ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .

«Του γιοφυριού της Άρτας»

Κ. Θ. ΚΑΡΑΒΟΥΣΑΝΟΣ

Το πασίγνωστο γεφύρι της Άρτας βρίσκεται στα δυτικά της πόλης της Άρτας και απέχει από το κέντρο 1 χλμ. Είναι το πιο γνωστό πολύτοξο γεφύρι της Ηπείρου, που γεφυρώνει τις δύο όχθες του ποταμού Αράχθου. Είναι ένα από τα καλύτερα διατηρούμενα μνημεία της Άρτας. Διακρίνεται για τη μοναδική αρχιτεκτονική του αλλά και για τους θρύλους που έχουν συνδεθεί με την κατασκευή του.

Χρονολογικά, το χτίσιμο του δεν έχει καθοριστεί ακριβώς. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Φαίνεται ότι έχει θεμελιωθεί κατά τον 3ο π. Χ. αιώνα, επί βασιλέως Πύρρου και ολοκληρώθηκε σε τρεις περιόδους επί Δεσποτάτου της Ηπείρου. Είναι κομψό, επιβλητικό και οι καμάρες του στηρίζονται σε ευρείες βάσεις.

Η όλη κατασκευήτου προκαλεί το θαυμασμό. Κατά καιρούς έγιναν επισκευές και προσθήκες στην κατασκευή, με τελευταία εκείνη του 1612. Είναι το γεφύρι που η μεγάλη δυσκολία κατασκευής του έδωσε τροφή στην παράδοση, τον μύθο, την ποίηση, τη ζωγραφική, τη μουσική και το θέατρο για να εξυμνηθεί ο δύσκολος αγώνας του ανθρώπου για έργα σαν αυτό.

Στο χτίσιμο του γεφυριού αναφέρονται θρύλοι γοητευτικοί, με συγκινητικότερο εκείνο της θυσίας της γυναίκας του πρωτομάστορα. Το γνωστό δημοτικό τραγούδι «της Άρτας το γεφύρι», που υπήρξε πρότυπο για παραλλαγές σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο, αναφέρει σχετικά σε στίχο του: «Αν δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γεφύρι δεν στεριώνει». Η λαϊκή παράδοση από τους αρχαίους χρόνους απαιτεί θυσία στα θεμέλια των δύσκολων έργων, με κορύφωμα την ανθρωποθυσία, όπως στη γέφυρα της Άρτας.

Θέματα που θίγονται : 1.Οι θυσίες που απαιτούνται για την

ολοκλήρωση «μεγάλων» έργων . 2. Το συναίσθημα της ευθύνης του

Πρωτομάστορα και η εσωτερική πάλη με τα προσωπικά του «θέλω».

3. Η πίστη των ανθρώπων –παλαιότερων ειδικά εποχών – στη δύναμη της κατάρας.

4. η αξία της αδελφικής αγάπης . Κεντρική ιδέα : Η πραγματοποίηση

/υλοποίηση μεγάλων στόχων απαιτεί μεγάλες θυσίες και ιδιαίτερα από εκείνους που κατέχουν ηγετικές θέσεις .

Σχήματα Λόγου: 1. Υπερβολή: στίχος 1 «σαράντα πέντε ... μαθητάδες»., στίχος 14

«και του θανάτου πέφτει»., στίχος 32 «τι όλον τον κόσμο ανάγειρα». στίχος 44-45 «αν τρέμουν ... κι αν πέφτουν τ' άγρια πουλιά».

2. Μεταφορά: στίχος 22: «ραγίζεται η καρδιά του». 3. Μετωνυμία: στίχος 33: «κι άλλος με τον ασβέστη»., στίχος 37:

«η μια 'χτίσε ... τον Αφράτη». 4 Αντίθεση: ολημερίς-βράδυ / χτίζανε- εγκρεμιζόταν / αργά-

πάρωρα / αργά-γοργά / μπει-βγει. 5 Παρομοίωση: στιχ. 8 «…σα πουλί μηδέ σα χελιδόνι», στίχοι 39-

40: «Ως τρέμει ... να πέφτουν οι διαβάτες». 6 Σχήμα άρσης και θέσης: στίχοι 8-9 «δεν εκελάηδε ...

λαλίτσα», στί χοι 11-12 «και μη στοιχειώσετε ... την όμορφα γυναίκα».

7 Επανάληψη: στ 3 και 6 ,στίχοι 16-17: «Αργά ... γιοφύρι», στίχοι 19-20 «Γοργά ντύσου ... γιοφύρι».

*Στη συγκεκριμένη παραλογή εκτός από τα παραπάνω σχήματα λόγου που ποικίλουν την έκφραση και το ύφος του δημοτικού τραγουδιού, συναντούμε και κάποια μοτίβα, χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγου διών:

α. Το στοιχείο της υπερβολής και του αδυνάτου: στίχοι 1, 14, 32, 44 45.

β. Ο νόμος των τριών: στίχοι 11-12, στίχος 16, στίχος 19, στίχος 29, στίχοι 33-34, στίχοι 37-38.

γ. Ο αριθμός τρία και τα πολλαπλάσια του: σαράντα πέντε, εξήντα, τρεις αδερφάδες είμαστε, κι οι τρεις κακογραμμένες.

δ. Επαναλαμβανόμενοι στίχοι: ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν / δεν εκελάηδε - παρά εκελάηδε / αργά ντυθεί ... γιοφύρι-γοργά ... γιοφύρι / το δαχτυλίδι να 'βρει; - το δαχτυλίδι να βρω / τράβα τον άλυσο - τράβα την αλυσίδα / κόρη το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δώσε - κι αυ τή τον λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δίνει / πόχεις μονάκριβο αδερφό, μη λάχει και περάσει ότι έχω αδερφό στην ξενιτιά, μη λάχει και περάσει.

Σύγχρονη θεώρηση : Και αυτό το έργο της δημοτικής μας παράδοσης

αποτέλεσε σημείο καλλιτεχνικής έμπνευσης –έκφρασης και συνδυάστηκε με το χορό ή τη μουσική έκφραση

Παρομοιωτική χρήση : Στην καθομιλουμένη η φράση "Το γιοφύρι της Άρτας" χρησιμοποιείται για

έργα τα οποία αργούν πολύ να τελειώσουν. Παραδείγματα: *σαν της Άρτας το γιοφύρι..., *ούτε της... Άρτας το γιοφύρι να ήταν!, *...κάτι σαν γιοφύρι της Άρτας, αν συλλογιστούμε πόσες φορές σχεδιάστηκε, κτίστηκε, γκρεμίστηκε, ξανασχεδιάστηκε..., *Σε σύγχρονο «γιοφύρι της Άρτας» εξελίσσεται το σχέδιο.... Επίσης έτσι είχαν χαρακτηριστεί, κατά καιρούς, από τον ελληνικό ημερήσιο τύπο διάφορα δημόσια έργα όπως οι διαμορφώσεις των πλατειών Ομόνοιας και Συντάγματος της Αθήνας, η έναρξη λειτουργίας δύο Νοσοκομείων (Θεσσαλονίκης και Ελευσίνας), το αεροδρόμιο των Σπάτων και ο σχεδιασμός του Μετρό της Αθήνας που κράτησε 30 χρόνια όσο δηλαδή η ανέγερση της μεγαλύτερης πυραμίδας της Αιγύπτου.

Λογοτεχνικές ΕπιρροέςΤο Γεφύρι της Άρτας έχει γίνει πηγή έμπνευσης για πολλούς συγγραφείς και με βάση αυτό έχουν γραφεί αρκετά έργα, όπως:

Μπάμπης Δερμιτζάκης: «Τα τρία Γεφύρια της Άρτας» καιΜπάμπης Δερμιτζάκης: «Το γεφύρι με τις τρεις καμάρες», [8], [9], [10], [11],«Το γιοφύρι της Άρτας» του Ηλία Βουτιερίδη, περιοδικό «Νουμάς», 1905«Το ανεχτίμητο» του Παντελή Χορν δημοσιευμένο σε ανεξάρτητο τόμο μαζί με το μονόπραχτό του «Ο ξένος», 1906«Ο Πρωτομάστορας», τραγωδία που έγραψε ο Νίκος Καζαντζάκης το 1909, μελοποίησε ο Μανώλης Καλομοίρης και παίχτηκε στην Αθήνα το 1916«Θυσία της Άρτας» του Στέλιου Σεφεριάδη«Της Τρίχας το γεφύρι» του Παν. Φωτιάδη, 1927«Τη Τρίχας το Γεφύρ'» του Θόδωρου Κανονίδη, 1930«Γεφύρι της Άρτας» του Γ. Θεοτοκά, 1942«Η Γυναίκα του Πρωτομάστορα», του Φίλωνος Κτενίδη, στην ποντιακή γλώσσα, 1950«Το Γεφύρι της Άρτας» του Γιάννη Ανδρίτσου, 1960«Το γεφύρι με τις τρεις καμάρες» του Αλβανού συγγραφέα Ισμαήλ Κανταρέ, 1989[12]