ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Υπεύθυνος καθηγητής: Μανασής Βασίλειος

Μαθητές: Αλεβιζάκη Πένυ

Ασημάκη Μαρία

Καμινιώτης Πέτρος

Καρλάφτη Βάνα

Κοτσαμπά Ηρώ

Σχολικό Έτος: 2013-14

1

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

A.ΓΕΝΙΚΟ ΘΕΜΑ

Α.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………………..3

Α.2.ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ……………………………………………………………...4

Α.3.ΟΙ ΤΡΟΦΕΣ ΤΗΣ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑΣ………………………………………………….7

Α.4.ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ……………………………………………………….10

Α.5.ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ……………………………………………….....12

Α.6.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΒΡΕΦΟΥΣ…………………………………………………………….17

Α.7.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ……………………………………………18

Α.8.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ……………………………………………………..19

Α.9.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ……………………………………………….19

Α.10.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ……………………………………………….20

Α.11.ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ……………………………………………21

Α.12.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ………………………………………………………….27

Α.13.ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ CYNTHIA JANE KENYON……………………………….....31

B.ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ

Β.1.ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ……………………………………………………………..39

Β.2.ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ………………………………………………...53

Β.3.ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ ΒΟΥΛΙΜΙΑ………………………………………………..59

Γ.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

A.ΓΕΝΙΚΟ ΘΕΜΑ

A.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Σε αυτή την εργασία θα αναφερθούμε σε θέματα διατροφής. Η διατροφή

αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ζωής μας. Και αυτό γιατί καθορίζει σε μεγάλο ποσοστό αν

βαδίζουμε στο δρόμο της υγείας και της ευεξίας ή της αρρώστιας. Από το πιάτο κρίνεται όχι

μόνο η σωματική μας κατάσταση αλλά και η διανοητική και η ψυχική. Το να διατρέφεται κανείς

ήταν για εκατοντάδες αιώνες μια

φυσική λειτουργία που καθοριζόταν

και από το ένστικτο. Σήμερα όμως, η

κατάσταση έχει αλλάξει εντελώς. Τα

βιομηχανικά προϊόντα διατροφής μας

κατακλύζουν και πολύ συχνά δεν

ξέρουμε τι ουσίες περιλαμβάνονται

μέσα σ’ αυτά, αν και πόσο είναι

ωφέλιμες για μας ή αν είναι

βλαπτικές. Επίσης, για εκατοντάδες

αιώνες οι άνθρωποι έτρωγαν για να

ικανοποιήσουν την πείνα τους που

ήταν και παραμένει ένας πολύ καλός

οδηγός των αναγκών του οργανισμού. Σήμερα όμως οι περισσότεροι με τη διατροφή

ικανοποιούν ανάγκες λαιμαργίας ή απόλαυσης ή απλά κοινωνικές τρώγοντας ότι να είναι, ότι

ώρα να είναι.

Στη συνέχεια, στο γενικό θέμα, θα αναφερθούμε σε θέματα διατροφής όπως οι υγιεινές

διατροφικές επιλογές, η μεσογειακή διατροφή και οι τροφές της μακροζωίας, ο αθλητισμός και η

διατροφή καθώς και η διατροφή στα διάφορα στάδια της ζωής του ανθρώπου(διατροφή

βρέφους, διατροφή και εγκυμοσύνη). Τέλος, στο ειδικό θέμα θα αναλύσουμε τις διαταραχές

πρόσληψης τροφής (ψυχογενής ανορεξία, ψυχογενής βουλιμία), τα αίτια, τις επιπτώσεις τους

στην υγεία μας καθώς και τις μεθόδους θεραπείας τους.

3

A.2. ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

1ηΟμάδα: Δημητριακά

Ψωμί, ρύζι, ζυμαρικά, δημητριακά, πατάτες. Οι τροφές αυτές βρίσκονται στη βάση της

διατροφικής πυραμίδας, είναι πλούσιες σε σύνθετους υδατάνθρακες, βιταμίνες της ομάδας Β,

πρωτεΐνες, άπεπτες φυτικές ίνες, σίδηρο και άλλα μέταλλα. Οι περισσότερες από αυτές τις

τροφές είναι από τη φύση τους χαμηλές σε λίπος. Όταν μάλιστα περιέχουν το φλοιό τους ή είναι

ολικής αλέσεως τότε παρέχουν και αρκετές φυτικές ίνες, με τις οποίες αντιμετωπίζεται η

δυσκοιλιότητα και μειώνονται τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα.

2ηΟμάδα: Φρούτα

Εσπεριδοειδή, χυμοί φρούτων, άλλα φρούτα καθώς και ξηρά φρούτα. Περιέχουν Βιταμίνες Α

και E, φυλλικό οξύ, υδατάνθρακες, άπεπτες φυτικές ίνες, μέταλλα, νερό. Οι υδατάνθρακες των

φρούτων γλυκόζη, φρουκτόζη) προσφέρουν άμεση ενέργεια στον οργανισμό. Είναι προτιμότερο

να καταναλώνονται όπως είναι παρά με τη μορφή χυμών, γιατί χάνουν τις φυτικές ίνες και

μεγάλο ποσοστό βιταμινών.

4

3ηΟμάδα: Λαχανικά

Περιέχουν Βιταμίνες Α και E, φυλλικό οξύ, υδατάνθρακες, άπεπτες φυτικές ίνες, μέταλλα,

νερό. Τα λαχανικά εκτός από υδατάνθρακες είναι πολύ καλή πηγή φυτικών ινών βιταμινών και

αλάτων. Προτιμάμε τα φρέσκα και εποχιακά λαχανικά.

4ηΟμάδα: Κρέας ,ψάρι ,θαλασσινά, αυγά, όσπρια και ξηροί καρποί

Παρέχουν πρωτεΐνη (υλικά κατασκευής, δημιουργούν και αναπλάθουν τους ιστούς). Περιέχουν

επίσης βιταμίνες, λίπη, σίδηρο και άλλα μέταλλα.

5η Ομάδα: Γαλακτοκομικά προϊόντα

Γάλα, γιαούρτι, τυρί. Παρέχουν ασβέστιο, βιταμίνη D, πρωτεΐνη, σίδηρο και άλλα μέταλλα κτλ.

Κάποιες τροφές, όπως το τυρί, έχουν περισσότερο λίπος κι άλλες λιγότερο. Η θρεπτικότητα του

γάλακτος δεν ελαττώνεται με την μείωση του λίπους, οπότε είναι προτιμότερο να

καταναλώνουμε γάλα με χαμηλά λιπαρά.

6η Ομάδα: Περιέχει τα λίπη, τα έλαια και τα γλυκά

Ελιές, ελαιόλαδο, σπορέλαιο, μαγιονέζα, μαργαρίνη, βούτυρο, σάλτσες, γλυκά, ανάλατοι ξηροί

καρποί). Στη σωστή ποσότητα προσθέτουν γεύση και ευχαρίστηση στα γεύματά μας αλλά σε

μεγάλη ποσότητα αποτελούν την κύρια αιτία της παχυσαρκίας.

5

Νερό:

Ονομάζεται πολλές φορές "ξεχασμένο" συστατικό. Το 65% του σώματος μας αποτελείται από

νερό. Χρησιμεύει στη μεταφορά άλλων συστατικών, απομακρύνει τα υπολείμματα των τροφών

και ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος. Θα πρέπει να καταναλώνουμε καθημερινά

τουλάχιστον 8 ποτήρια υγρά, δηλαδή νερό, χυμούς κ.λ.π.

Αλάτι:

Το αλάτι (χλωριούχο νάτριο) είναι απαραίτητο συστατικό στην καθημερινή μας διατροφή. Όλα

τα κύτταρα, ζωικά και φυτικά, περιέχουν νάτριο και, συνεπώς, νάτριο υπάρχει σε όλα τα φυσικά

τρόφιμα. Ο άνθρωπος προσθέτει αλάτι στα φαγητά του για να γίνουν νοστιμότερα, αλλά και για

να τα συντηρήσει. Αυτό, όμως, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της αρτηριακής του πίεσης,

ακόμα και από την παιδική ηλικία. Για το λόγο αυτό, δεν πρέπει να προσθέτουμε καθόλου αλάτι

στο φαγητό μας, ούτε κατά το μαγείρεμα ούτε στο πιάτο μας την ώρα του φαγητού.

6

A.3.ΟΙ ΤΡΟΦΕΣ ΤΗΣ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑΣ

1. Το ελαιόλαδο: Το ελαιόλαδο είναι η πιο αντιπροσωπευτική πηγή μονοακόρεστων λιπαρών

οξέων και είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικές ουσίες. Είναι καρδιοπροστατευτικό και έχει πλέον

αποδειχθεί ότι η συνεισφορά του στην αύξηση της HDL χοληστερόλης («καλής») είναι

μεγαλύτερη από εκείνη που επιτυγχάνεται αντίστοιχα με την κατανάλωση πολυακόρεστων

λιπαρών οξέων. Επιπλέον το ελαιόλαδο όπως και οι ελιές, εμφανίζουν προστατευτική δράση

ενάντια στο καρκίνο του μαστού. Εμφανίζει τη μεγαλύτερη θερμική αντοχή κατά το μαγείρεμα,

με αποτέλεσμα η χρήση του να συνίσταται ως η βασική πηγή λίπους στην μεσογειακή διατροφή.

2. Αντιοξειξωτικά: Όσες τροφές είναι πλούσιες σε

αντιοξειδωτικές ουσίες, βοηθούν στην μακροζωία,

διότι δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες που παράγει

το σώμα και ευθύνονται για την γήρανση. Τα

αντιοξειδωτικά που λαμβάνουμε από την

διατροφή είναι διάφορες βιταμίνες όπως οι C, E,

Q10, το B-καροτένιο, το λυκοπένιο, το σελήνιο

και βρίσκονται σε όλα τα φρούτα και τα λαχανικά με έντονα χρώματα, όπως είναι τα

εσπεριδοειδή, η ντομάτα, το ακτινίδιο, το ρόδι, το καρπούζι, τα μούρα κα. Επαρκείς ποσότητες

φρούτων και λαχανικών μέσα στην ημέρα θεωρούνται τουλάχιστον 3-4 μερίδες από την κάθε

ομάδα αντίστοιχα. Επιπλέον αντιοξειδωτικά περιέχονται στο κόκκινο κρασί και στο πράσινο

τσάι, τα φλαβονοειδή και οι πολυφαινόλες, και για το λόγο αυτό συνίσταται η κατανάλωση ενός

ποτηριού μαζί με το γεύμα.

3. Λαχανικά: Τα λαχανικά τροφοδοτούν τον

οργανισμό με φυτικές ίνες για την ομαλή

λειτουργία του εντέρου. Είναι πλούσια σε νερό για

την ενυδάτωση του σώματος και αποτελούν πηγή

βιταμινών και ιχνο-στοιχείων που είναι

απαραίτητα στον οργανισμό για την προστασία του

από την εμφάνιση προβλημάτων υγείας. Για

παράδειγμα, τα καρότα είναι πλούσια σε βιταμίνη

7

Α για την προστασία των ματιών και του δέρματος, η ντομάτα είναι πλούσια σε λυκοπένιο το

οποίο μειώνει τον κίνδυνο ορισμένων τύπων καρ-κίνου και χρόνιων παθήσεων, η πατάτα είναι

πηγή καλίου για την ρύθμιση της πίεσης και το μπρόκολο πηγή ασβεστίου για γερά οστά.

Επίσης τα λαχανικά που είναι πλούσιες πηγές φιλικού οξέως (σκούρα πράσινα φυλλώδη

λαχανικά) έχει βρεθεί ότι ασκούν προστατευτική δράση στην εμφάνιση καρδιαγγεια-κών

προβλημάτων, μέσω ενός μηχανισμού μείωσης της ομοκυστεϊνης στο αίμα.

4. Άγρια φυλλώδη λαχανικά: Η ελληνική διατροφή είναι πλούσια και σε αρκετά άγρια λαχανικά

και άγρια χόρτα (πχ γλιστρίδα), που ευδοκιμούν σε

διάφορες περιοχές, και αποτελούν εξαιρετική πηγή

φλαβονοειδών, μια από τις σπουδαιότερες

κατηγορίες αντιοξειδωτικών. Τα άγρια αυτά χόρτα,

περιέχουν μεγαλύτερες ποσότητες φλαβονοειδών

από την αντίστοιχη ποσότητα που περιέχεται στο

κόκκινο κρασί και στο πράσινο τσάι που συνήθως

προτιμώνται στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες.

5. Το σκόρδο: Έχει βρεθεί ότι έχει προστατευτική δράση

στην καρδιά, αλλά και στα κύτταρα του εγκεφάλου. Για το

λόγο αυτό πιστεύεται ότι συμβάλει στη μακροζωία. Είναι

αποτοξινωτικό και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Έπειτα από συστηματική χρήση, έχει την ιδιότητα να

μειώνει τη χοληστερόλη, την αρτηριακή πίεση, καθώς και

να βοηθά στην πηκτικότητα του αίματος. Μια άλλη ιδιότητα του σκόρδου είναι ότι καταπολεμά

τα βακτηρίδια και τους μύκητες, και κατά συνέπεια μειώνει τον κίνδυνο μολύνσεων και

τροφικών δηλητηριάσεων. Η ποσότητα σκόρδου που φαίνεται να είναι αποτελεσματική είναι το

ισοδύναμο μίας σκελίδας ημερησίως.

6. Φράουλες και μούρα: Και τα δύο φρούτα αποτελούν πολύ καλές

πηγές αντιοξειδωτικών ουσιών, προστατεύοντας από διάφορες

εκφυλιστικές νόσους όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος.

8

7. Ω-3 λιπαρά οξέα και ψάρια: Αρκετά ψάρια (σαρδέλα,

σολωμός, ρέγκα, πέστροφα) αποτελούν εξαιρετική πηγή

ω-3 λιπαρών οξέων τα οποία είναι καρδιοπροστατευτικά,

βοηθούν στην μείωση των επιπέδων τριγλυκεριδίων στο

αίμα και αποτελούν πολύ βασικό συστατικό για την

λειτουργία και την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος,

προλαμβάνοντας την εμφάνισης άνοιας.

8. Ξηροί καρποί: Οι ξηροί καρποί, όπως τα αμύγδαλα και τα

καρύδια, είναι πλούσια σε γ-τοκοφερόλες αλλά και βιταμίνη Ε που

βοηθούν στον καλύτερο έλεγχο του λιπιδαιμικού προφίλ,

μειώνοντας τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης για να αποφευχθεί η

απόφραξη των αρτηριών με σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας.

9. Ολικής άλεσης δημητριακά: Προτιμήστε τα

ολικής άλεσης δημητριακά σε σχέση με τα λευκά,

διότι έχουν υποστεί λιγότερη επεξεργασία, με

αποτέλεσμα να διατηρούν μεγαλύτερη από την

διατροφική τους αξία. Το ψωμί ολικής άλεσης, τα

μακαρόνια και το ρύζι μπορούν εύκολα να

ενταχθούν στο εβδομαδιαίο διαιτολόγιο ασκώντας

προστατευτική δράση ενάντια σε διάφορα είδη

καρκίνου, στον διαβήτη και στην καρδιαγγειακή νόσο. Παράλληλα, με τον τρόπο αυτό,

εμπλουτίζεται το διαιτολόγιο με περισσότερες φυτι-κές ίνες για την αντιμετώπιση της

δυσκοιλιότητας.

9

10

A.4.ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Από πολλές έρευνες που έχουν διεξαχθεί, και συχνά μάλιστα στην Ικαρία που παρατηρείται το

φαινόμενο της μακροζωίας στην

Ελλάδα, έχει βρεθεί ότι συνολικά η

γενικότερη υιοθέτηση ενός μεσογειακού

μοντέλου διατροφής,έναντι ενός

αντίστοιχου δυτικού τύπου, εξασφαλίζει

την μακροβιότητα. Ως Μεσογειακή

Διατροφή ορίζεται ένα είδος διατροφής

με μεγάλη ποικιλία τροφών όπου

κυρίαρχο ρόλο έχουν τα φρέσκα

φρούτα, τα λαχανικά, τα χόρτα, τα όσπρια, τα ψάρια, το ελαιόλαδο και το κόκκινο κρασί ενώ η

κατανάλωση κόκκινου κρέατος και ζωικών λιπών είναι περιορισμένη. Πήρε το όνομά της από

το μοντέλο διατροφής που ακολουθούσαν οι ευρωπαϊκοί λαοί των χωρών της Μεσογείου

(Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία). Μια πολύ γνωστή μελέτη, η μεγαλύτερη παγκοσμίως, που

πραγματοποιήθηκε σε επτά χώρες (Ελλάδα, ΗΠΑ, Ιταλία, Ολλανδία, πρώην Γιουγκοσλαβία,

Φινλανδία και Ιαπωνία) στα τέλη της δεκαετίας του ’50 συσχέτισε τη διατροφή με τα

καρδιαγγειακά νοσήματα. Η μελέτη αυτή περιελάμβανε μεταξύ άλλων και την παρακολούθηση

μιας ομάδας ανδρών σε μια αγροτική περιοχή της Κρήτης. Τα αποτελέσματα της μελέτης

έδειξαν ότι στον πληθυσμό αυτό υπήρχαν λιγότεροι θάνατοι από καρδιαγγειακά νοσήματα

καθώς και από διάφορες μορφές καρκίνου σε σύγκριση με τις άλλες χώρες. Το γεγονός αυτό

αποδόθηκε στη διατροφή και για πρώτη φορά εισήχθη ο όρος Μεσογειακή Διατροφή και

μελετήθηκαν οι ευεργετικές επιδράσεις της στην υγεία. Τα βασικά χαρακτηριστικά της

Μεσογειακής Διατροφής απεικονίζονται σχηματικά με μία πυραμίδα τροφών (Εικόνα 1.1). Η

βάση της πυραμίδας αποτελείται από τροφές όπως τα δημητριακά και τα προϊόντα τους (ψωμί,

ζυμαρικά, ρύζι) που πρέπει να καταναλώνονται καθημερινά γιατί προσφέρουν πολλή ενέργεια.

Ιδανικό είναι τα προϊόντα αυτά να είναι ολικής άλεσης γιατί περιέχουν φυτικές ίνες και χαμηλά

λιπαρά. Το πιο σημαντικό ίσως στοιχείο της μεσογειακής διατροφής είναι το ελαιόλαδο που

αποτελείται από μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και περιέχει μεγάλη ποικιλία αντιοξειδωτικών

ουσιών (πολυφαινόλες, τοκοφερόλες) οι οποίες μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερίνης και

11

εμποδίζουν την οξείδωσή της. Επιβάλλεται η αποφυγή ελαίων με μεγάλη περιεκτικότητα σε ω-6

λιπαρά, όπως καλαμποκέλαιο, ηλιέλαιο, βαμβακέλαιο καθώς και η μείωση της κατανάλωσης

των λιπαρών οξέων που βρίσκονται άφθονα στις μαργαρίνες. Τα φρέσκα φρούτα και τα

λαχανικά αποτελούν ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο της Μεσογειακής Διατροφής. Μια ακόμη

ομάδα τροφών είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα τα οποία είναι πλούσια σε πρωτεΐνες υψηλής

διατροφικής αξίας. Ωστόσο, συστήνεται να προτιμώνται γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά. Η

κατανάλωση πουλερικών και ψαριών πρέπει να γίνεται σε εβδομαδιαία βάση και όχι σε

καθημερινή και να επιλέγονται ψάρια που περιέχουν ω-3 λιπαρά οξέα, όπως ο σολομός, ο τόνος,

η πέστροφα και το σκουμπρί. Οι ωμοί ξηροί καρποί αποτελούν επίσης μέρος της Μεσογειακής

δίαιτας και ελαττώνουν τα επίπεδα της κακής χοληστερίνης λόγω των μονοακόρεστων λιπαρών

οξέων που περιέχουν. Συστήνεται ακόμη να καταναλώνονται όσπρια, τα οποία είναι πλούσια σε

πρωτεΐνες αντί του κόκκινου κρέατος το οποίο περιέχει μεν σίδηρο και πρωτεΐνες υψηλής

βιολογικής αξίας, αλλά και πολλά κορεσμένα λιπαρά οξέα. Τα αβγά επίσης περιέχουν

πρωτεΐνες υψηλής διατροφικής αξίας αλλά η κατανάλωσή τους πρέπει να είναι περιορισμένη. Τα

γλυκά περιέχουν μεγάλες ποσότητες ζάχαρης και λιπαρών και γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγονται.

Η μεσογειακή διατροφή λοιπόν προστατεύει από τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τον σακχαρώδη

διαβήτη, την παχυσαρκία και από ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως του παχέος εντέρου, του

προστάτη, του μαστού και της μήτρας. η ευεργετική επίδραση των τροφών της όμως οφείλεται

στο συνδυασμό τους και όχι στη μεμονωμένη κατανάλωσή τους. Τέλος για την καλή υγεία και

μακροζωία, σύμφωνα με τη Μεσογειακή διατροφή, απαραίτητη είναι η διατήρηση του

σωματικού βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα. Ένας καλός τρόπος για να ελέγξει ο κάθε άνθρωπος

το βάρος του είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) βάρος σε κιλά / (ύψος σε μέτρα)2, οι

φυσιολογικές τιμές του οποίου είναι μεταξύ 20 – 25 kg/m2). Είναι σαφές ότι για την επίτευξη

και διατήρηση του ιδανικού σωματικού βάρους παίζει ρόλο όχι μόνο η ποιότητα των τροφών

αλλά και η ποσότητα, καθώς και η αυξημένη σωματική δραστηριότητα (περπάτημα και

γενικότερα κίνηση), η οποία οφείλει να είναι καθημερινή.

12

Εικόνα 1: Πυραμίδα Μεσογειακής Διατροφής

A.5.ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Η συμβολή μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής είναι σημαντική για την προαγωγή της

αθλητικής απόδοσης και την αποκατάσταση μετά από ένα πρόγραμμα άσκησης. Είτε αθλείται

κάποιος συστηματικά, είτε όχι, οφείλει να ακολουθεί τους γενικούς κανόνες της διατροφής στην

καθημερινότητά του για να έχει υγεία, ευεξία και ευρωστία.

Τι ποσότητες φαγητού πρέπει να καταναλώνει ο αθλητής

Σύμφωνα με τους γενικούς κανόνες, η καθημερινή διατροφή πρέπει να:

αποτελείται από 5 μικρά και συχνά γεύματα (3 κύρια και 2 σνακ)

αποτελείται από 50-60% υδατάνθρακες, 15% πρωτεΐνες και 25-30% λίπος

περιέχει ικανοποιητική ποσότητα νερού και ηλεκτρολυτών για την καλύτερη ενυδάτωση

του οργανισμού.

13

Βέβαια, είναι κατανοητό πως όταν ένα άτομο αθλείται συστηματικά, σε αντίθεση με κάποιο

άλλο που δεν ακολουθεί κάποιο είδος φυσικής δραστηριότητας, έχει ανάγκη από μια διατροφή

υψηλότερη σε θερμίδες, αφού οι ενεργειακές του απαιτήσεις είναι μεγαλύτερες. Αυτό, σε καμία

περίπτωση δεν σημαίνει πως όποιος αθλείται πρέπει να τρώει υπερβολικά μεγάλες ποσότητες

που να μεταβάλουν το ενεργειακό του ισοζύγιο. Η ποσότητα της διατροφής που καταναλώνει θα

πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να μπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της άσκησης, αλλά και

να διατηρήσει το βάρος του, εφόσον αυτό βρίσκεται εντός των φυσιολογικών ορίων.

Ακόμα, οι προτεινόμενες ποσοστιαίες αναλογίες θρεπτικών συστατικών, του δεύτερου κανόνα,

καλύπτουν σε ικανοποιητικό βαθμό μεγάλη «γκάμα» αθλητικών δραστηριοτήτων αναψυχής.

Όμως, υπάρχουν κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις, ανάλογα με το είδος της άσκησης. Σε γενικές

γραμμές, οι προτεινόμενες ποσοστιαίες αναλογίες θρεπτικών συστατικών καλύπτουν σε

ικανοποιητικό βαθμό μεγάλη «γκάμα» αθλητικών δραστηριοτήτων αναψυχής. Ωστόσο,

υπάρχουν κάποιες μικρές διαφοροποιήσεις, ανάλογα με το είδος της άσκησης. Για παράδειγμα:

-Όταν σκοπός της άσκησης είναι η αύξηση της μυϊκής μάζας, τότε θα πρέπει η ημερήσια

πρόσληψη πρωτεΐνης να είναι μεγαλύτερη (π.χ. 60% υδατάνθρακες, 20% πρωτεΐνες, 20% λίπος),

αφού αποτελεί το κύριο δομικό συστατικό του οργανισμού.

-Όταν μιλάμε για αθλητές που συμμετέχουν σε αερόβιες δραστηριότητες παρατεταμένης

διάρκειας (π.χ. μαραθωνοδρόμους), τότε είναι απαραίτητη η πρόσληψη αυξημένης ποσότητας

υδατανθράκων, που αφενός αποτελούν πρωταρχική πηγή ενέργειας, αφετέρου τα αποθέματά

τους μειώνονται ή εξαντλούνται σε αθλήματα παρατεταμένης διάρκειας (π.χ. 65%

υδατάνθρακες, 15% πρωτεΐνες, 20% λίπος).

Επίσης ,η ενυδάτωση του οργανισμού κατά τη διάρκεια της άσκησης είναι πολύ σημαντική για

τη σωστή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Ένας

μέσος άνθρωπος χρειάζεται καθημερινά 2-3 λίτρα υγρών,

τα οποία προσλαμβάνει είτε μέσω του νερού είτε μέσω

τροφών πλούσιων σε νερό, όπως το γάλα και οι χυμοί

φρούτων. Στα άτομα όμως που αθλούνται, λόγω τις

εφίδρωσης, οι απαιτήσεις είναι ακόμη μεγαλύτερες, και αν

δεν καλυφθούν, είναι δυνατό να προκαλέσουν δυσάρεστες

14

επιπτώσεις στον οργανισμό (δυσφορία, κράμπες, απορρύθμισης της αρτηριακής πίεσης κ.ά.).

Τι να τρώει ένας αθλητής πριν τη σωματική δραστηριότητα;

Πρώτα από όλα, πρέπει να προσδιοριστεί ότι προαγωνιστικό γεύμα λέγεται το κύριο γεύμα που

λαμβάνεται 3-4 ώρες πριν την άσκηση, ενώ προαγωνιστικό σνακ ονοματίζεται το σνακ/κολατσιό

που λαμβάνεται μόλις 1 ώρα πριν την άσκηση. Πάνω από 1 ώρα άσκησης σημαίνει ότι ένα

προαγωνιστικό γεύμα και ένα προαγωνιστικόσνακ μπορούν να αποτελέσουν μέσα βελτίωσης

της απόδοσης.Υπάρχουν ορισμένες σημαντικές παράμετροι που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη

οι οποίες είναι:

1. Να έχεις άδειο στομάχι:Ένα προαγωνιστικό γεύμα οφείλει

να λαμβάνεται 3-4 ώρες πριν την άσκηση

να είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες

να είναι χαμηλό σε λιπαρά και πρωτεΐνες, ώστε να είναι ευκολόπεπτο.

2. Να μην έχεις καμία γαστρεντερική δυσφορία- φούσκωμα ,αλλά και να μην νιώθεις πείνα

ή ζαλάδα λίγο μετά τη λήψη του. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποφεύγονται τροφές που

δημιουργούν αέρια, καούρα ή δημιουργούν αίσθημα «όγκου». Τέτοιες τροφές είναι τα

φασόλια, τα όσπρια, τα πικάντικα προϊόντα. Επίσης, πρέπει να αποφεύγονται οι πολλοί

απλοί υδατάνθρακες, όπως η κοινή ζάχαρη, καθώς καθυστερούν την γαστρική εκκένωση

και αυξάνουν το υγρό περιεχόμενο στο στομάχι, προκαλώντας δυσφορία, ναυτία ή

«κράμπες», ενώ μπορεί να οδηγήσουν σε διάρροια.

3. Άλλη μια σημαντική παράμετρος είναι το προαγωνιστικό γεύμα να τροφοδοτεί με

κατάλληλα καύσιμα το αίμα και τους μυς και να σε ενυδατώνει επαρκώς όταν χρειάζεται.

Τέτοια καύσιμα είναι κυρίως οι υδατάνθρακες. Έτσι, συστήνεται γεύμα πλούσιο σε

σύνθετους υδατάνθρακες, όπως τα προϊόντα ολικής αλέσεως. Αν η άσκηση είναι μεγάλης

διάρκειας- πάνω από 60 λεπτά- ή αν διεξαχθεί σε «θερμό» περιβάλλον πρέπει να

εξασφαλιστεί επάρκεια σε υγρά. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να αποφεύγεται η

κατανάλωση αλκοόλ και τα διουρητικά, όταν το «κλίμα» στο οποίο διεξάγεται η άσκηση

είναι θερμό. Επίσης, πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας

πρωτεΐνης- δηλαδή κρέας-ψάρι-γαλακτοκομικά-αυγά- γιατί τέτοια τρόφιμα σε μεγάλη

ποσότητα αυξάνουν την έκκριση ούρων από τα νεφρά.

15

4. Μια σπουδαία παράμετρος είναι να προγραμματίζεις το γεύμα σου ανάλογα με την ώρα

της προπόνησης. Σε περίπτωση, για παράδειγμα, πρωινής προπόνησης, 3 ώρες περίπου

πριν είναι απαραίτητο ένα σωστό πρωινό. Στην περίπτωση απογευματινής προπόνησης,

τότε είναι απαραίτητο ένα καλό πρωινό και ένα γρήγορο προαγωνιστικό γεύμα. Σε

περίπτωση άσκησης αργά το απόγευμα, τότε συστήνεται ένα καλό πρωινό –περίπου σαν

αυτό που συστήνεται στην περίπτωση πρωινής προπόνησης και ακόμα πιο πλούσιο- και

ύστερα ένα μεσημεριανό προαγωνιστικόγεύμα των 500-600 θερμίδων, πλούσιο σε

υδατάνθρακες, όπως μακαρόνια ή / και ρύζι ή/ και ψωμί ολικής αλέσεως ή / και

πατάτες.Μετά από το γεύμα, καλή είναι η κατανάλωση ενόςπροαγωνιστικού σνακ που να

περιέχει αποκλειστικά υδατάνθρακες. Ένα τέτοιο σνακ μπορεί να είναι φρούτα,

αθλητικές ενεργειακές μπάρες, χυμός. Με αυτό το προαγωνιστικό, είναι δυνατή η

αποφυγή ή η καθυστέρηση της υπογλυκαιμίας, όπως και η βελτίωση της απόδοσης.

Oι πιο αποτελεσματικοί τρόποι άσκησης

1.Τζόκινγκ (Jogging): Η πιο αποτελεσματική άσκηση, εκ του

συνόλου. Δυναμώνει την καρδιά, βοηθάει στο κάψιμο του

λίπους, βοηθά στη σωστή στάση σώματος, βελτιώνει το

κυκλοφοριακό και καρδιαγγειακό σύστημα. Επίσης, μειώνει τις

πιθανότητες για διαβήτη τύπου 2. Χαρακτηρίζεται ως η πιο

εύκολη και ευχάριστη άσκηση! Βέβαια, χρειάζεται διάρκεια, 35-45’ για βέλτιστα

αποτελέσματα. Οι πρωινές ώρες είναι η καταλληλότερη ώρα! Όλη την ημέρα θα είστε

πλημμυρισμένοι από ενέργεια!

2.Σκουωτ (Squat): Χτίσε γερές βάσειςΑπό τις πιο δυναμικές και

βασικές ασκήσεις, όσον αφορά στο χτίσιμο του κορμού μας. Αυτό

οφείλεται στη συμμετοχή πολλών μυών του σώματος, με έμφαση στα

κάτω άκρα. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην τεχνική κατά την

εκτέλεση. Παρ’ όλα αυτά, τα αποτελέσματά της είναι από τα πιο

εμφανή. «Δένει» σωστά τον κορμό με τα κάτω άκρα, δημιουργώντας μας δυνατά πόδια και

ραχιαίους και επίσης βελτιώνει τη στάση του σώματος.

3.Ασκήσεις Πυρήνα (CoreTraining): Ισορροπία

&Αρμονία.Οι κοιλιακοί και οι ραχιαίοι μύες αποτελούν

16

πυλώνα του ανθρώπινου σώματος, αφού συμμετέχουν σε κάθε του κίνηση. Η ενδυνάμωσή

τους με απλές ασκήσεις είναι απαραίτητη για την υγεία της μέσης και της πλάτης, σημεία

που καταπονούν περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο οι καθημερινές υποχρεώσεις.

Πλεονεκτήματα: Θωράκιση της σπονδυλικής στήλης, αύξηση αθλητικής απόδοσης,

βελτίωση ισορροπίας/ στάσης σώματος, μείωση πιθανοτήτων τραυματισμών, γερό κορμί,

αρμoνία σώματος! Μην παραμελείτε τις ασκήσεις πυρήνα. Είναι οι πιο ευεργετικές, και τα

αποτελέσματα έρχονται πολύ γρήγορα!

4.Προβολές (Lunges): Προσέχετε που πατάτε!Μπρος, πλάγια,

σταθερά ή εναλλάξ, με αλτήρες, με μπάρα ή ακόμα και χωρίς

επιπλέον βάρος, οι προβολές θεωρούνται μία από τις πιο

αποτελεσματικές ασκήσεις, όσον αφορά στον κορμό και τα

κάτω άκρα. Βοηθούν στην καλύτερη ισορροπία του σώματος

και τονώνουν τους γλουτούς! Με τη σωστή τεχνική μπορείτε να

γυμνάσετε τα πόδια σας, χωρίς να τραυματίσετε και χωρίς να επιβαρύνετε τις αρθρώσεις

σας.

5.Διαλλειματικές (Intervaltrain):Αυτό το στιλ προπόνησης αφορά τους πιο προχωρημένους.

Σε αυτό συμμετέχει όλο το σώμα. Λειτουργεί εναλλάσσοντας τις ζώνες των καρδιακών

σφυγμών, με συγκεκριμένα χρονικά διαλείμματα. Βελτιώνει την καρδιοαναπνευστική

λειτουργία και την αντοχή. Χρησιμοποιείται από αθλητές όλων των

καρδιοαναπνευστικώνσπορ (ποδηλασία, δρομείς, κωπηλάτες), αλλά μπορείνα τον

υιοθετήσουν όλοι με την καθοδήγηση ειδικού!

6.Κάμψεις (Push-ups):Οι κάμψεις δίνουν έμφαση στο στήθος

και τους τρικέφαλους. Ενδυναμώνουν τα χέρια και τον κορμό,

ανεβάζουν τον μεταβολισμό και ενεργοποιούν τον πυρήνα μας!

Δοκιμάστε να κάνετε μερικά σετ το πρωί! Θα σας αφυπνίσει

άμεσα και το σώμα σας θα πλημμυρίσει με ενέργεια, για ένα

δυνατό ξεκίνημα για την ημέρα σας!

7.Έλξεις (Pull-ups):Οι έλξεις δίνουν έμφαση στην πλάτη και στους δικεφάλους. Αυξάνουν

τη δύναμη και τη μυϊκή μάζα. Είναι δύσκολη άσκηση και είναι από τις πλέον θεμελιώδεις

ασκήσεις για τον άνω κορμό.

17

A.6.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΒΡΕΦΟΥΣ

Η σωστή διατροφή αποτελεί σημαντική παράμετρο για την υγεία ενός παιδιού. Ιδιαίτερη

σημασία πρέπει να δίνεται από την πρώτη ημέρα της ζωής του και καθ’ όλη τη διάρκεια της

βρεφικής ηλικίας γιατί τίθενται οι βάσεις για τη σωματική καιπνευματική ανάπτυξη του. Κατά

τη διάρκεια του πρώτου χρόνου το βρέφος τριπλασιάζει το βάρος γέννησης και αυξάνεικατά

50% το μήκος του. Για να επιτευχθεί η ραγδαία αυτή ανάπτυξη και να καλυφθούν οι ανάγκες

χρειάζεται τροφή μεπλούσια θερμιδική και θρεπτική αξία.

Το γάλα της μητέρας αποτελεί την ιδανική τροφή για το βρέφος τους πρώτους 6 μήνες της ζωής

και μπορεί να συνεχιστεί μέχρι το τέλος του πρώτου

έτους αν είναι εφικτό. Το μητρικό γάλααποτελεί ένα

΄΄μείγμα΄΄ θρεπτικών συστατικών και βιολογικών

παραγόντων τα οποία βρίσκονταισε απόλυτη

ισορροπία μεταξύ τους. Εχει υψηλή διατροφική αξία

και σύνθεση που κανένα ξένο γάλα δε μπορεί να

«μιμηθεί». Ο θηλασμός προάγει επίσης το δεσμό

μητέρας- παιδιού και έχειβρεθεί από μελέτες να

συνδέεται με υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης και χαμηλότερη επίπτωσηλοιμώξεων κατά την

παιδική ηλικία. Όταν η μητέρα δεν μπορεί ή δεν τα καταφέρνει να θηλάσει, για τη διατροφή του

βρέφους χρησιμοποιούνται τα τροποποιημένα γάλατα.. Αυτά βασίζονται στο αγελαδινό γάλα και

διακρίνονταισε γάλατα πρώτης βρεφικής ηλικίας για βρέφη μέχρι 6 μηνών και δεύτερης

βρεφικής ηλικίας για τα μεγαλύτερα βρέφη. Το αγελαδινό γάλα υφίσταται αρκετές

τροποποιήσεις για να παρασκευαστούν τα βρεφικά γάλατα. Μειώνεται αρκετά η περιεκτικότητα

σε πρωτεΐνη, αφαιρείται το ζωικό λίπος και προστίθεταιμείγμα φυτικών ελαίων, προστίθενται

βιταμίνες και ιχνοστοιχεία με σκοπό την προσομοίωση τουμε το μητρικό. Μπορεί όμως η

βιοχημική σύνθεση των τροποποιημένων γαλάτων να μοιάζει με το μητρικό, λείπουν όμως όλοι

οι βιολογικοί παράγοντες (ανοσοσφαιρίνες, αντισώματα, ορμόνες)που κάνουν το μητρικό γάλα

αναντικατάστατο.Στο μωρό πρέπει να δίνεται η δυνατότητα να προσδιορίζει εκείνο πόσο και

πότε τρώει. Μερικά μωρά στην αρχή πεινάνε κάθε δύο ώρες, ημέρα και νύχτα ενώ άλλα κάνουν

μεγαλύτεραμεσοδιαστήματα. Είναι καλύτερα να ταΐζουμε το μωρό όταν είναι πεινασμένο και το

ζητά, έτσιαισθάνεται ασφάλεια και μαθαίνει να εμπιστεύεται.

18

A.7.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

Η παιδική ηλικία αποτελεί μία σημαντική φάση της ζωής του ανθρώπου, καθώς είναι η περίοδος

όπου πραγματοποιούνται σημαντικές αλλαγές στην ψυχοσωματική του ανάπτυξη και

ωρίμανση.Κατά συνέπεια είναι απαραίτητη η εξασφάλιση όλων των απαραίτητων

προϋποθέσεων που θα επιτρέψουν την ομαλή αυτή πορεία. Μία από της σημαντικότερες

προϋποθέσεις είναι η επίτευξη σωστής και ισορροπημένης διατροφής και επάρκειας θρεπτικών

συστατικών.

Οι διατροφικές απαιτήσεις των παιδιών αυτής της ηλικίας ποικίλουν ανάλογα με το ρυθμό

ανάπτυξης, τη σύσταση σώματος, το επίπεδο φυσικής τους δραστηριότητας και όλους τους

παράγοντες που επηρεάζουν τις βασικές τους ανάγκες.. Με δεδομένα τα παραπάνω θα μπορούσε

κανείς να υποστηρίξει ότι σε γενικές γραμμές μια ισορροπημένη διατροφή για ένα παιδί θα

πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

1.ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Η μέση ενεργειακή κατανάλωση για ανάπτυξη θα μπορούσε να προσδιοριστεί

σε:

Παιδιά 4-6 ετών : 100-110 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους

Παιδιά 7-10 ετών : 70-100 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους

2.ΠΡΩΤΕΪΝΗ-ΛΙΠΟΣ-ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ: Οι πρωτεϊνικές απαιτήσεις των παιδιών

περιλαμβάνουν την απαραίτητη ποσότητα για τη διατήρηση των ιστών, τις αλλαγές στη

σύσταση σώματος και τη σύνθεση νέων ιστών.

Κατά συνέπεια οι πρωτεΐνες θα πρέπει να παρέχουν το 13%-15% των συνολικώνημερησίων

προσλαμβανομένων θερμίδων από το παιδί.Όσον αφορά την πρόσληψη υδατανθράκων αυτή θα

πρέπει να είναι επαρκής για να παρέχει στον οργανισμό την απαιτούμενη ενέργεια για τη

φυσιολογική του λειτουργία. Οι υδατάνθρακες θα πρέπει να καλύπτουν το 60% των συνολικών

προσλαμβανομένων θερμίδων ημερησίως, δηλαδή κατά μέσο όρο 250 - 300 γρ. ημερησίως.

Η πρόσληψη λίπους δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 30 - 35% των συνολικών

προσλαμβανομένων θερμίδων ημερησίως, δηλαδή τα 70 - 80 γρ. ημερησίως.

3.ΜΕΤΑΛΛΑ,ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ,ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ:Η διατροφή των παιδιών θα πρέπει να είναι

πλήρης σε μέταλλα, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Ιδιαιτέρως σημαντική για την ανάπτυξή τους

είναι η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου, ψευδαργύρου και σιδήρου.

19

A.8.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

Η διατροφή κατά την εφηβική ηλικία έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και σημαντικούς στόχους, οι

οποίοι συνοψίζονται παρακάτω :

Α. Παροχή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών για την επίτευξη της φυσιολογικής εφηβικής

ανάπτυξης και της καθημερινής εφηβικής δραστηριότητας.Β.Πρόληψη καταστάσεων κατά την

εφηβική ηλικία. (σιδηροπενική αναιμία, οδοντική τερηδόνα)Γ. Πρόληψη παθολογικών

καταστάσεων κατά την ενήλικο ζωή. (οστεοπόρωση, υπέρταση, καρδιαγγειακή νόσος,

καρκινογένεση, παχυσαρκία.)

A.9.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Έχει επιβεβαιωθεί επιδημιολογικά και αποδειχθεί ερευνητικά ότι η κατάλληλη διατροφή μπορεί

να προλάβει νόσους φθοράς και να παρατείνει τη ζωή. Συχνά τα ηλικιωμένα άτομα έχουν

πρόβλημα στο να καλύψουν επαρκώς τις ανάγκες τους σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Η

υποθρεψία είναι ένα από τα βασικά προβλήματα της τρίτης ηλικίας και αυτό γιατί υπάρχουν

κάποιοι αστάθμητοι παράγοντες που επηρεάζουν τη θρεπτική κατάσταση των ηλικιωμένων.ένας

έλεγχος για την πρόσληψη των βιταμινών και μετάλλων σε άτομα της τρίτης ηλικίας θα

βοηθούσε στην πρόληψη αρκετών δυσάρεστων καταστάσεων που προκαλούνται από την

έλλειψη θρεπτικών συστατικών. Ανάμεσα στις βιταμίνες οι οποίες λείπουν συχνά από τους

ηλικιωμένους είναι η βιταμίνη D, το φολικό οξύ, η βιταμίνη Β12 και η βιταμίνη Β6.

20

A.10.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Ίσως μια από τις ανεπανάληπτες στιγμές της γυναικείας φύσης είναι αυτή της σύλληψης ενός

παιδιού. Ολόκληρη η βιοψυχολογία της γυναίκας αλλάζει

με έναν και μόνο σκοπό: την επίτευξη του περιβάλλοντος

και των συνθηκών εκείνων που θα εξασφαλίσουν την

καλύτερη δυνατή ανάπτυξη και έκβαση της εγκυμοσύνης.

Και σαν τέτοια εκλαμβάνεταιη ομαλή ανάπτυξη και θρέψη

τουεμβρύου χωρίς επιπλοκές ούτε για το ίδιο αλλά και για

τη μητέρα. Από την πρωινή αδιαθεσία μέχρι τα ρούχα της

εγκυμοσύνης, η μητέρα έχει πολλά να σκεφτεί και να

φροντίσει για εβδομάδες έως και μήνες μπροστά. Η

ισορροπία μεταξύ καθημερινών υποχρεώσεων και προγεννητικών ραντεβού και ελέγχων είναι

λεπτή και εύθραυστη. Μια από τις κρίσιμες προτεραιότητες για την καλή υγεία του εμβρύου

είναι και αυτή της καλής θρέψης της μητέρας. Στο σύγχρονο παχυσαρκογόνο περιβάλλον η

διατήρηση ενός θερμιδικά ισορροπημένου και ταυτόχρονα θρεπτικού διαιτολογίου δεν αποτελεί

και τον πιο εύκολο στόχο. Οι ανθυγιεινοί πειρασμοί πολλοί είτε γλυκείς είτε γευστικοί, αλμυροί

και λιπαροί. Από την άλλη πλευρά, τίθεται θέμα αυξημένων αναγκών σε θερμίδες, αλλά και σε

ορισμένα μικροθρεπτικά συστατικά και η σωστή λήψη ορισμένων συμπληρωμάτων οφείλει να

γίνει με φειδώ και ορθολογιστική συμβουλευτική. Η υγιεινή διατροφή αποτελεί πάγιο στόχο για

κάθε ενήλικα αλλά ιδιαίτερα στην εγκυμοσύνη αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς οι τροφές που

καταναλώνει η μητέρα αποτελούν την

πρωταρχική πηγή θρεπτικών συστατικών για το

έμβρυο που κυοφορεί. Οι ανάγκες της μητέρας

σε θερμίδες, πρωτεΐνη, σίδηρο, ασβέστιο και

φυλλικό οξύ αυξάνουν κατά τη διάρκεια της

εγκυμοσύνης. Η αύξηση του σωματικού

βάρους εντός των επιτρεπόμενων ορίων

κρίνεται απαραίτητη, καθώς θα μειώσει τους

κινδύνους υγείας και για τη μητέρα και για το

έμβρυο. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να επιδείξουν οι μητέρες που πριν την εγκυμοσύνη ήταν

υπέρβαρες ή παχύσαρκες. Η καλή ενυδάτωση κατά τη διάρκεια της ημέρας αποτελεί επίσης ένα

21

ζήτημα, ενώ ο «χρυσός κανόνας» της μετριοπαθούς, παρά την αυξημένη όρεξη, κατανάλωσης

ποσοτήτων από όλες τις κατηγορίες των τροφίμων καλό θα ήταν να αποτελεί φωτεινό

σηματοδότη στις επιλογές της νέας μητέρας. Ειδικός σχεδιασμός με τη βοήθεια ενός

εξειδικευμένου διαιτολόγου θα πρέπει να διεξαχθεί στην περίπτωση μιας μητέρας που ακολουθεί

χορτοφαγική φιλοσοφία. Άλλες περιοχές διατροφικού ενδιαφέροντος κατά την ευαίσθητη αυτή

περίοδο αποτελούν η κατανάλωση αλκοόλ, ο μύθος «τρώω για δύο» σε όλη τη διάρκεια της

εγκυμοσύνης, καθώς και η περιεκτικότητα ορισμένωνψαριών σε βαρέα μέταλλα που ίσως θα

πρέπει να αποφεύγονται. Στον αντίποδα, έρχεται η περιεκτικότητα των ψαριών σε ω-3 λιπαρά

οξέα, τα οποία βοηθούν στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου και ίσως προλαμβάνουν

έναν πρόωρο τοκετό. Τέλος, προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε μια ομάδα τροφίμων τα οποία ίσως

να είναι επικίνδυνα και ενδεχομένως δημιουργούν τροφικές δηλητηριάσεις ή αποβαίνουν τοξικά

για την εγκυμονούσα μητέρα. Ακόμα και μερικά συμπληρώματα διατροφήςδε θα πρέπει να

λαμβάνονται κατά της διάρκεια της εκγυμοσύνης παρά μόνο αυτά που υπαγορεύουν οιοδηγίες

από αξιόπιστους επιστημονικούς φορείς. Η ενδεδειγμένη διατροφή θα ήταν καλό να έχει αρχίσει

ακόμα και πριν από τη σύλληψη ώστε το έμβρυο να βρει ένα βιοχημικά αρμονικό περιβάλλον

για να αναπτυχθεί. Πιθανή αναιμία, παχυσαρκία, δυσλιπιδαμία ή υπέρταση από την πλευρά της

μητέρας θα πρέπει να έχουν ήδη αντιμετωπιστεί πριν την έναρξη της προσπάθειας για κυοφορία.

Ακολουθώντας με στωικότητα τις απαραίτητες διατροφικές κατευθύνσεις όλες οι μητέρες

μπορούν από την πρώτη κιόλας ημέρα να προσφέρουν στα παιδιά τους το πιο πολύτιμο δώρο:

τον καλύτερο εαυτό τους.

A.11.ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ

Έρευνες έχουν δείξει ότι τις τελευταίες δεκαετίες τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας αυξάνουν

δραματικά. Η μείωση της φυσικής δραστηριότητας και οι λανθασμένες επιλογές τροφίμων είναι

οι δύο κύριοι παράγοντες που συνθέτουν το παραπάνω πρόβλημα. Γενικότερα οι κακές

διατροφικές συνήθειες σε αυτή την ηλικία θέτουν το παιδί σε κίνδυνο για ανάπτυξη

μακροπρόσθεσμα διαφόρων προβλημάτων υγείας. Μην ξεχνάμε ότι η παιδική ηλικία είναι η πιο

κρίσιμη, κατά την οποία σχηματίζεται ο αριθμός των λιποκυττάρων που θα έχει το άτομο και ως

ενήλικας. Κατά συνέπεια, ένας μαθητής που πάσχει από παιδική παχυσαρκία πιθανότατα θα

ταλαιπορείταιμε το βάρος του και ως ενήλικας και παράλληλα αυξάνει τις πιθανότητες του να

22

εμφανίσει προβλήματα όπως διαβήτη και καρδιαγγειακά

μετέπειτα στην ζωή του. Επίσης, οι λανθασμένες διατροφικές

συνήθειες έχουν σαν αποτέλεσμα αρκετές φορές ελλείψεις

θρεπτικών συστατικών (όπως πχ αβιταμινώσεις) οι οποίες

εμφανίζονταιως μια γενική αδυναμία, με αποτέλεσμα

μειωμένη απόδοση στο σχολείο και στις καθημερινές

δραστηριότητες και γενικότερα λιγότερη αντοχή και διάθεση.

Σε σπάνιες περιπτώσεις μια ελλιπής διατροφή μπορεί να

συμβάλειστην καθυστέρηση της σωματικής αναπτυξης ενός

παιδιού. Το σίγουρο είναι ότι οι κακές διατροφικές επιλογές,

λόγω της αυξημένης ενέργειας και της ποσότητας ζάχαρης

που περιέχουν, επηρεάζουν το βάρος και την υγεία των δοντιών στα παιδιά και συνίστανται

προσοχή.

Πώς το παιδί και ο έφηβος πρέπει να τρώνε καθημερινά.

Το παιδί χρειάζεται ενέργεια και θρεπτικά συστατικά προκειμένου να:

διατηρήσει τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού

αναπληρώσει τις καθημερινές «φθορές» με παραγωγή νέων κυττάρων

ανταπεξέλθει στις καθημερινές σωματικές δραστηριότητες

αναπτυχθεί

δημιουργήσει αποθέματα στον οργανισμό για διάφορα θρεπτικά συστατικά

Η ισορροπημένη διατροφή, που περιλαμβάνει ποικιλία τροφίμων από όλες τις κατηγορίες,

μπορεί να προσφέρει στο παιδί τα θρεπτικά συστατικά και την ενέργεια που είναι απαραίτητα

για την ομαλή ανάπτυξη και διατήρηση της υγείας του.

Ποια τρόφιμα πρέπει να προτιμούνται.

Ότι συστάσεις ισχύουν για τους ενήλικες μπορούν να

εφαρμοστούν και στα παιδιά. Η ανάγκη για ποικιλία

23

τροφίμων, περιορισμό των κορεσμένων λιπών, λογική χρήση του αλατιού και μείωση της

κατανάλωσης γλυκισμάτων είναι εξίσου σημαντική με τη προτροπή για έντονη φυσική

δραστηριότητα και αυξημένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών.

Πιο συγκεκριμένα υπαρχούν κάποιες ομάδες τροφίμων οι οποίες συνίστανται να

περιλαμβάνονται στην καθημερινή διατροφή του παιδιού και είναι οι εξής:

Ομάδα γάλακτος (γάλα, γιαούρτι)

Ομάδα κρέατος (κρέας, ψάρι, πουλερικά, αυγά, τυριάκ.α.)

Ομάδα ψωμιού (ψωμί, δημητριακά, ζυμαρικά, κ.α.)

Ομάδα λαχανικών και φρούτων

Ομάδα λιπών και ελαίων (λάδι, βούτυρο, μαργαρίνη κ.α.)

Αναλυτικότερα το διαιτολόγιο του μπορεί να περιλαμβάνει:

μια μικρή σαλάτα σε κάθε γεύμα, μαγειρεμένα λαχανικά ή χορτόσουπα

2-4 φρούτα την ημέρα (ωμά, πολτοποιημένα, ως χυμόή κομπόστα)

2-3 μερίδες γαλακτοκομικών προϊόντων την ημέρα(γάλα, τυρί, γιαούρτι, κρέμα)

1-2 φορές την εβδομάδα όσπρια

2 φορές την εβδομάδα ψάρι

3-4 αυγά

1-3 φορές κρέας και κοτόπουλο

ελαιόλαδο για όλες τις χρήσεις

ανάλατους ξηρούς καρπούς για μικρογεύμα

Οι παραπάνω συστάσεις αποτελούν έναν καλό οδηγό για την καθημερινή διατροφή του παιδιού

κατά μέσο όρο μέσα στην εβδομάδα, όμως βασικό στοιχείο της διατροφής των μαθητών

αποτελεί και το κολατσιό τους στο σχολείο. Οι επιλογές των παιδιών ποικίλουν αρκετά και

φανερώνουν τις διαφορετικές τους διατροφικές επιλογές.

24

.ΚΟΛΑΤΣΙΟ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Τι είναι ένα υγιεινό κολατσιό;

Υγιεινό κολατσιό είναι αυτό που

παρέχει σημαντικά θρεπτικά

συστατικά που χρειάζεται το

σώμα μας, όπως υδατάνθρακες,

βιταμίνες και μέταλλα. Η

κατανάλωση κολατσιού μπορεί

να είναι μια πολύ υγιής και ισορροπημένη διατροφική συνήθεια, για παράδειγμα πριν ή μετά την

άσκηση ή αν τα κύρια γεύματα απέχουν χρονικά μεταξύ τους.

Γιατί πρέπει να τρώμε κολατσιό-Τα οφέλη του κολατσιού:

Καλύτερη συγκέντρωση

Βελτιωμένη διάθεση

Περισσότερη ενέργεια

Μεγαλύτερη απόδοση στις δραστηριότητες (π.χμελέτη, αθλητισμός κτλ)

Τι να επιλέγουμε;

Το κολατσιό που θα επιλέξετε φροντίστε να είναι φτωχόσε αλάτι, μέτριο σε λίπος, πλούσιο σε

υδατάνθρακες (καικυρίως σύνθετους), να περιέχει επίσης φυτικές ίνες, βιταμίνες και ασβέστιο.

Η κατανάλωση κολατσιού βοηθάειστην καλύτερη κατανομή της ποσότητας των θερμίδωνσε

περισσότερα των δύο ή τριών κυρίων γευμάτων τηνημέρα, η οποία φαίνεται ότι συμβάλλει στην

καλύτερηρύθμιση μεταβολικών παραμέτρων του οργανισμού(γλυκόζη αίματος, χοληστερόλη,

τριγλυκερίδια) και πιθανόν στον καλύτερο έλεγχο του σωματικού βάρους.

25

Μερικές προτάσεις για ένα έξυπνο κολατσιό:

Κουλούρι σουσαμένιο ή με σταφίδες

Σταφιδόψωμο

Ρυζογκοφρέτες,

Κράκερς και κριτσίνια

Μπάρες δημητριακών

Σπιτική τυρόπιτα ή χορτόπιτα

Σπιτικό κέικ

Φρούτα φρέσκα ή αποξηραμένα

Φυσικός χυμός εμπλουτισμένος με σίδηρο ή/ καιασβέστιο

Γιαούρτι με μέλι και ξηρούς καρπούς ή φρούτα

Ξηροί καρποί

Λαχανικά (καρότο, αγγουράκι) σε λωρίδες με ντιπγιαουρτιού.

Μικρό σάντουιτς με τυρί ή κοτόπουλο ή άπαχο ζαμπόνή μαρμελάδα κτλ

Ψωμί με ταχίνι και μέλι

26

Συνηθισμένες λανθασμένες επιλογές κολατσιού

Αντίθετα απο τις παραπάνω προτεινόμενες επιλογές κολατσιού, υπάρχουν και εκείνες που

συνίστανται να αποφεύγονται για τακτική

κατανάλωση. Τέτοιες αποτελούν όσες ειναι

πλούσιες σε κορεσμένα λιπαρά (τα οποία

ανεβάζουν τα επίπεδα της ολικής και της «κακής»

χοληστερόλης) και trans λιπαρά, μια άλλη

κατηγορία λιπαρών ακόμη πιο επιβλαβή (τα οποία

παράλληλα με τις δράσεις των κορεσμένων,

μειώνουν και τα επίπεδα της «καλής» χοληστερόλης). Trans λιπαρά οξέα υπάρχουν στο λίπος

του μοσχαριού, στο βούτυρο και στο λίπος του γάλακτος, αλλά και στις τηγανιτές πατάτες. Τα

μπισκότα που παρασκευάζονται από μερικώς υδρογονωμένα φυτικά έλαια περιέχουν 3%-9%

trans λιπαρά οξέα, ενώ πολλά είδη πρόχειρου φαγητού (fastfood, snack) περιέχουν από 8%-10%

trans λιπαρά οξέα. Επιπλέον, σημαντικό στοιχείο είναι και η περιεκτικότητα της ζάχαρης στο

σνάκ του κολατσιού. Η ζάχαρη είναι ένα συστατικό

που προκαλεί τερηδόνα και φθορές στην υγεία των

δοντιών. Παράλληλα είναι από εκείνα τα

διατροφικά συστατικά που λέμε ότι έχουν «κενές»

θερμίδες, δηλαδή εκτός από την ενέργεια που

προσφέρουν δεν περιλαμβάνουν κανένα άλλο

θρεπτικό συστατικό (πρωτείνη, βιταμίνες, φυτικές

ίνες, ανόργανα στοιχεία). Για το λόγο αυτό παραδέιγματα λανθασμένων επιλογών για το σνακ

του κολατσιού είναι τα παρακάτω, τα οποία καλό θα ήταν να μην καταναλώνονται συχνά, αλλά

να είναι η εξαίρεση στον κανόνα:

Έτοιμες τυρόπιττες, λουκανικόπιττες, κρουασάν βουτύρου και σοκολάτας

Σοκαλατένιασνακς, ντονατς, λουκουμάδες

Γαριδάκια,Πατατάκια

Σάντουιτς με παχιά αλλαντικά (σαλάμι αέρος, μορταδέλλα, μπέικον)

Μπισκότα γεμιστά, γκοφρέτες, παγωτό

Αναψυκτικά

27

A.12.ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

Η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει ότι πολλά από τα σοβαρότερα νοσήματα στα οποία αποδίδεται το

μεγαλύτερο νοσολογικό φορτίο, συνδέονται άμεσα με παράγοντες που σχετίζονται με τη σύγχρονη

διατροφή. Η συσχέτιση αυτή έχει φέρει τη διατροφή και τις διατροφικές συνήθειες στο άμεσο ενδιαφέρον

της Δημόσιας Υγείας και την έχει αναδείξει σε μια από τις πρώτες προτεραιότητες για την προστασία και

προαγωγή της υγείας του πληθυσμού.

Διατροφή και Καρδιαγγειακά Νοσήματα

Αρτηριακή Υπέρταση :

Η υπέρταση είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα Δημόσιας Υγείας στις περισσότερες

χώρες του κόσμου και ιδιαίτερα στις περισσότερο αναπτυγμένες. Η υπέρταση διαδραματίζει

πρωτεύοντα ρόλο στην εκδήλωση στεφανιαίας νόσου, εγκεφαλικών επεισοδίων, καρδιακής

ανεπάρκειας και άλλων αγγειακών παθήσεων, η θνησιμότητα από τις οποίες ξεπερνά το 50%

του συνόλου των θανάτων (Reddy & Katan 2004).

Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. η υπέρταση ευθύνεται για 12,8% του συνόλου των χαμένων ετών ζωής

λόγω πρόωρου θανάτου ή αναπηρίας στην Ευρώπη (WHO 2002). Σήμερα το 30% των ενηλίκων

πάσχει από αρτηριακή υπέρταση, η παρουσία της οποίας αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο

καρδιαγγειακών επιπλοκών. Τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης αυξάνονται με την πάροδο της

ηλικίας και αυτό, σε συνδυασμό με την αύξηση του μέσου όρου ζωής, οδηγεί ένα μεγάλο

ποσοστό ατόμων τρίτης ηλικίας στην αρτηριακή υπέρταση (Ελληνική Αντιυπερτασική Εταιρία

2007) . Οι κυριότεροι παράγοντες που συνδέονται με την εμφάνιση αρτηριακής υπέρτασης είναι

η υψηλή κατανάλωση άλατος, η παχυσαρκία, γενετικοί παράγοντες, ψυχοκοινωνικοί

παράγοντες, καθώς και ένας αριθμός άλλων νοσημάτων που μπορούν δευτεροπαθώς να

οδηγήσουν σ΄ αυτή. Άλλοι διατροφικοί παράγοντες που έχουν συσχετισθεί με την εμφάνιση

αρτηριακής υπέρτασης είναι η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και, πιο πρόσφατα, η χαμηλή

πρόσληψη ασβεστίου και η υψηλή αναλογία καλίου/νατρίου.

28

Στεφανιαία Νόσος :

Η στεφανιαία νόσος αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες θανάτου

στις σύγχρονες κοινωνίες. Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για τη

στεφανιαία νόσο είναι η υπερχοληστερολαιμία, η υπέρταση, το

κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία και η έλλειψη

σωματικής άσκησης. Με εξαίρεση το κάπνισμα, οι άλλοι

παράγοντες συνδέονται με τη διατροφή. Ο καθοριστικός ρόλος

της υπερχοληστερολαιμίας στην ανάπτυξη στεφανιαίας νόσου

συνδέει τη νόσο με τη μεγάλη κατανάλωση κεκορεσμένων

λιπαρών οξέων και τη χαμηλή πρόσληψη μονο- και

πολυακόρεστων. Η παχυσαρκία αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για τη στεφανιαία

νόσο, του οποίου η σημασία αυξάνει όταν συνυπάρχει με άλλους παράγοντες. Η υπέρταση

αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου και ο κίνδυνος των υπερτασικών να εκδηλώσουν τη

νόσο μπορεί να είναι έως και πενταπλάσιος έναντι των νορμοτασικών (Reddy & Katan 2004).

Τέλος, ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου, καθώς συνδέεται με

διαταραχές στο μεταβολισμό των λιπιδίων, ανάπτυξη υπέρτασης και πολλαπλές βλάβες στα

αιμοφόρα αγγεία.

Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια :

Οι αγγειακές παθήσεις του εγκεφάλου

αποτελούν τη συχνότερη αιτία θανάτου στις

αναπτυγμένες χώρες. Ο σημαντικότερος

παράγοντας κινδύνου είναι η υπέρταση. Η

ισχυρή αιτιολογική συσχέτιση των αγγειακών

παθήσεων του εγκεφάλου με την υπέρταση

οδηγεί στη δευτερογενή τους συσχέτιση με

αρκετούς διατροφικούς παράγοντες. Η

μεγάλη κατανάλωση άλατος και η μεγάλη

θερμιδική πρόσληψη που οδηγεί σε παχυσαρκία, αποτελούν παράγοντες που συνδέονται με τις

εγκεφαλικές αγγειακές παθήσεις.

29

Σακχαρώδης Διαβήτης :

Ο σακχαρώδης διαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο προσβολής από αγγειακές παθήσεις της καρδιάς,

του εγκεφάλου, των νεφρών, των περιφερικών αγγείων, του οφθαλμού κ.λπ. Αποτελεί έναν από

τους σημαντικότερους παράγοντες

εμφάνισης των καρδιαγγειακών παθήσεων

και παρουσιάζει διεθνώς τάσεις ταχείας

αύξησης. Ο μη ινσουλινοεξαρτώμενος τύπος

του διαβήτη (τύπος 2), του οποίου η

αιτιολογία συνδέεται κατά κύριο λόγο με

διατροφικές παραμέτρους, αντιπροσωπεύει

το 90% των κρουσμάτων της νόσου. Η

πρώτη παράμετρος που έχει στενή

αιτιολογική σχέση με το διαβήτη είναι η

παχυσαρκία, καθιστώντας τα υπέρβαρα άτομα την ομάδα με την υψηλότερη συγκέντρωση

κινδύνου για την εμφάνιση του διαβήτη τύπου 2 (WHO 1998). Υπάρχουν ενδείξεις ότι η

αυξημένη κατανάλωση ζάχαρης ή υδατανθράκων αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου

και ότι οι φυτικές ίνες μπορούν να έχουν προληπτικό ρόλο έναντι αυτής.

Διατροφή και Καρκίνος :

Μολονότι οι αποδεδειγμένα καρκινογόνοι διατροφικοί παράγοντες είναι πολύ λίγοι, εντούτοις

επιδημιολογικές έρευνες αποδεικνύουν ότι η διατροφή συνδέεται με την πιθανότητα εμφάνισης

καρκίνου σε σημαντικό βαθμό. Από πολλούς θεωρείται ότι οι διατροφικές συνήθειες μπορεί να

σχετίζονται με το 30% των καρκίνων στις αναπτυγμένες χώρες και πιθανώς με το 20% των

καρκίνων στις αναπτυσσόμενες χώρες (WCRF 1997). Τα δεδομένα αυτά αναγορεύουν τη

διατροφή στη δεύτερη μετά το κάπνισμα αιτία καρκίνου, η οποία μπορεί να προβλεφθεί.

Καρκίνος Παχέος Εντέρου :

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί έναν από τους συχνότερους καρκίνους στις

αναπτυγμένες χώρες, όπου είναι μέχρι και 10 φορές συχνότερος από ό,τι στις φτωχότερες χώρες

(WHO 2008). Ένας σημαντικός αριθμός ερευνών τεκμηριώνει τη συσχέτιση της νόσου με

30

μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά της σύγχρονης διατροφής: Την υψηλή πρόσληψη λιπών, τη

μεγάλη κατανάλωση κόκκινου κρέατος, την υψηλή κατανάλωση αλκοόλ και την περιορισμένη

πρόσληψη φυτικών ινών.

Καρκίνος Στομάχου :

Ο καρκίνος του στομάχου είναι ένας από τους λίγους καρκίνους που η συχνότητά τους στις

αναπτυγμένες χώρες μειώνεται. Η συχνότητα της νόσου παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις

μεταξύ των διαφόρων χωρών και είναι συχνότερη σε άτομα ομάδας αίματος Α (γεγονός που

δείχνει την επίδραση κάποιου γενετικού παράγοντα), καθώς και σε ασθενείς με ατροφική

γαστρίτιδα. Έρευνες έχουν δείξει θετική συσχέτιση

του καρκίνου του στομάχου με τη μεγάλη

κατανάλωση αλατισμένων τροφίμων, όπως παστά,

τουρσιά και αλμυρά, καθώς και με αυξημένη

περιεκτικότητα των τροφίμων σε νιτρικά άλατα

εξαιτίας περιβαλλοντικών λόγων. Αντίθετα,

αρνητική συσχέτιση έχει παρατηρηθεί με την

κατανάλωση λαχανικών, εσπεριδοειδών και

γαλακτοκομικών.

Καρκίνος Μαστού :

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος των γυναικών στις αναπτυγμένες χώρες

του κόσμου. Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρία Καρκίνου (2008) ο καρκίνος του μαστού

είναι μαζί με τον καρκίνο του δέρματος ο συχνότερα διαγνωσμένος καρκίνος στις γυναίκες:

«Στις αναπτυγμένες χώρες οι τρεις πιο κοινοί τύποι

καρκίνου στους άντρες είναι του προστάτη, των

πνευμόνων και του παχέος εντέρου, ενώ στις γυναίκες,

του μαστού, του παχέος εντέρου και του πνεύμονα. Στις

αναπτυσσόμενες χώρες, όμως, οι πιο κοινές μορφές

καρκίνου είναι των πνευμόνων, του στομάχου, του

ήπατος για τους άνδρες και του μαστού, του τράχηλου

της μήτρας, του στομάχου για τις γυναίκες» (Garcia et

31

al. 2007). Μολονότι οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου συνδέονται με αναπαραγωγικές και

ορμονικές λειτουργίες, υπάρχουν εντούτοις αποδείξεις για τη συσχέτιση του καρκίνου του

μαστού με ορισμένους διατροφικούς παράγοντες, και ειδικότερα τη συνολική πρόσληψη

λιπιδίων, την κατανάλωση αλκοόλ και την παχυσαρκία. Μερικές έρευνες διαπιστώνουν επίσης

συσχέτιση με την κατανάλωση κρέατος ή με το επίπεδο πρόσληψης των κεκορεσμένων λιπαρών

οξέων, ενώ άλλες παρέχουν ενδείξεις για πιθανό προστατευτικό ρόλο των βιταμινών Α και Ε,

της β-καροτίνης και της ρετινόλης.

Άλλοι Καρκίνοι :

Ο καρκίνος του οισοφάγου έχει σχετισθεί με τη μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ, την κατανάλωση

μπύρας από καλαμπόκι και ορισμένες παραδοσιακές μορφές διατροφής. Οι γλυκαντικές ουσίες

κυκλαμάτη και σακχαρίνη προκαλούν σε πειραματόζωα καρκίνο της ουροδόχου κύστης, ενώ οι

αφλατοξίνες των τροφίμων καρκίνο του ήπατος. Αντίθετα υπάρχουν ενδείξεις ότι η επαρκής

πρόσληψη βιταμίνης Α με τις τροφές μπορεί να έχει προστατευτική δράση έναντι του καρκίνου

του πνεύμονα.

A.13.ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ CYNTHIA JANE KENYON

Η Cynthia Jane Kenyon (γεννημένη

το 1955) είναι μια Αμερικανίδα μοριακή

βιολόγος και βιογεροντολόγος γνωστή για

τη γενετική ανατομή της για τη γήρανση σε

ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο μοντέλο

οργανισμού , τα μικροσκοπικά

σκουλήκια Caenorhabditis elegans. Η

Kenyon αποφοίτησε με άριστα στη χημεία

και βιοχημεία από το Πανεπιστήμιο της

Γεωργίας το 1976. Έλαβε το διδακτορικό

της το 1981 από το ΜΙΤ , όπου, στο

εργαστήριο Graham Walker, ήταν η πρώτη που μελέτησε τα γονίδια, με βάση τη δραστηριότητά

τους, ανακαλύπτοντας ότι οι παράγοντες που βλάπτουν το DNA ενεργοποιούν μια μπαταρία

32

επιδιόρθωσης των γονιδίων του DNA στην Ε. coli . Στη συνέχεια έκανε μεταδιδακτορικές

σπουδές με το νομπελίστα Sydney Brenner στο MRC Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας

στο Cambridge , Αγγλία, μελετώντας την ανάπτυξη του C. elegans. Από το 1986 βρίσκεται

στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο (UCSF), όπου ο Herbert Boyer την

όρισε ως «Διακεκριμένη Καθηγήτρια Βιοχημείας και Βιοφυσικής» και είναι τώρα μια

καθηγήτρια στην αμερικάνικη αντικαρκινική εταιρεία.

Η Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας Cynthia Kenyon λέει ότι το «κλειδί» που

ανοίγει την πόρτα της μακροζωίας και της ευζωίας είναι η μείωση των υδατανθράκων από τη

διατροφή, ακόμη και η πλήρης αποχή από αυτούς εάν είναι δυνατόν Το μυστικό για μια μακρά

αλλά συγχρόνως υγιή ζωή πιστεύει ότι ανακάλυψε μια αμερικανίδα γενετίστρια, η οποία είναι

παγκοσμίως γνωστή για τις μελέτες της σχετικά με τη γήρανση. Η δρ Κένιον ανακάλυψε ότι οι

υδατάνθρακες που καταναλώνουμε καθημερινά- από τις μπανάνες και τις πατάτες, ως το ψωμί,

τα ζυμαρικά, τα μπισκότα και τα κέικ- επιδρούν σε δύο

σημαντικά γονίδια τα οποία «κυβερνούν» την καλή φυσική

κατάσταση και τη μακροζωία.

Η ανακάλυψη έγινε αρχικώς μετά από πειράματα σε

γεωσκώληκες και ιδιαιτέρως στον C. elegans που αποτελεί

ένα γνωστό μοντέλο μελέτης για τους ειδικούς που

ασχολούνται με τη γήρανση. Παρεμβαίνοντας σε γονίδια

του σκώληκα η ειδικός κατάφερε να αυξήσει σημαντικά το

προσδόκιμο ζωής του. Και όχι μόνο αυτό: η μακροζωία

φάνηκε να συνδέεται και με υγεία, όπως ανέφερε πριν από μερικές ημέρες η δρ Κένιον κατά τη

διάρκεια ομιλίας της στο Wellcome Collection στο Λονδίνο.

Η καθηγήτρια εξήγησε στην ομιλία της ότι η μείωση της λειτουργίας ενός και μόνο γονιδίου

μέσω παρέμβασης των επιστημόνων διπλασίασε αρχικώς τον χρόνο ζωής των

σκωλήκων. «Αντί να πεθάνουν στις 20 ημέρες όπως είναι το φυσιολογικό, έζησαν περισσότερες

από 40 ημέρες και μάλιστα οι σκώληκες έμοιαζαν και συμπεριφέρονταν ως νεαροί. Εάν

μπορούσαμε να κάνουμε μια αντιστοιχία με τον άνθρωπο ήταν σαν να νόμιζε κάποιος ότι έβλεπε

έναν 30χρονο και ανακάλυπτε ότι ήταν στην πραγματικότητα 60χρονος». Με πιο εξελιγμένη

33

γενετική παρέμβαση η δρ Κένιον έχει καταφέρει να κάνει κάποιους σκώληκες να ζουν έως και

144 ημέρες- 450 «ανθρώπινα» έτη κατ΄ αντιστοιχία! Τα αποτελέσματα αυτά επαναλήφθηκαν

από ειδικούς και σε άλλα είδη.

Οπως φάνηκε από περαιτέρω πειράματα τα γονίδια που ελέγχουν τη μακροζωία στους σκώληκες

είναι τα ίδια και στους αρουραίους και στα ποντίκια, πιθανότατα στους πιθήκους και, σύμφωνα

με ενδείξεις, και στον άνθρωπο.Οι μελέτες της δρος Κένιον δείχνουν ότι το μυστικό που

κρύβεται πίσω από τη δράση των γονιδίων της μακροζωίας είναι η μείωση των υδατανθράκων

στη διατροφή. Γιατί; Το ένα από τα δύο κύρια γονίδια που φάνηκε ότι επιδρούν στο προσδόκιμο

ζωής ελέγχει την παραγωγή ινσουλίνης και οι υδατάνθρακες οδηγούν σε αύξηση της παραγωγής

ινσουλίνης από τον οργανισμό. Οσο πιο πολλούς υδατάνθρακες καταναλώνει ένα άτομο τόσο

περισσότερη δράση έχει το συγκεκριμένο γονίδιο, το οποίο με τη σειρά του δεν ενεργοποιεί ένα

δεύτερο γονίδιο το οποίο αποτελεί το «ελιξίριο» της ζωής.

Πάντως άλλοι ειδικοί τονίζουν ότι απαιτούνται περαιτέρω μελέτες προκειμένου να καταλήξουμε

στο εάν στον άνθρωπο οι υδατάνθρακες στερούν χρόνια ζωής.

Η Έρευνα της Kenyon την οδήγησε στο να κάνει τις προσωπικές διαιτητικές

αλλαγές. Σταμάτησε να τρώει τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη υδατανθράκων, όταν

ανακάλυψε ότι η θέση της ζάχαρης στα τρόφιμα που τάιζαν τα σκουλήκια συντομεύει το χρόνο

ζωής τους.

Η Kenyon ακολουθεί μια δίαιτα χαμηλή σε γλυκαιμικό δείκτη παρόμοια με τη δίαιτα Atkins και

τη South Beach δίαιτα.

ΟΧΙ επιδόρπια, γλυκά, πατάτες, ρύζι, ψωμί, ζυμαρικά. Όταν

λέω «όχι», εννοώ «όχι, ή όχι πολύ», σημειώνει. Αντ 'αυτού,

τρώει πράσινα λαχανικά, τα φρούτα που δεν είναι γλυκά, όπως

το πεπόνι. Οι μπανάνες; Οι μπανάνες είναι ένα μικρό

γλυκό. Κρέας; Κρέας, ναι, φυσικά. Αβοκάντο. Όλα τα

λαχανικά.Ξηροί καρποί.Ψάρια. Κοτόπουλο. Αυτά

τρώω. Τυρί. Αυγά. Και ένα ποτήρι κόκκινο κρασί την ημέρα.

34

Αλλά η διατροφή αυτή δεν είναι για όλους. Παρ 'όλα αυτά, η ίδια είναι ικανοποιημένη με την

απόδοσή της για εκείνη. «Έχω ένα υπέροχο προφίλ αίματος. Το επίπεδο των τριγλυκεριδίων

είναι μόνο 30, και οτιδήποτε κάτω από 200 είναι καλό ».

«Όταν τρώτε κάτι, πρέπει να έχετε σωστή κρίση. Και αυτή είναι η καλύτερη δική μου

κρίση. Πλέον, νιώθω καλύτερα, είμαι λεπτή. Ζυγίζω όσο ζύγιζα όταν ήμουν στο

κολέγιο. Αισθάνομαι υπέροχα, αισθάνεστε σαν να είστε ένα παιδί ξανά. Είναι καταπληκτικό!».

Τονίζει η ίδια όταν αναφέρεται στις διατροφικές της συνήθειες.

Συνέντευξη δημοσιογράφου Jeff Minton, Steven Kotler Πέμπτη 25 Νοεμβρίου, 2004

Δημοσιογράφος : Μελετούσατε την ανάπτυξη του σκουληκιού C. Elegans. Γιατί αυτό

συγκεκριμένα;

Σύνθια Κένιον : Το C. elegans είναι ένα μικροσκοπικό νηματώδες σκουλήκι , περίπου ένα

χιλιοστό. Έχει περίπου μόνο 1.000 κύτταρα , αλλά έχει όλους τους τύπους κυττάρων που

βρίσκονται και στον άνθρωπο : νευρικά κύτταρα , τα κύτταρα των μυών , λίγο πολύ όλους τους

νευροδιαβιβαστές που διαθέτουμε και εμείς. Είναι επίσης ερμαφρόδιτα . Αν βάλετε ένα σε ένα

πιάτο και έρθετε πίσω τρεις ημέρες αργότερα , θα έχετε περίπου 300 περισσότερα νέα και ένα

παλιό . Και αν περιμένετε άλλες τρεις μέρες , θα έχετε περίπου εκατό χιλιάδες. Επίσης, τα

σκουλήκια γερνούν . Εκείνο το ένα παλιό σκουλήκι αν το παρατηρήσετε, κινείται πολύ λιγότερο

και είναι γερασμένο . Απλά αν το κοιτάξετε θα καταλάβετε ότι ανήκει σε έναν οίκο ευγηρίας .

Δημ : Γιατί πιστεύετε ότι η επέκταση της μακροζωίας είναι δυνατή μέσω των μεταλλάξεων

μεμονωμένων γονιδίων , σε αντίθεση με την παλιά θεωρία της ανεξέλεγκτης αλλοίωσης ;

Σ.Κ : Λοιπόν , στα σκουλήκια μπορείς να αλλάξεις μόνο τα γονίδια στην τύχη και να δείς αν

μπορείς να βρείς μια μετάλλαξη η οποία κάνει ό, τι θέλεις να κάνει . Υπήρχε ήδη ένα

μεταλλαγμένο σκουλήκι για το οποίο αναφέρθηκε ότι μπορούσε να ζει 50 % περισσότερο από

τα υπόλοιπα. Είχε απομονωθεί από τον Michael Class 10 χρόνια νωρίτερα και το μελετούσε το

εργαστήριο του Tom Johnson [ στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Boulder ] . Νόμιζαν πως

ίσως το μεταλλαγμένο σκουλήκι ζούσε πολύ επειδή δεν τρεφόταν ούτε αναπαραγόταν σωστά.

Εγώ όμως σκέφτηκα ότι υπάρχει μια πραγματική ομάδα συγκεκριμένων γονιδίων για τη

γήρανση και αυτός ήταν ο λόγος . Έτσι ψάξαμε για αυτές τις μεταλλάξεις και , το 1993 ,

35

βρήκαμε το γονίδιο daf - 2 . Ήταν ένα γονίδιο που ελέγχει τη γήρανση. Οι επιστήμονες δεν

πίστευαν ότι ήταν γονίδια εκείνα που έλεγχαν τη διαδικασία της γήρανσης .

Δημ : Ποια είναι η λειτουργία του daf - 2 ;

Σ.Κ : Το Daf - 2

κωδικοποιεί έναν υποδοχέα

ορμόνης. Είναι μια

πρωτεΐνη που επιτρέπει

στους ιστούς να

ανταποκρ ούν σε ορμόνες .

Βρή τις μεταλλάξεις

που μειών τη

δραστηριότητα του

υποδοχέα , που κάνουν τους

ιστού λιγότερο δεκτικούς

στην ορμόνη . Το

αποτέλεσμά μας μάς έδειξε

ότι η κανονική λειτουργία των ορμονών αυτών ήταν να επιταχύνουν τη γήρανση . Το Daf - 2

ήταν το γονίδιο «θεριστική μηχανή» μέσα στα σκουλήκια . Τα ίδια τα είδη των ορμονών

βρίσκονται σε όλα τα ζώα . Στους ανθρώπους, είναι η ινσουλίνη και μια ορμόνη που ονομάζεται

IGF- 1 , που μοιάζει με ινσουλίνη . Βρήκαμε επίσης ότι για να ζήσουν τόσο πολύ αυτά τα

σκουλήκια , θα πρέπει να έχουν ένα

ιθ

καμε

ουν

ς

άλλο γονίδιο , το γονίδιο daf - 16 .

Αυτό δεν είναι «θεριστική μηχανή» , είναι η πηγή του γονιδίου της νεότητας. Προωθεί τη

νεανικότητα! Αυτά τα σκουλήκια που ζουν τόσο δεν φαίνονται χρονολογικά γερασμένα .Είναι

σαν να βλέπεις κάποιον που είναι 90 και νομίζεις ότι είναι 45 .Είναι γεμάτα ζωή και

κινητικότητα!

36

Ποιος είναι ο σκοπός της ύπαρξης ενός γονιδίου να οριοθετεί τη διάρκεια ζωής ενός οργανισμού

;

Σ.Κ : Υπάρχουν πολλές διαφορετικές στρατηγικές που ένα ζώο μπορεί να χρησιμοποιήσει για να

επιβιώσει. Αυτό που κάνει ένα σκουλήκι είναι να προσπαθεί να μετατρέψει τα τρόφιμα σε

σκουλήκια όσο το δυνατόν συντομότερα . Σε τρεις ημέρες ένα σκουλήκι παράγει 300

απογόνους. Γιατί, λοιπόν, να θυσιάσεις τους πόρους σου για την ανάπτυξη , αν μπορείς να

δημιουργήσεις ένα ολοκαίνουργιο

σκουλήκι σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα;

Από την άλλη πλευρά , οι άνθρωποι

ελέγχουν τους φυσικούς πόρους. Το

κάνουμε αυτό με έναν τρόπο που

περιλαμβάνει εξυπνάδα και κοινωνικές

αλληλεπιδράσεις . Έτσι, η στρατηγική μας

για την επιτυχία θα εξυπηρετούταν

καλύτερα από μια μεγαλύτερη διάρκεια

ζωής. Έτσι , στα 25 χρόνια τους οι άντρες

θα μπορούσαν να έχουν αποκτήσει ήδη

παιδιά. Αλλά πόσοι 25 ετών διευθύνουν εταιρείες ή χώρες; Πολύ λίγοι . Σε γενικές γραμμές , οι

ηλικιωμένοι , στα πενήντα , εξήντα , και εβδομήντα τους εξουσιάζουν περισσότερες χώρες και

είναι διευθύνοντες σύμβουλοι εταιριών . Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν επιχειρηματίες

,αλλά αν οι νέοι ήταν καλύτεροι από κάθε άποψη , δεν θα υπήρχε κανένας λόγος να

αναλαμβάνουν τέτοιες θέσεις οι γηραιότεροι. Είναι γεγονός ότι η διάρκεια ζωής μας,

αντικατοπτρίζει την ιδιαίτερη στρατηγική στη ζωή μας .

Δημ : Ποιό είναι το πιο σημαντικό εύρημα σας ;

Σ.Κ : Ότι η γήρανση ρυθμίζεται από ορμόνες. Ότι λειτουργεί με τη βοήθεια του ενδοκρινικύ

συστήματος και ότι το ενδοκρινικό σύστημα εξελίχθηκε νωρίς. Ότι υπάρχει ένας καθολικός

ορμονικός έλεγχος για τη γήρανση .

Δημ : Αν η γήρανση ρυθμίζεται και δεν είναι ένα δεδομένο , ποιες είναι οι συνέπειες της νόσου ;

37

Σ.Κ : Αυτό σημαίνει ότι με την αναβολή της γήρανσης μπορούμε να αναβάλουμε τις ασθένειες

που προκαλούνται λόγω αυτής . Αυτό σημαίνει επίσης ότι με τη μελέτη της γήρανσης ,

μπορούμε να ανακαλύψουμε νέα μόρια που παίζουν ένα ρόλο στις ασθένειες . Η ηλικία είναι ο

μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για πολλές ασθένειες . Είναι 100 φορές πιθανότερο να

αποκτήσει κάποιος έναν όγκο σε ηλικία 65 ετών από την ηλικία 35 .Υπάρχει τεράστια διαφορά .

Η μελέτη της γήρανσης δίνει ένα εντελώς διαφορετικό νόημα στην προληπτική ιατρική .

Δημ : Είστε μία από τους ιδρυτές της εταιρείας Elixir. Με τι ασχολείστε;

Σ.K : Προσπαθούμε να αναπτύξουμε φάρμακα που μπορούν να μιμούνται μερικά από τα

αποτελέσματα που βλέπουμε σε αυτά τα μακρόβια ζώα . Η ελπίδα είναι ότι αν μπορούμε να

αυξήσουμε τη νεανικότητα , μπορούμε να αναβάλουμε τις ηλικιακές ασθένειες.

38

B.ΕΙΔΙΚΟ ΘΕΜΑ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ

Στο ειδικό θέμα θα αναφερθώ αναλυτικά στις διαταραχές πρόσληψης τροφής.Οι διαταραχές

πρόσληψης τροφής είναι ψυχικά νοσήματα που περιλαμβάνουν κυρίως τη ψυχογενή ανορεξία

και τη ψυχογενή βουλιμία. Η συχνότητα αυτών των διαταραχών αυξάνεται με την πάροδο του

χρόνου, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Οι διαταραχές αυτές συνήθως εμφανίζονται νωρίς στη ζωή του ατόμου κυρίως κατά την

εφηβεία, αλλά μπορούν να αρχίσουν και κατά την πρώιμη ενήλικη ζωή. Παρατηρούνται

συχνότερα σε κορίτσια, αλλά μπορεί να παρουσιασθούν και στους άνδρες.Η ψυχογενής

ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία ανήκουν στο πλαίσιο των διατροφικών διαταραχών όπου

και στις δύο περιπτώσεις το άτομο εκδηλώνει υπερβολική ενασχόληση με το βάρος του και

έντονο φόβο μην παχύνει, συχνά αξιολογώντας τον εαυτό του και την αξία του, βάση της

εικόνας του σώματος του. Ενώ οι δύο αυτές παθήσεις έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά και

κριτήρια που τις ξεχωρίζουν, θα μπορούσαμε να πούμε οτιαποτελούν τους δύο πόλους ενός

κοινού φάσματος και συχνά συναντούμε περιπτώσεις ανθρώπων που μεταπηδούν μετά απο μια

περίοδο ανορεξίας σε ψυχογενή βουλιμία και σε κάποιες περιπτώσεις (λιγότερο συχνά)

συμβαίνει το αντίθετο.

39

B.1.ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Παχυσαρκία είναι κλινική κατάσταση στην οποία η υπερβολική αποθήκευση λίπους μπορεί να

έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία του ατόμου. Σύμφωνα με το ΔΜΣ ως παχύσαρκοι

χαρακτηρίζονται τα άτομα με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 30. Κατά μέσο όρο, οι παχύσαρκοι

άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη δαπάνη ενέργειας από λεπτότερους, λόγω της ενέργειας που

απαιτείται για να διατηρηθεί μια αυξημένη μάζα σώματος

Τα αίτια της παχυσαρκίας

Η υπερβολική συσσώρευση σωματικού λίπους συμβαίνει όταν οι άνθρωποι λαμβάνουν

περισσότερη ενέργεια μέσω της διατροφής τους από αυτή που καταναλώνουν. Δεν είναι πλήρως

αποσαφηνισμένο εάν τα αίτια είναι περιβαλλοντικά, γενετικά, συμπεριφορικά,

κοινωνικοοικομικά ή μεταβολικά. Το πιθανότερο είναι η παχυσαρκία να οφείλεται σε

αλληλεπίδραση των διαφόρων παραγόντων. Μάλιστα, μερικοί ειδικοί κάνουν λόγο για πολλά

είδη παχυσαρκίας. Παρακάτω παρατίθενται αναλυτικά τα αίτια της παχυσαρκίας.

α.Υπερφαγία

Μια προφανής αιτία της παχυσαρκίας είναι η υπερφαγία.

Πολύ συχνά στα διατροφικά ιστορικά παχύσαρκων ατόμων

αναφέρεται ότι η ενεργειακή πρόσληψη θερμίδων δεν είναι

μεγαλύτερη από αυτή των υπολοίπων ανθρώπων.

Στα ιστορικά παχύσαρκων ασθενών πολύ συχνά

αναφέρεται ότι χάνουν δύσκολα βάρος ακόμα και μετά από

εφαρμογή υποθερμιδικών διαιτολογίων. Οι ερευνητές

υποστηρίζουν ότι τα άτομα αυτά δεν έχουν πλήρη συνείδηση της πραγματικής διατροφικής

διάστασης των επιλογών τους, δηλαδή τρώνε περισσότερο και γυμνάζονται λιγότερο από όσο

νομίζουν. Επιπλέον τα άτομα αυτά τείνουν να πιστεύουν ότι το πρόβλημα τους οφείλεται σε

γενετικούς και μεταβολικούς λόγους παρά στην υπερφαγία τους. Οι κλινικοί διαιτολόγοι λένε

ότι αυτή η συμπεριφορά εμποδίζει τα παχύσαρκα άτομα να αναγνωρίσουν το πρόβλημά τους και

να αναλάβουν ευθύνη για τη διατροφική τους συμπεριφορά.

40

Για να διαπιστωθεί η ορθότητα από τα λεγόμενα των παχύσαρκων ατόμων έγιναν μελέτες στις

οποίες μετρήθηκε ο βασικός μεταβολισμός των ατόμων αυτών. Τα συμπεράσματα ήταν ότι δεν

υπήρχε πρόβλημα χαμηλού μεταβολισμού στα παχύσαρκα άτομα. Τέτοια ευρήματα οδήγησαν

τους ειδικούς να πιστεύουν ότι τα παχύσαρκα άτομα απλά τρώνε περισσότερο και αθλούνται

λιγότερο από τα μη παχύσαρκα άτομα.

β.Κληρονομικότητα

Η γενετική προδιάθεση κατέχει σημαντικό ρόλο στη

σύσταση του βάρους και το καθορισμό του

σώματος. Τα παιδιά παχύσαρκων γονέων έχουν

πιθανότητα 80% να είναι παχύσαρκα, ενώ το

ποσοστό πέφτει στο 10% όταν κανένας γονέας δεν

είναι παχύσαρκος. Από μελέτες που έγιναν με

υιοθετημένα παιδιά διαπιστώθηκε ότι ενώ οι βιολογικοί γονείς με τα φυσιολογικά τους παιδιά

τείνουν να έχουν το ίδιο βάρος αυτό δε συμβαίνει και με τα υιοθετημένα παιδιά.

Αυτό πιθανότατα συμβαίνει διότι η διατροφική και ορμονική κατάσταση κατά τη διάρκεια της

εγκυμοσύνης αλληλεπιδρά με μη αναστρέψιμο τρόπο στην ανάπτυξη οργάνων του εμβρύου που

σχετίζονται με τον έλεγχο της διατροφικής πρόσληψης και του μεταβολισμού. Πιο

συγκεκριμένα επηρεάζονται οι υποθαλαμικές λειτουργίες που είναι υπεύθυνες για τη διατροφική

συμπεριφορά και τη ρύθμιση της ενεργειακής

κατανάλωσης.

Είναι γεγονός ότι ορισμένα άτομα έχουν γενετική

προδιάθεση και την τάση να παίρνουν περισσότερο

βάρος από τους άλλους ανθρώπους καταναλώνοντας

τις ίδιες θερμίδες. Μελέτες που έγιναν σε ομοζυγοτικά

δίδυμα έδειξαν ότι όταν κατανάλωναν επιπλέον 1000

θερμίδες ανά ημέρα έπαιρναν επιπλέον 4 κιλά, ενώ άλλα πήραν μέχρι 13 κιλά. Ανάμεσα σε κάθε

ζευγάρι διδύμων η αύξηση του βάρους και του σωματικού λίπους ήταν παρεμφερής.

Η κληρονομικότητα επιπλέον μπορεί να επηρεάσει και τον τρόπο με τον οποίο το σώμα ξοδεύει

την προσλαμβανόμενη ενεργεία. Οι διαφορές στον μεταβολισμό μεταξύ των ανθρώπων είναι

41

μεγαλύτερες από ότι μπορεί να εξηγηθεί από το φύλο, την ηλικία και τη σωματική κατάσταση.

Αυτό σημαίνει ότι τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο.

Πρόσφατα οι ερευνητές ανακάλυψαν ένα γονίδιο που ονομάζεται, το γονίδιο της παχυσαρκίας.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι όταν το γονίδιο είναι ενεργό, δίνει σήμα στον οργανισμό να

σταματήσει να καταναλώνει ενέργεια. Το γονίδιο αυτό είναι υπεύθυνο για τη σύνθεση μιας

ορμόνης, τη λεπτίνη. Αυτή ρυθμίζει την όρεξη. Ο ακριβής ρόλος της λεπτίνης δεν έχει

διευκρινιστεί αλλά υπάρχουν ελπίδες στο μέλλον με τη βοήθεια της λεπτίνης να γίνει

κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο το σώμα μας διατηρεί το βάρος του.

γ.Φυσική Δραστηριότητα

Σε ορισμένες περιπτώσεις η παχυσαρκία δεν οφείλεται στην αυξημένη πρόσληψη θερμίδων

αλλά στη μειωμένη δραστηριότητα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η περαιτέρω μείωση της

διατροφικής πρόσληψης μπορεί

να θέσει σε κίνδυνο την υγεία

και για αυτό συστήνεται η

αύξηση της φυσικής

δραστηριότητας.

Διάφοροι λόγοι έχουν οδηγήσει

μεγάλη μερίδα του πληθυσμού

να ζει καθιστικό βίο με

κυριότερους λόγους την

παρακολούθηση τηλεόρασης ή

τη χρήση ηλεκτρονικών

υπολογιστών. Η παρακολούθηση της τηλεόρασης συνδέεται άμεσα και με την κατανάλωση

παχυντικών σνακ, όπως είναι τα τσιπς, οι σοκολάτες και οι ξηροί καρποί. ¨Έχει βρεθεί ότι τα

παιδιά που παρακολουθούν περισσότερη τηλεόραση έχουν πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκα

και πιο συγκεκριμένα η παχυσαρκία αυξάνεται σε ποσοστό κατά 2% ανά ώρα παρακολούθησης

τηλεόρασης. Επιπλέον και η έλλειψη χρόνου έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της φυσικής

δραστηριότητας.

42

δ.Ανάπτυξη λιπωδών κυττάρων

Κατά τη διάρκεια αύξησης του βάρους αρχικά τα λιπώδη κύτταρα αυξάνουν το μέγεθός τους.

Όταν φθάσουν στο μέγιστο μέγεθος μπορούν να διαιρεθούν. Κατά την αντίθετη διαδικασία,

δηλαδή κατά τη μείωση του βάρους σώματος τα λιπώδη κύτταρα μειώνουν το μέγεθός τους

αλλά δε μειώνουν τον αριθμό τους. Έτσι αν κάποιος πάρει βάρος μια φορά αποκτά μεγαλύτερο

αριθμό λιποκυττάρων τα οποία μετά δεν μειώνονται. Για αυτό το λόγο η πρόληψη της

παχυσαρκίας είναι μείζονος σημασίας κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης όπου τα σωματικά

κύτταρα αυξάνονται με ταχύτατο ρυθμό.

5. Μεταβολισμός λιπώδους ιστού

Ο μεταβολισμός του λιπώδους ιστού επηρεάζεται από ένα ένζυμο που ονομάζεται

λιποπρωτεινική λιπάση (LPL). Το ένζυμο αυτό προωθεί την αποθήκευση του λίπους τόσο στα

λιπώδη όσο και στα μυικά κύτταρα. Τα άτομα με αυξημένη δραστικότητα αυτού του ενζύμου

έχουν την τάση να αποθηκεύουν περισσότερο λίπος Συμπερασματικά λοιπόν προκύπτει ότι

ακόμα και η μέτρια κατανάλωση ενέργειας μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στο λιπώδη ιστό

των παχύσαρκων ατόμων με αυξημένη δραστικότητα LPL Η δραστικότητα αυτού εν μέρει

επηρεάζεται από ορμόνες σχετιζόμενες με το φύλο, όπως είναι η τεστοστερόνη για τους άνδρες

και τα οιστρογόνα για τις γυναίκες. Η δραστικότητα του ενζύμου μπορεί να εξηγήσει γιατί

κάποιος μπορεί να επανακτήσει τόσο εύκολα το βάρος που χάνει. Όταν χάσει κάποιος βάρος η

δραστικότητα του ενζύμου αυτού αυξάνει οπότε και πάλι το λίπος αποθηκεύεται.

ε.Άγχος

Η παχυσαρκία χαρακτηρίζεται από χρόνια

ενεργοποίηση φλεγμονωδών διαδικασιών στους

περιφερικούς ιστούς. Η φλεγμονή όμως απαντάται και

στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα όπου επηρεάζει τη

δραστηριότητα του υποθαλάμου με αποτέλεσμα να

δημιουργείται αντίσταση στη λεπτίνη. Αυτή λοιπόν

μπορεί να παράγεται αλλά δεν αναγνωρίζεται και άρα δε μπορεί να συμβάλει στον έλεγχο της

όρεξης. Μέσω αυτού του μηχανισμού πιθανολογείται ότι το άγχος επηρεάζει το βάρος.

43

στ. Ώρες ύπνου

Έχει βρεθεί ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ

λίγων ωρών ύπνου και του αυξημένου δείκτη

μάζας σώματος σε παιδιά και ενήλικες. Παρόλα

αυτά δεν είναι γνωστό εάν η μικρή διάρκεια

ύπνου σε μικρές ηλικίες έχει μακροπρόθεσμες

συνέπειες. Σε μια έρευνα που έγινε στη Νέα

Ζηλανδία βρέθηκε ότι η έλλειψη ύπνου αυξάνει

μακροπρόθεσμα το κίνδυνο της παχυσαρκίας. Η

εξασφάλιση επαρκών ωρών ύπνου στα παιδιά

επομένως αποτελεί σημαντική στρατηγική για

τη πρόσληψη της παχυσαρκίας.

ζ.Θεωρία ομοιόστασης

Σύμφωνα με τη θεωρία της ομοιόστασης, πολλές εσωτερικές βιοχημικές μεταβλητές όπως είναι

η γλυκόζη αίματος, το PH αίματος και η θερμοκρασία του σώματος παραμένουν σχεδόν

σταθερές κάτω από ποικίλες συνθήκες, Ο υποθάλαμος και άλλα ρυθμιστικά κέντρα συνεχώς

ελέγχουν αυτές τις μεταβλητές ώστε να διατηρείται η ομοιόσταση. Η σταθερότητα τέτοιων

πολύπλοκων συστημάτων ενδέχεται να εξαρτάται από ειδικούς ρυθμιστές.

Οι ερευνητές εικάζουν ότι κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με το βάρος. Το σώμα μας στέλνει

ειδικά σήματα στα πολύπλοκα αυτά συστήματα ώστε να κινούνται προς την κατεύθυνση

διατήρησης του βάρους. Πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι το σώμα προσαρμόζει το

μεταβολισμό του στις αυξομειώσεις του βάρους με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να γυρίσει στο

αρχικό βάρος. Για παράδειγμα οι ενεργειακές ανάγκες αυξάνονται όταν παίρνει κανείς βάρος και

μειώνονται όταν χάνει βάρος.

44

Η παχυσαρκία ως σύγχρονο πρόβλημα

Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια νόσος που σχετίζεται με γενετικούς και περιβαλλοντικούς

παράγοντες, αλλά κυρίως με το σύγχρονο τρόπο ζωής. Είναι η λεγόμενη «νόσος της αφθονίας»

και οι επιπτώσεις της αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς στον δυτικό κόσμο τις τελευταίες δεκαετίες.

Ένα άτομο θεωρείται παχύσαρκο όταν ξεπεράσει

κατά 20% ή περισσότερο το βάρος που

αντιστοιχεί στο φύλο και την ηλικία του. Στη

χώρα μας, σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής

Χειρουργικής Εταιρείας της Παχυσαρκίας, στη

χώρα μας η συχνότητα της είναι 26,0% για τους

άνδρες και 18,2% για τις γυναίκες, ενώ για τα

ελληνόπουλα τα ποσοστά αγγίζουν το 6 - 8,5%. Η

παχυσαρκία και ιδιαίτερα οι ακραίες μορφές της

(νοσογόνος παχυσαρκία), δημιουργούν τόσα προβλήματα υγείας, ώστε μπορούν άνετα να

χαρακτηριστούν ως ένας από τους χειρότερους παράγοντες νοσηρότητας. Υπολογίζεται ότι τα

συνδεόμενα με την παχυσαρκία νοσήματα αποτελούν τη δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου μετά

το κάπνισμα. Μάλιστα, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πρόληψη και θεραπεία της

παχυσαρκίας κατέχει σήμερα μια από τις σπουδαιότερες θέσεις ενδιαφέροντος των υπηρεσιών

δημόσιας υγείας.

Όπως προαναφέραμε, ο σύγχρονος τρόπος ζωής, οι περιβαλλοντικές συνθήκες, και η γενετική

προδιάθεση είναι οι βασικοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην παχυσαρκία. Αντίθετα,

η πρόληψη είναι ο καλύτερος «σύμμαχος» στο πρόβλημα της παχυσαρκίας. Η αύξηση της

φυσικής δραστηριότητας, η τακτική παρακολούθηση του βάρους και η εφαρμογή των κανόνων

υγιεινής διατροφής αποτελούν απλά, αλλά εξαιρετικά σημαντικά συστατικά της συνταγής του

«ευ ζην».

45

Σοκαριστικό: Μέσα σε 30 χρόνια, τετραπλασιάστηκαν οι παχύσαρκοι στον αναπτυσσόμενο

κόσμο

Ισως είναι μια από τις πλέον ηχηρές αντιθέσεις ανάμεσα στον αναπτυσσόμενο κόσμο και στον

Τρίτο κόσμο. Από τη μια πλευρά η ευμάρεια με όλες τις θετικές και αρνητικές συνέπειές της και

από την άλλη η εγκληματική ανέχεια.Τη στιγμή που στις χώρες της Αφρικής εξακολουθούν να

πεθαίνουν άνθρωποι λόγω της ασιτίας, ο αριθμός των υπέρβαρων και παχύσαρκων ενηλίκων

στον αναπτυσσόμενο κόσμο έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί από το 1980 κι ανέρχεται σε περίπου

ένα δισεκατομμύριο.

Αυτό αναφέρει το ινστιτούτο Overseas Development Institute (ODI), σε μια έκθεσή της |(με

τίτλο «Η Διατροφή του Μέλλοντος) που δημοσιεύει η ιστοσελίδα του BBC. Ετσι, ένας στους

τρεις ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο είναι υπέρβαρος, ενώ συγκεκριμένα στη Βρετανία, το

64% των ενηλίκων είναι είτε υπέρβαροι είτε παχύσαρκοι.Η έκθεση προβλέπει «τεράστια

αύξηση» στα εμφράγματα, τα εγκεφαλικά και τον διαβήτη.Σε παγκόσμιο επίπεδο, το ποσοστό

των ενηλίκων που είναι είτε υπέρβαροι είτε παχύσαρκοι -δηλαδή που έχουν δείκτη μάζας

σώματος (ΔΜΣ) μεγαλύτερο του 25 - αυξήθηκε από 23% σε 34% από το 1980 ως το 2008.Είναι

χαρακτηριστικό ότι τα περισσότερα κρούσματα της αύξησης παρατηρήθηκαν στον

αναπτυσσόμενο κόσμο, ειδικά σε χώρες με αυξανόμενα εισοδήματα όπως η Αίγυπτος και το

Μεξικό. Το φαινόμενο οφείλεται στις αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και σε μία μετάβαση

από την κατανάλωση δημητριακών και σιτηρών στην κατανάλωση περισσότερο λιπαρών

τροφών, σακχάρων, ελαίων και προϊόντων ζωικής προέλευσης.

Συνολικά 904 εκατομμύρια άνθρωποι σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου θεωρούνται

σήμερα υπέρβαροι ή παχύσαρκοι με δείκτη μάζας σώματος 25 και άνω, ενώ ο αριθμός αυτός το

1980 ήταν 250 εκατομμύρια.

Στις χώρες υψηλού εισοδήματος ο αριθμός είναι 557 εκατομμύρια. Στη διάρκεια της ίδιας

περιόδου, ο παγκόσμιος πληθυσμός σχεδόν διπλασιάστηκε.Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ο

υποσιτισμός εξακολουθεί να θεωρείται πρόβλημα για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων στον

αναπτυσσόμενο κόσμο κι ειδικά για τα παιδιά. Χρησιμοποιώντας στοιχεία που δημοσιεύτηκαν

τον περασμένο χρόνο στην επιθεώρηση Population Health Metrics οι ερευνητές εξέτασαν την

46

αλλαγή στον αριθμό των υπέρβαρων και παχύσαρκων ανά περιοχές του κόσμου και ανά

χώρα.Στις χώρες της Βόρειας Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Λατινικής Αμερικής

σημειώθηκε μεγάλη αύξηση του ποσοστού της παχυσαρκίας στο βαθμό που εξομοιώθηκαν με

την Ευρώπη, δηλαδή ποσοστό περίπου 58%.Ενώ η Βόρεια Αμερική εξακολουθεί να διαθέτει το

υψηλότερο ποσοστό παχύσαρκων ενηλίκων (70%), περιοχές όπως η Αυστραλασία και η νότια

Λατινική Αμερική δεν απέχουν πολύ με 63%.

Η μεγαλύτερη αύξηση του αριθμού των παχύσαρκων σημειώθηκε στη νοτιοανατολική Ασία,

όπου το ποσοστό τριπλασιάστηκε και κυμαίνεται από 7% ως 22%.

Ένας από τους συγγραφείς της έκθεσης, ο Στιβ Γουίγκινς, δήλωσε ότι πιθανόν να υπάρχουν

πολλοί λόγοι στους οποίους οφείλεται το φαινόμενο.«Ατομα με υψηλότερα εισοδήματα έχουν τη

δυνατότητα επιλογής του είδους διατροφής που επιθυμούν. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, η

αυξανόμενη διαθεσιμότητα των επεξεργασμένων τροφίμων, η διαφήμιση, η επιρροή των μέσων

ενημέρωσης...όλα αυτά οδήγησαν σε διατροφικές αλλαγές»

.Όπως εξηγεί ο ίδιος, αυτό παρατηρείται περισσότερο στις αναδυόμενες οικονομίες σε μία

μεγάλη μεσαία τάξη με αυξανόμενα εισοδήματα που κατοικεί στα αστικά κέντρα και δεν

γυμνάζεται επαρκώς.Το αποτέλεσμα, λέει, είναι «μία έκρηξη των κρουσμάτων παχύσαρκων και

υπέρβαρων τα τελευταία 30 χρόνια» που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές υγείας.Αυτό

οφείλεται στο ότι η κατανάλωση λιπαρών τροφίμων, αλατιού και ζάχαρης, που έχει αυξηθεί

παγκοσμίως σύμφωνα με τα Ηνωμένα Εθνη, είναι σημαντικός παράγοντας εμφάνισης

καρδιαγγειακής νόσου, διαβήτη και ορισμένων μορφών καρκίνου.

Για την καταπολέμηση της αύξησης των κρουσμάτων παχυσαρκίας, ο Γουίγκινς προτείνει τη

λήψη περισσότερο στοχευμένων μέτρων από τις κυβερνήσεις, ανάλογων με εκείνα που έχουν

ληφθεί κατά του καπνίσματος από τις ανεπτυγμένες χώρες.

47

Αντιμετώπιση της παχυσαρκίας με προσαρμοσμένο πρόγραμμα

Τα οφέλη από την απώλεια βάρους είναι πολλά :

Υπέρταση: Μείωση της αρτηριακής πίεσης και

της δόσης φαρμάκων.

Καρδιαγγειακός κίνδυνος: Μειώνεται ο

κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου

Διαβήτης: Βελτίωση της γλυκαιμικής

καμπύλης

Υπνοαπνοϊκό σύνδρομο και ροχαλητό: Βελτίωση ή ίαση στο 85% των περιπτώσεων.

Ακράτεια ούρων: Βελτίωση ή ίαση στο 90% των περιπτώσεων μέσα σε 2-3 μήνες.

Οστεοαρθρίτιδα: Βελτίωση στη σπονδυλική στήλη και στα γόνατα.

Γονιμότητα: Αύξηση της γονιμότητας, μείωση κινδύνων εγκυμοσύνης και τοκετού.

Ευεξία, ψυχική υγεία: Βελτίωση της αυτοεκτίμησης, της κοινωνικότητας και της

καθημερινής λειτουργικότητας.

Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της παχυσαρκίας είναι μέσω προσωποποιημένης δίαιτας

(προγράμματος διατροφής) και υπό την παρακολούθηση ειδικού team που απαρτίζεται από

γιατρό, διαιτολόγο και ψυχολόγο. Ο σκοπός πρέπει να είναι όχι κάποιος απλά να μειώσει το

βάρος του, αλλά, κυρίως, να εκπαιδευτεί στη σωστή διατροφή.Για την εκτίμηση της κατάστασης

του ασθενή και την αντιμετώπισή της, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη:

Οι διατροφικές προτιμήσεις του ασθενή

Οι καθημερινές του δραστηριότητες

Το ψυχολογικό του προφίλ

Το διατροφικό του ιστορικό

Το ιατρικό του ιστορικό

Τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων (μεταβολικός έλεγχος)

Τα δεδομένα της κλινικής εξέτασης

Τα σωματομετρικά του μεγέθη (ΔΜΣ)

Τα αποτελέσματα της λιπομέτρησης.

48

Με βάση τα παραπάνω, καθορίζεται διατροφικό πρόγραμμα που βασίζεται όχι μόνο στον αριθμό

των θερμίδων, αλλά και στη σωστή αναλογία των θρεπτικών συστατικών.

Μετά το τέλος του προγράμματος απώλειας

βάρους και την επίτευξη του επιθυμητού στόχου,

ακολουθεί η συντήρηση που είναι το δεύτερο

και σημαντικότερο μέρος της απώλειας βάρους.

Ο ασθενής θα πρέπει καταστεί γνώστης των

μυστικών της σωστής διατροφής, ώστε μετά την

ολοκλήρωση της προσπάθειάς του, να διατηρήσει

το σωματικό του βάρος μόνιμα και να ζήσει

όμορφος και υγιής.

49

Πέντε (5) από τους πιο παχύσαρκους ανθρώπους της ιστορίας

Carol Yager (μέγιστο βάρος 727 κιλά)

Το μέγιστο βάρος της έφθασε μέχρι τα 727 κιλά. Ήταν

επίσης διάσημη για την μεγαλύτερη απώλεια βάρους με

φυσικά μέσα. Η Carol Yager έχασε 235 κιλά σε ακριβώς

τρεις μήνες. Το δέρμα της όμως έπαθε μια

βακτηριακή μόλυνση και εισήχθη στο ιατρικό κέντρο

Hurley, όπου και παρέμεινε μέχρι το θάνατό της. Η Carol

Yager ήταν ανίκανη να σταθεί ή να περπατήσει λόγω του ότι οι μύες της δεν ήταν αρκετά

ισχυροί. Πέθανε σε ηλικία 34 ετών. Οι κύριες αιτίες του θανάτου της ήταν η νεφρική

ανεπάρκεια, αλλά και η υπολειτουργεία των υπόλοιπων οργάνων.

Jon Brower Minnoch (μέγιστο βάρος 635 κιλά)

Ο Minnoch, ήταν παχύσαρκος από

την παιδική ηλικία του. Στην ηλικία

των 12, το βάρος του ήταν 132 κιλά.

Παντρεύτηκε με την Jeannette,

μια γυναίκα με φυσιολογικό βάρος

και απέκτησε δύο γιους. Εισήχθη

σε νοσοκομείο για 16 μήνες όπου

έχασε 419 κιλά, αλλά μετά από

αυτό, διπλασίασε το βάρος του.

Αυτή ήταν και η καλύτερη βελτίωση

που είχε ποτέ, έως το θάνατο

του στις 10 Σεπτεμβρίου 1983, σε

ηλικία 42 ετών.

50

Manuel Uribe (μέγιστο βάρος 597 κιλά)

Ο Manuel Uribe περνά τα τελευταία 9

χρόνια σε ένα κρεββάτι, από το 2001 ως

το 2009. Έκανε ακόμα και τον γάμο του

στο κρεβάτι, με την Claudia στις 26

Οκτωβρίου 2008. Στο γάμο του, είπε ότι

"είμαι απόδειξη ότι μπορείτε να βρείτε

την αγάπη κάτω από οποιεσδήποτε

περιστάσεις. Είναι όλα θέμα πίστης. Έχω

μια σύζυγο και θα φτιάξω μια νέα

οικογένεια και θα ζήσω μια ευτυχισμένη

ζωή".

Walter Hudson (μέγιστο βάρος 544 κιλά)

Γεννήθηκε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης και τον

ανακάλυψαν τυχαία όταν παγιδεύτηκε στην πόρτα του

δωματίου του. Χρειάστηκε μια ομάδα πυροσβεστών για

να σπάσουν τον τοίχο, ώστε να τον βγάλουν

έξω. "Αγαπάω το φαγητό. Είναι μια μοναδική απόλαυση

για μένα". Αυτά ήταν τα λόγια που είπε στους

πυροσβέστες. Αν και ανήγγειλε ότι είχε προγραμματίσει

τον γάμο του δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το όνειρο

του, αφού πέθανε λίγες εβδομάδες αργότερα.

Rosalie Bradford (μέγιστο βάρος 544 κιλά)

Η Rosalie ήταν παχύσαρκη από την παιδική της ηλικία. Στα 14 της, το βάρος της ήταν 92 κιλά

και στα 15 είχε φτάσει τα 140. Μετά από το γάμο της, ξόδευε συνήθως το χρόνο της στο σπίτι,

παίρνοντας όλο και περισσότερο βάρος. Ένιωθε πολύ άσχημα για την κατάσταση της και

51

προσπάθησε να αυτοκτονήσει χρησιμοποιώντας παυσίπονα. Το βάρος της τελικά κατάφερε να

το μειώσει στα 136 κιλά. Πέθανε στις 29 Νοεμβρίου του 2006 σε ηλικία 63 ετών.

B.2.ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Στην Ψυχογενή Ανορεξία το βάρος του ατόμου είναι ιδιαίτερα

χαμηλό.Κύριο χαρακτηριστικό της νόσου είναι η μείωση της

προσλαμβανόμενης τροφής. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα

αυτής της διαταραχής πρόσληψης τροφής είναι:

(α) ένας έντονος και παράλογος φόβος σε σχέση με το ποσοστό

λίπους του σώματος και της απόκτησης βάρους.

(β) μια έντονη αφοσίωση στη διαρκή απώλεια βάρους.

(γ) μια εσφαλμένη εκτίμηση του βάρους και της μορφής του

σώματος ως το σημείο που το άτομο να αισθανθεί ή να δει "το λίπος" του ακόμα κι όταν το

σώμα του είναι αποστεωμένο.

52

Αυτά τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά συμβάλλουν στη δραστική απώλεια βάρους και στην

άρνηση του ατόμου να διατηρήσει ένα φυσιολογικό βάρος για το ύψος και την ηλικία του. Ότι

έχει να κάνει με τρόφιμα, θερμίδες, βάρος και διαχείριση βάρους εξουσιάζουν τη ζωή του

ατόμου. Αν κάποιος σχολιάσει ή προσπαθήσει να αλλάξει τον τρόπο ζωής αυτών που πάσχουν

από ψυχογενή ανορεξία διεγείρει τους αμυντικούς τους μηχανισμούς.

Το άτομο αρνείται να διατηρήσει το κανονικό βάρος του σώματος του σύμφωνα με την ηλικία

και το ύψος του. Ζυγίζει 85% ή λιγότερο από

ότι αναμένεται για την ηλικία και το ύψος του.

Τρομοκρατείται όταν σκέφτεται πως μπορεί να

παχύνει. Αρνείται να δεχτεί τους κίνδυνους

που συνεπάγεται το ιδιαίτερα χαμηλό του

βάρος. Ακόμα κι όταν είναι εμφανώς

αποστεωμένο, τρομάζει στην ιδέα του να πάρει

βάρος. Έχει το αίσθημα του πάχους ακόμα και

όταν είναι πολύ λεπτό. Στις γυναίκες παρατηρείται αμηνόρροια και πιο συγκεκριμένα απουσία

τουλάχιστον 3 διαδοχικών κύκλων. Τα νέα κορίτσια δεν αρχίζουν να έχουν έμμηνη ρύση στην

κατάλληλη ηλικία και παρουσιάζουν μειωμένη ερωτική διάθεση.. Συνήθως παρατηρείται

υποθρεψία και διαταραχές της λειτουργίας του οργανισμού.

Εκτός από τα ανωτέρω, η νευρική ανορεξία περιλαμβάνει συχνά κατάθλιψη, οξυθυμία,

απόσυρση, και ιδιαίτερες συμπεριφορές όπως καταναγκαστικά τελετουργικά, παράξενες

συνήθειες κατανάλωσης, και διαίρεση των τροφίμων σε "καλές/ασφαλείς" και σε

"κακές/επικίνδυνες".

ΤΥΠΟΙ ΑΝΟΡΕΞΙΑΣ

Η Ψυχογενής ανορεξία εκδηλώνεται με δύο διαφορετικούς τύπους:

Ανορεξία στερητικού τύπου (restrictingtype):

53

Ο στερητικός τύπος της ανορεξίας χαρακτηρίζεται από μια παρατεταμένη και αυστηρή αποχή

από το φαγητό. Οι ασθενείς με ανορεξία στερητικού τύπου συνήθως χαρακτηρίζονται από

περισσότερη εσωστρέφεια κι αρνούνται να παραδεχτούν πως νιώθουν πείνα και άγχος.

Ανορεξία υπερκαταναλωτικού τύπου (bingeeating/purgingtype):

Ο υπερκαταναλωτικός τύπος της ανορεξίας

χαρακτηρίζεται από σποραδικά επεισόδια υπερφαγίας

που ακολουθούνται από τεχνητή πρόκληση εμετού. Οι

ασθενείς με ανορεξία υπερκαταναλωτικού τύπου

χαρακτηρίζονται από εξωστρέφεια, αναφέρουν

συχνότερα άγχος, κατάθλιψη κι ενοχές, παραδέχονται

πως έχουν έντονη όρεξη και τείνουν να είναι

μεγαλύτερης ηλικίας σε σχέση με τους ασθενείς με

ανορεξία στερητικού τύπου.

ΑΙΤΙΑ

Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει μια αλματώδη αύξηση των διαταραχών διατροφής. Το

ποσοστό της νευρικής ανορεξίας κυμαίνεται από 0,4

σε 0,7% και κυρίως εκδηλώνεται σε γυναίκες

ηλικίας 15-19 ετών.Είναι η μοναδική ψυχιατρική

διαταραχή που μπορεί να οδηγήσει απ' ευθείας στο

θάνατο με ποσοστό θνησιμότητας γύρω στο 10%

σύμφωνα με τα στοιχεία της Αμερικάνικης

Ψυχιατρικής Εταιρίας. Eνα επίσης ανησυχητικό

εύρημα είναι πως έχουν αρχίσει να αναφέρονται

αυξανόμενα περιστατικά νευρικής ανορεξίας σε

ηλικίες 8-13 ετών, γεγονός που ήδη είχε καταγράφεί

από το 1992 από τους ερευνητές Lask και Bryant-

Waugh.

Τα αίτια της νευρικής ανορεξίας φαίνεται να είναι

54

πολυπαραγοντικά. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κοινωνίας, του τρόπου σκέψης, του

συναισθήματος αλλά και της οικογένειας στην οποία ζουν τα άτομα με ανορεξία έχουν

ενοχοποιηθεί σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό για την εκδήλωση της διαταραχής αυτής. Οι

παράγοντες αυτοί περισσότερο φαίνεται να συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον κι όχι να

αποκλείουν ο ένας τον άλλον.Το είδος της κοινωνίας μέσα στην οποία μεγαλώνει ένα άτομο

φαίνεται να είναι πολύ σημαντικό για το αν θα αναπτύξει κάποια διαταραχή διατροφής ή όχι. Τα

τελευταία είκοσι χρόνια στις δυτικές κοινωνίες, όλο και πιο πολύ προβάλλεται το αδύνατο σώμα

όχι μόνο σαν πρότυπο ομορφιάς αλλά και σαν προϋπόθεση για αυτοεκτίμηση, επιτυχία κι

ευτυχία. Ταυτόχρονα όλο και πιο πολύ αυξάνονται τα ποσοστά των διαταραχών διατροφής. Σε

μη δυτικές κοινωνίες που δεν υπήρχαν αυτά τα δυτικά πρότυπα δεν αναφέρονταν περιστατικά

ανορεξίας.

Με την εισβολή των δυτικών προτύπων ομορφιάς και κομψότητας μέσα από διαφημίσεις,

περιοδικά και σταρ του κινηματογράφου άρχισαν να αναφέρονται όλο και πιο πολλά

περιστατικά ανορεξίας. Ακόμη, τα παιδιά των οικογενειών χωρών της μέσης ανατολής και της

Ασίας που πήγαν στην Αγγλία π.χ. ανέπτυξαν διαταραχές διατροφής με το που ήρθαν σε επαφή

με τις νέες αξίες ενώ στις χώρες τους τα ποσοστά ανορεξίας είναι κοντά στο 0. Ένα άλλο

ενδιαφέρον εύρημα των ερευνών είναι πως οι έγχρωμες γυναίκες της Αμερικής δεν θεωρούν πως

ένα αδύνατο σώμα είναι απαραίτητο για να είναι, επιτυχημένες και ελκυστικές αλλά αντίθετα

πως η ελκυστικότητα εξαρτάται από τη συνολική στάση και προσωπικότητα της γυναίκας. 70%

των έγχρωμων γυναικών δηλώνουν ευχαριστημένες με το σώμα τους ενώ μόλις 11% των

λευκών γυναικών της Αμερικής δηλώνουν το ίδιο.

Η σκέψη των ατόμων με νευρική ανορεξία χαρακτηρίζεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση κι από μια

διαρκή ανάγκη για έλεγχο των καταστάσεων και του εαυτού τους. Όσο πιο πολύ

συνειδητοποιούν ότι είναι δύσκολο να ελέγξουν τις καταστάσεις γύρω τους τόσο πιο πολύ

θέλουν να ελέγξουν το σώμα τους μέσα από τη δίαιτα και την άσκηση. Πέφτουν σε παγίδες του

τύπου «άσπρο-μαύρο» δηλαδή θεωρούν ότι κάποιος είτε θα είναι αδύνατος και όμορφος, είτε

χοντρός και άσχημος χωρίς κανένα ενδιάμεσο στάδιο. Επίσης τείνουν σε μεγάλο βαθμό να

θεωρούν πως η ελκυστικότητα και η ομορφιά κάποιου εξαρτάται αποκλειστικά από το ποσοστό

λίπους που έχει επάνω του.

55

Πέρα από τα παραπάνω στις πιο πολλές περιπτώσεις η

σκέψη των ατόμων με νευρική ανορεξία χαρακτηρίζεται

από τη διαστρέβλωση της εικόνας του σώματός τους. Αυτό

σημαίνει πως όταν κοιτούν τον εαυτό τους στον καθρέφτη

βλέπουν το σώμα τους παχύτερο από ότι είναι στην

πραγματικότητα. Το συναίσθημα των ανορεξικών

χαρακτηρίζεται από στενοχώρια και άγχους και μια

διάγνωση κατάθλιψης συχνά συνοδεύει μια διάγνωση

νευρικής ανορεξίας. Κάποιοι ερευνητές, όπως οι Blouin και

συνεργάτες υποθέτουν πως η νευρική ανορεξία είναι μια

παραλλαγή της κατάθλιψης ενώ άλλοι, π.χ. οι

Vanderlinden, Norre και Vandereycken θεωρούν πως η

κατάθλιψη μπορεί απλά να είναι το αποτέλεσμα της όλης

ζωής και των προβλημάτων του ανορεξικού.

Στον τομέα της οικογένειας, υπάρχει η άποψη πως οι οικογένειες των ατόμων με νευρική

ανορεξία δεν επιτρέπουν στα νεαρά μέλη τους να αποδεχτούν μέσα από την εφηβεία το νέο τους

σώμα και δεν βοηθούνται να αποκτήσουν μια νέα ενήλικη ταυτότητα. Κατά αυτό τον τρόπο οι

έφηβες κοπέλες νιώθουν αμηχανία και δυσκολία να δημιουργήσουν μια νέα ταυτότητα σώματος

και να την περιλάβουν με αυτοεκτίμηση. Έτσι καταφεύγουν σε έναν ασκητικό τρόπο διατροφής

«αρνούμενες να μεγαλώσουν».

Σε όλα τα παραπάνω αν προσθέσουμε και την άποψη πως το φαγητό είναι ένας τρόπος

επικοινωνίας της μητέρας με τα παιδιά της, θέματα διατροφής κι ανάπτυξης μπορεί να

εμπεριέχουν και παιχνίδια εξουσίας στο χώρο της οικογένειας.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

1. Ατομική Ψυχοθεραπεία: Οι περισσότερες μορφές ψυχοθεραπείας δίνουν έμφαση στο χτίσιμο

μιας καλής σχέσης ανάμεσα στον ασθενή και στον θεραπευτή. Η ψυχοθεραπεία εστιάζει στα

τρέχοντα προβλήματα του ασθενή αλλά και σε πλευρές της προσωπικής του ιστορίας.

Οι περισσότεροι θεραπευτές προσπαθούν να ενθαρρύνουν υγιείς διατροφικές συνήθειες, να

ενισχύσουν την επανάκτηση βάρους και κάποιες συνεδρίες περιστρέφονται σχεδόν αποκλειστικά

56

σε θέματα αυτοεικόνας και εικόνας σώματος. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, η θεραπεία

εστιάζεται σε άλλα θέματα και ο θεραπευόμενος ενθαρρύνεται να διερευνήσει και να εκφράσει

τα συναισθήματά του γύρω από μια ευρεία γκάμα θεμάτων όπως είναι η επιτυχία και η

αποτυχία, τα σεξουαλικά ζητήματα και ο αυτοέλεγχος.Αν κι έχουν αναφερθεί πάνω από 200

διαφορετικές μορφές ψυχοθεραπείας αναφέρουμε ενδεικτικά δυο από τις δημοφιλέστερες

αναφορικά με τη θεραπεία της νευρικής ανορεξίας:

Γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία: Πρόκειται για θεραπευτικά προγράμματα που

περιλαμβάνουν ημερολόγια σίτισης κι εκτενή εκπαίδευση σχετικά με θέματα διατροφής

στα οποία υπογραμμίζονται οι κίνδυνοι του υποσιτισμού κι ενθαρρύνεται η συζήτηση για

θέματα υγείας και αντιλήψεων σε σχέση με το φαγητό. Πολλά γνωσιακά προγράμματα

θεραπείας έχουν αναπτυχθεί με στόχο την αλλαγή των μη ρεαλιστικών αντιλήψεων των

ασθενών σε θέματα εικόνας του σώματος και διατροφής. Συχνά οι διαταραχές διατροφής

χαρακτηρίζονται από την απουσία ελέγχου στη σίτιση και η ανάπτυξη αυτοελέγχου είναι

από τους βασικούς στόχους της γνωσιακής θεραπείας. Αντίθετα, όταν η απώλεια του

βάρος είναι αποτέλεσμα υπερβολικού αυτοελέγχου, βαρύτητα δίνεται στην υιοθέτηση

πιο ελαστικών σχημάτων ελέγχου της συμπεριφοράς.

Συστημική θεραπεία οικογένειας: Οι συγγενείς των ανορεξικών σπάνια μένουν απλοί

θεατές της θεραπείας του. Οι πιο πολλοί εμπλέκονται ενεργά σε προσπάθειες να πείσουν,

να εξαπατήσουν, να απειλήσουν ή και να ικετέψουν τον άνθρωπό τους να φάει. Κάποιες

φορές αυτές οι απόπειρες μπορεί να φέρουν αποτέλεσμα αλλά συνήθως δυσκολεύουν την

κατάσταση του ανορεξικού. Οι οικογενειακοί θεραπευτές βλέπουν την ανορεξία σαν μια

κατάσταση που γεννιέται και συντηρείται από το οικογενειακό σύστημα. Υπογραμμίζουν

57

την υπερπροστατευτικότητα, την υπερεμπλοκή και την αποφυγή της σύγκρουσης σαν

χαρακτηριστικά των οικογενειών των ανορεξικών.

2. Φαρμακοθεραπεία: Δεν υπάρχει ολοκληρωμένη φαρμακευτική θεραπεία της ανορεξίας αλλά

διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα έχουν θέση στην αντιμετώπιση της ανορεξίας. Σε

συνδυασμό με αυστηρά προγράμματα σίτισης και ψυχοθεραπείας τα αντικαταθλιπτικά

φάρμακα συχνά αποδεικνύονται χρήσιμα. Επίσης, όταν η ανορεξία συνοδεύεται από υψηλά

επίπεδα άγχους τα ηρεμιστικά φάρμακα ενδέχεται να βοηθήσουν.

B.3.ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ ΒΟΥΛΙΜΙΑ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Το κύριο χαρακτηριστικό της βουλιμίας είναι τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια

καταβρόχθισης τροφής τα οποία

ακολουθούνται από δυσβάσταχτες ενοχές οι

οποίες συνήθως εξουδετερώνονται μέσα από

τεχνητές εκκενώσεις του στομάχου π.χ. με

προκλητό εμετό ή με χρήση καθαρτικών και

διουρητικών σκευασμάτων. Η βουλιμία είναι

πολύ πιο συχνή από την ανορεξία και

υπολογίζεται πως το δύο με τέσσερα τοις

εκατό του γενικού πληθυσμού έχει βουλιμία

ενώ το δέκα τοις εκατό των γυναικών έχουν

58

κάποια αλλά όχι όλα τα συμπτώματα της βουλιμίας. Όπως και η ανορεξία, η βουλιμία είναι

πολύ πιο συχνή στις γυναίκες, αλλά εμφανίζεται λίγο αργότερα στην εφηβεία έχει καλύτερη

πρόγνωση και πολύ πιο σπάνια οδηγεί στο θάνατο.

Σκέψη: Τα άτομα που πάσχουν από βουλιμία συνήθως είναι ανικανοποίητοι από το σώμα

τους. Αναμασούν διαρκώς στο μυαλό τους την ιδέα πως είναι υπέρβαροι και πως

συγκεκριμένα μέρη του σώματός τους είναι παράξενα και μη ελκυστικά. Έχουν χαμηλή

αυτοπεποίθηση και τείνουν να αναγάγουν την ευτυχία τους και την επιτυχία τους στη ζωή

στην σωματική τους εικόνα η οποία τυπικά δεν τους ικανοποιεί.

Συμπεριφορά: Πολλοί βουλιμικοί έχουν μάθει κατά την παιδική τους ηλικία να

χρησιμοποιούν το φαγητό σαν έναν τρόπο

για να τιθασεύουν το άγχος τους. Στην

ενήλικη ζωή, σε περιόδους stress ενδέχεται

να καταφύγουν σε βουλιμικά επεισόδια για

να αποσπαστούν από τα προβλήματά τους.

Αυτή τους όμως η τάση οδηγεί σε αύξηση

του βάρους τους επιβαρύνοντας με τη σειρά

της κι άλλο την συναισθηματική κατάσταση

του ατόμου και συχνά οδηγεί τον ασθενή στην υιοθέτηση αυστηρών ή και επικίνδυνων

διαιτητικών συμπεριφορών. Η πείνα, που είναι τα αποτέλεσμα μιας περιόδου υποσιτισμού

γίνεται ακατανίκητη, οδηγεί το άτομο σε βουλιμικά επεισόδια κατά τα οποία μεγάλες

ποσότητες τροφών με πολλές θερμίδες καταβροχθίζονται. Συνήθως λαμβάνουν χώρα όταν το

άτομο είναι μόνο, κατά τις απογευματινές ή βραδινές ώρες, και οι θερμίδες που καταναλώνει

το άτομο ισοδυναμούν με αυτές πολλών γευμάτων. Συχνά τα βουλιμικά άτομα καταφεύγουν

στον προκλητό εμετό για να απαλλαγούν από τις θερμίδες που κατανάλωσαν κατά τη

διάρκεια των βουλιμικών επεισοδίων. Αν και ο προκλητός εμετός είναι το πιο συχνό μέσο για

αυτό το σκοπό, η χρήση καθαρτικών σκευασμάτων είναι επίσης διαδεδομένη.

Συναίσθημα: Ο φόβος της παχυσαρκίας, η αίσθηση ανεπάρκειας, οι ενοχές, η ντροπή και η

δυστυχία είναι τα κύρια συναισθήματα που εναλλάσσονται στους βουλιμικούς που συχνά

εγκλωβίζονται στον παρακάτω φαύλο κύκλο. Νιώθουν ανυπόφορο άγχος για την εικόνα του

σώματος τους έτσι καταφεύγουν σε βουλιμικά επεισόδια για να καταπραΰνουν το άγχος αυτό.

59

Κατά τη διάρκεια των βουλιμικών επεισοδίων όλα τους τα αρνητικά συναισθήματα

μπλοκάρονται και κυριαρχούνται από ένα συναίσθημα πλήρους απόλαυσης κι απόσπασης

από το περιβάλλον τους.

Αμέσως όμως μετά το

βουλιμικό επεισόδιο, νιώθουν

μεγάλες ενοχές, ο φόβος της

παχυσαρκίας επανέρχεται πιο

δριμύς από πριν, κι έχουν μια

έντονη εσωτερική ανάγκη να

αδειάσουν το στομάχι τους.

Έτσι καταφεύγουν σε

προκλητό εμετό ή σε καθαρτικά σκευάσματα που επαναφέρουν κάποια πρόσκαιρη ψυχική

ηρεμία η οποία μετά από λίγο δίνει τη σκυτάλη σε αισθήματα κατάθλιψης, ντροπής,

απαξίωσης και αδιεξόδου.

ΑΙΤΙΑ

Τα ακριβή αίτια της βουλιμίας δεν είναι γνωστά. Φαίνεται πως είναι πολύπαραγοντικά κι

εμπλέκουν τόσο την προσωπικότητα των ατόμων, την έκθεσή τους στα πρότυπα των

σύγχρονων δυτικών

κοινωνιών αναφορικά με την

κομψότητα και την ομορφιά

αλλά και μια μικρή γενετική

συνδρομή. Αν εξετάσουμε

τη σχέση του παιδιού κι

αργότερα του εφήβου με τη

διατροφή του, θα δούμε πως

συχνά δέχεται

συγκρουόμενα μηνύματα αναφορικά με το φαγητό κατά τη διάρκεια της ζωής του: Έτσι, στην

παιδική ηλικία το καλό παιδί είναι αυτό που τρώει όλο το φαγητό του, ενώ στην εφηβεία ο

αποδεκτός , από τους συνομηλίκους του, κι από τον εαυτό του, έφηβος είναι αυτός που έχει

ένα αδύνατο, ελκυστικό για τα διαφημιστικά πρότυπα της εποχής μας, σώμα. Έτσι ο έφηβος

60

μπορεί να εμπλακεί σε ένα δίπολο όπου από τη μια πλευρά νιώθει ανακούφιση κάθε φορά

που τρώει μιας και έτσι έχει μάθει κατά την παιδική του ηλικία να είναι «το καλό παιδί» κι

από την άλλη κάθε φορά που τρώει πολύ νιώθει απορριπτέος από την παρέα του κι

αποκλίνων από τα δυτικά πολιτισμικά πρότυπαομορφιάς.Η βουλιμία περιλαμβάνει και τα δυο

αυτά στάδια. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι τόσο η ανορεξία όσο και η βουλιμία «άνθισαν» τις

τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, όταν τα διεθνή πρότυπα μόδας, περί τα τέλη της

δεκαετίας του ’70 άρχισαν να λανσάρουν όλο και πιο αποστεωμένα πρότυπα ομορφιάς.

Τέλος, το βουλιμικό επεισόδιο λειτουργεί και σαν έναν τρόπο απόσπασης του ατόμου από το

περιβάλλον του θυμίζει συμπεριφορές εξάρτησης κατά τις οποίες μια ουσία (π.χ. αλκοόλ), ή

μια συμπεριφορά (π.χ. τζόγος) έχουν την ιδιότητα να μπλοκάρουν ανεπιθύμητες σκέψεις και

αισθήματα κι όλη η προσοχή του ατόμου είναι στραμμένη σε αυτά. Κατά αυτή την έννοια το

βουλιμικό επεισόδιο εξυπηρετεί το άτομο να αποφεύγει αβάσταχτα συναισθήματα, άγχους,

απώλειας ελέγχου και δυστυχίας. Συναισθήματα βέβαια που δεν εξαλείφονται απλά

αναβάλλονται και γιγαντώνονται με το πέρας του βουλιμικού επεισοδίου.

ΘΗΛΥΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΒΟΥΛΙΜΙΑ

Στo ''αιτιολογία της βουλιμίας: μία αναπτυξιακή θεώρηση" ("EtiologyofBingeEating: A

DevelopmentalPerspective"), η Dr. Ruth H. Stiegel - Moore περιγράφει πως ο τρόπος με τον

οποίο οι γυναίκες βλέπουν τον εαυτό τους και οι προσδοκίες που τους επιβάλλει η κοινωνία

συντελούν στο να τις κάνουν, ιδιαίτερα τις νεαρές, ευάλωτες

στην παρουσία των προβλημάτων βουλιμίας. Η Dr. Striegel -

Moore υποστηρίζει πως η εικόνα που έχει μια γυναίκα για τον

εαυτό της βασίζεται στην επίγνωση των προσωπικών της

χαρακτηριστικών, τα οποία ωστόσο "επιβεβαιώνονται μέσα στο

πλαίσιο σημαντικών σχέσεων". Αυτό κάνει τις γυναίκες

ιδιαίτερα ευάλωτες στη γνώμη των άλλων. Επειδή η "εξωτερική

εμφάνιση συμβάλλει σημαντικά στην επιτυχία στον κοινωνικό τομέα δεν είναι παράξενο ότι

οι γυναίκες θέτουν την εμφάνιση και το βάρος τους σαν υψηλές προτεραιότητες στη ζωή

τους". Αυτό εξακολουθεί να ισχύει ακόμη και σήμερα, σε μια εποχή κατά την οποία ο

κοινωνικός ρόλος των γυναικών αναβαθμίζεται και εμπλουτίζεται, δεδομένου ότι ξεχωρίζουν

συνήθως νεαρές, κομψές, ιδιαίτερα ελκυστικές γυναίκες. Τα λανθασμένα στερεότυπα

61

εξακολουθούν να καθορίζουν την κατάσταση: "Οι γυναίκες που αντιτίθενται στις

παραδοσιακές αξίες της θηλυκότητας, είτε λόγω του πολιτικού τους προσανατολισμού (πχ.

φεμινισμός), είτε λόγω των σεξουαλικών τους προτιμήσεων (πχ. λεσβίες) προβάλλονται ως

μη ελκυστικές. Το πρόβλημα μ΄αυτούς τους ορισμούς της θηλυκότητας, ισχυρίζεται η

συγγραφέας, είναι ότι ωθούν στη δίαιτα, η οποία μπορεί να οδηγήσει στη βουλιμία. "Οι

κοπέλες που νιώθουν ανασφαλείς σχετικά με την ταυτότητα τους, ιδιαίτερα με το πως τις

βλέπουν οι άλλοι, μπορεί να στρέψουν όλη τους την προσοχή στην εξωτερική τους εμφάνιση,

γιατί έτσι βρίσκουν πραγματικό, συγκεκριμένο τρόπο να διαμορφώσουν την προσωπικότητα

τους". Φυσικά, όπως δηλώνει η Dr. Striegel - Moore, "για τις περισσότερες κοπέλες, το

σύγχρονο ιδεώδες ομορφιάς είναι το βιολογικά ανέφικτο". Η σωματική ωρίμανση τους τις

απομακρύνει από το σημερινό πρότυπο ομορφιάς. Μπροστά στην αποτυχία τους να το

προσεγγίσουν μέσω της δίαιτας, είναι πολύ πιθανό να αναπτύξουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Ετσι ξεκινά ένας φαύλος κύκλος.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΒΟΥΛΙΜΙΑΣ

Ατομική Ψυχοθεραπεία: Πολλά είδη ατομικής ψυχοθεραπείας έχουν χρησιμοποιηθεί

για την αντιμετώπιση της βουλιμίας με περισσότερη ή λιγότερη επιτυχία, ανάλογα

και με τις ανάγκες και το πλαίσιο του κάθε ατόμου που αντιμετωπίζει αυτή την

κατάσταση. Έτσι υπάρχουν «δυναμικές» θεραπείες που στοχεύουν να εκπαιδεύσουν

τον θεραπευόμενο, αλλά υπάρχουν και θεραπείες που υποτίθεται πως αντιμετωπίζουν

τις αιτίες της βουλιμίας όπως είναι η χαμηλή αυτοπεποίθηση του ατόμου, η δυσκολία

του στις διαπροσωπικές του σχέσεις, η επίλυση των εσωτερικών και των

οικογενειακών συγκρούσεων. Η θεραπεία της βουλιμίας μπορεί να είναι

μακροχρόνια κι επίμονη, ενώ πολύ συχνά οι βουλιμικοί διακόπτουν τη θεραπεία

πρόωρα. Σε κάθε περίπτωση, η οικοδόμηση μιας σχέσης κατανόησης,

αλληλοσεβασμού και εμπιστοσύνης του θεραπευομένου με τον θεραπευτή είναι ο

ακρογωνιαίος λίθος για την επιτυχία οποιουδήποτε προγράμματος θεραπείας.

Παρακάτω αναφέρω δυο από τα πιο δημοφιλή μοντέλα θεραπείας για την

αντιμετώπιση της βουλιμίας.:

α) Γνωσιακήσυμπεριφορική θεραπεία: Περιλαμβάνει προγράμματα εκπαίδευσης σε θέματα

γύρω από τη διατροφή και στις βιολογικές συνέπειες των βουλιμικών επεισοδίων, του εμετού

62

και της χρήσης καθαρτικών μέσων. Επίσης, με τη χρήση ημερολογίων, η γνωσιακή

συμπεριφοριστική θεραπεία εστιάζεται στον εντοπισμό και στην αντικατάσταση μη

ρεαλιστικών σκέψεων και προσδοκιών των βουλιμικών με άλλες πιο ρεαλιστικές και

λιγότερο απαιτητικές σκέψεις και προσδοκίες. Η αντιμετώπιση της παρόρμησης των

βουλιμικών για να καταφύγουν σε βουλιμικά επεισόδια μπορεί να αντιμετωπιστεί με τεχνικές

χαλάρωσης (π.χ. με βιοανάδραση) και καθοδηγούμενη ονειροπόληση.

β) Διαπροσωπική θεραπεία: Αυτή δεν εστιάζει άμεσα στα συμπτώματα της βουλιμίας αλλά

αντίθετα προσπαθεί να βοηθήσει το άτομο να λύσει τις συγκρούσεις του, στις διαπροσωπικές

του σχέσεις, και να εξυγιάνει τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον εαυτό του σε σχέση με τους

άλλους. ¨Όπως είδαμε τα αίτια της βουλιμίας εμπλέκουν σε μεγάλο βαθμό τις σχέσεις του

ατόμου με το περιβάλλον του, γεγονός στο οποίο φαίνεται να στηρίζονται τα αποτελέσματα

αυτού του θεραπευτικού μοντέλου.

Ομαδική θεραπεία: Όταν το άτομο που αντιμετωπίζει βουλιμία νιώσει έτοιμο μπορεί

να ωφεληθεί πολύ από τη συμμετοχή σε ομάδες θεραπείας καθώς θα λάβει (αλλά και

θα δώσει) υποστήριξη από άλλα άτομα που παρουσιάζουν παρόμοια προβλήματα

Έτσι θα νιώσει πιο υπεύθυνο και θα λάβει το μήνυμα πως γίνεται αποδεκτό παρ’ όλο

το πρόβλημά του.

Φαρμακοθεραπεία: Στη βιβλιογραφία συχνά αναφέρεται η χρήση αντικαταθλιπτικών

φαρμάκων για την αντιμετώπιση της βουλιμίας και πιο συγκεκριμένα για να

βοηθηθεί το άτομο να αποφύγει τα επεισόδια υπερφαγίας, σπάζοντας το φαύλο κύκλο

της βουλιμίας. Συνήθως η φαρμακοθεραπεία προτείνεται για την αντιμετώπιση της

βουλιμίας όταν τα άλλα θεραπευτικά μέσα έχουν αποτύχει.

Η ανορεξία και η βουλιμία μπορούν να συνυπάρξουν. Πολλοί ασθενείς ψυχογενούς βουλιμίας

έχουν ιστορικό ψυχογενούς ανορεξίας ενώ άλλοι βουλιμικοί ενδέχεται να χάσουν βάρος και να

γίνουν ανορεξικοί. Περίπου οι μισοί από τους ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία συμμετέχουν σε

συμπεριφορές ακύρωσης που συνδέονται με τη βουλιμία.

63

64

Γ.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

http://www.eligast.gr/ (Περιοδικό ‘’ευεξία & διατροφή’’)

http://www.logodiatrofis.gr/2012-06-28-06-35-44/q-q/1253-diatrofh-an8rwpwn-me-neurikh-anoreksia

http://lyk-pikerm.att.sch.gr/projects/1112p1/neuriki_anorexia.pdf

http://www.iatronet.gr

http://el.wikipedia.org/wiki

http://11dim-kaval.kav.sch.gr/main/diatrofi/2omades.htm

http://www.xanthi.ilsp.gr/schools/text_f.asp?codet=107&file=simasiadiatrofis.htm

http://discovermagazine.com/2004/nov/basic-research#.UtCEktJdVe0

http://www.bioiatriki.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=136%3A2011-11-04-

12-36-19&catid=6%3A2009-12-03-19-29-25&Itemid=28&lang=el

http://www.ethraki.com/index.php/society/item/3634-diasimes-istories-paxysarkias

http://en.wikipedia.org/wiki/Cynthia_Kenyon

http://dietnet.pblogs.gr/2011/03/ta-aitia-ths-pahysarkias.html

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%87%CF%85%CF%83%CE%B1%CF%8

1%CE%BA%CE%AF%CE%B1

http://www.iefimerida.gr/%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE%B1

http://www.bestrong.org.gr/el/health/healthydiet/Healthanddiet/

http://www.bestrong.org.gr/el/health/healthydiet/basicsinfo/alimentaryelements/

Βιβλίο Οικιακής Οικονομίας Α, Β Γυμνασίου

http://galileo.ccs.ucy.ac.cy/~se99tm2/food_classif.htm

http://www.beinshape.gr/diatrofi