DIS PUTA TIO £ T Η I C A,

fy#' KoSUMMO BONO

C I V I L I.SlhanLs

Divina favente gratiåEx confenfu & approbatione veneranda facultatis

Philofophicse, in Academia Regia Upfalienfi.SUB Ρ R £ 3 i DIO

ZACHARLE HUMERI,Hiftoriarum profefloris

ordinarii,Ingenij excolendi gratia vcntilondam

proponit,

JOANNES PETRI MOR ,/E US♦*

Olanduf·

dier» 2. Junij In ^AudäoYio Veteri Majorihoris conjueiü> /w: ι ό $ γ.

Upfalis, Excudebat ERhillus Matthi*.

Difputationis Ethicas[Do

SUMMO BONO CIVILI.Thefis L

Ihil adtioni re£ie inftituendas tarnnccciTarium cft, quam accuratacogni-tio finis. Nam quem a dmοdum finisgnarus, medijs ad cum juftecollocatis»multa laudabiiitcr effieit; fic qui ff-nemignorat» in rnultcs labyrinthos»praecipiti ücäitur via_,+ Quapropter

in principio hu jus noftrae Difputationis non immeritdquaerimus- An certgs # tandem Summus aöionumhuma-nårum dctur finis.

ILCertum autem aftionum humanarum finem dari,"

ρ rob atur ex ordinario rerum omnium appctitu & potifli«mumabhumano>quiinaniscilenequit, iediemper in bo-numfertur, aceoipib, cum omni re, in fui perfe&ionemteodit, Deus enim & natura nihil fecerunt frultra. Cumergo omnes res conditae fint propter fincm, utiq, & homo/uum habeblt fincnö, & quo quis rcliquis rebus eft praftan-

A ι tios

Sten tanto pr*ftantrorern ctiatrr habebk finem ? utEois di-gnitati ipfius rei rcfpondeatv

11 I.

Quo obtcnto furnus & ultimus negari nequif. Nam1cum iß finium d iver ii f~atc? unus iemper proprer al i um ex-petatur nceeiFe eff däri fatem; quinoü propter alium, fedpropter fe ap peta tur, & propter quem omnia. Alias enimmens noftra in infinitum progredcretur; imo eifet vagaatq; irrita riec haberet, ki quo tandem requiefceret> led adexrreitium fftfftraretur.-

I V.Oflendunt eundém oblique quafi. vererum varia?, de

Summoßono fententia?, & multiplicia, å veteribus illi in-ditanomina.

V.Ne verb moram rei intelligendas ir»jiciat varia Boni

aeceptio, notandum quod vox Boni, accipitur i; Tranfcen*dentaliier* pro affeäione entis quatenus omnibus entibusqua Eniia iunt» competit z: Naturalitery pro bono naturali,& convenientia corporum naturalium,adquam Dens eacreavit; /. Spirituahter, proabioluto & iimplicibono,quodnon adeoin hac vita, iedin futura fpeäatur. 4» Moratkerpro perfe&ione a&us, cum rebtå ratione » de qua hic agi*musnY

V I,Cujus apud Philofophos varia? extant, appelIationesr

μακαξίσ-μον, tudcupmotv &c. vocaruntf La-ßnis di<fta efl felicitas,beatitudo,Summum Bonum morale.

VII.Felicitas h&c praftica nobis confideranda eft, velin

EiTentia iua> vel in afteåionibus., £t pra?raiila confidcra-tio-

eiöne éffentiali ex'öpinionea!ioru-m inftituta, aliquot th«*fibus, quidin rei veritate fit aperiemus.

vin.Quibusdamin Bonis obvif«; quibusdam vero inob-

fcuris& s vita civili remotis, Summura Bonum coilocariarridebat.

IX.Qui in bonis obviis ponunt, funt quadruplices. f. Sunt

Politici qui in honoreeonfiftere autumnaut. Quorum fets·teutiam å vcritate longé alienam eile fatemur; eo quodSumrrmm Bonum» fit hominis proprium» domeiticum, in-feparabile & prppter léexpetibile i. Eth. 3. Quibus privi-legiis honor aou gaudet, qui Aceidens & Summi Boni af-feåioeft, cooeomitans felicitatem tanquam virtutis te-fiimoniurm Ceroimus enim quosdam homines interdumhonorari» interdum nnn honorari, & å quibusdam tantumhonorari å quibufdam non honorari. Imo quemad-m&dum videmus praeter meritum, faepe honorem facilimomento murari & evaneicere j Sic etiam praeter meri¬tum multos bonore affici, cum nempc immeritos propteropes, poteilatem vel quendam externuai fpiendorem ho-iiore afficiamuSo

X,II. Sunt qui voluptatem corporis agno^

fcuntproSummoB. quaead tantum dignitatis gradum st·ieendere vixpoteiheöquod propria hominis non fit, fednobis communis cum brutis & ftare poilit cum maximis vi-tiis, necfemper per hominis Iaborem acquiratur , ledpius per incertos fortunae eafus omnisq; generis malas ar-tes & modos inhoneflos, ad eam perveniatur, ex quo,can-dem iequentesnullasmerenturlaudes. £ contra vero S.B.cuitores laudantur impeufC) adeo ut aorainis fdicitate bc- ■?

Ar p cntur«»

«etrtuf. Quamyis etiam voWtas honefta cum Sumaao B,fit connexa, non tarnen eft ipfum S. B. ied ejus tantum äf-feöio vel fignum, quod S B. velut efte&us fuam caufam ié-quitur,teile Arift« 1. to. Eth. c. 4, & 7. ubi dicit; fieUt pul-•chritudo corporis eft confequens fanitatis \ ita voluptas eftSum. B. confequens.

XL11Ϊ. Suntfånui&hkoi ftatuentes vitam,opibus cumu-

landis ineumbentem optimam efte. Quorum errorem*,-exinde oftendimus, quodS. B.probis&r honeftis viris, exyirtutö fluat» ncc ab alio« quam booo & probo teneatur,Divitiae verOi å fceleratiftimis turpiilimisq; poftidert que*·ant. Natura etiam ejus eft, explere appetitum & propterfe non propter aliud expeti. Hae in contranura abeunt #foominem irritant, & deteriorem tepenumero reddunr^utyidere eil ex exemplo epuloais Luc. 16,

XII.IV* Neqjafbitroreos remaou tetigifle, qui in virtu-

tishabitu collocatum volunt. Si enim hoc eilet, infallit"bile tum fequeretur, quod qui habitu eilet pra?ditus, bea-tus nominandus eilet, atq; fic dormientibus, calarnitofis &mifens,tam fingularc donum attribueretur; quibus qui-dem de facili concedimus, pofle iheile virtut s habitum >

fed cum feheitas frais fit uitirnus&lhi ipfiusgratia, taatumexpetatur, virtus véro non tarn propter fe, quam propteroperationes expedite & prompte prayftandas appetatur;co quod cujus eftaflio, eft proptet aflionem , ultro certélargimur babitui inhsrere fundamentaUter» non yero/fr-mÄhurt

mmSufficiunthiccpro primogenere, fequitur alterum*

pt0 quo militat Plato, ejusq; iententiit fautores, qui ideasfu-

fuifTe Sum. B. cxiftimaruftt. Öe qiiorum fano fcnfu^a-dant aufhofeS. Sed utut fit» cum å jtotéftate noftra alie^nifllm# fint idese illa;, ac hominis ftudio & induftriå a-gendo non acquirantur, imo å Philofopho duduro- explo-ke>cafdem in controverfiam non vocanius*-

XIV.-Relatisitaaliorum iententiis & fecundum modumir*-

genij explicatis, requirit ordo, ut é veftigio noftram fubVjungamas. Id autem ut felidori fidere nobis fucCedat,*ejus definitio praemittendä eft, eo quod ejus officium fit ,naruram rei> quantum fieri poteil, declarare. DtfinituraSummuBonu quodßt operatio vel atito anima rattoη4Iii fecundum'virtutem & ρerfeclißima tη vitaperfefta Arifi.i.ittb.?.

XV.Hane definitionem>ab Arift. & omnibus aliis ufitatant

receptamq: reioivimus, analyö logicafervatadm Genus&Difierentiam.

xvfcGeKMctt. operatio five a&io qua? infelligi debét noft

per modum caufa?, fed per modum formas perfe&icni>quepoftremie. Quod fi n. cujuscunq; artificis aut rci bonitas& perfedioex ejusopcre& operationecernitur, ac fingu-krum partium & membrorum in homine»eft propria quas-dam operatio, propriumq} munus&opus, nulla ratio ob-ftati quo minus homini quoqjpropriam adionem attribu-amus, inq.· ca ejusdem perfedionem ponamus. feil, uticonfideratur in fuodamentodn virtutc efl: collocatum. Uti'in affe&ione, in jucunditate ex adione perfe&a prodtunte,Sic in forma ac poftremaperfe&ione, in adione proba &perfeda. Nec intclligimus tantum internam adionem ,qua ex animore ultat, led etiam externam> qua mediantefeficcs nuacupamur;

xvw

XVII.Remotum Üfud genus, limkatur 6c reftringkur dua-

bus additis vocibus. Anima? ratiooalis,eum enim homo,duabus conftat partibus, animo feil. 6c corpore, 6c utriq;fuse fint a&ioncs, ad iccerneodum aäiones corporis,Genu$beatitudinis,primum ita cum Philofopho reftriogimus utdicamus iilud operationen) animi.

XVI II.Porrocum anima fit vei vegetativa vel fenfitiva vel

tationaiis, ne omnem hic Bi unius cujus vis anim^e opera¬tionen) iuteliigamus, fecundd additur ratiwaiü, nempe adremovendum binc operationes animai vegetativ» 6c fen*fitivae ut tales, quas cum beftiis 6c piantis communes ha-bemu^.

XIX.DifFerentia duobus abiolvitur, medio & propria afFe-

ßione. Medium eft virtus optima & perfe&iflima , q>j»hocloco indefinite accipitur, pro quavis virtute pcrfeäif-fima 6c abfolutifiima. Atq»ficnon iufficit virtuofa agerefed oportet virtuoieagerc: Et proindenon eft felix ifie,qui ex defe&u cibi 6c potus eft temperans, led qui in re-rum abundantia, ijs temperanter utitur- Ex quö etiamadditurin definitione, vocabulum perfeäé, per quod vir¬tus, non formaliter 6c abftraäéconfideratur, quatenus vi·delicet in comparatione una (it pr»ftantior aha, Sed ra-tione iui fubjeäi,quatenus videlicet illa a&io iecundum vir-tutem in homine jam fitftudio6c iabore perfeße ac com-pleteaequifita, acmultisa&ibus corrohorataut ipie agensexeiusmodi aftionibus vojuptatem percipiat, quam etiamindicium 6c fignum perfe&i habitus cfle aiierinuus.

X X.

Deniqj afFeäio propria jn definition© expreffa, con-tine-

tinetur ultimis his verbis, in vita perfeäa. h. c. a&ione fpe*cificé continuata» & tandem determinata & finita» qus ac-cidit duplici modo, u ratione setatis nenspe virilis & nia-tura?, eoquodina?tatepuerili,cumnon dum fit judicium

- firmatum, virtus perfe&éacquiri non poteft. 2. Rationedurationis; requirit temporis diuturnitas,ftudium virtutisextenfivé continuatum ufq; ad vita? terminum : nifi forterelaxatioois & virium reparandarum gratia inftituatur.Nam ficut unå hirundo non facit ver, vel una dies a?ftatemsfic nec una vel altera a&io virtutis, aut unus dies bené tranka£lus>facit virum beatum.

XXI,Dividitur Sum. Bon.intuitu vita? noftraein Theoreticnm

&praäricum, non in fpecies felicitatis, fed in partes, qu®totum conrtituunt. Non enim vel Se^WJåtv ofav velξ«?& Jtovlav homo in hoc mundo perfe&e beatus nomi-nandusefi, fed utraqj fimul junäa^.

X XIΪ,Theoreticum eft a&io animae rationalis , feeundum

perfe£tam virtutem inteiie&ualem,qua? fapientia eft inclu-dens omnes casteras particulares icientias. Cujus obje-élumfunt resreceifaria?, aeterna?, immutabiles, in quarumcognitione mens quiefcit, & duos habet gradus , eminen¬tem unum, qui in cognitione Dei occupata eft. inferioremaltorum, qui confiftit in cognitione creaturarum, tammaterialium, quam immaterialiucn» de quo in dilciplinisfpcculativis fufé .& dire€lé tra&atur, hic iältem in quantuminfervit felicitati practica?.

XXIII,Cognitio Dei duplex eft 1. Naturalis 2. Revelata. Na¬

turalis eil per viam negationis, eminentia?,caufalitatis> veloperationis procedens, quam humane generi primitus

ß iaftii«·

inililkvit Deui» ut perfedé cognofci pofTet. Haec per k-pfum primorum parentum, non nihil labefa&ata eft » rell·dis tamen fciqerlJutis, Gentes non babentes legem ea natu¬ra, quas legis funt facientes, fibi ipfi iex funt Rom t. H.Re-vekta erft notitia falutifera# cui adhserct catus vocatorum

dehifce piura aiiisrelmquimus.XXIV.

Saccedit exordine pra&icuqi, cujus eifentia in De¬finition« enodataeft Thef. 10. Obje&iiro bujus, una cumaiiis ftatuirnusctfe res contibgentes, in hocvitae curriculoperagendas.

XXV.Jam cum ea, quae effentiam (pedant, pro ingervij vi¬

ribus, periuftrata iunt, ad affediones ipfas inipiciendas nosaccingimus, quse quidem cum ejus definitionem non in-grediuntury tamen eflentiam concomitanturi funtq; veliLiTcntiales velÄccidentales.

XXVI.FiTentialcs cnumerari fölet ab Aufhoribus ισ, inter

quash^ funt pra cipuaj. Quod fit inter a&iones Summ umέί perfe&ifiimum bonum, fibi ipfi fufiBciens, nulla re indi-gens, propter fe ipfum expetibile, fic tamen ut fui fit com-municativum, quo eniro latiusextenditur bonum & coro·municatur, eo melius eil,cooftans. Quod bonum virumfirmitcr confifientem, & quadratum faciac· PropriumSc domefiicuiTL». Quod particeps hujus boni non abaiiis petcre cog^tur , led fibi habeat eoque pro lubitu u-&atur.

XX VI T.

Accidentafes verofuntvelimmediati effe&usvel bo¬na

as coöcomltiotit, fmmediati effe&us funt partim bo¬na conicientia, partim voluptas. Bona conicientia eft rc-öé cogitatorum» diélofum> faäorumqj indubitata notitia&rec©rdatio, eonfiftieq;ejosa<ftio in excuiando* Nanaquandointdle&us exammat fafta & ncgle&a, & vidit iliacum lege & reda rationc conicntire>bona confcicntia cumlastitia prodit. Sin minus mala oritur, cum anxietatefummaconjun&a. Voluptas eft a<ftionis felicitcrcacptasscontinuata2& ad åncm produ&se adju&da compiaccntia^.

XXVI IX

Hividitur voluptas in honeftam & turpem» illa qujeexa&ionibus virtutum percipitur å viro bono » & convenitcum reda rationc. Turpis vero eft quå improbus &incontinens delc&atur, quaeq, fequitor perveriam naturamtanquam omnis turpitudinis fontem»

XXIX.

Reftante«.ultimo bona concorültantia, quibui indi-get vel ut inftrumentis, vcl ut ornamcntis. Illa funt ro-bur, fenibum vigor, ingenium, amici & divitia;, libertas,cui opponatur fervitus & captivitas. Nobilitas vero ho¬nor, laus» gloria, bona fama &c* inter ornamenta habcn-tur. Hscce intro ipeciens Boetius rede Sura. B. rationcexiftenti«, per ftatum omnium bonorum aggregationeperfe&um, definijt, TantumdeSummoBono pro mo-duloingcnij, brevitatiftudentesfcribere voluimusr9.

Soli Deo Gloria.

Erudhtone > motum§ gratta ccnfylcuo Juv*ni>ptUs. JO ΑΝ Ν l PETRI MORIO

Ölaado amico diledo, de Summ o BonoCivili > döde diiputanti ?

$

II Ζ ετόμως mXeitcf liåcupuv cv 7« TtKf^vltΜ Ω Ρ Α I ο Ε σαφει/βς, dstKiva7» sm

ϊύ ζ^> «ύ πζβ.τ\ϋν% μελετά* rf άξετης, τ*άοτά > *ΐμΛ7κ εφhet, \dm.

Honoris ξ$ amicltU caufa h<ecpaucaapponere voluit

Henricus Aufiur*Gr. L. Prot

*8 . jt

NUnquä mens humana quidem?requifcere nata eftMulta adeofibiper lomnia faepe eupit.Idq; ftudes nunc exemplo monftrareMorae^,

Dum fummum fudas, volvere rité Bonunu.Gratulor iude tuis, fräter fuaviffime, c&ptis,

Quae Nummjubeat cedere faofla tibi.Quo caepifti igitur pedé? ficfeliciterito,

Ecce feres itudiis>praemia digna tuis.) Frätt i fuo germano Unge defidera-

tijjimo amorisergoexprimebat

Olaus Petri Morbus.