3η ΠΡΟΤΥΠΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΛΠ 10 2007-2008

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

1

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ

ΣΠΟΥΔΩΝ

Θ.Ε.: Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό-ΕΛΠ10 (2007-2008)

3η ΠΡΟΤΥΠΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΔΟΞΕ ΤΗι ΒΟΥΛΗι ΚΑΙ ΤΩι ΔΗΜΩι. ΑΙΑΝΤΙΣ ΕΠΡΥΤΑΝΕΥΕ, ΚΛΕΙΓΕΝΗΣ

ΕΓΡΑΜΜΑΤΕΥΕ, ΒΟΗΘΟΣ ΕΠΕΣΤΑΤΕΙ. ΤΑΔΕ ΔΗΜΟΦΑΝΤΟΣ

ΣΥΝΕΓΡΑΨΕΝ [...] ΕΑΝ ΤΙΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΝ ΚΑΤΑΛΥΗι ΤΗΝ ΑΘΗΝΗΣΙΝ, Η

ΑΡΧΗΝ ΤΙΝΑ ΑΡΧΗι ΚΑΤΑΑΕΛΥΜΕΝΗΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΉΑΣ, ΠΟΛΕΜΙΟΣ

ΕΣΤΩ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΚΑΙ ΝΗΠΟΙΝΕΙ ΤΕΘΝΑΤΩ, ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΑΥΤΟΥ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΣΤΩ, ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΕΟΥ ΤΟ ΕΠΙΔΕΚΑΤΟΝ [.. J ΟΜΟΣΑΙ Δ'

ΑΘΗΝΑΙΟΥΣ ΑΠΑΝΤΑΣ [...] ΑΠΟΚΤΕΝΕΙΝ ΤΟΝ ΤΑΥΤΑ ΠΟΙΗΣΑΝΤΑ. Ο ΔΕ

ΟΡΚΟΣ ΕΣΤΩ ΟΔΕ ΚΤΕΝΩ ΚΑΙ ΛΟΓΩι ΚΑΙ ΕΡΓΩι ΚΑΙ ΨΗΦΩι ΚΑΙ ΤΗι

ΕΜΑΥΤΟΥ ΧΕΙΡΙ, ΑΝ ΔΥΝΑΤΟΣ Ω, ΟΣ ΑΝ ΚΑΤΑΛΥΣΗι ΤΗΝ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΝ ΤΗΝ ΑΘΗΝΗΣΙ [...].

Ανδοκίδης, Περί των μυστηρίων 96-97.

«Η βουλή και ο λαός αποφάσισαν. Η Αιαντίδα φυλή ήταν πρυτανεύουσα, ο

Κλειγένης ήταν γραμματέας, ο Βοηθός ήταν πρόεδρος της εκκλησίας του δήμου. Ο

Δημόφαντος συνέταξε και υπέβαλε το εξής σχέδιο: Εάν κάποιος καταλύσει την

αθηναϊκή δημοκρατία, ή αναλάβει κάποιο αξίωμα, ενώ είναι καταργημένη η

δημοκρατία, να είναι εχθρός των Αθηναίων και να θανατώνεται χωρίς να τιμωρείται

ο φονιάς του η περιουσία του να δημεύεται και το ένα δέκατο να προσφέρεται στη

θεά Αθηνά. Να ορκιστούν όλοι οι Αθηναίοι ότι θα σκοτώσουν αυτόν που θα κάνει

μια τέτοια πράξη. Ο όρκος να είναι ο εξής: θα εξοντώσω και με έργα και με λόγια και

με την ψήφο μου και με το δικό μου χέρι, αν μπορώ, όποιον καταλύσει την αθηναϊκή

δημοκρατία».

Με βάση το παραπάνω κείμενο, γνωστό ως ψήφισμα του Δημόφαντου (410 π.Χ.) και

τις γνώσεις σας από τα σχετικά κεφάλαια του διδακτικού βιβλίου, να συνθέσετε ένα


2




δοκίμιο οκτώ περίπου σελίδων στο οποίο σας ζητούνται τα εξής:

α) Να αναπτύξετε τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων που μνημονεύονται στο

παραπάνω ψήφισμα και τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων στην αθηναϊκή

δημοκρατία.

β) Να εξηγήσετε τη νομιμοποίηση της αυτοδικίας (η οποία αποκλείεται από κάθε

σύγχρονο σύστημα δικαίου) στο ψήφισμα του Δημόφαντου λαμβάνοντας υπ' όψιν

αφενός την οργάνωση της δικαιοσύνης στην κλασική Αθήνα αφετέρου τα ιστορικά

συμφραζόμενα με τα οποία συνδέεται το παραπάνω ψήφισμα.

γ) Ο όρκος που θεσπίζεται με την παραπάνω απόφαση αποτελεί μια από τις

χαρακτηριστικότερες διατυπώσεις προσωπικής συμμετοχής των αθηναίων πολιτών

στον δημόσιο βίο της πόλεως. Ωστόσο, από το πλαίσιο της αθηναϊκής δημοκρατίας

απουσιάζουν ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες. Ποιες είναι αυτές και πώς

ερμηνεύεται ο αποκλεισμός τους;

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Με βάση το ψήφισμα του Δημόφαντου (410 π.Χ.) μέσα από το οποίο

παρουσιάζεται ο όρκος των Αθηναίων για την υπεράσπιση της δημοκρατίας,

παρουσιάζονται τα θεσμικά όργανα της αθηναϊκής δημοκρατίας, που είναι η Βουλή, ο

Λαός και η Εκκλησία του Δήμου. Αρχικά, θα αναπτύξουμε τη λειτουργία των

θεσμικών οργάνων που μνημονεύονται στο παραπάνω ψήφισμα και τη διαδικασία

λήψης των αποφάσεων στην αθηναϊκή δημοκρατία. Στη συνέχεια, θα εξηγήσουμε την

οργάνωση της δικαιοσύνης στην κλασική Αθήνα, και τη νομιμοποίηση της

αυτοδικίας. Γι αυτό το σκοπό, θα πρέπει να λάβουμε υπ' όψιν αφενός την οργάνωση

της δικαιοσύνης στην κλασική Αθήνα, αφετέρου τα ιστορικά συμφραζόμενα με τα


3




οποία συνδέεται το παραπάνω ψήφισμα. Τέλος, θα αναφερθούμε και θα σχολιάσουμε

την θέση και τον αποκλεισμό ορισμένων πληθυσμιακών ομάδων όπως γυναικών,

δούλων και μετοίκων, από τον δημόσιο βίο της πόλεως.

ΤΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η αθηναϊκή δημοκρατία δεν είχε κανένα σύνορο ανάμεσα σε διοίκηση και πολίτες.

Κάθε πολίτης από την ενηλικίωσή του ως το θάνατό του, συμμετείχε στην Εκκλησία

του Δήμου. Ο πολίτης ήταν ένας μεταξύ των ανωτάτων αρχόντων του κράτους, των

εκκλησιαστών, δηλαδή αυτών που συμμετείχαν στην Εκκλησία του Δήμου. Οι

Αθηναίοι πολίτες μετείχαν στα κοινά αυτοπροσώπως.1 Αναλυτικά, η Εκκλησία του

Δήμου, η συνέλευση όλων των πολιτών έπαιρνε όλες τις μεγάλες αποφάσεις και

εξέλεγε τους ανώτατους αξιωματούχους του κράτους. Όλοι οι πολίτες είχαν το

δικαίωμα να αγορεύσουν στη συνέλευση. Η απαρτία 6.000 πολιτών ήταν απαραίτητη

για τα πιο σημαντικά ζητήματα της συνέλευσης. Έστω και αν ένας πολίτης δεν

εκφωνούσε ποτέ λόγο, μπορούσε με τη ψήφο του (στη συνέλευση ) να συμμετάσχει

στη δημόσια ζωή της πόλεως. Ένα άλλο θεσμικό όργανο της αθηναϊκής δημοκρατίας

ήταν η Βουλή των Πεντακοσίων η οποία ασχολούνταν με τις περισσότερες κρατικές

υποθέσεις. Συνεδρίαζε για έναν χρόνο και τα μέλη της επιλέγονταν από όλους τους

πολίτες.Υπήρχε αυστηρός περιορισμός όσο αφορά στο πόσες φορές ένας πολίτης

μπορούσε να υπηρετήσει στη Βουλή, έτσι ώστε να έχουν όλοι την ευκαιρία να

υπηρετήσουν τουλάχιστον μια φορά.2 Παράλληλα, η Βουλή είχε ως αρχική αποστολή

1 Σακελλαρίου Μ.Β, Η Αθηναική Δημοκρατία, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 1999,σσ11-12 2 Γιαννόπουλος Ι., Κατσιαμπούρα Γ., Κουκουζέλη Α., Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό. Σημαντικοί Σταθμοί

του Ελληνικού Πολιτισμού, τόμος Β΄,ΕΑΠ,Πάτρα,2000,σ.53


4




να επεξεργάζεται τα σχέδια των ψηφισμάτων του Δήμου και αργότερα, επιτηρούσε

την εκτέλεση των ψηφισμάτων και τη διοίκηση του κράτους.3

Ο Κλεισθένης θεωρείται ο «ιδρυτής της αθηναϊκής δημοκρατίας». Διαίρεσε την

αθηναϊκή κοινωνία σε δέκα νέες φυλές, οι οποίες αποτελούσαν πολιτικές,

στρατιωτικές και κοινωνικές μονάδες. Όμως, στην εποχή του Περικλή, η Αθήνα και

το πολίτευμά της έφθασαν στο απόγειό τους. Η διαδικασία λήψης των αποφάσεων

στην αθηναϊκή δημοκρατία γινόταν από την Εκκλησία του Δήμου, όπου οι πολίτες

λάμβαναν αποφάσεις κρατικού ενδιαφέροντος ως άτομα και αυτοπροσώπως. Οι

πολίτες ενσάρκωναν την κρατική εξουσία κατά το χρονικό διάστημα , κατά το οποίο

συνεδρίαζαν στην Εκκλησία του Δήμου, η οποία ήταν το κυρίαρχο όργανο του

κράτους. Βέβαια, οι πολίτες διαπλέκονταν με κρατικές λειτουργίες και εκτός της

Εκκλησίας του Δήμου. Αυτό συνέβαινε στα θεσμικά όργανα που εκπροσωπούσαν το

σώμα των πολιτών, δηλαδή την Βουλή.4 Συγκεκριμένα, η Βουλή των Πεντακοσίων

καθόριζε εκ των προτέρων την ημερήσια διάταξη της συνέλευσης. Τα μέλη της

Βουλής συζητούσαν τα θέματα και μετά παρουσίαζαν τις αποφάσεις τους στην

Εκκλησία. Η Εκκλησία συνεδρίαζε τέσσερις φορές ανά πρυτανεία όπου μια πρυτανεία

αντιστοιχούσε στο ένα δέκατο του έτους, και μπορούσε να συγκληθεί σε συνελεύσεις

σε οποιαδήποτε στιγμή. Η Βουλή των Πεντακοσίων αποτελούνταν από 50 μέλη από

τις 10 αττικές φυλές και συνιστούσε το εποπτικό σώμα του κράτους. Δηλαδή, 50 από

τα μέλη της, η φυλή που είχε την πρυτανεία, υπηρετούσαν σε μόνιμη βάση, μέρα και

νύχτα, και ονομάζονταν πρυτάνεις. Όταν η Εκκλησία συνεδρίαζε, το μέλος της

πρυτανείας το οποίο προέδρευε της Βουλής τη μέρα εκείνη, γινόταν επίσης ο

Πρόεδρος της Εκκλησίας.5

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΘΗΝΑ

3 Σακελλαρίου Μ.Β, ό.π .σ 13

4 Σακελλαρίου Μ.Β, ό.π .σ.147 5 Γιαννόπουλος Ι.,κ.α ,όπ.σσ84-86


5




Η δικαιοσύνη, αστική και ποινική, ήταν λαϊκή, βρίσκονταν δηλαδή, στα χέρια του

λαού. Όλοι οι πολίτες είχαν δικαίωμα να γίνουν μέλη των μεγάλων ορκωτών

δικαστηρίων. Στην αρχαία Αθήνα δεν υπήρχε ο θεσμός του σημερινού εισαγγελέα, γι'

αυτό οι διώξεις έπρεπε να ξεκινήσουν με πρωτοβουλία κάποιου πολίτη. Η

αυστηρότητα της διατύπωσης του παραπάνω ψηφίσματος, θέλει να εμποδίσει κάθε

σκέψη για επαναφορά της ολιγαρχικής παρεκτροπής του 411 π.Χ.

Όλοι οι πολίτες είχαν το δικαίωμα να γίνουν μέλη των μεγάλων ορκωτών

δικαστηρίων. Τα δικαστήρια αποφάσιζαν για όλες τις σημαντικές νομικές υποθέσεις

καθώς επίσης και για τον λογιστικό έλεγχο όλων των δημόσιων κρατικών

λειτουργιών. Οι ποινικές υποθέσεις ξεκινούσαν με τη πρωτοβουλία κάποιου πολίτη.

Αυτός ήταν ο κανόνας. Τα δημόσια αξιώματα μπορούσαν να καταλαμβάνονται από

οποιονδήποτε πολίτη. Όμως, κάποιες φορές, ισχυρές θέσεις όπως αυτές του

στρατηγού και του ταμία, καταλαμβάνονταν από πολίτες πλουσιότερων τάξεων.6

Παράλληλα, η Βουλή είχε δικαστικές και διωκτικές αρμοδιότητες. Για παράδειγμα,

τον 4ο αιώνα π.Χ εκδίκαζε η ίδια υποθέσεις, αυταπάγγελτα ή κατόπιν καταγγελίας

από ιδιώτη.7 Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός ότι όλες οι δικαστικές αποφάσεις

βρίσκονταν στα χέρια του λαού. Τόσο οι ποινικές όσο και οι αστικές υποθέσεις

εκδικάζονταν ενώπιον μεγάλων ορκωτών δικαστηρίων, τα οποία αντιπροσώπευαν το

σύνολο του λαού. Οι ένορκοι δικαστές εκλέγονταν με κλήρο από ένα κατάλογο 6.000

πολιτών. Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του αθηναικού πολιτεύματος και της

νομιμοποίησης της αυτοδικίας, ήταν ο θεσμός του οστρακισμού ή της

οστρακοφορίας. Η Εκκλησία του Δήμου, μια φορά τον χρόνο αποφάσιζε αν θα γίνει

οστρακοφορία. Κάθε πολίτης έγραφε έγραφε το όνομα ενός συμπολίτη του-συνήθως

πολιτικού-πάνω σε θραύσμα αγγείου (όστρακον) και ψήφιζε με αυτό τον τρόπο, την

απομάκρυνσή του από την πόλη. Εάν υπήρχαν περισσότεροι από 6.000 ψήφοι

εναντίονενός τουλάχιστον πολίτη, αυτός «εξοστρακιζόταν» για δέκα χρόνια, έφευγε

6 Γιαννόπουλος Ι.,κ.α ,όπ.σσ53-54 7 Σακελλαρίου Μ.Β, ό.π .σ. 176


6




δηλαδή από την πόλη. Η οστρακοφορία υιοθετήθηκε ως μέτρο για την αποτροπή

επιβολής της τυραννίας.8

Η αθηναϊκή δημοκρατία υπέστη ένα σοβαρό πλήγμα το 411 π.Χ όταν βίωσε την

μεταβολή του πολιτεύματός της. Συγκεκριμένα, βίωσε ένα ολιγαρχικό καθεστώς, το

ονομαζόμενο καθεστώς των Τετρακοσίων (411 π.Χ.) όπου οι νόμοι και οι πολίτες της

αγνοήθηκαν και οι αντίπαλοι του καθεστώτος διώχθηκαν, θανατώθηκαν και οι

περιουσίες τους δημεύτηκαν. Συγκεκριμένα, στην Αθήνα συνέβη μία σύντομη

πολιτική μεταβολή: στις 7 Ιουνίου 411 π.Χ έλαβε χώρα ένα ολιγαρχικό πραξικόπημα

που επέβαλε την ολιγαρχική διακυβέρνηση, γνωστή ως το «καθεστώς των

Τετρακοσίων» , μέχρι το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους .Η πλήρης αποκατάσταση του

δημοκρατικού πολιτεύματος έγινε το 410 π.Χ με τη νίκη του Αλκιβιάδη και του

αθηναϊκού στόλου στην Κύζικο. Το 411 π.Χ, στην Αθήνα οι ολιγαρχικοί

τρομοκρατούσαν τους πολίτες. Σε συνέλευση που συγκαλέστηκε έξω από την πόλη,

στον Κολωνό, ο λαός αναγκάστηκε να δεχτεί μείωση του αριθμού των ενεργών

πολιτών στους 5.000. Έτσι, οι Τετρακόσιοι επέβαλλαν την εξουσία τους. Η Βουλή

των Τετρακοσίων διέλυσε τη Βουλή των Πεντακοσίων και εξαπέλυε απειλές εναντίον

των δημοκρατικών πολιτών.9

Το παραπάνω ψήφισμα, εγκρίθηκε από την Εκκλησία του Δήμου ένα χρόνο μετά

από το ολιγαρχικό πραξικόπημα των Τετρακοσίων (411 π.Χ.), όπου φαίνεται καθαρά

η πρόθεση των Αθηναίων να υπερασπιστούν την δημοκρατία. Όπως αναφέρεται στο

ψήφισμα, εάν κάποιος κατέλυε την αθηναϊκή δημοκρατία, ή αναλάμβανε κάποιο

αξίωμα, ενώ ήταν καταργημένη η δημοκρατία, θα ήταν εχθρός των Αθηναίων και θα

θανατωνόταν χωρίς να τιμωρηθεί ο φονιάς του, η περιουσία του θα δημευόταν και το

ένα δέκατο θα προσφερόταν στη θεά Αθηνά. Η αυτοδικία θα επέλθει είτε με τον

θάνατο εκείνου που θα κάνει μια τέτοια πράξη, είτε με τα λόγια, είτε με την ψήφο,

δηλαδή την οστρακοφορία.

8 Γιαννόπουλος Ι.,κ.α ,όπ.σσ.86-87 9 http://el.wikipedia.org


7




ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΣΙΟ ΒΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ

Ο όρκος που θεσπίστηκε με την παραπάνω απόφαση αποτελεί μια από τις

χαρακτηριστικότερες διατυπώσεις προσωπικής συμμετοχής των αθηναίων πολιτών

στον δημόσιο βίο της πόλεως. Η σύνθεση των ενηλίκων αρρένων ήταν η κυρίαρχη

αθηναϊκή δύναμη όσο αφορά την πολιτική και την δικαιοσύνη. Η λαϊκή κυριαρχία

ανήκε στον Δήμο που την ασκούσε άμεσα, χωρίς όρια και διακοπές. Έτσι λοιπόν, ο

Δήμος ήταν το «κράτος» καθώς κατείχε την πολιτική εξουσία, και οι πολίτες ως

σύνολο ταυτίζοταν με το κράτος.10 Ωστόσο, από το πλαίσιο της αθηναϊκής

δημοκρατίας απουσιάζουν ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, δηλαδή, οι γυναίκες, οι

δούλοι και οι μέτοικοι.

Για παράδειγμα, η γυναίκα ως κόρη, εξαρτιόταν αρχικά από τον πατέρα της και

μετά τον γάμο, από τον σύζυγό της. Ένα μεγάλο χρηματικό ποσό της δινόταν ως

προίκα που όμως δεν το διαχειριζόταν η ίδια, αλλά ο σύζυγός της. Στην Αθήνα οι

γυναίκες δεν είχαν το δικαίωμα να συνάπτουν νόμιμες συμφωνίες. Γι αυτές τις

συμφωνίες, υπεύθυνος ήταν ο νόμιμος προστάτης της ο κύριος της γυναίκας συζύγου.

Εάν ο πατέρας της είχε πεθάνει, τότε προστάτης της γινόταν κάποιος στενός συγγενής

της ή ο αδελφός της. Έτσι εμφανίζεται το φαινόμενο της ενδογαμίας, ο οποίος μπορεί

να ήταν γάμος μεταξύ ενός θείου και μιας ανηψιάς και γινόνταν για την διατήρηση

και την ασφάλεια του οίκου. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο οίκος ήταν ο πυρήνας

της κοινωνίας και η πιο βασική μονάδα του δημοκρατικού συστήματος

διακυβέρνησης.11 Μέσα από αυτόν εξασφαλιζόταν δύο στοιχειώδεις προυποθέσεις

της λειτουργίας του κράτους. Συγκεκριμένα, η νομιμότητα των απογόνων που

σχετίζονταν με την εγγραφή των νόμιμων τέκνων στα μητρώα των πολιτών, και η

εξασφαλισμένη, ομαλή μετάβαση του κλήρου η οποία βασίζονταν στη διαιώνιση των

νόμιμων απογόνων. Γνωστός επίσης είναι ο θεσμός της επίκληρου κόρης. Για

παράδειγμα, εάν ένας πατέρας πέθαινε και δεν άφηνε γιο για να τον κληρονομήσει

10 Σακελλαρίου Μ.Β, ό.π .σ.11 11Γιαννόπουλος Ι.,κ.α ,όπ.σσ97-99


8




και άφηνε μόνο κόρη, αυτή γινόταν η κληρονόμος ή επίκληρος, με σκοπό ο γιός της

να κληρονομήσει την ακίνητη περιουσία της οικογένειας. Ο πλησιέστερος συγγενής

μπορούσε να τη διεκδικήσει σε γάμο και να επωφεληθεί από τον κλήρο της γυναίκας

μέχρι να ενηλικιωθεί ο γιός.12

Αξίζει να τονίσουμε, ότι η Αθηναία γυναίκα ήταν αποκλεισμένη από το δημόσιο βίο

όσο αφορά την ψηφοφορία και την συμμετοχή της στην πολιτική ζωή. Στερούνταν

επίσης κάθε δικαιοπρακτικής ικανότητας, καθώς δεν μπορούσε να υπερασπίσει

αυτοπροσώπως τα συμφέροντά της ενώπιον του δικαστηρίου ή της διοικητικής

αρχής. Αντιθέτως, αυτό γινόταν από τον «κύριό της», δηλαδή, τον πατέρα της ή τον

αδερφό της αν ήταν ανύπανδρη. Στην περίπτωση που ήταν έγγαμη, η υπεράσπισή της

γινόταν από τον σύζυγό της, ενώ αν ήταν χήρα, από τον μεγαλύτερο γιό της. Ωστόσο,

οι μαρτυρίες γυναικών γίνονταν δεκτές στο δικαστήριο ή στη διοικητική αρχή. Από

την άλλη μεριά όμως, μια έγγαμη γυναίκα μπορούσε να έχει την δικαστική

προστασία, αν την κακοποιούσε ο σύζυγός της, και μπορούσε να εγκαταλείψει την

συζυγική εστία. Οι γυναίκες και οι κόρες των πολιτών δεν εμφανίζονταν σε

κοινωνικές και πολιτικές συγκεντρώσεις με τους άνδρες, αλλά μπορούσαν να λάβουν

μέρος στο δημόσιο βίο της πόλης στο πλαίσιο της θρησκείας και των θρησκευτικών

τελετών.13

Μια άλλη ομάδα ανθρώπων που αποκλειόταν η συμμετοχή της από τον δημόσιο

βίο της πόλεως, και της αθηναϊκής δημοκρατίας, ήταν οι δούλοι. Οι δούλοι ήταν

ιδιοκτησία του αφέντη τους. Μπορούσαν να αγοραστούν και να πουληθούν χωρίς την

δικιά τους βούληση. Δεν είχαν κανένα δικαίωμα. Οι δούλοι ήταν ξένοι και

απαγορεύονταν κάποιος να σκοτώσει έναν δούλο. Όμως ο αφέντης του μπορούσε να

τον τιμωρήσει σωματικά. Ήταν πηγή εκμετάλλευσης και απέφερε κέρδη στον αφέντη

του. Πολλοί από αυτούς ζούσαν σε άθλιες συνθήκες και έκαναν τις πιο δυσάρεστες

δουλειές. Οι οικιακοί δούλοι μπορούσαν να απελευθερωθούν. Η βιοτεχνική εργασία

καθώς η εργασία στα ορυχεία αργύρου του Λαυρίου, διεξαγόταν από τους δούλους. 12Γιαννόπουλος Ι.,κ.α ,όπ.σσ.42,43 13 Σακελλαρίου Μ.Β, ό.π .σ. 137


9




Η κυριότητα δούλων και η απολαβή των αμοιβών για την εργασία τους, ήταν ένα

συνηθισμένο φαινόμενο στη σχέση δούλου και κυρίου. Επίσης, το εμπόριο δούλων

που αποκτιούνταν μετά από ένα πόλεμο καθώς και η άμεση πώλησή τους, ήταν

ιδιαίτερα συνηθισμένο φαινόμενο.14 Οι δούλοι δεν είχαν νομική προσωπικότητα

ούτε δικαιοπρακτική ικανότητα. Επίσης, ο γάμος και η οικογένεια των δούλων δεν

είχαν νόμιμη υπόσταση. Στο δικαστήριο, οι δούλοι μπορούσαν να παρεβρεθούν ως

μάρτυρες και εξετάζονταν με την επιβολή ματυρίου. Όμως, μπορούσαν να

καταγγέλουν πράξεις προδοσίας ή ιεροσυλίας ή καταχρήσεις δημοσίου χρήματος. Για

παράδειγμα, όταν ένας δούλος παρουσιαζόταν σαν μάρυρας σε δίκες προδοσίας ή

ιεροσυλίας ή κλοπής δημοσίου χρήματος, η μαρτυρία του λαμβανόταν πολύ σοβαρά

υπ’ όψη του δικαστηρίου. 15

Οι μέτοικοι ήταν μια άλλη πληθυσμιακή μονάδα η οποία αποκλειόταν από τον

δημόσιο και πολιτικό βίο της Αθήνας. Οι μέτοικοι διακρίνονταν από τους πολίτες

κατά το ότι δεν είχαν απολύτως κανένα πολιτικό δικαίωμα. Ήταν ξένοι με μόνιμη

διαμονή και είχαν τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των πολιτών εκτός από την

κατοχή γης ή την συμμετοχή τους στην πολιτική. Επίσης υποχρεώνονταν να

πληρώνουν πρόσθετο φόρο.16 Οι μέτοικοι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, είχαν όμως

δικαιώματα να προσφύγουν στη δικαιοσύνη σε περίπτωση που δέχονταν κάποια

βλάβη από παράνομη ενέργεια κάποιας αρχής. Επίσης, οι νομιμόφρονες μέτοικοι

προστατεύονταν ρητά από την απέλαση.17

Οι παραπάνω πληθυσμιακές ομάδες στερούνταν πολιτικών δικαιωμάτων και

συμμετοχής στον δημόσιο βίο, είτε γιατί θεωρούνταν αδύναμες και κατώτερες, είτε

γιατί δεν ήταν Αθηναίοι πολίτες και συνεπώς, δεν μπορούσαν να έχουν τα

δικαιώματα ενός Αθηναίου πολίτη, έτσι ώστε να ψηφίζουν και να συμμετέχουν στο

δημόσιο βίο με την παρουσία τους.

14Γιαννόπουλος Ι.,κ.α,όπ.σσ.41,62,63 15 Σακελλαρίου Μ.Β, ό.π .σ.143 16 Γιαννόπουλος Ι.,κ.α,όπ.σσ41-42 17 Σακελλαρίου Μ.Β, ό.π .σ.139


10




ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι Αθηναίοι όχι μόνο εφηύραν την πολιτική και την απόδοση δικαιοσύνης, αλλά

υπήρξαν πολύ εφευρετικοί στις πολιτικές δομές που δημιούργησαν καθώς και στις

πολιτικές τους συνήθειες.18 Μετά το ολιγαρκικό καθεστώς του 411 π.Χ, υπήρξαν

αρκετά προνοητικοί έτσι ώστε να εκδόσουν το παραπάνω ψήφισμα του 410 π.Χ, και

να πάρουν όρκο για την υπεράσπιση και την διαιώνιση της δημοκρατίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

1. Γιαννόπουλος Ι., Κατσιαμπούρα Γ., Κουκουζέλη Α., Εισαγωγή στον

Ελληνικό Πολιτισμό. Σημαντικοί Σταθμοί του Ελληνικού Πολιτισμού, τόμος

Β΄,ΕΑΠ,Πάτρα,2000

2. Σακελλαρίου Μ.Β, Η Αθηναική Δημοκρατία, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις

Κρήτης, Ηράκλειο, 1999

3. http://el.wikipedia.org

18 Γιαννόπουλος Ι.,κ.α,όπ,σ.87

3η ΠΡΟΤΥΠΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΛΠ 10 2007-2008

Documents

Transcript of 3η ΠΡΟΤΥΠΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΛΠ 10 2007-2008