ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣgrammar).pdf · με τα γράμματα –...

AΔΑΜΑΝΤΙΟΣ (ΜΑΚΗΣ)

Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗΣ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ

ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ)

_Το ελληνικό συστημα γραφής είναι το πιο εύκολο και το

πιο τελειο του κόσμου - γράφει καλύτερα και από το μα-

γνητόφωνο.

_Ο τρόπος, για να το μάθει κάποιος σε 30’!

Τα βιβλία του συγγραφέα κ Α. Κρασανάκη για τη γλώσσα και γραφή, σύμφωνα με τις αρ. πρωτ. Γ2/1105/12-2-1992 και Γ1/4/3-2-1992 αποφάσεις του Υπουργού Παιδείας (Ύστερα από πρόταση των Δ/νσεων Σπουδών της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας Εκπαίδευσης), έχουν εγκριθεί για αγορά προς ε-μπλουτισμό των βιβλιοθηκών όλων των Δημοτικών Σχολείων και όλων των Γυμνασίων και Λυκείων της Ελλάδος.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΘΗΝΑ»

ΑΘΗΝΑ Α΄ ΕΚΔΟΣΗ 1977

SBN 960 – 85089 – 2 – 4

2 Α.Γ.ΚΡΑΣΑΝΑΚΗΣ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ (ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣ)

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣ

(ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ)

=================

ΤΟΥ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ (ΜΑΚΗ) ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ (Επίτιμου Δ/ντη Υπ. Πολιτισμού)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Περιεχόμενα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ............................................................................................................................................................. 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ................................................................................................................................................................................... 4

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ - ΤΕΧΝΙΚΟ ................................................................................................................................................................... 4

1. ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ............................................................................................................................... 4

2. Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ....................................................................................................................................... 4

3. ΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥΣ ......................................................................................................................... 6

4. ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥΣ ....................................................................................... 6

Τα ληκτικά γράμματα Σ(σ), Ν(ν) & το τελικό –ς ................................................................................................................................ 8

Η αποβολή του ληκτικού –ν ............................................................................................................................................................... 8

5. ΤΑ ΔΙΠΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΨΗΦΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΦΘΟΓΓΟΙ ...................................................................................................... 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο .................................................................................................................................................................................. 10

ΤΑ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ........................................................................................................................................................... 10

1. ΤΟ ΤΟΝΙΚΟ ΣΗΜΑΔΙ (' ).............................................................................................................................................................. 10

2. ΤΑ ΔΙΑΛΥΤΙΚΑ (¨) ........................................................................................................................................................................ 10

3. Η ΑΠΟΣΤΡΟΦΟΣ (') .................................................................................................................................................................. 11

4. Η ΥΠΟΔΙΑΣΤΟΛΗ (,) .................................................................................................................................................................. 11

5. ΤΟ ΕΝΩΤΙΚΟ (-) ......................................................................................................................................................................... 12

6. Η ΜΕΣΟΚΑΘΕΤΟΣ (/) .................................................................................................................................................................. 12

7. ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ .................................................................................................................................................................... 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο .................................................................................................................................................................................. 27

ΣΥΛΛΑΒΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟΝΙΚΟ ............................................................................................................................................................... 27

1. Η ΣΥΛΛΑΒΗ, ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΣΥΛΛΑΒΙΣΜΟΣ ΛΕΞΗΣ ....................................................................................................... 27

2. Ο ΤΟΝΟΣ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΤΟΝΙΚΟ ΣΗΜΑΔΙ .................................................................................................................. 29

3. Η ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΝΟΥ, ΤΟ ΠΟΙΟΝ ΦΩΝΗΣ & ΤΟ ΝΟΗΜΑ .......................................................................................................... 33

4. ΤΟ ΜΟΝΟΤΟΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΝΙΣΜΟΥ ................................................................................................................................ 34

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο .................................................................................................................................................................................. 37

ΦΘΟΓΓΙΚΑ ΠΑΘΗ ............................................................................................................................................................................ 37

1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΦΘΟΓΓΙΚΑ ΠΑΘΗ .................................................................................................................................................... 37

2. Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΦΘΟΓΓΙΚΩΝ ΠΑΘΩΝ ...................................................................................................................................... 38

3. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΦΘΟΓΓΙΚΩΝ ΠΑΘΩΝ ......................................................................................................................................... 39

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο .................................................................................................................................................................................. 43

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΟ............................................................................................................................................................................... 43

1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ............................................................................................................................................................... 43

2. Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ ............................................................................................................................................... 43

3. Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ Η ΟΧΙ ΤΗΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ......................................................................................................................... 43

4. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ....................................................................................................................................... 44


5. ΚΑΝΟΝΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΜΙΚΡΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Α & α, Β & β… ........................................................................ 44

6. ΚΑΝΟΝΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΟΦΩΝΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ: Ο & Ω, Η & Ι….................................................................................... 45

7. ΚΑΝΟΝΕΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ ΞΕΝΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ........................................................................................................................... 50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ο .................................................................................................................................................................................. 63

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ - ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ................................................................................................................................................ 63

1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ............................................................................................................... 63

2. ΤΑ ΜΕΡΗ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ....................................................................................................................... 64

3. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ............................................................................................................................................................... 64

4. ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ .................................................................................................................................. 65

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο .................................................................................................................................................................................. 68

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ........................................................................................................................................................................................ 68

1. ΤA ΚΑΤΗΡΓΗΜΕΝΑ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ........................................................................................................................... 68

Α. H ΥΠΟΓΕΓΡΑΜΜΕΝΗ ................................................................................................................................................................. 68

Β. ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ (Η ΨΙΛΗ & Η ΔΑΣΕΙΑ) ...................................................................................................................................... 69

Γ. ΤΑ ΤΟΝΙΚΑ ΣΗΜΑΔΙΑ: ΟΞΕΙΑ, ΒΑΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΗ ................................................................................................... 70

2. Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ Η ΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ................................................................................................................... 74

3. ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΛΦΑΒΗΤΑ ............................................................................... 81

4. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ............................................................................................................................ 90

5. ΨΕΥΔΗ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ .................................................................... 92

6. ΓΙΑΤΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΔΙΕΘΝΗΣ .................................................................................................. 94

7. ΟΙ ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ............................................................................................................................................................ 95

8. ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΛΥΣΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ, Η ΦΥΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ .. 98

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................................................................................................................................................................ 99

ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ: ......................................................................................................................................................................... 99


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ - ΤΕΧΝΙΚΟ

1. ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ

Αλφάβητο λέγεται το σύνολο των ψηφίων (γραμμών, χαρακτήρων) με τα οποία γράφονται

στην ελληνική γραφή τα γράμματα με τα οποία παρίστανται οι φθόγγοι των λέξεων. Τα πιο κάτω

24 κεφαλαία και 25 μικρά γράμματα και με την εξής ονομασία, στοίχιση και τάξη:

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ

A(α) άλφα Β(β) βήτα Γ(γ) γάμα Δ(δ) δέλτα Ε(έ) έψιλο Ζ(ζ) ζήτα Η(η) ήτα Θ(θ) θήτα Ι(ι) ιώτα Κ(κ) κάπα Λ(λ) λά(μ)βδα Μ(μ) μι

Ν(ν) νι Ξ(ξ) ξι Ο(ο) όμικρο Π(π) πι Ρ(ρ) ρο Σ(σ) σίγμα Τ(τ) ταύ Υ(υ) ύψιλο Φ(φ) φι Χ(χ) χι Ψ(ψ) ψι Ω(ω) ωμέγα

ΣΗΜΕΙΩΝΕΤΑΙ ΟΤΙ:

1) Τα ως άνω γράμματα του αλφάβητου ονομάζονται και στοιχεία ή ψηφία, επειδή μ’ αυτά

δημιουργούμε και άλλα γράμματα, όπως τα δίψηφα ομόηχα γράμματα: ΑΙ(αι) = Ε(ε) ΟΙ(οι) =

ΕΙ(ει)= [ι]..., τα οποία μας χρειάζονται στη γραφή για τεχνικούς λόγους. Στην ελληνική γραφή,

όπως θα δούμε πιο κάτω, τα γράμματα είναι πιο πολλά από τους φθόγγους , επειδή για κάποιους

φθόγγους δεν έχουμε ένα μόνο γράμμα, αλλά περισσότερα του ενός για διάκριση των ομοήχων

λέξεων κλπ, όπως π.χ. τα ομόηχα γραμματα: Ω(ω) = Ο(ο), Ι(ι) = Υ(υ) = Η(η) …., καλό & καλώ,

καλή & Καλή & καλοί, λύρα και λίρα….

2) Στο ελληνικό αλφάβητο δεν αναφέρεται ούτε το σύνολο των γραμμάτων του ελληνικού

συστήματος γραφής ούτε και το σύνολο των φθόγγων της ελληνικής γλώσσας, αφού από τη μια

δεν αναφέρεται π.χ. ο φθόγγος u (δεν αναφέρεται, επειδή γράφεται δίψηφα, δηλαδή ΟΥ(ου)) και

από την άλλη δεν αναφέρονται π.χ. τα δίψηφα γράμμα: ΑΙ(αι) = [ε], ΕΙ(ει) = ΥΙ(υι) = [ι],

ΜΜ(μμ) =μ… (δεν αναφέρονται, επειδή αναφέρονται τα στοιχεία τους, δηλαδή τα: ΑΙ(αι) = Α(α)

+ Ι(ι)….). Για τον ίδιο λόγο στο λατινικό αλφάβητο αναφέρονται τα: U(u), D(d), G(g), B(b), Χ(χ)

και δεν αναφέρονται τα: ΤΗ(th), PΗ(ph), AE(ae), OE(oe)...

3) Το γράμμα Υ(υ) είναι και φωνήεν και σύμφωνο, δηλαδή προφέρεται άλλοτε Β(β) ή Φ(φ)

(στα αυ, ευ, ηυ) και άλλοτε Ι(ι), όταν είναι μόνο του: ευχή, αυλή, μύτη... Το ίδιο γράμμα στα δί-

ψηφα γράμματα ΥΙ(υι), ΟΥ(ου) δεν προφέρεται καθόλου: ουρανός, υιός… (Περισσότερα βλέπε

πιο κάτω).

4) Οι αλφαβητικές λέξεις: ά-λφα. β-ήτα... είναι άκλιτες, όπως και οι αριθμοί: δυο, τρία,..

επειδή οι λέξεις αυτές παλιά ήσαν συνάμα και αριθμοί: Α(α) = 1, Β(β) = 2,…., Στ(στ) = σ, … Ι(ι)

= 10, ΙΑ(ια) = 11…

2. Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ

Η Ελληνική Γραφή είναι η πιο τέλεια και η πιο εύκολη του κόσμου, αφού είναι η μόνη στον

κόσμο που γράφει-υποδείχνει και την ορθή προφορά των λέξεων και την ορθή έννοια των λέξεων

και μάλιστα με ένα πανεύκολο στην εκμάθησή του τρόπο.


Ειδικότερα στην ελληνική γραφή οι λέξεις γράφονται όπως ακριβώς ακούγονται φθογγικά και

συνάμα ανάλογα με την ετυμολογία τους, δηλαδή ανάλογα με το μέρος λόγου ή τον τύπο του ση-

μαινόμενου, καθώς και τη ρίζα ή την πρωτότυπη λέξη, αν έχουμε λέξη παράγωγη και χρησιμοποιώ-

ντας γι αυτό και με τους κανόνες που θα δούμε πιο κάτω τα κεφαλαία και μικρά γράμματα: Α(α),

Β(β)…, καθώς και τα ομόηχα γράμματα: Ο(ο) = Ω(ω), Ι(ι) = Υ(υ) = Η(η)…. του ελληνικού αλφά-

βητου, π.χ.: «Καλοί» (με -οι, αν έχουμε πληθυντικός επιθέτου) ή καλεί (με –ει αν έχουμε ρήμα) ή

«καλή» (αν έχουμε ενικό επιθέτου, θηλυκό ) ή «Καλή» (με κεφαλαίο Κ και με –η, αν έχουμε κύριο

όνομα)

Συγκεκριμενα στην ελληνική γραφή υπάρχουν:

1) Τα κεφαλαία και μικρά γράμματα: Α(α), Β(β), Γ(γ)……., καθώς και κάποιες παραλλα-

γές ορισμενων γραμματων, δηλαδή τα ομόηχα γραμματα: Ο(ο) = Ω(ω), Ε(ε) = ΑΙ(αι), Ι(ι) =

Η(η) = Υ(υ) = ΕΙ(ει) = ΟΙ(οι), με τα οποία, βάσει κανόνων, γίνεται υπόδειξη και των φθόγγων

και της ετυμολογίας των λέξεων, ώστε να έχουμε βοήθεια και στην κατανόηση τους και στη διά-

κριση των ομόηχων, πρβ π.χ. ότι:

Α) Με τα κεφαλαία γράμματα: Α, Β, Γ… υποδείχνουμε ότι μιλούμε για κύριο πρόσωπο και με

τα μικρά γράμματα: α, β, γ… για κοινό πρόσωπο ή κοινή λέξη, πρβ π.χ.: καλή & Καλή, αγαθή &

Αγαθή….

Β) Με τις παραλλαγες (δηλαδή τα ομόηχα γράμματα): Ο(ο) = Ω(ω), Ι(ι) = Η(η)…. υποδεί-

χνουμε:

α) Στην κατάληξη το μέρος λόγου και τον τύπο του σημαινόμενου μιας λέξης, αφού και π.χ.

με τα γράμματα –ω,ει γράφουμε τα ρήματα, ενώ με τα –ο,η,ι,υ τα πτωτικά. Τα θηλυκά με -η, τα

ουδέτερα με –ι/υ, τα αρσενικά με –ο,οι: καλώ,είς,εί & καλός,ής,ή,ό.. Αγαθή & αγαθή & αγαθοί,

φιλί & φυλή …

β) Στο Θέμα τη ρίζα ή την πρωτότυπη λέξη μιας παράγωγης, αφου και π.χ. με το γράμμα -

η- γράφουμε τις λέξεις Κρήτη > Κρητικός, Κρήτες….., ενώ με –ι- τις λέξεις κρίνω > κριτές, κριτι-

κός… Ομοίως: σάμα > σήμα, σημασία… (με η), ενώ πόνος > ποινή, ποινικός… (με οι).

2) Τα ορθογραφικά σημεία: το τονικό σημάδι ( ΄ ), τα διαλυτικά( ¨ ) και η απόστροφος ( ‘ ), με τα οποία σημειώνονται οι τονιζόμενες συλλαβές και τα φθογγικά πάθη ( = η συναίρεση, η

συνίζηση, η αποβολή αρκτικού ή ληκτικού φθόγγου κλπ) των λέξεων στο λόγο, π.χ.: «σούπα»

= σούπα & σού ‘πα (= σου είπα), άγια & αγία, μία & μια , λίγ’ απ’ όλα, θείος & θεϊκός, σ’ αγαπώ..

Βαζουμε πάνω από το φωνήεν της τονιζόμενης συλλαβής το τονικό σημάδι (‘), π.χ.: μά-να.

Αν το τονιζόμενο γράμμα είναι δίψηφο, τα: οι, αι, υι, ει, ου (βλέπε πιο κάτω), τότε ο τόνος

μπαίνει στο δεύτερο ψηφίο, π.χ. σφαίρα, καλεί, καλοί… και αν είναι δίφθογγος, τα: οϊ, εϊ, αϊ..

(βλέπε πιο κάτω) μπαίνει στο πρώτο φωνήεν και στο άλλο μπαίνουν διαλυτικά, π.χ.: Μάϊος, νέϊ-

κος..

Σημειώνεται ότι:

1) Οι σύνθετες λέξεις γράφονται όμοια με τις απλές που αποτελούνται π.χ.: εξ-υπ-ακούγεται,

εκ-κλησία, πάν-σοφος, συν-νομος, καλη-μέρα....

2) Οι απλές λέξεις γράφονται ανάλογα με τη ρίζα ή την πρωτότυπό τους λέξη, καθώς και α-

νάλογα με το τι μέρος λόγου και τύπος είναι το σημαινόμενό τους, χρησιμοποιώντας με ανάλο-

γους κανόνες τα κεφαλαία και μικρά γράμματα: Α(α), Β(β), Γ (γ) … , καθώς και τις παραλλαγές

(ομόηχα γράμματα) τους: Ο(ο) & Ω(ω), Ε(ε) & ΑΙ(αι), Η(η) & Ι(ι) & Υ(υ)….., πρβ π.χ. ότι τα κυ-

ρια ονόματα γράφονται με κεφαλαίο γράμμα και τα κοινά και οι κοινές λέξεις με μικρό, π.χ: Αγαθή

& αγαθή, κόκκινος & Κόκκινος, νίκη & Νίκη … Ομοίως οι παράγωγες λέξεις γράφονται:

α) στο θέμα ίδια με τις πρωτότυπες ή τις ριζικές τους, πρβ π.χ.: Κρήτη > Κρητικός (με -η-

και κεφαλαίο Κ ), ενώ κρίση, κριτής > κριτικός (με –ι- και μικρό κ) και

β) στην κατάληξή (ισχύει και για τις σύνθετες) με ένα από τα ομόφωνα γράμματα: ο & ω, ε &

αι, ι & η & υ…, ανάλογα με το τι μέρος λόγου ή τύπος (= γένος, αριθμό και πτώση ή πρόσωπο)

είναι το σημαινόμενο, π.χ. τα ρήματα με –ω,ει: καλώ,εις,εί…, ενώ τα πτωτικά με –ο,η/ι/οι για

διάκριση: καλή, καλοί, Καλή… Η ονομαστική ενικού των ουδετέρων που λήγει σε φθόγγο ι γρά-

φεται με το γράμμα –ι: φιλί, τυρί, γένι, .... , ενώ η ονομαστική των θηλυκών με το γράμμα με –

η: φίλη, φυλή, καλή, σοφή, κακή, νίκη, Νίκη.. και η ονομαστική πληθυντικού των αρσενικών με

το γράμμα –οι: καλοί, σοφοί, κακοί....

Επιπλέον οι λέξεις στην ελληνική γραφή γράφονται και ανάλογα με το τι φθογγικό πάθος έ-

χουν πάθει, αν έχουν πάθει, στο λόγο. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούμε με κανόνες τα διπλά


γράμματα: ττ, νν, ββ…. , καθώς και τα σημεία: τονικό σημαδι (‘), αποστρόφος (΄), διαλυτικά (¨)

κλπ. Ειδικότερα με το τονικό σημάδι υποδείχνεται η τονιζόμενη συλλαβή, π.χ.: έξοχη, εξοχή, άγι-

α, αγία… , καθώς και η προφορά με συνίζηση: μία & μια ή μιά, δύο & δυο ή δυό…

Με την απόστροφο υποδείχνεται η αποβολή ληκτικού ή αρχικού φθόγγου, π.χ.: σόλα (πα-

πουτσιού) & σε όλα > σ’ όλα (= σε όλα), σούπα (φαγητό) & σου ‘πα (= σου είπα)…

Με τα διαλυτικά υποδείχνεται η ασυναίρετη προφορά (= οι δίφθογγοι αϊ, εϊ, οϊ, οϋ σε σχέση

με τα δίψηφα γράμματα αι, ει, οι, ου, βλέπε πιο κάτω), π.χ.: νέϊκος & θείος, σφαίρα και Μάϊος,

όλοι & ολοϊδιος…

Με τα διπλά: νν, μμ… υποδείχνεται η αποβολή ( αφομοίωση) ημιφώνου, π.χ.: συ(ν)-ραπτω

> συρράπτω, ε(ν)-νομος , συ(ν)-μαθητής > συμμαθητής… …

3. ΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥΣ

Φθόγγος λέγεται ένας από τους επιμέρους ήχους των συστατικών στοιχείων (= το θέμα, η

κατάληξη κ.τ.λ.) των λέξεων, όπως π.χ. οι εξής, στις πιο κάτω λέξεις, Ελληνική: γ/ρ/α/φ/-ή,

γ/ρ/α/φ/-/ι/κ/-ό/ς, Ι/τ/α/λ/ί-α…,

Το σύνολο ων διαφορετικών φθόγγων των λέξεων, ελληνικών και ξένων, είναι ένα συγκε-

κριμένο σύνολο, είκοσι (20) στον αριθμό, το εξής: α, ε, ο, ου(u), ι, ν, μ, λ, ρ, σ, ζ, κ, γ, χ, τ,

δ, θ, π, β, φ

Οι φθόγγοι αηυτοί διακρίνονται σε 5 φθόγγους φωνήεντα: α, ε, ο, ου, ι και σε 15 φθόγ-

γους σύμφωνα: ν, μ, λ, ρ, σ, ζ, κ, γ, χ, τ, δ, θ, π, β, φ. Τα σύμφωνα φθόγγοι διακρίνονται σε: 6

ημίφωνα και 9 άφωνα.

Οι φθόγγοι: ρ, λ, μ, ν, σ, ζ λέγονται ημιφωνικοί (ημίφωνα), επειδή είναι δυνατόν να μπουν

μεταξύ άλλου συμφώνου και φωνήεντος, π.χ.: έκζεμα, άρση, κρότος, κλάσμα, άλμα, τάκση – τά-

ξη, λάμση > λάμψη, υπάρξω...Οι φθόγγοι μ, ν λέγονται ένρινοι και οι φθόγγοι λ ρ γλωσσικοί, ε-

πειδή τα κύρια όργανα προφοράς τους είναι αντίστοιχα η μύτη και η γλώσσα και οι σ, ζ συριστικοί,

επειδή δημιουργούνται με συριγμό, κάτι ως το σφυριγμα

Οι φθόγγοι: κ, γ, χ, π, β, φ, τ, δ, θ λέγονται άφωνοι, επειδή δεν είναι εύκολη η συμπρο-

φορά τους - ο λόγος και που δε βρίσκουμε συχνά συμπλέγματα από αυτούς τους φθόγγους στις

συλλαβές των λέξεων. Αν βρεθούν, τότε τείνει να αποβληθεί ή ν’ αλλάξει ο ένας φθόγγος, π.χ.:

πέ(μ)πτος, πτύω > φτύνω, κτύπος > χτύπος..

Οι φθόγγοι: π, β, φ λέγονται χειλικοί, οι: τ, δ, θ οδοντικοί και οι: κ, γ, χ ουρανικοί, επειδή

κύριο όργανο παραγωγής τους είναι τα χείλη, τα δόντια και ο ουρανίσκος.

Οι φθόγγοι: κ, π, τ λέγονται στιγμιαίοι και ψιλοί, επειδή προφέρονται λεπτά και μόνο μια

στιγμή, την ώρα που ανοίγουμε το στόμα μας (το αισθανόμαστε βάζοντας το δάκτυλό μας κάτω

από το λαιμό) και οι υπόλοιποι, δηλαδή τα ημίφωνα: μ, ν, λ, ρ, σ, ζ, τα φωνήεντα: α, ε, ι, ο, ου

και τα μέσα και δασεά: β, γ, δ, θ, φ, χ, λέγονται εξακολουθητικοί, επειδή μπορεί να παραταθεί

η προφορά τους: μ....., α....

4. ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥΣ

Γράμμα λέγεται το σύμβολο, η γραμμή με την οποίο παριστάνουμε στη γραφή ένα φθόγ-

γο, όπως π.χ. το γράμμα Α(α) για το φθόγγο [α], το Β(β) για το φθόγγο [β]... Τα γράμματα

της ελληνικής γραφής διακρίνονται σε:

Κεφαλαία και μικρά γράμματα: Α (α), Β(β), Γ(γ)…

Φωνήεντα: Α(α), Ε(ε)… και σύμφωνα: Β(β), Γ(γ)…

Δίψηφα γράμματα: ΟΥ(ου), ΑΙ(αι), ΕΙ(ει), ΟΙ(οι), ΥΙ(υι)

Ομοήχα γράμματα: Α(α) = [α], ΟΥ(ου) = [u], Ο(ο) & Ω(ω) = [o], Ε(ε) & ΑΙ(αι) =

[ε], Ι(ι) = Η(η) = Υ(υ) = ΕΙ(ει) = ΟΙ(οι) = ΥΙ(υι) = [ι]

Τα γράμματα σύμφωνα, όπως και οι φθόγγοι, διακρίνονται σε ημίφωνα και άφωνα:

Ημίφωνα

Μ(μ) & ΜΜ(μμ) = [μ], Ν(ν) & ΝΝ(νν) = [ν],

Λ(λ) & ΛΛ(λλ) = [λ], Ρ(ρ) & ΡΡ(ρρ) = [ρ],

Σ(σ,ς) & ΣΣ(σσ) = [σ, ς], Ζ(ζ) = [ζ]

Διπλά: Ξ(ξ) = κς, Ψ(ψ) = πς

Άφωνα


Κ(κ) & ΚΚ(κκ) = [κ], Π(π) & ΠΠ(ππ) = [π],

Τ(τ) & ΤΤ(ττ) = [τ], Β(β) & ΒΒ(ββ) = [β],

Γ(γ), Χ(χ), Δ(δ), Θ(θ), Φ(φ) = [γ, χ, δ, θ, φ]

Συμπλέγματα: ΓΓ(γγ), ΜΠ(μπ), ΝΤ(ντ)

Σημειώνεται, επίσης, ότι:

1) Τα γράμματα B(b), G(g), D(d), του λατινικού αλφάβητου δεν παριστούν φθόγγους, αλ-

λά συμπλέγματα δυο φθόγγων, τους: μπ, γκ, ντ, που στην ελληνική γραφή δε συμβαίνει αυτό.

Τα γράμματα b, d, g μπαίνουν αντί των mp, nt, ng στις απλές λέξεις: bellum, Graecia,

demereo, gario.... και τα n + p,v,f = mp, mv, mf, n + t = nt, n +c = nc.... στις σύνθετες: in-

perio > imperio, con-pania > compania, con-texto, contempora, con-capio...

2) Στην παραγωγή και στην κλίση: π,β,φ + σ = ψ, κ,γ,χ + σ = ξ, πρβ: πίνακ(α)ς > πίναξ,

άνοιγση (ανοίγω) > άνοιξη, άραβ(α)ς ή αράπ(η)ς > άραψ, έτρεχσα (τρέχω) > έτρεξα... Το σύ-

μπλεγμα "κ-σ" διατηρείται μόνο στη σύνθεση: «εκ-στρατεία», από το «εκ- στρατεύω». Το σύ-

μπλεγμα «π-ς» γράφεται πάντα Ψ(ψ): ψυχή, άραψ…, επειδή δεν υπάρχει π-σ σε σύνθεση

3) Το γράμμα Υ(υ) είναι και φωνήεν και σύμφωνο, δηλαδή προφέρεται άλλοτε Β(β) ή Φ(φ)

(στα αυ, ευ, ηυ) και άλλοτε Ι(ι), όταν είναι μόνο του: ευχή, αυλή, μύτη... Το ίδιο γράμμα άλλοτε

δεν προφέρεται καθόλου, στο ΟΥ(ου): ουρανός…

4) Στο ελληνικό συστημα γραφής δεν έχουμε τον ίδιο αριθμό φθόγγων και γραμμάτων. Τα

γράμματα είναι περισσότερα από τους φθόγγους, σε μερικούς φθόγγους δεν έχουμε ένα μόνο

γράμμα, αλλά δυο ή περισσότερα, για να υποδείχνουμε οπτικά και βάσει κανόνων την ετυμολο-

γία ( = τη ρίζα ή την πρωτότυπο λέξη μιας παράγωγης, το μέρος λόγου και τον τύπο κλπ) των

λέξεων και έτσι ο αναγνώστης να έχει βοήθεια και στην κατανόησή τους και στη διάκριση των

ομοήχων λέξεων, πρβ π.χ. ότι: με τα γράμματα -ω,ει υποδείχνουμε ρήμα: καλ-ώ, σήκ-ω..., γρά-

φει, καλεί.., με τα γραμματα –ο ,ι υποδείχνουμε ουδέτερο: καλ-ό, σύκ-ο... φιλί, τυρί.., με –η

υποδείχνουμε θηλυκό: καλ-ή, φίλ-η..., με -οι υποδείχνουμε πληθυντικό αρσενικών: καλοί, φί-

λοι…

Φθογγικά: «καλό,ί,ίς»..= ορθογραφικά: καλ-ώ,είς,εί... (με –ω,ει = ρήμα) & καλ-ό,ή,οί (

με –ο,η,οι = επίθετο) & Καλή (με κεφαλαίο Κ = ουσιαστικό, κύριο όνομα)

Φθογγικά: "Τις τιμιμένις νεκρις". "'Ινε καλός κριτικός". = ορθογραφικά: Τοις τιμημένοις

νεκροίς & Της τιμημένης νεκρής. Είναι καλός Κρητικός & Είναι καλός κριτικός.

Φθογγικά: «διάλιμα, κρίτικι..» = Ορθογραφικά: «διάλειμμα» & διάλυμα, κριτική & κριτική»

Ομοίως: "ι ιλι" = η ύλη, οι ήλοι, η ίλη, η είλη, "αγαθί" = αγαθή & αγαθοί & Αγαθή, "ι-

δι" = είδη (το είδος) & ήδη, "λίπι" = λίπη & λείπει & λύπη, "φίλο" = φύλο (γένος) & φύλ-

λο (δέντρου) & φίλο(ν),.......

Όπως βλέπουμε από τα ως άνω παραδείγματα, αν λείψουν τα ομόφωνα γράμματα ο & ω,

η & υ & οι.. από τη γραφή δε θα ξέρουμε, λόγω των ομοήχων (ομοφώνων) λέξεων, αν μιλούμε

για ρήμα ή για ουσιαστικό, για αρσενικό ή για θηλυκό, για ενικό ή για πληθυντικό αριθμό...

Τα ιδιοπρόφερτα γράμματα

Ιδιοπρόφερτα γράμματα λέγονται αυτά που προφέρονται διαφορετικά απ’ ότι μας δείχνει το

αλφάβητο, και αυτά είναι τα εξής:

1) Τα δίψηφα γράμματα ΑΙ(αι), ΟΥ(ου), ΕΙ(ει), ΟΙ(οι), τα οποία προφέρονται [ε], [u], [ι],

[ι]: ρους («ρuς»), σφαίρα («σφέρα»), λείπει («λίπι)», καλοί («καλί»).

2) Το δίψηφο γράμμα ΓΓ(γγ), το οποίο προφέρεται γκ/νκ (g): Ουγγαρία = («ugαρία»),

συγγραφέας («σιgραφέας»). Ν + κ, γ, χ = γκ, γγ, γχ: συν-γένος > συγγενής & συν-κάτοικος >

συγκάτοικος, συγχαίρω…

3) Το γράμμα Υ(υ) που στα συμπλέγματα ΑΥ(αυ), ΕΥ(ευ), ΗΥ(υ) προφέρεται άλλοτε[β] ή

[φ] και άλλοτε [ι]: Ευαγόρας, ευχή, άυλη

Το γράμμα Υ(υ) προφέρεται [ι], όταν είναι μόνο του ή όταν έχει διαλυτικά στα συμπλέγμα-

τα εϋ, αϋ, ηϋ, οϋ: κύπελλο, υπέρ, άυπνος, προϋπόθεση, ξεϋφαίνω...,

To γράμμα Υ(υ) προφέρεται [φ], όταν ακολουθείται από ψιλό γράμμα: π τ κ, τα συριστικά:

σ ζ ξ ψ και τα δασέα: φ χ θ: αυτό (= "αφτό") ευχή (= "ε-φχί"), ευθύς («εφθίς»), ζεύξη (= "ζέφ-


κσι"), εύσωμος («έφσομος»), ευσυνείδητος («εφσινίδιτος»), εύξεινος («έφκσινος»), ευ ζην («έφ-

ζιν»),.. αλλά και: εύζωνας («έβζονας»)

To γράμμα Υ(υ) προφέρεται [β], όταν ακολουθείται από φωνήεν: α ε ο ι ου (στη γραφή

και: υ η υι οι αι ω ει) τα ημίφωνα: λ μ ν ρ και τα μέσα: γ β δ: ευγένεια (= "εβγένια"), αυλός (=

"αβλός"), ευαγγέλιο («εβαγκέλιο»), ευωδιά («εβοδιά»), ευήλιος, ευλογώ, Ευρώτας, εύνοια....

Το γράμμα Υ(υ) δεν προφέρεται καθόλου, όταν βρίσκεται: α) μπροστά από τα: β φ, αφού

είναι μ' αυτά ομόηχο: ευφορία (= εφορία), ευβοϊκός (= «εβοϊκός») κ.α. β) μαζί με το γράμμα ή

στοιχείο ο και δεν έχει διαλυτικά, αφού μαζί αποτελούν το δίψηφο γράμμα του φωνήεντος

ΟΥ(ου) = [u].

Άλλο το ΟΥ(ου) = το φωνήεν [u] και άλλο το ΟΥ (οϋ) = το σύμπλεγμα ο + υ = [οϊ]: ρους

& προΰπαρξη,..

Με το γράμμα Υ(υ) = [ι] γράφουμε το φθόγγο [ι] που προέρχεται από ορισμένα φθογγικά

πάθη, όπως από τον ιωτακισμό του [ου]: κούπα (cupa) > κύπη, κύπελλο,... και των επιθέτων σε -

ις/ος: μακρός & μακρύς, ελαφρός & ελαφρύς..,

Με το γράμμα Υ(υ) = [β/φ] γράφουμε το ληκτικό φθόγγο [β/φ] στις λέξεις «ταυ, ευ», άρα

και στα σύνθετα και παράγωγά τους: Eυ-αγγελία, ευ-φορία, ευ-γένεια, ευ-χή, ταυτίζω,.... και τον

προσφυματικό φθόγγο [β/φ] στις καταλήξεις: -εύς/εας, -ε(υ)ω , -ε(ύ)ομαι, -α(υ)ω, -α(ύ)ομαι:

ιππεύω, ιππεύς/ ιππέας, γεύομαι, ερμηνεύω, χωνεύω, γυρεύω, κουρεύω, κουρεύς/ κουρέας....

Στις υπόλοιπες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε τα γράμματα Β(β) Φ(φ): βάρος, βαθύς, φάρος,

φόρος.. Με δυο ΒΒ(ββ) γράφονται οι εβραϊκές λέξεις: Σάββατο, Σάββας

Τα ληκτικά γράμματα Σ(σ), Ν(ν) & το τελικό –ς

Ο φθόγγος [σ] μέσα στη λέξη γράφεται Σ(σ) και στο τέλος των λέξεων Σ(ς): Στάθη-ς,

νέο-ς, σοφός. Στην αρχή και μέσα στη λέξη προφέρεται κανονικά: σκάλα, σπίτι, στάση, Σταμά-

της, σθένος, άσωτη... και στο τέλος τη λέξης σβηστά, λιγότερο ηχηρά απ’ ότι όταν βρίσκεται άλ-

λου, σιγιστικά – απ’ όπου και «σίγμα» (σιγώ): σκάλα, καλός.,

Το γράμμα Ν(ν) μέσα στις λέξεις προφέρεται κανονικά. Στο τέλος της λέξης προφέρεται

πιο αδύναμα στην ένταση φωνής (σβηστά), όπως συμβαίνει και με το –ς. O φθόγγος σ,ς όταν α-

κολουθούν οι φθόγγοι: β γ δ μ ν ρ λ καμιά φορά προφέρεται και ως ζ: σμήνος («σμίνος»), ασβέ-

στης («αζβέστις») κόσμος («κόζμος»), Σλήμαν («ζλίμαν»), πλάσμα («πλάζμα»), σγουρός

(«ζγουρός») ..

Ο φθόγγος ν, όταν ακολουθεί χειλικός φθόγγος π β φ ψ έχει την τάση να τρέπεται σε μ και

όταν ακολουθεί ουρανικός κ γ χ τρέπεται σε γ, πρβ π.χ.:

Στη σύνθεση και παραγωγή: συν-γένος > συγγενής, συν-καιρός > σύγκαιρος, συν-χαίρω

> συγχαίρω...συν-πάσχω > συμπάσχω, συν-βαίνω > συμβαίνω, συν-φέρω > συμφέρει, συν-

ψηφίζω > συμψηφισμός... Στο λόγο: Την καρέκλα & τηγκαρέρα, την πάω & τημπάω,..

Η αποβολή του ληκτικού –ν

Το ληκτικό –ν στα άρθρα «τον, την», στο αριθμητικό και αόριστο άρθρο «έναν», στην

προσωπική αντωνυμία «αυτήν, την» και στα άκλιτα «δεν, σαν, μην» άλλοτε φυλάγεται και άλλοτε

αποβάλλεται.

Αποβάλλεται, όταν ακολουθεί σύμφωνο εξακολουθητικό (τα ημίφωνα λ μ ν ρ σ ζ, τα μέσα

β γ δ και τα δασέα φ θ χ): δεν έχω, μην ακούτε, τον άνθρωπο, τον > δίκαιο > το δίκαιο, τη μά-

να > τη μάνα.......

Δεν αποβάλλεται, όταν ακολουθεί λέξη που αρχίζει από φωνήεν: α, ε, ο, υ, ω, ι, η, από

στιγμιαίο φθόγγο : κ, π, τ, από τα συμπλέγματα: μπ, γκ, τσ, τζ, ξ, ψ: τον αέρα, μην ακούτε, δεν

είδα, έναν καιρό, δεν μπορώ, μην περάσεις, την πρόφτασα, ένα ξένον, τον τόπο, τη ντροπή, αυ-

τήν ήθελα…

Δεν αποβάλλεται επίσης το ληκτικό -ν του άρθρου «των», της αντωνυμίας γ’ προσώπου

«αυτόν, τον» καθώς και στο τροπικό επίρρημα «σαν»: Αυτόν θέλω. Τον βλέπω. Φώναξέ τον. Σαν

θάλασσα, των φίλων, σα βαρύ είναι..



1) Κανονικά η αποβολή του ληκτικού –ν στα άρθρα, αντωνυμίες και επιρρήματα δεν επι-

τρέπεται, γιατί έτσι δε διακρίνεται το μέρος λόγου και ο τύπος των ουσιαστικών που χαρακτηρί-

ζουν. Στη γραφή, λόγω των ομόφωνων γραμμάτων: η & ι, ο & ω..., αυτό είναι δυνατόν να γίνει,

πρβ π.χ.: τη(ν) Δράμα & τι δράμα… όμως στον προφορικό λόγο είναι αδύνατο, πρβ π.χ.: «τιχίο

& τινχίο» = τη χίο & τοιχίο, « το(ν) φίλο τις» = το(ν) φίλο της & το φύλο της, «το(ν) φοτι-

νό» = τον (κύριο) Φωτεινό & το φωτεινό (τζάμι)...

Στη νέα ελληνική γλώσσα έχει αποβληθεί το ληκτικό –ν από την αιτιατική ενικού των ουσι-

αστικών και επιθέτων, επειδή η πτώση αυτή διακρίνεται από το ληκτικό –ν του άρθρου: το νέο(ν),

τη νέα(ν).. & το νέο, τι νέα, η νέα... Συνεπώς, αν αποβληθεί το ληκτικό –ν και από τα άρθρα, δε

θα διακρίνεται το γένος και η πτώση ορισμένων πτωτικών, πρβ π.χ. ότι άλλο και άλλο το >.

2) Οι αρχαίοι Έλληνες σημείωναν ορθογραφικά την αποβολή του ληκτικού -ν με τους κα-

νόνες της αφομοίωσης: ν + κ γ χ = γκ γγ γχ, ν + ν μ λ ρ = νν μμ λλ ρρ, ν + π β φ = μπ μβ

μφ..: «ΕΝ ΧΕΡΟΝΗΣΩ > ΕΓΧΕΡΟΝΗΣΩ, ΕΝ ΒΥΖΑΝΤΙΟΙ > ΕΜΒΥΖΑΝΤΙΟΙ, TOΝ LΟΛΙΣΤΟΝ (των

λογιστών) > ΤΟLLΟΛΙΣΤΟΝ» (Αττικές επιγραφές 5 π.Χ. αι.)

5. ΤΑ ΔΙΠΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΨΗΦΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΦΘΟΓΓΟΙ

Ψηφία (ή χαρακτήρες ή στοιχεία) λέγονται τα γράμματα του αλφάβητου: A(α), Β(β),

Γ(γ).., επειδή στη γραφή υπάρχουν και γράμματα, όπως π.χ. το γράμμα OY(ου) για το φθόγγο

[u], που αποτελούνται από δυο ψηφία (γράμματα, χαρακτήρες), π.χ. Ο(ο) + Υ(υ) = ΟΥ(ου).

Δίψηφα γράμματα είναι τα εξής: ΑΙ(αι) = ε, ΟΥ(ου) = u, ΕΙ (ει) = ΥΙ(υι) = ΟΙ(οι) = ι

Διπλά γράμματα λέγονται τα δυο όμοια γράμματα: ΜΜ(μμ), ΝΝ(νν), ΡΡ(ρρ), ΛΛ(λλ),

ΣΣ(σσ)…. Μπαίνουν αφενός στη σύνθεση (απ’ όπου προέκυψαν), π.χ.: σύν-νομος, εκ-κλησία....

και αφετέρου στο φθογγικό πάθος της αφομοίωσης π.χ.: γράφμα > γράμμα, συνράπω > συρρά-

πτω, πανλαϊκός > παλλαϊκός..

Τα διπλά όμοια σύμφωνα: νν, σσ, ττ, ββ.... προφέρονται και τα δυο , αν προφέρουμε το

ένα με το φωνηεν που υπάρχει πριν από αυτά και το άλλο με το φωνηεν που υπάρχει μετά από

αυτάί, π.χ. σύν-νομος, έν-νομος, συν-μαθητής > συμ-μαθητής, γράφ-μα > γράμ-μα… Διαφορετι-

κά προφέρεται μόνο το ένα.

Δίφθογγοι λέγονται τα: ΑΙ, ΕΙ, ΟΙ, ΥΙ, ΟΥ , όταν παριστούν δυο φθόγγους, δυο φωνήεντα,

όπως π.χ. στις λέξεις: ΜΑ-Ι-ΟΣ, ΘΕ-Ι-ΚΟΣ, ΕΥΝΟ-Ϊ-ΚΟΣ, ΔΥ-Ι-ΚΟΣ, ΠΡΟ-Υ-ΠΟΘΕΣΗ, Α-Υ-ΛΟΣ,

Ε-Υ-ΠΝΟΙΟΝ, ΞΕ-Υ-ΦΑΙΝΩ.... Όταν αυτά παριστούν ένα φθόγγο φωνήεν, λέγονται δίψηφα

γράμματα, όπως π.χ. στις λέξεις: ΣΦΑΙ-ΡΑ, ΘΕΙ-ΟΣ, ΠΛΟΙ-Ο, ΥΙ-ΟΣ, ΝΟΥΣ…

Οι δίφθογγοι διακρίνονται από τα δίψηφα γράμματα με τα διαλυτικά και το τονικό σημάδι.

Οι δίφθογγοι παίρνουν τονικό σημάδι, αν τονίζονται στο πρώτο γράμμα ή διαλυτικά στο δεύτερο,

δηλαδή γράφονται: άι ή αϊ, έι ή εϊ, όι ή οϊ, ύι ή υϊ, όυ ή οϋ. Τα δίψηφα γράμματα παίρνουν μόνο

τονικό σημάδι, αν τονίζονται, στο δεύτερο γράμμα, δηλαδή γράφονται: αι ή αί, ει ή εί, οι ή οί, υι ή

υί, ου ή ού

Καταχρηστικοί δίφθογγοι ονομάζονται στην αρχαία γραφή τα υπογεγραμμένα α, η, ω, επει-

δή είναι στην ουσία οι δίφθογγοι αϊ, ηϊ, ωϊ, που τους έχει αποβληθεί το ι = ορθογραφικά ι, οι, ει...

Το ι = οι = υι = ει που αποβάλλεται (αποσιωπάται) προ άλλου φωνήεντος στην αρχαία γραφή

μπαίνει κάτω από τα α η ω σαν υπογεγραμμένη για υπενθύμιση – υπόδειξη αυτού του φθογγικού

πάθους (άρα της ορθής προφοράς και ετυμολογίας της λέξης), π.χ.: ðñïéêþúïò - ðñïéê?~ùïò, èñáúêßïò > èñÜ?î, Þ èñáúêç > Èñ?Üêç, ôéìÜïéìé > ôéì?~áìé, åãþ (ïß)äá > åã?þäá......

Σήμερα έχει καταργηθεί η υπογεγραμμένη και έτσι δε συζητούμε πια για καταχρηστικούς

διφθόγγους.


1) Οι δίφθογγοι, αφού παριστούν - δηλώνουν δυο φθόγγους φωνήεντα, αποτελούν δυο

συλλαβές: μά-ϊ-ος, θε-ϊ-κός, ευ-νο-ϊ-κός, δυ-ϊ-κός, προ-ϋ-πόθεση, ά-ϋ-λος, ξε-ϋ-φαίνω,... Τα

δίψηφα γράμματα και τα συμπλέγματα του Υ(υ) = β/φ, αφού παριστούν – δηλώνουν ένα μόνο


φθόγγο φωνήεν, άρα αποτελούν μια μόνο συλλαβή: Μαί-ρη, θεί-ος, μοί-ρα, υι-ός, πρού-χοντας,

αυ-τά, ευ-χή, ηύ-ρα...

2) Οι δίφθογγοι αϊ, εϊ, οϊ, υϊ, ωϊ, ιϊ, αϋ.... δημιουργούνται κυρίως στην κλίση, παραγωγή και

σύνθεση, όταν το θέμα λήγει σε φωνήεν και η κατάληξη αρχίζει πάλι από φωνήεν, π.χ.: θε(ός) +

ικός = θεϊκός, λα(ός) + ικός = λαϊκός, δύο > δυ-ϊκός, ευνοώ > ευνο-ϊκός, άυλος, προϋπάρχω,

ινδου-ισμός,...

3) Τα συμπλέγματα: αυ, ευ, ηυ προκύπτουν, όταν το γράμμα Υ(υ) = [β/φ] μπει αντί του

Β(β)/ Φ(φ) ως ληκτικό (εδώ είναι κάτι ως το –ς) στις μονοσύλλαβες λέξεις: ευ (= καλώς) ταυ.. ή

ως πρόσφυμα σε κατάληξη -εω, -αω..: οδός > οδε(ύ)ω, αναπά(υ)ω - αναπα(ύ)ομαι.... Κάτι που

διατηρείται και στα σύνθετα και παράγωγά με αυτά: ευγένεια, ευ-τυχία, ταυ-τίζω...

4) Στη συναίρεση βγάζουμε τα διαλυτικά από τις διφθόγγους: αϊ, εϊ, οϊ, υϊ και αντί της ο-

ξείας που βάζουμε περισπωμένη στο δεύτερο ψηφίο, αν τονίζονται, για να δείξουμε έτσι την αλ-

λαγή της προφοράς, πρβ π.χ.: ευ-βόϊος > ευβοίος, θεός, θέϊος, > θείος, γάϊα > γαία, λελυκύϊα

> λελυκυία (αρχαία μετοχή), .... Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί νομίζουν ότι τα δίψηφα

γράμματα πριν προφέρονταν ως δείχνουν τα στοιχεία τους, ενώ δεν είναι έτσι, αφού τα: ΑΙ(αι),

ΕΙ(ει), ΟΙ(οι), ΥΙ(υι) μπαίνουν και αντί των ομόφωνων Ε(ε), Ι(ι) στην κατάληξη ορισμένων λέ-

ξεων (τότε βάζουμε οξεία στο δεύτερο ψηφίο, αν τονίζονται), για να υποδείχνουμε σε συνάρτησε

με τα η, υ.. αν μιλούμε π.χ. για ενικό ή πληθυντικό ή για διάκριση ορισμένων ομοιόγραφων και

ομοήχων τύπων που προκαλεί η κλίση. Παρέβαλε π.χ. ότι: καλός > καλ-οί (με –οι και οξεία =

ονομαστική πληθ. αρσενικού ) & καλ-ή (με η = ενικός θηλυκού) & καλεί ( με ει και περισπωμένη

= συνηρημένο ρήμα, καλέει > καλεί)… Σήμερα μπαίνει τονικό σημάδι σε όλες τις περιπτώσεις.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο

ΤΑ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Ορθογραφικά σημεία λέγονται τα σημάδια με τα οποία σημειώνονται στη γραφή οι τονισμέ-

νες συλλαβές, καθώς και τα φθογγικά πάθη της συναίρεσης, συνίζησης και αποκοπής των λέξεων,

τα οποία είναι τα εξής:

1. ΤΟ ΤΟΝΙΚΟ ΣΗΜΑΔΙ (' )

Τονικό σημάδι λέγεται το σημάδι (') με το οποίο υποδείχνουμε στη γραφή:

α) τις τονισμένες συλλαβές. Συλλαβή με τονικό σημάδι σημαίνει προφορά με τόνο , πιο δυνα-

τά και συλλαβή χωρίς τόνο σημαίνει άτονη, π.χ.: ά-τυχο, ατυ-χώ...

β) την προφορά με συνίζηση και χωρίς συνίζηση.

Λέξη χωρίς τονικό σημάδι σημαίνει προφορά με συνίζηση, δηλαδή προφορά των δυο τονιζό-

μενων φθόγγων φωνηέντων της λέξης σε μια συλλαβή, π.χ.: μια, δυο, ποια, ποιος, ποιους, ποιων,

ποιον... Λέξη με τονικό σημάδι σημαίνει προφορά χωρίς συνίζηση, προφορά κανονική, ως δυο

συλλαβές, π.χ.: μία, δύο, ποία, ποίος, ποίους, ποίων, ποίον...

μί-α, δύ-ο, ... = 2 συλλαβές & μια, δυο … = 1 συλλαβή

ποιόν = ποι-όν (χωρίς συνίζηση) φωνής & ποιον (ερωτηματικό)

(Το γιατί τονίζουμε μια συλλαβή σε κάθε δισύλλαβη και άνω λέξη, βλέπε σε ειδικό Κεφάλαιο

για τον τόνο)

2. ΤΑ ΔΙΑΛΥΤΙΚΑ (¨)


Διαλυτικά λέγονται τα σημάδια (¨) με τα οποία σημειώνεται η ασυναίρετη προφορά, οι δίφ-

θογγοι: αϊ, εϊ, οϊ, υϊ, οϋ, αϋ, εϋ, ηϋ.. Μπαίνουν πάνω από τα γράμματα Υ(υ), Ι(ι), όταν πριν από

αυτά είναι τα γράμματα α, ε, ο, υ, για να δείξουμε με τον τρόπο αυτό ότι το ι ή το υ προφέρεται

κανονικά, ως [ι], και δεν αποτελούν μαζί δίψηφο γράμμα ή σύμπλεγμα του Υ(υ) = β ή φ.

θεϊκός , δυϊκός, ευνοϊκός, προϋπάρχω.. = προφορά ασυναίρετα

θείος, υιός, εύνοια, προύχοντας,… = προφορά συνηρημένα

Παράληψη διαλυτικών

1) Τα διαλυτικά μπορεί να παραλείπονται, όταν τα: α ε ο η των: αϊ εϊ οϊ οϋ υϊ, εϋ αϋ, ηϋ

τονίζονται. Δηλ. βάζοντας τονικό σημάδι στο γράμμα φωνήεν πριν από τα ι υ είναι σαν να έχου-

με βάλει διαλυτικά σ' αυτά ή σαν να λέμε ότι όλα τα στοιχεία τους προφέρονται, π.χ.: Μάιος =

Μάϊος, ευνόιος = ευνόϊος, βόιος = βόϊος, θέιος = θέϊος, άυπνος = άϋπνος, άυλος = άϋλος,..

2) Στις άλλες περιπτώσεις η παράλειψη σημείωσης των διαλυτικών φέρνει παρανόηση, πρβ

π.χ. ότι άλλο το παϊδάκι και άλλο το παιδάκι («πεδάκι»).

Τα: ΑΙ, ΕΙ, ΟΙ, ΥΙ, ΟΥ, ΑY, ΕY, HΥ:

1) Με διαλυτικά ή τονικό σημάδι στο πρώτο γράμμα = προφορά ασυναίρετη, δυο φθόγγοι

φωνήεντα = δυο συλλαβές, οι δίφθογγοι αϊ, εϊ, οϊ, ιϊ, οϊ, αϋ, εϋ, ηϋ: Μαΐος, θεϊκός, ευνοϊκός, δυϊ-

κός, προϋπόθεση, άϋλος, ξεϋφαίνω..

2) Χωρίς διαλυτικά ή τονικό σημάδι στο δεύτερο ψηφίο = προφορά συνηρημένη, ένας φθόγ-

γος φωνήεν = μια συλλαβή, τα δίψηφα γράμματα αι = [ε], ου = [u], υι = οι = ει = [ι]: σφαίρα,

θείος, ομοίως, υιοθεσία, ρους.... ή τα συμπλέγματα του Υ(υ) = β/φ ( αυ = αβ/φ, ευ = εβ/φ, ηυ =

ιβ/φ): αυτά, ευχή, αυλή, ευχαριστώ...

3. Η ΑΠΟΣΤΡΟΦΟΣ (')

Απόστροφος λέγεται το σημάδι (‘) με το οποίο σημειώνεται η αποβολή (μη εκφώνηση) αρκτι-

κού ή ληκτικού φθόγγου φωνήεντος κατά την εκφορά του λόγου. Το φθογγικό αυτό πάθος λέγε-

ται και προφορά με έκθλιψη, κράση και αποκοπή.

Προφορά με αποκοπή: φέρ(ε) τα > φέρ' τα, άσ’ τ…

(Εδώ έχουμε αποσιώπηση φωνήεντος προ του τ- των άρθρων)

Προφορά με έκθλιψη: μήδ’ ένας, είν’ ανάγκη, ούτ΄ αυτός,…

(Εδώ έχουμε αποσιώπηση αρκτικού ή ληκτικού φωνήεντος, όμως η προφορά των λέξεων γί-

νεται όχι σύνθετα, αλλά ξέχωρα. Έχουμε δυο λέξεις και 2 τόνους λέξεων.)

Προφορά με κράση: σ’ αγαπώ, πού ‘ναι, σου ‘χω, μου 'φεραν,…

(Εδώ έχουμε αποσιώπηση αρκτικού ή ληκτικού φωνήεντος, όμως η προφορά των λέξεων γί-

νεται σύνθετα. Έχουμε δυο λέξεις που προφέρονται με μια μόνο τονισμένη συλλαβή.)

Βάζουμε απόστροφο στις αποβολές, για να δείξουμε ότι έχουμε τα ως άνω φθογγικά πάθη και

όχι μια, πρβ π.χ.: σού ΄πα (2 λέξεις) & σούπα (φαγητού, 1 λέξη). Ομοίως: σ' όλα & σόλα, Α-

πόλλων & απ' όλων...,...

4. Η ΥΠΟΔΙΑΣΤΟΛΗ (,)

Υποδιαστολή λέγεται το σημάδι (,) που μπαίνει:

1) Στην αναφορική αντωνυμία «ό,τι» (= κάθε τι, εκείνο που, αυτό που), για διάκρισή της

από τον ειδικό σύνδεσμο «ότι = πως»: Έλα ό,τι ώρα θες. = Έλα όποια ώρα θες, εκείνη που θες.

Έλεγε ό,τι αισθανόταν. = Έλεγε κάθε τι που αισθανόταν.Δε σε δικαιολογώ ό,τι και να μου πεις.

'Ο,τι και να πεις έχεις δίκιο.

ενώ: Είπε ότι (= πως) θα γυρίσει. = Είπε αυτό: "Θα γυρίσει".

2) Στους δεκαδικούς αριθμούς, για να ξεχωρίσει τις ακέραιες μονάδες από τις δεκαδικές:

1,145 13,45 7213, 213

Στα μαθηματικά η υποδιαστολή = κόμμα = αντί του "και": 1,2 = ένα κόμμα δύο = μια (μο-

νάδα) κ α ι δυο (δεκάδες).


5. ΤΟ ΕΝΩΤΙΚΟ (-)

Ενωτικό λέγεται το σημάδι (-) που μπαίνει ανάμεσα:

1) στις συλλαβές των λέξεων, π.χ.: ά-δεια & ά-δει-α..

2) σε δυο πόλεις ή χρόνους (το ενωτικό εδώ = αντί της λέξης "έως"): Η εθνική οδός Αθη-

νών - Θεσσαλονίκης είναι 510 χιλιόμετρα.Το δρομολόγιο Ύδρα - Πόρος είναι μιας ώρας. Αυτό πρέ-

πει να έγινε το 201 - 198 π.Χ. Έλα από τις 09.ΟΟ - 10.ΟΟ π.μ.

3) σε δυο επώνυμα ή ιδιότητες (το ενωτικό εδώ = αντί της λέξης "και"): Μαρία Σπανάκη -

Παπαδοπούλου. Εισαγωγές - εξαγωγές «Μ. Δανασής & υιός ΑΕ» Μ. Πλεύρης, Γυναικολόγος - Μαι-

ευτήρας

4) σε δυο ομάδες (το ενωτικό εδώ = αντί της λέξης "εναντίον = κατά"): Παναθηναϊκός - Ο-

λυμπιακός, ΟΦΗ - ΠΑΟΚ

Βάζουμε ενωτικό και μεταξύ ενός ονόματος και του άτονου προταχτικού του: Άτονα προτα-

κτικά είναι τα εξής: Αϊ-, Αγια- γρια- , θεια-, κυρα-, γερο-, μπαρμπα-, μαστρο-, παπα

_Είναι του Αϊ-Γιώργη, ο μαστρο-Βαγγέλης.

Τα τονισμένα προτακτικά, τα οποία δεν παίρνουν ενωτικό, είναι τα εξής: καπετάν, πά-

τερ/πατήρ: Ο καπετάν Αδάμης. Πάτερ ημών, ο πατήρ Χρύσανθος

Επίσης (χωρίς ενωτικό) το «κυρ»: Ήλθε ο κυρ Βαγγέλης.

6. Η ΜΕΣΟΚΑΘΕΤΟΣ (/)

Με το σημάδι αυτό σημειώνεται η συντομογραφία, π.χ.: Θεσ/νίκη = Θεσσαλονίκη, γυμν/ρχης

= γυμνασιάρχης

7. ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ

Στίξη λέγεται η σημείωση στη γραφή με μικρά σημάδια, στίγματα ( απ' όπου στίξη και σημεία

στίξης ) των τμημάτων ενός λόγου, των χρωμάτων φωνής και των λοιπών εκφραστικών στοιχεί-

ων του λόγου, ώστε να εξασφαλίζεται το ποιόν, η σαφήνεια και το νόημα της έκφρασής. Τα ση-

μεία στίξης είναι, τα εξής:

1) Η τελεία ( . )

Με το σημάδι αυτό σημειώνουμε:

α) το τέλος μιας πρότασης, όταν δεν είναι ερωτηματική ή θαυμαστική, π.χ.: Ο Γιάννης

είναι εδώ. Ο Κώστας απουσιάζει και θα έρθει αύριο.Θα πάω αύριο. Μην το πεις σε κανένα.

β) τις χιλιάδες και τα εκατομμύρια στους αριθμούς: 1.050 δρχ. = χίλιες πενήντα δραχ-

μές.

β) τη συντομογραφία: κ. = κύριος, π. = περίμετρος, μ.Χ. = μετά Χριστό

Σημειώνεται ότι: α) Στην τελεία γίνεται σταμάτημα προφοράς, για να ξεχωρίσουν οι προτάσεις και για να αναπνεύσουμε.

Το σταμάτημα είναι τόσου χρόνου όσο απαιτεί ο ρυθμός ή όσο καταλαβαίνουμε ότι απαιτεί η νοημοσύνη του ακροατή, για να κατανοήσει (συλλάβει) αυτά που του λέμε..

β) Μετά από την τελεία αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα, ώστε να ξεχωρίζουν οι προτάσεις μεταξύ τους: «Σήμερα πήγα εκδρομή. Αύριο Θα πάω θέατρο»...

2) Το ερωτηματικό (;)

Με το σημάδι αυτό σημειώνουμε το τέλος μιας ερωτηματικής πρότασης, π.χ.:

_Ο Γιάννης είναι εδώ; _Πότε (θέλεις);

_Γιάννη, πού είναι ο Κώστας; _Ώστε (συμφιλιωνόμαστε);

_Λοιπόν, τι θα κάνουμε αύριο; _Αύριο (είπες);

_Ξέρεις πώς πέρασα χθες;

_Συνειδητοποίησες ποια είναι η κατάστασή σου τώρα;



α) Το ερωτηματικό δηλώνει συνάμα και τέλος πρότασης, άρα εκεί γίνεται ότι και στην τελεία,

δηλ. σταμάτημα προφοράς, αναπνοή και αρχίζουμε την επόμενη πρόταση με κεφαλαίο γράμμα:

Πήγες σχολείο; Αν πήγες, πες μου...

β) Δεν παίρνει ερωτηματικό η ερωτηματική πρόταση που επαναλαμβάνουμε (η καλούμενη

«πλάγια ερωτηματική πρόταση»), π.χ.: Απαντήστε μόνο στο ερώτημα πού πήγατε χθες και τίποτα

άλλο. Ο Γιάννης ρώτησε πότε πήγε ο Νίκος..

ενώ (με ερωτηματικό = κύρια ή ευθεία ερώτηση): Κώστα, που πάμε τώρα; «Παιδιά, να σας

πω ένα αίνιγμα;» είπε η Νίκη. «Αν είναι από σίδερο;» ρώτησε η Νίκη. «Και που θα αφήσω το παι-

δί;» λέει ο πατέρας..

γ) Το ερωτηματικό μέσα σε παρένθεση σημαίνει έκφραση αμφιβολίας για το περιεχόμενο της

πρότασης: Λένε ότι είναι ο καλύτερος(;) γιατρός. Τρέχει με εκατό (;) χιλιόμετρα.

3) Το θαυμαστικό (!)

Με το σημάδι αυτό σημειώνουμε το τέλος μιας πρότασης που εκφράζει:

α) έκπληξη ή απορία από απρόσμενο γεγονός, π.χ.:

Τι ωραίο αμάξι! Είναι φοβερός!

Τι σύμπτωση! Την ίδια ώρα έφτανα κι εγώ στο νησί.

Τι κρίμα! Μόνο εμείς δεν πήγαμε.

Θαύμα θαυμάτων! Γυμνάζεται και ο Πέτρος.

Δόξα να 'χει ο Θεός! Έχω τα πάντα.

Τι λαμπρός άνθρωπος! Τι ωραίο θέαμα! Θεέ μου τι τύχη!

β) έντονη έκφραση (εξωτερίκευση εσωτερικού κόσμου), δηλαδή:

Ευχή ή κατάρα: Αμήν! Παναγία μου. Μακάρι να γίνει καλά! Τα συγχαρητήριά μας! Να ζήσε-

τε! Βίος ανθόσπαρτος! Χρόνια πολλά! Τα συλλυπητήριά μου! Να μη δεις άσπρη μέρα!.

Προσβολή: Ντροπή σου! Είσαι ανάγωγος!

Προσταγή ή διαταγή: Πρόσεχε! Θα κτυπήσεις. 'Αλτ! Στάσου! Χάσου από 'μπρος μου!

Να φύγεις! Έλα εδώ! Άνοιξε αυτό το κουτί!

Χαιρετισμό: Γεια σου! Τι κάνεις εδώ;

Επιφώνημα θαυμασμού (= τις άκλιτες λέξεις που βγάζουμε ύστερα από έντονη χαρά ή εν-

θουσιασμό, λύπη ή αποτροπιασμό): ζήτω!, μακάρι! πω-πω!, μπράβο! Αλίμονο!


1. Το θαυμαστικό δηλώνει συνάμα και τέλος πρότασης, άρα εκεί γίνεται ότι και στην τε-

λεία, δηλ. αναπνοή, σταμάτημα προφοράς και αρχίζουμε την επόμενη πρόταση με κεφαλαίο

γράμμα:

Τι ωραίος άνθρωπος! Ποτέ του δεν πείραξε κανένα.

2. Τα επιφωνήματα που δεν εκφράζουν θαυμασμό δεν παίρνουν θαυμαστικό, όπως τα: χα-

χα, ε, ουστ…

3. Το θαυμαστικό μέσα σε παρένθεση σημαίνει έκφραση ειρωνείας για το περιεχόμενο της

πρότασης:

_Ο Γιάννης είπε ότι θα με κερδίσει(!)

_Καμάρωνε ότι ήταν ο καλύτερος(!) ποδοσφαιριστής.

4) Η άνω τελεία (΄)

Η άνω τελεία μπαίνει όπου έχουμε αποβολή συνδέσμου πλην των διαζευκτικών (ή, είτε), των

συμπλεκτικών (και, μήτε, ούτε, μηδέ, ουδέ) και του επεξηγηματικού «δηλαδή» (σ’ αυτούς βάζου-

με κόμμα), πρβ π.χ.:

1) Στην αποβολή αντιθετικού συνδέσμου: αλλά, όμως, μα, ωστόσο, ενώ

_Ποτέ δε ζήλεψα την τέχνη του σφουγγαρά΄ (μα) ποτέ στη ζωή μου. (Καρκαβίτσας)

_Αυτός δεν ήταν άνθρωπος΄ (αλλά) ήτανε θεριό, δράκος του βουνού, στοιχειό. (Βλαχογιάν-

νης)

_Δεν είναι ένα’ (αλλά) είναι δυο.

_Η Μαρία δε χρησιμοποιείται μόνο ως εργάτης’ (αλλά) χρησιμοποιείται και ως δακτυλογρά-

φος.


_Οι γενναίοι δε χάνουν εύκολα το θάρρος τους’ (αλλά/ μα) μένουν ακλόνητοι στις θέσεις

τους και αγωνίζονται.

_ Ήταν λίγοι’ (αλλά) όμως (ήταν) γενναίοι.

2) Στην αποβολή αιτιολογικού συνδέσμου: γιατί, επειδή, διότι, αλλιώς/ ειδεμή/ διαφορετικά

θα = γιατί θα:

_Στο σταθμό ψόφησαν πολλά άλογα’ (επειδή) δεν υπήρχε χορτάρι" (και επειδή) δεν υπήρχε

νερό για τη διατροφή τους.

Ομοίως: Δεν μπορώ να σε συνοδεύσω στον περίπατό σου" είμαι κουρασμένος και θέλω να

ξαπλώσω νωρίς. Πάρ' το΄ (αλλιώς /γιατί) θα το μετανιώσεις.

3) Στην αποβολή συμπερασματικού συνδέσμου: άρα, λοιπόν, συνεπώς, επομένως

_Το νερό είναι λίγο’ (άρα) ας το προσέξουμε.

_Δίκιο έχεις" ας γειτονέψουμε, λοιπόν.= Δίκιο έχεις" (άρα) λοιπόν ας γειτονέψουμε.

4) Στον (προ)υποθετικό σύνδεσμο (εδώ η άνω τελεία εισάγει την προϋπόθεση που απαιτείται

για να γίνει ή ισχύει… η συζητούμενη ενέργεια ή πάθηση): και αν

_Αν το άλφα ίσον με το βήτα" (και αν) το βήτα ίσον με το γάμα, τότε το άλφα ίσον με το

γάμα.

Σημειώνεται ότι: 1. Στην άνω τελεία κάνουμε ό,τι και στους συνδέσμους, δηλ. αναπνοή και μικρό σταμάτημα προφοράς

(μικρότερου χρόνου απ' ό,τι στην τελεία), για να δοθεί χρόνος κατανόησης στο ακροατή. 2. Το συντακτικό σύνολο που ακολουθεί μετά από άνω τελεία ονομάζεται ημιπερίοδος. 3. Μετά την άνω τελεία δεν αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα. 4. Άνω τελεία μπαίνει και όταν ακολουθεί αντίθεση (= συντακτικό σύνολο που αρχίζει με αντιθετικό σύν-

δεσμο: αλλά, όμως, μα, ωστόσο... ) μετά από επιβεβαιωτικό επίρρημα: ναι, όχι, καλά, ωραία, μάλιστα...., για διάκριση της αντίθεσης από την επεξήγηση. Αν ακολουθεί παράθεση ή επεξήγηση μπαίνει κόμμα, πρβ π.χ.:

_Ναι’ αλλά (= μα) να μην είναι ακριβό. ενώ: Ναι, (δηλαδή) να πας εκεί που είπαμε. _Καλά’ μα θα πάμε και στο σπίτι μου. ενώ: Καλά, (δηλαδή) θα πάμε και στο σπίτι μου. Ομοίως: Ναι΄ αλλά τώρα αντιπαλεύει κάθε τέκνο σου με ορμή και ακατάπαυστα γυρεύει ή τη νίκη ή τη θα-

νή (Σολωμός). Ναι’ παρά το ότι δεν είναι σωστό. Είπε όχι’ αν και δεν το πίστευε.

5) Τα επεξηγηματικά = η διπλή ή άνω κάτω τελεία (:)

Τα σημάδια αυτά χρησιμοποιούνται πριν από μια:

1) Επεξήγηση ή απαρίθμηση (προσώπων ή πραγμάτων, γεγονότων, παραδειγμάτων κ.τλ.)

- τότε αρχίζουμε με μικρό γράμμα και χωρίς εισαγωγικά, π.χ.:

_Το κάρβουνο που καίμε είναι δυο λογιών: το ξυλοκάρβουνο, που γίνεται, όταν σιγοκαίγεται

το ξύλο στα καμίνια, και το πετροκάρβουνο που βγαίνει από τη γη.

_Ο τρόπος που φυτεύουμε τα φυτά είναι ο εξής:

α) παίρνουμε μια τσάπα και σκάβουμε ένα λάκκο,

β) βάζουμε μέσα στο λάκκο το φυτό με τις ρίζες προς τα κάτω,

γ) σκεπάζουμε με χώμα τις ρίζες του φυτού.

_Τα ρήματα γράφονται με -ω: σήκω, φοιτώ, γελώ... και τα ουδέτερα με -ο: σύκο, φυτό,

γέλιο... για διάκριση των ομοφώνων.

_Στο κουτί μέσα βρήκα: ένα μολύβι, δυο…

_Συνελήφθησαν οι εξής: ο Α. Καράς, οικοδόμος, ο….

2) Τα λόγια (την πρόταση ή προτάσεις) που επαναλαμβάνουμε ή μεταφέρουμε.. αυ-

τολεξεί - τότε αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα και εισαγωγικά, π.χ.:

_Ο Γιάννης είπε (αυτολεξεί) χθες: "Ο φίλος σου να πάει στη Αθήνα, να δει το Γιάννη"

_Θα τους πω αύριο: "Κύριοι, ο Γιάννης είναι αθώος. Η Αθηνά έκανε το παράπτωμα".

Στους διάλογους:

_Κώστας: Με συγχωρείτε, κύριε, μα είστε τόση ώρα μέσα στο θάλαμο και περιμένουν και

άλλοι να τηλεφωνήσουν. Παρακαλώ τελειώνετε.

_Γιάννης: Καλά με συγχωρείτε, αλλά πρόκειται για θέμα πολύ σοβαρό και επείγον.


6) Τα εισαγωγικά ( «»)

Με τα σημάδια αυτά περικλείουμε:

1) Τα ονόματα των πραγμάτων, ζώων, πλοίων, συλλόγων, σωματείων, βιβλίων, εφημερί-

δων, περιοδικών... (= τα μη ανθρώπινα ονόματα) για διάκρισή τους από τα ανθρώπινα, π.χ.:

_ «Ο Πατούχας» του Ι. Κονδυλάκη.

_Ο «Αζόρ» (σκύλος), «Βουκεφάλας» (= άλογο Μ. Αλέξανδρου)

_Το πλοίο «Σάμαινα». η βάρκα «'Αννα».

_Η εφημερίδα «ΑΥΡΙΑΝΗ», «ΕΛEΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ»

_Ο Σύλλογος Λασιθιωτών «Ο Δικταίος».

2) Τις λέξεις ή φράσεις που λέγονται όχι με τη συνηθισμένη ή την πραγματική τους έννοια,

αλλά:

α) μεταφορικά, π.χ.:

_"Βόμβα" στον τηλεοπτικό χώρο.

_Θεωρείται από τους αστυνομικούς "λαβράκι".

_Οι ληστές "κτύπησαν" δυο αυτοκίνητα.

(Δεν μπαίνουν εισαγωγικά, αν μπει το «σαν»: Έσκασε σα βόμβα στον τηλεοπτικό χώρο.

β) ειρωνικά, π.χ.:

_Για «παραθερισμό» στα ξερονήσια έστελνε η δικτατορία τους δημοκρατικούς. αντί: Για

...παραθερισμό στα ξερονήσια... = Για εξορία στα ξερονήσια.....

_Είναι μεγάλος «φιλέλληνας» αντί: Είναι ...μεγάλος φιλέλληνας.. = ανθέλληνας

γ) με κατευφημισμό (= με αντίθετη ακριβώς έννοια), π.χ.:

Είναι «καλός» = κακός. Είναι «γλύκα» = ξύδι.

δ) ακατάλληλα (όταν νομιμοποιούμε μια λέξη), π.χ.: Η "εισαγωγικομανία" του είναι...

ε) με έννοια που δεν αποδεχόμαστε (όταν δε νομιμοποιούμε κάτι), π.χ.:

_To έξι μέλη από τα επτά του «Διοικητικού συμβουλίου» (δηλ. του συμβουλίου που συστά-

θηκε παράνομα) ζητούν την επανάληψη των εκλογών, για τους εξής λόγους.....

_Οι «νέοι Υπουργοί» θα ορκιστούν αύριο.

3) Τις λέξεις ή φράσεις που δεν ανήκουν στην καθημερινή και τη συνηθισμένη γλώσσα: Κι

έβλεπα τότε ξέχωρα από το δικό μου κόσμο ένα πελώριο και άδειο κτίριο, σωστό "νησί των νε-

κρών", αποκλεισμένο με ψηλά, πυκνά και μαύρα κυπαρίσσια απ' την ζωή. (Α. Δελμούζος)

4) Τις ξένες λέξεις, όταν λέγονται με την ξενική τους προφορά:

_Οι κηφήνες του "τζετ σετ" θεωρούν την εργασία βλαβερή για την υγεία.

_ Πήγε στην Κρήτη με το "φέρι μποτ" "Αριάδνη".

_Είδα τον "Τζακ Κουν" από τον Καναδά.

ενώ: Είδα τον Κάρολο και τη Φρίντα.

5) Τα ρητά, τις παροιμίες και τις αρχαιοπρεπείς εκφράσεις:

_"Αγαπάτε Αλλήλους" να ένα ηθικό δίδαγμα.

_Άμα ξέρεις γράμματα "είσαι ο πωλών τοις μετρητοίς".

6) Τη λέξη ή πρόταση, δική μας ή άλλου, που επαναλαμβάνουμε ή μεταφέρουμε αυτούσια

(αυτολεξεί), π.χ.:

_Ο Νίκος είπε χθες (αυτολεξεί): "Θα πας σχολείο, Γιάννη".

ενώ: Θα πας σχολείο Γιάννη, είπε ο Νίκος χθες. (μόνο με κόμμα).

_Στην πρόταση > ο συντακτικός όρος

ρήμα είναι η λέξη "ποτίζεται" και υποκείμενο η λέξη "γλάστρα".

_Τι σημαίνει η φράση: ;

7) Η παρένθεση ( )

Με τα σημάδια αυτά περικλείεται:

1) Η παραπομπή ( = το όνομα εκείνου που μας είπε την πληροφορία ή το στίχο ή το ρητό

κ.τ.λ. που αναφέρουμε), όμως μόνο όταν λέγεται στο τέλος της πρότασης ή του λόγου ως πρό-

σθετη πληροφορία, π.χ.:

_Κι εσύ αθάνατη, εσύ η Θεία, που ό,τι θέλεις ημπορείς,

εις τον κάμπο, Ελευθερία, ματωμένη περιπατείς. (Σολωμός)

_Αγαπάτε αλλήλους" (Ιησούς)

2) Η διευκρίνιση, δηλαδή:


α) οι συλλαβές ή οι φθόγγοι που συμπληρώνουν μια λέξη, π.χ.: στάρι = σ(ι)τάρι, σ'

αγαπώ = σ(ε) αγαπώ Λάκης = (Μανω)λάκης

β) η ερμηνεία ή επεξήγηση (εννοιολογική, ετυμολογική, γραμματική):

_Τα είπε αυτολεξεί (= με τα ίδια λόγια) στο Γιάννη.

_Οι λέξεις φοιτώ (ρήμα) και φυτό (ουσιαστικό) είναι ομόηχες.

_Είπε (αυτολεξεί): .

γ) οι λέξεις που συμπληρώνουν επεξηγηματικά την πρόταση, π.χ.:

_Ο Γιώργος Βασιλείου, (που είναι) μόνιμος υπάλληλος, θα ..

Σημειώνεται ότι: 1) Το θαυμαστικό και το ερωτηματικό μέσα σε παρ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣgrammar).pdf · με τα γράμματα –...

Documents

Transcript of ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣgrammar).pdf · με τα γράμματα –...