ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Α. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Είναι αναμφισβήτητο ότι ο άνθρωπος έχει υποχρεώσεις / καθήκοντα που απορρέουν

από το γεγονός ότι ζει σε οργανωμένες κοινωνίες. Εκτός, όμως, από ευθύνες

κοινωνικής και πολιτικής φύσης, έχει και δικαιώματα τα οποία εκπορεύονται από το

ανθρωπιστικό ιδεώδες.

Το δικαίωμα είναι η ελευθερία που αναγνωρίζεται από το νόμο σε φυσικό ή νομικό

πρόσωπο να ενεργεί για την ικανοποίηση των συμφερόντων του. Επομένως, τα

δικαιώματα προσαποκτουν νομική διάσταση, καθαρά δεσμευτική, και σχετίζονται

με ένα σύνολο νομικών κανόνων οι οποίοι προστατεύουν τις ελευθερίες των πολιτών.

Πρόκειται, ουσιαστικά, για την αξίωση του ανθρώπου να ζει με αξιοπρέπεια, για την

απαίτηση σεβασμού της ανθρώπινης προσωπικότητας αδιακρίτως φυλής / χρώματος,

εθνικής ταυτότητας, ιδεολογίας, κοινωνικής τάξης και θρησκευτικής πεποίθησης· τα

δικαιώματα, δηλαδή, ενέχουν ηθική διάσταση και, ως εκ τούτου, προαιρετική. Εν

κατακλείδι, είναι αγαθά άρρηκτα συνδεδεμένα με την ανθρώπινη φύση, που την

υπηρετούν αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής του ανθρώπου και, συνεπώς, η

καταπάτηση τους υποβιβάζει την ανθρώπινη υπόσταση.

Άμεσα συνυφασμένη, λοιπόν, με τα δικαιώματα του ανθρώπου είναι η ανθρώπινη

αξιοπρέπεια, δηλαδή το αίσθημα της τιμής κάθε ατόμου, που δυστυχώς συχνά

πλήττεται και προσβάλλεται πολλαπλώς.

Γενικότερα, τα δικαιώματα έχουν στόχο την προστασία του ανθρώπου από το φόβο

και τη στέρηση, ενώ αντικείμενο τους είναι ο περιορισμός της εξουσίας των ισχυρών

και του κράτους και η επιβολή θετικών υποχρεώσεων στους ισχυρούς και στο κράτος

απέναντι στους πολίτες.

Β. ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

1. Ατομικά

Αφορούν στην αξίωση του ανθρώπου για προσωπική ελευθερία, στην ανεμπόδιστη

δυνατότητα καθορισμού του τρόπου ζωής κάθε ατόμου. Περικλείουν το δικαίωμα της

ζωής και της υγείας (σωματική και ψυχική ακεραιότητα), το δικαίωμα της τιμής, της

περιουσίας και της πνευματικής ιδιοκτησίας, της αλεξιθρησκίας, του απορρήτου των

επικοινωνιών, της ελευθερίας σκέψης και γνώμης της παιδείας / μόρφωσης, της

ελεύθερης πληροφόρησης και μετακίνησης, του ασύλου κατοικίας, του

απαραβίαστου της ιδιωτικής ζωής κ.ά.

2. Πολιτικά

Σχετίζονται με την πολιτική ελευθερία και περιλαμβάνουν το δικαίωμα τον

«εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι», «συνέρχεσθαι» και «συνεταιρίζεσθαι», το δικαίωμα

στην ισότητα, στην ισονομία / ισοπολιτεία και στην αξιοκρατία, το δικαίωμα

σύστασης πολιτικών κομμάτων και φορέων καθώς και έκφρασης πολιτικών απόψεων,

το δικαίωμα διορισμού στο δημόσιο τομέα, την απαγόρευση αυθαίρετων συλλήψεων

και βασανιστηρίων, το σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και στην ειρηνική συνύπαρξη,

στην αυτοδιάθεση / ανεξαρτησία των λαών κ.ά.

3. Κοινωνικά

Σύμφωνα με αυτή την «ενότητα» δικαιωμάτων, η πολιτεία, το κράτος οφείλει να

προσφέρει κοινωνική μέριμνα με καθορισμένες υπηρεσίες που κατοχυρώνουν την

ελεύθερη επιλογή επαγγέλματος και τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών άσκησης του,

την ασφάλιση και τη συνταξιοδότηση, την εκπαίδευση, την προστασία του θεσμού

της οικογένειας (μητρότητα, παιδική ηλικία), την ένταξη ευπαθών ομάδων στην

κοινωνία (ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες), την ψυχαγωγία, την προστασία

του φυσικού / οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος (καθαρό / υγιές φυσικό

περιβάλλον, φυσιογνωμία πόλης, πολιτιστική φυσιογνωμία: ήθη, έθιμα, μνημεία,

γλώσσα) κ.ά.

Παρατηρήσεις

■ Σήμερα, η μεταβολή των πολιτικοκοινωνικών συνθηκών, εξαιτίας της ρα-

γδαίας ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας, καθιστά αναγκαία την

κατοχύρωση νέων δικαιωμάτων, προκειμένου να προστατευθεί αποτε-

λεσματικά ο πολίτης.

■ Η παρουσίαση των δικαιωμάτων είναι δυνατό να γίνει και με άλλες

διαιρετικές βάσεις. Για παράδειγμα, είναι δυνατό να χωριστούν σε νομικά

και ηθικά, να διακριθούν σε πνευματικά, ηθικά, ψυχικά, κοινωνικά, πολιτικά,

οικονομικά, εθνικά, διεθνιστικά, πολιτιστικά με άξονα τους τομείς κ.ο.κ.

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Τα δικαιώματα αποτελούν μια σπουδαία κατάκτηση του ανθρώπινου πολιτισμού, για

την οποία όλοι αξίζει να αγωνιστούμε. Εξάλλου, από την αναγνώριση, την

κατοχύρωση και, κυρίως, την εφαρμογή των ανθρώπινων δικαιωμάτων

καταδεικνύεται η ποιότητα του πολιτισμού, δηλαδή:

• Η παιδεία και η ανεκτικότητα,

• ο ανθρωπισμός και η δικαιοσύνη,

• η δημοκρατικότητα,

• ο διεθνισμός και η οικουμενική συνείδηοη,

• η ειρηνοφιλία.

Ειδικότερα, μια κοινωνία που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα διαθέτει τα θεμέλια

ολόπλευρης ανάπτυξης του πολιτισμού, διότι:

■ Οι πολίτες μορφώνονται και διευρύνουν τους γνωστικούς τους ορίζοντες,

μαθαίνουν να σκέφτονται και να προβληματίζονται, εκφράζουν τις πνευματικές τους

ανησυχίες και τις απόψεις τους, ενημερώνονται σφαιρικά και πολυδιάστατα χωρίς

λογοκρισία. Επίσης, η τέχνη ευδοκιμεί και ψυχαγωγεί τον κόσμο, οι διανοούμενοι

διαφωτίζουν απρόσκοπτα την κοινή γνώμη και οι επιστήμες προάγουν τον πολιτισμό,

οπότε επέρχεται η πνευματική ανάταση / ανύψωση.

■ Θεμελιώνεται η δικαιοσύνη και ο ανθρωπισμός, εφόσον ο σεβασμός των

δικαιωμάτων αποτρέπει από βάρβαρες πράξεις που οδηγούν σε αθλιότητα και

προσβάλλουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου.

■ Ευνοείται η ψυχική ισορροπία, οι πολίτες αισθάνονται ασφάλεια και σιγουριά,

απαλλαγμένοι από το φόβο, τον τρόμο και την καταπίεση, γι'αυτό μπορούν να

δημιουργήσουν και να ευτυχήσουν.

■ Εδραιώνεται η αρμονική συμβίωση και η ομαλή συνύπαρξη ατόμων, ομάδων και

λαών, αφού εφαρμόζεται η ισότητα, περιορίζονται φαινόμενα νοσηρότητας (π.χ. βία)

λόγω της συνειδητοποίησης των κοινωνικών υποχρεώσεων, καλλιεργούνται οι

κοινωνικές αρετές της συνεργασίας και της αλληλεγγύης. Συνάμα, με την τήρηση του

διεθνούς δικαίου, επικρατεί η διεθνής τάξη και, κυρίως, κατανοείται ο σεβασμός στη

διαφορετικότητα των ανθρώπων, των εθνών (ανεκτικότητα και ειρήνη).

■ Τα δικαιώματα εγγυώνται το φιλελεύθερο χαρακτήρα του δημοκρατικού

πολιτεύματος και, παράλληλα, τονώνουν τη δημοκρατία, αφού οι πολίτες

συμμετέχουν ενεργά, ελέγχουν τους κρατούντες και ανανεώνουν τη λαϊκή βούληση

σε τακτά χρονικά διαστήματα.

■ Ενδυναμώνεται η προσωπική και κοινωνική ευημερία: οι άνθρωποι εργάζονται,

παράγουν και ζουν αξιοπρεπώς, περιορίζονται φαινόμενα εκμετάλλευσης, ασκείται

κοινωνική πολιτική προς όφελος των αναξιοπαθούντων, ενώ δίνεται ουσιαστικός

αγώνας για την προστασία της φύσης.

Σε αντίθετη περίπτωση, η ανυπαρξία ή η παραβίαση των δικαιωμάτων εξευτελίζει

την ανθρώπινη προσωπικότητα, ενισχύει φαινόμενα τυραννίας και αυθαιρεσίας,

εδραιώνει την αταξία και την κτηνωδία, ενδυναμώνει τον κοινωνικό αποκλεισμό και

την εξαθλίωση, συντηρεί πολίτες φοβισμένους και μαζοποιημένους που δε βιώνουν

την ελευθερία ούτε μπορούν να τη διεκδικήσουν, αλλά αποδέχονται μοιρολατρικά

οποιαδήποτε κατάσταση, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής τους και

να υποχωρεί κάθε προσπάθεια για τη βίωση της ευτυχίας.

Παρατήρηση

Οι επιπτώσεις από την καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι καθ'

ολοκληρίαν τραγικές και η πραγμάτευσή τους αποτελεί την εξ αντιθέτου απόδειξη,

την αντιεικόνα, προς ό,τι εδώ κατεγράφη ως ευεργέτημα από την προάσπιση και

κατοχύρωση τους.

ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΗΜΕΡΑ

Ευλόγα στην εποχή μας ανακύπτει το δίλημμα / ερώτημα: αναγνωρίζονται, κα-

τοχυρώνονται και προστατεύονται τα δικαιώματα ή περιφρονούνται, παραβιάζονται

και καταπατούνται; Θα ήταν αυθαιρεσία, αν υποστηρίζαμε απόλυτα τη μία ή την

άλλη άποψη, και αυτό το βεβαιώνουν οι παρακάτω διαπιστώσεις:

Α. ΘΕΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Ποτέ άλλοτε δε σημειώθηκε τέτοια πρόοδος αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα

είτε με την έννοια της κατοχύρωσης τους είτε με την έννοια της ευαισθητοποίησης

προς αυτά. Ζούμε στον «αστερισμό» των δικαιωμάτων, γεγονός που επιβεβαιώνεται

από τα ακόλουθα:

■ Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν πλέον παγκόσμια αξία και δεν είναι

«εσωτερική υπόθεση» του κάθε κράτους (π.χ. Οικουμενική Διακήρυξη δικαιωμάτων

ανθρώπου - Ο.Η.Ε., 1948 / Διακήρυξη δικαιωμάτων του παιδιού-Ο.Η.Ε., 1959).

■ Ο Ο.Η.Ε. (με τα κύρια όργανα του αλλά και με ειδικές και άλλες αυτόνομες

οργανώσεις) αναγορεύεται σε παγκόσμιο θεσμικό προστάτη των δικαιωμάτων. Αυτό,

επί παραδείγματι, γίνεται αισθητό από τη δράση της UNICEF (ταμείο για την

προστασία του παιδιού), της UNESCO (εκπαιδευτική, επιστημονική και πολιτιστική

οργάνωση), του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (επίλυση διενέξεων μεταξύ των

κρατών) κ.ο.κ.

■ Οι δημοκρατικά οργανωμένες κοινωνίες (κράτη δικαίου) αναγνωρίζουν και

κατοχυρώνουν τα δικαιώματα των πολιτών.

■ Η Ε.Ε. στηρίζει με κάθε θεμιτό τρόπο την προσπάθεια για την καθολίκευση

και την προστασία των δικαιωμάτων.

■ Οι ανεξάρτητες και μη κυβερνητικού χαρακτήρα οργανώσεις ασκούν πίεση στους

ισχυρούς της γης και μάχονται για την ευαισθητοποίηση του κόσμου. Κλασικά

παραδείγματα αποτελούν η Διεθνής Αμνηστία που στοχεύει στην αποφυλάκιση των

πολιτικών κρατουμένων, στην κατάργηση των βασανιστηρίων και της θανατικής

ποινής, οι Γιατροί χωρίς σύνορα που προσφέρουν ανιδιοτελώς τις υπηρεσίες τους σε

περιπτώσεις πολέμων, οι οικολογικές οργανώσεις, όπως η WWF και η GreenPeace.

■ Τα Μ.Μ.Ε. ενημερώνουν και καταγγέλλουν τυχόν παραβιάσεις.

■ Φορείς όπως η εκκλησία, ο καλλιτεχνικός κόσμος και οι διανοούμενοι προ-

σπαθούν να αφυπνίσουν τον κόσμο με συναυλίες, διεξαγωγή εράνων και «μαχητική»

αρθρογραφία.

■ Μεμονωμένα άτομα δρουν οικειοθελώς με γνώμονα τον άνθρωπο.

■ Θεμελιώδεις κοινωνικοί θεσμοί (οικογένεια και σχολείο) αποσκοπούν στην

κοινωνικοποίηση και την ομαλή διάπλαση των παιδιών.

Β. ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Ωστόσο, τα δικαιώματα των πολιτών σε μια εποχή πληροφόρησης, ανόδου του

βιοτικού επιπέδου, ανύψωσης της πνευματικής στάθμης και επικράτησης των κρατών

δικαίου, δυστυχώς —και αυτό είναι το οξύμωρο— καταπατούνται, παραβιάζονται

και μάλιστα κατάφωρα.

Σε γενικές γραμμές, οι ευάλωτες / ευπαθείς ομάδες σε παραβιάσεις δικαιωμάτων

είναι οι εξής:

• Τα παιδιά που είναι φύσει και θέσει ανυπεράσπιστα.

• Οι γυναίκες που είναι θύματα ριζωμένων προκαταλήψεων και συντηρητισμού.

• Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, σε βάρος των οποίων διαπιστώνεται έντονη

ρατσιστική συμπεριφορά.

• Τα άτομα με ειδικές ανάγκες / ικανότητες που γίνονται αντικείμενα περιφρό-

νησης.

• Οι ηλικιωμένοι που είναι φύσει και θέσει ανήμποροι.

• Κάθε άτομο ή μειονότητα / ομάδα με ιδιαιτερότητα / διαφορετικότητα που βιώνει

στο περιθώριο, όπως οι τσιγγάνοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι ιερόδουλες, οι φυλακισμένοι

κ.ά.

• Οι φτωχοί που είναι αποκλεισμένοι.

• Το ασθενικό σώμα του φυσικού περιβάλλοντος και τα κατατρεγμένα ζώα.

Η παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, βέβαια, είναι πιο έντονη, θα λέγαμε

ωμή, στις υπανάπτυκτες χώρες, αλλά παρατηρείται και στις προηγμένες οικονομικά

και πολιτικά χώρες της Δύσης.

ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Α. Στις υπανάπτυκτες χώρες / Τρίτος Κόσμος

Σε πολλές υπανάπτυκτες χώρες δεν υπάρχει συνταγματική κατοχύρωση και νομική

προστασία των δικαιωμάτων, γι' αυτό παρατηρούνται:

• Φοβερή θνησιμότητα από έλλειψη πόσιμου νερού και φαρμάκων, λιμούς,

φυσικές καταστροφές, επιδημίες κ.ά.

• Συνθήκες άθλιας διαβίωσης: έλλειψη στέγης, οξύτατος υποσιτισμός, φτώ-

χεια κ.ά.

• Υψηλή κλίμακα ανεργίας και απάνθρωπες συνθήκες εργασίας.

• Τραγικά ποσοστά αναλφαβητισμού.

• Πόλεμοι (εμφύλιοι, τοπικοί) με χιλιάδες θύματα κυρίως στον άμαχο

πληθυσμό και γενοκτονίες.

• Τρομοκρατία από παρακρατικές οργανώσεις.

• Διώξεις, βασανιστήρια και εκτελέσεις για πολιτικές και θρησκευτικές

πεποιθήσεις.

• Εξευτελισμοί και ταπεινώσεις χωρίς όριο (βιασμοί, σφαγιασμοί,

λιθοβολισμοί ιδιαίτερα των γυναικών).

• Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών και γυναικών.

• Δουλεμπόριο (παιδιών, γυναικών) και συνθήκες σκλαβιάς.

• Έξαρση πορνείας.

Β. Στα προηγμένα κράτη της Δύσης / «πολιτισμένες χώρες»

Παρά τον καθομολογούμενο υψηλό βαθμό ανάπτυξης που μαρτυρούν οι αριθμοί,

διαπιστώνονται τα εξής αρνητικά:

• Χαμηλό επίπεδο βιωσιμότητας, ο λεγόμενος «τέταρτος κόσμος» που

βάλλεται από χαμηλές συντάξεις, ανεργία, φτώχεια κ.ά.

• Υποχώρηση της κοινωνικής πολιτικής και ειδικότερα του κράτους

πρόνοιας κυρίως σε θέματα παιδείας, υγείας.

• Αδικίες, ανισότητες και αναξιοκρατικά φαινόμενα.

• Αποθέωση βίας και εγκληματικότητας: ληστείες, κλοπές, τρομοκρατία,

βιασμοί κ.ά.

• Αναζωπύρωση ρατσισμού, φυλετικού και κοινωνικού.

• Συστηματική παραπληροφόρηση και έντεχνοι μηχανισμοί προπαγάνδας,

που καθιστούν ευχερέστερη τη χειραγώγηση του κόσμου.

• Καταπάτηση προσωπικών δεδομένων και επαύξηση των φαινομένων

δυσφήμισης, λασπολογίας και κιτρινισμού.

• Ανθρώπινες σχέσεις απρόσωπες, ψυχρές και συμβατικές.

• Παραβίαση του διεθνούς δικαίου από τα ισχυρά κράτη.

• Αυθαιρεσία: άδικες συλλήψεις από την εξουσία, έντεχνη λογοκρισία,

απουσία ευκαιριών στους πολίτες για συμμετοχή στα κέντρα λήψης

αποφάσεων, παραδικαστικά κυκλώματα, δημαγωγία και διαφθορά.

• Ποσοτικοποίηση της παιδείας και της ψυχαγωγίας, αλλοίωση της

πολιτιστικής ταυτότητας των μικρών εθνών.

• Υποτίμηση της γυναίκας και εκμετάλλευση του παιδιού.

• Έλλειψη σεβασμού στη φύση και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος,

αλλοίωση οικιστικού περιβάλλοντος (ακαλαίσθητο).

ΑΙΤΙΑ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Α. Στις υπανάπτυκτες χώρες

Για την παραβίαση των δικαιωμάτων στον Τρίτο κόσμο ευθύνονται κυρίως:

• Το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, η οικονομική και επιστημονικοτεχνολογική

υπανάπτυξη (διαρθρωτικό / δομικό πρόβλημα).

• Η ύπαρξη αυταρχικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων.

• Η απουσία ελέγχου των γεννήσεων και ο συνακόλουθος υπερπληθυσμός.

• Τα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα των Μεγάλων δυνάμεων, δίκαιο της πυγμής.

• Το χαμηλό πνευματικό επίπεδο των λαών, ο φανατισμός καθώς και η υποταγή

στις αρχές της φυλής, οι επιταγές της εθνότητας και οι ιεροί κανόνες: στο όνομα της

πολιτιστικής ταυτότητας νομιμοποιούνται εγκλήματα και κάθε

μορφή εξευτελισμού.

Β. Στα αναπτυγμένα κράτη

Για την παραβίαση των δικαιωμάτων στον αναπτυγμένο κόσμο ευθύνονται κυρίως:

■ Η επικράτηση της κερδοσκοπίας λόγω της υλικοευδαιμονιστικής αντίληψης της

ζωής στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίημένης πλέον καπιταλιστικής οικονομίας, στην

οποία επικρατούν οι νόμοι της αγοράς, η αυθαιρεσία και η αλόγιστη εκμετάλλευση

της φύσης και του ανθρώπου.

■ Η κρίση του ανθρωπισμού (ο άνθρωπος αποτελεί μέσο και όχι σκοπό) και η

έκπτωση των ιδανικών μέσα σε ένα περιβάλλον τεχνοκρατίας και υπερεξειδίκευσης

που αλλοτριώνει τον άνθρωπο ψυχικά και ηθικοπνευματικά, με συνέπεια τη

συναισθηματική αναλγησία για το συνάνθρωπο.

■ Η δύναμη της τεχνολογίας, την οποία εκμεταλλεύονται οι οικονομικά και πολιτικά

ισχυροί, για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα τους (π.χ. διαφήμιση, παρακολούθηση

μέσω δορυφόρων, κινητής τηλεφωνίας κ.ά.).

■ Η ατομικιστική νοοτροπία και συμπεριφορά, σύμφωνα με την οποία προτάσσεται

το ατομικό συμφέρον σε βάρος του κοινού καλού, ενώ, παράλληλα, αναπτύσσεται

έντονος ανταγωνισμός.

■ Η αστικοποίηση και η κοινωνία της ταχύτητας, με αποτέλεσμα να γίνεται η ζωή

αγχώδης / αβίωτη και να κυριαρχεί η αδιαφορία για κάθε μορφή παραβίασης

δικαιωμάτων.

■ Η περιθωριοποίηση ατόμων και ομάδων από την πολιτεία και την κοινωνία λόγω

της επικράτησης του φανατισμού που συνδέεται με την υιοθέτηση ρατσιστικών

αντιλήψεων, ιδιαίτερα εξαιτίας της αθρόας λαθρομετανάστευσης.

■ Η κρίση των φορέων παιδείας και κοινωνικοποίησης.

Ειδικότερα:

• Η ελλιπής αγωγή από την οικογένεια λόγω υπερπροστασίας ή άκριτου

φιλελευθερισμού δεν αφήνει περιθώρια για υγιή διάπλαση της προσωπικότητας του

νέου, με πιθανά αποτελέσματα την εκδήλωση επιθετικότητας και αντικοινωνικής

συμπεριφοράς αλλά και την ατροφία του πνεύματος που καθιστά ευχερέστερη τη

χειραγώγηση.

• Το σχολείο προσφέρει εκπαίδευση αλλά όχι παιδεία, με συνέπεια οι νέοι να μη

βιώνουν τις διαχρονικές / άφθαρτες αξίες και να μην κοινωνικοποιούνται θετικά.

• Τα Μ.Μ.Ε. υπερπροβάλλουν πρότυπα αντικοινωνικά, ενώ με τα χαμηλής

ποιότητας προγράμματα οδηγούν το δέκτη σε πνευματική νάρκωση και σε άκριτη

αποδοχή της νοσηρής πραγματικότητας.

■ Η αρχομανία των πολιτικών που μετέρχονται κάθε μέσο, προκειμένου να

επικρατήσουν στην πολιτική σκηνή (λαϊκισμός, μικροπολιτική κ.ά.), η αδυναμία

επίλυσης των προβλημάτων που καταλήγουν σε κοινωνικά αδιέξοδα λόγω της

ανεπάρκειας ή της απουσίας πολιτικής βούλησης, η εδραίωση της ατιμωρησίας, η

γιγαντιαίων διαστάσεων διαπλοκή κ.ά.

■ Η αδιαφορία ή αστοχία των διανοουμένων να αφυπνίσουν τον κόσμο.

■ Τα ψυχολογικά προβλήματα των ανθρώπων (μίσος, ζηλοφθονία, συμπλέγματα

κατωτερότητας).

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΏΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Αποδεχόμενοι ότι πουθενά στη γη δεν υφίσταται ο «παράδεισος» των ανθρώπινων

δικαιωμάτων, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα δίλημμα: να αποδεχθούμε ως

μοιραία αυτή την πραγματικότητα θεωρώντας ότι είναι ουτοπία η εξασφάλιση των

δικαιωμάτων για όλους τους ανθρώπους ή να αγωνιστούμε σθεναρά για την

αντιμετώπιση του προβλήματος και να διεκδικήσουμε καθολικά το σεβασμό στα

δικαιώματα των ανθρώπων; Για έναν αληθινό άνθρωπο, όμως, τέτοιο δίλημμα δεν

υφίσταται· ο αγώνας και το πάθος για την πραγμάτωση αυτής της «ουτοπίας»

νοηματοδοτεί τη ζωή μας και αέναα τη βελτιώνει.

Α. Στον υπανάπτυκτο κόσμο

Η ευθύνη βαρύνει τόσο τις αναπτυγμένες χώρες όσο και τα υπανάπτυκτα κράτη:

• Ειλικρινής / ανθρώπινη στάση των ισχυρών κρατών της Δύσης, που σημαίνει

αντίσταση στην κερδοσκοπία, παραγραφή των χρεών, στήριξη της προσπάθειας για

ανασυγκρότηση και ανάπτυξη των χωρών του Τρίτου κόσμου.

• Ουσιαστικές και αποτελεσματικές ενέργειες από Ε.Ε. και Ο.Η.Ε.

• Ανθρωπιστική βοήθεια από παγκόσμιες μη κυβερνητικές οργανώσεις.

• Ευαισθητοποίηση του κόσμου από τα Μ.Μ.Ε., το σχολείο και τους

διανοούμενους.

• Σταδιακή άνοδος του βιοτικού επιπέδου με παράλληλη ανάπτυξη της οικονομίας.

• Ενίσχυση της εκπαίδευσης, η οποία αποτελεί την προϋπόθεση για πνευματική

αφύπνιση, =========από τη θρησκοληψία, το φανατισμό και διεκδίκηση

δικαιωμάτων.

• Προσπάθεια ανατροπής των δικτατορικών καθεστώτων και εκδημοκρατισμού.

Β. Στον αναπτυγμένο κόσμο

■ Έμφαση στην παιδεία με στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας.

Μόνον έτσι ενισχύεται η κριτική ικανότητα, η ανεκτικότητα, η αρετή (ήθος και

ανιδιοτέλεια), η κοινωνική συνείδηση, η αγωνιστική δράση και παραγκωνίζεται η

ιδιοτέλεια, η αδιαφορία, η μοιρολατρία και η χειραγώγηση. Γι' αυτό απαιτείται

ανάληψη της προσωπικής ευθύνης (αυτοαναζήτηση και ωριμότητα) καθώς και υγιή

λειτουργία των φορέων αγωγής: βίωση θετικών προτύπων στην οικογένεια,

ενημέρωση, θετική κοινωνικοποίηση και αξίες από το σχολείο, ευαισθητοποίηση του

κοινού και στηλίτευση των παραβιάσεων από τα Μ.Μ.Ε., διαφώτιση του κόσμου και

δραστηριοποίηση από τους διανοουμένους.

■ Εδραίωση της γνήσιας δημοκρατίας που επιβάλλεται να αποτελεί μέλημα τόσο

των πολιτών (με σύσταση εθελοντικών οργανώσεων, γόνιμη αμφισβήτηση και πίεση

στις κυβερνήσεις) όσο και των πολιτικών (ήθος και ύφος ηγεσίας, κοινωνική

πολιτική προς τους αναξιοπαθούντες, δικαιότερη οργάνωση κοινωνίας, ευνομία,

άνοιγμα δημοκρατίας, επιβολή δίκαιων ποινών κ.ά.).

■ Θετική / υπεύθυνη χρήση της γνώσης και της τεχνολογίας από τους επιστήμονες

και τα πολιτικά και οικονομικά κέντρα εξουσίας με γνώμονα τον άνθρωπο και όχι το

κέρδος και τα εθνικά συμφέροντα.

■ Παγκόσμια συμφωνία των κρατών για κοινή πολιτική στο ζήτημα των

ανθρώπινων δικαιωμάτων που προϋποθέτει τήρηση του διεθνούς δικαίου.

■ Υγιής λειτουργία των διεθνών οργανισμών (Ο.Η.Ε.).

Γενικότερα

Ο σεβασμός στον άνθρωπο και στα δικαιώματα του είναι ζήτημα ανθρωπιστικής

και όχι τεχνοκρατικής προσέγγισης της ζωής. Η καθολίκευση των ανθρώπινων

δικαιωμάτων προϋποθέτει ανθρώπους με πνευματικά, ηθικά και ψυχικά εφόδια, οι

οποίοι κατανοούν τον ιστορικό τους ρόλο, δε ζουν παθητικά και, κυρίως,

συνειδητοποιούν την πολιτική διάσταση του θέματος και την ευθύνη τους (είτε είναι

πολιτικοί είτε δημοσιογράφοι, διανοούμενοι, γονείς, εκπαιδευτικοί, επιχειρηματίες,

απλοί πολίτες). Μόνον έτσι θα γίνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και «ανθρώπινα»

και «δικαιώματα».

Διευκρίνιση

Ακολουθούν ειδικότερα θέματα που αφορούν στα ανθρώπινα δικαιώματα. Συ-

γκεκριμένα, αναλύεται ο ρόλος του Ο.Η.Ε. ως παγκόσμιου θεσμικού προστάτη των

δικαιωμάτων, παρουσιάζονται οι ομάδες υψηλού κινδύνου σε καταπατήσεις

δικαιωμάτων, προβάλλεται το δικαίωμα στον ιδιωτικό βίο, καθώς και τα δικαιώματα

του φυσικού περιβάλλοντος.

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ (Ο.Η.Ε.)

Α. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Τον προηγούμενο αιώνα για πρώτη φορά δημιουργήθηκαν παγκόσμιοι Οργανισμοί με

πολιτικούς σκοπούς, δηλαδή νομικοί θεσμοί που θέλησαν να συμπεριλάβουν στους

κόλπους τους όλα τα κράτη της υφηλίου και επεδίωκαν να λύνουν τις διεθνείς

διαφορές με τρόπο ειρηνικό. Η συγκρότηση τέτοιου είδους Οργανισμών υποδηλώνει

ότι υπήρχε, καταρχήν, μια ενοποιημένη πολιτική πραγματικότητα που αναζήτησε την

κατοχύρωση της ενότητας της με νομικούς θεσμούς.

Αλλά τι συνέτεινε σε αυτή την ενοποίηση; Δύο, τουλάχιστον, αιτίες είναι πρόδηλες.

Η πρώτη διαφαίνεται από τη χρονική στιγμή κατά την οποία δημιουργήθηκαν οι

διεθνείς αυτοί Οργανισμοί και από τους σκοπούς που εξαγγέλλονταν στις ιδρυτικές

τους πράξεις. Η δεύτερη αιτία συνδέεται με την ανάπτυξη της τεχνολογίας.

Τα δεινά που προκάλεσαν οι παγκόσμιοι πόλεμοι και η συνειδητοποίηση ότι η μοίρα

είναι λίγο πολύ κοινή για όλους σε συγκρούσεις αυτού του μεγέθους, ωρίμασαν στη

διεθνή κοινή γνώμη ένα φιλειρηνικό πνεύμα, που έβλεπε πλέον πως οι διαφορές των

κρατών δε λύνονται με στρατιωτικά μέσα, αλλά με ειρηνικά.

Αυτή τη γενικευμένη φιλειρηνική τάση ήρθαν να ικανοποιήσουν οι δύο παγκόσμιοι

Οργανισμοί που δημιουργήθηκαν τον περασμένο αιώνα. Είναι χαρακτηριστικό ότι

και οι δύο ιδρύθηκαν αμέσως μετά τους δύο μεγάλους πολέμους: η Κοινωνία των

Εθνών μετά τον Α' παγκόσμιο πόλεμο και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών μετά το

Β' παγκόσμιο πόλεμο. Ακόμα, δεν είναι τυχαίο ότι η ιδρυτική πράξη της Κοινωνίας

των Εθνών ανέφερε ότι σκοπός του Οργανισμού ήταν «η ειρηνική επίλυση των

διεθνών διαφορών», ενώ ανάλογο είναι και το περιεχόμενο του πρώτου άρθρου του

Καταστατικού Χάρτη του Ο.Η.Ε.: «σκοπός του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών είναι

να διατηρηθούν η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια».

Παράλληλα όμως με το παγκόσμιο φιλειρηνικό πνεύμα που συνένωσε τους λαούς,

και οι κατακτήσεις της τεχνολογίας ενοποίησαν το διεθνή χώρο, καθώς επέτρεψαν

στα κράτη να επεκτείνουν τα συμφέροντα τους ως τα πιο απομακρυσμένα σημεία της

υφηλίου αλλά και ως το διάστημα. Η διεύρυνση αυτή των συμφερόντων δημιούργησε

την ανάγκη να εξασφαλιστεί μια παγκόσμια τάξη. που θα διατηρεί την ισορροπία σε

παγκόσμια κλίμακα. Το φιλειρηνικό πνεύμα

συνέτεινε, τελικά, στο να κατοχυρωθεί η τάξη αυτή με νομικούς θεσμούς.

Ωστόσο, η Κοινωνία των Εθνών δεν κατόρθωσε να ανταποκριθεί στους σκοπούς που

είχαν εξαγγελθεί με την ίδρυση της. Δεν επέτυχε να επιβάλει την ειρηνική επίλυση

στις σινοϊαπωνικές διαφορές ούτε να αναχαιτίσει τις επεκτατικές τάσεις της

χιτλερικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας. Αποτέλεσμα ήταν να χάσει το

κύρος της και να μείνει γράμμα νεκρό. Ενώ ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, που

ιδρύθηκε μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο, αποτελεί αυτή τη στιγμή το νομικό θεσμό

που καλύπτει το σύγχρονο διεθνή χώρο. Τη δομή και τη λειτουργία αυτού του

Οργανισμού θα διερευνήσουμε στη συνέχεια.

Β. ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ Ο.Η.Ε.

Την ευθύνη για την πραγμάτωση των σκοπών και την τήρηση των διατάξεων του

Καταστατικού Χάρτη την έχουν αναλάβει έξι όργανα:

* Η Γενική Συνέλευση, * το Συμβούλιο Ασφαλείας,

* η Γενική Γραμματεία,

* το Διεθνές Δικαστήριο,

* το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο,

* το Συμβούλιο Κηδεμονίας.

Σημείωση

Το υλικό των ενοτήτων «Ιστορική αναδρομή» και «Όργανα του ΟΗΕ» αντλήθηκε

από το σχολικό εγχειρίδιο «Αρχές Πολιτικής Επιστήμης και Στοιχεία Δημοκρατικού

Πολιτεύματος».

Γ. ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ Ο.Η.Ε.

Ο Καταστατικός Χάρτης του Ο.Η.Ε., η ιδρυτική πράξη δηλαδή που υπεγράφη στις 24

Οκτωβρίου του 1945, ορίζει ότι οι σκοποί του Οργανισμού είναι να:

* Διαφυλάττει την ειρήνη, τη διεθνή ασφάλεια και την παγκόσμια ισορροπία.

* Αναπτύσσει ανάμεσα στα έθνη σχέσεις φιλίας, που θα βασίζονται στο σεβασμό της

ισότητας των δικαιωμάτων των λαών και στο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης.

* Επιτυγχάνει διεθνή συνεργασία για την επίλυση διεθνών προβλημάτων

οικονομικής, κοινωνικής, πνευματικής, πολιτιστικής και ανθρωπιστικής φύσεως (π.χ.

άνοδος βιοτικού επιπέδου, άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις για κατοχύρωση

δικαιωμάτων, εξάλειψη αναλφαβητισμού, αντιμετώπιση οικολογικού προβλήματος,

προστασία προσφύγων) και για την ανάπτυξη και ενθάρρυνση του σεβασμού των

ανθρώπινων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών για όλους, χωρίς

διάκριση φυλής, φύλου, γλώσσας ή θρησκείας.

* Αποτελεί το πλαίσιο, το κέντρο συντονισμού των προσπαθειών και των ενεργειών

όλων των εθνών, ώστε, αφενός, να πραγματοποιηθούν οι κοινοί παραπάνω σκοποί,

αφετέρου, να αναδειχθεί σε παγκόσμιο θεσμικό προστάτη των ανθρώπινων

δικαιωμάτων.

Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ Ο . Η . Ε.

Α. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Οι γνώμες των πολιτών αναφορικά με το αν ο Ο.Η.Ε. αποδεικνύεται

αποτελεσματικός στο ρόλο του διίστανται. Αφενός, οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι

προσφέρει καλές υπηρεσίες, γεγονός που το πιστοποιούν:

• Η ανθρωπιστική βοήθεια σε πληγέντες από καταστροφές και σε υποσιτισμένους.

• Τα ψηφίσματα που συνάδουν με το διεθνές δίκαιο.

• Οι αποκλεισμοί (εμπάργκο) σε κράτη που παραβιάζουν τον Καταστατικό Χάρτη.

• Οι έρευνες μέσω των οποίων αποκαλύπτονται προβλήματα (π.χ. πυρηνικά

προγράμματα). • Οι ειρηνευτικές δυνάμεις που, μετά από εμφυλίους ή τοπικούς πολέμους,

προσπαθούν να διασφαλίσουν την τάξη.

Αφετέρου, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι ο ΟΗΕ σε πολλές περιπτώσεις δεν

ανταποκρίνεται στην αποστολή του, όπως άλλωστε μαρτυρούν το Κυπριακό ή το

Παλαιστινιακό ζήτημα, τα χιλιάδες παιδιά που πεθαίνουν καθημερινά από έλλειψη

νερού, τροφίμων ή φαρμάκων. Οπότε θεωρούν, γενικά, ότι ο Οργανισμός είναι

δυσκίνητος και αναποτελεσματικός.

Β. ΑΙΤΙΑ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Ο Ο.Η.Ε. αδυνατεί να εκπληρώσει τους σκοπούς του από εσωτερικά αίτια:

• Δεν έχει αποτελεσματική δύναμη στις τοπικές κοινωνίες / κράτη.

• Ασκεί ρόλο εποπτικό και όχι άμεσα ενεργητικό.

• Δεν είναι οργανισμός οικονομικά ανεξάρτητος.

• Υπηρετεί τα συμφέροντα των ισχυρών (φερέφωνο).

• Κατηγορείται για δωροδοκίες στελεχών / διαφθορά.

Η ατελέσφορη λειτουργία του ΟΗΕ επέρχεται από εξωτερικά αίτια:

• Τα ισχυρά αντικρουόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων και των κρατών.

• Το δίκαιο της πυγμής και η άσβεστη δίψα για επικράτηση καθώς και η αλαζονεία

των ισχυρών.

• Ο φανατισμός, οι διακρατικές έριδες και οι εθνικοί εγωισμοί.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΙΣΧΥΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ Ο.Η.Ε.

Παρά τις δυσλειτουργίες του Οργανισμού, δεν ωφελεί να υιοθετήσουμε ακραίες

απόψεις, όπως τη γνώμη ορισμένων που υποστηρίζουν την κατάργηση του. Ο Ο.Η.Ε.

επιβάλλεται να συνεχίσει την αποστολή του αποτελώντας τον εγγυητή της διεθνούς

ειρήνης και ασφάλειας, της προάσπισης και κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των

λαών. Συνεπώς, χρειάζεται να ενισχυθεί ουσιαστικά ο ρόλος του, δηλαδή:

• Καταρχάς, τα ισχυρά κράτη να μην εμμένουν στις επεκτατικές βλέψεις τους, αλλά

όλοι να σέβονται και να τηρούν τον Καταστατικό Χάρτη. Απαιτείται ειλικρινής

συνεργασία, αποβολή φανατισμών, εθνικισμών, υποτίμησης των αδύναμων κρατών.

• Οικονομική ανεξαρτησία του Οργανισμού και απαγκίστρωση από κάθε λογής

συμφέροντα.

• Πολιτική αυτοδυναμία, προκειμένου ο Ο.Η.Ε. να μπορεί να επιβάλλει κυρώσεις,

ποινές σε όσους παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο, ακόμα και στους ισχυρούς.

• Πρόνοια για την πρόληψη νέων παγκόσμιων προβλημάτων και αγώνα για την

καταστολή όσων διαιωνίζονται.

• Ιση αντιμετώπιση απέναντι σε ισχυρά και ανίσχυρα κράτη με πνεύμα

δικαιοσύνης.

• Ανάδειξη του Ο.Η.Ε. σε κυριαρχικό όργανο στο παγκόσμιο στερέωμα και

δραστική επέμβαση από μέρους του σε αναγκαίες περιπτώσεις (λ.χ. ειρηνευτικές

πρωτοβουλίες για την αποφυγή πολεμικών συρράξεων)" δεν είναι δυνατόν ο

Οργανισμός να παραμένει απλός παρατηρητής, αλλά οφείλει να είναι ρυθμιστής των

πραττομένων.

• Μεταρρυθμίσεις στη δομή και τη λειτουργία του Οργανισμού (λ.χ. αποφυγή

γραφειοκρατίας, τιμωρία σε επίορκους και σε δωρολήπτες).

• Επίλυση διακρατικών διαφορών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και ουσιαστική

αναβάθμιση του ρόλου και των λειτουργιών όλων των οργάνων του Ο.Η.Ε.

• Ενημέρωση της παγκόσμιας κοινότητας αναφορικά με το σκοπό και τις αρχές

συγκρότησης του Ο.Η.Ε., ώστε να εισπράττει το σεβασμό και την υποστήριξη των

πολιτών όλου του κόσμου και να αναδειχθεί σε Οργανισμό με οικουμενικό κύρος και

αξία.

Γενικότερα, απαιτείται από όλους φρόνηση, σύνεση, ανθρωπισμός, εποικοδομητικός

διάλογος, διπλωματία, διάθεση για επίλυση των διαφορών και ειρηνική συνύπαρξη.

ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Η παιδική ηλικία είναι μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου. Αυτό

συμβαίνει διότι τα παιδιά αδυνατούν να στηριχθούν στις δικές τους δυνάμεις,

διακρίνονται για την έλλειψη εμπειριών και την ανωριμότητα σε πνευματικό και

ψυχικό επίπεδο (βλέπε «φύση» νέων). Είναι, επομένως, «ανυπεράσπιστα» και

χρειάζονται την αρωγή όλων μας. Οφείλουμε, ως κοινωνία, να παρέχουμε σε όλα τα

παιδιά κάθε δυνατότητα για να αναπτυχθούν ολόπλευρα μέσα σε ένα ασφαλές,

στοργικό και δημιουργικό περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό, σημαντικό βήμα αποτέλεσε

η Διακήρυξη των δικαιωμάτων του παιδιού (1959) και η Σύμβαση για τα δικαιώματα

του (Ο.Η.Ε. 1989) που επικυρώθηκε από όλα σχεδόν τα κράτη του κόσμου. Σύμφωνα

με τη Διακήρυξη, τα ακόλουθα δικαιώματα ανήκουν στα παιδιά:

• Η αξιοπρεπής διαβίωση: στέγαση, διατροφή, ρουχισμό, ιατροφαρμακευτική

κάλυψη.

• Η δυνατότητα να αναπαύονται, να παίζουν, να ψυχαγωγούνται, να μελετούν και να

εκπαιδεύονται.

• Επιβάλλεται να μην υφίστανται καμιά μορφή διάκρισης και να βιώνουν την

αξιοκρατία και την ισότητα ανεξαρτήτως θρησκείας, φύλου, φυλής, οικονομικής και

κοινωνικής κατάστασης.

• Το δικαίωμα της εθνικότητας.

• Η απόκτηση ταυτότητας.

• Η απρόσκοπτη επαφή με τη φύση.

• Το να μη γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης και βαρβαρότητας.

• Το να μην είναι θύματα αμέλειας, παραμέλησης και εγκατάλειψης.

• Το δικαίωμα της κατανόησης, της αγάπης και του σεβασμού.

• Η ζωή σε έναν κόσμο ειρήνης, διαλλακτικότητας και επιείκειας.

• Η απόλαυση ιδιαίτερης φροντίδας και προτεραιότητας σε κάθε περίπτωση

έκτακτης ανάγκης.

• Γενικά, το να τυγχάνουν τα αναγκαία και επαρκή στοιχεία για ολοκληρωμένη

ανάπτυξη (ηθικοπνευματική, σωματική, ψυχική και κοινωνική).

Ο ανθρωπισμός και το επίπεδο πολιτισμού μιας κοινωνίας φαίνονται και από τον

τρόπο που συμπεριφέρεται στην πιο αδύναμη ηλικιακή ομάδα, τα παιδιά. Η

προστασία των δικαιωμάτων τους θέτει τα θεμέλια για την υγιή διαμόρφωση της

προσωπικότητας τους καθώς και την ομαλή κοινωνικοποίηση τους, διότι:

■ Διαβιούν αξιοπρεπώς (από υλικής πλευράς), χωρίς στερήσεις και κακουχίες,

γεγονός που τους επιτρέπει, αφενός, να αντιμετωπίζουν αισιόδοξα τη ζωή και,

αφετέρου, να θέτουν τις βάσεις για την ολοκλήρωση της ανάπτυξης τους (υγεία και

σωματική διάπλαση).

■ Έχουν τη δυνατότητα, εφόσον εκπαιδεύονται, να μορφωθούν, να διευρύνουν τους

ορίζοντες τους, να διεκδικήσουν επαγγελματική αποκατάσταση.

■ Αισθάνονται ασφάλεια και σιγουριά (υγιής ο ψυχικός κόσμος) βιώνοντας τη

θαλπωρή, τη φροντίδα και τη ζεστασιά, ενώ παράλληλα ψυχαγωγούνται, αθλούνται,

δημιουργούν και αυτενεργούν (θεραπεία ψυχής).

■ Μεγαλώνουν σε έναν κόσμο φιλικό, όχι απάνθρωπο και σκληρό. Έτσι, μπορούν να

μυηθούν στις υψηλές αξίες της ζωής (λ.χ. σεβασμός, αγάπη, 'ανιδιοτέλεια) και να

σφυρηλατήσουν μια ηθική προσωπικότητα.

■ Περιορίζονται, μακροπρόθεσμα, τα φαινόμενα επιθετικότητας και παραβατικής

συμπεριφοράς (δύσκολα θα αποτελέσουν εν δυνάμει εγκληματίες), εφόσον δε

γίνονται θύματα εκμετάλλευσης ούτε γνωρίζουν την αδικία και

την ανισότητα. Αντίθετα, ενδέχεται να καλλιεργηθεί στέρεα μέσα τους ένα πνεύμα

συνεργασίας και συντροφικότητας, αλληλεγγύης και αλτρουισμού.

■ Προετοιμάζονται πολίτες ενεργοί και όχι άβουλα όντα, εφόσον η πολιτεία και η

κοινωνία προασπίζουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες τους.

■ Έρχονται σε επαφή με τις παραδόσεις, τη γλώσσα, τη θρησκεία τους, με

αποτέλεσμα την αποτροπή της περιθωριοποίησης και τη διαφύλαξη της εθνικής

ταυτότητας. ■ Τελικά, ζουν την παιδική ηλικία με ανεμελιά και ευχαρίστηση, με αθωότητα και

καλοσύνη, δηλαδή μεγαλώνουν με όμορφες παραστάσεις που μένουν ανεξίτηλες για

ολόκληρη τη ζωή τους και επιδρούν ευεργετικά στην ψυχοσύνθεση τους.

ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Κανείς δεν αμφισβητεί στην εποχή μας την κατοχύρωση των δικαιωμάτων του

παιδιού και την ευαισθητοποίηση ατόμων, ομάδων, φορέων και οργανώσεων για τα

ζητήματα που αφορούν τα παιδιά. Ωστόσο, η πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι η

απόλαυση βασικών δικαιωμάτων από τα παιδιά είναι, ακόμη και σήμερα, μια

θεωρητική διακήρυξη, ένας ευσεβής πόθος καθώς τα δικαιώματα τους εμφανώς

παραβιάζονται:

Α. Στις υπανάπτυκτες χώρες

• Πολλά παιδιά πεθαίνουν από έλλειψη τροφής, πόσιμου νερού, φαρμάκων ή

υποφέρουν από υποσιτισμό, επιδημίες και φυσικές καταστροφές (παιδιά άστεγα και

εύκολα θύματα μεταδοτικών ασθενειών).

• Υπάρχουν παιδιά που είναι επαίτες στο δρόμο ή δουλεύουν σε εργοστάσια έναντι

πενιχρών αποδοχών και άλλα που είναι υπηρέτες (εκμετάλλευση παιδικής εργασίας).

Παραίνεση: Για περαιτέρω ανάλυση, βλέπε «Φαινόμενα καταπάτησης των αν-

θρώπινων δικαιωμάτων στις υπανάπτυκτες χώρες».

Β. Στις αναπτυγμένες χώρες

■ Κακοποίηση παιδιών από τους γονείς τους, καταπίεση ή υπερπροστασία.

■ Παιδιά απροστάτευτα και εγκαταλελειμμένα ύστερα από διαζύγια.

■ Έλλειψη χώρων άθλησης, ελαχιστοποίηση του παιχνιδιού και κακή ποιότητα

ψυχαγωγίας από τα Μ.Μ.Ε.

■ Η κρίση / δεινή δοκιμασία της οικογένειας και του σχολείου. Ειδικότερα, η

διάλυση οικογενειών, η απώλεια της συνεκτικότητας του θεσμού, η αυταρχικότητα

κ.ά. έχουν ως αποτέλεσμα την παραμέληση των παιδιών και τον τραυματισμό του

ψυχισμού τους. Όσον αφορά το σχολείο, δεν «παιδεύει» / μορφώνει, αλλά μάλλον

εκπαιδεύει τυπικά αδυνατώντας να διαμορφώσει ολοκληρωμένα τη νεανική

προσωπικότητα. (Βλέπε υλικό «Αιτίων»).

■ Ο διαβρωτικός ρόλος των Μ.Μ.Ε. (χαμηλής ποιότητας προγράμματα κ.ά.).

■ Η έλλειψη πολιτικής βούλησης, που συνεπάγεται την ολιγωρία της πολιτείας για

την προστασία των παιδιών, τη δυσλειτουργία των ιδρυμάτων μέριμνας και των

ελεγκτικών μηχανισμών (αστυνόμευση).

■ Ο εκφυλισμός των ηθικών αξιών, ο ατομικισμός και ο έντονος ανταγωνισμός που

μειώνει τους ηθικούς φραγμούς και τις αναστολές επιτείνοντας, κατ' αυτό τον τρόπο,

την παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού.

■ Η τάση για εύκολο πλουτισμό (ο άνθρωπος μέσο αντί για σκοπός) που ενισχύει

φαινόμενα εκμετάλλευσης.

■ Η φτώχεια και ο ρατσισμός (φυλετικός και κοινωνικός), του οποίου θύματα

αποτελούν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες.

■ Η αδιαφορία, η απάθεια και η συναισθηματική αναλγησία των ανθρώπων, παρά

τη στιγμιαία συγκίνηση, που εντείνεται από τις συνθήκες ζωής στις μεγαλουπόλεις

(γρήγοροι ρυθμοί, συνωστισμός κ.ά.), από τον καταναλωτισμό και την εξειδίκευση.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ========= ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Η επισήμανση της παραβίασης των δικαιωμάτων του παιδιού μαρτυρεί ότι οι

συνθήκες διαβίωσης των παιδιών στο σύγχρονο κόσμο δεν επιτρέπουν ούτε την

υγιή διάπλαση του χαρακτήρα τους ούτε την ομαλή κοινωνικοποίηση τους. Αν

θέλουμε να στηρίξουμε το «μέλλον» της κοινωνίας, τα παιδιά, οφείλουμε να

τα καταστήσουμε κέντρο κάθε δραστηριότητας μας, ακολουθώντας μια στάση

παιδοκεντρική. Προς την κατεύθυνση αυτή θα συνδράμουν:

• Τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί με ανθρωπιστική βοήθεια, ισχυρή νομοθεσία,

απονομή δικαιοσύνης και εφαρμογή κοινωνικής πολιτικής (ιδρύματα για παιδιά,

οικονομικές παροχές, ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη, χώροι άθλησης,

αστυνόμευση και έλεγχος των κυκλωμάτων εκμετάλλευσης παιδιών κ.λπ.).

• Η οικογένεια, εφόσον οι γονείς αποτελούν υγιή πρότυπα, με το διάλογο και την

«ελεύθερη» διαμόρφωση της προσωπικότητας τους μέσα σε ένα κλίμα ασφάλειας και

άδολης αγάπης.

• Το σχολείο με ανθρωπιστική εκπαίδευση, ουσιαστικό ενδιαφέρον από τους

δασκάλους κ.ά.

• Τα Μ.Μ.Ε. με ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κόσμου (μέσα από εκπομπές),

δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να ακουστούν οι φωνές των παιδιών ή, και γιατί όχι, οι

απόψεις τους.

• Η εκκλησία και οι διανοούμενοι με διαφώτιση, ανάληψη δράσης (π.χ. επιστημονική

έρευνα για τα προβλήματα των παιδιών, πολυεπίπεδη προσφορά).

•Η κοινωνία των πολιτών με εθελοντική δράση (σύσταση οργανώσεων για το παιδί),

που προϋποθέτει περιορισμό του ατομικισμού και του καταναλωτισμού, αίσθημα

κοινωνικής ευθύνης και κριτική ματιά.

Σε αδρές γραμμές, για να γίνει πραγματικότητα η διακήρυξη των δικαιωμάτων του

παιδιού, υπάρχει μέγιστη ανάγκη να θυμηθούμε το «παιδί» που κρύβουμε μέσα μας

και να επιδιώξουμε:

• Μόρφωση και ήθος,

• ανιδιοτέλεια και ανθρωπιά / αγάπη,

• κοινωνική συνείδηση,

• ευαισθησία και αγωνιστικότητα.

ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Κατά κοινή ομολογία, τηρουμένων των αναλογιών, η γυναίκα σε παρελθούσες εποχές

και στο πλαίσιο μιας ανδροκρατούμενης κοινωνίας, ήταν υποδουλωμένη και

αποκλεισμένη. Τα δικαιώματα της ήταν ανύπαρκτα, γεγονός που επιβεβαιώνει την

εικόνα της αντικειμενοποίησης, της χειραγώγησης του μισού πληθυσμού της γης.

Α. Διαπιστώσεις

Η κατάσταση στην οποία βρισκόταν αποτυπώνεται στα ακόλουθα:

• Η γυναίκα ήταν απαίδευτη και πνευματικά χειραγωγημένη.

• Αποτελούσε αντικείμενο εκμετάλλευσης και προσβαλλόταν η αξιοπρέπεια της.

• Βίωνε την ανασφάλεια και τη δυστυχία (π.χ. «μηχανή αναπαραγωγής»). β

Περιοριζόταν στο σπίτι και απείχε από την ενεργό κοινωνική και πολιτική δράση:

αντιδημοκρατικότητα. • Ήταν οικονομικά εξαρτημένη, ακόμη και στην περίπτωση πλούσιας καταγωγής.

• Ζούσε σε συνθήκες αδικίας, ανισότητας και αντιμετωπιζόταν ρατσιστικά.

• Θεωρείτο «κατώτερο ον» και «βάρος» για κάθε οικογένεια (π.χ. προίκα).

Β. Αίτια

Για τη μειονεκτική θέση της γυναίκας ευθύνονταν:

• Η αυταρχική δομή και ο συντηρητισμός των κλειστών κοινωνιών: αργή εξέλιξη,

με συνέπεια τη μονιμοποίηση των αντιλήψεων.

• Οι ανδροκρατούμενες κοινωνίες: μυθοπλασία περί ανωτερότητας του άνδρα και

κατωτερότητας της γυναίκας, παγίωση προκαταλήψεων.

• Η έλλειψη εκπαίδευσης των γυναικών (άκριτη αποδοχή της κατάστασης) και η

εσφαλμένη ανατροφή τους από το γονεϊκό περιβάλλον (αντιλήψεις περί

φυσιολογικής κατωτερότητας).

• Οι αντιλήψεις που επικρατούσαν στους κόλπους ορισμένων θρησκειών.

Γ. Η πορεία

Η γυναίκα, αργά αλλά σταθερά, διεκδίκησε τη βελτίωση της θέσης της στην κοινωνία

και, κυρίως, την ισότητα, δηλαδή την ισότιμη αντιμετώπιση των δύο φύλων, την

ουσιαστική και τυπική (νομοθετική κ.λπ.) αναγνώριση ίσων δικαιωμάτων στις

γυναίκες αναφορικά με αυτά των ανδρών και τη δημιουργία ίσων ευκαιριών για

ανάπτυξη και στα δύο φύλα.

Μάλιστα, αυτή η προσπάθεια για ισοτιμία «γέννησε» το φεμινισμό, ο οποίος

αποτελεί αντίληψη και κίνημα που επιδιώκει την ισότητα μεταξύ ανδρών και

γυναικών και τη διερεύνηση του ρόλου της γυναίκας μέσα στην κοινωνία.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Α. Στις υπανάπτυκτες χώρες

Δυστυχώς, στις χώρες με βραδεία ανάπτυξη, οι γυναίκες υποτιμόνται, προσβάλλεται

η αξιοπρέπεια τους και εν γένει παραβιάζονται κατάφωρα τα δικαιώματα τους. Αυτό

το καταδεικνύουν:

• Τα τραγικά ποσοστά αναλφαβητισμού.

• Η πολιτική περιθωριοποίηση των γυναικών.

• Ο κατ' οίκον εγκλεισμός τους.

• Οι εξευτελισμοί και οι ταπεινώσεις χωρίς όριο (βιασμοί, λιθοβολισμοί,

σφαγιασμοί).

• Η υποχρεωτική ενδυμασία (μπούρκες, τσαντόρ).

Παραίνεση: Για περαιτέρω ανάλυση βλέπε «Φαινόμενα καταπάτησης δικαιωμάτων

στον τρίτο κόσμο - Αίτια - Προτάσεις προστασίας».

Β. Στις αναπτυγμένες χώρες

Οπωσδήποτε, όμως, η γυναίκα στις προηγμένες χώρες της Δύσης κατάφερε να

επαυξήσει τα δικαιώματα της. Αναλυτικότερα:

• Συνταγματική κατοχύρωση της ισοτιμίας και νομοθετική εξίσωση των δύο

φύλων (ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων).

• Πλήρη απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων.

• Ισότιμη πρόσβαση και στις τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης.

• Είσοδος της γυναίκας στον επαγγελματικό χώρο, εργασιακή εξίσωση όσον

αφορά την επιλογή επαγγέλματος, το μισθό και την πρόσληψη στο δημόσιο.

• Ριζική μεταβολή του οικογενειακού δικαίου, προστασία μητρότητας και κα-

τάργηση του θεσμού της προίκας.

• Ανατροφή με καλύτερους όρους από τους γονείς σε σχέση με το παρελθόν και

περισσότερες δυνατότητες για διασκέδαση, αναψυχή κ.λπ.

ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Για την αναμφισβήτητη βελτίωση της θέσης της γυναίκας στην εποχή μας φαίνεται

πως συνετέλεσαν:

• Η επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη (πνευματική αναβάθμιση και άρση

αντιλήψεων σχετικών με τη μυϊκή δύναμη των ανδρών).

• Η δημοκρατική οργάνωση των κοινωνιών.

• Η πνευματική ηγεσία.

• Τα Μ.Μ.Ε. (ενημέρωση για το τι συμβαίνει στον κόσμο).

• Το φεμινιστικό κίνημα.

Η κοινωνική ανέλιξη της γυναίκας επέδρασε ευεργετικά στη ζωή της ίδιας αλλά και

ολόκληρου του κοινωνικού συνόλου:

1. Ατομικά

• Η γυναίκα μορφώνεται, διευρύνει τους ορίζοντες της και είναι σε θέση να αμ-

φισβητήσει τα «κακώς» κείμενα.

• Αναλαμβάνει καθήκοντα (υπευθυνότητα), ωριμάζει και απελευθερώνεται.

• Βιώνει το σεβασμό μέσα από την ισότητα και γνωρίζει την κοινωνική καταξίωση.

• Στηρίζεται στις δυνάμεις της και ανακτά τη χαμένη αυτοεκτίμηση και αυτοπε-

ποίθηση της.

• Έχει επιλογές που τη βοηθούν να ζήσει με αξιοπρέπεια. 6 Αποκτά οικονομική

ανεξαρτησία.

2. Κοινωνικά

• Ενισχύεται η δημοκρατικότητα και η κοινωνική αλληλεγγύη.

• Αναπτύσσεται η οικονομία (παραγωγικότητα) και ο πολιτισμός, αφού οι γυναίκες

συμμετέχουν στους αντίστοιχους τομείς.

• Αίρονται συντηρητικές και αναχρονιστικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις. 8

Ενδυναμώνεται το μοντέλο της συνεταιριστικής οικογένειας.

• Αμβλύνεται ο αυταρχισμός, ο ρατσισμός και η αδικία, γιατί επικρατεί ο ανθρω-

πισμός και η δικαιοσύνη.

ΦΑΣΜΑΤΙΚΗ Η ΙΣΟΤΗΤΑ

Α. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Παρά τη νομοθετική εξίσωση των δύο φύλων και την απόλαυση βασικών αν-

θρώπινων δικαιωμάτων στις Δυτικές / πολιτισμένες κοινωνίες, η ουσιαστική ισοτιμία

/ ισότητα ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα παραμένει ανεκπλήρωτος στόχος.

Αυτό επιβεβαιώνεται από τα ακόλουθα προβλήματα:

• Η φροντίδα για την ανατροφή των παιδιών ανατίθεται, ως επί το πλείστον, στις

γυναίκες.

• Η γυναίκα λόγω της νομικής εξίσωσης αποκτά πολλαπλούς ρόλους που την

επιβαρύνουν και την εξαντλούν.

• Η οικιακή εργασία (φροντίδα του σπιτιού και των μελών της οικογένειας) δεν

αναγνωρίζεται.

• Τα αγόρια και τα κορίτσια τυγχάνουν ανισότιμη διαπαιδαγώγηση και δεν

απολαμβάνουν το ίδιο βαθμό ελευθερίας στην ψυχαγωγία.

• Η γυναίκα αντιμετωπίζεται οπωσδήποτε πιο αυστηρά σε θέματα ηθικής και

συμπεριφοράς.

• Η «καριέρα» των γυναικών στο χώρο εργασίας θεωρείται, ακόμα και σήμερα,

απόκλιση και όχι κανόνας.

• Η γυναίκα βιώνει προβλήματα στον επαγγελματικό χώρο (λ.χ. υποτίμηοη των

ικανοτήτων της, δυσκολία ανέλιξης / αναρρίχησης στην ιεραρχία, καχυποψία από την

πλευρά των συναδέλφων, σεξουαλική παρενόχληση από τους εργοδότες, κίνδυνος

απόλυσης λόγω μητρότητας).

• Τα Μ.Μ.Ε. και η διαφήμιση υποβαθμίζουν ποικιλοτρόπως τη γυναικεία

προσωπικότητα (την παρουσιάζουν ως κοκέτα / φιλάρεσκη, «σκεύος» ηδονής,

οικοδέσποινα, καταναλώτρια, αφελή κ.λπ.).

• Οι απαγορεύσεις και οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών στο χώρο της εκ-

κλησίας διαιωνίζονται ακόμη και σήμερα.

• Στην πολιτική ζωή ισχύουν ακόμη οι ποσοστώσεις.

Γενικότερα, η θεσμοθετημένη ισότητα των δύο φύλων δεν αποτελεί «πανάκεια»,

αφού υπάρχουν ανασχετικοί παράγοντες για την πραγματική ισοτιμία.

Παραίνεση: Για την παραβίαση των δικαιωμάτων της γυναίκας, βλέπε «Φαινόμενα

καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων στον αναπτυγμένο και υπανάπτυκτο

κόσμο + Αίτια».

Β. ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Για την υποτίμηση της γυναίκας στην εποχή μας ευθύνονται κυρίως:

• Η διατήρηση στερεοτυπικών αντιλήψεων και προκαταλήψεων που εξυπηρετούν τα

συμφέροντα των ανδρών.

• 0 διαβρωτικός ρόλος των Μ.Μ.Ε..

• Η εσφαλμένη αγωγή από την οικογένεια και το σχολείο.

• Οι προλήψεις, η συνήθεια και ο ωφελιμισμός από την πλευρά των γυναικών.

• Η έλλειψη ισχυρής πολιτικής βούλησης.

Οι συνέπειες - προβλήματα που βιώνει η γυναίκα σήμερα κρίνονται ανησυχητικές για

την ίδια και την κοινωνία:

• Εξάντληση και κόπωση από την πολλαπλότητα των ρόλων.

• Διχασμός της προσωπικότητας της.

• Άγχος και σύγχυση.

• Μειωμένος ελεύθερος χρόνος.

• Περιορισμός στο σπίτι και έλλειψη δυνατοτήτων για να καταξιωθεί ή να κάνει

καριέρα (υψηλά ποσοστά ανεργίας).

• Σύγκρουση και αντιπαλότητα με τον ανδρικό πληθυσμό.

• Κρίση του θεσμού της οικογένειας (αυξημένος ο αριθμός διαζυγίων).

• Εκμετάλλευση της γυναίκας.

•Διαιώνιση του συντηρητισμού και του ηθικισμού κ.λπ.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ

Η αντιμετώπιση των προβλημάτων που βιώνει η σύγχρονη γυναίκα αλλά κυρίως η

ουσιαστική ισότητα απαιτούν ανάληψη ευθυνών από τους φορείς αγωγής, την

πολιτεία και τα δύο φύλα. Ειδικότερα, επιβάλλεται:

■ Ισότιμη μεταχείριση των παιδιών από τους γονείς χωρίς διακρίσεις και αδικίες.

Οι γονείς οφείλουν να αποτελούν υγιή πρότυπα.

■ Έμφαση στην ανθρωπιστική παιδεία, διότι σφυρηλατεί ανθρώπους που σέβονται

και εκτιμούν ο ένας τον άλλον.

■ Βίωση της ισότητας στο σχολείο" καθοριστική κρίνεται η συμβολή των δα-

σκάλων / παιδαγωγών.

■ Εξασφάλιση ίσων μορφωτικών ευκαιριών σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης.

■ Ενημέρωση, διαφώτιση και ευαισθητοποίηση του κόσμου από τα Μ.Μ.Ε. και

τους διανοούμενους με καταγγελίες, συζητήσεις κ.ά.

■ Διασφάλιση από την πολιτεία ίσων ευκαιριών στον επαγγελματικό χώρο και

υποστήριξη της εργαζόμενης μητέρας μέσω μιας σοβαρής κοινωνικής πολιτικής.

Επίσης, επιβάλλεται η εφαρμογή κάθε νομοθετικής ρύθμισης που βελτιώνει

ουσιαστικά τη θέση της γυναίκας.

■ Πνεύμα συνεργασίας και αλληλοκατανόησης ανάμεσα στα δύο φύλα καθώς και

αμοιβαίες υποχωρήσεις. ■ Κριτική αντιμετώπιση των παραδεδομένων και αποφυγή του εγωισμού και των

προκαταλήψεων από την πλευρά των ανδρών.

■ Αποβολή αυτοϋποτίμησης της γυναίκας μέσα από ενδοσκόπηση, απαλλαγή από

τις προλήψεις του παρελθόντος, συμμετοχή στην πολιτική και κοινωνική ζωή,

οικονομική ανεξαρτησία, αλλά, κυρίως, μαζική και οργανωμένη διεκδίκηση διά

του φεμινιστικού κινήματος. Στο σημείο αυτό είναι ανάγκη να τονιστούν τα εξής

αναφορικά με το φεμινιστικό κίνημα και την οικιακή εργασία:

Α. Φεμινιστικό κίνημα

■ Ο αγώνας για τη χειραφέτηση της γυναίκας δεν αξίζει να αναλώνεται σε μια

προσπάθεια των γυναικών να διεκδικούν εξυπηρετήσεις που ουσιαστικά διαιωνίζουν

τις παρελθούσες αντιλήψεις (λ.χ. νομοθεσία που αναπαράγει τον παραδοσιακό ρόλο

της γυναίκας στο σπίτι) ούτε, φυσικά, οι όποιες απαιτήσεις να αγγίζουν το παράλογο

και το εξωπραγματικό (π.χ. για την επιμέλεια των παιδιών και τη διατροφή μετά από

διαζύγιο).

■ Επιπλέον, με τη χειραφέτηση της η γυναίκα φαίνεται ότι διακινδυνεύει, αφενός,

από καταπιεζόμενη να γίνει καταπιεστής και, αφετέρου, στην προσπάθεια

αναρρίχησης και κοινωνικής καταξίωσης, να υποσκάπτει τη θηλυκότητα της και

τους διακριτούς ρόλους που της προσδίδει η φύση της και η κοινωνία (μάνα, σύζυγος

κ.λπ.).

Β. Οικιακή εργασία

Οι παρελθούσες αντιλήψεις ήθελαν τ