thermodynamikh
-
Upload
giorgos488 -
Category
Documents
-
view
100 -
download
2
Transcript of thermodynamikh
:
. , , , - , 711 10, http://tccc.iesl.forth.gr/education/local.html
di S dt
0
1 ---- 1.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6.1 : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6.2 : 1.6.3 . 1.6.4 . . . . . . . . . . . . . . . 1.7 . . . . . . . . . . . . 1.8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.9 LEGENDRE . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.10 MAXWELL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.12 GIBBS-DUHEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.15 DUHEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 . . . . . . . . . . . 2.4 - . . . . . . . . . . . 2.5 . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6 . . . . . . . . . . . . 2.7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.8 -- i i 1 . 1 . 7 . 9 . 11 . 13 . 14 . . . . . . . . . . . . . 14 15 15 16 16 19 20 23 23 24 24 27 28 29 29 29 30 30 31 32 34 39
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
ii
2.9 . . . . . . . . . . . . . 2.10 . . . . . . . . 2.11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.12 . . . . . 2.13 LEGENDRE . . . . . . . . . . . . . 2.14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.15 Gibbs-Duhem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.16 . . . . . . . . . . . . . . . . 2.17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.18 DUHEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 44 51 52 56 65 68 69 75 85 86 89 89 89 89 90 90 91 91 92
3 3.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.2 . . . . . . . . . . . 3.1.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.5 - . . . . . . . . . . 3.1.6 . . . . . . . . . . . . 3.1.7 . . . . . . . . . . . . . 3.1.8 , . . . . . . . . . . . . . . 3.1.9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.10 Clausius-Clapeyron ()- . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.11 xi . . . . . . 3.1.12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2 . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1 van der Waals . . . . . . . . . . . 3.2.2 Hess . . . . . . 3.2.3 Kirchho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.4 Gibbs . . . . . 3.2.5 Gibbs-Helmholtz . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.6 Gibbs . 3.2.7 Raoult . . . . . . . . 3.2.8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.9 : 3.2.10 : . . . . . . . . . . . 3.2.11 : , vant Ho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.13 vant Ho: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
. 92 . 93 . 93 . 94 . 97 . 99 . 99 . 100 . 100 . 101 . 101 . 102 . 103 . 103 . 103 . 104 . 104 . 104 . 105
4 LEGENDRE LAGRANGE BOLTZMANN
iii 107 109 111 113 115 117 119 133
- 135 .1 . . 142 145 147
iv
1
- - - - 1.1
. , . , Avogadro (NA 1023 ), . () . . , . Avogadro. , , . . ; . [1, 2] 1
2
1. ----
. . . , , . . ( ) . ( 1.1), , () () . . . Euler. , , , . . . 1012 . ( / / / / ) . , , , . , . , . , . . (O ) (T ), () -
1.1.
3
1.1:
Ui , i = 1, 2, . . . , Vi , i = 1, 2, . . . Ni , i = 1, 2, . . . . .
U 2, V2, N2
U1, V1, N1 U , V3, N3 3
U 4, V4, N4
U i , Vi , Ni
.
O=
1 T
T
O(t)dt =< O > .0
(1.1)
. . . , . . , . . ( ), . . () ( ). ,
4
1. ----
(, ) , ( 1.2). ( ) 1 . , , P , (P = f (V )). . , . 1.3 ( ) . . . . , ( 1.2), , , , . ; . . , . . . , . - , . , , . - . . ;1 () (dierential manifold) k- (k f orms). k = 0 k = 1 .
1.1.
5
1.2: Ei i. (, , ) . . .
F(Ei)
Ei
. . , , , . . . . ; . Taylor:
F (x) = F (x0 ) +
dF (x) dx
x=x0 (x
x0 ) +
1 d2 F (x) 2 dx2x=x0
(x x0 )2 + . . .
(1.2) , . . ; -
6
1. ----
1.3: . (, , ) . .
; , , . ; ; E , , ;
, , . , . .
1.2.
7
, . , . , . : , , , , !
, , . . . . . . .
1.2
.
8
1. ----
.
1.3.
9
1.3
: - : (Gradient): (Hessian): (): ():
d 2
(1.3) (1.4) (1.5) (1.6) (1.7) (1.8)
dx = dxT =
dx1 dx2 dx1 dx2 f x1 f x2
(1.9)
(1.10)
f x2(1.11)
f (x1 , x2 ) = f x1f 2 x2 1
f (x1 , x2 ) = 2 f (x1 , x2 ) =
i+
j
(1.12)
f 2 x1 x22
(1.13)
f x2 x1
f x2 2
2
TAYLOR
df (x1 , x2 )
=
f (x1 + dx1 , x2 + dx2 ) f (x1 , x2 ) (1.14) 1 (f )T (dx) + (dx)T ( 2 f ) (dx) + . . . (1.15) 2 f f dx1 + dx2 + (1.16) x1 x2 1 2f 2 1 2f 2 2f dx1 + dx2 + dx1 dx2 + . . . 2 x2 2 x2 x1 x2 1 2
10
1. ----
f (x1 , x2 )
= f (x1 + x1 , x2 + x2 ) f (x1 , x2 ) (1.17) 1 (1.18) (f )T (x) + (x)T ( 2 f )(x) + . . . 2 f f x1 + x2 + (1.19) x1 x2 1 2f 2 1 2f 2 2f x1 + x2 + x1 x2 + . . . 2 x2 2 x2 x1 x2 1 2
,
f (x1 , x2 )
=
f (x1 + x1 , x2 + x2 ) f (x1 , x2 ) (1.20) 1 (f )T (x) + (x)T ( 2 f ) (x) + . . . (1.21) 2 f f x1 + x2 + (1.22) x1 x2 1 2f 2f 1 2f x2 + x2 + x1 x2 + . . . 1 2 2 2 2 x1 2 x2 x1 x2
( )
f (x1 , x2 )dx1 dx2
=
f (x1 , x2 )dx1 dx2
(1.23)
( )
f (x1 , x2 ) x1 f (x1 , x2 ) x2
=
f (x1 , x2 ) x1 f (x1 , x2 ) x2
(1.24)
=
(1.25)
1.4.
11
1.4
) , (N, V , = N/V ).
) . ( ), ( ) ( ). , + .
) , N1 , N2 , . . . , Nr , , U , , V . U . N1 , N2 , . . . , Nr , U V . p , Nij , i = 1, . . . , r , Vj Uj , j = 1, . . . , p. :p
Ujj=1 p
= U = UT ()
(1.26)
Vjj=1 p
= V = VT ()T = Ni = Ni , i = 1, . . . , r, ().
(1.27)
Nijj=1
(1.28)
, . . . .
) , ,
12
1. ---- (U, U + dU ). ( ):
S(U ) = kB ln . kB = 1, 38066 1023
(1.29)
JK
1
Boltzmann.
S(U ) , U (S). ( ) , n1 , n2 , . . . , nr ,
S(U, V, n1 , n2 , . . . , nr ),
U (S, V, n1 , n2 , . . . , nr ).
(1.30)
p =
1
,
p = 1,
(1.31)
V , n = (n1 , n2 , . . . , nr )T (U, U + dU ) ( ) (Gibbs)
S(U, V, n) = kB ln = kB
1
ln
1
= kB
p ln p .(1.32)
) ( ) ( ( )) ( ). , U, S, V, n1 , n2 , . . . , nr . (, p = 1) ( ). , (, p = 0) . n p- (p) ( ):
f (x1 , x2 , . . . , xn ) =
1 p
f (x1 , x2 , . . . , xn ).
(1.33)
EULER ( ):n
f (x1 , x2 , . . . , xn ) =i=1
f xi
xi .
(1.34)
1.5.
13
. -. ( -) , . (q ) , q = 0.
1.5
EULER :
U (S, V, n1 , n2 , . . . , nr ) =
U SV,ni
S+
U VS,ni
r
V+i=1
U niS,V,nj=i
ni .(1.35)
: : : :f ) xi
T P i
= = =
U S U V U niV,ni
(1.36) (1.37)S,ni
.S,V,nj=i
(1.38)
(xi ,
. ,
(S, T ), (V, P ), (ni , i ), . , ( ), :
r
U (S, V, ni ) = T S P V +i=1
i ni
(1.39)
r
dU = T dS P dV +i=1
i dni
(1.40)
, )
(
S(U, V, ni ) =
1 T
U+
P T
r
V i=1
i T
ni
(1.41)
14
1. ----
dS =
1 T
dU +
P T
r
dV i=1
i T
dni
(1.42)
1.61.6.1
:
.
dU = 0. r
(1.43)
dU = q + w +i=1
i dni .
(1.44)
q w . (P, V ), r
dU = q P dV +i=1
i dni .
(1.45)
r
U = q + w +i=1
i ni .
(1.46)
, -. . q w ( ). , dU dS U S . U S . r i=1 i dni
dU = q + w
(1.47)
1.6.
15
1.6.2
:
[t, t + dt] ( ) . - , .dST dt
UT ,VT ,nT i
0
(1.48)
, ( ) - ( unconstrained) ( ). , ST (Ul , Vl , nil ; UT , VT , nT ) i
(Gradient) (ST )UT ,VT ,nT = 0 (), ., i ST Ul ST Vl ST nil
(1.49)
i+
j+
k = 0,
(1.50)
(Hessian) ( 2 ST )UT ,VT ,nT 0. i
(1.51)
( ) ( )
2 ST Ul2
0,
2 ST 2 ST Ul2 Vl2
2 ST Ul Vl
2
0
(1.52)
1.6.3
(de S) - (di S)
dS = de S + di S.
(1.53)
di S dt
0,
(1.54)
16
1. ----
-. p l
di Sl dt
0,
di Sl 0,
l = 1, . . . p
(1.55)
de S =
dq T
=
dU dw T
=
dU + P dV T
r i=1
i de ni
.
(1.56)
- di S - .
1.6.4
(T = 0) (S = 0). ( = 1).
1.7
(U, S, T, V, P, i , ni ) (U , S , T , V , P , i , ni ) , , , ST = S + S (+), ((ST )UT ,VT ,nT = 0) ,i
U +U V +V ni + ni
= =
UT nT , i i = 1, . . . , r
(1.57) (1.58) (1.59)
= VT
U + U V + V ni + ni
= = =
0 0 0, i = 1, . . . , r
(1.60) (1.61) (1.62)
T P i
= = =
T P
( ) ( ) ( ).
(1.63) (1.64) (1.65)
i , i = 1, . . . , r
1.7.
17
( ) Lagrange ( ). , dS = de S + di S de S. (1.66) 1.56 ( CLAUSIUS)
T dS q
(1.67)
T S q
(1.68)
,
T S = q . r
U T S P V +i=1
i ni .
(1.69)
r
dU = T dS P dV +i=1
i dni .
(1.70)
, , - ( unconstrained) , U (Sl , Vl , nil ; ST , VT , nT ) ( i l, T )
(Gradient) (U )S,V,ni = 0 (), (Hessian) ( 2 U )S,V,ni 0 ().
(1.71)
(1.72)
U ( ) ( )
2U S 2
0,
2U 2U S 2 V 2
2U SV
2
0.
(1.73)
(dU/dt)S,V,ni 0.
(1.74)
18
1. ----
1.67 . ( ) ! 1.52 ( 2 S < 0) 1.73 ( 2 U > 0), :
V kT = CV T
V (P ) S TV,ni T ,ni
0,
(1.75)
= ni i
0, 0.
(1.76)
(1.77)
T ,V,j
CP = T
S TP,ni
,
(1.78) (1.79)
CP CV > 0. :
q = CV dT.,
(1.80)
CV =
U TV,ni
(1.81)
:
q = CP dT :
(1.82)
=
1 V
V TP,ni
(1.83)
:
T =
1 V
V PT ,ni
(1.84)
:
S =
1 V
V PS,ni
(1.85)
1.8. 19
1.8
, / , (Ueq , Veq , nieq ). Taylor
S(Ueq + U, Veq + V, nieq + ni )
= +
Seq (Ueq , Veq , nieq )
S(U, V, ni ) 1 2 + S(U, V, ni ) 2 + . (1.86)
S(U, V, ni ) =
1 T
1 Teq
U +
P T
Peq Teq
r
V i=1
i T
eqi Teq
ni .
(1.87)
T P i
= = =
Teq Peq eqi , i = 1, , r,(1.88)
S = 0.
2 S(T, V, ni ) =
CV2 Teq
(T )2 1
(< 0)
(1.89)
(V )2 (< 0) (1.90) Teq Veq T i (ni nj ) (< 0), (1.91) nj Teq ij
(U = CV T ). S = 0
S Seq = 1/2 2 S < 0.
(1.92)
, - di S = Seq S = 1/2 2 S > 0, . . 2 S 0,
20
1. ----
. , - ( 2 S ) , , . (Seq ) : Lyapunov
L(T, V, ni ) =
1 2
2 S(T, V, ni ) < 0,
(1.93)
dL(T, V, ni ) dt
=
d dt
2 S(T, V, ni ) 2
> 0.
(1.94)
- .
1.9
Legendre
, . Legendre . . ) (S, P, ni ). .
H(S, P, ni ) = U (P )V
(1.95)
r
dH = T dS + V dP +i=1
i dni
(1.96)
H SP,ni
= T,
H PS,ni
=V
H niS,P,nj
= i .
(1.97)
1.9. LEGENDRE
21
( ( unconstrained) ) .
(H)S,P,ni = 0 (), 2H S 2P,ni
(1.98)
0,
2H P 2S,ni
0,
2H n2 iS,P,nj
0. (1.99)(1.100) (1.101) (1.102)
dH dt S,P,ni
iS = T ddt 0,
CP =
H TP
,
(dH)P = q.
) (T, V, ni ). HELMHOLTZ.
A(T, V, ni ) = U T S
(1.103)
r
dA = SdT P dV +i=1
i dni
(1.104)
A TV,ni
= S,
A VT ,ni
= P
A niT ,V,nj
= i .(1.105)
HELMHOLTZ ( - ) .
(A)T ,V,ni = 0 (), A T 2V,ni 2
(1.106)
0,
A V2 T ,ni
2
0,
A n2 iT ,V,nj
2
0. (1.107)(1.108)
dA dt T ,V,ni
iS = T ddt 0.
) (T, P, ni ). GIBBS.
G(T, P, ni ) = U T S (P )V = H T S = A + P V(1.109)
22
1. ---- Euler Gibbs
r
r
G(T, P, ni ) =i=1
i (T, P )ni =i=1
i ni
(1.110)
r
dG = SdT + V dP +i=1
i dni
(1.111)
G TP,ni
= S,
G PT ,ni
=V
G niT ,P,nj
= i . (1.112)
GIBBS ( - ) .
(G)T ,P,ni = 0 (), 2G T 2P,ni
(1.113)
0,
2G P 2T ,ni
0,
2G n2 iT ,P,nj
0. (1.114)(1.115)
dG dt T ,P,ni
iS = T ddt 0.
) (T, V, i ). .r
(T, V, i ) = A i=1
ni i = A G = P V
(1.116)
r
d = SdT P dV i=1
ni di
(1.117)
TV,i
= S,
VT ,i
= P,
iT ,V,j
= ni .(1.118)
( - ) .
1.10. MAXWELL
23
()T ,V,i = 0 (), T 2V,i 2
(1.119)
0,
V2 T ,i
2
0,
2 iT ,V,j
2
0 (1.120)(1.121)
d dt T ,V,i
iS = T ddt 0.
1.10
MaxwellT V T P S V S PS
= =S
PV
S V S PP
, , , .P
(1.122) (1.123) (1.124) (1.125)
=T
=T
T V V T
1.11
(X1 , X2 , . . . , Xr , Ir+1 , Ir+2 , . . . , Is ),
(1.126)
r , (X1 , X2 , . . . , Xr ) s r , (Ir+1 , Ir+2 , . . . , Is ) : :r s
d =i=1
Ii dXi j=r+1
Xj dIj .
(1.127)
Maxwell
Ii Ij
=
Xj Xi = =
, (j > r i r).
(1.128)
Xi Ij Ii Xj
Xj Ii Ij Xi
, (i, j r). , (i, j > r).
(1.129)
(1.130)
24
1. ----
, -
= 0. (convex)
(1.131)
22 Xi X1 ,...,Xi1 ,Xi+1 ,...,Xr ,Ir+1 ,...,Is
0,
(1.132)
(concave)
22 Ir+j+1 X1 ,...,Xr ,Ir+1 ,...,Ir+j ,Ir+j+2 ,...,Is
0.
(1.133)
(Xi , Ii ):
Ii XiX1 ,...,Xi1 ,Xi+1 ,...,Xr ,Ir+1 ,...,Is
0, [(S, T ), (V, P ), (ni , i )] .(1.134)
1.12
Gibbs-Duhemr
SdT V dP +i=1
ni di = 0.
(1.135)
1.13
) (V, T ), P = f (V, T ) ,
1.13.
25
(i) (ii) (iii) (iv)
CV V S V U V H VT
= T =T
2P T 2 P T V P T P T P TV V
(1.136) (1.137)
= TT
P +VV
(1.138)
= TT
P VT
(1.139) (1.140)
= T (v) CP CV = T
V
1 T2
P TV
/2
P VT
(1.141) (1.142)
= T T V
P T P TV V
= T V 2 /T (vi) H TV
(1.143) (1.144)
= CV + V
) (P, T ), V = f (P, T ) ,
26
1. ----
(i) (ii)
CP P S P U P H PT T T
= =T
T
2V T 2 VP
(1.145) (1.146) (1.147)
= (iii) = = (iv) = = (v) CP CV = = (vi) U TP
T P V V T P T P T V + P V T V V T T P V TV 2 V T / T P T V 2 /T CP P VP
V PT
(1.148) (1.149) (1.150) (1.151)
V PT
(1.152) (1.153) (1.154) (1.155)
= =
T CP P V
) (dS = 0)
1.14.
27
(i) (ii)
T V T PS
= =S
T
PV
CV T T VP
(1.156) (1.157) (1.158) (1.159)T
= (iii) V PS
CP T TV CP CV V CP V PT
= = =
P +
T
VP
2
T V + T S P
CP T 2 2 V T CP
(1.160) (1.161) (1.162)
CP CV P VS
= = =
(iv)
V T CV 2 T 1 2 T V T CV
T
P TV
2
(1.163) (1.164)
1.14
(Gibbs)
C . ()
F =C+2 F C = = = , , .
(1.165)
, , , , , (X/ni )T ,P,nj , (r ) i r , i
r = i
nr i
C
, nr
nr =i=1
nr , r = 1, . . . , . i
(1.166)
R M () ,
F =C+2RM
(1.167)
28
1. ----
1.15
Duhem
, , .
2
2.1
, . .
2.2
( ) . Taylor . , ( 2.1), Hessian , .
(df (x1 , x2 ))
f f = . x1 x2 x2 x1
(2.1)
df , . , -.
df (x1 , x2 ) = 0,29
(2.2)
30
2.
2.1: x0 . , x0 .
f(x)f(x)
f(x 0 )
L(x)=f(x0 )+f(x 0 )(xx0 )
f(x) = (df/dx)L(0)=f(x0 )f(x 0 )x0
0
x0
x
f (x1 , x2 ) = 0.
(2.3)
( -), - . f f . Taylor.
2.3
, , , . [3, 4].
2.4
-
. .
2.5.
31
, , , , . . - . , + .
2.5
2.2: Ei , i = 1, 2, . . . , Vi , i = 1, 2, . . . Ni , i = 1, 2, . . . . .
E , V 2, N 2 2
E , V 1, N 1 1 E , V 3, N 3 3
E , V 4, N 4 4
E , Vi , Ni i
p
Ei = UT ()i=1 p
(2.4)
Vi = VT ()i=1 p
(2.5)
Ni = NT ().i=1
(2.6)
32
2.
. 2.3 . . (), . , (constrained) - (unconstrained). 2.4. 2.3: () ( ) -.
11111 00000 11111 00000 11111 00000 11111 00000 11111 00000
()
()
11111 00000 11111 00000 11111 00000 11111 00000 11111 00000 11111 00000
2.6
. , N Ei ( )N
U=i=1
Ei .
(2.7)
Ei = Ti + Vi . (2.8)
2.6.
33
2.4: () ( ) .
111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000() ()
: . .
dU = 0.
(2.9)
U = 0, U = 0.
(2.10)
. . , - . , F 2.9. z . , , . , +,
dU = q + w.
(2.11)
q w . q w ( ).
34
2.
U = U U = q + w.
(2.12)
, q, w , . , . , .
U = 0 = q + w, w = q.
(2.13)
, . (q = 0), w = 0.
2.7
(-) . : . , - . ST + ,
dST 0. dt
(2.14)
, , (U, V, N ). .
S(U, V, N )
=
S(U, V, N ),( , )
(2.15) (2.16) (2.17) (2.19)
S(U2 , V, N ) S(U1 + U2 , V1 + V2 , N1 + N2 )
S(U1 , V, N ) U2 U1 , S(U1 , V1 , N1 ) + S(U2 , V2 , N2 ).
( , )(2.18) ( , ). 2.5 2.6. (concave)
2.7.
35
S (cU1 + (1 c)U2 ) cS(U1 ) + (1 c)S(U2 ),
c [0, 1].
(2.20)
2.5: .
S
S(cU 1+(1c)U2 ) >= cS(U 1) + (1c)S(U2 ) S2 S1
U1
U2
U
( 2.7,2.8).
U (S, V, N )
= U (S, V, N ),( , )
(2.21) (2.22) (2.23) (2.25)
U (S2 , V, N ) U (S1 , V, N ) S2 S1 , U (S1 + S2 , V1 + V2 , N1 + N2 ) U (S1 , V1 , N1 ) + U (S2 , V2 , N2 ).
( , ) (2.24) ( , ). (convex) , ( 2.7 2.8).
U (cS1 + (1 c)S2 ) cU (S1 ) + (1 c)U (S2 ),
c [0, 1].
(2.26)
36
2.
2.6: .
S
V
U
.
S = S(U ),
S1 S2 S
= = =
S(U1 ), S(U2 ), S(U ) = cS1 + (1 c)S2 , c [0, 1],
(2.27) (2.28) (2.29)
. U , S1 S2 .
U = U (cS1 + (1 c)S2 ).,
(2.30)
2.7.
37
2.7: .
U
U[cS 1+(1c)S 2] T ,
2.8. -- ,dST dt
43
> 0, dU < 0, dt(2.63)
. , . T < T , dU > 0 . dt , P > P , .
P S = , V T
(2.64)
dST dt
= = =
S dV S dV + V dt V dt S S dV V V dt P P dV 0. T T dt
(2.65) (2.66) (2.67)
(T = T ) P > P dV /dt > 0, . () (). , .
S = , N T dST dt S N S N T dN S dN + , dt N dt S dN , N dt dN 0. + T dt
(2.68)
= = =
(2.69) (2.70) (2.71)
(T = T ), = . > dN /dt < 0 . N , d(/T ) d(/T ) z , dz , dz dz ,
44
2. d(/T )
. , dz z , . . , , ( uctuations) . , , , . , , . . , 1/T , P/T /T . , , . S(U, V, N ) (. 2.53). , , U (S, V, N ), , , (. 2.44), . , .
2.9
, . (T = 0) (S = 0). ( = 1). .
2.10
p . (Sj , Vj , Nj ), . U (S1 , . . . , Sp , V1 , . . . , Vp , N1 , . . . , Np ) (Sj , Vj , Nj )
2.10.
45
p
F1
=j=1 p
Sj ST = 0 Vj VT = 0j=1 p
(2.72)
F2
=
(2.73)
F3
=j=1
Nj NT = 0.
(2.74)
2.11: .
U
Sj Vj
2.11 , () . , . 2.12 () . -.
46
2.
2.12: .
Lagrange ( ). 3
G(Sj , Vj , Nj , i ) = U (Sj , Vj , Nj ) i=1
i Fi .
(2.75)
G U = 1 Sj Sj G U = 2 Vj Vj G U = 3 Nj Nj
= = =
0 (j = 1, . . . , p) 0 (j = 1, . . . , p) 0 (j = 1, . . . , p).
(2.76) (2.77) (2.78)
Tj Pj j
= 1 (j = 1, . . . , p) = 2 (j = 1, . . . , p) = 3 (j = 1, . . . , p),
(2.79) (2.80) (2.81)
2.10.
47
2.13: . , , , . .
S(U) S2 S1
1/T2 1/T 1
T1 = T 2 U2 U 1 U
T1 P1 1
= ... = ... = ...
= = =
Tp Pp p
= = =
( ) ( ) ( ).
( 2.13. +, (U, S, T, V, P, , N ) (U , S , T , V , P , , N ) ,
U +U V +V N +N
= UT = VT = NT ,
(2.82) (2.83) (2.84)
U + U V + V N + N
= = =
0 0 0.
(2.85) (2.86) (2.87)
ST = S + S 0,
(2.88)
48
2.
S + (
P U + V N ) 0, T T T P U V + N 0, S T T T
(2.89) (2.90) (2.91) (2.92)
T S U P V + N 0,
U T S P V + N.
dU = T dS P dV + dN. ,
(2.93)
dU = w + q.
(2.94)
w = P dV + dN, ,
(2.95)
T dS = q.
(2.96)
T S = q.
(2.97)
- + S + S 0. (2.98) T = T , dS = q /T . , q = q
T dS q ( CLAUSIUS),
(2.99)
T S q.
(2.100)
2.99 , T dS = q . , , - ( unconstrained) , U (Sl , Vl , Nl ; ST , VT , NT ) ( l, T ).
2.10.
49
.
, U (S, V ), (Gradient) (U )S,V,N = 0 (), (2.101)
(Hessian) 2 U 0 (), ., 2U S 2 0, 2U 2U S 2 V 2 2U SV2
(2.102) (2.103)
0 .
2U S 2
=V
T S
=V
T 0. CV
(2.104)
2U 2U S 2 V 2
2U SV
2
0,
(2.105)
T (P ) T (P ) 0, S V V S T T P P + S V V S V S SP S V P V T S V T V
(2.106)
0.V
(2.107)
0
(2.108)
S
S
( )
(P, T ) (P, T ) = 0. (S, V ) (V, S) - (V, T )
(2.109)
(P, T )/(V, T ) 0. (V, S)/(V, T ) (P/V )T 0. (S/T )V
(2.110)
(2.111)
50
2.
(kT ) :
V kT =
V P
0.T,N
(2.112)
, (T (S/T )V ), . ...
N
0.T,V
(2.113)
CP = T
S T
,P,N
(2.114) (2.115)
CP CV > 0, :
q = T dS = CV dT.,
(2.116)
CV =
U T
.V,N
(2.117)
:
q = T dS = CP dT :
(2.118)
=
1 V 1 V 1 V
V T V P V P
(2.119)P,N
:
T =
(2.120)T,N
:
S =
(2.121)S,N
2.11.
51
2.11
. ( 2.14 N , T0 , , V1 , V2 , , P1 P2 . ( 2.14 , . SA = S1 + S2 , SB .
SB SA . . SA = SB , q = T S = 0.
w = U =
3 kB (2N )(T T0 ). 2
T . ,
S=
3 kB N ln T + N kB ln 2
V N
+
SB SA
=
3kB N ln T + 2N kB ln
V1 + V2 2N 3 V1 3 kB N ln T0 N kB ln kB N ln T0 N kB ln 2 N 2
V2 N
= 0.
3kB N ln T +
2 ln 3
V1 + V2 2N ln
ln T0
1 ln 3
V1 N1/3
1 ln 3
V2 N
=0
T = ln T0
4V1 V2 (V1 + V2 )2 4V1 V2 (V1 + V2 )2
1/3
T = T0
.
52
2.
2.14: P2 > P1 . .
AT0, P1, V1, n S1
111 000 111 000 111 000T0,P2,V2,n 111 000 111 000 111 000 S2 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000 111 000
BT,V/2,P,n S/2
11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00 11 00
T,V/2,P,n S/2
()
()
2.12
, , . (uctuations) ( ) ( ). , Legendre. Legendre (/) .
- , (di S/dt), , , , , . (S, U, T, V, i , ni ) (S , U , T , V , i , ni )
2.12.
53
S(Ueq + U, Veq + V, neqi + ni )
= + + +
Seq (Ueq , Veq , neqi ) S(U, V, ni ) 1 2 S(U, V, ni ) 2 .
(2.122)
S(U, V, ni ) =
1 1 T Teq
U +
P Peq T Teq
r
V i=1
eqi i T Teq
ni .(2.123)
S = 0
T P i
=
Teq , i = 1, , r,(2.124)
= Peq = eqi ,
1 2 S(U, V, ni ) = 2
+ +
1 1 2 U T 1 P 2 V T 1 2 ij nj
1 (U )2 U T P + (V )2 V T i i + (ni nj ). T nj T +
U V
1 T P T
= =
1 1 T = 2 , 2 T U V T CV 1 P 1 = , T V T T V T
1 2 S(U, V, ni ) = 2
1 (U )2 2 2 CV Teq
1+
CV CV
1 1 (V )2 V 1+ 2 Teq T Veq V 1 i + 2 ij nj Teq nj
i Teq
(ni nj ).
54 U = CV T
2.
1 2 S(T, V, ni ) = 2
1 CV (T )2 2 2 Teq
1+
CV CV
1 1 (V )2 V 1+ 2 Teq T Veq V 1 i + 2 ij nj Teq nj
i Teq
(ni nj ).
CV r i r). Ij Xi Xi Xj = , (i, j r). Ij Ii Ii Ij = , (i, j > r). Xj Xi
(2.211) (2.212) (2.213)
2.14.
67
, -
= 0. (convex)
(2.214)
2 2 Xi
0,X1 ,...,Xi1 ,Xi+1 ,...,Xr ,Ir+1 ,...,Is
(2.215)
(concave)
2 2 Ir+j+1
0.X1 ,...,Xr ,Ir+1 ,...,Ir+j ,Ir+j+2 ,...,Is
(2.216)
(Xi , Ii ):
Ii Xi
0, [(S, T ), (V, P ), (ni , i )] . (2.217)X1 ,...,Xi1 ,Xi+1 ,...,Xr ,Ir+1 ,...,Is
: (-) () , (-) () . ( (1.52) ). ( (1.73) ). ( ), () . .
68
2.
2.15
Gibbs-Duhem
, , (S, V, Ni ) (T, P, i ) . , U = T S P V + i i Ni ,
(T, P, i ) 0 = U T S + P V i
i Ni .
(2.218)
d(T, P, i ) = 0 = dU T dS SdT + P dV + V dP i
i dNi i
Ni di .(2.219)
dU = T dS P dV +i
i dNi .
SdT V dP +i
Ni di = 0.
(2.220)
Gibbs-Duhem. , . 2.220 . , , , , , . ,
V (N1 , N2 , . . . , ) = V (N1 , N2 , . . . ). Euler
V =i
Ni
V Ni
=T,P,Nj =i i
Ni v i ,
(2.221)
vi . . 2.221 (Ni vi ).
dV =i
dNi
V Ni
=T,P,Nj =i i
dNi vi .
(2.222)
dV =i
dNi vi +i
Ni dvi .
(2.223)
2.16. (2.222, 2.223),
69
Ni dvi = 0.i
(2.224)
vi
dvi =k
vi Nk
dNk .T,P
(2.225)
. 2.224
Nii k
vi Nk
dNkT,P
=k i
Ni
vk Ni
dNk = 0. (2.226)T,P
2V 2V vk vi = = = . Nk Nk Ni Ni Nk Ni
(2.227)
dNk
Nii
vk Ni
= 0.T,P
(2.228)
Gibbs ( ). 2.228
G=k
Nk
G Nk
=T,P k
Nk k ,i
Ni
k Ni
= 0.T,P
(2.229)
Helmholtz (ak ) (hk )
A=k
Nk
A Nk H Nk
=T,P k
Nk a k ,i
Ni
ak Ni hk Ni
= 0.T,P
(2.230)
H=k
Nk
=T,P k
Nk hk ,i
Ni
= 0.T,P
(2.231)
2.16
(w, q, T, P, V, CV , CP , , T , S ) (S, U, A, G).
70
2. 1. (V, T ), P = f (V, T ) ,
(i) (ii) (iii) (iv)
CV V S V U V H V
= TT
=T
=T
=T
= (v) CP CV =
2P T 2 P T V P T T P T T P T T T
(2.232)V
(2.233)
PV
(2.234)
+VV
P V
(2.235)T
V
1 T2
(2.236)
P T
/V
P V2
(2.237)T
= T T V = T V 2 /T (vi) H T = CV + VV
P T P T
(2.238)V
(2.239) (2.240)V
(i) dA = SdT P dV. A T A V(2.241)
S=
, P =V
.T
(2.242)
CV
= T = T
S T 2A . T 2
(2.243)V
(2.244)
2.16.
71
CV V
= TT
3A T 2 V 2 T 2 2P T 2 A V .V
(2.245) (2.246)T
= T = T
(2.247)
(ii) dA = SdT P dV. Maxwell (2.248)
S V
=T
P T
.V
(2.249)
(iii) dU = T dS P dV.(2.250)
U V
= TT
=
T
S V P T
PT
(2.251) (2.252)
P.V
(iv) dH = T dS + V dP.(2.253)
H V
= TT
= T
S V P T
+VT
+VV
P V P V
(2.254)T
.T
(2.255)
72
2.
(v)
CV
S T V (S, V ) = T (T, V ) (S, V )/(T, P ) = T (T, V )/(T, P ) = T = T = TS T P V P S P T T V P T V T P
(2.256) (2.257) (2.258) (2.259)
S T
+TP 2
V T
2
/P
V P
(2.260)T
= CP + T V 2 /(V kT ).
(2.261)
CP CV =
2 T V. kT
(2.262)
...
2. (P, T ), V = f (P, T ) ,
2.16.
73
(i) (ii)
CP P S P U P H P
=T
=T
= (iii) =T
= (iv) =T
= (v) CP CV = = (vi) U T =P
2V T 2 P V T P V V T P T P T V + P V T V V T T P V TV T T V T2
(2.263) (2.264) (2.265)
V P
(2.266)T
(2.267) (2.268) (2.269)
/P
V P
(2.270)T
T V 2 /T V CP P T CP P V P
(2.271) (2.272) (2.273)
=
3. (dS = 0)
74
2.
(i) (ii)
T V T P
= S
=S
= (iii) V P =S
T CV T CP TV CP CV CP V P
P T V V T P
(2.274) (2.275) (2.276)
V P +T
(2.277)T
=
T CP
V T
2
(2.278)P
= T V + CP CV (iv) P VS
2 V 2 T CP
(2.279) (2.280)
= =
T S P V T
T CV
P T
2
(2.281)V
=
2 T 1 2 T V T CV
(2.282)
(i) T V = S
(S/V )T (S/T )V T P = CV T
(2.283)
.V
(2.284)
(iii) V P =S
= = =
(V, S) (P, S) (V, S)/(V, T ) (V, T ) T (P, S)/(P, T ) (P, T )S T V S T P
(2.285) (2.286) (2.287)
V P
T
CV CP
V P
(2.288)T
2.17. ...
75
2.17
(Gibbs)F = C + 2. F C = , = , = .(2.289)
G = n,
(2.290)
( ). , .. ,
Gm = (T, P ).
(2.291)
Gm . C () C
G=i=1
i ni .
(2.292)
nC
n=i=1
ni ,C
(2.293)
Gm
G = = n
i=1
ni i , n
(2.294)
76
2.
i =
ni . n
(2.295)
C
Gm =i=1 C
i i
(2.296)
i = 1.i=1
(2.297)
(C 1) + 2 , (C 1) , . , . , . C
G=r=1 C
Gr ,
(2.298)
Gr =i=1
r nr . i i
(2.299)
C
n =i=1
r
nr , r = 1, . . . , , iC
(2.300)
Gr = m
Gr = nr
i=1
nr r i , r = 1, . . . , . nr i
(2.301)
i r
r = i
nr i . nr
(2.302)
r
Gr m
Gr = r = n
C
r r , r = 1, . . . , , i ii=1
(2.303)
2.17. C
77
r = 1, r = 1, . . . , . ii=1
(2.304)
G ( ) (C 1)+2 . i 1 = 2 = = = i , (2.305) i i i ( 1) . C C( 1) C( 1) . . Gibbs C
F = (C 1) + 2 C( 1) = C + 2,
(2.306)
. , . , , . , C (R), (M ).
F = C + 2 R M.
(2.307)
Gibbs (T, P, 1 , 2 , . . . , C ), (2 + C) . , . Gibbs-Duhem (). F = (2 + C) = C + 2.
. 1) : F = 2 ( ).
2) : F = 1 ( 2.18, 2.19).
78
2.
2.18: .
chemical potential
14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4 7 6 1 5 2 3 T 4 4 3 5 6 2 7 8 1 P
8
. (T, P ) . ; ClausiusClapeyron (T, P ). 1 2
1 (T, P ) = 2 (T, P ),
(2.308)
1 dP 2 2 dP 1 + = + . T P dT T P dT
(2.309)
d = Sm dT + Vm dP,. 1 1 Sm + Vm
(2.310)
Sm Vm dP 2 2 dP = Sm + Vm dT dT,
(2.311)
Clausius-Clapeyron.1 Sm dP S 2 Sm = = m , 2 V1 dT Vm Vm m
(2.312)
2.17.
79
2.19: .
Tc
T
Sm = q/T.
dP q = . dT T Vm
(2.313)
(.. -) , (T, S) (T, V ), ( 2.20).
2.20: Tc .
S
V
Tc
T
Tc
T
80
2.
(T, P ) (T, V ) 2.21.
2.21: . .
P
V 2 2 1,21+2
P = P1
1 1 T T
P2+3
VP2 P1
3 2 31+2 1+3
1,3
2,3 2 1,2
1 T
1 T
3) ( = 3), F = 0. , (Tc , Pc ) . (Tc , Pc ) .
4) x1 x2 , (x1 + x2 = 1) F = 3 . , ,
2.17.
81
2.22: .
CV < 0, CV = dT T2
U T V
=
S 2 U V
/
2S U 2
V
. d
1 T
=
S 2
1+2
1
U
, .. x1 .
5) , F = 2 . , x1A x1B .
8 9 Atkins [9] .
82
2.
2.23: . ( Legendre LS (T, Vm ) = S(U, Vm ) U/T = Am /T . , S(U, Vm ) U , LS (T, Vm ) . Helmholtz, Am (T, Vm ) = T LS , T Vm .)
Am
1 2 1+2
Vm
2.24: . ( Legendre LS (T, P ) = S(U, Vm ) U/T P Vm /T = Gm /T . S(U, Vm ) U Vm , LS (T, P ) . Gibbs, Gm (T, P ) = T LS , T P .)
P
= 1
Gm
= Gm
=
1+2 I II 1+2 2 1+2 1 2 2 1
V
V
P
2.17.
83
2.25: . ( .)
P 2
Tcr1
Gm
Tcr1 Tcr Tc2 Tc1
Tcr 1 Tc2 1 2 2
Tc1
1 Vm T
84
2.
2.26: . ( (bifurcations) (pitchfork) - (saddle-node).)
T < Tc Tcr P T1 Tc T2
2
1T > Tc
T Gm T1 < Tc Tc T2 > Tc
2 1+2
2
1 1+2 1+2
1
Vm
Vm
Vm
T1 < Tc Vm
T2 > Tc
1
1
2
2
T
Tcr
Tc
T
2.18. DUHEM
85
2.18
DUHEM
, , (Ni0 ) . Duhem Gibbs Duhem . , C Ni0 , i = 1, . . . , C , (2 ) C , nr , , r = 1, . . . , . i C
nr = Ni0 , ir=1
i = 1, . . . , C
(2.314)
1 (T, P ) = 2 (T, P ) = = (T, P ), i i i
i = 1, . . . , C
(2.315)
C( 1) . F = C + 2 C( 1) C = 2. (a ) , a.
86
2.
2.19
2.19.
87
2.1: . (U ) - , (H ) - , Helmholtz (A) - , Gibbs (G) - ,
U U (S, V, N ) dU (S, V, N ) dU (S, V, N )= = =
H T S + (P )V + N T dS + (P )dV + dN T dS P dV + dN H(S, P, N ) dH(S, P, N ) dH(S, P, N )= = =
U (P )V d(U + P V ) T dS + V dP + dN
U S V,N U V S,N U N S,V
= = =
T P
H S P,N H P S,N H N S,P
= = =
T V
T V S,N T N S,V
= = =
P N S,V
P S V,N S V,N V S,N
T P S,N T N S,P V N S,P
= = =
V S P,N S P,N P S,N
A A(T, V, N ) dA(T, V, N ) dA(T, V, N )= = =
G U TS d(U T S) SdT P dV + dN G(T, P, N ) dG(T, P, N ) dG(T, P, N )= = =
U T S (P )V d(U T S + P V ) SdT + V dP + dN
A T V,N A V T ,N A N T ,V
= = =
S P
G T P,N G P T ,N G N T ,P
= = =
S V
S V T ,N S N T ,V P N T ,V
= = =
P T T V
V,N V,N T ,N
-
S P T ,N S N T ,P V N T ,P
= = =
V T T P
P,N P,N T ,N
88
2.
3
3.1 P V = nRT,( ) (3.1)
3.1.1
U (T, n) = 3 nRT. 2(3.2)
3.1.2
w = nRT ln(Vf /Vi ).(3.3)
89
90
3.
3.1.3
S = CV ln T + nR ln V n + .(3.4)
S = CP ln T nR ln P + .
(3.5)
3.1.4
CV = 3 nR. 2(3.6)
CP =
5 nR. 2
(3.7)
3.1.
91
CP CV = nR.
(3.8)
3.1.5
- T = Pex. V /CV .(3.9)
3.1.6
P V = .(3.10)
= CP /CV .
(3.11)
92
3.
w = CV Ti [(Vi /Vf )1 1].
(3.12)
3.1.7
S = nR ln(Vf /Vi ).(3.13)
3.1.8
, G(P ) = G(P ) + nRT ln(P/P ).(3.14)
3.1.
93
P
G(P )
= = = =
G(P ) +P P
V dP nRT dP PP
(3.15) (3.16) (3.17) (3.18)
G(P ) +P
dP P P G(P ) + nRT ln(P/P ). G(P ) + nRT
3.1.9
(P ) = (P ) + RT ln(P/P ).(3.19)
. G(P ) = G(P ) + nRT ln(P/P ). (3.20)
G(P ) G(P ) = + RT ln(P/P ). n n
(3.21)
3.1.10
Clausius-Clapeyron ()-d ln P/dT = Hm,. /RT 2 .(3.22)
94
3.
dP dT dP P dT d ln P dT
= q/(T Vm ) = = = Hm,. P/RT 2 Hm,. /RT 2 Hm,. /RT 2 .
(3.23) (3.24) (3.25) (3.26)
P = P exp
Hm,. R
1 1 T T
.
(3.27)
d ln P = Hm,. dT /RT 2 .
(3.28)
(T , P ) (T, P )
ln(P/P ) =
Hm,. R
1 1 T T
.
(3.29)
.
3.1.11
xi Gmix = nRT [xA ln xA + xB ln xB ] .(3.30)
3.1. P ,
95
Gi
= nA A + nB B i i = nA A + RT ln P P + nB B + RT ln P P .
(3.31) (3.32)
PA PB ,
Gf
= nA A + nB B f f = nA A + RT ln PA P + nB B + RT ln PB P .
(3.33) (3.34)
Gmix = Gf Gi
= nA RT ln
PA P
+ nB RT ln
PB P
. (3.35)
PA = A P, Gmix
PB = B P.
(3.36)
= nA RT ln A + nB RT ln B nA nB = nRT [ ln A + ln B ] n n = nRT [A ln A + B ln B ],
(3.37) (3.38) (3.39)
n = nA + nB .
Smix = nR [xA ln xA + xB ln xB ] .
(3.40)
G = S. T
(3.41)
96
3.
G = S. T
(3.42)
Smix = nR [xA ln xA + xB ln xB ] . Smix = Gmix /T.
(3.43) (3.44)
Umix = Hmix = Vmix = 0.
(3.45)
Gmix = Hmix T Smix .
(3.46)
Hmix = 0.
(3.47)
G = V. P G = V. P
(3.48) (3.49)
Gmix = 0 = Vmix . P
(3.50)
G = U T S + P V.
(3.51)
Umix = 0.
(3.52)
1. , .
Gmix = T Smix .
(3.53)
3.1.
97
2. . 3. ;
3.1.12
: 0 =J
J J.
(3.54)
r G m =j
j j .
(3.55)
nB nC nA = = = = , A B C
(3.56)
, J . J .
98
3.
r G =j
nj j j jj
(3.57) (3.58) (3.59) (3.60) (3.61)
r G = r G/ r Gm =j
j j r G/ j j .j
= =
r Gm = 0. ,
(3.62)
aA + bB pP + qQ,
(3.63)
pP + qQ = aA + bB .
(3.64)
r Gm =j
j j . j f Gm,j ,
(3.65)
r Gm =j
(3.66)
f Gm,j j .
.
3.2.
99
r Gm = r Gm + RT ln Q. Q=j
(3.67) (3.68)
Pj P
j
.
r Gm = RT ln K. K=j
(3.69) (3.70)
Pj P
j
.
3.2
3.2.1
van der Waals
P =
nRT n a V nb V
2
.
(3.71)
100
3.
3.2.2
Hess
: 0 =J
J J.
(3.72)
r H
=J
J f HJ .
(3.73)
3.2.3
KirchhoT2
r H(T2 ) = r H(T1 ) +T1
r CP (T )dT.
(3.74)
r C P =J
J CP,J .
(3.75)
3.2.
101
3.2.4
Gibbs r G =J
J f GJ .
(3.76)
r S
=J
J SJ .
(3.77)
3.2.5
Gibbs-Helmholtz(G/T ) T =P
H . T2
(3.78)
G = H T S. G H = S. T T
(3.79) (3.80)
102
3.
T
G T
=P
H T
T H /T 2 P
S T
(3.81)P
CP CP H 2 T T T H = 2. T =
(3.82) (3.83)
(G/T ) T
=P
H . T2
(3.84)
3.2.6
Gibbs P
G(P ) = G(P ) +P
V dP.
(3.85)
G P
= V.T,n
(3.86) (3.87)
dG(P ) = V dP,P
G(P ) = G(P ) +P
V dP.
(3.88)
3.2.
103
3.2.7
Raoult PA = x A PA .
(3.89)
. xA A . PA A . PA . A (l) = (l) + RT ln(xA ). A(3.90)
3.2.8
: A = A xA . (3.91)
A (l) = (l) + RT ln(A ). A
(3.92)
3.2.9
:
T =
RT 2 Hb,m
xB
(3.93)
104
3.
3.2.10
:
ln(xB ) =
Hf,m R
1 1 T T
(3.94)
3.2.11
: , vant HoV = nB RT.(3.95)
3.2.12
nl /ng = d /d.(3.96)
3.2.
105
V = nv = nxl vl + nxg vg v = xl vl + (1 xl )vg xl = (vg v)/(vg vl ) xg = (v vl )/(vg vl ) xl /xg = (vg v)/(v vl ) d = vg v d = v vl nl /ng = d /d
(3.97) (3.98) (3.99) (3.100) (3.101)
(3.102)
3.2.13
vant Ho:d ln K r H = . dT RT 2(3.103)
106
3.
4
107
108
4.
LEGENDRE G(q1 , . . . , qs ) s , , L, qi , i = 1, . . . , r uj = G/qj , j = r + 1, . . . , s. Legendres
L(q1 , . . . , qr , ur+1 , . . . , us ) = G(q) i=r+1
qi ui .
(.1)
,
s
dG =i=1
G dqi = qi
s
ui dqi ,i=1
(.2)
s
dL = dG r
(qj duj + uj dqj )j=r+1 s
(.3)
=i=1
ui dqi j=r+1
qj duj .
Maxwell s
dG =i=1
ui dqi .
(.4)
G
2G 2G = qi qj qj qi109
(.5)
110
. LEGENDRE
ui uj = uij = uji = . qj qi Maxwell.
(.6)
p
L(q1 , . . . , qs ) = p L(q1 , . . . , qs ).
(.1)
s
pp1 L(q1 , . . . , qs ) =i=1
L 1 qi = (qi )
s
i=1
L qi . qi
(.2)
,
pp L(q1 , . . . , qs ) = pL(q1 , . . . , qs ). , = 1s
(.3)
pL(q1 , . . . , qs ) =i=1
L qi . qi
(.4)
Euler.
111
112
.
LAGRANGE L(q1 , . . . , qs ) s , m (s > m)
Fi (q1 , . . . , qs ) = 0, i = 1, . . . , m, m
(.1)
G(q, ) = L(q1 , . . . , qs ) i=1
i Fi (q1 , . . . , qs ),
(.2)
.,
m
G(q, ) =
Li=1
i Fi = 0.
(.3)
i m (.1) (.3).
113
114
. LAGRANGE
.
f (x1 , x2 ) =
f f i+ j = 0. x1 x2 f = 0. x2
(.1)
f = 0, x1
(.2)
, Hessian. , / /, ( ) . f 2 x2 1
| 2 f (x1 , x2 ) I| =
f 2 x1 x2
= 0,f 2 x2 x1 f 2 x2 2
(.3)
I .
2 + p + q = 0,115
(.4)
116
.
p=
f 2 f 2 + , x2 x2 1 2 f 2 x1 x22
(.5)
q=
f 2 f 2 x2 x2 1 2
.
(.6)
1 + 2 = p, 1 2 = q,
(.7) (.8)
() q > 0, p > 0 () q > 0, p < 0. q < 0.
(JACOBIANS)
u = u(x, y),
v = v(x, y).
(.1)
(u, v) (x, y)
=
u x y v x y
u y v y
x x
(.2)
=
u x
y
v y
x
u y
x
v x
(.3)y
dudv (u, v) (x, y)
(u, v) dxdy (x, y) (u, v) = (y, x) (v, u) = (x, y) (v, u) = + (y, x) =
(.4) (.5) (.6) (.7)
117
118
.
u x u y v y v x
=y
(u, y) (x, y) (u, x) (u, x) = (y, x) (x, y) (v, x) (v, x) = (y, x) (x, y) (v, y) (x, y)
(.8) (.9) (.10) (.11)
=x
=x
=y
x(y, z) 1)
x y2)
z
y x
=z
(x, z) (y, z) = +1. (y, z) (x, z)
(.12)
x y
z
y z
x
z x
=y
(x, z) (y, x) (z, y) . . (y, z) (z, x) (x, y)
(.13) (.14) (.15)
(x, z) (x, y) (y, z) . . (y, z) (x, z) (x, y) = 1 =3)
x y
=z
=
(x, z) (w, z) . (w, z) (y, z) (x/w)z (y/w)z
(.16) (.17)
, .. , , , , ... . , O , , . : 1. : (U, V, N ) ( ) 2. : (T, V, N ) ( ) 3. : (T, V, ) ( ) 4. - ((T, P, N ) p , O n
O < O >==1
p O ,
( .1)
n , p n
p = 1.=1
( .2)
119
120
.
(O)2 < (O)2 > = =
< (O < O >)2 > < O2 > (< O >)2 .
( .3) ( .4)
p
S = kB
p ln p .
( .5)
. p Lagrange. n
F = S (=1
p 1),
( .6)
S . .
F p kB (ln p + 1) kB ln p p
= = = =
0 0 ( + kB ) exp[( + kB )/kB ]
( .7) ( .8) ( .9) ( .10)
.
p =
1 , (U, V, N )
( .11)
(U, V, N ) U , V N . E , V N ; , +
ptotal = penv p ,
( .12)
.
121 . ptotal penv . p = ptotal /penv . ( .13) ( )
p (E , V , N ) =
env [(Etotal E ), (Vtotal V ), (Ntotal N )] . total [Etotal , Vtotal , Ntotal ]
( .14)
exp p (E , V , N ) =
1 kB Senv [(Etotal
E ), (Vtotal V ), (Ntotal N )] .
exp
1 kB Stotal [Etotal , Vtotal , Ntotal ]
( .15) (S )
Stotal (Etotal , Vtotal , Ntotal ) = Senv (Etotal U, Vtotal V, Ntotal N )+S(U, V, N ).( .16)
U , V , N , . Taylor , Etotal U , , Vtotal V , , Ntotal N .
Senv [(Etotal E ), (Vtotal V ), (Ntotal N )] Senv [(Etotal U + U E ), (Vtotal V + V V ), (Ntotal N + N N )] Senv [(Etotal U ), (Vtotal V ), (Ntotal N )]Senv (Etotal E ) |Etotal U (U Senv (Vtotal V ) |Vtotal V
= + + + =S E |U (U 1 T
E )
(V V ) N ) E ) +P T S V |V
Senv (Ntotal N ) |Ntotal N (N
Senv [(Etotal U ), (Vtotal V ), (Ntotal N )] + Senv [(Etotal U ), (Vtotal V ), (Ntotal N )] +
(V V ) + T (N
S N |N (N
N )
=
(U E ) +
(V V )
N )
exp p (E , V , N ) =
1 1 kB [( T
(U E ) + exp
P T
(V V )
T (N
N )]( .17)
1 kB S(U, V, N )
122
.
p (E , V , N ) = exp
1 1 (U T S + P V N ) exp (E + P V N ) . kB T kB T( .18)
1. Helmholtz, A(T, V, N ) .
p (E ) = exp
E 1 A(T, V, N ) exp . kB T kB T
( .19)
Z=
exp
E , kB T
( .20)
p = exp
1 A(T, V, N ) Z = 1. kB T
( .21)
p = exp [A(T, V, N )] Z = 1,
( .22)
= 1/kB T .
123
A = = U = =
kB T ln Z 1 ln Z < E >=
( .23) ( .24)
E p
( .25) ( .26) ( .27) ( .28) ( .29)
E eE /Z
= = = < (E U )2 > =
(ln Z)/ (A)/ ln Z kB T 2 T
V,N
(E U )2 e(AE )
( .30) ( .31)
= = = = S P = =
(E U )
(AE ) e U
(E U )e(AE )
( .32) ( .33) ( .34)
U kB T 2 CV kB ln Z + kB T kB T kB T ln Z V ln Z N ln Z TV,N
( .35) ( .36)
T,N
=
( .37)T,V
2. , (T, V, ) .
p (E , N ) = exp
1 1 (U T S N ) exp (E N ) kB T kB T( .38) ( .39)
p (E , N ) = exp [(T, V, )] exp [(E N )]
=
e(E N )
( .40)
124
.
U N
= kB T ln = 1 ln = (ln )/ = ()/ ln T
( .41) ( .42) ( .43) ( .44) ( .45)V,
S P N
= kB ln + kB T = kB T = kB T ln V ln
( .46)T,
( .47)T,V
3. -
, G(T, P, N ) .
p (E , V ) = exp
1 1 (U T S + P V ) exp (E + P V ) kB T kB T( .48)
p (E , V ) = exp [G(T, P, N )] exp [(E + P V )]
( .49)
=
e(E +P V )
( .50)
125
G = = U + PV = =
kB T ln 1 ln (ln )/ (G)/ U kB (1/T )
( .51) ( .52) ( .53) ( .54) ( .55)P/T,N 2
< (E )2 > = = < (E )(V ) > = = < (V )2 > = = =4.
kB T 2 CP 2kB T P V + kB T P 2 V T ( .56) V kB ( .57) (1/T ) P/T,N kB T 2 V kB T P V T V kB (P/T ) 1/T,N kB T V PT,N
( .58) ( .59) ( .60) ( .61)
kB T V T
X0 , X1 , . . . , Xs F0 , F1 , . . . , Fs , Xi , .. (U, 1/T ), (V, P/T ), (N, /T ), X0 , X1 , . . . , Xs
p = exp
1 1 (S F0 X0 Fs Xs ) exp (F0 X0 + + Fs Xs ) kB kB( .62)
W =
e
k1 (F0 X0 ++Fs Xs )B
( .63)
LS [F0 , . . . , Fs ] Legendre LS [F0 , . . . , Fs ] = S F0 X0 Fs Xs ( .64)
p = exp
1 1 LS [F0 , . . . , Fs ] exp (F0 X0 + + Fs Xs ) kB kB( .65)
126
.
W = exp
1 LS [F0 , . . . , Fs ] kB
( .66)
LS [F0 , . . . , Fs ] = kB ln W.
( .67)
< Xj Xk >= kB
Xj Fk
( .68)F0 ...Fk1 Fk+1 ...Fs Xs+1 ...Xt
H . ( ) (E ) Schr dinger o
H = E , < | >= . ( )
( .69) ( .70)
eH = eE
( .71)
eE =< |eH | >,
( .72)
A = = =
ln
eE < |e H | >
( .73) ( .74) ( .75)
ln
ln T r(e H ).
T r < |e H | >.
127 . , . , ( Fermi-Dirac) ( Bose-Einstein).
(-)
)
H H(xi , yi , zi , pxi , pyi , pzi ), i = 1, . . . N.
( .76)
xi , yi , zi , pxi , pyi , pzi N .) , h Planck.
dxN dyN dzN dpxN dpyN dpzN dx1 dy1 dz1 dpx1 dpy1 dpz1 . . . 1/2 1/2 1/2 1/2 1/2 1/2 1/2 h1/2 h1/2 h1/2 h1/2 h1/2 h h h h h h h 1 h3N N dxi dyi dzi dpxi dpyi dpzi i
( .77)
( .78)
)
1 N dxi dyi dzi dpxi dpyi dpzi . h3N i
( .79)
Z=
1 h3N
eH(xi ,yi ,zi ,pxi ,pyi ,pzi ) N dxi dyi dzi dpxi dpyi dpzi i
( .80)
Z =
1 h3
dxdydz
dpx dpy dpz e(px +py +pz )/2m .( .81)
2
2
2
128
.
Z =
V 3/2 [2mkB T ] . h3
( .82)
N
Z =
VN 3N/2 [2mkB T ] . N !h3N
( .83)
U =< E >=
(ln Z ) () P =V
=
3N 3 = N kB T, 2 2 =
( .84)
(ln Z ) V P V = N kB T.
N , V
( .85)
( .86)
, U (xi , yi , zi ), , H = T + U. ( .87) Helmholtz
A = kB T ln Z = kB T ln Q + c(T, V, N ),
( .88)
Q(T, V, N ) =
exp
1 U (xi , yi , zi ) N dxi dyi dzi i kB T
( .89)
c(T, V, N ) . c , , , , . . . , . . A B
U (xi , yi , zi )
= =
(1 )UA (xi , yi , zi ) + UB (xi , yi , zi ), UA + (UB UA ),
( .90) ( .91)
129 . = 0 A = 1 B . .
A() = ( )
U
,
( .92)
2 A() 1 = 2 kB T
U
2
U
2
( .93)
2 A() 1 = 2 kB T
U
U
2
0.
( .94)
. b
A = A(b ) A(a ) =a
U
d.
( .95)
ln Z( ) =0
ln Z() d,
( .96)
Z() =0
exp[U ()/kB T ]dU, 1 U kB T exp[U ()/kB T ]dU,
( .97) ( .98) ( .99)
Z =
0
ln Z 1 Z = . Z
ln Z 1 = kB T
U
exp[U ()/kB T ] Z
dU,
( .100)
130
.
ln Z 1 = kB T ln Z( ) ln Z(0) =
U 0
,
( .101)
1 kB T
U
d.
( .102)
A = kB T ln Z,
( .103)
A = A( ) A(0) =0
U
d.
( .104)
...
. ( .94) . BOGOLIUBOV . Helmholtz. Helmholtz [10, 11, 12]. .92 .
A =
A =
(A+ A )
( .105)
min = 0 max = 1 .
A = kB T ln Z , 1 U (xi , yi , zi ) N dxi dyi dzi , i kB T = U + (U+ U ) Z+ Z
( .106)
Z (T, V, N ) =
exp
( .107)
U+
( .108)
A = kB T (ln Z+ ln Z ) = kB T ln
,
( .109)
131
A
= =
kB T ln kB T ln
eU /kB T e(U+ U )/kB T N i dxi dyi dzi Z eU /kB T Z e(U+ U )/kB T N dxi dyi dzi . i( .110)
,
e(U+ U )/kB T , U . A = kB T ln e(U+ U )/kB T
,
( .111)
BOGOLIUBOV
(H0 ) (H1 )
H = H0 + H1 ,
( .112)
Helmholtz BOGOLIUBOV
A At = A0 + < H1 >0 .
( .113)
H1 H0 .
A T S0 + < H >0 .
( .114)
, BOGOLIUBOV ( .113) . . BOGOLIUBOV ( .94). H0 H1
H = H0 + H1 ,
( .115)
132
.
Ht = H0 + < H1 >0 , < Ht >0 =< H >0 , At () = A0 + < H1 >0 .
( .116)
( ),
( .117)
= 1 BOGOLIUBOV, At A. ( .1)
.1: BOGOLIUBOV, At A, . .92 .95
A < t= 0+ At A0
A0
0
1
: S = kB ln . S S1 S2 1 2 ,
S = S1 + S2 ,
(.1) (.2)
= 1 2 .
S , S = f (), .
f () = f (1 ) + f (2 ). 1 :
(.3)
df () d df (1 ) df () = = d1 d d1 d1 f (2 ) 1 .
(.4)
d = 2 = , d1 1
(.5)
df () df (1 ) = , d 1 d1133
(.6)
134
. BOLTZMANN
df () df (1 ) df (2 ) = = = = kB . dln dln1 dln2
(.7)
1 2. .
df () = kB , dln Boltzmann
(.8)
S = f () = kB ln() + .
(.9)
S 0 = 1, = 0, . ...
- - . () , , . 11 Introduction to Modern Thermodynamics Dilip Kondepudi [13]. - Onsager 1931, - De Donger, Prigogine . - - , Ilya Progogine . , , - , , , , ... . , , , , , 135
136
. -
i , x, , t
T = T (x, t),
P = P (x, t),
i = i (x, t), i = 1, , r.
,
s[T (x, t), i (x, t)] = s(x, t), u[T (x, t), i (x, t)] = u(x, t), i (x, t) i . x
T (x)ds(x) = du(x) i
i (x)di (x).
(.1)
. -
(x, t) =
di s(x, t) 0. dt
(.2)
di S = dt
(x, t)dV 0.V
(.3)
- Fi Ji
=i
Fi Ji .
(.4)
, , , .
Ji =j
Lij Fj .
(.5)
Lij Onsager. ,
=ij
Lij Fi Fj 0.
(.6)
137 Lij Onsager , Lij = Lji . . . 1)
Fq =
1 T (x)
,
Jq = (T (x)) (Jm2 s1 ),
(.7)
( Fourier). 2)
FD =
k (x) T (x)
,
JD = Dk (k (x)) (mol m2 s1 ),
(.8)
Dk ( Fick). 3)
Fe =
E () = , T T
Je =
V E = (Cm2 s1 ), R
(.9)
, E , I , V , (R, ) ( Ohm). 3)
Fr =
Ar , T
Jr = vr =
1 dr (mol m3 s1 ). V dt
(.10)
Ar r, r mole, vr V. -. r 0 = a1 A1 a2 A2 an An + b1 B1 + b2 B2 + + bm Bm ,(.11)
r
dnA1 dnA2 dnAn dnB1 dnB2 dnBm = = = = = = = = dr . a1 a2 an b1 b2 bm
(.12)
(AFFINITY) .11 n m
Ar =i=1
ai Ai i=1
bi Bi ,
(.13)
138
. -
Ai Ai Bi Bi . Gibbs
Ar = r Gm . : 1. Ar = 0 dr /dt = 0. 2. Ar > 0 3. Ar < 0 .
(.14)
, Gibbs . . - , r ,
di S = dt
r
Ar dr 0. T dt
(.15)
Gibbs . : - , Gibbs . r
vr =
1 dr = Rf (r ) Rr (r ), V dt
(.16)
Rf Rr . molL1 s1 .
aA + bB = cC + dD
Rf = kf [A]a [B]b ,
Rr = kr [C]c [D]d .
(.17)
i , i , i = i + RT ln(i ), (.18)
Ar = RT ln(Kr (T )) + RT ln
n i=1 m i=1
a Aii bi Bi
.
(.19)
139
Kr (T )
Kr = kf /kr . ( 3.65 3.69)
(.20)
r Gm =j
j j = Ar ,
(.21)
r Gm = RT ln Kr .
(.22)
Ar = RT ln
Rf (r ) Rr (r )
.
(.23)
, -
1 di S 1 = V dt V
r
Ar dr =R T dt
[Rf (r ) Rr (r )] lnr
Rf (r ) Rr (r )
.
(.24)
.
d 2 S 1 2 S= = 2 dt 2
Fk Jk 0,k
(.25)
2 S Fk Jk Fk Jk .
, s(u, i ), i = 1, , r,
s(u, i )
= =
s u 1 T
r
u +i r i=1
s i
iu
(.26)
u +i=1
i i . T
(.27)
140
. -
2 s(u, ) =
2s u2
r
(u)2 + 2i i=1
2s ui
ui +ij
2s i j
i j .u
(.28) . ,
d[ 2 s(u, i )] = 2 s(u, i ) dt
= + +
2 2
2s u2r
u u i
i=1
2s ui 2s i j
( ui + u i ) i j , u
2ij
(.29)
2 s(u, i )
= +
2 2
1 u Tr
r
u u + 2 i=1
1 i T
ui j i T j i ,(.30) u
i=1
i u T
u i + 2 ij
1 T i T
=
1 u T i u T
u +i
1 i T i j T
i
(.31)
=
u +j
j ,
(.32)
2 s(u, i )
=
2
1 T
u + i
i T
i .
(.33)
2 S = 2
1 T
u + i
i T
i dV. u
(.34)
u = u =
Ju , Ju ,
(.35) (.36)
141
i i
= =
Ji +j
ij vj , ij vj .j
(.37) (.38)
Ji +
ij ith , vi . u, i .
(f J) = f J + J f, Gauss
(.39)
( f J)dV =V
f Jda,
(.40)
f JdV +V V
J f dV =
f Jda,
(.41)
1 2 S= 2 +
1 T
Ju da +V
1 T V i
Ju dV i Ji dV T(.42)
i
i Ji da T Ai T vi dV.
+V i
V da . j ij (j /T ) = (Ai /T ). .
1 2 S 2
=V
V i
1 T
Ju dV i Ji dV T Ai T vi dV 0.
(.43) (.44)
+V i
(.45)
1 2 S= 2...
Fk Jkk
(.46)
142
. -
.1
(X D ) (X L ) - (S, T). [S], [L] , k3r , k3r