ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ

«Ένας ποιητικός διάλογος γύρω από τη σχέση της ποίησης με την ιστορική

πραγματικότητα». Το ποίημα του Αναγνωστάκη γράφτηκε ως απάντηση στο ποίημα του

Εγγονόπουλου. Και τα δύο είναι σχετικά με τον εμφύλιο σπαραγμό και είναι ένας διάλογος

με θέμα το χρέος της ποίησης απέναντι στην ιστορική πραγματικότητα Και οι δύο ποιητές

καταγγέλλουν τον εμφύλιο πόλεμο..

Νίκος Εγγονόπουλος «Ποίηση 1948»

Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή «ΕΛΕΥΣΙΣ» . Ο ίδιος άφησε τον τίτλο επίτηδες

ατόνιστο. Έτσι μπορεί να είναι ή Έλευσις ή Ελευσίς. Το ποίημα ανήκει στον υπερρεαλισμό.

Κυριαρχεί το απροσδόκητο, το παράξενο, έξω από τη λογική με τολμηρές συζεύξεις

λέξεων. Ο ίδιος λέει : «Δεν έγινα υπερρεαλιστής, ήμουν». Όταν εξέδωσε την πρώτη

ποιητική του συλλογή ( Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν, 1938) ξέσπασε σκάνδαλο. Ξεσήκωσε

θύελλα αντιδράσεων. Θεωρούνταν τολμηρός για την εποχή του. Έγινε αποδεκτός πολύ

αργότερα (όταν εξέδωσε τα ποιήματα του το ΄43).

Το ποίημα : Ιστορική εισαγωγή: Εγγονόπουλος : « ο πόλεμος είχε φτάσει πια ως εδώ.

Στρατεύτηκα και με έστειλαν στην πρώτη γραμμή του πυρός, όπου με βαστήξανε

πεισματάρικα μέχρι το τέλος των επιχειρήσεων. Ο ίδιος είχε επανειλημμένα δηλώσει : « Ο

Εμφύλιος αποτέλεσε την πιο αναξιοπρεπή περίοδο της ζωής μου».

Το ποίημα γράφτηκε την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Το 1948 ο εμφύλιος βρίσκεται στο

κορύφωμα του. Χαρακτηριστικά της εποχής: ο σπαραγμός και ο θάνατος. Μία τέτοια εποχή

θεωρείται αντιποιητική. Η ποίηση δείχνει μάταιη και εξωπραγματική πολυτέλεια. Τι νόημα

μπορεί να έχει η ποίηση σε μία τόσο σκληρή εποχή; Πως είναι δυνατόν να λειτουργήσει;

Καλύτερα λοιπόν η σιωπή. Αυτή θα έδινε περισσότερο αποκαλυπτικά τη διάσταση της

τραγικότητας. Με τη σιωπή εκφράζεις καλύτερα το σεβασμό στην τιμή των χιλιάδων

πεσόντων. Ωστόσο ο Εγγονόπουλος τα επισημαίνει αυτά γράφοντας ποίηση. Τα ποιήματα

του διακρίνονται εξαιτίας όλων αυτών για την –πρόσθετη- πίκρα τους και για την ποσοτικά

μειωμένη παραγωγή. Ο ποιητής σε χαμηλόφωνο και εξομολογητικό ύφος και σε πρώτο

πρόσωπο προσπαθεί να αιτιολογήσει τη μειωμένη ποιητική παραγωγή του αυτή τη δύσκολη

περίοδο και να καταγγείλει την τραγωδία του εμφυλίου σπαραγμού. Πρόκειται για μία

προσωπική εξομολόγηση/ δικαιολόγηση του ποιητή για την πενιχρή ποιητική του

δημιουργία.

Δομή του ποιήματος:

Α΄ενότητα στίχοι 1-13: Σχέση της ποίησης με την εποχή του εμφυλίου

α) στίχοι 1-5: Γενική τοποθέτηση: Ο εμφύλιος σπαραγμός αναστέλλει κάθε καλλιτεχνική

έκφραση

β) στίχοι 6-13 Αιτιολόγηση: συνάφεια ποίησης και θανάτου

Β΄ενότητα στίχοι 14-23 Συμπέρασμα/ προσωπική αντίδραση: Ελαχιστοποίηση της

ποιητικής του δημιουργίας

Χαρακτηριστικά της ποιητικής του γραφής:

Στοιχεία μοντερνιστικής γραφής:

• αφαιρετικός λόγος

• πύκνωση νοημάτων

• συνυποδήλωση γεγονότων και συναισθημάτων

• θρυμματισμός στίχων

• υπαινικτικός λόγος

Στιχουργική :

• Ελεύθεροι στίχοι, άνισοι, μονολεκτικοί

• λόγος τεμαχισμένος, ένδειξη της ψυχικής οδύνης του ποιητή

• ρυθμός βαρύς, μακρόσυρτος, πικρός, χαμηλόφωνος, εξομολογητικός. Προδίδει τη

συγκρατημένη θλίψη και την αγανάκτηση μαζί του ποιητή για την εποχή, που στερεί από το

μοναδικό όπλο που διαθέτει για να επιβιώσει μέσα σε αντίξοες συνθήκες, την τέχνη του.

Τόνος: στην Α’ ενότητα πιο πεζολογικός και ψυχρός ( ο ποιητής παρατηρεί και

συλλογίζεται) στην Β΄ πιο συναισθηματικός και λυρικός: προσωπική εξομολόγηση, καημός.

Γλώσσα: δημοτική εμπλουτισμένη με λίγους τύπους της καθαρεύουσας, αξιοποιεί ολόκληρο

το λεκτικό μας πλούτο

Στίξη: σχεδόν απουσιάζει : λόγος με ακατάσχετη ροή και ορμητικότητα. Δηλωτική η

παρένθεση (ρητορικό ερώτημα), καθώς και οι παύλες (-άλλωστε, -προ πάντων-) για

ιδιαίτερη έμφαση (τα ποιήματα μου είναι σχεδόν πάντα θλιβερά και λίγα, αφού ο πόνος

προκαλεί δυστοκία λόγου)

Λόγος δηλωτικός (άμεση αναφορά στον Εμφύλιο) αλλά και υπαινικτικός (η παρομοίωση έτσι

υπαινίσσεται τη φρίκη εξαιτίας των θυμάτων του εμφυλίου πολέμου) . Έτσι το ύφος αφενός

είναι κοφτό και αποφασιστικό, από την άλλη δραματικό (παρομοίωση, παρενθέσεις),

χαμηλόφωνο

Εκφραστικά μέσα:

• Το ρητορικό ερώτημα : «και πότε –άλλωστε- δεν ήταν;» απλό ποιητολογικό σχόλιο («

τα ποιήματα μου είναι πάντα θλιβερά»), ή – πολύ περισσότερο- υπαινιγμός: «γράφω

θλιβερά ποιήματα γιατί πάντα αναφέρομαι σε δύσκολες καταστάσεις»

Σχήματα λόγου

• Η παρομοίωση των στίχων 6-13 επέχει θέση αιτιολόγησης της διατυπωθείσας

άποψης :

Α) η ποίηση χάνεται κάτω από την οδύνη για τον αδικαιολόγητο εμφύλιο σπαραγμό

Β) Κάθε ποίημα και μία αναφορά σε θάνατο

Γ) Για τους ποιητές το να γράφουν καταγγελτική ποίηση σε εποχές γεμάτες κρίσης

ισοδυναμεί με θάνατο

• Μετωνυμία: «εμφύλιος σπαραγμός» αντί για πόλεμος

• Μεταφορά : «ποιήματα πικραμένα»

• Επαναλήψεις: 4 φορές επαναλαμβάνεται το ρήμα «είναι» και ως «ήσαν», 2 φορές το

ουσιαστικό «εποχή», «γραφεί»- «γράφονταν», «ποίηση»- «ποιήματα», 2 φορές το

ποσοτικό «τόσο»

Ποιητικό είδος: Ποίηση λυρική, βιωματική, με κοινωνικό προσανατολισμό

Η ποιητική ιδέα: Η αδυναμία του ποιητή να περιγράψει ή να σχολιάσει τα όσα συμβαίνουν

γύρω του και μέσα του. Η φρίκη κόβει τη φωνή, σταματά τη γραφίδα. Τραγικότητα αυτής

της αδυναμίας, αφού αντίκειται στην ίδια τη φύση του δημιουργού. Πάντως δεν υπάρχει

άρνηση, ολιγωρία ή αδιαφορία για τα γεγονότα και την ποιητική τους αναπαράσταση. Ο

Εγγονόπουλος θίγει υπαρξιακά ζητήματα. Γράφει λίγα ποιήματα, φιμώνεται λόγω συνθηκών.

Η επιλογή του ουσιαστικού «σπαραγμού» φανερώνει την πίκρα του ποιητή για τον εμφύλιο

πόλεμο. Στους δύο πρώτους στίχους ο ποιητής αναφέρει την εποχή. Στη συνέχεια ο

ποιητής μας παρουσιάζει τη θέση του. Αυτή την εποχή, όπου κυριαρχούν ο θάνατος, η

θλίψη και ο πόνος δεν είναι εποχή για ποίηση και άλλες καλλιτεχνικές δημιουργίες

(ζωγραφική, μουσική, θέατρο....).Η ζοφερή πραγματικότητα και η φρίκη που ζει ο ελληνικός

λαός αποτελούν εμπόδια για τους καλλιτέχνες. Είναι ώρα για πένθος. Την ίδια στιγμή που

το δηλώνει, αντιφάσκει γράφοντας το ποίημα. Αυτή η αντίφαση όμως αίρεται γιατί με το

ποίημα ομολογεί την αδυναμία του να γράψει μέσα στις τραγικές αυτές συνθήκες. Ακολουθεί

μία παρομοίωση η οποία δένει το ποίημα. Παρουσιάζει την τραγικότερη συνέπεια του

εμφυλίου πολέμου που είναι ο άδικος θάνατος πολλών ανθρώπων και ταυτόχρονα

αιτιολογεί την αδυναμία του ποιητή να παράγει πλούσιο ποιητικό έργο. Κάθε τι που

γράφεται είναι σα να γράφεται πίσω από αγγελτήρια θανάτου. Άρα η ποίηση τέτοιες στιγμές

φαντάζει πολυτέλεια. Είναι η ώρα της σιωπής. Όμως ο ποιητής δε σωπαίνει. Αντιδρά σε

όσα γίνονται μιλώντας για την πίκρα του. Στο στίχο που βρίσκεται σε παρένθεση και

μοιάζει ανεξάρτητος από το υπόλοιπο ποίημα ομολογεί ,ότι η πίκρα ήταν χαρακτηριστικό

γνώρισμα και προηγούμενων ποιημάτων του. Εδώ υπονοεί όσα γεγονότα σημάδεψαν

αρνητικά τον ελληνικό λαό τις τελευταίες δεκαετίες, όπως ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η

Μικρασιατική Καταστροφή, η δικτατορία του Μεταξά, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κατοχή,

η Εθνική Αντίσταση. Επομένως τα ποιήματα του είναι πικραμένα και λίγα. Με το «πρό

πάντων» τονίζει το δεύτερο χαρακτηριστικό των ποιημάτων του. Στους τελευταίους

στίχους του ποιήματος λιγοστεύουν οι λέξεις . Οι τρεις τελευταίοι αποτελούνται μόνο από

μία λέξη. Έτσι με το «προ πάντων» και με τους σύντομους στίχους στο τέλος ο ποιητής

υπογραμμίζει με έμφαση την ολιγογραφία του.

Στο ποίημα είναι εμφανής η επίδραση του υπερρεαλισμού. Δεν υπάρχουν στροφές, η στίξη

είναι χαλαρή, ο στίχος σύντομος και ανισοσύλλαβος. Απουσιάζει το μέτρο και η

ομοιοκαταληξία. Ο λόγος είναι τεμαχισμένος, η διατύπωση ελλειπτική, οι λέξεις θραύσματα.

Ο λόγος του μοιάζει να έχει επηρεαστεί από τον εμφύλιο πόλεμο. Απουσιάζουν όμως οι

πολλές εντυπωσιακές εικόνες. Μοναδική εικόνα είναι η παρομοίωση των αγγελτήριων

θανάτων με την οποία ο ποιητής εκφράζει τον πόνο του για τον εμφύλιο σπαραγμό. Δεν

έχει βέβαια τα τυπικά γνωρίσματα του υπερρεαλισμού, όπως την αυτόματη γραφή, το

συνειρμικό λόγο, την απουσία νοηματικού περιεχομένου και λογικού ειρμού. Η μορφή του

ποιήματος, στην ουσία, υπηρετεί την αδυναμία του ποιητή να αρθρώσει λόγο κάτω από

τραγικές συνθήκες. Σε συσχετισμό όμως με το θέμα και την εποχή ο τεμαχισμένος λόγος

παίρνει και μία πρόσθετη διάσταση: Μοιάζει σα να σπαράχτηκε κι αυτός από το μακελειό.

Λόγος ακρωτηριασμένος, σχεδόν συλλαβικός, ένα μοναχικό ψέλλισμα. Μόνο που τελικά το

ποίημα γράφεται και λειτουργεί ως διαμαρτυρία.

Μανόλης Αναγνωστάκης «Στον Νίκο Ε.....1949»

Ένα χρόνο μετά ο Μ. Αναγνωστάκης απαντά στο Ν.Εγγονόπουλο. Η αφορμή για το

«διάλογο» ξεκινά από το Ν.Εγγονόπουλο, η πρωτοβουλία ανήκει στο Μ. Αναγνωστάκη. H

επικοινωνία λοιπόν είναι ετεροβαρής. Το ποίημα γράφτηκε στις φυλακές του Επταπυργίου,

όπου ο Μ.Αναγνωστάκης ήταν έγκλειστος ως θανατοποινίτης. Όπως δείχνει ο τίτλος και

αυτό το ποίημα γράφτηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Επίσης από τον τίτλο

συμπεραίνουμε, ότι πρόκειται για απάντηση στο Ν. Εγγονόπουλο.

«Μια μετατόπιση από το συμβολισμό στο ρεαλισμό, από τη λυρική στη δραματική διάθεση

και από τη φαντασία στην εμπειρία…μία ποίηση δραματική, γεμάτη ψυχικές και ηθικές

συγκρούσεις» (Ντ.Χριστιανόπουλος)

«Έχει απογυμνώσει την ποίηση του μέχρι το κόκαλο, έχει κάνει ελάχιστη χρήση μεταφορών

και παρομοιώσεων, γράφει σ’ ένα εξομολογητικό τόνο, που παραμένει κοινωνικός όσο είναι

προσωπικός. Ο ποιητής …γίνεται ο αληθινός χρονικογράφος του καιρού του. Και όλα αυτά

τα πετυχαίνει μέσα σ’ ένα ελεύθερο στίχο, χαμηλόφωνο και διαλεκτικό, λεπτό και

κρυστάλλινο, αλλά και προκλητικό» (Κίμων Φράιερ)

Χαρακτηριστικά της ποιητικής του γραφής

• Ποίηση κοινωνικής και πολιτικής κριτικής, χαμηλόφωνη, εξομολογητική, διδακτική

• Ύφος καθημερινής ομιλίας και διαλόγου, άμεσο αλλά και υπαινικτικό, συνήθως

πεζολογικό (άμετροι στίχοι, με απροσδόκητους ενδιάμεσους μετρικούς βηματισμούς),

ειρωνικό και σαρκαστικό, συχνά λυρικό και δραματικό , τόνος χαμηλόφωνος,

εξομολογητικός, συχνά σκληρός

• Λεξιλόγιο καθημερινό, χωρίς ιδιαίτερα λεκτικά στολίδια, ακριβολογία, λιτότητα

Δομή του ποιήματος:

1η ενότητα: Περιγραφή. 2 υποενότητες με βάση το βίωμα του εξωτερικού και εσωτερικού

χώρου, καθώς και τις επι μέρους εικόνες:

Α΄ υποενότητα: στίχοι: 1-10: Τα βιώματα του εξωτερικού/κοινωνικού χώρου: η

φρίκη του Εμφυλίου Πολέμου. α) φίλοι, β) φωνές μάνας και παιδιού. γ) Ερείπια-σημαίες.

Β΄ υποενότητα: στίχοι 11-14: Το βίωμα του κλειστού χώρου: Εφιάλτες- σιδερένια

κρεβάτια (φυλακή)

2η ενότητα: στίχ. 15: Στοχασμός: Τραγική απορία και υπαινικτική δραματική πρόσκληση

προς τους ποιητές. Το κοινωνικό χρέος του ποιητή.

Ο Αναγνωστάκης δεν αναιρεί τον Εγγονόπουλο. Δεν υπάρχει αντίθεση. Απλά πιστεύει στο

στρατευμένο ρόλο του ποιητή.

Στιχουργική

• Η παρομοίωση (στίχοι 9-10): ερείπια δεν είναι μόνο τα κτίσματα αλλά και τα όνειρα

και τα ιδανικά που διαψεύστηκαν. Οι καταξεκισμένες και καταπατημένες σημαίες, από

σύμβολα εθνικής ενότητας, κατέληξαν σύμβολα του αλληλοσπαραγμού.

• Η μεταφορά «σάπιες σημαίες»: σάπιο ήταν όλο το πολιτικό κλίμα της εποχής.

• Επαναλήψεις: 2 φορές επαναλαμβάνεται το ουσιαστικό «φωνές»: φωνές

μελλοθανάτων, φωνές απεγνωσμένων ανθρώπων.

• Αντιθέσεις: μέρα- νύχτα, φωνές- χωρίς απάντηση

• Οξύμωρο: το «φως λιγοστεύει τα ξημερώματα» τα ξημερώματα κάποιοι οδηγούνται

στο εκτελεστικό απόσπασμα.

• Εικόνες: ο θεματικός πυρήνας αναπτύσσεται περιγραφικά με ποικίλες εικόνες, οι

οποίες προσθέτουν ένταση και λυρικό τόνο (σε αντίθεση με το ποίημα του Εγγονόπουλου,

όπου ο λόγος είναι πιο πυκνός και σκληρός, πιο καθημερινός). Παρόλο που μιλά για

αποκρουστικά, εφιαλτικά, πικρά πράγματα, υπάρχει λυρισμός με την παράθεση των

εικόνων.

Ποιητικό είδος: Ποίημα λυρικό με κοινωνικό προσανατολισμό.

Ο Μ. Αναγνωστάκης σε χαμηλόφωνο, εξομολογητικό τόνο γράφει ένα ποίημα που έχει τη

ζεστασιά του προφορικού λόγου. Το ποίημα δεν έχει σημεία στίξης, οι στίχοι είναι μικροί,

ανισοσύλλαβοι, χωρίς ομοιοκαταληξία. Ο λόγος είναι απλός, λιτός, γυμνός από κάθε στολίδι

και υπαινικτικός. Ο ποιητής βγάζει το λόγο ασθμαίνοντας, βιάζεται να μιλήσει καθώς

βρίσκεται στη φυλακή περιμένοντας την εκτέλεση. Έτσι ο λόγος βγαίνει τεμαχισμένος και

βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με την ψυχή του ποιητή.

Στους στίχους 1-10 παρουσιάζεται με οπτικές και ακουστικές εικόνες η εφιαλτική εποχή

και τα αποτελέσματα του εμφυλίου πολέμου. Νεκροί, άμαχοι έρημοι που θρηνούν, υλικές

καταστροφές, χρεοκοπία ιδανικών. Η κορύφωση της ενότητας βρίσκεται στην παρομοίωση

του δέκατου στίχου. Ένας εμφύλιος πόλεμος με θύματα και υλικές καταστροφές δε μπορεί

να μην επηρεάσει αρνητικά τα ιδανικά και τις αξίες του λαού. Η σημαία, σύμβολο εθνικών

ιδανικών είναι σάπια και τρυπημένη, σημάδι ότι σε έναν αδελφοκτόνο πόλεμο καταρρέουν

και οι εθνικές αξίες.

Στους στίχους 11-14 μεταφερόμαστε στο χώρο της φυλακής. Εκεί οι μελλοθάνατοι ζουν το

δικό τους εφιάλτη, ιδιαίτερα τα ξημερώματα, ώρα εκτελέσεων. Η αντίθεση αισθητοποιεί το

δράμα που περνούν. Τα ξημερώματα που σε κανονικές συνθήκες σηματοδοτεί το ξεκίνημα

μιας καινούριας μέρας και την ανατολή του ηλίου, στις φυλακές είναι συνδεδεμένο με

εφιαλτικές στιγμές. Το φως λιγοστεύει, έρχεται η ώρα του σκοταδιού ,του θανάτου. Στο

τέλος έχουμε έναν στίχο σε παρένθεση που αυτονομείται νοηματικά από το υπόλοιπο

ποίημα. Ο Μ.Αναγνωστάκης απευθύνεται στο Νίκο Εγγονόπουλο αν και ο ίδιος σε

προφορική δήλωση του ανέφερε, ότι το ποίημα αφιερώνεται στο συναγωνιστή του Νίκο

Ευστρατιάδη. Τα στοιχεία που δείχνουν, ότι μιλάει στο Νίκο Εγγονόπουλο είναι η

χρονολογία του ποιήματος, ο τίτλος, η σκόπιμη μίμηση της ποιητικής γραφής του

Εγγονόπουλου και η θεματική σχέση. Με το ποίημα ουσιαστικά μιλάει σε όλους τους ποιητές

και στον εαυτό του τονίζοντας το χρέος των ποιητών σε μία δύσκολη ιστορική στιγμή. Ο

Μ.Αναγνωστάκης αν και περιγράφει μία τραγική πραγματικότητα της οποίας και ο ίδιος

είναι θύμα δε χαρακτηρίζεται από μελοδραματισμό. Αυτό το πετυχαίνει χάρη στον λιτό και

απλό λόγο που έχει τη ζεστασιά του προφορικού λόγου, στους μικρούς στίχους, στο

ρεαλιστικό περιεχόμενο και στην απουσία πλούσιων εκφραστικών μέσων.

Ο Εγγονόπουλος τονίζει τη συναισθηματική αντίδραση του ποιητή στη διάρκεια

απάνθρωπων στιγμών. Μοιάζει ανίκανος και ο ίδιος να εκφραστεί και τον κοινωνικό του

ρόλο να επιτελέσει. Τελικά βέβαια μνημειώνει ποιητικά όλη τη φρίκη με τον πιο αφαιρετικό

και γι΄αυτό δραματικό τρόπο. Ο Αναγνωστάκης φαίνεται με το ποίημα του να απαντά στην

απογοήτευση και την αμηχανία του Εγγονόπουλου. Για τον Αναγνωστάκη ο ποιητικός λόγος

πρέπει να υπερβεί τις περιστάσεις και να γίνει πράξη καταγγελίας. Η πολιτική συνείδηση

του Αναγνωστάκη, διαμορφωμένη στο χώρο της Αριστεράς, του υπαγορεύει την ποιητική.

Περισσότερο αγωνιστικός και περισσότερο κοντά στην ιδέα της στρατευμένης ποίησης, ο

Αναγνωστάκης πιστεύει στη ρεαλιστική άποψη της τέχνης – «καθρέφτη» της ζωής και της

πραγματικότητας. Ο ποιητής, ο καλλιτέχνης οφείλει να μιλήσει και να καταγγείλει την

εφιαλτική πραγματικότητα. Η ρητορική ερώτηση εμπεριέχει την απάντηση. Ο καλλιτέχνης

δε μπορεί να αποποιηθεί και τον κοινωνικό του ρόλο. Έχει χρέος να συμμαζέψει τα

κομμάτια του, να υπερβεί τον πόνο και την αδυναμία του , να γράψει με το δικό του τρόπο

την ιστορία, να αποκαλύψει αλήθειες, να εμψυχώσει τους αδικημένους. Τελικά και στους

δύο ποιητές η ποίηση γίνεται πράξη κοινωνικής και πολιτικής διαμαρτυρίας και

καταγγελίας.

• Τίτλοι με χρονολογική ένδειξη, σαφής ιστορικός προσδιορισμός. Αναφορά στα ίδια

ιστορικά γεγονότα

• Ποιήματα ολιγόστιχα, αρκετοί στίχοι μονολεκτικοί, απουσία στίξης, γραφή

μοντερνιστική, αφαιρετική, ελαχιστοποίηση λυρισμού

• Λόγος τεμαχισμένος, ελλειπτικός, αποτύπωση οδυνηρών συναισθηματικών

καταστάσεων, τόνος δραματικός, χαμηλόφωνος

• Στίχοι ερωτηματικοί σε παρένθεση

• Αυτοαναφορικότητα: προβληματισμός για το ρόλο της ποίησης

• Κοινό βιωματικό υπόστρωμα και των δύο ποιητών

• Και οι δύο ποιητές εκφράζουν τη διαμαρτυρία τους για τον πόλεμο γράφοντας

ποίηση, επιτελώντας έτσι το χρέος τους

Ο λόγος του Εγγονόπουλου είναι πιο συνοπτικός, στεγνός, σχεδόν ανεικονικός και

αποφθεγματικός. Του Αναγνωστάκη πιο λυρικός, προκύπτει μέσα από συγκεκριμένες

εικόνες, που αποδίδουν στο ποίημα ένα λυρικό δραματικό υπόστρωμα. Η ποιητική ιδέα στον

Εγγονόπουλο επικεντρώνεται σε μια υπαρξιακή αγωνία, σε μία εσωστρέφεια, στον

Αναγνωστάκη καταλήγει σε παραίνεση για το κοινωνικό χρέος του ποιητή.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

Κοινά σημεία μεταξύ των δύο ποιημάτων.

Α. Στη μορφή. Και στα δύο ο λόγος είναι απλός, λιτός, τεμαχισμένος. Ο στίχος είναι

ανισοσύλλαβος ,μικρός και απότομος. Δεν υπάρχει ομοιοκαταληξία. Και τα δύο έχουν στίχο

σε παρένθεση.

Β. Στο περιεχόμενο. Και τα δύο έχουν κοινό θέμα και αναφέρονται στο ρόλο της ποίησης

και στο χρέος του ποιητή σε μία δύσκολη ιστορική περίοδο. Και οι δύο ποιητές δηλώνουν

την αντίθεση τους στον εμφύλιο πόλεμο.

Διαφορές μεταξύ των δύο ποιημάτων.

Ο Εγγονόπουλος αναφέρει την εποχή (εμφύλιος σπαραγμός) και την καθορίζει υπαινικτικά

(αγγελτήρια θανάτου), ο Αναγνωστάκης την περιγράφει με εικόνες (χαμός, θάνατοι, φωνές,

ερημία, ερείπια, εφιάλτες) .

Ο Εγγονόπουλος τονίζει την αδυναμία της ποίησης να λειτουργήσει σε δύσκολες συνθήκες.

Η ποίηση είναι πολυτέλεια όταν το έθνος θρηνεί την απώλεια ανθρώπινων ζωών και

μάλιστα σε έναν αδελφοκτόνο πόλεμο. Αντίθετα ο Αναγνωστάκης ως κοινωνικός ποιητής

πιστεύει, ότι ο ποιητής πρέπει να είναι παρών και να μην λιποτακτήσει. Οφείλει να

καταγγέλλει και να γίνει πράξη κοινωνικής και πολιτικής διαμαρτυρίας ,όσο ζοφερή και να

είναι η πραγματικότητα.

Οι ποιητές οφείλουν να είναι παρόντες σε κάθε δύσκολη στιγμή και να μη λιποτακτούν.

Έχουν χρέος να καταγγέλουν τα κακώς κείμενα, να διαμαρτύρονται ενάντια σε κάθε είδους

εκμετάλλευσης και ανηθικότητας. Δεν πρέπει να απέχουν από το κοινωνικό γίγνεσθαι αλλά

να αγωνίζονται μέσω της τέχνης να κάνουν καλύτερο τον κόσμο. Πρέπει να υπηρετούν το

κοινωνικό σύνολο.