντιστράτηγος Χένρυ Κρήραρ, τον οποίο ο Μοντγκόμερυ είχε χαρακτηρί­σει ως εντελώς ακατάλληλο για τη δ ιο ί­κηση στρατιάς.

Ηταν φανερό ότι για να ολοκληρώ­σουν οι Καναδοί την αποστολή τους, χρειάζονταν ισχυρότερες δυνάμεις. Ετσι η επόμενη επίθεση αναβλήθηκε μέχρι να καταστεί δυνατό να διατεθούν περισσότεροι άνδρες. Το εκπληκτικό ε ί­ναι ότι επί τρεις ολόκληρες εβδομάδες οι Γερμανοί αφέθηκαν να ενισχύουν α­νενόχλητοι τις οχυρώσεις τους. «Οποιες κι αν ήταν οι ανάγκες τους για ανεφο­διασμό και ξεκούραση, οι Σύμμαχοι πλή­ρωσαν επανειλημμένα με ανθρώπινες ζωές την αμεριμνησία με την οποία αντι­μετώπισαν τον παράγοντα χρόνο», ανα­φέρει ο Χέιστινγκς. «Κάθε ημέρα δικής τους καθυστέρησης, οι Γερμανοί την εκ- μεταλλεύθηκαν για να ενισχύσουν τις θέσεις τους και να αυξήσουν την αμυ­ντική τους ικανότητα ώστε να αποκρού­ουν τις επ ιθέσεις που εξαπέλυαν καθυ­στερημένα οι Σύμμαχοι».

Ο Μοντγκόμερυ, που ποτέ δεν είχε τη διάθεση να αναγνωρίσει τα σφάλμα­τά του, αναγκάστηκε να παραδεχθεί αρ­γότερα ότι η στρατηγική καταστροφή στην περιοχή Αμβέρσας-Σκάλδη ήταν ένα από τα μεγαλύτερα σφάλματα που διαπράχθηκαν σε εκείνη την εκστρα­τεία: «Ενα μεγάλο σφάλμα - υποτίμησα τις δυσκολίες που παρουσίαζε η πρό­σβαση στην Αμβέρσα... Θεώρησα ότι ή­ταν κάτι που θα μπορούσαν να επιτύ­

42

Page 41: Στρατιωτική Ιστορία 130

χουν οι Καναδοί, ενώ εγώ κατευθυνό- μουν προς το Ρούρ. Είχα άδικο». Οι αδέ­ξιες ενέργειες του Μοντγκόμερυ στην Αμβέρσα ήταν μια από τις κυριότερες α ιτίες που οι Σύμμαχοι δεν μπόρεσαν να εισβάλουν στη Γερμανία το 1944. Εκτός από το ότι το λιμάνι δεν κατέστη δυνατό να χρησιμοποιηθεί επί δύο ολόκληρους μήνες για την εκφόρτωση εφοδίων, χρειάστηκε επίσης να δ ια τεθεί ένα με­γάλο μέρος των δυνάμεων του Μο- ντγκόμερυ για κάτι που θα μπορούσε να είχε επ ιτευχθεί μέσα σε λίγες ημέρες, αν στις αρχές Σεπτεμβρίου οι Σύμμαχοι είχαν κ ινηθεί πιο δραστήρια, ενόσω ο ε­χθρός δεν ήταν σε θέση να προβάλει σοβαρή αντίσταση.

Χωρίς την Αμβέρσα η κατάσταση του ανεφοδιασμού χειροτέρευε μέρα με την ημέρα. Ενώ οι Αμερικανοί είχαν τυποποι­ήσει σε μεγάλο βαθμό τον στόλο των φορτηγών αυτοκινήτων τους, ο Βρετα­νικός Στρατός εξαρτάτο από συμβόλαια που είχε συνάψει με πολλές ιδιωτικές ε ­τα ιρ ίες κατασκευής οχημάτων. Ετσι ανα­γκαζόταν να συντηρεί και να επισκευά­ζει 600 περίπου διαφορετικούς τύπους οχημάτων, πράγμα που δημιουργούσε τεράστια και δυσεπίλυτα προβλήματα. Κάποια στιγμή μάλιστα τα στρατεύματα της 21ης Ομάδας Στρατιών που επιχει­ρούσαν στην Αμβέρσα, χρειάστηκε να ε­πιτάξουν ζωήλατα κάρα τα οποία είχε ε- γκαταλείψει ο Γερμανικός Στρατός. Επι­πλέον η μεγάλη σπατάλη που γινόταν, ε­πιδείνωνε τα προβλήματα ανεφοδια­σμού των Συμμάχων. Από όπου περνού­σαν οι συμμαχικές στρατιές, άφηναν πίσω τους σωρούς από κατεστραμμένα υλικά και εφόδια. Οι υπηρεσίες επιμελη­τε ίας ανέφεραν ότι κάθε ημέρα ο Αμερι­

κανικός Στρατός έχανε 1.200 ελαφρά ό­πλα και 5.000 ελαστικά αυτοκινήτων, ενώ οι δρόμοι και τα χωράφια της δυτι­κής Ευρώπης ήταν σπαρμένα με μερί­δες τροφής που είχαν πετάξει οι Αμερι­κανοί στρατιώτες.

Η ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΝΕΤΑΙ ΜΕ ΣΚΛΗΡΟ ΑΓΟΝΑ

Επειτα από την αποτυχία της επιχεί­ρησης «Market Garden», η οποία δεν α­πέδωσε στον Μοντγκόμερυ παρά μια μακρόστενη εξέχουσα στο Ναϊμέχεν, ο Βρετανός στρατάρχης αντελήφθη (επι­τέλους) ότι έπρεπε να στραφεί δυτικά και να ασχοληθεί με το πρόβλημα της Αμβέρσας. Η διόλου θεαματική αλλά ζω­τικής σημασίας αποστολή της εκκαθάρι­σης του Σκάλδη είχε ανατεθεί στην 1η Καναδική Στρατιά, η διοίκηση της οποί- ας είχε περάσει προσωρινά από τις 26 Σεπτεμβρίου στα χέρια του αντιστρατή- γου Γκάι Σάιμοντς, επειδή ο Κρήραρ υ­πέφερε από δυσεντερία. Οι επιχειρή­σεις άρχισαν με σφοδρότητα στις 3 Οκτωβρίου 1944, αφού προηγήθηκε μια αεροπορική επιδρομή κατά του φράγμα­τος Βεστκαπέλε από 247 Lancaster της Διοίκησης Βομβαρδιστικών της RAF. Με το πέρας αυτής της επιδρομής, κατά

την οποία χρησιμοποιήθηκαν (μεταξύ άλλων) και ορισμένες βόμβες των 2.000 kg, το μεγάλο χωμάτινο τείχος που επί 400 ολόκληρα χρόνια συγκροτούσε τη θάλασσα γύρω από το Βαλχέρεν είχε διαρραγεί. Κατά τις επόμενες ημέρες μεγάλα τμήματα του νησιού (όπως και αρκετές γερμανικές θέσεις) καλύφθη­καν από νερά, οδηγώντας στον θάνατο και 123 Ολλανδούς αμάχους. Ωστόσο η πρόοδος που σημείωσαν τα συμμαχικά στρατεύματα κατά το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου ήταν ελάχιστη.

Η 1η Καναδική Στρατιά υπέφερε από έλλειψη στρατιωτών, ίσως σε μεγαλύτε­ρο βαθμό από ότι οι Βρετανοί. Για να με­τριάσει την αντίδραση στη χώρα του σχετικά με τη συμμετοχή της σε αυτόν τον υπερπόντιο πόλεμο, ο Καναδός πρωθυπουργός Μακένζι Κινγκ είχε εκ- δώσει το 1941 ένα διάταγμα με το οποίο ζητούσε μόνο εθελοντές γ ια στράτευ­ση, οι οποίοι θα προορίζονταν αποκλει­στικά για το ευρωπαϊκό θέατρο επιχει­ρήσεων. Αυτό είχε ως συνέπεια να μην υ­πάρχουν ποτέ αρκετοί άνδρες για τις καναδικές μονάδες. Το φθινόπωρο του 1944 η συνολική εφεδρεία που διατη­ρούσε ο Καναδικός Στρατός στα μητρο- πολιτικά εδάφη, δεν υπερέβαινε τις70.000 άνδρες. Τον Οκτώβριο τα τάγμα­τα πεζικού της 1ης Καναδικής Στρατιάς αριθμούσαν μόνο 379 άνδρες κατά μέσο

Η ln Καναδική Στρατιά υπέφερε από

έλλειψη στρατιωτών, ίσως σε μεγαλύτερο

βαθμό από ότι οι Βρετανοί.

Βρετανικό άρμα μάχης Sherman Firefly Vc της 11ης Τεθωρακισμένης Μ εραρχίας στην Αμβέρσα το 1944. Ο τύπος έφ ερ ε το μακρύτερο βρετανικό πυροβόλο των 17 pdr (76,2 mm) και είχε καλύτερη τύχη απέναντι στα βαρέα άρματα του αντιπάλου. Η παραλλαγή είναι bronze green (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δ ημήτρης Χαδούλας/ιστορική έρευνα: Σ τέλ ιο ς Δεμηράς).

43

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Page 42: Στρατιωτική Ιστορία 130

I

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟ

ΡΙΑ

· No

13

0

Γερμανικό άρμα μάχης Panther κατεστραμμένο σε πεδιάδα της Ολλανδίας το φθινόπωρο του 1944. Κατά τις μάχες εκείνες οι Γερμανοί κατόρθωσαν να συγκροτήσουν τους Συμμάχους με σχετικά μ ικρές απώλειες.

όρο. οι 100 από τους οποίους ήταν νεο- εερμένο ι και είχαν λάβει μικρή εκπαί­δευση.

Στις 31 Οκτωβρίου 1944 ο Καναδός αντισυνταγματάρχης Μπρούς Ρίτσι έ ­γραψε στο ημερολόγιο εκστρατείας του τάγματός του: «Το μαχητικό φρόνημα δεν είναι καθόλου καλό κι αυτό οφείλε- τα ι στο ότι οι άνδρες, επειδή είναι ανε- παρκώς εκπαιδευμένοι, δεν έχουν συ­ναίσθηση της δύναμής τους και με τα πρώτα πυρά όλμων υπερεκτιμούν τη δύ­ναμη του εχθρού». Υπήρχαν βέβαια και εξαιρέσεις σε έναν κατά τα άλλα μέτριο Καναδικό Στρατό. Μία από αυτές ήταν ο αντιστράτηγος Σάιμοντς, ο πρώην διο ι­κητής του II Σώματος Στρατού και ένας από τους ικανότερους δ ιο ικητές των Συμμάχων κατά την εκστρατεία στη βο­ρειοδυτική Ευρώπη. Συνολικά πάντως ο Καναδικός Στρατός υπήρξε ένας από τους αδύναμους κρίκους της συμμαχι­κής αλυσίδας, επειδή έπασχε μονίμως από έλλειψη προσωπικού και ικανών η­γετών. «Τον χειμώνα του 1944 οι στρα­τιώτες του Καναδά πλήρωσαν με τη ζωή τους στα πλημμυρισμένα εδάφη της Ολλανδίας την έλλειψη θάρρους του πρωθυπουργού τους», αναφέρει ένας Βρετανός ιστορικός.

Οι ατυχίες των συμμαχικών στρατευ­μάτων κατά την επιχείρηση διάνοιξης του Σκάλδη, ώθησαν τον Αϊζενχάουερ να χάσει την εμπιστοσύνη του στη δια­χείριση της μάχης από πλευράς 21ης Ομάδας Στρατιών. Είπε στον Μοντγκό- μερυ πως δεν είχε πεισθεί ότι η 21η Ομάδα Στρατιών είχε πραγματικά ως προτεραιότητα την επίλυση του θέμα­τος της Αμβέρσας: «Πιστεύω ότι πρέπει να επ ιληφθείτε προσωπικά των επιχει­ρήσεων που αποσκοπούν στον καθαρι­σμό της εισόδου του λιμανιού της Αμβέρσας». Επειτα από μια τέτο ια έμμε­ση επίπληξη που έπληττε το γόητρό του, ο Βρετανός στρατάρχης ενίσχυσε τους Καναδούς με βρετανικές δυνάμεις οι οποίες προωθήθηκαν στον ποταμό Βάαλ, για να ακολουθήσει μια περίοδος άγριων μαχών.

Η 1η Καναδική Στρατιά δέχθηκε την ενίσχυση της βρετανικής 52ης Μεραρ­χίας Πεζικού (Λόουλαντ) του υποστρα­τήγου Χέικγουιλ-Σμιθ. Οι Σκωτσέζοι αυ­το ί είχαν εκπαιδευτεί ειδ ικά για ορεινό αγώνα, κάτι που δεν θα τους ήταν ιδιαί­

τερα χρήσιμο στην Ολλανδία, αλλά δ ιέ ­θεταν πέντε ισχυρά συντάγματα πυρο­βολικού. Η πρώτη ταξιαρχία τους έφθα-

σε από το Ηνωμένο Βασίλειο στην Οστάνδη στις 13 Οκτωβρίου κι έτσ ι ο Σάιμοντς θα δ ιέθ ετε πλέον τέσσερις με­ραρχίες για να ανοίξει τελικά τις προ­σβάσεις της Αμβέρσας. Από τα δυτικά προς τα ανατολικά, η 3η Καναδική Με­ραρχία θα εκκαθάριζε τον θύλακα του Μπρέσκενς (επιχείρηση «Switchback»), η 52η Λόουλαντ θα διέσχιζε τον πλάτους οκτώ χιλιομέτρων ποταμό από το Τερ- νόιτσεν προς το Νότιο Μπέβελαντ επι- βαίνοντας σε αμφίβια τεθωρακισμένα ο­χήματα που θα της δ ιέθ ετε η βρετανική 79η ΤΘΜ, η 2η Καναδική Μεραρχία θα ε ­λισσόταν βόρεια της Αμβέρσας και θα προήλαυνε μέσω του ισθμού του Μπέ­βελαντ και η 4η Καναδική ΤΘΜ θα κάλυ­πτε το δεξιό πλευρό της όλης επιχείρη­σης με αντικειμενικό σκοπό την κατάλη­ψη του Μπέργκεν-οπ-Τσούμ. Η επιχείρη­ση κατάληψης του Νότιου Μπέβελαντ είχε την κωδική ονομασία «Angus».

Οι 14.000 Γερμανοί στρατιώτες που είχαν παραμείνει στον θύλακα του Μπρέσκενς, υποχρέωσαν την 3η Κανα­δική Μεραρχία να πολεμήσει σκληρά

υπό τις καταρρακτώδεις βροχές του Οκτωβρίου και μέσα στα πλημμυρισμέ­να εδάφη. Η γερμανική 64η Μεραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Κνούτ Εμπερντινγκ, η οποία αποτελούσε τον πυρήνα γύρω από τον οποίο είχε οργα­νωθεί η άμυνα εκεί, αποδείχθηκε μία από τις καλύτερες μεραρχίες του φον Τσάνγκεν, παρόλο που είχε το προσωνύ- μιο «Μεραρχία Αδειούχων», επειδή είχε συγκροτηθεί βιαστικά στη Γερμανία του τελευτα ίους μήνες. Δ ιέθετε τουλάχι­στον 500 πολυβόλα και όλμους, 200 α­ντιαρματικά και αντιαεροπορικά πυρο­βόλα και 76 πυροβόλα μεγαλύτερου δια­μετρήματος. Για να διαβούν τη διώρυγα του Λεοπόλδου οι Σύμμαχοι χρειάστηκε να πολεμήσουν επί τρε ις εβδομάδες και να οργανώσουν μία μεγάλου μεγέθους επ ιθετική επιχείρηση. Ενας Καναδός στρατιώτης έγραψε στις 9 Οκτωβρίου στο ημερολόγιό του: «Οι συνθήκες στο μέτωπο είναι δύσκολες. Το νερό και το χώμα έχουν μετατραπεί σε λάσπη που κολλά πάνω σε κάθε τι. Τα όπλα μας λε ι­τουργούν με μεγάλη δυσκολία, τα πυρο- μαχικά είναι βρεγμένα και τα χαρακώμα­τα... έχουν στο βάθος τους αρκετά εκα­τοστά πηχτό νερό». Η κατανάλωση πυ- ρομαχικών ήταν τρομακτική. Κάθε Κα­ναδός χρησιμοποιούσε περί τις 25 χει­ροβομβίδες την ημέρα, το πυροβολικό έρ ιξε 2.000 οβίδες μέσα σε 90 λεπτά στις 10 Οκτωβρίου και την ίδια μέρα μία δ ι­μοιρία όλμων εξαπέλυσε 1.084 εκρηκτι­κά βλήματα σε τρεις ώρες.

Η επιχείρηση «Angus» εξελίχθηκε πολύ καλά και στα ανατολικά. Η 2η Κανα­δική Μεραρχία έφθασε μέσω Μέρξεμ και Εέκερεν στη βάση του ισθμού Μπέ-

«Οι συνθήκες στο μέτωπο είναι δύσκολες.Το νερό και το χώρα έχουν ρετατραπεί σελάσπη που κολλά πάνω σε κάθε τι. Τα όπλαρας λειτουργούν ρε ρεγάλη δυσκολία».

Page 43: Στρατιωτική Ιστορία 130

βελαντ. Αφού απέκρουσε τις λυσσώδεις αντεπιθέσεις των Γερμανών και ιδίως του 6ου Συντάγματος Αλεξιπτωτιστών, κατόρθωσε στις 24 Οκτωβρίου να απο­κόψει οριστικά τον ισθμό, σφραγίζοντας την τύχη των εχθρικών τμημάτων που παρέμεναν στο Μπέβελαντ και στο Βαλ­χέρεν. Την ίδια μέρα άρχισε η επιχείρη­ση «Vitality I», η οποία προέβλεπε τη σα- ρωτική προώθηση της 2ης Καναδικής Μεραρχίας δυτικά, κατά μήκος του ι­σθμού μέχρι το Μπέβελαντ, του οποίου την άμυνα διηύθυνε επιδέξια ο αντι­στράτηγος Βίλχελμ Ντάζερ. Οι Γερμανοί είχαν ναρκοθετήσει τη στενή αυτή δίο­δο εκατέρωθεν του μοναδικού δρόμου και είχαν το πρόσθετο πλεονέκτημα της διώρυγας Μπέβελαντ, στο δυτικό άκρο του ισθμού, η οποία χρησίμευε ως ένα θαυμάσιο φυσικό κώλυμα, έχοντας πλά­τος από 63 ως 93 μέτρα. Υφιστάμενοι αρ­κετές απώλειες, οι Καναδοί κατόρθω­σαν να απωθήσουν σταθερά τη γερμανι­κή 245 Μεραρχία Πεζικού από όλες τις θέσεις της. Σε αυτό συνέβαλε και η αμ­φίβια ενέργεια (επιχείρηση «Vitality II») της 52ης Μεραρχίας Λόουλαντ στις 25 Οκτωβρίου, η οποία προσέβαλε τις δυ­νάμεις του Ντάζερ από τα νώτα. Στις 4 Νοεμβρίου η 3η Καναδική Μεραρχία κα­τόρθωσε τελικά να καταλάβει τον θύλα­κα του Μπρέσκενς, καταβάλλοντας γ ι’ αυτό το επίτευγμα ένα αντίτιμο 314 νε­κρών, 231 αγνοουμένων και 2.077 τραυ­ματιών.

Σύμφωνα με τη γνώμη μερικών ιστο­ρικών, η νήσος Βαλχέρεν ήταν το ισχυ­ρότερο από τα φρούρια του Χίτλερ στις ακτές του Ατλαντικού. Εκεί υπήρχαν 30 ισχυρές επάκτιες πυροβολαρχίες μεγά­λου διαμετρήματος προστατευμένες σε τσ ιμεντένια οχυρά, με τα όπλα τους στραμμένα προς τη θάλασσα, ενώ στη νότια πλευρά υπήρχαν άλλες 35 που α­τένιζαν το Μπρέσκενς. Επειτα από την καταστροφή του φράγματος, το 80% του νησιού βρισκόταν πλέον κάτω από την επιφάνεια του νερού και έμοιαζε «σαν ένα τεράστιο πιάτο σούπας που ε ­πέπλεε στο νερό», όπως έλεγαν οι Κανα­δοί στρατιώτες. Από τις 3 μέχρι τις 30 Οκτωβρίου σε 2.200 εξόδους αεροσκα­φών είχαν ρ ιφθεί 10.2191 βομβών. Τελικά την 1η Νοεμβρίου 1944 βρετανικά και καναδικά στρατεύματα πραγματοποίη­σαν μία αμφίβια ενέργεια στη νήσο Βαλ­χέρεν. Στις 3 Νοεμβρίου η βρετανική 52η Μεραρχία Πεζικού εισήλθε στο Φλού- σινγκ, έχοντας υποστήριξη από 284 πυ­ροβόλα που έβαλλαν από τη νότια όχθη του Σκάλδη και αφού πρώτα οι Καναδοί είχαν δει τρε ις εφόδους τους εκε ί να α­ποτυγχάνουν.

Στο νησί αμυνόταν η 70ή Μεραρχία Πεζικού, που είχε το προσωνύμιο «Λευ­κό Ψωμί» (η πλειοψηφία των ανδρών της έπασχε από διάφορες στομαχικές παθή­

σεις, πράγμα πολύ κοινό στους κόλπους της Wehrmacht λόγω των σκληρών συν­θηκών διαβίωσης, και είχε μετατεθεί στην Ολλανδία όπου υπήρχαν τρόφιμα καλύτερης ποιότητας, μεταξύ αυτών και το περίφημο λευκό ψωμί της περιοχής). Στις 5 Νοεμβρίου ήλθε η σειρά της απε­λευθέρωσης του Μίντελμπουργκ, αλλά η εξασφάλιση ολόκληρης της νήσου α­παίτησε σκληρές μάχες επί οκτώ ημέρες και στοίχισε στους Συμμάχους 7.700 α­πώλειες. Βρετανοί και Καναδοί στρατιώ­τες ήταν εξοργισμένοι με τον τρόπο που η διοίκησή τους διηύθυνε τη μάχη, α­φού τους είχε ωθήσει να επ ιτεθούν κα­τά μήκος του δρόμου στο Βαλχέρεν α­κόμη κι όταν είχε δ ιενεργηθεί απόβαση στην άλλη πλευρά του νησιού.

Η πτώση του Βαλχέρεν ολοκληρώ­θηκε τυπικά στις 8 Νοεμβρίου και σήμα- νε το πολυπόθητο άνοιγμα του ποταμού Σκάλδη στα συμμαχικά πλοία. Η 21η Ομάδα Στρατιών είχε θυσιάσει 18.000 άνδρες γ ι’ αυτό τον σκοπό. Το Βασιλικό Ναυτικό συνέδραμε δ ιαθέτοντας 150 ναρκαλιευτικά και περισυλλέγοντας 267 θαλάσσιες νάρκες από τον δίαυλο. Το πρώτο συμμαχικό πλοίο εκφορτώθηκε στην Αμβέρσα στις 28 Νοεμβρίου, 85 ο­λόκληρες μέρες μετά την κατάληψη του λιμανιού από τη βρετανική 11η ΤΘΜ. Οι Γερμανοί είχαν πολεμήσει σκληρά και ε ί­χαν χάσει τουλάχιστον 41.000 άνδρες κατά την προσπάθειά τους να κρατή­σουν την Αμβέρσα αποκλεισμένη.

Η έναρξη της λειτουργίας του λιμα­νιού της Αμβέρσας, δεν σήμαινε ότι ε ί­χαν λυθεί και όλα τα προβλήματα ανε­φοδιασμού των Συμμάχων. Στην πραγμα­τικότητα έπρεπε να ξεπεραστούν αρκε­τές ακόμη δυσκολίες ως τα τέλη Ιανουα- ρίου 1945. Αν και στην Αμβέρσα εκφορ­τώνονταν καθημερινά 25.000 t εφοδίων για τους Αμερικανούς και 10.000 t εφο­δίων για τους Βρετανο-καναδούς (τα λ ι­μάνια της Μασσαλίας και της Τουλόν α­πέδιδαν μόνο 13.000 t την ημέρα μαζί!), οι ποσότητες αυτές μεταφέρονταν επί

μήνες από τις αποβάθρες προς τις μάχι­μες μονάδες με πολύ βραδύ ρυθμό. Ακόμα και στις αρχές Ιανουαρίου 1945 από τις αποβάθρες της Αμβέρσας έφ ευ­γαν μόνο 10.500 t ημερησίως. Επιπλέον τον Ιανουάριο του 1945 οι Βέλγοι λ ιμε­νεργάτες κήρυξαν απεργία, ζητώντας καλύτερες μερίδες φαγητού και καλύτε­ρες συνθήκες εργασίας. Παρά τα προ­βλήματα πάντως, η Αμβέρσα επρόκειτο να είναι στο εξής ο ζωτικός "πνεύμονας" των συμμαχικών δυνάμεων κατά την προέλασή τους για τη νίκη επί του Γ' Ράιχ, κάτι το οποίο αναγνώρισε έμπρα­κτα και ο ίδιος ο Χίτλερ. όταν έθεσε αυ­τή την πόλη ως απώτερο αντικειμενικό σκοπό των στρατιών του κατά την απελ­πισμένη αντεπίθεση που εξαπέλυσε τον Δεκέμβριο του 1944 στις Αρδέννες. S3

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ(1 )Ρ . Delaforce: SMASHING THE ATLANTIC WALL, Cassell. 2001.(2) DESCENT INTO NIGHTMARE. Time-Life Books, 1992.(3) T. Dungan: V-2, Westholme. 2005.(4) S. Hart: MONTGOMERY AND THE·'COLOSSAL CRACKS". Praeger. 2000.(5) M. Hastings: ΑΡΜΑΓΕΔΔΩΝ, Ψυχογιός, 2006.(6) A. Horne: ANTWERP, "Military History Quarterly", Summer 2004.(7) D. Irving: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ TON ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ. Ιωλκός, 2005.(8) S. Mitcham: RETREAT TO THE REICH, Praeger, 2000.(9) B. Montgomery: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ. Ατλας, 1960.(10) THE BATTLE OF THE BULGE, Time-Life Books, 1979.

Διπλή φάλαγγα συμμαχικών οχημάτων στον μοναδικό δρόμο που διατρέχει τον ισθμό του Μπέβελαντ.

45

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Page 44: Στρατιωτική Ιστορία 130

Για πολλούς ιστορικούς ίο θέαιρο

επιχειρήσεων me ανατολικής Θράκης

θεω ρείται ω ς ίο κύριο πεδίο

συγκρούσεων καιά ιον Ä' Βαλκανικό

Πόλεμο. Η διαμόρφωση ίου

3 εδάιρους επέτρειμε ιη σύγκρουση

δύο ισχυρών σιραιών me εποχής, me

Βουλναρίας και me Τουρκίας. Επιπλέον εκ ε ί βρισκόταν η πρωιεύουσα me

Οθωμανικής Αυιοκραιορίας, η Κωνοιανιινούπολη. Το στοιχείο αυτόΤουρκικό επιστολικό

δελτάριο που τυπώ&ηκε με _ _Την έναρξη των Βαλκανίων Οθωμανικής AuioKpσιοριας, η Κωνσταντινούπολη. Το οΠολέμων. Σ ε πρώτο επίπεδο

ανσδεικνύει τη σπουδαιότητά της για τις επ ιχειρήσεις.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΑΟΣ

Page 45: Στρατιωτική Ιστορία 130

Ο νικητήριος χορός των βασιλέων της Ελλάδας, του Μαυροβούνιού, της Σερβίας και της Βουλγαρίας (από αριστερά προς τα δεξιά).

Page 46: Στρατιωτική Ιστορία 130

Για τους Βουλγάρους στις αρχές του 20ού αιώνα η κατάκτηση της Μακεδονίας και η έξοδος στο Αιγαίο προϋπέθετε τον πλήρη έλεγχο της Θράκης, γ ι1 αυτό ο όγκος του Βουλγαρι­κού Στρατού ήταν προσανατολισμένος σε αυτή τη γεωγρα­φική περιοχή. Σύμφωνα με τα σχέδια πολέμου που είχαν κα- -α ρ τ .σ τε ί κατά τα έτη 1903,1904 και 1908, προβλεπόταν η τήρηση

.ιντικής στάσης προκειμένου να αναχαιτίσουν πιθανή τουρκική Ξ_ .θεσ η από τα εδάφη της Μακεδονίας και η υιοθέτηση επιθετι­κού πνεύματος στα ανατολικά, στην καρδιά της Θράκης. Ο ορει- . ός όγκος της Ροδόπης, σύμφωνα με τους Βουλγάρους επιτελείς, αποτελούσε μεγάλο φυσικό εμπόδιο λόγω του δύσβατου εδά- οους και της έλλειψης οδών. Τα σχέδια άλλαξαν κατά το διάστημα 1910-11 από τον στρατηγό Ιβάν Φίτσεφ, αρχηγό του Επιτελείου του Στρατού, ο οποίος υποστήριζε ότι μια μακροχρόνια πολεμική σύγκρουση με μια πληθυσμιακά τεράστια δύναμη, όπως ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία, θα απέβαινε σε βάρος της Βουλγα­ρίας. Ετσι το νέο σχέδιο βασίστηκε στην άριστη πολεμική προπα- ρασκευή και στην ταχεία επιστράτευση, στοιχεία που θα έδιναν στον Στρατό τη δυνατότητα να εξαπολύσει ένα ακαριαίο κτύπημα στη Μακεδονία και στην α­νατολική Θράκη, για την ε­πίτευξη ενός αποφασιστι­κού αποτελέσματος.

Την εποχή των Βαλκα­νικών Πολέμων ο Βουλγα­ρικός Στρατός, σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυ­τές, ήταν άριστα εκπαιδευ­μένος και εξοπλισμένος με σύγχρονο πολεμικό υλικό.Οι αξιωματικοί του ήταν εκ­παιδευμένοι σε σχολές πο­λέμου της Ιταλίας, της Γερ­μανίας και της Ρωσίας, έχο­ντας εντρυφήσει στις σύγ­χρονες τακτικές και θεω­ρίες. Με την κήρυξη του Α1 Βαλκανικού Πολέμου οι Βούλγαροι παρέταξαν 11 μεραρχίες συνολικής δύ­ναμης 300.000 ανδρών πε­ρίπου και 720 πυροβόλα.Επίσης διέθεταν περί τα 23 αεροπλάνα διαφόρων τύπων, τα οποία είχαν προμηθευτεί από τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία.

Σύμφωνα με το σχέδιο του Φίτσεφ, έπρεπε να εκδηλωθεί τα­χεία επίθεση κατά των τουρκικών δυνάμεων της ανατολικής Θρά­κης με σκοπό τη συντριβή τους πριν καταφθάσουν ενισχύσεις από τις ασιατικές περιοχές. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού στην άνω κοιλάδα του ποταμού Τούντζα, στα σύνορα με την ανα­τολική Θράκη, αναπτύχθηκαν τρεις στρατιές: η 1η υπό τον στρα­τηγό Βασίλ Κουτίντσεφ, η 2η υπό τον στρατηγό Νίκολα Ιβανώφ και η 3η υπό τον στρατηγό Ράντκο Ντιμιτρίεφ. Πιο συγκεκριμένα, η 1η Στρατιά (I, III, X Μεραρχίες) είχε ταχθεί στην περιοχή Νέα Ζα­γορά - Υάμπολη, η 2η (VIII, IX Μεραρχίες) στην περιοχή Χάσκοβο - Χαρμανλή και η 3η (IV, V, VI Μεραρχίες) μαζί με τη Μεραρχία Ιππι­κού μεταξύ Υάμπολης και Πύργου.

Στη Ροδόπη βρισκόταν η II Μεραρχία Πεζικού του στρατηγού Στίλιαν Κοβάτσεφ και στην ανατολική Μακεδονία η VII Μεραρχία Πεζικού (τέσσερις Ταξιαρχίες και ένα σύνταγμα Ιππικού) του στρατηγού Γκεόργκι Τοντόροφ.

Μετά την επικράτηση των Νεοτούρκων, ο Τουρκικός Στρα­τός εισήλθε σε μία φάση αναδιοργάνωσης. Αυτή έμεινε ημιτελής λόγω της ταχείας και απροσδόκητης, για τους Τούρκους, εξέλι­ξης των γεγονότων που τους έφεραν αντιμέτωπους ταυτόχρονα αε τέσσερα βαλκανικά κράτη. Επίσης ένα μεγάλο μέρος του Τουρκικού Στρατού στάθμευε διασκορπισμένο στα ασιατικά εδά­

φη, ενώ ο υπόλοιπος στην Ευρώπη. Η μεταφορά μεγάλων μονά­δων από την Ασία προϋπέθετε την απόλυτη κυριαρχία στο Αι­γαίο, γεγονός που δεν συνέβη λόγω της επικράτησης του ελλη­νικού στόλου. Ο Τουρκικός Στρατός βασιζόταν στις ενεργές μο­νάδες (nizam), οι οποίες ήταν εκπαιδευμένες και πολύ καλά εξο­πλισμένες, σε αντίθεση με τις μονάδες των εφέδρων (redif), οι ο­ποίες χαρακτηρίζονταν από χαμηλό ηθικό και χωρίς διάθεση να πολεμήσουν. Η κυριαρχία του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο ανά­γκασε τους Τούρκους να ενσωματώσουν τους εφέδρους που προορίζονταν να συγκροτήσουν ξεχωριστές μονάδες στον τακτι­κό στρατό, με συνέπεια να μειωθούν κατά πολύ η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα των μονάδων.

Οσον αφορά τα σχέδια επιχειρήσεων έναντι των Βουλγάρων, ο Αμπντουλάχ πασάς, διοικητής της Στρατιάς Ανατολής, υιοθέτη­σε το σχέδιο του 1911, που προέβλεπε συγκέντρωση των μονά­δων οι οποίες στάθμευαν στην ανατολική Θράκη πίσω από τον ποτ. Εργίνη και ενεργητική άμυνα με ταυτόχρονο επιβραδυντικό αγώνα των προφυλακών μάχης έως ότου ολοκληρωθεί η επιστρά­τευση. Στη συνέχεια θα σημειωνόταν ανάληψη επιθετικής πρωτο­

βουλίας προς συντριβή του εισχωρήσαντος ε­χθρού και αποκατάσταση του απολεσθέντος εδά­φους. Ωστόσο ο αρχιστρά­τηγος των δυνάμεων στη Θράκη και στη Μακεδο­νία, Ναζήμ πασάς, υπουρ­γός των Στρατιωτικών, υπό την επιρροή του Γερ­μανού στρατηγού Κόλμαρ φον ντερ Γκόλτς αποφάσι­σε να αμυνθεί στη γραμμή Αδριανούπολη - Σαράντα εκκλησίες μέχρι να ολο­κληρωθεί η συγκέντρωση των δυνάμεων. Πολλοί από τους αξιωματικούς του επιτελείου θεωρού­σαν, εσφαλμένα όπως α­ποδείχθηκε, ότι η οροσει­ρά της Στράντζας αποτε­λούσε σχεδόν απροσπέ­λαστο εμπόδιο, κατά συ­

νέπεια δεν ανέμεναν ενέργεια του Βουλγαρικού Στρατού από αυ­τή την κατεύθυνση.

Ετσι την 6η Οκτωβρίου 1912 η 1η Στρατιά Θράκης (ή Στρατιά Ανατολής) είχε την ακόλουθη διάταξη (από τα αριστερά προς τα δεξιά):• Το 4ο Σώμα Στρατού, υπό τον στρατηγό Αχμέτ Αμπούκ πασά, στη θέση Χάφσα, επί της οδού Αδριανούπολης - Μπαμπά Εσκή.• Το 1ο Σώμα Στρατού, υπό τον στρατηγό Ομέρ Ιαβέρ πασά, στη θέση Καραλή, ΝΔ των Σαράντα Εκκλησιών.• Το 2ο Σώμα Στρατού, υπό τον στρατηγό Σεφκέτ Τουργκούτ πα­σά, στη θέση Καβακλή-Γενιτζέ.• Το 3ο Σώμα Στρατού, υπό τον στρατηγό Μαχμούτ Μουχτάρ πα­σά, στις Σαράντα Εκκλησίες.• Η Μεραρχία Ιππικού, υπό τον Σαλίχ πασά, στη θέση Βαϊσάλ.

Η διάταξη της Στρατιάς είχε μέτωπο προς τα βορειοδυτικά, ώ­στε να πλήξει το αριστερό πλευρό των Βουλγάρων, όταν αυτοί θα είχαν προελάσει αρκετά προς νότο.

Στην κοιλάδα του ποταμού Αρδα, ΝΔ της Αδριανούπολης, α­ναπτύχθηκε η Μεραρχία Δυτικής Θράκης υπό τον Ιαβέρ πασά, ως σύνδεσμος της Στρατιάς Ανατολής με τις δυνάμεις της Μακεδο­νίας. Το ισχυρό οχυρό της Αδριανούπολης υπεράσπιζαν πέντε με­ραρχίες (10η, 11η και τρεις μεραρχίες redif: Αδριανούπολης, Μπα­μπά Εσκή και Γκιουμουλτζίνας) υπό τον Φερίκ Μεχμέτ Σουκρή πα­σά. Στη Μακεδονία και στη Θράκη η Τουρκία παρέταξε επτά σώ­

Page 47: Στρατιωτική Ιστορία 130

ματα στρατού, δύο μεραρχίες ιππικού και 26 μεραρχίες redif, συ­νολικής δύναμης περίπου 340.000 πεζών, 6.000 ιππέων και 850 πυ­ροβόλων. Επίσης δ ιέθετε πέντε αεροπλάνα, που δεν βρίσκονταν σε πολεμική ετοιμότητα.

Η ΠΡΟ ΕΛΑΣΗ ΚΑΙ Η ΠΡΠΤΗ ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

Η γραμμή άμυνας Αδριανούπολη - Σαράντα Εκκλησίες στήρι­ζε τα άκρα της στα δύο ομώνυμα φρούρια, από τα οποία μόνο ε­κείνο της Αδριανούπολης, στα δυτικά, ήταν σε θέση να προβάλ­λει ισχυρή αντίσταση. Ωστόσο σύμφωνα με τον φον ντερ Γκόλτς, σύμβουλο του Τουρκικού Στρατού, το φρούριο των Σαράντα Εκκλησιών μπορούσε να αποκρούσει τις επιθέσεις του Πρωσικού Στρατού για διάστημα τριών μηνών.

Σύμφωνα με το βουλγαρικό σχέδιο επίθεσης, κατά την πρώτη φάση των επιχειρήσεων η 1η Στρατιά θα ενεργούσε ανατολικά του π. Τούντζα, με κατεύθυνση προς νότο με σκοπό να επιτεθεί μετωπικά κατά της τοποθεσίας Αδριανούπολης - Σαράντα Εκκλη­σιών. Η 3η Στρατιά θα προέλαυνε μέσω της οροσειράς της Στρά- ντζας, ώστε να υπερκεράσει από τα αριστερά την τοποθεσία, να καταλάβει τις Σαράντα Εκκλησίες και να αποκόψει τις οδούς δια­φυγής του Τουρκικού Στρατού. Παράλληλα η 2η Στρατιά θα απο­μόνωνε το φρούριο της Αδριανούπολης, κινούμενη δυτικά του π. Τούντζα, και θα κάλυπτε το δεξιό πλευρό της 1ης. Η Μεραρχία Ιππικού θα ενεργούσε ανάμεσα στην 1η και στην 3η Στρατιά.

Στις 5 Οκτωβρίου η 1η Στρατιά διέβη τα σύνορα με την III Με­ραρχία προς την κατεύθυνση Κιζίλ Αγάτς - Χατζί Γενιτζέ, την I προς την κατεύθυνση Βαϊσάλ-Τασλί Μουσελίμ και την X Μεραρ­χία ως εφεδρεία πίσω από την III. Η 2η Στρατιά κατευθύνθηκε προς την Αδριανούπολη κινούμενη σε φάλαγγες. Η 3η Στρατιά καθυστέρησε να διαβεί τα σύνορα, αφενός επειδή το ορεινό έδα­φος αποτέλεσε σοβαρό εμπόδιο για την προέλαση των τμημάτων και αφετέρου διότι οι Βούλγαροι επεδίωκαν να αποκρύψουν την

κίνηση της στρατιάς προκειμένου να επιτύχουν τον απόλυτο αιφ­νιδιασμό των Τούρκων. Ετσι στις 6 Οκτωβρίου η IV Μεραρχία, που αποτελούσε το δεξιό της Στρατιάς, κινήθηκε χωρισμένη σε δύο φάλαγγες προς τις κατευθύνσεις Γιαΐλατζίκ - Κερεμετλίγια και Εσκή Πόλος. Ακολούθησε, την επομένη, η V Μεραρχία, η οποία κινήθηκε αριστερά της IV προς τις κατευθύνσεις Δεβλετί Αγάτς - Ερικλέρ και Αλματζίκ, ενώ ένα απόσπασμα αποτελούμενο από ο­κτώ τάγματα, μια ίλη και τρεις πυροβολαρχίες, η πλαγιοφυλακή της V Μεραρχίας, πέρασε τα σύνορα στις 8 Οκτωβρίου προς την κατεύθυνση Μικρό Τύρνοβο - Ντερέκιοϊ προς Σαράντα Εκκλη­σίες. Η VI Μεραρχία αποτελούσε την εφεδρεία της Στρατιάς.

Στις 6 Οκτωβρίου η Μεραρχία Ιππικού του Σαλίχ πασά, που βρισκόταν στην περιοχή του Βαϊσάλ με την αποστολή να επιβρα­δύνει τη βουλγαρική προέλαση, επεσήμανε ισχυρές βουλγαρικές δυνάμεις να προελαύνουν προς Βαϊσάλ, Ομέρ Αμπάς και Δεβλετί Αγάτς. Οι αναγνωρίσεις αυτού του σχηματισμού ενίσχυσαν την α­ντίληψη των Τούρκων επιτελών περί μη προέλασης των Βουλγά­ρων μέσω της Στράντζας. Ωστόσο το τουρκικό ιππικό θεώρησε ότι η φάλαγγα που εκινείτο από Δεβλετί Αγάτς προς Ερικλέρ α­ποτελούσε το αριστερό άκρο των Βουλγάρων, χωρίς να έχει εντο­πίσει τις άλλες δύο φάλαγγες της V Μεραρχίας. Ο επιβραδυντι­κός αγώνας της Μεραρχίας Ιππικού δεν ανέκοψε την προέλαση των Βουλγάρων, οι οποίοι το απόγευμα της 8ης Οκτωβρίου κατεί­χαν ισχυρώς τη γραμμή Πραβαντίγια - Τασλί Μουσελίμ - Τσεσμέ- κιοϊ - Ερικλέρ - Αλματζίκ.

Στηριζόμενος στις πληροφορίες που συνέλεξε το ιππικό, ο Ναζήμ πασάς αποφάσισε να εγκαταλείψει την αμυντική στάση και να επιτεθεί, προκαλώντας την αντίδραση του Αμπντουλάχ πασά και άλλων Τούρκων επιτελών, οι οποίοι υποστήριζαν ότι οι μονά­δες δεν ήταν έτοιμες να αναλάβουν επιθετική πρωτοβουλία. Πα­ρά το αρνητικό κλίμα στους κόλπους του στρατηγείου, η επίθεση αποφασίστηκε για την 9η Οκτωβρίου. Αντικειμενικός σκοπός της ήταν η προσβολή του αριστερού πλευρού των Βουλγάρων, ώστε να αναγκαστούν να ανακόψουν την προέλασή τους. και στη συνέ­

Βουλγαρική στρατιωτική μονάδα σε παράταξη για επιθεώρηση.

49

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Page 48: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

15ΙΟ

ΡΙΛ

· No

13

0

χεια να τους απωθήσουν προς τον π. Τούντζα. Το σχέδιο ενεργεί- ας ήταν τακτικά ορθό, αλλά η σύλληψή του λανθασμένη, ως α­πόρροια ελλιπούς πληροφόρησης για τη θέση του εχθρού. Η κα­τεύθυνση της τουρκικής επίθεσης ήταν από ΝΑ προς ΒΔ, με α­ποτέλεσμα να αποκαλύπτει το δεξί πλευρό της στα βουλγαρικά τμήματα που εντοπίστηκαν στο Ερικλέρ και σε εκείνα τα οποία δεν είχαν εντοπιστεί βορειοανατολικά των Σαράντα Εκκλησιών.

Στις 9 Οκτωβρίου το 3ο Σώμα Στρατού επιτέθηκε με την 9η Μεραρχία και τη Μεραρχία Αφιόν Καραχισάρ προς Τσεσμέκιοϊ, την 7η προς Ερικλέρ και την 8η ως εφεδρεία, πίσω από την 9η. Η Μεραρχία Αφιόν Καραχισάρ κινήθηκε χωρίς το πυροβολικό της και δέχθηκε επίθεση κατά μέτωπο και κατά του αριστερού πλευ­ρού της από την IV Βουλγαρική Μεραρχία, νότια της Καραχάμ- τζας, λόγω της καθυστέρησης της 9ης Μεραρχίας να καλύψει το πλευρό της. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η άτακτη υποχώρηση της Αφιόν Καραχισάρ προς το Εσκή Πόλος, όπου συγκρατήθηκε από τον ίδιο τον Μουχτάρ πασά. Παράλληλα η 7η Μεραρχία αναγκά­στηκε να σταματήσει προ του Ερικλέρ, έχοντας συναντήσει σθε­ναρή αντίσταση από τμήματα της IV Βουλγαρικής Μεραρχίας, και λίγο αργότερα υποχώρησε στις αρχικές θέσεις της μπροστά στον κίνδυνο να κυκλωθεί από τμήματα της V Μεραρχίας που εθεάθη- σαν στο Αλματζίκ. Μέχρι το απόγευμα η επίθεση του 3ου Σώμα­τος είχε εκφυλιστεί.

Αριστερά η 2η Μεραρχία του 1ου Σώματος ενεπλάκη στο Σου- λού Ογλού σε σκληρό αγώνα με την I Βουλγαρική Μεραρχία, η ο­ποία ενισχύθηκε με μία ταξιαρχία της IV και μαζί κατόρθωσαν να κυκλώσουν τα τουρκικά τμήματα. Την κατάσταση θα μπορούσε να σώσει το 2ο Σώμα, ωστόσο παρέμεινε θεατής της μάχης με τη δικαιολογία ότι δεν γνώριζε την εξέλιξη του αγώνα στο Εσκή Πό­λος. Αριστερά της 2ης επιτέθηκαν η 3η Μεραρχία και η Μεραρχία Νικομήδειας, στο μέτωπο Γκεσμενλί - Ντεμεραντλίγια, έναντι δύο βουλγαρικών μεραρχιών. Στον τομέα αυτό ο αγώνας ήταν ι­σορροπημένος, χωρίς κάποιος από τους αντιπάλους να κερδίζει το τακτικό πλεονέκτημα. Ενδεχόμενη εμπλοκή της 12ης Μεραρ­χίας του 4ου Σώματος, που βρισκόταν στο Γκεμπελέρ, θα μπο­ρούσε να γείρει την πλάστιγγα υπέρ των Τούρκων, αλλά ο διοικη­τής της θεώρησε ότι οι άνδρες του ήταν εξουθενωμένοι. Αντίθε­

ο » συμμαχικές βαλκανικές χώ ρες «λογχίζουν» την Οθωμανική Α υτοκρατορία. Η λ ιθογραφία αυτή κυκλοφόρησε με την έκρηξη του A ' Βαλκανικού Πολέμου.

τα η Μεραρχία Ιππικού, που ενεργούσε στο αριστερό του 4ου Σώ­ματος, κινήθηκε για να ενισχύσει τη Μεραρχία Νικομήδειας. Το βράδυ της 9ης Οκτωβρίου βρήκε τους Τούρκους να κατέχουν τη γραμμή νότια Αλματζίκ - Ερικλέρ - Εσκή Πόλος - Γκερεντλί - ΒΔ Κουκιλάρ - Ντεμεραντλίγια, με τους Βουλγάρους να βρίσκονται σε πολλά σημεία σε απόσταση αναπνοής. Οι τελευταίοι, εκμεταλ­λευόμενοι το σκοτάδι και τη συνεχή βροχή, διενεργούσαν νυκτε­ρινές επιθέσεις. Προκαλούσαν σύγχυση και αποδιοργάνωση στα τουρκικά τμήματα, το ηθικό των οποίων ήταν χαμηλό, ιδιαίτερα στις μονάδες των εφέδρων. Αυτή την κατάσταση εκμεταλλεύτη­κε η IV Μεραρχία, η οποία, διαπιστώνοντας το κενό στο Σουλού Ογλού ανάμεσα στα 1ο και 3ο Σώματα (το 2ο Σώμα παρέμενε α­δρανές), κτύπησε το δεξί πλευρό της 2ης Τουρκικής Μεραρχίας, προκαλώντας τον πανικό και τελικά την άτακτη υποχώρησή της. Ο πανικός εξαπλώθηκε σαν πανούκλα στην 3η Μεραρχία και στη Μεραρχία Νικομήδειας, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει ο αριστε­ρός τομέας της τουρκικής διάταξης. Το στρατηγείο αγνοούσε πα­ντελώς την κατάσταση των μονάδων, με αποτέλεσμα να έχει λαν­θασμένη εικόνα. Απόρροια αυτού ήταν το γεγονός ότι το στρατη­γείο ετοιμαζόταν να επιτεθεί την επομένη με το 3ο Σώμα. Ωστό­σο, όταν ενημερώθηκε για την κατάρρευση της αμυντικής γραμ­μής, διέταξε υποχώρηση, η οποία μάλλον έλαβε τη μορφή άτα-

50

Page 49: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΒΟΥΛΓΑΡΟΣ ΔΕΚΑΝΕΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ 1913 Ο υπαξιωματικός της εικόνας φέρει στολή εκστρατείας Μ 1908με όρθιο

ερυθρό περιλαίμιο και ερυθρά παραρράμματα στις ακροχειρίδες,

αυστριακές φ υσ ιγγιοθήκες από μαύρο δέρμα, τυφέκιο πεζικού

Mannlicher Μ 1888 των 8mm. τσαρούχια οπάνκα από δέρμα χοίρου (για πορεία σε

βροχερό καιρό οι πεζοί έφεραν δερμάτινες μπότες), σακίδιο, γυλιό,

υδροδοχείο και πασσάλους για αντίσκηνο (Ενδυματολογική έρευνα ■

εικονογράφηση: Χρήστος Γιαννόπουλος για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ).

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

* No

130

Page 50: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Τα σερβο-βουλγαρικά πυροβόλα ισοπέδωσαν την Αδριανούπολη, προκαλώντας μ εγά λες απώλειες τόσο στα τουρκικό στρατιωτικά τμήματα όσο και στον άμαχο πληθυσμό.

κτης φυγής. Πάντως το 3ο Σώμα αποφάσισε να επιτεθεί με την 7η Μεραρχία προς Ερικλέρ και Αλματζίκ, ενώ με την 9η και την Αφιόν Καραχισάρ αμύνθηκε στη γραμμή Πέτρα - Κερεμετλίγια. Για μία ακόμη φορά η έλλειψη στιβαρής διοίκησης και η μειωμένη μαχη­τικότητα του Τουρκικού Στρατού καθόρισαν το αποτέλεσμα. Οταν η 7η Μεραρχία συναντούσε τα έναντι αυτής βουλγαρικά τμήματα, οι άλλες δύο μεραρχίες εγκατέλειπαν τις θέσεις τους, παρά την προσωπική και άμεση επέμβαση του Μουχτάρ πασά. Η διάλυση του 3ου Σώματος ήταν γεγονός, αφού δεν υπήρχαν ούτε πυροβολικό, ούτε πυρομαχικά, ούτε διάθεση για αντίσταση.

Στον τομέα της 2ης Στρατιάς, για την άμυνα της Αδριανούπο- λης οι Τούρκοι είχαν διαθέσει συνολική δύναμη 52.000 περίπου ανδρών και 340 πυροβόλα διαφόρων τύπων, τα περισσότερα το­ποθετημένα σε μόνιμες θέσεις. Η περιμετρική άμυνα του φρου­ρίου αποτελείτο από τάφρους βάθους 4 μέτρων και πλάτους 4-5 μέτρων, συνεχόμενες σειρές συρματοπλεγμάτων και αυτόνομα οχυρά. Ο διοικητής του, Φερίκ Μεχμέτ Σουκρή πασάς, είχε διατα- χθεί να αγκιστρώσει όσο το δυνατόν περισσότερες εχθρικές δυ­νάμεις. Η μεγάλη ηλικία του δεν του επέτρεψε να αντιληφθεί και να φέρει σε πέρας με επιτυχία την αποστολή του.

Οι Βούλγαροι, παρόλο που από το 1909 είχαν συγκεντρώσει πληροφορίες για την αμυντική οργάνωση του φρουρίου, δεν γνώ­ριζαν το μέγεθος των δυνάμεων οι οποίες το υπεράσπιζαν, με α­ποτέλεσμα να διαμορφώσουν μια υπερβολική εικόνα γι' αυτές. Η Αδριανούπολη αποτελούσε δευτερεύοντα στόχο, επειδή μια μα­κροχρόνια πολιορκία της θα εμπόδιζε την εφαρμογή της νέας στρατηγικής του βουλγαρικού επιτελείου. Στις 5 Οκτωβρίου η 2η Στρατιά πέρασε τα σύνορα, με την VIII Μεραρχία να κινείται εκα­τέρωθεν του ποτ. Εβρου και την IX Μεραρχία δυτικά του ποτ. Τούντζα, προκειμένου να προσεγγίσουν την πόλη από τα δυτικά και τα βορειοδυτικά και να καταλάβουν όσο το δυνατόν περισσό­τερα σημεία κοντά της. Τα στοιχεία ασφαλείας που είχε εκπέμψει η Φρουρά της Αδριανούπολης, προσπάθησαν να ανατινάξουν τη μεγάλη λίθινη γέφυρα επί του Εβρου στο Μουσταφά Πασά ώστε να καθυστερήσουν την προέλαση της VIII Μεραρχίας, αλλά τους πρόλαβε ένα σύνταγμα ιππικού. Στις 9 Οκτωβρίου οι Τούρκοι επι­

χείρησαν να επιτεθούν με τη δύναμη μιας μεραρχίας. Στη γραμμή των υψωμάτων Κουγιουνλί-Καντίκιοϊ αναχαιτίστηκαν από την ε­μπροσθοφυλακή της VIII Μεραρχίας, δύναμης συντάγματος, που στο μεταξύ είχε προλάβει να οργανωθεί αμυντικά. Προσπάθησαν να υπερκεράσουν το αριστερό πλευρό του βουλγαρικού συντάγ­ματος, αλλά η άμεση επέμβαση του πυροβολικού της IX Μεραρ­χίας, που είχε φθάσει στο ύψος της VIII, τους ανάγκασε να απο­συρθούν στο φρούριο, εγκαταλείποντας αιχμαλώτους και άφθο­νο πολεμικό υλικό.

Παράλληλα η προέλαση της 1ης Στρατιάς συνεχίστηκε. Το α­πόγευμα της 10ης Οκτωβρίου το κέντρο και το αριστερό αυτής έφθασαν στο ύψος της Αδριανούπολης και μαζί με τη 2η Στρατιά πραγματοποίησαν κύκλωση του φρουρίου, ενώ η III Μεραρχία α- πέκρουσε αιφνιδιαστική επίθεση δύο μεραρχιών στο ύψος της Κάϊπα και του Χαντζίκιοϊ. Αν οι Τούρκοι επιτίθεντο με περισσότε­ρες δυνάμεις και είχαν πιο στιβαρή διοίκηση, θα μπορούσαν να «σπάσουν» το δεξιό πλευρό της 1ης Στρατιάς και να φέρουν σε πολύ δύσκολη θέση τους Βουλγάρους.

Την επομένη οι Βούλγαροι εισήλθαν στις Σαράντα Εκκλησίες και μαζί με την πόλη περιήλθαν στην κατοχή τους άφθονο πολε­μικό υλικό και δύο καινούργια αεροπλάνα. Επειτα η III Μεραρχία ακολούθησε την υπόλοιπη στρατιά, μαζί με την IX, η οποία αντι- καταστάθηκε στην πολιορκία από τη νεοαφιχθείσα XI, αφήνοντας όμως την εφεδρική της ταξιαρχία.

Η άτακτη υποχώρηση της τουρκικής στρατιάς συνοδευόταν από καταρρακτώδη βροχή, που μετέτρεπε τους λιγοστούς δρό­μους σε βάλτους, αναγκάζοντας τους εξουθενωμένους Τούρ­κους στρατιώτες να εγκαταλείπουν τον οπλισμό και τα προσωπι­κά τους είδη. Ο Μουχτάρ πασάς επεσήμανε την έλλειψη πειθαρ­χίας και την κακή οργάνωση ως κύριες αιτίες της ήττας, ενώ ο Σε- ρίφ πασάς τόνισε τη σημασία των Σαράντα Εκκλησιών, υποστηρί­ζοντας ότι το "κλειδί" της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παραδό­θηκε στους Βουλγάρους.

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ Α 0 Υ Α Ε Μ Π0ΥΡΓΚΑΣΟι Βούλγαροι, παρά την εντυπωσιακή νίκη τους, δεν κατεδίω-

ξαν τη διαλυμένη τουρκική στρατιά (όπως όφειλαν) προκειμένου να δώσουν το τελειωτικό κτύπημα που θα άνοιγε τον δρόμο για την Κωνσταντινούπολη. Η αδράνειά τους έδωσε τον απαραίτητο χρόνο στους Τούρκους να ανασυνταχθούν και να αναδιοργανω­θούν στην επόμενη γραμμή άμυνας, Λουλέ Μπουργκάς (Αρκαδι- ούπολη) - Μπουνάρ Χισάρ. Μάλιστα η τουρκική Μεραρχία Ιππικού περισυνέλεξε ανενόχλητη από το πεδίο της μάχης πολύτιμο πο­λεμικό υλικό και τραυματίες.

Η επιλογή της παραπάνω τοποθεσίας άμυνας αποτέλεσε ση­μείο αντιπαράθεσης μεταξύ Ναζήμ πασά και Αμπντουλάχ πασά. Ο διοικητής της Στρατιάς και ο Μαχμούτ Μουχτάρ πασάς (3ο ΣΣ) υ­ποστήριζαν ότι η Στρατιά έπρεπε να αμυνθεί πίσω από τον ποτ. Ανω Εργίνη και όχι στη γραμμή Καραγάτς Ντερεζί, η οποία μπο­ρούσε να υπερκεραστεί από την κατεύθυνση Μπουνάρ Χισάρ - Βιζύη. Τελικά επικράτησε η γνώμη του Ναζήμ πασά και η τουρκική Στρατιά αμύνθηκε στη γραμμή Λουλέ Μπουργκάς - Μπουνάρ Χι­σάρ.

Οι Τούρκοι, εκμεταλλευόμενοι την αδράνεια των Βουλγάρων, συγκρότησαν δύο ομάδες: τη δεξιά, αποτελούμενη από τα 3ο, 17ο και 18ο Σώματα Στρατού υπό τον στρατηγό Φερίτ Χαμντί πα­σά, και την αριστερή, αποτελούμενη από τα 1 ο, 2ο και 4ο Σώματα Στρατού υπό τον Αμπντουλάχ πασά. Αντικειμενικός σκοπός του Τουρκικού Στρατού ήταν να απορροφήσει την ορμή της βουλγα­ρικής επίθεσης στη γραμμή Λουλέ Μπουργκάς - Μπουνάρ Χισάρ με τη στρατιά του Αμπντουλάχ πασά και να προσβάλει με τη δεξιά ομάδα το αριστερό πλευρό των Βουλγάρων. Εδώ θα πρέπει να ση­μειώσουμε ότι η δεξιά ομάδα δεν είχε ολοκληρώσει τη συγκρότη­σή της και μόνο το αποδιοργανωμένο 3ο Σώμα βρισκόταν στη Βι­ζύη, αντιμετώπιζε δε σοβαρό πρόβλημα στην αναχορηγία πυρο- μαχικών.

52

Page 51: Στρατιωτική Ιστορία 130

Βουλγαρικά τμήματα αναμένουν σε θέσ εις μάχης τη διαταγή επ ίθεσης κατά της Αδριανούπολης.

Στις 15 Οκτωβρίου στη γραμμή άμυνας βρίσκονταν (από τα α­ριστερά προς τα δεξιά) η Μεραρχία Ιππικού επί της οδού Λουλέ Μπουργκάς - Μπαμπά Εσκή, το 4ο Σώμα στο Λουλέ Μπουργκάς, το 1 ο Σώμα στο Τούρκμπεη και το 2ο Σώμα στο Καραγάτς. Οσον α­φορά τη δεξιά ομάδα, εκτός του 3ου Σώματος, το 17ο Σώμα βρι­σκόταν νοτιοανατολικά της Βιζύης και το 18ο στο Σαράϊ. Η Τα­ξιαρχία Ιππικού ενεργούσε στο δεξιό πλευρό ως πλαγιοφυλακή της στρατιάς του Φερίτ Χαμντί πασά.

Μετά την ολοκλήρωση του ανεφοδιασμού, ο οποίος αποδεί­χθηκε χρονοβόρος λόγω της κακοκαιρίας και της κακής κατάστα­σης των οδών, και την ανάπαυση των τμημάτων, ο Βουλγαρικός Στρατός κινήθηκε νοτιοανατολικά, με την 3η Στρατιά προς Μπου- νάρ Χισάρ και την 1η προς Μπαμπά Εσκή. Η γενική ιδέα ενεργεί- ας προέβλεπε μετωπική επίθεση της 3ης Στρατιάς με ταυτόχρο­νη υπερκέραση του αριστερού της τουρκικής διάταξης από την 1η Στρατιά και τη Μεραρχία Ιππικού. Η ενέργεια της 3ης Στρατιάς θα ήταν τέτοια ώστε να προετοιμάσει την είσοδο της 1ης στον α­γώνα. Η καθυστέρηση της 1ης Στρατιάς οφειλόταν στις δυσμε­νείς καιρικές συνθήκες και κυρίως στην έλλειψη επαρκών οδών.

Στις 15 Οκτωβρίου η 3η Στρατιά επιτέθηκε με την V Μεραρχία προς το Μπουνάρ Χισάρ και το δάσος του Σουντζάκ, την IV κατά του Καραγάτς και την VI κατά του Τούρκμπεη. Την προηγουμένη η Μεραρχία Ιππικού είχε διαβεί τον ποτ. Εργίνη και είχε κατα­στρέψει τη σιδηροδρομική γραμμή στο Μπαμπά Εσκή. Η IV Με­ραρχία επιτέθηκε χωρίς πυροβολικό, λόγω του λασπώδους εδά­φους που ακινητοποίησε τις πυροβολαρχίες, αλλά κατόρθωσε το απόγευμα της ίδιας ημέρας να καταλάβει τη δυτική όχθη του ποτ. Καραγάτς, παρά τις αντεπιθέσεις του 2ου Σώματος. Κατά του 1ου Σώματος επιτέθηκε η VI Μεραρχία, η οποία απείλησε το αριστερό πλευρό του τουρκικού σώματος όταν η Μεραρχία Ουσάκτου 1ου Σώματος και αριστερά της η Μεραρχία Νικομήδειας του 4ου Σώ­ματος πιέσθηκαν, με αποτέλεσμα να απειληθεί η διάσπαση της γραμμής άμυνας σε αυτόν τον τομέα. Τελικά οι τουρκικές μεραρ­χίες συγκρατήθηκαν και ανέκτησαν τις θέσεις τους. Στο μεταξύ η V Μεραρχία του Χριστώφ κινήθηκε προς τη Γέννα και αφού απώ­θησε την τουρκική Ταξιαρχία Ιππικού από το Μπουνάρ Χισάρ, διέ­σχισε τον ποτ. Καραγάτς και έλαβε επαφή με τις τουρκικές δυνά­μεις.

Η δεξιά ομάδα δεν είχε ολοκληρώσει τη συγκέντρωσή της, ω­στόσο ο Ναζήμ πασάς αποφάσισε να επιτεθεί την 16η Οκτωβρίου με το 3ο Σώμα κατά του αριστερού της 3ης Στρατιάς. Ο Μαχμούτ Μουχτάρ πασάς συγκρότησε τρία αποσπάσματα επιπέδου μεραρ­χίας. Το απόσπασμα υπό τον Τζεμάλ μπέη κινήθηκε προς το Μπουνάρ Χισάρ, ακολουθούμενο από το απόσπασμα του Φουάτ

Ζιά μπέη, ενώ το απόσπασμα του Χασάν Ιτζέτ πασά κινήθηκε προς Τσόνγκαρα. Παρά τα κρούσματα απειθαρχίας λόγω του χα­μηλού ηθικού των εφέδρων, οι Τούρκοι επιτέθηκαν λυσσαλέα, έ­χοντας εμπλέξει 17 τάγματα πεζικού και 9 πυροβολαρχίες. Τα εύ­στοχα πυρά του βουλγαρικού πυροβολικού προκάλεσαν αταξία στις τουρκικές δυνάμεις και δεν ήταν λίγες οι φορές που οι Τούρ­κοι διοικητές απείλησαν με το πιστόλι όσους τρέπονταν σε φυγή. Τελικά η V Βουλγαρική Μεραρχία δεν άντεξε και αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Η μανία των Τούρκων ήταν τέτοια ώστε κατακρε­ούργησαν τους τραυματίες που εγκατέλειψαν οι Βούλγαροι και έ­καψαν τα χειρουργεία εκστρατείας. Η επιτυχία της τουρκικής ε­πίθεσης έδωσε τη δυνατότητα στη δεξιά στρατιά να προωθηθεί και έτσι τμήματα του 18ου Σώματος έφθασαν στο Τσαρίμπασικιοϊ και του 17ου στην περιοχή Τσόνγκαρα.

Στον τομέα του 4ου Σώματος επιτέθηκε η I Βουλγαρική Με­ραρχία, η οποία, παρά την καθυστερημένη είσοδό της στον αγώ­να λόγω της συνεχούς βροχής, κατέλαβε το Λουλέ Μπουργκάς. Η άμεση αντεπίθεση της 12ης Μεραρχίας, το απόγευμα της 16ης Οκτωβρίου, επέφερε την ανακατάληψη της πόλης, η οποία εγκα- ταλείφθηκε τελικά το βράδυ και έτσι δεν την κατείχε κανένας από τους αντιπάλους. Την ώρα που η I Βουλγαρική Μεραρχία κα- τελάμβανε το Λουλέ Μπουργκάς, η τουρκική Μεραρχία Ιππικού συγκρουόταν με την εμπροσθοφυλακή της X Μεραρχίας της 1ης Στρατιάς, που ετοιμαζόταν να πλευροκοπήσει το 4ο Σώμα. Ο Σα- λίχ πασάς επιτέθηκε με τα 1 ο και 3ο Συντάγματα σε πρώτο κλιμά­κιο και το 4ο σε εφεδρεία. Τα δραστικά πυρά του βουλγαρικού πυ­ροβολικού ανάγκασαν το τουρκικό ιππικό, 500 μέτρα από τις βουλγαρικές θέσεις, να υποχωρήσει έχοντας υποστεί σοβαρότα­τες απώλειες και ουσιαστικά διαλυθεί. Τα υπολείμματα του τουρ­κικού ιππικού συμπαρέσυραν κατά την άτακτη φυγή τους προς τα ανατολικά οτιδήποτε συναντούσαν. Η αντεπίθεση της 12ης Με­ραρχίας έσωσε, προς το παρόν, την κατάσταση για τους Τούρ­κους.

Οι Τούρκοι είχαν εμπλέξει μέχρι το τέλος της ημέρας το σύ­νολο των δυνάμεών τους. Ηδη είχαν αρχίσει να εμφανίζονται να πρώτα προβλήματα στην αναχορηγία πυρομαχικών και στον ανε­φοδιασμό των μονάδων α' κλιμακίου. Οι Βούλγαροι, αντίθετα, εί­χαν εμπλέξει μόνο την 3η Στρατιά, σε αναμονή της 1ης, η οποία εισήλθε στον αγώνα την επομένη. Η χρησιμοποίηση της 1ης Στρατιάς τους έδωσε τη δυνατότητα να επαναλάβουν τις επιθέ­σεις τους σε όλο το μέτωπο και παράλληλα να επιχειρήσουν την υπερκέραση του αριστερού της τουρκικής γραμμής άμυνας.

Στις 17 Οκτωβρίου η 1η Στρατιά αναπτύχθηκε εκατέρωθεν του ποτ. Εργίνη με στόχο να πλήξει το αριστερό και τα νώτα του

53

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Page 52: Στρατιωτική Ιστορία 130

4ου Σώματος. Ο Αχμέτ Αμπούκ πασάς, εκτιμώντας την τακτική κατάσταση και την πρόθεση της βουλγαρικής Στρατιάς, αναδιέ­ταξε τις μονάδες του ώστε να έχουν μέτωπο προς τα δυτικά και τα νοτιοδυτικά. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας η δεξιά ομάδα ανά­γκασε την V Μεραρχία, η οποία στο μεταξύ είχε ενισχυθεί με μία ταξιαρχία, να αποσυρθεί δυτικά του ποτ. Καραγάτς, προετοιμάζο­ντας το έδαφος για την επίθεση της επομένης. Ωστόσο ο Μαχ- μούτ Μουχτάρ πασάς αγνοούσε την εξέλιξη των επιχειρήσεων στο κέντρο και στο αριστερό της τουρκικής διάταξης. Η δύσκολη θέση στην οποία είχε περιέλθει το 4ο Σώμα, έπειτα και από τη διάλυση της Μεραρχίας Ιππικού, ανάγκασε τον Αμπντουλάχ πασά να αποφασίσει τη σύμπτυξη προς τα ανατολικά, στη γραμμή Το- πτζήκιοϊ- Ταταρλή - Πασάκιοϊ. Παρά τη διαταγή σύμπτυξης της α­ριστερής ομάδας, πολλά τμήματα είχαν αγκιστρωθεί και εμπλακεί σε σκληρό αγώνα με τους Βουλγάρους. Το 2ο Σώμα προσπάθησε να αντεπιτεθεί προς το Καραγάτς, αλλά το τουρκικό πυροβολικό δεν υποστήριξε όσο έπρεπε τις επιθέσεις του πεζικού, με αποτέ­λεσμα να υποχωρήσει ατάκτως. Ομοίως έπραξε και το 1ο ΣΣ προς το Τούρκμπεη, χωρίς αποτέλεσμα. Η πλήρης έλλειψη συντονι­σμού μεταξύ των κλιμακίων διοίκησης ήταν παραπάνω από εμφα­νής και τελικά καταδικαστική. Στις 21.00 μια ταξιαρχία της VI Με­ραρχίας κατόρθωσε, χωρίς πυροβολισμό (!), να καταλάβει το Τούρκμπεη και να εγκατασταθεί ανατολικά του ποτ. Καραγάτς. Το επιθυμητό ρήγμα στο κέντρο της τουρκικής στρατιάς είχε επι­τευχθεί και η κατάρρευση της γραμμής άμυνας ήταν πλέον θέμα ωρών. Κατά τη διάρκεια της νύκτας πεζικό και πυρο­βολικό διαπεραιώθηκαν στην ανατολική ό­χθη, διευρύνοντας το ρήγμα και ισχυρο­ποιώντας το προγεφύρωμα.

Οι Τούρκοι, θεωρώντας ότι η V Μεραρχία υποχωρούσε προς τις Σαράντα Εκκλησίες, αποφάσι­σαν να επιτεθούν την 18η Οκτωβρίου με τη δεξιά ομά­δα. Ετσι το 3ο Σώμα επιτέ­θηκε προς την κατεύθυν­ση Βιζύη - Μπουνάρ Χισάρ και το 17ο Σώμα προς την κατεύθυνση Τσόνγκαρα - Ιντζεκλέρ με προϊδεασμό για καταδίωξη των Βουλ­γάρων προς Σαράντα Εκκλησίες. Το 18ο Σώμα διατηρήθηκε ως εφεδρεία.Ομως οι πληροφορίες για τις προθέσεις των Βουλγά­ρων ήταν τελείως λανθασμέ­νες. Οι Βούλγαροι όχι μόνον υ­ποχωρούσαν, αλλά οργανώθη­καν αμυντικά δυτικά του ποτ. Κα- ραγάτς. Οι Τούρκοι αρχικά αιφνιδιά- στηκαν και η επιθετική προσπάθεια του 3ου Σώματος ανακόπηκε. Το 17ο ΣΣ αντίθε­τα, κατόρθωσε, παρά τα δραστικά και εύστοχα πυρά του βουλγαρικού πυροβολικού, να καταλάβει τη δυ­τική όχθη. Ομως εκείνη την ώρα, το 2ο Σώμα είχε αρχίσει να συ­μπτύσσεται, με αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί το αριστερό πλευρό του 17ου ΣΣ. Η σύμπτυξη του 17ου Σώματος ήταν αναπόφευκτη, ως συνέπεια της παντελούς έλλειψης συντονισμού μεταξύ των δύο ομάδων. Οι Βούλγαροι εκμεταλλεύθηκαν την κατάσταση και αντεπιτέθηκαν με σφοδρότητα. Η έγκαιρη επέμβαση δέκα πυρο­βολαρχιών ανέκοψε την ορμητικότητά τους και έτσι δόθηκε χρό­νος στο 17ο ΣΣ να επανακάμψει. Ταυτόχρονα το κενό μεταξύ των δύο σωμάτων καλύφθηκε από την 3η Μεραρχία, ενώ η 5η ΜΠ α­ναπτύχθηκε δυτικά του Τοπτζήκιοϊ, αποκαθιστώντας τη διάταξη.

Το Λουλέ Μπουργκάς είχε περιέλθει οριστικά στην κατοχή των Βουλγάρων, οι οποίοι διέβησαν τον ποτ. Εργίνη και κατεδίω-

0 βασιλιάς Φερδινάνδος της Βουλγαρίας «ξεψ υσά» βόμβες

πάνω στα τουρκικά στρατεύματα (βουλγαρική προπαγανδιστική

αφίσα).

ξαν τα υπολείμματα του 4ου Σώματος που υποχωρούσαν ατάκτως προς Τυρολόη. Ο Να- ζήμ πασάς απέστειλε την Τα­ξιαρχία Ιππικού ως ενίσχυση

της Μεραρχίας Ιππικού, η οποία αγωνιζόταν να ανακόψει την

προέλαση της 1ης Στρατιάς. Η διαταγή σύμπτυξης του Αμπντου­

λάχ πασά οδήγησε την αριστερή ο­μάδα στη γραμμή Τοπτζήκιοϊ - Ταταρλή

- Σινανλή - Ακτσέκιοϊ, ενώ τα υπολείμμα­τα της Μεραρχίας Ιππικού, χωρίς τη συνδρο­

μή της Ταξιαρχίας Ιππικού, η οποία τελικά στάθ- μευσε στην Τσόνγκαρα, κάλυπταν την αποχώρηση

των εφοδιοπομπών.Η δεξιά ομάδα με νέο διοικητή τον Μαχμούτ Μουχτάρ πασά

διατηρούσε τις θέσεις της και μαχόταν εξαιρετικά, ωστόσο το α­πόγευμα της 19ης Οκτωβρίου μία ταξιαρχία της V Βουλγαρικής Μεραρχίας κατόρθωσε να υπερκεράσει το δεξιό πλευρό της και να προκαλέσει, για μία ακόμη φορά, σύγχυση και πανικό. Παρά τις προσπάθειες των Τούρκων διοικητών να αποτρέψουν την άτακτη φυγή, αυτό δεν κατέστη εφικτό, με αποτέλεσμα την υποχώρησή της. Η κρισιμότητα της κατάστασης επέβαλλε τη σύμπτυξή της ανατολικά του ποτ. Σουντζάκ. Η πίεση που ασκούσαν οι Βούλγα­ροι στα συμπτυσσόμενα τμήματα ήταν ασφυκτική. Δείγμα της διάλυσης ήταν το γεγονός ότι ορισμένες τουρκικές πυροβολαρ­χίες έπληξαν τμήματά τους τα οποία υποχωρούσαν, θεωρώντας

Page 53: Στρατιωτική Ιστορία 130

ότι επρόκειτο για επιτιθέμενους Βουλγάρους. Οι δρόμοι διαφυ­γής είχαν γεμίσει λάσπη, εγκαταλειμμένα υλικά, τραυματίες και εξαντλημένους από την κόπωση και την ασιτία στρατιώτες που δεν είχαν τη δύναμη να περπατήσουν. Το δραματικό σκηνικό συ­μπλήρωναν η χολέρα και η δυσεντερία που θέριζαν τους αντιπά­λους, προκαλώντας απώλειες οι οποίες είναι αδύνατο να υπολο­γιστούν. Παρόμοια εικόνα παρουσίαζε και η αριστερή ομάδα που υποχωρούσε προς Τυρολόη.

Πάλι οι Βούλγαροι δεν εκμεταλλεύθηκαν την άτακτη υποχώ­ρηση των Τούρκων, χάνοντας μία ακόμη ευκαιρία για τη συντριβή του εχθρού. Η λανθασμένη επιλογή της τοποθεσίας άμυνας, η μη ολοκλήρωση της αποκατάστασης και της ανασυγκρότησης της τουρκικής στρατιάς μετά τη μάχη των Σαράντα Εκκλησιών και η κακή εκτίμηση για την κατάσταση του Βουλγαρικού Στρατού, προκάλεσαν τη νέα ήττα των Τούρκων, μεγαλύτερη από εκείνη στις Σαράντα Εκκλησίες. Η αναποφασιστικότητα και η ατολμία των Βουλγάρων σε συνδυασμό με τις μεγάλες απώλειές τους, έ­δωσαν τον απαιτούμενο χρόνο στους Τούρκους να ανασυντα­χθούν στην τελευταία γραμμή άμυνας πριν από την Κωνσταντι­νούπολη, τη γραμμή Τσατάλτζας.

ΓΡΑΜΜΗ ΤΣΑΤΑΛΤΖΑΣ: Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΛΠΙΔΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

Η τοποθεσία άμυνας της Τσατάλτζας στηρίζεται στη λίμνη Δέρκων στον Εύξεινο πόντο και στη λίμνη Μεγ. Τσεκμετζέ στον νότο. Εχει μήκος 30 χλμ., βάθος 5 χλμ. και φράσσει την κατεύ­θυνση προς την Κωνσταντινούπολη. Υποστηρίζεται από πυρά πο­λεμικών πλοίων του Ευξείνου πόντου και της Προποντίδας. Δια­θέτει άριστα πεδία βολής, συνεχόμενα οχυρωματικά έργα και ε­ξυπηρετείται από πυκνό οδικό δίκτυο και σιδηροδρομική γραμμή.

Μέχρι την 29η Οκτωβρίου τα υπολείμματα του όγκου της Στρατιάς Ανατολής είχαν αποσυρθεί πίσω από τη γραμμή της Τσα­τάλτζας, ενώ η Μεραρχία Ιππικού, που είχε αναλάβει τον ρόλο της οπισθοφυλακής στην υποτιθέμενη σύμπτυξη, πέρασε τη γραμμή την 31η Οκτωβρίου. Η 1η Στρατιά Θράκης βρισκόταν σε άθλια κα­τάσταση, η γραμμή ανεφοδιασμού είχε καταρρεύσει, πολλές μο­νάδες είχαν διαλυθεί και άλλες δεν διέθεταν ούτε το μισό της δύ­ναμής τους. Ετσι το τουρκικό γενικό επιτελείο επιδόθηκε, για μία ακόμη φορά, σε έναν αγώνα αναδιοργάνωσης του στρατού, με α­ποτέλεσμα τον σχηματισμό τριών σωμάτων στρατού (1ο, 2ο και 3ο) και δύο εφεδρικών (4ο και 5ο). Τη διοίκηση της Στρατιάς και τη διεύθυνση του αγώνα ανέλαβε ο Ναζήμ πασάς, μετά την παραίτη­ση του Αμπντουλάχ πασά. Το 3ο Σώμα αναπτύχθηκε από τον Εύ- ξεινο πόντο μέχρι το Ουρζουνλί, διαθέτοντας ένα ισχυρό από- σπασμα για την κάλυψη του διαδρόμου μεταξύ της λίμνης Δέρ­κων και του Ευξείνου πόντου, το 2ο Σώμα από το Ουρζουνλί μέχρι το Μουχά Μπασαγίς και αριστερά το 1ο Σώμα μέχρι την Προπο­ντίδα. Επίσης συγκροτήθηκε ένα ισχυρό απόσπασμα από τις Με­ραρχίες Δαρδανελίων και Αδραμυτίου για την κάλυψη των στενών του Μπουλαϊρ, προς απαγόρευση της καθόδου των Βουλγάρων στη χερσόνησο της Καλλίπολης. Οι Τούρκοι παρέταξαν 135.000 άνδρες και 235 πυροβόλα για να υπερασπίσουν την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στην άλλη πλευρά, το μέγεθος των απωλειών του Βουλγαρι­κού Στρατού ήταν τέτοιο ώστε ανάγκασε τους Βουλγάρους να α­νακαλέσουν την VII Μεραρχία από τη Θεσσαλονίκη (μεταφέρθηκε με ελληνικά πλοία στην Αλεξανδρούπολη) και να καλέσουν τις κλάσεις του 1912 και του 1913. Στις τάξεις του Επιτελείου επικρα­τούσε σκεπτικισμός για το αν θα έπρεπε να επιτεθούν πριν κατα­ληφθεί η Αδριανούπολη. Η προέλαση του Βουλγαρικού Στρατού και η άτακτη υποχώρηση των Τούρκων «άνοιξε την όρεξη» του Φερδινάνδου και των στρατηγών για την άμεση κατάληψη της

55

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Page 54: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Αδριανούπολης. Για τον λόγο αυτόν απευ­θύνθηκαν στους Σέρβους και ζήτησαν ε­νισχύσεις. Από την πλευρά τους οι Σέρβοι ανταποκρίθηκαν στο αίτημα και στα τέλη Οκτωβρίου απέστειλαν τη II Στρατιά (Με­ραρχίες Τιμόκ και Δούναβη) υπό τον στρατηγό Στέπα Στεπάνοβιτς, μαζί με 72 βαρέα πυροβόλα, ιδανικά για την πολιορ­κία. Μεταξύ του Εβρου και του Τούντζα α­ναπτύχθηκε η Μεραρχία Τιμόκ και μεταξύ του Αρδα και του Εβρου η Μεραρχία Δού­ναβη, απέναντι από το οχυρό Παπάς Τεπέ.Απέναντι από το οχυρό Καρτάλ Τεπέ βρι­σκόταν η VIII Βουλγαρική Μεραρχία, ανα­τολικά της Αδριανούπολης η XI Βουλγαρι­κή Μεραρχία υπό τον στρατηγό Βέλτσεφ και νοτιοανατολικά η Ταξιαρχία Ιππικού του συνταγματάρχη Τάνεφ. Πριν από την άφιξη των σερβικών δυνάμεων οι Βούλγα­ροι κατόρθωσαν να καταλάβουν το Καρ­τάλ Τεπέ, μια δεσπόζουσα θέση νότια της Αδριανούπολης, που τους έδινε τη δυνα­τότητα να έχουν καλύτερη παρατήρηση.

Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας πραγματοποιήθηκε μια από τις πρώτες α­εροπορικές επιδρομές στην Ιστορία. Στις 16 Οκτωβρίου δύο Βούλγαροι πιλότοι, ο Ραντούλ Μίλκοφ και ο Πρόνταν Ταρακτσίεφ, πετώντας με ένα Albatros F-2 στο πλαίσιο αναγνωριστικής απο­στολής έπληξαν με αυτοσχέδιες βόμβες (που είχαν προσαρμο­στεί στο αεροπλάνο) τουρκικές θέσεις. Παράλληλα χρησιμοποιή- θηκαν αερόστατα για την καθοδήγηση των πυρών του πυροβολι­κού, πολλά από τα οποία καταστράφηκαν από την «αντιαεροπορι­κή» άμυνα της Αδριανούπολης.

Παράλληλα στο μέτωπο της Τσατάλτζας, κατόπιν εκτίμησης της κατάστασης, αποφασίστηκε από τον αρχιστράτηγο Σαβώφ, που είχε τη διαβεβαίωση του Ντιμιτρίεφ για την τελική επιτυχία, οι Βούλγαροι να επιτεθούν στις 4 Νοεμβρίου. Τη διάσπαση της γραμμής ανέλαβαν η 1η και η 3η Στρατιά με γενικό διοικητή τον στρατηγό Ράντκο Ντιμιτρίεφ. Το σχέδιο ενεργείας ήταν απλό και προέβλεπε μετωπική επίθεση σε όλη τη γραμμή, με την 3η Στρα­τιά να ενεργεί μεταξύ Καλφάκιοϊ και Ευξείνου πόντου και την 1η στα νότια. Τις τρεις πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου οι Βούλγαροι ανέτρεψαν τις τουρκικές προφυλακές και αναπτύχθηκαν στους χώρους εξόρμησης, με την 3η Στρατιά να έχει σε πρώτο κλιμάκιο την III Μεραρχία στα υψώματα του Καλφάκιοϊ και την IX Μεραρχία στην περιοχή Ακαλάν - Σουμπασή και σε δεύτερο κλιμάκιο την IV και την V Μεραρχία. Η 1η Στρατιά είχε σε πρώτο κλιμάκιο την I Μεραρχία στην Τσατάλτζα και το μισό της VI στο Γκοκαλί, ενώ σε εφεδρεία την X και το υπόλοιπο της VI. Η Μεραρχία Ιππικού ανα­πτύχθηκε στο δεξιό άκρο, απέναντι από τον όρμο του Μεγάλου Τσεκμετζέ.

Το ομιχλώδες πρωινό της 4ης Νοεμβρίου το βουλγαρικό πυ­ροβολικό εξαπέλυσε μια κόλαση πυρός πάνω στη γραμμή της Τσατάλτζας, για να ακολουθήσουν επανειλημμένες επιθέσεις του πεζικού σε όλο το μήκος του μετώπου. Οι Τούρκοι αντέταξαν σθεναρή άμυνα και παρέμειναν στο σύνολό τους ακλόνητοι. Ανά­λογης μορφής επιθέσεις με παρόμοια κατάληξη θα διεξάγονταν κατά τον Α1 Παγκόσμιο Πόλεμο. Στον τομέα της 1 ης Στρατιάς οι ε­πιθέσεις της VI και της I Μεραρχίας, παρά την αρχική τους επιτυ­χία, εκφυλίστηκαν εξαιτίας της ευστοχίας του τουρκικού πυρο­βολικού και των πυρών των πολεμικών πλοίων που βρίσκονταν στον κόλπο του Τσεκμετζέ.

Στον βόρειο τομέα η III Μεραρχία κατέλαβε το Λαζάρκιοϊ, ω­στόσο δεν προχώρησε περισσότερο λόγω της νυκτερινής αντεπί­θεσης των Τούρκων. Τα ξημερώματα, τμήματα του 29ου Συντάγ­ματος κατόρθωσαν να αιφνιδιάσουν το τουρκικό τάγμα του οχυ­ρού Ιλερί, που δεν περίμενε εκ νέου επίθεση των Βουλγάρων. Ο

αρχικός πανικός στα τουρκικά τμήματα, δεν έλαβε μεγαλύτερες διαστάσεις χάρη στην άμεση επέμβαση του Μουχτάρ πα­σά, ο οποίος ηγήθηκε της αντεπίθεσης του 87ου Συντάγματος και ενός τάγμα­τος του 86ου Συντάγματος. Γύρω από το οχυρό εξελίχθηκαν σκληρές μάχες σώμα με σώμα, κατά τις οποίες τραυματίσθηκε και ο Μουχτάρ. Οι απώλειες των δύο πλευρών ήταν τέτοιες ώστε το οχυρό έ­λαβε τον χαρακτηρισμό «αιματοβαμμέ­νο». Η έγκαιρη αντίδραση του 3ου Σώμα­τος απέτρεψε τη δημιουργία ρήγματος σε αυτόν τον τομέα. Στον τομέα της 1ης Στρατιάς, η προσπάθεια μιας ταξιαρχίας της I Μεραρχίας να πλευροκοπήσει το 1ο Σώμα απέτυχε. Σύντομα οι Βούλγαροι ε­πιτελείς διεπίστωσαν ότι δεν θα μπορού­σαν να διασπάσουν την καλά οργανωμέ­νη άμυνα των Τούρκων όπως τις δύο προηγούμενες φορές. Ετσι από τις 6 Νο­εμβρίου, με την κάλυψη επιθέσεων τοπι­κού χαρακτήρα και πυρών πυροβολικού, οι βουλγαρικές δυνάμεις άρχισαν να συ­μπτύσσονται και να εγκαθίστανται αμυ­

ντικά περί το Αναστασιανό τείχος, υπό τη διακριτική παρακολού­θηση του τουρκικού ιππικού.

Στη γραμμή της Τσατάλτζας οι Βούλγαροι υπέστησαν την πρώτη τους ήττα. Η εξάντληση από τις συνεχείς μάχες και πορεί­ες, η χολέρα και η αναποτελεσματικότητα του πυροβολικού απο- τέλεσαν ορισμένες από τις αιτίες. Οι τελευταίες έδωσαν και το έ- ναυσμα για την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη προσω­ρινής ανακωχής. Στις 15 Νοεμβρίου Τούρκοι, Ελληνες και Βούλ­γαροι (οι οποίοι αντιπροσώπευαν και τη Σερβία και το Μαυροβού­νιο) συναντήθηκαν στην Τσατάλτζα. Η Ελλάδα απέρριψε τις προ­τάσεις της Τουρκίας, η Βουλγαρία όμως αναγκάστηκε να τις δεχθεί λόγω των δυσχερειών που αντιμετώπιζε. Στις 20 Νοεμβρί­ου υπογράφηκε 15νθήμερη ανακωχή (χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας). Στη συνέχεια οι αντιπροσωπείες ανεχώρησαν για το Λονδίνο, προκειμένου να συζητηθούν οι όροι της οριστικής ειρή­νης. Η τουρκική αδιαλλαξία οδήγησε τις διαπραγματεύσεις σε α­διέξοδο, με αποτέλεσμα να διακοπούν στις 24 Δεκεμβρίου χωρίς να έχει επιτευχθεί καμία συμφωνία. Στις 10 Ιανουαρίου 1913 νέα εξέγερση των Νεοτούρκων οδήγησε στην επανέναρξη των επι­χειρήσεων.

01 ΤΕΛ ΕΥ ΤΑ ΙΕΣ ΕΠ ΙΧ ΕΙΡ Η ΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΛΗΨ Η ΤΗΣ ΑΔΡΙΑΝ Ο ΥΠ Ο Λ Η Σ

Κατά τη διάρκεια της ανακωχής και των διαπραγματεύσεων στο Λονδίνο ο Τουρκικός Στρατός ανασυγκροτήθηκε. Διοικητής της στρατιάς ανέλαβε ο Αχμέτ Αμπούκ πασάς. Εκτός από τις δυ­νάμεις που βρίσκονταν στη γραμμή της Τσατάλτζας, συγκροτήθη- καν η Στρατιά Καλλίπολης υπό τον Φακρή πασά, δύναμης 40.000 ανδρών, στη θέση Μπουλαϊρ, και το 10ο Σώμα Στρατού (30ή και 31η Μεραρχίες και δύο μεραρχίες εφέδρων) στην ασιατική ακτή της Προποντίδας. Οι Τούρκοι σχέδιαζαν να επιτεθούν με τον κύ­ριο όγκο των δυνάμεων της Τσατάλτζας, σε συνδυασμό με μια δευτερεύουσα προσπάθεια από την Καλλίπολη και αποβατικές ε­νέργειες για αντιπερισπασμό. Οι Βούλγαροι, έχοντας συμπτυχθεί εκεί όπου βρισκόταν άλλοτε το Αναστασιανό τείχος, τηρούσαν ε­παφή με ισχυρές προφυλακές μάχης, χωρίς να εκδηλώνουν επι­θετικές τάσεις. Παράλληλα συγκρότησαν την 4η Στρατιά (II και VII Μεραρχίες) υπό τον Κοβάτσεφ, βόρεια του Μπουλαϊρ, με την α­ποστολή να εποπτεύει τη χερσόνησο της Καλλίπολης.

Στις 22 Ιανουαρίου 1913 η στρατιά του Φακρή πασά διενήργη-

0 βομβαρδισμός της Αδριανούπολης από τον αέρα.

56

Page 55: Στρατιωτική Ιστορία 130

σε επιθετική αναγνώριση, κατά τη διάρκεια της οποίας ενεπλάκη- σαν οι προφυλακές μάχης της 4ης Στρατιάς. Τέσσερις μέρες αρ­γότερα εκδηλώθηκε επίθεση μικρής κλίμακας, σκοπός της οποί­ας ήταν να αναγκάσει τους Βουλγάρους, που είχαν οργανωθεί στον ποτ. Καβάκ, να καταδιώξουν τη στρατιά ώστε το 10ο Σώμα, που θα αποβιβαζόταν στο Σάρκιοϊ (Περιστέρι), να την προσβάλει από τα νώτα. Το σχέδιο απαιτούσε απόλυτο συγχρονισμό και άρι- στη επικοινωνία μεταξύ των δύο. Η επίθεση της Στρατιάς Καλλί- πολης συνάντησε μεγάλες δυσκολίες λόγω των υπέρτερων βουλ­γαρικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα να εκφυλιστεί. Την ίδια ώρα40 μεταγωγικά πλοία με την υποστήριξη πολεμικών αποβίβαζαν τμήματα του 10ου Σώματος στο Σάρκιοϊ. Οι Τούρκοι κατόρθωσαν να αποβιβάσουν μόνον οκτώ τάγματα. Περίπου 15.000 άνδρες πα- ρέμειναν στα πλοία. Τα αποβιβαζόμενα τμήματα σφυροκοπήθη- καν άγρια και έγιναν βορά για το βουλγαρικό πυροβολικό. Η απο- βατική δύναμη κατόρθωσε πάντως να προωθηθεί ως απόσταση 3 χλμ. από το Σάρκιοϊ. Το απόγευμα της 27ης Ιανουαρίου ισχυρό α- πόσπασμα της VII Μεραρχίας απώθησε τους Τούρκους προς τη θάλασσα. Την ίδια κατάληξη είχε και η δεύτερη αποβατική ενέρ­γεια των Τούρκων στο Πόδημα, ΝΑ της Μήδειας, στις ακτές του Ευξείνου πόντου.

Ταυτόχρονα οι Τούρκοι επιτέθηκαν από τη γραμμή της Τσα- τάλτζας, όπου εξελισσόταν και η κύρια προσπάθεια, και κατόρ­θωσαν να καταλάβουν στις 26 Ιανουαρίου την Τσατάλτζα και να προωθηθούν δυτικά του ποτ. Καταρτζή, χωρίς να είναι ιδιαίτερα ορμητικοί. Μέχρι στις 30 Ιανουαρίου, οπότε ο χειμώνας, οι συνε­χείς βροχές (που είχαν μετατρέψει την κοιλάδα του ποτ. Καταρ­τζή σε βάλτο) και οι ασθένειες (οι οποίες αποδεκάτιζαν και τις δύο πλευρές) ανέστειλαν κάθε δραστηριότητα, οι Τούρκοι είχαν εγκαταστήσει προφυλακές στη γραμμή Ορμανλί - Καλφάκιοϊ - Τσατάλτζα - Επιβάτες. Στο μέτωπο της Αδριανούπολης προσπά­θησαν να βελτιώσουν την άμυνα της πόλης και να αποκαταστή­σουν την επικοινωνία με την Κωνσταντινούπολη. Ο βαρύς χειμώ­νας και η έλλειψη τροφίμων, που σύντομα θα αντιμετώπιζαν οι πολιορκούμενοι, συνιστούσαν σοβαρές αιτίες για την εθελοντική παράδοσή τους. Αυτό το γνώριζε ο Σαβώφ, ο οποίος δεν επιθυ­μούσε να αναλάβει την ευθύνη των απωλειών από ενδεχόμενη ο­λομέτωπη επίθεση. Ο ίδιος ήλπιζε ότι ο σφοδρός βομβαρδισμός θα του εξασφάλιζε τη νίκη, χωρίς να αναγκαστεί να χρησιμοποιή­σει το πεζικό. Η άφιξη, στις αρχές Φεβρουάριου, 17 σερβικών πυ­ροβολαρχιών, ορισμένες από τις οποίες διέθεταν πυροβόλα 120 και 150 mm, ενίσχυε τη θέση του. Πράγματι, τα σέρβικά πυροβό­λα ισοπέδωσαν την πόλη, προκαλώντας τον κλονισμό του ηθικού των στρατιωτών και του άμαχου πληθυσμού. Ωστόσο το δριμύ ψύχος, οι ασθένειες και η αδράνεια των βουλγαρο-σερβικών δυ­νάμεων ελέω πυροβολικού άρχισαν να επιδρούν αρνητικά στο η­θικό τους. Η παρατεινόμενη πολιορκία και η αξιοθαύμαστη αντο­χή των πολιορκουμένων εξάντλησαν την υπομονή του βουλγαρι­κού επιτελείου και του Τσάρου, όχι όμως και του Σαβώφ. Οι συνε­χείς πιέσεις ανάγκασαν τον τελευταίο να αποφασίσει γενική επί­θεση προκειμένου να παρουσιάσει επιτυχία ανάλογη με εκείνη του Ελληνικού Στρατού στα Ιωάννινα και να τονώσει το γόητρο του Βουλγαρικού Στρατού, που είχε πληγεί μετά την ήττα στην Τσατάλτζα.

Η κύρια επίθεση θα εκδηλωνόταν κατά του ανατολικού το­μέα, με παράλληλες δευτερεύουσες επιθέσεις από τα νότια, τα δυτικά και τα βορειοδυτικά. Σκοπός του Σαβώφ ήταν η κατάληψη δύο σημαντικών προωθημένων οχυρών στον βορειοανατολικό τομέα, του Αϊγιολού και του Αϊβάς Μπαμπά.

Από την άλλη πλευρά, ο Σουκρή πασάς είχε πολλούς λόγους να πιστεύει ότι η κύρια προσπάθεια θα γινόταν από τα νότια. Το στρατηγείο του Ιβανώφ και η 1η και η 3η Ταξιαρχία της VIII Με­ραρχίας βρίσκονταν απέναντι από τον νότιο τομέα, αλλά ο Τούρ­κος διοικητής δεν γνώριζε ότι τέσσερις ταξιαρχίες με 52 τάγματα, 180 πυροβόλα και επτά επιλαρχίες περίμεναν να κτυπήσουν από τα ανατολικά.

Η προπαρασκευή πυροβολικού άρχισε στη 01.00 της 12ης

Μαρτίου, για να ακολουθήσει η γενική επίθεση δύο ώρες αργότε­ρα. Το βουλγαρικό πεζικό, παρά τις μεγάλες απώλειες λόγω της α­περίσκεπτης τακτικής του, κατόρθωσε να ανατρέψει την πρώτη γραμμή άμυνας των Τούρκων. Οπως έγραψε αργότερα ένας Αυ­στριακός πολεμικός ανταποκριτής, ολόκληρες μονάδες εφορ- μούσαν χωρίς να υπολογίζουν τα πυκνά και εύστοχα πυρά των α- μυνομένων, επιδιώκοντας να πολεμήσουν σώμα με σώμα. Καθ'ό- λη τη διάρκεια της ημέρας το πυροβολικό σφυροκοπούσε και το πεζικό επιτίθετο. Το βράδυ της 12/13 του μήνα το 10ο Σύνταγμα της VIII Μεραρχίας κατόρθωσε να καταλάβει το Αιγιολού. Μερικές ώρες αργότερα ο διοικητής του Αϊβάς Μπαμπά, αφού ενημέρωσε τον τομεάρχη του ότι δεν υπήρχαν πλέον στρατιώτες για να πο­λεμήσουν, κατέστρεψε τον τηλέγραφο και αυτοκτόνησε. Σε πολ­λές περιπτώσεις οι εξουθενωμένοι Τούρκοι στρατιώτες πολέμη­σαν μέχρις εσχάτων, ενώ σε άλλες απλώς καλωσόρισαν τους Βουλγάρους! Οι Σέρβοι υπέστησαν σημαντικές απώλειες κατά την προσπάθειά τους να καταλάβουν το Παπάς Τεπέ. Κάθε μορφή αντίστασης των Τούρκων ήταν πλέον μάταιη. Ο Σουκρή πασάς πα­ραδόθηκε το μεσημέρι της 13ης Μαρτίου στις βουλγαρο-σερβι- κές δυνάμεις.

Η τελική επίθεση κατά της Αδριανούπολης στοίχισε στους Βουλγάρους, σύμφωνα με τον Ιβανώφ, 6.000-7.000 νεκρούς και τραυματίες. Κατά την πολιορκία οι Τούρκοι είχαν απώλειες 15.000 ανδρών και 60.000 αιχμαλώτους.

Αραγε ήταν αναγκαία η κατάληψη της Αδριανούπολης, ιδιαί­τερα με τον τρόπο που επιτεύχθηκε; Ο Φίτσεφ είπε: «Αν περιμέ­ναμε μερικές ημέρες ακόμα, η φρουρά θα παραδιδόταν ή οι Τούρκοι θα ζητούσαν ειρήνη». Στις οχυρώσεις της Αδριανούπο- λης θυσιάστηκαν ανώφελα χιλιάδες Βούλγαροι στρατιώτες.

Η επανάληψη των εχθροπραξιών στην Τσατάλτζα στις αρχές Μαρτίου και μέχρι τη γενική επίθεση κατά της Αδριανούπολης, δεν προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στις θέσεις των εμπολέμων. Οι Βούλγαροι δεν προχώρησαν, ούτε οι Τούρκοι τους απώθησαν. Θα ανέμενε κάποιος ότι μετά την κατάληψη της Αδριανούπολης οι Βούλγαροι θα προσπαθούσαν με όλες τις δυνάμεις τους να διασπάσουν τη γραμμή άμυνας και να προχωρήσουν προς την Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, εκτός από μερικές επιτυχίες τοπι­κής σημασίας, εκείνοι συνειδητοποίησαν ότι ήταν αδύνατη η προ­ώθησή τους και από τις 17 Μαρτίου 1913 οι επιθέσεις ανεστάλη- σαν. Οι δύο πλευρές επιζητούσαν τη λήξη του πολέμου. Ετσι ση­μειώθηκε ανακωχή, η οποία παρατάθηκε μέχρι τη 17η Μαϊου, ο­πότε υπογράφηκε η συνθήκη ειρήνης στο Λονδίνο μεταξύ των συμμάχων και της Τουρκίας. Θ

ΣΗΜ ΕΙΩΣΗΟι ημερομηνίες αναγράφονται σύμφωνα με το Ιουλιανό (Παλαιό) Ημερολόγιο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ(1) Βελλιανίτης Θεόδωρος, Κλαδάς Νικόλαος, Κυριακόπουλος Ηλίας, Μοσχόπουλος Νικηφόρος: ΒΑΛΚΑΝΙΑ-ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ, Εκδοτική Μ έδουσα/Σέλας, Αθήνα, 1999.(2) Γεραμάνης Αθαν., Αντγος ε.α .: ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΩΤΕΡΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜ ΟΙ 1912-1913, Αθήνα, 1980.(3) ΕΠΙΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ 1912-1913, ΔΙΣΖΓΕΣ, Αθήνα, 1987.(4) ΜΕΓΑΛΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, Αθήνα.(5 )Σούλη Δ .: Ο Ι ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜ ΟΙ 1912-1913,Αθήναι, 1936,(6) Hall C. Richard: THE BALKAN WARS 1912-1913, PRELUDE TO THE FIRST WORLD WAR, Routledge, London, 2000.(7) Δ ιά φ ο ρ ες ιστοσελίδες στο Δ ιαδίκτυο.

57

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Page 56: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Κείμενο-φωιονραφίει:: ΟΡΘΟΑΟϊΟΣ ΖΟΤΙΑΑΗΣY n o o ip a in v o c ε .α .

0 Πολεμικός Iiaupoc καθιερώ θηκε ίο 1916 ως ένα καθαρά

πολεμικό παράσημο via ιους ϋ ιοκρ ιθέν ιες σιο πεδίο me μάχης.

Οι μ ειαγενέα ιερ ες μοριρές ίου παραμένουν ακόμα σε ισχύ, με

t ic ίδ ιες προϋποθέσεις για ιην απονομή ιους.

ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣΜια ηθική αμοιβή via roue νενναίουο

Ο ταν αναφερόμαστε στις πολεμικές ηθικές αμοιβές, έρχεται πάντοτε στον νου μας η έννοια του ηρωισμού στο πεδίο της μά­χης. Η Ιστορία είναι γεμάτη από παρα­δείγματα ηγετών και απλών μαχητών, που με την ξεχωριστή δράση τους κατά τη διάρκεια μιας

πολεμικής επιχείρησης επηρέασαν την εξέλιξή της ή μετέτρεψαν μια πιθανή ήττα σε νίκη, θυσιάζοντας πολλές φορές και την ίδια τους τη ζωή. Οι αρχαίοι Ελληνες απο­θέωναν τους ήρωες πολεμιστές και ιδιαίτερα εκείνους που έπεφταν στο πεδίο της μάχης. Το πνεύμα αυτό το συ­ναντούμε σε όλα τα ιστορικά τους συγγράμματα, από την Ιλιάδα του Ομήρου και τις Ιστορίες του Ηροδότου μέ­χρι τις Ιστορίες του Θουκυδίδη, στις οποίες περι­λαμβάνεται και ο περίφημος Επιτάφιος του Περι- κλέους. Από τους Ναπολεοντείους πολέμους και μετά τα περισσότερα κράτη καθιέρωσαν εκτός από τις άλλες κατηγορίες ηθικών αμοιβών και τα πολεμικά μετάλλια, για να τιμούν τους πολεμι­στές που συμμετέχουν στους πολέμους ή δια- κρίνονται για ηρωισμό στο πεδίο της μάχης. Στη χώρα μας το πρώτο πολεμικό μετάλλιο ήταν το Αριστείο του Αγώνος, το οποίο καθιερώθηκε το 1834 και απονεμήθηκε σε όσους έλαβαν μέρος στον Αγώνα υπέρ της Ανεξαρτησίας. Ο ελληνικός Πολεμικός Σταυρός, τον οποίο θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια, καθιερώθηκε κατά τη διάρκεια του Α'Παγκοσμίου Πολέμου και διατηρείται σε ισχύ μέ­χρι σήμερα. Το μετάλλιο αυτό άλλαξε τρεις φορές μορφή, έτσι σήμερα αναφερόμαστε σε τρεις τύπους Πολεμικού Σταυρού: στον Πολεμικό Σταυρό 1916-1917, στον Πολεμικό Σταυρό 1940 και στον Πολεμικό Σταυρό 1974.

ΠΟΛΕΜ ΙΚΟΣ ΣΤΑ ΥΡ Ο Σ 1916-1917

Στις 18 Αυγούστου 1916, με τη βοήθεια της ηγεσίας των συμ­μαχικών στρατευμάτων της Αντάντ στη Θεσσαλονίκη, επιβλήθηκε

Πολεμικός Σταυρός 1974 Α ’ Τάξεως (μεταβατική μορφή).

το στρατιωτικό επαναστατικό κίνημα της Εθνικής Αμυνας στην πόλη και ολόκληρη η Μακεδονία πε- ριήλθε υπό τη δικαιοδοσία της. Στις 26 Σεπτεμ­βρίου 1916 η τριανδρία των Ελευθερίου Βενιζέ- λου, Παύλου Κουντουριώτη και Παναγιώτη Δα-

γκλή αποβιβάστηκε στη Θεσσαλονίκη, ανέλαβε την αρχηγία της Εθνικής Αμυνας, η οποία από τις 17 Σε­

πτεμβρίου είχε τεθεί υπό τις διαταγές της, και σχημάτισε την Προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης. Διά του επα­ναστατικού κράτους η Ελλάδα εισήλθε στον Α1 Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Τα διατάγματα εξεδίδο- ντο με τον τίτλο "Προσωρινή Κυβέρνησις του Βασιλείου

της Ελλάδος".Η Επαναστατική Κυβέρνηση, προετοιμαζόμενη

για τη συμμετοχή των υπό τις διαταγές της ελλη­νικών στρατιωτικών μονάδων στις πολεμικές ε­πιχειρήσεις του Μακεδονικού Μετώπου, με το Διάταγμα 337/29 Οκτωβρίου 1916 «Περί απονο­μής ηθικών αμοιβών διά πράξεις διακεκριμένος επί του πεδίου της μάχης» (ΦΕΚ Α1 27/1 Νοεμ­βρίου 1916), καθιέρωσε ως ηθικές αμοιβές πα­ντός στρατιωτικού στο πεδίο της μάχης τις: α. Προαγωγή στον αμέσως επόμενο βαθμό. 6.

Απονομή παρασήμου, γ. Απονομή στρατιωτικού με­ταλλίου. δ. Μονιμοποίηση εφέδρων. Ως προς τις διαδικασίες απονομής των ηθικών αμοιβών, το διάταγμα καθόριζε τα εξής: «Πας ανώτερος εις του οποίου την άμεσον αντίληψιν περιέπεσε πρά- ξις αξία ηθικής αμοιβής, δικαιούται και οφείλει να

υποβάλλει σχετικήν πρότασιν προς την ιεραρχίαν, την οποία να συνοδεύη με λεπτομερή και σαφή έκθε-

σιν περί της πράξεως του προτεινομένου, προτείνοντας συγχρόνως και το είδος της αμοιβής. Προκειμένου περί απονομής στρατιωτικού μεταλλίου εις παντός βαθμού στρατιωτικόν, αι σχε­τικοί προτάσεις ιεραρχικώς υποβαλλόμενες μετά των εκθέσεων και προτάσεων των ενδιαμέσων αρχών, καταλήγουν εις τον διοι­κητήν της μεραρχίας, ο οποίος αποφαίνεται οριστικώς επ' αυτών και διατάσσει την απονομήν του μεταλλίου εντός το πολύ εβδο-

58

Page 57: Στρατιωτική Ιστορία 130

Πολεμικός Σταυρός 1916-1917.

Πολεμικός Σταυρός 1974.

μάδος από της λήψεως της προ- τάσεως αναφέρων περί τούτου ιε- ραρχικώς εις το Υπουργείον των Στρα· τιωτικών».

Τέσσερις μήνες αργότερα η ίδια κυβέρνη­ση, η οποία είχε ήδη κηρύξει τον πόλεμο κατά της Βουλγαρίας και της Γερμανίας (στις 10 και 11 Νοεμβρίου 1916 αντίστοιχα), εξέδω­σε το Διάταγμα 1681/28 Φεβρουάριου 1917 «Περί του είδους και του τρόπου της απονομής των στρατιωτικών μεταλλίων ή παρασή­μων» (ΦΕΚ Α1 52/8 Μαρτίου 1917), με το οποίο κα­θορίστηκαν ως στρατιωτικά μετάλλια ο Πολε­μικός Σταυρός και το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας. Στο διάταγμα αυτό αναφέρονταν τα πα­ρακάτω για τον Πολεμικό Σταυρό: «Διά τας α- ποκλειστικώς επί του πεδίου της Μάχης διακε- κριμμένας πράξεις, απονέμεται Πολεμικός Σταυρός εφ1 ού υπάρχουσι κεχαραγμέναι αι λέξεις Ή τάν ή επί τάς. Η ταινία του Σταυρού είναι χρώματος μέλανος. Προς απονομήν Πο­λεμικού Σταυρού προαπαιτείται απαραιτήτως μνεία εν τη ημερησία διαταγή Στρατιάς, Σώμα­τος Στρατού, Μεραρχίας, Συντάγματος τήτου Τάγματος, Μοίρας Πυροβολικού νεξαρτήτου αποσπάσματος. Επίσης δι­καιούνται να ποιώνται μνείας οι Αρχη­γοί Επιτελείων Στρατιάς, Σώματος Στρατού και Μεραρχίας και οι Διευ- θυνταί υπηρεσιών διά το υπό τας α­μέσους αυτών διαταγάς προσωπι- κόν. Προκειμένου περί ανδρών του Β. Ναυτικού προαπαιτείται μνεία εν τη ημερησία διαταγή Αρχηγού Στόλου ή Μοίρας, Κυβερνήτου Πολεμικού Πλοίου, Διευθυντού Υπηρεσίας ή Διοικητού δυνάμε- ως ανωτέρας του Τάγματος, ε- νεργούσης εν τη ξηρά. Διά τους υπό τας αμέσους διαταγάς του

ανεξαρ

Υπουργείου Διοικητάς Σωμάτων ή Υπηρεσιών τού Στρατού ή τού Ναυτικού, απαιτείται μνεία του Υπουργείου των Στρατιωτικών.

Δικαίωμα απονομής κέκτηται η αμέσως προϊστάμενη της προτεινάσης καιποιησαμένης

την μνείαν Αρχής. Η επίδοσις του Πολεμικού Σταυρού δέον να επακολουθή το ταχύτερον την

διαταγήν της απονομής. Προς τούτο δέον οι Διοικηταί Σωμάτων Στρατού και Μεραρχιών και Αρχηγοί Στόλου ή Μοίρας να ώσι πάντοτε εφοδιασμένοι δΓ αριθμού Σταυρών ανανεουμένων υπό του Υπουργείου τών

Στρατιωτικών τή αιτήσει των. Το δίπλωμα της απονομής του Πολεμικού Σταυρού, υπογεγραμμένον υπό της προ­

σωρινής κυβερνήσεως, επιδίδεται μετά του Σταυ­ρού. Εν τώ διπλώματι αναγράφεται ολόκληρος η ποιούσα την μνείαν διαταγή".

Αργότερα, με το Διάταγμα 2467/20 Μαϊου 1917 «Περί παραχωρήσεως κτημάτων εν Μακε­δονία εις τους μετασχόντας του Εθνικού Αγώ- νος» (ΦΕΚ Α1, 94/22 Μαϊου 1917), η προσωρινή κυβέρνηση Θεσσαλονίκης αποφάσισε: «Οι εν τω στρατώ μετασχόντες του νυν διεξαγομένου

Εθνικού Αγώνος και λαβόντες τον Πολεμικόν Σταυ­ρόν συμφώνως προς τας διατάξεις του 1681/28 Φεβ. 1917 Διατάγματος, δικαιούνται άμα απολυόμενοι των

τάξεων του στρατού να ζητήσουν να παραχωρηθή εις αυτούς, ά- νευ πληρωμής τίνος, έκτασις γης τόση, ώστε να επαρκή διά την εκ της καλλιεργείας συντήρησιν μιας γεωργικής οικογενείας. Η έκτα- σις ορίζεται αναλόγως της ποιότητος της γής, του είδους της καλ­λιέργειας εις ήν θα επιδοθή ο αϊτών και των δυνατών βελτιώσεων αυτής, αλλά δεν δύναται να είναι μεγαλυτέρα των 100 στρεμμάτων. Η παραχώρησις γίνεται υπό του Συμβούλου των Δημοσίων Κτημά­των και του Εσωτερικού Αποικισμού, εκ κτημάτων ανηκόντων εις το Δημόσιον ή περιερχομένων εις αυτό δι' αναγκαστικής απαλλο- τριώσεως». Στο Διάταγμα αυτό, που περιελάμβανε 5 άρθρα, καθο­ρίζονταν και όλες οι λεπτομέρειες της υλοποίησής του

Μετά τη συνένωση του Επαναστατικού Κράτους με το επίσημο (1), εκδόθηκε στις 30 Ιουνίου 1917 ΒΔ «Περί του είδους και του

τρόπου της απονομής των στρατιωτικών μεταλλίων ή παρασή­μων» (ΦΕΚ Α1 128/30 Ιουνίου 1917), το οποίο περιελάμβανε αυτούσιο το κείμενο του υπ’ αριθμ. 1681/28 Φεβρουάριου 1917 Διατάγματος της Προσωρινής Κυβέρνησης της Θεσ­

σαλονίκης και διευκρίνιζε ότι στη μνεία οιασδήποτε αρχής έπρεπε να προστίθεται απαραιτήτως το είδος του μεταλλίου που προτείνεται και ότι το δίπλωμα της απονομής του Πολε­μικού Σταυρού υπογράφεται από τον υπουργό των Στρατιω­τικών.

Στις 31 Οκτωβρίου 1917 εκδόθηκε το οριστικό ΒΔ «Περί

Ο αντιστράτηγος Δημ. Π ετρ ίτης . Ελαβε μέρος στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13) και στον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σ τη φωτογραφία φ έρει

τις εξής τιμ ητικές διακρίσεις: Χρυσό Σταυρό Παναγίου Τάφου, Ανώτερο

Ταξιάρχη Αγίου Σάββα (σέρβικά), Ταξιάρχη Γεωργίου Α', Πολεμικό Σταυρό 1916-1917 Β ’ Τάξεως με δύο π ρόσθετες απονομές, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Α ’ Τάξεως, Distinguished Service Order (αγγλικό), Χρυσό Μ ετάλλιο Ανδρείας Μίλος Ομπιλιτς (σέρβικά), Μ ετάλλιο Ελληνοτουρκικού Πολέμου 1912-13, Μ ετάλλιο Ελληνοβουλγαρικού Πολέμου 1913, Διασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης".

Page 58: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

ηθικών αμοιβών διά πράξεις διακεκριμένος» (ΦΕΚ Α' 260/13 Νοεμ­βρίου 1917), που καθόριζε με κάθε λεπτομέρεια όλα τα είδη των η­θικών αμοιβών και τις διαδικασίες απονομής τους. Οι διατάξεις που αφορούσαν τον Πολεμικό Σταυρό περιελήφθησαν στα υπ. α- ριθμ, 14,15 και 16 άρθρα του διατάγματος, στα οποία αναφέρο- νταν τα εξής: «Αρθρον 14ον, Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά τας αποκλειστικώς επί του πεδίου της μάχης διακεκριμένος πρά­ξεις. Επί του Σταυρού εισί κεχαραγμέναι αι λέξεις «Ή τάν ή επί τάς». Αι ταινίαι του Σταυρού εισί μέλαιναι με κυανήν σειρίδα εις τα άκρα (2). «Αρθρον 15ον Αι προτάσεις δι’ απονομήν Πολεμικού Σταυρού υποβαλλόμενοι υπό των Μονάδων ή Υπηρεσιών αι οποίοι δικαιούνται να ποιώνται μνείαν εν τη Ημερήσια αυτών Διαταγή, κα- ταλήγουσι προκειμένου μεν περί προσώπων ανηκόντων εις Με- ραρχιακάς Μονάδας εις τον Μέραρχον, περί προσώπων ανηκό­ντων εις μή Μεραρχιακάς Μονάδας εις τον Διοικητήν Σώματος Στρατού, περί προσώπων δε ανηκόντων εις Μονάδας ή υπηρεσίας υπαγομένας εις την Στρατιάν ή το Υπουργείον των Στρατιωτικών εις τον Διοικητήν της Στρατιάς ή τον Υπουργόν των Στρατιωτικών. Αι Αρχαί εις ας καταλήγουσιν αι προτάσεις, αποφαίνονται οριστι- κώς επ’ αυτών και απονέμουσι τον Πολεμι- κόν Σταυρόν εντός το πολύ εβδομάδος από της λήψεως της προτάσεως, αναφέρουσαι περί τούτου ιεραρχικώς εις το Υπουργείον των Στρατιωτικών. Διά τας προτάσεις, όμως, τας υποβαλλομένας αυτεπαγγέλτως υπό της Μεραρχίας, αποφαίνεται και απονέμει τον Σταυρόν ο Διοικητής του Σώματος Στρατού. Διά τας αυτεπαγγέλτους προτά­σεις του Διοικητού του Σώματος Στρατού ο Διοικητής Στρατιάς και εν γένει δικαίωμα έ­χει η αμέσως προϊσταμένη της προτεινάσης και ποιησαμένης την μνείαν Αρχής. Αρθρον 16ον. Ο Πολεμικός Σταυρός χορηγείται εί δυνατόν ιδία χειρί υπό του απονείμαντος αυτόν ή, εάν τούτο δεν είναι δυνατόν, υφ' ε-

Ο ανθυπολοχαγός Αναστ. Δουζίνας, σε φωτογραφία μ ετά τη Μικρασιατική Εκστρατεία . Φ έρει Χρυσό Αριστείο Ανδρείας,Πολεμικό Σταυρό 1916-1917Β ’ Τάξεως,Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Δ ’ Τάξεως καιΔιασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης". Σ τον αριστερό βραχίονα φέρειτα διακριτικά οκτώ πολεμικών εξαμήνων.

τέρου ανωτέρου Αξκού οριζομένου υπό του απονείμαντος».Τα επόμενα δύο χρόνια ακολούθησε η έκδοση σειράς ΒΔ που

τροποποίησαν ή συμπλήρωσαν τα άρθρα του ΒΔ της 31ης Οκτω­βρίου 1917. Οι μεταβολές που αφορούσαν έμμεσα ή άμεσα τον Πολεμικό Σταυρό ήταν οι παρακάτω: Με ΒΔ της 27ης Φεβρουάρι­ου 1918 (ΦΕΚ Α1 48/ 3 Μαρτίου 1918) καθορίστηκε ότι οι ηθικές α­μοιβές για πράξεις διακεκριμένες θα απονέμονται όχι μόνο σε Στρατιωτικούς ή Ναυτικούς, αλλά και σε ιδιώτες αμφοτέρων των φύλων, «προσενεγκόντας υφ' οιανδήποτε ιδιότητα εξαιρετικός υ­πηρεσίας εις τον Στρατόν Ξηράς ή της Θαλάσσης».

Με ΒΔ της 16ης Μαρτίου 1918 (ΦΕΚ Α' 59/21 Μαρτίου 1918) προστέθηκε στο ΒΔ της 31ης Οκτωβρίου 1917 «Περί ηθικών αμοι­βών διά πράξεις διακεκριμένος» ειδική διάταξη που καθόριζε ότι: «Επιτρέπεται υπό τους αυτούς όρους απονομή ηθικής αμοιβής διά διακεκριμένος πράξεις και εκτός του πεδίου της μάχης σχετι- ζομένας προς την ασφάλειαν του Κράτους και την τήρησιν της εν- νόμου τάξεως».

Με ΒΔ της 30ής Ιουλίου 1918 (ΦΕΚ Α' 170/3 Αυγούστου 1918) καθορίστηκαν:• Μετά τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 14 του ΒΔ της 31ης Οκτωβρίου 1917 «Περί ηθικών αμοιβών διά πράξεις διακεκριμέ­νος», προστέθηκαν τα εξής: «Ο Πολεμικός Σταυρός περιλαμβάνει

τρεις τάξεις, A', Β', και Γ, απονεμόμενος κατ’ ανιούσαν κλίμακα από τάξεως εις τάξιν ή και απ’ ευθείας εις οιανδήποτε τάξιν. Ο Πο­λεμικός Σταυρός είναι είς και ο αυτός εις οιανδήποτε τάξιν και αν ανήκει, της διακρίσεως της τάξεως σημειουμένης επί της ταινίας εξ’ ής εξαρτάται ούτος, φερόμενος ως ακολούθως: Η της Α' τάξε­ως ταινία φέρει αμέσως άνωθεν του σημείου εξαρτήσεως του Πο­λεμικού Σταυρού κλάδον δάφνης χαλκούν, η της Β' τάξεως ταινία φέρει αστέρα χαλκούν και η της Γ' τάξεως φέρεται άνευ ουδενός ετέρου διακριτικού επ’ αυτής. Η διάμετρος του εν τη Β1 τάξει φε- ρομένου αστέρος είναι 8 χιλ. Δι1 εκάστην μνείαν εν τη Ημερήσια Διαταγή, το τετιμημένον διά Πολεμικού Σταυρού οιασδήποτε τά­ξεως άτομον προσαρτά επί της ταινίας της φερούσης τον Σταυ­ρόν αστερίσκον αργυροποίκιλτον διαμέτρου 4 χιλ., τοποθετούμε- νον κάτωθι του μέσου της δάφνης διά τον Α' τάξεως Πολεμικόν Σταυρόν και περιφερικώς εφ ’ όσον είναι πλείονες των τριών εκ των κάτω προς τα δεξιά και άνω περί τον μέγαν αστέρα διά τον Β1 τάξεως Πολεμικόν Σταυρόν, διά δε τον Γ1 τάξεως οι αστερίσκοι φέ- ρονται οριζοντίως. Οι αστερίσκοι ούτοι διατηρούνται εν περιπτώ- σει προβιβασμού από τάξεως εις τάξιν. Το ενδεικτικόν της απονο­

μής πολεμικού Σταυρού τεμάχιον ταινίας το φερόμενον εν τη θέσει των παρασήμων εν τη μικρά στολή, φέρει της μεν Α1 τάξεως τον κλάδον δάφνης, της Β1 τον αστέρα και της Γ φέρεται απλούν».• Μετά την τετάρτη παράγραφο του άρ­θρου 15 του αυτού Διατάγματος προστέθη­καν τα εξής: "Το δικαίωμα της απονομής Πολεμικού Σταυρού Β' Τάξεως ανήκει μό­νον εις τον Αρχηγόν του Στρατού, Α' Τάξε­ως εις τον Υπουργόν των Στρατιωτικών κα­τόπιν προτάσεων υποβαλλομένων ιεραρχι­κώς. Ο Υπουργός των Στρατιωτικών δύνα- ται να προαγάγη από τάξεως εις τάξιν ή και να απονείμη απ’ ευθείας οιασδήποτε τάξε­ως Πολεμικόν Σταυρόν, άνευ ουδεμιάς ετέ- ρας διατυπώσεως. Απαντες οι μέχρι σήμε­ρον απονεμηθέντες Πολεμικοί Σταυροί θε­ωρούνται Γ' Τάξεως. Αι τέσσαρες πρώται παράγραφοι του Αρθρου 15 του από 31 Οκτ. 1917 Β.Δγματος ισχύουσαι, αφορώσι μόνον εις την απονομήν Πολεμικού Σταυρού Γ1 Τά­

ξεως. Το δικαίωμα της αποκτήσεως εκτάσεως γης, του υπ' αριθ. 2467 της 20ής Μαϊου 1917 Δγματος της τέως προσωρινής κυβερ- νήσεως Θεσσαλονίκης, θα έχωσι μόνον τα άτομα τα τιμηθέντα διά Πολεμικού Σταυρού Α1 Τάξεως . Το δικαίωμα της απονομής Πολε­μικού Σταυρού πάσης τάξεως εις πρόσωπα υπαγόμενα εις την αρ­μοδιότητα του Υπουργείου των Ναυτικών, ανήκει μόνον εις τον Υπουργόν των Ναυτικών, δυνάμενον να προαγάγη από τάξεως εις τάξιν ή και να απονείμη απ’ ευθείας οιασδήποτε τάξεως Πολεμι­κόν Σταυρόν, άνευ ουδεμιάς ετέρας διατυπώσεως».

Με ΒΔ της 18ης Ιουνίου 1919 (ΦΕΚ Α1140/24 Ιουνίου 1919) κα­θορίστηκε ότι το δίπλωμα απονομής Πολεμικού Σταυρού θα υπο­γραφόταν από εκείνους που τον απένειμαν, δηλαδή τον υπουργό των Στρατιωτικών ή των Ναυτικών, τον αρχηγό του Στρατού, τους διοικητές σωμάτων στρατού και τους διοικητές μεραρχιών. Επί του διπλώματος θα αναγραφόταν ολόκληρη η στην ημερησία δια­ταγή μνεία. Με ΒΔ της 5ης Οκτωβρίου 1919 (ΦΕΚ Α1 229/17 Οκτω­βρίου 1919) προστέθηκε, μετά την τελευταία παράγραφο του άρ­θρου 15 του από 31 Οκτωβρίου 1917 ΒΔ και μετά την τροποποίηση του αυτού άρθρου διά του από 30 Ιουλίου 1918 ΒΔ το εξής: «Ομοί­ως ο Αρχηγός του Στρατού δύναται να παρασημοφορή διά Πολε­μικού Σταυρού Α1 Τάξεως τας Σημαίας των κατά τον παρόντα αγώ­να διακριθέντων Συνταγμάτων».

Ο Πολεμικός Σταυρός 1916-1917 έχει μορφή κατακόρυφου ξί­φους το οποίο επικάθεται σε κυκλικό δάφνινο στεφάνι. Πίσω από το ξίφος και το στεφάνι απεικονίζεται οριζόντια ταινία η οποία φέ­ρει χαραγμένη ή ανάγλυφη την επιγραφή «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ». Στην

60

Page 59: Στρατιωτική Ιστορία 130

Ο αντιστράτηγος Δημ. Ιωαννου. Ελαβε μέρος στην Κρητική Επανασταση του 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13), στον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Μακεδονικό Μέτωπο, 1917-18) και στη Μ ικρασιατική Εκστρατεία (1919-21). Δ ιε τέλ εσ ε διοικητής του 2ου Συντάγματος Ευζώνων, επιτελάρχης του Στρατο ύ Ηπείρου, διοικητής της Μ εραρχίας Αρχιπελάγους, των VII, VIII και IX Μεραρχιών, των Α και Γ ΣΣ, της Σ τρ ατιά ς Ηπείρου και του Σώματος Στρ ατο ύ Σμύρνης. Σ τη φωτογραφία φ έρει τις εξής τιμ ητικές διακρίσεις: Ανώτερο Ταξιάρχη Σωτήρος, Ανώτερο Ταξιάρχη Σερβικού Λευκού Α ετού μ ετά ξιφών. Ταξιάρχη της Λεγεώ νος της Τιμής (Γαλλίας), Πολεμικό Σταυρό 1916-17Α ’ Τάξεως, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Α ’ Τάξεως, Μ ετάλλια Βαλκανικών Πολέμων (Ελληνοτουρκικού και Ελληνοβουλγαρικού), Δ ιασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης", Γαλλικό Πολεμικό Σταυρό Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου.

πίσω όψη του μεταλλίου αναγράφεται σε δύο γραμμές «ΕΛΛΑΣ 1916-1917». Οι πρώτοι πολεμικοί σταυροί, που ήταν από άργυρο, κατασκευάστηκαν στο Γαλλικό Νομισματοκοπείο (3). Στη συνέχεια κατασκευάστηκαν και από άλλους κατασκευαστές στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν δέκα περίπου κα­τασκευαστικές ποικιλίες Πολεμικού Σταυρού 1916-1917. Αυτοί οι σταυροί διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τις λεπτομέρειες των γραμμάτων και των γλυπτών παραστάσεων της εμπρόσθιας όψης και της επιγραφής της οπίσθιας όψης, τις διαστάσεις, την ανάρτη­ση, καθώς και ως προς το είδος του μετάλλου από το οποίο είναι κατασκευασμένοι (άργυρος, λευκό μέταλλο, χαλκός ή χαλκός ε­παργυρωμένος).

Ο Πολεμικός Σταυρός 1916-1917 αποτέλεσε την αποκλειστική ηθική αμοιβή για διακεκριμένες πράξεις επί του πεδίου της μάχης κατά τον Α1 Παγκόσμιο Πόλεμο, την Εκστρατεία της Ουκρανίας και την πρώτη περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας μέχρι το τέλος Μαρτίου 1921, οπότε εκδόθηκε από τον επανελθόντα στην Ελλάδα βασιλιά Κωνσταντίνο το ΒΔ «Περί εκτελέσεως του νόμου ΓΡΣΗ περί συστάσεως Αριστείου Ανδρείας» (ΦΕΚ Α'47/23 Μαρτίου 1921). Από την έκδοση αυτού του ΒΔ και μέχρι το τέλος της Μι­κρασιατικής Εκστρατείας, το πολεμικό μετάλλιο που απονεμήθη- κε κατά πλειονότητα για διακεκριμένες πράξεις επί του πεδίου της μάχης ήταν το Αριστείο Ανδρείας. Από την περίοδο αυτή και μετά ο Πολεμικός Σταυρός, που είχε καθιερωθεί από την Προσω­ρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης, τέθηκε στη δεύτερη θέση ως προς την αρχαιότητα των πολεμικών μεταλλίων.

Ο αριθμός των Πολεμικών Σταυρών που απονεμήθηκαν σε α­ξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτες του Στρατού, καθώς και σε στρατιωτικούς συμμάχων κρατών, κατά τη διάρκεια του Α1 Παγκοσμίου Πολέμου και της εκστρατείας της Ουκρανίας, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Το ίδιο δύσκολο να εκτιμηθεί είναι και ο α­ριθμός των Πολεμικών Σταυρών που απονεμήθηκαν κατά τη διάρ­κεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Αυτό οφείλεται στο ότι οι α­

πονομές Πολεμικών Σταυρών, εκτός αυτών του Υπουργού Στρα­τιωτικών, που ήταν ελάχιστες (4) , δεν αναγράφονταν στις εγκύ­κλιες διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών, παρά μόνο στις η­μερήσιες διαταγές των σχηματισμών, των οποίων η έρευνα είναι σχεδόν αδύνατη.

Ο Πολεμικός Σταυρός 1916-1917 Α' Τάξεως απονεμήθηκε και σε 14 πολεμικές σημαίες συνταγμάτων με την παρακάτω Ημερή­σια Διαταγή Στρατιάς της 30ής Οκτωβρίου 1920, την οποία υπο­γράφει ο αρχηγός του Στρατού, αντιστράτηγος Λ. Παρασκευόπου- λος: «Λαβών υπ’ όψει μου υποβληθείσας μοι προτάσεις παρά των Σωμάτων Στρατού και Μεραρχιών διά τας μέχρι τέλους του 1919 ε- νεργηθείσας επιχειρήσεις και έχων υπ’ όψει μου το από 31ης Οκτωβρίου 1917 Β.Δ. ως ετροποποιήθη διά του από 5ης Οκτωβρί­ου 1919 τοιούτου, απονέμω τον Πολεμικόν Σταυρόν Α' Τάξεως εις τας Σημαίας των κάτωθι Συνταγμάτων: 5ον Πεζικόν I Μεραρχίας, 1ον Πεζικόν II Μεραρχίας, 5/42 Ευζώνων XIII Μεραρχίας, 3ον Πεζι­κόν XIII Μεραρχίας, 35ον Πεζικόν IV Μεραρχίας, 12ον Πεζικόν III Μεραρχίας, 9ον Κρητών Μεραρχίας Κρήτης, 7ον Κρητών Μεραρ­χίας Κρήτης, 9ον Πεζικόν XIV Μεραρχίας, 1ον Σερρών Μεραρχίας Σερρών, 2ον Σερρών Μεραρχίας Σερρών, 3ον Σερρών Μεραρχίας Σερρών, 5ον και 6ον Αρχιπελάγους Μεραρχίας Αρχιπελάγους, διό­τι τα Συντάγματα ταύτα κατά τον παρόντα υπέρ του Δικαίου και της Ελευθερίας Παγκόσμιον Πόλεμον διεκρίθησαν διά της γεν- ναιότητος, της αυτοθυσίας και του ηρωισμού των, απελευθερώ- σαντα υποδούλους αδελφούς μας και πολυπαθή πάτρια εδάφη, εφ ’ ών αι Σημαίαι αύται υπερηφάνως εκυμάτισαν».

Αυτή ήταν και η μοναδική περίπτωση απονομής Πολεμικών Σταυρών 1916-1917 σε σημαίες μονάδων, καθόσον κατά τη διάρ­κεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας δεν απονεμήθηκαν Πολεμι­κοί Σταυροί παρά μόνο Ταξιάρχες Αριστείου Ανδρείας σε σημαίες συνταγμάτων.

Με μεταβατική διάταξη του εκτελεστικού διατάγματος του Νόμου «Περί συστάσεως Αριστείου Ανδρείας», δινόταν η δυνατό­τητα σε όσους στρατιωτικούς είχαν τιμηθεί προ της δημοσίευσής του με Πολεμικό Σταυρό οιασδήποτε τάξης, να ζητήσουν με ανα­φορά τους ιεραρχικώς υποβαλλόμενη, να τον ανταλλάξουν με Αρι­στείο Ανδρείας. Φαίνεται ότι αυτή η διάταξη δεν είχε μεγάλη απή­χηση, αφού από έρευνα σε όλες τις εγκύκλιες διαταγές της πε­ριόδου 1921-1922 καταμετρήθηκαν ανταλλαγές που αφορούσαν μόνο τέσσερις περιπτώσεις πολεμικών σημαιών, 28 περιπτώσεις α­ξιωματικών και έξι περιπτώσεις υπαξιωματικών-στρατιωτών.

Από το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας, οπότε οι σχη­ματισμοί έπαψαν να απονέμουν Πολεμικούς Σταυρούς, μέχρι το τέλος του 1922 και στη συνέχεια κατά τα δύο επόμενα χρόνια (1923 και 1924), παρατηρούνται πλέον στις εγκύκλιες διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών αρκετές αναδρομικές απονομές Πολε­μικών Σταυρών (5). Αυτές αφορούν κυρίως αξιωματικούς, στρα­τιώτες και χωροφύλακες που φονεύθηκαν ή έγιναν ανάπηροι κατά τον πόλεμο και ξένους αξιωματικούς ή ιδιώτες (Σέρβους, Ιταλούς,

61

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Page 60: Στρατιωτική Ιστορία 130

Πολεμικός Σταυρός 1916-1917. Εικονίξονται οι τρ εις τά ξεις και η πίσω όψη του. Οι μικροί αστερίσκοι δηλώνουν π ρόσθετες απονομές.

Ο αντιστράτηγος Ιωάν. Πιτσίκας. Ελαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13), στον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Μ ικρασιατική Εκστρατεία και στον Ελληνοϊταλικό και στον Ελληνογερμανικό πόλεμο 1940-41, κατά τον οποίο δ ιετέλεσ ε διο ικητής του Τμήματος Στρατιά ς Δυτικής Μακεδονίας. Σ τη φωτογραφία φ έρει τις εξής τιμητικές διακρίσεις: Μεγαλόσταυρο Γεωργίου Α 'μ ε τά ξιφών, Ανώτερο Ταξιάρχη Φοίνικος, Χρυσό Σταυρό Σωτήρος, Χρυσό Αριστείο Ανδρείας 1922, Πολεμικό Σταυρό 1916-1917Β ' Τάξεως με δύο πρόσθετες απονομές, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Α’ Τάξεως, Μ ετάλλια Βαλκανικών Πολέμων (Ελληνοτουρκικού και Ελληνοβουλγαρικού), Διασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης", Χρυσό Αριστείο Ανδρείας 1940, Πολεμικό Σταυρό 1940 Α' Τάξεως, Μ ετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων 1940.

<cCL

Αμερικανούς) οι οποίοι ως μέλη του Ερυθρού Σταυρού ή φιλαν­θρωπικών οργανώσεων προσέφεραν υπηρεσίες στους πολεμιστές και στον τοπικό ελληνικό πληθυσμό κατά τη διάρκεια της εκκένω­σης της Μ. Ασίας. Στις εγκύγκλιες διαταγές αυτής της περιόδου καταμετρήθηκαν 53 απονομές Πολεμικών Σταυρών Α' Τάξεως, 10 απονομές Β' Τάξεως, 237 Γ1 Τάξεως, έξι προαγωγές Β1 Τάξεως σε Α1 Τάξη και 32 προαγωγές Γ' Τάξεως σε Β' Τάξη (σύνολο απονομών και προαγωγών 338). Οι περισσότεροι Πολεμικοί Σταυροί Α' Τάξεως α- πονεμήθηκαν σε αξιωματικούς, στρατιώτες και χωροφύλακες που φονεύθηκαν μαχόμενοι ηρωικώς, ενώ οι περισσότεροι Πολεμικοί Σταυροί Γ1 Τάξεως σε αξιωματικούς, στρατιώτες και χωροφύλακες που έμειναν ανάπηροι (απώλεσαν μέλος του σώματός τους ή τυ­φλώθηκαν) από τραυματισμούς σε μάχες.

Σε αυτές τις εγκύκλιες διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτι­κών περιλαμβάνονται και οι περιπτώσεις απονομών που αναφέρο- νται ενδεικτικά παρακάτω:

Στην υπ' αριθ. 542/26 Μαϊου 1923 εγκύκλιο του Υπουργείου Στρατιωτικών αναφέρεται: «Απονέμομεν τον Πολεμικόν Σταυρόν Α' Τάξεως εις τον Λοχαγόν Πεζικού Παπαδάκην Ανδρέαν, διότι κα­τά τας εν Μ.Ασία μάχας από 1-13 Ιουλίου 1921 υπηρετών εις 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων επεδείξατο εξαιρετικήν ανδρείαν και ικανότη­τα, αψηφών δε πάντα κίνδυνον εξεδίωξε δι' αποφασιστικής κινή- σεως τον εχθρόν εκ του παρά το χωρίον Μαλιάμπεση λόφον, μο­λονότι δε προσεβλήθη διά της σπάθης του ιππικού, κατόρθωσε διά της προσωπικής του ανδρείας και ικανότητος να παραμείνη ο λόχος του ακλόνητος, τρέψας εν τέλει πλέον των 1.500 ιππέων εις φυγήν, διά δε της κινήσεως ταύτης ηδυνήθη το υπόλοιπον τμήμα του Τάγματός του να καταλά6η το σπουδαίον σημείον Κιρκ-κιζ Νταγ και να εξαναγκάση εις υποχώρησιν τον εχθρόν κατά 15 χι­λιόμετρα μακράν της γραμμής μάχης της Μεραρχίας».

Στην υπ’αριθ. 414/23 Μαϊου 1924 εγκύκλιο του Υπουργείου Στρατιωτικών αναφέρεται: «Απονέμομεν τον Πολεμικόν Σταυρόν Α1 Τάξεως εις τους κάτωθι:1) Λοχαγόν Πυροβολικού Τριβυζάν Αριστείδην, διότι κατά την μά­χην της 16ης Αυγούστου 1921 επί των υψωμάτων Γιαμάκ, ανατολι- κώς του Σαγγαρίου, Διοικητής ων της laäM.O.n., εύρεν ηρωικόν θάνατον βληθείς υπό εχθρικής βολίδος, καθ’ ήν στιγμήν επί κα- ταφανεστάτου εις τον εχθρόν σημείου ευρισκόμενος, διηύθυνε το πυρ της Μοίρας του, σκορπίζων τον θάνατον εις τας επιτιθεμέ-

νας εχθρικός φάλαγγας.2) Υπίλαρχον Ραφτόπουλον Δημήτριον, διότι την 11 ην Ιουνίου 1920, οπότε υπηρέτει εις το απόσπασμα Τσαγγαρίδου, διαταχθείς να επιτεθή κατά του μετά μάχην βορείως της Μπενοχώρας υπο- χωρήσαντος Τάγματος «Αφιόν Καραχισσάρ», κατόρθωσε δι' αλλη­λοδιαδόχων πεζομαχιών να πλησιάση τον εχθρόν εις απόστασιν 200 μέτρων, υπό σφοδρότατα πυρά και δι’ επελάσεως να επιτύχη την πλήρη συντριβήν και διασκόρπισιν του εχθρικού Τάγματος, ε­ντός του παρακειμένου δάσους, συμπαραλαβών επί των ισχίων του ίππου του τον συνάδελφόν του υπίλαρχον Ζουμπουλάκην Ηρακλήν, όν διέσωσεν εκ βεβαίου θανάτου, δούς ούτω παράδειγ­μα συναδελφικής αλληλεγγύης».

Οι αναδρομικές απονομές Πολεμικών Σταυρών 1916-1917 για πολεμική δράση έπαψαν στις αρχές του 1925, μετά την έκδοση της υπ’ αριθ. 754/18 Δεκεμβρίου 1924 εγκυκλίου του Υπουργείου Στρατιωτικών. Με την εγκύκλιο αυτή κοινοποιήθηκε διαταγή του υπουργού προς όλες τις στρατιωτικές Αρχές με τίτλο «Περί υπο­βολής ονομαστικών καταστάσεων τετιμημένων διά Μεταλλίου Στρατιωτικής Αξίας, Πολεμικού Σταυρού, Νίκης και Βαλκανικών Πολέμων και μή λαβόντων τα οικεία διάσημα και Διπλώματα και παύσεως υποβολής προτάσεων προς απονομήν αυτών των μεταλ­λίων», η οποία ανέφερε: «Θεωρών την σημερινήν της ειρήνης πε­ρίοδον ως μή δικαιολογούσαν την απονομήν ηθικών αμοιβών και ι­δία Πολεμικού Σταυρού και Μεταλλίου Στρατιωτικής Αξίας, εκτός εξαιρετικώς παρουσιαζομένων περιπτώσεων, και επιθυμών όπως άπαντες γενικώς οι τετιμημένοι διά των εν περιλήψει μεταλλίων ε- φοδιασθώσι διά των οικείων διασήμων και Διπλωμάτων, παύση δε άπαξ διά παντός η διαρκής προς τούτο απασχόλησις της υπηρε­σίας υπό των Στρατιωτικών και Πολιτικών Αρχών, εντέλλομαι όπως τα Σώματα και Στρατιωτικά Καταστήματα υποβάλλωσιν απ’ ευθεί­ας ημίν ονομαστικός καταστάσεις διά των κάτωθι Μεταλλίων τετι- μημένων Αξκών και Οπλιτών και μή λαβόντων εισέτι τα σχετικά διάσημα και Διπλώματα.1. Κατάστασιν των διά Μεταλλίων Στρατ. Αξίας τετιμημένων Αξκών.2. Ομοίαν των διά Πολεμικού Σταυρού τετιμημένων Αξκών και Οπλιτών.3. Ομοίαν των Αξκών και Οπλιτών των διά Συμμαχικού Μεταλλίου Νίκης τετιμημένων.

62

Page 61: Στρατιωτική Ιστορία 130

Πολεμικός Σταυρός 1940. Εικονίζονται οι τρεις τά ξεις και η πίσω όψη του. Τα στέμματα επί των ταινιών δηλώνουν π ρόσθετες απονομές.

4. Ομοίαν των διά των Μεταλλίων των Πολέμων 1912 και 1913 τετι- μημένων.

Οι ανωτέρω καταστάσεις δέον να περιέλθωσιν ημίν το βραδύ- τερον μέχρι της 15ης Φεβρουάριου 1925. Από της αυτής ημερο­μηνίας θέλει παυσει η υποβολή αναφορών κλπ. σχετικώς με την α­πονομήν ή αποστολήν οιουδήποτε Μεταλλίου (6). Προτάσεις δι' α­πονομήν Μεταλλίων Στρατιωτικής Αξίας θα υποβάλλωνται μόνον οσάκις θα διατάσσηται τούτο υπό του Υπουργείου.

Ομοίως τοιαύται προς απονομήν Πολεμικού Σταυρού θα υπο- βάλλωνται εις εξαιρετικωτάτας περιστάσεις και κατόπιν ενεργεί- ας ενόρκου προανακρίσεως μόνον οσάκις πρόκειται περί προσφά­του δράσεως και τη προηγουμένη εγκρίσει ημών και ουχί τοιαύτης παρωχημένης εποχής, ης η εξέτασις νυν απαγορεύεται, συμφώ- νως προς τας σχετικός διατάξεις των «Περί απονομής ηθικών α­μοιβών» Διαταγμάτων. Οι κ.κ. Νομάρχαι προς ούς κοινοποιείται η παρούσα, παρακαλούνται όπως κοινοποιήσωσι ταύτην εις άπα- ντας τους Δημάρχους και Προέδρους Κοινοτήτων της περιφερεί- ας των διά την υποβολήν ημίν υπ’ αυτών παρομοίων καταστάσεων διά τους εφέδρους Αξκούς και Οπλίτας της περιοχής των εντός της ως άνω οριζομένης προθεσμίας».

Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση του Πολεμικού Σταυρού 1916-1917, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι από τη μελέτη των διαταγών και λοιπών εγγράφων που αφορούν τις απονομές πολεμικών ηθικών αμοιβών της περιόδου 1917-1922, διαφαίνεται ότι ο διχασμός, που ήταν το κυρίαρχο στοιχείο στην πολιτική ζωή του ελληνικού κράτους την περίοδο εκείνη, είχε επιπτώσεις και στην επιλογή των τιμητικών διακρίσεων που απονέμονταν στους ήρωες, με τη μία παράταξη να έχει σε μεγαλύτερη εκτίμηση τον Πολεμικό Σταυρό 1916-17 και την άλλη παράταξη να προτιμά το Αριστείο Ανδρείας.

ΠΟΛΕΜ ΙΚΟΣ ΣΤΑ ΥΡ Ο Σ 1940Με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, ένας από τους

πρώτους νόμους που ψηφίστηκαν από την κυβέρνηση ήταν και ο ΑΝ 2646/11 Νοεμβρίου 1940 «Περί ηθικών αμοιβών διά διακεκριμέ­νος πράξεις» (ΦΕΚ Α1 389/13 Νοεμβρίου 1940). Με αυτόν τον ΑΝ, που περιέχει το σύνολο των πολεμικών ηθικών αμοιβών, τροπο- ποιήθηκε ο τύπος του Πολεμικού Σταυρού για να αποκτήσει βασι­λικά χαρακτηριστικά. Στο κείμενό του αναφέρονται τα εξής για τον Πολεμικό Σταυρό: «Ο Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά Β.Δγματος με πρόταση του αρμοδίου επί των Στρατιωτικών Υπουργού εις τους Στρατιωτικούς Ξηράς, Θαλάσσης και Αέρος διά τας επί του πεδίου της μάχης διακεκριμένος πράξεις. Διά την α­πονομήν του Πολεμικού Σταυρού και του Αριστείου Ανδρείας πας ηγήτωρ εις του οποίου την αντίληψιν περιέπεσε ηρωική πράξις α­ποδεδειγμένη, υποβάλλει λεπτομερή έκθεσιν των γεγονότων εις τον Διοικητήν της μονάδος εις ήν ανήκει, μετά το πέρας της μά­χης. Ο Διοικητής της μονάδος μετά προηγουμένην εξακρίβωσιν και εκτίμησιν των γεγονότων περί απονομής ή μη του μεταλλίου,

διαμνημονεύει το ταχύτερον και ε­ντός το πολύ δέκα ημερών την πράξιν

εν τη ημερησία διαταγή του και εντός 48 ωρών υποβάλλει την πρότασίν του συνοδευο-

μένην και υπό αποσπάσματος της ημερησίας διαταγής, εις την προϊσταμένην αρχήν. Αυτή εξακριβώνουσα τα γεγονότα και απο- φαινομένη αιτιολογημένως υπέρ ή μη της απονομής, υποβάλλει ταύτην εντός 4 ημερών από της λήψεως εις την αμέσως προϊστα- μένην αρχήν. Εν συνεχεία διά της ιεραρχικής οδού η πρότασις προωθείται μέχρι του Υπουργείου Στρατιωτικών, το οποίον ενερ­γεί διά την έκδοσιν του Β. Διατάγματος. Ο Πολεμικός Σταυρός εί­ναι χάλκινος, διαστάσεων 4x4 εκ., πλατυνόμενος ολίγον κατά τα ά­κρα των τεσσάρων βραχιόνων αυτού. Μεταξύ των βραχιόνων του Σταυρού υπάρχουσι ξίφη διασταυρούμενα με τας λαβάς προς την βάσιν. Εν τω μέσω του σταυρού υπάρχει κύκλος διαμέτρου 15 χιλ. εν τω οποίω απεικονίζεται το οικόσημον της Α.Μ. του Βασιλέως. Υπερθεν της άνω πτέρυγος φέρει στέμμα. Η ταινία του σταυρού έχει πλάτος 36 χιλ. και αποτελείται εκ μετάξινου υφάσματος μετά τριών ραβδώσεων, ισομέτρων, χρώματος των μεν εξωτερικών βα- θέος ερυθρού, της δε μέσης βαθέος κυανού. Ο Πολεμικός Σταυ­ρός περιλαμβάνει τρεις τάξεις, A1, Β’, και Γ. Ο της Α1 τάξεως έχει στέμμα χρυσούν, ο της Β’ αργυρούν και ο της Γ χαλκούν. Το με- τάλλιον του Πολεμικού Σταυρού επιδίδεται υπό του Διοικητού της Μονάδος εις ην υπηρετεί ο τιμώμενος. Τα της τελετής απονομής καθορίζει ο Διοικητής της Ανωτέρας Στρατιωτικής Αρχής του τό­που, ένθα υπηρετεί ή διαμένει ο τιμώμενος. Ο αριθμός των απο- νεμητέων Πολεμικών Σταυρών είναι απεριόριστος. Δι1 εκάστην νε- ωτέραν πράξιν αξίαν αμοιβής τού τιμηθέντος διά Πολεμικού Σταυρού, υποβάλλεται εκ νέου ιεραρχικώς πρότασις μετ' αντι­γράφου της διαμνημονεύσεως αυτού εν τη Ημερησία Διαταγή, εις τον αρμόδιον Υπουργόν, όστις και προκαλεί την έκδοσιν νέου Β. Δγματος απονομής. Μετά την έκδοσιν του Β. Δγματος τούτου πα­ρέχεται η άδεια εις τον εκ νέου τιμηθέντα, να προσαρτήση εν τω μέσω της ταινίας του διασήμου στέμμα αργυροποίκιλτον μεγέ­θους 5 χιλ. Εάν απονεμηθώσι πλείονα του ενός στέμματα, ταύτα φέρονται οριζοντίως επί της ταινίας του διασήμου. Προσάρτησις πλειόνων των τριών στεμμάτων επί της ταινίας δεν επιτρέπεται (7). Ο Πολεμικός Σταυρός συνοδεύεται υπό ιδίου διπλώματος υ- πογραφομένου υπό του αρμοδίου Υπουργού, επί του οποίου ανα­γράφεται η εν τη Ημερησία Διαταγή μνεία τού τιμωμένου στρατιω­τικού ή η πρότασις της αρμοδίας Αρχής διά τους μη στρατιωτι­κούς. Τα μέχρι της ισχύος του παρόντος απονεμηθέντα μετάλλια του Πολεμικού Σταυρού ως και του Αριστείου Ανδρείας διατηρού­νται διεπόμενα υπό των διατάξεων δυνάμει των οποίων απενεμή- θησαν (8). Πάσα διάταξις Νόμου ή Διατάγματος αντικειμένη εις τας διατάξεις του παρόντος καταργείται. Η ισχύς του παρόντος Νόμου άρχεται από της 28ης Οκτωβρίου 1940».

Μετά την έκδοση του ΑΝ 2646/1940, ακολούθησε μια σειρά άλ­λων ΑΝ, νομοθετικών διαταγμάτων και διαταγών του ΓΕΣ που τον τροποποίησαν ή τον συμπλήρωσαν.

63

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Page 62: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Με τον ΑΝ 2746/1940 (ΦΕΚ Α’,461/31 Δεκεμβρίου 1940) «Περί ε- πεκτάοεως του ΑΝ 2646/1940, Περί ηθικών αμοιβών διά διακεκρι­μένος πράξεις εις το Β. Ναυτικόν και την Β. Αεροπορίαν» (Αρθρο 5), αποφασίστηκε: «Ηθικαί αμοιβαί δύνανται να απονεμηθώσι και εις Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς και Οπλίτας του Στρατού Ξη­ρός, της Β. Χωροφυλακής, του Β. Ναυτικού και της Β. Αεροπορίας, πίπτοντας επί του πεδίου της μάχης, εφόσον προ του θανάτου των εξετέλεσαν πράξιν τινά ανταποκρινομένην εις τινα των περι­πτώσεων του ΑΝ 2646/1940».

Με τον ΑΝ 3120/1942 «Περί τροποποιήσεως άρθρων τινών του υπ’ αριθ. 2646/1940 ΑΝ Περί ηθικών αμοιβών διά διακεκριμένος πράξεις» (ΦΕΚ Α,23/Λονδίνο) της εξόριστης κυβέρνησης καθορί­στηκε: «Είς ουδένα απονέμεται διά πρώτην φοράν Πολεμικός Σταυρός ανώτερος της Γ’ Τάξεως. Διά μεταγενεστέρας καλάς υ­πηρεσίας, ο ήδη τιμηθείς προάγεται κατά σειράν, είτε διά της προσθήκης των κεκανονισμένων κατά Νόμον στεμμάτων, είτε διά της προαγωγής εις την αμέσως ανωτέραν τάξιν, εις τρόπον ώστε το αυτό πρόσωπον δύναται να τιμηθή διά την συνέχισιν καλών Εθνικών υπηρε­σιών δώδεκα εν συνόλω φοράς, δεδομέ­νου ότι ο Σταυρός εκάστης Τάξεως απο- νέμεται άνευ ετέρου την πρώτην φοράν και κατόπιν διά της προσθήκης μέχρι τριών στεμμάτων, τα οποία είναι χαλκά διά την Γ' τάξιν, αργυρά διά την Β’ τάξιν και χρυσά διά την Α’ τάξιν» (9).

Με το ΝΔ 299/1947(ΦΕΚ Α’ 77/19 Απριλίου 1947) «Περί διατάξεων αφορω- σών ηθικός αμοιβάς διά διακεκριμένος πράξεις» καθορίστηκε: «Αι περί απονο­μής ηθικών αμοιβών διά διακεκριμένος πράξεις διατάξεις του ΑΝ 2646/1940, θα εφαρμόζονται και κατά την μη πολεμι- κήν περίοδον εις ας περιπτώσεις τμήμα­τα στρατού διατίθενται και μετέχουσι στρατιωτικών ενεργειών εναντίον λη-

Υποστράτηγος της περιόδου του μεσοπολέμου. Ελαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13), στον Α ’Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Εδώ φ έρε ι τις παρακάτωτιμητικές διακρίσεις: Χρυσό Σταυρό Σωτήρος, Χρυσό Αριστείο Ανδρείας, Πολεμικό Σταυρό 1916-1917, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Β ’ Τάξεως, Μ ετάλλια Βαλκανικών Πολέμων (Ελληνοτουρκικού και Ελληνοβουλγαρικού), Διασυμμαχικό Μ ετάλλιο "Νίκης", Γ ιλλ ικό Πολεμικό Σταυρό Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου, Χρυσό Μ ετάλλιο Ανδρείας Μίλος Ομπιλιτς (σέρβικά).

στρικών συμμοριών ή ενόπλων στασιαστών ή ενόπλων ατόμων, ε­πικινδύνων εις την δημοσίαν ασφάλειαν και τάξιν, ή οργάνων ξέ­νων προπαγανδών δρώντων ομαδικώς ή μεμονωμένως».

Με διαταγές του ΓΕΣ που εκδόθηκαν στις 16-9-47 και στις 2-4- 48 γνωστοποιήθηκε στα A’, Β’ και Γ’ Σώματα Στρατού, στην XII Με­ραρχία και στην Α.Σ.Δ. Πελοποννήσου αντίστοιχα ότι: «Ο Βασιλεύς εξεχώρησε το δικαίωμα της απονομής του Πολεμικού Σταυρού εις τους διοικητάς τών μονάδων αυτών με σκοπό την ευχερέστερη και ταχύτερη απονομή του μεταλλίου εις τους διακρινόμενους επί του πεδίου της μάχης. Μετά την απονομή τα σχετικά δικαιολογη- τικά μετά ονομαστικής καταστάσεως και χρονολογιών απονομής θα υποβάλλονται εις το Υπουργείον Στρατιωτικών, διά την έκδο- σιν των σχετικών ΒΔ και ονομαστικών διπλωμάτων απονομής του μεταλλίου» (10).

Με Γενική Διαταγή του ΓΕΣ που εκδόθηκε στις 7-12-1948 κα­θορίστηκαν τα εξής: «Ο Πολεμικός Σταυρός διακρίνεται εις τρεις τάξεις ήτοι: της Γ’ Τάξεως, δ ι’ ον προτείνονται οι οπλίται και κατώ­

τεροι Αξκοί μέχρι και του βαθμού του Λοχαγού, της Β’ Τάξεως, δι1 ον προτείνονται Ανώτεροι Αξκοί, και της Α’ Τάξεως, δι’ ον προτεί- νονται Ανώτατοι Αξκοί. Ιδιώται δύναται να προταθώσι μόνον διά το Μετάλλιον Εξαιρέτων Πράξεων». Την παραπάνω διαταγή, που κα­θόριζε την αναλόγως του βαθμού απονομή της κάθε τάξης του Πολεμικού Σταυρού, αντικατέστησε στις 2-2-1949 άλλη Γενική Δια­ταγή του ΓΕΣ με την οποία επανακαθορίστηκε ότι: «Η τάξις του Πολεμικού Σταυρού δι’ ον προτείνεται εις Αξκός ή οπλίτης είναι ανάλογος της σπουδαιότητος της διακεκριμένης πράξεως και ου- χί του βαθμού ον φέρει και ουδείς δύναται να τιμηθή διά Πολεμι­κού Σταυρού Β’ ή Α' Τάξεως εάν προηγουμένως δεν έχει τιμηθεί διά Πολεμικού Σταυρού Γ’ Τάξεως. Διά μεταγενεστέρας καλάς υ­πηρεσίας ο ήδη τιμηθείς τιμάται και πάλιν, είτε διά της προσθήκης των κεκανονισμένων κατά νόμον στεμμάτων, είτε διά της προαγω­γής εις την αμέσως ανωτέραν τάξιν».

Στις 8-6-1949 εκδόθηκε διαταγή του αρχιστρατήγου προς τα ΣΣ και τις ΑΣΔ με την οποία γνωστοποιήθηκε ότι ανακλήθηκε το

εκχωρηθέν από τον βασιλιά δικαίωμα απονο­μής Πολεμικού Σταυρού στους διοικητές τους.

Ο Πολεμικός Σταυρός 1940 είναι χάλκι­νος, μετά ξιφών, εστεμμένος. Το στέμμα στην Γ’ Τάξη είναι από χαλκό, στη Β’ Τάξη από άργυρο και στην Α’ Τάξη από άργυρο ε­πιχρυσωμένο. Στην οπίσθια όψη του μεταλ­λίου αναγράφεται η χρονολογία 1940. Εχει κατασκευασθεί από επτά τουλάχιστον κατα­σκευαστές, εκ των οποίων μόνο δύο έχουν κατασκευάσει και τις τρεις τάξεις. Η πληθώ­ρα των κατασκευαστών δημιούργησε και πολλές ποικιλίες του μεταλλίου, που διαφέ­ρουν μεταξύ τους στις διαστάσεις, στο σχή­μα και στο μέγεθος των στεμμάτων τους, στην κεντρική παράσταση της εμπρόσθιας όψης και στο σχήμα ή στο μέγεθος των α­ριθμών στη χρονολογία της οπίσθιας όψης.

Ο Πολεμικός Σταυρός 1940 απονεμήθη- κε κατά την περίοδο 1940-1949 και αργότερα κατά τον πόλεμο της Κορέας. Οι απονομές του είναι πολυάριθμες και περιέχονται όλες στις εγκύκλιες διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών. Κατά τη διάρκεια του Ελλη- νοϊταλικού και Ελληνογερμανικού Πολέμου

δεν εκδόθηκαν πολλά ΒΔ απονομής Πολεμικών Σταυρών, διότι με την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς πολλές προτά­σεις δεν υλοποιήθηκαν. Κατά την περίοδο της κατοχής πραγματο- ποιήθηκαν απονομές Πολεμικών Σταυρών τόσο από την κατοχική κυβέρνηση, όσο και από την εξόριστη κυβέρνηση. Από την κατο­χική κυβέρνηση απονεμήθηκε μεγάλος αριθμός Πολεμικών Σταυ­ρών σε αξιωματικούς και στρατιώτες που διακρίθηκαν ή φονεύθη- καν στο πεδίο της μάχης κατά τις επιχειρήσεις της περιόδου 1940-41 εναντίον των ιταλικών και γερμανικών στρατευμάτων. Από την εξόριστη κυβέρνηση (που μέχρι τον Απρίλιο του 1943 είχε ως έδρα το Λονδίνο και στη συνέχεια το Κάιρο) απονεμήθηκαν Πολεμικοί Σταυροί σε στρατιωτικούς συμμάχων χωρών που πολέμησαν μαζί με τους Ελληνες στην Ελλάδα ή στη Μέση Ανατολή και σε πολεμι­στές των ελληνικών μονάδων Μέσης Ανατολής (III EOT, Ιερός Λό­χος κλπ.) που διακρίθηκαν σε επιχειρήσεις κατά των δυνάμεων του Αξονα την περίοδο 1942-44.

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας απονεμήθηκαν ανα­δρομικά Πολεμικοί Σταυροί για την περίοδο 1940-1945 και στη συ­νέχεια, μετά από το 1946, για τις πολεμικές επιχειρήσεις της πε­ριόδου 1946-1949.

Τα συνεχώς εκδιδόμενα ΒΔ και οι διαταγές του ΓΕΣ περί ηθι­κών αμοιβών δημιούργησαν σύγχυση ως προς την εκάστοτε απο- νεμόμενη τάξη του Πολεμικού Σταυρού και ανομοιότητα στις α­πονομές και στις προαγωγές Πολεμικών Σταυρών κατά την περίο­

64

Page 63: Στρατιωτική Ιστορία 130

δο 1940-1950, Αυτό συνέβη διότι ανάλογα με τις εκάστοτε ισχύου- σες διατάξεις, για τις ίδιες διακεκριμένες πράξεις, σε άλλες περι­πτώσεις δόθηκαν ως πρώτη απονομή πολεμικοί Σταυροί Α’ ή Β’ Τά­ξεως και σε άλλες Γ’ Τάξεως. Κατά συνέπεια οι πολεμικοί Σταυροί 1940, Α’ και Β’ Τάξεως, έχουν διαφορετική βαρύτητα σε κάθε περί­πτωση, που εξαρτάται από τις προϋποθέσεις απονομής σι οποίες ίσχυαν όταν απονεμήθηκαν.

Εκτός από την έλλειψη σταθερών κριτηρίων στις απονομές και στις προαγωγές των τάξεων του Πολεμικού Σταυρού 1940, πα- ρατηρείται και μια ανομοιότητα ως προς τα κριτήρια με τα οποία οι διοικητές των μονάδων επέλεγαν το μετάλλιο που πρότειναν να α- πονεμηθεί, για κάθε διακεκριμένη πράξη. Δηλαδή με το ίδιο αιτιο- λογικό (π.χ. «έπεσε μαχόμενος ηρωικώς επί του πεδίου της μά­χης») άλλες φορές προτάθηκε και απονεμήθηκε Αριστείο Ανδρεί­ας και άλλες φορές Πολεμικός Σταυρός.

Ο Πολεμικός Σταυρός 1940 Α' Τάξεως απονεμήθηκε κατά την περίοδο 1940-1950 σε 14 πολεμικές σημαίες μονάδων (των 592/593/601/602/603/615/620 ΤΠ, Α’, Β', Γ’, Δ ’ και Ε’ Μοιρών Κατα­δρομών, Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων και Ιερού Λόχου - (11). Πολεμικός Σταυρός 1940 απονεμήθηκε επίσης το 1960 σε έξι πο­λεμικές σημαίες αρχηγείων και τμημάτων της Εθνικής Οργανώσε- ως ΕΟΕΑ - ΕΔΕΣ - Ν. Ζέρ6α, τα οποία έδρασαν ενόπλως κατά των κατακτητών την περίοδο 1941 -1945 (Πολεμικός Σταυρός Α’ Τάξε­ως στις πολεμικές σημαίες των Αρχηγείων Ηπείρου, Τζουμέρκων και Βάλτου, της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών, του Ανεξαρτήτου Τάγματος Αλεξ. Παπαδοπούλου και Πολεμικός Σταυρός Β’ Τάξεως στην πολεμική σημαία του Αρχηγείου Ξηρομέρου).

Πολεμικοί Σταυροί 1940 Α’ Τάξεως απονεμήθηκαν και σε 54 πό­λεις και χωριά που υπέστησαν βαρύτατες συνέπειες από τις πολε­μικές επιχειρήσεις των περιόδων 1940-1941 και 1946-1949 ή δει- νοπάθησαν και υπέστησαν σφαγές την περίοδο της κατοχής (1941 -1944).

Από διαταγές του ΓΕΣ και του ΓΕΑ επελέγησαν και θα αναφερθούν ενδεικτικά δύο περιπτώσεις α­πονομής Πολεμικού Σταυ· ρού 1940 για την πολεμική περίοδο 1940-1945.

Στην εγκύκλιο 297 της 6ης Απριλίου 1945, που κοινοποίησε το από 17-3-45 ΒΔ (ΦΕΚ Γ’ 65/26- 3-45), αναφέρεται: «Απονέ­μομεν τον Πολεμικόν Σταυρόν Γ Τάξεως εις τον Ανθγον Πεζι­κού Κόρκαν Κωνσταντίνον διότι: κατά τας επιχειρήσεις προς κατά- ληψιν των νήσων Πάρου και Νά­ξου, κατόρθωσε να διακόψη τας γραμμάς συγκοινωνιών του ε­χθρού, να καταστρέψη εις πολλάς περιπτώσεις τους εφοδιασμούς του, να α- κινητοποιήση τας με­ταφοράς του από ξη- ράς και θαλάσσης, να εμποδίση την οπι- σθοχώρησιν των με­ταφορικών μέσων ξη­ρός και να φθάση εις τας συμμαχικάς γραμμάς και να συμ- μετάσχη κατά την ε- πίθεσιν επί του οχυ­ρού Κάστρου της νή­σου Νάξου, επιδείξας εις αυτήν εξαίρετον

θάρρος και ικανότητα».Στην υπ. αριθμ. πρωτ. 373 διαταγή του ΓΕΑ της 4ης Ιανουαρίου

1947, που κοινοποίησε το από 28-12-46 ΒΔ (ΦΕΚ Γ' 340/31 -12-46), α- ναφέρεται: «Απονέμομεν τον Πολεμικόν Σταυρόν εις τους: Αντι­σμήναρχον Οικονόμου Ιωάννη, Σημαιοφόρον Δράκαρην Π. και Υποσμηναγόν Μπάρμπαν Σπυρ., διότι την 4-4-41 επιστρέφοντες δι’ υδροπλάνου της 11ης Μ.Ν.Σ. εξ ειδικής αποστολής των εις Μυτι­λήνην και Λήμνον και δεχθέντες επίθεσιν τεσσάρων Γερμανικών αεροπλάνων άνωθεν της Σκύρου, επολέμησαν γενναίως επί 20λε- πτον κατά του υπερτέρου εχθρού, όστις εξηκολούθησε να βάλλη εναντίον των και όταν ευρίσκοντο εις την θάλασσαν μετά την κα- τάρριψιν του αεροσκάφους των, επιδειξάμενοι πνεύμα αυτοθυ­σίας επί του πεδίου της μάχης».

Εκτός από την περίοδο 1940-1950 ο Πολεμικός Σταυρός 1940 απονεμήθηκε και σε μαχητές του Εκστρατευτικού Σώματος Ελλά­δος (ΕκΣΕ) που έλαβαν μέρος στον πόλεμο της Κορέας. Και στην περίπτωση αυτή υπήρξε ανομοιότητα ως προς τα κριτήρια απονο­μής του. Πιο συγκεκριμένα, στους μέχρι τις 24-9-51 επαναπατρι- σθέντες μαχητές του ΕκΣΕ και του 13ου Σμήνους Μεταφορών, α­πονεμήθηκαν σε επίσημη τελετή από τον βασιλιά Παύλο, στους μεν τραυματίες Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως, στους δε λοιπούς Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων.

Μετά την καθιέρωση κοινού μεταλλίου των Ηνωμένων Εθνών ως τιμητικής διάκρισης για τους συμμετέχοντες στις επιχειρήσεις της Κορέας, εκδόθηκε στις 24-9-51 διαταγή του ΓΕΕΘΑ η οποία καθόρισε ότι η απονομή των πολεμικών ηθικών αμοιβών στους μα­χητές της Κορέας θα περιοριζόταν στις περιπτώσεις που προβλέ- πονταν από τον ΑΝ 2646/1940, αναλόγως της δράσης του καθενός. Αυτό αποφασίστηκε προκειμένου να μη μετατραπούν τα πολεμικά μετάλλια σε αναμνηστικά, λόγω της αθρόας απονομής τους.

Σύμφωνα με την παραπάνω διαταγή, για τους επιδείξαντες ε­ξαιρετική δράση υποβάλλονταν από τους διοικητές τους ανάλο­γες προτάσεις. Οι προτάσεις αυτές με γνωμάτευση του ιεραρχι- κώς προϊσταμένου κλιμακίου μέχρι και του Στρατιωτικού Συνδέ­σμου στο Στρατηγείο των Ηνωμένων Εθνών, παραδίδονταν από τον τελευταίο στον επικεφαλής ανώτερο αξιωματικό της αποστο­λής των επαναπατριζομένων. Ο επικεφαλής της αποστολής με την άφιξή του στην Ελλάδα παρέδιδε τις προτάσεις στα ΓΕΣ και ΓΕΑ, τα οποία προέβαιναν στις απαιτούμενες ενέργειες για την έκδο­ση του διατάγματος απονομής.

Στα αναφερθέντα για τις απονομές Πολεμικού Σταυρού κατά τον πόλεμο της Κορέας πρέπει να προστεθεί ότι η σημαία του

Ελληνικού Τάγματος Κορέας τιμήθηκε, εκτός των άλλων ηθικών αμοιβών (ελληνικών και ξένων), και με τον Πολεμικό Σταυρό 1940 Α’ Τάξεως (ΒΔ 6-6-1952, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α’, 270/30-9- 52).

Ο τιμηθείς με Πολεμικό Σταυρό 1940 έφερε μία και μόνο ταινία του μεταλλίου (διεμβολή) επί του χιτωνίου, αδιακρίτως τάξης,

προσαρτώντας πάνω της ένα στέμμα για κάθε απονομή (όχι περισσότερα των τριών), χάλκινο για τη Γ’ Τάξη,

επάργυρο για τη Β’ Τάξη και επίχρυσο για την Α’

Ο αντιστράτηγος Μιχ. Μαστραντωνης. Ελαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό και στον Ελληνογερμανικό πόλεμο 1940-41, στην Εθνική Αντίσταση και στις επ ιχειρήσεις 1946-49. Δ ιε τέλ εσ ε αρχηγός ΓΕΣ το 1973. Σ τη φωτογραφία φ έρε ι τις εξή ς τιμητικές διακρίσεις: Ανώτερο Ταξιάρχη Γεωργίου Α ’, Ανώτερο Ταξιάρχη Φοίνικος, Χρυσό Αριστείο Ανδρείας 1940, Χρυσό Σταυρό Γεωργίου Αέμετά ξιφών, Αργυρό Σταυρό Γεωργίου Α ’ μ ετά ξιφών, Πολεμικό Σταυρό 1940 Γä Τάξεως, Μ ετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων 1940, Μ ετάλλιο Στρατιω τικής Αξίας Α ’ Τάξεως, Αναμνηστικό Μ ετάλλιο Πολέμου 1940-41, Μ ετάλλιο Εθνικής Αντιστάσεως.

Page 64: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Πολεμικός Σταυρός 1974. Εικονίζονται οι τρεις τά ξεις του μεταλλίου και η οπίσθια όψητου.

Τάξη. Οταν κάποιος είχε τιμηθεί περισσότερες από μια φορές με Πολεμικό Σταυρό Α' ή Β’ Τάξεως και μία ή περισσότερες φορές με Πολεμικό Σταυρό Γ’ Τάξεως, επί της ταινίας υπερίσχυαν τα της α­νώτερης τάξης στέμματα, μη υπερβαίνοντα συνολικά τον αριθμό των τριών.

Κατά τις τελετές ή τις παρελάσεις οι τιμηθέντες με Πολεμικό Σταυρό δύο ή τριών τάξεων έφεραν μόνο το ανώτερο μετάλλιο, προσαρτώντας επί της ταινίας του στέμματα για τις πρόσθετες α­πονομές, από την ανώτερη τάξη προς την κατώτερη και μέχρι τον αριθμό των τριών.

ΠΟΛΕΜ ΙΚΟΣ ΣΤΑ ΥΡ Ο Σ 1974Το έτος 1974 και αφού είχε προηγηθείτο δημοψήφισμα της δι­

κτατορίας που κατάργησε τη Βασιλευόμενη Δημοκρατία, εκδόθη- κε το ΝΔ 376/74 «Περί Στρατιωτικών Μεταλλίων» (ΦΕΚ Α’ 98/9-4- 1974). Επανακαθορίστηκαν όλες οι κατηγορίες των στρατιωτικών μεταλλίων, πολεμικών και μη πολεμικών, καθώς και οι προϋποθέ­σεις και οι διαδικασίες απονομής τους.

στείου Ανδρείας και του Πολεμικού Σταυρού εκτιμάται αναλόγως των συνθηκών τελέσεως της διακεκριμένης πράξεως. Ο αριθμός των κατά το παρόν ΝΔ απονεμομένων Πολεμικών Στρατιωτικών Μεταλλίων τυγχάνει απεριόριστος».

Για την απονομή οιουδήποτε μεταλλίου απαιτείται αιτιολογη­μένη πρόταση του διοικητή προκειμένου περί στρατιωτικών ή της αρμόδιας στρατιωτικής αρχής προκειμένου περί μη στρατιωτικών. Η πρόταση, αιτιολογημένη, υποβάλλεται ιεραρχικά και πρέπει να προσδιορίζεται σε αυτή το είδος της προτεινόμενης ηθικής αμοι­βής για τις πράξεις που τελέσθηκαν κατά την εκτέλεση πολεμικής δράσης. Οι ειδικές διατάξεις του ΝΔ 376/74 που αφορούν τον Πο­λεμικό Σταυρό είναι οι παρακάτω:

«Ο Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά διακεκριμένος πράξεις τελεσθείσας είτε επί του πεδίου της μάχης είτε οπουδήποτε, κα­τά την διεξαγωγήν διατεταγμένης πολεμικής ενεργείας. Ο Πολε­μικός Σταυρός διακρίνεται εις τρεις τάξεις ως ακολούθως:

α) Πολεμικός Σταυρός Α’ Τάξεως απονεμόμενος εις τους ανω- τάτους Αξκούς. 6) Πολεμικός Σταυρός Β' Τάξεως απονεμόμενος εις τους ανωτέρους Αξκούς. γ) Πολεμικός Σταυρός Γ’ Τάξεως απο-

Ο Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά διακεκριμένας πράξεις

τελεσθείσας είτε επί του πεδίου της μάχης είτε οπουδήποτε, κατά

την διεξαγωγήν διατεταγμένης πολεμικής ενεργείας. JP

Οι γενικές διατάξεις του ΝΔ 376/74 που αφορούν τις απονομές των πολεμικών μεταλλίων και κατά συνέπεια και του Πολεμικού Σταυρού, είναι οι ακόλουθες: «Τα πολεμικά μετάλλια απονέμονται μόνον εν καιρώ πολέμου ή εις περιπτώσεις καθ’ ας στρατιωτικοί εντάσσονται εντολή της Ελληνικής Κυβερνήσεως εις Μονάδας εν πολεμική δράσει εκτός της Επικρατείας. Κατ’ εξαίρεσιν πολεμικά μετάλλια, εκτός του Αριστείου Ανδραγαθίας και του Αριστείου Ανδρείας, δύνανται να απονέμωνται και κατά μη πολεμικός περιό­δους εις περιπτώσεις καθ’ ας στρατιωτικοί διατίθενται και μετέ­χουν εις ενεργείας εναντίον ενόπλων ομάδων ή ατόμων στρεφό­μενων κατά της εννόμου τάξεως και ασφαλείας. Τα πολεμικά με­τάλλια δύνανται να απονέμονται επίσης: α) εις Αξκούς, Ανθυπα- σπιστάς και οπλίτας των Σωμάτων Ασφαλείας, του Λιμενικού Σώ­ματος και του Πυροσβεστικού Σώματος διατιθεμένους εις τας Ενόπλους Δυνάμεις ή τελούντας υπό τον επιχειρησιακόν έλεγχον τούτων υπό τους αυτούς όρους ως και διά τους στρατιωτικούς, β) Εις στρατιωτικούς ξένων κρατών μετασχόντας εις κοινάς επιχει­ρήσεις μεθ’ Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων υπό τους αυτούς ό­ρους ως και διά τους Ελληνας στρατιωτικούς, γ) Εις ιδιώτας Ελλη­νας ή αλλοδαπούς συμβαλλόντας κατά τρόπον αποφασιστικόν διά πράξεων ηρωισμού ή αυτοθυσίας εις την ευόδωσιν των πολεμικών επιχειρήσεων ή προσενεγκόντας υψίστας και πολυτίμους υπηρε­σίας προς τας Ενόπλους Δυνάμεις. Η απονεμητέα τάξις του Αρι-

νεμόμενος εις τους κατωτέρους Αξκούς, τους Ανθυπασπιστάς, τους δοκίμους εφέδρους Αξκούς, τους οπλίτας και τους μαθητάς των Στρατιωτικών Σχολών. Ο Πολεμικός Σταυρός απονέμεται διά Προεδρικού Διατάγματος εκδιδομένου τη προτάσει του επί της Εθνικής Αμύνης Υπουργού, επί τη βάσει προτάσεων ιεραρχικώς υ- ποβαλλομένων αυτώ. Εν καιρώ πολέμου δύναται να εξουσιοδοτού­νται υπό του Προέδρου της Δημοκρατίας ο Αρχηγός Ενόπλων Δυ­νάμεων και οι Αρχηγοί των Κλάδων, όπως απονέμουν εν ονόματι τούτου τον Πολεμικόν Σταυρόν και το Μετάλλιον Εξαιρέτων Πρά­ξεων αντιστοίχως, της τοιαύτης απονομής κυρουμένης εκ των υ­στέρων διά Προεδρικού Διατάγματος» (12).

Επίσης το ΝΔ 376/74 καθόριζε ότι με ΠΔ που θα εκδιδόταν κα­τόπιν πρότασης του υπουργού Εθνικής Αμυνας, θα ρυθμίζονταν οι εκτελεστικές ενέργειες που αναφέρονταν στην περιγραφή και στον τύπο των μεταλλίων, των ταινιών και των διπλωμάτων, στη διαδικασία και στις διατυπώσεις υποβολής προτάσεων προς απο­νομή μεταλλίων και στο τυπικό της επίδοσης των μεταλλίων. Αυτό το ΠΔ εκδόθηκε τελικά τον Μάρτιο του 2003, δηλαδή με καθυστέ­ρηση 29 ετών.

Τον Μάιο του 1985 κατασκευάστηκαν ανεπίσημα, με εντολή του αναπληρωτή υπουργού Εθνικής Αμυνας, για το ΓΕΣ και το ΓΕΑ σε μικρό αριθμό τεμαχίων, Χρυσά Αριστεία Ανδρείας, Πολεμικοί Σταυροί Α’ Τάξεως και Μετάλλια Εξαιρέτων Πράξεων, όλα με δια­

Page 65: Στρατιωτική Ιστορία 130

κριτικά της Ελληνικής Δημοκρατίας, και εκτυπώθηκαν αντί­στοιχα διπλώματα.

Ο ανεπίσημος τύπος του Πολεμικού Σταυρού Α’ Τάξεως που κατασκευάστηκε το 1985, μαζί με το αντίστοιχο δίπλωμα, απονεμήθηκε σε τέσσερις πολεμικές σημαίες στρατιωτι­κών μονάδων που έλαβαν μέρος με απόφαση του Συμ­βουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ σε ειρηνευτικές αποστο­λές και έφεραν σε πέρας με απόλυτη επιτυχία την απο­στολή τους. Συγκεκριμένα, απονεμήθηκε το 2000 στη σημαία του 601 ΤΠ, που συμμετείχε στην επιχείρηση «Alba» στην Αλβανία, και το 2001 στις σημαίες των 34 Μ/Κ ΤΑΞ, 501 Μ/Κ ΤΠ και 507 Μ/Κ ΤΠ τα οποία συμμε­τείχαν στην επιχείρηση «Joint Guardian» στο Κοσσυφο­πέδιο.

Ο τύπος, η περιγραφή και η διαδικασία απονομής πολεμικών στρατιωτικών μεταλλίων και των αντιστοί­χων διπλωμάτων καθορίστηκαν τελικά με το ΠΔ 159/17-3- 2003 (ΦΕΚ Α’ 128 /29 Μαίου 2003).

Στο άρθρο 3^|υτού του ΠΔ, που ισχύει σήμερα, αναφέ- ρεται για τον Πολεμικό Σταυρό: «Το Μετάλλιο αυτό έχει σχή­μα Σταυρού με τΐεπλατυσμένους βραχίονες στις άκρες και κατασκευάζεται από χαλκό. Στο μέσον της πρόσθιας ό­ψης φέρει μέσα σε κύκλο το εθνόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας, το οποίο είναι χάλκινο για την Γ’ τάξη, επάργυρο για την Β'τάξη και επίχρυσο για την Α’ τά­ξη. Ενδιάμεσα στους βραχίονες του σταυρού είναι το­ποθετημένα δύο ξίφη χιαστί με τις λαβές τους προς τα κάτω. Στο πάνω μέρος του σταυρού προσαρτάται χάλκινος κρίκος, από τον οποίο διέρχεται η ταινία του μεταλλίου. Στην πίσω όψη του σταυρού αναγράφονται εξώγλυφα οι λέξεις «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ». Η ταινία του μεταλλίου είναι από μεταξωτό ύφασμα κυματιστό, μή­κους 160 χιλ. και πλάτους 35 χιλ., φέρει δε τρεις λωρίδες, εκ των οποίων οι δύο εξωτερικές έχουν χρώμα βαθύ ερυθρό, πλά­τους 12 χιλ., και η τρίτη ενδιάμεση βαθύ μπλε, πλάτους 11 χιλ.».

Αυτός ο τύπος Πολεμικού Σταυρού δεν κατασκευάστηκε ακό­μη. Κατασκευάστηκαν μόνο δοκίμια, που κατατέθηκαν ως δείγμα­τα σε διαγωνισμό του ΓΕΣ, το οποίο δεν προχώρησε στην ανάθεση της κατασκευής των μεταλλίων. Ε2

ΣΗ Μ ΕΙΩ ΣΕΙΣ(1) Πραγματοποιήθηκε υπό την πίεση των συμμαχικών στρατευμάτων, τα οποία κατέλαβαν την Αθήνα και εξανάγκασαν τον μεν βασιλιά Κωνσταντίνο να αναχωρήσει για το εξωτερικό και να αφήσει τον θρόνο στον πρίγκιπα Αλέξανδρο, τη δε νόμιμη κυβέρνηση Ζαϊμη να παραιτηθεί και να σχηματισθεί νέα κυβέρνηση στις 14 Ιουνίου 1917 υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο.(2) Με το διάταγμα αυτό η αρχικώς καθορισθείσα μέλανος χρώματος ταινία του Πολεμικού Σταυρού επανακαθορίστηκε ως μέλανος χρώματος με κυανή σειρίδα στα άκρα.(3) Ο Πολεμικός Σταυρός του Γαλλικού Νομισματοκοπείου στο κάτω μέρος της οπίσθιας όψης αναγράφει με πολύ μικρά γράμματα «L. SUE1 pinx., A.A. RIVAUD sculp.,Salonique 1917». Αυτό σημαίνει ότι το γλυπτό έργο έγινε από τον A.A. Rivaud και η χάραξη της μήτρας από τον L.Sue1 στη Θεσσαλονίκη το 1917. Πιστεύεται ότι και οι δύο βρίσκονταν εκείνη την εποχή στη Θεσσαλονίκη, υπηρετούντες στη Γαλλική «Στρατιά της Ανατολής» στο Μακεδονικό Μέτωπο.(4) Σε έρευνα όλων των εγκυκλίων διαταγών της περιόδου της Μικρασιατικής Εκστρατείας καταμετρήθηκαν δύο απονομές Πολεμικών Σταυρών Α1 τάξεως σε στρατιώτες, τρεις απονομές Πολεμικών Σταυρών^ Β1 Τάξεως σε αξιωματικούς και επτά προαγωγές Πολεμικών Σταυρών Γ Τάξεως σε Β1 Τάξη σε αξιωματικούς από τον υπουργό Στρατιωτικών.(5) Οταν ολοκληρώθηκε η εκκένωση της Μικράς Ασίας από τα ελληνικά στρατεύματα, το Υπουργείο Στρατιωτικών εξέδωσε μια εγκύκλιο προς όλες τις στρατιωτικές αρχές με ημερομηνία 11 Σεπτεμβρίου 1922 και τίτλο «Περί τρόπου ηθικών αμοιβών και υποβολής μηνύσεων». Με την εγκύκλιο αυτή καθορίστηκαν: α) Ο αρχηγός της τέως Στρατιάς Μικρός Ασίας και νυν Στρατιάς Θράκης να υποβάλει στο Υπουργείο πίνακα των ατόμων τα οποία δικαιούντο αδιαφιλονίκητα άμεση αμοιβή διά ειδικής

Πολεμικός Σταυρός 1974 Α ’ Τάξεως (μεταβατική μορφή). Εικονίζονται οι δύο πλευρές του μεταλλίου . Αυτός ο τύπος Πολεμικού Σταυρού απονεμήθηκε σε σημαίες τεσσάρων μονάδων που έλαβαν μέρος σε ειρηνευτικές αποστολές.

παρασημοφορίας, β) Ολοι οι διοικήσαντες τμήματα κατά την περίοδο της εκκένωσης να υποβάλουν λεπτομερείς εκθέσεις με τις πράξεις των κατά την κρίση τους δικαιουμένων ηθικών αμοιβών και τις συνθήκες υπό τις οποίες έγιναν οι εν λόγω πράξεις. Επίσης να υποβάλουν το ταχύτερο μηνύσεις εναντίον εκείνων οι οποίοι

υστέρησαν κατά την εκτέλεση του καθήκοντος τους, με τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία, γ) Να καταρτισθεί

επιτροπή αξιωματικών συμμετασχόντων και διαπρεψάντων κατά κοινή ομολογία κατά τη διενέργεια της εκκένωσης, η οποία θα εξέταζε και θα παραλλήλιζε τις εκθέσεις, προς αποσόβηση αδικιών με την παράλειψη ατόμων κατά τους

προβιβασμούς ή τις παρασημοφορίες.(β) Προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το ότι δεν γίνεται καμία μνεία

για το Αριστείο Ανδρείας. Οι εκδοχές είναι δύο: είτε ότι αγνοείται λόγω πολιτικής σκοπιμότητας είτε ότι αυτοί που είχαν τιμηθεί κατά την περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας και δεν το έλαβαν ήταν πάρα πολλοί και δεν υπήρχαν ανάλογα αποθέματα

διασήμων για να τους χορηγηθούν.(7) Στο τέλος του 1973, με τη Φ.447/123503/Σ.5457/30-11-73

ΑΕΔ/1η ΜΕΟ/Δ1/Ι Γενική Διαταγή, αφαιρέθηκαν τα φερόμενα επί των ταινιών των διάσημων στέμματα και αντικαταστάθηκαν με αστερίσκους.(8) Σύμφωνα με αυτή τη διάταξη, όοοι είχαν τιμηθεί με Πολεμικό Σταυρό 1916-1917 και με Πολεμικό Σταυρό 1940, έφεραν και τα δύο μετάλλια ή τις αντίστοιχες διεμβολές στις στολές τους.(9) Σύμφωνα με το γράμμα αυτού του ΑΝ, όταν ένας

στρατιωτικός συμπλήρωνε τέσσερις απονομές ΠολεμικώνΣταυρών Γ’ Τάξεως, θα έπρεπε στην επόμενη απονομή να

του απονέμεται Πολεμικός Σταυρός Β’ Τάξεως. Στην πράξη φαίνεται ότι αυτό δεν εφαρμόστηκε ακριβώς. Μπορούσαν να απονεμηθούν πέντε και έξι φορές Πολεμικοί Σταυροί Γ Τάξεως, χωρίς να προάγεται με εγκύκλιο διαταγή ο Πολεμικός Σταυρός στη Β' Τάξη.(10) Με Γενική Διαταγή του ΓΕΣ που εκδόθηκε στις 27-7-1948 διευκρινίστηκε: «Το δικαίωμα απονομής Πολεμικού Σταυρού υπό των Δκτών των Σ.Σ. και Α.Σ.Δ. περιορίζεται εις την απονομήν του Μεταλλίου της Γ' Τάξεως. Η απονομή του Μεταλλίου του Πολεμικού Σταυρού Β' Τάξεως θα γίνεται κατόπιν κανονικών προτάσεων και προτάσει του Α/ΓΕΣ, υπό του Υπουργού των Στρατιωτικών. Το της Α’ Τάξεως τοιούτον θα απονέμεται ως και αι λοιπαί ηθικαί αμοιβαί διά Β.Διατάγματος».(11) Σε καμία διάταξη του ΑΝ 2646/1940 ή των ΑΝ, των ΝΔ ή των διαταγών που τον τροποποίησαν ή τον συμπλήρωσαν, δεν καθορίζεται η απονομή Πολεμικού Σταυρού Α’ Τάξεως σε σημαίες μονάδων. Φαίνεται ότι οι απονομές αυτές βασίστηκαν στις διατάξεις που ίσχυαν στο προ της έκδοσης του ΑΝ 2646/1940 ΒΔ της 31ης Οκτωβρίου 1917.(12) Πρέπει να επισημανθεί ότι ούτε στο Ν.Δ. 376/74 υπάρχει διάταξη με την οποία να προβλέπεται η απονομή Πολεμικών Σταυρών σε σημαίες μονάδων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ(1) ΦΕΚ της προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης Θεσσαλονίκης, των ετών 19 1 6 - 1917.(2) ΦΕΚ και Εγκύκλιες Δ ια τα γές του Υπουργείου Στρατιωτικών, των ετώ ν 19 17 - 1925.(3) ΦΕΚ και Εγκύκλιες Δ ια τα γές του ΓΕΣ, των ετών 19 40- 1950.(4) ΓΕΣ/30 ΕΓ (1963), ΗΘΙΚΑΙ Α Μ ΟΙΒΑΙ, Σ τρατιω τικός Κανονισμός 110-1, Αθήναι.(5) Πολεμικό Μουσείο, ΊΑ φ Α Τ Α ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Αθήνα, 1991.(6) Ταζεδάκης Πόνος: ΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΙΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1916-1920: ΟΙ ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ, «Νομισματικά Χρονικά», τ. 14, 1995.(7) Παγία Δ ιαταγή ΓΕΣ 4-40/1983, «Γία τη διαδικασία απονομής των Ηθικών Αμοιβών και τον τρόπο που φέρονται τα Παράσημα- Μ ετάλλια».(8) Παγία Δ ια τα γή ΓΕΣ 4-40/1998, «Π ερί Ηθικών Αμοιβών».

67

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130

Page 66: Στρατιωτική Ιστορία 130

0 Ραμοης Β' και ο Τουιανχαμών είναι αι δύο ιραραώ που έρχονιαι οιον νου μας συνήθως όιαν νίνειαι Πόνος via ιην αρχαία Αίνυπιο. 0 Τουιανχαμών ένινε ννωστός εξαιτίας inc εκπληκτικής ανακάϋυιμης ίου άθικιου τάφου ιου από ιούς Κάριερ και Κάρναρβον το 1922, ενώ ο Ραμοής Β'

ΟΙ ΣΪΡΑΤΜΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣΙΟΥ ΡΑΜΣΗ

Η εθροίωοη me aivunnaxnc κυριαρχία?έχ ε ι αφήσει μενάλο αριθμό μνημείων, μερικά από ια

οποία είναι κολοσσιαίων διαστάσεων. Εκτός από τις

SI μνημειώ δεις κατασκευές ο Ραμοής Β' έχ ε ι μείνει 1 οιην Ιστορία και via τις δ ιάφορες εκστρατείες και Ρ πολεμικές επ ιχειρήσεις ίου, με τις οποίες

προσπάθησε να εδραιώσει ιην αινυπτιακή κυριαρχία και να εκ δ ιώ ξε ι τους επίφοβους

i εχθρούς που κατά καιρούς απασχολούσαν ιον

αιγυπτιακό στρατό και είχαν φ θάσει στο σημείο να απειλήσουν ακόμα και ιην ύπαρξη ιης Αινύπτου.

ΓΕΟΡΤΙΟΣ Ν. ΤΣΙΟΤΣΗΣ

Ο Ρ αμσ ήςΒ '(Μουσείο Λούξορ, Αίγυπτος).

Ο ψαραώ Ραμσής Β 'σ το πολεμικό του άρμα λίγο πριν από τη μάχη του Καντές (1274 π.Χ.). Η μινιατούρα αυτή προέρχεται από τη σειρά μεταλλικών φιγουρών της Andrea Miniatures στα 90 mm (κωδ. S8-S02) (φωτογραφική σύνθεση: Χρήστος Γιαννόπουλος για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ).

Page 67: Στρατιωτική Ιστορία 130
Page 68: Στρατιωτική Ιστορία 130

I ΣΤ

ΡΑΤΙ

ΩΤΙΚ

Η ΙΣΤ

ΟΡΙΑ

·

No 13

0

0 Ραμσής Β' ήταν γιος του Σέτι Α' και της βασίλισσας Τού­

για (ή Τούια). Οι χρόνοι της γέννησης και του θανάτου του δεν μπορούν να προσδιοριστούν με ακρίβεια. Γεν- νήθηκε περί το 1300-1305 π.Χ. και πέθανε περί το 1213 π.Χ. Υπήρξε ένας από τους μακροβιότερους φαραώ, όχι

μόνο της 19ης Δυναστείας αλλά και ολόκληρης της αιγυπτιακής ιστορίας. Κυβέρνησε την Αίγυπτο επί 67 χρόνια, από το 1279 ως το 1213 π.Χ., και είχε περισσότερες από 200 συζύγους και παλ­λακίδες, οι οποίες του έδωσαν περισσότερους από 50 γιούς και άλλες τόσες κόρες. Ο Ραμσής Β’ είχε πολλά ονόματα, ωστόσο είναι γνωστός με το βασιλικό του όνομα Ουζέρ-μαάτ-ρα Σετε- πέν-ρα (= Η Δικαιοσύνη του Ρα είναι Παντοδύναμη, ο Διαλεκτός του Ρα), καθώς και με το όνομα Ραμσής-Μερ-υ-αμούν (= Γεννη­μένος από τον Ρα, αγαπημένος του Αμμωνα). Η φήμη του δεν περιορίστηκε στην Αίγυπτο, αλλά εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο, ίσως διά μέσου ενός πολύ αποτελεσματι­κού μηχανισμού προπαγάνδας. Ο Μανέθω, γνωστός ιστορικός της αρχαίας Αιγύπτου, συμπεριέλαβε τον Ραμσή Β’ στην αιγυ­πτιακή χρονολογία ως Ραμσή Μιαμούν ή Ραπσάκη. Ο Ηρόδοτος τον αναφέρει ως Βασιλιά Ραμπσίνιτω, ενώ ο Πλίνιος και ο Τάκι- τος τον ονομάζουν Βασιλιά Ραμσεσή ή Ραμσή.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟ ΝΙΑΗ μητέρα του Ραμσή δεν ήταν μια από τις κύριες συζύγους

του Σέτι. Γι1 αυτό πιθανώς ο ίδιος δεν προοριζόταν για φαραώ από πολύ νεαρή ηλικία. Υπήρξε, όμως, συμβασιλέας με τον πα­τέρα του πριν από τον θάνατο του τελευταίου.

Ο Ραμσής ορίστηκε από τον πατέρα του λοχαγός στο στρά­τευμα στην ηλικία των δέκα ετών. Αυτός ο τίτλος, σε συνδυασμό με τη συμβασιλεία και τη στρατιωτική εκπαίδευση, δείχνει ότι ο Σέτι τον θεώρησε ως τον μελλοντικό φαραώ, όμως μετά τον θάνατο του μεγαλύτερου αδελφού του. Βεβαίως ήταν τιμητι­κός, εφόσον δεν μπορούσε να ασκήσει τόσο σοβαρά καθήκο­ντα σε τόσο μικρή ηλικία. Στα 15 χρόνια του ο Ραμσής ζούσε σαν βασιλιάς στα διαμερίσματα που του είχε παραχωρήσει ο πατέ­ρας του μαζί με ένα ευμέγεθες “χαρέμι", αντάξιο ενός φαραώ. Παράλληλα προετοιμαζόταν και στο στρατιωτικό επίπεδο, αφού ο φαραώ εκτός από πολιτικός ήταν θρησκευτικός και στρατιω­τικός αρχηγός του κράτους.

Ο Σέτι αποφάσισε να τον πάρει μαζί του σε μια από τις πολ­λές του επιχειρήσεις εναντίον των Λιβύων. Αυτοί αποτελούσαν έναν επικίνδυνο εχθρό δυτικά της Αιγύπτου και είχαν εκδηλώ­σει τις επ ιθετικές τους διαθέσεις εναντίον των Αιγυπτίων πολ­λά χρόνια πριν. Κύριος στόχος τους ήταν το εύφορο δέλτα του Νείλου. Είχαν προσπαθήσει επανειλημμένα να το κατακτήσουν και να εγκατασταθούν εκεί. Η εκστρατεία του Σέτι υπήρξε επι­τυχής. Ο Ραμσής απεικονίζεται σε μερικά από τα ανάγλυφα του ναού του Καρνάκ να πολεμά δίπλα στον πατέρα του. Εκτός από την πολεμική τέχνη ο Σέτι του έμαθε να κυβερνά και να ανεγεί­ρει μνημεία. Ο Ραμσής δεν υπήρξε αγνώμων απέναντι στον πα­τέρα του. Αναγνώρισε τον σημαντικό του ρόλο στην ανατροφή του, όπως διαβάζουμε σε μια στήλη στην Αβυδο: "Ο ίδιος ο ηγέ­της όλων (σ.σ. ο Σέτι) με έκανε μεγάλο, ενώ ήμουν παιδί. Μέχρι να κυβερνήσω, είχα τοποθετηθεί, ως ο μεγαλύτερος γιος, κλη­ρονομικός πρίγκιπας στον θρόνο του θεού Γκεμπ (σ.σ. ο θεός της γης)· ο Σέτι είπε «Να στεφθεί βασιλιάς, ώστε να μπορώ να βλέπω την ομορφιά του ενώ ζω μαζί του». Μου έδωσε γυναίκες, ένα βασιλικό χαρέμι, γυναίκες τόσο ωραίες όσο και του παλατι-

Αγάλματα του Ραμσή Β 'σ το Ραμσείο, στο Λούξορ.

ού, οι γυναίκες του νότου και του βορρά ήταν κάτω από τα πό­δια μου".

Ο Ραμσής ήταν 30 περίπου ετών όταν πέθανε ο πατέρας του. Από τη στιγμή που ανέλαβε μόνος του τη διακυβέρνηση της Αιγύπτου, άρχισε η χρονολόγηση της εξουσίας του. Πα­ρουσιάζεται σε ζωγραφικές παραστάσεις και ανάγλυφα ως ο η­γέτης του οποίου η επαφή με τους γείτονές του ήταν πάντοτε στο πεδίο της μάχης. Σε πολλές περιπτώσεις εκε ί ο πόλεμος παρουσιάζεται ως κάτι το συναρπαστικό και θριαμβευτικό, που εμπεριέχει και θρησκευτική σημασία. Αυτόν τον φαραώ δεν τον χαρακτήριζε μόνον η μεγαλομανία, αλλά και η έντονή διά­θεση για αυτοπροβολή και «διαφήμιση», με τη σημερινή έννοια της λέξης. Παρουσιαζόμενος ως ένας βασιλιάς που κατορθώνει πάντα να κατατροπώνει τους εχθρούς του, εκτελεί το καθήκον του νικώντας τις δυνάμεις του σκότους και του χάους και δια­τηρώντας την καθεστηκυία τάξη. Παράλληλα οι εν δυνάμει ε­χθροί της Αιγύπτου είχαν τη δυνατότητα να δουν τα κατορθώ­ματα του μεγάλου φαραώ κι έτσι δεν αποτολμούσαν εύκολα

■ί'*·-----Ν

Η είσοδος στον ναό του Λούξορ, κοντά στο Καρνάκ. Τη φυλάσσουν δύο αγάλματα του Ραμσή Β'. Δίπλα στον οβελίσκο υπήρχε ένας παρόμοιος, στο βάθρο ακριβώς δίπλα του, ο οποίος μ ετα φ έρ θη κε από τον Ναπολέοντα στη Γαλλία και σήμερα βρίσκεται στην πλατεία Ομονοίας, στο Παρίσι.

70

Page 69: Στρατιωτική Ιστορία 130

Οι εχθρ ο ί της Αιγύπτου, όπως παρουσιάζονται στον ναό του Ραμσή Γ', εγγονοΰ του Ραμσή Β ’, στο Μ εντινέτ Χαμπού. Ο πρώτος από αριστερά είναι Λ ίβυος, ο δεύτερο ς Νούβιος, ο τρ ίτος Βεδουίνος (ή Χαναναίος), ο τέτα ρ το ς Σύρος και ο πέμπτος Χ εττα ίος.

Ο φαραώ Ραμσής Β 'ο Μ έγας.

μια πολεμική αντιπαράθεση με τον επικίνδυνο στρατό του. Αν επιτίθεντο, ο Ραμσής θα τους νικούσε και αυτοί θα αναγκάζο­νταν να δηλώσουν πλήρη υποταγή, αφού θα ήταν αδύνατο να α- ντιταχθούν στη μοίρα τους. Στους εν δυνάμει εχθρούς συμπε- ριλαμβάνονταν οι Νούβιοι στον νότο, οι Λίβυοι στη δύση, οι Ασιάτες στην ανατολή και οι λαοί της θάλασσας στον 6ορρά.

01 ΛΑΟΙ Τ Η Ι Θ Α Λ Α ΣΣΑ ΣΟι λαοί της θάλασσας (Σερντέν ή Σαρντάνα) είχαν απασχο­

λήσει το αιγυπτιακό αμυντικό σύστημα πολλές φορές. Τα εμπο­ρικά πλοία που έπλεαν στις βόρειες ακτές της Αιγύπτου και οι παραθαλάσσιες πόλεις της Μεσογείου γίνονταν συχνά στόχος επιθέσεων. Ο Ραμσής, ενώ ήταν ακόμη συμβασιλέας, ανέλαβε την αντιμετώπιση των πειρατών.

Στην ακτή της Μεσογείου υπήρχαν ήδη οχυρά τα οποία χρη­σιμοποιούντο ως παρατηρητήρια για τον έλεγχο των κινήσεων των πλοίων. Εκεί, καθώς και σε άλλες περιοχές στρατηγικής ση­μασίας, ο Ραμσής είχε τοποθετήσει ικανό αριθμό ανδρών, που θα χρησιμοποιούντο σε περίπτωση επίθεσης από τη θάλασσα. Ωστόσο δεν περιορίστηκε σε αυτό το μέτρο. Σε καλά προστα- τευμένες περιοχές είχε κρύψει πλοία με αρκετούς άνδρες, τα οποία περίμεναν υπομονετικά την εμφάνιση του θαλάσσιου κιν­δύνου. Κι αυτός δεν άργησε να φανεί. Με το καλά μελετημένο σχέδιό του ο Ραμσής επιτέθηκε στα εχθρικά πλοία. Τα τελευ ­ταία αιφνιδιάστηκαν πλήρως. Μη έχοντας τρόπο διαφυγής προς τη θάλασσα, αφού δέχονταν την επίθεση των αιγυπτιακών πλοί­ων ή αμέτρητα βέλη από αυτά, αναγκάζονταν να κατευθυνθούν προς την ξηρά, όπου τους περίμεναν οι καλά κρυμμένες μονά­δες του στρατού. Αποκλεισμένοι από παντού οι Σερντέν ανα­γκάστηκαν να παραδοθούν. Το παράδοξο σε αυτή την περίπτω­ση είναι ότι οι αιχμάλωτοι δεν είχαν τη συνήθη τύχη των αιχμα­λώτων πολέμου. Ούτε σφαγιάστηκαν, ούτε έγιναν δούλοι. Ο Ραμσής εφάρμοσε μια άλλη τακτική. Χρησιμοποίησε πολλούς

από τους Σερντέν στον αιγυπτιακό στρατό. Σαν να μην έφθανε αυτό, δημιούργησε την προσωπική του φρουρά, γνωστή και ως σερντέν, η οποία αποτελείτο στην πλειο­νότητά της από αυτούς τους πειρατές. Ο λόγος δεν είναι γνωστός, μπορούμε, ωστό­σο, να υποθέσουμε ότι εντυπωσιάστηκε από την εμφάνιση των Σερντέν, οι ο­ποίοι φορούσαν κάποιο είδος πανο­πλίας, σε αντίθεση με τον αιγυπτια­κό στρατό, στον οποίο δεν υπήρχε κάποια ιδιαίτερη μορφή πανοπλίας για τον απλό στρατιώτη, παρά μό­νο για τους ανώτατους αξιωμα- τούχους και φυσικά για τον ί­διο τον φαραώ. Μπορεί, επί­σης, να εντυπωσιάστηκε από τη γενναιότητά τους ή να επρό- κειτο για ένα διπλωματικό τέχνα­σμα, για να προσελκύσει και άλλους Σερντέν και να πάψει να ασχολείται με αυτούς, εφόσον οι πραγματικά επικίν­δυνοι εχθροί του ήταν άλλοι.

Πάντως πρέπει να αναγνωρί­σουμε την ικανότητα του Ραμσή να αντιμετωπίσει την απειλή των πει­ρατών και να αποτρέψει τον από βορρά κίνδυνο. Για να διασφαλίσει την ακτογραμμή της Μεσογείου

Σ ε αυτό το άγαλμα, που βρέθηκε στην Πι-Ραμσή

(σημερινό Καντίρ), ο Ραμσής Β ' κρατάει ένα ραβδί, σύμβολο

εξουσίας επί των υπηκόων του.

Page 70: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

UTOP

IA

· No

13

0

Αποψη του Ραμσείου στη Νεκρόπολη των Θηβών, στο Λούξορ.

έκτισε κι άλλα οχυρά, μετά την εξουδετέρωση της απειλής των Σερντέν, κυρίως στα Βορειοδυτικά σύνορα. Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως τρία τέτο ια οχυρά δυτικά της ση­μερινής Αλεξάνδρειας και άλλα δύο δυτικά του δέλτα του Νεί­λου, στην Τελ Αμπκαϊν και στην Κομ ελ Χισν. Το πιο πιθανό είναι αυτά να αποτελούσαν τμήμα μιας μεγάλης αλυσίδας οχυρών που προστάτευαν τις βορειοδυτικές περιοχές. Επιπρόσθετα δεν ήταν κάτι το εντελώς νέο, επειδή ήταν συνηθισμένη πρα­κτική να κτίζονται οχυρά κοντά σε περιοχές όπου υπήρχε πόσι­μο νερό, έτσι ώστε να απαγορεύεται η πρόσβαση των Λιβύων ε­κεί (το εύφορο δέλτα του Νείλου ήταν ανέκαθεν πόθος των Λι­βύων). Η χρησιμότητα των συγκεκριμένων εγκαταστάσεων απο­δείχθηκε με τον καλύτερο τρόπο όταν οι διάδοχοι του Ραμσή Β', Μερενπτάχ και Ραμσής Γ, απέτρεψαν μέσω αυτών μεγάλης κλίμακας επιθέσεις στην περιοχή.

0 ΡΑΜ ΣΗΣ ΣΤΗ ΝΟΥΒΙΑΗ περιοχή της Νουβίας εκτείνετα ι από τον νότο της σημε­

ρινής Αιγύπτου μέχρι και νότια του Χαρτούμ, πρωτεύουσας του σημερινού Σουδάν. Υπήρξε περιοχή μεγάλου ενδιαφέροντος για την αρχαία Αίγυπτο και οι εκστρατείες των φαραώ διαδέχο­νταν η μία την άλλη. Ο Ραμσής Β1 δεν αποτέλεσε εξαίρεση.

Οταν ήταν 22 ετών, χρειάστηκε να εκστρατεύσει νότια του πρώτου καταρράκτη του Νείλου, για να καταστείλει μια τοπική εξέγερση στη βόρεια Νουβία. Είχε μαζί του και τους δύο γιούς του, ηλικίας 4 και 5 ετών αντίστοιχα. Η αντίσταση των εξεγερ- μένων δεν ήταν ιδιαίτερα σκληρή. Από ανάγλυφες παραστά­σεις και τοιχογραφίες μαθαίνουμε ότι η μάχη ήταν σύντομη. Ο Ραμσής επ ιτέθηκε πάνω στο άρμα του με τη συνοδεία και άλ­λων αρμάτων και κατόρθωσε να διασπάσει τους αντιπάλους, σκοτώνοντας και τραυματίζοντας μεγάλο αριθμό από αυτούς. Οσοι σώθηκαν από την καταιγιστική έφοδο των Αιγυπτίων, δ ιέ­φυγαν στη γύρω περιοχή. Σε έναν μικρό ναό που ανεγέρθηκε στον τόπο της μάχης, υπάρχει ανάγλυφη απεικόνισή της, κα­θώς και μια επιγραφή στην οποία μια γυναίκα της Νουβίας φέ- ρεται να λέει: "Δεν έχουμε γνωρίσει ποτέ έναν άρχοντα με τόση οργή, μοιάζει με τον Σεθ στον ουρανό". Το ενδιαφέρον του Ραμσή για τη Νουβία ήταν έντονο, για διάφορους λόγους. Κα- ταρχάς είχε μεγάλη σημασία για την προστασία των νοτίων πε­ριοχών της Αιγύπτου από πιθανές εισβολές. Επίσης αποτελού- σε επί πολλά χρόνια κύριο τόπο προέλευσης δυνατών και αν­θεκτικών δούλων. Ο κύριος λόγος, όμως, ήταν ο πλούτος που έ­κρυβε. Η περιοχή ήταν φημισμένη για τον χρυσό, την ξυλεία και τα άγρια ζώα της, που τόσο συνέπαιρναν τον Ραμσή: λεο- παρδάλεις, καμηλοπαρδάλεις, γαζέλες, στρουθοκάμηλοι, λιο-

72

Page 71: Στρατιωτική Ιστορία 130

ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟ ΠΕΖΙΚΟΚΡΟΥΣΗΣ ΤΗΣΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥΡΑΜΣΗΟ άνδρας αυτός αντιπροσωπεύει τον μέσο όρο του Αιγύπτιου πεζούτης ύστερης εποχής του ορείχαλκου. Φέρει τον χαρακτηριστικό αιγυπτιακό κεφαλόδεσμο αντί για κράνος (έχει διατυπω θεί ότι ο κεφαλόδεσμος φερόταν πάνω από κράνος, σε ορισμένες περιπτώσεις), αρθρω τό θώρακα από εφαπλωματοποιημένο λινάρι, προστατευτικό κάλυμμα της βουβωνικής χώρας, επιμήκη ασπίδα με ομφαλό, δόρυ και τον χαρακτηριστικό αιγυπτιακό πέλεκυ με λεπίδα χωρίς αυλό (Ενδυματολογική παρουσίαση, σχολιασμός και εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ:Γιαννόπουλος).

Page 72: Στρατιωτική Ιστορία 130

TOPI

A ·

No 13

0

ντάρια και πολλά άλλα μεταφέρονταν σε ειδικά χώρο στο παλά­τ ι του μετά από κάθε επίσκεψη ή εκστρατεία στην περιοχή. Ο χρυσός της Νουβίας ήταν απολύτως απαραίτητος για τη συντή­ρηση του στρατού του και για τη δημιουργία των τεράστιων να­ών που θα έφερναν τη σφραγίδα του.

01 ΕΚ ΣΤΡ Α ΤΕΙΕΣ ΣΤΗΝ Α ΣΙΑΗ Νουβία αποτελούσε μια επαρχία της Αιγύπτου, από την ο­

ποία ο Ραμσής αντλούσε όσα προαναφέρθηκαν. Από τα δυτικά ο κίνδυνος των Λιβύων είχε σχεδόν περάσει. Ετσι το επίκεντρο της προσοχής του ήταν η ανατολή και συγκεκριμένα η περιοχή ανάμεσα στη σημερινή Συρία και στην περιοχή του Σινά. Καθ' όλη τη διάρκεια του Παλαιού και του Μέσου Βασιλείου σημειώ­θηκαν συνεχείς επιχειρήσεις στην περιοχή, ιδιαίτερα απέναντι σε οχυρωμένες πόλεις στη Χαναάν. Το κύριο ενδιαφέρον των Αι­γυπτίων αφορούσε το εμπόριο με τους Χαναναίους. Ηταν τόση η μεταξύ τους αλληλεπίδραση, ώστε όταν κατέρρευσε το Πα­λαιό Βασίλειο, κατέρρευσε και η οικονομία της Χαναάν. Την ε ­ποχή του Τούθμωση Γ1 η Αίγυπτος γνώρισε τη μεγαλύτερή της εξάπλωση στη νότια Συρία. Βασικό πρόβλημα της αιγυπτιακής πολιτικής στην περιοχή αποτέλεσε η εμμονή στη συνεργασία με τοπικούς αρχηγούς και όχι στη δημιουργία μιας σταθερής και ισχυρής αιγυπτιακής παρουσίας, με τη δημιουργία οχυρών, όπως στην περίπτωση της Λιβύης. Παράλληλα η έλλειψη τακτι­κής στρατιωτικής παρουσίας ανάγκαζε τον εκάστοτε φαραώ να εκστρατεύει για να επιβάλλει τα αιγυπτιακά συμφέροντα.

Ο πατέρας του Ραμσή Β' είχε εδραιώσει την αιγυπτιακή πα­ρουσία στη νότια Συρία μέχρι και το Καντές. Μετά τον θάνατό του το μεγαλύτερο μέρος των κατακτήσεών του είχε χαθεί κι έ ­τσι ο Ραμσής αναγκάστηκε να αναμετρηθεί με τους Χετταίους και να εμπλακεί στη μάχη του Καντές (1274 π.Χ.) κατά τον πέ­μπτο χρόνο της βασιλείας του, για να ανακτήσει τα χαμένα εδά­φη.

Η πρώτη εκστρατεία του Ραμσή Β’ στον ασιατικό χώρο έγι-

ΕΝΑ ΚΙΤ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΜΣΗ Β ΣΤΑ 90 mm ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΟΒΕΑ MINIATURES

Η ισπανική Andrea Miniatures αποτελεί μια από τις μεγαλύ­τερες εταιρίες παραγωγής μεταλλικών φιγούρων παγκο- σμίως. Ενα από τα κλασικά κομμάτια και best-seller της α­ποτελεί το κιτ του Ραμσή Β' με το πολεμικό του άρμα στα 90 mm, με κωδικό S8-S02. Το εντυπωσιακό κουτί περιλαμ­βάνει 120 μεταλλικά κομμά­

τια, 16 φωτοχαραγμένα μέρη και μια άψογα βερνικωμένη και λα- καρισμένη βάση με όμορφα "πόδια" (διακοσμητικά στηρίγματα). Το αναλυτικό φυλλάδιο οδηγιών προσφέρει αρκετές επιλογές βαψίματος, σε κωδικούς ακρυλικών χρωμάτων Andrea. Περισσό­τερες πληροφορίες παρέχονται από τα καταστήματα Miniature Art (τηλ. 210-8824402, Modelling Centre (210-9323665) και Real Models (210-9843560).

Στέλιος Δεμηράς

Ο Ραμσής Β ' καταλαμβάνει την πόλη Ασκαλόν, στα νότια της Χαναάν.

νε τον τέταρτο χρόνο της βασιλείας του. Γι' αυτήν δεν γνωρί­ζουμε πολλά. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι τέθηκε επικεφα­λής ενός στρατεύματος και κατευθύνθηκε βόρεια, με σκοπό να ανακτήσει τις επαρχίες που ο πατέρας του δεν μπόρεσε να κα­τακτήσει μόνιμα. Κάποιοι τοπικοί άρχοντες είχαν επαναστατή­σει στη νότια Συρία και τους επιτέθηκε για να καταπνίξει την ε­ξέγερσή τους και να εξασφαλίσει τον έλεγχο της περιοχής για μελλοντικές επιχειρήσεις. Πραγματοποίησε μια στάση στην Ναχρ αλ Καλμπ, κοντά στη Βηρυττό. Εκεί ανέγειρε μια στήλη, πάνω στην οποία κατέγραψε τα γεγονότα της εκστρατείας. Σή­μερα από αυτή τη στήλη έχει απομείνει μόνο το όνομα του Ραμ­σή και η χρονολογία της εκστρατείας.

Η δεύτερη εκστρατεία στην Ασία ακολούθησε έναν χρόνο αργότερα. Κατά τη διάρκεια του πέμπτου έτους της βασιλείας του ο Ραμσής διεξήγαγε την πιο κρίσιμη και μια από τις πιο γνω­στές μάχες της αρχαίας Αιγύπτου, τη μάχη του Καντές απένα­ντι στους Χετταίους. Εκεί δεν αποδείχθηκε τόσο η στρατηγική σκέψη όσο η γενναιότητά του, κάτι για το οποίο συμφωνούν οι περισσότερες πηγές. Το αποτέλεσμα ήταν τακτική νίκη για

Page 73: Στρατιωτική Ιστορία 130

τους Αιγυπτίους, εφόσον αυτοί παρέμειναν κυρίαρχοι του πεδί­ου της μάχης, αλλά στρατηγική ήττα, επειδή δεν μπόρεσαν να πάρουν το Καντές. Ούτε ο αιγυπτιακός ούτε ο χ ιττιτ ικός στρα­τός ήταν σε θέση να συνεχίσουν τη μάχη την επόμενη μέρα κι έτσι αποφασίστηκε ανακωχή. Ο αιγυπτιακός στρατός επέστρε­ψε στη βάση του και ο Ραμσής μας άφησε μια λεπτομερή κατα­γραφή της μάχης και των γεγονότων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από αυτήν σε διάφορους ναούς και παπύρους.

Η αποτυχία του αιγυπτιακού στρατού να καταλάβει το Κα­ντές, είχε αρνητικές επιπτώσεις στην εικόνα της Αιγύπτου. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την προαναφερθείσα αδυναμία για μόνιμη και αποτελεσματική παρουσία του αιγυπτιακού στρατού στην περιοχή, οδήγησε μερικούς τοπικούς άρχοντες, οι οποίοι βρίσκονταν υπό αιγυπτιακό έλεγχο στη νότια Συρία και στη βόρεια Παλαιστίνη, να ξεσηκωθούν. Ο Ραμσής αναγκάστηκε να συγκεντρώσει πάλι ισχυρό στράτευμα για να εξασφαλίσει και να δυναμώσει το βόρειο και το βορειοδυτικό άκρο του βασιλεί­ου του και στη συνέχεια να μπορέσει να επ ιτεθεί και να επιφέ­ρει ένα αποτελεσματικό κτύπημα στους Χετταίους.

Το βασικό πρόβλημα του φαραώ ήταν η ταχύτητα αντίδρα­σης. Για τον λόγο αυτό δεν ασχολήθηκε με πολύμηνες πολιορ­κίες πόλεων. Πρώτο θύμα του στρατού του υπήρξε η πόλη Ασκαλόν, κοντά στα αιγυπτιακά σύνορα, η οποία δέχθηκε σφο­δρότατη επίθεση. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποίησαν σκάλες για να α­νέβουν στα τείχη της. Η ένταση της πολιορκίας αποτυπώθηκε με πολύ παραστατικό τρόπο σε ένα ανάγλυφο στον ναό του Καρνάκ, όπου διαβάζουμε: "Η κατεστραμμένη πόλη την οποία η μεγαλειότητά του κατέλαβε, όταν εξεγέρθηκε, η Ασκαλόν. Αυτή (σ.σ. η πόλη) λέει: «Είναι χαρά να υποτάσσομαι σε σένα και ευ­τυχία να διασχίζεις τα σύνορά μου. Πάρε την κληρονομιά σου και τη γενναιότητά σου για την οποία μπορούμε να μιλούμε σε όλες τις άγνωστες χώρες».

Κατά τη διάρκεια του όγδοου έτους της βασιλείας του ο φα­ραώ αναγκάστηκε να καταλάβει για μια ακόμη φορά τη Γαλιλαίο, τη νότια Χαναάν και περιοχές βορειότερα. Δεκαοκτώ οχυρωμέ­νες πόλεις, ανάμεσά τους η Ακρα, η Μερόν, η Ασερ, η Σατούρ- να, η Σαλέμ (Ιερουσαλήμ) και άλλες, ανακατέλαβε ο Ραμσής, μετά από σύντομες πολιορκίες και συντο­νισμένες ενέργειες στη Χαναάν. Λίγο βορειότε- . urmffljB ρα, στην περιοχή Αμούρου και κοντά στα σύνορα με τους Χετταίους, κατέλαβε την πόλη Ντέπερ.

Τον ένατο χρόνο συνεχίστηκαν οι εχθροπραξίες ακόμα βορειότερα.Προς τον δέκατο χρόνο της βασιλεί­ας του ο φαραώ κατόρθωσε να δια- σπάσει τις οχυρώσεις των Χετταίων και να καταλάβει την Κάτνα και την Τούνιπ. Στην τελευταία μάλιστα δέχθηκε ξαφνική επίθεση από τους Χετταίους και αναγκάστηκε να δώσει μάχη χωρίς να προλάβει να φορέσει την πανοπλία του.Αντεξε, όμως, την πίεση των Χετ­ταίων μέχρι να φθάσουν οι αιγυ­πτιακές ενισχύσεις. Για την ηρωι­κή του πράξη ανέγειρε ένα μεγά­λο άγαλμα στην Τούνιπ. Ομως και στον πρώτο πυλώνα του Ραμσείου έχουν καταγραφεί τα κατορθώμα- Στήλη του Ραμσή Β

Σ ε αυτόν τον χάρτη φαίνεται η στρατηγική θέση στην οποία ο Ραμσής Β 'αποφάσισε να κτίσει την καινούργια πόλη, Πι-Ραμσή, στον δρόμο που οδηγούσε μέσα από το Σινά στη Μέση Ανατολή.Επιπλέον από εκ ε ί μπορούσε να ελέγχει μ ε πιο αποτελεσματικό τρόπο τα οχυρά τα οποία προστάτευαν την Αίγυπτο από τις επ ιθέσεις των Λίβυων από τα δυτικά

τά του: Ή πόλη που η μεγαλειότητά του ερήμωσε το έτος 8, Με- ρόμ.

Η πόλη που η μεγαλειότητά του ερήμωσε το έτος 8, Σαλέμ. Η πόλη που η μεγαλειότητά του ερήμωσε στο όρος Μπεθ-

Ανάθ, Κερέπ. Η πόλη που η μεγαλειότητά του ερήμωσε στην περιοχή Αμούρου, Ντέπερ. Η πόλη που η μεγα-

w a λειότητά του ερήμωσε, Ακρα. m «&. η δύστυχη πόλη που η μεγαλειότητά του κατέ­

λαβε όταν ήταν μοχθηρή, Ασκελόν. Η πόλη λέει: «Ευτυχισμένη είναι η πόλη που ενεργεί με πίστη σε σένα, αλίμονο όμως σε αυτόν που καταπατά τα σύνορά σου. Αφησέ μας κληρονομιά, ώστε να αφηγούμαστε τη δύναμή σου σε κάθε ξένη χώ­ρα που δεν σε γνωρίζει».

Η πορεία του Ραμσή προς βορρά συνεχί­στηκε. Εφθασε μέχρι την Κοντ, ανάμεσα στην Αλεξανδρέττα και στο Καρκεμίς. Τότε ήταν που διέπραξε ένα βασικό σφάλμα στρατηγι­κής, έχοντας απομακρυνθεί πάρα πολύ από τις κύριες βάσεις του στην Αίγυπτο.

Η ανακατάληψη των εδαφών που είχαν χαθεί μετά τον θάνατο του Σέτι, είχε επιτευ­χθεί σε μεγάλο βαθμό, χωρίς όμως να γίνει δυνατή η εξάλειψη του κινδύνου από τους Χετταίους. Μετά από 16 χρόνια συνεχών συ­γκρούσεων οι Χεττα ίοι και οι Αιγύπτιοι κατέ­ληξαν σε συμφωνία ειρήνης (1258 π.Χ.).

<α_Ο

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Γεω

ργία

Λ

ου

κά/Ε

κδό

σει

ς Π

ΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

Page 74: Στρατιωτική Ιστορία 130

TOPI

A ·

No 13

0

01 ΛΑΟΙ THI ΘΑΛΑΣΣΑΣ (ΣΕΡΝΤΕΝ Η ΣΑΡΝΤΑΝΑ)Ο όρος «Λαοί της θάλασσας» αναφέρεται σε διάφορες ομάδες ναυτικών επιδρομέων, οι ο­ποίοι εμφανίστηκαν στην ανατολική Μεσό­γειο. προκάλεσαν μεγάλη πολιτική αναταρα­χή και προσπάθησαν επανειλημμένα να ει­σβάλουν και να ελέγξουν τον αιγυπτιακό χώ­ρο. Η πρώτη αναφορά σε αυτούς έγινε στην αλληλογραφία μεταξύ του κυβερνήτη της Βί­βλου Ριμπ-Αντά και του φαραώ Ακενατόν, το 1350 π.Χ. Εκείνη την περίοδο εμφανίστηκαν ως ναυτικοί επιδρομείς, καθώς και ως μισθο­φόροι, που ήταν έτοιμοι να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε όποιον πλήρωνε καλύτε­ρα.Ενα θέμα το οποίο απασχόλησε και απασχο­λεί ακόμη τους ιστορικούς, είναι η προέλευ­ση αυτών των λαών. Οι θεωρίες είναι πολλές.Οι ποικίλες ονομασίες με τις οποίες εμφανί­ζονται στα αιγυπτιακά κείμενα, ήταν αυτές που έδωσαν τροφή στην παραφιλολογία περί της καταγωγής τους.Σύμφωνα με μια θεωρία, οι Σερντέν ή Σαρντάνα έφθασαν στην Αί­γυπτο από τη δυτική Μεσόγειο και συγκεκριμένα από τη Σαρδηνία ή από τη Σικελία (μια άλλη ονομασία τους ήταν Σεκελές). Αλλοι το­ποθετούν τον χώρο καταγωγής τους στη γη των Ετρούσκων, κα­θώς είναι γνωστοί και με τις ονομασίες Τερές, Τύρσοι ή Τυρσηνοί. Μερικοί μελετητές ισχυρίζονται ότι οι Σάρδεις, στη Μικρά Ασία, ή­ταν ο τόπος από όπου ξεκίνησαν, ενώ μια άλλη μερίδα αναφέρει τα νησιά του Αιγαίου.Οποια κι αν ήταν, πάντως, η καταγωγή των Λαών της Θάλασσας, η εμφάνιση και ο τρόπος με τον οποίο μάχονταν προκάλεσαν την ε­ντύπωση των Αιγυπτίων. Φορούσαν ένα μεταλλικό κράνος με κέρα­τα, που κατέληγε σε μια σφαίρα στην κορυφή του. Η πανοπλία τους αποτελείτο από μεταλλικές ή δερμάτινες λωρίδες που κάλυπταν τον κορμό του πολεμιστή. Κύριο όπλο των Σερντέν ήταν ένα μακρύ ξίφος, μεγέθυνση εκείνου που εχρησιμοποιείτο στην Ευρώπη την ί­δια περίοδο (14ος-12ος αιώνας π.Χ.). Παράλληλα διέθεταν μια μι­κρή στρογγυλή ασπίδα για την άμυνά τους. Η εμφάνισή τους, λοι­πόν, διέφερε σημαντικά από αυτή των Αιγυπτίων, οι οποίοι δεν χρη­σιμοποιούσαν ούτε θώρακα ούτε κράνος. Οι διαφορές επεκτείνο- νταν και στην πολεμική τακτική. Οι Σερντέν, σε αντίθεση με τους στρατούς της ανατολικής Μεσογείου, δεν βασίζονταν στα πολεμι­

Ανάγλυφη κεφαλή Σερντέν από ναό στο Μ εντινέτ Χαμπού.

κά άρματα και στα τόξα, αλλά στο πεζικό, ο­πλισμένο με ξίφη και ακόντια. Είναι απορίας άξιο το πώς κατόρθωσαν πολλές φορές να επικρατήσουν έναντι των αντιπάλων τους, εφόσον αυτοί είχαν το πλεονέκτημα των αρ­μάτων και της εξ αποστάσεως αναμέτρησης με τα τόξα τους. Πιθανώς οι τακτικές που ε­φάρμοζαν ήταν καλά σχεδιασμένες και ανά­γκαζαν τον αντίπαλο να πολεμήσει σε περι­βάλλον που τους βοηθούσε, σε τακτικό επί­πεδο.Ο Ραμσής Β' αναγκάστηκε να τους αντιμε­τωπίσει κοντά στο δέλτα του ποταμού Νεί­λου και κατόρθωσε να τους νικήσει με στρα­τηγικό τέχνασμα. Οι Σερντέν δεν είχαν τόξα κι έτσι τα βέλη που έστελναν οι Αιγύπτιοι στρατιώτες έμεναν χωρίς ανταπόκριση. Στην προσπάθειά τους να προφυλαχθούν, κατευθύνθηκαν προς την ξηρά, όπου τους περίμεναν οι Αιγύπτιοι. Η γενναιότητά τους, σε συνδυασμό με τον οπλισμό και την πανο­

πλία τους , ίσως δε και πολιτικοί λόγοι, οδήγησαν τον Ραμσή Β’ να μη τους εξολοθρεύσει, αλλά να τους εντάξει στον στρατό του και μάλιστα στην προσωπική του φρουρά. Σε μια περίπτωση, κατά τη μάχη του Καντές, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη φρουρά των Σερ­ντέν. Οι τελευταίοι διακρίθηκαν μαζί με τον φαραώ για τη γενναιό­τητά τους και για τη διαίρεση του αιγυπτιακού στρατού σε τέσσερα τμήματα (Αμον, Ρα, Πτα και Σουτέκχ), που ήταν δική τους ιδέα. Αλλοι Λαοί της Θάλασσας δεν πολέμησαν στο Καντές στο πλευρό του Ραμσή αλλά των Χετταίων. Αυτοί ήταν οι Λούκα και οι Καρκίσα, μισθοφόροι των Χετταίων.Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι Λαοί της Θάλασσας αποτελούσαν τμήμα­τα των ισχυρότερων στρατευμάτων της εποχής, στοιχείο που φα­νερώνει τη σημασία τους. Οι λόγοι της εγκατάλειψης της πατρικής τους γης δεν είναι γνωστοί. Κάποια φυσική καταστροφή, η οποία προκάλεσε λιμό, ή επιδρομές άλλων λαών πιθανώς τους οδήγησαν στην αναζήτηση άλλων τόπων εγκατάστασης, άλλοτε ειρηνικά και άλλοτε με τη βία. Ο γιος του Ραμσή Β’, Μερενπτάχ, συγκρούστηκε μαζί τους το πέμπτο έτος της βασιλείας του και τους νίκησε. Ο διά­δοχός του, Ραμσής Γ', ανέλαβε κι αυτός στρατιωτική δράση ενα­ντίον τους, επειδή οι Σερντέν είχαν αρχίσει να γίνονται πάλι επικίν­δυνοι.

Αφού τελείωσαν οι πολεμικές αναμετρήσεις, οι δύο πλευρές α­νέπτυξαν φιλικούς δεσμούς. Παρά τη διάθεση για σύσφιγξη των μεταξύ τους σχέσεων, υπήρχε μια σχετική ένταση, εξαιτίας του γεγονότος ότι ο πρίγκιπας Μουρσίλι Γ1 της Αυλής των Χετταίων είχε καταφύγει στον Ραμσή και είχε μείνει εκεί επί 10 χρόνια με­τά τη συμφωνία. Ο φαραώ τού παρείχε άσυλο, διότι οι Χετταίοι αρνούντο να επαναφέρουν την οριογραμμή ανάμεσα στην Αίγυ­πτο και στη Συρία όπως ήταν πριν από τη συνθήκη ειρήνης. Επι­πλέον ο βασιλιάς των Χετταίων, Χαττουσίλι, αισθανόταν πικρία από τον αλαζονικό τόνο των μηνυμάτων του Ραμσή και για να τονίσει τη δυσαρέσκειά του τού έστειλε έναν ανάπηρο δούλο. Ο Ραμσής με τη σειρά του τού έστειλε μερικούς γιατρούς, οι ο­ποίοι είχαν μεγάλη ζήτηση εκείνη την εποχή, μαζί με διάφορα θεραπευτικά βότανα. Η περαιτέρω σύσφιγξη των σχέσεων των Βαβυλωνίων με τους Αιγυπτίους και η αποδοχή μιας πριγκίπισ- σας των πρώτων στο χαρέμι του φαραώ, αύξησαν τη ζήλια και

την ανησυχία στον Χαττουσίλι. Το 1245 π.Χ. ο Ραμσής, με στόχο την περαιτέρω βελτίωση των διμερών σχέσεων, νυμφεύθηκε τη μεγαλύτερη κόρη του Χετταίου βασιλιά και πιθανώς και μια δεύτερη πριγκίπισσα λίγο αργότερα, σφραγίζοντας με τον τρό­πο αυτό την ειρήνη.

ΝΕΩΤΕΡΙΣΜ ΟΙ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ

Ο Ραμσής Β1 έμεινε στην Ιστορία για τις πολυάριθμες κατα­σκευές, μνημειώδεις και μη, σε ολόκληρη την έκταση της Αιγύ­πτου, καθώς και για τις συνεχείς εκστρατείες του. Δεν είναι πο­λύ γνωστές, σε γενικές γραμμές, οι αλλαγές που επέφερε στον αιγυπτιακό στρατό, οι οποίες μετέβαλαν σε κάποιον βαθμό τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονταν οι πολεμικές επιχειρήσεις.

Page 75: Στρατιωτική Ιστορία 130

Μ ΙΣΘ Ο Φ Ο Ρ Ο Σ ΣΩΜΑΤΟΦΥΛΑΚΑΣ ΣΑΡΝΤΑΝΑ ΉΣΕΡΝΤΕΝ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ ΡΑΜΣΗ Β '

Η αναπαράσταση αυτή στηρ ίζετα ι στις α ιγυπτιακές το ιχογραφίες της εποχής. Ο πολεμιστής φ έρει

αρθρω τό δερμάτινο θώρακα, ορειχάλκινο κερασφόρο κράνος με ηλιακό δίσκο στην κορυφή του θόλου (ο ηλιακός δίσκος εικάζετα ι ότι ήταν το έμβλημα των

Σ ερ ντέν μισθοφόρων της Αιγύπτου), ομφαλωτή ασπίδα, ξίφος και αιγυπτιακού τύπου

εφαπλωματοποιημένο π ροστατευτικό κάλυμμα της βουβωνικής χώρας (Ενδυματολογική

παρουσίαση, σχολιασμός και εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Χρήστος

Γι αννόπουλος)

Page 76: Στρατιωτική Ιστορία 130

Η χρήση των αρμάτων ήταν γνωστή πολύ πριν από την ε­ποχή του Ραμσή Β1. Κάτι ανάλογο έγινε κατά τις μάχες του ιδίου, με αποκορύφωμα τη μάχη του Καντές. Ωστόσο το κύριο μέσο για τις μεταφορές του στρατού ήταν ο όνος, όπως και στους πε­ρισσότερους στρατούς της εποχής. Τα ζωήλατα κάρα δεν ήταν άγνωστα. Οι Σουμέριοι χρησιμοποιούσαν κάρα με συμπαγείς τροχούς που τα έσυραν όναγροι. Κατά τη μάχη του Καντές ο Ραμσής έφερε επανάσταση στη διοικητική μέριμνα των Αιγυ­πτίων, εισάγοντας κάρα που τα έσυραν βόδια. Αυτή η πρακτική αποτέλεσε τον βασικό τρόπο υποστήριξης κατά τα επόμενα χί­λια χρόνια. Ο νέος τρόπος μεταφοράς αύξησε τα φορτία, όμως η ταχύτητα κίνησης μειώθηκε, εξαιτίας του αυξημένου βάρους. Ο στρατός του Ραμσή δεν εγκατέλειψε τους όνους, αλλά τους χρησιμοποίησε σε συνδυασμό με τις βοϊδάμαξες.

Ενα δεύτερο βασικό στοιχείο που εισήγαγε ο Ραμσής Β1 υ­πήρξε η χρήση του ιππικού στις πολεμικές επιχειρήσεις, μαζί με τα άρματα. Ως τότε το άλογο αποτελούσε την κινητήρια δύναμη των αρμάτων και χρησιμοποιείτο για έφιππες περιπολίες. Ο Ραμσής άρχισε να το χρησιμοποιεί ως ανεξάρτητο όπλο, αν και οι πραγματικές του δυνατότητες αξιοποιήθηκαν περί τον 6ο αι­ώνα π.Χ. από τους Πέρσες.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΚατά την περίοδο του Ραμσή Β1 οι καλές σοδιές από τις ευ­

νοϊκές πλημμύρες του Νείλου, η σχετική σταθερότητα διεθνώς, η μεγάλη οικογένεια και η μεγάλη διάρκεια ζωής (η δεύτερη στην αιγυπτιακή ιστορία μετά από εκείνη του φαραώ Πέπι Β1), ε­ξασφάλισαν μια κυβερνητική συνέχεια αξιοζήλευτη στον αρ­χαίο κόσμο. Η Αίγυπτος γνώρισε μεγάλη ευημερία και οι κάτοι­κοί της ήταν ευγνώμονες στον βασιλιά τους. Ο Ραμσής υπήρξε άξιος συνεχιστής του πατέρα του σε όλα τα επίπεδα. Ολοκλή­ρωσε τη μεγάλη αίθουσα του υποστηλίου στο Καρνάκ (Θήβες) και συνέχισε τις εργασίες στον ναό στην Αβυδο. Εκτισε μια νέα πόλη, γνωστή για την ομορφιά της, με κήπους, περιβόλια και πολλά νερά, η οποία ονομάστηκε Πι-Ραμσή («Το σπίτι του Ραμ- ση», σημερινό Καντίρ) και δημιουργήθηκε σε στρατηγική περιο­χή, κοντά στο δέλτα του Νείλου, για να αποτελέσει βάση για τις επιχειρήσεις του στην Ασία. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του κτίστηκε ο μεγάλος ναός του Αμπού Σιμπέλ, πριν από τον δεύ­τερο καταρράκτη (η παγκόσμια κοινότητα κινητοποιήθηκε έ­ντονα για τη διάσωσή του το 1967, όταν κτίστηκε το φράγμα του Ασουάν και αναμενόταν να καλυφθεί από τα νερά της σχηματι-

ζόμενης λίμνης).Ολα τα παραπάνω δεν θα είχαν γίνει πραγματικότητα αν

δεν είχε εξασφαλιστεί η σταθερότητα και η ασφάλεια του βασι­λείου. Με συνεχείς πολέμους και εκστρατείες ο Ραμσής Β1 κα­τόρθωσε να κρατήσει αλώβητη την Αίγυπτο και να την προστα­τεύσει από τους εχθρούς της. Οπως είδαμε, έκτισε έναν αρκε­τά μεγάλο αριθμό οχυρών, για να θωρακίσει τα δυτικά σύνορά του και κυρίως το δέλτα του Νείλου απέναντι στους Λιβύους. Επίσης εξάλειψε τον κίνδυνο των πειρατών της Μεσογείου με συντονισμένες ενέργειες ναυτικών και χερσαίων δυνάμεων και τους ενσωμάτωσε στον στρατό του. Στην ανατολή διεξήγαγε τις περισσότερες και πιο γνωστές του μάχες, για να διασφαλί­σει τα σύνορά του και να ανακτήσει τις περιοχές που είχαν χα­θε ί μετά τον θάνατο του Σέτι Α'. Η μάχη του Καντές έληξε ου­σιαστικά χωρίς νικητή. Σε αυτή τη μάχη, όπως και στη μάχη στην Τούνιπ, ο Ραμσής δεν απέδειξε τόσο τις στρατηγικές του ικανότητες όσο την ανδρεία του. Ηταν ένας γενναίος μαχητής που αψηφούσε τους κινδύνους. Παράλληλα υπήρξε και ένας φαραώ με την παραδοσιακή έννοια του όρου: ήταν ο θνητός δεσμός με τους θεούς, ένας ημίθεος που προσπαθούσε να δια­τηρήσει τη Μαάτ, δηλαδή την «αλήθεια και τη συνέχιση της δι­καιοσύνης», η οποία θα βοηθούσε να συνεχιστούν τα πράγμα­τα φυσιολογικά. Ηταν, βέβαια, κι αυτός ένας άνθρωπος, ο οποί­ος προσπαθούσε να αποδείξει την αξία του στον λαό του και στους θεούς. Στην ουσία προσπάθησε πολύ να αποδείξει ότι ή­ταν ανώτερος από τους προκατόχους του. Ανήκε στην κατηγο­ρία των φαραώ οι οποίοι έπασχαν από σοβαρή έλλειψη αυτοπε­ποίθησης, ιδιαίτερα όταν δεν ανήκαν σε μια μεγάλη δυναστεία και δεν προέρχονταν από σημαντική σύζυγο του πατέρα τους. Κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες στον στρατιωτικό τομέα και έκτισε μνημεία και τεράστια αγάλματα για να ενδυναμώσει τον ρόλο του ως ζωντανός θεός.

Ο Ραμσής Β1 αποτελεί ένα παράδειγμα στρατηγού-βασιλιά ο οποίος, εκτός από την αυτοπροβολή και τη διαφήμιση, προ­σπάθησε σκληρά για να φέρει την ευημερία στον λαό του. Πο­λέμησε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα για να απωθήσει ό­σους επιβουλεύονταν τον πλούτο της Αιγύπτου και οχύρωσε τα σύνορά του. Είχε κατανοήσει από πολύ νωρίς, ίσως από την εποχή που ο πατέρας του τον έπαιρνε μαζί του στις εκστρατεί­ες, ότι για να ευημερήσει ένας λαός πρέπει να διασφαλίσει τα σύνορά του. Οι απόγονοι του Ραμσή Β1, ο γιός του, Μερνεπτάχ, και ο εγγονός του, Ραμσής Γ' (ιδιαίτερα ο δεύτερος), προσπά­θησαν να συνεχίσουν το έργο του και το κατόρθωσαν ως έναν βαθμό. Κανένας τους όμως δεν έπραξε τόσα πολλά ώστε τον 19ο αιώνα να αποκληθεί Μέγας όπως ο Ραμσής Β1. ΞΙ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ(1) EGYPT: LAND OF THE PHARAOHS, Time-Life Books, Alexandria, Virginia, 1992.(2) Grimal, Nicolas: A HISTORY OF ANCIENT EGYPT,Blackwell, 1988.(3) Healy, Mark: ARMIES OF THE PHARAOHS, Osprey Publishing, 1992.(4) Johnson, Paul: THE CIVILIZATION OF ANCIENT EGYPT, Harper Collins, New York, 1999.(5) Menu, Bernadette: RAMESSESII: GREATEST OF THE PHARAOHS, Harry. N. Abrams, 1999.(6) Shaw, Ian: THE OXFORD HISTORY OF ANCIENT EGYPT, Oxford University Press, 2000.(7) THE AGE OF GOD-KINGS, Time-Life Books, USA, 1992.(8) Tyldesley, Joyce: RAMESSES: EGYPT’S GREATEST PHARAOH, Viking/Penguin Books, London, 2000.

Η καρτούσα αριστερά αναφέρει το επ ίθετο του Ραμσή Β ' (Ουζέρ- μαάτ-ρα σετεπέν-ρα) και εκείνη δεξιά το κύριο όνομά του (Ραμσής Μερ-υ-αμούν).

Ο Ραμσής με τη σύζυγό του, Ν εφ ερτάρι.

Page 77: Στρατιωτική Ιστορία 130

M inim Onc ΕβεριΑΓΓΕΛΟΣ Μ ΕΒΕΡΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΕΑΕΥΘΕΡΟΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΓΟΝΙΣΤΟΝ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Eköoobic I. Σ ιόεο ικ Αθήνα. 2007 ΣεϋίΟ εΐ 248Ενα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο για τον Αγγελο Εβερτ επιχειρεί να αναδείξει τη δράση του μέσα από κείμενα και μαρτυρίες πρωταγωνιστών της εποχής, από τα δημοσιεύματα του Τύπου αλλά και από δηλώσεις πολιτικών οι οποίοι είχαν συνεργαστεί μαζί του. Συγγραφέας είναι ο γιός του Μιλτιάδης Εβερτ, ο οποίος επιχειρεί να αποδώσει μια

ολοκληρωμένη, ρεαλιστική εικόνα της περιόδου της κατοχής. Η είσοδος των γερμανικών στρατευμάτων βρήκε τον Αγγελο Εβερτ στη θέση του διευθυντή της Αστυνομίας Αθηνών. Μετά από παράκληση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου (μετέπειτα αντιπροέδρου στην κυβέρνηση του Καϊρου) τη διατήρησε και από αυτή έδωσε τον δικό του εθνικό αγώνα κατά των κατοχικών αρχών. Ο Εβερτ πρωτοστάτησε στην Εθνική Αντίσταση και στην αντικατασκοπεία χρησιμοποιώντας τα ψευδώνυμα «Otto» (Οθων) και «Skylark number one» (Κορυδαλλός No 1). Καθόλη τη διάρκεια της κατοχής φιλοξένησε αντιστασιακούς, οργάνωσε τη φυγάδευση Αγγλων, Ελλήνων και Εβραίων

στη Μέση Ανατολή, διευκόλυνε τα συμμαχικά κλιμάκια κατασκοπείας και δολιοφθορών, μετέφερε ασυρμάτους με το αυτοκίνητό του, βοήθησε αντιστασιακούς να δραπετεύσουν από τη φυλακή. Επίσης προμήθευσε με πλαστές ταυτότητες όποιους είχαν ανάγκη να προστατευθούν με αλλαγή του ονόματος τους, προειδοποίησε για επικείμενες συλλήψεις και ήταν εν γνώσει των μεγαλύτερων εθνικών αποστολών εναντίον των δυνάμεων κατοχής. Για τη δράση του αυτή αναγνωρίστηκε ως ένας από τους κυριότερους αντιπροσώπους του ελεύθερου ελληνικού κράτους στην Αθήνα. Το βιβλίο διατίθεται από τις εκδόσεις «Σιδέρης» (Σόλωνος 116,10681, Αθήνα, τηλ. 210/3833434, fax: 210/3832294).

Av ö p e a c Iie p v io c Heinz RichterΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ME T0 BAEMMA TON ΙΕΝΠΝEköooeic Poec Αθήνα, 2006 lEÜiOEC 400

Ο συλλογικός αυτός τόμος αποτελεί μια πρωτοποριακή, για τα ελληνικά εκδοτικά δεδομένα, απόπειρα παρουσίασης επιστημονικών απόψεων οι οποίες έχουν διατυπωθεί από Ευρωπαίους καιΤουρκοκύπριους ιστορικούς και διεθνολόγους σχετικά με το πρόβλημα της Κύπρου, τις διεθνείς προεκτάσεις και το ιστορικό υπόβαθρό του. Παρεμβαίνοντας με εναλλακτικό τρόπο στην ογκώδη βιβλιογραφία για το Κυπριακό, συνεισφέρει στην κατανόηση βασικών πτυχών του. Ξένοι ιστορικοί και διεθνολόγοι καταθέτουν τις γνώσεις τους αλλά και την ιδιαίτερη (και ασυνήθιστη για τους περισσότερους Ελληνες) οπτική τους. Θέματα με πολλαπλές ερμηνείες και αναγνώσεις, όπως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, ο τόσο πολυσήμαντος για την κυπριακή εθνική ταυτότητα και ιστορία ρόλος της τουρκικής τρομοκρατικής οργάνωσης ΤΜΤ, ο εθνικός αυτοπροσδιορισμός

ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ

των Τουρκοκυπρίων, αλλά και η λεπτομερής καταγραφή σημαντικών στιγμών του διπλωματικού «παιγνιδιού» το οποίο εξελίσσεται επί δεκαετίες γύρω από το Κυπριακό, αποτελούν μερικά από τα αντικείμενα πουπραγματεύονται οι συντελεστές του έργου, το οποίο διατίθεται από τις εκδόσεις Ροές (Λομβάρδου 31-35, Αθήνα,11473, τηλ. 210/6429409).

K id vo ia viivo c TpißacΤΟ ΙΥΠΝΗΜΑ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗEköoobic ΟΕύ Αθήνα. 2007 Is iliö ec 176Ο Κωνσταντίνος Γρίβας αποτελεί μια ξεχωριστή μορφή μεταξύ των Ελλήνων συγγραφέων, έχοντας αποκτήσει ειδίκευση στη δημιουργία σεναρίων με αντικείμενο τις τεχνολογικές εξελίξεις στην άμυνα, τη γεωπολιτική και τα ενδεχόμενα ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ κρατών, τα οποία όμως δεν απέχουν από την πραγματικότητα. Ως εμπειρογνώμων σε θέματα νέων τεχνολογιών και γεωπολιτικής ανάλυσης, με διδακτορική διατριβή η οποία εξετάζει τη σχέση των κλασικών γεωπολιτικών στοχαστών με τις προηγμένες πολεμικές τεχνολογίες, συνεργάτης του Ινστιτούτου Αμυντικών Αναλύσεων (ΙΑΑ) και καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, μπορεί να μεταφέρει με πιστότητα στα κείμενά του μια σειρά από «εφιάλτες» του σύγχρονου τρόπου πολέμου. Στα έργα του

περιλαμβάνονται τα επιτυχημένα «Ο πόλεμος στον 21ο αιώνα», «Ελληνική Αμυντική Στρατηγική», «Το σφυρί του Θωρ, προηγμένα βλήματα και όπλα για τον 21ο αιώνα»,«2020», «Η σάλπιγγα της αποκάλυψης», «Ο πόλεμος και η σκιά», «Τελική λύση». Στην εποχή μας οι ΗΠΑ επιδιώκουν την απόλυτη στρατηγική κυριαρχία μέσω ενός νέου μοντέλου πυρηνικού πολέμου και της αδρανοποίησης του ρωσικού οπλοστασίου, χρησιμοποιώντας προηγμένες, «εξωτικές» τεχνολογίες. Αυτή τη φορά όμως η πυρηνική απειλή έχει μεταλλαχθεί σε σχέση με το παρελθόν, καθιστώντας ατελέσφορους

όλους τους μηχανισμούς ελέγχου και όλες τις θεωρίες αποτροπής οι οποίες είχαν αναπτυχθεί κατά τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Εχοντας υπόψη τις εξελίξεις ο Κωνσταντίνος Γρίβας, βασιζόμενος σε ένα όχι και τόσο μελλοντολογικό σενάριο, μελετά τα νέα οπλικά συστήματα τα οποία προέκυψαν από την «Επανάσταση στις Στρατιωτικές Υποθέσεις», καθώς και την εξέλιξη των αντιλήψεων περί στρατιωτικής χρήσης της πυρηνικής ισχύος. Το ζήτημα του πυρηνικού πολέμου επανέρχεται στο προσκήνιο, ξυπνώντας την ανθρωπότητα από το σύντομο όνειρο που έζησε από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου μέχρι σήμερα. Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τις εκδόσεις Οξύ (Κολωνού 12-14, Αθήνα, τηλ. 210/5226609, fax: 210/5227768).

Ιω ά ν ν ικ Σ. θ ε ο δ ω ρ ά ιο ε

Page 78: Στρατιωτική Ιστορία 130

Γ 1 “r 1 uijjijjiijvjjyu

ΕλαφοκυνηγόςΤίτλος Ταινίας:

|Η Ε Β β | Ελαφοκυνηγός (The Deer Hunter)

^ Παραγωγή: EMI - Universal% Σενάριο: Μάικλ Τσιμίνο -% Ντέρικ Ουασμπάρν

\ Σκηνοθέτης: ΜάικλΤσιμίνο

Μουσική: Στάνλεϋ Μάιερς Πρωταγωνιστές: Ρόμπερτ Ντε Νίρο (Μάικλ), Μέριλ Στριπ (Αίντα), Τζων Καζάλ (Σταν), Τζων Σά6ατζ (Στήβεν), Κρίστοφερ Γουώκεν (Νικ)Διάρκεια: 182 λεπτά Ετος παραγωγής: 1978 Σλόγκαν Ταινίας: «One of the most important and powerful films of all time!». Βραβεία: Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Δεύτερου Ρόλου (Κρίστοφερ Γουώκεν), Μοντάζ και Ηχου.

Η δεκαετία του 1970 υπήρξε πολύ σημαντική για την Ιστορία του

κινηματογράφου. Κατά κάποιον τρόπο υπήρξε η περίοδος της ενηλικίωσής του. Οι κινη ματογραφιστές ασχολήθηκαν πλέον με θέματα που προκαλούσαν αντίδραση στην κοινή γνώμη, ενώ η αποτύπωση της βίας στην οθόνη αποτέλεσε και αυτή ένα είδος ρεαλιστικότερης απεικόνισης της πραγματικότητας, σε αντιδιαστολή με τον καθωσπρεπισμό των προηγούμενων ετών. Αυτός ο «άνεμος» της ανανέωσης και της μετάβασης άλλαξε και την οπτική των σκηνοθετών και των σεναριογράφων οι οποίοι ασχολήθηκαν με το είδος των στρατιωτικών ταινιών. Καταργήθηκαν τα πρότυπα των στρατιωτών-ηρώων, αφαιρέθηκε η διάθεση για προπαγάνδα. Οι ταινίες σταμάτησαν να αφηγούνται καταστάσεις και άρχισαν να εστιάζουν στην περιγραφή του ψυχισμού των αντιηρώων τους, των ανθρώπων της «διπλανής πόρτας» που καλούνται να σκοτώσουν και να

σκοτωθούν. Βέβαια η ακρότητα στην έκφραση και η διάθεση για αφαίρεση του ρεαλισμού δημιούργησαν γραφικότητες, που ωστόσο δεν είναι δυνατό να μειώσουν τις πραγματικά καλογυρισμένες πολεμικές ταινίες της εποχής.

Μέσα σε αυτό το πνεύμα δημιουργήθηκε και ένα έργο το οποίο στην αρχή δεν άρεσε, μετά κατακρίθηκε και στο τέλος θεωρήθηκε κλασικό αριστούργημα. Ο «Ελαφοκυνηγός» αποτελεί σφραγίδα της δεκαετίας του 1970. Σε αυτή την ταινία συμμετέχουν μεγαθήρια του καλλιτεχνικού χώρου όπως ο Ρόμπερτ ντε Νίρο, ο νεοεμφανιζόμενος στο ευρύ κοινό Κρίστοφερ Γουώκεν, η Μέριλ Στριπ και ο αδικοχαμένος Τζων Καζάλ.

Το έργο αυτό γυρίστηκε το 1978, σε μια περίοδο που το θέμα του Βιετνάμ αποτελούσε ταμπού για τον αμερικανικό καλλιτεχνικό χώρο. Δεν πραγματεύεται τόσο τα γεγονότα στο Βιετνάμ όσο τη ζωή μιας συντροφιάς εργατών από την Πενσυλβάνια, οι οποίοι το 1968 αποφάσισαν να

καταταγούν στον στρατό και να πάνε στο Βιετνάμ προκειμένου να αποκτήσουν μια ενδιαφέρουσα πρόκληση στη ζωή τους. Μερικές μόνο ημέρες πριν φύγουν για τον πόλεμο οι άνδρες αυτοί λειτουργούν σαν να πρόκειται να ξεκινήσουν για ένα μακρινό ταξίδι. Στον γάμο του ενός όλοι γιορτάζουν, σε μια εκδήλωση που περιλαμβάνει και κακούς οιωνούς. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι φίλοι, είναι ότι επιστρέφοντας από το Βιετνάμ τίποτα δεν θα είναι το ίδιο. Η συντροφιά δοκιμάζεται από μια σκληρή αιχμαλωσία, που της αφήνει βαθιά ψυχικά και σωματικά τραύματα από τα οποία δεν θα ανακάμψει ποτέ.

Ο θεατής παρακολουθεί την περιγραφή μιας πορείας από έναν γάμο σε μια κηδεία, χωρισμένη σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος ο σκηνοθέτης αφιερώνει αρκετό χρόνο για να μας παρουσιάσει τη ζωή και τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών. Το δεύτερο μέρος, που αναφέρεται στο Βιετνάμ, και το τρίτο, το οποίο περιγράφει τις συνέπειες του πολέμου στη ζωή των ηρώων, προκάλεσαν και τις

περισσότερες αντιδράσεις. Ιδιαίτερα οι σκηνές στις οποίες οι ήρωες, κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους στο Βιετνάμ, δοκιμάζονται σκληρά, αναγκαζόμενοι να παίξουν ρώσικη ρουλέτα (ιστορικά δεν τεκμηριώνεται ότι έγιναν τέτοιας μορφής βασανιστήρια), κατηγορήθηκαν ότι ενέπνευσαν μια σειρά αυτοκτονιών. Βέβαια ο σκηνοθέτης, εμφανίζοντας τους πρωταγωνιστές να αναγκάζονται να παίξουν και στο τέλος να εθίζονται στο φρικτό «παιχνίδι» της ρώσικης ρουλέτας, θέλησε να δείξει τον ευτελισμό της ανθρώπινης ύπαρξης μπροστά σε ένα «παιχνίδι» θανάτου (όπως είναι ο πόλεμος). Το παιχνίδι μετατρέπεται σε βίωμα που στιγματίζει για πάντα και δεν αποτελεί απλώς ένα αποκομμένο γεγονός μιας ορισμένης χρονικής περιόδου.

Η πλοκή της ταινίας και η σκληρότητα (για την εποχή) με την οποία πραγματεύθηκε το θέμα, δεν άφηναν και πολλές ελπίδες για εμπορική επιτυχία.Γι’ αυτό το φιλμ χρηματοδοτήθηκε αρχικά από τη βρετανική ΕΜΙ και πολύ αργότερα από την αμερικανική

Page 79: Στρατιωτική Ιστορία 130

Ενδιαφέρουοεζ οηυειώοείζ:• Οι αυτοσχεδιασμοί στην ταινία είναι αρκετοί. Ο πιο χαρακτηριστικός συνέβη όταν ο Νικ (Κρίστοφερ Γουώκεν) έφτυσε στο πρόσωπο τον Μάικ (Ρόμπερτ ντε Νίρο).Πρόκειται για μια σκηνή για την οποία είχαν συνεννοηθεί κρυφά ο Τσιμίνο με τον Γουώκεν. Ο ντε Νίρο αιφνιδιάσθηκε τόσο ώστε λίγο έλειψε να εγκαταλείψει το σετ.• Λέγεται ότι ο Κρίστοφερ Γουώκεν, προκειμένου να αποκτήσει την ωχρή όψη που απαιτείτο για τον ρόλο, έτρωγε επί μια εβδομάδα μόνο ρύζι και μπανάνες.• Οι θάνατοι 30 περίπου ανθρώπων σε «παιχνίδια» ρώσικης ρουλέτας αποδόθηκαν (εμμέσως) στην επιρροή των σκηνών της ταινίας.• Οι σκηνές με τα ελικόπτερα περιέχουν σημαντική αληθοφάνεια και τραυματισμούς. Στο ντοκιμαντέρ «The Deer Hunter: An Interview with John Savage» (2003) ο Τζων Σάβατζ ισχυρίστηκε ότι μετά το άλμα του από ένα ελικόπτερο έσπασε και τα δυό του πόδια και αυτό φαίνεται στις πραγματικές σκηνές.

Universal. Μέχρι και το CBS, που είχε λάβει τα αποκλειστικά δικαιώματα για την τηλεοπτική μετάδοσή του, υπαναχώρησε όταν αντιλήφθηκε ότι το περιεχόμενο ήταν πιθανό να προκαλέσει αντιδράσεις. Στα παραπάνω προστέθηκε η εμμονή του σκηνοθέτη να δημιουργήσει μια τετράωρη ταινία (εικάζεται ότι ο ίδιος υπονόμευσε μια δίωρη εκδοχή του έργου, για να συμβιβασθεί τελικά με μια τρίωρη). Αξίζει να αναφερθεί και η άρνηση του Μάικλ Τσιμίνο να χρησιμοποιήσει σε κεντρικό

ρόλο τον αναδυόμενο αστέρα Τζων Καζάλ (γνωστό από τη σειρά ταινιών «Ο Νονός»), αποκρύπτοντας από την παραγωγή ότι ο ηθοποιός έπασχε από καρκίνο των οστών (γι' αυτό όλες οι σκηνές με τον Καζάλ γυρίστηκαν κατά τα πρώτα στάδια της παραγωγής του έργου). Οταν η εταιρία αντιλήφθηκε την ασθένεια του Καζάλ, θέλησε να ζητήσει από τον ηθοποιό να αποχωρήσει από την ταινία. Ο Τσιμίνο αντέδρασε, ενώ η Μέριλ Στριπ (που ήταν μνηστευμένη με τον Καζάλ), όταν πληροφορήθηκε το

γεγονός απείλησε να αποχωρήσει. Τελικά η εταιρία υπαναχώρησε. Δυστυχώς ο Καζάλ (στην ταινία είναι εμφανώς καταβεβλημένος) απεβίωσε αμέσως μετά το τέλος των γυρισμάτων. “

Τα γεγονότα αυτά αναφέρονται περισσότερο για να αποδώσουν το κλίμα μιας εποχής κατά την οποία οι καλλιτέχνες αντέδρασαν στο κατεστημένο και προσπάθησαν να αποδώσουν αυτό που εκείνοι πίστευαν ως καλλιτεχνικό έργο, χωρίς να ακολουθούν εμπορικούς στόχους. Πολλά πράγματα δείχνουν ότι η ταινία αυτή διακατέχεται από τη διάθεση ανατροπής και αυθορμητισμού της εποχής. Η ουσία είναι ότι τελικά πρόκειται για μια πολύ δυναμική και σκληρή ταινία, που κέρδισε δεκάδες διακρίσεις, θεωρείται δε από το Αμερικανικό

Ινστιτούτο Κινηματογράφου ως μία από τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Κλείνοντας μπορούμε να πούμε ότι ο «Ελαφοκυνηγός» αποτυπώνει το κλίμα της αναζήτησης μιας Αμερικής η οποία στα μέσα της δεκαετίας του 1970 προσπαθούσε να ανακαλύψει τις ισορροπίες μεταξύ του πατριωτισμού και της ευθύνης και να επουλώσει τις πληγές της από έναν μεγάλο πόλεμο. Στο τελευταίο μέρος του έργου ο Ρόμπερτ ντε Νίρο κυκλοφορεί στην πόλη περήφανος φορώντας τη στολή του βετεράνου, ενώ την ίδια στιγμή αντιμετωπίζει σε κάθε του βήμα τις συνέπειες του πολέμου. Αυτές οι σκηνές είναι ίσως οι πιο δηλωτικές της παραπάνω διαπίστωσης.

A v ö p s a c Α ι ι ά Π ο ν ί Ι ο υ

81

ΣΤΡΑ

ΤΙΩΤ

ΙΚΗ

ΙΣΤΟΡ

ΙΑ

· No

130