Στρατιωτική Ιστορία 105

ΤΕΥ

ΧΟ

Σ 10

5 ·

Μ ΑΪ

ΟΣ

2005

·€

3

,50

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η * *

Α Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Β ’ ΠΠ

ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Μ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Γ Ι Α Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

ΤΟΜΠΡΟΥΚ 1941-42ΤΟ «ΠΕΤΡΑΔΙ'» ΤΗΣ ΚΥΡΗΝΑΪΚΗΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΗΣ «ΑΛΕΠΟΥΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ»

«ΧΑΜΠΟΥΡΓΚΕΡ Χ ΙΑ »ΔΕΚΑ ΗΜΕΡΕΣ ΣΦΑΓΗΣ

ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΣΗΜΑΝΤΟ ΛΟΦΟ(ΒΙΕΤΝΑΜ 1969)

—β ! * # ü H g " i p

■ ■*· - \

Η ΜΑΧΗ ΤΏΝ ΣΠΗΛΙΩΝΓΡΙΒΑΣ ΚΑΙ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ ΕΞΟΛΟΘΡΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΥΣ

ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ ■ Ο ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η ΕΤΑΙΡΙΑ ΤΩΝ ΝΑΒΑΡΡΑΙΩΝ ■ ΟΙ ΜΙΣΘΟΦΟΡΟΙ ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΑΒΑΝ ΤΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑΤΟ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ

7 7 1 1 0 9 0 5 1 0 0 2

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι ΣΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ

O M E NΤΕΥΧΟΣ 105 ΜΑΙΟΣ2005

6 ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣΟ ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

20 ΤΟΜΠΡΟΥΚ ■ 1941-42ΤΟ «ΠΕΤΡΑΔΙ» ΤΗΣ ΚΥΡΗΝΑΪΚΗΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΗΣ «ΑΛΕΠΟΥΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ»

34 Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Β ’ ΠΠ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

44 Η ΕΤΑΙΡΙΑ ΤΩΝ ΝΑΒΑΡΡΑΙΩΝΟΙ ΜΙΣΘΟΦΟΡΟΙ ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΑΒΑΝ ΤΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑΤΟ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ

54 Η Μ ΑΧΗ ΤΩΝ ΣΠΗΛΙΩ ΝΓΡΙΒΑΣ ΚΑΙ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ ΕΞΟΛΟΘΡΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΥΣ

62 «ΧΑΜΠΟΥΡΓΚΕΡ ΧΙΑ »ΔΕΚΑ ΗΜΕΡΕΣ ΣΦΑΓΗΣ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΣΗΜΑΝΤΟ ΛΟΦΟ (1969)

Ε Ξ Ω Φ Υ Λ Λ Ο

Γ ερμανοί π εζο ί του DAK όπως επ ιχειρούσαν στο Τομπρούκ το 1941 ως σ το ιχείο π ολυβόλου M G 34 (πίνακας το υ Ron Volstad που δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δεια της D ragon/P lastim odellism o - colour im age is co urtesy o f Dragon).

Μ Ο Ν Ι Μ Ε Σ Σ Τ Η Λ Ε Σ

4 ΕΙΔΗΣΕΙΣ78 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ 80 ΒΙΒΛΙΑ 82 QUIZ ΓΝΩΣΕΩΝ

•ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ" Μηνιαίο περιοδικό - Κυκλοφορεί στις αρχές κάθε μήνα · ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥ0ΥΝΤΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ · ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ-ΣΥΜΒ0ΥΛ0Ι: ΜΙΧΑΗΛ 0ΙΚ0Ν0ΜΑΚ0Σ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ, Αντιστράτηγος ε.α., ΝΙΚΟΛΑΟΣ Κ0Λ0ΜΒΑΣ, Αντιστράτηγος ε.α. / ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Υποστράτηγος ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ, Υποστράτηγος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ/ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝ, Υποστράτηγος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΝΤΕΡΕΣ, Υποστράτηγος ε.α./ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ Συνταγματάρχης (ΤΧ) ε.α. / ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΚΑΣ, Αρχιπλοίαρχος (Δ) ΠΝ ε.α. / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΛΑΔΗΣ, Αντισυνταγματάρχης (ΠΖ) ε.α. / ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑ0ΑΝΑΣΗΣ / ΑΝΑΡΓΥΡΟΣ ΦΑΓΚΡΙΔΑΣ / ΑΛΕΞΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ / ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΑΡΕΛΑ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ / ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ / ΝΙΚΟΣ ΔΙΑΒΑΤΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ / ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ / ΙΑΚΩΒΟΣ ΧΟΝΔΡΟΜΑΤΙΔΗΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ / ΓΑΒΡΙΗΛ-ΜΙΧΑΗΛ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΟΥΡΙΔΗΣ / ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΑΘΥΡΑΣ / ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΑΡΑΤΣΗΣ / ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΕΛΕΖΟΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ / ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣ / ΤΩΝΗΣ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΠΑΝΗΣ / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΔΑΡΑΣ / ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ / ΞΕΝΟΦΩΝ ΧΑΛΑΤΣΗΣ / ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜ0Π0ΥΛ0Σ · ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΟΥΚΑ - ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΠΑΤΗ - ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΝΕΛΗ - ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΗΤΣΟΥ · ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ· ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΑΛΑΚΑ · ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: ΚΙΚΗ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΛΙΝΑ ΚΑΤΣΑΡΟΥ - ΒΙΚΥ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΒΑΛΙΝΑ ΣΟΥΒΑΤΖΗ · ΓΡΑΦΕΙΑ: ΣΕΦΕΡΗ 8,17234. ΔΑΦΝΗ, ΑΘΗΝΑ / ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.Θ. 3951,10210 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 210.92.73.620 · e-mail: [email protected] · FAX: 210.92.73.622 · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΕΤΗΣΙΑ 12 ΤΕΥΧΗ): 42,00 ευρώ / ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΛΠ. 75,00 ευρώ · ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ - ΚΥΠΡΟΣ 78,00 ευρώ / ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ 86,00 ευρώ · ΕΠΙΤΑΓΕΣ (ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ): ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Τ.θ. 3951, 10210 ΑΘΗΝΑ · ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥ0ΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ, Σεφέρη 8, Δάφνη, Αθήνα · ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΕΛΗΣ · ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δ. ΕΥΣΤΡΑΤΟΓΛΟΥ-1. ΞΥΝΟΣ ΟΕ · ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ · ΚΩΔΙΚΟΣ: 3196

mailto:[email protected]

Ε Ι Δ Η Σ Ε Ι Σ

Ο απαγωγέας του Αϊχμαν Π έτερ Μαλκίν.

Ο Αδόλψος Αϊχμαν κατά τη διάρκεια της δίκης του στο Ισραήλ.

ΑΠΕΒΙΩΣΕ 0 ΑΠΑΓΩΓΕΑΣ ΤΟΥ ΑΪΧΜΑΝ

Απεβίωσε σε ηλικία 77 ετών ο βετεράνος πράκτορας της Μοσάντ Πέτερ Μαλκίν, ο οποίος το 1960 κατώ τερε να συλλάβει τον Αδόλφο Αϊχμαν. συνταγματάρχη των SS, υπεύθυνο του γραφείου εβραϊκών υποθέσεων (γραφείο IV-B-4) της Gestapo και, σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες, εμπνευστή και εκτελεστή του σχεδίου "Τελική Λύση" για τη , εξόντωση των Εβραίων της Ευ- ρωπης.

Τον Μάιο του 1945 ο Αϊχμαν συ- · ' από αμερικανικά στρατεύ-

ματα και κλείστηκε σε στρατόπεδο «■χμαλώτων πολέμου. Στους ανα-• ο ιτές του δήλωσε αξιωματικός των 3S με το όνομα Οττο Εκμαν, κατα- φέρνοντας με αυτό τον τρόπο να

-;;;-Λ α ·.ή σ ει. Τον Ιανουάριο *:·. '946 δραπέτευσε και κατέφυγε σπς ορεινές περιοχές της Γερμα

νίας. Κατά τη διάρκεια της δίκης της Νυρεμβέργης το όνομά του συνδέθηκε επανειλημμένα με το Ολοκαύτωμα. Το 1950 ο Αϊχμαν κα- τάφερε, με τη βοήθεια παράνομων εθνικοοοσιαλιστικών οργανώσεων, να φύγει από τη Γερμανία και να ε γκατασταθεί στο Μπουένος Αιρες της Αργεντινής με το ψευδώνυμο Ρικάρντο Κλέμεντ.

Στα τέλη του 1959 ot μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ έλαβαν πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες ο καταζητούμενος ζούσε με την οικο- γένειά του στην Αργεντινή. Ενα κλιμάκιο πρακτόρων έφθασε στο Μπουένος Αιρες και γρήγορα τον ανακάλυψε. Τον Μάιο του 1960, κατά τη διάρκεια ενός περιπάτου του Αϊχμαν, ο Μαλκίν τον σταμάτησε προσποιούμενος ότι ήθελε να τον ρωτήσει κάτι. Με μια λαβή τον ακι- νητοποίησε και τον οδήγησε βίαια σε ένα αυτοκίνητο στο οποίο επέ- βαιναν οι συνεργάτες του. Ο Αϊχμαν μεταφέρθηκε με απόλυτη μυστικότητα στο Ισραήλ, όπου δικάστηκε με την κατηγορία της τέλεσης ε γκλημάτων κατά του εβραϊκού έ θνους. Καταδικάστηκε σε θάνατο με απαγχονισμό και εκτελέστηκε τον Μάιο του 1962.

ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Ελληνες ιατροί πιστεύουν άτι ο Μέγας Αλέξανδρος έχασε τη ζωή του από οξεία παγκρεατίτιδα, νόσο με συχνά μοιραία έκβαση, για την οποία τα θεραπευτικά μέσα αντιμετώπισης είναι ακόμη και σήμερα ε λάχιστα. Σε αυτή τη διάγνωση οδη- γήθηκαν οι επιστήμονες μετά από προσεκτική μελέτη των αναφορών του Πλούταρχου και του Αθήναιου σχετικά με τον θάνατο του Μακεδό- να στρατηλάτη. Σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στις 8 Δεκεμβρίου 2004 ο πρόεδρος της Ελληνικής Παγκρεατολογικής Εταιρείας, Γιώργος Νίκου, ανέφερε πως σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές ο Μέγας Αλέξανδρος αισθάνθηκε έναν οξύ πόνο στην πλάτη, όταν κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου και ύστερα από στοίχημα με έναν φίλο του ήπιε χωρίς διακοπή ένα τεράστιο

Ο Μ έγας Αλέξανδρος πέ9ανε από π αγκρεατίτιδα σύμφωνα με Ελληνες ιατρούς.

κύπελλο με κρασί. Ο συνδυασμός με ένα γεύμα πλούσιο σε λιπαρά, το οποίο προφανώς είχε προηγηθεί, φαίνεται ότι επιδείνωσε το πρόβλη μα. Ο πόνος στην πλάτη και ο υψη λός πυρετός που παρουσίασε έπειτα από λίγο είναι χαρακτηριστικά της φλεγμονής του παγκρέατος, η οποία στάθηκε μοιραία για τη ζωή του.

ΕΦΥΓΕ Η "ΚΟΜΙΣΣΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΩΝ"

Απεβίωσε σε ηλικία 93 ετών η υποκόμισσα Ντίλχορν, η οποία εκπαίδευε κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ περιστέρια για να μεταφέρουν μυστικά μηνύματα. Τα πουλιά έφευγαν από το σπίτι της στο δυτικό Λονδίνο και επέστρεφαν έπειτα από ημέρες μεταφέροντας κωδικο-

Η υποκόμισσα Ντίλχορν κατά τη διάρκεια του Β 'Π Π .

ποιημένα μηνύματα από μυστικούς πράκτορες και μαχητές της Αντίστασης. Πεδίο δράσης τους ήταν η Γερμανία και οι κατεχόμενες χώρες Γαλλία, Ολλανδία και Βέλγιο.

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΝΑΖΩΠΥΡΩΣΕ ΤΗΝ ΑΝΤΙΠΑΛΟΤΗΤΑ ΙΑΠΩΝΙΑΣ-ΚΙΝΑΣ

Ενα νέο βιβλίο Ιστορίας στην Ιαπωνία, το οποίο εγκρίθηκε από το ιαπωνικό Υπουργείο Παιδείας και θα αρχίσει να διδάσκεται στις σχολικές αίθουσες από το 2006. προκάλεσε νέα προβλήματα στις. έτσι και αλλιώς, τεταμένες κινεζοϊ- απωνικές σχέσεις. Σύμφωνα με Κινέζους ιστορικούς το βιβλίο ωραιοποιεί την κατοχή εδαφών της Κίνας από την Ιαπωνία την περίοδο 1931-1945 αποσιωπώντας τα ε γκλήματα πολέμου που διεπρά- χθησαν από τον ιαπωνικό στρατό κατοχής. Ιδιαίτερα δύο σημεία α- ποτελούν πρόκληση για τους Κινέζους: το ότι η σφαγή 300.000 αμάχων στην πόλη Ναντζίνγκ, τό τε πρωτεύουσα της Κίνας, από τον Ιαπωνικό Στρατό το 1937 αναφέρε- ται ως "περιστατικό" και η απουσία κάθε αναφοράς στις εκατοντάδες χιλιάδες Κινέζες οι οποίες εξωθή- θηκαν στην πορνεία για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των Ιαπώνων στρατιωτών.

Οι κινεζοϊαπωνικές σχέσεις έ χουν οξυνθεί από το 2001, οπότε ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Γιουνιχί- ρο Κοϊζούμι άρχισε να επισκέπτεται σε ετήσια βάση τον ναό Γιασου- κούνι στο Τόκιο, στον οποίο τιμώ- νται οι πεσόντες υπέρ πατρίδος, α- νάμεσά τους και ένοχοι για εγκλήματα πολέμου εναντίον της Κίνας. Τον επόμενο χρόνο η ατυχής πρωτοβουλία Ιαπώνων τουριστών να οργανώσουν ομαδική “διασκέδαση" με Κινέζες ελευθέρω ν ηθών σε ξενοδοχείο της επαρχίας Γκου- αντούγκ, κατά την 72η επέτειο της ιαπωνικής εισβολής στη Μαντζουρία (18 Σεπτεμβρίου 1931), είχε προκαλέσει την έντονη δυσαρέσκεια της κινεζικής κυβέρνησης.

Η έγκριση του νέου ιαπωνικού βιβλίου Ιστορίας προκάλεσε κύμα διαδηλώσεων σε κινεζικές πόλεις και επιθέσεων κατά επιχειρήσεων ιαπωνικών συμφερόντων. Στο Πε

- ΙΣΤΟΡΙΑ

κίνο η συγκέντρωση διαμαρτυρίας 10.000 διαδηλωτών έξω από την ιαπωνική πρεσβεία σημαδεύτηκε από βίαια επεισόδια. Πολιτικοί αναλυτές, ειδικοί στις κινεζοϊαπωνι- κές σχέσεις, θεωρούν ότι η αντιπαλότητα των δύο χωρών έχει τις ρίζες της στον φόβο που νιώθει ο ένας λαός για τον άλλο. Οι Ιάπωνες ανησυχούν ότι σύντομα η Κίνα θα κυριαρχήσει οικονομικά και στρατιωτικά στην περιοχή, ενώ οι Κινέζοι θεωρούν ότι οι Ιάπωνες προωθούν τη διάσπαση της χώρας τους ακριβώς για να αποτρέψουν αυτό το ενδεχόμενο. Οι αναλυτές επισημαίνουν ακόμη πως οι επισκέψεις του Ιάπωνα πρωθυπουργού στον ναό Γιασουκούνι πραγματοποιούνται αποκλειστικά για ψηφοθηρικούς λόγους, ενώ το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας υποθάλπει τα τελευταία χρόνια τα α- ντιιαπωνικά αισθήματα, σε μια προσπάθεια να αποσπάσει την προσοχή του λαού από τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΟΠΛΑ ΣΕ ΒΥΘΙΣΜΕΝΟ ΙΑΠΩΝΙΚΟ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ

Επίθεση εναντίον των ΗΠΑ με πρωτόγονα, για τα σημερινά δεδομένα, βιολογικά όπλα επιχείρησαν, χωρίς επιτυχία, οι Ιάπωνες κατά τις τελευταίες ημέρες του Β' ΠΠ. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουν επιστήμονες και ιστορικοί μετά την ανακάλυψη στον βυθό, στα ανοικτά της Χαβάης, ενός ιαπωνικού υποβρυχίου τύπου Ι-400. Το σκάφος βρέθηκε σε άριστη κατάσταση και είναι άγνωστο τι προκάλεσε τη βύθισή του, όπως επίσης και ποιο ήταν το φορτίο του. Σύμφωνα με πηγές της περιόδου τρία υποβρύχια της ίδιας κλάσης επρόκειτο να σταλούν σε μυστική αποστολή, κατά την οποία θα διοχέτευαν στις αμερικανικές παραλιακές πόλεις μολυ- σμένα έντομα και τρωκτικά με σκοπό να διασπείρουν χολέρα, τύφο και άλλες ασθένειες. Η επιχείρηση

δεν πραγματοποιήθηκε επειδή η Ιαπωνία συνθηκολόγησε. Τα δύο από τα υποβρύχια δεν απέπλευσαν ποτέ από τη βάση τους. Η τύχη του τρίτου αγνοείται μέχρι σήμερα, ε κτός αν πρόκειται για το προανα- φερθέν. Αναμένεται με εξαιρετικό ενδιαφέρον η ανακάλυψη του φορτίου του σκάφους. Αν επιβεβαιωθούν οι πηγές της περιόδου σχετικά με τον σχεδιαζόμενο βιολογικό "βομβαρδισμό", θα καταδειχθούν οι απέλπιδες προσπάθειες των Ιαπώνων να αλλάξουν τον ρού του πολέμου.

ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΕΔΩΣΕ ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΣΤΟΝΧΕΡΜΑΝ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

Την αυγή της 15ης Οκτωβρίου 1946 ο πρώην στρατάρχης του Ράιχ Χέρμαν Γκαίρινγκ, καταδικασμένος σε θάνατο από το συμμαχικό δικαστήριο στη Νυρεμβέργη, βρέθηκε νεκρός στο κελί του, δύο μόλις ώρες πριν από την προγραμματισμένη εκτέλεσή του. Σε σημείωμα που βρέθηκε πάνω του δήλωνε ότι αυτο- κτόνησε με μια κάψουλα κυανίου.

Παρά τις συστηματικές έρευνες των αμερικανικών στρατιωτικών αρχών δεν στάθηκε δυνατό να βρεθεί εκείνος ο οποίος βοήθησε τον Γκαίρινγκ να αποφύγει την αγχόνη προμηθεύοντάς του το δηλητήριο. Σήμερα, 59 χρόνια μετά, το μυστήριο φαίνεται πως λύνεται. Σε συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα "los Angeles Times" ο Αμερικανός (τότε στρατιώτης) Χέρμπερτ Λι Στί- βερς αποκάλυψε ότι ο ίδιος είχε δώσει την κάψουλα με το κυάνιο στον Γκαίρινγκ. Ο Στίβερς ανήκε τότε στο σώμα των φρουρών των κατηγορούμενων εθνικοσοσιαλιστών στη δίκη της Νυρεμβέργης. Η σύν-

0 Γκαίρινγκ στο κελί του ι τη διάρκεια της δίκης της Νυρεμβέργης.

δεσή του με τον στρατάρχη φαίνεται πως έγινε εξαιτίας μιας νεαρής γυναίκας η οποία τον φλέρταρε. Η "Μόνα", όπως του συστήθηκε, τον ρωτούσε επίμονα για τους Γερμανούς κρατούμενους. Μια φορά τού έδειξε μια φωτογραφία του Γκαίριν- γκ και του ζήτησε να της φέρει ένα αυτόγραφο για να της αποδείξει ότι ήταν πράγματι φρουρός του. Σε μια από τις συχνές συναντήσεις του ζευγαριού ένας φίλος της γυναίκας ζήτησε από τον Στίβερς να μεταφέρει στον Γκαίρινγκ ένα σημείωμα, κρυμμένο σε μια πένα. Μια άλλη φορά η πένα έφθασε πάλι στα χέρια του κρατούμενου, κρύβοντας στο εσωτερικό της το κυάνιο. Ο αφελής (;) Στίβερς δήλωσε πως η γυναίκα τον χρησιμοποίησε K at πως δεν θα είχε δεχθεί να μετατραπεί σε "ταχυδρόμο" αν είχε φανταστεί ότι με αυτό τον τρόπο βοηθούσε έναν ε γκληματία πολέμου να αποφύγει την αγχόνη. Ο ογδοντάχρονος Αμερικανός είπε ότι δέχθηκε να προχωρήσει σε αυτές τις αποκαλύψεις κατόπιν πιέσεων της κόρης του, “για να έχει ήσυχη τη συνείδησή του". Τα λεγόμενό του δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν. Οι ιστορικοί που ασχολούνται με την περίοδο δεν αποκλείουν να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

ΝΕΑ ΓΡΑΦΕΙΑΠληροφορούμε τους αναγνώστες μας ότι από τα μέσα

Απριλίου 2005 τα γραφεία των εκδόσεων "ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ" λειτουργούν σε νέο, σύγχρονο, ιδιόκτητο κτήριο, στη διεύθυνση:

Σεψέρη 8, 17234, Δάφνη (από Αεωφ. Βουλιαγμένης 152, πλησίον σταθμού ΜΕΤΡΟ Αγ. Ιωάννη).

ΝΕΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ: 210 9273620 FAX: 210 9273622

Ιάπωνες στρατιώ τες κατά την περίοδο του Σινοϊαπωνικού πολέμου.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Καρλομάγνος αποτέλεσε ταυτόχρονα το πρότυπο του μεσαιωνικού

στιβαρού ηγεμόνα-πολεμιστή και του «εκλεπτυσμένου» προστάτη της

Καθολικής Εκκλησίας, της επιστήμης και των τεχνών. Εστεμμένος ως

αυτοκράτορας της Δύσης από τον πάπα Λέοντα Γ' το έτος 800,

πρωτοστάτησε στην εδραίωση της έννοιας «Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία».

ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣΟ ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Οι πολυάριθμες πολιτικές και στρατιωτικές δραστηριότητές του

εστιάσθηκαν κυρίως στη δημιουργία μιας ενοποιημένης δυτικής

"κουλτούρας", η οποία θα προωθείτο ως πολιτιστικό αντίβαρο έναντι της

ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζάντιο), η οποία την ίδια περίοδο

αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα διαδοχής στον αυτοκρατορικό θρόνο και

παρέμενε διχασμένη από τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ εικονομάχων και

εικονολατρών.

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ-ΕΚΤΩΡ ΧΑΡΑΤΣΗΣ

Προσω πογραφία του Κ αρόλου από τον

Α λμ π ρεχ τ Ν τίρ ερ (1512). Α π ο δ ίδ ετα ι μ ε μακρ ιά

γενειά δα ενώ είχ ε γα λα τικού τύπ ου (a la

gaulo ise) μακρ ιά μ ο υ σ τά κια , σύμφωνα με

τα έ& ιμα τη ς εποχής (Ν υ ρ εμβ έρ γη , Γερμανικό

Εθνικό Μ ουσείο ).

Τ Τον 4ο-5ο αιώνα μ.Χ. η δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν εξασ θενημένη οικονομικά και στρατιωτικά από τους αδιάκοπους εμφ υλίους πολέμους μετα ξύ των

φιλόδοξων Ρωμαίων στρατηγών που επεδίω- καν να ανακηρυχθούν αυτοκράτορες εκ μ ε ταλλευόμενο ι το κενό εξουσίας, τη ν πολιτική απάθεια και τη δυσλειτουργία των κρατικών θεσμών. Τη χρονική περίοδο που οι λ ε γεώ νες δεν διατηρούσαν τη λάμψη και το αήττη το της πάλαι ποτέ ρωμαϊκής ανω τερότητας, η αυτοκρατορία δέχθηκε την εισβολή πολυάριθμων βάρβαρων γερμανικών φυλών, τις οποίες λόγω αριθμητικής και ποιοτικής κατω τερότητας των στρατευμάτων τη ς δεν μπόρεσε να απωθήσει αποτελεσματικά.

Αρχικά οι άνδρες των γερμανικών φυλών χρησιμοποιήθηκαν στις λεγεώ νες ως βοηθητικο ί (auxilia) και αμοιβή τους ήταν η άδεια

παραμονής το υς σε ρωμαϊκά εδάφη ή ο ρωμαϊκός χρυσός. Παράλληλα η αδιάκοπη προώθηση των αήττητω ν έφιππων ορδών των θύννων και των συμμάχων τους προς τις πεδιάδες τη ς δυτικής Ευρώπης ανάγκασε μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι Βουρ- γουνδοί, οι Φράγκοι και οι Γότθοι, να μεταναστεύσουν μαζικά βρίσκοντας καταφύγιο στα ασφαλή εδάφη της αυτοκρατορίας. Τα όρια τη ς Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ανέκαθεν προ- φυλάσσονταν από φυσικά κωλύματα, μεγάλα ποτάμια ή εκ τε τα μ έν ες οροσειρές, ενώ από το 83 μ.Χ. και ύστερα μετα ξύ των δύο μεγάλων ποταμών, του Δούναβη και του Ρήνου, κατασκευάστηκε μια εκ τετα μ ένη «απροσπέλαστη» οχυρωματική γραμμή (limes) που προσδιόριζε τα ρωμαϊκά σύνορα σε μήκος 550 χλμ. Από τον 3ο αιώνα, ωστόσο, λαοί όπως οι Φράγκοι και οι Αλαμανοί διέσχιζαν ευ καιριακά τα παγωμένα νερά των δύο θεωρη-

τικώς αδιάβατων ποταμών, εισβάλλοντας αιφνιδιαστικά στα ρωμαϊκά εδάφη και προκα- λώντας παράλληλα εκ τενε ίς φ θορές στις αφ ύλακτες επαρχίες.

Η ορμητική εμφάνιση των φράγκων στα εδάφη τη ς σημερινής Γαλλίας αποτέλεσε ένα μόνιμο στρατιωτικό πρόβλημα το οποίο οι ανίσχυροι Ρωμαίοι στρατηγοί δ εν κατόρθωσαν να επιλύσουν. Η εμφάνισή το υς στη Γαλατία δεν ήταν απρόσμενη, καθώς πρόγονοι των φράγκων θεω ρούντο οι πολεμοχαρείς γερμανικές φυλές που ήδη από το 9 μ.Χ. είχαν εξολοθρεύσ ει τις τρ εις ρωμαϊκές λ εγ ε ώνες του Βάρου στην «κόλαση» του Τευτο- βούργειου δρυμού. Κοιτίδα της φυλής θεω ρείται το δ έλτα του Ρήνου στη Βόρεια θάλασσα. Φυλετικά οι Φράγκοι διακρίνονταν στους Ριπάριους (Riparian) ή παρόχθιους Φράγκους, που δρούσαν στην ευρύτερη περιοχή μεταξύ Βόννης και Κολωνίας, και στους Σάλιους (Salian) ή παραθαλάσσιους Φράγκους, οι οποίοι δρούσαν μετα ξύ των ποταμών Ρήνου, Μοζέλα και Εσκώ βορείως της Ρεμς, εγκατεσ τημένοι στις σημερινές ολλανδ ικές ακτές. Οι Σάλιοι είχαν λάβει την ονομασία τους από το ν ποταμό Ισελ (Yssel). Εκμεταλλευόμενο ι τη ν αδράνεια των Ρωμαίων οι Φράγκοι μαζί με άλλα βαρβαρικά φύλα κατόρθωσαν να εξολοθρεύσουν με πρωτοφανή μανία το υς ανυπεράσπιστους κατοίκους τη ς σημερινής νότιας και βόρειας Γαλλίας, έως ότου αναχαιτίστηκαν προσωρινά το 436 μ.Χ. από το ν τελευ τα ίο ικανό Ρωμαίο στρατηγό, το ν Αέτιο (magister militum).

Γενικά οι Φράγκοι οργανώνονταν σε μεγάλες π ολεμικές ομάδες, απ οτελούμενες αρχικά από πεζούς π ολεμιστές οι οποίοι φημίζονταν για την ταχύτητά το υς και τη χρήση θανατηφόρων πολεμικών οργάνων, όπως ή ταν τα ακόντια και ο περίφημος βαρύς πολεμικός π έλεκυς (francisca), από το ν οποίο μάλλον προέρχεται και η ετυμολογία του ονόματο ς τους. Σε αντίθεση με άλλες γερμανικές φ υλές εκ τό ς από ακόντια (άγγονες) κατά το ρωμαϊκό πρότυπο (pilum) κράδαιναν και εκ τό ξευα ν με ιδιαίτερη επιτυχία τα ακονισμένα τσεκούρια τους, αντί να τα χρησιμοποιούν σε μάχες εκ παρατάξεως. Λόγω τη ς υπέρτερης πολεμικής τους αρετής οι Φράγκοι κατά- φεραν να εξαπλωθούν σε ολόκληρη τη Γαλατία, αφού επιβλήθηκαν εύκολα επί των αυτοχθόνων κελτικώ ν φυλών. Σταδιακά οι ολιγάρ ιθμες φρουρές των οχυρωμένων ρωμαϊκών πόλεων, ξεχασμένες από τη ν εκφυλισμένη κεντρική εξουσία, αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν με τους αιμοχαρείς εισβολείς για να αποφύγουν μακροχρόνιες πολιορκίες και την άσκοπη λεηλασία τη ς ιδιοκτησίας τους.

Μ ετά τις α ιματηρές συγκρούσεις η πολιτισμική επίδραση μεταξύ των κατακτημένων Γαλλο-Βρετόνων και των ανήσυχων Τευτόνων ήταν αμφίδρομη. Ο μέσος Ρωμαίος πολίτης ε ίτε κελτικής, ε ίτε λατινικής καταγωγής επε- δίωκε να μοιάσει στην πολεμική αρετή με το υς υψηλόσωμους Φράγκους, ενώ αντίθετα οι Φράγκοι ευγενε ίς αντέγραφαν με λα τρ ευ τική πιστότητα τις σ υνήθειες και τη ν ενδυ

Σ χ ημ ατισ μός μάχης φ ρ α γκ ικο ύ ιππικού. Οι π ο λεμ ισ τές φ έρ ο υ ν μ ετα λ λ ικ ή θω ράκιση , κωνικά κράνη, αλυσω τά θω ράκια , σ τρ ο γ γ υ λ ές ασπ ίδες ιππικού και λό γχ ες (εικόνα από χειρ ό γ ρ α φ ο το υ 10ου αιώνα).


Η σ τέψ η το υ Καρόλου από τον πάπα Λ έο ν τα Γ'. Το μήνυμα της εικόνας είνα ι εμ φ α νές : η θ ρ η σ κ ευ τικ ή εξο υσ ία σ τέ φ ε ι τον π ολέμαρχο , τον κοσμικό η γ έ τη , το π ολιτικό πρόσωπο. Μ ε τά τον Κάρολο η διαμάχη μ ε τα ξύ πάπα και Γ ΐρ μ α ν ο ύ α υ το κ ρ ά το ρ α για τα π ρω τεία στη Δύση α π ο τέλ εσ ε βασική α ιτία για το υ ς α διάκοπ ους γερμ α νο-ιταλ ικο ύς π ολέμους μ ε τα ξύ παπικών και α υτοκρα τορ ικώ ν στρατευμάτω ν.

μασία των Ρωμαίων αριστοκρατών προσπαθώντας να εκρωμαϊστούν και να αφομοιώσουν το ν τρόπο ζωής και τη συμπεριφορά των πατρικίων. Σε αυτή τη ν πολιτιστική αλληλεπίδραση ο ανώτερος λατινικός πολιτισμός τη ς Γαλατίας δ εν μπόρεσε να κατακτήσει την τραχύτητα και τη ν έλλειψ η κουλτούρας των Φράγκων. Οι παλαιοί ρωμαϊκοί τρόποι ξε- χάστηκαν και ο Μεσαίωνας άρχισε να προβάλλει δειλά μέσα από τα χαλάσματα και τα ερείπια των άλλοτε ισχυρών ρωμαϊκών τ ε ιχών. Σταδιακά η λατινική δυτική Ευρώπη μετασχηματιζόταν σε γερμανική Ευρώπη. Εκτός από τη ν Ιταλία η ενδοχώρα πίσω από τα σύνορα του Ρήνου ήταν μία περιοχή η οποία γρήγορα εξελ ίχθη κε και στην οποία αναπτύχθηκαν και διδάχθηκαν εκ νέου οι ρωμαϊκές τέχνες τη ς υαλουργίας, του σμάλτου και τη ς υαλοτεχνίας.

Με τη ν πάροδο των χρόνων η αρχική χαλαρή ομοσπονδία των άτακτων φραγκικών ομάδων μετατράπ ηκε σε εδραιωμένο και ενο ποιημένο Βασίλειο, κυρίως υπό τη σθεναρή ηγεσία τη ς σχεδόν μυθικής δυναστείας των Μεροβίγγειων βασιλέων. Ιδρυτής τη ς συγκεκριμένης δυναστείας ήταν ο θρυλικός Βασιλιάς Χλοδοβίκος (Clovis, 481-511) ο οποίος αφού έκαμψε τη ν αντίσταση του Συάγριου, τελευτα ίου Ρωμαίου έπαρχου τη ς βόρειας Γαλλίας (regem romanorum), ασπάστηκε το καθολικό δόγμα εγκαταλείποντας την αίρεση του Αρειανισμού, που ήταν ιδιαίτερα δ ιαδεδομένη μεταξύ των βάρβαρων λαών τη ς Γερμανίας. Το έ το ς 476, μετά τη ν εκθρόνιση του ανήλικου Ρωμύλου, τελευτα ίου αυτοκράτορα τη ς Δύσης, οι Φράγκοι εδραίωσαν την παρουσία τους στη νότια και στη βόρεια Γαλλία εμπλεκόμενοι σε μία σειρά σκληρών μαχών με το υς Λομβαρδούς τη ς βόρειας Ιταλίας και τους Βησιγότθους που είχαν προωθηθεί και εγκατασ ταθεί στην Ακουϊτανία. Αναλαμβάνοντας τη ν πρωτοβουλία κινήσεων σε ένα απαιτητικό παιχνίδι ισχύος νίκησαν φύλα όπως οι Αλαμανοί (496), οι Βησιγότθοι (507) και οι Βουργουνδοί (532-4).

Γεωγραφικά το εκ τετα μένο φραγκικό βασίλειο (regnum frankorum) συμπεριελάμβανε εδάφη που εκτείνονταν από τη σημερινή Ολλανδία και το Βέλγιο μέχρι τη ν Ισπανία και από τις όχθες του Ατλαντικού ως τη Βαυαρία και τη Βεστφαλία. Μέχρι το ν 7ο αιώνα οι απόγονοι του Χλοδοβίκου συνέχιζαν να δ ιευθύνουν το αχανές φραγκικό κράτος το οποίο διακρινόταν στο ανατολικό ή Αυστρασία, στις ό χθες και στους παραπόταμους του Ρήνου, στο δυτικό ή Νευστρία, στα εδάφη της σημερινής βορειοδυτικής Γαλλίας, και στην Ακουϊτανία, στα εδάφη τη ς σημερινής νότιας Γαλλίας. Ομως οι συνεχείς διαμάχες και οι αντιζηλίες μεταξύ των τοπικών ηγεμόνων κάθε περιοχής είχαν προκαλέσει εκ νέου τον κατακερματισμό του βασιλείου.

Την πραγματική εξουσία επί των Φράγκων ασκούσαν υψηλοί αξιωματούχοι της φραγκικής βασιλικής Αυλής, οι επονομαζόμενοι μαγιορδόμοι (major domi), που εκτελού- σαν χρέη διαχειριστών του παλατιού και των κρατικών υποθέσεων φ έρ ο ντες αξίωμα ό

μοιο ιεραρχικά με εκείνο του δούκα. Τον 8ο αιώνα η δράση τέτο ιω ν χαρισματικών αξιω- ματούχων διατήρησε τη συνοχή του απέραντου φραγκικού βασιλείου. Το 732 ο μαγιορ- δόμος Κάρολος Μ αρτέλος (714-741), νόθος γ ιος του βασιλιά Πεπίνου Β', κόμητα του Ερι- στάλ του Βελγίου, τέθ η κ ε επικεφαλής των σκληροτράχηλων Φράγκων της Αυστρασίας και ανέκοψε τη θυελλώδη εισβολή των Αράδων στα εδάφη της Ακουϊτανίας κατά την αποφασιστική μάχη του Πουατιέ.

Αν και δεν ανήκε νόμιμα στους Μεροβίγ- γειους ο Μ αρτέλος, ο επονομαζόμενος «σφυροκοπητής», έθεσ ε τη βάση για τη δημιουργία τη ς ισχυρής δυναστείας των Καρο- λιγγείων (γνωστοί και ως Πεπίνειοι ή Αρνο- φλιανοί). Το 751 με τη συγκατάθεση του πάπα Ζαχαρία ο γιος του Μαρτέλου, Πεπίνος Γ1 ο Βραχύς (741-768), εκθρόνισε τον τε λ ε υ ταίο Μ εροβιγγειανό Βασιλιά των Φράγκων, Χιλδέριχο Γ1, περιορίζοντάς το ν σε μοναστική ζωή. Ακολούθως ανακηρύχθηκε στο αβαείο του Αγίου Διονυσίου στη Σουασόν βασιλιάς των Φράγκων, εγκαινιάζοντας τη δυναστεία των Καρολιγγείων και μία νέα σελίδα στην ταραχώδη ιστορία του φραγκικού βασιλείου. Η επικύρωση του νέου Βασιλιά έγινε

με τη ν «ευλογία» τη ς Αγίας Εδρας, αφού ο καθολικός επίσκοπος Βονιφάτιος έχρισε συμβολικά με ιερό λάδι το ν σφετεριστή θ ε σπίζοντας τη ν ανώτατη αρχή της θ ε ία ς Χάρι- τος. Η Εκκλησία με το κύρος τη ς αναγνώρισε το πραξικόπημα.

Οι σχέσεις του Πεπίνου με τη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έγιναν ακόμα σ τενότερ ες όταν ο νέος πάπας, Σ τέφανος Γ (754), προ- σέφ ερε στον Πεπίνο και στους δύο αρσενικούς διαδόχους του τη ν κληρονομική βασιλεία και το ν τίτλο των Ρωμαίων πατρικίων με αντάλλαγμα οι στρατιές τω ν Φράγκων να υπερασπίζουν τα παπικά συμφέροντα έναντι των απειλητικών Λομβαρδών τη ς βόρειας Ιταλίας. Με τη ν ανανεωμένη αναγνώριση των δύο απογόνων του, Κάρολου (Καρλομά- γνου) και Καρλομάνου, ο Πεπίνος έγινε ο πιστός υπερασπιστής τη ς Αγίας Εδρας αναγνωρίζοντας τη ν επικυριαρχία του πάπα στα εδάφη τη ς νότιας Ιταλίας (Λάτιο, Τοσκάνη). Το 759, αφού τσάκισε το υς Λομβαρδούς σε διαδοχικές μάχες, συνέχισε τις πολεμικές ε πιχειρήσεις του εναντίον των επίμονων Αράβων οι οποίοι μετά την ή ττα στο Πουατιέ ε ίχαν αποσυρθεί στη νότια Γαλλία, στις εύφ ο ρες επαρχίες τη ς Προβηγκίας και της Ναρ-


βόνης. Η επιτυχία τη ς νέας εκστρατείας σφραγίστηκε με την οριστική απώθηση των Αράβων πέρα από τα Πυρηναία. Ομως κατά τη διάρκεια τη ς θριαμβευτικής εκστρατείας του ο Πεπίνος ασθένησε και σύντομα απεβίωσε.

Η ΑΝΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑΣύμφωνα με τη φραγκική παράδοση οι

δύο νεαροί διάδοχοι μοιράστηκαν την ε ξο υ σία ισότιμα, αν και ήδη από τα πρώτα χρόνια τη ς κοινής βασιλείας τους (768-771) ο Κάρολος (Καρλομάγνος) έδειχνε να υπερέχει σε ε πίπεδο προσωπικότητας από τον ασθενικού χαρακτήρα αδερφό του. Ιδιαίτερα ψηλός, ανδροπρεπής, με έντονα χαρακτηριστικά προσώπου και σ ταθερό τόνο φωνής, χειριζόταν με τη ν ίδια ευχέρεια τα λατινικά και τα γ ερ μανικά. Επωμίστηκε τη διοίκηση του φραγκικού βασιλείου σε μία ταραχώδη περίοδο κατά την οποία οι υποτελείς φυλές των παγανιστών Σαξόνων του βορρά επαναστατούσαν διαρκώς εναντίον τη ς φραγκικής επικυριαρχίας, ενώ στην Ιταλία η μόνιμη απειλή των Λομβαρδών αποτελούσε θανάσιμο αγκάθι

Χ ά ρτης τη ς κ α ρ ο λ ίγγε ια ς Ευρώπης.

στα νότια σύνορα του βασιλείου. Παράλληλα οι Φράγκοι έπαρχοι τη ς Ακουϊτανίας με επικεφαλής τον γηραιό δούκα Ουνόλδο αμφισβήτησαν προσβλητικά τη νομιμότητα του νεαρού βασιλιά, δημιουργώντας νέο κύμα αναστάτωσης στην απέραντη επικράτειά του.

Εδρα τη ς δυναστείας των Καρολιγγείων ήταν το παλάτι και η ευρύτερη περιοχή του Ααχεν (Ακυίσγρανον) κοντά στην Κολωνία, στη βόρεια Γαλατία. Η συγκεκριμένη περιοχή ήταν παλαιά γαλατορωμαϊκή λουτρόπολη (Αίξ λα Σαπέλ) από όπου ο Κάρολος αντλούσε φυσικούς πόρους, φρουρές έμπιστων πολεμιστών (scara) και οικονομική υποστήριξη για τις πολυάριθμες εκσ τρατείες του και το υς μισθούς των στρατιωτών του. Ο ίδιος είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του όλες τ ις αμιγώς φραγκικές περιοχές της Αυστρα- σίας και της Νευστρίας, δηλαδή όλες τις ε παρχίες στις οποίες το ανθρώπινο δυναμικό ήταν πιστό και φημιζόταν για τη ν πολεμική αξία του, και τη δυτική Ακουϊτανία. Ο αδελφός του, αν και κληρονόμησε ίδιας έκτασης περιοχές όπως η ανατολική Ακουϊτανία, η Βουργουνδία, τα εδάφη της Σουηδίας εκ α τέ ρωθεν του Ανω Ρήνου και εκτάσεις στα μεσογειακά παράλια από τα ισπανικά σύνορα μέχρι τις Αλπεις, δ εν είχε άμεσο έλεγχο επί

του στρατού. Πρακτικά το στρατιωτικό πλεονέκτημα βρισκόταν στα χέρια του ισχυρού Κάρολου, ενώ ο μ ικρότερος αδελφός του έ- πρεπε να βρει έξω θεν υποστήριξη (Λομβαρδοί) για να μπορέσει να αντισταθεί στις στρατ ιές του αδελφού του.

Η εξέγερσ η των ευγενώ ν τη ς Ακουϊτα- νίας απαιτούσε άμεση στρατιωτική αντίδραση, όμως ο Καρλομάνος αρνήθηκε να τεθ ε ί υπό τις διαταγές του μεγαλύτερου αδελφού του. Η καταλυτική και συναινετική επέμβαση τη ς μητέρας τους, Βερτράνδης, λειτούργη σε αποτελεσματικά ώστε τα δύο αδέλφια να μη καταλήξουν σε εμφύλια πολεμική σύγκρουση με ολέθρια αποτελέσματα. Ωστόσο ο Κάρολος αναγκάστηκε να αναλάβει μόνος του τη ν τιμωρία των επαναστατημένων περιοχών, καθώς ο Καρλομάνος αποσύρθηκε ε πιδεικτικά στα εδάφη τη ς Βουργουνδίας αρ- νούμενος να συμμαχήσει με το ν αδελφό του.

Εκστρατεύοντας με μεγάλη ταχύτητα, ε πικεφαλής των ετοιμοπόλεμω ν στρατιωτών τη ς Αυστρασίας, ο Κάρολος κατατρόπωσε τις επαναστατημένες μονάδες των Ακουϊτα- νών σε ολόκληρη τη νότια Γαλλία, καταδιώκοντας τον απελπισμένο Ουνόλδο και το ν δια- σπασμένο στρατό του μέχρι το Μπορντώ. Ο Ουνόλδος επιχείρησε να διαφύγει στη γειτο-

10

Δανοί

ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Θ ΟΥΡΙΓΓΙΑ

ΑΥΣΤΡΑΣΙΑΣΟ ΥΗ Β ΙΑ

ΒΡΕΤΑΝΗ'-ήν, Ν ΕΥΣΤΡΙΑ

ΒΑΥΑΡΙΑ

Π ουατιέ

ΑΚΟΥΪΤΑΝΙΑ

Β ενετίαΠαβία

Λ°ΜΒΑρΔιΑΜπορντώ

ΠΡΟΒΗΓΚΙΑ ΡαβέναΓΑΣΚΩΝΙΑ

ΚορσικήΣαραγόσα

ΒαρκελώνηΧΑΛΙΦΑΤΟΚΟΡΔΟΒΑΣ

Η Α Υ Τ Ο Κ Ρ Α Τ Ο Ρ ΙΑ Τ Ο Υ Κ Α Ρ Λ Ο Μ Α Γ Ν Ο Υ 770 -814

Εδάφη το 770

—*■ Ε κσ τρ ατείες πριν το 801

Ε κσ τρ ατείες 801-809

—* - Ε κσ τρ ατείες μετά το 809

Α υτοκρατο ρία Καρλομάγνου το 814



Εφιππος Φ ράγκος π ολεμ ισ τής. Οι π ληροφ ορίες που δ ια θ έ το υ μ ε για τον εξοπ λισμό των επ ίλεκτω ν μονάδω ν του βαρέος φ ρ α γκ ικο ύ ιππικού π αραμένουν ακόμα νεφ ελώ δεις . Η μόνη πηγή που δ ια θ έ το υ μ ε είνα ι ε ικ ό νες από χειρ όγρα φ α εποχής μ ε α μφ ίβολη α ξιοπ ιστία . Ταφικά ή άλλα α ρχα ιολογικά ευ ρ ή μ α τα δ εν υπάρχουν ως τώ ρα. Οι άνδρ ες που ανήκαν σ το ιππικό ήταν βαριά εξο π λισ μένο ι μ ε μ α κ ρ ιές λό γχες και σπάθα ιππικού, έφ ερ α ν δε μ ετα λ λ ικ ο ύ ς φ ολιδω τούς θ ώ ρ α κ ες (scale) μ ε έν το ν ες επ ιρ ρο ές από τον βυζαντινό και τον αραβικό σ τρ α τό . Ο σ υ γκ εκ ρ ιμένο ς π ολεμ ισ τής φ έρ ε ι χα ρ α κ τη ρ ισ τικ ο ύ τύπ ου μ ε τα λ λ ικ ό κράνος, το οποίο ε ικ ο ν ίζετα ι και σε χειρ όγρα φ α αλλά ενδεχομένω ς α π ο τελ ε ί καλλ ιτεχν ική επινόηση ή α υ θ α ίρ ετη τροποποίηση απ εικόνισης του ύσ τερ ου ρω μαϊκού κασσιδίου (cassis) και μ ετα γ εν έσ τερ ω ν μ ετα β α τικ ώ ν τύπων κράνους όπως το γαλλικό του 11ου αιώνα, που α π ο τελ ε ίτο από δύο βασικά τμ ή μ α τα . Η ασπίδα του είναι σ τρ ο γ γυ λή και φ έρ ε ι σ το κ έντρ ο της χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό μ ετα λλ ικό ομφαλό (εικονογράφ ηση για τ ις εκ δ ό σ εις "Περισκόπιο Χ ρήστος Γιαννόπουλος).

12

νικτή επαρχία τη ς Γαακωνίας την οποία διοικούσε ο έπαρχος Λύκος, ο οποίος φ οβούμενος τη ν απειλητική παρουσία του Καρόλου συνθηκολόγησε και παρέδωσε τον γηραιό ε παναστάτη στον νικητή βασιλιά. Η ττημένος και προδομένος ο Ουνόλδος αποσύρθηκε - σύμφωνα με τα ήθη της εποχής- ακολουθώντας μοναστική ζωή. Η κατάκτηση της Ακουϊ- τανίας ολοκληρώ θηκε με το ν κατακερματισμό τη ς σε μ ικρότερες κομη τε ίες τις οποίες κυβερνούσαν εντετα λμ ένο ι πιστοί υποτελείς του Καρόλου.

Η επ ιτυχημένη έκβαση της εκστρατείας ισχυροποίησε τη θέση του τελευ τα ίου και τού προσέφερε τη διπλωματική δυνατότητα να καταλήξει σε συνθηκολόγηση με διάφορα γειτονικά έθνη όπως οι Βαυαροί και οι Λομβαρδοί, που αναγνώρισαν τη νόμιμη και αναμφισβήτητη κυριαρχία του επί του φραγκικού βασιλείου. Για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας ο Κάρολος χώρισε την πρώτη του γυναίκα Ιμιλτρούδη και προχώρησε σε γάμο διπλωματικών συμφερόντων με τη Δεζιράτη, κόρη του Θεοδώριχου, βασιλιά των Λομβαρδών, ώστε να αποφύγει το ενδεχόμενο να β ρ εθ εί αντιμέτωπος με μία «ανίερη» συμμα- χία μεταξύ του αδελφού του και των Λομβαρδών! Ο πάπας θεώρησε τον συγκεκρ ιμένο γάμο προσβολή και προσπάθησε να μ ετα πείθει το ν Κάρολο, καθώς η συμμαχία μ ετα ξύ Λομβαρδών και Φράγκων άφηνε τα παπικά εδάφη ευάλωτα απέναντι στις έφιππες μονάδες του Θεοδώριχου, ο οποίος ανέκαθεν ε- ποφθαλμιούσε τα εδάφη της νότιας Ιταλίας.

Ο «κατασκευασμένος» γάμος του Καρόλου δεν διήρκεσε πολύ. Σε μια στιγμή αυθόρμητης έξαρσης ο Κάρολος χώρισε τη Λομβαρδή πριγκίπισα με το πρόσχημα ότι ή ταν αδύναμη και ασθενική. Η κοπέλα ταπεινωμένη και με συνοδεία τη νεογέννητη κόρη τη ς και μερ ικούς πιστούς ακολούθους επ έστρεψε στην Ιταλία. Ο πατέρας της, έξαλλος από την προσβολή του γαμπρού του, αποπει- ράθηκε να συμμαχήσει με τον νεαρό Καρλο- μάνο, ο οποίος όμως απεβίωσε πρόωρα (771) αφήνοντας το ν Κάρολο απόλυτο κυρίαρχο στη φραγκική επικράτεια. Σε ένδειξη διπλωματικού εκβιασμού ο Θεοδώριχος προσέφερε άσυλο στη χήρα του Καρλομάνου και στους δύο ανήλικους γιους της, οι οποίοι έ- πρεπε να κληρονομήσουν τα εδάφη της Βουργουνδίας, τη ς Σουηδίας και τη ς Ακουϊ- τανίας.

Οι εχθροί πλήθαιναν και παράλληλα τα σύννεφα του πολέμου συσσωρεύονταν απειλητικά πάνω από το φραγκικό βασίλειο. Κατά το παρελθόν οι πρόγονοι του Καρόλου είχαν εκχριστιανίσει φυλές τη ς Γερμανίας, τους Φρίσιους, τους Θουρίγγειους και τους Βαυα- ρούς, παρέχοντάς τους το δικαίωμα της αυτοδιοίκησης. Ομως δεν είχαν κατορθώσει να επιβληθούν ολοκληρωτικά έναντι των πολεμοχαρών Σαξώνων. Οι τελευ τα ίο ι αποτελούσαν μια χαλαρή ομοσπονδία παγανιστικών φυλών που αγνοούσαν επιδεικτικά τη φραγκική εξουσία προβαίνοντας σε διαρκείς ε ξ ε γέρσεις οι οποίες κλόνιζαν τη συνοχή των φραγκικών επαρχιών. Το νέο κύμα σαξωνικών

Ενοπλοι Φ ράγκοι ιππείς εψ ορ μούν κατά του εχ θ ρ ο ύ . Η σ υ γκ εκ ρ ιμένη εικόνα π αρουσ ιάζει ιδ ια ίτερ ο ενδ ια φ έρ ο ν δ ιό τ ι ο ι ιππείς φ α ίν ετα ι να χρησ ιμοπ οιούν α να βολείς κα ι ψηλή σ έλλα , γεγονός που π ρακτικά το ύ ς επ έτρ επ ε να σ τη ρ ίζο ντα ι ή να σηκώ νονται ό ρ θ ιο ι πάνω τη ς για να λογχίσουν μ ε μ εγ α λ ύ τερ η δύναμη ή, αν ήτα ν εξο π λισ μένο ι μ ε τό ξα , να σκοπεύσουν εναντίον εχθρ ικώ ν μονάδων. Η επ ίδραση των α σ ιατική ς π ροέλευσ ης Αβάρω ν ήταν κ α τα λυ τική για τη σ τρ α τιω τικ ή οργάνω ση των Φράγκων, καθώ ς οι Αβαροι μ ετέδ ω σ α ν στη Δύση κ ινεζ ικ ές επ ιδρ άσ εις στην τέχ ν η το υ π ολέμου.

επιθέσεων και λεηλασιών σε φραγκικά μοναστήρια και μικρά οχυρά συνδυάστηκε με την έναρξη της φραγκο-λομβαρδικής δ ιένεξης ύστερα από τον ατιμωτικό χωρισμό με τη Δεζι- ράτη.

ΠΡΩΤΗ ΣΑΞΩΝΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ

Το καλοκαίρι του 772 ο Κάρολος αποφάσισε να ασχοληθεί προσωπικά με τη σαξωνι- κή εξέγερσ η των Ενγκριων (σαξωνική φυλή), εγκαινιάζοντας την πρώτη μίας σειράς από πολυάριθμες εκσ τρα τείες οι οποίες θα διαρ- κούσαν τουλάχιστον 30 χρόνια μέχρι να καμφ θεί η μαχητικότητα των Σαξώνων. Πρακτικά οι Σάξωνες πολεμιστές δεν δ ιέθετα ν τον κατάλληλο εξοπλισμό, την τακτική οργάνωση

και τη ν αριθμητική δύναμη να αντιπαρατα- χθούν με τους πολυάριθμους και βαρύτατα εξοπλισμένους Φράγκους. Στηρίζονταν σε τυπ ικές μορφές ανταρτοπόλεμου, ε ίτε με ξαφ νικές αιματηρές επιδρομές κατά των οργανωμένων φραγκικών θέσεων, ε ίτε με λ εη λασίες σε καθολικά μοναστήρια οι οποίες τ ε λείωναν απότομα καθώς οι ξέφ ρενο ι Σάξωνες εξαφανίζονταν με την πλούσια λεία τους μέσα στα πυκνά δάση τη ς Γερμανίας.

Οι κατάφρακτοι ιππείς των Φράγκων δεν μπορούσαν να επ ιβληθούν στις ά τα κτες σα- ξω νικές φυλές, οι οποίες προστατευμένες από την έλλειψ η δρόμων, τη ν πυκνή βλάστηση και τους εκτετα μένου ς βαλτότοπους απέφευγαν τη ν κατά μέτωπο σύγκρουση και παρακολουθούσαν υπομονετικά τις φραγκικές περιπόλους να αναλώνονται σε επιπόλαιες

I:τ i y m ΛΑ! $ ο β λ ι - ι ι c ν % ν ι χ. τ j τ

L i $ Λ Li H A l y μ . \ \ u a h Li A *


Η ΥΠΟΤΑΓΗ ΤΗΣ ΛΟΜΒΑΡΔΙΑΣ- Ο ΚΑΡΟΛΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ

Η σ τέψ η του α υ το κ ρ ά το ρ α τη ς Δύσης. Η μορφ ή το υ Κ αρόλου δ ιεκ δ ικ ή θ η κ ε μ ε π είσμα από Γάλλους και Γερμανούς. Οι Γάλλοι τον θεω ρ ούσ α ν ιδ ρ υ τή τη ς βασ ιλείας στη Γαλλία, επ ομένω ς τον εμ φ ά νιζαν μ ε τα βασιλικά σύμβολα τη ς Γ ιλ λ ία ς , το υ ς κρ ινα νθούς, αλλά τα λάβαρά του φ έρ ουν και τον μαύρ ο α ε τό επ ί κ ίτρ ινο υ πλαισίου, σύμβολο του γερμανικού έθ ν ο υ ς (Παρίσι, Εθνική Β ιβ λ ιοθήκη ).

και αναποτελεσματικές τιμωρίες παραδειγματισμού. Σε αντίθεση με το υς καθολικούς Φράγκους οι Σάξωνες λάτρευαν αρχαίες θ ε ό τη τες του δάσους, ουράνια σώματα, αστερισμούς και πλανήτες, εφάρμοζαν δε τ ε λ ε τουργικά ανθρωποθυσιών σε απομονωμένες και δύσβατες περιοχές. Το πιο διάσημο ιερό τους ήταν ο απόκρυφος χώρος όπου βρισκόταν το ιερό δένδρο Ιρμινσουλ, στον ναό του οποίου οι σαξωνικές φυλές αφιέρωναν στη θεά τη ς Γης μεγάλα τμήματα από τη ν εκά- στοτε πολεμική λεία τους.

Σύμφωνα με τη συνήθη φραγκική πρακτική ο Κάρολος συγκέντρωσε τη μικρή αλλά πάνοπλη στρατιά του (5.000-10.000 άνδρες) τους ανοιξιάτικους μήνες, με την προοπτική να εκστρατεύσει κατά των εχθρικών θέσεων το καλοκαίρι. Εχοντας εξασφαλίσει τις απαρα ίτητες π ρομήθειες προωθήθηκε μέσα στα σαξωνικά εδάφη σε βάθος 50 περίπου χιλιομέτρων, κατακτώ ντας τα συνοριακά οχυρά Ερεσμπουργκ και Πάντερμπορν και ε ξο υ δ ε τερώ νοντας με ιδιαίτερη ευκολία την ασθενική αντίσταση των εχθρών του. Αποφασισμένος να τονίσει τη θρησκευτική ανω τερότη τα και τη ν επικράτηση των χριστιανικών δυνάμεων έναντι των ειδωλολατρών εισχώρησε στα ιερά εδάφη των Σαξώνων, έκοψε συμβολικά το Ιρμινσουλ, το οποίο αποτελού- σε ένα είδος λατρευτικού «τοτέμ» που συμβόλιζε τη θρησκευτική ενό τη τα των παγανι- στικών φυλών, και δήμευσε τον μεγάλο θ η σαυρό του ιερού. Ο συμβολισμός τη ς πράξης ήταν ενδεικτικός των φραγκικών δ ιαθέσεων: «Υποταγή ή θάνατος!». Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες εκσ τρατείες του, εναντίον των βαρβάρων του βορρά, ο Κάρολος επέ

τρεπ ε και παρότρυνε προς τη λεηλασία των σαξωνικών χωριών ή τη συστηματική ε ξό ντωση των πληθυσμών σε βαθμό γενοκτο νίας. Η σαξωνική αντίσταση κάμφθηκε εύκο λα αφήνοντας στον Κάρολο πλούσια οικονομικά οφέλη και τη ν ευκαιρία να ασχοληθεί με το φλέγον ζήτημα της απειλητικής Λομβαρδίας.

Στο μεταξύ οι Λομβαρδοί, εκμ ετα λλευ ό μενοι την απουσία του Καρόλου στον βορρά, είχαν αναλάβει επ ιθετική πρωτοβουλία εναντίον των παπικών εδαφών της νότιας Ιταλίας με αφορμή την αμοιβαία διεκδίκηση, με τη ν Αγία Εδρα, των εδαφών του πρώην βυζαντινού εξαρχάτου τη ς Ραβένας και της πόλης Φεράρα. Ο φιλόδοξος Θεοδώριχος επικεφαλής μεγάλης δύναμης απέσπασε διαδοχικά μια σειρά από ιταλικές πόλεις, φθάνο- ν τας σαν ορμητικός χείμαρρος έξω από τα τείχη της «αιώνιας πόλης» στην οποία είχαν σ υγκεντρω θεί ισχυρές παπικές δυνάμεις. Ο νέος πάπας, Αδριανός (772), βρισκόταν σε απελπιστική θέση. Οι Λομβαρδοί ήταν αδίστακτοι και ο Κάρολος δεν αποτελούσε τον τύ πο του βασιλιά- μαριονέτα ο οποίος θα υπάκουε πειθήνια στα κελεύσματα του «ιερού Πατέρα». Αντιπρόσωποι του πάπα και του Θεοδώριχου συνάντησαν τον Κάρολο και τον ενημέρωσαν αναλυτικά για τις ν έες δυσάρεστες ε ξελ ίξε ις . Οπως αναμενόταν, ο Κάρολος υπερασπίστηκε το ν Αδριανό απαιτώντας να αποσυρθούν οι λομβαρδικές δυνάμεις από τη Ρώμη. Η επίμονη άρνηση του Θ εοδώριχου δρομολόγησε τα γεγονότα της ε πόμενης φραγκικής εκστρατείας. Ο κύβος είχε ριφθεί!

Από τις γερμανικές φυλές που κατέλυσαν το ύστερο ρωμαϊκό κράτος οι Λομβαρ- δοί/Λογγοβάρδοι, οι επονομαζόμενοι «μακριές γενειάδες», ήταν οι μόνοι οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τα άλογα εκτενώ ς, σε αντίθεση με τους πρώιμους Φράγκους, τους Αλαμανούς ή τους Βουργουνδούς που πολεμούσαν κυρίως πεζοί. Ε κμεταλλευόμενοι το πολιτικό και στρατιωτικό χάος που επικράτησε στην Ιταλία μετά τις σκληρές συγκρούσεις των Βυζαντινών του Βελισάριου και των Γότθων οι Λομβαρδοί μετανάστευσαν από τις όχθες του Δούναβη π ιεζόμενοι από τους Αβάρους (λαός μογγολικής καταγωγής) και εγκαταστάθηκαν στη βόρεια Ιταλία το ν 6ο αιώνα (568 μ.Χ.) ασπαζόμενοι τη χριστιανική θρησκεία (οπαδοί του αρειανισμού). Αλλοι πολέμαρχοι κινήθηκαν νοτιό τερα ιδρύοντας αυτόνομες ηγεμονίες στο Σπολέτο και στο Μ πενεβέντο. Φημισμένοι για την ορμητικό- τη τά το υς οι Λομβαρδοί αποτέλεσαν την πρόδρομη μορφή του μεσαιωνικού ιππότη, καθώς έφ εραν ισχυρή μεταλλική θωράκιση και στήριζαν τις επ ιθέσεις το υς στη χρήση τη ς λόγχης και τη ς μακριάς σπάθας. Τις ξύλ ινες ασπίδες το υς κοσμούσαν σταυροί και ε ικόνες Αγίων.

Εναντίον των Λομβαρδών ο Κάρολος ε φάρμοσε το αγαπημένο του σχέδιο εισβολής και δράσης, σύμφωνα με το οποίο ο ίδιος ή κάποιος γιος του ανελάμβανε τη γενική διοίκηση τη ς κύριας φραγκικής στρατιάς και μία ή περισσότερες βοηθητικές σ τρατιές ε τ ίθ ε ντο υπό τις δ ιαταγές κάποιου έμπιστου και πεπειραμένου στρατηγού. Στηριζόμενος στη μεγάλη ταχύτητα των Φράγκων πολεμιστών I 3 ο Κάρολος περικύκλωνε με περίτεχνους ε- amm λ ιγμούς τις εχθρ ικές δυνάμεις και τις αποτελείω νε με τη συνδυασμένη δράση των στρατιών του, που ενώνονταν λίγο πριν το τ ε λ ε ιωτικό πλήγμα κατά των σαστισμένων αντιπάλων. Οι επ ιτυχημένες εκσ τρατείες των Φράγκων οφείλονταν επίσης στην άριστη εφαρμογή μεθόδων κατασκοπείας. Ετσι ο βασιλιάς ενημερω νόταν για τη γεωγραφία μιας περιοχής, τη δύναμη των αντιπάλων του και την κατάσταση των δρόμων.

Το 773 ο φραγκικός στρατός στρατοπέ- δευσε και διαχείμασε στη Γενεύη. Αντιλαμ- βανόμενος το ν επ ικείμενο κίνδυνο ο Θεοδώριχος έλυσε τη ν πολιορκία της Ρώμης και έ- σπευσε να οργανώσει τη γραμμή άμυνάς του στη βόρεια Ιταλία, γνωρίζοντας πως τα στενά των Αλπεων θα αποτελούσαν τον στόχο του Κάρολου. Προβλέποντας τα αμυντικά σχέδια του Θεοδώριχου ο Κάρολος διαίρεσε τον στρατό του. Μια ευέλικτη στρατιά υπό τον θ είο του Βερνάρδο διέσχισε μυστικά το μονοπάτι του Αγίου Βερνάρδου και ξεχύθ ηκε ανενόχλητη στην πεδιάδα του Πάδου, στα νώτα των λομβαρδικών δυνάμεων, οι οποίες βρέθηκαν ξαφνικά ανάμεσα στην κυρίως δύναμη του Καρόλου που προωθείτο προς το


Αβαρος ιππέας α ρ ισ το κρ α τικ ή ς π ροέλευσ ης μ ε σ το ιχεία εξο π λισ μού που π ροδίδουν σ ινο-ασ ιατικές επ ιρ ρ ο ές . Οι Αβαροι ε ισ β άλλοντας στη σημερινή Ο υγγαρ ία ε ισ ή γα γα ν σ την Ευρώπη π ολλές σ τρ α τιω τικ ές κ α ιν ο το μ ίες : τη χρήση εξελ ιγ μ ένω ν πολιορκητικώ ν μηχανών, τη μ εγά λη σ έλλα , τη χρήση π ρ ο σ τα τευ τικ ή ς

μετω π ίδας για τα άλογα κα ι τη χρήση το υ αναβολέα, που μ ε τέ τ ρ ε ψ ε το ιππικό από επ ικουρικό σώμα σε κυρίαρχο σώμα κρούσης. Ο εικο ν ιζό μ ενο ς π ολεμ ισ τής φ έρ ε ι λόγχη-λάβαρο μ ε τη μορ φ ή δράκου και μακρά

σπ άθα. Το σώμα του π ρ ο σ τα τεύ ετα ι από βαρύ υφ ασμάτινο χ ιτώ νιο τουρ κομανική ς π ροέλευσ ης με μ ετα ξω τά κ εντή μ α τα σ τους καρπούς και σ τη φ όδρα. Τα κάτω άκρα το υ π ρ ο σ τα τεύ ο ντα ι από γ κ έ τε ς , ενώ το μ ετα λ λ ικ ό κράνος του δ ια θ έ τε ι αλυσω τό κατα υχέν ιο . Η κεφ α λή το υ α λόγου π ρ ο σ τα τεύ ετα ι από δερ μ άτινη

μετω π ίδα που εκ τε ίν ε τα ι μ έχ ρ ι τα π ρόσθια άκρα του ζώ ου. Σ τη ράχη του πάνω από τη σ έλλα δ ια κ ρ ίν ετα ι κ ινεζ ικό έγχρω μο ύφασμα έντονα δ ιακοσμημένο μ ε μ ε τα ξω τά κ εν τή μ α τα . Η ουρά του α λόγου είναι

δεμ ένη για λόγους κ α θ α ρ ιό τη τα ς , ενώ οι λω ρ ίδες τη ς σέλλας είναι δ ια κοσ μ ημένες μ ε μ ικρά καμπανάκια (εικονογράφ ηση για τ ις εκδόσ εις

"Περισκόπιο": Χ ρήστος Γ ιαννόπουλος).


Τορίνο και στη στρατιά του Βερνάρδου. Εμβρόντητοι οι Λομβαρδοί εγκατέλειψ αν βιαστικά τις οχυρωμένες θέσ εις τους και αναδιπλώθηκαν πίσω από τα ασφαλή τείχη της Παβίας, πρωτεύουσας τη ς Λομβαρδίας, επιτρέπ οντας στον Κάρολο να στρατοπεδεύσει με το υς σ ιδηρόφρακτους στρατιώτες του έξω από τη μεγάλη πόλη και να προβεί σε μια μακρά πολιορκία που διήρκεσε εννέα μήνες.

Η μοναδική ελπίδα σωτηρίας του αποκλεισμένου Θεοδώριχου στηριζόταν στις δυνάμεις ενίσχυσης των Λομβαρδών ευγενών, σι οποίοι προσπαθώντας να αντιδράσουν στη φραγκική πλημμυρίδα συσπειρώθηκαν στα περίχωρα της Βερόνας στο πλευρό του πρίγκιπα Αδαλγίζ, γιου του Θεοδώριχου. Πριν προλάβουν να ενωθούν με τους πολιορκημέ- νους οι πολυπόθητες ενισχύσεις η ττήθηκαν από τις δυνάμεις του Καρόλου, ο οποίος καταδιώκοντας το υς αποδεκατισμένους Λομβαρδούς κατέλαβε επίσης τη Βερόνα, την Μπρέσια και το Μπέργκαμο. Ο Αδαλγίζ ταπεινωμένος αναζήτησε καταφύγιο στην Αυλή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Κοπρώνυ- μου στην Κωνσταντινούπολη.

Σε αντίθεση με τα ευπαθή ξύλινα οχυρά των σαξωνικών συνόρων, που δεν αποτελού- σαν ισχυρά εμπόδια έναντι των βαρβαρικών επιδρομών, σε περιοχές όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, η κατοχή μεγάλων αστικών κέντρω ν οχυρωμένων με επιβλητικά πέτρινα τείχη διευκόλυνε καταλυτικά τη ν ολοκληρωτική κατάκτηση μιας απείθαρχης επαρχίας! Η ασφυκτική πολιορκία τη ς Παβίας από τους «σιδερένιους» Φράγκους οδήγησε το υς κά- το ικους της πόλης στα όρια τη ς εξαθλίωσης, καθώς τα λιγοστά διαθέσιμα τρόφιμα σύντομα εξαντλήθηκαν. Ο Θεοδώριχος αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει παραδίδοντας την πόλη το καλοκαίρι του 774. Πρακτικά η λήξη

16 τη ς πολιορκίας σηματοδότησε την οριστική ms& έντα ξη της λομβαρδικής Ιταλίας στο φραγκι

κό στέμμα. Ο Θεοδώριχος εξορ ίσ τηκε ταπεινωμένος στη Νευστρία. Απόλυτος κυρίαρχος στον βορρά, ο Κάρολος σ τέφ θηκε στην Πα- βία «ελέω Θεού βασιλιάς (rex) Φράγκων και Λομβαρδών και πατρίκιος τω ν Ρωμαίων». Αν και η ή ττα του Θεοδώριχου ήταν αδιαμφισβήτητη αρκετοί Λομβαρδοί ευγενείς στον νότο αρνήθηκαν να υποταχθούν εξακολου θώ ντας να αγνοούν τη ν επικυριαρχία του Καρόλου. Εκείνος αρχικά προσπάθησε να ακολουθήσει συμφιλιωτική πολιτική απέναντι το υς ώστε να ξεπεραστεί το δ ιαφυλετικό μίσος. Τα δύο επόμενα χρόνια (776) προσάρτη- σε διά της βίας το Δουκάτο του Σπολέτο και επ έκτεινε τη φραγκική κυριαρχία νότια, μ έχρι το Δουκάτο του Μ πενεβέντο, ε ξο υ δ ε τε ρώνοντας τις τελευ τα ίες λομβαρδικές ε σ τίες αντίστασης.

Μ ετά το 774 οι Λομβαρδοί στελέχωσαν μαζικά τις τά ξεις του φραγκικού στρατού συντελώ ντας στη σταδιακή μετατροπή του έ φιππου μαχητή σε κυρίαρχη μορφή του πεδίου μάχης έναντι του πεζού πολεμιστή. Από το ν 9ο αιώνα το ιππικό, με την εκ τετα μ ένη χρήση του αναβολέα (αναβατήρα), αναδεί- χθηκε στην αφρόκρεμα του φραγκικού

στρατού. Η σωματοφυλακή του Καρόλου και οι νέες αμιγώς ιππικές μονάδες θα αποδει- κνύονταν πολύτιμο όπλο στον αιματηρό αγώνα εναντίον των σκληροτράχηλων φυλών της Σαξωνίας, κατατροπώνοντας κάθε εστία αντίστασης. Η βαθμιαία μετατροπή στην ποσοστιαία αναλογία μεταξύ ιππικού και πεζικού στον φραγκικό στρατό ολοκληρώ θηκε κατά το διάστημα 774-814, οπότε η χρήση των ιππέων αυξήθηκε εντυπωσιακά.

Η ΣΑΞΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΚατά τη διάρκεια τη ς πολιορκίας της Πα

βίας ο Κάρολος επ ισκέφθηκε επίσημα τη Ρώμη το Πάσχα του 774. Γοητευμένος από την αίγλη και τη ν κατανυκτική ατμόσφαιρα της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας δέχθη κε πολλαπλά πνευματικά και διπλωματικά μηνύματα, τα οποία φαίνεται πως το ν επηρέασαν στη συνέχεια της πορείας του προς την αναρρίχηση στον αυτοκρατορικό θώκο (800). Η συνάντηση του ανώτατου θρησκευτικού η γέτη της Δύσης και του απόλυτου στρατιωτικού κυρίαρχου στα πεδία των μαχών επιβεβαίωσε τη ν άρρηκτη σχέση μεταξύ του Βατικανού και των Φράγκων. Σε αυτήν ο Κάρολος αναγνώρισε τα κυριαρχικά δικαιώματα του πάπα στο άλλοτε βυζαντινό εξαρχάτο της Ρα- βένας, το οποίο εκτε ινό τα ν από τη Φεράρα στον βορρά μέχρι το Οσιμο στον νότο.

Μ ετά τη ν περιπετειώδη κατάκτηση της Λομβαρδίας το άλυτο σαξωνικό ζήτημα απασχόλησε εκ νέου τον Φράγκο βασιλιά. Ο πυρετός τη ς επανάστασης είχε επανέλθει στους Σάξωνες, οι οποίοι αθετώ ντας τις συμφωνίες ειρήνης επ ιτέθηκαν εναντίον μονα- στηριών και συνοριακών οχυρών εκμ ετα λ λευόμενο ι την απουσία του φραγκικού στρατού στις πεδιάδες τη ς Λομβαρδίας. Η αντίδραση του Καρόλου, όπως αναμενόταν, ήταν ιδιαίτερα σκληρή. Επικεφαλής μιας α ή ττη τη ς στρατιάς ενισχυμένης με το λομβαρδικό ιππικό εισέβαλε στη Βεστφαλία σαν καταιγίδα, εκπόρθησε το σαξωνικό οχυρό Σί- γκσμπουργκ στον ποταμό Ρούρ και στη συνέχεια τσάκισε για δεύ τερ η φορά τις δυνάμεις των Ενγκριων Σαξώνων (σαξονική φυλή). Α κά θ εκτες οι φραγκικές δυνάμεις διέσχισαν το ν ποταμό Βέζερ και πέρασαν διά πυρός και σιδήρου τα χωριά και τους οικισμούς των Εστφαλών παγανιστών.

Οι εχθροπραξίες διακρίνονταν από την εφαρμογή απάνθρωπων μεθόδων στις οποίες είχαν κυρίαρχο ρόλο ο βίαιος εκχριστιανι- σμός και οι ομαδικές σφαγές. Ανήμποροι να αντισταθούν οι Εστφαλοί Σάξωνες αποφάσισαν να συνθηκολογήσουν αποδεχόμενοι να βαπτισθούν χριστιανοί, ακολουθούμενοι από τους Ενγκριους Σάξωνες! Οι τελευ τα ίο ι που προσχώρησαν στη χριστιανική πίστη ήταν οι αλύγιστοι Βεστφαλοί, οι οποίοι έγιναν θύματα ενός ιδιόμορφου παιδομαζώματος, κατά τη διάρκεια του οποίου νεαροί πολεμιστές και γόνοι σημαντικών αρχηγών αιχμαλωτίζονταν και αποστέλλονταν στην Αυστρασία σε χριστιανικές εστίες, για να γαλουχηθούν από ιερείς με τα χριστιανικά ιδεώδη. Η πολι

τική του αδίστακτου Καρόλου επισφραγίστηκε με τη ν ανέγερση, σε στρατηγική θέση, ε νός ισχυρού οχυρού (Κάρλσμπουργκ), ο κάτοχος του οποίου μπορούσε να ελέγχει και να εποπτεύει αποτελεσματικά τη ν κυκλοφορία των πλοιαρίων στον ποταμό Λίπε. Η ανέγερση τέτο ιω ν κάστρων διευκόλυνε τις μετα κινήσεις των φραγκικών μονάδων και συνδέθ ηκε άμεσα με το ν παρατεταμένο πόλεμο ε ναντίον των Σαξώνων. Το έτος 777 επισφραγίστηκε η έντα ξη των Σαξώνων στους κόλπους του φραγκικού βασιλείου με τη σύγκληση Δίαιτας στο Πάντερμπορν στις όχθες του ποταμού Λίπε (Lippe), όπου ο ανθός τη ς επιβλητικής φραγκικής αριστοκρατίας και οι εκπρόσωποι της καθολικής Εκκλησίας παρακολούθησαν την τε λ ε τή βάπτισης των απείθαρχων παγανιστών αρχηγών και τη ν υποταγή τους στον αγέρωχο βασιλιά.

Η εσφαλμένη πεποίθηση ότι οι Σάξωνες θα υπέκυπταν εύκολα, σύντομα διαψεύστη- κε πανηγυρικά! Από το 779 ως το 785 ηγέτης τη ς ανανεωμένης σαξωνικής αντίστασης α- ναδείχθηκε ο πολεμιστής Βιτίκινδος, ο οποίος σαν νέος Β ερκιγκετόρ ιξ (Γαλάτης αρχηγός) πραγματοποίησε αιφνιδιαστικές επιδρομές όταν ο «Καίσαρας» Κάρολος απούσιαζε από τη Γερμανία. Ε κμεταλλευόμενος τις εκσ τρα τείες του Καρόλου εναντίον των εναπομεινάντων Λομβαρδών του νότου, των Αράβων στην Καταλωνία και των Σλάβων στον Δούναβη ο Βιτίκινδος επικεφαλής των πολεμικών του μονάδων προκάλεσε μεγάλες απώλειες στους Φράγκους, πυρπόλησε οχυρά τους και λεηλάτησε τα μοναστήρια τους κλονίζοντας τον ιστό ασφάλειας και τον μύθ ο περί των αήττητω ν Φράγκων. Σε κάθε βιαστική επιστροφή του ο Κάρολος οργισμένος σκόρπιζε θάνατο και σ τάχτες από καμένα χωριά, όμως ο Β ιτίκινδος δ ιέφ ευγε διαρκώς. αναζητώντας καταφύγιο στις παγωμένες και απρόσιτες ακτές τη ς Δανίας, όπου οι βάρβαροι Β ίκινγκ θυσίαζαν στον αρχαίο θ εό Οντίν/ Βόντεν και οι νεκροί παραδίδονταν στην πυρά αντί να θάβονται.

Η ένταση και το φοβερό φ υλετικό μίσος μετα ξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών διαφαίνεται στο γλαφυρό απόσπασμα ενός χρονικού το οποίο περιγράφει τα δραματικά γεγονότα της σύγκρουσης στο όρος Ζύντελ («πεδίο του ραπίσματος»): « ....το 782 οι κομ ήτες Γκέιλο και Αδαλγίζ επικεφαλής ενός φραγκικού αποσπάσματος που επέστρεφε από επ ιτυχημένη εκστρατεία κατά των Σόρ- βων Σλάβων οι οποίοι είχαν εισβάλει στη Θουριγγία, ενημερώ θηκαν από περιπόλους ότι σαξωνικά στίφη βρίσκονταν κοντά τους. Εναντίον των Σαξώνων εκ ινείτο και ο κόμης Θεοδώριχος, επικεφαλής άλλου φραγκικού αποσπάσματος που απειλούσε να προλάβει πρώτο τους επαναστάτες και να επωμισθεί τη δόξα για τη ν εξολόθρευσή τους! Π ιστεύοντας ότι κάποιος άλλος θα τους έκλεβ ε τη «λεία» οι δύο ευγενείς και η ακολουθία τους κάλπασαν φρενιασμένοι εναντίον των Σαξώνων, χάνοντας το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Οι σαξωνικές φάλαγγες παρατάχθηκαν μπροστά από το ν καταυλισμό τους αναμένο-


ντας τη θυελλώδη επίθεση. Η άτακτη και α- συντόνιστη επίθεση των ιππέων με τα προτεταμένα ξίφη και τις γυμνές λόγχες χωρίς τη ν υποστήριξη του πεζικού τους, είχε ως απ οτέλεσμα τη σφαγή τεσσάρων ευγενών, δύο διοικητικών υπαλλήλων και είκοσι ακόμα επιφανών πολεμιστών και των ακολούθων τους, οι οποίοι ακολούθησαν τους αρχηγούς τους στον αναπόφευκτο όλεθρο μη καταδεχόμενοι να υποχωρήσουν σε έναν αγώνα τ ιμής!...».

Η αντίδραση του Καρόλου κλόνισε ακόμα και το υς συμμάχους του προκαλώντας γ ε νικό αποτροπιασμό. Στο ματωμένο στρατόπεδο του Βερντέν, στις όχθες του ποταμού Αλε, 4.500 αιχμάλωτοι Σάξωνες οπλαρχηγοί και π ολεμιστές αποκεφαλίστηκαν εν ψυχρώ δεμένοι οπισθάγκωνα για να ανταποδοθεί η προσβολή της ήττας. Οι Σάξωνες διψούσαν για εκδίκηση. Το 783 αποφάσισαν να α ντιμετωπίσουν το υς Φράγκους σε μάχη εκ παρα- τάξεω ς αρχικά στον Τευτσβούργειο δρυμό κοντά στο Ντέτμολντ, όπου η ττήθηκαν, και ακολούθως στον ποταμό Χάζε, όπου συνε- τρίβησαν.

Τον χειμώνα του 784 ο Κάρολος παρέμει- νε στη Σαξωνία και με την έλευση του νέου χρόνου συνέχισε την τακτική της «καμένης γης», αναγκάζοντας τον καταπονημένο Βιτί- κινδο να συνθηκολογήσει οριστικά για να σώσει το κεφάλι του. Οι αρχικές αποφάσεις του εναντίον των απείθαρχων Σαξώνων δια- κρίνονται στο αυστηρό κείμενο του Διατάγματος περί Σαξωνικών χωρών («Capitulare de partibus Saxonis» - Σαξωνικό Καπιτουλάριο), όπου μετα ξύ άλλων προδλέπονταν θανάσιμες ποινές, ο βίαιος εκχριστιανισμός με αναγκαστικές βαπτίοεις και η μετακίνηση πληθυσμών. Μ εταξύ των ετώ ν 785 και 792 εκ δηλώθηκαν εξεγέρσ εις περιορισμένης εμ βέλειας, που γρήγορα εκτονώ θηκαν καθώς η σαξωνική αριστοκρατία δεν ήταν πλέον ιδιαίτερα εχθρική προς τον Κάρολο. Η αυστηρή πολιτική του εναντίον των Σαξώνων είχε με- τριασθεί, με αποτέλεσμα το 797 να εκδοθεί ένας μετρ ιοπ αθέστερος κώδικας, ως δείγμα αβρότητας προς τους Σάξωνες ευγενείς που δεν συμμετείχαν στις ταραχές.

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΣΤΑ ΠΥΡΗΝΑΙΑΗ επιτυχία του Καρόλου έγκειτα ι στο γ ε

γονός πως η κεντρική εξουσία του είχε κατορθώσει να επιβληθεί έναντι των ισχυρών γαιοκτημόνων και της αριστοκρατίας (κομήτες, δούκες, μαρκήσιοι). Το κράτος ήταν διαιρεμένο σε 230 κομητείες , επικεφαλής των οποίων βρίσκονταν οι κόμητες που δρούσαν διοικητικά ως αντιπρόσωποι του μεγάλου ηγεμόνα. Δ ιοικητής των στρατιωτικών δυνάμεων περισσότερων της μίας κομητείας, ειδ ικότερα στις επτά συνοριακές και ευπαθείς περιοχές, τις επονομαζόμενες μαρκιονίες (marchia), ήταν ο επονομαζόμενος μαρκήσιος ή δούκας. Ο Κάρολος ήταν ο αδιαφιλονίκητος ανώτατος αρχηγός του στρατού, της νομοθετικής εξουσίας και της Εκκλησίας. Η κυριαρχία του σε κάθε επίπεδο οργάνωσης της

Ο βασιλιάς Κ άρολος π ολιο ρκεί την ισπανική πόλη Αγεν. Οι π ο λεμ ισ τές φ έρ ουν εξοπ λισμό του 13ου - 14ου αιώνα. Η εικόνα π ρ ο έρ χετα ι από το μ ε τα γ ε ν έ σ τε ρ ο χ ε ιρ ό γ ρ α φ ο «Χρονικό της Γαλλίας».

πολιτικής ζωής «περιοριζόταν» μερικώς από τις αποφάσεις της ετήσιας «γενικής συνέλευσης» η οποία γινόταν κάθε Μάρτιο (campus Martis) ή Μάιο (campus Madius) πριν από μεγάλες εκσ τρατείες κοντά σε κάποιο μεγάλο παλάτι.

Το 777 στη συνέλευση του Πάντερ- μπορν, που πιστοποίησε την υποταγή των Σαξώνων, συμμετείχαν και π ρεσβευτές του Σαρακηνού ηγεμόνα τη ς Βαρκελώνης, Σου- λεϊμάν Ιμπν Αλαραμπί, τη ς Χερόνας και άλλων μικρότερων συνοριακών αραβικών πόλεων τη ς βόρειας Ισπανίας οι οποίες υπο- σχέθηκαν να αναγνωρίσουν το ν Κάρολο ως επικυρίαρχό τους αν τους βοηθούσε στρατιωτικά στην εμφύλια διαμάχη τους με τον χαλίφη τη ς Κόρδοβας Αμπντ αρ Ραχμάν Α'. Οι Αραβες είχαν αποβιβαστεί στην Ισπανία το 711 συντρίβοντας τους εκφυλισμένους Βησιγότθους και τον τελευ τα ίο βασιλιά τους Ροδρίγο, σε διαδοχικές μάχες και καταλαμβάνοντας θριαμβευτικά τη Σεβίλη, το Τολέδο και την Κόρδοβα. Π ροελαύνοντας στην Ιβηρική κατέκτησαν κάθε επαρχία εκτό ς από μερ ικές απομονωμένες ορεινές περιοχές που παρέμειναν στην κατοχή αυτόνομων Βη- σιγότθων. Σύντομα οι μεγάλες επ ιτυχίες του Ισλάμ ακολουθήθηκαν από περίοδο έντασης ανάμεσα στις η γετικές μορφές των Αράβων, με αποτέλεσμα να διασπαστεί το ενιαίο χαλιφάτο των Ουμαγιάδων και να δημιουργη- θούν το χαλιφάτο των Αββασίδων με έδρα τη ν εξω τική Βαγδάτη και το αντίζηλο χαλιφάτο των Σαρακηνών τη ς Κόρδοβας. Ενδιάμεσα δημιουργήθηκαν τα κράτη των εμίρηδων τη ς Τυνησίας, τη ς Αιγύπτου, της Σ ικελίας και του Μαρόκου.

Από την εποχή του Μ αρτέλου οι Αραβες αποτελούσαν μόνιμη απειλή για το φραγκικό βασίλειο, καθώς διέσχιζαν τα Πυρηναία και πολιορκούσαν μεγάλα αστικά κέντρα στη νότια Γαλλία. Η πρώτη οργανωμένη εκστρατεία του Καρόλου εναντίον των Αράβων τη ς Κόρδοβας ξεκίνησ ε την άνοιξη του 778 με δύο σώματα στρατού. Το πρώτο, αποτελούμενο

από Λομβαρδούς, Βουργουνδούς και Φράγκους τη ς Αυστρασίας, κα τευ θύ νθηκε προς τη Βαρκελώνη για να εξασφαλίσει τη ν α κεραιότητα της πόλης, ενώ το δεύτερο, αποτελούμενο από Φράγκους τη ς Νευστρίας με ε πικεφαλής τον Κάρολο, διέσχισε τη βορειοδυτική Ισπανία και συνέτριψε κάθε εχθρική αντίσταση μέχρι τα τείχη τη ς Παμπλόνα, τα οποία κατέλαβε με έφοδο και παρέδωσε την πόλη στη λεηλασία. Σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο οι δύο νικηφ όρες σ τρατιές θα ενώνονταν μπροστά στα απόρθητα τείχη της Σαραγόσας, εξασφαλίζοντας έτσι την απαραίτη τη αριθμητική υπεροχή και μια σίγουρη νίκη εναντίον των δυνάμεων του χαλίφη. Τα γ ε γονότα διέψευσαν τον ενθουσιασμένο Κάρολο. Χωρίς να το γνωρίζει ο Σουλεϊμάν κα- θ α ιρ έθηκε ως προδότης και τη θέση του ανέλαβε ο πιστός στον χαλίφη Χουσεϊν Ιμπν Βαγιά.

Η εξέλ ιξη αυτή τερμάτισ ε κάθε όνειρο για άνευ όρων συνθηκολόγηση τη ς Σαραγόσας! Τα αιφνιδιασμένα φραγκικά σ τρατεύματα τέθη κα ν αντιμέτωπα με τις υπέρτερες δυνάμεις του χαλίφη που επεδίωκαν να εξο- λοθρεύσουν τους εισβολείς από τον παγωμένο βορρά. Οι ευκ ίνη τες έφιππες αραβικές ίλες προκαλούσαν σύγχυση και διάσπαση στο φραγκικό πεζικό, που κινδύνευε ναπερι- κυκλω θεί από τις μαυριτανικές δυνάμεις. Οι μόνοι οι οποίοι αντισ τέκονταν με επιτυχία ή ταν οι θωρακισμένοι ιππείς, όμως μόνοι τους δεν μπορούσαν να αναχαιτίσουν τις αραβικές επελάσεις. Η υποχώρηση φαινόταν η πιο σοφή λύση και ο φραγκικός στρατός βρέθη κε για πρώτη φορά αντιμέτωπος με μια τ έ το ιος έκτασης αποτυχία. Το δράμα των Φράγκων ολοκληρώ θηκε στα οτενά φαράγγια των Πυρηναίων, στο ξακουστό πέρασμα του Ρονσεβώ.

Την πορεία υποχώρησης τη ς φραγκικής στρατιάς παρακολουθούσαν τα άγρυπνα μάτια των σκληροτράχηλων Βάσκων (ορεσίβιος λαός τη ς βόρειας Ισπανίας), οι οποίοι επεδίωκαν να εκδικηθούν τους Φράγκους για


Εφιππη μονομαχία μ ε τα ξύ Φ ράγκω ν κατά φ ρ α κτω ν και Σαρακηνών. Σ τ ις σ υγκρ ούσ εις το υ με τους ευ έλ ικ το υ ς Α ρ α β ες ιππείς το βαρύ φ ρ α γκικό ιππικό συνήθω ς α ντιμετώ π ιζε σ ημα ντικές δυσ κολίες (μ ιν ιατούρα του 14ου αι. από τον Μ αρκιανό Κώδικα).

τη ν καταστροφή της γης τους και τα υτόχρο να να αρπάξουν τμήμα από τα λάφυρα που μ ετέφ ερ ε η μεγάλη φραγκική εφοδιοπομπή. Αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν το υς Φρά- γκους σε μάχη εκ παρατάξεως οι Βάσκοι εκ δήλωσαν τη ν επίθεσή τους κατά τη ς απομονωμένης φραγκικής οπισθοφυλακής, ε κ μ ε ταλλευόμενο ι τη ν αταξία της εκ τενούς φραγκικής φάλαγγας καθώς οι άνδρες διέσχιζαν με δυσκολία τις στενωπούς των κακοτράχαλων περασμάτων. Στη σύντομη σύγκρουση η οποία ακολούθησε θανατώθηκαν τρεις σπουδαίες προσωπικότητες της φραγκικής αριστοκρατίας: ο δ ιο ικητής της μαρκιονίας της Βρετάνης, ο θρυλικός Ρολάνδος, ο Ανσέλμος, βασιλικός ακόλουθος, και ο Εγγι- χάρδος, αυλάρχης του Καρόλου. Η είδηση του θανάτου το υς προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση. Αργότερα στη δυτική ποίηση και λογοτεχνία ο Ρολάνδος αποτέλεσε κεντρική φιγούρα σε θ έματα θρύλων, δοξασιών, τρα- γουδιών (Chanson de Roland), ποιημάτων και μυθιστορημάτων, τα οποία εξιδανίκευσαν τη μορφή και τον θάνατό του και θεω ρούνται από τα πρώτα μνημεία τη ς μεσαιωνικής γαλλικής λογοτεχνίας. Ο θρύλος του λαβωμένου μαχητή που πέθανε μαχόμενος κατά των «απίστων» αποτέλεσε πρότυπο υπερηφάνειας, αρετής, γενναιότητας, ανδρείας και πίστης στη θρησκεία και στον βασιλιά, καλλιεργώντας έτσι την ανάπτυξη του ιπποτικού ιδεώδους τον 11ο και το ν 12ο αιώνα.

Από το 781 ως το 814 ο Κάρολος είχε αναθέσει δ ιο ικητικές και σ τρατιωτικές αρμοδ ιό τη τες στους τρ εις νόμιμους γιους του: ο πρωτότοκος Κάρολος ανέλαβε τις επαρχίες τη ς Νευστρίας (Ανζού, Μαίην, Τουραίνη) εναντίον των απείθαρχων Βρετόνων της μαρκιο- νίας της Αρμορικής και των Τσέχων, ο δ ευ τε ρότοκος Πεπίνος ανέλαβε την αντιβασιλεία

1 8 και την επίβλεψη της Λομβαρδίας και των am Αβάρων και ο νεώ τερος Λουδοβίκος, ο επο

νομαζόμενος Ευσεβής, διοικούσε την ευρύ τερη περιοχή τη ς Ακουϊτανίας, συνεπώς και την περιοχή των Πυρηναίων. Λόγω των συνεχών εξεγέρσ εω ν στη Σαξωνία ο πόλεμος με το υς Μαυριτανούς ανατέθηκε ε ξ ολοκλήρου στον μαλθακό Λουδοβίκο, ο οποίος με τη βοήθεια του κόμη Γουλιέλμου τη ς Τουλούζης ανανέωσε το ν πόλεμο εναντίον του χαλιφάτου της Κόρδοβας. Σταδιακά από το 785 ως το 811 οι Φράγκοι κατέκτησαν μετά από εξα ντλη τικ ές πολιορκίες τη Χερόνα (785), τη ν οχυρωμένη Βαρκελώνη δύο φορές (το 797 και το 801 οριστικά), την Ταραγόνα (809) και το στρατηγικό οχυρό της Τορτόσα (811), αποκτώντας το ν έλεγχο κινήσεων στον ποταμό Εβρο. Ο νέος χαλίφης της Κόρδοβας, Αλ Χακίμ, αδυνατώντας να αναχαιτίσει τη φραγκική πλημμυρίδα η οποία έφθασε να ε ισβάλει βαθιά στα αραβικά εδάφη μέχρι την πλούσια Βαλένθια, συνθηκολόγησε το έ τος 812 αναγνωρίζοντας την επικυριαρχία των Φράγκων στα ημιαυτόνομα καταλανικά εδάφη εκατέρω θεν των Πυρηναίων, τα οποία αργότερα αποτέλεσαν τον πυρήνα του Βασιλείου της Αραγωνίας.

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΛΑΩΝ

Οι Αβαροι αποτελούσαν συγγενικό φύλο των Λευκών θύννων το οποίο πιεζόμενο από τουρκικά φύλα μετανάστευσε δυτικά, διασχίζοντας στα μέσα του 6ου αιώνα τη νότια Ρωσία και καταλήγοντας στις ό χθες του Δούναβη στην Παννονία. Ιδιαίτερα πολεμοχαρής λαός, προσάρτησαν βίαια στο βασίλειό τους τα υπολείμματα των υποτελών φυλών του Αττίλα (Οϊγούρους, Κοτριγούρους, Σαμπίρ θύννους) και άλλες σλαβικές φυλές, μεγαλώνοντας εντυπωσιακά τη δύναμη των ορδών τους. Το 567 συμμάχησαν με τους Λομ

βαρδούς και αποδεκάτισαν το υς διαβόητους Γέπιδες, ενώ το 626 νιώθοντας αρκετά ισχυροί επιχείρησαν να πολιορκήσουν ακόμα και τη ν απόρθητη Κωνσταντινούπολη, όπου υπέστησαν φ οβερές απώλειες και μεγαλειώδη ήττα.

Η επαφή των Φράγκων με τους Αβάρους και τις υπόλοιπες σλαβικές φυλές επισπεύ- σθηκε μετά τη ν κρίση που εκδηλώ θηκε στην επαναστατημένη Βαυαρία, τη ν οποία διοικούσε ο δούκας Τασιλών Γ1 που είχε ορκισθεί υποταγή στον Κάρολο και στους απογόνους του. Ο Τασιλών επηρεαζόταν αρνητικά εναντίον του Καρόλου από τη σύζυγό του, πρι- γκίπισσα Λιουτβέργη, κόρη του ηττημένου


θεοδώριχου, η οποία αρνείτο να αποδεχθεί — . κατάρρευση του λομβαρδικού Βασιλείου * : επεδίωκε τη ν καταστροφή των Φράγκων. - δ ιέγερση του δούκα τη ς Βαυαρίας δεν -χ ό λα θ ε να εξαπλωθεί. Οι στρατιές του Κα- ;·:·.ου και των συμμάχων του κατευθύνθη- « ζ . προς τη Ρατισβόνη (785) σαρώνοντας• ίθ ε εστία αντίστασης. Η επιμονή του δού- «α διατήρησε τη Βαυαρία σε αναβρασμό μέ- : το 793, οπότε ο Τασιλών καθα ιρέθηκε και -εο ιορ ίσ τηκε σε μοναστική ζωή.

Μ ετά την επικράτηση στη Βαυαρία ο Κάρολος κατόρθωσε να οργανώσει μία αριστοτεχνική εκστρατεία εναντίον των Αβάρων, οι : ποιοι λεηλατούσαν τη νότια Βαυαρία και τη ' ομβαρδία από το 788. Η επιτακτική ανάγκη .α απωθήσει τους αναρίθμητους εχθρούς ~ου δρούσαν περιμετρικά του αχανούς βασιλείου του, το ν ώθησε να στηριχθεί ακόμα περισσότερο στην (απαραίτητη) χρήση του .~πικού παρά στις μονάδες πεζικού. Στις μάχες εναντίον των Αβάρων ιπποτοξοτών δια- «ρίθηκε το λομβαρδικό ιππικό, το οποίο κατά το διάστημα 791-6 υπό τη διοίκηση του πρίγκιπα Πεπίνου και του δούκα Ερρίκου του Φρίουλι κατατρόπωσε τους Αβάρους σε διαδοχικές συγκρούσεις. Εισχωρώντας βαθιά στα εδάφη τη ς Παννονίας οι Λομβαρδοί επιδίδονταν σε σχολαστική γενοκτονία, ενώ το πιο δυσκίνητο πεζικό των Φράγκων βάδιζε με πιο αργούς ρυθμούς μέχρι το ν ποταμό Ράαμπ.

Το 795 οι προελαύνοντες σύμμαχοι πολιόρκησαν τη θρυλική πρωτεύουσα των Αβάρων, που βρισκόταν βορείως του σημερινού Βελιγραδιού. Η πόλη ήταν ουσιαστικά ένας κυκλικός καταυλισμός οχυρωμένος με πασσάλους, στον οποίο υπήρχε το θησαυροφυλάκιο του χαγάνου, του μεγάλου πολεμικού αρχηγού των Αβάρων. Ο θησαυρός που είχαν συγκεντρώσει επί δεκα ετίες οι Αβαροι προερχόταν από εισφορές, λύτρα και φόρους τους οποίους εισέπρατταν από ληστρικές ε πιδρομές εναντίον των υποτελών Σλάβων ή βαριά φορολογούμενων λαών όπως οι Βυζαντινοί. Η κατάληψη τη ς πόλης οριστικοποίη- σε την πανωλεθρία των Αβάρων. Τον θησαυρό μ ετέφ ερ ε στο Ααχεν μια επιβλητική φάλαγγα από 15 μεγάλες βοϊδάμαξες, σκορπίζοντας κύματα ενθουσιασμού στους εκστασιασμένους Φράγκους. Οι εκκαθαρισ τικές ε πιχειρήσεις εναντίον των Αβάρων συνεχίστηκαν και το 796, οπότε οι Λομβαρδοί του νεαρού Πεπίνου εκθεμελίω σαν τα χωριά τους και ισοπέδωσαν εκ νέου την πρωτεύουσα του χαγάνου! Η καταστροφή ήταν τόσο εκ τετα μένη και συστηματική ώστε η Παννονία παρέμεινε ακατοίκητη για πολλά χρόνια, σύμφωνα με τους χρονικογράφους τη ς εποχής. Από το 805 οι εναπομείναντες Α6αροι βαπτίσθηκαν χριστιανοί και ενσωματώθηκαν πλήρως στην αυτοκρατορία του Καρόλου.

Ο ΚΑΡΟΛΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣΗ στέψη του Καρόλου ως αυτοκράτορα

της Δύσης έγινε στη βασιλική του Αγίου Πέ

τρου τα Χριστούγεννα του έτου ς 800. Η τ ε λ ετή με το ν πάπα Λ έοντα Γ' σηματοδότησε για αρκετούς Δυτικούς ιστορικούς τη γ έν ε ση της Ευρώπης με τη σημερινή τη ς έννοια και οντότητα . Με τα πομπώδη λόγια «Τω Κα- ρόλω Αυγούστω, υπό θ εο ύ σ τεφ θέντι, μεγά- λω και ειρηνοποιώ αυτοκράτορι, ζωήν και νί- κας!» ο θρησκευτικός η γέτης της Δύσης δημιουργούσε ζήτημα διεκδίκησης του αυτο- κρατορικού τίτλου ο οποίος επί αιώνες ανήκε νόμιμα στους Βυζαντινούς η γέτες . Παράλληλα ανταπέδιδε στον Κάρολο τη βοήθεια που του είχε παράσχει για να απαλλαγεί από τις ανταγωνιστικές φατρίες που α- ποπειράθηκαν να τον τυφλώσουν και να τον εκτελέσ ουν με σκοπό να απαλλαγούν από την ενοχλητική παρουσία του. Σε μία κατα- νυκτική ιεροτελεσ τία ο πάπας έσ τεψ ε τον ισχυρό ηγεμόνα υπογραμμίζοντας τα πρωτεία της πνευματικής έναντι τη ς κοσμικής ε ξουσίας. Η συγκυρία για τον Φράγκο βασιλιά ήταν ευνοϊκή. Είχε κατακτήσει πολυάριθμα βαρβαρικά και αλλόθρησκα έθνη, είχε προσφέρει ενότητα , εκπαίδευση, αξιόπιστη κε ντρική διοίκηση, νομοθετικά διατάγματα και σχετικούς κώδικες, δρούσε ως προστάτης του Βατικανού, ήταν ένας «Καίσαρας» στην προγονική γη των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, ήταν ο «Κάρολος ο Μέγας» (Καρλομάγνος) και αποτελούσε την κατάλληλη επιλογή ως πολιτικό αντίβαρο έναντι τη ς δ ιεφθαρμένης αυτοκράτειρας Ειρήνης του Βυζαντίου, η οποία εκθρονίζοντας το ν γιο τη ς αντιμετωπιζόταν με δυσπιστία από τους Λατίνους.

Αντικειμενικά η στέψη του Καρόλου αποτελούσε ένα μοναδικό πραξικόπημα σε θρη σκευτικό και πολιτικό επίπεδο. Μ ετά από έ ντονο διπλωματικό παρασκήνιο και διαβου- λεύσεις οι Βυζαντινοί κατόρθωσαν να ε ξα σφαλίσουν τα πρωτεία του αυτοκρατορικού τίτλου, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του Καρόλου στον τίτλο μόνο εντός των φραγκικών εδαφών, ενώ ο Βυζαντινός αυτοκράτορας διατηρούσε τον τίτλο "βασιλέας Ρωμαίων" σε όλη την οικουμένη. Οι Βυζαντινοί βρέθηκαν αντιμέτωποι με τη φραγκική εξάπλωση στην περιοχή τη ς βορειοανατολικής Ιταλίας και στο δουκάτο του Μ πενεβέντο. Το 809 ο Πε- πίνος κατέλαβε τη Βενετία οδηγώντας τους Φράγκους σε εκ τε τα μ έν ες ναυτικές συγκρούσεις με τους Βυζαντινούς στη Δαλματία και στην Ιστρία μέχρι το 812, οπότε υπο- γράφηκε συνθήκη ειρήνης και αδελφοσύνης. Με βάση αυτή παραχωρήθηκαν στους Βυζαντινούς τα δικαιώματα επί της Βενετίας και της Δαλματίας, όμως αναγνωρίστηκε και στον Κάρολο ο αμφιλεγόμενος τίτλος του αυτοκράτορα!

Κατά τα τελευτα ία χρόνια τη ς βασιλείας του Καρόλου εμφανίστηκε μία νέα απειλή από το ν βορρά, οι αγέρωχοι Βίκινγκ. Οι κουρσάροι-πολεμιστές από τις σκανδιναβικές χώρες άρχισαν το 799 να λεηλατούν τα ανυπεράσπιστα παράλια της βόρειας Ευρώπης εξοπλισμένοι με τα ευέλικτα πλοιάριά τους, τα περιβόητα ντράκαρ, χω ρητικότητας 50-60 ανδρών και μήκους 25 περίπου μέτρων. Ο Δανός βασιλιάς Γκόντφ ρεντ πολέμησε με

λύσσα εναντίον των Σλάβων συμμάχων των Φράγκων και απειλούσε ότι θα κατέσ τρεφ ε το Ααχεν καθώς οι πολεμιστές του, εκμ ετα λ λευόμενο ι την αδυναμία του φραγκικού στόλου, λεηλάτησαν τις πλούσιες ακτές τη ς Φρι- σίας (810). Τα φιλόδοξα σχέδια του βάρβαρου ηγεμόνα δεν ευδοκίμησαν διότι δολοφονή- θηκε. Ο ανιψιός και διάδοχός του Χέμινγκ έ- σπευσε να συνθηκολογήσει με τον Κάρολο αναβάλλοντας τη ν αναπόφευκτη σύγκρουση μεταξύ Φράγκων και Βίκινγκ. Ακολουθώντας μεγάλους ποταμούς όπως ο Ρήνος ή ο Σηκουάνας οι τελευ τα ίο ι εκμετα λλεύ θηκα ν το κενό εξουσίας μετά τον θάνατο του Καρόλου, επεκτάθηκαν, τρομοκράτησαν και ποδοπάτησαν σκληρά τα υπολείμματα τη ς κα- ρολίγγειας αυτοκρατορίας.

Οι δύο αγαπημένοι γιοι του Καρόλου, ο Πεπίνος και ο πρωτότοκος συνονόματος του, πέθαναν πρόωρα το 810 και το 811 αντίστοιχα. Νόμιμος διάδοχος της δυναστείας π αρέμεινε ο Λουδοβίκος, ο υπέρμαχος του πολέμου κατά των Αράβων. Τον Σεπτέμβριο του 813 κατά τη συνέλευση του Ααχεν στέ- φ θηκε στον καθεδρικό ναό τη ς πόλης με πλήρη επισημότητα συν-αυτοκράτορας με το ν γηραιό πατέρα του. Ο γιος του Πεπίνου Βερνάρδος σ τέφ θηκε βασιλιάς της Ιταλίας. Το 814, σε ηλικία 71 ετών, ο Κάρολος απεβίω- σε έχοντας κατορθώσει να αποκαταστήσει την ενότητα και τη ν ισχύ της αυτοκρατορίας της Δύσης, η οποία σε διάστημα λίγων ετών από τον θάνατο του ιδρυτή της διασπάστηκε οριστικά με αποτέλεσμα να γεννηθούν το γαλλικό, το ιταλικό και το γερμανικό έθνος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) Hans Delbrück: MEDIEVAL WARFARE, Bison Books, 1982.(2) Michael Foss: CHIVALRY, Book Club Associates, 1975.(3) Nicholas Hopper & Matthew Bennet: WARFARE: THE MIDDLE AGES 786-1487, Cambridge University Press, 1996.(4) Tim Newark: WARLORDS, Arms & Armour Press, 1997.(5) David Nicolle: THE AGE OF CHARLEMAGNE, Osprey Military, 2000.(6) Sir Charles Oman: THE ART OF WAR IN THE MIDDLE AGES, Greenhill Books, 1998.(7) Raymond Rudorff: THE KNIGHTS, Cassel, 1974.(8) John Matthews & Bob Stewart: WARRIORS OF CHRISTENDOM, Brockhampton Press, 1993.(9) Εφημερίδα «Καθημερινή», Επτά Ημέρες, Ο ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ ΚΑΙ Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, 21 Ιανουαρίου 2001.(10) I. Καραγιαννόπουλος: Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ, Εκδ. Βάνιας, 2000.(11) Οι Μεγάλοι Ολων των Εποχών: ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ, Οργανισμός Ευρωπαϊκών Εκδόσεων, 1966.(12) Γιάννη Λάμψα: ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 20 ΑΙΩΝΩΝ: ΤΟΜΟΣ A ', ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ, Γενική Εκδοτική Τύπου Α.Ε., 1996.(13) Peter Kidson: ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, τόμος 7, Εκδ. Χρυσός Τύπος, 1967.


Γερμανοί π εζο ί το υ DAK όπως επ ιχειρούσαν σ το Τομπρούκ το 1941 ως σ το ιχείο ιβ λ υ β ό λ ό ιΓ"*-, M C 34. Φορούν την κλασική σ το λ ή το υ Ω Α Κ τη ς Τιεριόδου για τροπ ικά κλ ίμ α τα , μ ε τ ις χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ές ψ ηλές τρ ο π ικές μ π ό τες από δέρ μ α και καμβά . Οι δύο ά νδρ ες στο κ έντρ ο του πίνακα φορούν το π αντελόνι ιππασίας Μ 1940 (πίνακας του Ron V o ls tadno u δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δεια της D ragon/P lastim odellism o ■ co lour im age is co urtesy o f Dragon).


ΤΟΜΠΡΟΥΚ 1941-42ΤΟ «ΠΕΤΡΑΔΙ»

ΤΗΣ ΚΥΡΗΝΑΪΚΗΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ

ΤΗΣ «ΑΛΕΠΟΥΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ»

Τον Απρίλιο του 1941 η «τρελή» κούρσα του

Γερμανικού Σώματος Αφρικής, του Θρυλικού

DAK (Deutsches Afrika Korps), με δ ιο ικητή έναν

από τους ικανότερους και πιο καταρτισμένους

αξιωματικούς του Γερμανικού Στρατού, τον

αντιστράτηγο Ερβιν Ρόμμελ, ε ίχ ε ως21

αποτελεσμα την έξωση των Βρετανώ ν απο την mm

Κυρηναϊκή, Θ έτοντας νέα δεδομένα στο

μέτωπο της βόρειας Αφρικής. Ομως η

ανακατάληψη της Κυρηναϊκής δ εν ή ταν

ολοκληρωτική . Ενας μικρός αλλά πολύ

υπολογίσιμος Θύλακας αντίστασης

προστάτευε το πολύτιμο λιμάνι του Τομπρούκ

και &α απασχολούσε το μυαλό της «Α λεπ ο ύ ς»

για έναν ολόκληρο χρόνο.

Β Α ΣΙΛ Ε ΙΟ Σ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣΙσ το ρ ικό ς


Η εξω τερ ικ ή σειρά τη ς α μυντικής π ερ ιμ έτρ ο υ του Τομπρούκ π ρ ο σ τα τευ ό τα ν από α ντια ρ μ α τική τά φ ρ ο και σ υ ρ μ α το π λ έγμ α τα . Δ ια κ ρ ίν ετα ι το σ υρ μ α τό π λεγμ α τύπ ου κονσ ερτίνας.

Π αραλλαγή των p o rtee s : α ν τί για πυροβόλο των 2 ράτχρη σ ιμοπ ο ιή& ηκα ν και κυρ ιευμένα ιτα λ ικά α ντια ρ μ α τικά πυροβόλα των 47 mm.

Η πόλη του Τομπρούκ, 4,000 κατοίκων, με το λιμάνι του απλώνεται σε μήκος 3,5 km στην ακτή της Λιβύης. Κατά

τον Β1 ΠΠ προστατευόταν από μια ημικυκλική αμυντική περίμετρο που είχε κατασκευασθεί από τις αποικιοκρατικές ιταλικές δυνάμεις κατά τις πρώτες δεκα ετίες του 20ού αιώνα. Η αμυντική περίμετρος είχε μήκος 50 km και απείχε από την πόλη περίπου 15 km. Τα σημεία στήριξής της ήταν δύο, στα δυτικά το ρέμα Σεχέλ και στα ανατολικά το ρέμα Ζεϊτούν, που κατέληγαν στη θάλασσα. Στη νοτιοδυτική πλευρά της περιμέτρου βρισκόταν το κρίσιμο ύψωμα 209 και το Ρας ελ Μαντούρ. Το ύψωμα 209 αποτελούσε κύριο αντικειμενικό σκοπό για κάθε επ ιτιθέμενο διότι τού έδινε το πλεονέκτημα της παρατήρησης και του ε λέγχου στις προσβάσεις από τα δυτικά. Η περίμετρος υλοποιείτο από δύο σειρές, την ε ξωτερική και την εσωτερική, 128 οργανωμένων οχυρών θέσεων. Πολλές από αυτές ήταν κατασκευασμένες από σκυρόδεμα. Ηταν υπόγειες και υπέργειες και επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Η εξω τερική σειρά προστατευόταν από έναν συνδυασμό συρματοπλεγμάτων, ναρκοπεδίων και αντιαρματικών τά φρων, χωρίς όμως αυτά να παρουσιάζουν συνέχεια σε όλο το μήκος της. Η εσωτερική σειρά απείχε μόλις λίγα μέτρα από την πρώτη και λειτουργούσε ως γραμμή υποστήριξης. Κάθε οργανωμένη θέση μάχης έφ ερε μία αλφαριθμητική ένδειξη για λόγους αναγνώρισης. Ολες οι θέσ εις που απλώνονταν από τη δυτική πλευρά μέχρι το Ρας ελ Μαντούρ έ φ ε ραν το πρόθεμα S (S1, S2 κ.ά.), από εκεί μέχρι τον δρόμο της Μπάρντια το πρόθεμα R και μέχρι το κλείσιμο της περιμέτρου το π ρόθεμα Ζ. Η διπλή αυτή αμυντική γραμμή έφ ερε την ονομασία «Κόκκινη Γραμμή». Σε απόστα-

22 ση 3 km από την «Κόκκινη Γραμμή» υλοποιεί- mm το η «Μπλε Γραμμή», ως δεύτερη γραμμή ά

μυνας. Περιελάμβανε το οχυρό Πιλαστρίνο στην κορυφή της ομώνυμης χαράδρας, η οποία μαζί με μία δεύτερη με την ονομασία Σο- λάρο απλώνονταν στο κέντρο του θύλακα και κάθετα προς την ακτή. Το οχυρό Πιλαστρίνο έλεγχε τμήμα του παραλιακού δρόμου, της Βία Μπάλμπια, που διερχόταν μέσα από τον θύλακα. Το ίδιο και η διασταύρωση Κινγκς Κρος, που οδηγεί στην Μπάρντια προς τα ανατολικά και στο Ελ Αντεμ προς τον νότο, α- ποτελούσαν ζωτικό έδαφος για τον αμυνόμενο. Η τελευτα ία γραμμή άμυνας ήταν η «Πράσινη Γραμμή» και θα χρησιμοποιείτο για να καλυφθεί πιθανή εκκένωση της πόλης από τα στρατεύματα.

Οι λ ιμενικές εγκαταστάσεις του Τομπρούκ μπορούσαν να φιλοξενήσουν μεγάλης χω ρητικότητας πολεμικά και κυρίως μ εταγωγικά πλοία. Ο Ρόμμελ θα είχε τη δυνατότη τα να λάβει ενισχύσεις σε απόσταση 130 km από τα αιγυπτιακά σύνορα, αποφεύγοντας έ τσι την καταπόνηση των δυνάμεων και τη φθορά των οχημάτων του στην περίπτωση που είχαν να διανύσουν την απόσταση από τα λιμάνια της Τρίπολης και της Βεγγάζης. Επιπλέον, και το πιο σημαντικό, οι γραμμές ανε

φοδιασμού και επικοινωνιών του DAK δεν θα ήταν επισφαλείς και δεν θα εκτείνονταν τόσο πολύ. Εξάλλου στο Τομπρούκ υπήρχαν απο- θ ηκευμ ένες μεγάλες ποσότητες πυρομαχι- κών και καυσίμων, τόσο από τους Ιταλούς, όσο και από τους Βρετανούς, που πολύ ευχαρίστως ο Ρόμμελ θα δεχόταν προκειμένου να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες του. Εκτός από τα καύσιμα και τα πυρομαχικά το πολυτιμότερο αγαθό στην έρημο, το νερό, βρισκόταν και αυτό σε σημαντικές ποσότητες. Οι Ιταλοί είχαν κατασκευάσει δύο διυλιστήρια στα νότια της πόλης, που παρείχαν ημερη- σίως περίπου 454 λίτρα νερού, ενώ ΒΔ της υπήρχε σταθμός άντλησης νερού από αρτε- σιανά πηγάδια, που παρείχε 2.724 λίτρα. Επιπλέον υπήρχαν εγκαταστάσεις αποθήκευσης νερού χωρητικότητας 13.0001.

«ΕΔΩ ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΔΟΥΝΚΕΡΚΗ»

Πυρήνας του όγκου των δυνάμεων που α- νέλαβαν να υπερασπίσουν το Τομπρούκ ήταν

η 9η Αυστραλιανή Μεραρχία Πεζικού (ΜΠ) υπό τον υποστράτηγο Λέσλι Μόρσχεντ, ο οποίος ήταν και διοικητής της φρουράς. Εισήλ- θ ε στην αμυντική περίμετρο στις 9 Απριλίου 1941, παρά την έλλειψη μεταφορικών μέσων και την πίεση των δυνάμεων του Αξονα. Ο αρχιστράτηγος, σερ Αρτσιμπαλντ Ουέηβελ, διοικητής των δυνάμεων της Μέσης Ανατολής, ζήτησε από τον Μόρσχεντ να υπερασπιστεί το Τομπρούκ για διάστημα οκτώ εβδομάδων προκειμένου να προετοιμάσει το αντίδοτο για την «ασθένεια» που ονομαζόταν Ρόμμελ και DAK.

Την 9η Αυστραλιανή ΜΠ συγκροτούσαν η 20ή Ταξιαρχία Πεζικού υπό τον ταξίαρχο Τζον Μάρεϊ, η 26η υπό τον ταξίαρχο Ρέϊ Τόβελ (διατέθηκαν από την 7η Αυστραλιανή Μεραρχία) και η 24η υπό τον ταξίαρχο Αρθουρ Γκό- ντφρεϊ. Επίσης διατέθηκαν η 18η Αυστραλιανή Ταξιαρχία Πεζικού υπό τον ταξίαρχο Γούτον, η οποία βρισκόταν ήδη στο Τομπρούκ, το 18ο Ινδικό Σύνταγμα Ιππικού, που όμως δρού- σε ως πεζικό, και το 1ο Βρετανικό Τάγμα Πολυβόλων των Βασιλικών Τυφεκιοφόρων Northumberland, εξοπλισμένο με πολυβόλα


Vickers. Η δύναμη των τεθωρακισμένων απο- τελούσε την "αχίλλειο πτέρνα" της φρουράς. Στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της διαλυμένης 3ης Βρετανικής Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας (ΤΘΤ) συγκεντρώθηκαν 22 άρματα Α9, Α10 και Α13 Cruiser της 1 ης Επιλαρχίας του Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων, 4 άρματα πεζικού Matilda της 4ης Επιλαρχίας του Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων (ΒΣΑ), ελαφρά άρματα Vickers Mk VI του 3ου Συντάγματος Ουσάρων (επρόκειτο για επιλαρχία με παραδοσιακή ονομασία), καθώς και ιταλικά μέσα άρματα τύπου Μ11/39 και Μ13/40. Στα παραπάνω προστέθηκαν 30 τεθωρακισμένα οχήματα Marmon Herrington του 1ου Συντάγματος King's Dragoon Guards υπό τον ταγματάρχη Λί- ντσεϋ. Διοικητής αυτής της υποτιθέμενης τα ξιαρχίας ανέλαβε ο αντισυνταγματάρχης Ντριού. Τα αντιαρματικά πυροβόλα των 2 pdr του 3ου Βασιλικού Συντάγματος Εφιππου Πυροβολικού (3rd Royal Horse Artillery) και του 3ου Αυστραλιανού Συντάγματος Αντιαρματικών, συνολικής δύναμης 40 πυροβόλων, ήταν ανίσχυρα απέναντι στα πάντσερ. Ορισμένα ή ταν μονίμως τοποθετημένα στο πίσω μέρος κατάλληλα διαμορφωμένων για τον σκοπό αυτό φορτηγών για ταχεία μετακίνηση και ήταν γνωστά ως portees. Η συνολική δύναμη της φρουράς ήταν περίπου 27.000 άνδρες.

Με βάση τη διαμόρφωση της αμυντικής τοποθεσίας και τις δυνάμεις που δ ιέθ ετε ο Μόρσχεντ ανέθεσε την περίμετρο στις τρεις ταξιαρχίες πεζικού, διατήρησε ως εφεδρεία την 18η Ταξιαρχία και ανέπτυξε τις μοίρες πυροβολικού και τις μονάδες αρμάτων στην «Μπλε Γραμμή» και τις αντιαεροπορικές μοίρες στην «Πράσινη Γραμμή», για την προστασία του λιμανιού και των μοιρών πυροβολικού. Πιο συγκεκριμένα η 26η Ταξιαρχία μαζί με το 18ο Ινδικό Σύνταγμα Ιππικού ανέλαβαν τον δυτικό τομέα της περιμέτρου και το 51ο Βασιλικό Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού (ΒΣΠΠ) παρείχε πυρά υποστήριξης με πυροβόλα 18 pdr και 4,5 in.

Η 20ή Ταξιαρχία με την υποστήριξη των πυροβόλων 25 pdr του 1 ου και του 107 Βασιλικού Συντάγματος Πυροβολικού ανέλαβε τον νότιο τομέα και την επιτήρηση του δρόμου του Ελ Αντεμ και η 24η Ταξιαρχία με την υποστήριξη του 104 ΒΣΠΠ ανέλαβε την κάλυψη του δρόμου της Μπάρντια. Κάθε ταξιαρχία είχε σε πρώτο κλιμάκιο δύο τάγματα με την υποστήριξη ενός λόχου αντιαρματικών και ένα τάγμα ως εφεδρεία. Κάθε οργανωμένη θέση στελεχωνόταν από 12 άνδρες, αριθμό που αντιστοιχούσε στο μισό σε σχέση με την επάνδρωση των Ιταλών, δείγμα των ανεπαρκών δυνάμεων. Δύο λόχοι πολυβόλων των Βασιλικών Τυφεκιοφόρων Northumberland τέθηκαν υπό διοίκηση στην 26η Ταξιαρχία και ένας λόχος

Γ ιλ λ ικ ό πυροβόλο των 155 mm της Δ ιο ίκ η σ η ς Π υρ οβολικού 104 σε ε το ιμ ό τη τα . Ο σ τα τικ ό ς αγώ νας το υ Τομπρούκ ανάγκασε

τον Ρ όμμελ να σ υ γκ ρ ο τή σ ει τη Δ ιο ίκησ ηΠ υρ οβολικού 104, π ροκειμ ένου να

δημ ιουρ γήσ ει μ ια ισχυρή βάση πυρώνπυροβολικού υπό εν ιαία δ ιοίκηση.

στην 20ή. Στην «Μπλε Γραμμή» αναπτύχθηκαν τα 72 πυροβόλα των συνταγμάτων πυροβολικού (ουσιαστικά πρόκειται για μοίρες) και οι μονάδες αρμάτων με αποστολή την εκτό ξευση άμεσων αντεπιθέσεων προς αποκατάσταση της αμυντικής γραμμής (πρόσθιο όριο τοποθεσίας). Την αντιαεροπορική προστασία των λιμενικών εγκαταστάσεων και των διυλιστηρίων ανέλαβε το 13ο Βρετανικό Ελαφρό Αντιαεροπορικό Σύνταγμα και την προστασία των μοιρών πυροβολικού και της αμυντικής περιμέτρου ανέλαβαν το 14ο Βρετανικό Ελαφρύ Αντιαεροπορικό Σύνταγμα και το 8ο Αυστραλιανό Ελαφρύ Αντιαεροπορικό Σύνταγμα. Τον δικό τους αγώνα έδωσαν και οι πιλότοι της 73ης Μοίρας με Hurricane και της 6ης Μοίρας με Lysander, ανάμεσά τους και έξι Γάλλοι πιλότοι.

Η ανεπάρκεια δυνάμεων, η αποκατάσταση της αμυντικής περιμέτρου, που σε πολλά σημεία είχε καταστραφεί, και ο χρόνος, ο οποίος πίεζε ασφυκτικά, αποτελούσαν τα μεγάλα προβλήματα για τον Μόρσχεντ. Ωστόσο ο ίδιος βρισκόταν στο στοιχείο του και ήταν αποφασισμένος να πολεμήσει και όχι να παραδοθεί, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε απευθυνόμενος στους άνδρες του: «Εδώ δεν θα υπάρξει Δουνκέρκη. Ούτε παράδοση ούτε υποχώρηση». Οι «Αρουραίοι του Τομπρούκ», όπως τους είχε βαπτίσει ο Ουίλιαμ Τζόϊς, ήταν αποφασισμένοι να μην εγκαταλείψουν το καράβι.

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΩΝ 242 ΗΜΕΡΩΝ ΑΡΧΙΖΕΙ

Μ ετά την κατάληψη του Μεκίλι, στις 8 Απριλίου, ο υποστράτηγος Γιόχανς Στράϊχ, δι

ο ικητής της γερμανικής 5ης Ελαφράς Μ εραρχίας, και ο συνταγματάρχης Ολμπριχ, διο ικητής του 5ου Συντάγματος Αρμάτων, θ ε ώρησαν σκόπιμο επί δύο ημέρες να αναπαύσουν τους εξαντλημένους άνδρες τους και να επιδιορθώσουν τις όποιες βλάβες των οχημάτων και των αρμάτων τους. Ωστόσο ο Ρόμμελ δεν συμμεριζόταν καθόλου τις απόψεις τους και προσπάθησε να ανασυντάξει τις δυνάμεις του και να τις προωθήσει το τα χύτερο δυνατόν προς το Τομπρούκ, ώστε να επ ιτεθεί. Τα πιο προωθημένα τμήματα του DAK ήταν το 8ο Μηχανοκίνητο Τάγμα Πολυβόλων υπό τον αντισυνταγματάρχη Γκού- σταβ Πόνατ, η 3η Επιλαρχία Αναγνώρισης υπό τον αντισυνταγματάρχη φον Βέχμαρ και τμ ή μα της 605 Επιλαρχίας Κυνηγών Αρμάτων. Παρά τις έντο νες αντιρρήσεις του Στράιχ ο Ρόμμελ αποφάσισε να επ ιτεθεί στις 10 Απριλίου. Επικεφαλής αυτής της πρώτης επ ίθεσης τέθ η κε ο διοικητής της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ, υποστράτηγος Χάϊνριχ φον Πρίτ- βιτς ούντ Γκαφρόν. Η επίθεση θα εκδηλωνόταν από τα δυτικά, ενώ το πυροβολικό των ιταλικών Μεραρχιών «Brescia» και «Trento» θα εξέπ εμπ ε πυρά αντιπερισπασμού από τα νοτιοδυτικά. Το 8ο Μηχανοκίνητο Τάγμα Πολυβόλων κινήθηκε από την Ντέρνα προς το Τομπρούκ, αλλά στις 9 και στις 10 Απριλίου επι- δόθηκε σε έναν αγώνα τρ ιβής με τα τμήματα οπισθοφυλακής των Αυστραλών που υποχωρούσαν. Προσεγγίζοντας την αμυντική τοποθεσία βρέθηκε κάτω από τα σφοδρά πυρά πυροβολικού του 51ου Βασιλικού ΣΠΠ και των πολυβόλων των Northumberland, με αποτέλεσμα να καθηλωθεί. Η εμφάνιση των τ ε θωρακισμένων με επικεφαλής τον φον Πρίτ- βιτς ήταν άνευ ουσίας. Μάλιστα το όχημα

23


Π ερίπ ολος Α υστραλώ ν δ ιέρ χ ετα ι μ έσ α από τα σ υρ μ α το π λέγμ α τα σε κάποιο σημείο της

π ερ ιμέτρ ο υ .

ΣΤΡΑΤ ΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η οχυρω μένη το π ο θεσ ία του Τομπρούκ

του τελευτα ίου δέχθηκε απευθείας κτύπημα από ένα κυριευμένο ιταλικό αντιαρματικό 47 mm, με αποτέλεσμα τον θάνατό του. Πριν ακόμα φθάσει η μεραρχία είχε απωλέσει τον διοικητή της.

Η αποτυχία δεν αποθάρρυνε τον Ρόμμελ, ο οποίος απέστειλε το 2ο Μηχανοκίνητο Τάγμα Πολυβόλων να αποκλείσει την έξοδο του δρόμου της Μπάρντια, την 3η Επιλαρχία Αναγνώρισης να καταλάβει την Μπάρντια, κάτι που πραγματοποιήθηκε στις 12 Απριλίου, και το Συγκρότημα Μάχης του ταγματάρχη Κνά- μπε να καταλάβει το Σολούμ, το Καπούτζο και τη διάβαση Χαλφάγια, επιθυμώντας έτσι να ε ξασφαλίσει τα σύνορα με την Αίγυπτο και να αποτρέψει πιθανή έξοδο τη ς φρουράς από τα ανατολικά. Στις 11 Απριλίου η επίθεση ε- παναλήφθηκε. Αυτή τη φορά ο Ρόμμελ είχε προβεί σε προσωπική αναγνώριση από τον α-

Αντιαρματική τάφρος

Συρματόπλεγμα

Συρματόπλεγμα

■ Σημείο αμύνηςμε τάφρο και συρματόπλεγμα

Α Σημείο αμύνης χωρίςτάφρο και συρματόπλεγμα

Μεσόγειος Θάλασσα

Α υ τό το Θ έαμα α ντίκρ ισ ε ο Ρ όμ μελ ότα ν εισήλ& ε στο Τομπρούκ σ τις 21 Ιουν ίου : μ ια ισοπ εδω μένη και ερειπ ω μένη πόλη που π ροσ έφ ερ ε κ α τα φ ύ γ ιο μόνο σε « αρο υ ρ α ίο υ ς».

I

έρα, αφού οι Ιταλοί αδυνατούσαν να του προσφέρουν τα σχέδια για τη ν αμυντική περίμετρο που οι ίδιοι είχαν κατασκευάσει!

Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής (για τους Καθολικούς) το Συγκρότημα Μάχης του Στράϊχ, αποτελούμενο από το 8ο Μηχανοκίνητο Τάγμα Πολυβόλων με την υποστήριξη αντιαρματικών και τα άρματα του 5ου Συντάγματος Αρμάτων υπό τον Ολμπριχ, επ ιτέθηκε κατά του νότιου τομέα της περιμέτρου. Αντικειμενικός σκοπός της επίθεσης ήταν η κατάληψη της διασταύρωσης Κινγκς Κρος. Το αυστραλιανό 2/17 Τάγμα Πεζικού έλαβε το βάπτισμα πυρός αντιμετωπίζοντας τους άν- δρες του Πόνατ, οι οποίοι αναγκάστηκαν για μία ακόμη φορά να λάβουν αμυντικές θέσ εις δεχόμενοι πυρά πυροβολικού. Το σκληρό και πετρώδες επίπεδο έδαφος τη ς ερήμου δεν προσέφερε την κατάλληλη κάλυψη, αφήνο

ντας ουσιαστικά το προσωπικό εκτεθειμ ένο στα πυρά. Στο δεξιό πλευρό του Πόνατ ενερ γούσαν τα άρματα του Ολμπριχ, τα οποία βρέθηκαν μπροστά στην αντιαρματική τά φρο και αναγκάστηκαν να κινηθούν παράλληλα προς αυτή και προς τα ανατολικά, προ- κειμένου να βρουν ένα πέρασμα. Πολύ σύντομα άρματα της 1ης Επιλαρχίας ΒΣΑ ενε- πλάκησαν επί μισή ώρα με τα πάντσερ, αναγκάζοντας τον Ολμπριχ να υποχωρήσει κάτω από τα πυρά των πυροβολαρχιών που είχαν ταχθεί κοντά στη διασταύρωση αφήνοντας πίσω ένα PzKpfw III, δύο ιταλικά άρματα Μ13/40 και ένα ερπυστριοφόρο L3/35. Οι απώλειες της 1ης Επιλαρχίας ΒΣΑ ήταν δύο άρματα Cruiser. Στην ανεμοθύελλα κατερρίφθη- σαν ή χάθηκαν και τρία αεροπλάνα Hurricane που επιχείρησαν να πλήξουν τις θέσεις του Πόνατ. Τη νύκτα σκαπανείς εφόδου του 200

Τάγματος Μηχανικού επιχείρησαν να καταστρέψουν τα αμυντικά έργα στον τομέα του 2/17 Τάγματος, αλλά γρήγορα έγιναν αντιληπτοί από περιπόλους του Τάγματος και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Ο Μάρσχεντ, βλέποντας την κύρια προσπάθεια των Γερμανών να εκδηλώνεται στον τομέα τη ς 20ής Ταξιαρχίας, δημιούργησε έναν νοητό διάδρομο ως χώρο καταστροφής αρμάτων, πλάτους περίπου 800 μέτρων, τοποθετώ ντας στο τέλος του διαδρόμου πυροβόλα των 25 pdr και σε κάθε πλευρό του αντιαρματικά των 2 pdr. Παράλληλα προώθησε τις Ιλες Β και C της 1ης ΕΒΣΑ.

Στην επίθεση στις 17.00 τη ς 13ης Απριλίου ηγήθηκε ο ίδιος ο Ρόμμελ. Μ ετά από μία ώρα προπαρασκευής πυροβολικού οι γρεναδιέροι του 8ου Μηχανοκίνητου Τάγματος Πολυβόλων και οι σκαπανείς εφόδου του 200 Τάγματος Μηχανικού επιχείρησαν, για μία ακόμη φορά, να άρουν τα κωλύματα μεταξύ των θέσεων R31 και R32. Αμέσως η φρουρά του R33 με επικεφαλής τον υπολοχαγό Μά- κελ ενεπλάκη σε μάχη αώμα με σώμα με τους γρεναδιέρους, οι οποίοι τελικά κατάφεραν να διασχίσουν την τάφρο και να δημιουργήσουν ένα άνοιγμα. Τα ξημερώματα της 14ης Απριλίου η 2η Επιλαρχία Αρμάτων του 5ου Συντάγματος Αρμάτων πέρασε μέσα από το άνοιγμα, μεταφ έροντας και το πεζικό, ακολουθούμενη από την 1η Επιλαρχία Αρμάτων. Οι φρουρές των γειτονικών θέσεων άφησαν τα πάντσερ να περάσουν χωρίς να βάλουν εναντίον τους. Ωστόσο τα πάντσερ του Ολμπριχ σταμάτησαν, περιμένοντας μάλλον την άφιξη του Στράιχ, ο οποίος ανέλαβε να ηγηθεί της επίθεσης. Η καθυστέρηση αυτή αποδείχθηκε μοιραία διότι έδωσε τον ελάχιστο χρόνο να κινηθούν τα άρματα της Β και τη ς C Ιλης. Το άρμα διοίκησης του Στράιχ και το τεθω ρακισμένο όχημα του επ ιτελούς του έπεσαν σε ε- νέδρα με αποτέλεσμα να μη φθάσουν εγκαίρως. Τελικά ο συνταγματάρχης Ολμπριχ επιτέθ η κ ε με κατεύθυνση προς τη διασταύρωση Κινγκς Κρος και ουσιαστικά μέσα στον χώρο καταστροφής του Μόρσχεντ. Η παγίδα του «Μινγκ του Ανελέητου», όπως ήταν το προσωνύμιο του Μόρσχεντ, λειτούργησε άψογα και μέσα σε 20 λεπτά είχαν καταστρα- φεί 17 από τα 36 γερμανικά άρματα. Το πεζικό δεν μπόρεσε να ακολουθήσει τα πάντσερ ε πειδή είχε εξουδετερω θ εί από τις φρουρές των φυλακίων. Ο Ολμπριχ αναγκάστηκε να υποχωρήσει και οι γρεναδιέροι του Πόνατ, χωρίς την υποστήριξη των αρμάτων πλέον, υποχώρησαν και διασκορπισμένοι σε ομάδες δ έχθηκαν τη ν αντεπίθεση του Λόχου Β του 2/17 Τάγματος, με αποτέλεσμα τον ηρωικό θάνατο του διοικητή του τάγματος στην προσπάθειά του να οδηγήσει τους άνδρες του έξω από την παγίδα. Η καταστροφή του 8ου Μηχανοκίνητου Τάγματος Πολυβόλων ήταν ολοσχερής. Από τους 1.400 άνδρες της αρχικής δύναμης είχαν απομείνει λ ιγότεροι από 300.

Ο Ρόμμελ κατηγόρησε τους Στράϊχ και Ολμπριχ για τη νέα αποτυχία, η οποία κόστισε τον θάνατο ενός ακόμη ικανού στελέχους και τη ν ουσιαστική διάλυση του 8ου Μηχανο-

25

Το ΑΙΑ πυροβόλο των 88 mm χρ ησ ιμ ο π ο ιή θη κε από τον Ρ όμμελ σ τον ρόλο του α ντια ρ μ α τικο ύ , μ ε οδυνηρ ές σ υνέπ ειες για τα συμμαχικά ά ρ μ α τα . Εδώ σ το ιχείο πυροβόλου 88 m m σε δράση, ενώ οι α ξιω μ α τικο ί βολής π αρατηρούν τα α π ο τελέσ μ α τα τη ς βολής.


Α ιχμάλω το ι γρ εναδ ιέρο ι του 8ου Μ ηχανοκίνητου Τάγματος Πολυβόλων. Οι επ ιθ έσ ε ις του Ρόμμελ κ α τά του Τομπρούκ τον Απρίλιο του 1941 κόστισαν την ολοσχερή κ α τα σ τρ ο φ ή του Τάγματος και τον Θ άνατο του δ ιο ικη τή του , α ντισ υ ντα γμ α τά ρ χη Γκούσταβ Π όνατ.

κινητού Τάγματος Πολυβόλων. Ωστόσο ο Γερμανός στρατηγός επανέλαβε τη ν επίθεση τη ν επομένη, αυτή τη φορά κατά τη ς δυτικής περιμέτρου με το ιταλικό πεζικό και την υποστήριξη αρμάτων της 132 Ιταλικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας (ΤΘΜ) «Ariete» του στρατηγού Μάριο Μπαλότα. Παρά τη διείσδυση που πέτυχαν μεταξύ των θέσεων S13 και S17, υπέστησαν βαριές απώλειες και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Η επιμονή του Ρόμμελ για την επ ίτευξη του τελικού σκοπού δεν είχε όρια. Στις 16 Απριλίου επ ιτέθηκε κατά του Ρας ελ Μαντούρ, στη νοτιοδυτική γωνία της περιμέτρου, χρησιμοποιώντας το 62ο Ιταλικό Σύνταγμα Πεζικού (ΣΠ) της 102 Μηχανοκίνητης Μεραρχίας (ΜΚΜ) «Trento» με την υποστήριξη των αρμάτων της «Ariete». Πολλά από τα ιταλικά άρματα υπέστησαν βλάβες πριν προσεγγίσουν τη γραμμή εξόρμησης, αποδει- κνύοντας το χαμηλό επίπεδο της μαχητικής ισχύος των Ιταλών. Οσα άρματα κατόρθωσαν να κινηθούν, βρέθηκαν κάτω από πυκνά πυρά πυροβολικού και υποχώρησαν, αφήνοντας τους πεζούς ακάλυπτους. Η αντεπίθεση ενός ουλαμού Carrier υπό τον υπολοχαγό Ισακσον είχε ως συνέπεια τη σύλληψη 97 Ιταλών. Αποκορύφωμα τη ς αποτυχίας ήταν η παράδοση ενός ολόκληρου ιταλικού τάγματος, δύναμης 27 αξιωματικών και 777 στρατιωτών, στους Αυστραλούς.

Η τελευτα ία «πασχαλινή» επίθεση του Ρόμμελ εκ το ξεύ τη κε στις 17 Απριλίου με στόχο την κατάληψη του υψώματος 209. Προηγή- θ ηκε προπαρασκευή πυροβολικού και στη συνέχεια 32 άρματα τη ς «Ariete» με την υποστήριξη πεζικού κατευθύνθηκαν προς το ύψωμα 209. Το πεζικό καθηλώθηκε από τα πυρά και τα κωλύματα. Οσα άρματα κατάφεραν να προσεγγίσουν το ύψωμα, βρέθηκαν κάτω από εύστοχα πυρά πυροβολικού που κατηύ-

26 θυναν θαυμάσια οι προκεχωρημένοι αξιωμα- ^ τικοί-παρατηρητές και αναγκάστηκαν να υπο

χωρήσουν. Πριν και κατά τη διάρκεια των επιθέσεων τα Stuka «ούρλιαζαν» πάνω από τα κεφάλια των υπερασπιστών και τα βομβαρδιστικά της Luftwaffe πολλές φορές ενεργούσαν από τις 03.00 μέχρι τα ξημερώματα, μη αφήνοντας χρόνο ανάπαυσης στα πληρώματα των αντιαεροπορικών όπλων. Τα πληρώματα των λιγοστών Hurricane προσέφεραν τον δικό τους φόρο αίματος στην προσπάθειά τους να αναχαιτίσουν τις συνεχόμενες αεροπορικές επιδρομές.

Ο ΘΥΛΑΚΑΣ ΣΤΟ ΡΑΣ ΕΛ ΜΑΝΤΟΥΡ

Μ ετά τις αποτυχημένες προσπάθειες του Ρόμμελ να διασπαστεί η αμυντική περίμετρος, η ανασυγκρότηση και η αναδιοργάνωση του DAK ήταν παραπάνω από επ ιβεβλημένες. Ιδιαίτερα οι μηχανικοί και τα πληρώματα του 5ου Συντάγματος Αρμάτων κατάφεραν, μετά από κοπιαστική εργασία μέσα στο καμίνι της ερήμου, να θέσουν σε κατάσταση μάχης 74 άρματα, από τα οποία τα μισά ήταν τύπου PzKpfw II και τα υπόλοιπα PzKpfw III και PzKpfw IV. Παράλληλα άρχισε να καταφθάνει και το

πεζικό της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ, το οποίο τέθ η κε υπό την 5η Ελαφρά Μεραρχία.

Η ενεργητική άμυνα του Μόρσχεντ είχε ως σκοπό να μην αφήσει τον Ρόμμελ να προωθήσει τις δυνάμεις του εγγύτερα στην περίμετρο. Στις 22 Απριλίου ο Λόχος C υπό τον λοχαγό Φορμπς του 2/24 Τάγματος με την υποστήριξη των Matilda της 7ης ΕΒΣΑ επ ιτέθηκε κατά των ιταλικών πυροβόλων που είχαν ταχθεί 1,5 km μακριά από το ύψωμα 209. Παράλληλα μία επίθεση αντιπερισπασμού από τον Λόχο Α υπό τον λοχαγό Ράτρεϋ του 2/23 Τάγματος εκδηλώθηκε βορειότερα, στον δρόμο της Ντέρνα. Και οι δύο επιδρομές ή ταν επιτυχείς, με τη σύλληψη 16 αξιωματικών και 437 στρατιωτών συνολικά. Οι απώλειες των Βρετανο-Αυστραλών ήταν 24 νεκροί και αγνοούμενοι και 22 τραυματίες. Δύο μέρες αργότερα μία αποτυχημένη επίθεση των Ιταλών να καταλάβουν το Ρας ελ Μαντούρ στοίχισε τη σύλληψη 107 αιχμαλώτων. Οι αψιμαχίες συνεχίζονταν και κατά τη διάρκεια της νύκτας, με τη δράση των περιπόλων, των οποίων η δύναμη και οι αποστολές ποίκιλλαν. Ιδιαίτερα οι Ινδοί πολεμιστές Γκούρκα επιδίδονταν πολλές φορές σε ακραίες πράξεις, όπως π.χ. στην αποκοπή των αυτιών των θυμάτων τους και στην επίδειξή τους ως απόδειξη τη ς νυκτερ ινής τους δραστηριότητας. Σε μία περίπτωση κατέσφαξαν δύο Ιταλούς στρατιώτε ς στον ύπνο τους, αφήνοντας τον τρ ίτο να ξυπνήσει μέσα στο λουτρό αίματος των συμπολεμιστών του!

Ο Μόρσχεντ φρόντισε να ενισχύσει τον συγκεκριμένο τομέα στρώνοντας εντός της περιμέτρου μία ζώνη ναρκών που απλωνόταν σε μήκος 3 km περίπου και η οποία προστατευόταν από τα πυρά του 51ου Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού (ΒΣΠΠ) και αντιαρματικών. Παράλληλα η ενίσχυση τη ς φρουράς συνεχίστηκε με τη διά θαλάσσης μεταφορά έξι

αρμάτων Matilda τη ς Ιλης D τη ς 7ης Επιλαρ- χίας ΒΣΑ.

Στους κόλπους της γερμανικής Ανώτατης Διοίκησης του Στρατού (ΟΚΗ) επικρατούσε έ ντονη ανησυχία. Δ εν ενέκριναν τις μεθόδους και τις ενέργειες του Ρόμμελ, ο οποίος, όπως παραπονιόταν ο επικεφαλής του επιτελείου της ΟΚΗ, στρατηγός Φραντς Χάλντερ, «δεν έ χει σ τείλει ούτε μία σωστή αναφορά». Παράλληλα οι ετοιμασίες για την εξόρμηση στη Ρωσία είχαν κορυφωθεί, γεγονός που σήμαινε ότι δεν περίσσευε σχεδόν τίποτα για το DAK. Για να αποκτήσει μια ολοκληρωμένη εικόνα για την κατάσταση του καταπονημένου DAK ο Χάλντερ απέστειλε τον αντιστράτηγο Φρή- ντριχ Πάουλους. Από τη στιγμή τη ς άφιξής του, στις 27 Απριλίου, ο Πάουλους διαπίστωσε τα πολύ σοβαρά προβλήματα ανεφοδιασμού που αντιμετώπιζε το DAK. ΓΓ αυτό πρό- τε ιν ε στον Ρόμμελ, ο οποίος δεν γνώριζε για την επ ικείμενη επίθεση στη Ρωσία, την εγκατάλειψη της προσπάθειας κατάληψης του Τομπρούκ, τη δημιουργία αμυντικής γραμμής στην Γκαζάλα και την αναμονή περαιτέρω ε νισχύσεων.

Οπως ήταν αναμενόμενο, ο Ρόμμελ ετο ιμαζόταν για μια νέα σειρά επιθέσεων από τις30 Απριλίου μέχρι τις 3 Μαϊου 1941, Στις 30 Απριλίου εκτό ξευσ ε μία επίθεση με επικεφαλής τον στρατηγό Κίρχαϊμ και στόχο το ύψωμα 209 και το Ρας ελ Μαντούρ. Στις 19.00, μετά από σφοδρή προπαρασκευή πυροβολικού και έντονο αεροπορικό βομβαρδισμό σε μήκος 7 km του τομέα της 26ης Ταξιαρχίας, το 33ο Τάγμα Μηχανικού υπό τον ταγματάρχη Σρέπλερ κατάφερε με μεγάλες απώλειες να δημιουργήσει ένα άνοιγμα μεταξύ των θέσ εων S3 και S5 που υπεράσπιζε το 2/23 Τάγμα Πεζικού. Αμέσως ακολούθησαν το πεζικό της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ, που είχε φθάσει πριν από δύο ημέρες στην Αφρική, και οι γρε-


ναδιέροι του 2ου Μηχανοκίνητου Τάγματος Πολυβόλων υπό τον ταγματάρχη Φόι- γκτσμπέργκερ. Ο ανηλεής βομβαρδισμός κατέσ τρεψ ε τις γραμμές επικοινωνιών, με αποτέλεσμα ο Μόρσχεντ να μη γνωρίζει πού ακριβώς δημιουργήθηκε το ρήγμα και σε ποια έκταση. Στο αριστερό πλευρό των γρεναδιέρων ενεργούσε η 27η Ιταλική Μεραρχία Πεζικού «Brescia» και στο δεξιό τα άρματα της ΤΘΜ «Ariete», που όμως απέτυχαν να κάμ- ψουν την αντίσταση των Αυστραλών. Σταδιακά, μετά από αιματηρές μάχες σώμα με σώμα, εξουδετερώ θηκαν οι φρουρές των φυλακίων, που συνιστούσαν εστίες σθεναρής αντίστασης. Τελικά το ύψωμα 209 κατελήφθη και τα ξημερώματα της 1ης Μαϊου το 5ο Σύνταγμα Αρμάτων εισήλθε στον θύλακα βάθους 2 km που είχε δημιουργηθεί, ενώ άρχισαν να τάσσονται και τα πυροβόλα, για την ε πόμενη φάση τη ς επίθεσης.

Η αντίδραση του Μόρσχεντ ήταν άμεση. Προώθησε στην περιοχή Πιλαστρίνο τα Matilda της 7ης Επιλαρχίας ΒΣΑ μαζί με τα ε λαφρά άρματα των Ουσάρων και τα τεθωρα-

Ο ργανω μένη οχυρή θ έσ η της «Κ όκκινης Γοαμμής» στον

ανατολικό το μ έα τη ς π ερ ιμ έτρ ο υ . Σ το β ά θ ο ς δ ια κρ ίνοντα ι το ρ έμ α

Ζ ε ϊτο ύ ν και η Μ εσ ό γ ε ιο ς θάλασσα.

Α ξιω μ α τικο ί τη ς 4ης Επιλαρχίας ΒΣΑ χαλαρώ νουν μπ ροστά από ένα άρμα M atilda της μονά δα ς. Το «άρμα πεζικού» M atilda έφ ε ρ ε πυροβόλο των 2 ρ ά τκ α ι ένα πολυβόλο B esa των 7,92 mm.

■ ! Γ

κισμένα οχήματα των King’s Dragoon Guards. Ομως η πυκνή ομίχλη που ανακατευόταν με την άμμο της ερήμου δημιούργησε ένα παχύ στρώμα υγρασίας και σκόνης το οποίο τύ φλωνε εχθρούς και συμμάχους, με απ οτέλεσμα την αναστολή κάθε δραστηριότητας επί δύο περίπου ώρες. Στις 08.00 ένα συγκρότημα 22 πάντσερ κινήθηκε προς το ρέμα Γκιά- ντα και τις θέσεις του 51ου ΒΣΠΠ και ένα δεύτερ ο συγκρότημα δύναμης 34 κατευθύν- θ ηκε νοτιοανατολικά κατά μήκος της περιμέτρου, με σκοπό την εκκαθάριση των οχυρών και τη διεύρυνση του ρήγματος. Στη «Brescia» ανατέθηκε η εκκαθάριση των θ έ

σεων βορείως του ρήγματος. Το πρώτο συγκρότημα μετά από 2 km έπεσε πάνω στα αντιαρματικά πυρά του 24ου Λόχου Αντιαρματικών υπό τον λοχαγό Νόρμαν και στο ναρκοπέδιο που είχε στρωθεί περίτεχνα. Τα πάντσερ είχαν εγκλωβιστεί στο ναρκοπέδιο, γι' αυτό τα πυροβόλα του 51ου Συντάγματος σιώπησαν προς στιγμή για να μην ανατιναχτούν οι νάρκες. Τα γερμανικά άρματα υπέστησαν σοβαρές ζημιές, κυρίως στις ερπύστριες. Οσα κατάφεραν να αποφύγουν το ναρκοπέδιο κατευθύνθηκαν προς τα δυτικά, π έφ τοντας πάνω στα φονικά πυρά του 51ου Συντάγματος και του 26ου Λόχου Αντιαρματι

κών που είχε αναπτυχθεί δυτικά της Μάτσα Μπιάνκα. Τα πληρώματα προσπαθούσαν να αποκαταστήσουν τις ερπύστριες κάτω από ε χθρικά πυρά. Οσα άρματα κατάφεραν να τ ε θούν και πάλι σε κίνηση, υποχώρησαν μέσα σε ένα πυκνό στρώμα σκόνης. Βορείως του ρήγματος οι Ιταλοί παρουσίασαν μικρή πρόοδο, αλλά δέχθηκαν την αντεπίθεση του Λόχου C του 2/23 Τάγματος με αποτέλεσμα να μην επιτύχουν τη διεύρυνση του ρήγματος.

Στο μεταξύ το δεύ τερο συγκρότημα πάντσερ με την υποστήριξη των Stuka ενεπλάκη με τα άρματα Α13 Cruiser της Ιλης Β υπό τον ταγματάρχη Χέινς και της Ιλης C υπό τον λοχαγό Γουόλτερ Μπέντζι τη ς 1ης Επιλαρχίας ΒΣΑ, με αποτέλεσμα να καταστραφούν δύο από αυτά. Μέχρι το απόγευμα ο Ρόμμελ είχε καταφέρει να ελέγ ξε ι τον τομέα από το S7 μέχρι το R7 και να καταλάβει το ύψωμα 209.0 Μόρσχεντ αποφάσισε να εμπ λέξει τα Matilda της Ιλης D της 7ης ΕΒΣΑ και με την υποστήριξη των Cruiser της 1 ης ΕΒΣΑ να αντεπ ιτεθεί κατά του δεύτερου συγκροτήματος πάντσερ. Δύο Matilda παρέμειναν στη θέση R8 και τα άλλα τρία κινήθηκαν προς το R6, ενώ το έκτο καταστράφηκε από αεροπορική επιδρομή. Κοντά στη θέση R4 υπήρχε μόνο του ένα γερμανικό άρμα, γεγονός που προκάλεσε ε ντύπωση. Ωστόσο δεν ήταν τίποτε άλλο από μία παγίδα. Πίσω από το μοναχικό άρμα περί- μεναν 14 πάντσερ, τα οποία χωρίς χρονοτριβή ενεπλάκησαν με τα Matilda και τα Cruiser. Ηταν η πρώτη φορά που τα γερμανικά άρματα έρχονταν αντιμέτωπα με τα Matilda. Σύντομα τα βρετανικά άρματα βρέθηκαν ανάμεσα στα πυρά των Γερμανών από τρεις διαφ ορετικές κατευθύνσεις, από το R6, από την εξω τερική πλευρά του συρματοπλέγματος και από τα βορειοδυτικά. Από τα π έντε Matilda μόνο δύο κατόρθωσαν να φθάσουν στη θέση R14 και στη συνέχεια μαζί με τα Cruiser που επιβίωσαν υποχώρησαν προς το Πιλαστρίνο. Τα πάντσερ, αντί να εκμεταλλευ-


θούν τη ν επιτυχία τους, υποχώρησαν, ίσως λόγω τη ς υπερεκτίμησης της αρματικής δύναμης των Βρετανών ή τη ς επ ικείμενης α ντεπίθεσης από το 2/48 Τάγμα.

Ενα καθοριστικό στοιχείο για τη συνέχεια των επιχειρήσεων στη Β. Αφρική, που προέ- κυψε από αυτή την αρματομαχία, ήταν η αποκαθήλωση τη ς «Βασίλισσας της Ερήμου», του άρματος Matilda. Η ολοσχερής καταστροφή δύο Matilda μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν σχεδόν αδύνατη, αφού το μακρύκαννο πυροβόλο των 37 mm των PzKpfw III δεν μπορούσε να διαπεράσει την εμπρόσθια θωράκιση των 76 mm του Matilda. Ομως με τα περίφημα πυροβόλα των 88 mm (εκείνη την περίοδο το DAK δ ιέθ ετε 12) τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Η «Αλεπού» συνδύασε τη δράση των αρμάτων με τα αντιαεροπορικά των 88 mm σε ρόλο θανατηφόρων αντιαρματικών, μία τα κτική που οι στενοκέφαλοι Βρετανοί δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν και πλήρωσαν βαρύ τί-

Μέχρι το τέλος τη ς ημέρας ο Ρόμμελ κα- τάφ ερε να ελέγ ξε ι περίπου 5 km τη ς περιμέτρου και να καταλάβει το ύψωμα 209. Ομως οι επιθέσεις των αρμάτων είχαν αποτύχει με μ εγάλες απώλειες: από τα 81 άρματα που συμμετείχαν πλέον μόνο 35 ήταν επιχειρησιακά, ενώ οι απώλειες στο προσωπικό υπερέβαιναν το 50% σε ορισμένες μονάδες. Ο Μόρσχεντ για να εμποδίσει τη διεύρυνση του θύλακα και να ενισχύσει την περιοχή της Μάκια Μπιάνκα προώθησε το 2/10 Τάγμα υπό το ν α- ντισυνταγματάρχη Βέριερ της 18ης Αυστρα

μημα.Η αντεπίθεση του Μόρσχεντ εκδηλώθη

κε στις 19.30 και ανατέθηκε στο 2/48 Τάγμα υπό τον αντισυνταγματάρχη Γουϊντάϊερ με σκοπό το κλείσιμο του ρήγματος. Ο Λόχος D του λοχαγού Γούντς ανέλαβε την ανακατάληψη των θέσεων από το S7 μέχρι το S3, στο βόρειο σκέλος του ρήγματος. Ο Λόχος Β του 2/24 Τάγματος υπό τον λοχαγό Γκέμπχαρντ θα διενεργούσε μετωπική επίθεση και ο Λόχος A υπό τον ταγματάρχη Λάφρι θα επιχειρούσε στο αριστερό πλευρό του Λόχου Β με σκοπό την ανακατάληψη του υψώματος 209. Οι ρόλοι είχαν αντιστραφεί και η αντεπίθεση, χωρίς την υποστήριξη αρμάτων, τσακίστηκε πάνω στην πρόσφατα οργανωμένη άμυνα των Γερμανο-ιταλών και εξελ ίχθη κε σε ένα λουτρό αίματος, αναγκάζοντας τον Μόρσχεντ να την τερματίσει μετά από δύο ώρες.

Τα ελαφ ρ ά σκάφη, γνω στά ως Lighters, χρησ ιμ οπ ο ιήθηκαν ευρ έω ς για τη μ ετα φ ο ρ ά αρμάτω ν, πυροβόλω ν και εφοδίων. Εδώ βλέπ ουμε στο λ ιμάνι του Τομπρούκ να εκφ ορ τώ νοντα ι κ ιβώ τια , το κ α θ ένα μ ε δύο αλουμινένια δοχεία π ετρ ελα ίο υ .

Ο Μ ό ρ σ χεντ ενημερώ νει τον Σκόμπ ι (δ εξ ιά ) πριν π αραδώ σει τη δ ιοίκηση τη ς φρουράς.

λιανής Ταξιαρχίας και το 1ο Τάγμα Πολυβόλων των Northumberland με την υποστήριξη αντιαρματικών.

Το προγεφύρωμα έπρεπε να εξα λειφ τεί. Τη νύκτα της 3ης Μαϊου ο Μόρσχεντ επιχείρησε νέα αντεπίθεση, χρησιμοποιώντας τη 18η Αυστραλιανή Ταξιαρχία. Το σχέδιο ενερ- γείας προέβλεπε τη δημιουργία μίας «τανάλιας», οι «δαγκάνες» της οποίας θα έκλειναν στο ύψωμα 209, ενώ παράλληλα θα διενεργεί- το μία μετωπική επίθεση για την καθήλωση ε χθρικών τμημάτω ν που θα επιχειρούσαν να ε- νισχύσουν τα πλευρά του θύλακα. Το βόρειο σκέλος τη ς «τανάλιας» θα υλοποιείτο από το 2/12 Τάγμα υπό τον αντισυνταγματάρχη Φιλντ με αποστολή την ανακατάληψη της θέσης S7 και νότια αυτής, το νότιο σκέλος από το 2/9 Τάγμα του αντισυνταγματάρχη Μάρτιν για την ανακατάληψη του R6 και βόρεια αυτής, ενώ τη μετωπική επίθεση θα διενεργούσε το 2/10 Τάγμα υπό τον αντισυνταγματάρχη Βέριερ. Η αντεπίθεση θα εκδηλωνόταν με την υποστήριξη πυροβολικού, επτά Matilda ως ε φεδρείας και 12 ελαφρών αρμάτων των Ουσάρων που θα συνόδευαν το πεζικό. Η επ ίθεση εκδηλώ θηκε στις 20.45, χωρίς να επ ιτευχθεί ο επιδιωκόμενος αιφνιδιασμός. Τα πληρώματα των ελαφρών αρμάτων αδυνατούσαν να εξουδετερώ σουν τις θέσεις πολυβόλων, αφού δεν είχαν την εμπειρία, την εκπαίδευση και τα μέσα για τη διεξαγωγή νυκτερινού αγώνα, με αποτέλεσμα να υποχωρήσουν αφήνοντας το πεζικό να γίνει θαυμάσιος νυκτερ ινός στόχος για τα πολυβόλα. Σε πολλά σημεία οι αντίπαλοι πεζοί μάχονταν σώμα με σώμα μέσα στο σκοτάδι, αδυνατώντας πολλές φορές να συνειδητοποιήσουν ποιος ήταν ο ε χθρός και ποιος ο φίλος. Καθώς η νύκτα προχωρούσε και οι Αυστραλοί αδυνατούσαν να ε ξαλείψουν τον θύλακα, ο Μόρσχεντ αναγκά


στηκε να σημάνει υποχώρηση αφήνοντας πίσω 150 νεκρούς. Ως εκείνη την ώρα η πολιορκία του Τομπρούκ είχε κοστίσει στις δυνάμεις του Αξονα 53 αξιωματικούς και 1.187 στρατιώτες.

ΝΕΑ ΠΡΟΣΩΠΑ, ΝΕΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Μ ετά τη σταθεροποίηση του θύλακα και την επιτυχή απόκρουση των αντεπιθέσεων του Μόρσχεντ ο Ρόμμελ αποφάσισε να «στραγγαλίσει» τους «Αρουραίους του Τομπρούκ». Για τον σκοπό αυτό, αλλά και για να προστατεύσει τις δικές του γραμμές ανεφοδιασμού, ανέθεσε στους Ιταλούς να κατασκευάσουν μία ζώνη από φυλάκια, ποικίλου μεγέθους, που άρχιζε από την Ντέρνα και κατέλη γε στον δρόμο της Μπάρντια. Η ζώνη αυτή δεν ήταν συνεχής και βρισκόταν εκτός 6ε- ληνεκούς των βρετανικών πυροβόλων. Παράλληλα το 10ο Αεροπορικό Σώμα είχε πλέον ως άμεση προτεραιότητα να πλήξει τον ανεφοδιασμό τη ς φρουράς από τη θάλασσα. Το Βασιλικό Ναυτικό είχε επιστρατεύσει πλοία κάθε χω ρητικότητας προκειμένου να μετα- φέρονται οι ενισχύσεις και να συνεχίζεται απρόσκοπτα ο ανεφοδιασμός των υπερασπιστών.

Το περιεχόμενο της αναφοράς του Πάουλους προς την ΟΚΗ, που παρουσίαζε με απο-

γοητευτικό τρόπο την κατάσταση του DAK, περιήλθε στους Βρετανούς και ήταν αρκετό για να πείσει τον Τσώρτσιλ και τον Ουέηβελ να αναλάβουν επ ιθετική πρωτοβουλία με σκοπό την απώθηση των δυνάμεων του Αξονα και την ανακούφιση της φρουράς. Οι εν ισχύσεις, ιδιαίτερα σε τεθωρακισμένα, που τόσο επίμονα ζητούσε ο Ουέηβελ, έφθασαν στην Αλεξάνδρεια στις 12 Μαϊου, προσθέτοντας στην υπάρχουσα αρματική δύναμη 238 άρματα: 135 Matilda, 67 Crusader, 21 ελαφρά άρματα και 15 Cruiser. Και το DAK είχε λάβει ε νισχύσεις με την άφιξη, σε τρεις δόσεις, του 8ου Συντάγματος Αρμάτων της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ. Η αρχική δύναμη του Συντάγματος ήταν 45 PzKpfw II, 71 PzKpfw III, 20 PzKpfw IV και 10 τεθωρακισμένα οχήματα διοίκησης. Οι επιχειρήσεις «Brevity» και «Battleaxe» που έθεσε σε εφαρμογή ο Ουέηβελ σε διάστημα ενός μήνα, απέτυχαν να εκ διώξουν τον Ρόμμελ από τη Λιβύη και, το κυ- ριότερο, σε αυτές καταστράφηκαν τουλάχιστον 90 άρματα.

Ακολούθησε μια περίοδος ανασυγκρότησης και αναδιοργάνωσης των δύο αντιπάλων. Στους κόλπους της βρετανικής διοίκησης σημειώθηκαν σαρωτικές αλλαγές. Ο Τσώρτσιλ αντικατέστησε τον Ο υέηβελ με τον αντιστράτηγο σερ Κλωντ Ωκινλεκ και ο αντιστράτηγος Αλαν Κάνιγκαμ ανέλαβε τη διοίκηση της 8ης Στρατιάς (πρώην Δύναμη Δυτικής

Ερήμου). Επίσης με μία σειρά επιχειρήσεων με τις ονομασίες «Treacle» (19-29 Αυγού- στου), «Supercharge» (19-27 Σεπτεμβρίου) και «Cultivate» (12-25 Οκτωβρίου) αποχώρησε η 9η Αυστραλιανή Μεραρχία από το Τομπρούκ και εισήλθαν η 70ή Βρετανική Μεραρχία Πεζικού, η 1η Πολωνική Ταξιαρχία των Καρπαθίων, η 32η Βρετανική Ταξιαρχία Αρμάτων και ένα τσεχικό τάγμα. Την παρουσία των Αυστραλών υπενθύμιζε το 2/13 Τάγμα της 20ής Ταξιαρχίας, το οποίο παρέμεινε. Νέος διοικητής της φρουράς ανέλαβε ο υποστράτηγος Ρόναλντ Σκόμπι. Η 70ή Μεραρχία αποτελείτο από τις 14η, 16η και 23η Ταξιαρχίες, με τρία τάγματα η καθεμία, και την 32η Ταξιαρχία Αρμάτων υπό τον ταξίαρχο Γουίλισον με την 1η και την 4η ΕΒΣΑ, την Ιλη D της 7ης ΕΒΣΑ και την Ιλη C των Φρουρών, συνολικής δύναμης 166 αρμάτων και τεθωρακισμένων οχημάτων. Στην αντίπερα "όχθη" το Βερολίνο ε- πιβράβευσε τον Ρόμμελ προάγοντάς τον σε στρατηγό των τεθωρακισμένων, παρά την αποτυχία του να καταλάβει το «φρούριο». Στις31 Ιουλίου συγκροτήθηκε η Ομάδα Τεθωρακισμένων Αφρικής (Panzergruppe Afrika), η οποία απαρτιζόταν από το DAK με διοικητή τον υποστράτηγο Λούντβιχ Κρύβελ και το 21ο Ιταλικό Σώμα Στρατού υπό τον στρατηγό Να- βαρίνι. Στο DAK ανήκε και η νεοσυσταθείσα Μεραρχία Afrika z.b.V. (ειδικών αποστολών), στην οποία εντάχθηκαν Γερμανοί που υπηρε-

29


τούσαν στη Λεγεώνα των Ξένων και η οποία το ν Νοέμβριο του 1941 μετονομάσθηκε σε 90ή Ελαφρά Μεραρχία. Η Ομάδα Τεθωρακισμένων Αφρικής και το 20ό Ιταλικό Σώμα (Μεραρχίες «Ariete» και «Trieste») βρίσκονταν θεω ρητικά υπό τη διοίκηση του στρατηγού Μπάστικο, αντικαταστάτη του Γκαριμπόλντι. Παράλληλα μετα φ έρ θηκε από τη Ρωσία στην Ιταλία το 2ο Αεροπορικό Σώμα, δείγμα του έ ντονου ενδ ιαφέροντος της OKW για την Αίγυπτο. Οι δύο Μ εραρχίες Πάντσερ, 15η και 21η (πρώην 5η Ελαφρά Μεραρχία), δ ιέθεταν περίπου 270 άρματα, από τα οποία 180 ήταν PzKpfw III και PzKpfw IV.

Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΩΝ «ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΩΝ»

Η νέα προσπάθεια του Ρόμμελ να βγάλει το αγκάθι από τα πλευρά του ορίστηκε για τις 20 Νοεμβρίου, ενώ η νέα βρετανική ηγεσία ε τοιμαζόταν να θέσει σε εφαρμογή την επιχείρηση «Crusader» στις 18 Νοεμβρίου, με στόχο τη συντριβή του Ρόμμελ! Η διάταξη των γερ- μανο-ιταλικών δυνάμεων αρχικά για την επικείμενη επίθεση αλλά τελικά για τη ν απόκρουση του αντιπάλου ήταν η ακόλουθη: γύ ρω από την περίμετρο είχαν αναπτυχθεί η 90ή Ελαφρά Μεραρχία και οι ιταλικές μεραρχ ίες «Brescia», «Bologna» και «Trento». Στο Μπιρ Χακίμ, ΝΔ του Τομπρούκ, βρισκόταν η 101 Ιταλική Μηχανοκίνητη Μεραρχία «Trieste». Η 132 Ιταλική Τεθωρακισμένη Μ εραρχία «Ariete» βρισκόταν στο Μπιρ ελ Γκού- μπι. Η άμυνα των συνόρων ανατέθηκε στην 55η Ιταλική Μεραρχία «Savona» και σε τμήματα τη ς 90ής Ελαφράς Μεραρχίας με τη ν υποστήριξη 23 πυροβόλων των 88 mm. Η 21η Με- ραρχία Πάντσερ βρισκόταν νότια του Γκα-

30 μπούτ και η 15η ανατολικά του Τομπρούκ. Η mm 3η Επιλαρχία Αναγνώρισης του αντισυνταγ-

ματάρχη φον Βέχμαρ και η 33η Επιλαρχία Αναγνώρισης του αντισυνταγματάρχη Χερα- ουκούρτ κάλυπταν τη ν περιοχή μεταξύ Μπιρ ελ Γκούμπι και Σίντι Ομάρ. Ως γενική εφ ε δρεία τέθ η κε η 17η Ιταλική Μεραρχία «Pavia», βόρεια του Σίντι Ρεζέχ. Επιπλέον, λόγιο του γεγονότος ότι περίπου 32 km της Βία Μπάλμπια εισέρχονταν στην αμυντική περίμετρο, ο Ρόμμελ έπεισε τους Ιταλούς να κατασκευάσουν έναν παρακαμπτήριο δρόμο που περνούσε από την Ακρόμα και το Ελ Αντεμ και κατέληγε στη Βία Μπάλμπια.

Το βρετανικό σχέδιο επίθεσης προέβλε- πε την εξουδετέρω ση των εχθρικών τμημάτων στα σύνορα από το 13ο Σώμα Στρατού, ενώ το 30ό Σώμα Στρατού (ΣΣ) θα εκτελούσ ε υπερκερωτική κίνηση από την πλευρά της ε ρήμου με σκοπό να καταστρέψει τα τεθω ρακισμένα του εχθρού και στη συνέχεια να κα- τευ θ υνθ εί προς το Τομπρούκ, για να λάβει ε παφή με τη φρουρά που θα επιχειρούσε έ ξο δο. Αντικειμενικός σκοπός των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» ήταν να καταλάβουν το Ελ Ντούντα, ΝΑ του Τομπρούκ, και να συνδεθούν με την 1η Νοτιοαφρικανική Μεραρχία. Το βράδυ τη ς 20ής Νοεμβρίου το 2ο Τάγμα

Black Watch, το 2ο Τάγμα York and Lancs και το 2ο Τάγμα King's Own προωθήθηκαν στη γραμμή εξόρμησης μεταξύ των θέσεων R60 και R80. Απο- τέλεσαν τα πρώτα τμήματα τη ς εξόδου και επικεφαλής τ έ θηκε ο διοικητής τη ς 32ης Ταξιαρχίας Αρμάτων, ταξίαρχος Γουίλισον. Τα ξημερώματα της 21ης Νοεμβρίου τα τρία τάγματα πεζικού με τη ν υποστήριξη αρμάτων επ ιτέθηκαν κατά των οχυρωμένων θέσεων των Ιταλών, όπως πίστευαν οι ίδιοι. Ωστόσο βρέθηκαν αντιμέτωποι με τμήματα της 90ής Ελαφράς Μεραρχίας. Αρχικά ανέτρεψαν κάποιες γερμανικές θέσεις αλλά τα άρματα έ πεσαν σε ναρκοπέδια, τα οποία αγνοούσαν. Οι ξιφολόγχες μίλησαν για μία ακόμη φορά και οι απώλειες αυξάνονταν με ιλιγγιώδη ρυθμό εκατέρωθεν. Οσο προχωρούσαν προς το Ελ Ντούντα, τόσο μεγαλύτερη αντίσταση προέβαλ- λαν οι Γερμανοί μέσα από τις καλά οργανωμένες θέσεις τους. Μέχρι το τέλος της η μέρας είχε δημιουργηθεί ένας διάδρομος μήκους 6 km με μ έτωπο 3 km. Ωστόσο αυτή η μικρή επιτυχία είχε στοιχίσει 86 άρματα και τεθωρακισμένα οχήματα, ενώ το 2ο Τάγμα Black Watch είχε σχεδόν αποδεκατισθεί. Η πρώτη προσπάθεια σύνδεσης της 7ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας με τη δύναμη εξόδου έγινε με την 6η ΕΒΣΑ, αλλά τσακίστηκε πάνω σε μία πυροβολαρχία των 88 mm. Εξάλλου η 1η Νοτιοαφρι- κανική Μεραρχία βρισκόταν ακόμα στο Μπιρ Ελ Γκούμπι. Η Διοίκηση Πυροβολικού 104 του υποστρατήγου Μπέτχερ σφυροκοπούσε ανηλεώς τις δυνάμεις που βρίσκονταν μέσα στον διάδρομο. Στο μεταξύ το Σίντι Ρεζέχ είχε με- τατραπεί σε σφαγείο τη ς βρετανικής 7ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας. Ο Σκόμπι και ο Γουίλισον αγνοούσαν την εξέλ ιξη των επιχειρήσεων και την κατάσταση του 30ού Σώματος.

Στις 23 Νοεμβρίου ο Γουίλισον σχεδίασε μια νέα επίθεση με το 2ο Τάγμα York and Lancs και τα άρματα τη ς 1 ης και 4ης Επιλαρχίας του Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων (ΒΣΑ) για να διευρύνει τον μικρό διάδρομο. Πράγματι, παρά την προειδοποίηση της 8ης Στρατιάς για την ταχεία προσέγγιση ισχυρής δύναμης γερμανικών αρμάτων από τον νότο, η επ ίθεση εκδηλώθηκε στις 09.30. Το 2ο Τάγμα York and Lancs κατόρθωσε να καταλάβει μια ακόμη οχυρή θέση προς τα δυτικά, αλλά με μεγάλες απώλειες, αφού χρησιμοποιήθηκε και ο Λόχος C από την εφεδρεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Γουίλισον είχε ήδη χρησιμοποιήσει έ ξ ι τάγματα, έναντι τριών που προέβλεπε το αρχικό σχέδιο. Η ευόδωση τη ς προσπάθειας

στον παραλιακό τομέα από τη 2η Νεοζηλανδι- κή Μεραρχία και την 4η Ινδική Μεραρχία οδήγησε στην υπαγωγή της φρουράς στο 13ο Σώμα για την ανάληψη, από κοινού, δράσης από δ ιαφ ορετικές κατευθύνσεις. Στις 24 Νοεμβρίου ο Ρόμμελ, θεωρώντας ότι είχε θέσ ει ε κτός μάχης το 30ό Σώμα, αποφάσισε να εξορ- μήσει προς τα σύνορα με τις δύο μεραρχίες πάντσερ και την «Ariete» με σκοπό να αποκόψει τις οδούς διαφυγής και ανεφοδιασμού της 8ης Στρατιάς. Η προέλαση των πάντσερ προκάλεσε τέτο ιο πανικό και σύγχυση στο ε π ιτελείο της 8ης Στρατιάς, ιδιαίτερα στον Κά- νιγκαμ, ώστε ο Ωκινλεκ τον αντικατέστησε με τον υποστράτηγο Ρίτσι.

Τις δύο επόμενες ημέρες η φρουρά ήταν έτοιμη να καταλάβει το Ελ Ντούντα και μαζί να ελέγ ξε ι ένα τμήμα του δρόμου παράκαμψης του Τομπρούκ, γνωστού ως Achsenstrasse. Η 1η και η 4η ΕΒΣΑ με την υποστήριξη του πεζικού του 1ου Τάγματος Essex, των πολυβόλων των Βασιλικών Τυφε- κιοφόρων Northumberland και των τεθω ρακισμένων οχημάτων των King's Dragoon Guards κατάφεραν μέχρι το μεσημέρι τη ς 26ης Νοεμβρίου να πατήσουν στον αυχένα. Ωστόσο η Διοίκηση Πυροβολικού 104 από το Μπέλχαμε- ν τ σφυροκοπούσε αδιάκοπα το Ελ Ντούντα, προκαλώντας μεγάλες απώλειες στους Βρετανούς. Παράλληλα το 19ο Νεοζηλανδικό Τάγμα υπό τον αντισυνταγματάρχη Χάρτνελ και η 44 ΕΒΣΑ υπό τον αντισυνταγματάρχη


Ο Ρ όμμελ δ ίνει σ υ νέντευ ξη σε π ολεμ ικό ανταπ οκριτή την επ ομένη τη ς κατάληψ ης του Τομπρούκ. Η νίκη επί των Β ρ ετανώ ν α π ο τέλεσ ε μ εγά λο όπλο για τη χ ιτλ ερ ικ ή προπαγάνδα, η οποία έσ π ευσ ε να ε κ μ ε τ α λ λ ε υ τ ε ί σ το έπακρο τη μ εγά λη επ ιτυχία .

Γεο κινήθηκαν προς τον αυχένα και ατις 18.30 έλαβαν επαφή με τη δύναμη του Τομπρούκ. Ηταν η πρώτη φορά, από τις 10 Απριλίου, που η φρουρά του Τομπρούκ «έσφιγγε τα χέρια» με συμμαχικές δυνάμεις οι οποίες εξορμούσαν από τα αιγυπτιακά σύνορα.

Η κατάσταση γινόταν κρίσιμη για το DAK και ο αξιωματικός επιχειρήσεων, συνταγματάρχης Βέστφαλ, προσπαθούσε απεγνωσμένα να εντοπίσει το ν Ρόμμελ. Τελικά αποφάσισε να δ ιατάξει την άμεση σύμπτυξη του DAK προς τα δυτικά, γεγονός που εξόργισε τον Ρόμμελ. Ωστόσο ο τελευ τα ίος συναίνεσε μπροστά στη δυσμενή εξέλ ιξη των συγκρούσεων γύρω από το Τομπρούκ.

Στο μεταξύ η 6η Νεοζηλανδική Ταξιαρχία ολοκλήρωσε την κατάληψη του Σίντι Ρεζέχ. Το Ελ Ντούντα υπεράσπιζαν το 19ο Νεοζη- λανδικό Τάγμα, το 1ο Τάγμα Essex και ένας λόχος των Northumberland με την υποστήριξη αρμάτων και πυροβολικού. Η μοναδική εφ ε δρεία του Σκόμπι ήταν το 2/13 Αυστραλιανό Τάγμα του αντισυνταγματάρχη Μπάροους, ενώ ο Ρίτσι κατόρθωσε να «αναστήσει» το 30ό Σώμα, το οποίο δ ιέθ ετε πλέον περισσότερα από 100 άρματα και τεθωρακισμένα οχήματα χάρη στις ενισχύσεις από την Αίγυπτο.

Στις 29 Νοεμβρίου ο Ρόμμελ επ ιτέθηκε αποφασισμένος να συντρίψει τη 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία στον θύλακα Σίντι Ρεζέχ-Ελ Ντούντα-Μπέλχαμεντ. Η 15η Μεραρχία Πά

ντσερ με τη ΜΚΜ «Trieste» ε πιτέθηκαν στο Ελ Ντούντα από τα νοτιοδυτικά και η 21η Μεραρχία Πάντσερ με την ΤΘΜ «Ariete» από τα ανατολικά κατά των Νεοζηλανδών. Ο Γουίλισον προώθησε κάθε διαθέσιμο άρμα στο Ελ Ντούντα. Η ασφυκτική πίεση απέδωσε καρπούς και το απόγευμα η γραμμή άμυνας του 1ου Τάγματος Essex έσπασε. Δίχως να χάσει χρόνο ο Γουίλισον εξαπέλυσε άμεση αντεπίθεση με το 2/13 Αυστραλιανό Τάγμα και δύο λόχους Νεοζηλανδών, πετυχαίνοντας το ακατόρθωτο. Ανάμεσα στις απώλειες του DAK ήταν και η σύλληψη του φον Ράβενστάιν. Την επομένη, μετά από παρα-τετα μ ένη προπαρασκευή πυροβολικού, τα πάντσερ της 15ης Μεραρχίας με την υποστήριξη της Διοίκησης Πυρο

βολικού 104 σάρωσαν το 24ο και το 26ο Νεο- ζηλανδικό Τάγμα, με αποτέλεσμα την ανακατάληψη του Σίντι Ρεζέχ. Την 1η Δεκεμβρίου η 15η Μεραρχία και τμήματα της 90ής Ελαφρός Μεραρχίας ανέτρεψαν το 18ο και το 20ό Νεοζηλανδικό Τάγμα βόρεια του Μπέλχα- μεντ, με αποτέλεσμα την άμεση σύμπτυξη τη ς 4ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρχίας πριν κατα- στραφεί ολοκληρωτικά.

Ο Ρόμμελ ετοίμαζε μια νέα εξόρμηση προς τα ανατολικά, με δύο ομάδες μάχης, για να ανακουφίσει τις σκληρά δοκιμαζόμενες μονάδες των συνόρων. Η προσπάθεια αυτή α- πέτυχε. Παράλληλα η 90ή Ελαφρά Μεραρχία μαζί με τους Ιταλούς θα προσπαθούσαν να καταλάβουν το Ελ Ντούντα. Στο τελευτα ίο προωθήθηκαν από την περίμετρο το 4ο Σύνταγμα Συνόρων και το 1ο Ελαφρό Τάγμα Durham, αντικαθιστώντας το 2/13 Αυστραλιανό Τάγμα. Ετσι το 18ο Νεοζηλανδικό Τάγμα κάλυπτε το αριστερό πλευρό της τοποθεσίας προς το Μ πέλχαμεντ και το 1ο Τάγμα Essex το δεξιό . Η επίθεση του Ρόμμελ εκδηλώθηκε από τα δυτικά και τα νοτιοδυτικά και απο-κρούστηκε σχετικά εύκολα από τα πυροβόλα των 104 και 107 Συνταγμάτων Πυροβολικού. Ωστόσο κατόρθωσε να προωθήσει μια πυροβολαρχία 88 mm και αντιαρματικά των 75 mm της Διοίκησης Πυροβολικού 104 ακριβώς κάτω από τη «μύτη» του 4ου Συντάγματος Συνόρων. Η παρουσία αυτών των όπλων δεν έγι- νε αντιληπτή και σύντομα κατέστρεψαν ορι

σμένα Matilda της 4ης ΕΒΣΑ που εκτελούσαν περιπολία. Ο Γουίλισον έσ τειλε μια ίλη Matilda για να «ξηλώσει» τις θέσ εις των αντιαρματικών. Καταστράφηκαν 18 από τα άρματα και αναγκάστηκαν να αναστείλουν κάθε προσπάθεια. Αυτή η μικρής έκτασης επιτυχία του Ρόμμελ δεν έμελλε να καρποφορήσει, αφού ο Ωκινλεκ ασκούσε ασφυκτική πίεση στην περιοχή Ελ Αντεμ-Ελ Γκούμπι, αναγκάζοντας το ν πρώτο να δ ιατάξει την αποχώρηση της 90ής Ελαφράς Μεραρχίας και της Ιταλικής Μεραρχίας «Bologna» προς τη ν Γκαζάλα.

Ουσιαστικά η πολιορκία του Τομπρούκ προς το παρόν είχε λάβει τέλος. Η υποχώρηση του Ρόμμελ προς τα δυτικά ήταν αναπόφευκτη , σίγουρα όμως δεν επικρατούσε πανικός. Η 15η και η 21η Μεραρχία συγκρότησαν το 30ό Σώμα, δίνοντας χρόνο στις υπόλοιπες γερμανο-ιταλικές δυνάμεις να απαγκιστρωθούν και να κινηθούν αρχικά προς την Γκαζάλα και στη συνέχεια προς την Ελ Αγκέι- λα. Ανάμεσα στις απώλειες του DAK ήταν και οι δ ιο ικητές της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ και της 90ής Ελαφράς Μεραρχίας, Νόιμαν- Ζίλκοβ και Ζίμερμαν.

Η «ΑΛΕΠΟΥ» ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΤΑ ΤΟ «ΤΡΟΠΑΙΟ»

Η εκδίωξη του Ρόμμελ από την Κυρηναϊκή ήταν πλέον γεγονός, όχι όμως και η συντριβή του. Οι Βρετανοί δεν εκμεταλλεύθη- καν στο έπακρο την επιτυχία τους και άφησαν βαριά πληγωμένο το «θηρίο». Η επιστροφή τη ς «Αλεπούς» ήταν δεδομένη, έπειτα και από τις ενισχύσεις που έλαβε στις 5 Ια- νουαρίου. Σαν ένα συσπειρωμένο ελατήριο γεμάτο ενέργεια εξαπέλυσε την επίθεσή του στις 21 Ιανουαρίου 1942. Το σκηνικό του Απρι- λίου του 1941 επαναλήφθηκε. Μέχρι τις 6 Φε- 3 1 βρουαρίου η Τεθωρακισμένη Στρατιά Αφρι- mm κής είχε φθάσει στην αμυντική γραμμή Γκα- ζάλα-Μπιρ Χακίμ, το τελευ τα ίο εμπόδιο πριν από το Τομπρούκ. Κατά τους επόμενους δύο μήνες κυριάρχησε το διπλωματικό παρασκήνιο.

Εχοντας λάβει τη ν άδεια από το Βερολίνο να καταλάβει το Τομπρούκ, ο Ρόμμελ επιτέθ η κε κατά της τοποθεσίας Γκαζάλα-Μπιρ Χακίμ (Επιχείρηση «Venezia») στις 26 Μαϊου.Τότε τα πάντσερ ήλθαν για πρώτη φορά αντιμέτωπα με τα αμερικανικά άρματα Grant. Από τη ν πλευρά τους οι Βρετανοί έχασαν μία ακόμη ευκαιρία να διαλύσουν το DAK. Αντίθετα ο Ρόμμελ εκμετα λλεύ θη κε άριστα την παντελή έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των μονάδων των Βρετανών και το απόγευμα τη ς 14ης Ιουνίου οι τελευ τα ίο ι εγκατέλειψ αν την τοπ οθεσία! Ο δρόμος για το Τομπρούκ ήταν πλέον ανοικτός. Στις 15 Ιουνίου η 15η Μεραρχία Πάντσερ έφθασε στην ακτή και απέκλεισε τη Βία Μπάλμπια, η 21η Πάντσερ κατέλαβε το Σίντι Ρεζέχ και δύο ημέρες μετά η 90ή Ελαφρά Μεραρχία κατέλαβε το Γκαμπούτ, σφίγγοντας το ν κλοιό γύρω από το «φρούριο».

Τη φρουρά του Τομπρούκ συγκροτούσαν η 2η Νοτιοαφρικανική Μεραρχία Πεζικού, η


ΕΝΑ ΣΕΤ ΜΕ ΦΙΓΟΥΡΕΣ TOY DAKZE ΚΛΙΜΑΚΑ 1/35 ΑΠΟ ΤΗΝ DRAGON

201 Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία της Φρουράς, η 32η Ταξιαρχία Αρμάτων με 61 άρματα Matilda και Valentine και μία ταξιαρχία (88th Sub-Area) για τον έλεγχο και την προστασία των λ ιμενικών εγκαταστάσεων. Η διάταξη των δυνάμεων της φρουράς στις 20 Ιουνίου ήταν η εξής:• Η 6η Νοτιοαφρικανική Ταξιαρχία ανέλαβε την ακτή και τον ΒΔ τομέα της περιμέτρου μέχρι τον δρόμο της Ντέρνα.• Η 4η Νοτιοαφρικανική Ταξιαρχία ανέλαβε τον ΝΔ και τον νότιο τομέα μέχρι τον δρόμο του Ελ Αντεμ.• Η 11η Ινδική Ταξιαρχία ανέλαβε τον ΝΑ και το ν ανατολικό τομέα της περιμέτρου.

Διοικητής του Τομπρούκ ήταν ο υποστράτηγος Κλόπερ, δ ιο ικητής τη ς 2ης Νοτιοαφρι- κανικής Μεραρχίας. Τα προβλήματα που αντιμετώπιζε ήταν τεράστια και αφορούσαν την κακή κατάσταση των αμυντικών έργων της περιμέτρου. Πολλά ναρκοπέδια είχαν ξηλωθεί, ενώ δεν υπήρχαν χάρτες για τα υπάρχοντα και σε πολλά σημεία τα αντιαρματικά κωλύματα είχαν καταστραφεί.

Ο Ρόμμελ πέτυχε και έδωσε την εντύπωση στους Βρετανούς ότι θα συνέχιζε την προέλασή του προς τα ανατολικά. Ομως σχεδίαζε τη νύκτα της 19ης προς την 20ή να αλλάξει απότομα πορεία και να επ ιτεθεί κατά του ανατολικού τομέα της περιμέτρου. Την κύρια προσπάθεια τη ς επίθεσης ανέλαβαν το DAK και το 15ο Σύνταγμα Τυφεκιοφόρων. Η διάσπαση της περιμέτρου προβλεπόταν να γίνει μεταξύ των σημείων R59 και R71, αφού πρώτα οι σκαπανείς εφόδου πετύχαιναν τη γεφύρω- ση της τάφρου. Παράλληλα το 20ό Ιταλικό Μηχανοκίνητο Σώμα θα επιχειρούσε τη διάσπαση των θέσεων μεταξύ των σημείων R49 και R57, για να κινηθεί στη συνέχεια προς το Πιλαστρίνο. Η 90ή Ελαφρά Μεραρχία αναπτύ-

η - χθηκε μεταξύ Σίντι Ρεζέχ και Μπέλχαμεντ,32 ενώ οι 3η και 33η Επιλαρχίες Αναγνώρισης κά- ΙΒΙΒ" λυπταν την περιοχή μεταξύ Σίντι Ρεζέχ και

Μπιρ ελ Γκούμπι. Οι ιταλικές μεραρχίες «Trieste», «Pavia» και «Littorio» θα κάλυπταν το πλευρό προς την έρημο. Μ ετά από σφοδρό αεροπορικό βομβαρδισμό και μπαράζ πυρών πυροβολικού οι σκαπανείς εφόδου του 200 Τάγματος Μηχανικού άνοιξαν δρόμο στην 15η Ταξιαρχία Τυφεκιοφόρων, η οποία με σχετική ευκολία διέσπασε τον τομέα του 2ου Τάγματος των Mahrattas στη θέση R69, Στο αριστερό πλευρό τη ς Ταξιαρχίας ενεργούσε η 15η Μεραρχία Πάντσερ και στο δεξιό η 21η. Και οι δύο μεραρχίες διέσπασαν την αμυντική περίμετρο, καταλαμβάνοντας οχυρές θ έ σεις της. Ο αιφνιδιασμός του Ρόμμελ είχε πε- τύχει και μέχρι τις 07.55 είχε δημιουργηθεί ρήγμα βάθους 1,5 km. Τα πάντσερ χωρίς καθυστέρηση εισέρχονταν μέσα από το ρήγμα, με τον Ρόμμελ να ηγείται. Η «Ariete», που ακολουθούσε, καθηλώθηκε μέχρι τις 14.00 μπροστά στο R53.

Ο Γουίλισον ανέθεσε στην 4η ΕΒΣΑ του συνταγματάρχη Ριβς να αντεπ ιτεθεί σε συνεργασία με τους Ινδούς του 2ου Τάγματος, αλλά πέρασε πάνω από μία ώρα μέχρι τα Matilda να φθάσουν στις θέσ εις του τάγματος, το οποίο ουσιαστικά είχε καταστραφεί.

Η γνωστή εταιρία Dragon από το Χονγκ-Κονγκ κυκλοφορεί από το 2000 ένα σετ με φιγούρες του Afrika Korps, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ποικιλοτρόπως σε διοράματα ή βινιέτες της περιόδου. Η όμορφη εικονογράφηση του Ron Volstad συνοδεύεται από ένα εξαιρετικό περιεχόμενο. Το κιτ περιλαμβάνει τέσσερα πλαίσια πλαστικού πολυστερίνης χρώματος γκρι με 91 κομμάτια πολύ καλής λεπτομέρειας. Οι τέσσερις πεζοί επανδρώνουν ένα στοιχείο πολυβόλου MG 34 με αρκετό συνοδευτικό εξοπλισμό: δύο τυφέκια Mauser Kar 98k, ένα υποπολυβόλο ΜΡ 40 των 9 mm, τέσσερις χειροβομβίδες, δύο κάννες για το πολυβόλο, μια πιστολοθήκη για το πιστόλι Luger Ρ 08, τρία γυαλιά Zeiss- Umbral ειδικά για περιβάλλον με σκόνη, μια θήκη χαρτών, ένα ζευγάρι κυάλια, τέσσερα πτυοσκάπανα, τέσσερα υδροδοχεία, τέσσερα κράνη Μ 1935 κ.ά. Οι τροπικές στολές από λεπτό ύφασμα έχουν λαδί απόχρωση, χαρακτηριστική της περιόδου 1941-1942.

Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα σετ φιγουρών του DAK στην 1/35. Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται από το κατάστημα Plastimodellismo (Ιπποκράτους 59, τηλ. 210- 3613011, 210-2912381).

Στέλιος Δεμηράς

Προς βοήθεια της 4ης ΕΒΣΑ στάλθηκε η 7η ΕΒΣΑ του αντισυνταγματάρχη Φουτ, με σκοπό να αναχαιτισθεί η 15η Μεραρχία Πάντσερ που απειλούσε να βρεθεί στα νώτα του 2ου Τάγματος Cameron Highlanders. Η 21η Μεραρχία Πάντσερ, αφού κατόρθωσε να βγει από το ναρκοπέδιο, καθήλωσε το 25ο Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού το οποίο βρισκόταν πίσω από αυτό. Παράλληλα το πεζικό της «Brescia» που ακολουθούσε, εκκαθάρισε τα «απομει- νάρια» τα οποία άφησαν τα πάντσερ. Μέχρι το μεσημέρι το DAK είχε προσεγγίσει τη διασταύρωση Κινγκς Κρος, είχαν καταστραφεί 50 βρετανικά άρματα, η 7η ΕΒΣΑ έπαψε να υπάρχει και από την 4η ΕΒΣΑ είχαν απομείνει μόνο έξι. Μια απέλπιδα προσπάθεια του 3ου Τάγματος Coldstream Guards με μονάδες πυροβολικού να υπερασπιστούν τη διασταύρωση, κα τέληξε στην καταστροφή του μισού τάγματος.

Ο Ρόμμελ ατένιζε πλέον το λιμάνι, ε το ιμάζοντας την τελευτα ία πράξη του δράματος. Η καταστροφή των τεράστιων αποθεμάτων νερού, καυσίμων και πυρομαχικών αποτέλεσ ε την άμεση προτεραιότητα του Κλόπερ, αλλά ο χρόνος ήταν ελάχιστος. Στις19.00 ο στρατηγός φον Μπίσμαρκ ανέφ ερε την κατάληψη τη ς πόλης και του λιμανιού και η 15η Μεραρχία Πάντσερ την κατάληψη του Πιλαστρίνο και την παράδοση της 201 Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας της Φρουράς. Κύριοι και δ ευ τερ εύ οντες δρόμοι είχαν γεμίσει από κατεστραμμένα οχήματα και άρματα. Διασκορπισμένες ομάδες Βρετανών, Ινδών και Νοτιοαφρικανών ξεγλιστρούσαν μέσα από τις γερμανικές γραμμές για να αποφύγουν την αιχμαλωσία. Στις 21 Ιουνίου η επιχείρηση «θησέας» έλαβε τέλος και ο Ρόμμελ εισήλθε στην πόλη που τόσο επίμονα και άξια αντι- στάθηκε απέναντι σε έναν επίσης άξιο αντίπαλο. Στις 09.40 ο Κλόπερ παρέδωσε και επί

σημα την ερειπωμένη πόλη στην «Αλεπού». Οσες μονάδες τη ς περιμέτρου δεν κατα- στράφηκαν, αντέταξαν άμυνα. Οι Highlanders παραδόθηκαν την επομένη, αφού πρώτα ο διοικητής μαζί με τους άνδρες του παρήλασαν πριν παραδώσουν τα όπλα. Ο συνολικός αριθμός των αιχμαλώτων άγγιζε τις 35.000. Ταυτόχρονα οι δυνάμεις του Αξονα κατέλαβαν τ ε ράστιες ποσότητες υλικού παντός είδους.

Η πτώση του Τομπρούκ αποτέλεσε αντικείμενο εκμετάλλευσης των ειδικών της γερ μανικής προπαγάνδας και προκάλεσε μεγάλο πλήγμα στο ηθικό των Βρετανών. Υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες ή ττες του Βρετανικού Στρατού, όπως επισημαίνει η στρατιωτική ιστορία της Νότιας Αφρικής. To DAK και ο Ρόμμελ είχαν φθάσει στο απόγειο της δόξας τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) Chris Ellis: 21st PANZER DIVISION, ROMMEL’S AFRIKA KORPS SPEARHEAD, Ian Allen Publishing, 2001.(2) Frank Harrison: TOBRUK: THE GREAT SIEGE REASSESSED, Brockhampton Press, 1997.(3) Jon Latimer: TOBRUK 1941: ROMMELS OPENING MOVE, Osprey, Oxford, 2001.(4) Kenneth Macksey: ROMMEL: BATTLES AND CAMPAIGNS, Book Club Associates, London, 1979.(5) Samuel IV. Mitcham Jr.: ROMMEL’S GREATEST VICTORY, THE DESERT FOX AND THE FALL OF TOBRUK, spring 1942, Presidio Press, 1998.


Ο σ τρ α τά ρ χη ς Μ ο ντγ κ ό μ ερ υ μ ε λ ε τά το υ ς όρ ους τη ς γερμανικής παράδοσης στο Α ύνεμπ ουρ γκ σ τις 4 Μ α ϊου 1945.

ΓΙΑ Ν Ν Η Σ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ

Μ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Β'ΠΠ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Το απόγευμα της 30ής Απριλίου 1945 οι μάχες στο πλημμυρισμένο από τα

σ οβ ιετ ικά στρατεύματα Β ερολίνο ε ίχαν αρχίσει να κοπάζουν. Στο ερειπωμένο

κτ ίρ ιο του Ραϊχσταγκ κυμάτιζε ήδη η σημαία της ΕΣΣΔ. Ενώ οι Σο β ιε τ ικο ί

στρατιώ τες απείχαν μόνο μ ερ ικές ε κ α το ν τά δ ες μέτρα από το υπόγειο καταφύγιο

του Χίτλερ, ο ίδ ιος και η Εύα Μπράουν αποσύρ&ηκαν στο διαμέρισμά τους και

αυτοκτόνησαν. Η ώρα για την έναρξη των δραματικών διαδικασιώ ν για τη

συν&ηκολόγηση της Γερμανίας και το τέλο ς του Β 'Π Π στην Ευρώπη ε ίχ ε φ&άσει.


Ο ναύαρχος Φ ρ ίντεμπ ουρ γκ (στο δ έντρ ο τη ς φ ω τογρα φ ία ς), ο σ τρ α τη γ ό ς Κ ίντσελ κα ι ο αντιναύαρχος Β άγκνερ συναντώ νται μ ε τον σ τρ α τά ρ χη Μ ο ν τγ κ ό μ ερ υ στο Λ ύνεμπ οϋργκ.

Τ η ν ά νο ιξη το υ 1945 σ την π ρ ω τεύ ο υ σα το υ Γ Ράιχ, ό τα ν οι σ υγκρ ού σ εις έ φ θ α να ν σ το τ έ λ ο ς το υ ς , ο ι Β ερ ο - λ ιν έζο ι ά φ ηνα ν δ ια τα κ τικά τα κα τα φ ύ γ ια και τρ ό μ α ζα ν μ ε όσα α ντίκρ ιζα ν σ την πό

λη το υ ς . Π α ντού γύρω το υ ς υπήρχαν ε ρείπια. Χ ιλ ιά δ ες π ο λ ίτες και σ τρ α τιώ τες ή τα ν α κόμα θ α μ μ έν ο ι κάτω από τα κ α τ ε δα φ ισ μένα κτίρ ια που εξα κο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να φ λέγο ν τα ι. Το μ έλλο ν γ ια όσ ους είχαν επ ιζήσ ει δ ια γρ α φ ό τα ν σ κο τε ινό . Η α ξία τη ς α νθρώ π ινης ζω ής μ ετά τ ις α ν ε λ έ η τε ς μά χες ε ίχ ε εκ μ η δ εν ισ τε ί, ενώ οι γ υ ν α ίκ ες ή τα ν στη δ ιά θ εσ η το υ ν ικ η τή . Τα υλικά αγα θά λ ε η λ α το ύ ν το ή κα τά σ χοντα ν από το υ ς Σ ο β ιε τ ικ ο ύ ς . Ο ίδ ιος ο υπ ουργός Β ιομηχανίας το υ ς , Ιβάν Σερώ φ , έφ θ α σ ε σ το Β ερ ο λ ίνο γ ια να οργανώ σ ει τη μ ε τα φ ορά το υ εξοπ λ ισ μού τω ν β ιομηχανικώ ν μονάδω ν στη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση. Η αποσυ- ναρμολόγησ η τω ν μ ηχα νημά τω ν σε μ ερ ικ έ ς π ερ ιπ τώ σ εις ε ίχ ε αρχίσ ει πριν τ ε λ ε ιώ σουν οι μάχες, α κό μα και υπό το φω ς τω ν π ροβολέων. Α υ τό που ε π ιτε ύ χ θ η κ ε όμω ς ή τα ν ο βανδαλισ μός. Το 90% π ερίπ ου τω ν εργοσ τασ ίω ν που λ ε ιτο υ ρ γ ο ύ σ α ν κο ντά στη γ ερ μ α ν ική π ρω τεύουσ α λ εη λ α τή θ η - κε. Οι ζη μ ιές ο ι οπ ο ίες π ρ ο κλή θ η κ α ν και η α ξία τω ν μ ηχα νημ ά τω ν και το υ λοιπού

εξοπ λ ισ μού που κ α τα σ χ έθ η κ ε α νέρ χο ν τα ν σε τέσ σ ερ α δ ισ εκα το μ μ ύ ρ ια μάρκα. Σ τη Σ ο β ιετ ικ ή Ενωση όμω ς έφ θ α σ α ν μό νο παλιοσίδερα!...

Ο θ ά ν α το ς το υ Χ ίτλ ερ επ ιβ εβ α ιώ θη κε τη ν 1η Μ αϊου. Μ ε ένα μήνυμα υπ ο γεγ ρ α μ μ ένο από το ν Μ ά ρ τιν Μ π όρμαν ο να ύα ρ χος Ν τα ίν ιτς π λη ρ ο φ ο ρ ή θ η κ ε ό τ ι ο φ ύ ρ ερ το ν ε ίχ ε ορ ίσ ει δ ιάδοχό το υ , στη θ έσ η το υ πρώην σ τρα τά ρχη το υ Ράιχ Χ έρ μ α ν Γκα ίρ ινγκ. Την ίδια μ έρ α η ομάδα σ τρα τιώ ν το υ Μ ο ν τγκ ό μ ερ υ , αφ ού παρέ- μ ε ιν ε σε α να μονή επί δ έκ α περίπ ου η μ έ ρ ες μπροστά στη Β ρέμ η και στο Α μ β ο ύ ρ γο, δ ιέβ η το ν π οτα μ ό Ελβα και άρχισ ε να π ρ ο ελα ύ νε ι στα δ υ τικά το υ Μ έκλεμ π ο υ ρ - γκ . Ο Ν τα ίν ιτς και το ε π ιτε λ ε ίο το υ εγκα - τέ λ ε ιψ α ν το α ρ χη γείο το υ ς σ το Π λεν και μ ε τα κ ιν ή θ η κ α ν στο Μ ύρβ ικ κο ν τά στο Φ λένσμπ ουργκ, δίπλα στα σ ύνορα τη ς Δ ανίας. Η δ ιο ίκηση τη ς W ehrmacht το υ ς ακο λο ύ θ η σ ε ε κ ε ί σ ύντομα . Ο σ τρ α τά ρ χη ς Κ α ϊτελ και ο σ τρ α τη γό ς Γ ιό ν τλ χ α ιρ έ τ ισαν μ ε ενθου σ ια σ μ ό τη ν επανάληψ η τη ς β ρ ετα ν ικ ή ς επ ίθ εσ η ς , π ροσ β λέπ οντα ς στο ό τ ι θ α επ έ φ ε ρ ε π ιθανή σ ύγκρουσ η τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν και τω ν α μ ερ ικα ν ικώ ν δ υ νά μ εω ν μ ε το υ ς Σ ο β ιετ ικ ο ύ ς !

Σ το Μ ύρβ ικ ο να ύα ρ χος Ν τα ίν ιτς ε ίχε

τη ν ευκα ιρ ία να ανα κεφ α λα ιώ σ ει τη ν κα- τάσ τασ η τω ν γερ μ α ν ικώ ν δυνά μεω ν σε 35 ό λα τα μέτω π α το υ π ολέμ ου σ την Ευρώπη. Σ τη ν Ιταλ ία η ομά δα σ τρα τιώ ν το υ σ τρα τηγο ύ Γ κ ό τφ ρ ιν τ φ ο ν Β ίτινγκ χο φ ε ίχ ε αρχίσ ει να π α ρα δ ίδ ετα ι σ το υ ς Σ υ μ μ ά χου ς από τ ις 29 Απριλίου. Το Β ερ ο λίνο ε ίχ ε κ α τα λ η φ θ ε ί από το υ ς Σ ο β ιετ ικ ο ύ ς , ενώ τα απ ομεινάρ ια τω ν γερ μ α ν ικώ ν σ τρα τιώ ν στο μέτω π ο τη ς β ό ρ ε ια ς Γερμα νία ς δ ιαλύονταν. Το ίδιο δ ρα μ α τική ή τα ν η κατάστασ η στη νότια Γερμανία, όπου οι δ υ νά μ ε ις το υ σ τρα τη γο ύ Π ά ττο ν ο λο κλή ρωσαν τη ν κα τά ληψ η τη ς Σαξω νίας. Το Μ όναχο κ υ ρ ιε ύ θ η κ ε από τη ν 7η Α μ ερ ικ α ν ική Σ τρ α τιά . Την ίδια ώρα ισχυρές γ ε ρ μ α ν ικ ές δ υ νά μ ε ις ή λ εγχ α ν α κόμα δ ιά φ ο ρα σ ημεία τη ς Ευρώπης. Η Ν ορβηγία και η Δ ανία βρ ίσ κοντα ν α κόμα υπό κα τοχή , ενώ η ο μάδα σ τρα τιώ ν Χ ίλμ π ερ τ ή λ εγ χ ε τη ν Κ ουρλάνδη . Το Α μ σ τερ ν τα μ , το Ρό- τ ε ρ ν τα μ και το μ εγ α λ ύ τερ ο τμ ή μ α τη ς Ο λλα νδ ία ς κ α τέχ ο ν τα ν από τη ν 25η Σ τρ α τιά το υ σ τρα τη γο ύ Γιοχάνες Μπλά- σ κο β ιτς . Η σ υμμαχική π ροέλασ η μέσω τη ς Γαλλίας ε ίχ ε π α ρα κά μψ ει το υ ς γ ερ μ α ν ικ ο ύ ς θ ύ λ α κ ε ς στο εσ ω τερ ικό τη ς χώρας και η Δ ο υ ν κέρ κ η , το Καλαί, η Βουλώ - νη , το Λοριάν, το Σαίν Ναζέρ, η Λα Ροσέλ


και τα νησ ιά τη ς Μ ά γχης ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σαν να ελ έγ χ ο ν τα ι από τα γ ερ μ α ν ικά σ τρ α τεύ μ α τα . Α κόμα και σ την α να το λική Μ εσ ό γειο οι Γερμανοί κα τε ίχα ν μ ερ ικ ά ο χυ ρ ω μ ένα νησιά, σ το Α ιγα ίο μ ε κύρ ια κ έ ν τρ α α ντίσ τα σ ης σ την Κ ρήτη και στη Ρόδο. Σ τη ν κ ε ν τρ ικ ή Ευρώπη οι γ ερ μ α ν ικ έ ς σ τρ α τιές ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να ελ έγ χ ο υ ν το β ό ρ ε ιο τμ ή μ α τω ν Β αλκανίω ν, τη δ υ τ ική Αυσ τρ ία και σ χεδόν ο λό κλη ρ η τη ν Τσεχοσλοβακία . Ενώ οι σ υ μ μα χ ικές δ υ νά μ ε ις κυρ ιαρχούσαν σ την καρδ ιά το υ Ράιχ, τρ ία εκ α το μ μ ύ ρ ια Γερμανοί σ τρ α τιώ τες βρ ίσ κο ντα ν α κόμ α υπό τα όπλα από τη Σ κα ν δ ιναβία ως το Α ιγα ίο π έλαγος!

Η επ ανάληψ η τη ς β ρ ετα ν ικ ή ς ε π ίθ ε σ ης στη β ό ρ ε ια Γερμανία σ υνδ υά σ τη κε μ ε σ α ρω τικούς βο μβ α ρδ ισ μ ού ς και π ολυ

βολ ισ μού ς τω ν δρόμω ν, όπου π ρο κλήθ η- καν ε κ α τό μ β ε ς ανάμεσ α σ τις ε κ α το ν τ ά δ ες χ ιλ ιά δ ες αμάχων π ροσφ ύγω ν και σ τρ α τευ μ ά τω ν που π ροσπ αθούσαν να κ ιν η θ ο ύ ν π ρος τα δυ τικά , μακρ ιά από το υ ς Σ ο β ιε τ ικ ο ύ ς . Ο Ν τα ίν ιτς α ν τ ιλ ή φ θ η κ ε ό τι η συνέχιση το υ αγώνα υπό τ έ τ ο ιε ς σ υνθ ή κ ε ς θ α ή τα ν ένα ς π αραλογισ μός, ο ο π οίος θ α ο δη γο ύσ ε τε λ ικ ά στη διάλυση και σ τον αφ ανισ μό το υ γ ερ μ α ν ικ ο ύ έ θ νο υς , όπως είχαν ήδη δ ια κ η ρ ύ ξε ι ο ι Σ ύ μ μαχοι στη δ ιάσ κεψ η τη ς Καζαμπλάνκα απ α ιτώ ντα ς τη ν ά νευ όρω ν παράδοση. Αποφάσισε να επ ιχειρή σ ει σ υ ν θ η κ ο λ ό γ η ση κυρίω ς μ ε το υ ς Α γγλο α μ ερ ικα νο ύ ς και σε όσο το δ υ ν α τό ν μ ικ ρ ό τερ ο π οσοστό μ ε το υ ς Σ ο β ιε τ ικ ο ύ ς .

Τις π ρ ώ τες η μ έ ρ ε ς το υ Μ αϊου δ ρο μ ο -

λ ο γ ή θ η κ ε η παράδοση τη ς 9ης και τη ς 12ης Γερμ α ν ική ς Σ τρ α τιά ς σ τις α μ ερ ικ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις και ε π ιτε ύ χ θ η κ ε το άνο ιγμα μ ιας δ ιό δο υ σ τον π οτα μ ό Ελβα, γ ια τη δ ια φ υγή π ρος τη Δύση όσο το δ υ να τό ν π ερ ισ σ ότερ ω ν π ολιτώ ν και στρατιωτικών. Ο Ν τα ίν ιτς σε σ υνεννόησ η μ ε το ν σ τρα τά ρ χη Κ ά ιτελ α ν έθ εσ ε στο μ ε τα ξύ σ τον αρχηγό το υ Ν α υτικού , ναύαρχο φ ον Φρί- ν τεμ π ο υ ρ γ κ , τη ν αποστολή να σ υνα ντη θ ε ί μ ε το ν Μ ο ν τγκ ό μ ερ υ και να σ υ ζη τή σει μαζί το υ τη ν παράδοση τω ν γ ερ μ α ν ικών δ υ νά μ εω ν στη β ό ρ ε ια Γερμανία. Ο Φ ρ ίν τεμ π ο υ ρ γκ δ ιέσ χισ ε μ ε δ υσ κολία μαζί μ ε το ν σ τρ α τη γό Κ ίντσ ελ και το ν α ν τιναύαρχο Β ά γκνερ το ερε ιπ ω μένο Α μ β ο ύ ρ γο και σ υνά ντη σ ε το ν κ ινη τό σ τα θ μό δ ιο ίκησ η ς το υ Μ ο ντγκ ό μ ερ υ στο Λ ύνεμπ ου ργκ .

Ο Β ρ ετα ν ό ς σ τρ α τά ρ χη ς υ π ο δ έχθ η κε τη γ ερ μ α ν ική αντιπροσω πεία με ψ υχρό τη τα και α π έρρ ιψ ε τη ν πρότασή τη ς για σ υνθ ηκο λόγησ η , με τη ν α ιτιο λο γ ία ό τ ι οι σ τρ α τιές που το υ π ρ ο σ έφ ερ α ν τη ν π αράδοσή το υ ς μά χο ντα ν εν α ν τ ίο ν τω ν Σ ο β ιε τ ικώ ν και θ α έπ ρ επ ε να α π ευ θ υ ν θ ο ύ ν σε α υ το ύ ς . Κ ά τω χρος ο Φ ρ ίν τεμ π ο υ ρ γκ απάν τη σ ε ό τ ι α υ τό ή τα ν α δ ύ να το να γ ίνε ι. Καν ένα ς σ τρ α τιώ τη ς δ εν θ α ή θ ε λ ε να παραδ ο θ ε ί σ το υ ς Σ ο β ιε τ ικ ο ύ ς , επ ειδ ή η α ιχμα λωσία από α υ το ύ ς θ α σ ήμα ινε μ ε τα χ ε ίρ ιση χ ε ιρ ό τε ρ η από το ν θ ά να το .

Οι σ υνο μ ιλ ίες σ υνεχ ίσ τη κα ν στη σκηνή το υ α ρ χη γείο υ εκ σ τρ α τε ία ς το υ Μο- ν τγ κ ό μ ερ υ , ο οπ οίος τε λ ικ ά α ν τιπ ρ ό τε ιν ε σ το υ ς Γερμανούς να σ υ νθ η κο λογή σ ο υ ν άμεσ α ό λ ε ς οι χ ερ σ α ίες , ν α υ τ ικ ές και α ε ρ ο π ορ ικές το υ ς δ υ ν ά μ ε ις ο ι ο π ο ίες μάχον τα ν α κόμα στο δ υ τικ ό και σ το βό ρε ιο π λευ ρ ό τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν σ τρα τευ μά τω ν. Ε π ρ ό κειτο γ ια τ ις γ ερ μ α ν ικ έ ς δ υνά με ις σ την Ο λλανδία , στα νησ ιά τη ς Φρίζης, σ την Ε λιγολά νδη, στη Δανία και στο Σλέ- σβιγκ-Χολστάιν. Οσον α φ ορά το υ ς πρόσ φ υ γες και το υ ς αμάχους, ο Μ ο ν τγ κ ό μ ε - ρυ υπ ο σ χέθ η κε να λά β ε ι κάποια μ έτρ α για τη ν ανακούφ ισή το υ ς και δ ιέ τ α ξ ε ά μ ε σα τη ν ανασ τολή τω ν α εροπ ορ ικώ ν επ ιδρο μώ ν στα γ ερ μ α ν ικά μ ετόπ ισ θεν . Ο Φ ρ ίν τεμ π ο υ ρ γκ σ υμφ ώ νησ ε να δ ιαβ ιβά σει τη ν πρόταση α υ τή σ τον ναύαρχο Ν τα ίν ιτς κα αναχώ ρησε π ρος συνάντησή το υ . Η σ υνάντησ η τω ν δ ύο ναυάρχω ν έγι- νε σ το Φ λένσμπ ουργκ, όπου είχα ν ήδη σ υ γ κ εν τρ ω θ ε ί οι εκπρόσω ποι τω ν σ τρα τιω τικώ ν και π ολ ιτικώ ν αρχών τη ς β ό ρ ε ιας Γερμανίας και τω ν κ α τεχ ο μ ένω ν χωρών τη ς π ερ ιο χής . Ο Φ ρ ίν τεμ π ο υ ρ γκ ε- ξο υ σ ιο δ ο τή θ η κ ε να υπ ογράψ ει τη σ υ νθ η κολόγησ η και έπ ε ιτα να σ υνεχ ίσ ει τη ν απ οσ τολή το υ μ ε τα β α ίνο ν τα ς σ τη Ρεμς, γ ια να π ρ ο τε ίν ε ι τη ν παράδοση τω ν υπόλοιπων γερ μ α ν ικώ ν δ υνά μεω ν σ το υ ς Α μ ε ρ ικανούς. Σ υ ν α ν τή θ η κ ε πάλι μ ε το ν Μο- ν τγ κ ό μ ερ υ το α π όγευ μα τη ς 4ης Μαϊου και λ ίγο α ρ γό τερ α , παρουσία εκπροσώ πων το υ Τύπου, κ ινη μ α το γρ α φ ισ τώ ν και φ ω τογράφ ω ν, υπ έγραψ ε μ ε το υ ς Β ρ ετα -

- Ί Ω Τ Ι Κ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο σ τρ α τη γ ό ς Γιόντλ υπ ογράψ ει τη σ υνθηκολόγηση των γερμανικώ ν δυνάμεω ν

στη Ρ εμς . Α ρ ισ τερ ά του β ρ ίσ κ ετα ι ο τα γμ α τά ρ χ η ς Ο ξέν ιους και δ εξ ιά ο

ναύαρχος Φ ρίντεμπ ουργκ.

orthwest Geraany including all islands.

and in DflauRK.

foroes ln HCUAND, in nor*, hue it including the FRISIANISLANDS and HEUGCUND am all other islands, ln SCBLBÖWIG- HOL3TEIK, and in HMUBK, to the C.-in-C. 21 Ac« Croup.

t. ail skiLt Hm w.l.These forces to lay don their arus'and to surrender unconditionally.

in the abore areas to oease at 0*00 hrs. BritishyDouble Su-iuer Ti-ne co. Saturday 5 Hay 194$.

3. The German ooomand to o&rry out at once, and without arguuient or oosxaent, all further orders that will be issued by the Allied Powers on any subjeot.

V. Disobedience of orders, or failure to coioply with them, will be regarded as a breaoh of these surrender terns and will be dealt

5· This instrument of surrender is independent of, without prejudice to, and will be superseded by any general instrument of surrender iaposed by or an behalf of the Allied Powers 'im applicable to Germany

f t . k . tjj

" ' Λ* U ·*·, Ι 9 Η - Ϊ J

I81e

To έγ γρ α φ ο π αράδοσης των γερμανικώ ν δυνάμεω ν στη βόρεια Γερμανία, σ την

Ο λλανδία και σ τις β ό ρ ειες κ α τεχ ό μ εν ες χώ ρ ες και π εριοχές σ το υ ς Β ρ ετα ν ο ύ ς

στις 4 Μ αϊου 1945.

νούς το π ρα κτικό τη ς σ υνθ ηκο λόγησ η ς . Α κο λού θω ς ο ίδ ιος και ο σ τρ α τη γό ς Κί- ν τσ ελ μ ετέβ η σ α ν α εροπ ορ ικώ ς σ τις Β ρυ ξ έ λ λ ε ς και από ε κ ε ί οδ ικώ ς στη Ρεμς.

0 Α ϊζενχά ο υ ερ ε ίχ ε ορ ίσ ει το ν σ τρα τη γό Μ π ή ντελ Σ μ ιθ να σ υζη τή σ ει μ ε το υ ς Γερμανούς. Οι ό ρο ι τω ν Α μερ ικα νώ ν ή τα ν ιδ ια ίτερα ο δ υ νη ρο ί. Η σ υνθ ηκο λόγησ η θ α έπ ρ επ ε να υπ ογράφ ει τα υ τό χ ρ ο ν α για ό λ ες τ ις γ ερ μ α ν ικ έ ς δ υ νά μ ε ις μ ε το υ ς Δ υ τικο ύ ς , αλλά και μ ε το υ ς Σ ο β ιετ ικ ο ύ ς . Επίσης από τη σ τιγμή που θα ε τ ίθ ε τ ο σε ισχύ οι Γερμανοί σ τρ α τιώ τες θ α έπ ρ επ ε να α ιχμα λω τισ θού ν στο σ ημείο όπου βρ ίσκονταν, χω ρίς να έχο υν δ ικα ίω μα γ ια ο- π ο ια δήπ οτε μ ετα κ ίνη σ η . 0 Φ ρ ίντεμπ ου ρ- γ κ ή λ θ ε σε δύσ κο λη θ έσ η με τη γνω σ το ποίηση αυ τώ ν τω ν όρω ν και επ ικα λέσ θ η- κε τ ις ε υ ν ο ϊκ έ ς σ υ ν θ ή κ ες π αράδοσ ης τις οπ ο ίες π ρ ο σ έφ ερ ε ο Μ ο ν τγκ ό μ ερ υ . Ο σ τρ α τη γό ς Σ μ ιθ α ντα π ά ντησ ε ό τ ι σ το Λύ- ν εμ π ο υ ρ γκ επ ρ ό κ ε ιτο για μ ερ ική σ υ νθ η κολόγηση, ενώ στη Ρεμς σ υζη το ύσ α ν για τη γ εν ικ ή παράδοση τω ν γ ερ μ α ν ικώ ν δ υ νάμεων.

0 Γερμανός ναύαρχος επ έσ τρ εψ ε στο Φ λένσμπ ουργκ γ ια να α ν α φ έρ ε ι σ τον Ν τα ίν ιτς και στη σ υνέχεια απ οφ ασ ίσ τηκε να το ν σ υ νο δ εύσ ει ο σ τρ α τηγό ς Γ ιό ντλ , ο οποίος θ α κ α τέβ α λ λ ε μια έσ χατη π ρο

σπάθεια σ υνδ ια λλα γής μ ε το υ ς Δ υ τικο ύ ς Σ υμμ ά χο υς. Ο Γ ιό ν τλ προσπ άθησε να κ ερ δ ίσ ε ι χρόνο π ρ ο τε ίν ο ν τα ς σ το υ ς Α μ ε ρ ικα νο ύς γ ερ μ α ν ική σ υνθηκο λόγησ η σε δ ύο φά σ εις. Σ τη ν πρώ τη θ α επ ιτρ έπ ο- ν τα ν οι κ ινή σ ε ις τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν , ενώ στη δ εύ τερ η θ α απ αγορεύονταν. 0 Α ϊζεν- χ ά ου ερ , χω ρίς να σ υ ν α ν τη θ ε ί μ ε τη γ ε ρ μανική αντιπροσω πεία , έδω σ ε εν το λ ή σ το υ ς σ τρ α τη γο ύ ς το υ να απ ειλήσ ουν ό τι θ α δ ια κό ψ ου ν τ ις σ υνο μ ιλ ίες και θ α επα- να λά βουν τ ις π ο λ εμ ικ ές επ ιχειρήσ εις . Μ προστά σε α υ τό το α δ ιέ ξο δ ο ο Γ ιό ντλ τη λ εγ ρ ά φ η σ ε στο Φ λένσμπ ουργκ. Σ τις 6 Μ αϊου έλ α β ε γραπτώ ς τη ν ε ξο υ σ ιο δ ό τη ση από το ν Ν τα ίν ιτς να υπογράψ ει τη σ υνθ ηκο λόγησ η .

Σ τη Ρ εμς δ ια μ ο ρ φ ώ θ η κ ε ένα ς λ ιτό ς χώ ρος σ το εσ ω τερ ικό μιας τ ε χ ν ικ ή ς σχολ ή ς γ ια τη σ υ νθ ηκο λόγησ η τη ς Γερμανίας μ ε τά από 68 μ ή ν ες π ολεμ ικώ ν επ ιχ ειρή σεων. Για να π α ρ α κολου θή σ ου ν τη ν τ ε λ ε τή έφ θ α σ α ν από το Παρίσι α εροπ ορικώ ς 15 εκπρόσω ποι το υ Τύπου, κ ιν η μ α το γρ α φ ικά σ υνερ γεία και φ ω το γρά φ οι. Ξ α φ νικά, ενώ όλα ή τα ν έ το ιμ α , δ ό θ η κ ε η δ ια τα γή να α π οσ υρθούν τα μ ηχα νή μ α τα μα- γ νη το φ ώ ν η σ η ς και ο ι π ρ ο β ολε ίς . Η συνθ η κο λόγησ η τη ς Γερμανίας μ ε το υ ς Δ υ τικο ύ ς Σ υ μμ ά χο υς έπ ρ επ ε να π α ρα μ είνει

γ ια τη ν ώρα μυσ τική ! Για μια α κόμα φ ορά ο Α ϊζενχά ο υερ δ εν π α ρουσ ιάσ τηκε σ την α ίθουσ α και α ν έθ εσ ε σ τον σ τρ α τηγό Σ μ ιθ να π ρ ο εδ ρ εύ σ ει στη δ ιασ υμμαχική αντιπροσω πεία , σ την οποία σ υ μ μ ετε ίχ α ν α κόμα ο Β ρ ετα ν ό ς ναύαρχος Χ άρολντ Μ πάροου, ο σ τρ α τη γό ς σερ Φ ρ έν τερ ικ Μ όργκαν, ο σ τρ α τη γ ό ς -δ ιο ικ η τή ς τω ν Α μερ ικα ν ικώ ν Σ τρ α τη γ ικώ ν Α εροπ ορικώ ν Δ υ νά μεω ν Καρλ Σπ άατς, ο Β ρ ετα ν ό ς π τέ ραρχος σερ Τ ζέη μ ς Ρομπ, ο Σ ο β ιε τ ικ ό ς σ τρ α τη γό ς - σ τρ α τιω τικ ό ς σ ύνδ εσ μο ς σ το Α νώ τατο Σ υ μμα χικό Ε π ιτελ ε ίο - Ιβάν Σουσλοπαρώ φ και ο Γάλλος σ τρ α τη γό ς Φ ρανσουά Σ εβ έζ , ο οπ οίος π ρο σ κλή θ η κε τη ν τ ε λ ε υ τ α ία σ τιγμή γ ια να αντιπροσω π εύ σ ει το ν σ τρ α τη γό Ζουέν. Α π ένα ντι το υ ς σ το τρ α π έζι κά θ ισ ε η γ ερ μ α ν ική αντιπροσω πεία, τη ν οποία α π οτελούσ α ν ο σ τρ α τη γό ς Γ ιόντλ, ο ναύαρχος Φ ρ ίντε- μπ ουργκ και ο τα γ μ α τά ρ χ η ς Β ίλχεμ Ο ξ έ ν ιο υ ς, ο οποίος εκπροσώ π ησε τη Luftwaffe. Ολα τελε ίω σ α ν σε μ ερ ικά λ ε πτά και έπ ε ιτα ο Γ ιό ν τλ δήλω σ ε προς τη σ υμμαχική αντιπροσω πεία: "...0 γ ερ μ α ν ικό ς λα ό ς επ α φ ίε τα ι στη γεννα ιοψ υχ ία τω ν νικητών....". Η ώρα ή τα ν 02.41 τη ς 7ης Μ αϊου 1945. Το τ έ λ ο ς το υ Β' ΠΠ σ την Ευρώπη ε ίχ ε φθάσ ει.

37

Λ ιγο πριν απο την τ ε λ ε τή παράδοσης των γερμανικώ ν δυνάμεω ν,

τα ξη μερ ώ μ α τα τη ς7ης Μ α ιου


Οι Α μερ ικα νο ί α ξιω μ α τικο ί π αραμένουν κ α θ ισ μ ένο ι σ τις θ έ σ ε ις το υ ς μπροστά στο τρ α π έζι των δ ιαπ ρα γμα τεύσ εω ν, όπου ο σ τρ α τη γ ό ς Φ ερ τς (στο κ έντρ ο της φ ω το γρ α φ ία ς ) θ α υπ ογράφ ει σε λ ίγο την παράδοση των γερμανικώ ν δυνάμεω ν τη ς νό τια ς Γερμανίας.

Λ ίγο πριν από την παράδοση της γερμα νικής φ ρουράς των κατεχόμενω ν

νησιών τη ς Μ ά γχ η ς, σ το βρετανικό αντιτορ π ιλ ικό H M S "Bulldog", δ ιακρίνουμε τον υποπλοίαρχο Τσίμερμαν, δ ιο ικη τή του 46ου Σ το λ ίσ κο υ Ν αρ καλιευτικώ ν, κα ι στο

κ έντρ ο τον α ντισ τρ ά τη γ ο Χάϊνε.

Ο Α μερικανός σ τρ α τη γ ό ς Μ π ήντελ Σ μ ιθ υπ ογρ άφ ει το έγ γρ α φ ο της π αράδοσης στη Ρ εμς , ως εκπρόσω πος του Α ϊζενχάουερ .

Β Ε Ρ Ο Λ ΙΝ Ο - Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜ ΑΤΟ Σ

Η μ ο ν ο μ ερ ή ς π ράξη τη ς σ υ νθ η κο λό γησ η ς τω ν γερ μ α ν ικώ ν δ υνά μεω ν μ ε το υ ς Δ υ τικ ο ύ ς Σ υμμ ά χου ς ε ξό ρ γ ισ ε το ν Σ τά - λιν. Για να το ν κα τευ νά σ ε ι το Ανώ τατο Σ υμμ α χ ικό Ε π ιτελε ίο έσ π ευσ ε να δηλώ σει ό τ ι θ α α κο λο υ θ ο ύ σ ε άλλη μια π αρόμοια τ ε λ ε τ ή , α υ τή τη φ ορά στο Β ερ ολίνο , μ ε τ ις σ ο β ιε τ ικ ές σ τρ α τιές . Πάλι ο Α ϊζεν- χά ου ερ π α ρ έμ ε ιν ε α μ έτο χ ο ς σε α υ τή τη διαδικασία, ο ρ ίζο ν τα ς εκπρόσω πό το υ γ ια τη ν υπογραφή το ν Β ρ ετα νό α ρχιπ τέραρ- χο σ ερ Α ρ θ ο υ ρ Τ έντερ . Τότε ε ίχ ε ένα ν σοβ α ρ ό τερ ο λόγο να το π ρ ά ξε ι α υ τό : οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί π ρο β λεπ ό τα ν να αξιοπ ο ιήσ ουν τη ν τ ε λ ε τ ή στο Β ερ ο λίνο γ ια π ροπ αγανδισ τικο ύς σ κοπ ούς π ρος ό φ ελο ς το υ ς και ο Α ϊκ δ εν θ α επ ιθ υ μ ο ύ σ ε μ ε τίπ ο τα να πα- ρ ε υ ρ ε θ ε ί σε μία «παράσταση» σ τη ν ο ποία θ α π ρω ταγω νισ τούσ ε ο σ τρ α τά ρ χη ς Ζ ο ύκω φ !...

Η αντιπροσ ω π εία τω ν Δ υτικώ ν έφ θ α - σε σ το Β ερ ο λ ίνο α εροπ ορ ικώ ς νω ρίς το α π όγευμα τη ς 8ης Μ αϊου. Τα αερο σ κά φ η που τη μ ε τ έ φ ε ρ α ν σ υ ν ο δ εύ τη κα ν από σοβ ιε τ ικ ά μα χη τικά και π ροσ γειώ θηκα ν στο

α ερ ο δ ρ ό μ ιο Τέμπ ελχοφ , Οι εγ κ α τα σ τά σ εις ε κ ε ί ε ίχα ν κ τυ π η θ ε ί πολύ και ο χώρος ή τα ν δ ιάσ π αρτος με τα απ ομεινάρ ια τω ν μαχών. Το ίδιο τρ α γ ικ ή ή τα ν η κα τά σταση τη ς π όλης, η οποία ε ίχ ε μ ετα τρ α - π εί σε σ υντρ ίμ μ ια και ο ι σ υνο ικ ίες τη ς συγ κ λ ο ν ίζο ν τα ν α κό μα από τ ις ε κ ρ ή ξε ις απ οθηκώ ν π υρομαχικώ ν και β ρ α δ υ φ λεγώ ν αεροπ ο ρ ικώ ν βομβώ ν από τ ις επ ιδ ρ ο μ ές τω ν π ρο η γού μενω ν ημερώ ν.

Οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί οδήγη σ α ν το υ ς Δ υ τικο ύ ς σ το Κ άρλχορστ, ένα από τα α ν α το λ ικά π ροάστια το υ Β ερ ο λίνου , α ρ κ ε τά κ τ ίρια το υ οποίου είχα ν π α ρα μ είνει σ χετι- κώς ανέπ αφ α από τ ις μάχες. Κατά μ ήκο ς τη ς δ ια δ ρ ο μ ή ς ο π ληθυσ μό ς ε ίχ ε ε ξα φ α ν ισ τεί. Τα σ ο β ιε τ ικά σ τρ α τεύ μ α τα που ε ίχαν π α ρ α τα χθ εί σ τα σ τα υ ρ ο δ ρ όμ ια είχαν σκοπίμως α ρ κ ε τά καλή εμφ ά νισ η . Πίσω από α υ τή τη «βιτρίνα», σ την α θ έα τη από τ ις αντιπ ρ οσ ω π είες όψη τη ς π όλης, ένα κ α κ ο ν τυ μ έν ο ένοπ λο σ υ νο νθ ύ λευ μ α Σ ο β ιετικώ ν σ τρα τιω τώ ν μ ε γ ο ύ ν ινο υ ς σ κού φ ο υ ς και π α λιές κ ο υ β έρ τε ς σ του ς ώ μους επ ιδ ιδ ό τα ν α κόμα σε λ εη λα σ ίες , β ια ιο π ρα γ ίες και β ιασ μούς γυνα ικώ ν...

Οι Δ υ τικο ί έφ θ α σ α ν σε μια σχολή το υ Σ ώ μα τος το υ Μ ηχα νικού. Η σ υνάντηση

το υ Τ έν τερ μ ε το ν Ζ ούκω φ κα θ υ σ τέρ η σ ε ως τ ις τέσ σ ερ ις το απ όγευμα , δ ιό τ ι ανα- μ εν ό τα ν η ά φ ιξη το υ Α ν τρ έ ϊ Βισίνσκι, ε κ προσώπου το υ Σ τά λ ιν από τη Μόσχα, για να αρχίσ ουν οι σ υζη τήσ εις . Ο ύ τε από α υ τή τη ν τ ε λ ε τ ή έλε ιψ α ν τα π ροβλήμα τα και ο ι π α ρα σ κη ν ια κές ε ν έ ρ γ ε ιε ς . Ο Γάλλ ο ς σ τρ α τη γό ς ν τ ε Λ α τρ ν τ ε Τασινύ έ- φ θ α σ ε στο Β ερο λίνο γ ια τη ν υπογραφή τη ς σ υ νθ ηκο λό γη σ η ς ως εκπρόσω π ος το υ ν τ ε Γκωλ. Π α ρα τήρησ ε ό τ ι δ εν υπήρχαν α ν α ρ τη μ έν ες γ α λ λ ικ ές σ ημ α ίες στο κτίρ ιο , ο ύ τ ε σ την α ίθουσ α όπου θ α γ ινό τα ν η τ ε λ ε τ ή . Λόγω τω ν δ ια μ α ρ τυρ ιώ ν το υ οι Σ ο β ιετικ ο ί, επ ειδ ή δ εν δ ιέ θ ε τα ν γα λλική σημαία, κα τα σ κεύα σ α ν μια πρόχ ειρα και τη ν α νάρτησ αν μαζί μ ε τ ις υπόλο ιπ ες σ υ μ μ α χ ικές πάνω από το τρα π έζι τω ν αντιπροσωπειών. Οι Γάλλοι επ έμ ενα ν να σ υνυπ ογράψ ουν ισότιμα μ ε το υ ς άλλ ο υ ς ως ν ικ η τ έ ς στο έγγρ α φ ο τη ς γ ερ μ α ν ικ ή ς σ υνθ ηκο λόγησ η ς . Σ το τ έ λ ο ς όμω ς σ υμ β ιβά σ θηκα ν μ ε τη λύση που π ρ ο τά θη - κε: να υπογράψ ουν ο α ρ χ ιπ τέρ α ρ χο ς Τέν τ ε ρ ως εκπρόσω π ος το υ α νώ τα το υ δ ιο ικη τή τω ν Συμμαχικώ ν Ε κσ τρ α τευ τικ ώ ν Δ υ νά μ εω ν και ο σ τρ α τά ρ χη ς Ζ ούκω φ εκ μ έρ ο υ ς τη ς Α νώ τα της Δ ιο ίκησ ης το υ Ερυ

- ~ Ι Ω Ύ:ΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Γερμανός υ π οσ τρ άτηγος Π άουλ Ρ ά ιχ λετ σ υ νο δ εύ ετα ι από Καναδούς σ τρ α τιώ τες

λίγο πριν από την παράδοση των κατοχικώ ν δυνάμεω ν στη βόρεια Ο λλανδία.

Ο σ τρ α τη γ ό ς Γιόντλ και ο ναύαρχος Φ ρίντεμπ ουργκ στο α ρχη γείο των

συμμαχικώ ν δυνάμεω ν στη Ρ εμ ς , τ ις ν υ κ τερ ιν ές ώ ρες της 6ης Μ αϊου 1945.

Η γερμανική αντιπροσω πεία λ ίγο πριν από τη δ εύ τε ρ η υπογραφή γενικής

σ υνθηκολό γησ ης στο Β ερ ολίνο . Σ τό μέσ ο βρ ίσ κετα ι ο σ τρ α τά ρ χη ς Κ ά ιτελ , δ εξ ιά ο

ναύαρχος Φ ρίντεμπ ουργκ και α ρ ισ τερ ά ο π τέρ αρ χος Χανς Γ ιούρ γκεν Στο ύ μ π φ .

θ ρ ο ύ Σ τρ α το ύ , ενώ ο Α μ ερ ικ α νό ς σ τρ α τη γό ς Σπ άατς και ο ν τ ε Τασινύ θ α υπ έγρα φ α ν ως μ ά ρ τυ ρ ες .

Μ ετά τη δ ιευ θ έτη σ η σι αντιπ ροσ ω π είες τω ν Δ υ τικώ ν Συμμάχω ν και τω ν Σ ο β ιετικώ ν ή τα ν έ το ιμ ε ς να δ εχ θ ο ύ ν το υ ς Γερμανούς εκπροσώ π ους. Το έγγρ α φ ο τη ς Π ρά ξης τη ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Π αράδοσης το οποίο ε ίχ ε π ρ ο ετο ιμ α σ τε ί, δ ιέ φ ε ρε μόνο σε μ ερ ικ ά σ ημεία από το α ν τ ίσ τοιχο που ε ίχ ε υπ ογράφ ει στη Ρεμς, σημεία τα οποία είχαν π ρ ο σ τεθ ε ί β ιασ τικά ε κ ε ίν ο το απ όγευμα . Πλησίαζαν τα μεσά- ν υ κ τα τη ς 8ης π ρος τη ν 9η Μ αϊου. Οι ν ικ η τέ ς έλα β α ν τ ις θ έσ ε ις το υ ς στο τρ α π έ ζι. Σ το κ έ ν τρ ο κά θ ισ ε ο σ τρ α τά ρ χη ς Ζ ο ύ κωφ και α ρ ισ τερ ά το υ ο α ρ χιπ τέρα ρχο ς Τ έντερ . Δίπλα σ τον Τ έν τερ κάθ ισαν οι σ τρ α τη γο ί ν τ ε Τασινύ και Σπ άατς. Δ εξιά το υ Ζούκω φ έλα β α ν θέσ η ο Βισίνσκι και ο ναύαρχος Μ πάροου.

Λ ίγο μ ετά τ ις 23.00 ο Ζ ούκω φ δ ιέ τα ξ ε να ο δη γή σ ο υ ν τη γ ερ μ α ν ική αντιπ ροσ ω πεία σ την α ίθουσ α. Π ρώ τος ε ισ ή λθ ε ο ε π ικ εφ α λή ς τη ς , σ τρ α τά ρ χη ς Κ ά ϊτελ . Το ύ φ ο ς το υ χα ρ α κ τη ρ ίσ τη κ ε από το υ ς παρι-

σ τα μ έν ο υ ς ως υπ εροπ τικό , αλλά θ α μπορούσ ε να θ εω ρ η θ ε ί ως α ξιο π ρ επ ής α κα μ ψία ενό ς σ τρα τιω τικο ύ ο οπ οίος ε κ τε λ ο ύ - σε ε κ ε ίν η τη σ τιγμή τη ν πιο ο δ υ νη ρ ή π ράξη. Ο Κ ά ϊτελ χ α ιρ έτισ ε το υ ς π αρευρ ι- σ κο μ ένο υ ς υψ ώ νοντα ς τη σ τρα τα ρχ ική το υ ράβδο, χω ρίς ανταπ όκρ ισ η. Σ το τρ α π έζι δ ίπλα το υ κάθ ισαν ο φ α νερά κα τα π ον η μ έν ο ς ναύαρχος Φ ρ ίν τεμ π ο υ ρ γκ και ο π τέρ α ρχο ς Σ τούμπ φ , ο οπ οίος εκπροσω π ούσε το ν τρ α υ μ α τισ μ ένο επ ικεφ α λή ς τη ς Luftwaffe, α ρχιπ τέρα ρχο φ ο ν Γκράιμ. Πίσω το υ ς σ τά θ ηκα ν ό ρ θ ιο ι έ ξ ι α κόμα αξιω μα τικο ί, το υ ς οπ ο ίους ένα ς από το υ ς π α ρ ευ ρ ισ κ ό μ ενο υ ς Γάλλους α ξιω μ α τικο ύ ς π ερ ιέγρα ψ ε α ρ γό τερ α : «Η ταν α λη θ ινά επ ιβ λη τικο ί, φ ο ρ ώ ντα ς τα παράσημά το υ ς και π α ρ α μ ένο ντα ς α κ ίνη το ι, ενώ σ χεδόν όλο ι το υ ς δάγκω ναν τα χείλη το υ ς γ ια να μη κλά ψ ουν...» .

Α κο λο ύ θ η σ ε η ανάγνωση το υ εγγ ρ ά φ ου τη ς π αράδοσης. Οι Γερμανοί ρω τή- θ η κ α ν αν κα τα νοο ύσ α ν το π ερ ιεχ ό μ ενό το υ και ή τα ν έ το ιμ ο ι να υπογράψουν. Ο Κ ά ϊτελ ζή τη σ ε ένα π ερ ιθώ ριο 24 ωρών για να ειδοπ ο ιή σ ει τ ις σ τρ α τ ιές το υ . Ο Ζ ο ύ κωφ α π άντησ ε ό τ ι ένα ανάλογο α ίτη μα ε ί χ ε σ υ ζη τη θ ε ί ή δη και α π ο ρ ρ ίφ θ η κε. Α κο λούθη σ α ν, κάτω από το υ ς π ρ ο β ο λε ίς τω ν κ ινημ α το γρ α φ ικώ ν σ υνερ γείω ν και τα φ λα ς τω ν φ ω τογράφ ω ν, ο ι υπ ογρα φ ές το υ εγγρ ά φ ο υ , πρώ τα από τη γ ερ μ α ν ική αντιπροσω πεία και κα τόπ ιν από το υ ς Συ μμ ά χο υς. Ενα τ έ τα ρ το πριν από τα με- σ ά νυκτα όλα είχα ν τελ ε ιώ σ ε ι. Οι Γερμανοί χα ιρ έτη σ α ν και αποχώ ρησαν από τη ν α ίθουσα, ενώ οι ν ικ η τ έ ς π α ρέμ ε ινα ν γ ια μία ακόμα φ ορ ά α π α θείς, κα θ ισ μ ένο ι σ τις θ έσ ε ις το υ ς .


mm

i

40

Only thi» text Is English la authoritative

M SSL W W g

1. We the undersigned, acting by authority

of the Genoan High Ccranand, hereby surrender

unconditionally to the Suprene Ccranander, Allied

Expeditionary Force and simultaneously to the

Sot let High Ccmnand all forces on land, sea, and in

the air «ho are at this date under German control.

2. The German High Ccasaand will at once

issue orders to all German military, naval and

air authorities and to all forces under German

control to oease active operations at 2^0) hours

Central European time cm and to

reaain in the positions oooupied at that time. No

•hip, vessel, or aircraft is to be scuttled, or any

damage done to their hull, machinery or equipment.

3. The German High Comnand will at once

issue to the appropriate ommandera, and ensure

the carrying out of any further ordere issued by

the Suprene Oemoander, Allied Expeditionary Force

and by the Soviet High Command·

4. This aot of military surrender ia without

prejudice to, and will be superseded by any

general instnsiant of surrender inpoaed by, or

on behalf of the United Nations and applicable

to GXBtANI and the German armed foroes as a wt»le.

7 Μ αϊου 1945. Σ τη ν ανατολική ό χ θ η του π οταμού Ε τέλ ένας Γάλλος α ξιω ματικός κ ινε ί μ ια λ ε υ κ ή σημα ία, καλώ ντας τη

γερμανική φρουρά σ τη βάση το υ Λορΐαν να π αραδο& εί.

Ο Ε Π ΙΛ Ο Γ Ο Σ ΕΝ Ο Σ Μ ΕΓΑΛΟΥ Π Ο Λ ΕΜ Ο Υ ΣΤ Η Ν ΕΥΡΩ ΠΗ

Σ το μ ε τα ξύ στη Γερμανία όλα κα τέρ - ρεαν. Σ το υ ς δ ρ ό μ ο υ ς εξα κο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να σ υνω σ τίζοντα ι εκ α το μ μ ύ ρ ια π ροσ φ ύγων και σ τρα τιω τώ ν, που σ χημά τιζα ν α τ ε λ ε ίω τε ς φ ά λα γ γ ες ο χη μά τω ν κά θ ε ε ίδ ο υ ς και πεζών. Ο λοι κ α τευ θ ύ ν ο ν τα ν σ ταθ ερ ά π ρος τα δ υτικά , σ π εύδ οντα ς να απ ο μ α κρ υ νθ ο ύ ν από τα σ οβ ιετικά σ τρα τε ύ μ α τα και να φ θ ά σ ου ν σ τις γρ α μ μ ές τω ν Δ υ τικώ ν Συμμάχων.

Σ τη ν Κ ουρλάνδη δ εκ ά δ ες μ ικρά και μ εγά λα σκάφη σ υνέχισαν να α π οπ λέουν από τα λ ιμά νια το υ Β ιντά ου και το υ Λι- ν τά ο υ , μ ε τα φ έρ ο ν τα ς σ τις 8 Μ αϊου28.000 α κόμα ά ν δ ρ ες από το υ ς θ ύ λ α κ ε ς το υ α να το λ ικ ού το μ έ α το υ μετώ π ου και α ν εβ ά ζο ν τα ς σε 2.200.000 περίπ ου το υ ς σ τρ α τιω τικ ο ύ ς και το υ ς π ρό σ φ υγες οι ο π οίοι α π έφ υγα ν μ ε το ν τρόπ ο α υ τό τη ν αιχμαλω σία από το υ ς Σ ο β ιετ ικ ο ύ ς .

Την ίδια ώρα στα Β αλκάνια 400.000 ά ν δ ρ ες τη ς ομά δ α ς σ τρα τιώ ν Λ ερ αναγκά σ τη κα ν να π α ρ α δ οθού ν σ τις δ υ νά με ις τω ν α ν τα ρ τώ ν το υ Τ ίτο και υπ έστησ αν τα π ά νδεινα από τ ις π ρ ά ξε ις α ν τεκδ ίκ η σ η ς . Σ τη ν Α υσ τρ ία 600.000 σ τρ α τιώ τες τη ς ο μάδας σ τρα τιώ ν Ρ έν το υ λ ικ κα τόρ θω σ αν να π α ρ α δ οθ ο ύ ν σ το υ ς Α μ ερ ικα νο ύ ς. Σ το μ ε τα ξύ σ την Τσεχοσλοβακία από τ ις 6 Μ αϊου η Πράγα ε ίχε ε ξ ε γ ε ρ θ ε ί ενα ν τίο ν τη ς γ ερ μ α ν ικ ή ς φ ρο υρά ς. Οι δ υνά μ ε ις το υ σ τρα τηγο ύ Π ά ττο ν β ρ ίσ κοντα ν 80 χλμ. π ερίπου μακριά, σ το Πίλσεν. Ο ρ μ η τικό ς όπως π άντα και χω ρίς να π ερ ιμ έν ε ι τη ν έγκρ ισ η τω ν ανω τέρ ω ν το υ ο Π ά ττο ν έ σ τε ιλ ε π ρος τη ν Πράγα μία τε θ ω ρ α κ ισ μένη φ ά λαγγα . Θ ο ρ υ β η μ ένο ς από τη ν ε ν έρ γε ια α υ τή ο σ τρ α τη γό ς Ο μάρ Μπρά- ν τλ εϋ έσ π ευσ ε να το ν σ τα μα τήσ ει. Είχε π ρ ο σ υ μ φ ω νη θ ε ί ό τι η Πράγα, όπως η Β ιέννη και το Β ερ ολίνο , θ α κα τα λα μβ ά ν ο ν τα ν από το υ ς Σ ο β ιετ ικ ο ύ ς . Ετσι τα αμ ερ ικ α ν ικ ά τεθ ω ρ α κ ισ μ ένα π ρα γμα τοπ οίησαν μ ετα β ο λή και επ έστρεψ αν.

Μ ετά τη ν πρώ τη σ υ νθ ηκολόγησ η στη Ρ εμς δ ρ ο μ ο λο γ ή θ η κ α ν οι π αραδόσ εις τω ν γερ μ α ν ικώ ν φ ρ ουρ ώ ν σ το υ ς α π οκομ μ ένο υ ς θ ύ λ α κ ε ς α ντίσ τα σ ης σ τις βάσεις το υ Λ οριάν, σ το Σαίν Ναζέρ, στη Λα Ρο- σ έλ και σ την π ερ ιοχή τη ς Δ ο υ ν κέρ κ η ς . Ενα από τα τ ε λ ε υ τα ία σ ημεία όπου οι Γερμανοί δ ια τήρησ α ν τη ν κυριαρχία το υ ς στα δ υ τικά , ή τα ν τα νησ ιά τη ς Μ άγχης. Μ ερ ικ ές δ εκ ά δ ε ς χ ιλ ιό μ ε τρ α δ υ τικά τη ς χερ σ ονήσ ου το υ Χ ερ β ο ύ ρ γου τα νησιά Τ ζέρ σ εϋ , Γκέρ νσ εϋ , Ο λντερ νη και Σαρκ είχα ν ε γ κ α τα λ ε ιφ θ ε ί από το υ ς Β ρ ε τα νού ς το ν Ιούν ιο το υ 1940 και κ α τα λ ή φ θ η καν από το υ ς Γερμανούς, ο ι οποίοι εγκα -

Το έγ γρ α φ ο τη ς γερμανικής π αράδοσης, το οποίο υπ ογράφ ηκε στη Ρ εμς σ τις 7 Μ αϊου 1945.


Μ ε τά την αποχώρηση τη ς γερμανικής αντιπροσω πείας από τη Ρ εμ ς ο σ τρ α τη γ ό ς Α ϊζενχά ουερ σ τέ κ ε τα ι π εριχαρής ανάμεσα

σ το υ ς υπολοίπους αντιπροσώπους των συμμαχικώ ν δυνάμεων.

Σ τιγ μ ιό τυ π ο από τη σ υ νέντευ ξη για το υ ς δημοσ ιογρ άφ ους και τους

ραδιοφ ω νικούς σ τα θ μ ο ύ ς , η οποία α κο λ ο ύ θ η σ ε τη γενική σ υνθηκολόγηση

των γερμανικώ ν δυνάμεω ν στη Ρ εμς. Δ ια κ ρ ίνο ν τα ι ο σ τρ α τη γ ό ς Α ϊζενχά ουερ και ο Β ρ ετα ν ό ς α ρχ ιπ τέρα ρ χος Τέντερ.

Η παράδοση του ναυάρχου Ν τα ίν ιτς και το υ επ ιτελ ε ίο υ του σ τους Β ρ ετα ν ο ύ ς

στα βόρεια του Α μβούργου.

τέσ τη σ α ν ε κ ε ί ε π ά κ τιες π υ ρ οβ ο λα ρχ ίες κα θ ισ τώ ντα ς κά θ ε απ όπ ειρα απόβασης α υ το κ το ν ία . Ο να υ τ ικ ό ς δ ιο ικ η τή ς τω ν νησιών, ναύαρχος Χ ο υ φ μ έγ ιερ , από το α ρ χη γείο το υ σ το Γκέρνσ εϋ δ ια μ ήνυ σ ε σ του ς Β ρ ε τα ν ο ύ ς σ τις 8 Μ αϊου ό τ ι επ ιθ υ μούσε να σ υζη τή σ ει μαζί το υ ς τη ν π αράδοση τω ν ανδρώ ν το υ . Ο α π εσ τα λμ ένο ς το υ , υποπλοίαρχος Τσ ίμερμαν, επ ιβ ιβά σ τη κ ε στο α ν τιτο ρ π ιλ ικό HMS «Bulldog» το οποίο ε ίχ ε κα τα φ θ ά σ ει μ ε ένα ν σ τολ ίσκο σκαφών, γ ια να π αραλάβει το υ ς ό ρους τη ς π αράδοσ ης και να το υ ς μ ε τα φ έ

ρ ει σ τον δ ιο ικη τή το υ . Π ροειδοπ οίησ ε σ το μ ε τα ξύ τα β ρ ετα ν ικ ά σκάφη να μη πλησ ιάσουν σ το νησί, επ ειδ ή υπήρχε ε ν δ εχ ό μ εν ο να β λ η θ ο ύ ν από τα επ ά κτια πυροβολεία .

Ε κπ ληκτο ς από τη στάση το υ Γερμανού υποπλοιάρχου ο τα ξ ία ρ χ ο ς Σνόου, ε π ικ εφ α λής τω ν σ τρα τιω τικώ ν τμ η μ ά τω ν που επ έβ α ινα ν σ τον σ τολίσκο, απ άντησε: «Π ες σ τον ναύαρχό σου, ό τ ι αν α νο ίξε ι πυρ εν α ν τ ίο ν μας αύριο θ α το ν κρ εμ ά σουμε». Νωρίς το επ ό μ ενο πρωινό επάνω σ το «Bulldog», το οποίο ε ίχ ε ε ισ έ λ θ ε ι στο

λ ιμ ά ν ι το υ Γκέρνσ εϋ , ο α ν τισ τρ ά τη γο ς Χ ά ϊνε εκπ ροσω π ώ ντας το ν ναύαρχο Χ ο υ φ μ έγ ιερ υπ έγραψ ε το έγγρ α φ ο τη ς π αράδοσ ης τη ς φ ρ ο υ ρ ά ς τω ν νησ ιών σ τις β ρ ε τα ν ικ ές δ υνά μεις .

ΚΡΗΤΗ ■ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ ΓΩΝΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Σ τη ν άλλη άκρη τη ς ευρω π α ϊκής η π είρου, στο ν ο τιο α να το λ ικό Αιγαίο, ο να ύα ρ χος Ν τα ίν ιτς δ ιέ τα ξ ε σ τις 7 Μ αϊου από

Σ το τρ α π έζι τη ς υπ ογραφ ής σ τη Ρ εμς . Δ ια κ ρ ίν ετα ι η συμμαχική αντιπροσω πεία (από α ρ ισ τερ ά προς τα δ εξ ιά οι κ α θ ή μ ενο ι α ξιω μ α τικο ί): ο Β ρ ετα ν ό ς υπ οσ τρ ά τη γο ς σερ Φ ρ έντερ ικ Μ ό ργκα ν, ο Γάλλος σ τρ α τη γ ό ς Φρανσουά Σ ε β έ ζ , ο Β ρ ετα ν ό ς ναύαρχος Χάρολντ Μ π άροου, ο Α μερ ικα νός σ τρ α τη γό ς Μ π ήντελ Σ μ ιθ , ο Σ ο β ιετ ικ ό ς α ν τισ τρ ά τη γ ο ς Ιβάν Σουσλοπαρώ φ μ ε τον βο η θό το υ , ο Α μερικανός σ τρ α τη γ ό ς τη ς Α εροπ ορίας Καρλ Σπ ά ατς και ο Β ρ ετα ν ό ς π τέρ αρ χος σερ Τζέιμς Ρομπ.


Ενα τρ α π έζι στο μέσ ο ενός δρόμου στη Γάλλία, κ α τά τη διαδικασία για την

παράδοση τη ς γερμανικής φ ρουράς του Σ α ίν Ν αζέρ , στις 8 Μ α ϊου 1945.

το ν ασ ύρμα το το ν σ τρ α τη γό Β ά γ γ εν ερ να έ λ θ ε ι σε επ αφ ή με το υ ς Β ρ ετα ν ο ύ ς και να π αραδώ σει τη γ ερ μ α ν ική φ ρ ο υρ ά τη ς Δ ω δεκα νήσ ου . Την επ ό μ ενη η μ έρ α ο Β ά γγενερ επ ιβ α ίνο ντα ς στο σ κάφ ος KJ- 25 σ υ ν α ν τή θ η κ ε μ ε το β ρ ετα ν ικ ό α ντι- το ρπ ιλ ικό HMS «Active», το οποίο το ν μ ε τ έ φ ε ρ ε στη Σύμη . Ε κεί υπ έγραψ ε τη ν παράδοση τω ν δ υνά μεώ ν το υ σ την π ερ ιοχή, ενώ π ιον το υ Β ρ ετα νο ύ σ τρ α τη γο ύ Μό- φα τ, το υ σ υ ν τα γμ α τά ρ χ η -δ ιο ικη τή το υ Ιε ρού Λόχου Χ ρ ισ τό δο υλο υ Τσ ιγάντε και άλλω ν Β ρετα νώ ν και Γάλλων α ξιω μα τικώ ν το υ Ν α υτικού . Σ τ ις 9 Μ αϊου α κο λο ύ θ η σ ε η παράδοση τη ς φ ρ ο υ ρ ά ς τη ς νήσ ου Μ ήλου.

Σ τις 8 Μ αϊου ο Γερμανός σ τρ α τιω τικό ς δ ιο ικ η τή ς τη ς Κ ρή της , σ τρ α τη γό ς Μ π έντα κ, ανακοίνω σε σε σ υγκέντρω σ η τω ν ανδρώ ν το υ σ τον δ η μ ο τ ικ ό κήπο στα Χανιά τη σ υνθ ηκο λόγησ η τη ς Γερμανίας. Α π έμ εν ε η υπογραφή τη ς π αράδοσ ης τω ν γερ μα ν ικώ ν δ υ νά μεω ν στο νησί. Την ίδια η μ έρ α ένα Β ρ ετα ν ικό απόσπασμα υπό τ ις δ ια τα γές το υ τα ξία ρ χο υ Κ έρ κμαν, ως ε κ προσώπου το υ σ τρα τά ρ χη Α λ ε ξά ν τ ε ρ (ανώ τα το υ δ ιο ικη τή τω ν Συμμαχικώ ν Δ υνά μεω ν Μ εσ ο γείου ), απ οβ ιβ ά σ θη κε σ την Αγία Γαλήνη. Την επ ο μ ένη , 9 Μ αϊου 1945,

υπ ο γρ ά φ η κε σ την έπ αυλη «Αριάδνη» το υ Ν. Η ρα κλείου το « έγγρ α φ ο τη ς τοπ ικής π αραδόσεω ς τω ν εν Κ ρήτη γερ μ α ν ικώ ν και ιταλ ικώ ν δυνάμεω ν» . Το ισ τορ ικό κ ε ίμ ενο ε κ τό ς από το ν σ τρα τηγό Μ π έντα κ και το ν τα ξία ρχο Κ έρ κμ α ν υπ έγραψ ε από ελ λ η ν ικ ή ς π λευ ρ ά ς ο υ π ο σ τρά τη γος Γεώ ργιος Φ ο υ ντου λά κης , ως σ τρ α τιω τικός δ ιο ικ η τή ς Κ ρήτης.

Την «άνευ όρω ν παράδοση τω ν γ ε ρ μανικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν» , τη ν οποία επ ικύρω σε σ τις 23 Μ αϊου 1945 η θ ρ ια μ β ε υ τ ική ε ίσ ο δ ο ς δυνά μεω ν το υ Ε λλην ικού και το υ Β ρ ετα ν ικ ο ύ Σ τρ α το ύ και α ν τα ρ τικώ ν δ υνά μεω ν στα Χανιά, α κο λο ύ θ η σ ε μια π ερ ίεργη κατάσταση με τη ν ανοχή τω ν Β ρ ε τανών. Οι γ ερ μ α ν ικ έ ς δ υνά μ ε ις , περίπου14.000 ά νδ ρ ες , ή τα ν σ υ γ κ εν τρ ω μ έν ες

42

Γ ΐρ μ α ν ο ί, Α μ ερ ικα νο ί κα ι Γάλλοι α ξιω μ α τικο ί κ α τά τ ις δ ιαδ ικασ ίες s. π αράδοσης των γερμανικώ ν δυνάμεω ν στο Λοριάν.


Κ αλοκαίρ ι το υ 1945. Β ρ ετα ν ο ί α ξιω μ α τικο ί επ ιβλέπουν τη μ ετα φ ο ρ ά Γερμανών α ιχμαλώ τω ν στρ α τιω τώ ν στο λ ιμάνι τη ς Σ ο ύ δ α ς,

για τον επαναπατρισμό το υ ς μέσω Α λεξά ν δ ρ εια ς .

Ο Γερμανός λο χαγός Β άις συζη τά μ ε έναν Β ρ ετα νό α ξιω μ ατικό του Ν α υ τικο ύ , κ α τά τη

δ ιά ρ κεια των δ ια π ρα γμα τεύσ εω ν για την παράδοση το υ γερμανικού αποσπ άσματος

τη ς Καλύμνου.

Το γερμανικό σκάφ ος KJ-25 μ ε τον σ τρ α τη γό Β ά γ γεν ερ π λευ ρ ίζε ι το β ρ ετα νικό αντιτορ π ιλ ικό H M S "Active", σ το πλαίσιο των δ ια π ρα γμα τεύσ εω ν για την παράδοση των κατοχικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν στα Δ ω δεκάνησα (Α ρχείο Π έ τε ρ Σένια , μέσω Κων. Κογιόπουλου).

Επιβίβαση Γερμανών τρ α υμα τιώ ν σε οχημα τα γω γό στο λιμάνι τη ς Σο ύ δ α ς , μ ε τά την παράδοση των κατοχικώ ν δυνάμεω ν στην Κ ρ ήτη (φω τ. α ρχείο Ν α υ τικο ύ Μ ο υσ είου Χανιών).

σ την π ερ ιοχή τη ς Χαλέπας, νο τίω ς τω ν Χανίω ν και μ ε τα ξύ Μ ουρνιώ ν, Α γυιάς και Α λικ ιανού. Οπως α ν έφ ερ ε ο Β ρ ετα νό ς τα ξία ρ χ ο ς Π ρέσ τον , δ ιο ικ η τή ς δ υνά μεω ν τη ς Κ ο ινο π ο λιτε ία ς σ την Κ ρήτη , μ ε τη δ ικα ιολογία ό τ ι οι δ ια θ έσ ιμ ες δ υ νά μ ε ις τω ν Β ρ ετα νώ ν ή τα ν μ ικ ρ ές και δ εν επ αρκού- σαν γ ια τη ν προστασία τη ς ζω ής τω ν α ιχμαλώ τω ν, επ ιτρ ά π ηκε σ το 50% τω ν Γερμανών σ τρα τιω τικώ ν να δ ια τη ρ ήσ ου ν το ν φ ο ρ η τό οπλισμό το υ ς γ ια τη δ ική το υ ς ασφάλεια ! Ετσι δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε σ το νησ ί μία ν έα άτυπη «κατοχή» από το υ ς η ττη - μ ένο υ ς , η οποία δ ια τη ρ ή θ η κ ε δύο ακόμα μ ή νες , μ ε τά τη λ ή ξη το υ Β' ΠΠ σ την Ευρώπη!

Σ το λ ιμ ά ν ι τη ς Σ ο ύδ α ς δ η μ ιο υ ρ γή θ η - κε μία α π α γο ρ ευ μένη γ ια το υ ς Ε λλη νες

π ερ ιοχή, όπου ο ργα νώ θηκα ν εκ ε ίν ο το χ ρ ο ν ικ ό δ ιά σ τη μα οι αναχω ρήσ εις τω ν Γερμανώ ν και τω ν Ιταλώ ν α ιχμαλώ τω ν με πλοία, κυρίω ς μ ε π ροορισ μό τη ν Α λ ε ξά ν δ ρεια . Η αναχώρηση τω ν Γερμανώ ν από τη ν Κ ρήτη γ ιν ό τα ν μ ε απ ελπ ιστικά αρ γο ύ ς ρ υ θ μ ο ύ ς , λόγω και τη ς π ερ ιο ρ ισ μ έν η ς δ ια θ εσ ιμ ό τη τα ς π λω τώ ν μέσω ν για το ν σ υ γ κεκρ ιμ ένο σκοπό. Σ τις 10 Ιουλίου 1945 π α ρέμ ε ινα ν σ το νησ ί 550 α ιχμάλω το ι, οι π ερ ισ σ ότερ ο ι από το υ ς οπ ο ίους ή τα ν προσωπικό ε ιδ ικώ ν σ υνεργείω ν για τη ν εκκα θ ά ρ ισ η να ρκοπ εδ ίω ν και τη ν π ερ ισ υλλογή πυρομαχικών. Υ π ολογίζετα ι ό τ ι τα τ ε λ ε υ τ α ία κα τοχ ικά σ τρ α τεύ μ α τα , ε γ κ α τέλ ε ιψ α ν το νησ ί λίγο μ ε τά τ ις 25 Ιουλίου. Η Κ ρήτη ή τα ν η τ ε λ ε υ τ α ία γωνιά τη ς Ευρώ πης που α π ελ ευ θ ερ ώ θ η κ ε .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ(1) Liddel H art, B asil H .: H ISTO RY O F THE SECOND WARLD WAR, Putnam , 1971.(2) Shirer, W illiam L.: THE RISE AND FALL O F THE THIRD REICH, Sim on & Schuster Inc., 1960.(3) Ρα ιημόν Κ α ρ π έ: ΙΣΤΟ ΡΙΑ TOY ΔΕΥΤΕΡΟΥ Π Α ΓΚ Ο ΣΜ ΙΟ Υ Π Ο Λ ΕΜ Ο Υ, Εκδόσεις Π άπ υρος, Αθήνα .(4) Π ερ ιοδ ικό «A fter the B attle», No 48, UK, 1985.(5) Φ ω τογραφ ίες US Arm y Signal Corps και Im peria l War Museum.


Η ΕΤΑΙΡΙΑ ΤΩΝ ΝΑΒΑΡΡΑΙΩΝ

ΟΙ ΜΙΣΘΟΦΟΡΟΙ ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΑΒΑΝ ΤΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑΤΟ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ

a

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ Σ. Μ ΠΕΛΕΖΟ ΣΙσ το ρ ικό ς

Η ύπαρξη μισθοφορικών εταιριών ήταν κάτι συνηθισμένο στη μεσαιωνική Ευρώπη. Οι οργανώσεις αυτές αποτελούντο από

τυχοδιώκτες που αναζητούσαν πλούτο και δόξα υπηρετώντας διάφορους ηγεμόνες. Απώτερος στόχος τους ήταν να αποκτήσουν

δική τους γη. Ανάλογη ήταν και η πορεία της εταιρίας των Ναβαρραίων, η οποία με τη σύντομη αλλά ορμητική παρουσία της

επηρέασε την ιστορική πορεία της Πελοποννήσου και της Βοιωτίας κατά τα τέλη του 14ου αιώνα και στις αρχές του 15ου αιώνα.

Το κάσ τρ ο τη ς Π άτρα ς υπ αγόταν σ το Π ρ ιγκ ιπ ά το της

Αχαίας, εκ ε ίν η την εποχή όμως ελ εγ χ ό τα ν από τον Λατίνο

αρχιεπίσκοπο της πόλης.

0 14ος αιώνας υπήρξε μία τα ρ α γμένη εποχή για τη δυτική Ευρώπη. Οι ιαχυροί μονάρχες αγωνίζονταν για να διατηρήσουν τη ν ελευθ ερ ία το υς από

επίβουλους γ ε ίτο νες ή προσπαθούσαν να ε πιβάλουν τη ν επέκταση τη ς εξουσίας τους. Οι συνεχείς συγκρούσεις προκάλεσαν α υ ξη μένη ζήτηση για μισθοφόρους. Οι μισθοφόροι (condottieri) ενώ νονταν σε μεγάλες ομάδ ες που καλούντο « ελ εύ θ ερ ες ετα ιρ ίες» και συνήθως τις αποτελούσαν άτομα με κοινή καταγωγή. Λειτουργούσαν με βάση το αυστηρό καταστατικό τη ς εταιρίας τους. Οπως όλοι οι ευυπόληπτοι τεχ ν ίτε ς και επαγγελ- ματίες εκε ίνης τη ς εποχής ήταν εντα γμένο ι σε κάποια συντεχνία. Κάθε ομάδα είχε τους δ ικούς της κανόνες και προσέφερε υπηρεσίες κατόπιν συμφωνίας τω ν αρχηγών της με το υ ς εργοδότες. Οι αμοιβές δ ιανέμονταν ανάλογα με το ν βαθμό και την προσφορά του κάθε μισθοφόρου, με βάση το υς κανόνες τη ς εταιρίας. Οπως όλοι οι άλλοι επαγ- γ ελμα τίες είχαν κάποιον Αγιο ως προστάτη. Αναγνώριζαν ως ιερό φύλακα των ομάδων το υς το ν Αγιο Γεώργιο. Οταν μία μισθοφορική εταιρία είχε ολοκληρώσει την «εργασία» τη ς σε κάποιο μέρος, μ ετεκ ιν ε ίτο αλλού σε αναζήτηση εργοδότη. Αν και οι μισθοφόροι ή ταν π ερ ιζήτητο ι σε καιρό πολέμου, με τη ν επικράτηση τη ς ειρήνης οι ερ γοδ ότες τους προσπαθούσαν να απαλλαγούν σύντομα από τα μέλη των μισθοφορικών εταιριών, δ ιότι προκαλούσαν αναστάτωση με τη βίαιη συμπεριφορά και τις αρπακτικές δ ιαθέσεις τους.

Η ΔΗ Μ ΙΟ ΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΤΩΝ ΝΑΒΑΡΡΑΙΩΝ

Η μισθοφορική εταιρία των Ναβαρραίων 46 ιδρύθηκε περί τα μέσα του 14ου αιώνα για

να υπηρετήσει τον βασιλιά της Ναβάρρας Κάρολο Β' κατά τη σύγκρουσή του με το ν βασιλιά της Γαλλίας Κάρολο Ε'. Από τη ν υπηρεσία στις δ ιαταγές του Ναβαρραίου βασιλιά προήλθε και το όνομά της, το οποίο πα- ρ έμεινε σ ταθερό καθ' όλη τη διάρκεια της δράσης της, ακόμα και όταν ένα μεγάλο μ έρος των μελών τη ς δ εν καταγόταν πλέον από τη Ναβάρρα.

Οταν τα δύο αντίπαλα βασίλεια τερ μ ά τισαν το ν πόλεμο μετα ξύ το υς το 1366, οι μισθοφόροι το υς αναγκάστηκαν να αναζητήσουν νέους εργοδότες. Ο Λουδοβίκος του Εβραί (Louis d' Evreux), αδελφός του βασιλιά τη ς Ναβάρρας, είχε κληρονομήσει από τη σύζυγό του τη ν ηγεμονία του Δυρραχίου στις α κτές τη ς Αλβανίας. Οι αλβανικές φυλές που κατοικούσαν στη γύρω περιοχή ε ίχαν καταλάβει τη ν πόλη και αρνούντο να απ οδεχτούν τη ν εξουσ ία του. Για να τις αντιμετωπίσει ο Λουδοβίκος του Εβραί π ρότεινε στους μ ισθοφόρους του Βασιλείου τη ς Ναβάρρας να το ν ακολουθήσουν. Σ την πρόσκλησή του ανταποκρίθηκαν 800 Ναβαρραί- οι και Γασκώνοι, από τη νοτιοδυτική περιοχή τη ς Γαλλίας. Πολλοί από το υς τελευ τα ίο υ ς κατάγονταν από ευγεν ικές ο ικογένειες . Η

Ο ικόσημο τη ςο ικ ο γένε ια ςΑ τζα γ ιό λ ι.

γη το υ ς όμως ήταν φτωχή και αναζητούσαν πλούτη, δόξα και ίσως ένα καλύτερο φέουδο για τους απογόνους το υς μέσω τη ς μισθοφορικής υπηρεσίας.

Οταν η πρώτη αυτή ομάδα μετα φ έρ θ η κε στη Νεάπολη τη ς Ιταλίας, ενώ θηκαν μαζί τη ς 400 άνδρες, το υς οποίους προσέφεραν ο βασιλιάς τη ς Ναβάρρας, ο αυλάρχης Μαγιό ν τε Κ οκερέλ και άλλοι Ναβαρραίοι ευγε- νείς. Ο Κ οκερέλ μάλιστα σ υμμετείχε προσωπικά στην εκστρατεία . Αλλοι μισθοφόροι από την Ιβηρική χερσόνησο, τη ν Ιταλία, τη Σικελία και άλλες περιοχές έσπευσαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, προσδοκώντας πλούσια λάφυρα και μεγάλη αμοιβή. Αρχηγοί τη ς ετα ιρίας ήταν ο Ιωάννης ν τε Ουρτούμπια (Juan de Urtubia), ο Μαγιό ν τε Κ οκερέλ (Mahiot de Coquerel), ο Π έτρος του Σάγκα (Pedro de la Saga) και κάποιος Γκάρο (Garro) ή Γκουάρο (Guarro). Ο δον Λουδοβίκος είχε συγκεντρώ σει έναν αξιόλογο στρατό, όμως ενώ συνέχιζε τις προετοιμασίες για τη ν επίθεση στο Δυρράχιο πέθανε, το 1376. Ο ξαφ νικός θάνατός του έθεσ ε τέρμα στα σχέδια τη ς εκσ τρατείας και άφησε τα μέλη τη ς εταιρίας χωρίς εργοδότη για μια ακόμα φορά.

Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

Η τύχη πολλών μελών τη ς ετα ιρίας τα πρώτα χρόνια μετά το ν θάνατο του Λουδοβίκου του Εβραί είναι άγνωστη. Μία ομάδα από αυτούς υπό τον Ιωάννη ν τε Ουρτούμπια βρέθ ηκε στην Πελοπόννησο από το 1378, στην υπηρεσία του Νέριο Ατζαγιόλι. Ο Νέριο ή ταν Φλωρεντινός, γ ιος σημαντικής ο ικογένειας τραπεζιτών, οι οποίοι ήλεγχαν πολλά κάστρα και φέουδα στο Πριγκιπάτο τη ς

Το κ άσ τρ ο του Α ρ γο υ ς , για την κατο χή του οποίου σ υ γκ ρ ο ύ σ τη κ ε ο Ν έρ ιο Α τζα γ ιό λ ι με

το υ ς Β εν ετο ύ ς . Σ τη δ ιαμάχη αυτή α να μίχθη κα ν και οι Ν αβαρραίοι.

Αχαϊας. Το Πριγκιπάτο τη ς Αχαϊας τό τε κάλυπτε τη δυτική και τη βόρεια πλευρά της Πε- λοποννήσου. Παλαιότερα ήταν το ισχυρότερο λατινικό κράτος της Ελλάδας, τη ν εποχή εκείνη όμως είχε χάσει μέρος των εδαφών του από το γειτονικό Δεσποτάτο του Μυ- στρά και αντιμετώ πιζε έντονα εσωτερικά προβλήματα. Είχε εκλείψ ει η παλαιά γαλλική αριστοκρατία τη ς οποίας οι πρόγονοι είχαν δημιουργήσει το πριγκιπάτο. Τη θέση τη ς ε ίχαν λάβει διάφοροι τυχοδ ιώ κτες κυρίως ιταλικής καταγωγής, όπως οι Ατζαγιόλι, οι οποίοι ή ταν από τις περισσότερο δυναμικές και φ ιλόδοξες ο ικογένειες στη φραγκοκρατού- μενη Πελοπόννησο. Σκοπός του Νέριο ήταν να δημιουργήσει μία προσωπική ηγεμονία στην περιοχή, γ ι1 αυτό χρειαζόταν τις υπηρεσίες των μισθοφόρων από την Ιβηρική.

Οσα μέλη τη ς εταιρίας (ομάδα Ουρτού- μπια) κινήθηκαν προς τη ν Πελοπόννησο πιθανώς διατήρησαν επαφές με το υ ς υπόλοιπους οι οποίοι βρήκαν λίγο αργότερα μία απασχόληση στην Ελλάδα. Οι τελευ τα ίο ι έ- φθασαν στην Πελοπόννησο ως προσκεκλημένοι του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, οι οποίοι προσέλαβαν και τη ν ομάδα του Ιωάννη ν τε Ουρτούμπια. Οι Ιω αννίτες ε ίχαν δημιουργήσει μία ισχυρή ηγεμονία στο ανατολικό Αιγαίο με κέντρο τη Ρόδο. Εκείνη τη ν εποχή προσπαθούσαν να επ εκτείνουν τη ν εξουσ ία το υς και είχαν ενοικιάσει το Πριγκιπάτο τη ς Αχαϊας από τον ηγεμόνα του για π έντε χρόνια με ετήσια αποζημίωση4.000 δουκάτων. Τους Ναβαρραίους μισθοφόρους προσέλαβε ο Γκωσέ ν τε Λα Μπαστί- ν τ (Gaucer de La Bastide), δ ιο ικητής των Ιω- αννιτών τη ς Πελοποννήσου. Μ ε βάση τους όρους τη ς συμφωνίας προσελήφθησαν 100 μισθοφόροι για υπηρεσία οκτώ μηνών. Η αμοιβή τους θα ήταν 9.000 δουκάτα, ενώ1.000 θα εισέπραττε ο Ουρτούμπια και άλλα1.000 οι αξιω ματικοί των μισθοφόρων. Οι Ιωα ννίτες προσέλαβαν με ξεχωριστή συμφω-


ΜνΚΛΝΟ

iVi-rfVÄf»’.

Ο Ν έρ ιο Α τζα γ ιό λ ι.

Αποψη της Β εν ετ ία ς τον 15ο αιώνα. Εκείνη την εποχή α π οτελούσ ε την ισ χυ ρ ό τερ η δύναμη στον χώ ρο το υ Α ιγα ίου.

Π ερ ικ εφ α λ α ίες το υ 15ου αιώνα (Εθνικό Ισ το ρ ικό Μ ο υ σ είο , Α θήνα).

νία και άλλους 50 Ναβαρραίους μισθοφόρους με αρχηγό το ν Μαγιό ν τε Κ οκερέλ και αμοιβή 5.500 δουκάτα, επίσης για υπηρεσία οκτώ μηνών. Οταν τελείω σ ε η περίοδος των οκτώ μηνών, στις αρχές του 1379, η ομάδα του Ουρτούμπια κα τευ θύ νθη κε προς τη Θήβα, στο έδαφ ος του καταλανικού Δουκάτου τη ς Αθήνας. Η ομάδα του Κ οκερέλ παρέμει- νε στην Πελοπόννησο.

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΛΑΝΟΥΣ

Η μετάβαση τη ς ομάδας του Ουρτού- μπια στη Θήβα συνδεόταν με τη σύγκρουση μετα ξύ του Τάγματος των Ιωαννιτών και του Βασιλείου τη ς Σικελίας. Στη Σ τερεά Ελλάδα βρίσκονταν τα Δουκάτα των Αθηνών και των Νέων Πατρών (Υπάτης), που ανήκαν στους Καταλανούς απογόνους των μελών μίας ε ταιρίας μισθοφόρων, όπως ήταν αυτή των Ναβαρραίων. Οι πρόγονοι των Καταλανών ε ίχαν καταλάβει τη ν περιοχή κατά τις πρώτες δ εκα ετίες του 13ου αιώνα και αναγνώριζαν τη ν τυπική επικυριαρχία του βασιλιά τη ς Σι

κελίας. Για να πλήξουν οι Ιωαννίτες τις κ τή σεις του βασιλιά τη ς Σικελίας στην Ελλάδα, έσ τειλαν το υς Ναβαρραίους στη Βοιωτία. Είναι όμως πολύ πιθανό οι Ναβαρραίοι να μην εισέβαλαν στη Βοιωτία ως αμειβόμενοι μισθοφόροι των Ιωαννιτών. Η υπηρεσία τους στο τάγμα είχε λή ξει και οι ιππότες, επειδή ή θελα ν να απαλλάξουν την Πελοπόννησο από τη ν παρουσία των περισσότερων μισθοφόρων και να κτυπήσουν το υς Καταλανούς, πρότειναν στους Ναβαρραίους να αναζητήσουν κάποια κέρδη στη λεηλασία τη ς Βοιωτίας.

Η ομάδα του Ουρτούμπια, η οποία απο- κλήθηκε και «Λευκή Εταιρία», ξεκ ίνησ ε την άνοιξη του 1379 για τη Θήβα από τη Μεσσηνία, όπου βρισκόταν το αρχηγείο των Ιωαν- νιτών. Διέσχισε τη ν Κορινθία, η οποία ανήκε στον Νέριο Ατζαγιόλι. Ο Νέριο τό τε είχε συνδεθεί φιλικά με το ν Ουρτούμπια και είχε καταλάβει και τη Μεγαρίδα. Απώτερος στόχος του ήταν να επ εκτε ίν ε ι τη ν κυριαρχία του στην Α ττική και η παρουσία των Ναβαρραίων μπορούσε να βοηθήσει τα σχέδιά του. Παραμένει άγνωστη η σχέση που είχε εκείνη

τη ν εποχή με το υ ς Ναβαρραίους, αν δηλαδή συμμάχησε μαζί το υς ή ήταν ο εργοδότης το υς και εκείνο ι ενεργούσαν βάσει δικών του εντολών.

Οι Καταλανοί εκείνη την εποχή ήταν ε- ξασ θενημένο ι μετά από μία εσωτερική σύγκρουση μετα ξύ των οπαδών αντίπαλων δυναστικών οίκων για τη διαδοχή στο Βασίλειο τη ς Σικελίας. Η περιοχή τη ς Θήβας ήταν ουσιαστικά απροστάτευτη, επειδή λίγες δ εκα ε τ ίε ς πριν οι Καταλανοί είχαν κατεδαφίσει το κάστρο της πόλης, από φόβο μήπως το καταλάβουν οι εχθρο ί τους. Ετσι η Θήβα κατα λήφ θηκε εύκολα από το υ ς Ναβαρραίους το καλοκαίρι του 1379, έχοντας προβάλει μικρή αντίσταση. Σ την επιτυχία αυτή τους βοήθησαν και μερικοί κάτοικοι τη ς πόλης 47 και ιδια ίτερα ο Ιωάννης Κονομηνάς, ο οποί- m m ος ήταν συνεργάτης του Νέριο Ατζαγιόλι.Μεγάλο μέρος του πληθυσμού όμως δεν συμπάθησε το υς νέους κα τα κτη τές και προτίμησε να αναζητήσει καταφύγιο στη γ ε ιτο νική Χαλκίδα, η οποία κατεχόταν από τους Β ενετούς.

Παρά την απώλεια τη ς Θήβας οι Καταλανοί συνέχισαν να κατέχουν σημαντικά κάστρα, όπως ήταν η Ακρόπολη τη ς Αθήνας, τη ν οποία οι Ναβαρραίοι πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να καταλάβουν. Οι πρώτοι ήταν αποφασισμένοι να αναδιοργανωθούν χρησιμοποιώντας ως βάση τη ν Α ττική και να εκ διώ ξουν το υς δ εύ τερ ο υ ς από τη Βοιωτία. Ο βασιλιάς τη ς Σικελίας μάλιστα απείλησε το Τάγμα των Ιωαννιτών με κατάσχεση τη ς περιουσίας που είχε στο βασίλειό του, αν δεν υποχρέωνε τους Ναβαρραίους να επ ιστρέφουν τη Θήβα. Είναι ωστόσο πολύ πιθανό το Τάγμα των Ιωαννιτών να μην είχε πλέον τη δ υνα τότητα να επηρεάσει το υς Ναβαρραίους. Οι απειλές του βασιλιά της Σικελίας δ εν επηρέασαν το υς τελευ τα ίο υ ς , οι οποίοι το 1380 κατέλαβαν τη Λιβαδειά, με τη βοήθεια συνεργατών από το εσω τερικό της. Ο πληθυσμός τη ς πόλης κα τέφ υγε ε ίτε στη


Η πύλη του κάσ τρ ου τη ς Κ αρύτα ινας, ενός από τα ισ χυρ ότερα τη ς Π ελοπ οννήσου.

Το κ εντρ ικ ό τμήμα το υ κάσ τρ ου του Χ λεμο υτσ ίου .

Χαλκίδα, ε ίτε στα Σάλωνα (σημερινή Αμφισσα), που επίσης κατέχονταν από το υς Κατα- λανούς.

Η ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΣΤΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑΤΟ ΤΗΣ ΑΧΑΪΑΣ

Τα γεγονότα που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια δ εν είναι γνωστά με ακρίβεια. Παραμένει άγνωστο αν οι Καταλανοί κατόρθωσαν να ανακαταλάβουν μέρος της Βοιωτίας. Η ομάδα του Ουρτούμπια πάντως επ έστρεψε στην Πελοπόννησο και ενώ θηκε με τη ν ομάδα του Κοκερέλ, που είχε παραμεί- νει εκεί. Από το 1381 τα επίσημα έγγραφα του Τάγματος των Ιωαννιτών αναφέρουν τις δύο ομάδες ως μία ενω μένη μισθοφορική ε

ταιρία η οποία είχε ως βάση το Πριγκιπάτο τη ς Αχαϊας (Societas sistens in principatu Achaye). Αρχηγοί αυτής της ετα ιρίας ήταν ο Μαγιά ν τε Κοκερέλ, ο Βερνάρδος ν τε Βαρ- βάσσα (Bernard de Varvassa) και ο Π έτρος Μπόρντο ν τε Σαν Σουπεράν (Pedro Bordo de San Superano). Το άνομα Μπόρντο προερχόταν ίσως από τη ν καταγωγή, άλλη σχέση του με το γαλλικό λιμάνι του Μπορντά) (Bordeaux) ή τη ν ισπανική λέξη bort, που σή- μαινε τό τε τον νόθο. Η τελευ τα ία ερμηνεία είναι π ιθανότερη, καθώς εκείνη την εποχή πολλά νόθα παιδιά αναζητούσαν τη ν τύχη το υς στις μ ισθοφορικές ετα ιρ ίες. Ο Σαν Σουπεράν και ο Βαρβάσσα ήταν πρώην αξιωματικοί που κατόρθωσαν να αναδειχθούν στα ανώτερα αξιώματα τη ς εταιρίας. Για το ν

Το Χ λεμο ύ τσ ι ή τα ν το ισ χυ ρ ό τερ ο κ άσ τρ ο σ τη δ υ τική α κτή τη ς Π ελοπ οννήσου και έγ ιν ε κ έντρ ο τη ς εξο υ σ ία ς των Ναβαρραίω ν σ το Π ρ ιγκ ιπ ά το της Αχαϊας.


Ουρτούμπια δεν γ ίνετα ι καμία αναφορά και είναι άγνωστη η τύχη του.

Οι Ιωαννίτες δεν ενδ ιαφ έρονταν πια για τις υπηρεσίες των Ναβαρραίων, ο ύτε για τη ν τύχη του Πριγκιπάτου τη ς Αχαϊας. Είχαν απ ογοητευτεί από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το πριγκιπάτο, τα πενιχρά εισοδήματα τα οποία απέδιδε και το υς απείθαρχους βαρώνους που προσπαθούσαν να προσ τατεύσουν την αυτονομία τους απέναντι σε κάθε κεντρ ική εξουσία. Η διοίκηση του πριγκιπάτου βρισκόταν πλέον στα χέρια των ανώτερων ευγενώ ν και Λατίνων κληρικών, οι οποίοι προστάτευαν ζηλόφθονα την αυτο νομία το υς και δεν επιθυμούσαν να αναγνωρίσουν καμία ανώτερη εξουσία εκ τό ς από μία τυπική, χαλαρή και απόμακρη επικυριαρχία.

Η εκ νέου ενω μένη εταιρία των Ναβαρ-

Ο ικόσημο των Αραγώνιων βασιλέω ν τη ς Σ ικελ ία ς , επ ικυρίαρχω ν των καταλανικώ ν κτήσεω ν στην Α ττικ ή και σ την Εύβοια. Οι Ν αβαρραίο ι β οή θησ α ν σ την απώλεια των εδαφώ ν αυτώ ν από το υ ς Κ αταλανούς και σ την κατά λη ψ ή τους από τον Ν έρ ιο Α τζα γ ιό λ ι.

Ο ικόσημο των Ανζού, των βασιλέων τη ς Ν εάπ ολης, σ τους οποίους α νήκε τυπικά το Π ρ ιγκ ιπ άτο της Αχαϊας.

ραίων βρήκε νέο εργοδότη το 1380. Ο Ιάκωβος ν τε Μπω, τυπικά κάτοχος του τίτλου του Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης και δ ιεκδ ικητής του Πριγκιπάτου τη ς Αχαϊας, σχεδίαζε μία εκστρατεία στην Ελλάδα για να δ ιεκδικήσει κάποια από τα ε δάφη που του ανήκαν κατ' όνομα. Ο τίτλος του προερχόταν από τους αυτοκράτορες τους οποίους είχαν εγκαταστήσει οι σταυροφόροι στην Κωνσταντινούπολη μετά την Δ' Σταυροφορία το 1204. Υστερα, όμως, από τη ν εκδίω ξη των Λατίνων από τη ν Πόλη το 1261 ο τίτλος είχε περισσότερο τυπική παρά ουσιαστική αξία. Ανάμεσα στις άλλες περιοχές που δ ιεκδικούσε ο ν τε Μπω ήταν και το Πριγκιπάτο της Αχαϊας. Ηλπιζε πως με τη βοήθεια τη ς εταιρίας των Ναβαρραίων θα κατόρθω νε να επ ιβληθεί στους δύστροπους βαρώνους του πριγκιπάτου. Το 1381, μετά τη συμφωνία του με τη ν εταιρία των Ναβαρραίων, όρισε το ν Κ οκερέλ βάιλο, δηλαδή διοι-


Π ύρ γος στο Χ λεμο ύ τσ ι.

κητή του πριγκιπάτου, και το ν Σαν Σουπε- ράν και το ν Βαρβάσοα στρατιωτικούς διοικητές.

Ενεργώντας για λογαριασμό του Ιάκωβου ν τε Μπω οι Ναβαρραίοι κατόρθωσαν να κυριαρχήσουν στο Πριγκιπάτο τη ς Αχαϊας, όπου δ εν υπήρχε άλλη υπολογίσιμη δύναμη. Το 1383 ο εργοδότης το υς πέθανε και τη θ έ ση του διεκδικούσαν πλέον π έντε αντίζηλοι, οι οποίοι όμως αδιαφορούσαν ουσιαστικά για τα ζητήματα του πριγκιπάτου. Ετσι οι Ναβαρραίοι απέμειναν οι ουσιαστικοί κυρίαρχοι τη ς περιοχής. Οι εκτάσ εις που είχαν υπό το ν έλεγχό τους περιελάμβαναν τη ν Αχαϊα, τη ν Ηλεία, τη βόρεια Αρκαδία και μεγάλο μ έρος τη ς Κορινθίας, τη ς Αργολίδας και τη ς Μεσσηνίας. Η εταιρία είχε ουσιαστικά αποκτήσει ένα δικό τη ς κράτος και το καταστατικό βάσει του οποίου λειτουργούσε συνδυάστηκε με το υ ς θεσ μούς του πριγκιπάτου. Επικεφαλής τη ς ήταν ο αρχηγός της, ο οποίος ασκούσε και τη διοίκηση ως εκπρόσωπος του τυπικού ηγεμόνα του πριγκιπάτου. Λόγω αυτής τη ς ιδ ιότητας είχε το ν τ ί τ

λο του αυτοκρατορικού βάιλου (balius imperialis). Ανώτεροι αξιω ματικοί της ετα ιρίας ή ταν οι καπετάνοι (capitanei) και ένας θησαυροφύλακας (τριζουριέρης). Μία καγκελαρία διεκπεραίωνε τα δ ιοικητικά ζη τή ματα τη ς εταιρίας και του πριγκιπάτου. Επειδή ο απόμακρος ηγεμόνας δ εν ενδ ιαφερό- ταν άμεσα για τη ν εσωτερική πολιτική του πριγκιπάτου, ο αρχηγός τη ς εταιρίας διοικούσε το κράτος όπως επιθυμούσε, ασκώντας ουσιαστικά τη ν πριγκιπική εξουσία.

Στο πριγκιπάτο ίσχυαν μερικοί περιορισμοί στην εξουσ ία του πρίγκιπα και οι σημαν τ ικό τερ ες αποφάσεις έπρεπε να λαμβάνο- ντα ι με τη συναίνεση των σημαντικότερων φεουδαρχών. Οι Ναβαρραίοι διατήρησαν σε κάποιο βαθμό αυτούς τους θεσμούς. Οι βα- ρώνοι του πριγκιπάτου αποτελούσαν τη μ εγάλη κούρτη, το συμβούλιο των ευγενών, το οποίο αποφάσιζε για τα σ ημαντικότερα ζητήματα εξω τερ ική ς και εσω τερικής πολιτικής και εκδίκαζε τα ποινικά αδικήματα των μελών του και δ ιαφ ορές που αφορούσαν τη διανομή, τη μεταβίβαση και τη ν κατοχή των

φέουδων. Οι αποφάσεις του συμβουλίου δ έ σμευαν το ν ηγεμόνα, ο οποίος δεν ήταν απόλυτος μονάρχης αλλά πρώτος μετα ξύ ίσων. Οι βαρώνοι, εξάλλου, είχαν δικαίωμα να διατηρούν δικό τους δικαστήριο στο έδαφος της βαρωνίας τους και να κτίζουν κάστρα χωρίς τη ν άδεια του πρίγκιπα. Την εποχή εκείνη το πριγκιπάτο χωριζόταν σε λιγό- τερ ε ς βαρωνίες από ό ,τι την εποχή τη ς ακμής του. Η Βαρωνία τη ς Πάτρας α νήκε στον αρχιεπίσκοπο τη ς πόλης. Οι βαρωνίες τη ς Χαλανδρίτσας, νοτιοδυτικά του Αίγιου, και τη ς Αρκαδίας ανήκαν στη γενουατική οικογένεια Ζακκάρια (Zaccaria), που είχε επίσης κτήσεις στη Χίο και στη Φώκαια τη ς Μικράς Ασίας. Αυτόνομα φέουδα αποτελούσαν και μ ερ ικές εκκλησιαστικές κτήσεις, όπως η επισκοπή της Ωλένας, κοντά στον σημερινό Πύργο, και τα κτήματα των ιπποτικών ταγμάτων των Τευτόνων και των Ιωαννιτών. Το μεγαλύτερο μέρος του πριγκιπάτου όμως βρισκόταν τυπικά υπό τη ν άμεση εξουσία του πρίγκιπα. Σε αυτό συμπεριλαμβάνονταν και τα σ ημαντικότερα κάστρα, όπως το Χλεμού- τσι και η γειτονική Γλαρέντζα, που ήταν το σημαντικότερο εμπορικό λιμάνι του πριγκιπάτου, κοντά στη σύγχρονη Κυλλήνη, η πόλη και το κάστρο τη ς Καλαμάτας και η Βο- στίτσα (Αίγιο). Τις παραπάνω περιοχές είχαν μοιράσει μετα ξύ τους τα μέλη τη ς εταιρίας των Ναβαρραίων, ανάλογα με τον βαθμό και τη θέση που είχε ο καθένας.

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΝΕΡΙΟ ΑΤΖΑΓΙΟΛΙ

Εκτός τη ς περιοχής τη ς Πελοποννήσου που ήλεγχαν οι Ναβαρραίοι ήταν στην Κορινθία η πόλη τη ς Κορίνθου και η γειτονική παραλία του Κορινθιακού κόλπου, οι οποίες ανήκαν στον Νέριο Ατζαγιόλι. Σ την Αργολίδα, το Αργος και το Ναύπλιο αποτέλεσαν μήλο τη ς έριδος μετα ξύ του Ατζαγιόλι και των Βενετών. Σε αυτή τη διαμάχη αναμίχθηκαν και οι Ναβαρραίοι. Στη Β ενετία ανήκαν επίσης τα λιμάνια τη ς Μ εθώ νης και τη ς Κορώνης στο νότιο άκρο τη ς Μεσσηνίας. Η Λακωνία και η νότια Αρκαδία ανήκαν στο βυζαντινό Δεσποτάτο του Μυστρά. Ο δεσπότης Θ εόδωρος Παλαιολόγος ήταν σύζυγος τη ς κόρης του Νέριο Ατζαγιόλι και είχε ως στόχο να ενώσει ολόκληρη τη ν Πελοπόννησο υπό τη ν εξουσ ία του εκδιώ κοντας το υς Ναβαρραίους. Σ την αντιπαράθεσή του με το υ ς τ ε λευ τα ίους ε ίχε την υποστήριξη του Νέριο. Εκείνος είχε κατορθώσει να δημιουργήσει μία μεγάλη ηγεμονία στη Σ τερεά , καταλαμβάνοντας το 1385 τη ν Α ττική και τη Βοιωτία. Κατείχε έτσ ι τον τίτλο του δούκα τη ς Α θήνας. Είναι μάλιστα πιθανό να αφαίρεσε την περιοχή τη ς Βοιωτίας με την πόλη τη ς Θήβας και το κάστρο τη ς Λιβαδειάς από τους Ναβαρραίους.

Ο δαιμόνιος Φλωρεντινός θεω ρούσε την παρουσία των Ναβαρραίων στην Πελοπόννησο απειλή για τις κτήσεις του. Για να πλή- ξε ι τη ν ισχύ το υ ς ήταν δ ια τεθ ειμένος να υποστηρίξει το ν γαμπρό του, το ν δεσπότη


Θεόδωρο. Επίσης είχε αναγνωρίσει ως επικυρίαρχο του δουκάτου του το ν Αμεδαίο τη ς Σαβοΐας και ήταν δ ια τεθειμένος να τον βοηθήσει να επιβάλει τη ν κυριαρχία του στο κατεχόμενο από τους Ναβαρραίους Πριγκιπάτο τη ς Αχαϊας. Οι Ναβαρραίοι από την πλευρά τους είχαν πλήξει τα συμφέροντα των Ατζαγιόλι καταλαμβάνοντας τη Βοστί- τσα (σημερινό Αίγιο), η οποία αποτελούσε παλαιό φέουδο τη ς φ λω ρεντινής ο ικογένειας. Για να αντιμετωπίσουν το ν Νέριο αναγκάστηκαν να αναζητήσουν συμμάχους στη Βενετία.

Η Β ενετία είχε ως στόχο τη ν απόκτηση του Ναυπλίου και του Αργους. Οι δύο πόλεις πωλήθηκαν στους Βε- νετούς από τη χήρα του τελ ευ τα ίου ηγεμόνα τους το 1388.0 δεσπότη ς Θ εόδωρος όμως πρόλαβε να καταλάβει το Αργος πριν εγκα τα σταθεί εκ ε ί η βενετική φρουρά. Οι Β ενετο ί κατέλαβαν το Ναύπλιο και ήταν έτο ιμοι να έλθου ν σε σύγκρουση με το ν Νέριο Ατζαγιόλι και το ν δεσπότη Θεόδωρο. Τότε η εταιρία τω ν Ναβαρραίων, αν και ε ίχε ήδη εχθ ρ ικές σχέσεις με τον Νέριο και ήταν γνωστός σύμμαχος των Βενετώ ν, προσφέρθηκε να μ εσολαβήσει. Κανονίστηκε μία συνάντηση σε έδαφ ος που ήλεγχαν οι Ναβαρραίοι, οι οποίοι όμως συνέ- λαβαν το ν Νέριο μόλις βρέθ ηκε σε δική το υς περιοχή και το ν έκ λ ε ισαν στο κάστρο της Λίστρενας.Οταν έγινε γνωστή η αιχμαλωσία του οι γαμπροί του, ο Θεόδωρος Παλαιολόγος και ο Κάρολος Τόκ- κος, κόμης τη ς Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς και δούκας της Λ ευ κάδας, ζήτησαν τη μεσολάβηση τη ς Β ενετίας. Εκείνη απαίτησε την απόδοση του Αργους. Ο αδελφός του Νέριο Δονάτος, που είχε υψηλό αξίωμα στον φλω ρεντινό στρατό, και ο εξά δελφ ό ς του Αγγελος, αρχιεπίσκοπος της Φλωρεντίας, ζήτησαν την επέμβαση της φ λω ρεντινής κυβέρνη σης. Φλωρεντινοί διπλωμάτες στάλθηκαν στη Β ενετία και στον πάπα. Για να πιέσει και άλλο το υς Β ενετούς ο Δονάτος φρόντισε να αρχίσει επαφές με το υς αντιπάλους το υς Γενουάτες. Η εμφάνιση γενουατικώ ν πλοίων στον Κορινθιακό κόλπο και οι απειλές του Θεόδωρου Παλαιολόγου για επίθεση στο Ναύπλιο έπεισαν τη Βενετία να συμβιβαστεί. Συμφ ω νήθηκε ο Νέριος να δώσει στους Β ενετο ύ ς ως ενέχυρα τα Μέγαρα, τη ν κόρη του Φραγκίσκο και το περιεχόμενο των αποθηκών του στην Κόρινθο, μέχρι να εξασφαλίσει την παράδοση, σε αυτούς, του Αργους από το ν Θεόδωρο Παλαιολόγο. Οι Ναβαρραίοι από την πλευρά τους απαίτησαν υπέρογκα χρηματικά λύτρα. Για να τα πληρώσει ο Νέριος αναγκάστηκε να κλέψει τα αφιερώ ματα του ναού τη ς Παναγίας στον Παρθενώνα και να πωλήσει το ν χαλκό που κοσμούσε τις θ ύρ ες του. Ο Θ εόδωρος Πα

λαιολόγος όμως α ρνήθηκε να παραχωρήσει το Αργος.

Οσο οι Ελληνες και οι Λατίνοι συγκρούονταν για το ν έλεγχο τη ς Αργολίδας, στη βόρεια Βαλκανική οι Οθωμανοί εξάπλωναν τη ν κυριαρχία τους. Το 1389 νίκησαν τους Σέρβους στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου, ενώ ο αυτοκράτορας τη ς Κωνσταντινούπολης είχε μ ετα β λη θεί σε υποτελή του σουλτάνου. Το 1392 οι Ναβαρραίοι διέπραξαν το σφάλμα να καλέσουν σε βοήθεια το υς Τούρκους για να αντιμετωπίσουν το ν Νέριο Ατζαγιόλι και το ν δεσπότη Θεόδωρο. Ο σουλτάνος έσ τε ιλε στον νότο έναν στρατηγό του,

Αναπαράσταση π ολιορκίας κάστρου κ α τά τον Μ εσαίω να.

το ν Εβρενός μπέη, ο οποίος λεηλάτησ ε την Α ττική και τη Βοιωτία και εισέβαλε στην Πελοπόννησο συνεχίζοντας τις καταστροφές. Ο Νέριο δ εν είχε άλλη λύση από το να γίνει φόρου υποτελής στον σουλτάνο. Οι Ναβαρραίοι πέτυχαν έτσ ι να μειώσουν τη δύναμη του αντιπάλου τους, ωστόσο η πρόσκληση προς το υς Οθωμανούς έδωσε στους τε λ ε υ τα ίους τη ν ευκαιρία να αναμιχθούν στα ζητή μα τα τη ς νότιας Ελλάδας και θα είχε δυσάρεστες συνέπειες στο μέλλον. Δύο χρόνια αργότερα, το 1394, ο Νέριο Ατζαγιόλι έπεισε το ν Θεόδωρο Παλαιολόγο να παραδώσει το Αργος στους Β ενετούς, για να επ ιστρέφουν τα Μ έγαρα στο Δουκάτο τη ς Αθήνας. Ετσι τελείω σ ε η σύγκρουσή του με τη Βενετία και το υ ς Ναβαρραίους, οι οποίοι είχαν σταθεροποιήσει τη θέση τους στην Πελοπόννησο.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΙΠΑΤΟΥ

Η εταιρία αισθανόταν πλέον τόσο ασφαλής ώστε αποφάσισε να απαλλαγεί από το τυπικό πρόσχημα τη ς υποταγής σε έναν απομακρυσμένο και αμφισβητούμενο ηγεμό να. Ο Μαγιό ν τε Κ οκερέλ είχε κυβερνήσει το πριγκιπάτο ουσιαστικά ως α νεξά ρτητος ηγεμόνας μετά τον θάνατο του Ιάκωβου ν τε Μπω, διατηρώντας όμως τυπικά το αξίωμα του βάιλου. Τον δ ιαδέχθηκε στην αρχηγία τη ς ετα ιρίας ο Π έτρος Μπόρντο ν τε Σαν Σουπεράν. Αρχικά αυτός κυβέρνησε το πρι

γκιπάτο ως βάιλος του νόμιμου πρίγκιπα, το 1396 όμως ανακηρύ- χθηκε πρίγκιπας τη ς Αχαϊας. Με το ν συγκεκριμένο τίτλο το ν αναγνώρισε ο βασιλιάς Λαδίσλαος τη ς Νεάπολης, με αντάλλαγμα 3.000 δουκάτα. Το 1402 πέθανε ο Π έτρος Μπόρντο ν τε Σαν Σουπεράν και η εξουσία πέρασε στα παιδιά του με επίτροπο τη σύζυγό του, Μαρία Ζακκάρια. Η Μαρία ανέθεσ ε την ε ξουσία στον ανιψιό της, Κεντυρίω- να Ζακκάρια (Centurione Zaccaria), ο οποίος ανακηρύχθηκε βάιλος. Ο Ζακκάρια το 1404 έσ τειλε μυστικά στον βασιλιά Λαδίσλαο τη ς Νεάπολης το ν έμπιστό του Αϋμονέτο (Aymonetto de San Giorgio), με σκοπό να π ετύχει τη ν αναγνώρισή του στο αξίωμα του πρίγκιπα. Ο βασιλιάς απαίτησε τα 3.000 δουκάτα που είχε υποσχεθεί ο Π έτρος ν τε Σαν Σουπεράν όταν του παραχω- ρήθηκε ο τίτλος του πρίγκιπα της Αχαϊας. Προφανώς ο Σαν Σουπεράν δεν εξόφ λησ ε ποτέ αυτό το ποσό στον βασιλιά τη ς Νεάπολης. Ο Κεντυρίω ν Ζακκάρια γνώριζε ότι οι διάδοχοι του Σαν Σουπεράν δεν μπορούσαν να συγκεντρώσουν τό σα χρήματα. Π ρότεινε μέσω του αντιπροσώπου του να καταβάλει ο ί

διος τα 3.000 δουκάτα, με το ν όρο ότι θα πα- ραχωρείτο σε αυτόν ο τ ίτλος του πρίγκιπα. Ο βασιλιάς Λαδίσλαος συμφώνησε και κήρυξε έκπτωτα του πριγκιπικού αξιώ ματος τα παιδιά του Σαν Σουπεράν, με το επιχείρημα ότι δ εν είχαν ακόμα δηλώσει υποταγή σε αυτόν, όπως όφειλαν. Στη θέση το υ ς αναγνωρίστηκε ως πρίγκιπας τη ς Αχαϊας ο Κ εντυ ρίων Ζακκάρια. Η ανάδειξή του σήμανε και το ουσιαστικό τέλο ς τη ς ετα ιρίας των Ναβαρραίων. Ενας φ ιλόδοξος Ιταλός, γόνος οικογένειας εμπόρων, είχε κατορθώσει να ανατρέψ ει την εξουσία μίας εταιρίας μισθοφόρων στην Πελοπόννησο, όπως ο Νέριο Ατζαγιόλι είχε καταλύσει λίγες δ εκα ετίες πριν τη ν καταλανική κυριαρχία στο Δουκάτο τη ς Αθήνας.

Το πριγκιπάτο π εριελάμβανε πλέον μόνο τις α κτές τη ς Αχαϊας, τη ς Ηλείας και τη ς Μεσσηνίας. Το Δεσποτάτο του Μυστρά μ ετά το ν θάνατο του Νέριο Ατζαγιόλι προσάρ- τησε και τη ν Κόρινθο και απειλούσε άμεσα


Το κάστρο του Α κρ οκορ ίνθου υπ ήρξε η σ η μ α ντικ ό τερ η βάση το υ Ν έρ ιο Α τζα γ ιό λ ι σ την Πελοπ όννησο. Κ α τέχο ντα ς το σ υγκεκρ ιμένο οχυρό μπ ορούσε να απ ειλήσ ει το υ ς Ν αβαρ ρ αίους στο Π ρ ιγκ ιπ ά το τη ς Αχαϊας.

τη ν ηγεμονία των Ναβαρραίων. Στις αρχές του 15ου αιώνα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε χάσει τα περισσότερα από τα εδάφη

52 της. Το Δεσποτάτο του Μυστρά ή ταν ουσια- στικά η μόνη βυζαντινή επαρχία εκ τό ς από τη ν Κωνσταντινούπολη και λίγα νησιά στο βόρειο Αιγαίο. Το 1415 ο αυτοκράτορας Μανουήλ Β1 επ ισ κέφ θηκε τη ν Πελοπόννησο. Με σκοπό την προστασία τη ς από τουρ κικές επ ιδρομές έκτισ ε ένα τείχος κατά μήκος του Ισθμού. Αυτό λόγω του μήκους του ονομάστηκε Εξαμίλι. Είχε 153 πύργους και ήταν αρκετά ισχυρό, η Πελοπόννησος όμως δεν δ ιέ θ ε τε α ρ κετές δυνάμεις για να το επανδρώσει. Επόμενος στόχος του αυτοκράτορα ήταν να εξασφαλίσει τη ν κατοχή ολόκληρης τη ς Πελοποννήσου, καταλύοντας το Πριγκιπάτο τη ς Αχαϊας. Βλέποντας την απειλή ο πρίγκιπας Κεντυρίω ν Ζακκάρια εξασφάλισε τη στήριξη των Β ενετώ ν παραχωρώντας το υς το κάστρο του Ναβαρίνου το 1423. Η βοήθειά το υς τού ήταν απαραίτητη δ ιότι ε κτός από το υς Βυζαντινούς είχε να α ντιμ ε τωπίσει και το ν κόμη τη ς Κεφαλονιάς, ο οποίος κατέλαβε τη Γλαρέντζα.

Το οριστικό τέλο ς του πριγκιπάτου ήλθε όταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έφθασε στον Μυστρά το 1427 μαζί με το ν αδελφό του αυτοκράτορα Ιωάννη Η'. Επειδή ο άλλος αδελφός το υς Θ εόδωρος ήταν δεσπότης του Μυστρά, ο Κωνσταντίνος ανέλαβε να κα

ταλάβει το πριγκιπάτο για να αποκτήσει δική του ηγεμονία. Πρώτος στόχος ήταν η κατε- χόμενη από τον κόμη της Κεφαλονιάς Γλαρέντζα. Ο τελευ τα ίο ς για να αποφύγει τη σύγκρουση π άντρεψε τη ν ανιψιά του Θεοδώρα με το ν Κωνσταντίνο, δ ίνοντας ως προίκα τη ν πόλη. Επόμενος στόχος ήταν η Πάτρα, η οποία καταλήφ θηκε μετά από πολιορκία το .1429. Το κάστρο τη ς πόλης αντισ τάθηκε έ ναν ακόμα χρόνο έως ότου οι υπερασπιστές παραδόθηκαν από πείνα. Την ίδια εποχή ο πρίγκιπας Κεντυρίω ν Ζακκάρια πολιορκείτο στο κάστρο τη ς Χαλανδρίτσας από το ν Θωμά, νεώ τερο αδελφό του Κωνσταντίνου Πα- λαιολόγου. Τελικά αναγκάστηκε να π αντρέψει τη ν κόρη του με το ν πολιορκητή του, δίνοντας ως προίκα τη ν ηγεμονία του πριγκιπάτου και κρατώ ντας τη βαρωνία τη ς Κυπαρισσίας.

Με τη συμφωνία αυτή καταλύθηκε το σ ημαντικότερο από τα λατινικά κράτη που ίδρυσε η Δ' Σταυροφορία στην Ελλάδα. Μόνο οι β εν ετικές κτήσεις τη ς Μεσσηνίας και της Αργολίδας βρίσκονταν ακόμα σε χέρια Λατίνων. Το Πριγκιπάτο τη ς Αχαϊας είχε διαγράψει λαμπρή πορεία μετα ξύ των κρατών που ίδρυσαν στο πέρασμά τους οι σταυροφόροι. Για ένα διάστημα υπήρξε ένα από τα πλουσιότερα κράτη τη ς Ευρώπης και η ζωή των ιπποτών του εγκωμιαζόταν από το υ ς τροβαδούρους τη ς Δύσης. Στη συνέχεια όμως πα-

ρήκμασε και β ρ έθ ηκε στα χέρια αδιάφορων και απομακρυσμένων επικυρίαρχων, έως ότου κα τέλη ξε να γίνει "μήλο τη ς έρ ιδος" σε μια αντιπαράθεση μετα ξύ τυχοδιωκτών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) A nto ine Bon: LA M OREE FRANQUE, Editions E. de Boccard, Paris, 1969.(2) Σ ο φ ία ς Δ ο α ν ίδ ο υ : ΤΟ Π ΡΙΓΚ ΙΠ ΑΤΟ ΤΗΣ ΑΧΑΙΑΣ, Σ ύ λλο γο ς προς δ ιάδοσιν Ω φ ελίμω ν Βιβλίων, Α θήνα , 1989.(3) Peter Lock: 01 ΦΡΑΓΚΟΙ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ, Ε κδόσεις Ενάλιος, Α θήνα , 1998.(4) W illiam M iller: Η ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗ Ν Ε ΛΛΑ ΔΑ , Ε κδόσεις Ελληνικά Γοάμματα, Α θήνα , 1990.(5) D avid Nicolle-G.A. Em bleton: ITALIAN MEDIEVAL A RM IES 1300-1500, O sprey Publishing, O xford, 1983.(6) ΙΣΤΟ ΡΙΑ TOY Ε Λ ΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ ΕΘ ΝΟ ΥΣ, Εκδοτική Αθηνώ ν, Α θήνα , 1980.(7) Kenneth S etton : THE PAPACY AND THE LEVANT, The Am erican Philosophical Society, Philadelphia, 1976.(8) Kenneth Setton : A HISTORY O F THE CRUSADES, U niversity o f W isconsin Press, M adison, 1969-1990.


Οι τ ε λ ε υ τα ίε ς εβδομ άδες το υ 1955 σ την Κύπρο ή τα ν σ κλη ρ ές για το υς α ν τά ρ τες της ΕΟΚΑ και για το ν αρχηγό της Δ ιγενή

προσωπικά, Ε υρείας έκ τα σ η ς εκκ α θ α ρ ισ τ ικ ές επ ιχ ειρ ή σ εις των βρετανικώ ν σ τρατευμ άτω ν εξα π ολύ θη κα ν από τις αρχές του φθινοπώ ρου στα βουνά της νήσου. Σύλληψ η του αρχηγού θα

σήμαινε πρακτικά και το τέλ ο ς του ένοπ λου αγώνα των Κυπρίων για ένωση με την Ελλάδα. Τα γεγονότα έφ θ α σ α ν σ την κόψη του

ξυ ραφ ιο ύ σ τις 11 Δ εκεμ βρ ίο υ 1955, ό τα ν ο αρχηγός και η ομάδα του κυκλώ θηκα ν από το ν εχ θ ρ ό κοντά στο χωριό Σπ ήλιά ...

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΣΠΗΛΙΩΝΓΡΙΒΑΣ ΚΑΙ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ

ΕΞΟΛΟΘΡΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΥΣ

ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΛΕΤΣΗΣΙσ το ρ ικό ς


Α πό το φθινόπωρο του 1955 οι Βρετανοί επιτελείς στην Κύπρο είχαν συνειδητοποιήσει ότι η καταστολή του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ δεν θα ήταν εύκολη, όπως είχαν εκτιμήσει αρχικά. Οι επιθέσεις της οργάνωσης προσελάμβαναν μαζικό χα

ρακτήρα, τόσο από τις ομάδες κρούσης στις πόλεις, όσο και στις περιοχές του όρους Τροόδους, που ευνοούσαν τα αιφνιδιαστικά κτυπήματα των ανταρτών. Οι κατακτητές της κυπριακής γης είχαν αντιληφθεί ότι στους ορεινούς όγκους του Τροόδους κτυπούσε η καρδιά της ΕΟΚΑ και άρχισαν να προβαίνουν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις. Η εξάρθρωση της οργάνωσης ήταν κάθε άλλο παρά εύκολη, αν συνυπολογιστεί το δύσβατο πολλών περιοχών στο Τρόο- δος, μια έκταση ίση περίπου με τον νομό Αρκαδίας στον ελλαδικό χώρο. Η έλλειψη στρατιωτικής πείρας από την πλευρά των νεαρών Κυπρίων μαχητών αναπληρωνόταν από τον ενθουσιασμό τους και τη μέχρις αυτοθυσίας διάθεσή τους να πλήξουν τον εχθρό και κα- τακτητή. Από την άλλη η αποικιακή διοίκηση, 6άσει των εντολών που έλαβε από το Λονδίνο τον Οκτώβριο του 1955, επέβαλε νέους περιοριστικούς όρους και ποινές. Στις 28 Οκτωβρίου απαγορεύτηκε στους Κυπρίους ο εορτασμός του "Οχι" και ο κυβερνήτης του νησιού, Τζων Χάρντινγκ, προχώρησε ακόμη περισσότερο, κηρύσσοντας ολόκληρο το νησί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τις 26 Νοεμβρίου.

Οι βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις είχαν πλέον διευρυμένες εξουσίες. Οποιος συλλαμβανόταν να μεταφέρει όπλα ή πυρομαχι- κά, έστω και φυσίγγια, θα καταδικαζόταν σε θάνατο. Για δολιοφθορές σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή χώρους κοινής ωφελείας, όπως οι σταθμοί παραγωγής ρεύματος και τα δίκτυα παροχής ύδα- τος, προβλέπονταν ισόβια δεσμά. Οι δημόσιες συγκεντρώσεις απαγορεύτηκαν. Επιτράπηκαν μόνο οι συγκεντρώσεις σε θέατρα, κινηματογράφους και εκκλησίες. Με τέτοιου είδους καταπιεστικά μέτρα σι Βρετανοί είχαν ως στόχο την κατατρομοκράτηση των Ελλήνων της Κύπρου. Ο λαός όμως στην τεράστια πλειοψηφία του τάχθηκε στο πλευρό της ΕΟΚΑ, συνδράμοντας με κάθε τρόπο τους μαχητές της και επιδεικνύοντας αξιοθαύμαστη αντοχή και καρτερικότητα.

Οι επιθέσεις των ανταρτών γίνονταν όλο και πιο συχνές. Βρετανός αξιωματούχος της αποικιακής διοίκησης περιέγραψε σε εμπι- στευτική έκθεσή του την κατάσταση: "Στα τέλη Νοεμβρίου του 1955 μια σειρά από επιθέσεις τόσο στις πόλεις της Κύπρου, όσο και στην ύπαιθρο, κατέδειξε ότι η τρομοκρατική οργάνωση (σ.σ. έτσι χαρακτήριζαν οι Βρετανοί την ΕΟΚΑ) επεκτάθηκε σε ολόκληρο το νησί. Είχαμε ήδη τους πρώτους νεκρούς στρατιώτες μας. Η Αυτού Εξοχότης ο Κυβερνήτης κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος. Η ποινή του θανάτου ήταν πλέον η μόνη έστω και για απλή μεταφορά όπλου. Κατασκευάστηκαν και λειτούργησαν τα πρώτα στρατόπεδα-κρατητήρια".

Στη συνέχεια η έκθεση περιέγραφε την καχυποψία των κατα- κτητών απέναντι στους Ελληνοκύπριους και την αξιοποίηση των Τουρκοκύπριων: "Δεν μπορούσαμε να στηριζόμαστε στους Ελληνες που υπηρετούσαν ως αστυνομικοί. ΓΓ αυτό στραφήκαμε στα μέλη της τουρκοκυπριακής μειονότητας, νομιμόφρονα σε εμάς και α- φοσιωμένα στην υπόθεση της συντριβής της τρομοκρατίας, που ήταν ως επί το πλείστον άνεργα. Μια από τις πρώτες διαπιστώσεις μας, από τις αλλεπάλληλες νέες επιθέσεις των τρομοκρατών, ήταν ότι η ΕΟΚΑ, εκτός από τον αρχηγό της, δ ιέθετε ικανό αριθμό ηγετικών στελεχών, προ πάντων στην Αμμόχωστο και στη Λεμεσσό...".

Μία σειρά επιτυχημένων αιφνιδιαστικών προσβολών βρετανικών στόχων από Κύπριους αντάρτες στο Τρόοδος και στον Πενταδάκτυλο, τον Νοέμβριο του 1955, αύξησε το μένος των αποικιοκρα- τών και τη διάθεσή τους να τελειώνουν με την ΕΟΚΑ.

Τον μήνα εκείνο το νησί γέμισε προκηρύξεις της αποικιοκρατίας με τις φωτογραφίες 15 αγωνιστών που είχαν επικηρυχθεί με5.000 αγγλικές λίρες. Ανάμεσά τους ήταν επίλεκτοι μαχητές όπως ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Μάρκος Δράκος, ο Λάμπρος Καυκαλίδης και ο Χαράλαμπος Μούσκος.

Σπάνια φ ω τογραφ ία του Γζω ργίου Γρίβα. Ε λή φ θη σ τις 29 Ιανουαρ ίου 1956, λ ίγ ες εβ δ ο μ ά δ ες μ ε τά τη μάχη των Σπηλιών.

Βασικός στόχος των Βρετανών ήταν ο εντοπισμός και η σύλληψη του αρχηγού Γεωργίου Γρίβα, που αποκαλείτο ήδη από όλους Δι- γενής, σε ανάμνηση του θρυλικού μεσαιωνικού ήρωα και ακρίτα. Οι επιτελείς τους γνώριζαν πολύ καλά ότι η ΕΟΚΑ, προσωποκεντρική και καθοδηγούμενη από τον αρχηγό της, θα εξαρθρωνόταν εύκολα αν συνελάμβαναν τον Γρίβα. Προς τούτο είχαν εξαπολυθεί πράκτορες, Βρετανοί αλλά και Ελληνοκύπριοι τους οποίους οι πρώτοι πλήρωναν αφειδώς προκειμένου να σπάσουν τα στεγανά της ΕΟΚΑ.

Σε αντιπερισπασμό προς τα καταπιεστικά μέτρα των Βρετανών ο Γεώργιος Γρίβας διέταξε την υλοποίηση της επιχείρησης "Προς την Νίκην". Πλήθος επιθέσεων εξαπολύθηκε από την ΕΟΚΑ σε πα- γκύπρια κλίμακα. Ο ίδιος ο αρχηγός, με ολιγομελή ομάδα, έστησε ενέδρα στις 23 Νοεμβρίου κοντά στο χωριό Κυπερούντα. Πάνω από στενό δασικό δρόμο οι άνδρες έλαβαν θέσ εις ώσπου φάνηκαν δύο οχήματα Land Rover. Οταν οι Βρετανοί βρέθηκαν ακριβώς από κάτω ο Διγενής διέταξε πυρ, βάλλοντας πρώτος. Το προπορευόμενο όχημα έπεσε στον γκρεμό, συμπαρασύροντας τους στρατιώτες που επέβαιναν. Ο συνοδηγός του δεύτερου σηκώθηκε όρθιος προς ανταπόδοση των πυρών. Ο Γρίβας βλέποντάς τον σηκώθηκε και εκείνος. Ακάλυπτος πρόλαβε να πυροβολήσει πρώτος με το πιστόλι του τον Βρετανό, αναγκάζοντας το όχημα να αναπτύξει ταχύτητα για να διαφύγει. Οι μαχητές της ΕΟΚΑ έπειτα αποσύρθηκαν στο χωριό

Β ρ ετα ν ο ί σ τρ α τιώ τες επ ί σ τρ α τιω τικ ο ύ ο χήμα τος σε π εριπολία.

Σπήλιά, βόρεια του οποίου είχαν κατασκευάσει κρησφύγετα.

ΟΙ ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΕΓΚΛΩΒΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΟΚΑ

Από τις αρχές Δ εκεμβρίου η βρετανική αποικιοκρατική διοίκηση έλαβε από προδότ ε ς αξιόπιστες πληροφορίες, που εντόπιζαν το αρχηγείο τη ς οργάνωσης στην ορεινή περιοχή μεταξύ τη ς Κακοπετριάς και του μικρότερου χωριού Σπήλιά. Η ε ξέλ ιξη χαροποίησε τους Βρετανούς, αφού ήταν γΓ αυτο ύς ζωτικής σημασίας να εξαρθρώσουν την οργάνωση πριν η δράση τη ς προσλάβει ανεξέ λ εγ κ τε ς διαστάσεις. Βρετανική πηγή πε- ριέγραψε ως εξή ς την αντίδρασή τους: "Δεν πέρασαν πολλές μέρ ες και η χρυσή ευκαιρία που περιμέναμε μας δόθηκε αιφνιδιαστικά. Εμμισθος πράκτοράς μας μάς έφ ερ ε την πληροφορία ότι στην περιοχή του μικρού χωριού Σπήλιά δεν απ οκλείεται να βρισκόταν το αρχηγείο των τρομοκρατών. Με απόλυτη μυστικότητα σχεδιάσαμε τη ν επιχείρηση. Θα έπαιρναν μέρος 800 από το υς καλύτερ ο υς και πιο σκληρά δοκιμασμένους στρατιώ τες μας...".

Οι πληροφορίες των προδοτών δεν απείχαν από τη ν πραγματικότητα. Στα υψώματα βόρεια του χωριού ο αρχηγός και 12 ακόμα άνδρες τη ς ΕΟΚΑ βρίσκονταν δ ιε σπαρμένοι σε τρία κρησφύγετα, επιμελώς κατασκευασμένα στην πλαγιά και καλυμμένα με φυλλωσιές. Ενα από τα κρησφύγετα, όπου δ ιέμεναν ο Δ ιγενής, ο Α υξεντίου και δύο ακόμη αντάρτες, λειτουργούσε ως αρχηγείο. Λίγα μέτρα πιο πέρα είχε κατασκευαστεί το δ εύ τερο , που χρησίμευε ως μια υποτυπώδης κουζίνα. Στο τρ ίτο δ ιέμεναν οι υ- πόλοιποι. Οι σ υνθήκες διαβίωσης εντό ς των

5 6 κρησφυγέτων ήταν σκληρές, αν και ελήφθη a m πρόνοια να π ροστατεύουν όσο το δυνατόν

καλύτερα από το ν βαρύ χειμώνα του Τροό- δους και τη ν υγρασία. Ως στέγη οι α ντάρτες χρησιμοποίησαν κατά τη ν κατασκευή χοντρά ξύλινα δοκάρια, επάνω στα οποία στηρίζονταν βάσεις από τσίγκο. Πάνω από τους τσ ίγκους είχαν ρ ίξει χώμα, προς απόκρυψη. Στις π λευρές είχε το π ο θ ετη θ ε ί χαλίκι, ώστε να μειώ νεται η υγρασία από το χώμα. Ο ω φέλιμος χώρος δεν υπερέβαινε σε διαστάσεις τα 2x3 μέτρα, το δε ύψος ήταν ενάμισι περίπου μέτρο. Στα κρησφύγετα υπήρχε επάρκεια πυρομαχικών, πάντα στο πλαίσιο των δυνατοτήτω ν, και ξηρά τροφή που μ ε τέ φ ε ραν εκ ε ί από το καλοκαίρι οι αντάρτες, προσφορά των χωρικών: κονσέρβες, παξιμάδια και λίγα όσπρια.

Οι Βρετανοί επ ιτελε ίς σχέδιασαν αιφνιδιαστική προσβολή του χωριού και αποκοπή του από τον έξω κόσμο το χάραμα τη ς Κυριακής 11 Δ εκεμβρ ίου 1955. Δεν γνώριζαν ε πακριβώς τη θέση των ανδρών της ΕΟΚΑ, ο ύ τε αν τα κρησφύγετα βρίσκονταν μέσα στα Σπήλιά ή στις γύρω απότομες πλαγιές. Το Σάββατο οι αντά ρ τες αναπαύονταν, ε κτός του Ρένου Κυριακίδη, σημαντικού σ τελέχους της οργάνωσης, που κα τέβ ηκε στο

χωριό με άλλους δύο για συγκεκριμένο λόγο: περίμεναν έναν οδοντίατρο, που θα το ν οδηγούσαν στα λημέρ ια τους δ ιότι ο Γρίβας υπέφερε από τα δόντια του. Απούσιαζε ακόμα ο Γρηγόρης Α υξεντίου , ο οποίος εκ ινείτο στα υψώματα π ερ ιμετρικά του χωριού για αναγνώριση. Ηταν μια νύκτα ρουτίνας για τους αντά ρτες και τίποτα δ εν προμήνυε την επερχόμενη καταιγίδα...

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΣΠ Η ΛΙΩ ΝΗ νύχτα προχωρούσε ήσυχα, έως ότου

περί τις τρ ε ις τα σκυλιά του χωριού άρχισαν να γαβγίζουν ασταμάτητα. Οι δύο άνδρες που, συνοδεύοντας το ν Ρένο Κυριακίδη, ε ίχαν σκοπιά σε ένα σπίτι του χωριού, οι Μιχά- λης Γεωργιάδης και Ανδρέας Παρίδης, αντι- λήφθηκαν τη ν ανησυχία των σκύλων. Ο Κυ- ριακίδης το υς συνέστησε υπομονή και ψυχραιμία. Η βρετανική αυτοκινητοπομπή έ- φθασε στα Σπήλιά περί τις 05.00 και οι στρατιώ τες διεσπάρησαν στο χωριό. Με τη λεβ ό ες ξύπνησαν το υς χωρικούς, φωνά- ζοντας πως ίσχυε αποκλεισμός και απαγόρευση κυκλοφορίας. Ο Κυριακίδης αντιλαμ- βανόμενος ότι έπρεπε να ενημερω θούν τά χιστα ο αρχηγός και οι λοιποί, πήδηξε από το παράθυρο του σπιτιού για να διαφύγει και να φθάσει στα κρησφύγετα. Σ τάθηκε όμως άτυχος. Επειδή τα σπίτια του χωριού ήταν κτισμένα σε έδαφ ος με μεγάλη κλίση, πήδηξε από ύψος έ ξ ι μέτρω ν με αποτέλεσμα να κτυπήσει. Εφθασε στην έξοδ ο του χωριού, εντοπ ίστηκε και αρνούμενος να παραδοθεί πυροβολήθηκε. Μια βολίδα τον πέτυχε στον ώμο και αμέσως σχεδόν το ν συνέλαβαν. Ομοίως συνελήφθησαν σε κοντινό σημείο οι άλλοι δύο, μαζί με τον οδοντίατρο. Ετσι οι υπόλοιποι στα κρησφύγετα δεν είχαν ιδέα για το ν θανάσιμο κίνδυνο που τους πλησίαζε. Είχε ξημερώ σει πια και πυκνή ομίχλη κάλυ

ψε τη ν περιοχή, κάτι όχι ασυνήθιστο το ν χειμώνα για τις κυπριακές οροσειρές. Το στοιχείο αυτό επέδρασε καταλυτικά στην ε ξέλ ιξη των δραματικών στιγμών. Στο γήπεδο του χωριού οι Βρετανοί συγκέντρωσαν το υς άρ- ρενες κατοίκους προς ανάκριση, όμως κανένας δ εν αποκάλυψε τίποτα για τη ν τα υ τό τη τα των συλληφθέντων.

Ψηλά, στα κρησφύγετα, περί τις 08.00 ο αντάρτης Κυριάκος Κόκκινος, που εκτελού- σε σκοπιά, α νέφ ερε στον αρχηγό ότι δύο βρετανικά φορτηγά διακρίνονταν να κινούντα ι μέσα στο χωριό. Ο Γρίβας, αν και ήταν έ μπειρος και ψύχραιμος, δεν εκτίμησ ε σε όλη τη ς τη ν έκταση τη ν κρισιμότητα της κατάστασης. Οι σύνδεσμοι τη ς ΕΟΚΑ δ εν είχαν δώσει τις τελ ευ τα ίες μ έρ ες καμία πληροφορία για κινήσεις των Βρετανών στην περιοχή και έτσι κα τέλη ξε στο συμπέρασμα ότι επρό- κειτο για περιπολία ρουτίνας. Στα Σπήλιά όμως βρίσκονταν δύο τάγματα του Β ρετανικού Στρατού και κάθε λεπ τό ήταν πολύτιμο. Δύο ώ ρες αργότερα ο Κυριάκος Κόκκινος ανέφ ερ ε άλλα δύο οχήματα, ενώ στις 11.00 ε ντόπισαν ανιχνευτικό σκύλο του εχθρού να κινείτα ι προς τη ν κατεύθυνση των κρησφύγετων. Αμέσως σήμανε συναγερμός. Ο Διγε- νής έ τα ξε το υς άνδρες στις προβλεπ όμενες θ έσ εις μάχης, τα έγγραφα τη ς οργάνωσης θάφ τηκαν στο υγρό έδαφ ος και όλοι ανέμ εναν τη ν έξοδ ο του εχθρού από το χωριό προς την πλευρά τους.

Ο αρχηγός τη ς ΕΟΚΑ περιέγραψε στα "Απομνημονεύματά" του τη ν ένταση των στιγμών: "Εσπευσεν ο ίδιος ο αντίπαλος να με ειδοποιήσει ανοήτως περί τη ς παρουσίας του. Αντάρται, οι οποίοι είχον καταλάβει τας θ έσ εις των, μου ανήγγειλαν ότι εθεά θη κυνηγετικός κύων εγγύς των θέσεώ ν μας, π ροερχόμενος εκ τη ς βορείας πλευράς του χωρίου. Τούτο με ενέβα λεν ε ις υπονοίας, ότι ο αντίπαλος πιθανώτατα επροχώρει προς


Χ ειρ ο β ο μ β ίδ ες και α υ το σ χ έδ ιες βόμ β ες τη ς ΕΟΚΑ, στο Μ ο υσ είο ε& ι/ικ ο α π ελευ θερ ω τικ ο ύ αγώνα στη Λευκω σία .

τας θέσ εις μας, καλυπτόμενος υπό τη ς ομίχλης, και ό τι έκανε την ανοησίαν να μας στείλη προηγουμένως το επισκεπτήριόν του".

Για καλή τους τύχη εκείνη τη στιγμή ε πέστρεψ ε ο Γρηγόρης Α υξεντίου , μετά την πολύωρη απουσία του. Η παρουσία του θ ρ υ λικού “Ζήδρου" θα αποδεικνυόταν, μαζί με τη ν ομίχλη, ο δ εύ τερ ος καταλυτικός παράγοντας στην καταιγίδα που θα ξεσπούσε. Ο Διγενής δ ιέ τα ξε τον Α υξεντίου να προβεί σε ανίχνευση και παρατήρηση και να αναφέρει πιθανές κινήσεις του εχθρού. Εκείνος προ- ω θήθηκε σε μια καλή θέση παρατήρησης, λίγα μέτρα μπροστά από τα κρησφύγετα, και στις 11.30 επέστρεψ ε στο αρχηγείο φ έρνοντας την είδηση: Στα Σπήλιά υπήρχε μεγάλη δύναμη του εχθρού και επισημάνθηκαν αρκετο ί Βρετανοί να κινούνται προς τη ν π λευρά τους, μέσα από ένα στενό μονοπάτι. Η διαταγή του Δ ιγενή δόθηκε χωρίς δεύ τερη σκέψη και τη διέσωσε στα "Απομνημονεύματα" που συνέγραψε αργότερα στην Αθήνα: "Ο Α υξεντίου μου ανέφ ερεν, παρά τη ν πυ- κνοτάτην ομίχλην, ότι παρετήρησεν υπόπτους κινήσεις από την πλευρά των Σπηλιών. Η ώρα θα ήτο περίπου 12-12.30 και, προσανατολισθείς πλέον, μη έχων ουδεμίαν αμφιβολίαν ότι ο αντίπαλος προσπαθεί να μας αιφνιδιάση, έλαβα τη ν απόφασίν μου και έδωσα την ακόλουθον διαταγήν: Ο Α υξεντίου μ ετά μίας ομάδος να επ ιτηρεί προς τη ν κατεύθυνσιν των Σπηλιών, απ' όπου ε- φα ίνετο προελαύνων ο εχθρός. Ευθύς ως ούτος πλησιάσει τας ημετέρ α ς θέσ εις, να 6άλη κατ' αυτού, προειδοποιών ημάς ούτω, και να συμπτυχθεί προς τη ν κατεύθυνσιν ό που θα ευρισκόμεθα. Εγώ μετά των υπολοίπων θα κατελάμβανον περιφερειακώ ς όλον τον χώρο τη ς κορυφογραμμής".

Ο Γρηγόρης Α υξεντίου φ έροντας ένα γερμανικό αυτόματο αναχώρησε αμέσως,

μαζί με τους Χαράλαμπο Μπαταριά και Αλέ- κο Μιχαηλίδη. Ο Μπαταριάς έφ ερ ε οπλοπολυβόλο Bren και ο Μιχαηλίδης ιταλική αραβί- δα. Στους υπόλοιπους άνδρες ο αρχηγός ανέλυσε γρήγορα τη ν κατάσταση. Αν ο αντίπαλος εκτελούσ ε κυκλωτική κίνηση, θα έδ ιναν μάχη μέχρις εσχάτων και θα επ ιχειρούσαν διάσπαση του κλοιού. Αν τους προσέβαλλαν μόνο από μία πλευρά, δεν θα ανταπέδιδαν αλλά θα δ ιέφευγαν από την αν τίθ ετη . Παράλλαξαν τα κρησφύγετα και έ λαβαν θέση μάχης πάνω από τη ν τρ ίτη και ψηλότερη σπηλιά, όχι όμως εντό ς αυτής για να μην εγκλωβιστούν. Εκεί, στην κορυφο- γραμμή, ο αρχηγός διαπίστωσε ότι ο αντίπαλος δ εν είχε καταλάβει τη διάβαση που οδηγούσε στην Κακοπετριά, ο ύ τε είχε προβεί σε άλλες κυκλω τικές κινήσεις. Οι Βρετανοί κ ινούντο εναντίον το υς μόνο από την κατεύθυνση των Σπηλιών. Η ώρα περνούσε βασανιστικά. Οι πρώτες διμοιρ ίες Βρετανών στρατιωτών ανέβαιναν αργά και προσεκτικά προς τα κρησφύγετα. Προπορεύονταν ανι- χνευτικο ί σκύλοι.

Περί τις 15.00 οι πρώτοι Βρετανοί προσέγγισαν τις θ έσ εις του Α υξεντίου και των συμμαχητών του. Η ομίχλη ήταν πλέον πυκνότατη και η ο ρατότητα δεν υπερέβαινε τα 12-15 μέτρα. Ο Γρηγόρης Α υξεντίου, βλέποντας καθαρά το ν εχθρό να πλησιάζει, δ ιέτα ξε πυρ. Τα πυρά ανάγκασαν το υς Βρετανούς να ανακόψουν και να καλυφθούν, σχεδόν αμέσως όμως το Bren των Κυπρίων μαχητών υπέστη εμπλοκή. Ο Α υξεντίου δ ιέ τα ξε τους άλλους δύο να κ ινηθούν προς την κορυφή και να αποκαταστήσουν επαφή με το ν αρχηγό και την ομάδα. Ο ίδιος έμε ιν ε εκεί, προσπαθώντας να καθυστερήσει το ν αντίπαλο. Ουσιαστικά, όπως εύστοχα γράφηκε, "...ο Α υξεντίου, παράτολμος πάντα μέχρι τρέλ- λας, έμε ιν ε και έγινε ζωντανή ασπίδα, για να π ροστατεύσει τον αρχηγό και τους συναγω

ν ιστές του. Εμεινε μόνος αυτός, να καλύψει τη ν υποχώρηση των άλλων. Δ εν δίστασε να αντιμετωπίσει μόνος του τον όγκο των Αγγλων, ενώ σαν στρατιωτικός που ήταν ή ξερ ε ότι κάτω από τις περιστάσεις εκε ίν ες η ενέργειά του ήταν πολύ πιθανό να του στοίχιζε τη ν ζωή".

Ψηλά και κοντά στην κορυφογραμμή ο Δ ιγενής και οι άνδρες του άκουγαν ανήσυχοι τα πυρά, δίχως να μπορούν, λόγω τη ς ομίχλης, να διακρίνουν τ ι γινόταν. Ο αρχηγός τη ς ΕΟΚΑ δ ιέτα ξε δύο α ντάρτες να κατε- βούν προσεκτικά χαμηλότερα και να προσπαθήσουν να εντοπίσουν το ν Α υξεντίου και να το ν βοηθήσουν. Μ ετά από λίγα λεπτά οι δύο άνδρες επέστρεψαν δίχως νεώτερα, ενώ τα πυρά είχαν π λέον σταματήσει. Τότε ο Γρίβας δ ιέ τα ξε αναχώρηση προς την Κακο- πετριά, όπου υπήρχαν πολλά κρησφύγετα και άλλες α νταρτικές ομάδες.

Ο ίδιος ο Α υξεντίου π αρέμενε καλυμμένος πίσω από έναν βράχο, προσπαθώντας να εντοπ ίσει το υς Βρετανούς. Ηταν σίγουρος ότι θα επιχειρούσαν να το ν κυκλώσουν και δεν έπεσε έξω σε αυτόν το ν υπολογισμό. Ε κμεταλλευόμενος τη ν πυκνότατη ομίχλη κατηφόρισε σε μια μικρή ρεματιά, ενώ τα υ τόχρονα είδε δύο ομάδες στρατιωτών να ανεβαίνουν στις δύο πλαγιές που υψώνονταν αριστερά και δεξιά. Στο μυαλό του πέρασε η σκέψη να παραπλανήσει το ν εχθρό, αν και η θέση που έλαβε στη μικρή χαράδρα θα σή- μαινε εγκλωβισμό του και πιθανώς εξόν τω σή του. Οι δύο περίπολοι των Βρετανών συνέχισαν να κινούνται στις δύο πλαγιές και ο Α υξεντίου δ ιέκρ ινε θ ολές τις φ ιγούρες των στρατιωτών 20 περίπου μέτρα από αυτόν.

Τη στιγμή που έκρινε ως κατάλληλη ο "Ζήδρος" άρχισε να βάλλει, πότε προς τη μία περίπολο και π ότε προς τη ν άλλη. Τα πρώτα εκείνα πυρά του φα ίνετα ι πως ήταν εύσ το χα, αφού δύο ή τρ ε ις Βρετανοί έπεσαν στη γη τρεκλίζοντας, ενώ οι υπόλοιποι καλύφθηκαν. Ο Α υξεντίου άλλαξε θέση, καλύφθηκε πίσω από άλλο βράχο και συνέχισε να βάλλει και κατά των δύο πλευρών. Οι Βρετανοί ήταν πεπεισμένοι ό τι ο εχθρός βρισκόταν απέναντι τους. Η κάθε περίπολος άρχισε να βάλλει κατά τη ς άλλης με πυκνά πυρά και δίχως να υπάρχει οπτική επαφή. Ο Γρηγόρης Α υ ξε ντίου κα τέβηκε στο βάθος τη ς χαράδρας, αφού πρόλαβε και έρ ιξε δύο χειροβομβίδες και ενώ οι βολίδες περνούσαν ξυστά πάνω από το κεφάλι του. Τα δύο βρετανικά απο- σπάσματα, σίγουρα το καθένα ότι πυροβολούσε κατά του εχθρού, συνέχισαν την αλ- ληλοεξόντω σή το υ ς και ο Α υξεντίου με τα χύτατη κίνηση δ ιέφ ευγε. Δ εκά δες ήταν οι νεκρο ί και οι τρα υμα τίες μέσα στην αλλοφροσύνη και στον πανικό που κατέλαβε το υς Βρετανούς. Δύο σκυλιά που μυρίστηκαν τον "Ζήδρο" έ τρ ε ξα ν πίσω του, σ ταμάτησαν όμως το κυνηγητό λίγο μετά. Ο τε λ ε υ τα ίος κίνδυνος είχε περάσει. Επεσε το σκοτάδι, καθώς ήταν χειμώνας και το υψ όμετρο μεγάλο, δ ιευκολύνοντας ακόμη περισσότερο το ν Κύπριο μαχητή και μελλοντικό ηρωομάρτυρα.

57


Το ύψωμα πίσω από το χω ριό Σπήλιά όπου ήτα ν το κ ρ η σ φ ύ γετο του Γοίβα και τη ς ομ ά δας του .

Για τη φονική σύγκρουση, κατά τη ν οποία τα δύο βρετανικά αποσπάσματα αλλη- λοεξοντώ νονταν επί 20 περίπου λεπτά, υπάρχουν τρ ε ις μαρτυρίες που συγκλίνουν στην περιγραφή τους: α υ τές του αρχηγού Γεωργίου Γρίβα-Διγενή, του Γρηγόρη Α υξε ντίου που πρωταγωνίστησε και των Β ρετα νών. Καθεμία παρουσιάζει το δικό τη ς ενδ ιαφέρον. “Θα ή το περίπου 15.00 ό τε ήκουσα το υς πρώτους πυροβολισμούς εκ τη ς κα- τευθύνσ εω ς του Α υξεντίου", σημείωσε ο Δι- γενής. “Τούτο ή το απόδειξις ό τι ο προχωρών αντίπαλος ηνάγκασε το ν Α υξεντίου να βάλη κατ' αυτού, ως ήτο η διαταγή μου. Αμέσως μ ετά το υς πυροβολισμούς, συμφώνως προς το σχέδιον ...διολίσθησα άνευ χρονοτριβής,

5 8 μεθ ' όλων των ανδρών μου διά του σημείου τη ς τοποθεσίας το οποίον μου εξησφάλιζε τη ν κατεύθυνσιν προς τη ν Κακοπετριάν, χωρίς να πυροβολήσωμεν ή να γίνω μεν καθ' οι- ονδήπ οτε τρόπον αντιληπτοί. Ούτω εσχημα- τίσθη κενόν μετα ξύ των δύο συγκροτημάτων του εχθρού, του ενός προχωρούντος προς βορράν και του ετέρ ο υ προχωρούντος από βορράν προς νότον. Ενώ ημείς δ ιεφ εύ- γομεν προς δυσμάς, τα ανωτέρω δύο συγκροτήμα τα του αντιπάλου συνηντήθησαν και μη δυνάμενα να αναγνωρισθούν, λόγω τη ς π υκνοτάτης ομίχλης, αλληλοεπυροβο- λήθησαν με αποτέλεσμα να υπάρξουν ν ε κροί και τραυματίαι. Κατά πληροφορίας το σύνολον αυτών α νήλθε εις 50 περίπου. Εκ των ημετέρω ν ουδείς έπαθε...".

Η π ιστότητα τη ς περιγραφής του αρχηγού της ΕΟΚΑ επιβεβαιώ θηκε από εκείνη που αποτυπώθηκε σε απόρρητη έκθεση των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων: “Ηταν η πρώτη φορά που τα σ τρατεύματά μας θα έρχονταν σε απευθείας επαφή με τους τρ ο μοκράτες". Η επισήμανση των Βρετανών ή ταν ιδιαίτερης σημασίας. Μέχρι τό τ ε οι επιθ έσ εις της ΕΟΚΑ δεν ή ταν παρά αιφνιδιασ τικές προσβολές, κυρίως αυτοκινητοπο- μπών, και ταχεία απαγκίστρωση, χωρίς εκ

του συστάδην μάχη. Για πρώτη φορά δινόταν στους αποικιοκράτες η ευκαιρία να ε γκλωβίσουν την π ολυτιμότερη ομάδα της ΕΟΚΑ και τον ίδιο το ν αρχηγό τους, αναγκά- ζοντάς τους να δώσουν μάχη. Η βρετανική εκδοχή τη ς σύγκρουσης συνέχιζε: "Οι άνδρες μας, χωρισμένοι σε δύο φάλαγγες, βάδισαν με σκοπό να σχηματίσουν κλοιό, έτσι ώστε να μην υπάρχει τρόπος διαφυγής των τρομοκρατώ ν (σ.σ. από εδώ προκύπτει το ό τι αγνοούσαν ότι ο Γρίβας και οι άνδρες του είχαν ήδη αποσυρθεί ψηλότερα). Ενώ όλα έδειχναν ότι ο κλοιός γύρω από το υς τρ ομ οκρά τες σ τένευε θανάσιμα και κάθε προσπάθεια να διαφύγουν θα ήταν μάταιη, η επιχείρηση ε ξελ ίχθ η κε ξαφνικά και απροσδόκητα σε αιματηρή τραγωδία. Οι άνδρες μας, που βάδιζαν σε δύο σειρές, παραπλα- νήθηκαν από τα πυρά των τρομοκρατών, που παρενεβλήθησαν μετα ξύ το υς (σ.σ. εδώ φαίνεται πόσο επ ιτυχημένη υπήρξε η ενέρ γεια Α υξεντίου, αφού οι Βρετανοί έκαναν λόγο για πολλούς, ενώ ήταν ένας και μοναδικός εκείνος που έβαλλε εναντίον τους). Αποτέλεσμα, μέσα στην ομίχλη που επικρατούσε, ή ταν να συγκρουστούν μετα ξύ τους και να αλληλοφονευθούν. Από το υς αξιωματικούς και τους στρατιώ τες μας 12 φονεύ- θηκαν".

Στη συνέχεια το βρετανικό κείμενο ε ξ έ φραζε τη ν απογοήτευση των συντακτών του, αφού μία νίκη στα Σπήλιά θα σήμαινε, με τη ν εξόντω ση του Γεωργίου Γρίβα, το τ έ λος του εθνικοα π ελευθερω τικού αγώνα των Ελλήνων τη ς Κύπρου: "Μέσα στο πανδαιμόνιο οι τρ ομοκρά τες κατόρθωσαν και δ ιέφ υ γαν. Παρά την καταδίωξή τους από στρατιώτε ς και ανιχνευτικούς σκύλους, κατάφεραν μέσα στο επερχόμενο σκοτάδι να εξαφ α νιστούν. Από μερικά όπλα και εφόδια, αλλά προ πάντων από μια σειρά θαυμάσια κατασκευασμένα κρησφύγετα, δ εν υπήρχε αμφιβολία ό τι επ ρόκειτο περί αρχηγείου, αν όχι για το γενικό αρχηγείο των τρομοκρατών.

Β ρ ετα ν ό ς σ τρ α τιώ τη ς ε ισ έρ χ ετα ι σε ορεινό κ ρ η σ φ ύ γετο τη ς ΕΟΚΑ, υπό το βλέμμα του α ξιω ματικού του .

Στο τέλος, προς κατάπληξή μας, διαπιστώσαμε ότι χάσαμε μία μοναδική ευκαιρία για ολοκληρωτική νίκη. Νίκη που θα σήμαινε το τέλο ς τη ς τρομοκρατίας...".

Εξαιρετικά γλαφυρή και με χιουμοριστική διάθεση υπήρξε η κατάθεση του ίδιου του Γρηγόρη Α υξεντίου. Λ ίγες η μ έρ ες μετά έγραψε ένα γράμμα στον φίλο και συναγωνιστή του Σωτήρη Ελληνα, επίσης μέλος της ΕΟΚΑ: “Ελαβα το γράμμα σου και είδα την άδικη ανησυχία σου για το βιολί μου (εννοεί το αυτόματο όπλο του, που δεν το αποχωριζόταν ποτέ). Το δικό μου το βιολί δεν πρόκειτα ι να πέσει π οτέ στα χέρια των Κότσιη- δων (εννοεί το υ ς Αγγλους) όσο είμαι ζωντανός. Το έχω τώρα που σου γράφω στα γόνατά μου και είμαι υπερήφανος για αυτό, γ ια τί έ παιξα κάτι όμορφους σκοπούς στην περίπτωση που μου γράφεις. Εστησα ένα σπουδαίο παιχνίδι στους Κότσιηδες, που θα το θυμούντα ι όσο υπάρχει βρετανικός στρατός. Εβαλα δύο τάγματα και αλληλοσυ- γκρούστηκαν και γέμισαν τη ν χαράδρα πτώματα κι εγώ έφυγα κατρακυλιστός, με τον τρόπο που ξέρεις , μέσα από τα μάτια τους. Είχα και συνοδεία δύο από τα περίφημα σκυλιά τους. Είναι πάντως τη ς τύχης μου να με κυνηγάει η προδοσία, όπου κι αν πάω. Κι εδώ που βρίσκομαι, δ εν πρόλαβα να καλοκάτσω κι εφάνη αμέσως ο προδότης. Τώρα τρέχω διαρκώς κυνηγημένος από τη ν προδοσία και το μόνο που έχω να σου τονίσω είναι να φυλάγεσαι από αυτήν...".

Η ΔΙΑΦΥΓΗ ΤΩΝ ΜΑΧΗΤΩΝ ΤΗΣ ΕΟΚΑ

Μ ε τον τρόπο αυτό οι Βρετανοί υπέστησαν πανωλεθρία. Οι αντά ρ τες κινήθηκαν τα-


Β ρ ετα ν ό ς α ξιω μ α τικό ς επ ιδ ε ικ νύ ε ι σ τους δημοσ ιογρ άφ ους κατα σ χε& έντα οπλισμό της ΕΟΚΑ. Σ τα Σπήλιά οι κ α τα κ τη τέ ς δεν μπόρεσαν να εγκλω βίσουν και να συλλάβουν τον αρχηγό τη ς οργάνω σης.

χύτατα απομακρυνόμενοι από τη ν περιοχή των Σπηλιών, μόνος του ο Α υξεντίου, ο Διγε- νής και οι υπόλοιποι μαζί. Ο Α υξεντίου χρη σιμοποίησε την πυξίδα του, αφού μέσα στο σκοτάδι και τη ν ομίχλη ήταν αδύνατο να προσανατολιστεί. Κ ινήθηκε ανατολικά, προς το μικρό χωριό Καννάβια, όπου έφθα- σε αργά τη ν νύκτα σε κακή κατάσταση. Πέ- ρασε μέσα στο πρώτο σπίτι που βρήκε και ζήτησε να φωνάξουν τον ιερέα. Σε λίγο συ- ναντήθηκε με τον παπά Αλέξανδρο Στυλιανού. Τον έκρυψαν στην εκκλησία του μικρού χωριού, όπου ο Γρηγόρης Α υξεντίου έμε ινε τρ εις η μέρες και νύκτες. Την τέτα ρ τη νύκτα, 15 Δ εκεμβρ ίου του 1955, δ εν υπήρχε φεγγάρι και έβρεχε ασταμάτητα. Ο Α υ ξεν τίου έκρινε πως δύσκολα θα εκινούντο βρεταν ικές περίπολοι στην περιοχή και έτσ ι ε- γκα τέλειψ ε τα Καννάβια και κ ινήθηκε προς το γειτονικό χωριό Λαγουδερά.

Πώς κινήθηκαν όμως ο Δ ιγενής και οι λοιποί άνδρες τη ς ομάδας; Οπως προανα- φ έρθηκε, από την τρ ίτη και ψ ηλότερη σπηλιά άκουγαν καθαρά τις ριπές από τη μάχη του Α υξεντίου με το υς Βρετανούς. Αδυνατώ ντας να αποκαταστήσουν επαφή μαζί του κινήθηκαν προς την κατεύθυνση της Κακο- πετριάς, που ήταν μεγάλο κεφαλοχώρι της περιοχής. Περί τις 17.30 ο αρχηγός έδωσε διαταγή για ολιγόλεπτη ανάπαυση, αφού άρχισε να π έφ τει το σκοτάδι και βρίσκονταν πια σε απόσταση ασφαλείας από τα Σπήλιά. Στην ευρ ύτερ η περιοχή όμως εκινούντο δ ε κάδες βρετα νικές περίπολοι και όταν σταμάτησαν για να ξαποστάσουν, καλά καλυμμένοι ανάμεσα σε δένδρα και θάμνους, διέ- κριναν έναν στρατιώτη που είχε μαζί του α- ν ιχνευτικό σκύλο. Λίγα μέτρα πιο πίσω ακολουθούσε η υπόλοιπη περίπολος, με τα όπλα προτεταμένα.

Οι σ τιγμές ήταν εξα ιρετικά κρίσιμες και η παραμικρή κίνηση θα μπορούσε να αποκα- λύψει τη θέση τους. Ο προπορευόμενος στρατιώτης δεν μπόρεσε να α ντιληφ θεί την παρουσία τους παρά τη βοήθεια του σκύλου και τους παρέκαμψε στα 50 περίπου μέτρα. Οι υπόλοιποι όμως διασκορπίστηκαν ερ ευ νώντας τη ν περιοχή. Ενας μάλιστα πλησίασε στις θέσ εις απόκρυψής το υς σε απόσταση τριών μόνο μέτρων. Αυτό που το υς έσωσε ή ταν η καλή απόκρυψη και το ό τι επ ικρατούσε πλέον απόλυτο σκοτάδι. Οταν ο εχθρός απομακρύνθηκε ο Γρίβας έδωσε διαταγή να χωριστούν σε δύο ομάδες, ώστε να αυξη θούν οι π ιθανότητες ασφαλούς απαγκίστρωσής τους. Η μεγαλύτερη ομάδα, αποτε- λούμενη από οκτώ άνδρες, με ε ξα ντλητική πορεία κατόρθωσε να φθάσει στα Λαγουδε- ρά. Εκεί συνάντησε το ν Γρηγόρη Α υξεντίου και διαπίστωσε με χαρά ό τι ήταν ζωντανός. Από τα χείλη του άκουσαν πως εκείνος είχε παραπλανήσει τους Βρετανούς στη χαράδρα, ωθώντας το υς στην αλληλοεξόντωση. Η στιγμή ήταν φορτισμένη από συγκίνηση.

Ο ίδιος ο αρχηγός όταν η 12μελής ομάδα χωρίστηκε στα δύο κράτησε κοντά του τρ εις άνδρες: το ν Λάμπρο Καυκαλίδη, τον Χαρίλαο Ξενοφώ ντος και τον Ευαγόρα Πα-

παχριστοφόρου. Είχαν αποφύγει το ν κίνδυνο εντοπισμού τους, αλλά ήταν πλέον ασέληνη νύκτα και το ψύχος δριμύ. Εκινούντο σχεδόν στα τυφλά. Μάλιστα αναγκάστηκαν κατά τη νυκτερ ινή το υς πορεία να βαδίζουν αργά και προσεκτικά, κρατώντας ο καθένας το χέρι του μπροστινού του, για να μη χαθούν. Η κλίση του εδάφ ους σε ορισμένα σημεία γινόταν πολύ μεγάλη και γκρεμο ί μεγάλου βάθους έχασκαν κάτω από τα πόδια τους. Σε μια περίπτωση ο Δ ιγενής κινδύνεψε να πέσει στο κενό, κα τάφ ερε όμως να κρατήσει την ισορροπία του. Περπάτησαν οι τέσσερις το υς αδιάκοπα, με μικρά δ ιαλείμματα, αφού εκτίμησαν ορθά ότι μετά τη σύγκρουση στα Σπήλιά ο τόπος θα πλημμύριζε από ν έες βρετανικές μονάδες.

Τα μεσάνυκτα, 11 προς 12 Δεκεμβρίου, βρίσκονταν ήδη σε σχετικά ασφαλές σημείο και περί τις 03.00 προσέγγισαν την Κακοπε- τριά. Δ εν διακινδύνευσαν όμως να εισέλ- θουν στο χωριό. Επεσαν στο υγρό χώμα και υπό δυνατή βροχή, τελείω ς εκ τεθ ε ιμ ένο ι και εξαντλημένο ι, προσπάθησαν να αποκοιμηθούν.

Οταν ξημέρω σε ο αρχηγός προσπάθησε από το ύψωμα όπου βρίσκονταν να προβεί, μετά από παρατήρηση, σε μία στοιχειώδη ε κτίμηση τη ς κατάστασης. Ολα φαίνονταν ή συχα εντό ς του χωριού. Σ την πραγματικότητα στην Κακοπετριά βρισκόταν δύναμη 150 περίπου Βρετανών, που είχαν καταλύσει ε κεί από τη ν π ροηγουμένη και εκείνη την ώρα προφανώς κοιμούνταν. Ο Ευαγόρας Πα- παχριστοφόρου προχώρησε με προφυλάξε ις στο χωριό και αποκατέστησε επαφή με το υς εκε ί συνδέσμους τη ς ΕΟΚΑ. Το απόγευμα επέστρεψ ε στο ύψωμα και έφ ερε

στους άλλους τρ ε ις φαγητό. Η ομάδα ήταν εξα ντλημ ένη , δίχως νερό και φαγητό επί 30 ώρες, κι έτσι ανακουφίστηκε προσωρινά. Εφαγαν, περίμεναν υπομονετικά να νυκτώ- σει και με πολλές π ροφυλάξεις βρέθηκαν νωρίς το βράδυ στην Κακοπετριά, αγνοώντας ότι σ τάθμευε εκ ε ί το βρετανικό στρατιω τικό απόσπασμα. Κατέφυγαν στο σπίτι του Νίκου Πιτσιλλή, μυημένου στην ΕΟΚΑ, όπου αναπαύθηκαν. Ο Γρίβας θα είχε λίγο χρόνο προς εκτίμηση τη ς κατάστασης. Η σύντομη παραμονή το υ ς εκ ε ί δ ιανθίστηκε από τα σχόλια της γυναίκας του ιδιοκτήτη, της Μ ελπ ομένης Πιτσιλλή, η οποία δεν γνώριζε, ο ύ τε μπορούσε να φανταστεί ό τι ο Δ ιγενής ήταν στο σπίτι της. Ας δούμε πώς αφηγήθη- κε το περιστατικό ο Λάμπρος Καυκαλίδης: "Μ ετά τη μάχη στα Σπήλιά καταφέραμε κατάκοποι και φθάσαμε στην Κακοπετριά, στο σπίτι του Νικόλα του Πιτσιλλή. Η γυναίκα του Νικόλα, η Μέλπω, βλέποντας τον Δ ιγενή αξύριστο και κατακουρασμένο και αγνοώντας τη ν τα υ τό τη τά του, το ν λυπήθηκε και μας είπε:

-Τι το ν κουβαλάτε τον καημένο το ν γέρο μαζί σας;

Της απαντήσαμε:-Τι να κάνουμε θειά, το ν φ έραμε να μας

μαγειρεύει λίγο και άμα τελειώ σουν οι φασαρίες θα τον σ τείλουμε στην κυρά του.

Ο αρχηγός γέλασε, ενώ η κυρά-Μέλπω συνέχισε:

-Καλά θα κά μ ετε γ ιέ μου, γιατί είναι γ έ ρος άνθρωπος κι είναι κρίμα".

Οι τέσσερις συναγωνιστές αναχώρησαν από το σπίτι του Πιτσιλλή τη ν επόμενη νύ κτα, 13 Δ εκεμβρ ίου, οπότε για καλή το υς τύ χη έβρεχε καταρρακτωδώς. Εγκατέλειψαν


τη ν Κακοπετριά και επί δύο η μέρ ες βρήκαν καταφύγιο στο κρησφύγετο του Ντα6έλη. Ο Ν ταβέλης, του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Γρηγόρης Γρήγορός, ή ταν αντάρτης τη ς ΕΟΚΑ. Εισηγήθηκε στον Γρίβα να εγκα- ταλείψ ουν όλοι μαζί τα εκ ε ί κρησφύγετα δ ιότι εκτίμησ ε ότι ήταν προδομένα στους Βρετανούς. Ο αρχηγός αποφάσισε να κατέ- 6ουν πάλι στην Κακοπετριά. Κατέλυσαν στο σπίτι φιλικού τους ζεύγους και περίμεναν σύνδεσμο τη ς ΕΟΚΑ, να τους ενημερώ σει για τις κινήσεις των Βρετανών. Ηταν Βράδυ τη ς 15ης Δ εκεμβρ ίου και είχαν περάσει τέσ σερα 24ωρα από τη μάχη των Σπηλιών, ήταν όμως βέβαιο ότι ο εχθρός προέβαινε όλο αυτό το διάστημα σε κινήσεις εντοπισμού

60 τους.Ο Γρίβας και οι συναγωνιστές του δ εί

πνησαν στο φιλικό σπίτι. Αργά το βράδυ κα- τέφ θασ ε ο γιος τη ς οικογένειας. Ο νεαρός εργαζόταν στις βρετα νικές στρατιω τικές βάσεις και ή ταν πράκτορας των Βρετανών. Το τελευ τα ίο φυσικά οι άνδρες της ΕΟΚΑ το αγνοούσαν. Δ εν απ οκλείετα ι ο αρχηγός να υποψιάστηκε κάτι, καθώς ήταν πολύ επιφυλακτικός απέναντι σε κάθε άγνωστο. Ετσι δ ιέ τα ξε εσπευσμένα αναχώρηση. Η κίνησή του απ οδείχθηκε σωτήρια. Μόλις έφυγαν ο γιος τη ς ο ικογένειας ειδοποίησε αμέσως το υς αξιω ματικούς τη ς δύναμης που στάθμευε στην Κακοπετριά. Ο αρχηγός της ΕΟΚΑ και οι άνδρες του μόλις που πρόλαβαν να εγκαταλείψ ουν το χωριό.

Αναζήτησαν καταφύγιο στα γύρω υψώματα, ενώ ξημέρω νε η 16η Δ εκεμβρίου. Καλά κρυμμένοι, έβλεπαν χαμηλά στον αμαξιτό δρόμο να δ ιέρχετα ι βρετανική φάλαγγα. Περισσότεροι από 1.200 στρατιώ τες έζωσαν τη ν Κακοπετριά και τα γειτονικά χωριά Γαλά- τα και Ευρύχου, σίγουροι ό τι η ηγεσία της ΕΟΚΑ βρισκόταν στην περιοχή. Η καταδίωξη ή ταν ανηλεής. Ο Δ ιγενής, ακατάβλητος, προσπάθησε να αποκαταστήσει μέσω των συνδέσμων επαφή με τις ανταρτικές ομά

δ ες τη ς ευρ ύτερη ς περιοχής. Είχε όμως προσβληθεί από γρίππη, συνέπεια των ε ξα ντλητικώ ν πορειών υπό βροχή, και υπέφερε πάντα από τα δόντια του.

Νοτιοδυτικά τη ς Γαλάτας, σε δύσβατο σημείο, έδωσε εντολή να κατασκευαστεί τα χύτατα νέο κρησφύγετο, αφού υπήρχαν πολλές π ιθανότητες τα ήδη υπάρχοντα να έ χουν προδοθεί. Παρά τη γρίππη που τον τα λαιπωρούσε ο αρχηγός σ υμμετείχε κανονικά στην κατασκευή του νέου το υς κρησφύγετου. Το βράδυ τη ς 16ης Δ εκεμβρ ίου αποκατέστησ ε επαφή με τις άλλες α ντα ρτικές ομάδες και έδωσε εν το λές και οδηγίες.

Τα μεσάνυκτα άρχισε πάλι να βρέχει και αναγκάστηκαν όλοι το υς να κο ιμηθούν πάνω στο βρεγμένο χώμα, αφού το κρησφύγετο δ εν ήταν έτοιμο. Ο κίνδυνος όμως σταδιακά απομακρυνόταν. Οι κακές καιρικές συνθήκες δεν επ έτρεψ αν στον αντίπαλο να εξαπολύσει εκκαθαρισ τικές επιχειρήσεις. Παράλληλα οι Βρετανοί εκτιμούσαν ότι ο Γρίβας βρισκόταν πάντα σε κρησφύγετο σε κάποιο από τα γειτονικά χωριά.

ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ ΠΑΛΙ ΑΣΦΑΛΕΙΣ

Η εβδομάδα εκείνη , αμέσως μετά τη μάχη των Σπηλιών και μέχρι τις 17 Δ εκεμβρίου 1955, ήταν πραγματικά ένας γολγοθάς για το ν αρχηγό και τους μαχητές τη ς ΕΟΚΑ. Στα Σπήλιά το ύς έσωσε η αυταπάρνηση του Γρήγορή Α υξεντίου , που έμε ινε συνειδητά μόνος για να καλύψει τη ν απαγκίστρωση των υπολοίπων ενώ γνώριζε πως ήταν επικηρυγ- μένος και τι θα ακολουθούσε ενδεχόμενη σύλληψή του. Οι κινήσεις του Δ ιγενή απέδειξαν για πολλοστή φορά την άριστη αντίληψη, εκ μέρους του, των αρχών και των τα κτικών του ανταρτοπολέμου. Αποφασιστικός, ορθολογιστής, αλλά και με διαίσθηση, ο Γρίβας αποδείχθηκε ικανότατος ηγέτης. Η π ρονοητικότητά του διασφάλισε τη ν επιβίω

ση τη ς ΕΟΚΑ, όπως στην περίπτωση της προδοσίας στο σπίτι τη ς Κακοπετριάς, όταν διαισθανόμενος ότι κάτι δεν πήγαινε καλά δ ιέ τα ξε αναχώρηση.

Αξιοθαύμαστη υπήρξε όλο αυτό το διάστημα η καρτερ ικό τη τα και η δύναμη ψυχής των ανδρών τη ς ΕΟΚΑ. Αντεξαν επί μερόνυ- κτα στο κρύο και στη συνεχή βροχή, λαμβά- νοντας ως παράδειγμα το ν ίδιο το ν αρχηγό που παρά τα 58 χρόνια του και την ασθένειά του, κοιμόταν όλο το διάστημα της καταδίωξής το υς ελάχιστα και σ υμμετείχε σε κάθε δραστηριότητα και εργασία.

Γνωρίζοντας καλά ότι το ηθικό των στρατιωτών του εχθρού κατακρημνιζόταν ο Γρίβας εξέδω σε προκήρυξη, με απ οδέκτες το υς Βρετανούς: "Αγγλοι στρατιώται, Η νίκη τη ν οποίαν διατυμπανίζει ο στρατάρχης σας στα Σπήλιά εναντίον των πατριωτών της ΕΟΚΑ, σας εστοίχισε περί τους 100 νεκρούς και τραυματίας, ενώ εις ημάς κανέναν. Επέ- σατε ε ις παγίδαν που εστήθη. Θα π άρετε και άλλα μαθήματα, εσείς και ο στρατάρχης σας, εάν εξα κο λου θή σ ετε να κτυπάτε τους Κυπρίους αγωνιστάς τη ς ελευθερ ίας. Οι αρχηγοί σας, σάς αποκρύπτουν τας πραγματικός απώλειας σας. Συντόμως θα σας τας κοινοποιήσωμεν ημείς...".

Εκτός από την ανασύνταξη των καταπονημένω ν ομάδων ο αρχηγός είχε να α ντιμετωπίσει και να δ ιαλευκάνει τη ν προδοσία που οδήγησε τους Βρετανούς στα Σπήλιά. Απέναντι στους π ροδότες η ΕΟΚΑ δεν είχε περιθώρια για οίκτο, δ ιότι έπρεπε να περιοριστούν ανάλογα κρούσματα στο μέλλον. Οπως αποδείχθηκε τελικά, τα κρησφύγετα αποκάλυψαν στους κα τα κτη τές δύο Κύπριοι. Ο ένας ήταν ο δασοφύλακας Κώστας Ζα- βρός και ο άλλος ανήκε στην ο ικογένεια Φάντη, τα μέλη της οποίας ήταν πράκτορες του εχθρού. Κατόπιν δ ιαταγής του Γρίβα ο Ζαβρός εκ τελέσ τη κ ε από τη ν ΕΟΚΑ. Στην ε σωτερική τσέπη του σακκακιού του βρέθ η κε και βρετανική επιταγή ύψους 400 αγγλικών λιρών. Επίσης εκτελέσ τηκα ν μερικοί από τη ν προδοτική ο ικογένεια των φάντη- δων. Ο νεαρός στην Κακοπετριά που είχε σπεύσει να ειδοποιήσει το υς Βρετανούς για να συλλάβουν το ν αρχηγό της ΕΟΚΑ και το υς συνοδούς του, εκ τελέσ τη κ ε ως προδότη ς λίγο αργότερα στη Λεμεσσό, χωρίς να το ν συγχωρήσουν ούτε οι ίδιοι οι γονείς του, όπως χαρακτηριστικό γράφηκε.

Ταυτόχρονα π ερ ιήλθε σε γνώση του αρχηγού τη ς ΕΟΚΑ μια κακή είδηση, που δεν τη ν ανέμεναν: Ενώ οι κατάκοποι άνδρες ανασυντάσσονταν στα νέα κρησφύγετα τα οποία κατασκεύασαν, σημειώθηκαν οι πρώτ ε ς απώλειες σε μάχη με τους Βρετανούς σε άλλο σημείο του νησιού. Συγκεκριμένα στις 15 Δ εκεμβρίου στο δυτικό τμήμα της Κύπρου, στη θέση Μερσινάκι, ανάμεσα στη Χρυσοχού και στον Πύργο Τηλλυρίας, τέσ σερις μαχητές της ΕΟΚΑ έστησαν ενέδρα αναζητώντας εχθρικό στόχο. Επικεφαλής το υς ήταν ο Μάρκος Δράκος, σημαίνον σ τέλεχος τη ς οργάνωσης και γενναίος αγωνιστής. Οταν φ ά νηκε διερχόμενο όχημα με

Κ α τασ χε& έντα όπλα και

π υρομαχικά τη ς ΕΟΚΑ.


Γο κ ρ η σ φ ύ γετο που χρ η σ ίμ ευ ε ως κουζίνα. Δ ια κ ρ ίνο ν τα ι οι ξύ λ ινες δοκο ί σ την οροφή και οι π έτρ ες στα πλευρικά το ιχώ μα τα.

δύο Βρετανούς οι άνδρες της ΕΟΚΑ άνοιξαν πυρ. 0 οδηγός φ ονεύ θη κε ακαριαία, όμως ο δ εύ τερ ο ς επιβάτης, ο ταγματάρχης Μπράιαν Κούμπ, ανταπέδωσε τα πυρά. 0 Μάρκος Δράκος τραυματίσ τηκε. 0 Χαράλαμπος Μούσκος, πρώτος εξά δελφ ο ς του Μακαρίου, έπεσε νεκρός. Κατά μία εκδοχή ο Κούμπ το ν φόνευσε εν ψυχρώ, αφού τον τραυμάτισε. Ο Μούσκος, ε ξα ίρ ετο ς αγωνιστής με μεγάλο ηθικό ανάστημα, ή ταν ο πρώτος νεκρός τη ς ΕΟΚΑ στα πεδία των μαχών. Σ την κηδεία του, που ακολούθησε μετά από τρ εις μέρες, παραβρέθηκαν περισσότεροι από 5.000 άνθρωποι. Οι κα τα κτη τές δεν σεβάστηκαν ο ύ τε τη θρησκευτική διαδικασία. Κατά τη νεκρώσιμη πομπή επ ιτέθηκαν με λύσσα στους παρευρισκόμενους με ρόπαλα και δακρυγόνα.

Στα νέα κρησφύγετα τη ς Γαλάτας ο Διγε- νής π ληροφορήθηκε με θλίψη τον χαμό του Μούσκου. Τόνισε στους άνδρες ότι από την ώρα που επελέγη ο δρόμος της ένοπλης πάλης, αναπόφευκτα θα έρχονταν θυσ ίες και θα υπήρχαν νεκροί. Η απώλεια του συμμαχητή τους δεν θα έπρεπε να το υς λυγίσει, αλλά να το υ ς οπλίσει με σθένος ώστε να εκ δικηθούν. Υπό α υ τές τις σ υνθήκες και ε ξα σφαλίζοντας παράταση για τη ν επιβίωση και τη ν ανασύνταξη τη ς ΕΟΚΑ, μετά τη μάχη και το ν απεγκλωβισμό από τα Σπήλιά, ο αρχηγός και οι άνδρες του γιόρτασαν τα Χριστούγεννα του 1955.

Λίγες η μέρ ες πριν από τη μεγάλη γιορτή τη ς Χριστιανοσύνης ολοκληρώ θηκε η κατασκευή των νέων κρησφύγετων, μετά από ε ντατική εργασία και υπό δυσ μενέσ τατες καιρικές συνθήκες. Επρόκειτο για δύο αυτοσχέδιες σπηλιές διαστάσεων 2x2 μ. Τα τοιχώματα τα κάλυψαν με π έτρες και στην οροφή τοποθέτησαν ξύλ ινες δοκούς. Επάνω το υς τοπ οθέτησαν τσ ίγκους και έριξαν χώμα, όπως και στα παλαιά κρησφύγετα στα Σπήλιά. Παρόλα αυτά η υγρασία στο εσω τερικό το υς ήταν έντο νη και το κρύο δυνατό. Ουσιαστικά τα χρησιμοποίησαν μόνο για ύπνο και κάλυψη από τις βροχές. Η κύρια χρη- σιμότητά το υς αφορούσε βεβαίως απόκρυψη σε περίπτωση που ο εχθ ρό ς εκ ινε ίτο στην περιοχή.

Μέσα σε α υ τές τις ανήλιαγες κρύπτες, δύο μόλις εβδομά δες μετά τη μάχη των Σπηλιών, ο Γεώργιος Γρίβας και οι μαχητές του γιόρτασαν τα Χριστούγεννα. Ο αρχηγός έδωσε εντολή να υποδεχθούν τη μέρα τη ς γέννησ ης του Χριστού καθαροί. Σε μια μικρή λίμνη κοντά στα κρησφύγετα, με πολύ κρύο, οι αγωνιστές πλύθηκαν και καθάρισαν τα ρούχα τους. Το "γιορτινό τραπέζι" γύρω από τη φωτιά περιελάμβανε νερό και παξιμάδια.

Την επομένη ο αρχηγός προέβη σε αποτίμηση του πρώτου χρόνου του αγώνα, που είχε αρχίσει τη ν 1η Απριλίου, εννέα μήνες πριν. Τόνισε στους αγωνιστές τη σημασία των πεπραγμένων το υς και πως στόχος παρ έμενε η ένωση τη ς Κύπρου με την υπόλοιπη Ελλάδα. Επαίνεσε τα κατορθώ ματα των μαχητών και το επ ιτυχές τη ς μέχρι τό τε πο

ρείας, επισημαίνοντας ότι στον πρώτο χρό νο τη ς δράσης της η ΕΟΚΑ είχε φονεύσει περισσότερους από 50 Βρετανούς στρατιωτικούς και είχε έναν μόνο νεκρό, το ν Χαράλαμπο Μούσκο.

Η πανωλεθρία των Βρετανών στα Σπήλιά εξόργισε, όπως ήταν φυσικό, το επ ιτελείο στη Λευκωσία, ενώ οι "κραδασμοί" έ- φθασαν μέχρι το Λονδίνο. Ο κυβερνήτης του νησιού, στρατάρχης Τζων Χάρντινγκ, στο πρωτοχρονιάτικο διάγγελμά του προέβη σε ανούσιες καυχησιολογίες περί “...ιστού αράχνης που έσφ ιγγε όλο και περισσότερ ο γύρω από τους τρ ο μ ο κ ρ ά τες ”. Στο τ έ λος του δ ιαγγέλματος τόνισε με σιγουριά πως οι μ έρες τη ς ΕΟΚΑ ήταν μετρ ημένες.

Την επομένη, 2 Ιανουαρίου 1956, δύο βρετανικά τάγματα άρχισαν εκκαθαρισ τικές επιχειρήσεις νότια τη ς Κακοπετριάς, όμως ο Δ ιγενής και οι α ντά ρ τες βρίσκονταν ασφαλείς στα νέα κρησφύγετα της Γαλάτας. Δεν απ οκλείετα ι μ ετά τον μεγάλο κίνδυνο που δ ιέτρ εξα ν στα Σπήλιά ο Γρίβας να σ κέφ θηκε ίσως για πρώτη φορά να εγκαταλείψ ει τα βουνά τη ς Κύπρου και να μ ετα β εί σε ασφαλέσ τερη κρύπτη, σε κάποια πόλη. Α ρκετούς μήνες αργότερα και ενώ κινδύνευσε τουλάχιστον άλλες δύο φ ορές με εγκλωβισμό και σύλληψη, αποφάσισε να αφήσει το Τρόοδος, αφού πρώτα αναδιοργάνωσε τις εκ ε ί ομάδες. Εγκαταστάθηκε σε υπόγεια κρύπτη οικίας στη συνοικία του Αγίου Νικολάου στη Λεμεσσό, από όπου δ ιηύθυνε μέχρι το τ έ λος το ν ένοπλο αγώνα.

Ο μεγάλος πρωταγωνιστής τη ς μάχης των Σπηλιών, ο έφ εδρ ος ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού Γρηγόρης Α υ ξεν τίου, συνέχισε τη ν επιτυχή δράση του κατά των Βρετανών επί 14 μήνες, επ ιδεικνύοντας τη ν ίδια ευψυχία και γεννα ιότητα . Το κρησφύγετό του, σε ανατολικότερη περιοχή,

κοντά στο ιστορικό μοναστήρι του Μαχαιρά, προδόθηκε στους κα τα κτη τές τον Μάρτιο του 1957. Μ ετά από επική μάχη ο Αυξεντίου έπεσε καιόμενος από τις εμπρηστικές βόμβες των Βρετανών, αρνούμενος να παραδοθ ε ί και κραυγάζοντας "Μολών λαβέ". Ετσι α- πεβίωσε το σύμβολο τη ς ΕΟΚΑ, αφού επ ιβεβαιώθηκε αυτό που πάντα φοβόταν: η προδοσία.

Η μάχη των Σπηλιών πέρασε στην ιστορία ως μία από τις "εξυπ νότερες" τη ς ΕΟΚΑ, απ οδείχθηκε δε και μια από τις πλέον πολύν εκρ ες για το υς Βρετανούς. Για τον επισκέπτη που θα θελήσ ει να αποτίσει φόρο τιμής στον Δ ιγενή, στον Α υξεντίου και στους άλλους αγωνιστές τη ς Ενωσης σώζονται συντηρημένα τα τρία κρησφύγετα στις απότομες πλαγιές του μικρού χωριού των Σπηλιών, θυμ ίζοντας τη μάχη εκε ίνης τη ς γεμά τη ς ομίχλη Κυριακής του Δ εκεμβρίου του1955...

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Γεώ ργιος Γρίβας: ΑΠΟΜ ΝΗΜ ΟΝΕΥΜ ΑΤΑ Α ΓΩ Ν Ο Σ ΕΟΚΑ 1955-1959, Α&ήναι, 1961.(2) Λεω νίδας Λ εω νίδου: ΓΕ Ω Ρ ΓΙΟ Σ ΓΡ ΙΒ Α Σ Δ ΙΓ Ε Ν Η Σ , ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ, Λευκω σία , 1997.(3 )Σ π ύ ρ ο ς Π απ α γεω ργίου: ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΘΥΕΛΛΑ, εκδ . Επιφανίου, Λευκω σία , 1977.(4 )Σπ όρος Π απ α γεω ργίου: Ζήδρος, εκδ . Επιφανίου, Λευκω σία , 1986.(5) Α φ ηγήσ εις αγω νιστώ ν τη ς ΕΟΚΑ στις εφ η μ ε ρ ίδ ες “Μ άχη", "Σ ημερ ινή "κα ι "Φ ιλ ελ εύ θ ερ ο ς "τη ς Κύπρου κ α τά το διά σ τημα 2001-2004.


Ανδρες τη ς 101 Α ερ ο μ ετα ψ ερ ό μ ενη ς Μ ερ α ρ χ ία ς π αρ α κολουθο ύν ένα ελ ικόπ τερ ο UH-1 να απ ομα κρ ύνετα ι. Οι ίδ ιο ι 9 α συνεχίσουν τη ν αποστολή το υ ς στην κοιλάδα Α Σάου τον Μ ά ιο το υ 1969.

. ϊ ί ;

Δ Η Μ Η Τ Ρ ΙΟ Σ Β. ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

«ΧΑΜΠΟΥΡΓΚΕΡ ΧΙΑ»ΔΕΚΑ ΗΜΕΡΕΣ ΣΦΑΓΗΣ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΣΗΜΑΝΤΟ ΛΟΦΟ (β ιε τ ν α μ 1969)

Το προοωνύμιο «Χάμπουργκερ Χιλ» δ ό θ η κε από το υς Α μ ερ ικανούς στο ύψωμα 937, σε μία άγνωστη γωνιά της μ εθο ρ ίο υ Ν οτίου Β ιετνάμ - Λάος, για τη ν κα τοχή του οποίου δ ιεξή χ θ η μία φονική ΙΟήμερη μάχη. Η επ ιχείρηση εκ ε ίν η σημ ατοδότησε την τε λ ευ τα ία φορά που οι α μ ερ ικα ν ικές δυνάμ εις ανέλαβαν επ ιθ ε τικ ή δράση μ εγάλης έκ τα σ η ς στο Β ιετνάμ και θ εω ρ ή θ η κε α ργότερα ως το σημείο καμπής της εμπλοκής των ΗΠΑ στην Ινδοκίνα , αφού στη σ υνέχεια άρχισαν να μ ειώ νουν σ τα θ ερ ά το ν όγκο των στρατευμ άτω ν το υς σ την περιοχή.

Οι σ η μ α ίες ,τα εμ β λ ή μ α τα και η διοίκηση της 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς .

ΒΟΡΕΙΟ-ΒΙΕΤΝΑΙ

ΒΠ «Κε Σαν» (παλαιή)

;αταλη<ρ3είσα)

#ΒΠ «Κανον» \Λ · ΒΠ «Μπλέηζ» \,ΒΠ «Α Λουί» (εγκαταλειμμένη)-

/ Λ ΒΠ «Τα Μπατ» (εγκαταλειμμένη)

>ν /~ )Β Π «Α Σάου» (εγκαταλειμμένη) ά ο ιί* ■. * ΒΠ «Χουίπ» 7

ΒΠ «Τα Κο» (εγκαταλειμμένη) ΒΠ «Θουόνγκ Ντουκ>

ΒΠ «ΝονγκΣον^·ΒΠ «Ä Ρο» (εγκαταλειμμένη)

ΝΟΤΙΟ BJETNAM

Νότια Σινική θάλασσα

........................) Λάος

\ 11 } Καμπότζη ) V

Ν. Βιετνάμ

A S r y

7 I V

0 15 30 χλμ.

Η κοιλάδα Α Σ άου , σ την κρίσιμη δ υ τική π λευρά τη ς επ αρχίας Θ ούα Θ ιέν του Ν ό τιο υ Β ιετν ά μ , βρισκόταν κοντά στην Α π ο σ τρα τιω τικοπ ο ιημ ένη Ζώνη. Εχοντας χά σ ει τρ ία από τα σ τρ α τό π εδ ά τους σ την περιοχή το 1965-66 («Α Λουί» , «Τα Μ π ατ» και «Α Σ ά ο υ » ) οι Α μ ερ ικα νο ί και οι σ ύμμαχο ί τους κ α τέβ α λ α ν α ρ κ ε τέ ς π ροσ π ά θειες να τη ν ανακτήσουν. Η σ ο β α ρ ό τερ η από α υ τές έγ ιν ε τον Μ ά ιο του 1969, οδηγώ ντα ς στη σκληρή μάχη το υ «Χάμπ ουργκερ Χιλ».

Ε π ειτα από τη σαρωτική «επίθεση του Τετ» η οποία συγκλόνισε το Ν ότιο Β ιετνά μ στις αρχές το υ 1968 και α π οτέλεσ ε ένα πραγματικό σοκ για τη ν αμερ ικανική κο ινή γνώμη,

που π ίσ τευε μέχρ ι τό τ ε ό τι όλα εξελ ίσ σ ο ντα ν ο μαλά στη σύρραξη τη ς νοτιοα να τολ ική ς Ασίας, ο επ ικεφ αλής τη ς Δ ιοίκησης Σ τρ α τιω τικής Β οήθ ε ια ς προς το Β ιετνά μ (M ilitary Assistance Command Vietnam -MACV), σ τρα τηγός Ουίλιαμ Ο υ έσ τμορλαντ, έκρ ινε ό τι οι δ υνά μεις το υ έπρε- πε να π ράξουν ό ,τ ι ή τα ν δ υνα τό για να α π οτρ έψουν τη ν εκ τό ξευ σ η μιας ανάλογης επ ιχείρησης μ εγά λης έκτασ ης στο μέλλον. Η φ ο ν ικό τερ η μάχη ε κ ε ίν η ς τη ς τρ α γ ικής π ερ ιόδου (περισσότεροι από 13.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή το υς ) ε ίχε γ ίν ε ι κοντά σ την Α π οσ τρατιω τικοπ οιημένη Ζώνη, τη μ εθ όρ ιο που χώριζε το κομμουνισ τικό Β όρειο Β ιετνά μ από το δ υ τικο σ τρ α φ ές Νότιο Β ιετνάμ, ό ταν οι σ τρα τιώ τες του Ανόι κα τέλα βα ν τη ν ιστορικής σημασίας πόλη Χουέ, τη ν οποία κράτησαν επί α ρ κ ε τές η μ έρ ες έως ό του εκτο π ίσ τηκαν από τη μαζική αντεπ ίθεσ η τω ν συμμαχικών δυνάμεω ν, αφού όμως πρώτα είχαν π ροβεί

σε ανατρ ιχ ιασ τικές εκκα θα ρ ίσ εις μ ετα ξύ το υ άμαχου πληθυσμού και σε εγκλή μ α τα που σ τοίχισαν τη ζωή σε π ερ ισ σ ότερους από 4.000 ανθρώ πους.

Η ΚΟΙΛΑΔΑ Α ΣΑΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΦΟΒΟΙ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ

Μία από τ ις δασικές διαπιστώσεις για τα γ ε γονότα ε κ ε ίν η ς τη ς π ερ ιόδου ή τα ν ό τι κύριο ορ-

Ο λα σχεδόν τα ελ ικό π τερ α τη ς 101 Α ερ ο μ ετα ψ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς δ ιέθ ε τα ν

π λευρικά πολυβόλα Μ 60 τα οποία επάνδρωναν μ έλ η το υ π ληρώ ματος, όπως ο εικονιζόμ ενος

άνδρας που φ έρ ε ι ε ιδ ική α ντιβ αλλισ τική α εροπ ορική κάσκα A FH -1 εφ ο δ ιασ μένη μ ε

μικρόφω νο ενδοσυνεννόησης, α λεξίσ φ α ιρ ο γιλέκο το οποίο α π οκαλείτο στη σ τρ α τιω τικ ή «αργκό»

«Chicken-Plate» και γάντια FGNFR (Flyer's Gloves, Nylon, Fire R etardant), τα οποία είχαν α ρχίσει να

χ ο ρ η γ ο ύ ντα ι από τα μ έσ α του 1968.


Π ο λ ίτες του Β ορ είου Β ιετν ά μ σ τέκ ο ν τα ι σ την άκρη του δρόμου καθώ ς ένα απόσπασμα του Λ αϊκού Σ τρ α το ύ το υ Β ιετν ά μ (Λ ΣΒ ) β α δ ίζε ι προς το μέτω π ο.

Ο Α μ ερ ικα νός σ τρ α τη γ ό ς Κ ρ έιτο ν Εϊμπραμς είχ ε α ναλάβει κα θ ή κ ο ντα επ ικεφ αλής της Δ ιο ίκ η σ η ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Β ο ή θ ε ια ς του Β ιετν ά μ από τις 11 Ιουνίου 1968, λόγω των αρνητικώ ν εντυπώ σεω ν που ε ίχ ε π ροκαλέσει η «επ ίθ εσ η του Τετ» για την τα κτική του π ροκατόχου του , σ τρ α τη γο ύ Ο υίλιαμ Ο υ έσ τμ ο ρ λα ντ. Ε ίχε όμως και ο ίδ ιος την άποψη ό τ ι η απόσπαση του ελ έγχο υ της κοιλάδας Α Σάου ή τα ν ζω τικής σημασίας για τ ις σ υμμαχικές δυνάμεις .

μ ητήρ ιο ίο υ Λαϊκού Σ τρα τού το υ Β ιετνάμ (ΛΣΒ) ή τα ν η κοιλάδα Α Σάου, μια από τις πιο α φ ιλό ξεν ες π ερ ιοχές το υ Ν οτίου Β ιε τ νάμ, σ την επαρχία Θούα Θ ιέν, κοντά στα σύνορα με το Λάος. Επί αιώ νες η ο ρ εινή ε κείνη ζώνη έμο ια ζε να έχ ε ι λησ μ ονηθ εί από τη ν Ιστορία. Κ α το ικείτο από 1.200 Πα- κόχ, μία από τις 33 φ υ λές τω ν βραχύσωμων ορεσίβιων ιθαγενώ ν Μ οντανιάρ. Οι αθώοι ντόπιοι, που δ εν γνώριζαν τ ι σημαίνει πόλεμ ο ς , σφαγιάστηκαν μ εθ οδ ικά από το υ ς Β ιετκ ό νγκ και όσοι επέζησαν ξερ ιζώ θ ηκα ν διά τη ς βίας από τη ν κυβέρνηση τη ς Σαϊ- γκόν και μ ετα φ έρ θ η κα ν στα ασ φαλέστερα παράλια.

Σε μία προσπάθεια να δ ιατηρήσ ουν το ν έλεγχο τη ς κοιλάδας απ έναντι στη διείσδυση τω ν κομμουνιστώ ν, οι Α μερ ικανοί και οι Ν οτιο β ιετνα μ έζο ι κατασκεύασαν το 1964 τρ ε ις βάσεις ειδ ικώ ν δυνάμεω ν στη νότια άκρη τη ς κοιλάδας («Α Λουί», «Τα Μπατ» και «Α Σάου»), τις οποίες έχασαν το 1965-66 έπ ειτα από μία σειρά τρ ομ ερ ώ ν ε π ιθέσεω ν του εχθ ρο ύ . Κατά τα επόμενα δυόμισ ι χρόνια οι Α μερ ικανοί δ εν ασχολή- θ ηκα ν ιδ ια ίτερα με τη ν ανακατάληψ η των βάσεων, έω ς ό του το σοκ τη ς «επ ίθεσης το υ Τετ» το ύ ς αποκάλυψε το ν σ τρα τηγικό ρόλο τη ς π ερ ιοχής. Π επ εισμένος ό τι ο απρόσιτος εκ ε ίνο ς ορεινός όγκος υπήρξε π ροκεχω ρημένη βάση για τη ν α ιφνιδιαστική επ ίθεση, ο Ο υ έσ τμο ρλα ντ ή τα ν αποφασισμένος να ξεκα θα ρ ίσ ει οριστικά τη ν κο ιλάδα από τη ν παρουσία το υ εχθρ ού και να απαλλαγεί από αυτό το ενο χλη τικό αγκάθ ι στα π λευρά τη ς Σαϊγκόν.

Η πρώτη σοβαρή απόπειρα προς αυτή

τη ν κα τεύθυνσ η έγ ιν ε στις 19 Απριλίου 1968, ό τα ν η α ερ ο κ ίνη τη 1η Μ εραρχία Ιππικού (θ εω ρ ο ύ μ ενη και ως η κα λύτερη α μ ε ρ ικανική μεραρχία που υπηρετούσ ε στο Β ιετνάμ) εκ τό ξε υ σ ε τη ν επιχείρηση «Delaware» μ ετα φ έρ ο ν τα ς τμ ή μ α τά τη ς με ελ ικό π τερ α βαθιά μέσα σ την κοιλάδα. Εκεί συνάντησε σθεναρή αντίσταση από αντια εροπορικά πυρά και απ έτυχε να εκπληρώ σει το ν σκοπό τη ς . Μία δ εύ τερ η επ ιχείρηση («Somerset Plains») το ν Αύγουστο του 1968 ανελή φ θη από τη ν 101 Α ερ ο μ ετα φ ε- ρ όμενη Μεραρχία, τη ς οποίας οι ά νδρες προχώρησαν στην κοιλάδα σαρώνοντας το π ο θ εσ ίες το υ εχθ ρο ύ . Οι Β ορ ειοβ ιετνα - μέζο ι απ έφ υγαν τη ν αναμέτρησ η και προτίμησ αν να αποσυρθούν α φ ήνοντα ς να π έσουν στα χέρ ια τω ν Αμερ ικανώ ν μ ερ ικ ές απ ο θ ή κες εφ οδίω ν και λίγα αντιαεροπ ορικά όπλα.

Οι γνώ μ ες τω ν Α μερικανώ ν ως προς το υ ς λόγους που ώθησαν το Ανόι να εγκα- τασ τήσει μία σημαντική βάση στα βουνά τη ς νότιας κοιλάδας Α Σάου και όχι ε ν τό ς τω ν συνόρων το υ Λάος, που απείχαν μόλις1.000 μέτρα , διχάζονται, αλλά συγκλίνουν σ την άποψη ό τι πιθανώς μόνος στόχος τω ν Β ορ ειοβ ιετνα μ έζω ν ή τα ν να παράσχουν ένα ισχυρό δ έλεα ρ σ τον αντίπαλό το υ ς για να το υ ς επ ιτε θ ε ί σε έδ α φ ο ς τη ς επ ιλογής το υ ς και να υποστεί ν έες , σοβαρές απώλειες οι οποίες θα επηρέαζαν α ρνη τικά τη ν κοινή γνώμη στις ΗΠΑ. Σ τις αρχές του 1969 οι α μ ερ ικα ν ικ ές υπηρεσίες πληροφοριώ ν υπ οχρεώ θηκαν να αφ ιερώ νουν όλο και π ερισσότερο χρόνο σ την παρακολούθηση τω ν δρα σ τηρ ιοτήτω ν το υ ΛΣΒ σ την κοιλά

δα Α Σάου. Την 1η Μ αρτίου η 101 Α ερ ο με- τα φ ερ ό μ εν η Μ εραρχία σ τά λθη κε και πάλι εκ ε ί στο πλαίσιο τη ς επ ιχείρησης «Massachusetts Striker». Ν έες βάσεις πυράς αναπ τύχθηκαν σε καίρια σημεία κατά μήκος τη ς κοιλάδας και τα αμερ ικανικά σ τρ α τεύ μ α τα χρησιμοποίησαν ελ ικό π τερα για να καταλάβουν θ έσ ε ις ζω τικής σημασίας. Ο εχθ ρ ό ς όμως ή τα ν και πάλι άφ αν το ς και η λεία π ολέμου π ερ ιορ ίσ τηκε σε μ ερ ικ ές α π οθήκες υλικών και εφοδίων. Ετσι, ό ταν στις αρχές Μαϊου η αμερ ικανική διοίκηση αποφάσισε να εξαπ ολύσ ει τη ν τ έ τα ρ τη κατά σειρά επιχείρηση, με τη ν κωδι- κή ονομασία «Apache Snow», οι ά νδρ ες τη ς 101 Α ερ ο μ ε τα φ ερ ό μ εν η ς Μ εραρχίας υπέθεσ α ν ό τι η σ υνήθης τα κ τική τη ς π ροέλα σης, τη ς έρ ευνα ς και τη ς αποχώρησης θα επ αναλαμβανόταν χωρίς ιδ ια ίτερη δράση. Δ εν μπορούσαν όμω ς να φ α ντα σ τούν ότι αυτή τη φορά ο ΛΣΒ ε ίχε αποφασίσει να π ολεμήσει, α ρνούμενος να εγκα τα λείψ ει τ ις ο ρ ε ιν ές θ έσ εις του .

Η κοιλάδα Α Σάου βρ ίσ κετα ι στο μέσο μιας ε ξα ιρ ετ ικά τραχιάς και δύσ βατης περ ιοχής κατά μήκος τη ς μ εθορ ίου με το Λάος και με τη ν πάροδο το υ χρόνου το δ υ τικό τερ ο άκρο τη ς , το οποίο βρ ισκόταν σχεδόν ιππαστί επί τη ς μ εθορ ίου με το Λάος, ε ίχε μετα τρα π εί σε έδρ α τη ς Βάσης Π ερ ιο χής 611, όπως αποκαλούσαν οι Βορειο- β ιε τνα μέζο ι τα τοπ ικά τέρ μ α τα το υ Μ ονοπ ατιού "Χο Τσι Μινχ". Μία επιχείρηση που είχαν αναλάβει οι ά νδρ ες του 9ου Σ υ ντά γμ α τος Π εζοναυτώ ν λίγο νω ρίτερα («Dewey Canyon»), ε ίχε αποκαλύψει ό τι ο ΛΣΒ ε ίχε κατασκευάσ ει α ρ κετο ύ ς δ ρόμους σ την πε-


Κ α τά φ ο ρ το ι μ ε εφ ό δ ια α υ το ί οι ά νδρ ες το υ Λ ΣΒ π ερνούν έναν μ ικρό χείμ α ρ ρο κατά μήκος του Μ ονοπ ατιού "Χο Τσι Μ ινχ", καθώ ς π ροω θούντα ι προς το Ν ό τιο Β ιετνά μ , όπου εγ κ α τέσ τη σ α ν μ εθ ο δ ικ ά τερ ά σ τιες βάσεις α νεφ οδιασ μού για τη ν εξυ π η ρ έτη σ η των επόμενω ν επ ιθ ετικ ώ ν το υ ς σκοπών.

vi&ää&A W M

Ο υπολοχαγός Τσαρλς Ν τένχολμ , δ ιο ικη τή ς τη ς 4ης Δ ιμ ο ιρ ία ς του C/3/187 Λόχου, μ ιλά στον α σ ύρμα το μ ε τους α νω τέρ ους του κατά τη δ ιά ρ κεια τη ς επίπονης π ροέλασης προς τ ις κο ρ υ φ ές του «Χάμπ ουργκερ Χιλ».

ριοχή μέσω τω ν οποίων δ ιακινούσε εφ όδια με ένα ρεύμα 1.000 φορτηγώ ν α υ το κ ινή τω ν ημερησίω ς.

Λόγω τη ς ιδ ιομορφ ίας το υ εδά φ ου ς η αποστολή εκκαθάρ ισ ης τη ς κοιλάδας Α Σά- ου δ εν θα μπορούσε παρά να α να τεθ ε ί σ την 101 Α ερ ο μ ε τα φ ερ ό μ εν η Μ εραρχία το υ υποστράτηγου Μ έλβ ιν Ζάις, η οποία ε ίχε εξοπ λ ισ τε ί από τα τέ λ η το υ 1968 με αρκε τά ελ ικό π τερ α ώστε να μπορεί να χαρακτηρ ισ τε ί ως πλήρως «αεροκίνητη» . Η κοι-

66 λάδα ή ταν μακρόσ τενη , με μήκος 50 χλμ., γ εμ ά τη από 6ουνά και μ ικρό τερ α υψώματα και καλυμμένη στο μ εγα λύτερο μ έρ ος τη ς από πυκνή βλάστηση και ψηλό χορτάρ ι το οποίο υπερέβα ινε το ανάστημα ενός ανθρώπου. Οι δρόμο ι σπάνιζαν εκε ίνη τη ν ε ποχή και δ εν υπήρχαν παρά λίγα ορεινά μονοπάτια. Το σ τενό α υ τό φυσικό πέρασμα μ ετα ξύ του Λάος και του Νοτίου Β ιετνάμ "π ροσ τατεύετα ι" π ερ ιμ ετρ ικά από λόφ ους, ένας από το υ ς οποίους είναι και το ύψωμα 937, το οποίο ε ίχε πάρει το όνομά το υ από το υ ψ όμετρο τη ς κορυφ ής το υ (σε μέτρα). Το 937, που οι ντόπ ιοι αποκαλούσαν Ντον- γ κ Απ Μπιά («Το βουνό το υ ζαρω μένου θ η ρίου»), ή τα ν εκ ε ίν η τη ν εποχή εξα ιρ ετικά απόκρημνο και κα λυμμένο από πυκνή βλάστηση από διάφορα ε ίδη δένδρω ν και μπαμπού. Οποιοσδήποτε εκ ιν ε ίτο ε κ ε ί ε ίχε ε παρκή κάλυψη από τη ν αεροπορική παρατήρηση χάρη σ την τριπλή “οροφή" που σχημάτιζαν τα κλαδιά τω ν δένδρω ν, τα ο ποία είχαν ύψος άνω τω ν 30 μέτρων. Α μ έσως νότια α υτού το υ λόφ ου βρίσκοντα ι κατά σειρά τα υψώματα 900 και 800, ενώ δ υ τικά το υ τελ ευ τα ίο υ βρ ίσκετα ι το ύψωμα 916, σ χηματίζοντας ορθή γωνία με τα τρ ία προηγούμενα. Η κατάληψ η του σ υγκεκρ ι

μένου υψώ ματος ή τα ν μ έρος τη ς επ ιχείρησης «Apache Snow», η οποία είχε σχεδιασ τεί με στόχο τη δ ιατήρηση τη ς π ίεσης επί τω ν μονάδων του ΑΣΒ που βρ ίσκονταν σ την κοιλάδα Α Σάου και τη ν αποτροπή τω ν βορειοβ ιετνα μ ικώ ν σ τρα τευμά τω ν από τη ν εκ τό ξευ σ η μίας νέα ς επ ίθεσ ης κατά τη ς πόλης Χουέ, όπως είχαν π ράξει το ν Ιανουάριο του 1968.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «APACHE SNOW»

Ελάχιστες η μ έρ ες αφ ότου οι Π εζοναύτ ε ς είχαν ολοκληρώ σει τη ν επιχείρησή το υς , οι α μερ ικα ν ικ ές υπηρεσίες π ληροφ οριών διαπίστωσαν πως σι Β όρ ειο ι όχι μόνο δ εν είχαν αποφασίσει να εγκα τα λείψ ου ν τη σ υγκεκρ ιμένη π εριοχή αλλά είχαν αρχίσει να μ ετα φ έρ ο υ ν σε αυτή τρ ία σ υντά γματα το υ ΑΣΒ. Οι π τήσεις τω ν αναγνω ριστικών αεροσκαφώ ν επιβεβαίωσαν α υ τές τ ις υποψίες και α νέφ ερ α ν τη ν ύπαρξη αυξη μ έν η ς δρα σ τηρ ιό τη τα ς και δυσοίω νης κ ινη τ ικ ό τη τα ς κατά μήκος τω ν δρόμω ν που οδηγούσαν προς τη ν Περιοχή Βάσης 611, αλλά και γεν ικά από το Λάος προς το Νότιο Β ιετνάμ . Ακόμη μ εγα λύτερη ανησυχία προκάλεσαν οι π ληροφ ορ ίες οι οποίες αποσπάστηκαν από Β ο ρ ε ιο β ιετνα μ έζο υ ς αιχμαλώ τους, σύμφωνα με τ ις οποίες το 9ο Σ ύντα γμα του ΛΣΒ βρ ισκόταν ήδη καθ ' ο δόν προς τη Χουέ. Ο λες οι ε ν δ ε ίξε ις φ α νέρωναν πως το Ανόι ετο ιμ α ζό τα ν εν τα τικά για τη ν επανάληψη τη ς π ολύνεκρης επ ίθ ε σής του κατά τη ς αρχαίας πρω τεύουσας το υ Β ιετνά μ και οι κ ινήσ εις του έμοιαζαν πολύ με ε κ ε ίν ες που είχαν π ρ οηγηθεί τη ς εφ όδου του κατά τη ς ίδιας πόλης το ν Ια-

Ο δ ιο ικη τή ς τη ς 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς , υπ οσ τρ ά τη γο ς Μ έλβ ιν Ζά ις, έγ ιν ε στόχος έντο νη ς κ ρ ιτικ ή ς από Α μερ ικα νούς γερ ο υ σ ια σ τές για τον άκαμπ το τρόπο μ ε τον οποίο χ ε ιρ ίσ τη κ ε τη μάχη το υ «Χάμπ ουργκερ Χ ιλ», ρ ίχνο ντα ς ένα α μερ ικα νικό τά γμ α εναντίον ενός β ο ρ ειο β ιετνα μ ικο ύ σ υ ντά γ μ α το ς .

νουάριο του 1968.Παρά τ ις τρ ο μ α κ τικ ές απ ώ λειες που υ-

πέστη κατά τη ν επ ίθεση του "Τετ" ο ΛΣΒ δ εν σκόπευε να χαλαρώσει τη ν πίεση που ασκούσε στο Ν ότιο Β ιετνά μ και επέσπευσε τη στρατολόγηση νεοσυλλέκτω ν. Είναι χαρακτηρ ισ τικό πως ενώ πριν από τη ν επ ίθ ε ση το 82% τω ν αιχμαλώτων ανδρών του


Σ τρ α τ ιώ τες τη ς 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς βάλλουν κ α τα ιγ ισ τικ ά εναντίον του εχ θ ρ ο ύ χρησιμοπ οιώ ντας τυ φ έκ ια εφ ό δ ο υ Μ 1 6 (πρώτο επ ίπ εδο) και πολυβόλα Μ 60.

ΛΣΒ δ ιέ θ ε τ ε τουλά χ ισ τον ε ξά μ η νη εμπ ειρία σ τρα τιω τικής υπηρεσίας, μ ετά τα μέσα του 1968 το ποσοστό αυτό μ ειώ θη κε στο 40%. Τουλάχιστον οι μισοί α ιχμάλω τοι ομο λογούσαν ό τι είχαν λ ιγό τερ ο υ ς από τρ ε ις μ ήνες υπηρεσίας, σ υμπεριλαμβανομένου του τα ξιδ ιο ύ το υ ς προς το Ν ότιο Β ιετνάμ. Π ροτιμώ ντας να μην π ερ ιμ ένε ι το ν εχθ ρ ό να επ ιτε θ ε ί κατά τη ς ευ α ίσ θη τη ς σ τρα τη γικά π αραλιακής ζώ νης αλλά να αρπάξει τη ν π ρω τοβουλία τω ν κινήσεων, η ηγεσία τη ς 101 Α ερ ο μ ετα ψ ερ ό μ εν η ς Μ εραρχίας α νέθ εσ ε σ την 3η Ταξιαρχία τη ς , η οποία τ ε λούσε υπό τις δ ια τα γές το υ σ υντα γμα τά ρ χη Τζόζεφ Κόνμυ, τη ν εκ τέλεσ η τη ς επ ιχείρησης «Apache Snow», η οποία αναμενό- ταν να α κολουθήσ ει τα πρότυπα τω ν τυπ ικών αποστολών « έρευνα ς και εντοπ ισμού» στις οποίες οι α μ ερ ικα ν ικ ές δ υνά μεις ανάλωναν μεγάλο μ έρ ος του χρόνου το υ ς . Η σύλληψη τη ς ιδέας για τη ν εκδήλωση αυτή ς τη ς επ ίθεσ ης α νήκε στο επ ιτελε ίο το υ XXIV Σώ ματος Σ τρατού του α ντισ τρ ά τη γου Ρ ίτσαρντ Στίλγουελ, το οποίο επ ιθυ μούσε να α π οτρέψ ει ή να ακυρώσει ορισ τικά κά θ ε ενδ εχ ό μ ενο κίνησης το υ εχθ ρο ύ προς τα ανατολικά.

Η επιχείρηση άρχισε νωρίς το πρωί τη ς 10ης Μαϊου 1969, ό ταν 65 ελ ικό π τερ α UH- 1Η μ ετέφ ερ α ν τα τμ ή μ α τα εφ ό δο υ στις π έν τε π ρογραμματισ μένες ζώ νες προσγείω σης. Τα τρ ία οργανικά τά γμ α τα τη ς 3ης Ταξιαρχίας τη ς 101 Α ερ ο μ ετα ψ ερ ό μ εν η ς Μ εραρχίας (1/506, 2/501 και 3/187) είχαν ενι- σ χυθεί ε ιδ ικά για τη ν περίπτωση με το 4/1 Τάγμα του ΣΝΒ (Σ τρα τός Ν οτίου Β ιετνάμ). Επειτα από τη ν προσγείωσή του κά θε τά γ μα χω ριζόταν αμέσως σ τους λόχους που το αποτελούσαν. Οι δ ια τα γές που είχαν λη- φ θ ε ί από το υ ς τε λ ε υ τα ίο υ ς ή τα ν να σαρώ

Το σ το ιχείο ενός πυροβόλου 105 mm της 1/321 Μ ο ίρ ας Π υρ οβολικού της 101 Α ερ ο μ ετα ψ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς α νο ίγει πυρ μ ε φ ρ ενή ρ εις ρ υ θ μ ο ύ ς , ενώ λίγα χ ιλ ιό μ ετρ α μ α κ ρ ύ τερ α μ α ίν ετα ι η μάχη στον «Χάμπ ουργκερ Χιλ».

σουν σ υγκεκρ ιμένο υς το μ ε ίς τη ς κοιλάδας Α Σάου ερ ευνώ ντα ς για τη ν ύπαρξη βάσεων ανεφ οδιασμού του εχθ ρ ο ύ . Παράλληλα θ α προχωρούσαν σ την κατάσχεση και στην καταστροφή το υ υλικού που θ α ανακάλυπταν. Την πρώτη η μέρ α η επαφή με το ν ε χθρ ό ή τα ν σποραδική και χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Χαρακτηρισ τική ή τα ν η περίπτωση του 3/187 Τάγματος («Rakkasans») του αντισυ- ν τα γμα τά ρχη Ο υ έλντον Χάνικατ. Ο αξιω μ α τικός α υ τός σ υνήθιζε να χρησιμοποιεί σ τον ασύρματο το κωδικό όνομα «Μπλάκ τζάκ», ή τα ν ε ξα ίρ ε το ς επ α γγελμα τία ς και απολάμβανε το ν σεβασμό τω ν ανδρών του. Το βασ ικότερο ελά ττω μ ά το υ ή τα ν το άκαμπτο σ τυλ διοίκησης που α κο λο υ θ ο ύ σε και η τάση το υ να τη ρ ε ί πιστά το ν κανονισμό και να υπακούει τυ φ λά στις δ ια τα γές . Α ρχίζοντας το σάρωμα τη ς νότιας κοιλάδας Α Σάου, με στόχο το Υψωμα 937, ο Χ άνικατ έσ τε ιλ ε το ν Λόχο Α βορειοδυτικά , το ν Λόχο C νο τιο δ υ τικά και το ν Λόχο D νο τιοανατολικά , μ ε π ορεία τέ το ια ώστε να σ υγκλίνουν προς το ν λόφ ο ο οποίος δ έ σποζε στα σύνορα με το Λάος. Ο Λόχος Β τη ρ ή θ η κ ε ως εφ εδ ρ ε ία το υ Τάγματος και δ εν σ υ μ μετε ίχ ε ενεργά σ την επιχείρηση έως αργά το απόγευμα. Ο ταν εκ ε ίν η τη ν ώρα ο Λόχος D κα τέλα β ε τη ν κορυφογραμ- μή που οδηγούσε στο ύψωμα 937 από το ν βορρά, ο δ ιο ικη τής το υ 3/187 έκρ ιν ε ό τι ή θ ε λ ε περισσότερη ορμή στην κίνησή το υ και ο Λόχος Β έλα β ε δ ιαταγή να ενω θ εί άμεσα με το υ ς σ τρα τιώ τες που είχαν ε ξα σφαλίσει το σπουδαίο έρεισμα. Κατά τη δ ιάρκεια τη ς προώθησής του ο Λόχος Β δ έχ θ η κ ε σφοδρά πυρά από εν εδ ρ εύ ο ν τε ς ά νδρ ες το υ εχθ ρο ύ , ο ι οποίοι έσπευσαν να εξα φ α νισ τού ν μέσα στη βλάστηση όταν

δ έχθη κα ν απ αντητικά πυρά.Το ξημέρω μα τη ς 11ης Μαϊου κά θε λό

χος συνέχισε να ε κ τ ε λ ε ί τη ν π ροδιαγεγρα μ μένη προώθησή του, με εξα ίρεσ η το ν Λόχο D ο οποίος π α ρέμεινε σε εφ εδρ εία , π αραδίδοντας τη θέσ η το υ σ τον Λόχο Β. Οι ά νδρ ες το υ τελ ευ τα ίο υ ακολούθησαν τη ν κορυφ ογραμμή προς το ύψωμα 937 π ερνώ ντας μέσα από δύσβατα ορεινά μο νοπάτια. Γνώριζαν πως ο εχθ ρ ό ς βρισκότα ν κάπου κοντά , αλλά τα πρώτα πυρά αυτό μα τω ν όπλων που δ έχθη κα ν από το υ ς γύρω θά μνου ς ή λθ α ν τόσο αιφνιδιαστικά ώστε οι π ροπ ορευόμενοι σ τρα τιώ τες θ ε ρ ίσ τηκαν πριν προλάβουν να καλυφθούν. Οι συνάδελφοί το υ ς απάντησαν αμέσως με τα τυ φ έκ ια Μ16 και τα π ολυβόλα Μ60. Τα βορ ειοβ ιετνα μ ικά πυρά αυ ξά νοντα ν π ροοδ ευ τικά , αρχικά με β ο λές από ελ εύ θ ερ ο υ ς σ κο π ευτές και κατόπιν από ικανού μ εγ έ θ ο υ ς ο μ ά δ ες πεζικού οι οποίες π ερ ίμεναν υπ ομονετικά το θ ήρ α μά το υ ς κρ υ μ μ ένες σε θαυμάσ ιες θ έσ ε ις ενέδρα ς. Ο Λόχος Β υπέστη α ρ κ ε τές απώ λειες και υπ οχρεώ θηκε να σ υμπ τυχθεί. Ο δ ιο ικη τής του, λοχαγός Α ίτναν, ακολούθησ ε τη συνήθη τα κ τ ική που ε ίχε δ ιδ α χθεί για ανάλογες π ερ ιπτώσεις. Αφού βεβα ιώ θη κε ό τι είχε εδ ρ α ιω θεί στις θ έσ εις του , κάλεσε αεροπορική υποστήριξη για να αναγκάσει το ν εχθ ρ ό να ε ξ έ λ θ ε ι από τα καλά κρ υμ μ ένα οχυρά του. Σ ε λίγα λεπ τά το ν συνέδραμαν και τα οβ ιδοβόλα τη ς Βάσης Π υρός «Τα Μπατ», τα ο ποία έσ τε ιλα ν τ ις ο β ίδες το υ ς να σφυρίξο υ ν πάνω από τα κεφ άλια τω ν Α μερ ικα νών στρατιω τώ ν πριν εκρα γο ύν στην πλαγιά το υ λόφου. Αμέσως μ ετά α μερ ικα νικά αερ ιω θούμενα π έτα ξα ν χαμηλά ε κ τε - λώ ντας δ ιελεύ σ ε ις μέσα από τις σ τήλες το υ καπνού και ρ ίχνοντας εμπ ρησ τικές και ε κ ρ η κ τ ικ ές β ό μ β ες μ εγά λης ισχύος στις θ έσ εις όπου υπήρχαν υποψίες πως κρ ύβ ο ν τα ν οι ά νδρ ες του ΛΣΒ.

Ο βομβαρδισμός ή τα ν τόσο σκληρός ώ στε οι Α μερ ικανοί σ τρ α τιώ τες π ίστεψαν πως έπ ειτα από α υ τόν κά θε ίχνος ζωής θα ε ίχε εκλ ε ίψ ε ι πάνω στον λόφ ο και πως το


« κ α θ ά ρ ισ μ α τω ν υπολειμμάτω ν τη ς ε χ θ ρ ική ς δ ύναμης θα ή τα ν εύκολο. Ο ταν ό- μως ο Λόχος Β απ οπ ειράθηκε να επαναλά- β ε ι τη ν κίνησή το υ προς τις α νω φ έρειες το υ υψώ ματος, β ρ έθ η κ ε πάλι κάτω από πυκνά εχθ ρ ικά πυρά τα οποία φ α ίνοντα ν να έρχοντα ι από κά θε κατεύθυνσ η . Ο Λίτναν δ εν ε ίχε άλλη επ ιλογή από το να διασπείρει το υ ς ά νδρ ες του, να σ ταματήσ ει τη ν προώθηση και να καλέσει τη ν Α εροπορία για μία ακόμη φορά να σ υντρ ίψ ει τη ν εχθ ρ ική αντίσταση. Καθόλη τη δ ιάρκεια το υ απ ογεύμ α τος και τη ς νύκτα ς β ό μβ ες και οβ ίδες έ π εφ τα ν με κατα ιγισ τικό ρυθμό στις θ έσ εις τω ν Β ορ ειο β ιετνα μ έζω ν, με μία ένταση η οποία προκαλούσε δ έο ς ακόμη και σ τους Α μερ ικα νούς σ τρα τιώ τες που παρακολουθούσαν το θέαμα .

Ο ΛΑΪΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ ΠΑΡΑΔΙΔΕΙ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΝΤΟΧΗΣ

Κατά τη δ ιάρκεια τη ς ανίχνευσ ης στην περιοχή ο Λόχος Β ε ίχε εντοπ ίσ ει το ν ε χθρ ό και τη δύναμή το υ και ε ίχ ε ανακαλύ-

Χάμπουργκερ Χιλ 1 0 -2 0 Μαίου 1969

( — ) Ζώνη προσγείωσης Σ Ν Β / Στρατού ΗΠΑ

Επιθέσεις ΣΝΒ / Στρατού ΗΠΑ

_η_τυπ_Κομμουνιστικές οχυρώσεις

;ψ Αξονες υποχώρησης του ΛΣΒ

ΛΑΟΣ

Β

+0 250 500

-Π-ΠI I I -Π -Π

CE329 Α -Π·Π- 5 ^^ • - 4 - ν Λ Η

-H jT j

Η ηγεσ ία τη ς 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς ε ίχ ε τη ν ιδ έα να εκ τε λ έ σ ε ι μ ία αιφ ν ιδ ιαστική , συγκλίνουσα επ ίθεσ η κατά του λόφου 937, το ν οποίο οι ντόπιοι ονόμαζαν Ν το ν γκ Απ Μ πιά και οι Α μερ ικα νο ί «Χάμπ ουργκερ Χιλ». Σ ε α υ τή την επ ιχείρηση επ έ λ ε ξ ε να χρ ησ ιμοπ οιήσει π έν τε ζώ νες π ροσγείω σης και να εμ π λ έξε ι π έντε α μερικα νικά και δύο νο τιο β ιετνα μ ικ ά τά γ μ α τα . Η α ντίσ τασ η που σ υνάντησε από το 29ο Σ ύ ντα γμ α το υ Λ ΣΒ ήταν τρ ο μ ερ ή και μη α ναμενόμενη .

ψ ει επαρκή σ τοιχεία που απ οδείκνυαν ότι οι Β ο ρ ε ιο β ιετνα μ έζο ι είχαν εγκα τα σ τήσ ει ένα σύγχρονο τη λεφ ω ν ικό δ ίκ τυ ο σ την τ ο ποθεσία, καθώ ς και ό τι είχαν α να θέσ ει τη φρούρηση τη ς π ερ ιοχής στο επ ίλεκτο 29ο Σ ύντα γμα το υ ΛΣΒ. Ο Χ άνικατ και ο Κόνμυ συνειδητοποίησαν τό τ ε για πρώτη φορά πως δ εν βρ ίσκονταν αντιμέτω π ο ι με διάσπαρτες φ ρ ο υ ρ ές δ εύ τερ η ς δ ιαλογής, αλλά με σ κληροτράχηλα σ τρ α τεύ μ α τα του ΛΣΒ τα οποία ή τα ν καλά εξοπ λισ μένα και εκπ α ιδευμένα και φυσικά άριστα πειθαρ- χημένα . «Ηταν φανερό», ομολο γεί ο Κόνμυ, «ότι είχαν προσκρούσει σε ένα εμπόδιο α ρ κετά μ εγα λύτερο από ό τι είχαμε α ν τιμ ε τωπίσει ως τό τ ε σ την κοιλάδα Α Σάου». Μ έχρι εκ ε ίνη τη ν εποχή το ύψωμα 937 δ εν αντιπροσώ πευε τίπ οτα ιδ ια ίτερο για το υς Β ιετνα μέζου ς, οι οποίοι το αποκαλούσαν

Ο τυπ ικός σ τρ α τιώ τη ς τη ς 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς το 1969 ήτα ν εφ ο δ ια σ μ ένο ς μ ε το τυ φ έκ ιο εφ ό δ ο υ Μ 1 6 των 5,56 mm, χ ε ιρ ο β ο μ β ίδ ες Μ 2 6 Α 1, έναν πλαστικό φ ακό σχήμα τος «L» κρεμα σ μένο στο σ τή θ ο ς , νά ρ κες κατά προσωπικού τύπ ου Μ18Α1 C laym ore στο σακίδ ιο στον α ρ ισ τερ ό ώμο του , αδιάβροχο και σακίδ ιο μ ε τα προσωπικά του είδη α να ρτημένο σ την πλάτη το υ και πυρομαχικά. Ο οβάλ μ ετα λ λ ικ ό ς κρίκος που δ ια κ ρ ίν ετα ι ψηλά στον α ρ ισ τερ ό ώμο χ ρ η σ ίμ ευ ε σ την περίπτω ση τη ς κατα ρ ρ ίχησ ης από ελ ικό π τερ α μ ε τη β ο ή θε ια σχοινιού.

Ν το νγκ Απ Μπιά. Θ εω ρ είτο , μάλλον δίκαια, ως μία τοπ οθεσ ία χωρίς α ξιόλογη τα κτική σημασία, αλλά το γεγονό ς και μόνο ό τι οι σ τρα τιω τικές δυνά μεις το υ ΛΣΒ βρίσκον τα ν οχυρω μ ένες σε αυτό το καθ ισ τούσε ιδεώ δη στόχο για το υ ς Α μερ ικανούς.

Επειτα από το α ν η λ εές σφυροκόπημα στο οποίο υπέβαλαν το υ ς υπερασπιστές το υ υψ ώ ματος 937 οι Α μερ ικανοί αναθάρ- ρησαν και π ίστεψαν πάλι ό τι το μόνο που θα συναντούσαν ε κ ε ί το επ όμενο πρωί θα ή τα ν κομμάτια από ανθρώ πους και κ α τε σ τραμμένα καταφύγια. Μ ε το πρώτο φως τη ς 12ης Μαϊου ο Χ άνικατ αποφάσισε να ε- μ π λέξει και το υ ς τρ ε ις λόχους το υ τα υ τό χρονα στη μάχη, τη ρώ ντα ς μόνο το ν Λόχο Α σε εφ εδ ρ εία . Ο Λόχος C κ ινή θ η κ ε για να ενω θ εί με το ν Λόχο Β, ο οποίος δ έχ θ η κ ε τα πυρά το υ εχθ ρο ύ καθόλη τη δ ιάρκεια τη ς ημέρα ς. Ταυτόχρονα ο Λόχος D επ ιχείρησε να π ροσεγγίσει το ν λόφ ο από τα βορειοανατολικά . Η αντίσταση του εχθρού ό μως ή τα ν αναπάντεχα ισχυρή και γρήγορα τα αμερ ικανικά τμ ήμ α τα β ρ έθ ηκα ν μέσα σε μία κόλαση φω τιάς. Χ ειρ οβ ομβ ίδες , πυρά α υ τομά τω ν όπλων και θ α να τη φ ό ρ ες νά ρκες Claymore που κρ έμ ο ντα ν από τα δ ένδρ α και το υ ς θάμνους δημιούργησαν ένα αποτρόπαιο σκηνικό φρ ίκης, μία πραγματική σφαγή η οποία υποχρέωσε το υ ς Α μερ ικα νούς να υποχωρήσουν για μία ακόμη φορά.

Οι απ ώ λειες είχαν α υ ξη θ ε ί τόσο πολύ ώστε ο Λόχος Β ασχολήθηκε εσπευσμένα


με τη ν προετο ιμασ ία μίας επ ιπλέον ζώ νης προσγείωσης, κοντά στις θ έσ ε ις που ήδη κα τείχε, για να δ ιευ κ ο λυ νθ εί και να επ ιτα χυ ν θ ε ί η αεροδιακομιδή τω ν τραυματιών. Μπροστά στη θαυμάσια ευκα ιρ ία που παρουσίαζε η απόφαση το υ εχθ ρο ύ να παρα- μ είνει στο ύψωμα και να το υπερασπιστεί με κά θ ε θυσία, η αμερ ικανική ισχύς έ δ ε ιξ ε τη ν τρ ο μ ερ ή υπεροχή τη ς κονιορτοπ οιώ ντα ς τ ις θ έσ εις τω ν Β ορ ειοβ ιετνα μ έζω ν με σ υνεχείς α εροπ ορικές π ροσβολές και Θολ ές π υροβολικού, η μέρα και νύκτα . Την ε π όμενη η μ έρα οι Λόχοι Β και C αποπειρά- θ ηκα ν να εκ το ξεύ σ ο υ ν άλλη μία σ υντο ν ισμένη έφ ο δ ο κατά το υ υψώματος, μαχόμε- ν ες η μία δίπλα σ την άλλη. Σ ε λ ιγό τερ ο από 30 λεπ τά δ έχθη κα ν σφοδρά πυρά βαρέω ν όπλων και ρ ουκετώ ν και είχαν τέσ σ ερις ν εκ ρ ο ύ ς και 33 τρ α υμ α τίες . Ο Λόχος D είχε επίσης τη ν ατυχία να χάσει ένα ελ ικό π τερο α εροδ ιακομ ιδής, το οποίο κατερρί- φ θη από ρ ο υ κέτα RPG βορείω ς το υ υψώματος 937, με απ οτέλεσ μα άλλους επ τά ν ε κρούς και επ τά τρ α υμ α τίες .

Τα κυ ρ ιό τερ α τα κ τικά π ροβλήματα που ταλάνιζαν τη ν αμερ ικανική π λευρά ή ταν δύο. Το πρώτο σ χετιζό ταν με το ν τρόπο ο χύρωσης που ε ίχ ε επ ιλ έξε ι ο εχθ ρ ό ς (το 7ο και το 8ο Τάγμα το υ 29ου Σ υ ντά γμ α το ς του ΛΣΒ), ο οποίος είχε ε κ μ ε τα λ λ ευ θ ε ί όλα τα π λεο νεκτή μα τα τη ς π υκνής βλάστησης και ε ίχ ε καταστήσ ει α θ έα τα τα α μ υντικά έργα του. Τα οχυρά αυτά όχι μόνο κα τα σ τρ έφ ο ντα ν δύσκολα αλλά ή τα ν και σχεδιασμένα έτσ ι ώστε να παρέχουν σε κά θε μ έτρ ο τη ς πλαγιάς το υ λόφ ου δ ιασ ταυρούμενα πυρά, αλληλοκάλυψ ης, από τα οποία δ εν ε ξα ιρ ε ίτο κανένα μονοπάτι ή σ ημείο προσέγγισης τη ς κορυφ ής. Το άλλο πρόβλημα ή τα ν πως η φυσική κάλυψη κα τα σ τρ εφ ό τα ν συστηματικά από το υ ς βομβαρδισμούς, έτσ ι έ μ ε ναν π ερ ισ σ ότερο ε κ τε θ ε ιμ έ ν ο ι οι ίδιοι οι Α μερ ικανοί σ τρα τιώ τες, που ή τα ν υποχρεω μένοι να ε κ τε λ ο ύ ν τ ις εφ ό δ ο υ ς το υ ς υπό το φως τη ς ημέρα ς χωρίς φυσική προστασία.

ΑΚΑΡΠΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣΤο πρωί τη ς 14ης Μαϊου τα πυρά πυρο

βολικού από τ ις π έν τε βάσεις πυρός που δ ιέ θ ε τα ν οι Α μερ ικανοί κοντά σ την π ερ ιο χή («Κουράχι», «Μ πράντλεϋ», «Αίρ- μπορν», «Κάνον» και «Μ π ερχτεσ γκάντεν») σ υνεχίσ τηκαν με αμείω τη ένταση, ενώ υ- π ερ ίπ τατο του υψ ώ ματος ένα αεροσκάφος π ροω θημένου εναέρ ιου ε λ ε γ κ τή (Forward Airborne Controller - FAC) για να α υ ξά νετα ι η ακρ ίβεια τω ν βολών. Σ τις 06.46 ή λθ ε η σειρά τω ν αεροσκαφώ ν Phantom να π λήξουν το ν λόφ ο με β όμβ ες τω ν 500 και τω ν 1.000 λιβρών, καθώς και με β ό μβ ες ναπάλμ. Οι Α μερ ικανοί σ τρα τιώ τες παρακολουθούσαν από τ ις θ έσ ε ις εξόρ μη σ ής το υ ς το ν ε ξ ο ντω τικό βομβαρδισμό που δ ιέλυ ε δ ένδρα και βράχους και περιστασιακά τίνα ζε στον αέρα το σώμα κάποιου άτυχου Β ορ ε ιο β ιετ- ναμέζου. Σ τις 08.00 οι τρ ε ις λόχοι άρχισαν τη ν προώθησή το υ ς , με το υ ς ά νδ ρ ες να έ χουν απαλλαγεί από τα σακίδιά το υ ς και να μ ετα φ έρ ο υ ν μόνο τα όπλα το υ ς , πυρομαχι-

Η 101η ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΕΡΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ (ΑΕΡΟΚΙΝΗΤΗ) ΤΩΝ ΗΠΑ

Εχοντας σ υ σ τα θ εί σ τις 23 Ιουλίου 1918 ως απλή μεραρχία πεζικού η 101η μ ετα σ χ η μ α τίσ τη κ ε στη δ εύ τερ η κατά σειρά α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η μεραρχία των ΗΠΑ (μ ετά τη ν 82η) στις 25 Α υγούσ του 1942 και απέκτησ ε μεγάλη φήμη σ υ μ μ ετέχ ο ντα ς το 1944 σ τις μάχες τη ς Ν ορμα νδ ίας και των Α ρδεννώ ν. Η παρουσία τη ς στο Β ιετνάμ άρχισε στις 29 Ιουλίου 1965, ό τα ν η 1η Ταξιαρχία τη ς κ α τέφ θ α σ ε στο λιμάνι Καμ Ραν Μπέι επ ιθα ίνο ντας στο σκάφος «G enera l Leroy E ftinge».Κατά τα επ όμενα δυόμισι χρόνια (μέχρ ι να φ θά σ ε ι η υπόλοιπη Μ ερ α ρ χ ία ) η μονάδα α υτή σ υ μ μ ετε ίχ ε σε 25 επ ιχειρήσ εις μ εγά λη ς κλίμακας καλύπ τοντας σ υνολική απόσταση 4 .000 χλμ. και κ ερ δ ίζο ν τα ς την Π ρ ο εδρική Εύφ ημο Μ νεία για το ν ρόλο τη ς στην επ ιχείρηση «H a w th o rn e» . Ο κύρ ιος όγκος τη ς 101 Α ερ ο μ ετα - φ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς (10 .40 0 ά νδ ρ ες τη ς 2η ς και τη ς 3η ς Ταξιαρχίας) έφ θ α σ ε στο Ν ότιο Β ιετνά μ κατά το διάσ τημα 1 - 1 9 Δ εκεμ β ρ ίο υ 1967 στο πλαίσιο τη ς επ ιχείρησης «E ag le Thrus t» , π ροερχόμενη από τη βάση τη ς στο Φ ορτ Κάμπελ το υ Κ εντά κ ι. Επ ρόκειτο για τη μ εγα λύτερ η α ερ ο γ έφ υρα μ ετα φ ο ρ ά ς σ τρα τευμάτω ν που έγ ινε π οτέ κατά τον πόλεμο του Β ιετν ά μ και η οποία στο ίχ ισ ε στον Σ τρ α τό των Η Π Α περίπου 17 .50 0 .0 00 δολάρια , ποσό τερ ά σ τιο για εκ ε ίνη τη ν εποχή.

Οι ά νδ ρ ες με το έμβλημα του «κρα υγάζοντος α ετο ύ » σ τον ώμο δ ιο ικο ύντο από το ν υπ οστράτηγο Ο λίντο Μ π αρσάντι, αλλά απείχαν πολύ από το επίπεδο των επ ίλεκτω ν στρατιω τώ ν που είχα ν παλαιό- τερ α . Μ έχρ ι τα τέλ η το υ 1967 η Μ εραρχ ία ε ίχ ε απ οδυνα μω θεί ε πειδή χρ ε ιά σ τη κ ε να σ τε ίλε ι έμπ ειρα σ τελέχη τη ς σε ά λλο υς σχημα τισ μούς οι οποίοι ήδη μάχονταν στο Β ιετνά μ . Προσπ αθώ ντας να αναπληρώσει κάπως τα κενά στις μ ο νάδ ες το υ ο Μ π αρσάντι ε ίχε α- π ο δ υ θ εί σε μία τερ ά σ τια προσπάθεια να εξο ικονομήσ ει περίπου 4 .500 ά νδ ρ ες , π ροκειμένου να φ έρ ε ι τη ν 2η και τη ν 3η Ταξιαρχία του σ ε ένα απ οδεκτό ποσοστό επάνδρωσης 75% . Η β ιασύνη αυτή ε ίχε ως α π οτέλεσ μα να χάσει η Μ εραρχ ία τον χαρακτήρα του επίλ εκ το υ σχηματισμού που ε ίχε κατά το π α ρελθόν , αφ ού ελάχισ το ι ά νδ ρ ες τη ς δ ιέ θ ε τ α ν τ ις π τέρ υ γες του αλεξιπ τω τιστή.

Κατά τη ν παραμονή τη ς στο Β ιετνά μ η 101 ά λλα ξε α ρ κ ετο ύ ς διο ικ η τές . Τον Μ π αρσάντι δ ια δ έχ θ η κ ε ο υπ οστράτηγος Μ έλβ ιν Ζά ις τον Ιούλιο του 1968 και α κο λο ύθη σ α ν οι υπ οστράτηγοι Τζων Ράιτ (Μ ά ιο ς 1969), Τζων Χένεσ ι (Μ ά ιο ς 1970) και Τόμας Τάρπλεϊ (Φ εβ ρουάρ ιος 1971). Οι κ ύ ρ ιες μ ά χ ιμ ες μ ο νάδ ες τη ς δ ιαρθρώ νονταν

σε τρ ε ις τα ξια ρ χ ίες : τη ν 1η (1 /327 , 2 /327 , 2 /502 και 3 /506 Τάγματα) τη 2η (1 /501 , 2/501 και 1/502 Τάγματα ) και την 3η (3 /187 , 1 /506 και 2 /506 Τάγματα). Υπήρχε επ ίσης η 2 /17 Επιλαρχία Ιππικού, ο Λόχος F το υ 58ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εζικο ύ και ο Λόχος L του 75ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εζικο ύ. Από π λευράς π υροβολικού η Μ εραρχ ία ε ίχ ε εν ισ χ υ θ ε ί με τ ις μ ο ίρ ες 2 /1 1 , 1/39, 4 /77, 2 /319 , 2 /320 και 1 /321, καθώ ς και τη ν Π υροβολαρχία Α το υ 377 Σ υ ν τά γ μ α το ς Π υροβ ολικού . Η ισχύς τη ς α υξα νό τα ν α ισ θη τά από τα 400 περίπου οργανικά ελ ικόπ τερά τη ς , τα οποία κα τα νέμ ο ντα ν στο 101, στο 158 και στο 159 Α εροπ ορικό Τάγμα και στον 163 και στον 478 Α εροπ ορικό Λόχο. Ενώ οι υπόλοιπες α μ ερ ικ α ν ικ ές μ ερ α ρ χ ίες έπ ρεπε να ζητο ύ ν κ ά θ ε φορά υποστήριξη ελ ικοπ τέρω ν από τα ανώ τερα κλιμάκια το υ Σ τρ α το ύ , η 101 ε ίχε πάντα στη δ ιά θ εσ ή τη ς ά φ θο ν α ιπ τάμενα μέσα τα οποία χρησιμοποιούσε όχι μόνο για μ ετα φ ο ρ ά (UH-1 Iroquo is και C H -47 C h inoo k) αλλά και για μάχη (ΑΗ-1 C obra),

δ ίνοντας λαβή για το σχόλιο των Α μερ ικανώ ν στρατιω τώ ν που έ λ ε γαν ότι «στην 101 κ ά θ ε ά νδ ρας έχ ε ι το ελ ικόπ τερ ό το υ » . Μ εγά λος επίσης ή τα ν ο α ρ ιθ μ ό ς των μονάδω ν υπ οστήριξης και δ ιο ικητικής μέρ ιμ να ς το υ σχηματισμού: το 5ο Τάγμα Μ εταφ ο ρώ ν, το 326 Τάγμα Υ γειονομ ικού, το 326 Τάγμα Μ ηχανικού, το 426 Τάγμα Εφοδιασμού, το 501 Τάγμα Δ ιαβιβάσεω ν, το 801 Τάγμα Σ υν τή ρ η σ η ς, ο 101 Λόχος Δ ιο ίκησ ης, ο 265 Λόχος Α σ φ α λείας Σ τρ α το ύ , η 10η Δ ιμο ιρ ία ΧΠ, το 20ό και το 36ο Απόσπασμα ΧΠ , το 22ο Απόσπασμα Στρατιω τικής Ισ τορ ίας, ο 101 Λόχος Π ληροφ οριώ ν, το 25ο , το 34ο και το 45ο Απόσπασμα Δ ημόσ ιας Ενημέρω σης.

Η 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η Μ εραρχ ία α π έκτησ ε επίσημα το ν χαρακτηρισ μό τη ς «α ερ ο κίνη τη ς» στις 15 Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1968. Η ταν η τ ελ ευ τα ία α μερ ικαν ική μεραρχία που αποχώρησε από το Β ιετνάμ (Μ ά ρ τ ιο ς 1972) και μία από τ ις πρώ τες σε α ρ ιθ μ ό απωλειών. Ε ίχε ε κεί 4.011 νεκρ ο ύς και 18 .259 τρ α υ μ α τ ίες , οι δ ε ά νδ ρ ες τη ς κ έρ δ ισαν επτά Μ ετά λ λ ια Τ ιμής το υ Κ ογκρέσου. Μ ε τά το ν π όλεμο του Β ιετνά μ α π έμ εινε η μόνη που σ υνέχ ισ ε να βα σ ίζετα ι στο δόγμα της α εροκ ίνησ ης, χ αρα κτηρ ιζό μενη ως «αεροπ ορικής εφ ό δ ο υ ». Σ ή μ ερα, έχ ο ν τα ς σ υμμετά σ χει στην κατάληψ η το υ Ιράκ το 2003 , υφί- σ ταται μία ακόμη δραστική αλλαγή στη σ ύ νθεσ ή τη ς , μετα σ χη μ α τίζο ντα ς τ ις τρ ε ις τα ξια ρ χ ίες τη ς σε τέσ σ ερ ις Μ ο ν ά δ ες Ε νερ γείας (U n its of A ction - UA) π ροκειμ ένο υ να μ ετα β ε ί και πάλι στη Μ εσ οποταμία για να ανα λά βει κ α θή κο ν τα δ ύνα μ η ς κατοχής.

>Γο έμ β λη μ α τη ς 101

Α ερ ο μ ετα ψ ερ ό μ ενη ς Μ ερ α ρ χ ία ς.


Τραυματιοφ ορείς π εριπ οιούντα ι έναν σ τρ α τιώ τη ο οποίος τρ α υ μ α τίσ τη κ ε στο πρόσωπο από θ ρ α ύ σ μ α τα χειρ ο β ο μ β ίδ α ς, κ α τά τη μάχη του «Χάμπ ουργκερ Χιλ». Φ ω τογραφ ίες όπως η εικονιζόμενη α π ετέλ εο α ν ένα π ρα γμ α τικό σοκ για την α μερ ικα νική κοινή γνώμη και συνέβαλαν σ τη διόγκω ση το υ α ντιπ ολεμ ικού

Ενισχύσεις κα τα φ θ ά νο υ ν μ ε τη β ο ή θεια ελ ικοπ τέρ ω ν για να ανακουφ ίσουν τις μο νά δ ες της 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς οι οπ οίες π ολεμούν επ ί α ρ κ ε τέ ς η μ έρ ες σ τις π λα γιές του «Χ ά μπ ουρ γκερ Χιλ».

Τμήμα τη ς 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η ς Μ ερ α ρ χ ία ς τρ έχ ε ι να επ ιβ ιβ α σ τε ί σε ελ ικό π τερ α UH-1D για να εκ τε λ έ σ ε ι άλλη μ ία « κ ά θ ετη υπ ερκέρ ασ η » στην κοιλάδα Α Σάου.

κά, χ ειρ οβ ο μ β ίδ ες και τρ ία ως τέσ σ ερα παγούρια νερ ό ο καθένας. Υπήρχε επίσης η υπ οστήριξη α ρ κετώ ν πυροβόλω ν άνευ οπι- σθοδρομήσεω ς (ΠΑΟ) τω ν 90 mm.

Αυτή τη φορά ο Λόχος Β κ ινή θ η κ ε από τα δυτικά , ο Λόχος C από τα βο ρειοδ υτικά και ο Λόχος D από τα βόρεια. Συνάντησαν αμέσως σ κληρ ότα τη αντίσταση. Για κά θε θέσ η που έχανε ο εχθ ρ ό ς ε κ τό ξ ε υ ε α μ έσως λυσσώδεις α ν τεπ ιθ έσ εις με σκοπό να αποκαταστήσει το μέτω πό του . Μ έχρ ι τις 09.30 ο Λόχος Β ε ίχε κα ταλάβει ένα ν ενδ ιά μεσο α ν τικ ε ιμ εν ικό σκοπό, μία μικρή κορυ- φογραμμή, επ ικεντρώ νοντα ς τα πυρά του ενα ντίο ν τω ν ελεύ θ ερ ω ν σκοπευτώ ν που είχαν φωλιάσει πάνω στα πανύψηλα δ έν δρα. Ο δ ιο ικη τής του Λόχου C, λοχαγός Τζόνσον, α ν έφ ερ ε ό τι η 3η Δ ιμοιρία το υ (υ- π ολοχαγός Γκοφ) δ εχότα ν σφοδρά πυρά. Αν και τη ν ε ίχε ενισχύσει με τη 2η Διμοιρία (υπολοχαγός Σάλιβαν), ή τα ν υπ οχρεω μένος να υποχωρήσει. Ο Λόχος Β βοήθησ ε το υ ς σ υναδέλφ ους του σ τέλνοντάς το υς τη ν έμπ ειρη 1η Δ ιμοιρία του (υπολοχαγός Μπότσια). Ωστόσο ο Λόχος C ε ίχ ε ήδη χάσει μέσα σε δύο ώ ρες δύο δ ιμ ο ιρ ίτες , το ν υποδιοικητή του λόχου, δύο επ ιλοχίες, έ ξ ι ομαδάρχες και 40 άλλους ά νδρες . Μέσα στον πανικό από τ ις βαρ ιές απ ώ λειες ο Τζόνσον σ οκαρίσ τηκε και π ερ ιή λθ ε σε λή θαργο απραξίας, α φ ήνοντα ς το ν υπολοχα- γό Τράουτμαν τη ς 1ης Δ ιμοιρίας και το ν Μπότσια να σ υντονίσ ουν τη ν υποχώρηση.

Για να απ οφ ύγει τη ν απομόνωση του Λόχου Β ο Χάνικατ δ ιέ τα ξε αυτή τη μονάδα και το ν Λόχο C να σ υμπ τυχθούν και να κατα λά βουν κα λύτερη α μυντική θέσ η. Ενώ τα αμερ ικανικά σ τρ α τεύ μα τα καθηλώ νον τα ν για μία ακόμη φορά, οι βομβαρδισμοί το υ υψώ ματος επ αναλήφ θηκαν κατά τ ις ν υ κ τερ ιν ές ώ ρες. Ωστόσο οι τελ ευ τα ίο ι

δ εν ή τα ν π λέον σε θέσ η να αναπτερώσουν το η θ ικό τω ν επ ιτιθ έμενω ν, που είχαν δ ει ό λες τ ις προσπάθειές το υ ς να αποτυγχάνουν μέσα σε λου τρ ό α ίματος. Φ αινόταν πως τίπ οτα δ εν ή τα ν ικανό να εκτοπ ίσ ει ε κε ίνο υς το υ ς αδάμασ τους Β ορειοβ ιετνα - μέζο υς από το ν λόφο και η όλη κατάσταση άρχισε να π ροσλαμβάνει δ ιαστάσεις φρι- κτού α δ ιεξό δο υ για το υ ς ά νδρ ες που μάχον τα ν σε ένα ν αγώνα ζωής και θ α νά του για λίγα μ έτρ α ζούγκλας.

Ο Χάνικατ εκ τιμ ο ύσ ε π λέον ό τι η ισχύς τω ν εχθρ ικώ ν σ τρα τευ μά τω ν που βρίσκον τα ν μπροστά το υ κυμα ινόταν από δύο λόχους ως ένα τά γμα κι έτσ ι προέβη σε ανασ ύνταξη πριν εξαπ ολύσ ει τη νέα έφ ο δό του. Ο ταλα ιπ ω ρημένος Λόχος C αντικατα - σ τά θ η κε από το ν Λόχο Α, που δ ιέ θ ε τ ε πιο ξεκο ύ ρ α σ του ς άνδρες. Ο Χ άνικατ σκόπευε να επ ιτεθ ε ί νωρίς το επ όμενο πρωί ώστε να μη δώσει χρόνο στον εχθ ρ ό να ενισχύσει τ ις θ έσ ε ις το υ ή να μ ετα κ ινή σ ε ι ά λλες ε φ εδ ρ ε ίε ς . Επιπλέον ενημέρω σ ε σε μάλλον ο ξύ ύφ ος το ν Κόνμυ για τ ις δυσ κολίες που αντιμετώ π ιζε: «Τζο, αυτή η μάχη εξελ ίσ σ ετα ι σε πολύ δύσκολη. Δ εν ξέρω πόσοι ακριβώς μπάσταρδοι βρίσκοντα ι ε κ ε ί πάνω, αλλά είνα ι σίγουρα πάρα πολλοί. Εχουν βαριά όπλα, έχουν επ ικο ινω νίες, είνα ι καλά οχυρω μένοι μέσα στο έδαφ ος. Εχουν οργανώσει τη ν άμυνά το υ ς σε βάθος και κά θ ε βράδυ μ ετα φ έρ ο υ ν φ ρ έσ κες ε φ ε δ ρ ε ίε ς από το Λάος μέσα από τα νο τιο δυ τικά φαράγγια ... Χ ρειαζόμασ τε βοήθεια . Το 1/506 π ρέπει να κ ιν η θ ε ί και να εμπ λα κεί στη μάχη. Π ρόκειτα ι για ένα α να θεμα τισ μένο Ντακ Το και εμ ε ίς π ολεμά με με ένα μόνο τάγμα». Ο Κόνμυ συμφωνούσε απόλυτα με τ ις διαπιστώσεις το υ υφ ισ ταμένου του. Εχοντας π ολεμήσ ει κατά το ν Β1 Παγκόσμιο Π όλεμο και σ την Κορέα, γνώ ριζε καλά π ότε μία μά-


Δ ύο Α μ ερ ικα νο ί σ τρ α τιώ τες φ ρ οντίζο υν έναν σοβαρά τρ α υ μα τισ μ έν ο σ υνάδελφ ό το υ ς στις 19 Μ αϊου 1969, μ ία ημέρ α πριν από την κατάληψ η το υ «Χάμπ ουργκερ Χιλ».

χη άρχιζε να ξε φ ε ύ γ ε ι από το ν έλεγχο . Ετσι δ ιέ τα ξε το 1/506 Τάγμα («Currahees») το υ α ντισ υνταγματάρχη Τ ζέημς Μπάου- ερς να σ υνδράμει το 3/187, μ ετα φ έρ ο ν τα ς το κύριο βάρος τω ν προσπαθειών το υ κατά το υ υψ ώ ματος 937 με σκοπό να αποκόψει αυτή τη ν τοπ οθεσ ία από τα δυτικά . Ο Κόνμυ εξή γη σ ε αργότερα : «Είχαμε σ υνειδητοπ οιήσ ει ό τι οι δ υ τικ ές π αρυφ ές του λόφου βρ ίσκονταν πολύ κο ντά στα λαοτινά σύνορα και υποθέσαμε ό τι οι Β ορ ε ιο β ιετ- ναμέζο ι ανεφ οδ ιά ζοντα ν σε υλικά και άνδρες από αυτή τη ν κατεύθυνση».

ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΖΟΝΤΑΙ

Η κατάσταση ε ίχε π ροκαλέσει επίσης σοβαρές ανησ υχίες σ τον υποστράτηγο Ζάις, ο οποίος ε ίχε εκπ λαγεί από τη ν επιμονή τω ν Β ορ ειο β ιετνα μέζω ν να μείνουν στο ύψωμα 937 και να το υπερασπιστούν με κά θ ε θυσία. Από τη μέχρ ι τό τ ε εμπ ειρία το υ γνώ ριζε ό τι ο εχθ ρ ό ς σ υνήθ ιζε να πολεμ ά σκληρά για ένα διάστημα και κατόπιν, ό ταν τα π ράγματα δυσ κόλευα ν γ ι1 αυτόν, να αποσύρεται επ ιδέξια από το π εδίο τη ς μάχης για να μη δ ιακ ινδυνεύσ ει να δ εχ θ ε ί τη συντριπ τική ισχύ πυρός τω ν Α μερ ικα νών πάνω του. Μ ε εξα ίρεσ η ελά χ ισ τες μάχες, όπως ε κ ε ίν ες τη ς κοιλάδας I Ν τρανγκ και του Ν τακ Το, αυτή η τα κ τική απ οτελού- σε τυπ ικό δόγμα του ΛΣΒ. Ξαφνικά όμως ο τε λ ευ τα ίο ς ε ίχε αποφασίσει να π ολεμήσ ει μέχρ ις εσχάτω ν για ένα ασήμαντο βουνό. Προσπαθώντας να λάβει τ ις αποφάσεις το υ ο Ζάις ζή τησ ε τη γνώμη το υ υποδιοικητή τη ς μεραρχίας, τα ξία ρχου Τζιμ Σμιθ, ο οποίος ε ίχ ε υπ ηρετήσ ει δυόμισ ι χρόνια στο Β ιετνά μ και γνώ ριζε καλά τ ις σ υ νή θ ε ιες το υ εχθ ρ ο ύ . Ο Σμ ιθ ή τα ν εξίσου προβληματισ μένος με τη ν αλλαγή στάσης των Β ορ ειο β ιετνα μ έζω ν και απάντησε ό τι π ιθανώς αυτή σ ημα τοδοτούσ ε τη ν υ ιοθέτησ η μίας νέα ς σ τρ α τηγ ική ς εκ μ έρ ο υ ς το υ Ανόι. Αν και δ εν μπορούσε να π ει μ ε β εβ α ιό τη τα τ ι ε ίδ ο υ ς σ τρα τηγική θα ή τα ν αυτή , ειση- γ ή θ η κ ε σ τον Ζάις η Μ εραρχία να συνεχίσει τη μάχη «μέχρι τη ν επ ιτυχή κατάληξή της». Αν και ο Ζάις βρ ισκόταν εκ ε ίν η τη ν π ερ ίοδο υπό τη ν πίεση α ρκετώ ν άλλων ανθρώπων, ε κ τό ς τη ς Μ εραρχίας, που το ν π αρότρυναν να απεμπλακεί από το ύψωμα 937, π ροτίμησε να α κολουθήσ ει τη συμβουλή το υ Σ μ ιθ και να επ ιμε ίνε ι σ την κα τά ληψη το υ λόφου.

Ε κείνη τη νύ κ τα οι ά νδρ ες το υ 29ου Σ υ ντά γμ α το ς το υ ΛΣΒ π ροσ έφ εραν σ τους αντιπάλους το υ ς μία ένδ ε ιξη αποφασιστικό τη τα ς και π ερ ιφ ρόνησ ης προς το ν θ ά νατο, α νάβοντας π ερ ισ σ ότερες από 100 φ ω τιές σε ολόκληρη τη ν π ερ ίμ ετρ ο το υ λόφου, στις οποίες μαγείρεψ αν ρύζι για τις επ ό μενες τρ ε ις ή τέσ σ ερ ις η μ έρ ες . Η ξα φ νική εμφάνιση αυτώ ν τω ν λάμψ εω ν μέσα στη νύκτα σήμαινε α φ ενός ό τι ε κ α το ν τά δ ες Β ορ ε ιο β ιετνα μ έζο ι εξα κο λου θούσ α ν να επ ιβιώ νουν πάνω στον λόφ ο και α φ ε τέ

ρου ό τι ή τα ν έ το ιμ ο ι για μακρά μάχη. «Με τη χειρονομ ία αυτή ή τα ν σαν να μας έ λ ε γαν ό τι βρ ίσκονταν ε κ ε ί σε μεγάλους αρ ιθ μούς και ό τι δ εν έδιναν δεκά ρα για το αν το γνω ρίζαμε ή όχι», είπ ε α ρ γό τερ α ο λο χαγός Σ ά ντερς , δ ιο ικη τής το υ Λόχου D του 3/187. Α υτό που δ εν γνώ ριζαν οι Α μερ ικα νοί ή τα ν ό τι οι αντίπαλοί το υ ς πέρασαν τη νύκτα το π ο θ ετώ ντα ς επίσης δ εκ ά δ ες νάρκες Claymore κατά μήκος όλων τω ν π ιθανών προσβάσεων που οδηγούσαν προς τα οχυρω ματικά το υ ς έργα.

Το επ όμενο πρωί ξεκ ίνη σ ε με μία σημαντική επ ιτυχία για το υ ς Α μερ ικανούς, ό ταν εντο π ίσ τη κε α ρ ιθμός Β ορειοβ ιετνα μ έζω ν στρατιω τώ ν να κ ινείτα ι με π ροφ υλάξεις μέσα από το νο τιο δυ τικό φ αράγγι που ο δηγούσ ε προς το Λάος. Ο Χ άνικατ α ν τελή - φθη ό τι ο εχθ ρ ό ς δ εν ε ίχε πρόθεση να υποχωρήσει αλλά να υπ ερφ αλαγγίσει το υ ς α μερ ικα ν ικούς λόχους που θα επ ιτ ίθ εν το πάλι από τα δ υτικά κι έτσι, αφού σ τα μά τη σε τη ν αρχική επ ίθεση τω ν Β ορ ειο β ιετνα - μέζων, το ύ ς απώθησε και πάλι μέσα στο φαράγγι. Η ταν π λέον η σειρά δύο α ερ ο σκαφών Phantom να π λήξουν το ν εχθρό , πρώτα με τα πυροβόλα τω ν 20 mm, κατόπιν με β ό μ β ες ναπάλμ και 500 λιβρώ ν και ύσ τερα πάλι με τα πυροβόλα, μ έχρ ι τη ν ε ξά ντλησ η τω ν πυρομαχικών το υ ς . Στη συνέχεια το αμερ ικανικό π υροβολικό άνοιξε πυρ επί 25 λεπ τά με ο β ίδ ες τω ν 105 mm, τω ν 155 mm και τω ν 8 in. Ο ταν τελε ίω σ ε έ νας ολόκληρος λόχος του ΛΣΒ ε ίχε αφανιστεί.

Η ταν μια αίσθηση γλυκιά ς εκδ ίκησ ης γ ια το υ ς Α μερ ικανούς, που είχαν δ ε ι εκα το ν τά δ ε ς σ υντρ όφ ους το υ ς να δ ιαμελ ίζο ντα ι κατά τη μάχη για το ύψωμα 937. Ο λό φ ος όμω ς σ τεκό τα ν ακόμη απ όρ θη τος πάνω από τα κεφ άλια το υ ς και οι ο β ίδ ες που έπ εφ τα ν σε ο μο β ρ ο ν τίες τω ν 50 ή 60 κάθε

φορά δ εν έδε ιχνα ν να π τοούν το ν εχθρό .Οι π ερ ισσότεροι ά νδρ ες τη ς 101 Α ερ ο μ ε τα φ ερ ό μ εν η ς Μ εραρχίας ή τα ν εξο ικ ε ιω μένο ι με το ν ήχο τω ν οβίδω ν το υ π υροβολικού. Ομως ό ταν άκουσαν έναν θόρ υβο σαν αμαξοστοιχ ία τρα ίνου να περνά από πάνω το υ ς και κατόπ ιν μία τρ ο μ ερ ή έκ ρ η ξη στο βουνό, απόρησαν. Ε π ρόκειτο για ο β ίδ ες τω ν 16 in που ε κ τό ξ ε υ ε το θω ρηκτό «New Jesrey» από τα παράλια το υ κόλπου το υ Τονκίνου, π ρο σ θ έτο ντα ς τη δική το υ ισχύ πυρός σε ε κ ε ίν ες τη ς Α εροπ ορίας και το υ Σ τρα τού . Η νέα επ ίθεση άρχισε στις13.00 και οι σ τρα τιώ τες το υ 3/187 (Λόχοι Α και Β, αφού ο άσχημα κτυπ ημ ένος C τη ρή - / 7 θ η κ ε σε εφ εδρ εία , για να σ υνέλθ ει από τη ν εμπειρία τη ς π ρο ηγού μενης ημέρα ς) συνέχισαν τη ν προώθησή το υ ς πάνω από τ ις απ οψ ιλω μένες και ανασ καμμένες από το υ ς βομβαρδισμούς δ υ τικ ές π λαγιές, κλίσης 30 μοιρών, με επ ιθ ετικά ελ ικόπ τερα Cobra τη ς Μ εραρχίας να ε κ το ξε ύ ο υ ν βροχηδ όν ρ ο υ κ έτες ενα ν τίο ν τω ν εχθρικώ ν θ έσ εω ν που εξα κολουθο ύσ α ν να βάλλουν.Η μάχη εξελ ισ σ ότα ν με ανταλλαγή χειρ ο βομβίδων. Οι ελ εύ θ ερ ο ι σ κο π ευτές το υ ε χθρ ού β ρ έθ η κα ν δ εμ ένο ι πάνω σε δ ένδρ α από όπου δ εν έπ εφ τα ν ακόμη και ό ταν σκοτώνονταν. Τα αμερ ικανικά τμ ήμ α τα χρησιμοποίησαν α ντια ρ μ α τικές ρ ο υ κ έτες Μ72 LAW για να ε ξο υ δ ετερ ώ σ ο υ ν βορειο- β ιετνα μ ικά οχυρά από μ ικρές αποστάσεις.Οι β ό μ β ες τω ν 1.000 λιβρώ ν που έπ εφ τα ν ψ ηλότερ α π ρο ερ χό μενες από τα αεροσκάφη, τρά ντα ζα ν κά θ ε λίγα λεπ τά το έδα φ ος και έσ τελναν πάνω σ τους Α μερ ικανούς σ τρα τιώ τες μία βροχή από συντρίμμια, πέτρ ε ς και ανθρώπινα μέλη.

Παρά τη συντριπ τική ισχύ πυρός που χρησ ιμοπ οιείτο από αμερ ικα ν ικής π λευ ράς η προέλαση ή τα ν αργή και οδυνηρή. Πάντως τα οχυρά τω ν Β ορειοβ ιετνα μ έζω ν


κείνο τω ν γειτό νω ν του. Οι δύο λόχοι είχαν απ ομείνει με 67 αξιόμαχους ά νδρ ες ο καθ ένα ς, σχεδόν τη μισή από τη ν προβλεπό- μ ενη δύναμή το υς . Ηταν απ αραίτητο να δ εχ θ ο ύ ν α ν τικα τα σ τά τες . Ωστόσο οι στρατ ιώ τες που έφ θασαν για να αναπληρώσουν τα κενά π ροέρχονταν από τ ις υπηρεσίες δ ιο ικη τικής μέριμνας: οδηγοί, μάγειροι, δ ιαβιβαστές, γραφ είς που έπρεπ ε να φ ρ ε σκάρουν στη μνήμη το υ ς το ν χειρισμό τω ν όπλων μέσα σε λ ίγες ώ ρες, αν ή θ ελα ν να ε πιβιώσουν τη ν επ ομένη . Το ίδιο απόγευμα ο σ τα θμός διο ίκησης το υ 3/187 κτυπ ήθ ηκε επίσης από α ντια ρ μ α τικές ρ ο υ κ έτες RPG, με απ οτέλεσ μα να τρ α υ μ α τισ τε ί (για τρ ίτη φορά κατά τη δ ιάρκεια α υ τής τη ς επ ιχείρησης) ο Χάνικατ, όπως και ο α ξιω ματικός ε π ιχειρήσεων του Τάγματος. Και οι δύο αξιω μα τικο ί α ρ νή θη κα ν να απ ομακρυνθούν από τ ις μονάδες το υ ς π ροκειμένου να το υ ς π αρασχεθεί ιατρική β ο ήθ εια και έπ ειτα από μία πρόχειρη επίδεση τω ν τρ α υμ ά τω ν το υ ς π αρέμειναν στα κα θ ή κοντά το υς , προς μεγάλη απογοήτευση α ρ κετώ ν από το υ ς απαυδισμένους σ τρα τιώ τες το υς , οι οποίοι εύχοντα ν να έβλεπ αν το ν αντισυ- ντα γμα τά ρχη να απ ομακρύνετα ι νεκρός, αν ή τα ν δυνατό.

Σ το μ ετα ξύ το 1/506 Τάγμα προχωρούσε επίσης προς το ύψωμα 937 έχο ντα ς πε- ράσει από τα υψώματα 800 και 916. Σε αυτή τη φάση εμπ οδιζόταν π ερ ισ σ ότερο από το τραχύ έδα φ ος και το πανύψηλο χορτάρι παρά από τη δράση το υ εχθ ρ ο ύ . Ετσι η διοίκηση τη ς 3ης Ταξιαρχίας αποφάσισε να α- να σ τείλ ει προσωρινά κά θ ε άλλη επ ιθετική ενέργεια , έω ς ό του το 1/506 β ρ εθ ε ί σε κατά λληλη θέσ η ώ στε να σ υνεργασ τεί άμεσα με το 3/187. Σ το μ ετα ξύ οι δ υ τ ικ ές π λαγιές το υ λόφου, πάνω στις οποίες είχαν δ ιεξα - χ θ ε ί ό λες οι π ρο ηγούμενες α μ ερ ικα ν ικές επ ιθέσ εις , παρουσίαζαν ένα θ έα μ α νεκρού τοπίου. Η αργή προέλαση και οι απώλειες που ε ίχε υποστεί ο Λόχος D το υ 3/187 προω θο ύμ ενο ς από το ν βορρά, έπεισαν το ν Χ άνικατ ό τι θα ή τα ν κα λύτερα να εγκα τα - λ ε ίψ ει τη ν ιδέα τη ς κα τάληψ ης το υ υψώματο ς από εκ ε ίν η τη ν κατεύθυνση.

Η ΚΡΙΣΗ ΗΘΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟ ΛΕΜ ΙΚΟ Ι ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΕΣ

Η 16η Μαϊου βρήκε το υ ς λόχους του 3/187 να τη ρ ο ύ ν α μυντική δ ιά τα ξη έχο ντα ς π ερ ιορισ μένη επαφή με το ν αντίπαλό το υς . Α ντίθ ετα το 1/506 συνάντησε ολοένα α υ ξα νόμενη αντίσταση και ο ρυθ μό ς π ροέλασής το υ στις π λαγιές επ ιβρα δύ νθηκε αισθητά. Ο Λόχος Α το υ λοχαγού Λ ίνγουντ Μ πάρνεϋ κα τέλα β ε το ύψωμα 800 με τον Λόχο C να το ν α κολουθεί, ενώ ο Λόχος Β, που ε ίχε κυρ ιεύσ ει τη ν π ροηγουμένη το ύψωμα 916, κα τηφ όρ ιζε από τα δ υτικά προς το ύψωμα 900. Η επ όμενη μεγάλη επίθεση α να βλήθηκε ως τις 18 Μαϊου, οπ ότε τα σχέδια π ροέβλεπ αν τη μ ετα φ ορ ά τη ς κύ

Ενας τρ α υ μα τισ μ έν ο ς Α μ ερ ικα νός σ τρ α τιώ τη ς μ ο ρ φ ά ζε ι από τον πόνο καθώ ς π ερ ιμένει το ελ ικό π τερ ο που θ α τον απ ομακρύνει από το π εδίο μάχης το υ «Χ ά μπ ουρ γκερ Χιλ» και θ α τον μ ε τα φ έ ρ ε ι σ το π λη σ ιέσ τερ ο νοσοκομείο εκ σ τρ α τε ία ς .

έπ εφ τα ν το ένα μ ετά το άλλο. Φ θάνοντας σε απόσταση ως και 150 μέτρω ν από τη ν κορυφή το υ λόφ ου οι κατάκοποι Α μερ ικα νοί σ τρα τιώ τες που επέζησαν είχαν αρχίσει ήδη να γ εύ ο ν τα ι τη νίκη, ό ταν επλήγησαν από άλλη μία ξαφ νική ανατροπή τη ς τύχης, γεγονό ς το οποίο είνα ι συνυφασμένο με τη ν «ομίχλη του π ολέμου» και τη σύγχυση που π ροκαλείτα ι συχνά μέσα στη μάχη. Σ την κρ ισ ιμότερη στιγμή ένα αμερ ικανικό επ ιθ ετικό ελ ικό π τερ ο Cobra π έτα ξε χαμηλά πάνω από το ν Λόχο Β και έρ ιξε πάνω του μία βροχή από ρ ο υ κ έ τες και βολ ίδες, προ-

καλώ ντας το υ βαρ ιές απώλειες, ανάμεσα στις οποίες ή τα ν και ο λοχαγός Λ ίτναν, που τρ α υ μ α τίσ τηκε και έχασε τις αισθήσεις του . Ο Λόχος Β αναγκάσ τηκε έτσ ι να δια- κόψ ει τη ν προέλασή του και να ασ χοληθεί με τη ν περίθαλψ η τω ν τραυματιώ ν το υ . Αν και ο Λόχος Α ε ξα κο λο υ θ ο ύ σ ε να είνα ι σε θέσ η να συνεχίσει τη ν κίνησή του προς τη ν κορυφή, ο Χάνικατ θεώ ρησ ε ε ξα ιρ ε τ ικά ριψ οκίνδυνο να αφήσει ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο αυτό το τμήμα , βαθιά μέσα στις γρα μμές το υ εχθρού , κι έ τσ ι τη δ ιέ τα ξε να σ ταματήσ ει και να ευθυγρα μμίσ ει το μέτω πό το υ με ε

Μ ε τά το τέλ ο ς της μάχης ο «Χάμπ ουργκερ Χιλ» έμ ο ια ζε μ ε σεληνιακό τοπίο. Σ χεδόν κ ά θ ε ίχνος ζωής ε ίχ ε εκ λ ε ίψ ε ι λόγω των εξο ντω τικώ ν πυρών πυροβολικού και των αεροπορικώ ν βομβαρδισμώ ν (ερ ρ ίφ θη σ α ν και α ρ κ ε τέ ς βό μ β ες ναπάλμ).


ριας προσπάθειας στα νο τιο δυ τικά με το1 506 Τάγμα, ενώ το 3/187 θα α νελάμβανε υπ οσ τηρικτικό ρόλο. Ε κτός από τη συνήθη αεροπορική υποστήριξη και εκ ε ίνη το υ πυροβολικού οι Α μερ ικανοί έβγαλαν ένα ν ακόμη «άσσο» από το μανίκι τους , χρησ ιμοποιώ ντας δακρυγόνα αέρια CS. Επίσης σε μια προσπάθεια να μειω θούν οι απ ώ λειες όλοι οι σ τρα τιώ τες τη ς 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό - μ ενη ς Μ εραρχίας που μάχονταν στην κο ιλάδα Α Σάου εφ οδιά σ τηκα ν με βαριά α λ ε ξίσφαιρα γιλέκα , αν και η υψηλή θ ερ μ ο κρασία που επ ικρατούσ ε καθ ισ τούσε τη χρήση το υ ς από επώ δυνη ως ανυπόφορη.

Η αλυσίδα τω ν άκαρπων επ ιθέσ εω ν κατά το υ υψώ ματος 937 ε ίχε π ροκαλέσ ει βαθ ιά κρίση ηθικού στις τά ξε ις τη ς 3ης Ταξιαρχίας. Κάθε η μ έρα οι α μ ερ ικα ν ικ ές δ υ νάμεις έρ ιχναν στη μάχη όλο και περισσότερ ο υ ς ά νδρες , όλο και πιο συντριπ τική ισχύ πυρός, χωρίς κανένα εμ φ α νές α π οτέλεσμα. Η οδύνη για τις απώλειες αναμιγνυόταν με τη ν αγανάκτηση για το υς τα κ τικο ύ ς χειρ ισ μούς τη ς διο ίκησης αλλά και με ένα κρυφ ό αίσθημα δ έο υ ς και θ α υ μασμού για το ν αντίπαλο, που ε ίχε υπ ερβεί το ν εα υ τό το υ σε γ εννα ιό τη τα και κ α ρ τε ρία.

Η τραγική ειρω νεία τη ς τύ χ η ς είνα ι πως αν το 1/506 ε ίχε π ετύ χει να κ ινη θ εί γρηγο ρ ό τερ α και η επ ίθεση δύο ταγμάτω ν τη ν ο ποία είχε σχεδιάσει ο Κόνμυ εκδηλω νότα ν τη ν 16η Μαϊου, ίσως η μάχη για το ύψωμα 937 να μην ε ίχε κα ταγραφ εί σ την Ιστορία το ίδιο έντονα , όπως έγ ιν ε αργότερα . Ο λό γος είνα ι πως μέχρ ι τό τ ε οι Α μερ ικανοί πολ εμ ικο ί α ντα π οκρ ιτές που βρ ίσκονταν στο Β ιετνά μ δ εν είχαν α ν τιλη φ θ ε ί τη ν έκταση και τη σ φ οδρ ότητα τη ς μάχης στο Ν τονγκ Απ Μπιά. Ο π ρώ τος ο οποίος υποψιάστηκε ό τι κά τι άσχημο σ υνέβα ινε ε κ ε ί και έφ θα σ ε στο αρχηγείο του 3/187 Τάγματος το πρωί τη ς 16ης το υ μήνα, ή τα ν ο νεαρός δ ημ ο σιογράφος το υ Associated Press Τζέη Σάρ- μπατ, ο οποίος εξασ φάλισε αμέσως μία συν έν τευ ξη μ ε το ν υποστράτηγο Ζάις στη Βάση Πυρός «Μ π ερχτεσ γκά ντεν» , νότια τη ς «Ηγκλς Νεστ». Η πρώτη ερώ τησή του αφ ορούσε το υ ς λόγους που οδήγησαν το ν εχθ ρ ό να α ντιπ α ρ α τά ξει μία τόσο ισχυρή αντίσταση στο ύψωμα 937, για τη ν οποία φ υ σικά ο Ζάις δ εν ε ίχε να δώσει σαφή απάντηση. Το δ εύ τερ ο ερώ τημα , ωστόσο, ή ταν το πιο καίριο και έ μ ε λ λ ε να δημ ιουργήσ ει α ρ γό τερα σοβαρούς π ολιτικούς τρ ιγμ ο ύ ς σ την Ο υάσιγκτον: «Γιατί επ ιτίθ εσ θε σε αυτό το βουνό με σ τρα τεύμα τα ; Γιατί δ εν α- π οσύρεσθε για να α φ ήσ ετε τα Β-52 να το π λήξουν;».

Ε κα τοντά δ ες σ τρα τιώ τες το υ 3/187 που είχαν ζήσει τη φρίκη τη ς μάχης ενα ν τίο ν το υ επ ίλεκτου 29ου Σ υ ντά γμ α το ς το υ ΛΣΒ διατύπωναν επί μ έρ ες το ίδιο ε ρώτημα, αλλά ο Ζάις εξεπ λάγη σ υνειδ ητο ποιώ ντας ότι αυτή ή τα ν μόνο η απαρχή για μία σοβαρή δ ιελκυσ τίνδα η οποία θ α ακο λουθούσ ε το επ όμενο διάστημα. Οπως ο μολόγησε α ρ γό τερα ο σ τρατηγός, η πρώτη

το υ σκέψη ή τα ν να «βάλει στη θέσ η του» το ν δημοσιογράφο λ έγοντά ς το υ σε αυσ τηρό ύφος να ασ χοληθεί μ ε τη ν περιγραφή τη ς μάχης και όχι με τη ν αμφισβήτηση τω ν τα κτικώ ν αποφάσεων του δ ιο ικη τή . Ο Σάρμπατ το υ έδω σε τη ν εντύπωση ενός «ευα ίσ θητου νέου» που βρ ισκόταν σε μάχη για πρώτη φορά στη ζωή το υ και ή τα ν ανα μενόμ ενο να είνα ι «κάπως παραζαλισμένος» και ίσως «λίγο υστερικός» .Ο Ζάις απάντησε με διπλωματικό τρόπ ο λ έγο ντα ς πως αν έσ τελνε τα Β-52 ενα ντίο ν το υ υψώμ α τος θ α έπρεπ ε να αποσύρει τα σ τρα τεύ - ματά το υ σε απόσταση τουλά χ ισ τον τρ ιώ ν χ ιλ ιομέτρω ν από α υ τό και ό τι δ εν σ υ ν έτρ ε χ ε λόγος για τέ το ια κίνηση αφού δ ιέ θ ε τ ε όση ισχύ πυρός επ ιθυμούσ ε, η οποία ή τα ν εξίσου μεγάλη με εκ ε ίν η τω ν Β-52 και μάλιστα πολύ πιο ακρ ιβής. «Επιπλέον, απεχθα- νόμασ τε να εγκ α τα λείψ ο υ μ ε έδ α φ ος το οποίο έχο υ μ ε κερδ ίσ ει με θ υ σ ίες και θα πρέπει να κα τα λά βουμε και πάλι με σκληρό αγώνα. Η υποχώρηση δ εν αρέσ ει σε κανέ- ναν δ ιο ικη τή» , είπε. Ενας από το υ ς επ ιτε λ ε ίς τη ς Μ εραρχίας ή λθ ε σε β ο ή θ εια το υ Ζάις, το ν ίζο ν τα ς προς το ν Σάρμπατ: «Κοίτα ξε , α υ το ί οι Β ορ ε ιο β ιετνα μ έζο ι δ εν είναι ηλίθιοι. Γνωρίζουν ακριβώ ς τ ι ε ίδ ο υ ς ζημ ιές μπορούν να π ροκαλέσουν τα Β-52 και πόσο βαθιά στο χώμα εκρ ή γνυ ν τα ι οι βόμ βες το υς . Κατασκευάζουν τα οχυρά το υ ς έτσ ι ώστε να μπορούν να τ ις α ν τέ ξο υ ν κι αυτό ακριβώ ς έχουν κάνει ε κ ε ί πέρα».

Η άφ ιξη το υ Σάρμπατ ή τα ν η μόνο η αρχή για το ρεύμα τω ν δημοσιογράφω ν οι ο ποίοι θα έφ θ α να ν σύντομα στην περιοχή δ ια ισθανόμενοι πως ε κ ε ί θ α έβρισκαν πλούσιο υλικό για π ερ ιγραφ ές γ εμ ά τε ς συγκινήσ εις. Σ τις 14.00 τη ς 17ης Μάίόυ και ενώ σ υνεχ ιζόταν η μικρή ανάπαυλα στη μάχη, π έν τε π ολεμ ικο ί α ντα π οκρ ιτές εμ φ α ν ίστηκαν στο αρχηγείο το υ 3/187 Τάγματος. Κατά τ ις επ ό μενες δύο ώ ρες κά θ ε ελ ικ ό π τερο που έφ θ α νε στη ζώνη προσγείωσης μ ε τ έ φ ε ρ ε δύο ή τρ ε ις επιπλέον. Ο Χάνικατ ε ίχ ε δ ια μ α ρ τυρ η θ εί έντο να στον Ζάις για τη ν αθρόα π ροσέλευση δημοσιογράφων, αλλά ο τε λ ε υ τα ίο ς όχι μόνο δ εν ε ίχε απαγορ εύ σ ει τη μετακ ίνησ ή το υ ς ε κ ε ί αλλά ε ίχε ζη τήσ ει από το Τάγμα να το υ ς συμπερι- φ ερ θ ε ί με ευγένεια .

ΚΟ ΛΛΗΜ ΕΝΟΙ ΣΤΗ ΛΑΣΠΗΗ αποστολή όμως έπρεπε να εκπ ληρω

θ εί. Το πρωί τη ς 18ης Μαϊου τα δύο α μ ερ ικανικά τά γμ α τα εξαπ έλυσαν τη ν επ ίθεσή το υ ς και πάλι μετωπικά, το 3/187 δυτικά το υ υψ ώ ματος 937 και το 1/506 στη νότια πλαγιά το υ υψώ ματος 900. Κ υρ ιευμένο ι από απελπισία, θ υ μ ό και λύσσα τα οποία ε- π έτε ιν ε το έν το ν ο αίσθημα κινδύνου, οι Α μερ ικανοί σ τρα τιώ τες εξόρμησ α ν πάλι κατά το υ Ν τονγκ Απ Μπιά φ έρ ο ν τα ς πάνω το υ ς 40 π λήρεις γ εμ ισ τή ρ ες για το Μ16 και ως και 10 χειρ οβ ο μ β ίδες . Κτυπούσαν αδιάκοπα τ ις β ο ρ ε ιο β ιε τνα μ ικ ές θ έσ ε ις με κάθ ε δ ιαθέσ ιμο όπλο, σκαρφαλώ νοντας αργά

προς τη ν κορυφή. Καθώς το 3/187 προσπαθ ού σ ε να κερδ ίσ ει λίγα ακόμη μέτρα , με το υ ς Λ όχους C, D και Α να αναπτύσσονται από βορρά προς νότο στη δυτική πλαγιά, ο όγκος το υ εχθρ ικού πυρός α υ ξή θ η κε ε ντυπωσιακά. Α υτόμα τα όπλα, ρ ο υ κ έτες RPG, νά ρκες Claymore και χ ε ιρ οβομ β ίδες που αφ ήνοντα ν να κατρακυλήσ ουν στις π λαγιές απ οδεκάτισαν τα επ ιτιθ έμ ενα τμ ή ματα. Ο Λόχος Β, ο οποίος ε ίχε μ είνει λίγο πιο πίσω, κ τυπ ήθ ηκε για μία ακόμη φορά κατά λά θο ς από φίλια ελ ικό π τερ α (η μάστιγα αυτή θα σ υνόδευε τη ν 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ ενη Μ εραρχία καθόλη τη διάρκεια τη ς μάχης). Το πείσμα τω ν Αμερ ικανώ ν ή τα ν τ έ το ιο ώστε έφ θασαν ελάχισ τα μέτρα από τη ν κορυφή και προς στιγμή φ ά νηκε ό τι θα τη ν κατελάμβαναν.

Η μάχη εξελ ισ σ όταν με τη γνωστή βαρβ α ρ ότητα που χαρακτήριζε το ν π όλεμο στο Β ιετνάμ. Οι ά νδρ ες το υ Λόχου D είδαν πέν τ ε Β ορ ειο β ιετνα μ έζου ς σ τρα τιώ τες να προσπαθούν να διαφύγουν και το υ ς θ έρ ισαν με ριπές αυτόματω ν όπλων. Κατόπιν άλλοι επτά σ τρα τιώ τες το υ αντιπάλου επιχείρησαν να υποχωρήσουν και ε ξο ν τώ θ η καν με το ν ίδιο τρόπο. Ενας άνδρας του ΛΣΒ ο οποίος προσπάθησε να ρ ίξε ι μία χ ειροβομβίδα, σ κοτώ θηκε πριν π ρολάβει να τη ν εκ το ξεύ σ ε ι και π έφ τοντα ς μαζί τη ς στο χαράκωμά το υ π υροδότησ ε μία αλυσίδα από δ ευ τερ εύ ο υ σ ες εκ ρ ή ξε ις άλλων πυρο- μαχικών. Η αντίδραση τω ν Β ορειοβ ιετνα μ έ- ζων ή ταν άμεση και απρόβλεπτα σκληρή. Πυροδότησαν μία αλυσίδα από νάρκες και χ ε ιρ οβο μβ ίδες μέσα στην ίδια το υ ς τη ν περ ίμετρο . Οι μισοί άνδρ ες του Λόχου D είχαν κτυπ ηθεί, δ εν είχε απ ομείνει κανένας αξιωματικός και τα πυρομαχικά εξα ν τλο ύ ντο .

Στη φάση εκε ίνη το ε ξο υ θ εν ω τικ ό πυρ π υροβολικού που είχε π λή ξε ι το ύψωμα 937 επί ενν έα η μ έρ ε ς απέβη δραματικά σε βάρος τω ν Α μερικανώ ν στρατιωτώ ν, αφού ε ίχε μ ετα τρ έψ ε ι το ν ά λλο τε κα τά φ υτο λόφο σε μία γυμνή έκτασ η κα λυμμένη από στάχτη . Ο ταν το απ όγευμα τη ς 18ης Μαϊου ξέσπασε μια ξαφ νική καταιγίδα, ο βομβαρδ ισ μένος λόφ ος έγ ιν ε μια "θάλασσα" λάσπης. Οι σ τρα τιώ τες γλισ τρούσαν στις π λαγιές και δ εν μπορούσαν να σ ταθούν στα πόδια τους . Οι Λόχοι Α και C είχαν χάσει ήδη από ενν έα άνδρες, ο Β τέσ σ ερ ις και ο D 39. Ετσι το 3/187 Τάγμα δ ια τά χθη κε στις 14.32 να δ ιακόψ ει προσωρινά τη μάχη και να υποχωρήσει. Δ εν υπήρχε άλλη λύση, αφού δ εν γ ινό τα ν καν λόγος να οχυρωθ ο ύ ν οι Α μερ ικανοί σ τρα τιώ τες επί τόπου, λόγω τη ς λάσπης που έφ θ α νε σε πάχος το ένα μ έτρο . Επιπλέον αν π αρέμενα ν στις π ροω θημένες θ έσ εις το υ ς θα έδιναν τη ν ευκα ιρ ία στον εχθ ρ ό να σ υγκεντρώ σ ει τις δ υνά μεις το υ στη δυτική πλαγιά κατά τη δ ιάρκεια τη ς νύ κ τα ς και να α ν τεπ ιτεθ ε ί, με ο λ έθ ρ ιες σ υνέπ ειες για το Τάγμα.

Αν και οι α ντικα τα σ τά τες ε ξα κο λ ο υ θούσαν να καταφ θάνουν για να συμπληρώνουν τα κενά σ την επάνδρωση, η πραγματική ισχύς τω ν λόχων του 3/187, που υπολο

’ ΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο υπ ολοχαγός Φρανκ Μ ακΓκρήβυ, που ε ικ ο ν ίζετα ι εδώ να σ τέ κ ε τα ι σ τη θ ύ ρ α ενός ελ ικο π τέρ ο υ UH-1, ή τα ν δ ιο ικη τή ς τη ς 1ης Δ ιμ ο ιρ ία ς του Α /3/187 Λόχου. Σ τ ις 18 Μ α ϊου τρ α υ μ α τίσ τη κ ε σοβαρά στο σ τομ ά χι και σ το σ τή θ ο ς από θ ρ α ύ σ μ α τα ρ ο υ κ έτα ς RPG.

γ ιζότα ν με βάση το υ ς β ετερ ά νο υ ς το υ ς , ε ίχε μ ειω θεί σημαντικά. Οι Λόχοι Α και Β ε ίχαν χάσει το υ ς μισούς από το υ ς αρχικούς ά νδρ ες το υ ς , ενώ οι C και D περίπου το 80%. Δύο από το υ ς τέσ σ ερ ις λοχαγούς και οκτώ από το υ ς 12 δ ιμ ο ιρ ίτες είχαν κτυπη- θ εί, όπως ε ίχ ε συμβεί και με π ολλούς έ μπ ειρους υπαξιω ματικούς οι οποίοι άφ ηναν δυσαναπλήρωτα κενά πίσω το υ ς . Οι κατάκοποι και τρ ο μ α γμένο ι ά νδρ ες τη ς 101 Α ερ ο μ ε τα φ ερ ό μ εν η ς Μ εραρχίας, οι οποίοι είχαν δώσει στο ύψωμα 937 το προ- σωνύμιο «Χάμπουργκερ Χιλ», άρχισαν π λέον να εκφ ρά ζο υν ανοικτά τα παράπονά το υ ς και να ασκούν δριμεία κρ ιτική στον Χ άνικατ με αφορμή τ ις τα κ τ ικ έ ς επ ιλογές του. «Αυτός ο ανα θεμα τισ μ ένο ς "Μπλά- κτζακ" δ εν π ρόκειτα ι να σ ταματήσ ει μέχρι να μας σκοτώ σει όλους», δήλω σε απαυδι- σμένος σ τον Σάρμπατ ένα ς τρ α υ μ α τισ μ ένος σ τρατιώ της.

Ο παραλογισμός τη ς όλης κατάστασης σε συνδυασμό με τη ν κάμψη το υ ηθικού από αμερ ικα ν ικής π λευράς δημ ιούργησ ε στους κόλπ ους του 3/187 Τάγματος μία αντίδραση η οποία λίγο έλε ιψ ε να φθάσ ει στα όρια τη ς ανταρσίας. Β ρεγμ ένο ι ως το κόκαλο, β ο υ τη γμ ένο ι στη λάσπη, με τη ν αδρεναλίνη και το ν φόβο να το υ ς έχουν κυ ριεύσει, οι Α μερ ικανοί σ τρα τιώ τες δ εν ε ίχαν καν δ ιάθεση να κοιμηθούν. Ενας από α υ το ύ ς είπε αργότερα : «Υπήρχαν πάρα πολλοί ά νδρ ες στον Λόχο Β που θα αρνού- ντο να πάνε πάλι ε κ ε ί πάνω. Είχε π αρατηρ η θ εί κι ά λλες φ ο ρ ές πτώση το υ ηθικού, αλλά π οτέ πριν δ εν ε ίχε π έσει τόσο χαμηλά, επειδή α ισθανόμασταν π λέον ό τι όλα ή ταν παράλογα».

Οι ίδ ιες σ υνθ ήκες λάσπης και πυκνού εχθ ρ ικού πυρός είχαν επ ιβραδύνει σημαντικά το 1/506 Τάγμα, αλλά α υ τό μέχρ ι τη ν έλευσ η τη ς νύκ τα ς ε ίχ ε κα τορθώ σ ει να προωθήσει τ ις εμπ ρο σ θ οφ υλα κές το υ σε απόσταση ενό ς χ ιλ ιο μέτρο υ από τη ν κορυφή του λόφου. Η ταν μία στιγμή ιδ ια ίτερα δύσκολη για τη λήψη αποφάσεων εκ μ έ ρους το υ υποστράτηγου Ζάις, ο οποίος ε ίχε π αρακολουθήσ ει σ τενά τη ν ε ξ έ λ ιξη τη ς μάχης, π ολλές φ ο ρ ές από το δ ικό το υ ε λ ικόπ τερο. Επρεπε ε ίτ ε να εμ π λέξε ι περισσ ότερα σ τρα τεύ μα τα σ τον αγώνα, ε ίτ ε να εγκ α τα λείψ ει οριστικά το εγχε ίρ ημα τη ς κατάληψ ης το υ υψ ώ ματος 937. Τελικά αποφάσισε να επ ιμε ίνε ι και να ενισχύσει τα σ τρ α τεύ μ α τά το υ που μάχονταν υπό άθ λ ιε ς σ υνθήκες , με τρ ία ακόμη τάγματα : το αμερ ικανικό 2/501 Τάγμα (αντισυνταγ- ματάρχης Ρόμπερτ Τζέρμαν) τη ς 2ης Ταξιαρχίας και το 2/3 Τάγμα το υ ΣΝΒ θ α επιτί- θ εν το κατά το υ λόφου από ν έ ε ς κα τευ θύνσ εις, ενώ το 2/506 Τάγμα το υ αντισυ- ντα γμα τά ρχη Τζην Σέρο ν θα α ντικα θ ιστούσε το 3/187, το οποίο θ εω ρ ε ίτο ανεπίσημα « ξεγραμμένο» έπ ειτα από τις απ ώ λειες που ε ίχε υποστεί.

Η διοίκηση τω ν «Rakkasans» (3/187) δ εν ε ίχ ε τη ν εντύπωση ό τι θα π ερ ιερχόταν σε δ ευ τερ εύ ο ν τα ρόλο και ε ξα κο λ ο υ θ ο ύ

σε να π ισ τεύει ό τι η δ όξα τη ς κατάληψ ης το υ Ν το νγκ Απ Μπιά τή ς α νήκε δ ικα ιω ματικά. Σύμφωνα με το ν Κόνμυ, ο ύ τε ο ίδιος ο ύ τε ο Χ άνικατ θ α πρέπει να είχαν α ν τιμ ε τωπίσει έστω και μία φορά το ενδ εχό μενο να π αρα ιτηθούν από τη ν προσπάθεια κατά λη ψ ης το υ «Χάμπουργκερ Χιλ»: «Συνειδητοπ οιήσ αμε ό τι ως τ ό τ ε δ εν είχαμε α ν τιμετω πίσει σοβαρή αντίσταση αλλά σίγουρα στην περίπτωση το υ υψώ ματος 937 ε ίχαμε κτυπ ήσει έναν ιδ ια ίτερα σ ημαντικό στόχο. Από τοπ ογραφ ικής και μόνο π λευ ράς ο λόφ ος απ οτελούσ ε το κυρίαρχο χαρακτηρισ τικό εκ ε ίν η ς τη ς άκρης τη ς κοιλάδας Α Σάου».

Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΛΟΦΟΥΟ Κόνμυ π ίσ τευε ό τι το δαιδαλώ δες

σ υγκρότημα τω ν υπόγειων καταφυγίω ν που ε ίχε α να κα λυ φ θ εί στο ύψωμα, χρησίμ ευ ε ως βάση για βο ρειο β ιετνα μ ικό αρχηγείο επ ιπέδου σ υντάγματος. Η ευκα ιρ ία να κ α τα φ ερ θ ε ί ένα ισχυρό πλήγμα σε βάρος το υ εχθ ρο ύ ή τα ν πολύ καλή για να τη ν α- φήσουν οι Α μερ ικανοί να χα θεί τόσο εύ κ ο λα. «Κατά τη δ ιάρκεια το υ ενό ς έ το υ ς που υπηρέτησα στο Β ιετνάμ», α να φ έρει ο ίδιος, «μπορώ να θ υμ ηθ ώ μόλις τρ ε ις π ερ ιπτώσεις κατά τ ις οποίες κα τα φ έρα με να ε γκλω βίσουμε το ν εχθ ρ ό κατά τ έ το ιο τρ ό πο ώστε να το υ κόψ ουμε απ οτελεσ ματικά κά θε οδό δ ιαφ υγής. Αν σε εκ ε ίνη τη φάση είχαμε αποσυρθεί σε ικανή απόσταση ώσ τε να επ ιτρ έψ ου με στα βομβαρδιστικά Β- 52 να εκ τελ έσ ο υ ν τη ν επ ιδρομή τους, αυτό

θα ε ίχε ως απ οτέλεσ μα να ε ξα φ α νισ τε ί ο ε χθ ρ ό ς μέσα στο σ κοτάδι τη ς νύκτα ς και να μας κτυπ ήσει πάλι κάποια άλλη φορά, κάπου αλλού».

Τη νύκτα τη ς 18ης Μαϊου αλλά και τη ν επ ό μενη η μ έρα οι Α μερ ικανοί δ ιο ικη τές κατέστρω σαν τα σχέδιά το υ ς για μία νέα ε π ίθεση τεσσάρω ν τα γμά τω ν που θ α εκ δ η λω νόταν τη ν 20ή Μαϊου. Δύο από τα νέα τά γμ α τα τα οποία δ ιέθ εσ ε ο Ζάις μ ε τα φ έρ θ η κα ν με ελ ικό π τερ α στο πεδίο τη ς μάχης, με το 2/501 να αναπτύσσεται στα βο ρειοα νατολικά και το 2/3 του ΣΝΒ στα νοτιοανατολικά , ενώ το 3/187 εν ισ χύθ ηκε με το ν Λόχο Α του 2/506 (λοχαγός Γομπλ). Η μόνη προσπάθεια βελτίω σ ης τω ν αμερικανικώ ν θ έσ εω ν εξόρ μη σ ης λ ίγες ώ ρες πριν από τη ν τελ ικ ή έφ οδο , εκδη λώ θ ηκε από τη ν π λευρά το υ 1/506 Τάγματος, το οποίο προ- ω θ ή θ η κε αργά φ θ ά νοντα ς σε απόσταση 200 μέτρω ν από τη ν κορυφή.

Το πρωί τη ς 20ής Μαϊου τα τέσσ ερα τά γμ α τα άρχισαν τη σ υντονισ μένη επ ίθ ε σή το υ ς κατά του «Χάμπουργκερ Χιλ» στις10.00, μέσα σε ένα κλίμα μοιρολατρίας και βουβής οργής. Σχεδόν αμέσως διαπιστώθ η κ ε ό τι η δύναμη το υ εχθρ ού ε ίχε εξα - σ θενή σ ει σοβαρά, σε σύγκριση με εκε ίνη που ε ίχε παρουσιαστεί τ ις π ροηγούμενες η μ έρ ες . Είχε π ρ οηγηθεί σ φ οδρ ότα τος δίω ρος αεροπορικός βομβαρδισμός σε ό λ ες τ ις π λαγιές το υ λόφ ου και αμέσως μ ε τά μπαράζ π υροβολικού επί μιάμιση ώρα. Οι Β ο ρ ε ιο β ιετνα μ έζο ι επ έτρεψ α ν στο 3/187 Τάγμα, το οποίο π ροήλαυνε με τρ ε ις λόχους σε σειρά (Α/2/506, 0/3/187 και


A 3/187 από βορρά προς νότο ) να π εράαει μέσα σε 10 λεπ τά από τη ν πρώτη γραμμή τω ν οχυρών το υ και να φ θάσ ει στις 10.30 στη δ εύ τερ η γραμμή, σχεδόν 100 μέτρ α από τη ν κορυφή, πριν α νο ίξουν πυρ ενα ν τ ίο ν το υ . Από το αρχηγείο το υ ο Χάνικατ ούρλιαζε προς το ν δ ιο ικη τή το υ Λόχου C: «Συνεχίστε! Μη σ τα μ α τά τε για το υ ς τρ α υ μ α τίες ! Αν μ ε ίν ε τε ε κ ε ί όπου ε ίσ τε θ α σας κομματιάσουν. Α π έχετε μόνο 75 μ έτρ α από τη ν κορυφή. Συνεχίσ τε!» . Μ ε τη βο ήθεια το υ π υροβολικού, τω ν όλμω ν και τω ν ΠΑΟ οι «Rakkasans» κα τά φ ερα ν να συνεχίσουν τη ν προώθησή το υ ς και στις 11.45 ο σ τρατ ιώ τη ς Ε ντου α ρ ντ Μ έρ τζ ιλ τη ς 2ης Δ ιμο ιρίας το υ C/3/187 έγ ιν ε ο π ρώ τος σ τρατιώ τη ς που πάτησε τη ν κορυφή του «Χάμπ ουργκερ Χιλ», ακριβώ ς ενν έα η μ έρ ες και π έν τε ώ ρες από τη σ τιγμή που το Τάγμα το υ ε ίχ ε α ντα λλά ξε ι το υ ς πρώ τους πυροβολισμούς με το ν εχθ ρ ό στον λόφο. Ακόμη και τό τ ε όμως, ό ταν η μάχη ε ίχε χα θεί για το 29ο Σύνταγμα , οι Β ορ ε ιο β ιετνα μ έζο ι συνέχισαν να μάχονται με λύσσα έω ς ό του κατασ τράφ ηκε και το τε λ ευ τα ίο κα τα φ ύγ ιό το υς . Το 1/506 α κολούθησ ε γρήγορα το 3/187 σ την κορυφή αντιμετω π ίζο ντα ς σποραδικά μόνο πυρά. Μ ικρή αντίσταση συνάντησ αν και τα δύο υπόλοιπα τάγματα .

Λίγο μ ετά το μεσ ημέρ ι τη ς 20ής Μαϊου η μάχη για το ν «Χάμπ ουργκερ Χιλ» έ λ η ξε με τη ν κατάληψ η το υ υψώ ματος από τα αμερ ικανικά και νοτιο β ιετνα μ ικά σ τρ α τεύ ματα. Η άμυνα τω ν Β ορ ειο β ιετνα μ έζω ν απ οσ υντέθη κε. Οσοι από α υ το ύ ς είχαν απο- φ ύγει ως τό τ ε το ν θ ά να το και τη ν αιχμαλωσία, δ ιέφ υγαν σε μ ικρές ο μά δες ή μεμονω μένα από τη ν περιοχή. Σ τη ν προσπάθειά το υ ς αυτή ευνο ή θ η κα ν από το γεγονό ς ό τι οι Α μερ ικανοί είχαν αφ ήσ ει ένα μικρό κενό σ τον κλοιό που π ερ ιέσ φ ιγγε το ύψωμα, το οποίο δ εν έκλ ε ισ ε παρά μόνο κατά τη φάση τη ς τελ ικ ή ς εφ ό δου . Ετσι μερ ικο ί Βο- ρ ε ιο β ιετνα μ έζο ι κατόρθω σαν να ξ ε γ λ ισ τρήσουν προς τη μ εθ ό ρ ιο το υ Λάος. Πίσω το υ ς άφησαν ένα εφ ια λτικό πεδίο μάχης με δ ια λυμένους κορμούς δένδρω ν, σωρούς από κλαδιά μπαμπού, τερά σ τιο υς κρ α τή ρ ες από βόμβ ες , διάσπαρτα κράνη, κουρελιασ μένα ρούχα, κ ο υ β έρ τες και ματω μένους επ ιδέσ μους, τυ φ έκ ια ΑΚ47, χ ε ιρ οβομβ ίδες, βλήματα όλμω ν και ρ ο υ κ έτες RPG και κυρίως ένα π λήθος νεκρώ ν που ανέδ ιδαν μία ανυπόφορη δυσοσμία. Κοντά σ την κορυφή το υ λόφου, γύρω από ένα δ ένδρ ο , οι Α μερ ικανοί σκότωσαν οκτώ Βο- ρ ε ιο β ιετνα μ έζο υς οι οποίοι είχαν δ έσ ει το ένα πόδι το υ ς σ τον ίδιο κορμό και στις στολ ές το υ ς είχαν ράψει μ ικρά υφασμάτινα μπαλώματα που έγραφαν: «Σκοτώ στε το υς Α μερ ικανούς» . Σ τα κο υ τσ ο υ ρ εμ ένα δ έν δρα τρ ιγύρω άλλοι σ υνάδελφοί το υ ς είχαν χα ρά ξει επ ιγραφ ές όπως «Νικήστε το υ ς Α μερ ικανούς. Εδώ θ α π έσουμε», «Ο λόκληρο το έθ νο ς σας π αρακολουθεί. Μη ν τρ ο π ιάσετε το υ ς εα υ το ύ ς σας» και « Μ είν ετε και π ολεμήσ τε» . Ο Χ άνικατ δ εν έβρ ισ κε λόγ ια να ευχαρισ τήσει το υ ς σ τρα τιώ τες του

για το ν άθλο το υς . «Τους αγαπώ όλους», είπε. «Οι ά νδρ ες μου έκαναν πραγματικά τη δουλειά τους» .

«ΑΞΙΖΕ ΑΡΑΓΕ ΤΟΝ ΚΟΠΟ;»Επειτα από τη ν κατάληψ η του «Χά

μπ ουργκερ Χιλ» οι ν ικ η τές φρόντισ αν να δημ ιουργήσ ουν μία νέα ζώνη προσγείωσης ώ στε να δ ιευ κ ο λ υ νθ ε ί η έρ ευνα πάνω από τη ν περιοχή. Δ ιάφορα έγγρα φ α που έπ εσαν στα χέρ ια τω ν Αμερ ικανώ ν αποδεί- κνυαν ό τι ο λόφ ος απ οτελούσε όντω ς έ δρα αρχηγείου σ υντά γμ α τος το υ ΛΣΒ, πράγμα που επ ιβεβα ιώ θηκε και από το ε κ τετα μ έν ο σ υγκρότημα ορυγμάτω ν και σηράγγων το οποίο α να κα λύφ θηκε εκεί, αλλά μία εβδομά δα α ρ γό τερ α το ύψωμα για το οποίο είχαν θυσ ιαστεί τόσο ι ά νδ ρ ες εγκα- τα λ ε ίφ θ η κ ε (αφού έγιναν οι απ αρα ίτητες κα τα σ τροφ ές), σύμφωνα με τη συνήθη π ρακτική τη ς π ερ ιόδου. Ο Ζάις δήλω σε αργότερα : «Δεν αντιμετω π ίζαμε έναν π όλεμο για τη ν κατάληψ η λόφων και εκ ε ίν ο ς ο συγ κεκρ ιμ ένο ς λόφ ος δ εν ε ίχε άλλω στε καμία σ τρατιω τική αξία». Κοντά σ την καινούργια ζώνη προσγείωσης, ωστόσο, ένας από το υ ς ανώ νυμους β ετερ ά νο υ ς τη ς μάχ η ς για το ύψωμα 937 το π ο θ έτη σ ε πριν φ ύ γ ε ι μία πινακίδα τυ λ ιγμ ένη με το μαύρο φουλάρι τη ς 101 Α ερ ο μ ε τα φ ερ ό μ εν η ς Μ εραρχίας, η οποία έγραφ ε: «Χάμπουργκερ Χιλ. Α ξιζε άραγε το ν κόπο;».

Η νίκη στοίχισε σ τους Α μερ ικα νούς 70 ν εκρ ο ύ ς και 372 τρ α υ μ α τίες . Σε ένα πρωι- μ ό τερ ο στάδιο το υ π ολέμου αυτό το επ ίπεδο απωλειών δ εν θα π ροκαλούσε πιθανώς ιδ ια ίτερη αίσθηση σ τους κόλπους τη ς α μ ερ ικανικής κο ινής γνώ μης, όπως ε ίχε απο- δ ε ιχ θ ε ί από τη ν απώλεια 2.190 Αμερικανώ ν στρατιω τώ ν μέσα σε μία και μόνη εβ δ ο μ ά δα το υ Φ εβρουάριου το υ 1968. Την άνοιξη το υ 1969 όμως η υπομονή το υ α μερ ικα νικού λαού για τη ν α τέρ μ ο νη σ τρατιω τική ε μπλοκή στο Β ιετνά μ ε ίχε ε ξα ν τλ η θ ε ί. Ο Τύπος έδωσε ιδ ια ίτερη έμφαση στις δηλώ σεις το υ γερουσ ιαστή τη ς Μ ασαχουσέτης Ε ντου α ρ ντ Κ έννεν τυ , ο οποίος καταδίκασε τη ν επιχείρηση «Apache Snow» χαρακτηρί- ζοντά ς τη ν ως «παράλογη και ανεύθυνη» . Μ εγάλο μ έρ ος τη ς κρ ιτικής εσ τιά σ θηκε στο πρόσωπο του υποστράτηγου Ζάις και σ την απόφασή του να καταλάβει το ν λόφο με κά θε θυσία. Υπερασπιζόμενος τ ις επιλ ο γές του ο Ζάις ισχυρίστηκε ό τι η 101 Αε- ρ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η Μ εραρχία ε ίχε επ ιφ έρει σ τον εχθ ρ ό 633 θύμα τα , «ανταλλάσσοντας» κά θ ε δική τη ς απώλεια με το υλά χ ισ τον 10 του αντιπάλου. Ομως η μάχη του «Χάμπουργκερ Χιλ» έ μ ε λ λ ε να είνα ι η τ ε λ ευ τα ία που θ α χαρα κτη ρ ιζό τα ν με κρ ιτή ριο τη ν κα τα μέτρησ η τω ν νεκρών.

Π ολλές από τ ις κρ ιτικές αφορούσαν και τη ν επ ιμονή τω ν Α μερικανώ ν δ ιο ικητώ ν να εξαπ ολύουν μ ετω π ικές επ ιθέσ εις πεζικού ενα ντίο ν οχυρω μένω ν αντιπάλων, αντί να το υ ς κονιορτοπ οιήσουν με μαζικές επιδ ρ ο μ ές τω ν Β-52, όπως ε ίχε σ υμβεί σε αρ

κ ε τέ ς ανάλογες περιπτώσεις κατά το παρελθόν. Ο ρισμένοι απόστρατοι α ξιω ματικοί υπήρξαν ιδ ια ίτερα δηκτικο ί, εκφ ρ ά ζο ντα ς το ν φόβο ό τι ο Α μερ ικα νικός Σ τρ α τό ς υιοθ ετο ύ σ ε τα κ τ ικ έ ς του π ολέμου τη ς Κ ορέας επ ιμένοντα ς να χάνει ά νδ ρ ες σε άσκοπ ες μάχες για τη ν κατάληψ η υψωμάτων ά- νευ ουσίας. Ο Κόνμυ όμω ς π α ρέμεινε π επ εισ μένος ό τι οι Β ορ ε ιο β ιετνα μ έζο ι έ δ ε ιχναν να δ ια θ έτο υ ν μία π αράξενη «έκτη αίσθηση», με τη ν οποία αντιλα μβά νοντα ν τις επ ερ χό μ ενες επ ιδρομ ές τω ν Β-52 και φ ρό ντιζαν να εξα φ α νίζο ντα ι από το π εδίο τη ς μάχης πριν το υ ς προλάβουν οι βόμβες. Ηταν επίσης σ ίγουρος πως αν τα αμερ ικα νικά σ τρα τεύ μα τα δ εν π ίεζαν για τη ν κατάληψη τη ς κορυφής, η παραμονή το υ ς σε έ ναν ευρύ κλοιό γύρω από αυτή θ α ε ίχ ε σίγουρα προειδοποιήσει το ν εχθ ρ ό ό τι η περιοχή ε ίχε σ ημειω θεί για ένα ακόμη ε ξ ο ν τω τικό κτύπ ημα τω ν Β-52 και φυσικά δ εν θ α π ερ ίμ ενε απαθής το τέ λ ο ς το υ αλλά θα επ ιζητούσ ε να δ ιαφ ύγει με κά θε τρόπο.

Σ το τεύ χ ο ς τη ς 27ης Ιουνίου 1969 το ευ ρ εία ς κυκλοφ ορίας π ερ ιοδικό «Life» δη μοσίευσε φ ω τογραφ ίες 241 Αμερικανών στρατιω τώ ν που είχαν σ κοτω θεί στο Β ιε τ νάμ κατά τη δ ιάρκεια τω ν π ροηγούμενω ν εβδομάδω ν, μ ερ ικο ί από α υ το ύ ς στη μάχη το υ "Χάμπουργκερ Χιλ". Ενα από τα επ εξη γημα τικά κε ίμενα π ερ ιελάμβανε ένα από- σπασμα επ ισ τολής που ε ίχ ε γράψ ει ένας από το υ ς ε ικο ν ιζόμ ενο υ ς σ τρα τιώ τες προς το υ ς ο ικ είου ς του, όπου α νέφ ερ ε: «Μπο- ρεί να μη π ρ ολά β ετε να δ ια β ά σ ετε α υ τό το γράμμα. Σας γράφω πολύ βιαστικά. Βλέπω το ν θ ά να το να α νηφ ορ ίζει α υ τόν το ν λόφο». Πολλοί αναγνώ στες σίγουρα π ίσ τεψαν ό τι όλα τα θ ύ μ α τα τα οποία εμφ α νίζο ν τα ν στις σ ελ ίδες το υ π ερ ιοδικού ή τα ν απ ώ λειες τη ς μάχης του «Χάμπουργκερ Χιλ».

Εκείνο που δ εν α μ φ ισ β ητήθ ηκε π οτέ ή τα ν ο ηρω ισμός και η αυτοθυσ ία τω ν α μ ερικανικών σ τρα τευ μά τω ν τα οποία επωμίσ τηκαν τη δύσκολη αποστολή τη ς κα τά λη ψης του «Χάμπουργκερ Χιλ». Η 3η Ταξιαρχία τη ς 101 Α ερ ο μ ε τα φ ερ ό μ εν η ς Μ ερα ρ χίας κέρδ ισ ε μία Π ροεδρική Εύφ ημο Μ νεία και ο σ υνταγματάρχης Κόνμυ μίλησε με τα καλύτερα λόγια για το υ ς ά νδρ ες το υ : «Οσο δύσκολη κι αν είνα ι η αποστολή το υ , ο Α μ ε ρικανός σ τρα τιώ της τη φ έρ νε ι πάντα σε π έρας. Μ πορεί να απ εχθά νετα ι το έργο που έχε ι να κάνει, αλλά π οτέ δ εν εγκ α τα λείπ ει το ν αγώνα... Σ το ν «Χάμπουργκερ Χιλ» γκρ ίν ια ξα ν πολύ, αλλά, μάρτυς μου ο Θ εός, ή τα ν πάντα π ρόθυμο ι να π ολεμ ή σουν ό τα ν ερχότα ν η ώρα τη ς δοκιμασίας. Α νέβηκαν σε εκε ίν ο ν το ν λόφ ο και το ν κατέλα βαν!» . Ακόμη και ο σ τρα τηγός Ο υ έσ τμορλαντ, που ε ίχε αναλάβει κα θ ήκοντα αρχηγού το υ Σ τρατού, έσ τε ιλ ε στις 23 Μαϊ- ου συγχαρητήριο τη λεγρά φ ημα σ τον Ζάις για τη «γενναία επιχείρηση» κατάληψ ης του Ν τονγκ Απ Μπιά, το ν οποίο α ρ νείτο να απ οκαλέσει με το γνω στό όνομά του, "Χάμπουργκερ Χιλ'1».

- Ί Ω Τ Ι Κ Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Αφού άνοιξαν ως το ν λόφ ο έναν δρόμο που το υ ς επ έτρ εψ ε να οδηγήσ ουν ως εκ ε ί άρματα μάχης και τεθω ρ α κισ μένα οχήμα τα μ ετα φ ορ ά ς προσωπικού, οι α μερ ικα νικές δυνά μεις αποσύρθηκαν στις βάσεις το υ ς στις 5 Ιουνίου 1969, υπ ακούοντας σε διαταγή το υ α ντικα τα σ τά τη το υ Ζάις στη διοίκηση τη ς 101 Α ερ ο μ ε τα φ ερ ό μ εν η ς Μ εραρχίας, υποστράτηγου Τζων Ράιτ. Η ε γκα τά λειψ η το υ υψώ ματος 937 στον εχθ ρό λ ίγες μόνο η μ έρ ες μ ετά τη μάχη (όπως πρσέβλεπαν άλλω στε και τα σχέδια τη ς ε πιχείρησης «Apache Snow») ε ξό ρ γ ισ ε τη ν αμερ ικανική κοινή γνώμη. Οι Β ορ ε ιο β ιετ- ναμέζοι, ο ι οποίοι μ έχρ ι τ ό τ ε είχαν αρκε- σ τεί να ε κ τελ ο ύ ν σποραδικές β ο λές κατά το υ λόφ ου, κ ινήθ ηκα ν δραστήρια και ως τις 17 Ιουνίου δ ιέ θ ε τα ν και πάλι περισσότερ ο υ ς από 1.000 ά νδρ ες το υ ς εκεί.

Η εφ η μερ ίδα «New York Times» έθ εσ ε ανοικτά το ν π ροβληματισμό τη ς ισχυριζό- μενη : «Το κοινό έχε ι οπωσδήποτε το δ ικα ίωμα να εγ ε ίρ ε ι ερω τήσ εις σ χετικά με την παρούσα επ ιθ ετική στάση το υ Σ τρατού τω ν ΗΠΑ στο Ν ότιο Β ιετνάμ». Ωστόσο το ουσιαστικό ερώ τημα πίσω από τ ις μεμψι- μο ιρ ίες αφ ορούσε τη ν αποσαφήνιση τη ς αμερ ικα ν ικής σ τρα τηγικής στη νοτιοανα το λ ική Ασία. Ο γερουσ ιασ τής Κ έννεν τυ δ ιερ ω τή θ η κε δημόσια: "Πώς είνα ι δυνατόν ο π ρό εδ ρο ς Ν ίξον να δηλώ νει με κά θ ε ε υ

καιρία ό τι δ εν επ ιζη τού με τη στρατιω τική νίκη στο Β ιετνάμ , αλλά μόνο τη διασφάλιση τη ς ε ιρ ήνη ς, και από τη ν άλλη πλευρά να σ τέλνουμε τα παιδιά μας ενα ντίο ν ενός λόφ ου 12 φ ο ρ ές ;“. Σ το πλαίσιο μίας α ν τίδρασης η οποία έμο ια ζε με ε κ ε ίν ες που ε ίχε εκδηλώ σ ει η αμερ ικανική ηγεσία κατά τα τε λ ευ τα ία στάδια το υ π ολέμου τη ς Κορέας, ο σ τρα τηγός Εϊμπραμς έλα β ε τη διαταγή από τη ν Ο υάσ ιγκτον να απ οφ ύγει στο μ έλλο ν τη ν ανάληψη παρόμοιων δαπανηρών χερσαίων επ ιθέσ εω ν στο Β ιετνά μ και να π ερ ιορ ισ τεί σ την κάλυψη τω ν κατοικη- μένω ν περιοχών του Ν ότιου Β ιετνά μ απο- κρ ούο ντα ς τ ις απόπειρες διείσδυσης τω ν κομμουνισ τικώ ν σ τρα τευμάτω ν, σε μία αποστολή που ονομά σ τηκε «π ροσ τατευτική αντίδραση».

Σ το ε ξή ς οι π ροσπάθειες τω ν ΗΠΑ στο Β ιετνά μ θ α επ ικεντρώ νοντα ν στη μ ετα φ ο ρά το υ βάρους τη ς δ ιεξα γω γή ς το υ π ολέμου σ τους ώ μους τω ν Ν οτιοβ ιετνα μέζω ν (το π ερ ίφ ημο πρόγραμμα τη ς «βιετναμο- ποίησης») ώ στε να μπορέσουν να απε- μπλακούν οι α μερ ικα ν ικ ές δυνάμεις. Κάτω από τη λαϊκή κατακραυγή ο π ρόεδρος Νίξο ν απ έσυρε 25.000 Α μερ ικα νούς στρατιώ τ ε ς στις 8 Ιουλίου και ά λλες 35.000 στις αρχ ές Δ εκεμ β ρ ίο υ . Ωστόσο ο έλεγχο ς τη ς ζω τικής μ εθ ορ ίου με το Λάος ε ίχε χα θεί ο ριστικά για τη Σαϊγκόν. Ο Ζάις όχι μόνο δ εν

επ ιπ λήχθηκε για τ ις αποφάσεις το υ αλλά αφού άφησε τη ν 101 Α ερ ο μ ετα φ ερ ό μ εν η Μ εραρχία σ τον Ράιτ στις 25 Μαϊου, προή- χθη στις αρχές Ιουλίου 1969 αναλαμβάνοντα ς τη διοίκηση το υ XXIV Σώ ματος Σ τρ α το ύ . Η μάχη σ τον «Χάμπουργκερ Χιλ» δ εν ή τα ν ο ύ τε η μ εγα λύτερη σε διάρκεια, ο ύ τε η φ ο ν ικό τερ η το υ π ολέμου το υ Β ιετνάμ, αλλά η χρονική συγκυρία κατά τη ν οποία συνέβη τη ν κα τέσ τησ ε βασικό α ρ νη τικό ο ρόσημο στην αμερ ικανική π ερ ιπ έτεια τη ς νο τιοα να τολ ική ς Ασίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) R. Bonds: THE VIETNAM WAR, Com bined Publishing, 1999.(2) M . Casey, C. Dougan, S. Lipsman, J. S w eetm an & S. Weiss: THE VIETNAM EXPERIENCE: FLAGS INTO BATTLE, B oston Publishing, 1987.(3) S. Lipsm an: THE VIETNAM EXPERIENCE: FIGHTING FOR TIME, B oston Publishing, 1983.(4) K. Lyles: VIETNAM : US UNIFORM S IN COLOUR, Crow ood Press, 1999.(5) N A M : Η Ε Μ Π ΕΙΡ ΙΑ ΤΟΥ Β ΙΕΤΝ Α Μ , Ε κδόσεις Αλκυών, 1989.(6) H. Sum m ers: HISTORICAL ATLAS O F THE VIETNAM WAR, H oughton M ifflin , 1995.(7) M . W oodruff: UNHERALDED VICTORY, Vanda m ere Press, 1999.(8) S. Z a ffiri: HAMBURGER HILL, Presidio,1988.

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Α Λ Ε Ξ Ι Κ Α · Λ Α Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Α · Π Α Λ Α Ι Α Σ Π Α Ν Ι Α Β Ι Β Λ Ι Α Β Ι Β Λ Ι Α Μ Ο Υ Σ Ι Κ Η Σ · Τ Ο Π . Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Σ · Ξ Ε Ν Ο Γ Λ Ω Σ Σ Α Β Ι Β Λ Ι Α

GREAT BATTLES OF THE WAFFEN SS

Εκδόσεις - ΒιβλιοπωλείοΝΙΚΟΑΟΠΟΥΛΟΣGERMAN INSIGNIA OF

WORLD WAR IIΣόλωνος 96, 5ος όροφος τηλ.: 210.36.07.725 -210.36.09.126 fax: 210.36.09.126

http: w w w .bkyriakid is.gr e-mail: bkyriakid@ otenet.gr

EDITED I5Y C llR IS BISHOP AND ADAM V

Ε π ισ κ εψ θ ε ίτε μ α ς σ τη ν έ κ θ ε σ η β ιβλίου , σ το ν π εζόδρ ο μο Α κροπ όλεω ς π ερ ίπ τερ ο Νο 47

http://www.bkyriakidis.gr

mailto:[email protected]

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ

ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ1947-1949 Επιμέλεια-: Γιάννης Τερνιώτης

Τον Αύγουστο του 1949 πραγματο- « ποιήθηκε η τελ ική φάση της επιχείρη

σης "Πυρσός", κατά την οποία ο Ελληνι- ^ κός Στρατός (ΕΣ) εξουδετέρω σ ε τις δυ

νάμεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) και έθεσ ε τέρμα στην εμφύλια σύγκρουση, η οποία προκά- λεσε τόσα δεινά στη μεταπολεμική Ελλάδα. Η ενέργεια δ ιεξήχθη στον Γράμμο και στο Βίτσι και την παρακολούθησαν η στρατιωτική ηγεσία και πολεμικοί ανταποκριτές από την Ελλάδα και το εξω τερ ικό. Α ρκετο ί από τους πρωταγωνιστές ή τους σ υμμετέχοντες στις μάχες και στα λοιπά δρώμενα εκείνης της περιόδου βρίσκονται ακόμα στη ζωή και κατά καιρούς οι ίδιοι και τα συγγενικά τους πρόσωπα μάς δ ια θέτουν φωτογραφίες από τα προσωπικά ή τα οικογενειακά τους

αρχεία προς δημοσίευση. Στις σελίδες του "Φωτογραφικού Αρχείου" δημοσιεύουμε αυτή τη φορά ένα μέρος από το αρχείο του αναγνώστη μας Μηνά Δή-

Λάφυρα του ΕΣ μετά την κατάληψη του Βίτσιου. Μου απ° την Καστοριά. Πρόκειται για φωτογραφίες Αντιαρματικά πυροβόλα Pak 35/36 των 3,7 cm της περιόδου 1947-1949 που παρουσιάζουν λάφυρα

γερμανικής κατασκευής, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι του ΕΣ μετά την κατάληψη του Βίτσιου και Ελληνεςανταρτικές δυνάμεις. στρατιώ τες σε διαλείμματα των επιχειρήσεων στη βό

ρεια Ελλάδα.


ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ

1949, μ ετά τις επιχειρήσεις στο Βίτσι. Βαρέα και ελαφρά πολυβόλα τα οποία εγκατέλειψ αν στο πεδίο της μάχης οι ανταρτικές δυνάμεις.

Τεθωρακισμένο όχημα Marmon Herrington Mk IV F tou ΕΣ στη βόρεια Μακεδονία στις 18-1-1949. Σ τον πύργο του (δεξιά ) βρίσκεται ο Δημήτρ ιος Αργ. Δήμου.

Πληρώματα μιαςμονάδας τεθωρακισμένων του ΕΣ φωτογραφίζονται στον Κορησό της Καστοριάς το 1947.

Ελληνες στρατιώ τες και πολίτες γιορτάζουν το Πάσχα του 1947στην Καστοριά.

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

Π ροσ καλούμε το υ ς ανα γνώ σ τες που έχουν στο αρχείο

το υ ς φ ω τογρα φ ίες από την σ τρατιω τική μας ιστορία ή από

οπ οιοδήπ οτε α ν τικ ε ίμ εν ο σ τρατιω τικού εν δ ια φ έρ ο ν το ς να

μας τ ις δ ια θ έσ ο υ ν προσωρινά συ- ν ο δ ευ ό μ εν ες αν είνα ι δ υνατόν

από σ χετικό κείμ ενο . Ε μ ε ίς από τη ν π λευρά μας α να λα μ β ά νο υ μ ε

να προχω ρήσουμε στην καλύτερη δ υνα τή παρουσίαση,

δ η μ ο σ ιεύο ν τα ς το όνομα του απ οστολέα (αν το επ ιθυ μ εί), και εγ γ υ ό μ α σ τε τη ν επ ιστροφή του

υλικού μ ετά τη δημοσίευση (Π ερ ιο δ ικ ό «Στρα τιω τική Ιστορία»,

Τ.Θ. 3 9 5 1 ,1 0 2 1 0 , Α θή ν α , υπ’ όψ η Γ. Τερνιώ τη).


Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

A n t o n y B e e v o r

BCPOMNOH A T Ω 1 Η 1 9 4 5

Antony Beevor ΒΕΡΟΛΙΝΟ Η ΠΤΩΣΗ 1945Εκδόσ εις "Γκοθόστη"Αθήνα, 2004 Σ ελ ίδ ες 638

Κ υκλοφ όρησ ε και στη χώρα μας το πολύ εν δ ια φ έρ ο ν Θιβλίο το υ διάσημου Β ρετα νού ισ τορικού Αντονι Μπίβορ μ ε θ έμ α τη ν πτώση του Β ερολίνου το 1945 και στοιχεία από τα πρώην σοβ ιετικά αρχεία, όπως και από τα αμερ ικανικά , τα βρετα νικά , τα γαλλικά και τα σουηδικά αρχεία. Μ ε σ υγκλονιστικό τρόπ ο παρουσιάζοντα ι οι δρ α μ α τικές ε- μπ ειρ ίες εκείνω ν που εγκλω βί-

oU σ τηκαν σ τον εφ ιά λτη τη ς μάχης η οποία σ ημα τοδότησ ε τη ν τ ε λ ική πτώση το υ Γ' Ράιχ. Π ρόκειτα ι για μια φ ρ ικτή ιστορία υπερηφάνειας, η λ ιθ ιό τη τα ς , φανατισμού, εκδ ίκησ ης και αγρ ιό τη τας, αλλά και εκπ λη κτική ς υπομονής, αυτοθυσ ίας και επιβίωσης του γερμα νικού λαού κάτω από α ν τ ίξο ες σ υνθήκες . Ο Ερυθ ρ ό ς Σ τρ α τό ς ε ίχ ε π ολλούς λό γους γ ια εκδ ίκησ η ό τα ν έφ θα σ ε το ν Ιανουάριο του 1945 στα σύνορα του Ράιχ. Η συνέχεια απο- τ έ λ εσ ε το πιο τρ ο μ α κτικό μ α κελ ε ιό τη ς ιστορίας, μ ε τεθ ω ρ α κ ισμένα να σ υνθλίβουν κάτω από τ ις ερπ ύσ τρ ιες το υ ς φ ά λα γγες προσφύγων, ομαδ ικούς βιασμούς, λεηλα σ ίες και κα τα σ τροφ ές. Το βιβλίο δ ια τίθ ετα ι από τις εκδ ό σ εις "Γκοβόστη" (Ζωοδόχου Π ηγής 21, Αθήνα, 106 81, τη λ . 210/3815433, 210/3822251, fax: 210/3816661).

Andrew RobertsΧΙΤΛΕΡ ΚΑΙ ΤΣΩΡΤΣΙΛ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ

Ε κδόσ εις "Κοχλίας"Αθήνα, 2004 Σ ελ ίδ ες 311

Η προσω πικότητα του Α δόλφου Χ ίτλ ερ συνεχίζει να έλ κ ε ι το υ ς σύγχρονους ισ τορικούς ε ρ ε υ ν η τέ ς ακόμα και σήμερα, ε ξή ν τα περίπου χρόνια μ ετά το τ έ λ ο ς το υ Β1 ΠΠ. Ποια ή τα ν τα τεχνάσ ματα μ ε τα οποία ο φ ύρ ερ κ α τά φ ερ ε να υπνωτίσει ένα ολόκληρο έθ νο ς; Αν εμ ε ίς ε ίμα σ τε σε θέσ η να τα εντοπ ίσ ουμε με ευκολία , γ ια τί δ εν κα τά φ ερα ν να π ράξουν το ίδιο και ο ι Γερμανοί; Γιατί δ εν ει- σ ακούστηκαν οι προειδοπ οιήσεις του βασικού του αντιπάλου, Ο υίνστον Τσώρτσιλ, ό τα ν ε κ ε ίνο ς π ροέβλεπ ε μ ε ακρίβεια τ ις επ ό μ ενες κ ινήσ εις το υ Γερμανού η γ έτη ; Στα παραπάνω και σε άλλα ερω τήμα τα επ ιχειρεί να δώσει π εισ τικές και τ ε κ μ η ρ ιω μένες απαντήσεις ο Αν. Ρό- μπ ερτς, ο οποίος δ ιεισ δύει στα μυστικά τη ς ηγεσ ίας έχοντα ς ως σημεία αναφοράς το υ ς δύο αντίπ αλους η γ έ τες . Οπως σημειώ νει ο ίδιος, πρέπει να κατα- ν ο η θ εί ο τρόπ ος λ ε ιτο υ ρ γ ία ς τη ς ηγεσ ίας, το πώς αυ τή χ ρ η σ ιμοποιείτα ι και κυρίως με ποιον τρόπ ο κάποιοι κα τά τη δ ιάρκεια το υ π α ρ ελθ όντο ς κ α τά φ εραν με επ ιδ εξ ιό τη τα να τη ν κα- ταχραστούν. Ο φ είλουμε να γνω ρίζουμε τ ι χα ρακτηρ ίζει έ ναν καλό η γ έτη , όπως και να δ ια κρ ίνουμε όλα τα τεχνάσ μα-

A N D R E W R O B E R T S

ΧΙΤΛΕΡ νλ ΤΣΩΡΤΣΙΛ

\ 7

% i - l

τα που μ ετερ χ ο ν τα ι εκε ίνο ι οι ο ποίοι θ έλ ο υ ν να υφαρπάξουν τη ν εμπ ιστοσύνη, σ τοχεύοντα ς στην υποστήριξή μας. Θα π ρέπει να μά θ ο υ μ ε να αναγνω ρίζο υ με το υ ς "φ ύρερ" του μ έλ λο ν το ς γ ια τί τη ν επ ό μενη φορά "δεν θα φ ορούν ψ ηλές μπ ότες, ο ύ τε πανοπλίες", όπως α ναφ έρ ε ι χαρακτηρ ισ τικά ο συγγραφ έας.

Ο η γ έ τη ς κα τέχ ε ι μια σειρά “μυστικώ ν τα κ τική ς " μέσω τω ν οποίων μπορεί να οδηγήσ ει ε κα τομμύρ ια στη σωτηρία ή σ την κατασ τροφ ή. Η επ ιλογή τω ν δύο η γ ετώ ν δ εν είνα ι τυχαία. Δ ια μετρ ικά α ν τ ίθ ε το ι ακόμα και στις μ εθ ό δ ο υ ς που υ ιο θ έ τη σαν, οι δύο ά νδ ρ ες κρ ίνοντα ι με σκοπό τη ν εξαγω γή χρήσιμων συμπερασμάτων.

Π ραγματοποιώ ντας παραλληλισ μούς με η γ έ τ ε ς άλλω ν ε ποχών και δ ιερ ευνώ ντα ς ε ξα ν τλη τικά τ ις κο ινές π τυχές τω ν δύο ηγετώ ν, ο Ρ όμπερτς κα τα λήγει σε συμπεράσματα σ χετικά μ ε τη ν π ρακτική τω ν ηγετώ ν, η οποία εφ α ρ μ ό ζετα ι ακόμα και στις μ έρ ες μας. Το βιβλίο δ ια τίθ ε τα ι από τ ις εκδόσ εις "Κοχλίας" (Ζωοδόχου Π ηγής 18, Αθήνα, 106 81, τηλ . 210/3301251, fax: 210/3306918).

Johann Voss ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΤΩΝ SSΕκδόσειςΊΩΛΚΟΣ"Προδημοσίευση

“Π ό λεμος - Σ τρα τηγ ική " ε ίναι η νέα, ενδ ιαφ έρουσ α σειρά βιβλίων η οποία κυ κλο φ ο ρ εί σύν τομα από τ ις Ε κδόσεις Ιωλκός. Α π ο τελε ίτα ι από βιβλία που αφ ορούν το ν Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμ ο , το υ ς Ν απ ολεόντειους Π ολέμους και άλλα γεγονότα , τα οποία συγκλόνισαν το ν κόσμο και α νέτρ εψ α ν τ ις ισορροπ ίες στο παγκόσμιο στερέω μα. Π ρόκειτα ι για σειρά μ ε βιβλία γνω στώ ν ξένω ν συγγραφέω ν (David Irving, Hugh-Trevor Roper,

κ.ά.) που κυκλοφ ορούν γ ια πρώτη φορά σ την Ελλάδα.

"Σ τρατιώ της τω ν SS - Μ νήμες π ολέμου και συνειδήσ εις (1942-1945)“ είνα ι ο πρώ τος τ ί τ λος, που κυ κλο φ ο ρ εί ε ν τό ς του Μαϊου. Π ρόκειτα ι για τη ν προσωπική μαρτυρία το υ Γιόχαν Βος, β ετερ ά νο υ στρατιώ τη τω ν

Waffen-SS που π ολέμησ ε το υ ς Σ ο β ιετικο ύ ς μ ε τη ν 6η Μ ερα ρ χία SS Nord στη βόρεια Καρελία τη ν π ερ ίοδο 1943-44 και το υ ς Α μερ ικα νούς το 1945 στη Γαλλία. Ενα απόσπασμα το υ β ιβλίου αναφ έρει: “Από τις αποκαλυπ τικές συζητήσ εις το υ ο ικ ο γενειακού τραπ εζιού , τ ις περιπόλους μακράς ακτίνας σ την παγω μένη τά ιγκα τη ς βόρειας Κα- ρ ελίας και τ ις σ κληρές μάχες στα χ ιονισμένα όρη τω ν Βο- σγίων, μέχρ ι τη ν παράδοση στη λάσπη τη ς τελ ευ τα ία ς ά νο ιξης το υ π ολέμου, σε ένα αληθινό τα ξίδ ι μέσα από τ ις α ξεδ ιά λυ τα μ π λεγμ ένες σ υμπ ληγάδες τη ς μάχης και τη ς συνείδησης".

Π ερ ισ σ ότερες π ληροφ ορ ίες π αρέχοντα ι από τ ις Ε κδόσεις Ιω λκός (Ανδρέου Μ ετα ξά 12, Α θήνα, 10681, τηλ .: 210- 3304111).

Ιωάννης Σ . Θεοδωρότος

Johann Voss

Σ Τ Ρ Α Τ ΙΩ Τ Η Σι ώ ν ε Σ - Ε ΣΜ ΝΗΜΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΙΣ1942.-1945


Στα ναζιστικά στρατόπεδαΧρηστόςΣαμουηλίδηςΤιμή: 12,50 ευρώ

Μια από τις ελάχιστες μαρτυρίες Ελλήνων που έζηααν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Γ Ράιχ. Η καθημερινή πάλη των ομήρων με τον θάνατο.

Από τον ΙΔΕΑ στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου Γιώργος Καράγιωργας Τιμή: 17,00 ευρώ

Αδιάψευστο «ντοκουμέντο» μιας κρίσιμης καμπής της Πατρίδας μας, γραμμένο από έναν έγκριτο δημοσιογράφο.

Μνήμες της Κατοχής Ηλίας Ν. ΦερτήςΤιμή: 16,00 ευρώ

Βι6λίο-λεύκωμα του διαπρεπούς εικαστικού δημιουργού και καθηγητή της ΑΣΚΤ. Μνήμες από την Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης.

Στα άδυτα του ΕμφυλίουΧρήστος Δ. ΚαινούργιοςΤιμή: 14,50 ευρώΑ νεξερεύνητες πτυχές του Εμφυλίου Πολέμου, καταγεγραμμένες από τους πρωταγωνιστές του. Το βιβλίο π ραγματεύεται σε βάθος τις προετοιμασίες της Α ριστερός για την κατάληψη της εξουσίας.

Ο μοναδικός Έλληνας που πολέμησε στο Βιετνάμ ως μισθοφόρος περιγράφει τον ωμό και βρόμικο πόλεμο.

Το χρονικό μιας τραγωδίας (1945-1949)Αλέκος ΚουτσούκαληςΤιμή: 16,00 ευρώΟι πραγματικές διαστάσεις του Εμφυλίου, μέσα από προσωπικές μαρτυρίες. Ένα σπάνιο βιβλίο που ξετυλίγει τις εσωτερικές συγκρούσεις και τις αντιπαλότητες οι οποίες συχνό οδηγούσαν σε δολοφονίες.

Μικρά Ασία -Ο απελευθερωτικός αγώνας (1919-1922)Κώστας ΧατζηαντωνίουΤιμή: 26,00 ευρώΤα λάθη και οι χαμένες ευκαιρ ίες που οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή.

Η αθέατη πλευρά του Εμφυλίου Γιώργος Δ. ΓκαγκούλιαςΤιμή: 16,50 ευρώ

Τα «συντροφικά» μαχαιρώματα και η ταπεινωτική πορεία των ανωνύμων ηρώων εκείνης της περιόδου.

Το Αλβανικό Έπος 1940-41Γιάννης ΚορίδηςΦωτ. αρχείο: Κούλης ΖαμπαθάςΤιμή: 70,00 ευρώ

Το Έπος του 1940-41 μέσα από σπάνιες φωτογραφίες. Σ ε ένα πολύ καλαίσθητο λεύκωμα περνά κινηματογραφικά το νεώτερο θαύμα των Ελλήνων. Έργο μεγάλης εθνικής και ιστορικής σημασίας.

Δ ια τίθεντα ι από τις Εκδόσεις «ΙΩΛΚΟΣ», Ανδρέου Μ εταξά 12 & Ζ. Πηγής, Αθήνα, 106 81, τηλ.: 210-3304111.Στέλνονται με αντικαταβολή σε όλη την Ελλάδα.

Α π ο Τ ο η Ι λ ε α Στο Πραξικόπημα Τ η ς 2 1 η ς Α Π Ρ ΙΑ Ι Ο Ϊ

ΜΗΗ1ΙΕΙ Τ η ς Κ ατοχή :

Βιετνάμ - Ο πόλεμος που δε γράφτηκεΙάκωβος ΜπισκίνηςΤιμή: 15,00 ευρώ

ΓΕΩ

ΡΓΙΑ

ΛΟ

ΥΚΑ

/ ΣΤΡ

ΑΤΙΩ

ΤΙΚΗ

ΙΣ

ΤΟΡΙ

Α 20

05

Στρατιωτική Ιστορία 105

Documents

Transcript of Στρατιωτική Ιστορία 105