ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ PROJECT

Θέμα: Διατροφικές συνήθειες στο σχολείο

Υποθέματα: Δίαιτα Atkins, Πρόγραμμα Ηeps , Παχυσαρκία, Δίαιτα Dukan, Μεσογειακή Διατροφή

Ον/μα μαθητών: Αναγνωστοπούλου Μαρία, Αντωνίου Αντρέας, Γαβαλάς Δημήτρης , Γκάτσου Θεοδώρα, Λασκαράτου Βασιλική

Υπεύθυνος καθηγητής: κ.Μανασής

Σχ.Έτος: 2013-2014

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Α. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Α.1. Εισαγωγή …………………………………………………………………σελ 3

Α.2. Ορισμός της Διατροφής……..…………………………..........................σελ 4

Α.3. Θρεπτικά Συστατικά………… …………………………………………...σελ 4

Α.4. Καθημερινό Διαιτολόγιο ………………………………………………….σελ 9

Α.5. Παράγοντες που επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες ………………...σελ 11

Α.6. Λήψη πρωινού …………………………………………………………….σελ 14

Α.7. Δείκτης μάζας Σώματος ( Δ.Μ.Σ.) ………………………………………σελ 14

Α.8. Επιπλοκές από κακή διατροφή ……………………………………………σελ 16

Α.9. Διατροφικές διαταραχές …………………………………........................σελ 17

Α.10. Διατροφή κατά την βρεφική ηλικία ……………………........................σελ 20

Α.11. Iσορροπημένο διαιτολόγιο – Χρήσιμες συμβουλές……………………...σελ 21

Β. ΔΙΑΙΤΑ ATKINS........................................................................................σελ 24

Γ. ΔΙΑΙΤΑ DUKAN ………………………………………………………….σελ 31

Δ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ “HEPS” …………………………………………………..σελ 37

Ε. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ……………………………………………………………σελ 39

ΣΤ. ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ …………………………….………………σελ 48

Ζ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ …………………………………………………………σελ 55

2

Α.ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Α.1 Εισαγωγή

Είναι γεγονός ότι η διατροφή

αποτελεί αναπόσπαστο παράγοντα

από τον οποίο εξαρτάται η υγεία του

ατόμου εφόσον παρέχει όλες τις

θρεπτικές ουσίες που χρειάζεται το

σώμα ώστε να είναι υγιές.. Η γνώση

των βασικών αρχών της σωστής

διατροφής και η εφαρμογή τους στη καθημερινή ζωή συμβάλλουν στην πλήρη

σωματική, πνευματική και ψυχική ανάπτυξή του. Παρ’ όλα αυτά πολύ λίγοι είναι

αυτοί που ακολουθούν και γνωρίζουν αυτές τις αρχές, ειδικά στις σύγχρονες

κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από το έτοιμο φαγητό και τις κακές διατροφικές

συνήθειες. Η διατροφή πρέπει να έχει ποικιλία, να είναι πλούσια σε φρούτα και

λαχανικά και να καλύπτει τις ανάγκες του σώματος σε ενέργεια συμβάλλοντας

παράλληλα στη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους. Χάρη σε αυτή ελαττώνεται ο

κίνδυνος καρδιοπαθειών και άλλων παθήσεων, όπως κάποιες μορφές καρκίνου και

διαβήτη. Μέσω της παρούσας εργασίας γίνεται μια προσπάθεια προσέγγισης της

σημασίας της διατροφής καθώς και ενημέρωσης του αναγνώστη για τις διάφορες

πτυχές της ,τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της. Τέλος θα υπάρξει παροχή

χρήσιμων πληροφοριών γενικά για την διατροφή αλλά και για κάθε υπόθεμα της

εργασίας μας.

3

Α.2. Ορισμός της Διατροφής

Διατροφή είναι η επιστήμη της τροφής που σχετίζεται με την υγεία. Ο σύγχρονος

κλάδος της επιστήμης της διατροφής αναπτύχθηκε από ενδιαφέρον για τη μελέτη των

κλινικών νόσων που προκαλούνται από μια συγκεκριμένη διατροφική ανεπάρκεια,

για να επικεντρωθεί τελικά σε πιο σύνθετες καταστάσεις, όπως οι καρδιοπάθειες, ο

διαβήτης και η οστεοπόρωση. Σήμερα, το ενδιαφέρον για τη διατροφή βασίζεται σε

έναν νέο ορισμό της υγείας ως «πρόληψη της ασθένειας», στον οποίο η διατροφή

παίζει σημαντικό ρόλο.Γενικά είναι το σύνολο των ουσιών που προσλαμβάνει ο

οργανισμός με τη μορφή τροφής.

Α.3. Θρεπτικά Συστατικά

Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ένα πολύπλοκο χημικό εργαστήριο, το οποίο για να

εργάζεται σωστά χρειάζεται ισορροπημένη παρουσία. Αυτή επιτυγχάνεται με τα

θρεπτικά συστατικά που είναι ουσίες απαραίτητες για την ανάπτυξη και τη λειτουργία

ενός οργανισμού. Αν δε λαμβάνονται επαρκώς προκαλούνται βλάβες στον

οργανισμό. Τα θρεπτικά συστατικά είναι οι πρώτες ύλες για τη δημιουργία βιομάζας.

Αυτά είναι τα εξής :

Οι υδατάνθρακες

Τα λιπίδια ή λίπη

Οι πρωτεΐνες

Οι βιταμίνες

Μέταλλα & ιχνοστοιχεία

Το νερό

4

Υδατάνθρακες :

Ολιγοσακχαρίτες

Πολυσακχαρίτες

Απλοί

Σύνθετοι

Μονοσακχαρίτες

Δισακχαρίτες ( ή σάκχαρα)

Οι υδατάνθρακες αποτελούν τα νομίσματα ενέργειας του σώματός μας. Τα

περισσότερα τρόφιμα που τρώμε καθημερινά αποτελούνται από υδατάνθρακες. Ο

οργανισμός μας, σπα τους υδατάνθρακες σε μικρότερα κομμάτια, τη γλυκόζη, τα

οποία καίει για να πάρουμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε όλη μέρα για να ζήσουμε.

Προσφέρουν την ενέργεια που χρειαζόμαστε για να κινηθούμε, να σκεφτούμε και να

γίνουν όλες οι απαραίτητες λειτουργίες του σώματός μας.

5

Λίπη: αποτελούν τη πλέον συμπυκνωμένη και βασική πηγή ενέργειας του

οργανισμού. Είναι γνωστά και ως λιπίδια και είναι μια σημαντική τροφική ομάδα.

καθημερινές θερμίδες που καταναλώνει το άτομο, το 30- 35 % πρέπει να

προέρχεται από λίπη. Οι βασικές κατηγορίες των λιπιδίων διακρίνονται στον

παρακάτω άξονα:

Λίπη

Ορατό λίπος Μη ορατό λίπος

Στερεά Υγρά

Πρωτεΐνες: είναι τάξη θρεπτικών υλών με ιδιαίτερη σημασία για τους

ζωντανούς οργανισμούς γιατί αποτελούν την κύρια δομική ύλη τους.

Διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στη διατροφή.

6

Χαρακτηριστικές πηγές πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας είναι το κρέας, τα

πουλερικά, το ψάρι, τα αυγά, καθώς και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ αντίστοιχα

πρωτεΐνες χαμηλής βιολογικής αξίας είναι τα λαχανικά, τα χόρτα και τα

σιτηρά.Καθημερινά χρειαζόμαστε 1 γραμμάριο πρωτεΐνης για κάθε κιλό που

ζυγίζουμε.

Βιταμίνες: είναι τάξη οργανικών χημικών ενώσεων, οι οποίες είναι

απαραίτητες για την κανονική αύξηση, την ομαλή λειτουργία και διατήρηση ενός

ζωντανού οργανισμού, ο οποίος δεν είναι σε θέση να τις συνθέσει. Δεν έχουν

θερμιδική αξία και η δράση τους έγκειται στην ρύθμιση της μεταβολικής

διαδικασίας και των ενεργειακών μετατροπών που συμβαίνουν στον οργανισμό.

7

Ανάλογα με την διαλυτότητά

τους και τη δράση τους

κατατάσσονται σε διάφορες

ομάδες και συμβολίζονται με

γράμματα σύμφωνα με τη

λειτουργία τους.Διακρίνονται σε λιποδιαλυτές: Α, D, E, K ,F και υδατοδιαλυτές : Β,

Η ,C.

Γενικά οι βιταμίνες είναι : Βιταμίνη Α , Βιταμίνη Β1, Βιταμίνη Β2, Βιταμίνη Β3,

Βιταμίνη Β4, Βιταμίνη Β5, Βιταμίνη Β6 ,Βιταμίνη Β1 , Βιταμίνη C, Βιταμίνη D,

Βιταμίνη Ε, Βιταμίνη F, Βιοτίνη (Βιταμίνη Η ή Β7) , Βιταμίνη Κ

Μέταλλα & Ιχνοστοιχεία : ήταν γνωστά πολύ πριν ανακαλυφθούν οι

βιταμίνες. Τα μέταλλα δίνουν στερεότητα και αντοχή στον σκελετό,

χρησιμοποιούνται σαν συστατικά οργανικών ενώσεων, ρυθμίζουν την ισορροπία

υγρών στο σώμα και παίρνουν μέρος σε πολλές διεργασίες του μεταβολισμού.

Βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στον οργανισμό μας. Τα λιγότερο απαραίτητα

τα ονομάζουμε ιχνοστοιχεία και βρίσκονται σε πολύ μικρές ποσότητες στον

οργανισμό μας.

8

Νερό: Το 75 % του

οργανισμού του ανθρώπου

αποτελείται από νερό. Ο

χαρακτηρισμός του νερού

ως «στοιχείο της ζωής» δεν

είναι τυχαίος καθώς χωρίς

αυτό η ζωή δε θα ήταν εφικτή. Το νερό προσφέρει ένα πλήθος ευεργετικών

επιδράσεων οι οποίες είναι :

Συμβάλλει στην σωστή λειτουργία του οργανισμού

Το κάθε κύτταρό μας χρειάζεται νερό για να λειτουργήσει, ενώ και οι

αρθρώσεις μας χωρίς αυτό αποκτούν δυσκαμψία.

Η κατανάλωση του συμβάλλει στην βελτίωση της πέψης και

καταπολεμά την δυσκοιλιότητα.

Έχει θετικές συνέπειες στην επιδερμίδα μας, ενυδατώνοντάς την και

κρατώντας την υγιή και νεανική

Απομακρύνει τις ουσίες που προκαλούν την ακμή.

Αναπληρώνουμε τα υγρά που χάνονται με τον ιδρώτα και την ούρηση

Βοηθά στην αποβολή των τοξικών από τον οργανισμό.

Ρυθμίζει την θερμοκρασία του σώματός μας

Α.4. Καθημερινό Διαιτολόγιο

Μήλα: τα συστατικά που έχουν τα μήλα εμποδίζουν το σώμα να απορροφήσει

πολύ λίπος και μειώνουν την πείνα

Γιαούρτι: είναι μια καλή πηγή πρωτεϊνών, βιταμινών και περιέχει ασβέστιο

9

Ξηροί Καρποί : είναι γεμάτοι με πρωτεΐνες και το «καλό» είδος των λιπαρών,

αποτελούν μία πλούσια πηγή βιταμίνης Ε και θεωρούνται επίσης πλούσιοι σε

φυτικές ίνες.

Αυγά : είναι πλούσια πηγή πρωτεϊνών

Γαλοπούλα : είναι χαμηλό σε θερμίδες. Περιέχει σελήνιο που δρα προληπτικά

για ορισμένες ασθένειες και αυξάνει λίγο το μεταβολισμό του σωματος.

Μπρόκολο: προστατεύει από τον καρκίνο του μαστού, του παχέος εντέρου και

του πνεύμονα αλλά και από το έλκος. Είναι εξαιρετικό για το ανοσοποιητικό

σύστημα και ένα από τι πιο υγιεινά τρόφιμα που υπάρχουν καθώς είναι μία

από τις καλύτερες πηγές αντιοξειδωτικών και περιέχει «σουλφοραφάνη» που

σύμφωνα με πολλές ιατρικές θεωρίες προλαμβάνει τον καρκίνο.

Ρόδι : ο χυμός ροδιού είναι πλούσιος σε βιταμίνη C και Κ

Μπαχαρικά : αυξάνουν ελαφρά το μεταβολισμό

Εσπεριδοειδή : είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά στοιχεία και βοηθάνε το

σώμα σας να παραμένει ενυδατωμένο.

10

Α.5. Παράγοντες που επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες

Με τον όρο διατροφικές συνήθειες αναφερόμαστε στα έθιμα διατροφής που

αφορούν είδη τροφίμων ,συχνότητες κατανάλωσης ,τρόπους κατανάλωσης και

μαγειρέματος, μαγειρικά σκεύη , αριθμό γευμάτων ανά ημέρα , χρονική διάρκεια,

καθώς και συνθήκες γεύματος. Στην αρχή της διατροφικής του πορείας οι

προτιμήσεις του ανθρώπου καθορίζονται κυρίως από το κλίμα της περιοχής στην

οποία κατοικεί αλλά και από την εποχή του χρόνου. Ωστόσο με τη ανάπτυξη τόσο

του εμπορίου όσο και τον βοηθητικών προϊόντων παραγωγής (όπως λιπάσματα,

θερμοκήπια κ.α.) αυτοί οι παράγοντες αναιρέθηκαν και τη θέση τους πήραν άλλοι

που είναι το ίδιο σημαντικοί για τα μεταγενέστερα δεδομένα. Οι παράγοντες αυτοί

είναι οι εξής:

1. Κοινωνικοί: η τροφή αποτελεί σύμβολο κοινωνικότητας, φιλίας κοινωνικής

αποδοχής και μέσο κοινωνικής προβολής. Τα περισσότερα άτομα στις μέρες

μας εμφανίζουν πρότυπα διατροφικής συμπεριφοράς σε σχέση με άλλα άτομα

διότι ο ένας μιμείται τον άλλον.

2. Οικονομικοί: η διατροφή του κάθε ανθρώπου επηρεάζεται από την

οικονομική του άνεση. Όσο περισσότερα χρήματα μπορεί να διαθέσει τόσο

καλύτερη ποιότητα τροφής αλλά και προϊόντα μπορεί να αγοράσει.

3. Θρησκευτικοί: η κάθε θρησκεία έχει την δική της φιλοσοφία και μέρος αυτής

είναι και η διατροφή. Για παράδειγμα οι Ινδουϊστές απαγορεύεται να τρώνε

βοδινό γιατί θεωρείται ιερό ζώο, ενώ οι Μουσουλμάνοι απαγορεύεται να

τρώνε το χοιρινό γιατί θεωρείται«βρόμικο» κρέας. Στο χριστιανισμό

υπάρχουν περίοδοι νηστείας όπου οι πιστοί πρέπει να αποφεύγουν κάποια

τρόφιμα, ενώ οι μουσουλμάνοι έχουν την περίοδο του Ραμαζανίου κατά την

οποία δεν πρέπει να τρώνε τίποτα από την ανατολή έως την δύση του ηλίου.

11

4. Γεωγραφικοί: ο άνθρωπος επηρεάζεται από το τι μπορεί να βρει άμεσα στο

περιβάλλον που ζει, έτσι η διαθεσιμότητα των τροφίμων εξαρτάται από το

κλίμα, την γεωμορφολογία του τόπου, την μεταφορά και την εμπορία των

τροφίμων, την βιομηχανία, αλλά και την οικονομία του κράτους.

5. Ψυχολογικοί:η τροφή είναι μέσο έκφρασης αγάπης, επιβράβευσης, αλλά και

τιμωρίας. Η παρασκευή της τροφής συνδέεται με τη δημιουργικότητας και τη

διάθεση εξερεύνησης

6. Παράγοντες που σχετίζονται με την υγεία:η κατάσταση υγείας ενός ανθρώπου

επηρεάζει άμεσα την επιλογή φαγητού, παρασκευή αλλά και ποσότητα

πρόσληψης. Η επιστήμη της διατροφής μαζί με την ιατρική έχουν διεξάγει

επιστημονικές έρευνες που μας διαφωτίζουν σχετικά με τρόφιμα που πρέπει

να καταναλώνουμε ή να αποφεύγουμε σε σχέση με κάποιο πρόβλημα υγείας.

12

Εξίσου σημαντικό είναι ότι οι διατροφικές ανάγκες και συνήθειες διαφέρουν από

ηλικία σε ηλικία. Πιο αναλυτικά:

Τα μικρά παιδιά:

χρειάζονται μικρότερα ποσά άλλων

τροφίμων και παραπάνω γάλα

πρέπει να παίρνουν στα ενδιάμεσα γεύματα

γάλα και φρούτα

πρέπει από μικρά να υιοθετήσουν σωστές

διατροφικές συνήθειες

Οι έφηβοι:

έχουν μεγάλες ενεργειακές ανάγκες στα

χρόνια της σωματικής αύξησης

έχουν μεγαλύτερες ανάγκες για σίδηρο και ασβέστιο

λογική διατροφή με σωματική άσκηση βοηθά στον έλεγχο του βάρους

Οι νέοι ενήλικες:

χρειάζονται μία ισορροπημένη διατροφή

εάν κάνουν καθιστική ζωή, θα πρέπει να κάνουν τον έλεγχο του βάρους τους

τώρα παρά αργότερα

Οι ηλικιωμένοι: μπορούν να παραμείνουν υγιείς

ακολουθώντας σωστή διατροφή

πρέπει να περιορίσουν τις θερμίδες

να παίρνουν μικρότερα και θρεπτικά

γεύματα

13

Α.6. Λήψη πρωινού

Μία από τις σημαντικότερες αξίες της διατροφής είναι η καθημερινή κατανάλωση

πρωινού. Το σώμα κατά τη διάρκεια της νύχτας περνάει 6-8 (για τα παιδιά 8-10) ώρες

χωρίς τροφή. Με το πρωινό ξύπνημα, λοιπόν, χρειάζεται να λάβει ενέργεια και όλα τα

καλά συστατικά του πρωινού, ώστε να «πάρει μπροστά». Ειδικότερα για τα παιδιά,

αυτό σημαίνει να εξασφαλίσει τη διανοητική λειτουργία που απαιτείται για να

μπορέσει να ανταπεξέλθει στο απαιτητικό πρόγραμμα μιας ημέρας στο σχολείο, αλλά

και στις μετέπειτα δραστηριότητες. Η κατανάλωση πρωινού έχει αποδειχθεί ότι έχει

ευεργετικές συνέπειες στην υγεία. Όσοι ενήλικες αλλά και παιδιά καταναλώνουν

πρωινό (τουλάχιστον τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας, ιδανικά όλες)

καταφέρνουν να ρυθμίσουν καλύτερα το βάρος τους, διατηρώντας το εντός του

φυσιολογικού εύρους. Ένα πλήρες πρωινό περιλαμβάνει τρόφιμα από όλες τις ομάδες

τροφίμων, με πιο συνήθεις: δημητριακά, γαλακτοκομικά και φρούτα.

14

Α.7. Δείκτης Μάζας Σώματος (Δ.Μ.Σ.)

Ένας από τους πλέον εύχρηστους δείκτες εκτίμησης του σωματικού βάρους είναι ο

Δείκτης Μάζας Σώματος (Δ.Μ.Σ. ,bodymassindex (BMI), ή Queteletindex).

Πρόκειται για μία γενική ιατρική ένδειξη για τον υπολογισμό του βαθμού

παχυσαρκίας ενός ατόμου.

Λόγω του εύκολου υπολογισμού του είναι ένα ευρέως διαδεδομένο διαγνωστικό

εργαλείο των πιθανών προβλημάτων υγείας ενός ατόμου σε σχέση με το βάρος του.

Δημιουργήθηκε το 1832 από τον AdolpheQuetelet.

Υπολογίζεται πολύ εύκολα από τον τύπο:

.Παγκοσμίως έχει γίνει αποδεκτή η εξής

κατηγοριοποίηση:

Δ.Μ.Σ =

Δ.Μ.Σ

<20

20 -25

25-30

>30

15

Κατάσταση

Ελλιποβαρής

Φυσιολογικός

Υπέρβαρος

Παχύσαρκος

Εξαρτάται πάρα πολύ από το φύλο, την ηλικία και το σωματότυπο του ατόμου.

Άτομα που αθλούνται ή έχουν γενικά αρκετούς μυς έχουν μεγαλύτερο Δ.Μ.Σ. χωρίς

να έχουν περισσότερο λίπος. Άτομα που λόγω ηλικίας ή παθήσεων έχουν χάσει μυϊκή

μάζα θα έχουν μικρότερο Δ.Μ.Σ. χωρίς αυτό να σημαίνει πως έχουν λιγότερο λίπος.

Επίσης άτομα στα οποία λείπει τμήμα του σώματος (κάποιο άκρο ή κάποιο όργανο

του σώματος) θα έχουν μικρότερο Δ.Μ.Σ.

Ειδικά για τα παιδιά χρησιμοποιούνται ξεχωριστοί πίνακες που προέρχονται από

στατιστικά στοιχεία για κάθε ομάδα ατόμων (σε διαφορετικές ηπείρους έχουμε

διαφορετικούς πίνακες), ηλικία και φύλο.

Α.8. Επιπλοκές από κακή διατροφή

Η κακή διατροφή είναι πολλές φορές υπαίτια για ένα πλήθος επιπλοκών που

επιδρούν αρνητικά τόσο στην σωματική υγεία του ατόμου όσο και στην

αυτοπεποίθησή του.

Η έλλειψη υγιεινής διατροφής ευθύνεται για την εμφάνιση πλήθους ασθενειών

όπως:

Παχυσαρκία

Διαταραχές στη λειτουργία του εντέρου, π.χ. σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου,

δυσπεψίες, καούρες, νόσο του Crohn

Οστεοπόρωση

16

Αναιμία

Σακχαρώδηςδιαβήτης

Καρδιαγγειακά νοσήματα: υπέρταση, υπερχοληστεριναιμία, αθηρωμάτωση,

στεφανιαία νόσος

Καρκίνος

Διαταραχές στην πρόσληψη τροφής: ψυχογενής ανορεξία, ψυχογενής βουλιμία

Α.9. Διατροφικές Διαταραχές

Οι διατροφικές διαταραχές που απασχολούν ενήλικες και εφήβους είναι:

παχυσαρκία

ψυχογενείς ανορεξία

νευρική βουλιμία

Παχυσαρκία: είναι κλινική κατάσταση στην οποία η υπερβολική αποθήκευση

λίπους μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία του ατόμου. Σύμφωνα με

το Δ.Μ.Σ. (Δείκτης Μάζας Σώματος) ως παχύσαρκοι χαρακτηρίζονται τα άτομα

με Δ.Μ.Σ. μεγαλύτερο από 30. Κατά μέσο όρο, οι παχύσαρκοι άνθρωποι έχουν

17

μεγαλύτερη δαπάνη ενέργειας από λεπτότερους, λόγω της ενέργειας που

απαιτείται για να διατηρηθεί μια αυξημένη μάζα σώματος. Αποτελεί σοβαρή

απειλή για την υγεία και ύπουλος εχθρός για την αισθητική του σώματος. Αυξάνει

τον κίνδυνο καρδιακών νοσημάτων, εγκεφαλικών επεισοδίων και διαβήτη.

Μεγαλύτερη ανάλυση θα ακολουθήσει στην συνέχεια εφόσον η παχυσαρκία

αποτελεί υπόθεμα της εργασίας μας.

Νευρική ανορεξία: είναι μια διατροφική διαταραχή του ατόμου που

χαρακτηρίζεται κυρίως από άρνηση για διατήρηση ενός υγιούς φυσιολογικού

βάρους και έναν μανιώδη φόβο για την απόκτηση βάρους σε συνδυασμό με μια

διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό του. Τα άτομα με νευρική ανορεξία

συνεχίζουν να νιώθουν πείνα αλλά επιτρέπουν στους εαυτούς τους μόνο πολύ

μικρές ποσότητες φαγητού.Έχει το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από όλες

τις άλλες ψυχικές ασθένειες. Ο όρος

έχει ελληνική προέλευση από το

στερητικό αν- και όρεξη. Άρα

σημαίνει έλλειψη της επιθυμίας του

18

ατόμου να τραφεί.

Ως επακόλουθο είναι ο εμετός που το άτομο προκαλεί μόνο του ή με

χρησιμοποίηση κλύσματος, με λήψη διουρητικών και καθαρκτικών. Με αυτό τον

τρόπο διατηρείται το βάρος σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Ο ασθενής αισθάνεται

παχύσαρκος παρά το ότι είναι λιποβαρής. Πολλοί έφηβοι βασανίζονται από αυτού

του είδους την διαταραχή διότι βασίζονται σε διάφορες μη επικυρωμένες από

ειδικούς δίαιτες ή μεθόδους αδυνατίσματος, που οδηγούν σε απότομη απώλεια

βάρους.

Αίτια: Βιολογικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες έχουν συνδεθεί με τα αίτια της

ανορεξίας. Όσο αφορά τους βιολογικούς έχει εκφραστεί η υπόθεση να υπάρχει

κάποια προδιάθεση εκ γενετής ή ακόμα πιστεύεται ότι η νευρική ανορεξία είναι

κληρονομήσιμη σε μεγάλο βαθμό.

Στους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες περιλαμβάνονται η κοινωνική πίεση για

αδύνατο λεπτό σώμα, δυσκολίες στην οικογένεια, δυσκαμψία στην σκέψη και την

συμπεριφορά και τάση για απομόνωση, οι διαδικασίες δίαιτας, πειράγματα για το

σχήμα και το μέγεθος του σώματος, διάφοροι στρεσογώνοι παράγοντες καθώς και

η έναρξη του σταδίου ανάπτυξης (εφηβεία)

19

Νευρική βουλιμία: Η βουλιμία έχει να κάνει με

συναισθηματικές ανάγκες όπου δεν μπορούν να ικανοποιηθούν μόνο από το

φαγητό. Η βουλιμία είναι περισσότερο δύσκολο να ανιχνευτεί όταν συμβαίνει σε

πολύ κοντινό μας πρόσωπο καθώς το άτομο δεν χάνει βάρος απότομα που να

προκαλέσει υποψίες.. Η συμπεριφορά του ατόμου χαρακτηρίζεται από :

1. υπερφαγίες και εμετό και περιόδους

υποσιτισμού

2. υπερβολική χρήση καθαρκτικών

3. αυτοπροκαλούμενους εμετούς.

Αίτια: οι απεικονίσεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης για ένα ιδανικό σχήμα

σώματος και η θέληση για λεπτότητα θεωρούνται ευρύτατα καθοριστικός παράγοντας

για τη νευρική βουλιμία.

Α.10. Διατροφή κατά την βρεφική ηλικία

20

Η σωστή διατροφή κατά τη βρεφική και την πρώτη παιδική ηλικία αποτελεί ένα

σημαντικό μέτρο για την εξασφάλιση ομαλής και πλήρους ανάπτυξης του παιδιού,

και όπως τελικά φαίνεται και για την πρόληψη εμφάνισης διαταραχών στη μετέπειτα

ζωή του. Μια σωστή και ισορροπημένη διατροφή σε αυτό το στάδιο της ζωής θα

πρέπει να έχει ως εξής:

- Τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του βρέφους η

διατροφική σύσταση είναι αποκλειστικά μητρικό γάλα. Το μητρικό γάλα

υπερέχει σημαντικά έναντι των υπολοίπων μορφών γάλακτος διότι είναι

προσαρμοσμένο στο γαστρεντερικό σύστημα του νεογνού, είναι πιο εύπεπτο,

προάγει την καλύτερη ανάπτυξη του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος.

Σε περίπτωση που παρατηρηθούν διαταραχές του τύπου ανεπαρκής πρόσληψη

βάρους, έλλειμμα ούρων, τότε μόνο συνίσταται μεικτή διατροφή, δηλαδή

συμπληρωματική χορήγηση πέραν του μητρικού και τροποποιημένου

αγελαδινού γάλακτος πρώτης βρεφικής ηλικίας.

- Από τον 6ο έως τον 8ο μήνα της ζωής του βρέφους

συνιστάται, παράλληλα με το μητρικό γάλα, η εισαγωγή ημιστερεών -

πολτοποιημένων τροφών και νερού. Το ημερήσιο διαιτολόγιο του θα

περιλαμβάνει 5 γεύματα. Η εισαγωγή θα πρέπει να είναι σταδιακή, περίπου ανά

15 ημέρες και να γίνεται αρχικά σε μικρή ποσότητα. Τα τρόφιμα που θα

χορηγούνται θα είναι κυρίως κρέμες.

- Από τον 8ο μήνα μπορούν να εισάγονται τρόφιμα όπως φαρίνα, λίγα ζυμαρικά

και κρόκοι αυγού (μέχρι 3 την εβδομάδα), πάντα σε ημιστερεή και

πολτοποιημένη μορφή.

21

- Από τον 12ο μήνα προστίθενται ασπράδι αυγού και ψάρι, πολτοποιημένα.

- Από το 13ο μήνα της ζωής του βρέφους ξεκινάει η σταδιακή μετάβασή του προς

πιο «φυσιολογικούς» τρόπους διατροφής. Στη φάση αυτή έχουμε συνέχιση του

θηλασμού έως και τον 24ο μήνα (σε μικρότερη φυσικά συχνότητα και ποσότητα),

με σταδιακή διακοπή του «μπιμπερό» και των πολτοποιημένων τροφών.

Χορήγηση σιγά-σιγά του φαγητού που καταναλώνει και η υπόλοιπη οικογένεια.

Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί η αξία της χορήγησης στο παιδί αυξημένων ποσών

πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας, όπως κρέας, γάλα, αυγά (μέχρι 3 αυγά την

εβδομάδα).

Α.11. Ισορροπημένο διαιτολόγιο – Χρήσιμες συμβουλές

Είναι σημαντικό να μάθει κάποιος να

καταναλώνει ποικιλία τροφίμων από

όλες τις ομάδες, στις σωστές

συχνότητες, αλλά και ποσότητες από

νεαρή ηλικία. Έρευνες δείχνουν ότι

σήμερα, εκτός της ποσότητας της

τροφής, χωλαίνει και η ποιότητά της.

Καταναλώνεται συχνά κρέας, γλυκά, αλμυρά-λιπαρά σνακ, αναψυκτικά και σπάνια

φρούτα και λαχανικά, όσπρια, ψάρια και επαρκείς ποσότητες γαλακτοκομικών.

Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι μια υπερθερμιδική διατροφή, πλούσια σε λιπαρά

(και μάλιστα όχι πάντα καλών)που είναι αδύναμη να καλύψει τις ανάγκες του ατόμου

22

σε βιταμίνες και μέταλλα, με επακόλουθο τη μη φυσιολογική ανάπτυξή του αλλά και

τα προβλήματα υγείας. Οι καλές διατροφικές συνήθειες στις νεώτερες ηλικίες

δημιουργούν γερές βάσεις για καλή ποιότητα της διατροφής και στο μέλλον. Ένα

σωστό διατροφικό πρόγραμμα θα πρέπει να περιλαμβάνει τροφές από όλες τις ομάδες

τροφίμων: γάλα, λαχανικά, ψωμί και δημητριακά, φρούτα, ψάρια, πουλερικά και

κρέας.

Μερικές χρήσιμες συμβουλές:

Τρώτε ποικιλία τροφίμων

Διατηρείτε ένα υγιές βάρος

Κάθε φαγητό είναι σημαντικό. Μην παραλείπετε γεύματα για να χαμηλώσετε

τις θερμίδες σας. Έρευνες έχουν δείξει ότι αν τρώτε μόνο ένα ή δύο γεύματα

την ημέρα, το σώμα σας κρατά περισσότερο λίπος απ’ ότι αν τρώτε

μικρότερες ποσότητες, πολλές φορές και με τις ίδιες θερμίδες.

Η σημασία του νερού. Είναι απαραίτητο για την αντικατάσταση της

καθημερινής απώλειας σε υγρά μέσω του δέρματος, των πνευμόνων , των

κοπράνων, των ούρων και αυξάνεται σημαντικά τις υψηλές θερμοκρασίες,

κατά την έντονη σωματική άσκηση. Παίζει σημαντικό ρόλο στο αδυνάτισμα

γιατί, βοηθά την απομάκρυνση των τοξίνων από τον οργανισμό, τη λειτουργία

των νεφρών, το αίσθημα κορεσμού. Επίσης βοηθά στην απομάκρυνση της

κυτταρίτιδας. Πρέπει να πίνετε τουλάχιστον 8-10 ποτήρια την ημέρα.

Άσκηση. Ο συνδυασμός άσκησης και σωστής διατροφής είναι πάντοτε πιο

αποτελεσματικός γιατί:

α) αυξάνεται η μυϊκή μάζα,

β) αυξάνεται ο βασικός ρυθμός μεταβολισμού,

23

γ) ελαττώνονται οι αποθήκες λίπους,

δ) αυξάνεται η ενεργητικότητα,

ε) ελαττώνεται η όρεξη

στ) βελτιώνεται η φυσική κατάσταση.

Διαλέγεται μία δίαιτα με πολλά λαχανικά και φρούτα

Αποφεύγετε τα οινοπνευματώδη και τα αναψυκτικά.

Περιορίστε το αλάτι, τα λίπη, τα γλυκίσματα και το fastfood

Φροντίστε τα γεύματα να γίνονται σε τακτικά διαστήματα.

Πλήρες πρωινό. Από το προηγούμενο βράδυ που φάγατε έχουν περάσει

πολλές ώρες. Ο οργανισμός σας χρειάζεται την απαιτούμενη ενέργεια για να

καλύψει τις ανάγκες του. Αν δεν φάτε το πρωί, θα πεινάτε πολύ το μεσημέρι

και θα φάτε περισσότερο.

κατανάλωση ισορροπημένου διαιτολογίου

αποτελούμενου από όλες τις

ομάδες τροφίμων στις ενδεικνυόμενες

συχνότητες

σωστός τρόπος και τόπος κατανάλωσης

τροφής

αποδέσμευση τροφής και συναισθημάτων

24

Β. ΔΙΑΙΤΑ ATKINS

Β.1. Ορισμός

Η δίαιτα Atkins, επίσης γνωστή ως Διατροφική Προσέγγιση Atkinsείναι μία

δημοφιλής, χαμηλή σε υδατάνθρακες δίαιτα που δημιουργήθηκε το 1972 από τον

καρδιολόγο Robert C. Atkins. Ο ίδιος έκρινε ότι μια δίαιτα χαμηλή σε

υδατάνθρακες είναι πιο αποτελεσματική για απώλεια βάρους από κάποια που είναι

χαμηλή σε θερμίδες. Έχει πολλές φάσεις για την απώλεια βάρους και τη συντήρηση

των χαμένων κιλών. Έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες, για να φανούν τι πιθανές

συνέπειες θα μπορούσε να έχει αυτή η δίαιτα για το ανθρώπινο σώμα. Ορισμένες

ήταν θετικές, άλλες πάλι αρνητικές. Έχει αυξηθεί σε δημοτικότητα λόγω της

δημοσίευσης διάφορων βιβλίων, καθώς και από την υποστήριξη από διασημότητες.

Β.2. Στόχος της δίαιτας Άτκινς

Στόχος της δίαιτα Atkins είναι να αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, να χάσετε

βάρος και να διατηρήσετε τα χαμένα κιλά εφ' όρου ζωής. Η δίαιτα επίσης ισχυρίζεται

ότι εκτός από τα χαμένα κιλά, θα έχουμε περισσότερη ενέργεια, καλύτερη αρτηριακή

πίεση και υψηλότερο μεταβολισμό.

25

Πολλοί άνθρωποι προτιμούν αυτή τη δίαιτα καθώς υπόσχεται απώλεια βάρους ενώ

παράλληλα επιτρέπει την απεριόριστη κατανάλωση πρωτεϊνούχων προϊόντων, όπως

μπριζόλες, αυγά και τυριά με πλήρη λιπαρά. Πολλοί άνθρωποι όμως δε χάνουν βάρος

με αυτή τη δίαιτα πιθανώς επειδή τελικά κουράζονται να ακολουθούν μια διατροφή

που αποτελείται κυρίως από κρέας και άλλα "βαριά" τρόφιμα. Η δυσκοιλιότητα έχει

επίσης αναφερθεί ως πρόβλημα αυτής της δίαιτας καθώς και η έλλειψη ενέργειας.

Ωστόσο, υπάρχει ένα βιολογικό υπόβαθρο που υποστηρίζει αυτή τη δίαιτα, καθώς οι

άνθρωποι-κυνηγοί τρέφονταν κυρίως με κρέας, ξηρούς καρπούς και σπόρους για

πολλά χρόνια.

Β.3.Φάσεις

Όπως προείπαμε η δίαιτα Atkins έχει 4 φάσεις.

Φάση 1:

Επαγωγή. Αποτελεί την αυστηρή

φάση, όπου θα πρέπει να

κόψετε σχεδόν όλους τους

υδατάνθρακες από τη διατροφή σας,

τρώγοντας μόνο 20 γραμμάρια

καθαρών υδατανθράκων την ημέρα, κυρίως από λαχανικά. Αντί να πάρετε 45 έως 65

% των ημερήσιων θερμίδων σας από τους υδατάνθρακες, όπως συνιστάται από τους

περισσότερους διαιτολόγους, θα πάρετε μόνο περίπου το 10%. Στη φάση αυτή θα

τρώτε κυρίως πρωτεΐνες από "καλές" πηγές όπως τα ψάρια και τα οστρακοειδή, τα

πουλερικά, το κρέας, τα αυγά και το τυρί, καθώς και φυτικά έλαια και λίπη.

26

Μπορείτε επίσης να φάτε πολλά χόρτα και "θεμελιώδη" λαχανικά, όπως τα

σπαράγγια, τα μπρόκολα, το σέλινο, το αγγούρι, τα πράσινα φασόλια και οι πιπεριές.

Τα περισσότερα φρούτα απαγορεύονται όπως και τα ζαχαρούχα αρτοσκευάσματα,

το ψωμί, τα ζυμαρικά, τα δημητριακά, οι ξηροί καρποί και το αλκοόλ. Τα οφέλη είναι

ότι το σάκχαρο του αίματος είναι σταθεροποιημένο, λόγω της έλλειψης

επεξεργασμένων υδατανθράκων και η επιθυμία για ζάχαρη αρχίζει να

ελαχιστοποιείται. Η αρχική φάση συνήθως διαρκεί δύο εβδομάδες.

Φάση 2:

Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, αυξάνεται σταδιακά η πρόσληψη υδατανθράκων

κατά 5 γραμμάρια κάθε εβδομάδα, έως ότου σταματήσει η απώλεια βάρους. Στη

συνέχεια μειώνεται η πρόσληψη υδατανθράκων για άλλη μια φορά ώσπου

επιτυγχάνεται και πάλι απώλεια επιπλέον κιλών. Οι περισσότεροι άνθρωποι τρώνε

από 25 έως 50 γραμμάρια υδατανθράκων ημερησίως κατά τη διάρκεια αυτής της

φάσης, ανάλογα με το μεταβολισμό τους.

Φάση 3:

Προ-συντήρηση. Στη φάση αυτή θα συνεχίσει να αυξάνεται σταδιακά το φάσμα των

τροφίμων που μπορείτε να φάτε, όπως τα φρούτα, τα αμυλούχα λαχανικά και

δημητριακά ολικής αλέσεως. Μπορείτε να προσθέτετε περίπου 10 γραμμάρια

υδατανθράκων στη διατροφή σας κάθε εβδομάδα, αλλά θα πρέπει να περικοπούν εάν

η απώλεια βάρους σταματήσει. Θα μείνετε σε αυτή τη φάση για τουλάχιστον ένα

μήνα μετά την επίτευξη του επιθυμητού βάρους.

27

Φάση 4:

Αυτή είναι η φάση στην οποία παραμένουν οι άνθρωποι εφόσον έχει επιτύχει την

επιθυμητή απώλεια βάρους. Επιτρέπεται η κατανάλωση των υδατανθράκων αλλά

μόνο στο σημείο που δεν προκαλούν αύξηση βάρους. Ο Atkins υποστηρίζει ότι

αυτός ο τρόπος διατροφής κάνει τους ανθρώπους πιο υγιείς και μειώνει τον κίνδυνο

χρόνιων ασθενειών. Τα αμυλούχα τρόφιμα είναι πάντα αυστηρά περιορισμένα.

Β.4.Γιατί να ακολουθήσω τη δίαιτα Atkins?

Μερικοί λόγοι για να ακολουθήσετε τη δίαιτα Atkins, είναι οι εξής:

Αν σας αρέσουν τα φαγητά που συνιστά η

δίαιτα

Αν θέλετε μια δίαιτα χαμηλή σε

υδατάνθρακες με την οποία να μπορείτε να χάσετε βάρος

Αν θέλετε να αλλάξετε τις διατροφικές σας

συνήθειες

28

Αν πιστεύετε ότι μπορείτε να "κολλήσετε"

με τη δίαιτα Atkins για μια ζωή

Β.5.Το μενού μια τυπική μέρας με την δίαιτα Atkins

Ακολουθεί το πρόγραμμα μιας τυπικής ημέρας για τη φάση 1 της δίαιτας Atkins:

Πρωινό: Ομελέτα, λουκάνικα, σπανάκι στον ατμό και ένα ποτό. Ποτά που μπορείτε

να πιείτε είναι ο καφές, το τσάι, το νερό, και το τσάι.

Γεύμα: Κρέας βοδινού ψητό, με σαλάτα από χόρτα μαζί με ένα επιτρεπόμενο ποτό.

Δείπνο: Ψημένο φιλέτο σολομού, σπαράγγια, και σαλάτα ρόκας με ντοματίνια μαζί

με ένα επιτρεπόμενο ποτό.

Σνακ: Μπορείτε να φάτε έως δύο σνακ την ημέρα, π.χ. ελιές και αβοκάντο.

Β.6. Γενικές πληροφορίες για την δίαιτα Άτκινς

H δίαιτα Atkins επικεντρώνεται στο να τρώμε με

συγκεκριμένη ισορροπία υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και φυσικά λίπη. Σύμφωνα με την

29

δίαιτα Atkins, η παχυσαρκία και τα σχετικά προβλήματα υγείας, όπως ο διαβήτης

τύπου 2 και τα προβλήματα καρδιάς,οφείλονται στη κατανάλωση φαγητών με λίγα

λιπαρά, λίγες πρωτεΐνες και πολλούς υδατάνθρακες, ότι χαρακτηρίζει δηλαδή

την "αμερικανική διατροφή". Η δίαιτα Atkins λέει ότι δεν χρειάζεται να αποφεύγουμε

το λίπος στο κρέας. Αντίθετα, πρέπει να μειώσουμε τους υδατάνθρακες και να τρώμε

φυσικά λίπη. Υποστηρίζει ότι η κατανάλωση πολλών υδατανθράκων όπως η ζάχαρη,

το άσπρο αλεύρι και άλλοι εξευγενισμένοι υδατάνθρακες οδηγεί σε ανισορροπίες

τουσακχάρου στο αίμα, αύξηση του σωματικού βάρους και σε καρδιαγγειακά

προβλήματα. Για το λόγο αυτό, περιορίζει τους υδατάνθρακες και μας ενθαρρύνει να

καταναλώνουμε περισσότερες πρωτεΐνες και λίπη. Δεν απαιτεί καταμέτρηση

θερμίδων ή να ελέγχουμε πόσο τρώμε απαιτεί όμως από εσάς να παρακολουθείτε

τους υδατάνθρακες που καταναλώνετε.Επίσης αναγνωρίζει ότι η άσκηση είναι

σημαντική για τη διατήρηση της απώλειας βάρους και ότι γενικά είναι ωφέλιμη για

την υγεία. Επίσης προειδοποιεί να μη ξεκινήσετε να ασκείστε όταν αρχίσετε την

δίαιτα, αλλά προτείνει να περιμένετε

τουλάχιστον δύο εβδομάδες, ώστε το

σώμα σας να προσαρμοστεί πρώτα στις

διατροφικές αλλαγές.Η δίαιτα Atkins

υποστηρίζει ότι μπορείτε να χάσετε

μέχρι 6,8 κιλά στην φάση 1 αλλά

αναγνωρίζει, ότι οι περισσότεροι

χάνουν πολύ λιγότερα κιλά. Επίσης,

λέει ότι θα συνεχίσετε να χάνετε βάρος

στις φάσεις 2 και 3, εφ 'όσον δεν τρώτε περισσότερους υδατάνθρακες από ότι

30

επιτρέπεται. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που συνέχισαν να ακολουθούν την

δίαιτα Atkins για δύο χρόνια έχασαν κατά μέσο όρο 4,1 κιλά.

Β.7.Παρενέργειες

Η δίαιτα Atkins ισχυρίζεται ότι μπορεί να προλάβει ή να βελτιώσει σοβαρά

προβλήματα υγείας, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, τον διαβήτη τύπου 2, την υψηλή

αρτηριακή πίεση, την χοληστερόλη, το σάκχαρο και τις διάφορες καρδιαγγειακές

παθήσεις. Όμως στην πραγματικότητα σχεδόν κάθε δίαιτα που σας βοηθά να ρίξετε

το υπερβολικό βάρος έχει τα προαναφερθέντα οφέλη!Η δίαιτα Atkins παραδέχεται

ότι η δραστική περικοπή υδατανθράκων κατά την πρώτη φάση του προγράμματος

μπορεί να οδηγήσει σε κάποιες παρενέργειες, όπως:

Ζάλη

Αδυναμία

Κούραση

Δυσκοιλιότητα

Πονοκέφαλος

Είναι επίσης πιθανό ότι ο περιορισμός των υδατανθράκων σε λιγότερο από 20

γραμμάρια την ημέρα κατά τη φάση 1 της δίαιτας Atkins να οδηγήσει σε κέτωση που

συμβαίνει όταν δεν έχετε αρκετή γλυκόζη στο σώμα για την παραγωγή ενέργειας και

έτσι το σώμα αναγκάζεται να διασπά το αποθηκευμένο λίπος, με αποτέλεσμα να

συσσωρεύονται στο σώμα σας κετόνες. Οι παρενέργειες από τις κετόνες είναι ναυτία,

κεφαλαλγία, πνευματική κόπωση και κακή αναπνοή.Τέλος, η δίαιτα Atkins δεν είναι

κατάλληλη για τον καθένα. Για παράδειγμα, δεν είναι κατάλληλη για άτομα με

31

σοβαρή νεφρική νόσο ή για γυναίκες που είναι έγκυες ή θηλάζουν. Η δίαιτα Atkins

συστήνει να συμβουλευτείτε το γιατρό σας πριν την έναρξη της, ειδικά εάν έχετε

διαβήτη, ουρική αρθρίτιδα ή κάποιο σοβαρό νόσημα.

Γ. ΔΙΑΙΤΑ DUKAN

Γ.1. Ορισμός

Η δίαιτα Ντουκάν είναι μια δίαιτα αδυνατίσματος που στηρίζεται στην πρόσληψη

μεγάλων ποσοτήτων πρωτεϊνών και μικρών ποσοτήτων τροφών πλούσιων

σε λιπαρά και υδατάνθρακες. Επινοημένη από

τον Γάλλο πρώην νευρολόγο, διατροφολόγο Πιέρ Ντουκάν είναι ένα από τα πιο

δημοφιλή προγράμματα δίαιτας στην Γαλλία. Το σχετικό με τη δίαιτα βιβλίο,

«DukanDiet», είναι ένα από τα βιβλία με τις περισσότερες πωλήσεις στη Βρετανία,

32

ενώ τα τρόφιμα που συνιστά έχουν παρουσιάσει το τελευταίο εξάμηνο παράλληλα

αύξηση κατά 100% στις πωλήσεις τους.

Σύμφωνα με τον Πιερ Ντουκάν, η επιτυχία των πωλήσεων της δίαιτάς του στη

Βρετανία οφείλεται στο ότι κατά τη γνώμη του αποδίδει και στην μητέρα

της Δούκισσας του Κέμπριτζ. Σύμφωνα με δημοσιογράφους, η διάδοση της φήμης

της παγκοσμίως οφείλεται και δευτερευόντως σε άλλους διάσημους της μόδας οι

οποίοι την υποστηρίζουν, όπως το μοντέλο Ζιζέλ Μπούντχεν και η

τραγουδίστρια Τζένιφερ Λόπεζ. Ο Πιερ Ντουκάν έχει δεχτεί κατηγορίες από

το Κολέγιο Παθολόγων της Γαλλίας ότι ενδιαφέρθηκε περισσότερο για

το εμπόριο και λιγότερο στην Ιατρική και για παραβίαση του άρθρου στον κώδικα

δεοντολογίας το οποίο ορίζει ότι η Ιατρική δεν πρέπει να εξασκείται σαν επιχείρηση.

Γ.2. Στάδια

33

Η δίαιτα Ντουκάν περιλαμβάνει περίπου 100 αποδεκτές τροφές και τέσσερα βασικά

στάδια αποκαλούμενα «επίθεση», «πλεύση», «σταθεροποίηση» και «συντήρηση».

1ο στάδιο:

Το στάδιο της «επίθεσης»: κάθε μέρα επιτρέπεται να καταναλώνονται μόνο

πρωτεΐνες (άπαχο κρέας) μαζί με μιάμιση κουταλιά της σούπας πίτουρο βρώμης.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα τροφών είναι το βοδινό, τα πουλερικά, τα ψάρια, οι

κρόκοι και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Σύμφωνα με τον επινοητή αυτή η φάση

απαλλάσει τους ιστούς από το περιττό νερό τους και μειώνει την πείνα, ωστόσο, οι

μεγάλες ποσότητες νερού που συστήνει ο Πιερ Ντουκάν να πίνουν όσοι την

ακολουθούν, σύμφωνα με κριτικές δεν επαρκούν για την επεξεργασία υποπροϊόντων

του μεταβολισμού των πρωτεϊνών. Η διάρκεια αυτής της φάσης εξαρτάται από τα

πόσα κιλά σκοπεύει να χάσει το άτομο.

2ο στάδιο:

Το στάδιο της «πλεύσης»: στην κυρίως πρωτεΐνική διατροφή προστίθενται και

ορισμένα λαχανικά. Σύμφωνα με τη δίαιτα ορίζονται περίπου 30 αποδεκτά λαχανικά

για σταδιακή απώλεια του συσσωρευμένου λίπους. Έμφαση δίνεται στα λαχανικά

χωρίς άμυλο τα οποία συνδυάζονται

κάθε δεύτερη μέρα με πρωτεΐνες, ενώ

τα υπόλοιπα είναι περιορισμένα, αν και

περιέχουν μικρότερες

ποσότητες σακχάρων σε σχέση με το

αποβουτυρωμένο γάλα και

αποβουτυρωμένο γιαούρτι, τα οποία

34

συμπεριλαμβάνονται στη λίστα επιτρεπτών τροφίμων του Πιερ Ντουκάν.Σύμφωνα με

το πλάνο της δίαιτας υποτίθεται ότι σε αυτό το στάδιο το βάρος μειώνεται κατά 1

κιλό περίπου την εβδομάδα.

3οστάδιο:

Το στάδιο της «σταθεροποίησης»: μόλις το άτομο φτάσει στο επιθυμητό βάρος

αρχίζει αυτή η φάση.Για 6 ημέρες της εβδομάδας η ποικιλία αποδεκτών τροφών

αυξάνεται σε τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες, όπως φρέσκα φρούτα και ψωμί

ολικής άλεσης – δύο φορές την εβδομάδα επιτρέπονται γεύματα με άμυλο, όπως

μακαρόνια, πατάτες και όσπρια, επίσης σε αυτό το στάδιο συμπεριλαμβάνεται τυρί,

ενώ μία ημέρα κάθε εβδομάδα σύμφωνα με το πλάνο επιβάλλονται σχεδόν

αποκλειστικά πρωτεΐνες. Στόχος αυτού του σταδίου είναι ο οργανισμός να συνηθίσει

τη νέα κατάσταση ως προς το βάρος, ώστε να μην το επαναπροσλάβει. Η διάρκειά

της αντιστοιχεί σε πέντε ημέρες ανά μισό κιλό απώλεια.

4ο στάδιο:

35

Το τελευταίο στάδιο της «συντήρησης»: το άτομο είναι ελεύθερο να τρώει ό,τι θέλει

αρκεί μια μέρα την εβδομάδα να καταναλώνει αποκλειστικά πρωτεΐνες. Ο Πιερ

Ντουκάν ισχυρίζεται ότι το 40% όσων κάνουν τη δίαιτά του δεν ξαναπαχαίνουν,

επειδή τηρούν κατά γράμμα και εφ’ όρου ζωής το τελευταίο στάδιο.

Εν συντομία οι 4 φάσεις είναι :

Γ.3. Μειονεκτήματα Δίαιτας Dukan

Η δίαιτα Dukan δεν είναι ο πιο υγιεινός και ευέλικτος τρόπος απώλειας

βάρους.Λόγω της έμφασης που δίνει στην πρωτεΐνη, δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος

απώλειας βάρους για τα άτομα τα οποία καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες

36

υδατανθράκων, επειδή είναι λάτρεις των τελευταίων, καθώς και για τους

χορτοφάγους. Όπως, επισημαίνει ο δημιουργός της δίαιτας Dukan, ένα από τα κύρια

οφέλη της δίαιτας είναι η υψηλή σε περιεκτικότητα πρωτεΐνη, η οποία αναγκάζει το

σώμα να αποβάλλει τα υγρά.

Με συνέπεια, ένα μεγάλο μέρος της απώλειας βάρους, αρχικά να είναι απλά και

μόνο υγρά, δηλαδή νερό. Με τον περιορισμό στους υδατάνθρακες, η δίαιτα Dukan

αναγκάζει το σώμα και το μυαλό να χρησιμοποιεί το λίπος, ως καύσιμη ύλη. Αυτό

ωθεί το σώμα σε μια κατάσταση κέτωσης, η

οποία έχει συνδεθεί με προβλήματα υγείας, όπως

βλάβη στα νεφρά και ουρική αρθρίτιδα. Επίσης η

πολύ περιοριστική φάση της επίθεσης μπορεί να

προκαλέσει κόπωση, κακή αναπνοή,

δυσκοιλιότητα και ξηροστομία.

Γ.4. Πλεονεκτήματα Δίαιτας Dukan

Τα πλεονεκτήματα της δίαιτας Dukan είναι:

Υγιεινές συνήθειες, όπως άπαχα κρέατα και γαλακτοκομικά προϊόντα.

Καθημερινήάσκηση.

Μέτρια κατανάλωση αλατιού.

Προσπάθεια για την διατήρηση του φυσιολογικού βάρους σώματος μόνιμα.

37

Η δίαιτα Dukan, μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο, γι’ αυτούς που

επιθυμούν ένα πολύ πειθαρχημένο και συγκροτημένο πρόγραμμα απώλειας βάρους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η δίαιτα Dukan μπορεί να βοηθήσει κάποιον να χάσει βάρος,

ωστόσο είναι δύσκολο να την προτείνει κανείς, διότι οι δύο πρώτες φάσεις της

δίαιτας είναι πολύ περιοριστικές και εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία.

Δ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ “HEPS”

Δ.1. Εισαγωγή

Σήμερα το ένα στα τέσσερα παιδιά είναι υπέρβαρα. Το πρόγραμμα HEPS

διαμορφώθηκε για να συμβάλλει στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου. Το

Πρόγραμμα HEPS ( «Υγιεινή Διατροφή και Σωματική Άσκηση στα

Σχολεία»/Healthy Eating and Physical activity in Schools) στηρίζει Ευρωπαϊκές

χώρες να προωθήσουν την υγιεινή διατροφή και τη φυσική άσκηση με ένα θετικό και

βιώσιμο τρόπο. Το HEPS είναι ένα πρόγραμμα του δικτύου SHE- Σχολεία για την

Υγεία στην Ευρώπη ( Schools for Health in Europe).

Ανά τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν παρθεί πρωτοβουλίες για να

μειωθεί ο αριθμός των παιδιών που είναι υπέρβαρα. Ωστόσο κανένα από αυτά δεν

έχει ένα αποτελεσματικό εθνικό σχέδιο διαχείρισης των σχολείων σε εφαρμογή. Το

HEPSέχει ως στόχο να γεφυρώσει αυτό το κενό με το να αποτελεί ένα πρόγραμμα

ανάπτυξης σχεδίου διαχείρισης και αποφάσεων σε εθνικό και τοπικό επίπεδο ανά την

Ευρώπη.

38

Δ.2. Πακέτο Σχολικών Εργαλείων HEPS

Το πρόγραμμα HEPSπεριλαμβάνει το Πακέτο Σχολικών ΕργαλείωνHEPS. Το

πακέτο HEPS στηρίζει τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαμορφώσουν

εθνική πολιτική για την προαγωγή της υγιεινής διατροφής και της φυσικής άσκησης

στα σχολεία.

Το πακέτο αποτελείται από τα παρακάτω 6 εργαλεία :

1. κατευθυντήριες οδηγίες HEPS: είναι ένα σύνολο κατευθυντήριων αρχών για την

προαγωγή της υγιεινής διατροφής και της φυσικής άσκησης στα σχολεία που

απευθύνεται σε φορείς οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε εθνικό επίπεδο στην

Ευρώπη.

2. Οδηγός συνηγορίας HEPS : είναι ένα εργαλείο που βοηθά αυτούς που

δραστηριοποιούνται υπέρ της προαγωγής της υγιεινής διατροφής και της φυσικής

άσκησης.

39

3. Κατάλογος για ποιοτική εκτίμηση HEPS : είναι σύνολο ποιοτικών κριτηρίων για

τα σχολικά προγράμματα της προαγωγής της υγιεινής διατροφής και της φυσικής

άσκησης.

4. Εργαλείο για σχολεία HEPS: εγχειρίδιο εφαρμογής σχολικών προγραμμάτων στα

σχολεία των κρατών μελών.

5. Εργαλείο για την εκπαίδευση εκπαιδευτικών HEPS : πρόγραμμα εκπαίδευσης

εκπαιδευτικών για την προαγωγή της υγιεινής διατροφής και της φυσικής άσκησης

στα σχολεία.

6. Εργαλείο αξιολόγησης HEPS : χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της

αποτελεσματικής εφαρμογής του πακέτου HEPS από τα κράτη μέλη.

Ε. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Ε.1. Ορισμός

Πρόκειται για μια συνήθη μεταβολική διαταραχή των τριγλυκεριδίων και πιο

συγκεκριμένα παρατηρείται μια υπερβολική συσσώρευση τριγλυκεριδίων στον

λιπώδη ιστό, με τελικό αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση του συνολικού λίπους του

οργανισμού. Η συσσώρευση λίπους στο ανθρώπινο σώμα πέραν της ποσότητας που

είναι απαραίτητη για την αρμονική του λειτουργία, προκαλεί μεταβολικές διαταραχές

και αυξημένη θνητότητα και νοσηρότητα. Από το 1948 ο Παγκόσμιος Οργανισμός

Υγείας την έχει εντάξει στον κατάλογο των παθήσεων. Ως νόσος ορίζεται κάθε

κατάσταση που μειώνει την ποιότητα και την ποσότητα της ζωής. Για τους

παχύσαρκους, η ποιότητα ζωής είναι σαφώς μειωμένη αλλά και συντομότερη, αφού

40

εμφανίζουν συχνότερα πολλές και σημαντικές επιπλοκές υγείας, συγκρινόμενοι με

άτομα φυσιολογικού βάρους.

Ε.2. Μορφές Παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία διακρίνεται σε δυο τύπους: την υπερτροφική και την υπερπλαστική. Η

πρώτη χαρακτηρίζεται από αύξηση του μεγέθους των λιποκυττάρων και η δεύτερη

από αύξηση του αριθμού των λιποκυττάρων.

Είναι πολύ βασικό να γνωρίζουμε ότι κατά την παιδική ηλικία αυξάνεται ο αριθμός

των λιποκυττάρων (υπερπλαστική παχυσαρκία), ενώ μετά την ενηλικίωση αυξάνεται

μόνον το μέγεθος αυτών (υπερτροφική παχυσαρκία).

Ε.3. Κρίσιμες ηλικίες

Αν και η παχυσαρκία μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις φάσεις της ζωής ενός ατόμου

ωστόσο υπάρχουν κάποιες ηλικίες οι οποίες είναι ιδιαίτερα κρίσιμες και χρειάζεται

προσοχή για να αποφευχθεί η εμφάνισή της. Αυτές είναι:

από την γέννηση του ατόμου μέχρι και το τέλος του δεύτερου έτους

από την αρχή του τρίτου μέχρι και το τέλος του όγδοου

από την αρχή του ένατου μέχρι το τέλος του δωδέκατου ή την αρχή της

εφηβείας

από την αρχή του δέκατου τρίτου ή την αρχή της εφηβείας, μέχρι το τέλος της

εφηβείας.

Η πρώτη περίοδος της ζωής του ατόμου δεν είναι καθοριστική για τον αριθμό των

λιποκυττάρων γιατί αυξάνονται φυσιολογικά και αν υπάρχει παχυσαρκία αυτή είναι

μικτή.

41

Η δεύτερη περίοδος της ηλικίας είναι καθοριστική για την μελλοντική διατήρηση του

αυξημένου σωματικού βάρους. Στην περίοδο αυτή παρατηρείται αυξημένη παραγωγή

λιποκυττάρων, υπερπλαστική παχυσαρκία όταν το παιδί υπερσιτίζεται και μάλιστα ο

αριθμός τους παραμένει σταθερός και αργότερα.

Η τρίτη περίοδος δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί το παιδί υπερτρέφει τα

λιποκύτταρα που σχηματίστηκαν στην προηγούμενη περίοδο.

Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζει η εφηβική ηλικία γιατί αυξάνονται τα λιποκύτταρα

δημιουργώντας μια ευνοϊκή κατάσταση για τη διατήρηση της παχυσαρκίας και στην

υπόλοιπη ζωή του ατόμου. Μετά την ηλικία των 25 χρόνων η παχυσαρκία είναι

πάντα υπερτροφικής μορφής γιατί δεν υπάρχει άλλη αύξηση του αριθμού των

λιποκυττάρων. Η παχυσαρκία λοιπόν αυτή είναι ευκολότερο να υποχωρήσει από

εκείνη του ενηλίκου, ο οποίος στην ηλικία των 2 μέχρι 8 ετών ή κατά την εφηβεία

ήταν παχύσαρκος.

Ε.4. Αίτια και παράγοντες πρόκλησης

42

Αίτια: Η παχυσαρκία οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Ο παρακάτω

πίνακας συνοψίζει κάποιους από αυτούς τους παράγοντες:

ΕΞΩΓΕΝΗ ΑΙΤΙΑ

ΕΝΔΟΓΕΝΗ ΑΙΤΙΑ

95% περιπτώσεων 5-10% περιπτώσεων

υπερβολική πρόσληψη θερμίδων μειωμένη σωματική άσκηση κληρονομικότητα λήψη φαρμάκων ψυχικοί,

κοινωνικοί,περιβαλλοντικοί παράγοντες

μεταβολικές διαταραχές ενδοκρινικές διαταραχές εγκεφαλικές παθήσεις

Παράγοντες πρόκλησης:

Η κληρονομικότητα: επηρεάζει σημαντικά τη διαμόρφωση του βάρους. Στον

παράγοντα αυτό υπολογίζεται ότι οφείλεται το 20 - 25% των κρουσμάτων της

νόσου. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, φαίνεται ότι όταν ο ένας από τους

δύο γονείς είναι παχύσαρκος, η θεωρητική πιθανότητα εκδήλωσης

παχυσαρκίας είναι 40%, ενώ στην περίπτωση που και οι δύο γονείς είναι

παχύσαρκοι, η πιθανότητα σχεδόν διπλασιάζεται. Μια άλλη παρατήρηση που

ενισχύει την ίδια άποψη, είναι ότι οι μονοωογενείς δίδυμοι (που έχουν ακριβώς

τα ίδια γονίδια) εκτός από τις εξωτερικές ομοιότητες έχουν τις περισσότερες

φορές και παραπλήσιο βάρος.

Το περιβάλλον: τον καθοριστικότερο ρόλο στη διαμόρφωση του σωματικού

βάρους παίζει το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε και ανατρεφόμαστε. Οι

43

διατροφικές μας συνήθειες και επιλογές, το καθημερινό μας διαιτολόγιο, η

ποσότητα και ποιότητα των τροφίμων που λαμβάνουμε, η συχνότητα των

γευμάτων, το επίπεδο της σωματικής μας δραστηριότητας, ακόμη και το

επάγγελμά μας μπορούν να επηρεάσουν το σωματικό μας βάρος. Η εποχή μας

χαρακτηρίζεται από αφθονία τροφίμων που είναι πλούσια σε λίπος, ζάχαρη και

άχρηστη ενέργεια. Τα έτοιμα γεύματα των ταχυφαγείων (fastfoods), που λόγω

ευκολίας έχουν μπει στη ζωή μας, αποτελούν το πιο κλασικό παράδειγμα

ανθυγιεινής τροφής, με συστατικά που συμβάλουν καταλυτικά στην αύξηση

του βάρους.

Ψυχογενείς παράγοντες: ο άνθρωπος τρέφεται πολλές φορές με βάση τα θέλω

του: την αίσθηση της απόλαυσης, το άγχος, την μοναξιά, το ανικανοποίητο

κενό που αισθάνεται, όταν νιώθει θλίψη, θυμό ή και πολύ χαρά.

Όταν αυτό συμβαίνει, οι σκέψεις και τα συναισθήματα υπερισχύουν,

επηρεάζοντας σημαντικά τη διατροφική μας συμπεριφορά. Έχει αποδειχθεί ότι

τα αγχώδη και ανικανοποίητα άτομα έχουν αυξημένη πιθανότητα να

εμφανίσουν, κάτω από συνθήκες ψυχολογικής πίεσης, ανώμαλη διατροφική

συμπεριφορά δείχνοντας μάλιστα προτίμηση σε συγκεκριμένα ήδη τροφών,

όπως τα γλυκά και η σοκολάτα Ακόμη η πρόσληψη τροφής για τον άνθρωπο

δεν έχει μόνο βιολογική αλλά και ψυχική αξία. Αυτό συμβαίνει διότι η τροφή

ικανοποιεί μια βασική ανάγκη που εντοπίζεται στο ένστικτο της

αυτοσυντήρησης.

44

Παθολογικοί και άλλοι παράγοντες: υπάρχουν ορισμένες ασθένειες αλλά και

φάρμακα τα οποία συντελούν στην αύξηση του βάρους και μακροχρόνια

μπορούν να μας οδηγήσουν στην παχυσαρκία. Νοσήματα των ενδοκρινών

αδένων, παθήσεις του μεταβολισμού, νευρολογικής φύσεως παθήσεις, η

κατάθλιψη αλλά και φάρμακα όπως τα στεροειδή και ορισμένα

αντικαταθλιπτικά χάπια μπορούν να προκαλέσουν ή να συντελέσουν στην

αύξηση του σωματικού βάρους.

Κούραση και υπερωρίες: η κούραση λόγω εργασίας και η υπερωριακή

απασχόληση συσχετίζονται σε

σημαντικό βαθμό με την απόκτηση

υπερβολικού βάρος και την

παχυσαρκία. Πολύ συχνά, η

κούραση είναι αποτέλεσμα του

τρόπου ζωής που χαρακτηρίζεται

από στέρηση ύπνου και ένα βαρυφορτωμένο πρόγραμμα δραστηριοτήτων.

Άγχος :πολλοί άνθρωποι, όταν βρίσκονται σε κατάσταση στρες και δύσκολων

συναισθηματικών καταστάσεων, οδηγούνται στο να τρώνε, έστω και εάν δεν

πεινούν, με ασυναίσθητο, αυτόματο τρόπο.

45

Ε.5. Επιπτώσεις της Παχυσαρκίας

Ποσοστά παχύσαρκων ατόμων σε Ευρώπη και ΗΠΑ

ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Βόρεια Ευρώπη 10% 15%

ΔυτικήΕυρώπη 13% 16%

Μεσογειακές Χώρες 16% 30%

Ανατολική Ευρώπη 18% 30%

Η.Π.Α. (λευκές) 15% 8%

Η.Π.Α. (έγχρωμες) 20% 37%

Η παχυσαρκία καταπονεί σε μεγάλο βαθμό τον οργανισμό του ατόμου που νοσεί, είτε

συντελώντας στην προσβολή του από διάφορες παθήσεις είτε επιδεινώνοντας

προβλήματα υγείας που ήδη αντιμετωπίζονται. Η ίδια επιβαρύνει:

Την καρδιά: πρώιμη ισχαιμική νόσος, υπερτροφία αριστερής κοιλίας,

στηθάγχη, υπέρταση, υπερτροφία δεξιάς κοιλίας

Το αναπνευστικό: απόφραξη ή άπνοια στον ύπνο

Το ηπατο – χοληφόρο σύστημα: χολολιθίαση λιπώδης εκφύλιση ήπατος

Ενδοκρινικές και μεταβολικές λειτουργίες: σακχαρώδης διαβήτης ουρική

αρθρίτιδα υπεροουριχαιμία

Νεφρικό σύστημα: λευκωματουρία σε σοβαρές παχυσαρκίες

Δέρμα: ραβδώσεις, ακανθώδης μελανοδερμία, δασυτριχισμός γυναικών,

πολλαπλά θηλώματα

Νεόπλασμα: αυξημένος κίνδυνος καρκίνου του ενδομητρίου και του μαστού

Ε.6. Παχυσαρκία και Εγκυμοσύνη

46

Ένα σημαντικό ποσοστό νέων ατόμων είναι υπέρβαροι με αυστηρά ιατρικά κριτήρια.

δεν είναι συνεπώς σπάνιο μια έγκυος να είναι μεγαλύτερη από ότι φυσιολογικά θα

έπρεπε. Το μεγάλο σωματικό βάρος μπορεί να προϋπάρχει ή ν αποκτάται κατά του

μήνες της εγκυμοσύνης. Σε κάθε περίπτωση αυτό προδιαθέτει σε καταστάσεις που

μπορούν να επιβαρύνουν την μέλλουσα μητέρα και το έμβρυο που μεταφέρει.

Συνήθεις επιπλοκές της παχύσαρκης εγκύου γυναίκας μπορεί να είναι:

Υπέρταση

Τοξιναιμία

Διαβήτης

Παρατεταμένος τοκετός

Μη φυσιολογικός τοκετός (εμβρυουλκίες, καισαρική τομή)

Αυξημένοικίνδυνοισε περιπτώσεις εγχειρήσεων

Αιμορραγίες μετάτοντοκετό

Παράταση εγκυμοσύνης

Εμβρυακή θνησιμότητα

Δυσκολίεςστη γαλακτοφορία

Πνευμονικήεμβολή

Αναπηρία

Λοιμώξειςουροποιητικού συστήματος

Ε.7. Παιδική Παχυσαρκία

Η παιδική παχυσαρκία έχει χαρακτηριστεί τις τελευταίες δεκαετίες ως επιδημία αφού

αποτελεί ένα σοβαρό παγκόσμιο πρόβλημα. H αποταμίευση λίπους στον οργανισμό

των παιδιών είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο που ολοένα και εξαπλώνεται

με σοβαρές συνέπειες για το παιδί και τη μετέπειτα υγεία του. Δυστυχώς στο 70%

47

των περιπτώσεων, η παιδική παχυσαρκία φαίνεται ότι ακολουθεί τα παιδιά και στην

ενήλικη ζωή τους. Ιδιαίτερα κρίσιμη για την ανάπτυξη της παχυσαρκίας αποτελεί η

περίοδος της εφηβείας. Το βασικό χαρακτηριστικό της ηλικίας αυτής είναι η

επιταχυνόμενη ανάπτυξη, όπου η αύξηση της μυϊκής μάζας συνεπάγεται αυξημένες

ανάγκες και δαπάνες ενέργειας, με κίνδυνο την αύξηση και της λιπώδους μάζας,

φαινόμενο που παρατηρείται ιδιαίτερα στα κορίτσια.

Τα τελευταία 10 χρόνια η αύξηση της παχυσαρκίας σε παιδιά 6-11 ετών φτάνει το

54% και σε εφήβους 10-17 ετών το 40%. Ανησυχητικά είναι τα στοιχεία και για τις

επιπτώσεις της παχυσαρκίας όπου το 12%-13% των παιδιών ηλικίας 10-11 ετών έχει

υπέρταση. Το 10%-15% έχει τάση χοληστερίνης, το 25% των παιδιών που

εξετάστηκαν είναι παχύσαρκα αλλά πηγαίνουν σε καταστήματα fastfood ενώ το 15%-

20% αρχίζει να καπνίζει ή να έχει επαφή με το τσιγάρο από την πρώτη γυμνασίου.

Ε.8. Ψυχολογία του παχύσαρκου

Το παχύσαρκο άτομο νιώθει ενοχικά, διαθέτει χαμηλή αυτοεκτίμηση και

δυσκολεύεται να διαχειριστεί τα θέλω και τα συναισθήματά του. Συναίσθημα του

αδιεξόδου, συμβάλλουν σε έναν αρνητικό φαύλο κύκλο, όπου η πολυφαγία

χρησιμοποιείται ως διέξοδος στο πρόβλημα, το οποίο αρχικά προκαλεί. Ο

48

στιγματισμός από το ευρύτερο κοινωνικό αλλά και το στενότερο συγγενικό

περιβάλλον ενισχύει την αρνητική εικόνα του παχύσαρκου ατόμου για τον εαυτό του.

Το παχύσαρκο άτομο μέσα από τη σχέση του με το φαγητό, εκφράζεται και εκφράζει

τη συναισθηματική του κατάσταση. Εκτονώνει τις εντάσεις, τα άγχη και τα

προβλήματα του. Το φαγητό αποτελεί γι’ αυτό καταφύγιο όλων των εσωτερικών και

εξωτερικών του συγκρούσεων, ενώ διατηρεί την ψευδαίσθηση ότι πρόκειται για μια

σχέση από την οποία δεν πρόκειται ποτέ να προδοθεί. Αρχικά, μπορεί το φαγητό να

καταπραΰνει κάποια του άγχη, του δημιουργεί όμως πολύ περισσότερα, από τη

στιγμή που καταναλώνεται υπέρμετρα. Η σχέση του με το φαγητό μετατρέπεται

τελικά σε μια σαδομαζοχιστική σχέση. Ενώ γνωρίζει ότι κακοποιεί και στιγματίζει

τον εαυτό του, αρνείται ή αδυνατεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση, νιώθοντας

περισσότερο άγχος και εγκλωβισμό. Το σώμα, από τη μια μετατρέπεται σε αρένα

εκτόνωσης τωνπροβλημάτων του και από την άλλη, η όποια προβληματική

κατάσταση εντείνεται, αφού προστίθεται σ’ αυτήν και το πρόβλημα της παχυσαρκίας

με όλα τα συνεπακόλουθα του προβλήματα στην εικόνα, την υγεία και την φυσική

κατάσταση του ατόμου.

ΣΤ. ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

ΣΤ.1. Ορισμός-Πληροφορίες

Είναι όρος που επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις για να περιγράψει το

μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των μεσογειακών. Στις αρχές της

49

δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε μία μεγάλη έρευνα, γνωστή ως η μελέτη των 7 χωρών,

όπου μελετήθηκαν οι διατροφικές συνήθειες ανθρώπων από τις εξής χώρες:

Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ιταλία, Ολλανδία και Φινλανδία. Τα

ευρήματα της συγκεκριμένης μελέτης, που διήρκησε 30 χρόνια, έδειξαν ότι οι

Κρητικοί εμφάνιζαν το μικρότερο ποσοστό θνησιμότητας από καρδιαγγειακά

νοσήματα και καρκίνο, καθώς και τον μεγαλύτερο μέσο όρο ζωής. Από τότε πολλές

επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι το αποτέλεσμα αυτό είχε τις ρίζες του στην

παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή των Κρητικών εκείνης της εποχής.

Το «μυστικό» της μακροζωίας των μεσογειακών λαών και δη των Κρητικών ήταν η

απλή και λιτή διατροφή τους, η οποία βασιζόταν σε φυτικά τρόφιμα, φρούτα,

λαχανικά, μη επεξεργασμένα δημητριακά, ελαιόλαδο και κόκκινο κρασί. Ένας

επιπλέον παράγοντας που συνέβαλε σημαντικά στην καλή υγεία των εν λόγω

πληθυσμών ήταν και ο φυσικός τρόπος ζωής τους (εργασία στην ύπαιθρο), που είχε

ως αποτέλεσμα να εμφανίζουν οι Κρητικοί μεγαλύτερα ποσοστά καθημερινής

σωματικής δραστηριότητας από τους υπόλοιπους πληθυσμούς. Ως επακόλουθο αυτών

των συμπερασμάτων, έγινε προσπάθεια από μία ομάδα επιστημόνων στο

πανεπιστήμιο του HARVARD, να διαμορφωθούν διατροφικές οδηγίες σε επίπεδο

τροφίμων με βάση τις αρχές της παραδοσιακής Μεσογειακής Διατροφής. Οι

διατροφικές αυτές οδηγίες διαμορφώθηκαν με τη μορφή μιας πυραμίδας την

"Πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής".

ΣΤ.2. Χαρακτηριστικά

Η παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή ορίστηκε με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

Άφθονες φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, ψωμί/δημητριακά, πατάτες,

όσπρια, καρποί)

50

.Ελάχιστα επεξεργασμένα προϊόντα

Γαλακτοκομικά προϊόντα (κυρίως τυρί και γιαούρτι) καθημερινά σε

μικρές έως μέτριες ποσότητες

Ψάρια και πουλερικά σε μικρές έως μέτριες ποσότητες

Κόκκινο κρέας 2 φορές το μήνα

Ελαιόλαδο ως κύρια πηγή λιπαρών που περιέχουν μονοακόρεστα

λιπαρά οξέα

Το μενού είναι απλό και στηρίζεται στη λιτή διατροφή, ενώ περιέχει όλα τα θρεπτικά

συστατικά που είναι απαραίτητα για την υγεία, στις κατάλληλες ποσότητες.

Η συγκεκριμένη διατροφική σύνθεση της Μεσογειακής Διατροφής έχει ως

αποτέλεσμα αφενός χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη

και αφετέρου υψηλή περιεκτικότητα σε

υδατάνθρακες και ίνες. Η καθημερινή

κατανάλωση ελαιόλαδου συνεπάγεται

υψηλή περιεκτικότητα της δίαιτας σε

μονοακόρεστα λιπαρά οξέα.

Η Μεσογειακή Διατροφή, ύστερα από

μελέτες και στη χώρα μας και αλλού, έχει

αποδειχτεί η πιο υγιεινή διατροφή.

Χαρακτηρίζεται από τις διατροφικές

συνήθειες που βρέθηκε ότι είχαν οι κάτοικοι της Κρήτης και της Νότιας Ιταλίας στις

αρχές της δεκαετίας του 1960. Είναι ξακουστή για τις ευεργετικές της ιδιότητες

καθώς προφυλάσσει από εμφράγματα του μυοκαρδίου και από διάφορες μορφές

καρκίνου, είναι φτωχή σε θερμίδες, τονώνει τον οργανισμό, βοηθάει την καλή

51

λειτουργία του εντέρου κ.α. Επίσης βοηθά στην πρόληψη του διαβήτη τύπου 2 σε

άτομα με υψηλό κίνδυνο καρδιοαγγειακών παθήσεων. Ο τρόπος αυτός διατροφής

κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια, καθώς πλήθος μελετών

δείχνουν ότι οι κάτοικοι Μεσογειακών περιοχών ζουν περισσότερο, ενώ πολύ

σπανιότερα σε σχέση με τους Αμερικανούς και τους Βορειοευρωπαίους πάσχουν από

τον καρκίνο του εντέρου ή του στήθους καθώς και από καρδιακές παθήσεις.

Αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά της Μεσογειακής διατροφής (η υψηλή κατανάλωση

φρούτων, λαχανικών και ακόρεστων λιπαρών), προστατεύουν εκτός των άλλων, και

το δέρμα από τα σημάδια του χρόνου, δηλαδή τις ρυτίδες. Και σε συνδυασμό με

καθημερινή σωματική άσκηση (π.χ. περπάτημα, χορός, κλπ) το Μεσογειακό

διατροφικό μενού αποτελεί συνταγή για μακροζωία, υγεία και ομορφιά.

ΣΤ.3. "Πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής"

52

ΣΤ.4.Ανάλυση της Πυραμίδας:

Η πυραμίδα της Μεσογειακής Διατροφής χωρίζεται σε τρία επίπεδα βάσει της

συχνότητας κατανάλωσης των τροφίμων που απεικονίζει (σε μηνιαία, εβδομαδιαία

και καθημερινήβάση).

Η βάση της πυραμίδας αποτελείται από τροφές όπως είναι τα δημητριακά και τα

προϊόντα τους (ψωμί, ρύζι, ζυμαρικά κ.α.), που πρέπει να καταναλώνονται σε

καθημερινά, αφού μας παρέχουν ενέργεια μέσω των υδατανθράκων που περιέχουν.Τα

τρόφιμα αυτά είναι από την φύση τους χαμηλά σε λίπος. Ειδικά τα ολικής αλέσεως

παρέχουν πολλές φυτικές ίνες που βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του εντέρου

και την μείωση της χοληστερόλης.

53

Αμέσως μετά ακολουθούν τα

φρούτα, τα λαχανικά, τα

όσπρια και οι ξηροί καρποί.

Η ομάδα των φρούτων και

των λαχανικών αποτελεί

πάρα πολύ καλή πηγή

αντιοξειδωτικών και άλλων βιταμινών όπως βιταμίνη Α, βιταμίνες του συμπλέγματος

Β, βιταμίνη C. Η κατανάλωση αυτής της ομάδας τροφών δρα προστατευτικά για τον

οργανισμό σε ότι αφορά τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, καθώς

και διάφορα είδη καρκίνου.

Τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και οι ελιές

αποτελούν μαζί μια ομάδα τροφίμων. Τα

όσπρια δίνουν ενέργεια, έχουν χαμηλά

λιπαρά, πολλές φυτικές ίνες, και είναι πολύ

πλούσια σε πρωτεΐνες(χαμηλότερης όμως

βιολογικής αξίας από αυτές του κρέατος και των

γαλακτοκομικών) και σεσίδηρο (όχι όμως τόσο

απορροφήσιμης μορφής όσο του κρέατος). Οι ξηροί

καρποί έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε

μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως και το ελαιόλαδο,

καιπολλές μελέτες έχουν δείξει ότι μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης. Είναι

πλούσιοι σεφυτικές ίνες και βιταμίνες, αλλά πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωσή

τους σε μεγάλεςποσότητες, γιατί περιέχουν πολλές θερμίδες.

54

Όπως φαίνεται και από το ενδεικτικό σχήμα

το ελαιόλαδο αποτελεί βασικό συστατικό της

Μεσογειακής διατροφής. Έχειαποδειχτεί ότι το

ελαιόλαδο λόγω των μονοακόρεστων λιπαρών

οξέων και των αντιοξειδωτικών ουσιών που

περιέχει, προστατεύει το άτομο από την στεφανιαία νόσο και μειώνει τα επίπεδα της

χοληστερόλης, ενώ υποστηρίζεται ότι προστατεύει και από κάποιες μορφές καρκίνου.

Στην συνεχεία ακολουθούν τα γαλακτοκομικά προϊόντα αποτελούν πηγή τόσο

ανόργανων στοιχείων και βιταμινών, με πιο γνωστό το ασβέστιο, όσο και πρωτεϊνών

υψηλής διατροφικής αξίας. Το ασβέστιο είναι απαραίτητο όχι μόνο για το κτίσιμο

γερών οστών κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του σώματος, αλλά και για τη

διατήρηση της οστικής μάζας κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής. Επίσης, μία

διατροφή πλούσια σε ασβέστιο μειώνει τον κίνδυνο φθοράς των οστών στις

μεγαλύτερες ηλικίες και κυρίως στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης

και μετά από αυτή.

55

Αμέσως μετά είναι τα ψάρια, τα

οποία περιέχουν μεγάλες ποσότητες

Ω3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων,

τα οποία θεωρείται ότι μειώνουν

σημαντικά την πιθανότητα

εμφάνισης στεφανιαίας νόσου. Επιπλέον, περιέχουν πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής

αξίας και διάφορα ανόργανα στοιχεία.

Τα πουλερικά παρέχουν στον οργανισμό πρωτεΐνες υψηλής διατροφικής αξίας και

σίδηρο,εύκολα αφομοιώσιμο από τον οργανισμό, ενώ τααβγά είναι τροφή πλούσια σε

πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, βιταμίνες και ανόργαναστοιχεία.

Ένα σκαλί πριν την κορυφή είναι τα γλυκά τα οποία

περιέχουν συνήθως ζάχαρη, της οποία η κατανάλωση

έχει συσχετισθεί με εμφάνιση τερηδόνας.

Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκεται το κρέας που

περιέχει πρωτεΐνες υψηλής διατροφικής αξίας, σίδηρο, πολύ καλά απορροφήσιμο από

τον οργανισμό, ψευδάργυρο και βιταμίνες. Περιέχει, όμως και κορεσμένα λιπαρά

οξέα, τα οποία έχουν δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία. Συνεπώς, η συχνότητα

κατανάλωσής τους πρέπει να είναι περιορισμένη.

Ζ.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

56

http://www.rodostoday.gr/cms/content/view/459/70/

http://www.emprosnet.gr/emprosnet-archive/2228dfdb-e29a-4f6b-a6af-

7416df4d9014

http://www.mammycool.gr/viewcontent.jsp?id=16F08ER6S

http://www.mammycool.gr/viewcontent.jsp?id=16F08ER6S&cid=14AM82LEF&

limitstart=1

http://www.jotis.gr/Article/210/

http://diaites.gr/atkins.php

http://www.adinatisma.com/2013/05/diaita-atkins.html

Εγκυκλοπαίδεια «ΔΟΜΗ»

http://www.in2life.gr/wellbeing/nutrition/14/subcategory.html

Ηλεκτρονικήεγκυκλοπαίδεια «Βικιπαίδεια»

«Medlook Έγκυρη Πληροφόρηση για την υγεία» http://www.medlook.net/

«Σπύρος Ασωνίτης, Ηλεκτρονικό ιατρείο παχυσαρκίας»

http://www.iatriopaxysarkias.gr/

«Paxysarkia.gr, Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την παχυσαρκία και την

αντιμετώπισή της» http://www.paxysarkia.gr/paxysarkia/

«Foodpress.gr, Ασφαλής προορισμός στο επίκεντρο των τροφίμων και της

διατροφής» http://www.foodpress.gr/

«Iatriki on line» http://www.iatrikionline.gr/

«Prevention. Έξυπνοι τρόποι για να ζούμε καλύτερα»

http://www.preventionmag.gr/

«incardiology.gr»

«eatingdisorders.gr, Όταν η τροφή γίνεται εχθρός αναζητήστε ένα φίλο»

57

«EUFIC. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πληροφόρησης για τα τρόφιμα. Ο οδηγός για

την ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίμων & την υγεία & τη διατροφή για μια

ισορροπημένη διατροφή και υγιεινό τρόπο ζωής»

http://www.eufic.org/page/el/diet-related-diseases/obesity/

«iatronet» http://www.iatronet.gr/quicklinks.asp?q_id=134

http://www.ygeiaengnosei.gr

Εγκυκλοπαίδεια ΕΠΟΠΤΙΚΗ τόμος 4

Βιβλίο Οικιακής Οικονομίας Α, Β, Γυμνασίου

58