ΑΦΙΕΡΩΜΑ ∆ΙΕΘΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΠΙΛΕΛΕΙΑ: ΜΑΥΡΟΖΑΧΑΡΑΚΗΣ ΜΑΝΟΛΗΣ (Ινστιτούτο Επιµόρφωσης) FRANCIS FUKUYAMA

GEORGE PAPANDREOU

Οι Ευρωεκλογές πρέπει να σηµατοδοτήσουν την αλλαγή πορείας

Ξενοδοχείο “Caravel”, 4 Μαΐου 2009

Oµιλία Γιιώργου Α. Παπανδρέου, Προέδρου του ΠΑΣΟΚ, στην ηµερίδα του ΙΣΤΑΜΕ µε θέµα: “Η

Ευρώπη που θέλουµε” “Φίλες και φίλοι, αγαπητές συντρόφισσες και σύντροφοι, να ευχαριστήσω πρώτα απ’ όλα τον Πρόεδρο του ΙΣΤΑΜΕ, τον Νίκο Κοτζιά, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο και, βέβαια, όλους τους συνεργάτες που συµµετείχαν και συνέβαλαν σε αυτή την καλή διοργάνωση για το µέλλον της Ευρώπης, αλλά και για την άµεση συζήτηση για το πού πάει η Ευρώπη σ’ αυτή την συγκυρία.

∆ιότι η σηµερινή συνάντηση σηµατοδοτεί, µ’ έναν εξαιρετικά επίκαιρο τρόπο, την πολιτική συγκυρία, δηλαδή, ένα µήνα πριν από τις ευρωεκλογές, συζητάµε για το ποια Ευρώπη θέλουµε. Συζητάµε, πώς θα κάνουµε µια νέα αρχή στις εκλογές του Ιουνίου. ∆ιότι ένα είναι βέβαιο: Η Ευρώπη που έχουµε, δεν είναι η Ευρώπη που θέλουµε.

Σήµερα, στην καρδιά της µεγάλης κρίσης, ζούµε όλοι, όχι µόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσµο, µια απογοητευτική αντίφαση. Ενώ διαθέτουµε ως ανθρωπότητα τη γνώση, την τεχνολογία και τον πλούτο, τεράστιο πλούτο, για να φτιάξουµε έναν διαφορετικό κόσµο, ο κόσµος µας δεν είναι καλύτερος. Ενώ έχουµε τη δυνατότητα να κάνουµε τη φτώχεια παρελθόν, η φτώχεια υπάρχει, η ανισότητα µεγαλώνει.

Ενώ έχουµε τη δυνατότητα να πολεµήσουµε αποτελεσµατικά την κοινωνική ανισότητα και την αδικία, αυτές διευρύνονται.

Ενώ µπορούµε να δηµιουργήσουµε νέες θέσεις εργασίας, και ποιοτικής εργασίας, πυκνώνουν οι στρατιές των ανέργων.

Ενώ µπορούµε να µειώσουµε τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα, να αντιµετωπίσουµε την υπερθέρµανση του πλανήτη µας εξοικονοµώντας ενέργεια, επενδύοντας σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, σε πρωτοποριακές ενεργειακές τεχνολογίες, αφήνουµε τον πλανήτη µας να υπερθερµαίνεται.

Ενώ ξοδεύοντας µόνο λίγα δισεκατοµµύρια δολάρια ή ευρώ, µπορούµε να προσφέρουµε την στοιχειώδη εκπαίδευση, να καταπολεµήσουµε τον αναλφαβητισµό σε όλο τον πλανήτη, αφήνουµε ένα µεγάλο µέρος της ανθρωπότητας στην αµάθεια.

Τη στιγµή που µόνο µε φθηνούς φορητούς υπολογιστές των 100 δολαρίων, µπορούµε να γεφυρώσουµε το ψηφιακό χάσµα, εµείς έχουµε διευρύνει το ψηφιακό χάσµα.

Σήµερα, ξέρουµε ότι πραγµατικά µπορούµε. Ναι, µπορούµε να αλλάξουµε και την Ελλάδα, και την Ευρώπη, και να παίξει η Ευρώπη σηµαντικό ιστορικό ρόλο στην δηµοκρατική διαχείριση των πόρων, αλλά και της διακυβέρνησης του πλανήτη µας.

Ο στόχος για δικαιότερες, ασφαλέστερες, πιο δηµοκρατικές κοινωνίες, για βιώσιµη και «πράσινη ανάπτυξη», είναι εφικτός. Τότε, το ερώτηµα που τίθεται είναι γιατί φτάσαµε στη σηµερινή κρίση, σε αυτές τις αντιφάσεις, και ποιος ευθύνεται για όσα ζούµε αυτούς τους τελευταίους µήνες;

Πιστεύω, και το βλέπω και ως Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής ∆ιεθνούς, αλλά το βλέπουµε κι εµείς εδώ, στη χώρα µας, ότι η ανισότητα του πλούτου, αλλά και της πολιτικής δύναµης, βρίσκονται στον πυρήνα της σηµερινής κρίσης.

Μια κρίση βαθύτατα πολιτική, που επηρεάζει όµως και την οικονοµία και την κοινωνία. Μια κρίση που γιγαντώθηκε από τις πολιτικές που βασίστηκαν σ’ ένα ιδεολόγηµα. Όχι σε µια αλήθεια, αλλά σε ένα ιδεολόγηµα, ότι ο καπιταλισµός αυτορρυθµίζεται, ότι υπάρχει το λεγόµενο «αόρατο χέρι» της αγοράς, που λύνει τα πάντα και, µάλιστα, τα λύνει µε δίκαιο τρόπο.

Αυτό δηµιούργησε µια κρίση, από πολιτικές και πολιτικούς που µέτρο δεν είχαν τον άνθρωπο και το δηµόσιο καλό, αλλά την απληστία και την κερδοσκοπία, τη συγκέντρωση τεράστιου οικονοµικού πλούτου, τη διεύρυνση της κοινωνικής ανισότητας. Και έχουµε τα τελευταία χρόνια έξαρση της ανισότητας. Στις ΗΠΑ, µάλιστα, θεωρούν ότι η ανισότητα είναι βασικό στοιχείο της κρίσης στην Wall Street, όπου οι πλούσιοι έγιναν πολύ πλουσιότεροι, η µεσαία τάξη φτωχότερη και οι φτωχοί οδηγήθηκαν στο περιθώριο.

Είναι πια προφανές και προκύπτει πλέον ακόµα και από σοβαρές ακαδηµαϊκές προσωπικότητες όπως ο Κρούγκµαν, ο Σόκολοφ, ο Κόλιελ, ο Στίγκλιτς, ότι το αποτέλεσµα της ανισότητας αυτής, ήταν η αιχµαλωσία των δηµοκρατικών µας θεσµών, η επικράτηση ενός συστήµατος διαφθοράς και αδιαφάνειας.

Η τεράστια δύναµη των λίγων επέτρεψε την επιβολή και νέων νοµοθετικών ρυθµίσεων, που έδιναν ακόµα περισσότερα προνόµια στους λίγους, τους ισχυρούς και «ηµέτερους». Αυτό που βλέπουµε στη χώρα µας, µε διάφορες παραλλαγές, το έχουµε δει στη Λατινική Αµερική, στην Ασία, αλλά και πρόσφατα στις ΗΠΑ.

Ο φαύλος κύκλος ενίσχυσε περαιτέρω την ανισότητα, ενώ η εκάστοτε ελίτ είχε την οικονοµική, αλλά και πολιτική ισχύ να διαφθείρει θεσµούς και αρχές. Σκεφτείτε την τεράστια ισχύ ενός µονοπωλίου, µιας πολυεθνικής εταιρείας, που ο τζίρος της ξεπερνά τον τζίρο πολλών εθνών και κρατών στον πλανήτη µας.

Σκεφτείτε ότι µπορούν εύκολα να κρύβουν τεράστια ποσά σε φορολογικούς παραδείσους, ένα οπλοστάσιο µε πακτωλό χρηµάτων για κάθε ενδεχόµενο. Πόσο θα αντέξει ένας υπουργός, ένας βουλευτής, ένας δηµόσιος υπάλληλος, ένας δικαστής, ένας αστυνοµικός, µπροστά σ’ αυτή την τεράστια πολιτική και οικονοµική δύναµη;

Πόσο θα αντέξει, µπροστά στη δυνατότητα, ουσιαστικά αιχµαλωσίας και εξαγοράς συνειδήσεων; Κάτι που δυστυχώς είδαµε και στη χώρα µας, µε την υπόθεση της SIEMENS. Βρισκόµαστε δηλαδή µπροστά σε µια πρόκληση για τους θεσµούς, άλωσης της ίδιας της ∆ηµοκρατίας. Στην καθυπόταξη της βούλησης των λαών, στην καθυπόταξη του ίδιου του κράτους σε ισχυρά και αδιαφανή συµφέροντα.

Συµπέρασµα: Οι νεοσυντηρητικοί χρησιµοποίησαν τη γνώση, την τεχνολογία, τον παγκόσµιο πλούτο, µε µοναδικό γνώµονα το κέρδος και τα όποια συµφέροντα τους, τη συγκέντρωση ισχύος. Ακόµα και θεωρητικοί του νεοφιλελευθερισµού, όπως ήταν και είναι ο Φουκουγιάµα, όπως ήταν ο Φρίντµαν, αναγνώρισαν ότι η αγορά, χωρίς ισχυρό κράτος, ευνοεί την ασυδοσία και την κατασπατάληση ή καταλήστευση του πλούτου µιας χώρας.

Με παράδειγµα τις εξελίξεις µετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και τις εξελίξεις στην οικονοµία της Ρωσίας πια, ο Φρίντµαν είχε πει - και αναφέροµαι στην περιγραφή που κάνει ο Φουκουγιάµα, στη συζήτηση που είχε µε τον Φρίντµαν- «η προτροπή µου - λέει- προς τις πρώην κοµµουνιστικές χώρες ήταν: ιδιωτικοποίηση, ιδιωτικοποίηση και ιδιωτικοποίηση. Τώρα - λέει - δέκα χρόνια, µετά, λέω ότι έκανα λάθος. Ένα ευνοµούµενο κράτος είναι πιο βασικό από την ιδιωτικοποίηση».

Η τεράστια ζηµιά είχε γίνει όµως, διότι ουσιαστικά ένας τεράστιος πλούτος πέρασε σε χέρια όχι µόνο ιδιωτών, αλλά και παρακρατικών ή και οργανωµένων συµφερόντων, σε πολλές χώρες ανά τον κόσµο, όχι µόνο στη Ρωσία, αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές, µε την επικράτηση αυτού του δόγµατος, που διεύρυνε την παγκόσµια φτώχεια, κατασπατάλησε ανθρώπινους πόρους, αλλά και φυσικούς πόρους. ∆εν επέτρεψε την πρόσβαση όλων σε ολοκληρωµένα και αποτελεσµατικά συστήµατα, όπως είναι της δηµόσιας Παιδείας και Υγείας. Υπήρξε συστηµατική υποβάθµιση του περιβάλλοντος, υπήρξε απαξίωση των δηµοκρατικών θεσµών, όπως σας είπα, χειραγώγηση πολλών θεσµών, όπως της ∆ικαιοσύνης, µε γενικευµένη ανασφάλεια, κοινωνική αδικία, καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, διάβρωση των πολιτικών συστηµάτων, όπου αισθάνθηκε ο πολίτης ότι κατέχει δεύτερη θέση µπροστά στην ισχύ του ισχυρού, στην ισχύ τελικά της ίδιας της διαφθοράς.

Όµως, θεωρώ ότι το ερώτηµα δεν τίθεται µεταξύ αγοράς και κράτους. Το ερώτηµα είναι άλλο: ποιο κράτος και ποια αγορά; Ένα κράτος σπάταλο, διεφθαρµένο, πελατειακό; Μια αγορά ασύδοτη, χωρίς έλεγχο και κανόνες;

Η δική µας απάντηση είναι σαφής. Οι σοσιαλιστές θέλουµε µια αγορά που υπηρετεί το γενικό καλό, το δηµόσιο συµφέρον, την ανάπτυξη και την ευηµερία.

Μια αγορά, που είναι «υπηρέτης» του πολίτη και των αναγκών του, και όχι το αντίθετο. Θέλουµε ένα κράτος επιτελικό, δηµοκρατικό, µε διαφάνεια, που διασφαλίζει τα δικαιώµατα του πολίτη, άρα και µια αγορά, που θα την ελέγχει και θα την ρυθµίζει το κράτος.

Φίλες και φίλοι,

Το 1989 έπεσε το Τείχος του Βερολίνου. Πριν από λίγους µήνες, έπεσε το τείχος της Wall Street. Αυτά τα δύο δόγµατα του Ψυχρού Πολέµου, τα οποία υποτίθεται ότι σχεδιάστηκαν για να εξυπηρετήσουν τον άνθρωπο, κατέληξαν να στηρίζουν πολιτικά συστήµατα, που µεταβίβασαν πλούτη και δύναµη σε µια ολιγαρχία των εκλεκτών.

Γι’ αυτό σήµερα, ο κόσµος βρίσκεται σε µια κρίσιµη στιγµή της ιστορίας του. Χρειάζεται ένα νέο, ριζοσπαστικό και δηµοκρατικό µοντέλο και διεθνούς, αλλά και εθνικής διακυβέρνησης, που θα απαντήσει δίκαια, και δηµοκρατικά και αποτελεσµατικά στη γενικευµένη κρίση που ζούµε. Κρίση όχι µόνο χρηµατοοικονοµική, αλλά πολιτική, κοινωνική, περιβαλλοντική, κρίση θεσµών και αξιών.

Η Σοσιαλιστική ∆ιεθνής ανέλαβε άµεση και ουσιαστική δράση για την αντιµετώπιση της κρίσης. Η Επιτροπή την οποία δηµιουργήσαµε έχει ήδη ξεκινήσει την επεξεργασία ενός νέου µοντέλου παγκόσµιας οικονοµικής διακυβέρνησης.

Εµείς δεν υποκύπτουµε στον πειρασµό µιας εύκολης και τυφλής εναντίωσης στην παγκοσµιοποίηση. Η παγκοσµιοποίηση υπάρχει και θα υπάρχει. Εµείς στρατευόµαστε στο δύσκολο έργο του εξανθρωπισµού της παγκοσµιοποίησης, όπου ο πολίτης δεν υπηρετεί την παγκοσµιοποίηση, αλλά η παγκοσµιοποίηση υπηρετεί τον πολίτη.

Πιστεύουµε ότι η σύγχρονη εποχή απαιτεί ένα παγκόσµιο σύστηµα οικονοµικής και πολιτικής διακυβέρνησης, που θα ευθυγραµµιστεί µε τρεις άξονες:

Πρώτον, µε την δηµοκρατική αναµόρφωση των παλαιών και την δηµιουργία νέων παγκόσµιων θεσµών ελέγχου των αγορών σε περιφερειακό, εθνικό, αλλά και σε παγκόσµιο επίπεδο.

∆εύτερον, µε την αλλαγή της παγκόσµιας εκπροσώπησης, καθώς τα άτυπα σχήµατα του G7, G8, ή G20, δεν καλύπτουν όλους τους λαούς της ανθρωπότητας.

Τρίτον, µε την ανάγκη διεθνούς συνεργασίας και δέσµευσης όλων των κρατών για την από κοινού αντιµετώπιση των παγκόσµιων προκλήσεων. Πρέπει να δηµιουργήσουµε ένα σύστηµα, που θα εγγυάται την δικαιότερη κατανοµή του πλούτου και θα εξασφαλίζει ποιότητα ζωής για όλους.

∆εν µπορούµε να συνεχίσουµε να ζούµε σε έναν κόσµο, µε µια παγκόσµια οικονοµία ζούγκλας, πελατειακού καπιταλισµού, όπου ιδιωτικοποιούνται τα κέρδη και κοινωνικοποιούνται οι ζηµιές.

Σήµερα, χρειαζόµαστε ένα παγκόσµιο κοινωνικό συµβόλαιο, θεµελιωµένο στις αρχές του σοσιαλισµού.

Ναι, µπορούµε να µετατρέψουµε αυτή την διεθνή κρίση σε ευκαιρία, για να δηµιουργήσουµε έναν κόσµο ισότητας, αλληλεγγύης και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Αυτή είναι η βούληση των 170 κοµµάτων που συµµετέχουν στην Σοσιαλιστική ∆ιεθνή, την µεγαλύτερη πολιτική Οργάνωση του πλανήτη µας.

Φίλες και φίλοι,

Έχουµε την βούληση, και νοµίζω ότι αυτή η βούληση ήδη αρχίζει και σπάει πολλά κατεστηµένα και πολλές κατεστηµένες αντιλήψεις στη χώρα µας.

Γι’ αυτό όµως, πολύ σωστά, οι Ευρωεκλογές του Ιουνίου πρέπει να σηµατοδοτήσουν αυτή την αλλαγή πορείας. Να σηµάνουν ακριβώς αυτή την στροφή, την προοδευτική στροφή της Ευρώπης. Και είναι µια κρίσιµη µάχη, και ιδεολογική, και πολιτική. Μάχη του σοσιαλισµού, µάχη της σοσιαλδηµοκρατίας, µάχη απέναντι στους µύθους και στα δόγµατα του νεοσυντηρητισµού, που κυριάρχησαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μια µάχη για τον εξανθρωπισµό της παγκοσµιοποίησης, που χωρίς αυτόν, θα αντιµετωπίσουµε, - είναι σίγουρο - νέους φονταµενταλισµούς, νέους απολυταρχισµούς, νέες πολώσεις σε όλο τον πλανήτη, νέες συγκρούσεις και περισσότερη βία.

Άρα λοιπόν, αυτό που έλεγαν παλιά «σοσιαλισµός ή βαρβαρότητα», είναι σήµερα το πραγµατικό στοίχηµα. Θα έλεγα, «σοσιαλισµός, δηµοκρατία ή βαρβαρότητα», είναι το πραγµατικό στοίχηµα.

Είναι µια µάχη που πρέπει να κερδηθεί, και σε επίπεδο Ευρώπης, για µια δηµοκρατική αλλαγή.

Γι΄αυτό το λόγο, η νίκη της ευρωπαϊκής σοσιαλδηµοκρατίας στις κάλπες του Ιουνίου, θα είναι νίκη πρώτα απ’ όλα για την κοινωνική Ευρώπη. Είναι µια νίκη, επίσης, για την Ευρώπη που σέβεται τον πολίτη και το δηµοκρατικό του δικαίωµα να απαιτεί και να εγγυάται την συµµετοχή του.

Μια νίκη, που αναγορεύει την προστασία και αναβάθµιση του περιβάλλοντος σε βασική συνιστώσα της πολιτικής της, αλλά και που φέρνει ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης, αυτό το οποίο ονοµάζουµε «πράσινη ανάπτυξη».

Όµως είναι και µια ιστορική πρόκληση, και είναι και δικός µας στόχος, να κάνουµε την Ευρώπη µοντέλο, πρότυπο δηµοκρατικής ανάπτυξης αλλά και διακυβέρνησης, ένα πρότυπο που µπορεί να αξιοποιηθεί για την παγκόσµια αρχιτεκτονική, την παγκόσµια δηµοκρατική διακυβέρνηση.

∆ιεκδικούµε, επίσης, να αναδείξουµε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε ρυθµιστικό πόλο στην παγκόσµια σκακιέρα. Γι΄αυτό, χρειάζεται να διαµορφώσουµε ένα νέο προσανατολισµό στις διεθνείς υποθέσεις και µια πραγµατικά κοινή εξωτερική πολιτική, που θα υποστηρίζεται από µια γνήσια ευρωπαϊκή πολιτική άµυνας και ασφάλειας, µια κοινή αντίληψη για τις νέες απειλές και µια συνολική στρατηγική πρόληψης των συγκρούσεων.

Θα ήταν µια τραγωδία εάν, µε τις πολιτικές αλλαγές που επέρχονται στις Ηνωµένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν παίξει έναν πιο ουσιαστικό ρόλο και πιο ενεργό ρόλο στη διαµόρφωση της

παγκόσµιας διακυβέρνησης, στο νέο πολυπολικό κόσµο που αναδύεται, κάτι για το οποίο µιλούσαµε επανειληµµένως παλαιότερα εµείς οι προοδευτικοί, ιδιαίτερα απέναντι στη µονοµέρεια και στο µονοπολικό κόσµο του Μπους.

∆υστυχώς, οι νεοσυντηρητικές κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκονται σε πλήρη αµηχανία, απέναντι σε µια Αµερική που αρχίζει να διαµορφώνει µια πιο προοδευτική ατζέντα, σε έναν πολυπολικό κόσµο. Αποτελεί ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Ένωση να προβάλει τις αρχές του ∆ιεθνούς ∆ικαίου ως βάση για την επίλυση των διαφορών µας, να ενισχύσει τον ΟΗΕ, να επεξεργαστεί και να προωθήσει την αναµόρφωση των διεθνών Οργανισµών και να παίξει εποικοδοµητικό ρόλο στην ανάπτυξη σχέσεων ισοτιµίας και ισότιµης συνεργασίας όλων των χωρών και κυρίως των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Κίνας, της Ινδίας, της Βραζιλίας και της Νότιας Αφρικής. Να αποτρέψει ένα νέο ψυχρό πόλεµο, που αναπτυσσόταν µεταξύ της Αµερικής του Μπους και της Ρωσίας.

Η συνεργασία αυτή θα πρέπει να προσβλέπει στην εµπέδωση της παγκόσµιας ειρήνης, της σταθερότητας και της ανάπτυξης, µε έµφαση στην περιβαλλοντική διπλωµατία και στον διαπολιτισµικό διάλογο.

Και η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να πρωτοστατήσει σε µια πολιτική πυρηνικού αφοπλισµού και µη διάδοσης των όπλων µαζικής καταστροφής. Μια πολιτική, που υιοθετήθηκε µε πρωτοβουλία της Ελλάδας και της Σουηδίας, και ψηφίστηκε επί Προεδρίας µας, µε τη συνεργασία της τότε υπουργού Εξωτερικών της Σουηδίας Ann Lind, που δυστυχώς χάσαµε µετά από δολοφονική επίθεση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ανανεώσει τη δυναµική της ένταξης των Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Όλα αυτά σήµερα βρίσκονται σε λήθαργο. Η άνοδος των νεοσυντηρητικών κυβερνήσεων στις 22 από τις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το τονίζω αυτό, διότι πολλές φορές θεωρούµε ότι η ευρωπαϊκή πολιτική είναι µια ουδέτερη πολιτική -καθόλου, είναι πάρα πολύ έντονα πολιτική, ιδεολογική, σηµατοδοτεί διαφορές µεταξύ των συντηρητικών και των προοδευτικών κοµµάτων -αυτή λοιπόν η συντηρητική επικυριαρχία, τα τελευταία χρόνια, ενίσχυσε τις νεοφιλελεύθερες προβλέψεις της Συνθήκης του Μάαστριχτ, οδήγησε στις περιοριστικές πολιτικές του Συµφώνου Σταθερότητας και στα πενιχρά αποτελέσµατα της Στρατηγικής της Λισσαβόνας.

Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές είναι υπεύθυνες επίσης για τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και για την µετατροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε µια συντηρητική ελίτ τεχνοκρατών, πολλές φορές µακριά από τους πολίτες και, δυστυχώς, ακόµα και πελατειακών παζαριών συνήθως µεταξύ των µεγάλων κρατών, των πιο ισχυρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Φίλες και φίλοι, Η σηµερινή κρίση που βιώνουµε διεθνώς, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα, έχει ιδεολογικό και πολιτικό πρόσηµο. Αυτές οι επιλογές ταυτίζονται στη συνείδηση του κόσµου, του Ευρωπαίου πολίτη, µε συγκεκριµένα πρόσωπα. Γι’ αυτό, εµείς στο ΠΑΣΟΚ, έχουµε πει ότι ο κ. Μπαρόζο είναι ένα από αυτά τα πρόσωπα, που σηµατοδότησαν το νεοφιλελευθερισµό, τον νεοσυντηρητισµό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Γι’ αυτό, εµείς έχουµε πει ένα «όχι» στην επανεκλογή του κ. Μπαρόζο. Γι’ αυτό, ζητάµε µια σοσιαλιστική πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις εκλογές της 7ης Ιουνίου. ∆ιότι, όπως ξέρετε, µια σοσιαλιστική πλειοψηφία θα µας επιτρέψει να διεκδικήσουµε σοσιαλιστή Πρόεδρο της Επιτροπής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Εµείς δεν είµαστε αρνητές της Ευρώπης, όπως κάποιοι «προοδευτικοί» θέλουν να είναι. ∆εν είµαστε ευρωφοβικοί. Εµείς θέλουµε, αλλά και ξέρουµε να αλλάζουµε την Ευρώπη. Το έχουµε αποδείξει.

Το έχουµε αποδείξει, όταν το 1981 εντάχθηκε η χώρα µας στην τότε ΕΟΚ χωρίς καµία προετοιµασία. Και τότε, παλέψαµε µε κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου για τα Μεσογειακά Ολοκληρωµένα Προγράµµατα, για την κοινωνική συνοχή, για τα προγράµµατα συνοχής. Το αποδείξαµε και αργότερα, επί κυβερνήσεων Σηµίτη, όταν παλέψαµε για την διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την ένταξη της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και, βεβαίως, την δική µας ένταξη στην ΟΝΕ.

Εµείς θέλουµε µια Ευρώπη των πολιτών, µε «πράσινη ανάπτυξη» και κοινωνική προστασία. Μια Ευρώπη ισότητας και αλληλεγγύης. Μια Ευρώπη, που θα προστατεύει τα δηµόσια αγαθά, αυτά της παιδείας, της υγείας και της πρόνοιας. Ζητάµε την αναθεώρηση του Συµφώνου Σταθερότητας, ώστε να εξαιρούνται οι δηµόσιες παραγωγικές κοινωνικές δαπάνες από τον υπολογισµό του ελλείµµατος.

Όταν µίλησα µε τον Πρόεδρο της Επιτροπής πριν από κάποιους µήνες, τον κ. Μπαρόζο, και µου µιλούσε για ευελιξία στο Σύµφωνο Σταθερότητας, του είπα, εµείς δεν θέλουµε ευελιξία. Η ευελιξία µπορεί να σηµάνει ότι µια κυβέρνηση, ένα κράτος, θα µπορεί να χρεώσει περισσότερο τον λαό της, για ρουσφετολογικές ή αντιαναπτυξιακές πολιτικές.

Εµείς θέλουµε να υπάρχει ρητή δυνατότητα να επενδύσουµε σε δηµόσιες επενδύσεις στην Περιφέρεια, στην παιδεία, στην «πράσινη ανάπτυξη», στα συστήµατα προστασίας των πολιτών µας, για να διασφαλίσουµε µε σιγουριά µια πορεία σχεδιασµένη, αναπτυξιακή, που θα µας βγάλει από την ύφεση αλλά και θα διασφαλίσει τη δηµοσιονοµική µας ισορροπία µεσοµακροπρόθεσµα.

Ζητάµε επίσης τη θέσπιση ενός Ευρωπαϊκού Συµφώνου Κοινωνικής Προόδου, µε κοινές προδιαγραφές στην κοινωνική πολιτική, την εκπαίδευση, τη δηµόσια υγεία και ασφάλιση. Με τη δηµιουργία ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για τις δηµόσιες υπηρεσίες, που θα εξασφαλίζει καθολική και ίση πρόσβαση, ποιότητα, τοπική αυτονοµία και διαφάνεια.

Ζητάµε µια ευρωπαϊκή στρατηγική για έξυπνη, «πράσινη ανάπτυξη» και απασχόληση. Εµείς µιλάµε για τη δηµιουργία δέκα εκατοµµυρίων νέων θέσεων εργασίας στην Ευρώπη µέχρι το 2020.

Μιλάµε για τη διασφάλιση της κεφαλαιακής επάρκειας των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων και τον περιορισµό των επισφαλειών, µε έναν τρόπο όµως που εγγυάται ότι µέσα από το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα θα υπάρξει, η στήριξη της πραγµατικής οικονοµίας, των µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων, και όχι απλώς το βόλεµα των τραπεζιτών.

Απαιτούµε µια πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα βάλει τέλος στους φορολογικούς παράδεισους. Ένα τεράστιο διαφυγόν εισόδηµα των λαών, που πηγαίνει σε αδιαφανή κέντρα του πλανήτη µας και που επιτρέπει να χάνονται σηµαντικά ποσά, τα οποία θα έπρεπε να πάνε στην ανάπτυξη και στην κοινωνική πρόνοια και δικαιοσύνη. Ζητάµε την ενίσχυση της διαφάνειας στη διαχείριση των αποθεµατικών των Ταµείων. Την ενίσχυση της πρόσβασης των µικροµεσαίων εταιρειών στις κεφαλαιαγορές µέσω της ίδιας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, αλλά και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.

Την προώθηση ενός Ευρωπαϊκού Συµφώνου για το µέλλον της απασχόλησης και τη στήριξη της κοινωνικής οικονοµίας στην Ευρώπη, όπως είναι οι συνεταιρισµοί όλων των ειδών.

Την προώθηση αποτελεσµατικών, προσιτών και «καθαρών» δικτύων µεταφορών, συγκοινωνιών.

Την προώθηση κάθε µέτρου για την εξασφάλιση ισότητας απέναντι στους πολίτες, χωρίς διάκριση φύλου, ηλικίας, χρώµατος, θρησκείας και εθνότητας. Την ενίσχυση των προσπαθειών για την υποστήριξη του διεθνούς αφοπλισµού, αλλά και την καταπολέµηση της εγκληµατικότητας και της κάθε είδους παράνοµης διακίνησης.

Την εντατικοποίηση δράσεων στην καταπολέµηση της φτώχειας.

Τη δηµιουργία µιας Ευρωπαϊκής Χάρτας ένταξης των µεταναστών και προσφύγων, για τη διασφάλιση και των συνόρων µας. Μια σοβαρή µεταναστευτική ευρωπαϊκή πολιτική θα ήταν προσφορά, µια τεράστια προσφορά στα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ∆ιότι η οικονοµική ανάπτυξη, η επιβίωση των Ασφαλιστικών µας Ταµείων λόγω της αναστροφής της δηµογραφικής γήρανσης του πληθυσµού µας, ο δυναµισµός που φέρνει η συνάντηση των πολιτισµών, οφείλουν πολλά στους µετανάστες.

Απέναντι σε µια δεξιά που καλλιεργεί τον φόβο, που προσπαθεί να εκµεταλλευθεί την ανασφάλεια, που καλλιεργεί τον ρατσισµό και την ξενοφοβία, που θέτει σε κίνδυνο την κοινωνική ειρήνη και την ασφάλεια στο εσωτερικό των κρατών µας, εµείς ξέρουµε και προτείνουµε λύσεις, που ενισχύουν την κοινωνική συνοχή και την κοινωνική ειρήνη της χώρας µας.

Η κοινωνική ένταξη των µεταναστών και η διασύνδεσή της µε το σύνολο των κοινωνικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι για µας το µεγάλο στοίχηµα.

Αυτό δεν σηµαίνει ότι θα µείνουµε αδιάφοροι απέναντι στο φαινόµενο της λαθροµετανάστευσης και στην ανάγκη έµπρακτης Κοινοτικής αλληλεγγύης στις χώρες που είναι χώρες - πύλες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χώρες που αντιµετωπίζουν έντονες µεταναστευτικές πιέσεις, όπως είναι η δική µας.

Για όλα τα παραπάνω, προτείνουµε συµπληρωµατικό Σύµφωνο Απασχόλησης, Κοινωνικής Προστασίας και Βιώσιµης Ανάπτυξης. Ένα Σύµφωνο συµπληρωµατικό, αν θέλετε παράλληλο µε το Σύµφωνο του Μάαστριχτ, για να µπορέσουµε να µιλάµε για µια Ευρώπη αλληλεγγύης, µια Πράσινη Ευρώπη, µια Ευρώπη των πολιτών.

Φίλες και φίλοι,

Βρισκόµαστε µπροστά σε µια πραγµατικότητα, για την οποία όλοι έχουµε ευθύνες. Οι Ευρωπαίοι πολίτες συµµετέχουν όλο και λιγότερο στις εκλογές για την ανάδειξη αυτού του πολύ σηµαντικού δηµοκρατικού οράµατος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Νιώθουν µακριά από τις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων. ∆εν δέχονται ότι υπάρχει συλλογική λειτουργία της Ευρώπης. Θεωρούν ότι άλλοι αποφασίζουν για το µέλλον των ίδιων και των παιδιών τους. ∆είχνουν πολλές φορές την απογοήτευσή τους, την αδιαφορία τους, για το µέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πρέπει να πούµε την αλήθεια. Το όραµα για µια Ευρώπη ενιαία, πολυσυλλεκτική και δηµοκρατική, βρίσκεται σε υποχώρηση στην συνείδηση των πολιτών της Ένωσης. Η εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν συνοδεύτηκε από την αντίστοιχη ενίσχυση του δηµοκρατικού της χαρακτήρα, των δηµοκρατικών της θεσµών.

Γι’ αυτό και η απάντηση των προοδευτικών δυνάµεων, σ’ αυτό το κλίµα γενικευµένης απαισιοδοξίας και απαξίωσης, δεν µπορεί να είναι άλλη, από την εµβάθυνση των δηµοκρατικών θεσµών, από τον σεβασµό και την ενίσχυση της πολυµορφίας και της διαφορετικότητας.

Η συµµετοχική δηµοκρατία πρέπει να αποτελέσει ένα νέο µοντέλο διακυβέρνησης, ενός ωριµότερου πολιτικού συστήµατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η διαφάνεια, ο δηµοκρατικός έλεγχος, η κοινωνική λογοδοσία, ο απόλυτος σεβασµός στον Χάρτη των Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων, αποτελούν για µας αδιαπραγµάτευτες αρχές, αλλά και αφετηρία, στην προσπάθειά µας να δώσουµε στην Ένωση έναν πραγµατικό δηµοκρατικό χαρακτήρα.

Ήδη, και εγώ, και το ΠΑΣΟΚ, έχουµε καταθέσει προτάσεις εκδηµοκρατισµού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναφέροµαι µόνο σε τρεις:

1) Το Πανευρωπαϊκό ∆ηµοψήφισµα, ως ένα µέσο δηµοκρατικής έκφρασης όλων των πολιτών, πέραν των συνόρων του κάθε κράτους - µέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 2) Την εκλογή του Προέδρου της Επιτροπής άµεσα από τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 3) Τη συστηµατική συµµετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις διαβουλεύσεις για σηµαντικές αποφάσεις που παίρνει η Ένωση.

Φίλες και φίλοι,

Και στην δική µας γειτονιά, την Νοτιοανατολική Ευρώπη, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται καθυστέρηση. Καθυστέρηση στην έναρξη ενταξιακών διαπραγµατεύσεων των χωρών των ∆υτικών Βαλκανίων.

Η σηµερινή παγκόσµια οικονοµική κρίση, τα µεγάλα προβλήµατα συνοχής που δηµιούργησε στο εσωτερικό της Ένωσης, δυστυχώς, αποδυναµώνουν ακόµα περισσότερο τις προοπτικές ένταξης αυτών των χωρών στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Θα ήταν, όµως, µεγάλο λάθος να εγκαταλείψει η Ευρωπαϊκή Ένωση τις βαλκανικές χώρες στην τύχη τους. Και η Ελλάδα έχει στρατηγικά συµφέροντα στην περιοχή και οφείλει να αναλάβει συγκεκριµένες πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση.

Οφείλει η Ελλάδα -και αυτό βεβαίως θα κάνουµε ως κυβέρνηση- να επαναφέρει το πνεύµα του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου της Θεσσαλονίκης του 2003, που έδωσε το έναυσµα, για ένα προενταξιακό καθεστώς στα ∆υτικά Βαλκάνια.

Η σηµερινή εικόνα της παθητικής συµµετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, χωρίς ισχυρή φωνή και αξιοπιστία, πρέπει να αλλάξει. Η Ελλάδα πρέπει να υποστηρίξει ενεργά την ευρωπαϊκή προοπτική της συγκεκριµένης περιοχής, πάντα βεβαίως στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που έχουν τα κράτη αυτά για καλή γειτονία.

Εµείς, µε την Συµφωνία του Ελσίνκι είχαµε επενδύσει στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, συνδέοντας όµως την πρόοδο των ενταξιακών διαπραγµατεύσεων µε την καλή γειτονία και την επίλυση του προβλήµατος της υφαλοκρηπίδας.

Η Συµφωνία αυτή, ωστόσο, εγκαταλείφθηκε πλήρως από την κυβέρνηση της Νέας ∆ηµοκρατίας, και η Τουρκία συνέχισε ανενόχλητη την ενταξιακή της πορεία.

Εµείς υποστηρίζουµε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, στο πνεύµα όµως του Ελσίνκι και των υποχρεώσεων που έχει η Τουρκία. Ποτέ δεν αξιοποιήθηκε, όµως, η Συµφωνία του Ελσίνκι από την σηµερινή ελληνική κυβέρνηση.

Εγκατέλειψε αυτή η κυβέρνηση, και µάλιστα δηµοσίως, δια στόµατος πρωθυπουργού στο CNN, πριν από κάποια χρόνια, αλλά και πρόσφατα στην Βουλή της Κύπρου, τα βασικά εργαλεία διαπραγµάτευσης που είχε διαµορφώσει η Ελλάδα του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήµατος µε κόπο, µε σκληρή διαπραγµάτευση, πολλές φορές και µε κόντρες µε τους εταίρους.

Όµως εµείς καταφέραµε και διαµορφώσαµε ένα αξιόµαχο πλαίσιο, µέσα στο οποίο θα µπορούσαµε να βρούµε σοβαρές λύσεις για το θέµα της υφαλοκρηπίδας, τελειώνοντας µε όλη αυτή την φιλολογία και την ουσιαστικά επιθετική στάση της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα.

∆υστυχώς, έχουµε µια φυγοµαχία από πλευράς της Νέας ∆ηµοκρατίας. Μια φυγοµαχία, που έχει ως αποτέλεσµα την διολίσθηση των σχέσεών µας µε την γείτονα χώρα, σε µια σχέση όξυνσης και πόλωσης.

Η δική µας θέση είναι µια θέση ενεργούς διπλωµατίας, και όχι φυγοµαχίας. Είναι µια θέση, όπου εµείς δεν χάνουµε ιστορικές ευκαιρίες για την επίλυση θεµάτων, όπως αυτό της υφαλοκρηπίδας.

Και είναι σίγουρο ότι, αξιοποιώντας αυτές τις ευκαιρίες, θα είναι τελικά ωφεληµένες και οι δύο πλευρές. ∆ιότι οι καλοί λογαριασµοί, αυτοί που εµπεδώνονται, στηρίζονται, εδραιώνονται στο ∆ιεθνές ∆ίκαιο και στις ευρωπαϊκές προϋποθέσεις καλής γειτονίας, αυτοί οι λογαριασµοί κάνουν τελικά και τους καλούς φίλους.

Η Τουρκία µπορεί να έχει θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, µε τον όρο ότι θα προσαρµοστεί στα ευρωπαϊκά κριτήρια, θα επιδείξει συµπεριφορά βασισµένη στους διεθνείς κανόνες και αρχές της καλής γειτονίας, θα συµβάλει ουσιαστικά στην επίλυση του Κυπριακού. Και έχω τονίσει ότι µια πρώτη πράξη, τώρα που η Κυπριακή ∆ηµοκρατία είναι εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Τουρκία είναι σε διαπραγµατεύσεις µε την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα ήταν να αποσυρθούν όλα τα τουρκικά στρατεύµατα κατοχής από την Κύπρο.

Τέλος, µεγαλύτερη σηµασία θα πρέπει να αποδοθεί στις ευαίσθητες νότιες και ανατολικές γειτονικές χώρες, που καλύπτει η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας. Σε αυτό το πλαίσιο, το ειδικότερο ενδιαφέρον µας πρέπει να στραφεί στη διαµόρφωση της Ένωσης για τη Μεσόγειο και της στρατηγικής µας σχέσης µε τη Ρωσία στους τοµείς της ενεργειακής, οικονοµικής και πολιτικής συνεργασίας.

Ζητάµε τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε την ενσωµάτωση των ∆υτικών Βαλκανίων, εφόσον εξασφαλιστούν τα απαραίτητα κριτήρια της Πολιτικής Γειτονίας. Θέλουµε µια Ευρώπη ισχυρή, ενωµένη και δηµοκρατική.

Φίλες και φίλοι, συντρόφισσες και σύντροφοι,

Είναι δικό µας χρέος, είναι χρέος των σοσιαλιστών, να αγωνιστούµε µε όλες µας τις δυνάµεις για να κληροδοτήσουµε στους νέους µας έναν κόσµο διαφάνειας, αξιοκρατίας, δηµοκρατίας, κοινωνικής Ευρώπης, που να ανταποκρίνεται στα δικά τους οράµατα και στις ανάγκες της εποχής.

Ξέρουµε ότι οι νέοι σήµερα αισθάνονται απαισιόδοξοι. Στην Ελλάδα, η νέα γενιά είναι πιο απογοητευµένη από ποτέ, γιατί βλέπει τις δυνατότητες της χώρας µας να κατασπαταλώνται. Βλέπει τους κόπους των σπουδών της να µην έχουν αξιοπρεπές επαγγελµατικό αντίκρισµα. Βλέπει τους

κόπους των γονιών της να εξανεµίζονται. Βλέπει παντού να κυριαρχεί η διαφθορά και η πελατειακή λογική.

Σας µεταφέρω µόνο ένα µικρό συµβάν από το Αγαθονήσι, που είναι αποκαλυπτικό για το πόσο έχει εµπεδωθεί αυτή η αντίληψη, ότι όλα γίνονται µόνο εάν έχεις ισχυρό κοµµατικό ή κυβερνητικό παράγοντα. Ήθελα να παινέσω τη γυµνάστρια στο Αγαθονήσι -το όνοµά της ∆ώρα- που αποφάσισε, νέα κοπέλα, να ζητήσει να διοριστεί στο Αγαθονήσι, υπηρετώντας όχι µόνο τα παιδιά, αλλά και έναν εθνικό σκοπό. Τη ρώτησα λοιπόν «πώς και ήρθες στο Αγαθονήσι»; Και η απάντησή της ήταν αφοπλιστική. «Όχι, µου λέει, δεν έβαλα µέσο για να έρθω στο Αγαθονήσι».

Βλέπει ο νέος σήµερα ένα πολιτικό σύστηµα, που στηρίζεται στις πελατειακές σχέσεις, στις διακρίσεις, στην ανισότητα των ευκαιριών. Οι νέοι µας σήµερα δεν µπορούν να ονειρευτούν, δεν µπορούν να χτίσουν οι ίδιοι το µέλλον που θέλουν. Και αυτό, πρέπει να αλλάξει.

Η Ελλάδα των λαµπρών Ολυµπιακών Αγώνων, η Ελλάδα που µπήκε στη ζώνη του ευρώ και κατάφερε να έχει ισχυρή φωνή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα µε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στα Βαλκάνια, στη Μεσόγειο, στη Μαύρη Θάλασσα, στην Μέση Ανατολή, η Ελλάδα της στρατηγικής του Ελσίνκι, της οικοδόµησης νέων, καλών σχέσεων µε την Τουρκία, η Ελλάδα που συντέλεσε αποφασιστικά στην είσοδο της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην ευρωπαϊκή οικογένεια, που στήριξε και πρωταγωνίστησε στην ευρωπαϊκή προοπτική των βαλκανικών χωρών, η δηµοκρατική Ελλάδα του πολιτισµού, του τουρισµού, των τεράστιων δηµοσίων έργων, των Μεσογειακών Ολοκληρωµένων Προγραµµάτων, που αποτέλεσαν τον προποµπό των σηµερινών ΕΣΠΑ, η Ελλάδα του ΠΑΣΟΚ, αυτή η Ελλάδα, κατάντησε σήµερα ο «αδύναµος κρίκος» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πέντε χρόνια κακοδιαχείρισης από τη Νέα ∆ηµοκρατία ήταν αρκετά για να αλλάξει η εικόνα, για να αλλάξει η θέση µας στην Ευρώπη και στον κόσµο. Η χώρα µας σήµερα είναι αυτή µε τα µεγαλύτερα

δηµόσια ελλείµµατα, µε τη χαµηλότερη ανταγωνιστικότητα, τις οξύτερες κοινωνικές ανισότητες στην Ευρωζώνη.

Η διαφθορά αγγίζει άµεσα την καθηµερινότητα του πολίτη, από την δηµόσια υγεία, την παιδεία, τις συγκοινωνίες, την περιφερειακή ανάπτυξη, µέχρι την ποιότητα ζωής.

Η Ελλάδα, χωρίς φωνή σήµερα, χωρίς διαπραγµατευτική ισχύ. Άπρακτή απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις. Αµήχανη απέναντι στις επιδιώξεις της Τουρκίας για ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναµη.Χωρίς στρατηγικό σχέδιο και συγκεκριµένο προσανατολισµό, ούτε στην οικονοµία, ούτε στην εξωτερική της πολιτική, ούτε βέβαια και στην ευρωπαϊκή της πολιτική.Στις κάλπες του Ιουνίου, θα κάνουµε την αρχή µιας νέας πορείας.

Μιας νέας πορείας για την Ελλάδα.

Μιας νέας πορείας για µια δηµοκρατική, κοινωνική, Πράσινη Ευρώπη.

Σας ευχαριστώ. Να είστε καλά.”

Η πτώση της Αµερικής ΑΕ του francis fukuyama | Αθήνα - Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2008

O Φράνσις Φουκουγιάµα , καθηγητής ∆ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας στο

Johns Ηopkins School of Αdvance Ιnternational Studies, γράφει στο Νewsweek:

«Κατάρρευση των πλέον παλαιών αµερικανικών επενδυτικών

τραπεζών,εξαΰλωση περισσότερων από 1 τρισ. δολάρια χρηµατιστηριακών αξιών

σε µία µόνο ηµέρα,λογαριασµός 700 δισ.δολαρίων για τους αµερικανούς

φορολογουµένους:η έκταση της κατάρρευσης της Γουόλ Στριτ δύσκολα θα

µπορούσε να είναι χειρότερη.

Κι όµως,τη στιγµή που οι Αµερικανοί αναρωτιούνται γιατί θα πρέπει να

δαπανήσουν τόσο αστρονοµικά ποσά για να εµποδίσουν το σύνολο του

οικονοµικού συστήµατος να καταρρεύσει,είναι µερικοί που αναρωτιούνται για τις

λιγότερο απτές επιπτώσεις,µε δυνητικά όµως ακόµη µεγαλύτερο κόστος,που

υπάρχει ο κίνδυνος να έχει η κατάσταση για τις ΗΠΑ- ιδιαίτερα για τις ζηµιές που

η χρηµατοπιστωτική κατάρρευση προκαλεί στη “µάρκα” Αµερική.

Οι ιδέες αποτελούν µία από τις κύριες εξαγωγές µας και δύο βασικά αµερικανικές

ιδέες κυριάρχησαν στην παγκόσµια σκέψη από τις αρχές της δεκαετίας του

1980,µε την εκλογή του Ρόναλντ Ρίγκαν στην προεδρία.Η πρώτη είναι µια

ορισµένη αντίληψη για τον καπιταλισµό,σύµφωνα µε την οποία µια αδύναµη

φορολογία,µια ελάχιστη ρύθµιση και ένα µειωµένο κράτος θα αποτελούσαν τους

µοχλούς της οικονοµικής ανάπτυξης όχι µόνο στις ΗΠΑ αλλά και παγκοσµίως.Η

δεύτερη µεγάλη ιδέα ήταν ότι,γινόµενη η Αµερική πρωταθλήτρια της

φιλελεύθερης δηµοκρατίας στον κόσµο,θα χάραζε τον καλύτερο δρόµο προς µια

πιο ανθηρή και πιο ανοιχτή διεθνή τάξη πραγµάτων.Είναι δύσκολο να

εκτιµήσουµε ως ποιο σηµείο τα χαρακτηριστικά της αµερικανικής αυτής

“µάρκας” έχουν χάσει τη λάµψη τους. Από το 2002 ως το 2007,όταν ο κόσµος

γνώριζε µια πρωτόγνωρη οικονοµική ανάπτυξη,ήταν εύκολο να αγνοούνται οι

ευρωπαίοι σοσιαλιστές και οι νοτιοαµερικανοί λαϊκιστές που κατάγγελναν το

αµερικανικό οικονοµικό µοντέλο ως έναν “καπιταλισµό των καουµπόι”.Αλλά να

που σήµερα η λοκοµοτίβα της ανάπτυξης αυτής,η αµερικανική οικονοµία,έχει

εκτροχιαστεί,απειλώντας ταυτόχρονα να παρασύρει και τον υπόλοιπο κόσµο

στην καταστροφή. Χειρότερα,ο ένοχος θα ήταν το ίδιο το αµερικανικό

µοντέλο:µε τη µανία της για όλο και λιγότερο κράτος,η Ουάσιγκτον θα είχε

παραµελήσει να ρυθµίσει κατάλληλα τον χρηµατοπιστωτικό τοµέα και θα τον είχε

αφήσει να πλήξει σηµαντικά την υπόλοιπη κοινωνία».

Αναλύοντας τη «ριγκανο-θατσερική επανάσταση», ο καθηγητής διαπιστώνει ότι

αυτή κυρίως «διευκόλυνε την πρόσληψη και την απόλυση των

µισθωτών,επιφέροντας σηµαντικό πόνο σε φόντο µείωσης ή και παύσης της

δραστηριότητας των παραδοσιακών βιοµηχανιών.Αλλά επίσης έθεσε τις βάσεις

των σχεδόν τριών δεκαετιών ανάπτυξης και επέτρεψε την ανάδυση νέων

τοµέων,όπως η πληροφορική και οι βιοτεχνολογίες. Σε διεθνές επίπεδο,η

ριγκανική επανάσταση µεταφράστηκε στη “συναίνεση της Ουάσιγκτον”,µε βάση

την οποία η Ουάσιγκτον- καθώς και οι οργανισµοί που είναι υπό την επήρειά

της,όπως το ∆ΝΤ και η Παγκόσµια Τράπεζα- έσπρωξε τις αναδυόµενες χώρες να

ανοίξουν τις οικονοµίες τους». Ωστόσο εξηγεί ότι «όπως κάθε κίνηµα

µετασχηµατισµού, έτσι και η ριγκανική επανάσταση παρεξέκκλινε όταν έγινε,για

πολλούς οπαδούς της,ιερή ιδεολογία και όχι πλέον πραγµατιστική απάντηση στις

υπερβολές του κράτους προνοίας. ∆ύο από τις αντιλήψεις της ήταν ιερές:η πρώτη

έλεγε ότι οι µειώσεις των φόρων αυτοχρηµατοδοτούνται και η δεύτερη ότι οι

χρηµατοπιστωτικές αγορές είναι σε θέση να αυτορρυθµιστούν.

Η παγκοσµιοποίηση έκρυψε τις ατέλειες του συλλογισµού αυτού για πολλές

δεκαετίες.Οι ξένοι έµοιαζαν όλο και πιο διατεθειµένοι να αποκτούν αµερικανικά

δολάρια,πράγµα που επιτρέπει στην κυβέρνηση των ΗΠΑ να αφήσει να

αναπτυχθούν τα ελλείµµατα,καταγράφοντας ταυτόχρονα µια γερή

ανάπτυξη,κατάσταση που καµία αναδυόµενη χώρα δεν θα είχε επιτρέψει στον

εαυτό της.Είναι ο λόγος για τον οποίο ο αντιπρόεδρος Ντικ Τσένι θα είχε,λέγεται,

δηλώσει µια µέρα στον πρόεδρο Μπους ότι το µάθηµα της δεκαετίας του ΄80

είναι ότι “τα ελλείµµατα δεν έχουν καµία σηµασία”».

«Αυτές οι ιδέες», επισηµαίνει ο καθηγητής, «ταίριαζαν απολύτως στην Αµερική

µετά τις 11 Σεπτεµβρίου: Γιατί σηµαίνει ότι µπορούσαµε ταυτόχρονα να

µειώνουµε τους φόρους, να τροφοδοτούµε την καταναλωτική φρενίτιδα,να

χρηµατοδοτούµε δύο δαπανηρούς πολέµους και να αφήνουµε να εκτινάσσεται το

δηµοσιονοµικό

Πρέπει να βοηθήσουµε τους εργαζοµένους να προσαρµοστούν στις

εξελισσόµενες παγκόσµιες συνθήκες και όχι να υποστηρίξουµε τις σηµερινές

θέσεις εργασίας τους

έλλειµµα.Το ιλιγγιώδες εµπορικό έλλειµµα και η συνεχής του αύξηση που

προκάλεσε αυτή η πολιτική- 700 δισ.δολάρια το 2007-ήταν προφανώς αστήρικτα

µακροχρόνια.Γρήγορα ή αργά οι ξένοι θα κήρυσσαν τις ΗΠΑ µέρος όπου δεν

αξίζει να τοποθετούν τα χρήµατά τους. Η πτώση του αµερικανικού δολαρίου

δείχνει πώς φθάσαµε σε αυτό το στάδιο.Είναι εποµένως σαφές,και ας µην αρέσει

στον κ.Τσένι,ότι τα ελλείµµατα έχουν τη σηµασία τους. Ακόµη και στις ΗΠΑ,τα

δυσάρεστα της απορρύθµισης εµφανίστηκαν σαφώς προτού καταρρεύσει η

Γουόλ Στριτ.Η Εnron,όπως και πολλές άλλες επιχειρήσεις,κατέρρευσε το

2004,επειδή δεν είχε σεβαστεί επαρκώς τους λογιστικούς κανόνες. Σε όλη την

τελευταία δεκαετία οι ανισότητες δεν σταµάτησαν να αυξάνονται στις ΗΠΑ,γιατί

τα οφέλη της ανάπτυξης τα καρπώθηκαν κυρίως οι πιο πλούσιοι και οι καλύτερα

εκπαιδευµένοι,ενώ τα εισοδήµατα της εργατικής τάξης παρέµειναν στάσιµα».

Βλέποντας ότι τώρα πλέον «µια νέα συναίνεση δηµιουργείται για την ανάγκη να

αποκατασταθεί η ρύθµιση σε πολλούς τοµείς της οικονοµίας», ο καθηγητής

προχωρεί στη διαπίστωση ότι «σε διεθνές επίπεδο οι ΗΠΑ δεν κατέχουν πλέον

την ηγεµονική θέση που είχαν ως τώρα και µια νέα µοιρασιά εµφανίστηκε µε την

εισβολή της Ρωσίας στη Γεωργία στις 7 Αυγούστου.Η ικανότητα των ΗΠΑ να

διαµορφώνουν την παγκόσµια οικονοµία µέσα από εµπορικές συµφωνίες,µέσω

του ∆ΝΤ και της Παγκόσµιας Τράπεζας,θα µειωθεί, όπως και οι ίδιοι οι

οικονοµικοί πόροι µας.Και σε πολλές περιοχές του κόσµου,οι ιδέες,οι

συµβουλές,ακόµη και η βοήθεια της Αµερικής,θα είναι λιγότερο καλόδεκτες απ΄

ό,τι σήµερα.Ωστόσο η αµερικανική επιρροή πρέπει και τελικά θα

αποκατασταθεί».

«Για να γίνει αυτό», λέει ο Φουκουγιάµα, «χρειάζεται να κάνουµε ορισµένες

βασικές αλλαγές.Πρώτα πρώτα,πρέπει να απελευθερωθούµε από τον κορσέ της

εποχής Ρίγκαν σε σχέση µε τους φόρους και τη ρύθµιση. Οι µειώσεις των φόρων

είναι ασφαλώς ελκυστική ιδέα,αλλά δεν τονώνουν αναγκαστικά την ανάπτυξη και

δεν αυτοχρηµατοδοτούνται αυτόµατα.∆εδοµένης της µακροχρόνιας

δηµοσιονοµικής µας κατάστασης,θα πρέπει να εξηγήσουµε εντίµως στους

Αµερικανούς ότι θα πρέπει να χρηµατοδοτήσουν από µόνοι τους τη µελλοντική

πορεία τους.Η απορρύθµιση ή η αποτυχία των ρυθµιστών να παρακολουθούν

αγορές που εξελίσσονται γρήγορα µπορεί να αποδειχθεί,όπως είδαµε,εξαιρετικά

δαπανηρή.Το σύνολο του αµερικανικού δηµόσιου τοµέα-

υποχρηµατοδοτούµενο,απο-επαγγελµατοποιη- µένο και απογοητευµένο-

χρειάζεται να ανοικοδοµηθεί και να ξαναβρεί την περηφάνια του».

Βέβαια, προειδοποιεί, «θα πρέπει να προσέξουµε να µην το παρακάνουµε.Οι

χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί πρέπει να παρακολουθούνται από κοντά,αλλά δεν

είναι σίγουρο ότι οι άλλοι οικονοµικοί τοµείς θα πρέπει να υποβληθούν στον ίδιο

έλεγχο.Η ελεύθερη συναλλαγή παραµένει ισχυρός µοχλός της οικονοµικής

ανάπτυξης,καθώς και εργαλείο της αµερικανικής διπλωµατίας.Πρέπει να

βοηθήσουµε τους εργαζοµένους να προσαρµοστούν στις εξελισσόµενες

παγκόσµιες συνθήκες και όχι να υποστηρίξουµε τις σηµερινές θέσεις εργασίας

τους.Οι µειώσεις των φόρων δεν αποτελούν αυτόµατη συνταγή για ευηµερία,αλλά

ούτε και οι άµετρες κοινωνικές δαπάνες».

«Η τελική δοκιµασία», καταλήγει ο καθηγητής, «για το αµερικανικό µοντέλο θα

είναι εποµένως να µπορέσει να ανακαλύψει ξανά τον εαυτό του, για µία ακόµα

φορά. Το να διαθέτεις καλή εικόνα δεν συνίσταται στο να βάψεις µε κραγιόν ένα

γουρούνι- για να χρησιµοποιήσω τα λόγια µιας από τις υποψήφιες

αντιπροέδρους. Κυρίως συνίσταται στο να διαθέτεις το καλύτερο προϊόν για

πούληµα».

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=18662&ct=6&dt=12/10/2008 ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη Α.Ε. powered by NETVOLUTION

Φουκουγιάµα Το τέλος µιας ιστορίας

O ΦρανσιΣ Φουκουγιαµα θεωρείται ο "γκουρού της νεοφιλελεύθερης σκέψης". Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 είχε γίνει πολύ της µόδας όταν είχε διατυπώσει την άποψη για “το τέλος της ιστορίας και το θρίαµβο του καπιταλισµού”, θεωρώντας ότι ο καπιταλισµός και η νεοφιλελεύθερη οικονοµία ήταν το ανώτερο στάδιο της κοινωνικής εξέλιξης.

Tώρα, 12 χρόνια µετά, σε νέο του άρθρο µε τίτλο "φέρτε πίσω το κράτος" που δηµοσιεύτηκε στην εφηµερίδα "Observer" είναι σα να οµολογεί "συγνώµη λάθος". Oπως λέει "πολλά από τα σηµερινά προβλήµατα όπως η φτώχεια, οι πρόσφυγες, τα ανθρώπινα δικαιώµατα, το AIDS προκαλούνται από υπερβολικά αδύναµα κράτη στον αναπτυσσόµενο κόσµο". Kαι µάλιστα συνεχίζει λέγοντας ότι όλες οι πολιτικές που προωθήθηκαν από το ∆NT και την ΠT και περιλαµβάνουν ιδιωτικοποιήσεις και απελευθέρωση του εµπορίου, υπέσκαψαν την ισχύ αυτών των κρατών που χωρίς της ισχυροποίησή τους δεν µπορούν να λυθούν σήµερα όλα αυτά τα προβλήµατα.

Bρε πώς αλλάζουν οι καιροί!

«Ήµουνα νεοσυντηρητικός. Έκανα µεγάλο λάθος» ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 24 Μαρτίου 2006

«Έχω καταλήξει στο συµπέρασµα ότι ο νεοσυντηρητισµός, τόσο ως σύµβολο όσο και ως

ιδεολογία, έχει εξελιχθεί σε κάτι που δεν µπορώ πλέον να στηρίζω». Φράνσις Φουκουγιάµα, ο

συγγραφέας του «Τέλους της Ιστορίας», ένα αφοσιωµένο, µέχρι πρότινος, µέλος της

αδελφότητας των νεοσυντηρητικών που κατά δική του οµολογία «αποστάτησε». Το

επιβεβαιώνει µε ένα νέο βιβλίο:

«After the Neocons»...

Το 1998, επτά χρόνια αφότου

σήµανε «το τέλος της Ιστορίας ως

έχει, δηλαδή, το τερµατικό σηµείο

της ιδεολογικής εξέλιξης της

ανθρωπότητας και την

παγκοσµιοποίηση της δυτικής

φιλελεύθερης δηµοκρατίας ως

τελική µορφή της ανθρώπινης

κυβέρνησης», ο Φουκουγιάµα

συνυπέγραψε, µαζί µε τον

Ντόναλντ Ράµσφελντ, τον Πολ

Γούλφοβιτς και πλείστα άλλα

«γεράκια», µια επιστολή µε την

οποία καλούσε τον τότε πρόεδρο

Μπιλ Κλίντον να επιδιώξει άµεσα

την «αλλαγή καθεστώτος» στο

Ιράκ. Ανάλογη ήταν και η επιστολή

που συνυπέγραψε έπειτα από τις

τροµοκρατικές επιθέσεις της 11ης

Σεπτεµβρίου στις ΗΠΑ. Όταν δε η

τηλεόραση µετέδωσε ζωντανά τις

θρυλικές, πλέον, εικόνες του

αποκεφαλισµού του γιγάντιου

αγάλµατος του Σαντάµ, στη

Βαγδάτη, ο Αµερικανο-ιάπωνας

πολιτικός επιστήµονας έγραψε

στη «Wall Street Journal» ένα

άρθρο µέσω του οποίου το

γιόρτασε δεόντως. «Ποιος δεν θα

πανηγύριζε και δικαίως ένα τέτοιο γεγονός;», ρώτησε τη δηµοσιογράφο των «Sunday Times», που τον

επισκέφθηκε προ ηµερών στο µικρό, φορτωµένο µε βιβλία, γραφείο του στο Πανεπιστήµιο Τζον Χόπκινς

της Ουάσιγκτον, εκεί όπου ο Φουκουγιάµα διδάσκει διεθνή πολιτική οικονοµία. Στην πραγµατικότητα, η

χαρά που ένιωσε µε την εκδίωξη του Ιρακινού δικτάτορα, είναι το µόνο που δεν παίρνει πίσω. ∆ιότι µε

τους νεοσυντηρητικούς φίλους του έχει πλέον «κόψει». Τον πόλεµο στο Ιράκ, τον θεωρεί ένα κολοσσιαίο

λάθος και στη θεωρία και στην πράξη. Όσο για την κυβέρνηση Μπους, του φαίνεται τόσο ανίκανη που

του εµπνέει φρίκη. «Αν θέλεις να εµφανίζεσαι ως "καλοκάγαθος ηγεµόνας", τότε το καλό που σου θέλω

να µπορείς και να το στηρίξεις», λέει.

Τι συνέβη όµως; Τι τον έκανε να αλλάξει στάση; Μήπως τον επηρέασε η σύζυγός του, η Λόρα

Χόλµγκρεν, που ξεκίνησε µαζί του ως φανατική Ρεπουµπλικανή αλλά κατέληξε, πολύ νωρίτερα από

αυτόν, να απεχθάνεται τον Τζορτζ Μπους; «Ψήφισα τον Μπους το 2000», εξηγεί ο Φουκουγιάµα,

«ακριβώς επειδή πίστευα πως αν εκλεγόταν, την εξωτερική πολιτική θα τη σχεδίαζαν κάποιοι άνθρωποι

οι οποίοι ήταν φίλοι µου και η δουλειά που θα έκαναν θα ήταν πολύ καλύτερη από ό,τι η δουλειά των

ανθρώπων του Κλίντον. Γι' αυτό και έχω απογοητευτεί τόσο πολύ. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο». Πότε

το συνειδητοποίησε όµως; Πριν από περίπου δύο χρόνια, λέει, στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στη

Βρετανία. «Θυµάµαι ότι όλη αυτή η δυσαρέσκεια µε τις ΗΠΑ µού είχε κάνει πραγµατικά µεγάλη

εντύπωση. ∆εν µπορούσες να την απορρίψεις ως τον συνήθη αντιαµερικανισµό, άκουγα τα παράπονα

από ανθρώπους που ήταν φίλοι της Αµερικής».

«Με τον Μπλερ», λέει σήµερα ο Φουκουγιάµα, «δυσκολεύοµαι να καταλάβω τι πιστεύει πραγµατικά και

τι λέει επειδή έχει υπολογίσει πως είναι προς το συµφέρον του. Προφανώς ήθελε να διατηρήσει µια

ειδική σχέση µε τις ΗΠΑ και έπεισε τον εαυτό του πως ο πόλεµος στο Ιράκ ήταν ιστορικά απαραίτητος».

H δηµοκρατία όµως, σηµειώνει, δεν µπορεί να επιβληθεί µε την ταχύτητα που αποφασίζει κάποιος όταν

τον σηµαδεύουν µε όπλο. ∆εν εννοούσε αυτό όταν µιλούσε για τέλος της Ιστορίας· ο δρόµος προς τον

τελικό προορισµό του ανθρώπου είναι, όπως τον έβλεπε και εξακολουθεί να τον βλέπει ο ίδιος, πολύ

πιο «λεπτή» και επίπονη υπόθεση.

H Ιστορία θα τους θεωρεί ενόχους

Ο Φουκουγιάµα εξακολουθεί να θεωρεί ότι οι άνθρωποι είναι «φτιαγµένοι», προορισµένοι να ζήσουν σε

µία φιλελεύθερη δηµοκρατία. Γι' αυτό και δεν προδικάζει «µια αρνητική τελική κρίση για το Ιράκ». «Είναι

απολύτως πιθανό να εξελιχθεί σε δηµοκρατία - λέει -, η αιτιότητα όµως θα είναι εξαιρετικά µπερδεµένη».

Με άλλα λόγια, αν τα πράγµατα εξελιχθούν καλά στο Ιράκ, η Ιστορία θα γράψει ότι αυτό συνέβη σε

πείσµα - και όχι εξαιτίας - των Μπους και Μπλερ. Ως προς αυτό, ο «αποστάτης των νεοσυντηρητικών»

δεν δέχεται κουβέντα. Είτε κερδίσουν είτε χάσουν το στοίχηµα µε την Ιστορία, οι «προστάτες του

στον πόλεµο. Ο Μπους λέει ψέµατα, οι άνθρωποι πεθαίνουν». Μικρός διαδηλωτής στην επέτειο των τριών χρόνων από την εισβολή στο Ιράκ

πολέµου» είναι ένοχοι επειδή τον άρχισαν. Το νέο βιβλίο του Φράνσις Φουκουγιάµα, «After the

Neocons» («Μετά τους Νεοσυντηρητικούς»), κυκλοφορεί εντός των ηµερών από τις Εκδόσεις Profile.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=4434463

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

ΦPANΣIΣ ΦΟYKΟYΓIAMA «Όχι, δεν ήρθε το τέλος της Iστορίας» Για το Tέλος (και την πρόοδο) της Iστορίας, την αποστασία του από την αδελφότητα των νεοσυντηρητικών και τη σύγκρουση των πολιτισµών µιλάει στα «NEA» ο στοχαστής Φράνσις Φουκουγιάµα

∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τετάρτη 5 Απριλίου 2006

«∆εν µετανιώνω που υπήρξα νεοσυντηρητικός. Αν έχεις τη δύναµη να σταµατήσεις έναν δικτάτορα

όπως ο Σαντάµ, πρέπει να το κάνεις. Είναι ηθικά απαράδεκτο να κλείνεις τα µάτια. ∆ιαφωνώ µε τους

άλλοτε φίλους µου στο νεοσυντηρητικό κίνηµα ως προς τα µέσα, όχι ως προς τους σκοπούς.

Παραµένω, ωστόσο, και αισιόδοξος και ιδεαλιστής. Πιστεύω στην πρόοδο της ανθρώπινης ιστορίας».

Ο Φράνσις Φουκουγιάµα ωρίµασε. «∆ιόρθωσε» τη θεωρία που τον έκανε διάσηµο, το Τέλος της

Ιστορίας, και διαχώρισε τη θέση του από τους νεοσυντηρητικούς και τον επικίνδυνο µιλιταρισµό τους - κι

ας ήταν από τους ιδρυτικούς πατέρες του νεοσυντηρητικού κινήµατος. Έχει βάλει νερό στο κρασί του - η

συνέπεια δεν ήταν ποτέ το δυνατό του σηµείο - και παραδέχεται ότι η παγκόσµια επικράτηση της

δυτικής φιλελεύθερης δηµοκρατίας που υποστήριζε στο «Τέλος της Ιστορίας» δεν είναι µια αυτόµατη

διαδικασία, αλλά «µια διαδικασία επίπονη, που ενδέχεται να συµπεριλαµβάνει και πισωγυρίσµατα».

«Πιστεύω στην ανωτερότητα του αµερικανικού µοντέλου. ∆εν είναι τέλειο, αλλά θα επιβιώσει, γιατί βασίζεται σε ευέλικτες πολιτικές για την εργασία. Έτσι έγινε η Αµερική αυτό που έγινε, έτσι ενσωµάτωσε τους µετανάστες. Το ευρωπαϊκό µοντέλο δεν είναι βιώσιµο. ∆είτε τι γίνεται στη Γαλλία. H κυβέρνηση πάει να περάσει έναν νόµο για ευέλικτη απασχόληση κι έχει προκληθεί επανάσταση!», λέει στα «NEA» ο Φράνσις Φουκουγιάµα

Εν ολίγοις, αποστάτησε κι επανέρχεται σήµερα µε ένα βιβλίο («America at the Crossroads») στο οποίο

εξηγεί γιατί δεν µπορεί πια να υποστηρίζει τα «γεράκια» του Πενταγώνου. Παραδέχεται, ακόµη, ότι το

Τέλος της Ιστορίας, η θεωρία που ταυτίστηκε µε την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την

επικράτηση του καπιταλισµού, στιγµάτισε και τον ίδιο. Όπως λέει στα «NEA», «ό,τι έχω γράψει από το

1990 και µετά ήταν µια προσπάθεια να εξηγήσω τι εννοούσα µε το Τέλος της Ιστορίας! Τα πράγµατα

αλλάζουν. Προφανώς, κι εγώ άλλαξα γνώµη. H επικράτηση της δυτικής φιλελεύθερης δηµοκρατίας είναι

ένα γεγονός, αλλά παραδέχοµαι ότι ορισµένα µέρη του κόσµου αντιστέκονται».

Κι επειδή αντιστέκονται, συνεχίζει ο καθηγητής στη Σχολή Προηγµένων ∆ιεθνών Σπουδών Πολ Νίτσε

του Πανεπιστηµίου Τζονς Χόπκινς, η λύση είναι η οικοδόµηση κρατών. ∆εν ζούµε το λυκόφως της

εθνικής κυριαρχίας, λέει ο Φουκουγιάµα στα «NEA» (αυτό ήταν, άλλωστε, ένα από τα θέµατα για τα

οποία µίλησε χθες στην Αθήνα, στο συνέδριο του Economist). Γι' αυτό προτεραιότητα του δυτικού

κόσµου θα πρέπει να είναι η επιστροφή στο έθνος-κράτος και η ενίσχυσή του. Το τέλος της ιστορίας δεν

ήταν ποτέ µια αυτόµατη διαδικασία και µια ευνοµούµενη πολιτεία αποτελούσε πάντα απαραίτητη

προϋπόθεσή της. Επί της ουσίας, τονίζει, «η επικράτηση του φιλελευθερισµού απαιτεί χρόνο και τη

µεταφορά λειτουργικών θεσµών στις αναπτυσσόµενες χώρες».

Ο Φράνσις Φουκουγιάµα ανησυχεί για πολλά. Για την κατάσταση στο Ιράκ. Για την ειρήνη στη Μέση

Ανατολή. Ανησυχεί, ακόµα, για την πρόσφατη µανία των νεοσυντηρητικών εναντίον των µεταναστών.

Αλλά και για την άποψη του παλιού του καθηγητή, Σάµιουελ Χάντινγκτον, ότι οι Λατινοαµερικάνοι

απειλούν την εθνική φυσιογνωµία των ΗΠΑ! «Βασικό στοιχείο της αµερικανικής δηµοκρατίας ήταν η

δυνατότητα που είχαν όλοι, απ' όπου κι αν προέρχονταν, να γίνουν οτιδήποτε, να ξεκινήσουν απ' το

µηδέν. Και οι µετανάστες το απέδειξαν, τα πήγαν θαυµάσια στην Αµερική, ειδικά οι Ασιάτες. Αυτή η

ξαφνική επίθεση εναντίον των µεταναστών προέρχεται από µια πτέρυγα των Ρεπουµπλικανών που

λαϊκίζει ασύστολα. Είναι τεράστιο λάθος. Φοβάµαι ότι αν η οικονοµική κρίση συνεχιστεί, θα δούµε κι

άλλη οπισθοδρόµηση», τονίζει.

Συµφωνείτε µε τον Αµάρτια Σεν, που στο νέο του βιβλίο συγκρούεται µε τον Χάντινγκτον

υποστηρίζοντας ότι η πολιτισµική ταυτότητα του καθενός δεν είναι το πεπρωµένο του;

«Συµφωνώ µε τον Σεν, αλλά νοµίζω ότι παραείναι ροµαντικός. Οι ισλαµιστές είναι αυτοί που θέλουν να

παρουσιάσουν τη διαµάχη αυτή ως σύγκρουση των πολιτισµών, ενώ στην πραγµατικότητα είναι µια

σύγκρουση ιδεολογιών. Ο Χάντινγκτον είχε δίκιο όταν υποστήριζε ότι οι άνθρωποι δεν πρόκειται να

απαρνηθούν τις εθνικές τους ταυτότητες. Οι άνθρωποι επιστρέφουν σε αυτές, γιατί απαιτούν

ισχυρότερες µορφές κοινών αξιών. Το στοίχηµα της παγκοσµιοποίησης είναι πώς οι κοινωνίες µας θα

γίνουν πιο ανεκτικές, ώστε να συµπεριλαµβάνει όλες τις ταυτότητες».

Πώς είδατε την οργή που προκάλεσε στον µουσουλµανικό κόσµο η δηµοσίευση των «σκίτσων του

Μωάµεθ»;

«∆εν συµφωνώ µε τις αντιδράσεις. Οι άνθρωποι αυτοί δεν ξέρουν τι σηµαίνει να ζεις σε ελεύθερη

κοινωνία. Βέβαια, αν ήµουν διευθυντής εφηµερίδας δεν θα δηµοσίευα τα εν λόγω σκίτσα. Αυτό, βέβαια,

δεν σηµαίνει ότι ήταν σωστό εκ µέρους του Τύπου και των κυβερνήσεων να ζητήσουν συγγνώµη. Εδώ

µιλάµε για την ελευθερία της έκφρασης».

Άρωµα από Κλίντον

Ο Φουκουγιάµα πιστεύει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να προωθούν τη δηµοκρατία στον κόσµο. Το παραδέχεται.

«∆εν είναι αφέλεια. Είναι µια µακρά παράδοση στις ΗΠΑ. Κι όσοι νοµίζουν ότι οι νεοσυντηρητικοί και η

θρησκευτική ∆εξιά είναι κάτι που προσγειώθηκε σαν εξωγήινος στις ΗΠΑ, δεν ξέρουν τι τους γίνεται.

Ούτε υποστηρίζουν όλοι οι θρησκευόµενοι τον ακτιβισµό στην εξωτερική πολιτική. Για παράδειγµα,

υπάρχουν νεοσυντηρητικοί που δεν τάσσονται υπέρ της ανάληψης στρατιωτικής δράσης εναντίον του

Ιράν», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Φουκουγιάµα στο δείπνο που παρέθεσε προς τιµήν του το Ινστιτούτο

∆ηµοκρατίας Κωνσταντίνος Καραµανλής.

Το ενδιαφέρον είναι ότι στο νέο του βιβλίο µιλάει για έναν «ρεαλιστικό Ουιλσονισµό», µια πολιτική

ανθρωπιστικού επεµβατισµού που θυµίζει πολύ τη ρητορική του Μπιλ Κλίντον. Έχει γίνει, λοιπόν,

∆ηµοκρατικός; «∆εν είµαι κοµµατικός οπαδός. Μπορεί να ψήφισα Μπους το 2000, αλλά αυτό δεν

σηµαίνει τίποτα. Έχουµε ανάγκη από µια θέση που θα υποστηρίζει τον παγκόσµιο ρόλο των ΗΠΑ, αλλά

πρέπει να είναι µια θέση µε ευαισθησία».

INFO

Το τελευταίο του βιβλίο στα ελληνικά, «Οικοδόµηση Κρατών», κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Λιβάνη.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4436102

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Ο Φουκογιάµα και το κράτος

Σάββατο, 24 Ιούλιος 2004 00:00

Το αίτηµα της Αριστεράς για περισσότερο κράτος στηρίζεται στην αξίωση της ισότητας, του κ.

Φουκογιάµα, έχει ως υπόβαθρο την ασφάλεια.

Αδίκως χαίρεται η Αριστερά για την στροφή του διανοητή κ. Φράνσις Φουκογιάµα προς το κράτος

(βλέπε: «Επιστροφή στον κρατισµό», «A» 20.7.2204) . Η αφετηρία του, αλλά και τα συµπεράσµατά του

είναι εντελώς διαφορετικά από εκείνα της Αριστεράς. Να γίνουµε πιο συγκεκριµένοι: το αίτηµα της

Αριστεράς για περισσότερο κράτος στηρίζεται στην αξίωση της ισότητας, δηλαδή στην αναδιανεµητική

λειτουργία µέσω της φορολογίας. Το αίτηµα του κ. Φουκογιάµα, για περισσότερο κράτος έχει ως

υπόβαθρο και στόχο την ασφάλεια.

∆εν είναι ο µόνος. Όλο και περισσότεροι νεοσυντηρητικοί στοχαστές στις ΗΠΑ ζητούν περισσότερο

κράτος για να µεγιστοποιηθεί η ασφάλεια. Και το αίτηµά τους ακούγεται. Περισσότερο κράτος αυτή τη

στιγµή στις ΗΠΑ σηµαίνει υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας, µεγαλύτερες στρατιωτικές δαπάνες,

επεµβάσεις τύπου Ιράκ κι εξαγωγή «διαχειριζόµενης ∆ηµοκρατίας».

Όπως γράφαµε και πριν δύο εβδοµάδες: «Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 λίγο πριν την διάλυση της

Σοβιετικής Ένωσης ο αρµενικής καταγωγής καθηγητής Πολιτικών Επιστηµών Αντράνικ Μιγκράνιαν

έγραψε ένα άρθρο που ήχησε άσχηµα στη φιλελεύθερη ακαδηµαϊκή κοινότητα. «Η Ρωσία», έγραψε ο

µετέπειτα σύµβουλος του Γιέλτσιν, « δεν µπορεί να κάνει άλµα από τον ολοκληρωτισµό στη δυτικού

τύπου ∆ηµοκρατία. Χρειάζεται οπωσδήποτε µια περίοδο αυταρχικής διακυβέρνησης. Μόνο τότε θα

µπορέσει αυτή η αχανής χώρα να ευηµερήσει χωρίς πολιτικές κι εθνικές αναταραχές. Αυτή την περίοδο

την ονόµασε αργότερα «Managed Democracy» (∆ιαχειριζόµενη ∆ηµοκρατία). Μοντέλο µετάβασης για

τον κ. Μιγκράνιαν είναι η Κίνα στην οποία ο «αυταρχισµός µε αγορά» είναι καλύτερη συνταγή

εκσυγχρονισµού της χώρας από την "αγορά µε ∆ηµοκρατία". Όσο για την σφαγή στην Τιενανµεν;

Απολύτως σωστή αποφάνθηκε ο κ. καθηγητής επειδή "ένα δισεκατοµµύριο άνθρωποι είναι πιο

σηµαντικοί από µερικές χιλιάδες σπουδαστών που φώναζαν ανόητα συνθήµατα"». Αυτά τα δόγµατα

γίνονται κυρίαρχα πλέον στις ΗΠΑ. Και όχι µόνο: γίνονται κι εξωτερική πολιτική.

Η νέα προσέγγιση Φουκογιάµα όµως έχει κοινά µε την δόγµατα της Αριστεράς. Και ο καθηγητής του

πανεπιστηµίου Τζον Χόπκινς πιστεύει στο «Τέλος της Ιστορίας». Απλώς το τοποθετεί ένα στάδιο πριν

τους εσχατολόγους της Αριστεράς. Για τους τελευταίους το Τέλος της Ιστορίας θα έρθει µε την

εγκαθίδρυση της κοµµουνιστικής κοινωνίας. Για τον Φουκογιάµα ήρθε και είναι η παγκόσµια επικράτηση

του καπιταλισµού.

Προφανώς το πρόβληµα του Φουκογιάµα είναι πως θα προστατευτεί αυτό το κατ' αυτόν ιδανικό µοντέλο

κοινωνίας που έχουµε σήµερα από απειλές όπως ο ισλαµικός φονταµενταλισµός. Κι εκεί αρχίζει να

διολισθαίνει σε κρατικιστικές και αργότερα (να είστε σίγουροι) σε αντιδηµοκρατικές λογικές. Σας θυµίζει

τίποτε αυτό; Η ιστορία του 20ου αιώνα έχει ένα τέτοιο µοντέλο µετάβασης. Κατά τον ίδιο τρόπο ο

σοσιαλισµός από ιδεολογία απελευθέρωσης κατέληξε στον σταλινισµό και τα γκουλάκ. Η δογµατική

αντιµετώπιση της Ιστορίας µε τις εσχατιές της γίνεται πάντα βιασµός της Ιστορίας.

∆ηµοσιεύτηκε στην εφηµερίδα «Απογευµατινή» στις 24.7.2004

Φουκουγιάµα απ τα παλιά Οκτωβρίου 19, 2008

Συνέντευξη στη : ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΑΝ∆ΡΟΥΤΣΟΥ

Τριανταπέντε και κάτι, το 1989, όταν το Τείχος του Βερολίνου έπεσε, ο

Αµερικανός Φράνσις Φουκουγιάµα, ήταν µεταξύ αυτών που ,

συνεπαρµένος από την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισµού, έγραψε ένα

βιβλίο, υποστηρίζοντας πως επήλθε το «Τέλος της Ιστορίας» , αφού οι

ιδεολογίες κατέρρευσαν, δίνοντας οριστικά τη θέση τους στην ανάδυση

µιας παγκόσµιας, φιλελεύθερης κοινωνίας. Το βιβλίο έγινε µπεστ –σέλερ,

στολίζοντας τις βιβλιοθήκες ακόµα και των διαφωνούντων µε το νεαρό

Αµερικανό Πανεπιστηµιακό. Οκτώ χρόνια µετά, ο Φουκουγιάµα

αποφάσιζε να συµµετάσχει ενεργά στο «Σχέδιο για το Νέο Αµερικανικό

Αιώνα» υπό τη νεοσυντηρητική έµπνευση και καθοδήγηση, ενώ, µετά

την 11η Σεπτεµβρίου 2001, υποστήριξε σθεναρά την ανατροπή του

Σαντάµ Χουσεϊν.

Άνοιξη 2006: ο φιλελεύθερος και νεοσυντηρητικός Φουκουγιάµα,

έγραψε πως είναι «Η Αµερική σε σταυροδρόµι», σφόδρα επιτιθέµενος …

κατά της πολιτικής Μπους. Από τους βασικούς οµιλητές στο πρόσφατο

Συνέδριο του «Εconomist» στην Αθήνα, ο µεσήλικας πλέον Καθηγητής

της ∆ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας στο Τζον Χόπκινς των ΗΠΑ, είχε

την ευκαιρία να αναφερθεί στο περιεχόµενο του νέου του βιβλίου. Στο

περιθώριο του συνεδρίου δεν µπόρεσε να αποφύγει τη διακριτική πλην

επίµονη παρουσία της «Α»:

Σας παρακολουθούσα µε προσοχή όση ώρα υποστηρίζατε πως η

πολιτική Μπους είναι έντονα στρατικοποιηµένη, µονοµερής

και τελικά αντιπαθητική αφού προξενεί διεθνείς αντιδράσεις.

Επίσης, ακούω τους περισσότερους να λένε πως έχετε γίνει

«αποστάτης», αποκηρύσσοντας τη νεοσυντηρητική πτέρυγα

και την πολιτική της ατζέντα. ¨Άλλωστε, το καταγράφετε και

στο νέο σας βιβλίο.Γιατί ωστόσο επιµένω να πιστεύω πως

εξακολουθείτε να είστε νεοσυντηρητικός;

<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->Μα η νεοσυντηρητική κληρονοµιά δεν είναι

για πέταµα. Εναντιώνοµαι στην εξωτερική πολιτική Μπους

αναφορικά µε την επιµονή του στο προληπτικό δόγµα και στην

έλλειψη στρατηγικής στο Ιράκ. Αλλά ο νεοσυντηρητισµός έχει

προσφέρει πολλά, και είναι κρίµα να εξοβελίζεται λόγω των

στενών απόψεων του Μπους. Μπορείτε να µε αποκαλείτε µάλιστα

Ουϊλσονιστή. Εννοώ, τις ΗΠΑ πρέπει να τις ενδιαφέρουν τα δικά

τους συµφέροντα, σε συνδυασµό µε τη διασφάλιση των

ανθρώπινων δικαιωµάτων στον κόσµο. Αλλά τα δικαιώµατα –

νοµίζω µιλώ ρεαλιστικά- δεν τα διεκδικείς µε στρατικοποιηµένη

λογική.

Ειδικά µετά την 11η, δεν σκεφτήκατε πως κάνατε λάθος και πως

δεν ήρθε το «τέλος της Ιστορίας», και ότι αντίθετα, ο κόσµος

οδεύει προς µία σύγκρουση των πολιτισµών;

Όχι. ∆εν πιστεύω στη σύγκρουση αυτή, και εξακολουθώ να πιστεύω

πως «ο κορµός» της σκέψης µου ήταν σωστός: εσείς πιστεύετε ότι

υπάρχει άνθρωπος που να µην επιθυµεί τον εκσυγχρονισµό και την

ελευθερία; Ακόµα και ο Λάντεν και οι φανατικοί ισλαµιστές,

άσχετα µε το πώς φέρονται, δεν θα έβγαιναν ποτέ να πουν ότι δεν

επιθυµούν εκσυγχρονισµένες κοινωνίες και ελευθερία. Συνεπώς, η

Ιστορία, είναι η (αναπόφευκτη)εξέλιξη των κοινωνιών προς το

φιλελευθερισµό.

Θα οδηγηθεί και η Κίνα στο φιλελευθερισµό; Θα δούµε και εκεί

επανάσταση;

Πολύ δύσκολο να γίνει επανάσταση. Μάλλον θα ακολουθήσει το

µοντέλο της Σιγκαπούρης , της Νότιας Κορέας, της Ταϊβάν. Αλλά

να παραµείνει η Κίνα όπως είναι τώρα , δεν νοµίζω ότι θα το

κατορθώσει επί µακρόν.

Γιατί οι ΗΠΑ οδεύουν κατά τη γνώµη σας σε ένα νέο ψυχρό

πόλεµο µε τη Ρωσία; Φταίει µόνο η «διακριτικά διαφορετική»

θέση που εκφράζει η Ρωσία για το Ιράν;

∆εν νοµίζω πως στο παρόν οι ΗΠΑ δείχνουν τέτοια διάθεση.

Βλέπουµε τη Ρωσία ως ένα µελλοντικά συµπαθητικό περιφερειακό

κράτος, κι αυτό είναι. –

Εντός ή εκτός ΕΕ;

-∆εν ξέρω αν θα µπει.

- Ο ενεργειακός ανταγωνισµός;

Το ενεργειακό πρόβληµα είναι παγκόσµιο πρόβληµα.

Ποια είναι η γνώµη σας για την πολιτική –αλλά και την

κληρονοµιά- του Αριέλ Σαρόν σχετικά µε το Παλαιστινιακό;

Αναντίρρητα ήταν ο θερµός θιασώτης και αγωνιστής της ιδέας του

«Μεγάλου Ισραήλ» που όµως δεν βλέπω να οδηγείται προς τα

εκεί. Νοµίζω πως έχει γίνει αντιληπτό ότι η συνεργασία µε τη

Χαµάς είναι –υπό όρους- αναπόφευκτη. Γενικά, η συνεργασία µε

τις ισλαµικές οµάδες στα µεσανατολικά κράτη είναι απαραίτητη.

Εννοείτε πως η «εξαγωγή δηµοκρατίας» στη Μέση Ανατολή που

οραµατιζόταν ο Μπους απέτυχε;

Εννοώ πως οι µεσανατολικοί λαοί δεν µπορούν να έχουν –ειδικά µετά

την αµερικανική µιλιταριστική αντιµετώπιση- δηµοκρατία από τη

µία ηµέρα στην άλλη. Έτσι, η σταδιακή, µεταβατική διαδικασία

µιας επαφής µε τους δηµοκρατικούς θεσµούς σε συνδυασµό µε τη

διατήρηση της ισλαµικής ταυτότητας ακούγεται πιο

αποτελεσµατικό. Είναι η πετυχηµένη περίπτωση της Τουρκίας.

Της Τουρκίας;

-Βέβαια. Η Τουρκία απέβαλε το σκληρό αντικληρικαλισµό του Κεµάλ

και διατήρησε το κοσµικό της κράτος και συγχρόνως την ισλαµική

της ταυτότητα. Τώρα οδεύει στον εκσυγχρονισµό της. Αυτό το

µοντέλο µπορεί να εξαπλωθεί στη Μέση Ανατολή.

Άρα η Τουρκία παραµένει στρατηγικός σας εταίρος…

Σαφώς και παραµένει, αλλά µε το ρόλο που µόλις σας περιέγραψα.

Όχι µε τον παλιό της.

-∆εν σας ενοχλεί που είναι αντίθετη στη σύσταση Κουρδικού

κράτους;

Πιστεύω στην πολιτική ήπιων τόνων και όχι στη συγκρουσιακή

πολιτική.

Είστε οπτιµιστής. Να υποθέσω πως το µέλλον των κοινωνιών το

βλέπετε θετικό; Αλήθεια, ποιο είναι το ιδεατό πολιτικό µοντέλο

στο νέο αιώνα; Τέλειωσαν τα έθνη –κράτη ή όχι; Στο βιβλίο

σας «Η οικοδόµηση των κρατών» ανατρέξατε στον Έβανς,

υποστηρίζοντας ότι « είτε δεξιοί θιασώτες της ελεύθερης

αγοράς, είτε αριστεροί οπαδοί του πολυµερισµού, θα πρέπει να

µας εξηγήσουν τι θα αντικαταστήσει την εξουσία των

κυρίαρχων κρατών στον κόσµο».

Ναι, αλλά προσέξτε: αυτό δεν συνεπάγεται την αδιαφορία των

κρατών για την ανυπαρξία δηµοκρατικών θεσµών σε άλλα κράτη ,

µη σταθερά και µε αργούς ρυθµούς αναπτυσσόµενα. ∆εν δίνω τη

στενή έννοια της παραδοσιακής στρατιωτικής δύναµης µιλώντας

για έθνη-κράτη.

Γιατί φοβούνται τόσο οι ΗΠΑ την Κίνα;

Η Ιαπωνία τη φοβάται που έχει αναπτύξει πρόσφατα σαφώς

αντικινεζική πολιτική; ∆εν πρόκειται για φόβο. Είναι απλώς απ

όλες τις απόψεις µη οµαλό να έχεις µια δυνατή οικονοµία χωρίς

ίχνος ανθρωπίνων δικαιωµάτων.

Θα σας λυπήσω , αλλά µιλάτε συνεχώς για ανθρώπινα δικαιώµατα

µόνο που το κάνετε επιλεκτικά. ∆εν βλέπω να υψώνετε τη

φωνή στη Βόρεια Κορέα για παράδειγµα.

Είστε άδικη. Ακόµα και για τη Ζιµπάµπουε φωνάζουµε. Αλλά µη

προσπερνάτε το ότι Η Βόρεια Κορέα πάντα είναι παρούσα στις

διαπραγµατεύσεις για τα πυρηνικά. ∆εν αρνείται το διάλογο.

Πώς αξιολογείτε τις διαδηλώσεις στη Γαλλία µε αφορµή το

νοµοσχέδιο για τη σύµβαση της πρώτης εργασίας;

Προσπαθούν απεγνωσµένα οι Γάλλοι να κρατηθούν από το παλιό

κοινωνικό µοντέλο. Αναπόφευκτα όµως θα πρέπει να αποδεχθούν

την ελεύθερη οικονοµία της αγοράς. Είναι ο αναπόφευκτος

εκσυγχρονιστικός δρόµος που σας έλεγα. Παρά τις ίδιες σου τις

αντιδράσεις στο καινούριο, δεν µπορείς να πηγαίνεις προς τα πίσω.

Ξέρετε, ο πραγµατισµός δεν είναι προνόµιο των Αµερικανών.

Απλώς η Ευρώπη είναι λίγο λιγότερο πραγµατιστική. Ο

πραγµατισµός σε κάνει και πιο αισιόδοξο ξέρετε…

Η αισιοδοξία σας είναι τόση που σας επιτρέπει να πιστεύετε ότι

µετά την µιλιταριστική πολιτική Μπους, όπως την

αποκαλείτε,ο αντιαµερικανισµός θα υποχωρήσει;

∆εν αρνήθηκα ποτέ, αντίθετα ζήτησα την αποµόνωση ατόµων σαν το

Ράµσφελντ και την τιµωρία υψηλόβαθµων αξιωµατικών για

φαινόµενα όπως το Γκουαντάναµο

Θα θεραπευόταν η αιτία έτσι ή το σύµπτωµα της ασθένειας;

Μην το λέτε αυτό, θα γινόταν αντιληπτό από τη διεθνή κοινή γνώµη

ότι οι ΗΠΑ δεν µπορούν να «πληρώνουν» λάθη και τακτικές

µεµονωµένων Αµερικανών.

ΕΙΠΕ ΓΙΑ

ΤΟΝ ΟΗΕ: απαραίτητος, αλλά ανεπαρκέστατος. Χρειαζεται επειγόντως

µεταρρύθµιση

ΤΙΣ Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις: έχουν άκρως σηµαντικό ρόλο να

επιτελέσουν, αλλά πρεπει να ενεργούν υπεύθυνα.

ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ: αργά ή γρήγορα, θα εκσυγχρονιστούν όλα τα

βαλκανικά κράτη.

ΤΟ ΙΡΑΝ : υπάρχει σαφής αµερικανική απροθυµία για στρατιωτική

επέµβαση. Θα εξαντληθούν όλα τα διπλωµατικά µέσα.

ΤΟ ΝΑΤΟ: ναι, γίνεται λόγος συνεχώς για περαιτέρω διεύρυνση. Να

µπει το Ισραήλ; Πολύ µακρινό σενάριο και µόνο αν λυνόταν το

µεσανατολικό.

ΤΑ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΑ ΚΡΑΤΗ: η παγίωση δηµοκρατικών θεσµών

και η αποτελεσµατική διοίκηση χωρίς διεφθαρµένους ηγέτες είναι η

προϋπόθεση για την ανάπτυξη τους.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

O Φράνσις Φουκουγιάµα γεννήθηκε πριν 54 χρόνια στο Σικάγο.

Απόφοιτος της Σχολής Πολιτικών Επιστηµών του Χάρβαρντ, είναι

γνωστός ως φιλόσοφος, συγγραφέας και καθηγητής. ∆ιδάσκει ∆ιεθνή

Πολιτική Οικονοµία στο Πανεπιστήµιο του Τζον Χόπκινς.

∆ιετέλεσε υποδιευθυντής του Γραφείου Σχεδιασµού Πολιτικής του

Υπουργείου εξωτερικών των ΗΠΑ και έχει εργαστεί στη Rand

Corporation στην Ουάσιγκτον.

Συγγραφέας βιβλίων µε τεράστια εκδοτική επιτυχία:

Το τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος άνθρωπος, 1992

Εµπιστοσύνη, 1995

Η οικοδόµηση των κρατών, 2004

Η Αµερική σε σταυροδρόµι (κυκλοφόρησε στα Αγγλικά )2006

Στο παρελθόν ήταν γνωστός και για τις «βιοσυντηρητικές» του θέσεις. Ο

όρος «βιοσυντηρητισµός» (Bioconservatism) είναι συγκερασµός των

λέξεων «βιολογικός» και « συντήρηση». Στενά συνδεδεµένος µε

ζητήµατα βιοηθικής, ο όρος σηµαίνει την επιφύλαξη έναντι της

βιοτεχνολογικής ανάπτυξης όταν αυτή εµφανίζεται να απειλεί την

κοινωνική τάξη. Χαρακτηριστικό παράδειγµα τέτοιου δισταγµού είναι η

αντίθεση «στο γονιδιακό φακέλωµα»: Η «ανάγνωση» των γονιδίων και η

«αρχειοθέτηση» τους, µπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς στην πρόληψη

και θεραπεία µιας ασθένειας που ενδεχοµένως εµφανιστεί σε ένα άτοµο,

από την άλλη πλευρά, παραβιάζονται τα προσωπικά δεδοµένα αν «ο

γονιδιακός φάκελος» παραδοθεί στους εργοδότες ή στις αστυνοµικές

αρχές.Ερωτηθείς σχετικά, ο Φουκουγιάµα δήλωσε πως δεν

περιλαµβάνεται πλέον στη λίστα των εξεχόντων βιοσυντηρητικών».

Νεοροµαντισµός και αριστερά Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΟΥΣΗ*

Τόσο κατά τη διάρκεια του πολέµου στη Γιουγκοσλαβία, όσο και τώρα µε τον πόλεµο που ξεκίνησε στο Αφγανιστάν, διαµορφώθηκαν στο πλαίσιο της αντίθεσης σε αυτούς τους πολέµους ετερόκλητες ιδεολογικά συµµαχίες. Αλλά και πέρα από αυτές, σ' ένα ευρύτερο πεδίο, τείνει να παγιωθεί µια κοινή στάση απέναντι σε πτυχές της «νέας τάξης», ανάµεσα σε δυνάµεις µε διαφορετικούς ιδεολογικούς προσανατολισµούς, όπως η επαναστατική αριστερά και οι συντηρητικές δυνάµεις. Τι λοιπόν είναι εκείνο που προσεγγίζει αυτές τις δυνάµεις, εκείνο που τις τοποθετεί έστω πρόσκαιρα στο ίδιο στρατόπεδο; Πέρα από τις όποιες διαφοροποιήσεις και αντιθέσεις, ο κοινός τόπος είναι αναµφίβολα η αντίθεση σε βασικές πτυχές της νέας τάξης. Το φαινόµενο δεν είναι καινούριο. Κατά την περίοδο της βιοµηχανικής επανάστασης στα τέλη του 18ου αιώνα, αλλά και καθ' όλη τη διάρκεια της εδραίωσής της, ως αντίδραση στις αλλαγές που αυτή επέφερε, ανδρώθηκε το ροµαντικό ρεύµα . Αυτό το ρεύµα, παρά τις όποιες εγγενείς διαφοροποιήσεις του, υπήρξε ένα ρεύµα αντίστασης και φυγής. Από ένα σηµείο και µετά, όταν η αστική τάξη έδωσε τα πρώτα δείγµατα γραφής της ως και πολιτικά πια κυρίαρχη, οι αντιστάσεις αυτές εµπεριείχαν και το στοιχείο της απογοήτευσης, που προέκυπτε από την αναντιστοιχία ανάµεσα στον οικουµενικό, πανανθρώπινο χαρακτήρα των διακηρύξεών της και την καθηµερινή πράξη, ανάµεσα στον αφηρηµένο και τον αστικό ορθολογισµό. Απέναντι σε µια κοινωνική πραγµατικότητα η οποία έσπαγε τις αλυσίδες και ταυτόχρονα σφυρηλατούσε καινούριες, απελευθέρωνε από τον εξωοικονοµικό καταναγκασµό και ταυτόχρονα σκλάβωνε µέσω του οικονοµικού καταναγκασµού, η φυγή από την υπάρχουσα κοινωνική πραγµατικότητα, κυρίως µέσω των ροµαντικών, φιλοσοφικών, λογοτεχνικών, καλλιτεχνικών µορφών, αποτελούσε µια κάποια διέξοδο. Από µια άποψη, αυτή η ροµαντική αντίθεση µπορεί να θεωρηθεί ως συντηρητική ή ακόµη ως έκφραση των συµφερόντων των αριστοκρατών. Και είναι γεγονός ότι το ροµαντικό ρεύµα χαρακτηριζόταν από µια ιδεαλιστική φιλοσοφική θεώρηση, µια σαφή πρόταξη του υποκειµενισµού και της φαντασίας απέναντι στην πραγµατικότητα, διακατέχονταν από µια νοσταλγία του µεσαιωνικού παρελθόντος. Από την άλλη, όµως, στο βαθµό που απέναντι, σε µια αστικού τύπου ισοπέδωση, απέναντι στην αλλοτρίωση που αυτή επέφερε, πρόβαλλε χαµένες τοπικές παραδόσεις και αξίες, αυτή η αντίδραση αποτελούσε σαφώς µια σηµαντική συνιστώσα του κριτικού απέναντι στον καπιταλισµό ρεύµατος, έστω και µε τη µορφή της νοσταλγίας ενός µια για πάντα ξεπερασµένου παρελθόντος. Αξίζει να επισηµανθεί ότι ο ροµαντισµός αναπτύχθηκε σε µια περίοδο-τοµή για την ιστορία της ανθρωπότητας. Ηταν η περίοδος του περάσµατος στην ουσιαστική υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο, την οποία καθιστούσε δυνατή η βιοµηχανική επανάσταση. Στην εποχή µας δεν έχουµε να κάνουµε µε κάποια µετάβαση από έναν τρόπο παραγωγής σε κάποιον άλλο, όπως κατά τη ροµαντική περίοδο. Παρ' όλα αυτά, οι αλλαγές που συντελούνται, στο πλαίσιο της σύγχρονης νέας τάξης, αφορούν όπως και τότε σε όλους τους τοµείς της ζωής. Υπάρχει, συνεπώς, µια ορισµένη ιστορική αναλογία. Αν οι ροµαντικοί έκαναν λόγο τον 19ο αιώνα για mal du siecle (το κακό του αιώνα), κάτι

αντίστοιχο θα µπορούσαµε να πούµε και εµείς σήµερα. Κάτω από αυτές τις συνθήκες , πόσο µάλλον που σε πολλές χώρες τα συλλογικά επαναστατικά υποκείµενα είναι είτε ανύπαρκτα είτε περιθωριακά, ήταν αναµενόµενο να αναβιώσουν αντιστάσεις ροµαντικού τύπου. Αντιδράσεις όπως µια τάση φυγής από τη σύγχρονη µουντή πραγµατικότητα, η αναζήτηση µιας ζωής πιο κοντά στη φύση, ο ουτοπικός, φανταστικός στοχασµός, αλλά και ο αντιµοντερνισµός, η νοσταλγία του παρελθόντος, η προσφυγή στις λαϊκές εθνικές ρίζες ή και στη θρησκευτική παράδοση, και άλλα που χαρακτηρίζουν το ροµαντικό κίνηµα, εµφανίζονται πάλι ως αντίβαρο στη σύγχρονη ενσωµάτωση. Βεβαίως και αυτή η νεοροµαντική διέξοδος µπορεί ταυτόχρονα να εµπεριέχει αντικαπιταλιστικά στοιχεία και να είναι βαθύτατα σκοταδιστική. Χαρακτηριστικό παράδειγµα προς αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί ο σύγχρονος µουσουλµανικός φονταµενταλισµός, ο οποίος από τη µια αντιτάσσεται στην καπιταλιστική βαρβαρότητα από τη σκοπιά της ισλαµικής παράδοσης και ιδιαιτερότητας, από την άλλη όµως προβάλλει ως εναλλακτική λύση τον εξίσου απεχθή και οπισθοδροµικό, συντηρητικό, θεοκρατισµό. Και θα ήταν ό,τι πιο τραγικό για το µέλλον της ανθρωπότητας η κύρια αντίθεση στη νέα τάξη να σφραγιστεί από αυτά τα ρεύµατα. Ετσι, λοιπόν, µια ορισµένη συνάφεια ανάµεσα στη συντηρητική και την επαναστατική σκέψη, την οποία εύστοχα εντόπισε ο Μανχάιµ , ο οποίος ταυτόχρονα επισήµανε ότι τα δύο αυτά ρεύµατα ξεκινούν από θεµελιακά διαφορετικές στοχεύσεις, δεν αποτελεί απλώς κύηµα της φαντασίας των θιασωτών της νέας τάξης, αλλά έχει καταγραφεί στο παρελθόν κατά το ιστορικό γίγνεσθαι, ενώ αναβιώνει και σήµερα. Από τη σκοπιά τους, οι υποστηρικτές της νέας τάξης κατατάσσουν στο συντηρητισµό κάθε δύναµη που αντιστέκεται σε αυτήν. Το χυδαίο δίληµµα του Μπους «ή µε µας, ή µε τους τροµοκράτες», αναπαράγεται εδώ µε τη µορφή «ή υπέρ του καπιταλισµού και τελικά υπέρ του τέλους της ιστορίας, ή µε τους σκοταδιστές». Οµως πέρα από αυτές τις κατηγορίες, το πρόβληµα είναι υπαρκτό για την αριστερά, η οποία και καλείται να το αντιµετωπίσει. ∆ύσκολοι καιροί για πρίγκιπες, δύσκολοι καιροί για την αριστερά, η οποία καλείται να διαβεί ανάµεσα από τη Σκύλλα του καπιταλισµού και τη Χάρυβδη του όποιου σκοταδισµού. * Με το να ταυτίζεται η αριστερά µε τους θιασώτες της νέας τάξης, έστω και µε το επιχείρηµα της πολιτικής του άµεσα εφικτού, όχι µόνο αυτοκαταργείται ως αριστερά, αλλά αφήνει και το πεδίο ελεύθερο στο συντηρητισµό να αποτελεί τη µόνη αντίσταση στη νέα τάξη. * Με το να τοποθετείται άκριτα υπέρ όποιου αντιτάσσεται στο «δυτικό µοντέλο», στη λογική «ο εχθρός του εχθρού µου φίλος µου», κινδυνεύει να ταυτιστεί µε το σκοταδισµό. * Με το να καταδικάζει την όποια ροµαντικού τύπου αντίδραση, κινδυνεύει να επαναλάβει ατοπήµατα τύπου Λούκατς, ο οποίος για ένα διάστηµα ανήγαγε το ροµαντικό Ντοστογιέφσκι σε πρόδροµο του φασισµού και τον ιµπρεσιονισµό σε τέχνη του φασισµού. * Αλλά ούτε το να κρατά η αριστερά απλώς ίσες αποστάσεις αρκεί και τούτο διότι το σύνθηµα «ένας είναι ο εχθρός, ο ιµπεριαλισµός» µεταξύ άλλων εµπεριέχει τη µεγάλη αλήθεια ότι ακόµη και για τις στρεβλές αντιδράσεις απέναντι στην κυρίαρχη τάξη υπεύθυνη είναι η ίδια αυτή τάξη. Ας µην ξεχνάµε ποιος γέννησε το φασισµό. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, σε µια κρίσιµη για την ανθρωπότητα περίοδο, που δυστυχώς το δίληµµα «σοσιαλισµός ή βαρβαρότητα» κινδυνεύει να µετατοπιστεί στο δίληµµα «σοσιαλισµός ή καταστροφή της ανθρωπότητας», εκείνο που θα πρέπει να επιδιώκει η επαναστατική αριστερά είναι κυρίως να είναι ενεργά παρούσα στην αντιιµπεριαλιστική πάλη έτσι που να βάζει τη δική της σφραγίδα σε αυτήν, κάτι που δεν έπραξε για παράδειγµα στις αραβικές χώρες όπου υπό την πίεση της Σοβιετικής Ενωσης ενσωµατώθηκε στη λογική της εθνικής αστικής τάξης αυτών των χωρών, συµβάλλοντας έτσι στην ανάδειξη του φονταµενταλισµού ως κύριας, αν όχι µοναδικής, δύναµης αντίστασης. Ταυτόχρονα, παρά τις όποιες κατηγορίες της προσάπτονται, η επαναστατική αριστερά θα πρέπει να συµµαχεί µε όλες τις λαϊκές δυνάµεις που αντιτάσσονται στον ιµπεριαλισµό,

αποστασιοποιούµενη µε τον πλέον κατηγορηµατικό τρόπο από τις όποιες σκοταδιστικές, αντιδραστικές απόψεις αυτές εκφέρουν. Και αυτή η στάση της αριστεράς θα πρέπει να ισχύει τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και για τις συµµαχίες στο εσωτερικό των αναπτυγµένων καπιταλιστικών χωρών. * Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΟΥΣΗΣ είναι καθηγητής του Παντείου Πανεπιστηµίου.

Εποχή των ελαστικών ερµηνειών Του ΠΛΑΜΕΝ ΤΟΝΤΣΕΦ*

Τι το κοινό µπορεί να έχουν το άρθρο 9 του ιαπωνικού συντάγµατος και η επανεµφάνιση µιας κεϊνσιανής θεώρησης των οικονοµικών θεµάτων τόσο στην Ε.Ε. όσο και στις ΗΠΑ; Τι σχέση έχει η πρόσφατη επίσκεψη του βρετανού υπουργού Εξωτερικών στο Ιράν µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα των Θιβετιανών; Εκ πρώτης όψεως, καµία. Κι όµως, όλα αυτά εντάσσονται στον ορυµαγδό των εξελίξεων που ακολούθησαν την 11η Σεπτεβρίου, υπάγονται δε υπό τον κοινό παρονοµαστή µιας εντεινόµενης ασάφειας που έχει µπολιάσει τη διεθνή σκηνή στο εναρκτήριο έτος του 21ου αιώνα. Η ασάφεια αυτή µεταφράζεται στη διασταλτική ερµηνεία όλων όσα µέχρι πρότινος εθεωρούντο «σταθερές». **Στις ΗΠΑ βλέπουµε τη διοίκηση Μπους να ερµηνεύει «ελαστικά» τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, προσφέροντας κεϊνσιανό πακέτο στήριξης στις πληγείσες αµερικανικές επιχειρήσεις. Στη δική µας πλευρά , πληθαίνουν οι ενδείξεις για «κατανόηση» που ενδέχεται να επιδείξουν οι Βρυξέλλες ως προς την διατάραξη της διακηρυγµένης δηµοσιονοµική πειθαρχίας. **Αντίθετα µε την κατά Φουκουγιάµα επικράτηση της δηµοκρατίας διεθνώς, παρακολουθούµε σήµερα τις ΗΠΑ να συνεργάζονται µε αυταρχικές κυβερνήσεις, όπως λ.χ. του Πακιστάν. Επιπλέον, παρά τις ανησυχίες για την προσχώρηση του Πακιστάν και της Ινδίας στη λέσχη των πυρηνικών δυνάµεων το 1998, είδαµε πριν από λίγες εβδοµάδες την άρση των κυρώσεων της διεθνούς κοινότητας. **Στην Απω Ανατολή βλέπουµε να παρακάµπτεται διακριτικά µία από τις αδιαµφισβήτητες σταθερές ολόκληρης της µεταπολεµικής εποχής, η ουδετερότητα του Τόκιο. Η πρόσφατη διασταλτική ερµηνεία του άρθρου 9 επιτρέπει πλέον στην Ιαπωνία να συµµετέχει πολύ πιο ενεργά σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. **Λίγο δυτικότερα, η παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωµάτων στην Κίνα (Σινγιάνγκ, Θιβέτ), για πολλά χρόνια µοχλός πίεσης στο Πεκίνο, τώρα «υποβαθµίζεται» λόγω της ανάγκης να συγκροτηθεί η διεθνής αντιτροµοκρατική συµµαχία. Με την ίδια λογική, η Μόσχα έχει εξασφαλίσει τη δυτική ανοχή για τον τρόπο που αντιµετωπίζει τους τσετσένους αυτονοµιστές. **Εξίσου ελαστική είναι η στάση των ΗΠΑ και στο Παλαστινιακό: ενώ το Ισραήλ παραµένει ακρογωνιαίος λίθος της αµερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, επιχειρείται µια «χαλαρότερη» -και πρόσκαιρη- ερµηνεία της πολυετούς αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης. Ασφαλώς, δεν είναι η πρώτη φορά που αναδεικνύεται τόσο ανάγλυφα ο κυνισµός της διεθνούς πολιτικής. Είναι πασίγνωστη η υποστήριξη που παρείχαν οι ΗΠΑ στους µουτζαχεντίν µετά τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν, ελέω ψυχρού πολέµου. Με την ίδια «νοµιµοποίηση», το Σύµφωνο της Βαρσοβίας κατέστειλε τις εξεγέρσεις στην Ουγγαρία

και την Τσεχοσλοβακία. Κι αυτά είναι δύο µόνο παραδείγµατα για τις διενέξεις που «δικαιολογούντο» µε τις σταθερές της εποχής. Η δεκαετία που ακολούθησε την πτώση του Τείχους του Βερολίνου δηµιούργησε την (ψευδ)αίσθηση για έναν καινούριο κόσµο. Η σηµερινή εποχή των αναγκαστικών διασταλτικών ερµηνειών µπορεί ενδεχοµένως να συγκριθεί µε την περίοδο του µεσοπολέµου. Η συσσώρευση εκκρεµοτήτων και η αντιµετώπισή τους µε τις σταθερές του Α' Παγκοσµίου Πολέµου οδήγησαν νοµοτελειακά στο Β' Παγκόσµιο Πόλεµο, επειδή ακριβώς η διεθνής διάταξη το 1939 βασιζόταν στα υστερόγραφα του 1919. Το µεγάλο ζητούµενο για τον πλανήτη σήµερα είναι να συνειδητοποιήσει την ανάγκη για καινούριες σταθερές που δεν θα αποτελούν κατάλοιπα του 20ού αιώνα, ειδάλλως δηµιουργείται ένα ανησυχητικό «κενό αέρος». * Ο ΠΛΑΜΕΝ ΤΟΝΤΣΕΦ είναι επικεφαλής του Τµήµατος Ασιατικών Σπουδών στο Ινστιτούτο ∆ιεθνών Οικονοµικών Σχέσεων. Οι απόψεις που εκφράζονται εδώ είναι αυστηρά προσωπικές.

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 04/11/2001

Copyright © 2008 Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.

Πάσχος Μανδραβέλης - Medium.gr

Επιστροφή στον κρατισµό

Τρίτη, 20 Ιούλιος 2004 00:00

Το αίτηµα στον 20ο αιώνα ήταν λιγότερο κράτος, γράφει ο γκουρού της φιλελεύθερης σκέψης κ.

Φράνσις Φουκογιάµα. Στον 21ο αιώνα πρέπει να ζητάµε περισσότερο κράτος!

Κουϊζ: Ποιος έγραψε την περασµένη εβδοµάδα ότι «η εποχή Ρέιγκαν-Θάτσερ τελειώνει, και το εκκρεµές

αρχίζει να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση»; Ποιος επιχειρηµατολογεί ότι «Πολλά από τα τρέχοντα

προβλήµατά µας προέρχονται από ελλιπή κρατική παρέµβαση, όπως επί παραδείγµατι τα σκάνδαλα

της Enron, της WorldCom ή άλλα σκάνδαλα δηµιουργικής λογιστικής, αλλά και η ιδιωτικοποίηση των

βρετανικών σιδηροδρόµων ή εκείνη της ηλεκτρικής ενέργειας στην Καλιφόρνια»;

Όσοι ψάχνουν για κάποιον σοσιαλιστή έχασαν. ∆εν είναι ούτε ο κ. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ούτε καν ο

κ. Κώστας Βεργόπουλος. Αυτός που ζητάει περισσότερο κράτος είναι ένας (πρώην;) γκουρού της

Φιλελεύθερης σκέψης ο κ. Φράνσις Φουκογιάµα. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που πριν δώδεκα χρόνια είχε

εξοργίσει τους σοσιαλιστές όλου του κόσµου γράφοντας ότι η Ιστορία είχε τελειώσει, πως ο

καπιταλισµός και η φιλελεύθερη κοινωνία ήταν το ανώτερο στάδιο της κοινωνικής εξέλιξης. Ο κ.

Φουκογιάµα, όπως και πολλοί άλλοι στοχαστές του δυτικού κόσµου, τρόµαξαν από την δολοφονική

επίθεση της 11ης Σεπτεµβρίου κι άρχισαν να επανεξετάζουν όλη τη θεωρία τους κοινωνία. Ο

αµερικανός φιλόσοφος-σταρ προχώρησε ένα βήµα παραπέρα. Στο τελευταίο του βιβλίο (State-Building:

Governance and World Order in the 21st Century), που µόλις βγήκε από τις «Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις

Κορνέλ», ζητά να ανακαλύψουµε εκ νέου την έννοια του κρατισµού. Η επιχειρηµατολογία του έχει

ενδιαφέρον:

«Ενώ τα µεγάλα προβλήµατα του 20ού αιώνα προκλήθηκαν από υπερβολικά ισχυρά έθνη-κράτη, όπως

τη Γερµανία, την Ιαπωνία και τη Σοβιετική Ένωση, σήµερα πολλά από τα προβλήµατά µας, από τη

φτώχεια µέχρι τους πρόσφυγες και από τα ανθρώπινα δικαιώµατα και το AIDS έως την τροµοκρατία,

προκαλούνται από υπερβολικά αδύναµα κράτη στον αναπτυσσόµενο κόσµο», έγραψε σε πρόσφατο

άρθρο του στην (Αριστερή) εφηµερίδα «The Observer».

«Η αδυναµία του κράτους βρίσκεται στη ρίζα του αναπτυξιακού προβλήµατος στην Αφρική, ενώ µία

σειρά από αδύναµα ή καταρρέοντα κράτη, στη Βόρειο Αφρική, τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και τη

Νότιο Ασία, προσφέρουν το έδαφος όπου αναπτύσσεται ο ριζοσπαστικός ισλαµισµός και η

τροµοκρατία...»

»Η επανάσταση των Ρέιγκαν-Θάτσερ καταπολέµησε σωστά τις υπερβολικές αρµοδιότητες του κράτους,

περιορίζοντας το ρυθµιστικό του ρόλο και την κυβερνητική ανάµειξη στην ιδιωτική οικονοµική

δραστηριότητα. Όταν όµως εφαρµόστηκε και στα αναπτυσσόµενα κράτη, είχε δραµατικά αποτελέσµατα.

Όλες οι πολιτικές που είναι γνωστές σαν «η συναίνεση της Ουάσινγκτον», που προωθήθηκαν από

διεθνείς οικονοµικούς οργανισµούς όπως το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο (∆ΝΤ) και η Παγκόσµια

Τράπεζα, και περιλάµβαναν ιδιωτικοποιήσεις, απελευθέρωση και απορύθµιση του εµπορίου κ.λπ,

λησµόνησαν να λάβουν υπόψη τους τη µειωµένη θεσµική ικανότητα πολλών υπό ανάπτυξη χωρών.

»Ο υπερβολικός ζήλος στην επιδίωξη "νεοφιλελεύθερων" προγραµµάτων υπέσκαψε την ισχύ των

κρατών να φέρουν εις πέρας ακόµα και συνήθεις και αναγκαίες κυβερνητικές λειτουργίες. Από κράτος

που ήλεγχε κάθε πλευρά της οικονοµικής και κοινωνικής ζωής, η Ρωσία κατέληξε να µην µπορεί ούτε

καν να συλλέξει φόρους ή να προστατεύσει τους πολίτες της από το έγκληµα. Φαίνεται πια πως,

προκειµένου να ολοκληρωθούν µε επιτυχία οι ιδιωτικοποιήσεις, που µειώνουν τις αρµοδιότητες του

κράτους, χρειάζεται ταυτόχρονα σηµαντική κρατική παρουσία. Η Ρωσία, που δε διέθετε κάτι παρόµοιο,

ξεπούλησε τηλεπικοινωνίες και εταιρίες ενέργειας σε καλά δικτυωµένους οικονοµικούς µεγιστάνες.

»Η Ταϊλάνδη από τη µεριά της απελευθέρωσε την κεφαλαιαγορά της πριν αναπτύξει ένα ευπρεπές

σύστηµα τραπεζικού ελέγχου: το αποτέλεσµα ήταν να καταρρεύσει το νόµισµά της κατά την ασιατική

κρίση του 1997. Οι ελίτ της υποσαχάριας Αφρικής εκµεταλλεύτηκαν τις εντολές του ∆ΝΤ για

διαρθρωτικές αλλαγές για να περικόψουν ζωτικά κυβερνητικά προγράµµατα και να αυξήσουν τις

περιουσίες τους. Οι περικοπές στις κρατικές αρµοδιότητες, στις οποίες είχαν προβεί τα περισσότερα

αφρικανικά κράτη τις προηγούµενες δεκαετίες, δυσκόλεψε πολύ την αντιµετώπιση της έξαρσης του

AIDS.

»Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεµβρίου έδειξαν πως η απουσία κυβερνήσεων σε φτωχές και ταραγµένες

µεριές του πλανήτη, όπως το Αφγανιστάν, µπορούν να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στην ασφάλεια

του αναπτυγµένου κόσµου.»

Το άρθρο που σίγουρα θα ξεκινήσει µια παθιασµένη συζήτηση σε όλο τον κόσµο έχει τίτλο: «Φέρτε

πίσω το κράτος»!...

Ολόκληρο το άρθρο (µεταφρασµένο στα ελληνικά) βρίσκεται στην διεύθυνση

http://www.ppol.gr/fullarticle.php?id=446

∆ηµοσιεύτηκε στην εφηµερίδα «Απογευµατινή» στις 20.7.2004

Πάσχος Μανδραβέλης - Medium.gr

Προεπισκόπηση εκτύπωσης για το άρθρο..

Το κεφάλαιο, η υπευθυνότητα και η κοινωνία

Παρασκευή, 23 Μάιος 2003 00:00

Οι οµιλίες των Φράνσις Φουκογιάµα και Μισέλ Ροκάρ στην Αθήνα για τις κοινωνικές διαστάσεις

της οικονοµίας

Μπορούν να βγουν πολιτικά συµπεράσµατα από ένα συνέδριο που αφορά τη διοίκηση επιχειρήσεων; Η

απάντηση είναι «ναι», αν στο βήµα υπάρχουν εξέχουσες προσωπικότητες της πολιτικής σκέψης όπως ο

γνωστός Αµερικανός διανοητής κ. Φράνσις Φουκογιάµα και ο πρώην γάλλος πρωθυπουργός κ. Μισέλ

Ροκάρ. Από τις χθεσινές οµιλίες που έκαναν στα πλαίσια του 14ου συνεδρίου της Εταιρίας Ανωτάτων

Στελεχών Επιχειρήσεων µπορεί να δει κανείς ανάγλυφα τις διαφορές αλλά και τις οµοιότητες στη σκέψη

ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού. Το εκπληκτικό είναι, ότι δύο άνθρωποι από δύο διαφορετικούς πολιτικο-

φιλοσοφικούς χώρους, από δύο ηπείρους που θεωρείται ότι βλέπουν διαφορετικά τον κόσµο, και οι

οποίοι ακολούθησαν διαφορετικές επιχειρηµατολογίες κατέληξαν στα αυτά συµπεράσµατα. Το

«κοινωνικό κεφάλαιο» (κατά Φουκιγιάµα), η «κοινωνική υπευθυνότητα» (κατά Ροκάρ) είναι απαραίτητος

όρος για την ανάπτυξη των οικονοµιών αλλά και των επιχειρήσεων. Αν ήθελε κάποιος να συνοψίσει τις

προσεγγίσεις και των δύο θα κατέληγε σχηµατικά στο συµπέρασµα ότι ένα πιο ηθικός καπιταλισµός θα

είναι και πολύ πιο παραγωγικός καπιταλισµός.

Ο καθηγητής κ. Φουκιγιάµα κινήθηκε στον γνωστό από άξονα το βιβλίο του «Εµπιστοσύνη: Οι

κοινωνικές αρετές και η δηµιουργία της ευηµερίας»(εκδόσεις «Νέα Σύνορα»): Κάθε κοινωνία έχει

συσσωρευµένο ένα κοινωνικό κεφάλαιο που σχηµατικά είναι η εµπιστοσύνη µεταξύ των πολιτών. Όσο

περισσότερη εµπιστοσύνη υπάρχει µεταξύ των ανθρώπων τόσο χαµηλότερο είναι το κόστος

συναλλαγής και µικρότερη η γραφειοκρατία. Το πρόβληµα είναι ότι αυτό το κεφάλαιο δεν είναι εξίσου

µοιρασµένο στον κόσµο. ∆εν είναι καν ισόποσα χωρισµένο στην ίδια χώρα. Το παράδειγµα της Ιταλίας

είναι χαρακτηριστικό. Στη Νότιο Ιταλία το κοινωνικό κεφάλαιο περιορίζεται εντός των µικρών κύκλων

που είναι οι οικογένειες. Στη Βόρειο σχηµατίζει ένα µεγαλύτερο κύκλο που σχηµατικά είναι η κοινωνία

και οι θεσµοί της.

Ο καθηγητής του πανεπιστηµίου Τζιν Χόπκινς διαπίστωσε ότι όλες οι κοινωνίες ξεκινούν µε χαµηλό

κοινωνικό κεφάλαιο περιορισµένο µέσα σε οικογένειες ή / και φάρες. Έφερε ως παράδειγµα ότι οι

οικογενειακές επιχειρήσεις στην Απω Ανατολή κρατούν διπλά λογιστικά βιβλία ένα για το επίσηµο

κράτος -χαµηλή εµπιστοσύνη- κι ένα για τις εντός της οικογένειας συναλλαγές -υψηλή εµπιστοσύνη-

(Σ.Σ.: που να ήξερε ο αµερικανός διανοητής ότι υπήρχαν κι ...εγγύτερα γεωγραφικώς παραδείγµατα!).

Το πρόβληµα σε πολλές χώρες είναι ότι παραµένουν στα επίπεδα του χαµηλού κοινωνικού κεφαλαίου

και της συνεπαγόµενης οικογενειακής επιχείρησης, ενώ άλλες χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία όπου

αναπτύσσεται το κοινωνικό κεφάλαιο προχωρούν σε µεγαλύτερες και πιο παραγωγικές µονάδες όπως

είναι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις.

Ο φιλελεύθερος διανοητής διαπίστωσε επίσης ότι στις προηγµένες καπιταλιστικές χώρες αυτό το

κεφάλαιο εξαντλείται ταχύτατα µε αποτέλεσµα να πλήξει αργή ή γρήγορα την παραγωγικότητα τους. Τα

σκάνδαλα τύπου «Ένρον» και «Γορλντκοµ» είναι ένα σαφές σηµάδι διάβρωσης του κοινωνικού

κεφαλαίου της ∆ύσης.

Και ενώ ο καθηγητής κ. Φουκιγιάµα ως τυπικός φιλελεύθερος και Αµερικανός απλώς περιέγραψε την

κατάσταση (δίνοντας κι ένα τόνο αισιοδοξίας, ότι οι νέες µορφές επιχειρήσεων που βασίζονται στη

γνώση έχουν οριζόντια διάρθρωση, άρα πρέπει να έχουν υψηλό κοινωνικό κεφάλαιο) ο ευρωπαίος και

σοσιαλιστής κ. Μισέλ Ροκάρ -αν και απέταξε τον κρατικό παρεµβατισµό- προφήτεψε ότι αν οι

επιχειρήσεις δεν αποκτήσουν «κοινωνική υπευθυνότητα» θα δηµιουργήθει δια της αγοράς η ανάγκη

κρατικής παρέµβασης. «Οι καταναλωτές», είπε, «απαιτούν πλέον φιλικά οικολογικά προϊόντα,

υπευθυνότητα στις λειτουργία της επιχείρησης. Η ζήτηση για κοινωνική υπευθυνότητα είναι τόσο µεγάλη

που αν δεν την επιδείξουν οι επιχειρήσεις θα δηµιουργηθούν κοινωνικές πιέσεις για κρατική

παρέµβαση.»Επειδή δε η κρατική παρέµβαση δηµιουργεί πολλά περισσότερα προβλήµατα απ' όσα

λύνει, οι επιχειρήσεις τώρα πρέπει να απαντήσουν σ' αυτήν την αυξηµένη ζήτηση. Η κοινωνική

υπευθυνότητα», είπε ο Γάλλος σοσιαλιστής» είναι το δικαίωµα των επιχειρήσεων να ζητούν λιγότερη

κρατική παρέµβαση»..

Αν και οι δύο κατέληξαν στην ανάγκη ύπαρξης του κοινωνικού κεφαλαίου-υπευθυνότητας (µε άλλα λόγια

και διαφορετική ... προφορά) οι διαφορετικές αφετηρίες ήταν ορατές στη σκέψη τους. Ο σοσιαλιστής και

ευρωπαίος Ροκάρ θέλει κοινωνική υπευθυνότητα διότι στη ζωή υπάρχουν κι άλλα πιο ευγενή πράγµατα

από τις ποσοτικοποιηµένες αξίες, όπως είναι το κέρδος, ο κ. Φουκιγιάµα ήταν πιο ωµός ή ρεαλιστής. Το

πρόβληµα για τον αµερικανό στοχαστή δεν είναι κάποια αφηρηµένη φιλοσοφική έννοια του κοινωνικού,

αλλά το γεγονός ότι η έλλειψη «κοινωνικού κεφαλαίου» πλήττει κατ' ουσία την οικονοµία. Ασχετα αν και

οι δύο θέλουν τα ίδια πράγµατα, ο πρώτος είναι πιο θεωρητικός (η κοινωνία, οι σχέσεις κ.λ.π.) ενώ ο

δεύτερος πιο πρακτικός (η οικονοµία, τελεία και παύλα).

Στο συνέδριο που είχε τον τίτλο: «Το επόµενο βήµα στο management: Κοινωνική ευθύνη, εµπιστοσύνη

και ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα» µίλησε και ο Σερ Τζον Χάρβει Τζόουνς πρώην πρόεδρος του

Economist Group ο οποίος τόνισε ότι παρά το γεγονός ότι µια επιχείρηση έχει ως βασικό σκοπό το

κέρδος, υπάρχουν και τα θέµατα κοινωνικής ευθύνης τα οποία προχωρούν πέρα από τα «µη» της

κείµενης νοµοθεσίας και αφορούν τους εργαζόµενους τους πελάτες, τους προµηθευτές την τοπική

κοινωνία και το περιβάλλον...

∆ηµοσιεύτηκε στην εφηµερίδα «Απογευµατινή» στις 23.5.2003

Πάσχος Μανδραβέλης - Medium.gr

Προεπισκόπηση εκτύπωσης για το άρθρο..

Kοινωνικό κεφάλαιο και ευηµερία

Κυριακή, 10 Φεβρουάριος 2002 00:00

Για να ανθίσουν οι οικονοµίες, υποστηρίζει ο Francis Fukuyama, χρειάζονται ανθρώπους που

θα δένονται µε κάτι περισσότερο από νόµους. Xρειάζονται κοινωνικές αρετές, όπως η ευγένεια

και η εµπιστοσύνη.

Tο καλύτερο ίσως έργο του παρεξηγηµένου στην Eλλάδα Francis Fukuyama είναι το βιβλίο

«Eµπιστοσύνη: Oι κοινωνικές αρετές και η δηµιουργία της ευηµερίας». Στο βιβλίο αυτό αναλύεται η

έννοια του αόρατου κοινωνικού κεφαλαίου στην οικονοµική διαδικασία µιας κοινωνίας. Για να ανθίσουν

οι οικονοµίες, υποστηρίζει, χρειάζονται ανθρώπους που θα δένονται µε κάτι περισσότερο από νόµους.

Xρειάζονται κοινωνικές αρετές, όπως η ευγένεια και η εµπιστοσύνη: «H ικανότητα να υπακούµε στην

κοινοτική αρχή είναι το κλειδί της επιτυχίας για µια κοινωνία». O αµερικανικού τύπου ατοµικισµός έπληξε

τις ρίζες της ευηµερίας των κοινωνιών, λέει, και προειδοποιεί πως από την στιγµή που ξοδευτεί αυτό το

πολύτιµο κοινωνικό κεφάλαιο, «θα χρειαστούν αιώνες να επαναδηµιουργηθεί», αν αυτό είναι δυνατόν να

γίνει.

Mια κοινωνία στην οποία κυριαρχούν άγραφοι ηθικοί νόµοι που διέπουν τις συναλλαγές των ανθρώπων

είναι µια κοινωνία µε λιγότερη γραφειοκρατία. O νοµικός δαίδαλος που διέπει τις σχέσεις του έλληνα

Πολίτη µε το κράτος οφείλεται κυρίως στο ότι το αόρατο αυτό κοινωνικό κεφάλαιο έχει τρωθεί. H

καχυποψία είναι αµοιβαία µε αποτέλεσµα να φορτώνεται µε χαρτιά και περιττές διαδικασίες κάθε

συναλλαγή.

Aν αναπαριστάναµε γραφικά την καµπύλη του ύψους του κοινωνικού κεφαλαίου πιθανότατα να

παίρναµε ένα καµπύλο σχήµα. Oι πρωτόγονες κοινωνίες που δεν έχουν την τεχνογνωσία της αγοραίας

συναλλαγής, δεν γνωρίζουν τα θετικά µιας χωρίς κοροϊδίας συναλλαγής έχουν χαµηλό κοινωνικό

κεφάλαιο. Λείπει η γνώση της ανταλλαγής µε µακροπρόθεσµους στόχους µε αποτέλεσµα να

παρουσιάζονται τα ευρήµατα της παραπλέυρως ανθρωπολογικής µελέτης. Mια καπιταλιστική κοινωνία

µεγιστοποιεί µέχρις ενός σηµείου αυτό το κοινωνικό κεφάλαιο, αποκτά την τεχνογνωσία της δίκαιης

συναλλαγής. Όπως φοβάται ο Francis Fukuyama ο ατοµικισµός της αγοράς µπορεί να διαβρώσει αυτό

το κοινωνικό κεφάλαιο, που είναι το λίπασµα για περισσότερες συναλλαγές. H πρώτη διάβρωση, θα

φέρει µεγαλύτερη καχυποψία και γραφειοκρατία και το ύψος του κοινωνικού κεφαλαίου θα συνεχίσει την

κατιούσα. Tο µέγιστο δε πρόβληµα είναι πως όταν διαβρωθεί αυτό το κεφάλαιο είναι πολύ δύσκολο να

ξαναφτιαχτεί...

∆ηµοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφηµερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 10.2.2002

ΤΑ ΝΕΑ

Ο νεοσυντηρητισµός είναι νεκρός Γιατί οι Aµερικανοί πρέπει να διαµορφώσουν εκ νέου την εξωτερική πολιτική τους

∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2006

Στο τελευταίο τεύχος του New York Times Magazine δηµοσιεύεται µια σφοδρή, τεκµηριωµένη και

άκρως ενδιαφέρουσα κριτική εναντίον της εξωτερικής πολιτικής του Μπους. Την υπογράφει

ένας άνθρωπος που κάποτε είχε στενές σχέσεις µε τους νεοσυντηρητικούς. H πιο γνωστή

θεωρία του αφορά το Τέλος της Ιστορίας. Το τελευταίο βιβλίο του λέγεται «H Αµερική στο

σταυροδρόµι».

Το όνοµά του,

Φράνσις

Φουκουγιάµα.

Καθώς

πλησιάζουµε την

τρίτη επέτειο

από την έναρξη

του πολέµου στο

Ιράκ, µοιάζει

απίθανο η

Ιστορία να κρίνει

επιεικώς είτε την

εισβολή είτε τις

ιδέες που την

προκάλεσαν. Το

λεγόµενο

«δόγµα Μπους»

που

δηµιούργησε το

πλαίσιο για την

πρώτη θητεία

της αµερικανικής

κυβέρνησης, έχει

καταρρεύσει

πλέον. Το δόγµα

πρέσβευε ότι

µετά τις

επιθέσεις της

11ης

Σεπτεµβρίου η

Αµερική πρέπει

να εξαπολύει

περιοδικούς προληπτικούς πολέµους για να προστατευθεί από κράτη - παρίες και τροµοκράτες µε όπλα

µαζικής καταστροφής. Επίσης, αν ήταν αναγκαίο η Αµερική θα το έκανε αυτό µόνη της και θα ενεργούσε

υπέρ του εκδηµοκρατισµού της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, ως µακροπρόθεσµης λύσης στο πρόβληµα

της τροµοκρατίας. Ωστόσο η επιτυχηµένη πρόληψη βασίζεται στις καλές πληροφορίες και στην

ικανότητα να προβλέπεται το µέλλον µε ακρίβεια κάτι που δεν ίσχυε στην περίπτωση των ΗΠΑ, ενώ η

µονοµερής δράση που έχει αναλάβει η Αµερική την έχει αποµονώσει όσο ποτέ στο παρελθόν. ∆εν

προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι κατά τη δεύτερη θητεία της η κυβέρνηση Μπους έχει

αποστασιοποιηθεί από αυτή την πολιτική και επανασυντάσσει το κείµενο της Στρατηγικής Εθνικής

Ασφάλειας.

Ιδεαλιστική ατζέντα

Περισσότερο από κάθε άλλη οµάδα, τόσο στο εσωτερικό όσο και εκτός κυβέρνησης Μπους, οι

νεοσυντηρητικοί πίεσαν για τον εκδηµοκρατισµό του Ιράκ και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Αυτοί

πίεσαν για αλλαγή καθεστώτος στο Ιράκ και η δική τους ιδεαλιστική ατζέντα θα απειληθεί άµεσα,

περισσότερο από καθετί άλλο, τους µήνες και τα χρόνια που έρχονται. Ωστόσο αν οι ΗΠΑ

αποχωρούσαν από την παγκόσµια σκηνή µετά την απόσυρση των στρατευµάτων από το Ιράκ, κατά τη

γνώµη µου θα ήταν µία τεράστια τραγωδία επειδή η αµερικανική ισχύς και επιρροή έχουν παίξει κρίσιµο

ρόλο στη διατήρηση µιας ανοιχτής και ολοένα πιο δηµοκρατικής παγκόσµιας τάξης. Το πρόβληµα µε

την ατζέντα του νεοσυντηρητισµού βρίσκεται όχι τόσο στους στόχους του, οι οποίοι είναι ξεκάθαρα

αµερικανικοί, αλλά µάλλον στα αποκλειστικά στρατιωτικά µέσα µε τα οποία επιδιώκει να τους επιτύχει.

Ειρωνική εκτίµηση

H κυβέρνηση Μπους και οι νεοσυντηρητικοί υποστηρικτές της δεν υποτίµησαν απλώς τη δυσκολία του

να προξενούν ευνοϊκές πολιτικές εξελίξεις σε χώρες όπως το Ιράκ. Παρεξήγησαν και τον τρόπο µε τον

οποίο ο κόσµος θα αντιδρούσε στη χρήση της αµερικανικής εξουσίας. Μετά την πτώση της Σοβιετικής

Ένωσης, διάφοροι νεοσυντηρητικοί συγγραφείς εκτιµούσαν ότι οι ΗΠΑ θα χρησιµοποιούσαν το

πλεόνασµα ισχύος τους για να ασκήσουν ένα είδους καλοπροαίρετης ηγεµονίας στον υπόλοιπο κόσµο,

επιλύοντας προβλήµατα όπως η κατοχή όπλων µαζικής καταστροφής από κράτη - παρίες, οι

παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων και οι τροµοκρατικές απειλές. Μετά την παγκόσµια κατακραυγή

για τον πόλεµο στο Ιράκ, που ένωσε µεγάλο µέρος του κόσµου σε ένα παραλήρηµα αντιαµερικανισµού,

η εκτίµηση αυτή ακούγεται ιδιαίτερα ειρωνική. H ιδέα ότι οι ΗΠΑ είναι πιο καλοπροαίρετος ηγεµόνας από

τους περισσότερους δεν είναι άτοπη. Υπήρχαν όµως προειδοποιητικές ενδείξεις ότι τα πράγµατα είχαν

αλλάξει στη σχέση της Αµερικής µε τον κόσµο πολύ πριν από την έναρξη του πολέµου στο Ιράκ....

Οι ψευδαισθήσεις για την ικανότητα της αµερικανικής ισχύος

ΤΩΡΑ ΠΟΥ η ώρα των νεοσυντηρητικών µοιάζει να έχει παρέλθει, οι ΗΠΑ πρέπει να ορίσουν και να

διαµορφώσουν εκ νέου την εξωτερική πολιτική τους. Ο νεοσυντηρητισµός, όσο σύνθετες και να είναι οι

ρίζες του, έχει συνδεθεί µε αντιλήψεις όπως η βίαιη αλλαγή καθεστώτος, η µονοµερής δράση και η

αµερικανική ηγεµονία. Αυτό που απαιτείται τώρα είναι νέες ιδέες για το πώς η Αµερική θα σχετιστεί µε

τον λοιπό κόσµο ιδέες που διατηρούν τη νεοσυντηρητική πίστη στην παγκόσµια ισχύ των ανθρωπίνων

δικαιωµάτων, χωρίς ωστόσο τις ψευδαισθήσεις για την ικανότητα της αµερικανικής ισχύος και ηγεµονίας

να τις υλοποιήσει.

. H κυβέρνησή του παρεξήγησε τον τρόπο µε τον οποίο ο κόσµος θα αντιδρούσε στη χρήση της αµερικανικής εξουσίας

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=4429988

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Πόλεµος των συντηρητικών διανοουµένων ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 15 Μαρτίου 2005

ΒΑΘΥ ΡΗΓΜΑ στην καρδιά της συντηρητικής διανόησης, που εδώ και µία

δεκαετία εµπνέει τους Ρεπουµπλικανούς, προκαλεί ο πόλεµος στο Ιράκ και

η αµερικανική στρατηγική της επιβολής της δηµοκρατίας στον κόσµο: το

περιοδικό «Νάσιοναλ Ίντερεστ» άλλαξε χέρια. Το περιοδικό, το οποίο

ιδρύθηκε από τον νεοσυντηρητικό Ίρβινγκ Κρίστολ, πατέρα του Μπιλ

Κρίστολ, που είναι από τους θεωρητικούς του προέδρου Μπους, κατέληξε στα χέρια του ιδρύµατος

Νίξον Σέντερ που αποτελεί το προπύργιο της παραδοσιακής ∆εξιάς των ΗΠΑ. Έτσι το «Νάσιοναλ

Ίντερεστ» από προπαγανδιστικό έντυπο του πολέµου στο Ιράκ και της εξαγωγής δηµοκρατίας στον

κόσµο - δηλαδή των θέσεων της αµερικανικής κυβέρνησης - γίνεται φωνή οξύτατης κριτικής κατά του

προέδρου Μπους. Σε ένδειξη διαµαρτυρίας, την Παρασκευή, δέκα από τα δώδεκα µέλη της διοικούσας

επιτροπής του περιοδικού υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους. Σε αυτή την αντιπαράθεση εµπλέκονται οι

κορυφαίοι της αµερικανικής συντηρητικής πολιτικής σκέψης: από τη µια µεριά οι νεοσυντηρητικοί

Φράνσις Φουκουγιάµα, συγγραφέας του «Τέλους της ιστορίας», Σάµιουελ Χάντινγκτον, συγγραφέας της

«Σύγκρουσης των πολιτισµών», Ζµπίγκνιου Μπρζεζίνσκι, πρώην σύµβουλος του προέδρου Τζίµι

Κάρτερ, και από την άλλη οι «ρεαλιστές» Ντιµίτρι Σάιµς, διευθυντής του Νίξον Σέντερ, και ο

υποδιευθυντής του Μποµπ Έλσγουορθ, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών. Με επικεφαλής τον

Φουκουγιάµα, οι νεοσυντηρητικοί ανακοίνωσαν χθες την έκδοση ενός άλλου περιοδικού που, µε τον

τίτλο «Αµέρικαν Ίντερεστ», θα είναι το αντίπαλο δέος στο «Νάσιοναλ Ίντερεστ» και «θα εξηγεί στους

άλλους τι ακριβώς κάνει η Αµερική».

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=4381330

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Φράνσις Φουκουγιάµα

∆ρόµοι ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 5 Νοεµβρίου 2004

Ένας αδελφοκτόνος...

... πόλεµος έχει ξεσπάσει ανάµεσα στους νεοσυντηρητικούς του προέδρου Μπους. Ποιος το περίµενε

πως ο διασηµότερος από αυτούς, ο Φράνσις Φουκουγιάµα, θα γύριζε εναντίον τους; H κίνηση των

νεοσυντηρητικών, ένα συνονθύλευµα πρώην ακροδεξιών και πρώην αριστεριστών, ασκεί µεγάλη

επιρροή στην αµερικανική εξωτερική πολιτική µετά την 11η Σεπτεµβρίου. H κορωνίδα των επιτευγµάτων

τους ήταν ο πόλεµος στο Ιράκ. ∆έχονται πολλές επικρίσεις, τόσο από τα αριστερά όσο και από τα δεξιά.

Και τις αριστερές κριτικές έχουν την πολυτέλεια να τις γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια.

Υπάρχουν όµως και πολλοί δεξιοί που ανησυχούν µήπως οι νεοσυντηρητικοί και ο πόλεµός τους

βουλιάξουν το «καράβι». Το πιο πρόσφατο και το πιο µεγάλο πλήγµα το δέχθηκαν από τον Φράνσις

Φουκουγιάµα, στο δοκίµιό του «H στιγµή των νεοσυντηρητικών». Εδώ το πράγµα αλλάζει. Γιατί ο

Φουκουγιάµα είναι ένας «δικός τους», ένα µέλος της «λέσχης», ο οποίος απέκτησε παγκόσµια φήµη

πριν από δεκαπέντε χρόνια, όταν διατύπωσε τη θεωρία του για το «τέλος της Ιστορίας».

Ο Φουκουγιάµα...

... βρίσκει τελείως εξωπραγµατική την υπερεκτίµηση της αµερικανικής

ισχύος από τους νεοσυντηρητικούς. Εδώ δεν µπορούµε να ξεριζώσουµε τη

φτώχεια και να φτιάξουµε την παιδεία µέσα στο ίδιο µας το σπίτι, λέει, και

θέλουµε να πάµε τη δηµοκρατία σε έναν τόπο όπου όλοι είναι µέχρι το

κόκαλο αντιαµερικανοί; «H Αµερική έχει κάνει 18 τέτοιες επιχειρήσεις

''οικοδόµησης κρατών'', από την κατάκτηση των Φιλιππίνων το 1889 µέχρι

την κατάκτηση του Αφγανιστάν και του Ιράκ», γράφει, «και ο συνολικός

απολογισµός δεν είναι καθόλου τιµητικός». Όσο για τον αντιευρωπαϊσµό,

που οι συντηρητικοί τον έχουν µετατρέψει στο αγαπηµένο τους σπορ, έχει

προκαλέσει βαθύ ρήγµα στις ατλαντικές σχέσεις. «Αν είχαν ακούσει τι έλεγαν πραγµατικά πολλοί

Ευρωπαίοι, θα καταλάβαιναν πως η αντίθεσή τους στον πόλεµο δεν ήταν τυπική - αν θα έπαιρνε,

δηλαδή, την έγκριση του ΟΗΕ - αλλά ουσιαστική, που είχε να κάνει µε το πόσο ήταν συνετή µια επίθεση

στο Ιράκ». Και τέλος, το Ισραήλ.

H υιοθέτηση...

... του τρόπου σκέψης του Αριέλ Σαρόν από τους νεοσυντηρητικούς αµφισβητείται από τον

Φουκουγιάµα. Και απηχώντας απόψεις που έχει διατυπώσει και ο θεωρητικός Ανατόλ Λίβεν,

αναρωτιέται: «Είναι δυνατόν η στρατηγική που ανέπτυξε µια µικρή και ευάλωτη χώρα, περικυκλωµένη

από άσπονδους εχθρούς, να εφαρµόζεται στην περίπτωση της µοναδικής υπερδύναµης του κόσµου;».

Πόσο βαθιά...

... έµπηξε ο Φουκουγιάµα το µαχαίρι του στο σώµα των νεοσυντηρητικών; Ο ίδιος παραµένει

νεοσυντηρητικός; ∆εν το λέει πλέον. Και λίγο πριν από τις εκλογές είχε δηλώσει, στο περιοδικό «Ανοιχτή

δηµοκρατία», πως δεν θα ψήφιζε τον Μπους. Έκανε, όµως, µία δυσοίωνη πρόβλεψη: «Αν ο Μπους

επιστρέψει µε διευρυµένη εντολή τον Νοέµβριο, η κυβέρνηση θα έχει ξεφύγει χωρίς συνέπειες από το

Μεγάλο Ψέµα της για τον πόλεµο κατά της τροµοκρατίας και δεν θα έχει κανένα σοβαρό κίνητρο για να

αναθεωρήσει την πολιτική της».

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4362642

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

∆ρόµοι ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τετάρτη 18 Φεβρουαρίου 2004

Το «τέλος» της...

... τον έκανε σταρ. Φυσικά µιλάµε για την Ιστορία. Και για τον Φουκουγιάµα. Το 1988 είχε ακούσει τον

Μιχαήλ Γκορµπατσώφ να λέει πως σοσιαλισµός θα πει ανταγωνισµός. Τηλεφώνησε αµέσως σε έναν

φίλο του και του είπε: «Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε φτάσαµε στο τέλος της Ιστορίας». Τα λόγια ανήκουν

στον Χέγκελ, αλλά στο στόµα του Φράνσις Φουκουγιάµα απέκτησαν άλλο νόηµα: έγιναν ο ύµνος του

νεοφιλελευθερισµού. Όσο για εκείνους που τον χαρακτηρίζουν φιλόσοφο του κατεστηµένου, ο οποίος

απέκτησε φήµη υποστηρίζοντας τον νεοφιλελευθερισµό, δεν έχει πρόβληµα να συµφωνήσει µαζί τους.

Άλλωστε η καριέρα του µιλάει από µόνη της. Υπηρέτησε στο ίδρυµα Ραντ και διετέλεσε πολιτικός

αναλυτής του Στέιτ Ντιπάρτµεντ επί κυβερνήσεων Ρήγκαν και Μπους. Σήµερα στηρίζει Μπους (τις

προάλλες υπέγραψε επιστολή υποστήριξης µαζί µε άλλους φίλους τού Αµερικανού προέδρου).

H φιλελεύθερη...

... δηµοκρατία, έγραφε ο Φουκουγιάµα στο «Τέλος της Ιστορίας», αποτελεί

το «τελευταίο σηµείο της ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας, την

τελική µορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης». H ροή των γεγονότων δεν

πρόκειται να διακοπεί. Όµως δεν θα υπάρχουν αντίθετες τάσεις. Με την

τεχνολογία, η ανθρώπινη γνώση θα είναι σωρευτική, θα οδηγεί τα

πράγµατα προς µία µόνο κατεύθυνση. H τεχνολογική πρόοδος και η γνώση

που απαιτείται για τη διαχείρισή της υπαγορεύουν αυτοµάτως έναν µεγάλο

βαθµό αποκέντρωσης στη λήψη των οικονοµικών αποφάσεων. Αναπόφευκτα, αυτό σηµαίνει ελεύθερες

αγορές. Ο οικονοµικός εκσυγχρονισµός και η τεχνολογική αλλαγή κάνουν δυσδιάκριτα τα όρια ανάµεσα

στους πολιτισµούς και προάγουν ένα οµοιογενές σύνολο πολιτικών και οικονοµικών θεσµών. Αυτά

έλεγε ο Φουκουγιάµα. Μερικά χρόνια αργότερα, η ιδέα του πως είχε φτάσει το τέλος της Ιστορίας

γινόταν και αυτή συντρίµµια µαζί µε τους δίδυµους πύργους της Νέας Υόρκης, στις 11 Σεπτεµβρίου

2001. Το βέβαιο είναι πως οι ΗΠΑ (και οι αντίπαλοί τους) εξακολουθούν να αποτελούν µέρος της

Ιστορίας. Άλλωστε, γι' αυτό ακριβώς δέχθηκαν την επίθεση. Ασφαλώς, η ελπίδα πως ίσως κάποτε θα τα

καταφέρουµε να ξεπεράσουµε την Ιστορία δεν σβήνει.

Οι αρχιτέκτονες...

... του Συνεδρίου της Βιέννης πίστευαν πως είχαν επιβάλει µια νέα τάξη διαρκούς ειρήνης. Το 1940, ο

Τσώρτσιλ µιλούσε για τη βρετανική αυτοκρατορία σαν να επρόκειτο να διαρκέσει χίλια χρόνια. Οι

απολογητές τού ιµπεριαλισµού τού δέκατου ένατου αιώνα δεν µπορούσαν να προβλέψουν την

ανεξαρτησία των αποικιών. H Ιστορία είναι άστατη. Ξέρουµε πού βρισκόµασταν κάποτε, αλλά δεν

ξέρουµε πού ακριβώς πηγαίνουµε. Ποτέ δεν ξέραµε.

Ξέρουµε...

... όµως πως οι απολογητές του νεοφιλελευθερισµού αποφεύγουν να παραδεχθούν πως η υπεσχηµένη γη

της επαγγελίας τους αποδείχθηκε κόλαση: νέοι πόλεµοι, ανάπτυξη µε ανεργία, νεόπτωχοι. Απέναντι στην

πρόβλεψη του Φουκουγιάµα για το µέλλον, η προτίµησή µας παραµένει σταθερή στην ενόραση ενός

περισσότερο σοφού, του Γούντι Άλεν: «Είδα το µέλλον. Είναι σαν το παρόν, µόνο που κρατάει

περισσότερο». http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4323730

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

∆ρόµοι ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 13 Φεβρουαρίου 2004

Λίγα πολιτικά...

... περιοδικά επιχειρούν να διαδώσουν µεγάλες και συχνά ανορθόδοξες ιδέες. Το αµερικανικό περιοδικό

«Dissent» (που πάει να πει διαφωνία) κάνει αυτή την προσπάθεια από το 1954. Γεννήθηκε ακριβώς

πριν από 50 χρόνια και ήταν µια διπλή άρνηση: του σταλινισµού και του µακαρθισµού. Για την Αµερική

εκείνης της εποχής, το πρώτο ήταν ορθόδοξο, αλλά το δεύτερο πολύ ανορθόδοξο. Μερικοί αναγνώστες

ίσως να το θεωρούν σήµερα παράξενο που το περιοδικό εξακολουθεί να τοποθετείται στον αριστερό

χώρο, γράφει ο διευθυντής του Μίτσελ Κοέν στο κύριο άρθρο του µε την ευκαιρία της επετείου του

περιοδικού. H λέξη «αριστερός» κάθε άλλο παρά είναι της µόδας στις µέρες µας.

Το περίφηµο...

... «χάσµα γενεών» της δεκαετίας του 1960 έπαιξε επίσης σηµαντικό ρόλο στη διαµόρφωση του

περιοδικού. Τα µέλη της οργάνωσης Φοιτητές για µια ∆ηµοκρατική Κοινωνία ήταν και αυτά παιδιά της

δεκαετίας του 1950, που είχαν ζήσει το κυνήγι µαγισσών του µακαρθισµού. H δεκαετία του 1960 ήταν

µια πηγή υψηλού ιδεαλισµού, αλλά και µεγάλων απογοητεύσεων. Μετά τη διάλυση της Νέας Αριστεράς,

πολλά πρώην στελέχη της άρχισαν να γράφουν στο περιοδικό. Από την εποχή της Παλιάς Αριστεράς

που ίδρυσε το περιοδικό (µια ολιγοµελής οµάδα που διαπνεόταν από τις ιδέες του Λέον Τρότσκι) µέχρι

σήµερα που συντακτική επιτροπή του προσπαθεί να επηρεάζει την «κοινωνική πτέρυγα» του

∆ηµοκρατικού Κόµµατος, άραγε πόσο έχει αλλάξει ο κόσµος;

Οι άνθρωποι...

... που έγραφαν το περιοδικό πριν από 50 χρόνια, άραγε τι θα έλεγαν αν

µπορούσαν να µεταφερθούν στις µέρες µας µε µια χρονοµηχανή; Ίσως για

εκείνους τότε, στη δεκαετία του 1950, να ήταν όλα πιο εύκολα. Μετά την

πτώση της Σοβιετικής Ένωσης δεν είναι πια το ίδιο εύκολο να προσδιορίζει

κανείς την Αριστερά. Πολλές από τις παλιές συνιστώσες εξαφανίστηκαν στη

δεκαετία του 1990 µε την εξάπλωση της παγκοσµιοποίησης και κάποιες

άλλες χάθηκαν και αυτές µετά την 11η Σεπτεµβρίου 2001. Όµως, στα µάτια

των συντηρητικών, ο κόσµος ήταν πάντα απλουστευµένος. Έτσι, ο Φράνσις Φουκουγιάµα γίνεται

περιζήτητος όταν γράφει πως όλα τα βασικά ιδεολογικά ζητήµατα λύθηκαν αυτοµάτως µετά την

επικράτηση της φιλελεύθερης δηµοκρατίας επί του κοµµουνισµού.

Το βιβλίο του...

... που κηρύσσει το «Τέλος της Ιστορίας» έγινε το εγχειρίδιο πολλών διανοούµενων που θέλησαν να

βάλουν τον αυτόµατο πιλότο µετά τους ιδεολογικούς πολέµους του εικοστού αιώνα. Όµως, αυτός δεν

ήταν ο καλύτερος τρόπος για να µπουν στη νέα εποχή. Όποιος περιµένει έναν κόσµο πέρα από τις

ιδεολογίες πέρα από τα προβλήµατα, σίγουρα δεν ανήκει στο κοινό περιοδικών σαν το «Dissent», λέει ο

διευθυντής του. Μπορεί το έργο τέτοιων περιοδικών σήµερα να µην είναι απλό, αλλά οι απλουστευµένες

ερµηνείες του κόσµου δεν παύουν να είναι οι πιο επικίνδυνες.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4323027

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

∆ιαστάσεις Tο τέλος της ∆ύσης ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 6 ∆εκεµβρίου 2003

Το τέλος της Ιστορίας που είχε

προβλέψει ο Φουκουγιάµα

δεν φαίνεται στον ορίζοντα, το

τέλος της Αµερικής που

ονειρευόταν ο Μπιν Λάντεν θα

αργήσει και εκείνος ο

αστεροειδής δύσκολα θα

προκαλέσει το τέλος του

πλανήτη. Αυτό που φαίνεται

να πλησιάζει ταχύτατα, είναι

το τέλος της ∆ύσης. H

αντίστροφη πορεία αυτής της

ένδοξης συµµαχίας ξεκίνησε

το 1989, σηµαδεύτηκε

ανεξίτηλα από τον πόλεµο στο

Ιράκ και τελευταία είναι

εµφανής στον τοµέα της

οικονοµίας. Το παγκόσµιο

κέντρο βάρους έχει ήδη

µετατοπιστεί στον Ειρηνικό και η Ανατολική Ασία έχει ήδη πάρει τη θέση της Ευρώπης ως η δεύτερη

ισχυρότερη οικονοµική ζώνη του κόσµου.

Υπάρχουν βέβαια πολλοί παράγοντες που κρατούν ακόµη ζωντανή την έννοια της «∆ύσης»: η κοινή

Ιστορία, οι κοινές αξίες, ο χριστιανικός πολιτισµός, ακόµη και το λευκό χρώµα της κυρίαρχης φυλής. H

Ευρώπη δεν έχει όµως πια τη σηµασία που είχε την εποχή του Ψυχρού Πολέµου. Το Παρίσι δεν είναι

πια το κέντρο του κόσµου, όπως (νοµίζαµε πως) ήταν το 1968 και τα ιστορικά γαλλικά Πανεπιστήµια

έχουν, εδώ και καιρό, υποσκελιστεί από τα αµερικανικά εκπαιδευτικά ιδρύµατα. Οι Ηνωµένες Πολιτείες

όχι µόνο δεν έχουν πια ανάγκη την Ευρώπη, αλλά µε την πρόσφατη περιπέτεια στο Ιράκ κατάφεραν να

την διχάσουν. H ισχύς ελκύει, και όσο µεγαλύτερη αλαζονεία έχει ο ισχυρός τόσο πιο µεγάλος είναι ο

πειρασµός να προσδεθείς στο άρµα του, για να µη µείνεις πίσω (προς το παρόν, βέβαια, χώρες όπως η

Ισπανία και η Ιταλία µετρούν την ευθυγράµµισή τους µε την Αυτοκρατορία σε πτώµατα).

Οι Αµερικανοί, γράφει στην «Γκάρντιαν» ο Βρετανός ιστορικός και πρώην εκδότης του περιοδικού

«MARXISM TODAY», Μάρτιν Τζέικς, χρειάζονται σήµερα την Ευρώπη µόνο για να τους επευφηµεί και

να νοµιµοποιεί τις αυτοκρατορικές τους φιλοδοξίες. Την ίδια ώρα, η Ανατολική Ασία, και κυρίως η Κίνα,

µεταµορφώνεται µε ιλιγγιώδεις ρυθµούς. Αν η Νέα Υόρκη και η Ουάσιγκτον, το Λος Άντζελες και το Σαν

Φρανσίσκο έχουν εδώ και χρόνια εκτοπίσει το Παρίσι από το επίκεντρο της παγκόσµιας σκηνής, το ίδιο

συµβαίνει τελευταία µε το Πεκίνο, το Τόκυο, τη Σαγκάη και τη Βοµβάη. Τα αµερικανικά Πανεπιστήµια

γνωρίζουν αυτή την τάση και έχουν ανθηρά τµήµατα Ανατολικής Ασίας. Στην Ευρώπη, αντίθετα,

δύσκολα βρίσκεις ένα Πανεπιστήµιο όπου να µπορείς να µάθεις κινέζικα.Τα επόµενα χρόνια, η Γαλλία

και η Γερµανία θα εντείνουν ακόµη περισσότερο τη συνεργασία τους. H ευρωπαϊκή άµυνα, παρά τα

εµπόδια και τις τρικλοποδιές, θα αρχίσει σιγά σιγά να αποκτά περιεχόµενο. H Ιστορία αυτής της ηπείρου

θα εξακολουθήσει να παίζει αποφασιστικό ρόλο στις επιλογές της. Όµως, το µέλλον ανήκει στην Κίνα.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4313300 RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Ο Μπους ζαλίστηκε, η Ευρώπη κοιµήθηκε και η Κίνα καλπάζει (σκίτσο από τους «Τάιµς»)

∆ρόµοι ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 22 Νοεµβρίου 2003

Οι διεθνείς...

... σχέσεις µπορεί να είναι ή να µην είναι χαώδεις. H θεωρία των διεθνών σχέσεων σίγουρα είναι. H

παλιά θεωρία έλεγε πως ο κόσµος αποτελείται από «κράτη» που υπάρχουν µέσα σε ένα περιβάλλον

«διεθνούς αναρχίας». Υπήρχε «αναρχία», επειδή δεν υπήρχε παγκόσµια κυβέρνηση. Είχαµε, πάντως,

κάποιες θεωρητικές αρχές: την αυτοκρατορία και την ισορροπία δυνάµεων. Συνυπήρχαν. Στα τέλη του

δέκατου ένατου αιώνα, η ισορροπία δυνάµεων στην Ευρώπη είχε γίνει παγκόσµια ισορροπία, καθώς οι

ΗΠΑ και η Ιαπωνία έπαιρναν τη θέση τους ως «µεγάλες δυνάµεις» στο πλευρό των µεγάλων

αυτοκρατορικών κρατών της Ευρώπης. Μετά το 1945 υπήρξε ένα διπολικό σύστηµα ισορροπίας µε

επικεφαλής τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση. Τουλάχιστον αυτά έλεγε η θεωρία, αν και δεν ταίριαζε

πάντα µε την πραγµατικότητα. Ύστερα χάθηκε ο σοβιετικός πόλος και όλα έγιναν θολά.

Το 1989...

... ο Φράνσις Φουκουγιάµα κήρυξε το «τέλος της Ιστορίας». Ο θρίαµβος της

δυτικής ιδέας των αγορών και της δηµοκρατίας φιλοδοξούσε να µας βυθίσει

όλους σε µια πληκτική ευδαιµονία. Παράλληλα µε αυτά ξεπήδησε η έννοια

της παγκοσµιοποίησης. H οικονοµική αλληλεξάρτηση και το Ίντερνετ

δηµιουργούσαν µια ενιαία παγκόσµια κοινότητα. Με όλα αυτά σκέφτονταν

πολλοί πως είχαµε µπει σε µια νέα και άνευ προηγουµένου ιστορική

περίοδο, στην οποία η ειρήνη, η ευηµερία και η δικαιοσύνη θα µπορούσαν

να διατηρηθούν χωρίς τις παλιές σχέσεις ισχύος που τόσες πολλές φορές µας είχαν βυθίσει σε

πολέµους και εξαθλίωση. Υπήρχαν και διαφωνούντες. Ο Σάµιουελ Χάντινγκτον µιλούσε για την

επερχόµενη «σύγκρουση των πολιτισµών». Ο Τζον Γκρέι φανταζόταν πολέµους για τον έλεγχο των

σπάνιων πλουτοπαραγωγικών πόρων. Για τον Γκρέι, οι άνθρωποι δεν ήταν παρά αγρίµια που πάλευαν

µεταξύ τους. H τάξη έπρεπε να τους επιβληθεί απέξω. Το όραµα του ∆ιαφωτισµού δεν ήταν παρά µια

αυταπάτη.

Οι διαφωνούντες...

... έχουν αποκτήσει τα τελευταία χρόνια κάµποσα βέλη στη φαρέτρα τους, υποστηρίζει ο ιστορικός

Ρόµπερτ Σκιντέλσκι στο περιοδικό «Νιου Στέιτσµαν». H ιδέα του Φουκουγιάµα πως είχε φτάσει το τέλος

της Ιστορίας έγινε και αυτή συντρίµµια µαζί µε τους δίδυµους πύργους της Νέας Υόρκης, στις 11

Σεπτεµβρίου 2001. Το βέβαιο είναι πως οι ΗΠΑ, µε τα στρατιωτικά και οικονοµικά πλοκάµια τους που

απλώνονται σε όλον τον κόσµο, εξακολουθούν να αποτελούν µέρος της «Ιστορίας». Άλλωστε, γι' αυτό

ακριβώς δέχτηκαν την επίθεση. Βέβαια, η ελπίδα πως ίσως κάποτε θα τα καταφέρουµε να ξεπεράσουµε

την Ιστορία δεν σβήνει.

H ιδέα...

... πως ο Άρης χρειάζεται για να προστατεύει την Αφροδίτη, πως οι ΗΠΑ χρειάζονται για να παίζουν τον

ρόλο του παγκόσµιου σερίφη, κάποτε θα µπει στο «ντουλάπι» της Ιστορίας, πιστεύει ο Σκιντέλσκι. H

τροµοκρατία θα πάψει να είναι η θανάσιµη απειλή που είναι σήµερα για την παγκόσµια ειρήνη. Ένα νέο

σύστηµα διεθνών σχέσεων θα την εξαλείψει. Και οι σηµερινοί φόβοι µας θα αποδειχθεί πως δεν έχουν

σχέση µε την επιστήµη, αλλά µε την επιστηµονική φαντασία.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4311164

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

«H Eυρώπη είναι το όνειρο του κόσµου» Για το όνειρο της Eυρώπης µιλά στα «NEA» ο άλλοτε αντιευρωπαϊστής ιστορικός Eµανουέλ Tοντ, ο οποίος πιστεύει ότι οι Aµερικανοί είναι φτωχοί και οι Eυρωπαίοι πλούσιοι, ότι ζούµε έναν σιωπηλό πόλεµο ολιγαρχιών και ότι βρισκόµαστε σε µια ιστορική στροφή όπου οι ρόλοι των καλών και των κακών αλλάζουν

∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: ∆ευτέρα 22 Σεπτεµβρίου 2003

∆εν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που ο Φράνσις Φουκουγιάµα προέβλεψε το τέλος της

Ιστορίας. Ο πάντοτε ανατρεπτικός Εµανουέλ Τοντ όµως, λέει αντίθετα, σε συνέντευξή του στα «NEA»,

ότι σήµερα «ζούµε το τέλος του παγώµατος της Ιστορίας». Και ότι «είναι καλό που το ζούµε». Ο Γάλλος

ιστορικός και ανθρωπολόγος τάραξε τα νερά µε το τελευταίο του βιβλίο «Μετά την Αυτοκρατορία» (στα

ελληνικά από τις Εκδόσεις Κριτική), στο οποίο προβλέπει το τέλος της αµερικανικής ηγεµονίας σε

«Πρέπει να αντιµετωπίζουµε τους Άγγλους µε συµπάθεια», λέει ο Εµανουέλ Τοντ. «Είναι ταυτόχρονα Ευρωπαίοι και Αγγλοσάξονες. Ο ανταγωνισµός Ευρώπης - ΗΠΑ αποτελεί γι' αυτούς ένα ιστορικό πρόβληµα»

σύντοµο χρόνο. Το 1976, σε ηλικία µόλις 25 ετών, είχε προβλέψει - στο βιβλίο του «H τελική πτώση» -

το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης.

«Το βάρος που µας άφησε ο B' Παγκόσµιος Πόλεµος ήταν η παραλυσία του κόσµου», εξηγεί.

«Υπήρχαν οι καλοί (Άγγλοι, Αµερικανοί), οι κακοί (Γερµανοί, Ιάπωνες) και οι ενδιάµεσοι (Γάλλοι). Τώρα

βλέπουµε τους Γερµανούς να βελτιώνουν την εικόνα τους και τους Αµερικανούς να αλλάζουν

στρατόπεδο, χωρίς να είναι ακριβώς κακοί. Στον δε τελευταίο πόλεµο στο Ιράκ, οι Γάλλοι έγιναν η

έµµονη ιδέα των Αµερικανών. Οι συνεχείς φραστικές επιθέσεις εναντίον των Γάλλων, που αρνούνταν να

ακολουθήσουν τις ΗΠΑ στην επιλογή του πολέµου, τους καθησύχαζαν. Στην πραγµατικότητα, εκείνο

που η Ιστορία θα καταγράψει ως σηµαντική αλλαγή που έφερε ο πόλεµος στο Ιράκ, είναι η

συµπεριφορά της Γερµανίας και όχι της Γαλλίας. H Γερµανία, έως τώρα, ήταν χώρα υπάκουη στις

αµερικανικές επιλογές. Με αµερικανικές βάσεις στο έδαφός της, ήταν ένας από τους δύο ισχυρότερους

πυλώνες της αµερικανικής οικονοµίας, µαζί µε την Ιαπωνία.

Οι ΗΠΑ, λοιπόν, αποφάσισαν ότι το πρόβληµα ήταν η Γαλλία και προτίµησαν τη σιωπή για τους

Γερµανούς. Στην ουσία όµως ο πόλεµος του Ιράκ είχε απώλειες για τις ΗΠΑ. Κέρδισαν µια αποικία που

δεν ελέγχουν και έχασαν τη Γερµανία. H οποία είναι σε φάση ψυχολογικής απελευθέρωσης από τα

δεσµά της πρόσφατης ιστορίας της».

Ο Εµανουέλ Τοντ αποδίδει σε αυτήν ακριβώς την ψυχολογική απελευθέρωση και τη θριαµβευτική

πορεία του τελευταίου βιβλίου του στη Γερµανία. Ενώ στη Γαλλία - όπου επίσης πήγε καλά -

πουλήθηκαν 120.000 αντίτυπα του δοκιµίου «Μετά την Αυτοκρατορία» από τον Σεπτέµβριο του 2002

µέχρι το φετινό καλοκαίρι, στη Γερµανία από τον Φεβρουάριο του 2003 έχουν πουληθεί περισσότερα

από 180.000 αντίτυπα!

«Οι Ευρωπαίοι ένιωσαν έκπληξη από την άνοδο του ανταγωνισµού ανάµεσα στην Ευρώπη και τις

ΗΠΑ», λέει. «Οι κυβερνήσεις ανακάλυψαν ξαφνικά ότι δεν είναι δυνατόν να µην έρθουν σε σύγκρουση

µε τους Αµερικανούς. Αλλά πρόκειται για δύο δυνάµεις διαφορετικής φύσης. Επιπλέον, η Ευρώπη δεν

έχει ανάγκη τον πόλεµο επειδή είναι πλούσια. Οι ΗΠΑ έχουν 500 δισ. δολάρια άνοιγµα. Χρειάζονται 1,2

δισ. την ηµέρα για να διατηρήσουν το επίπεδο ζωής τους. Είναι µακριά από το κέντρο του πλούτου,

εποµένως έχουν ανάγκη από κάθε είδος δράσης, συµβολικής και στρατιωτικής. Έχουν ανάγκη να

δείξουν ότι συνεχίζουν να υπάρχουν. Είναι εντυπωσιακό το πώς πια δεν υπάρχουν σε πολλούς τοµείς ή

δεν έχουν την ίδια ισχύ. Το δολάριο, µετά το ευρώ, δεν έχει πια την παλιά παντοδυναµία. Και σε

κρίσιµους τοµείς, όπως για παράδειγµα η µάχη της Air bus µε τη Boeing», λέει., «βλέπουµε ότι χάνουν

το παιχνίδι».

Αν όµως η ενωµένη Ευρώπη αποτελεί στην πραγµατικότητα απειλή για τις ΗΠΑ, γιατί οι τελευταίες

βοήθησαν τις ευρωπαϊκές διαδικασίες ενοποίησης; Ο Εµανουέλ Τοντ λέει ότι απλώς δεν µπορούσαν να

προβλέψουν τις εξελίξεις. «H Ιστορία µάς έχει διδάξει ότι οι άρχουσες τάξεις δεν προβλέπουν το µέλλον.

Κανείς δεν προέβλεψε την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης», εξηγεί. «Κατά συνέπεια δεν είχε προβλεφθεί

ούτε ότι η ζώνη ελευθέρων συναλλαγών θα γινόταν τόσο γρήγορα πανευρωπαϊκή. H κατάρρευση των

κοµµουνιστικών καθεστώτων αποτέλεσε αρχικά µία µεγάλη νίκη της Αµερικής. Σε µία δεύτερη φάση,

όµως, οι πρώην κοµµουνιστικές χώρες θα θελήσουν να συνεργαστούν περισσότερο µε την Ευρώπη

παρά µε τις ΗΠΑ. Σε 20 χρόνια θα είναι η Ευρώπη η πιο δυνατή», καταλήγει.

«H Αµερική, αν σταµατήσει να τρέχει, θα πέσει»

H αντιπαράθεση του γαλλογερµανικού άξονα µε τις ΗΠΑ, στο θέµα του Ιράκ, δεν ήταν απλώς θέµα των

ιδιαιτεροτήτων των συγκεκριµένων κυβερνήσεων, πιστεύει ο Γάλλος ιστορικός: «Πράγµατι, έχουµε

κυβερνήσεις ιδιαίτερες αυτή τη στιγµή. Αλλά είναι παράξενο να είναι όλοι, την ίδια στιγµή, ιδιαίτερες

περιπτώσεις. Ακόµη και ο Μπλερ. Σκέφτοµαι µάλλον ότι οι συγκεκριµένες αλλαγές αντιπροσωπεύουν

βαθιές ιστορικές αλλαγές. Οι κυβερνήσεις Γαλλίας και Γερµανίας κατάλαβαν γρήγορα ότι οι ΗΠΑ σήµερα

αποτελούν πρόβληµα. Γιατί στη διοικητική δοµή των δύο αυτών χωρών διατηρείται από ένστικτο και

από την αδράνεια των παλαιότερων "αυτοκρατορικών" τους περιόδων ένα στρατηγικό πνεύµα που δεν

έχουν, στον ίδιο βαθµό, οι αντίστοιχες υπηρεσίες της Ισπανίας και της Ιταλίας.

Στις µεγάλες ιστορικές στροφές, στην αρχή νοµίζουµε ότι πρόκειται για σύµπτωση. Μετά διακρίνουµε

την ιστορική τροχιά των γεγονότων. Στη Γαλλία τίποτα δεν θα συνέβαινε χωρίς τις διαδηλώσεις του

κόσµου στην Ισπανία, την Αγγλία, την Ιταλία. Υπάρχει ήδη η δυναµική µιας άλλης πορείας. Φυσικά,

τίποτα δεν µας εµποδίζει να ξαναγίνουµε υποκριτές. Αλλά πλέον γνωρίζουµε την πραγµατικότητα. Και

να σηµειώσουµε ότι το κρυφό όνειρο των Ευρωπαίων, να γίνουν ξανά οι Αµερικανοί ήσυχοι, αποτελεί

µια επικίνδυνη στάση. Οι Αµερικανοί δεν µπορούν να κάνουν κάτι άλλο από αυτό που κάνουν. H

Αµερική είναι µία µοτοσυκλέτα που τρέχει. Αν σταµατήσει να τρέχει, θα πέσει».

Ο Εµανουέλ Τοντ γράφει στο βιβλίο του «Μετά την Αυτοκρατορία» ότι οδηγούµαστε σε ένα είδος

ολιγαρχίας, όπου κυβερνά το 20% των πιο εύπορων τάξεων, ανεξαρτήτως εθνικής προέλευσης.

«Έφτασα στο συµπέρασµα αυτό γιατί σε πολλές χώρες οι εργάτες δεν έχουν πια εκπροσώπηση. Στο

σηµερινό στάδιο µοιάζουν να έχουν παραιτηθεί των πολιτικών τους δικαιωµάτων και η µάχη για την

προστασία τους να δίνεται ερήµην τους».

Στο ίδιο βιβλίο ο Γάλλος ιστορικός έχει γράψει ότι η εξέλιξη όλων των κοινωνιών είναι ευθέως ανάλογη

µε το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η εκπαιδευτική διαδικασία και ο αλφαβητισµός. ∆εν µπορεί όµως να

µην αναρωτηθεί κανείς πώς δικαιολογείται το πέρασµα σε µια ολιγαρχία, τη στιγµή που η διαδικασία

εξάλειψης του αναλφαβητισµού έχει, στις δυτικές κοινωνίες, σχεδόν ολοκληρωθεί. «Υπάρχει αντίφαση

µε την οποία θα ζούµε», λέει ο Εµανουέλ Τοντ. «Στην πραγµατικότητα ζούµε µια άνοδο των

ανταγωνισµών ανάµεσα σε διαφορετικές ολιγαρχίες, εκείνες της Ευρώπης και της Αµερικής. Αυτή είναι η

σηµερινή σύγκρουση. Οι Ευρωπαίοι πλούσιοι δεν είναι ίδιοι µε τους Αµερικανούς. Και έχω την ελπίδα

ότι η σύγκρουση αυτή θα δώσει ώθηση στη δηµοκρατία στην Ευρώπη. ∆εν πιστεύω ότι οι πολυεθνικές

είναι ίδιες παντού. H Αµερική είναι απολύτως εγωιστική. Οι πλούσιοι όλου του κόσµου θρέφουν τις

«Στον πόλεµο του Ιράκ, οι ΗΠΑ κέρδισαν µια αποικία που δεν ελέγχουν και έχασαν τη Γερµανία», λέει ο Γάλλος ιστορικός Εµανουέλ Τοντ. Στη φωτογραφία, µε τον «δάσκαλό» του, όπως τον αποκαλεί, Ζαν-Φρανσουά Ρεβέλ

Ηνωµένες Πολιτείες. Είναι και αυτό µια ειρωνεία της δηµοκρατίας. Το σύστηµα δεν είναι πια κερδοφόρο

για την άρχουσα τάξη. Ζούµε την αποτυχία της».

Μια πειραµατική κοινωνία

Στην υπενθύµιση της γνωστής ρήσης ότι ο καπιταλισµός - κατά συνέπεια και η αµερικανική

οικονοµία - αναγεννάται από τις στάχτες του, ο Εµανουέλ Τοντ αντιτάσσει: «Στη λήξη του B'

Παγκοσµίου Πολέµου η Αµερική είχε τη µισή παραγωγή του κόσµου. Σήµερα έχει τεράστια

ελλείµµατα. H αµερικανική οικονοµική αναγέννηση είναι, νοµίζω, ζητούµενο. H Αµερική είναι

κοινωνία πειραµατική. Υπάρχει εδώ και λίγα µόνο χρόνια και, ας µην ξεχνάµε, οι Αµερικανοί

εγκαταστάθηκαν σε παρθένα εδάφη. Έπειτα από συνεχή ανάπτυξη, είναι η πρώτη φορά,

σήµερα, που έχει προβλήµατα. ∆εν έχει ακόµα δείξει ότι µπορεί να βρει την ισορροπία της.

Μπορεί να ανακάµψει. Όλοι θα το θέλαµε. Αλλά πρέπει να λάβουµε υπόψη µας και σενάρια

καταστροφής - ιδίως µε έναν πρόεδρο σαν τον Μπους».

«H ποικιλία είναι δύναµη»

Ο Γάλλος ιστορικός είναι αισιόδοξος για την Ευρώπη, παρά το γεγονός ότι στο παρελθόν υπήρξε

αντιευρωπαϊστής. «∆εν πρέπει να βλέπουµε την Ευρώπη όπως κοιτάζουµε µια διαιρεµένη χώρα. Σαν

να έχει µια κακή δοµή. H υπερβολική οµοιογένεια οδηγεί και σε έλλειψη δηµιουργικότητας. Αντίθετα, η

ποικιλία είναι πιο πολύ δύναµη παρά χάντικαπ. H ποικιλία δηµιουργεί µια κουλτούρα διαπραγµάτευσης

και συµβιβασµών. Ακριβώς αυτό το µοντέλο συνεργασίας της Ευρώπης είναι που την κάνει πολύ

ελκυστική. Στην πραγµατικότητα η Ευρώπη είναι σήµερα το όνειρο του κόσµου». Και συνεχίζει: «Με τη

δοµή που έχει η Ευρώπη αποτελεί µια µη επιθετική δύναµη. H ιδέα ενός ευρωπαϊκού κέντρου βάρους

δεν είναι ανησυχητική για τον κόσµο. Και αυτό είναι που φοβίζει περισσότερο τους Αµερικανούς. Λένε

συχνά ότι η Ευρώπη είναι διαιρεµένη. Αλλά στα δύσκολα συµφωνούν γρήγορα. Και όλα τα εσωτερικά

δηµοψηφίσµατα των υποψήφιων προς ένταξη χωρών ήταν άνετα υπέρ της ένταξης».

«Οι Τούρκοι θέλουν ειρήνη»

Ο Γάλλος ιστορικός Εµανουέλ Τοντ πιστεύει ότι θα έχουµε και άλλες αλλαγές: «Μπορούµε να

διακινδυνεύσουµε την πρόβλεψη ότι θα υπάρξει στο κοντινό µέλλον µια στρατηγική προσέγγιση

Ευρώπης - Ρωσίας, µια συνεργασία στην οποία οι Αµερικανοί δεν θα έχουν θέση. Το στρατηγικό

συµφέρον λοιπόν αυτής της περιοχής είναι η ειρήνη. Συνεπώς, η πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή

είναι επικίνδυνη. Και οι Τούρκοι επιθυµούν σφοδρά την ειρήνη γιατί θέλουν να αφοµοιώσουν τους

Κούρδους που ζουν στη χώρα τους. Το τελευταίο που θέλουν είναι η ανάφλεξη. Επιπλέον, το

οικονοµικό πρόβληµα της Τουρκίας µακροπρόθεσµα δεν µπορεί να το λύσει παρά µόνο η Ευρώπη».

Οι Ευρωπαίοι υποτιµούν τη δύναµή τους

Ο Εµανουέλ Τοντ θεωρεί ότι αν κάποιος έχει αποδείξει ότι µπορεί να αναγεννηθεί, αυτή είναι η

Ευρώπη:

«Αντίθετα µε την Αµερική, η Ευρώπη βρίσκει καλύτερα την ισορροπία της. Οι µεγάλες

ευρωπαϊκές χώρες - όπως και η Ελλάδα - έχουν δείξει ότι µπορούν να ξαναγεννηθούν. H

Αµερική όχι. Άλλωστε, η οικονοµική ανάκαµψη της Ευρώπης από τον πόλεµο και µετά ήταν

εκπληκτική. Σε αυτό συνέβαλε το γεγονός ότι είναι καλύτερα τοποθετηµένη γεωγραφικά, πιο

κοντά στο κέντρο της παγκόσµιας οικονοµικής δραστηριότητας και πιο κοντά στις ενεργειακές

πηγές. Το πρόβληµα που αντιµετωπίζει είναι η δηµογραφία, ενώ προβληµατική είναι και η

έλλειψη πολιτικής βούλησης στην οικονοµική πολιτική. Οι Αµερικανοί έχουν φτάσει στο σηµείο

να µην έχουν κάτι άλλο να προσφέρουν στην παγκόσµια οικονοµία πέρα από την κατανάλωση.

Καταναλώνουν πιο πολύ απ' όσο παράγουν. Στην Ευρώπη, πάλι, πρέπει να υπάρξει πολιτική

χαλάρωσης. Το Μάαστριχτ είναι στην πραγµατικότητα το εµπόδιο της ευµάρειας και της ισχύος.

H Ευρώπη εντέλει υποτιµά τη δύναµή της. Εκείνο που έχει ανάγκη είναι µια στενή οικονοµική

συνεργασία στην κατεύθυνση πιο ενεργητικών πρωτοβουλιών. Το ευρωπαϊκό µου όνειρο είναι

να καταφέρουν να συνεννοηθούν η Γερµανία, η Γαλλία και η Ιταλία σε µια κοινή, δραστήρια

οικονοµική πολιτική».

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=4301939

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ Μην αγνοείτε την κοινή γνώµη κ. Μπους ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 8 Απριλίου 2003

Το 1993, ο Φράνσις Φουκουγιάµα κήρυξε το τέλος της Ιστορίας. Αλλά πολλά συνέβησαν έκτοτε.

Η 11η Σεπτεµβρίου, οι πόλεµοι στα Βαλκάνια... Πού βρισκόµαστε λοιπόν µε την περίφηµη

θεωρία του; Και τι πιστεύει τώρα πως

επιφυλάσσει το µέλλον για την ανθρώπινη φυλή;

Θα µπορούσε κανείς να περιµένει κατ' αρχάς κάποιο

είδος συγγνώµης από τον Φράνσις Φουκουγιάµα, τον

επιστήµονα της Πολιτικής Οικονοµίας που µας είπε

πριν από µια δεκαετία πως, χάρη στην κατάρρευση

του σοβιετικού κοµµουνισµού, φθάσαµε στο «τέλος

της Ιστορίας». Ο κόσµος, έλεγε στο βιβλίο του µε τίτλο

«Το τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος»,

συνέκλινε στο δυτικό µοντέλο του φιλελεύθερου

καπιταλισµού και δεν χρειαζόταν να φοβόµαστε πλέον

τις συγκρούσεις των µεγάλων πολιτισµών.

Η ανοικτή επιστολή

Θα µπορούσε ακόµη κανείς να πιστέψει πως τώρα

είναι µια καλή στιγµή για να πει ο Φουκουγιάµα πως

λυπάται που έβαλε το όνοµά του σε µια ανοικτή

επιστολή, η οποία εστάλη πριν από λίγα χρόνια στον

πρόεδρο Μπιλ Κλίντον καλώντας τον να αναλάβει

δράση εναντίον του Σαντάµ Χουσεΐν και του Ιράκ. Την

επιστολή συνυπέγραφαν προσωπικότητες όπως ο

Πολ Γούλφοβιτς και ο Ντόναλντ Ράµσφελντ, που τότε

δεν ήταν στην κυβέρνηση, αλλά σήµερα - ως

κορυφαίοι στο Πεντάγωνο - είναι αυτοί που κυρίως µας

έσπρωξαν στον πόλεµο στο Ιράκ.

Οι εξηγήσεις

Σκίτσο του Κράουζε από την «Γκάρντιαν»

Ωστόσο, θα απογοητευόταν. Είναι προνόµιο των ακαδηµαϊκών, σε αντίθεση µε τους πολιτικούς ηγέτες,

να µη χρειάζεται ποτέ να επιδεικνύουν ταπεινοφροσύνη. Ο καθηγητής Φουκουγιάµα, ο οποίος διδάσκει

τώρα στη Σχολή Προχωρηµένων ∆ιεθνών Σπουδών (SAIS), που αποτελεί τµήµα του Πανεπιστηµίου

Τζονς Χόπκινς, δεν έχει κανένα πρόβληµα να δώσει εξηγήσεις. ∆εν του φαίνεται ούτε καν αντιφατικό το

γεγονός ότι στο πιο πρόσφατο βιβλίο του, µε τίτλο «Το Μετανθρώπινο Μέλλον Μας» («Our Posthuman

Future», Εκδ. Profile), περιλαµβάνει ένα κοµµάτι το οποίο επιγράφει «Η Επανέναρξη της Ιστορίας».

Ασυνεπής αλλά προκλητικός

Στο καινούργιο του βιβλίο «Το Μετανθρώπινο Μέλλον Μας» («Our Posthuman Future», Εκδ. Profile),

ο Φουκουγιάµα καταλήγει πως, όταν πρόκειται για τη γενετική χειραγώγηση, οι κανονιστικές ρυθµίσεις

από το κράτος είναι η µοναδική απάντηση. Χωρίς αυτή, «µπορεί κανείς να φανταστεί πως οι

οµοφυλόφιλοι θα γίνονταν σπάνιο είδος µέσα σε µία µόνη γενιά», εξηγεί. «Θέλουµε, άραγε, να

αφήσουµε κάτι τέτοιο να επαφίεται απλώς στην ατοµική επιλογή; Αισθάνοµαι πως δεν πρέπει».

Μια στιγµή όµως. Μήπως αυτό µας φέρνει αντιµέτωπους µε µια άλλη αντίφαση στα έργα του

Φουκουγιάµα; Σταδιοδρόµησε στη συντηρητική εποχή του Ρήγκαν και του Μπους του πρεσβύτερου -

«Το Τέλος της Ιστορίας» δεν ήταν άραγε ένας ύµνος στον φιλελευθερισµό, τον καπιταλισµό και το

εµπόριο χωρίς περιορισµούς; Τι είναι τώρα όλα αυτά περί κρατικών κανονιστικών ρυθµίσεων;

Αποχωρεί, άραγε, από το αµερικανικό συντηρητικό κίνηµα; Όχι, απαντά. «Απλώς πιστεύω ότι πολλές

από αυτές τις ιδεολογικές ετικέτες δεν λειτουργούν πολύ καλά, επειδή το όραµά µου ήταν ανέκαθεν πιο

περίπλοκο».

Κάποιοι από εµάς µπορεί να συµπεράνουν πάντως ότι η συνέπεια δεν είναι µία από τις µεγαλύτερες

αρετές του Φουκουγιάµα. Η προκλητική σκέψη και γραφή σίγουρα είναι.

«Ο πόλεµος δεν έγινε όπως έπρεπε να γίνει...»

Ο Φράνσις Φουκουγιάµα θα ήθελε κατ'

αρχάς να βάλει τα πράγµατα στη θέση

τους σχετικά µε το Ιράκ. Αντιδρά, αν και

µε γαλήνια ευγένεια, στην υπόθεση πως

«εκείνη» η επιστολή συνιστά απόδειξη

αυτού που ορισµένοι αντιπολεµικοί

σχολιαστές θεωρούν συνωµοσία των

συντηρητικών «ιεράκων» στην

Ουάσιγκτον για να χειραγωγήσουν την

αµερικανική εξωτερική πολιτική προς την

κατεύθυνση της ένοπλης επίθεσης

εναντίον του Σαντάµ. Μόνον όταν ο

πρόεδρος Τζορτζ Μπους ήρθε στην

εξουσία, µε τη ρεπουµπλικανική βάση

του, µπορούσε η πλεκτάνη να αποδώσει

καρπούς.

«Αν ήταν έτσι, επρόκειτο για µία από τις

πιο δηµόσιες συνωµοσίες που έγιναν

ποτέ», απαντάει. Και επιπλήττει την

κυβέρνηση Μπους επειδή αγνοεί την

κοινή γνώµη και διατάσσει την εισβολή

των στρατευµάτων χωρίς διεθνή

υποστήριξη. «Υπέγραψα την επιστολή

αλλά δεν ήµουν καθόλου ευτυχής µε τον

τρόπο που το εκτέλεσαν», αρχίζει,

απεκδυόµενος πάσης ευθύνης για την

κατάσταση στην οποία βρισκόµαστε

τώρα. «Η επιστολή δεν έλεγε πως

πρέπει να µπούµε µονοµερώς, πως

µπορεί κανείς να το κάνει περιφρονώντας τις απόψεις του υπόλοιπου κόσµου. ∆εν συνυπέγραψα

αυτό». Και διστάζει να προβλέψει πού θα βρεθούµε όταν τελειώσει η µάχη.

Περιπλοκές

Και τι ήταν όλα αυτά που έλεγε πριν, περί στάσης της Ιστορίας; Στην πραγµατικότητα, η προφανής

µεταστροφή του στο νέο βιβλίο - γράφει ότι η Ιστορία ξαναρχίζει την πορεία της - καθόλου δεν νοείται ως

αντίφαση στις προηγούµενες απόψεις του. Η θέση του, επιµένει, παραµένει ανέπαφη, λίγο-πολύ.

Απλώς, κάτι άλλο σήκωσε κεφάλι και, τι να κάνουµε, περιπλέκει κάπως τα πράγµατα. «Το

Μετανθρώπινο Μέλλον Μας» αφορά τη βιοτεχνολογία, τα ψυχοχηµικά φάρµακα και τη γενετική

µηχανική των σωµάτων µας. Αφορά το Ritalin, τα γονίδια των οµοφυλοφίλων και τους κλώνους. Αφορά

τις πιθανές συνέπειες της χειραγώγησης των συναισθηµάτων, του εγκεφάλου, ενδεχοµένως ακόµη και

της γενετικής µας σύνθεσης, από φαρµακολόγους και επιστήµονες.

Πέρα όµως απ' αυτά, πώς µπορεί να επιµένει στα όσα υποστήριζε στο πρώτο βιβλίο του; Από τότε που

εκδόθηκε, είχαµε τους πολέµους στα Βαλκάνια, την 11η Σεπτεµβρίου και την ανάφλεξη στο Ιράκ.

Μπόλικη ιστορία, θα έλεγε κανείς. Για να είµαστε βέβαια δίκαιοι, η υπόθεσή του δεν ήταν πως δεν

πρόκειται να συµβεί τίποτε άλλο στον πλανήτη µας και πως οι ιστορικοί θα µείνουν χωρίς δουλειά. Ο

Φουκουγιάµα µιλούσε µάλλον για την Ιστορία όπως αυτή ορίζεται από τον Γερµανό φιλόσοφο Έγελο,

ως η διαδικασία της εξέλιξης στην ανθρώπινη κοινωνία. Με την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου,

καταλήξαµε όλοι, λίγο-πολύ, στο ίδιο συµπέρασµα, έγραφε - ότι ο καπιταλισµός της ελεύθερης αγοράς,

µε ιδιωτική ιδιοκτησία, εµπόριο και επιχειρηµατικότητα, ήταν το πρότυπο που λειτουργούσε, έστω κι αν

υπήρχε σε ελαφρώς διαφορετικές ποικιλίες.

Φράνσις Φουκουγιάµα. Η συνέπεια δεν είναι µία από τις µεγαλύτερες αρετές του συγγραφέα τού «Τέλους της Ιστορίας»

Ο εκσυγχρονισµός

∆εν χρειάζεται να αποκηρύξει τη θεωρία του «εφόσον αυτή γίνει ορθά κατανοητή», υποστηρίζει. Και

επιβεβαιώνει: «Το "Τέλος της Ιστορίας" αφορούσε στην πραγµατικότητα τη µακροπρόθεσµη διαδικασία

εκσυγχρονισµού, το αν βασικά υπάρχει ένας µεγάλος δρόµος να προχωρήσουµε και το αν αυτή η

διαδικασία συγκλίνει σε ένα και µοναδικό ευρέως προσδιορισµένο σύνολο θεσµών. Ε, λοιπόν, δεν

υπάρχουν πραγµατικά πολλές εναλλακτικές οδοί άλλες από τον εκσυγχρονισµό και, αν κοιτάξει κανείς

σε αρκετά µακροχρόνια κλίµακα, θα έλεγα πως αυτό είναι σωστό».

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Γιώργος Αγγελόπουλος

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4278475 RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

«Φοβάµαι τον σηµερινό γενναίο νέο κόσµο» ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 17 Μαΐου 2003

Ο Φράνσις Φουκουγιάµα είχε προβλέψει πως η φιλελεύθερη δηµοκρατία θα υπερίσχυε του πολιτικού

ολοκληρωτισµού. Τώρα βλέπει να διαφαίνονται στον ορίζοντα νέοι κίνδυνοι, που µπορεί να

αποσταθεροποιήσουν τον κόσµο.

Θα περίµενε κανείς πως ο Φράνσις Φουκουγιάµα, ο συγγραφέας του βιβλίου «Το Τέλος της Ιστορίας και

ο Τελευταίος Άνθρωπος» (1992), θα ήταν ικανοποιηµένος µε τον πόλεµο στο Ιράκ και την έκβασή του.

Ως προφήτης της παγκόσµιας κυριαρχίας της φιλελεύθερης δηµοκρατίας, δεν θα έπρεπε άραγε να

χειροκροτήσει τον Τζορτζ Μπους και τους νεοσυντηρητικούς συµµάχους του που έδωσαν στην Ιστορία

και στη ∆ηµοκρατία δυνατή χείρα βοηθείας στην περίπτωση του Ιράκ;

«Στην πραγµατικότητα είµαι λίγο απαισιόδοξος», λέει ο Φουκουγιάµα. «Είµαι επιφυλακτικός όσον

αφορά αυτό που έκανε ο Μπους». Μα ουσιαστικά ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν εφάρµοσε το ευαγγέλιο του

ίδιου του Φουκουγιάµα; «Πιστεύω πως υπάρχουν θεµελιώδεις οικονοµικές και πολιτικές επιταγές που

ωθούν την Ιστορία προς µία κατεύθυνση, προς την αύξηση της δηµοκρατίας. Αλλά η χρήση

στρατιωτικής ισχύος για την προώθηση αυτής της διαδικασίας είναι µια ζαριά. Υπάρχουν πολιτιστικά

εµπόδια. Μπορεί να µην κερδίσουµε σ' αυτή την περίπτωση».

Ο ιστορικός και συγγραφέας Φράνσις Φουκουγιάµα

Τον σκεπτικισµό του Φουκουγιάµα για το δόγµα Μπους τον καθιστά ακόµη πιο εντυπωσιακό το γεγονός

ότι πρόσκειται σ' αυτούς που καθοδήγησαν το χέρι του Μπους. Ο Φουκουγιάµα είναι παλιός φίλος και

πρώην συνάδελφος του Πολ Γούλφοβιτς, του αναπληρωτή τού Ντόναλντ Ράµσφελντ στο Πεντάγωνο.

Στην Ευρώπη και πέρα απ' αυτή, ο Γούλφοβιτς θεωρείται το κορυφαίο γεράκι της κυβέρνησης Μπους.

Αλλά ο Φουκουγιάµα είναι όλο εγκώµια για τον παλιό του φίλο και τονίζει πως ο Γούλφοβιτς είναι

ιδεαλιστής που πιστεύει πως τα δώρα της ∆ηµοκρατίας πρέπει να δοθούν σε όλους, και όχι

παραδοσιακός Ρεπουµπλικανός ρεαλιστής που νοιάζεται µόνο να εξασφαλίσει την αµερικανική

υπεροχή. Ο Φουκουγιάµα πιστεύει πως το ενδιαφέρον του Γούλφοβιτς για τη Μέση Ανατολή δεν

τροφοδοτείται από το πετρέλαιο, αλλά από την πεποίθηση πως την περιοχή την κρατάει καθυστερηµένη

η αυταρχική και µη αντιπροσωπευτική φύση των αραβικών κρατών. Αλλά ενώ ο Φουκουγιάµα σέβεται

τα κίνητρα του Γούλφοβιτς, αισθάνεται την ανάγκη να προειδοποιήσει τον παλιό του φίλο.

«Η ιδεαλιστική άποψη για τη Μέση Ανατολή είναι πως το Ιράκ µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να

δηµιουργηθεί ένα εναλλακτικό µοντέλο για τους Άραβες, ένα αραβικό κράτος µε ελευθερία, κυριαρχία

του νόµου, περισσότερη δηµοκρατία. Ελπίζω αυτό να συµβεί. Αλλά πρέπει να πω πως είµαι

επιφυλακτικός. Οι Ιρακινοί είναι ανυπότακτος λαός. Είναι εξαιρετικά λεπτό παιχνίδι να κρατήσει τη χώρα

ενωµένη ένα µη µπααθικό καθεστώς. Και ο άλλος λόγος που είµαι απαισιόδοξος είναι ότι (οι ΗΠΑ) δεν

είµαστε καλοί στο να οικοδοµούµε µια χώρα. Πατάµε γρήγορα τη σκανδάλη όταν πρόκειται για

στρατιωτική επέµβαση, αλλά αργούµε πολύ να προσηλωθούµε στην τάξη και στην ανοικοδόµηση».

Ο Φουκουγιάµα πιστεύει πάντως ότι ο Γούλφοβιτς είναι από τους κυβερνητικούς που θέλουν

πραγµατικά να βελτιώσουν ολόκληρη την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο δεν είναι

χειροκροτητής της Οµάδας Μπους. «∆εν είµαι σίγουρος πως θα ψηφίσω τον Μπους στις επόµενες

εκλογές», τονίζει. «Φοβάµαι µήπως οι ΗΠΑ υιοθετήσουν έναν οιονεί αυτοκρατορικό ρόλο και πιστεύω

πως µερικές από τις ενέργειές του µπορεί να προκαλέσουν ξαφνικές και βίαιες αντιδράσεις».

© The Times, 2003

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Γιώργος Αγγελόπουλος

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=4283896

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

∆ιαστάσεις Στο όνοµα των αµερικανικών αξιών ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου 2002

«Μερικές φορές, ο πόλεµος δεν είναι µόνο ηθικά επιτρεπτός αλλά και ηθικά αναγκαίος, για να

απαντήσει σε

ατιµωτικές πράξεις

βίας, µίσους και

αδικίας. Αυτό

ακριβώς συµβαίνει

σήµερα».

Να που ο πρόεδρος

Μπους κατάφερε

ΚΑΙ αυτό: να

στρατολογήσει στο

πλευρό του και ένα

µέρος της

(µετριοπαθούς)

διανόησης της

Αµερικής. Την ώρα

που οι στρατιωτικοί

παραδέχονται ότι τα

λάθη τους που

οδηγούν σε

θανάτους αµάχων στο Αφγανιστάν είναι περισσότερα απ' όσα περίµεναν, την ώρα που φουντώνουν οι

αντιδράσεις σε όλο τον κόσµο τόσο για τη σηµερινή εξωτερική πολιτική των Ηνωµένων Πολιτειών όσο

και για τα σχέδιά τους να επεκτείνουν τις συγκρούσεις σε άλλες χώρες, εξήντα αµερικανοί διανοητές

υπογράφουν µια Επιστολή υπέρ του πολέµου. Ο τίτλος της είναι «Επιστολή της Αµερικής», και εκείνοι

που την υπογράφουν εξηγούν και δικαιολογούν την απόφαση της χώρας τους να κηρύξει τον πόλεµο

µετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεµβρίου.

Την ώρα λοιπόν που ο «σηµαντικότερος εν ζωή διανοούµενος» (δηλαδή ο Νόαµ Τσόµσκι) βρίσκεται

στην Τουρκία για να υπερασπιστεί τα δικαιώµατα των Κούρδων, εξήντα συνάδελφοί του, από τους

οποίους οι περισσότεροι είναι καθηγητές σε γνωστά αµερικανικά πανεπιστήµια, δηλώνουν σε κείµενό

τους που δηµοσιεύεται στη Μοντ ότι θα αγωνιστούν για την υπεράσπιση των αµερικανικών αξιών.

Ανάµεσά τους, οι καθηγητές Φράνσις Φουκουγιάµα και Σάµιουελ Χάντινγκτον. Ο ∆ηµοκρατικός πρώην

γερουσιαστής Ντάνιελ Πάτρικ Μόϊνιχαν, που θεωρείται η «ηθική συνείδηση» της Αµερικής. Ο φιλόσοφος

Μάικλ Γουόλσερ, ιστορικός της πολιτικής σκέψης. Ο κοινωνιολόγος και «κοινοτιστής» Αµιτάι Ετζιόνι. Ο

πανεπιστηµιακός Ρόµπερτ Πάτναµ, γνωστός από τη διαπίστωσή του για την «εξαφάνιση της Αµερικής

των πολιτών».

Ποιες είναι όµως οι περίφηµες «αµερικανικές αξίες»; Πολλοί συγκρατούν µόνο τον άκρατο

καταναλωτισµό, την ελευθερία µε την έννοια της απουσίας κανόνων, την αποθέωση του ατόµου ή την

εξασθένηση της οικογενειακής ζωής. Αλλά υπάρχουν κι άλλες αξίες, πολύ διαφορετικές από τις

παραπάνω, επισηµαίνουν οι συντάκτες του κειµένου. Και ξεχωρίζουν τέσσερις: Την πεποίθηση ότι η

ανθρώπινη αξιοπρέπεια αποτελεί δικαίωµα κάθε ανθρώπου, άρα κάθε άνθρωπος πρέπει να

αντιµετωπίζεται ως σκοπός και όχι ως µέσον. Την πεποίθηση ότι υπάρχουν οικουµενικές ηθικές

αλήθειες που πρέπει να ισχύουν για όλους. Την πεποίθηση ότι οι διαφορές γύρω από αυτές τις αξίες

πρέπει να συζητούνται µε πολιτισµένο και τεκµηριωµένο τρόπο. Και τέλος, την ελευθερία της γνώµης

και την ελευθερία της λατρείας.

Τροµοκρατία. «Ποιος είπε ότι η εξωτερική πολιτική είναι δύσκολη;» (του Πατρίκ Σαπάτ)

Στο όνοµα αυτών των αξιών γίνεται ο πόλεµος, βεβαιώνουν οι 60 αµερικανοί καθηγητές, εκφράζοντας

την ελπίδα ότι η εξουδετέρωση της µάστιγας της τροµοκρατίας θα επιτρέψει την οικοδόµηση της

παγκόσµιας κοινότητας µε βάση τη δικαιοσύνη. Τρία (ρητορικά) ερωτήµατα: Πότε ακριβώς τελειώνει

αυτός ο πόλεµος; Πότε θεωρείται νικηφόρος; Και µε ποια λογική πανανθρώπινες και οικουµενικές αξίες

βαφτίζονται «αµερικανικές»;

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4220103

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

ΤΡΙΤΗ ΑΠΟΨΗ Η αυτοκρατορία Ο «ανθρωπισµός» των ΗΠΑ και η πολιτική Μπους

∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 5 Φεβρουαρίου 2002

Αυτοκρατορίες υπήρξαν πάντα: από τις αυτοκρατορίες της Μέσης και της Άπω Ανατολής, την

αυτοκρατορία του «µεγάλου» Αλεξάνδρου, τη Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία και την Αυτοκρατορία του

Καρλοµάγνου µέχρι τον Ναπολέοντα και τον Χίτλερ. Όλες κατέρρευσαν, καθ' ότι µη βιώσιµες µορφές,

έργο της απληστίας των κυρίαρχων τάξεων και της παράνοιας των «µεγάλων ανδρών».

Μετά την ανθρωποσφαγή του ∆ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου και τη δηµιουργία του ΟΗΕ, πιστέψαµε

στις διακηρύξεις για το δικαίωµα των λαών για αυτοδιάθεση, πράγµα που θα σήµαινε µεταξύ άλλων και

το τέλος των αυτοκρατοριών.

Όµως στις µέρες µας βλέπουµε να επανέρχεται, σύγχρονη Αποκάλυψη, το φάσµα του αυτοκρατορικού

«µεγαλείου». Και αυτό επειδή, µετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι ηγετικοί κύκλοι των ΗΠΑ

φαντάστηκαν ότι µπορούν να πραγµατοποιήσουν το, περίπου καθορισµένο από τον Θεό,

κοσµοσωτήριο έργο τους: να κυριαρχήσουν οικονοµικά, πολιτικά, στρατιωτικά και ιδεολογικά στον

πλανήτη. Μέσον, όπως πάντα, ο πόλεµος, «νοµιµοποιηµένος» µε τις ιδέες της ελευθερίας, των

ανθρωπίνων δικαιωµάτων και των αξιών. Έτσι, πάνω από τα ερείπια του διεθνούς δικαίου πλανώνται

σήµερα έννοιες, οι οποίες συνιστούν «αντίφαση εν τοις όροις»: ανθρωπιστικοί βοµβαρδισµοί,

ανθρωπιστική καταστροφή κ.λπ. Το Ιράκ, η Γιουγκοσλαβία, το Σουδάν, το Αφγανιστάν, δοκίµασαν τον

αυτοκρατορικό «ανθρωπισµό» των ΗΠΑ. Και όπως υπόσχεται ο κ. Μπους έπεται συνέχεια.

Πρέπει πλέον να είναι κανείς αφελής για να πιστεύει στις διακηρύξεις περί «αξιών», ή για την πάταξη της

τροµοκρατίας. Η πολεµική µηχανή των ΗΠΑ εξαπολύθηκε εναντίον του ανθρώπινου είδους,

υπηρετώντας δύο στόχους: τη µείωση της οικονοµικής κρίσης των ΗΠΑ και τα κοσµοκρατορικά τους

σχέδια. Έτσι, για άλλη µία φορά, η ιστορία γράφεται µε αίµα, αντίθετα µε τις προφητείες του

Φουκουγιάµα και των ποικίλων ιδεολόγων του καπιταλισµού.

Μπορεί εν τούτοις να δηµιουργηθεί µία σύγχρονη, πλανητική αυτοκρατορία; Αυτό θα προϋπέθετε την

οικονοµική, πολιτική και πολιτισµική οµογενοποίηση της ανθρωπότητας. Την άρση, ή έστω τη βίαιη

ισοπέδωση, των αντιθέσεων του σηµερινού κόσµου. Είναι δυνατόν να καταλήξει εκεί η ανθρώπινη

ιστορία;

Οι τρεις (επί του παρόντος) µητροπόλεις του καπιταλισµού έχουν κοινά συµφέροντα: οι πολυεθνικές

απλώνουν τα πλοκάµια τους, ξεπερνώντας τα εθνικά σύνορα. Όµως το έθνος-κράτος δεν πέθανε, όσα

κι αν γράφουν οι προπαγανδιστές τής κεφαλαιοκρατικής παγκοσµιοποίησης. Αντίστοιχα, η ύπαρξη του

διεθνικού κεφαλαίου δεν εκµηδενίζει τα εθνικά κεφάλαια, άρα τις αντιστάσεις και τον ανταγωνισµό στην

τάση ηγεµονίας των ΗΠΑ. Οι τρεις µητροπόλεις ενεργούν «από κοινού συµφέροντος». Ταυτόχρονα,

διεξάγουν έναν ανελέητο οικονοµικό ανταγωνισµό. Σήµερα, τρεις µητροπόλεις. Αύριο, η επίφοβη Κίνα

των «κοµµουνιστικών» τίγρεων, η Ρωσία των νέων τσάρων, η Ινδία, η αφυπνιζόµενη Λατινική Αµερική.

Και οι λαοί του «Τρίτου Κόσµου» µπορεί σήµερα να επαιτούν. Όµως είναι η πλειοψηφία των κατοίκων

της γης και το µέλλον τους δεν είναι, κατ' ανάγκην, να παρέχουν φθηνή εργατική δύναµη και πρώτες

ύλες. Τέλος, το παγκόσµιο προλεταριάτο, που υφίσταται τα δεινά του νεο-συντηρητισµού, θα µείνει για

πάντα γονατισµένο κάτω από την οικονοµική και την ιδεολογική τροµοκρατία του κεφαλαίου;

Η σηµερινή κυρίαρχη τάση του καπιταλισµού είναι η δηµιουργία πολυεθνικών και πολυκλαδικών

επιχειρήσεων, µονοπωλίων που τείνουν να ελέγξουν τη ζωή του πλανήτη. Η διαδικασία αυτή

πραγµατοποιείται µέσα από συγχωνεύσεις, εξαγορές και καταρρεύσεις. Μέσα από την πρωτοφανή

συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, µε συνέπεια την ανεργία, την αβεβαιότητα και το

άγχος, ως µόνιµους συνοδούς των εργαζοµένων. Με την όξυνση της αντίθεσης φτώχειας - πλούτου. Με

τη δηµιουργία στρατιών νέων φτωχών, τεράστιων ανθρώπινων µαζών που πεινούν και ζουν στο

περιθώριο. Η καπιταλιστική παγκοσµιοποίηση καταστρέφει, όπως προέβλεψε ο Μαρξ, τις δύο πηγές

απ' όπου αναβλύζει κάθε πλούτος: τη γη και τους ανθρώπους. Ταυτόχρονα, καταστρέφει τις

δηµιουργικές δυνατότητες των ανθρώπων, µετατρέποντάς τους σε µονοδιάστατα οικονοµικά όντα,

φοβισµένα και αβέβαια, µέσα σ' έναν κόσµο που δηµιουργούν, αλλά αδυνατούν να τον ελέγξουν.

Αυτά επί του παρόντος. Αλλά το «εκρηκτικό» αυτό υλικό, µπορεί ξαφνικά να ανατρέψει τις

«ισορροπίες». Η ιστορία δεν κινείται γραµµικά και οι «πονηρίες» της ξάφνιασαν πάντα τους προφήτες.

Η Αργεντινή σηµατοδοτεί µια αντίστροφη διαδικασία, όπως και τα κινήµατα εναντίον του καπιταλισµού.

Η τάση για παγκόσµια ισοπέδωση γεννάει ήδη τις πρώτες αντιδράσεις.

Ο Ευτύχης Μπιτσάκης είναι οµότιµος καθηγητής του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4218742

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Χάντινγκτον εναντίον Φουκουγιάµα ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: ∆ευτέρα 31 ∆εκεµβρίου 2001

∆ύο καθηγητές, δύο θεωρίες, µια βαθιά διαφορά, που γίνεται ακόµη πιο

βαθιά µετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεµβρίου. Βρισκόµαστε µπροστά στο

τέλος της ιδεολογίας ή «επιστρέφουµε» σε ένα σκοτεινό µέλλον

αντιπαράθεσης πολιτισµών;

Η πρώτη θεωρία ήταν θριαµβική, διά στόµατος ενός αναλυτή της Ουάσιγκτον, του Φράνσις

Φουκουγιάµα. Με το έργο του «Το τέλος της ιστορίας», ευαγγελίστηκε ένα αισιόδοξο µέλλον.

Υποστήριξε ότι η ιστορική διαδικασία που εκφράστηκε µε τους «ισµούς» (φεουδαλισµός, κοµµουνισµός,

φασισµός) έχει φτάσει στο τέλος της. Η δηµοκρατία και οι ελεύθερες αγορές οι πυρηνικές αξίες του

δυτικού πολιτισµού αναδείχτηκαν νικηφόρες επί των ανταγωνιστικών συστηµάτων. ∆εν υπάρχει

καλύτερος τρόπος οργάνωσης της ανθρώπινης κοινωνίας. Τελεία και παύλα.

Όµως, ύστερα ξεπήδησε εκείνη η άλλη ιδέα. Και ήταν σκοτεινή. Τόσο σκοτεινή, που έµοιαζε µε

µεσαιωνικό εφιάλτη. Ο θεωρητικός της ήταν ο Σάµιουελ Χάντινγκτον, καθηγητής του Χάρβαρντ.

«Σύγκρουση των πολιτισµών»: σ' αυτά τα δυο λόγια έκλεισε τη θεωρία του. ∆εν συµµερίζεται την

αισιοδοξία τού Φουκουγιάµα. Βλέπει έναν κόσµο από φυλές. Αρχαία µίση βγαίνουν στην επιφάνεια. Για

όλα «φταίει» ο πολιτισµός, λέει ο Χάντινγκτον. Ο πολιτισµός είναι η εξέχουσα συγκρουσιακή δύναµη

στον σύγχρονο κόσµο. Ο πολιτισµός διαποτίζει έως το κόκαλο τους ανθρώπους, καθορίζει την

ταυτότητα, ξεπερνάει τα σύνορα. Οι συγκρούσεις ξεπηδούν ανάµεσα στα όρια των πολιτισµών.

Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεµβρίου, η θεωρία του Χάντινγκτον αποκτάει νέο νόηµα. Γιατί αν το

δίκιο είναι µε το µέρος του, τότε καλύτερα να αρχίσουµε από τώρα να σκάβουµε καταφύγιο στην αυλή

µας.

«Είναι σαφές ότι ο Οσάµα Μπιν Λάντεν πιστεύει πως πρόκειται για µια σύγκρουση πολιτισµών», λέει ο

Χάντινγκτον. «Ο πρόεδρος Μπους µίλησε για πόλεµο κατά της τροµοκρατίας. Θα µπορούσαµε να

πούµε ότι πρόκειται για έναν πόλεµο για τον πολιτισµό, που όµως θα µπορούσε να γίνει σύγκρουση

πολιτισµών». Ο Χάντινγκτον πιστεύει ότι η αντίδραση στα γεγονότα της 11ης Σεπτεµβρίου καθορίστηκε

από πολιτιστικούς παράγοντες. «Οι χώρες µε πολιτισµούς παρόµοιους µε τους δικούς µας ταυτίστηκαν

αµέσως µαζί µας», λέει. Μέσα σ' αυτόν τον κυκεώνα των δύο θεωρητικών, το ερώτηµα παραµένει:

ποιος έχει δίκιο; Ίσως και οι δύο, µέχρις ενός σηµείου. Οι δυνάµεις της παγκοσµιοποίησης που είδε ο

Φουκουγιάµα είναι εκείνες που προκαλούν τα πολιτιστικά µίση του Χάντινγκτον. Αν και τα δύο

αποτελούν ένα ενιαίο φαινόµενο, τότε κανείς από τους δύο θεωρητικούς δεν έχει άδικο. Όµως, ο

Χάντινγκτον επιµένει. «Η υλική πρόοδος δεν θα αλλάξει την ανθρώπινη φύση», λέει. «Το ίδιο µίσος θα

εξακολουθήσει να υπάρχει στην ανθρώπινη κοινωνία». Και αν αποδειχθεί πως ο Φουκουγιάµα είχε

δίκιο; Αν ο δυτικός πολιτισµός εξαπλωθεί σε όλον τον κόσµο και αυτό το κακό πράγµα που λέµε

«ιστορία» τελειώσει οριστικά, θα παραδεχτεί άραγε ο Χάντινγκτον πως είχε άδικο; «Α, βέβαια», λέει ο

ίδιος. «Όµως, κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συµβεί».

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=4213698

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Η ώρα των πλουσίων ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 27 Μαρτίου 2001

Τελικά σήµερα έχουµε... αισίως φθάσει στην εποχή όπου οι πλούσιοι έχουν ξαναπάρει την

πολιτική σχεδόν εξ ολοκλήρου στα χέρια τους.

Η ολιγαρχία έχει επιστρέψει για τα καλά. Στην Ιταλία µάλιστα ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ένας µεγιστάνας

των µέσων µαζικής ενηµέρωσης, φαίνεται ότι θα γίνει ο επόµενος Ιταλός πρωθυπουργός. Αλλά και

αλλού στον κόσµο οι πλούσιοι έχουν πολύ µεγαλύτερη επιρροή στα πολιτικά τεκταινόµενα απ' ό,τι σε

οποιαδήποτε άλλη εποχή.

Όταν ο Φράνσις Φουκουγιάµα έγραψε, πριν από δώδεκα χρόνια, ότι ο κοµµουνισµός και ο σοσιαλισµός

καταρρέουν, αφήνοντας χώρο για έναν κόσµο όπου θα κυριαρχούν η δηµοκρατία και ο καπιταλισµός,

φαίνεται ότι παρέλειψε να παρατηρήσει µία άλλη τάση που επρόκειτο να κυριαρχήσει.

Πρόκειται για τη µετακίνηση του κόσµου προς την ολιγαρχία το να κυβερνάνε δηλαδή οι πλούσιοι.

Η ενίσχυση της ολιγαρχίας είναι άµεση συνέπεια της φτώχειας που χαρακτηρίζει την πολιτική της

δηµοκρατίας. Η δε λέξη "φτώχεια" χρησιµοποιείται, εν προκειµένω, µε έναν κυριολεκτικό τρόπο. Και

αυτό συµβαίνει γιατί, σε σχέση µε όλα τα άλλα συναφή κοινωνικά επαγγέλµατα, η πολιτική στερείται

χρηµάτων.

Και όταν οι πολιτικοί ζούνε και εργάζονται υπό συνθήκες σχετικής φτώχειας και περιτριγυρίζονται από

πλούτο, ο πειρασµός για εύκολο και άνοµο πλουτισµό είναι διαρκής.

Και αφού τα έσοδα των "κορυφαίων στελεχών και επαγγελµατιών" συνεχίζουν τουλάχιστον στη

Βρετανία, αλλά και σε πολλά άλλα µέρη του κόσµου να ανεβαίνουν συνεχώς σε σχέση µε τα έσοδα των

πολιτικών, µπορούµε να αναµένουµε ότι αυτή η κατάσταση θα χειροτερεύει σταθερά. Και καθώς θα

χειροτερεύει η κατάσταση, οι πλούσιοι θα έχουν ολοένα και µεγαλύτερο έλεγχο επάνω στους πολιτικούς.

Σε αυτήν την ανησυχητική τάση έρχεται να προστεθεί µία άλλη τάση, ακόµα πιο σοβαρή και

ανησυχητική. Παντού στον κόσµο τα πολιτικά κόµµατα βρίσκονται σε παρακµή.

Η πρόσφατη αποκάλυψη ότι τα µέλη του Βρετανικού Συντηρητικού Κόµµατος µετά βίας φθάνουν τα

300.000 το ένα δέκατο απ' ό,τι ήταν στη µεταπολεµική εποχή είναι µονάχα µία από τις πιο δραµατικές

αποδείξεις ότι το πολιτικό µας σύστηµα πάσχει, σε διεθνές επίπεδο.

Το κόστος

Αυτή η δραστική µείωση των µελών των πολιτικών κοµµάτων συµπίπτει όµως µε µία πολύ µεγάλη

αύξηση του κόστους των προεκλογικών εκστρατειών των πολιτικών κοµµάτων.

Αλλά στο θέµα της επικράτησης της ολιγαρχίας στην πολιτική ζωή της χώρας τα σκήπτρα κρατούν οι

Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής, ξεπερνώντας όλες τις άλλες χώρες του κόσµου. Οι ΗΠΑ λοιπόν

προβλέπουν ελάχιστους περιορισµούς στο θέµα της προεκλογικής διαφήµισης των πολιτικών κοµµάτων

και των υποψηφίων στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης ενώ σχεδόν ανύπαρκτοι είναι και οι µηχανισµοί

δεσµευτικού ελέγχου των προεκλογικών δαπανών και των εσόδων των πολιτικών κοµµάτων. Κατ' αυτόν

τον τρόπο οι ΗΠΑ προχωρούν ολοταχώς στο να γίνουν, σε όλα τα επίπεδα, µία δηµοκρατική ολιγαρχία -

δηλαδή ένα κράτος όπου µονάχα τα πολύ εύπορα πολιτικά κόµµατα, και τα ακόµα πλουσιότερα άτοµα,

ανταγωνίζονται µεταξύ τους για την απόκτηση της εξουσίας. Αυτά για τις ΗΠΑ, την πλουσιότερη χώρα

στην G7 την οµάδα των πλουσιότερων χωρών του κόσµου.

Οι φιλοδοξίες του Σίλβιο Μπερλουσκόνι

Η λιγότερο πλούσια από τις επτά ισχυρότερες χώρες του κόσµου, η Ιταλία, µοιάζει να ετοιµάζεται να

θέσει σε πράξη µία διαφορετική µορφή ολιγαρχίας.

Οι δηµοσκοπήσεις που διεξάγονται τώρα στην Ιταλία, που διανύει προεκλογική περίοδο, δίνουν ένα

πολύ ισχυρό προβάδισµα στον συνασπισµό τριών δεξιών κοµµάτων, του οποίου ηγείται ο Σίλβιο

Μπερλουσκόνι, ο οποίος είναι ο ιδιοκτήτης του οµίλου Φινινβέστ. Ιδιοκτησία του οµίλου Φινινβέστ είναι

τρία από τα ιταλικά τηλεοπτικά κανάλια, ο Μονταντόρι, ο µεγαλύτερος εκδοτικός οίκος της Ιταλίας, και

µία ηµερήσια εφηµερίδα. Ο όµιλος αυτός έχει επίσης εκτεταµένα συµφέροντα σε χρηµατοπιστωτικά

ιδρύµατα και στις τηλεπικοινωνίες. Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι είναι λοιπόν ένας από τους πλουσιότερους

ανθρώπους στην Ευρώπη.

Εάν τελικά γίνει πρωθυπουργός της Ιταλίας, ο Μπερλουσκόνι θα είναι ο πρώτος µεγιστάνας των ΜΜΕ,

ο οποίος θα κατέχει το ύπατο κρατικό αξίωµα της χώρας του. Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι θα γίνει η

προσωποποίηση του ιδιωτικού κεφαλαίου που ασκεί, κατά άµεσο τρόπο, την κυβερνητική εξουσία. Και

αυτό θα έχει γίνει επειδή θα έχει ψηφιστεί, γι' αυτόν ακριβώς τον σκοπό, κατά απολύτως νόµιµο τρόπο,

από τον ίδιο τον ιταλικό λαό.

Απ' ό,τι φαίνεται λοιπόν, οι πλούσιοι πράγµατι θέλουν να κληρονοµήσουν τη Γη ολόκληρη. Και προς το

παρόν, δεν υπάρχει τίποτα να τους εµποδίσει.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=1604351

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Μεγιστάνας των ΜΜΕ. Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι µοιάζει ήδη να πανηγυρίζει τη νίκη του στις εκλογές

ΓΝΩΜΗ Άλλος αιώνας, άλλος κόσµος ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2001

Αντί να πλησιάζει στο τέλος της, όπως επιµένει να πιστεύει ο Φράνσις

Φουκουγιάµα, η Ιστορία δικαιώνει τον Ντανιέλ Αλεβί, που τη βλέπει µάλλον

να επιταχύνεται. Ουδείς µπορεί να λογαριάσει όλα όσα άλλαξαν στις 11

Σεπτεµβρίου ολόκληρος κατάλογος τον οποίο ο άνθρακας απλώς

µεγαλώνει.

Α) Ο αµερικανικός λαός έχασε το βαθύ αίσθηµα ασφάλειας που είχε έως τότε. ∆ύσκολα φαντάζεται

κανείς ότι µπορεί να το ξαναβρεί στο προβλεπτό µέλλον.

Β) Πρόεδρος αρκετά αµφισβητούµενος έως τότε, ο Τζορτζ Μπους εµφανίστηκε ως ηγέτης του έθνους

και αναγνωρίστηκε ως τέτοιος από την τεράστια πλειονότητα του λαού του.

Γ) Ο ίδιος Τζορτζ Μπους ενδιαφερόταν λίγο για την παγκόσµια πολιτική. Αυτή έγινε τώρα η κύρια

ανησυχία του.

∆) Η µονοµέρεια για την οποία τον κατηγορούσαν οι εταίροι του, δηλαδή η τάση του να µη λαµβάνει

υπόψη τις απόψεις τους, εξαφανίσθηκε ως διά µαγείας.

Ε) Ανατράπηκε η γεωπολιτική προσέγγιση που επικρατούσε έως τις 11 Σεπτεµβρίου στις όχθες του

Πότοµακ. Η Ρωσία και η Κίνα έγιναν εταίροι των ΗΠΑ.

ΣΤ) Μοναδικός διπλωµατικός στόχος του Λευκού Οίκου έως τις 11 Σεπτεµβρίου ήταν η εφαρµογή της

περίφηµης αντιπυραυλικής ασπίδας. Θα ακούσουµε ξανά γι' αυτήν, αφού οι βιοµηχανίες όπλων

βαραίνουν πολύ στον προσανατολισµό της αµερικανικής πολιτικής, αλλά θα περάσει πολύς καιρός πριν

γίνει προτεραιότητα.

Ζ) Το κόστος των ζηµιών αυτής της επίθεσης ήταν τέτοιο ώστε η κυβέρνηση Μπους αναγκάσθηκε να

υιοθετήσει µια κεϋνσιανή οικονοµική πολιτική.

Η) Στροφή 180 µοιρών έκαναν οι Αµερικανοί και στο περίφηµο δόγµα του πολέµου χωρίς νεκρούς. Ο

Τζορτζ Μπους και οι υπαρχηγοί του είναι φανερό πως δεν πιστεύουν πια ότι θα µπορέσουν να

εξαλείψουν τον τροµερό Μπιν Λάντεν µε κάποια υπερεξελιγµένη συσκευή που θα ρίξουν από τον

ουρανό.

Θ) Στην επιστροφή στη λογική θα πρέπει να αποδώσουµε και το γεγονός ότι ο πρόεδρος δεν υπέκυψε

στον πειρασµό της άµεσης και βίαιης αντίδρασης µετά τις επιθέσεις.

Ι) Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; Πρέπει µε κάθε θυσία να προφυλαχθούµε από τις απλές ιδέες.

Κ) Η πρώτη και η πιο επικίνδυνη θα ήταν να µην ασχοληθούµε µε τα αισθήµατα των µουσουλµάνων, µε

κίνδυνο να προκαλέσουµε βίαιες αναταραχές στον ισλαµικό κόσµο.

Λ) Αυτήν τη στιγµή, παρά τις εκκλήσεις του Μπιν Λάντεν και των Ταλιµπάν για ιερό πόλεµο, ο

µουσουλµανικός κόσµος παραµένει στο σύνολό του αξιοσηµείωτα ήρεµος.

Μ) Ο αµερικανικός Τύπος αρχίζει να διερωτάται σοβαρά γι' αυτό που αποκαλεί «ισλαµική οργή» και η

οποία ωθεί τόσους ακόλουθους του προφήτη να αρνούνται το µοντέλο για το οποίο είναι τόσο

υπερήφανοι οι Αµερικανοί.

Ν) Μια άλλη απλή ιδέα θα ήταν να βοηθηθούν τα µέλη της Συµµαχίας του Βορρά να καταλάβουν την

Καµπούλ. Αν µια εξουσία που δεν θα είναι Παστούν εγκαθίστατο στην Καµπούλ, οι Παστούν της

υπόλοιπης χώρας θα ενώνονταν µαζικά µε τους Ταλιµπάν. Εξ ου και η ιδέα για τον τέως βασιλιά Ζαχέρ.

Μπορεί να είναι 87 χρόνων, αλλά τουλάχιστον είναι Παστούν.

Ξ) Τελευταία υπερβολικά απλή ιδέα θα ήταν να ταυτίσουµε τα συµφέροντα του Μπιν Λάντεν µε εκείνα

των Ταλιµπάν. Ο πραγµατικός εχθρός, η Καρχηδών που πρέπει να καταστραφεί, είναι ο Μπιν Λάντεν.

Ο Andre Fontaine είναι πρώην διευθυντής της εφηµερίδας «Le Monde»

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4202625

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

∆ρόµοι ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 6 Οκτωβρίου 2001

Με την πτώση...

... του Τείχους του Βερολίνου, το 1989, όλοι οι θεωρητικοί έσπευσαν να περιγράψουν τη «νέα εποχή».

∆ύο από αυτούς ξεχώρισαν. Ο Φουκουγιάµα µε το άρθρο του «Το τέλος της ιστορίας», που

δηµοσιεύτηκε στο περιοδικό «Νάσιοναλ Ίντερεστ», το 1989, και ο Χάντινγκτον µε το άρθρο του «Η

σύγκρουση των πολιτισµών», που δηµοσιεύτηκε στο περιοδικό «Φόρεϊν Αφέαρς», το 1993. Πάντως,

κανείς τους δεν έφτασε τη φήµη του Τζορτζ Κέναν, που είχε περιγράψει πρώτος και καλύτερος την

εποχή του Ψυχρού Πολέµου µε το άρθρο του «Οι πηγές της σοβιετικής συµπεριφοράς» στο περιοδικό

«Φόρεϊν Αφέαρς», το 1947. Και κανείς τους δεν µπόρεσε να προβλέψει πόσο θα ήταν σύντοµη η

µεταψυχροπολεµική εποχή.

Η «νέα εποχή»...

... διήρκεσε µια παρατεταµένη δεκαετία: από τον Νοέµβριο του 1989 µέχρι

τον Σεπτέµβριο του 2001. Σε αυτήν τη «δεκαετία», η Αµερική δεν

κατόρθωσε να εφαρµόσει συγκροτηµένες αρχές εξωτερικής πολιτικής. Η

«νέα παγκόσµια τάξη» του πατρός Μπους ήταν µια φράση που δεν

µεταφράστηκε ποτέ σε πολιτική, αν εξαιρέσουµε την «προώθηση της

δηµοκρατίας». ∆ηλαδή την εξαγωγή και την επιβολή του αµερικανικού

µοντέλου στον υπόλοιπο κόσµο, µε την απειλή κυρώσεων (Κίνα, Ρωσία,

Σερβία), µε εκβιαστικές εκθέσεις του Στέιτ Ντιπάρτµεντ για τον σεβασµό

των ανθρωπίνων δικαιωµάτων (στις άλλες χώρες), µε τον έλεγχο της εντιµότητας των εκλογών (πάλι

στις άλλες χώρες), ακόµη και µε την Μαντλίν Ολµπράιτ που επισκεπτόταν επίτηδες µε µίνι φούστα τον

αραβικό κόσµο (τόσο το χειρότερο γι' αυτόν). Αυτή την πολιτική δεν την χώνεψαν ούτε οι Αµερικανοί

επιχειρηµατίες, που δεν κατάλαβαν ποτέ γιατί έπρεπε να πάψουν να κάνουν χρυσές δουλειές µε την

Κίνα, ούτε ο Τρίτος Κόσµος, που δεν κατάλαβε ποτέ γιατί στην Ινδία και το Πακιστάν επιβάλλονταν

κυρώσεις επειδή ανέπτυσσαν πυρηνικά όπλα, αλλά δεν επιβάλλονταν στο Ισραήλ. Έτσι εξηγείται γιατί

αυτή η πολιτική κατέρρευσε στις µέρες µας τόσο ραγδαία, παραχωρώντας τόσο εύκολα τη θέση της

στον «πόλεµο κατά της τροµοκρατίας».

Η «νέα νέα τάξη»...... όπως τη χαρακτηρίζει η αρθρογράφος Αν Απλµπάουµ στην

εφηµερίδα «Ντέιλι Τέλεγκραφ», βάζει στο ίδιο κρεβάτι τόσο αταίριαστους

οµόκλινους (δηµοκρατική ∆ύση, Ρωσία, Ιράν, Κίνα), που όλες οι προηγούµενες

ρητορείες για δηµοκρατική ηθική και ανθρώπινα δικαιώµατα µοιάζουν τώρα το ίδιο

αστείες όσο και οι ελπιδοφόρες κορόνες της Κοινωνίας των Εθνών ή του «πολέµου

που θα τερµατίσει όλους τους πολέµους».

Η αφέλεια.... µήπως περισσεύει και τώρα; Η ∆ύση πιστεύει πως µε τη «νέα νέα

τάξη» του πολέµου κατά της τροµοκρατίας έχει ξαφνικά στα χέρια της όλα όσα

χρειάζεται να ξέρει: ποιοι είναι οι φίλοι της και ποιοι οι εχθροί της. Άραγε το

Πακιστάν, το Ιράν, η Κίνα, θα είναι και αύριο αυτό που είναι σήµερα; Και τι θα είναι

οι Βάσκοι, οι Κορσικανοί, οι Ουτσεκάδες, ο IRA; ∆υστυχώς για τους θεωρητικούς, η

πραγµατικότητα είναι πιο περίπλοκη από την Ιστορία, γιατί η ανάγνωσή της γίνεται

πάντα εκ των υστέρων.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4200452 RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός

Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Η «Σιωπή» των διανοουµένων ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 8 Σεπτεµβρίου 2000

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΓΚΙΒΑΛΟΣ

Πολλοί από αυτούς που ειρωνεύθηκαν τον Φρ. Φουκουγιάµα για το αφελές ρητορικό του σχήµα περί

του «Τέλους της Ιστορίας», δεν κατανόησαν ίσως το βαθύτερο περιεχόµενο του µηνύµατος που

εξέπεµπε:

Γιατί στην ουσία κήρυξε το «Τέλος» των ερµηνευτικών σχηµάτων που προσπαθούν να ενοποιήσουν τα

πεδία της οικονοµίας, της κοινωνίας και της πολιτικής σε ένα ενιαίο πλαίσιο σχέσεων και ισορροπιών

που διασφαλίζουν την κοινωνική πρόοδο, µέσα σε συνθήκες κοινωνικής δικαιοσύνης και αλληλεγγύης.

Τη θέση των σχηµάτων αυτών καταλαµβάνει τώρα το σύγχρονο οικονοµικο-τεχνολογικό σχήµα της

«παγκοσµιοποίησης», που θεµελιώνεται στην επικράτηση των οικονοµικών αξιών της ανταγωνιστικής

αγοράς, δηλαδή σε έναν σύγχρονο «οικονοµισµό» στην υπηρεσία του οποίου τίθεται η τεχνολογική

πρόοδος, ως νοµιµοποιητική αρχή του νεοφιλελεύθερου αυτού οικουµενισµού.

Αυτή ακριβώς η θεωρητική κατασκευή αυτοαναγορεύεται ως µονοδροµος, ως σχήµα που δεν επιδέχεται

αντιπαράθεση, που δεν περιέχει εσωτερικές αντιφάσεις.

Κάθε άλλη εκδοχή συνιστά αυτόµατα «αίρεση» και δεν τίθεται καν θέµα διαλόγου πάνω σε αρχές, ακόµη

και µε βάση το επικοινωνιακό πρότυπο του Habermas...

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, επιβάλλεται µε γρήγορους ρυθµούς η σύγχρονη «σιωπή των αµνών», η

σιωπή των διανοουµένων, µε όλες τις αµφισβητήσεις που εµπεριέχει ο όρος αυτός.

Κάθε ιστορική εποχή, κάθε σηµαντική κοινωνική διεργασία, ανέδειξε ιδέες και προσωπικότητες που

συνέλαβαν την ιστορία και την κοινωνία πέραν των στενών ορίων του τόπου και του χρόνου τους, που

έδωσαν τις δικές τους µάχες, που αγωνίσθηκαν για τις ιδέες και τις διανοητικές τους «κατασκευές».

Στην πρόσφατη περίοδο, κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970, όχι µόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε

παγκόσµιο επίπεδο, υπήρξαν γόνιµες θεωρητικές συζητήσεις, προτάθηκαν επεξεργασµένα σχήµατα

κοινωνικής οργάνωσης, και τελικά οι θεωρητικός/επιστηµονικός λόγος και οι κοινωνικοί αγώνες

συναντήθηκαν σε µια σπάνια ιστορική σύζευξη.

Η κριτική του σοβιετικού προτύπου, οι νεο-µαρξικές θεωρήσεις, οι οικονοµικοί µηχανισµοί άνισης

ανταλλαγής µεταξύ κέντρου - περιφέρειας αποτέλεσαν πεδία γόνιµων και οξύτατων ιδεολογικο-

πολιτικών αντιπαραθέσεων.

Ο Λόγος κυκλοφορούσε ελεύθερος και δηµιουργικός «γονιµοποιώντας» τους κοινωνικους αγώνες και τα

πολιτικά προγράµµατα των προοδευτικών κοµµάτων.

Ιδιαίτερα από το 1990 και µετά, αρχίζει η εποχή της «Μεγάλης Σιωπής». Η πτώση των καθεστώτων του

πρώην Ανατολικού Συνασπισµού, όχι µόνο, δεν αποτέλεσε το κεντρικό πεδίο προβληµατισµού µεταξύ

των θεωρητικών επιστηµόνων, των διανοουµένων και των πολιτικών, ώστε µέσα από µια νηφάλια

κριτική αποτίµηση να προκύψουν προτάσεις για αλληλέγγυες κοινωνίες, αλλά αντίθετα, το 1990,

αποτέλεσε την τελική αφετηρία της υποχώρησης και της ενσωµάτωσης της θεωρητικής διαλεκτικής

σκέψης στον οικονοµισµό και στον τεχνοκρατισµό.

Οι οικονοµικοί µηχανισµοί, µέσα από µια διαδικασία την οποίαν εύστοχα περιγράφει ο J. Habermas ως

«αποικιοποίηση του βιόκοσµου» , ενσωµατώνουν και αποϊδεολογικοποιούν όλο και ευρύτερους χώρους

της πολιτιστικής και κοινωνικής δραστηριότητας.

Οι διανούµενοι εντάσσονται και αυτοί, µέσα από την ίδια διαδικασία, στο κυρίαρχο πρότυπο

οικονοµικών αξιών, θεσµών, ιδεών, ρόλων. Κάθε απόπειρα να διατυπώσουν έναν αυτόνοµο κριτικό

λόγο τούς οδηγεί νοµοτελειακά στο περιθώριο.

Γι' αυτό και όσοι δεν διαβαίνουν οριστικά το κατώφλι της «σιωπής», είτε αρκούνται σε παραινέσεις για

την απάµβλυνση των ακραίων συνεπειών του συστήµατος αναζητώντας νεοφιλελεύθερους «τρίτους

δρόµους» είτε αποτελούν επίσηµους «νοµιµοποιητικούς µηχανισµούς» του συστήµατος, ευωχούµενοι

σε δεξιώσεις και σε «φιλανθρωπικές εκδηλώσεις» των πολιτικο-οικονοµικών κέντρων εξουσίας.

Ιστορικά, οι διανοούµενοι και οι θεωρητικοί επιστήµονες συνδέθηκαν πάντα µε τις κοινωνικές διεργασίες

και τα πολιτικο-ιδεολογικά σχήµατα. Σήµερα, όµως, οι σύγχρονες «κοινωνίες της διακινδύνευσης» ζουν

στην αβεβαιότητα και στην ανασφάλεια.

∆εν φαίνεται να έχουν περιθώρια για θεωρητικές αναζητήσεις, για συγκρούσεις πάνω σε αρχές και

αξίες.

Τα ίδια τα πολιτικά κόµµατα έχουν εγκαταλείψει κάθε ιδεολογικό «εξοπλισµό» και προσπαθούν να

πείσουν την κοινωνία ότι είναι καλύτεροι «διαχειριστές» από τους αντιπάλους τους, έχοντας

παραχωρήσει τµήµατα της πολιτικής εξουσίας και της διακυβέρνησης στα ισχυρά οικονοµικά κέντρα.

Σήµερα, οι διανοούµενοι δεν µπορούν να αποτελέσουν οργανικά τµήµατα της κοινωνίας (Α. Γκράµσι).

∆εν µπορούν καν να κλεισθούν σε «γυάλινους πύργους», αφού τους πολιορκούν οι πολυεθνικές

εταιρείες, προκειµένου να µετατρέψουν τις επιστηµονικές αναζητήσεις και δηµιουργίες σε εµπορεύµατα,

όπως µας δείχνει το παράδειγµα της γενετικής µηχανικής και της βιοτεχνολογίας.

Ούτε όµως η ιστορία τελείωσε ούτε οι κοινωνικές αντιθέσεις καταργήθηκαν, έστω και αν παράγονται

κάτω από νέες συγκεχυµένες και αδιαφανείς µορφές.

Όσο και αν ο αγώνας των ιδεών µοιάζει σήµερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά ουτοπικός, οι

ανθρώπινες αξίες, οι κοινωνικές ανάγκες και ο ορθός λόγος παραµένουν αναντικατάστατα θεµέλια του

παρόντος και του µέλλοντος.

Σε αυτά τα θεµέλια αρχών και αξιών, πρέπει να στηριχθούν και οι διανοούµενοι, και να µετατρέψουν τη

«Μεγάλη Σιωπή» και τον «ψίθυρο» σε µια «Μεγάλη Κραυγή», αναλαµβάνοντας τον πρώτο ρόλο που

είχαν πάντα στην Ιστορία.

Ο Μενέλαος Γκίβαλος είναι Λέκτορας Πολιτικής Επιστήµης του Πανεπιστηµίου Αθηνών.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=4146968

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

∆ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ Ο ανταγωνισµός απαιτεί ισότητα ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 25 Νοεµβρίου 1997

Έχουν ακόµη νόηµα σήµερα οι αξίες της συνεργασίας και

της αλληλεγγύης; Ή ισοπέδωσε τα πάντα ο ανταγωνισµός;

Ευρωπαίοι και Αµερικανοί φιλόσοφοι ανταλλάσσουν

απόψεις στη δύση του αιώνα.

ΤΟ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ έγινε την περασµένη εβδοµάδα στην

Ιταλική Ακαδηµία της Νέας Υόρκης µε πρωτοβουλία των

Πανεπιστηµίων της Ρώµης και της Κολούµπια. Αν και ο

Φράνσις Φουκουγιάµα δεν ήταν παρών, οι απόψεις του

συγγραφέα του «Τέλους της Ιστορίας» έµοιαζε να

βασανίζουν ιδιαίτερα τους συνέδρους. Αν είναι αλήθεια ότι

στις σηµερινές κοινωνίες τα άτοµα είναι ιδιαίτερα

ανταγωνιστικά και το µόνο που τους ενδιαφέρει είναι να

ικανοποιήσουν τα συµφέροντά τους εις βάρος του

συνόλου διερωτήθηκε ο Τζανκάρλο Μποσέτι, διευθυντής

του ιταλικού περιοδικού «Reset» µήπως το πρόγραµµα

και τα ιδανικά της Αριστεράς δεν έχουν πλέον νόηµα; Η πολιτική που ακολουθούν ο Κλίντον, ο Μπλαιρ

και ο Πρόντι δεν αποδεικνύει ότι οι ετικέτες είναι σήµερα ξεπερασµένες και ότι η πρόκληση τόσο για τη

∆εξιά όσο και για την Αριστερά είναι πώς να διαχειριστούν καλύτερα την οικονοµία της αγοράς;

Ο ανταγωνισµός πράγµατι είναι το κυρίαρχο στοιχείο της εποχής µας, σηµείωσε η Νάντια Ουρµπινάτι

από το Πανεπιστήµιο της Κολούµπια. Ο ανταγωνισµός, όµως, απαιτεί ισότητα. Η ανισότητα των πόρων

και των ευκαιριών δηµιουργεί µονοπώλια και τα µονοπώλια δηµιουργούν µε τη σειρά τους προνόµια,

που είναι ο µεγαλύτερος εχθρός τόσο του ανταγωνισµού όσο και της δηµοκρατίας. Ακόµη κι αν τα

σύγχρονα άτοµα είναι όλο και περισσότερο προσανατολισµένα προς τον ανταγωνισµό, συµπλήρωσε ο

Τζην Κόεν από το ίδιο Πανεπιστήµιο, η Αριστερά έχει ηθικό χρέος να βοηθά αυτούς που έχουν

µεγαλύτερη ανάγκη.

∆ύσκολο έργο, αντέτεινε ο γερµανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάµπερµας. Η κοινωνική πολιτική της

Αριστεράς ασκείται σήµερα από εθνικές κυβερνήσεις και το περιθώριο που έχει µια κυβέρνηση στον

φορολογικό ή τον κοινωνικό τοµέα είναι πολύ µικρό. Ακόµη κι αν ήθελε να καταπολεµήσει τις κοινωνικές

ανισότητες, ελάχιστα θα µπορούσε να κάνει. Λάθος! αναφώνησε ο Μάικλ Ουόλζερ, καθηγητής στο

Πανεπιστήµιο του Πρίνστον και διευθυντής του «Dissent», της πιο έγκυρης επιθεώρησης της

αµερικανικής Αριστεράς. Οι κυβερνήσεις µπορούν να κάνουν πολλά αρκεί να διαθέτουν πολιτική

βούληση. Όσο για τον ανταγωνισµό, η δηµοκρατική Αριστερά πάντοτε τον επιδίωκε, τόσο στην πολιτική

όσο και στην οικονοµία. «Στην πολιτική θέλουµε κανόνες που να διέπουν τη µάχη για την εξουσία και τη

χρήση της εξουσίας. Στην οικονοµία θέλουµε κανόνες που να καθορίζουν την απόκτηση και τη

χρησιµοποίηση του πλούτου».

Μα η πραγµατική είδηση αυτού του συνεδρίου, γράφει η «Στάµπα», δεν βγήκε από την αίθουσα των

συζητήσεων. ∆ιασχίζοντας την Πανεπιστηµιούπολη για να πάνε για φαγητό, οι σύνεδροι πρόσεξαν ένα

τραπεζάκι που µπροστά του είχε σχηµατιστεί µια µεγάλη ουρά. Ηταν οι φοιτητές που ήθελαν να

γραφτούν στο πρόγραµµα εθελοντικής κοινωνικής εργασίας του Πανεπιστηµίου. Κρύωναν, αλλά

επέµεναν. Και ο Φουκουγιάµα δεν ήταν εκεί για να τους δει.

Τρέχουν, τρέχουν... αλλά συχνά ξεχνούν τον λόγο (του Ιβάν Στάιγκερ, από τη «Στάµπα»)

ΠΡΟΣΩΠΑ Η πολιτική, οι γυναίκες και η Θάτσερ ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 20 Οκτωβρίου 1998

Αφού τελείωσε µε την Ιστορία, ο Φράνσις Φουκουγιάµα επιχειρεί µια νέα πρόβλεψη: η πολιτική

της επόµενης χιλιετίας θα είναι «γυναικεία».

Ο ΙΑΠΩΝΟ-ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ µελλοντολόγος Φράνσις Φουκουγιάµα έγινε

διάσηµος προβλέποντας το «τέλος της Ιστορίας» µετά την πτώση του

Τείχους του Βερολίνου. Μολονότι η Ιστορία τον διέψευσε παταγωδώς στη

συνέχεια, δεν σταµάτησε τις προβλέψεις. Στο τελευταίο τεύχος της έγκυρης

αµερικανικής επιθεώρησης «Foreign Affairs» (τεύχος Σεπτεµβρίου-

Οκτωβρίου) δηµοσιεύει ένα δοκίµιο σχετικά µε τις γυναίκες και την

επίδρασή τους στην εξέλιξη της παγκόσµιας πολιτικής.

Ο Φουκουγιάµα υιοθετεί τα συµπεράσµατα των φεµινιστικών αναλύσεων

της διεθνούς πολιτικής ότι το κυρίαρχο δόγµα των διεθνών σχέσεων, το

οποίο βασίζεται στην αρχή ότι το κράτος δρα για να µεγιστοποιήσει την

ισχύ του στη διεθνή σκηνή, αποτελεί περιγραφή της πραγµατικότητας από

την άποψη των ανδρών και χρησιµεύει για να νοµιµοποιεί την εξουσία τους

και την τάση τους για ανταγωνισµό, βία και πόλεµο αντίθετα πάντως από τις φεµινιστικές αναλύσεις,

υποστηρίζει ότι η µεγαλύτερη επιθετικότητα των ανδρών είναι βιολογικό και όχι πολιτισµικό

χαρακτηριστικό. Σε κάθε περίπτωση, οι γυναίκες αποκτούν διαρκώς περισσότερη εξουσία στις δυτικές

κοινωνίες και αυτή η αυξανόµενη τάση, συνεχίζει ο Φουκουγιάµα, θα έχει θετικά αποτελέσµατα: οι

αµερικανικές σφυγµοµετρήσεις από τον πόλεµο της Κορέας και µετά δείχνουν ότι οι γυναίκες

αντιτίθενται πάντα περισσότερο από τους άνδρες στις στρατιωτικές επεµβάσεις και στις πολιτικές

ενίσχυσης της στρατιωτικής υπεροχής των ΗΠΑ. Ο Φουκουγιάµα εξηγεί µάλιστα τη διαπίστωση του

Καντ ότι τα δηµοκρατικά κράτη είναι λιγότερο φιλοπόλεµα από τα δεσποτικά καθεστώτα, επικαλούµενος

και το γεγονός ότι στα πρώτα οι γυναίκες υπολογίζονται περισσότερο απ' ό,τι στα δεύτερα.

Ο Φουκουγιάµα συνδέει την παραπάνω ανάλυσή του µε τις δηµογραφικές τάσεις: στις προσεχείς

δεκαετίες, το ποσοστό των γυναικών άνω των 50 ετών θα αυξηθεί σηµαντικά στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

Συνεπώς θα υπάρχουν και στην πολιτική περισσότερες γυναίκες, οι οποίες είναι αρνητικές στις

στρατιωτικές επεµβάσεις. Αντίθετα, ο πληθυσµός των κρατών της Αφρικής, της Ασίας και της Μέσης

Ανατολής θα αποτελείται, σε διαρκώς αυξανόµενη αναλογία σε σχέση µε τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, από

άνδρες, νέους και φτωχούς. Αν ο Φουκουγιάµα έχει δίκιο, το µέλλον µας επιφυλάσσει µια «γυναικεία»

∆ύση, ηλικιωµένη, πλούσια και ειρηνική, τριγυρισµένη από χώρες «αρσενικές», νεαρές, φτωχές και

επιθετικές. Η λύση για τον µελλοντολόγο είναι να υπάρξουν νέες Μάργκαρετ Θάτσερ, ηγέτες δηλαδή όχι

τόσο «αρσενικοί» όσο ικανοί για «αρσενικές» πολιτικές. Για άλλους, λύση θα ήταν ίσως να υπάρξουν

περισσότερες Μαίρη Ρόµπινσον και Γκρο Χάρλεµ Μπρούντλαντ.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=4039003

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Φράνσις Φουκουγιάµα. Προβλέπει ότι οι γυναίκες θα κυριαρχήσουν στην πολιτική την επόµενη χιλιετία

∆ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ Ποιος σκοτώνει την Ιστορία; ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 1 Νοεµβρίου 1997

Η Ιστορία µπορεί να µην πέθανε, όπως είχε διακηρύξει µε

στόµφο ο Φουκουγιάµα, αλλά σίγουρα πνέει τα λοίσθια.

Ένας ιταλός φιλόσοφος αναζητεί τον δολοφόνο.

ΤΟ βιβλίο λέγεται «Για τη χρησιµότητα της Ιστορίας» και

κυκλοφόρησε προχθές στην Ιταλία από τις εκδόσεις Donzelli.

Συγγραφέας είναι ο Πιέρο Μπεβιλάκουα, καθηγητής στο

Πανεπιστήµιο του Μπάρι, που προειδοποιεί ότι η βιοµηχανική

κοινωνία και οι αξίες της σκοτώνουν σιγά-σιγά την ατοµική και

συλλογική µνήµη. Υποταγµένη στη λογική του κέρδους και

του ανταγωνισµού, θύµα της λατρείας του παρόντος και των

υποσχέσεων της τεχνολογίας για το µέλλον, η ιστορική γνώση

φθίνει συνεχώς και περιθωριοποιείται. Τα σχολεία δεν

ενδιαφέρονται πλέον να βγάλουν ενεργούς και

ενηµερωµένους πολίτες, αλλά παραγωγούς και καταναλωτές

αγαθών.

Το γεγονός ότι το παρελθόν µεταφέρει διδάγµατα δεν έχει πια καµιά αξία, υποστηρίζει ο συγγραφέας. Η

Ιστορία ενδιαφέρει όλο και λιγότερο τους µαθητές και τους φοιτητές, που την αντιµετωπίζουν ως

ανώφελη λατρεία των νεκρών. Προτιµούν να µορφώνονται από την τηλεόραση, ένα µέσον που

ισοπεδώνει και ακυρώνει κάθε τάξη και κάθε προτεραιότητα. Ένας µάνατζερ µιας µεγάλης επιχείρησης

θα προσέθετε: «Τι νόηµα έχει η µελέτη των αρχείων όταν διαθέτουµε πολύ ακριβέστερα µέσα για τη

διδασκαλία και την κατανόηση των προβληµάτων της εποχής και των προκλήσεων του µέλλοντος;».

Στο επίκεντρο του «Κατηγορώ» του Μπεβιλάκουα βρίσκεται η αντίληψη εκείνη περί εκσυγχρονισµού

που έχει στερήσει από το περιεχόµενό του τον χώρο που κάλυπταν άλλοτε οι θεσµοί οι οποίοι

διατηρούσαν και µεταβίβαζαν από γενιά σε γενιά τη µνήµη. Κατά πρώτον, η οικογένεια. Κατά δεύτερον,

το σχολείο. Το σύνθηµα που διαπερνά σήµερα ολόκληρη την ευρωπαϊκή αριστερά ένας ηλεκτρονικός

υπολογιστής για κάθε µαθητή είναι κατά τον συγγραφέα επικίνδυνο. «Η εκπαίδευση ενός µηχανικού

έχει διάρκεια ζωής πέντε, δέκα χρόνια. Έπειτα ξεπερνιέται από την τεχνολογία. Σε τι χρησιµεύουν τα PC

στις τάξεις; Το σχολείο δεν µπορεί να παρακολουθεί την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η µαθηµατική

ανάλυση και η φιλοσοφία πρέπει να έχουν ίδιο βάρος στο πρόγραµµα διδασκαλίας».

Και η ανεργία; Ένα από τα µεγάλα προβλήµατα της εποχής δεν είναι η αποκοπή του πανεπιστηµίου

από την κοινωνία; Κατά τον ιταλό συγγραφέα, τα ιδρύµατα και οι οργανισµοί που βοηθούν ένα νέο να

βρει δουλειά πρέπει να είναι ξεχωριστοί από το σχολείο. «Ο προοδευτικός πολιτικός κόσµος έχει κάνει

ένα µεγάλο σφάλµα. Ήθελε να µετατρέψει το σχολείο σε χώρο χειραφέτησης συνδέοντάς το µε την

οικονοµική ανάπτυξη. Η µαρξιστική παράδοση, άλλωστε, χαρακτηρίζεται από µια απολογητική στάση

απέναντι στην ανάπτυξη. Απ' όλη αυτή τη µυθολογία όµως δεν έχει µείνει σήµερα τίποτα: παράγουµε

για να µπορούµε να καταναλώνουµε και καταναλώνουµε για να µπορούµε να συνεχίσουµε να

παράγουµε. Κάθε δηµόσιο ίδρυµα καλείται να υπακούσει στη λογική της αγοράς. Αυτό συµβαίνει µε το

σχολείο, αυτό συµβαίνει ακόµη περισσότερο µε την Ιστορία, εκείνη την αρχαία µούσα µε το κεφάλι

στραµµένο προς τα πίσω»...

Το δίδαγµα. «Όσοι δεν µαθαίνουν από το µέλλον είναι καταδικασµένοι να κάνουν λάθη σ' αυτό» (από τον «Νιου Γιόρκερ»)

«Mας συγχωρείτε, λάθος!» Οι νεοσυντηρητικοί που παρέσυραν τις HΠA στον πόλεµο του Iράκ τώρα τα... µαζεύουν

∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 10 Μαρτίου 2006

Ύστερα από τρία χρόνια, δεκάδες χιλιάδες χαµένες ζωές Ιρακινών και Αµερικανών και 200 δισ.

δολάρια, όλο κι όλο που έχουµε µπροστά µας στο Ιράκ είναι το χάος, το οποίο ωθεί σε ανοιχτό

εµφύλιο πόλεµο.

Επιτέλους, οι νεοσυντηρητικοί που παρέσυραν τις ΗΠΑ σε αυτόν τον ολέθριο πόλεµο αρχίζουν να

προφέρουν αυτές τις δύο λέξεις: κάναµε λάθος. Αυτά τα λόγια µεταµέλειας ακούγονται σε όλο το

συντηρητικό φάσµα. H πιο βαθιά κριτική, όµως, ασκείται από τον Φράνσις Φουκουγιάµα στο νέο του

βιβλίο «H Αµερική στο σταυροδρόµι». Ο υπότιτλός του αναφέρεται στην κληρονοµιά των

νεοσυντηρητικών. Και αυτή η κληρονοµιά, λέει ο Φουκουγιάµα, είναι οριστικά δηλητηριασµένη. Είναι

τεράστια η απόσταση που παίρνει έτσι ο Φουκουγιάµα από το παρελθόν του. Ήταν άλλωστε ο πλέον

διακεκριµένος από τους διανοουµένους που το 1997 είχαν υπογράψει το «σχέδιο για έναν νέο

αµερικανικό αιώνα». Εκείνο το έγγραφο, που έγινε το ιδρυτικό µανιφέστο του νεοσυντηρητισµού, το είχε

συντάξει ο Μπιλ Κρίστολ, διευθυντής του περιοδικού «Γουίκλι Στάνταρντ», το οποίο ήταν το

δηµοσιογραφικό όργανο του νεοσυντηρητικού κινήµατος. Στόχος τού σχεδίου ήταν να παγιωθεί για

πάντα ο θρίαµβος της Αµερικής στον Ψυχρό Πόλεµο, µε πολεµικές δαπάνες, αµφισβήτηση καθεστώτων

που είναι εχθρικά προς τα αµερικανικά συµφέροντα και προώθηση της δηµοκρατίας και της ελευθερίας

στον κόσµο.

Ως «πανάκεια»

Ο πόλεµος στο Ιράκ, που επιχειρήθηκε να δικαιολογηθεί µε την απειλή από τα υποτιθέµενα όπλα

µαζικής καταστροφής του Σαντάµ, αποτέλεσε το πεδίο όπου δοκιµάστηκε για πρώτη φορά αυτή η

θεωρία. ∆ιατυµπανίστηκε ως πανάκεια για «πάσα νόσο» της Μέσης Ανατολής. Ο δρόµος για την

Ιερουσαλήµ περνούσε από τη Βαγδάτη. Και µετά το Ιράκ, γιατί όχι η Συρία, το Ιράν και όποια άλλη χώρα

βρισκόταν στον δρόµο της Ουάσιγκτον; Ο Φουκουγιάµα σήµερα πιστεύει πως όλα αυτά αποδείχθηκαν

τραγική αυταπάτη. Και απαριθµεί τα λάθη των νεοσυντηρητικών:

1. Αποδείχθηκαν πολύ ανυπόµονοι.

2. Πίστεψαν πως όλοι θα εµπιστεύονταν την «καλοπροαίρετη ηγεµονία» της πανίσχυρης Αµερικής.

3. Υπερέβαλαν την απειλή του Ισλάµ για να δικαιολογήσουν το δόγµα του προληπτικού πολέµου.

4. Νόµιζαν ότι µπορούσαν να επιβάλουν µαζικές κοινωνικές αλλαγές σε άγνωστες χώρες, όπως το Ιράκ.

Από την κυβέρνηση του Μπους, οι άνθρωποι που πριν από εννέα χρόνια είχαν υπογράψει το σχέδιο για

τον νέο αµερικανικό αιώνα έχουν σχεδόν όλοι τους φύγει. Ο ανελέητος Πολ Γούλφοβιτς µετακινήθηκε

στην Παγκόσµια Τράπεζα. Ο Ρίτσαρντ Περλ, ο «άρχοντας του σκότους», έχει χαθεί από το προσκήνιο.

Ο Λιούις Λίµπι, προσωπάρχης του Ντικ Τσέινι, παλεύει να γλιτώσει τη φυλακή. Θα πρέπει όλοι αυτοί

σήµερα να γνωρίζουν πως το δόγµα που πρέσβευε ότι είναι απεριόριστη η αµερικανική ισχύς, το µόνο

που πέτυχε ήταν να αναδείξει τα όριά της.

Άλλαξαν γνώµη

ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ συγγραφέας

«Με την εισβολή, το Ιράκ αντικατέστησε το Αφγανιστάν ως επιχειρησιακή

βάση των µελών της "τζιχάντ", που έχουν µπόλικους Αµερικανούς να

βάλουν στο στόχαστρο»

ΡΙΤΣΑΡΝΤ ΠΕΡΛ το «γεράκι» των Ρεπουµπλικανών

«H κυβέρνηση Μπους έκανε σωστά τον πόλεµο, αλλά έπεσε έξω σε όσα

επακολούθησαν. Έπρεπε να είχαµε καταλάβει ότι θα χρειαζόµασταν

Ιρακινούς εταίρους»

ANTPIOY ΣΑΛΙΒΑΝ σχολιαστής

«Ο κόσµος πήρε ένα σκληρό µάθηµα. Όµως ήταν σκληρότερο για τους

δεκάδες χιλιάδες αθώους Ιρακινούς που έχασαν τη ζωή τους, παρά για

τους λίγους ταπεινωµένους ειδήµονες»

TZOPTZ ΓΟΥΙΛ αρθρογράφος

«∆εν γνωρίζουµε ακόµη αν το Ιράκ είναι σήµερα κράτος. Και ύστερα από

δύο εκλογές και ένα δηµοψήφισµα δεν γνωρίζουµε αν έχει κυβέρνηση»

ΟΥΙΛΙΑΜ ΜΠΑΚΛΕΪ αρθρογράφος και τηλεσχολιαστής

«Χωρίς αµφιβολία, δεν πετύχαµε τους στόχους µας στο Ιράκ. Πρέπει να

καταστρώσουµε άλλα σχέδια. Και να παραδεχθούµε την ήττα µας»

ΓΚΟΥΑΝΤΑΝΑΜΟ

«Μην τους

ταΐζετε µε το

ζόρι»

ΕΚΚΛΗΣΗ προς

τους

Αµερικανούς να

σταµατήσουν την

αναγκαστική

σίτιση των

κρατουµένων στο

Γκουαντάναµο

που κάνουν

απεργία πείνας,

απηύθυναν χθες

περισσότεροι

από 250 γιατροί

από επτά χώρες

του κόσµου. Οι

γιατροί, που

προέρχονται από

τη Βρετανία, τις

ΗΠΑ, την

Ιρλανδία, τη

Γερµανία, την

Αυστραλία, την

Ιταλία και την

Ολλανδία,

υποστηρίζουν ότι

οι κρατούµενοι

στο στρατόπεδο

της στρατιωτικής

βάσης τους στην

Κούβα έχουν το

δικαίωµα να αρνηθούν τη σίτιση και ότι οι γιατροί του στρατοπέδου πρέπει να σεβαστούν την απόφασή

τους. Με δύο διακηρύξεις της από το 1975, τις οποίες έχει υπογράψει και ο Αµερικανικός Ιατρικός

Σύλλογος, η Παγκόσµια Ιατρική Ένωση απαγορεύει την αναγκαστική σίτιση.

Την πρόθεσή του να κλείσει την ιρακινή φυλακή τού Αµπού Γράιµπ, που έγινε γνωστή σε όλον τον

κόσµο όταν δηµοσιεύτηκαν φωτογραφίες Αµερικανών στρατιωτών να υποβάλλουν σε βασανιστήρια

Ιρακινούς κρατούµενους, ανακοίνωσε χθες ο αµερικανικός στρατός.

IPAN

Κορυφώνεται ο πόλεµος των... λέξεων

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ των... λέξεων ανάµεσα στο Ιράν και τις ΗΠΑ κορυφώθηκε χθες, µε εµπρηστικές δηλώσεις

και από τις δύο πλευρές. H Κοντολίζα Ράις είπε ότι «καµία άλλη χώρα δεν αντιπροσωπεύει ίσως

µεγαλύτερη πρόκληση απ' ό,τι το Ιράν, για την αµερικανική πολιτική». «Είναι µία χώρα που αποτελεί τον

κεντρικό τραπεζίτη της τροµοκρατίας», τόνισε η Αµερικανίδα υπουργός Εξωτερικών σε επιτροπή της

Γερουσίας, απαντώντας σε προηγούµενη δήλωση του Ιρανού προέδρου Μαχµούντ Αχµαντινετζάντ, ο

οποίος προειδοποίησε τις δυτικές χώρες ότι είναι ευάλωτες και ότι θα υποστούν τις συνέπειες, αν

προσπαθήσουν να σταµατήσουν το πυρηνικό πρόγραµµα της Τεχεράνης. «Οι δυτικές χώρες γνωρίζουν

ότι δεν µπορούν να καταφέρουν ούτε το ελάχιστο πλήγµα στο ιρανικό έθνος, γιατί το έχουν ανάγκη»,

είπε ο Αχµαντινετζάντ. Το Ιράν δήλωσε χθες έτοιµο να συζητήσει το αµφιλεγόµενο πυρηνικό του

Στη φυλακή. Πολλοί κρατούµενοι κάνουν απεργία πείνας

πρόγραµµα - παρά την παραποµπή της υπόθεσης στο Συµβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ - αλλά

απέκλεισε κάθε ενδεχόµενο να τερµατίσει τη διαδικασία εµπλουτισµού ουρανίου.

Οι κυρώσεις

Τα πέντε µόνιµα µέλη του Συµβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ εξέταζαν χθες τις πρώτες αντιδράσεις στην

κρίση µε το πυρηνικό πρόγραµµα του Ιράν, ενώ οι ΗΠΑ παρότρυναν τους συµµάχους τους να σκεφτούν

την επιβολή συγκεκριµένων κυρώσεων. Το Συµβούλιο σκοπεύει να κάνει την πρώτη του σύνοδο γι' αυτό

το ζήτηµα την προσεχή εβδοµάδα.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=4432391

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

Fukuyama Επίκαιρος

Τριαντάφυλλος Καρατράντος Το 1989, στο λυκαυγές του Ψυχρού Πολέµου, ο Francis Fukuyama θέλησε να δηµιουργήσει µία θεωρία µεγάλου φάσµατος µε την οποία θα ερµήνευε το τέλος της εποχής, και θα προέβλεπε την πορεία της ανθρωπότητας στον 21ο αιώνα. Η θεωρία του βασιζόταν στη λογική του τέλους της ιστορίας. Σύµφωνα µε τον Fukuyama το 1989 δεν παρατηρούσαµε απλώς το τέλος του Ψυχρού Πολέµου ή τη µετάβαση σε µία µεταψυχροπολεµική περίοδο, αλλά το τέλος της ίδιας της ιστορίας. Με άλλα λόγια ο Fukuyama µιλούσε για το σηµείο µηδέν στην ιδεολογική εξέλιξη της ανθρωπότητας και για την παγκοσµιοποίηση της ∆υτικής φιλελεύθερης δηµοκρατίας ως την καταληκτική µορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης. Η θεωρία αυτή επηρέασε σε µεγάλο ποσοστό τη σκέψη των αναλυτών στη δεκαετία του ’90 και στις αρχές του 21ου αιώνα. Το τέλος της ιστορίας ακολουθήθηκε από εύκολες ρητορείες για το τέλος της ιδεολογίας, το τέλος της πολιτικής και το τέλος της συγκριτικής ανάλυσης πολιτικών συστηµάτων. Θα µου πείτε είναι δυνατόν να σας µιλάω για επικαιρότητα των αναλύσεων του Fukuyama τη στιγµή που η κυριαρχία των ΗΠΑ και της φιλελεύθερης δηµοκρατίας, όσο και της οικονοµίας της αγοράς τίθεται σε αµφιβολία; Τη στιγµή που αναδυόµενες δυνάµεις κάνουν την εµφάνιση τους και η Ρωσία επανέρχεται στο προσκήνιο των εξελίξεων; Και όµως ο Fukuyama είναι εξαιρετικά επίκαιρος στην περίπτωση της Ελλάδας. Στην χώρα µας βιώνουµε εδώ και πολλά χρόνια την

αποιδεολογικοποίηση της πολιτικής µας ζωής. Ο πιο χαρακτηριστικός ίσως τοµέας για να εξακριβώσουµε την έλλειψη ιδεολογικών προσεγγίσεων και πολιτικών λύσεων είναι η ασφάλεια. Την στιγµή που ένα γενικευµένο κλίµα ανασφάλειας καλύπτει τη χώρα οι προτάσεις που ακούµε από τα πολιτικά κόµµατα είναι το λιγότερο αποσπασµατικές, πρόχειρες και χωρίς καµία ουσία και στόχευση. Η συζήτηση για την ασφάλεια στην Ελλάδα πραγµατοποιείται µε όρους δηµοσίας τάξεως. Η κυβέρνηση θέλοντας να πάρει µε το µέρος της τους «νοικοκυραίους» βάζει στην agenda της θέµατα όπως η άρση του ασύλου, η ποινικοποίηση της κουκούλας και η εκτεταµένη χρήση καµερών. Η αντιπολίτευση από την πλευρά της, κυρίως δε η αριστερή και η κεντροαριστερή, συµµετέχει σε αυτό το παιχνιδάκι από την άλλη πλευρά λέγοντας όχι στην άρση του ασύλου, όχι στην ποινικοποίηση της κουκούλας, όχι στις κάµερες. Το στείρο αυτό όχι, όµως, δεν έχει ανταπόκριση στην κοινωνία. Εδώ ακριβώς τίθεται το ζήτηµα της έλλειψης ιδεολογικής αντιπαράθεσης γύρω από το ζήτηµα της...... ασφάλειας. Η βασική ιδεολογική διαφοροποίηση της αριστεράς και της δεξιάς, πριν την οικονοµική κρίση, γίνονταν γύρω από το δίπολο ασφάλεια και ανθρώπινα δικαιώµατα. Για τις δεξιές και συντηρητικές δυνάµεις, όπως για παράδειγµα ο Sarkozy, το ιδεολογικό πρόταγµα ήταν πρώτα η ασφάλεια. Η αριστερά από την πλευρά της πρότασσε την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και την ανθρώπινη ασφάλεια. Η δεξιά δίνει έµφαση στην καταστολή και η αριστερά στην πρόληψη, για να το προσεγγίσω µε τεχνικούς όρους. Στην Ελλάδα η συζήτηση αυτή δεν έφτασε ποτέ, στείρα, επικοινωνιακά και αποιδεολογοκοποιηµένα συζητάµε για θέµατα που έχουν φετιχιστική αξία για την κοινωνία ενώ υπάρχει παντελής απουσία στρατηγικής και προσέγγισης στην ασφάλεια. Αν θέλουµε όντως να µιλήσουµε σοβαρά για την ασφάλεια στην Ελλάδα θα πρέπει να αφήσουµε τη λογική της δηµόσιας τάξης και να οικοδοµήσουµε πάνω

στη βάση της ανθρώπινης ασφάλειας και της κοινωνικής αστυνόµευσης. Για να µπορέσουµε να δηµιουργήσουµε µία αποτελεσµατική αστυνοµία θα πρέπει πρώτα να χαρτογραφήσουµε τις απειλές για την ανθρώπινη ασφάλεια. Το πρώτο πράγµα που χρειαζόµαστε είναι µία στρατηγική ασφάλειας και µία τυπολογία των απειλών. Πάνω σε αυτή τη βάση µπορούµε να κάνουµε λόγο για µία νέα κουλτούρα αστυνόµευσης. Για να καταλάβετε πόσο ανώριµη είναι η προσέγγιση της ποινικοποίησης της κουκούλας θα κάνω το εξής ρητορικό ερώτηµα: οι κουκουλοφόροι είναι τροµοκράτες; ∆υστυχώς εάν δεν µπορούµε ως κοινωνία και χώρα να απαντήσουµε σε αυτό το ερώτηµα δεν θα καταφέρουµε ποτέ να αντιµετωπίσουµε την όποια απειλή για την ασφάλεια µας.

Ο νεοσυντηρητισµός µετεξελίχτηκε σε κάτι που δεν µπορώ πια να υποστηρίζω / του Φράνσις Φουκουγιάµα

Neoconservatism has evolved into something I can no longer support

© The Guardian

Καθώς πλησιάζουµε στην τρίτη επέτειο της κήρυξης του πολέµου στο Ιράκ,

φαίνεται πως η ιστορία δεν θα είναι επιεικής µε την επέµβαση.

Περισσότερο από κάθε άλλη οµάδα εντός ή εκτός της κυβέρνησης Μπους (Bush),

κανείς δεν υποστήριξε περισσότερο τον εκδηµοκρατισµό του Ιράκ και της Μέσης

Ανατολής από τους νεοσυντηρητικούς.

Αυτοί ήταν που πιστώθηκαν (ή χρεώθηκαν) πως ζύγισαν αποφασιστικά υπέρ της

πολιτικής της καθεστωτικής αλλαγής στο Ιράκ· κι είναι ακριβώς το ιδεαλιστικό τους

πρόγραµµα που θα βρεθεί στο στόχαστρο, τους επόµενους µήνες και χρόνια.

Αν οι ΗΠΑ αποτραβηχτούν εντέλει από την παγκόσµια σκηνή, µετά από µία

ενδεχόµενη ήττα στο Ιράκ, αυτό θα αντιπροσωπεύσει µία πελώρια τραγωδία για

τον κόσµο, καθώς η αµερικανική ισχύς και επιρροή υπήρξαν σηµαντικές για τη

διατήρηση µίας ανοικτής και όλο και πιο δηµοκρατικής πλανητικής τάξης.

Το πρόβληµα µε το νεοσυντηρητικό πρόγραµµα δεν έγκειται στους σκοπούς του,

αλλά στα υπερστρατιωτικοποιηµένα µέσα, µε τα οποία επιχείρησε να τους πετύχει.

Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ δεν χρειάζεται µία στενόκαρδη επιστροφή στον

κυνικό ρεαλισµό, αλλά µάλλον τη διατύπωση ενός «ρεαλιστικού oυιλσονισµού»,

που να συνταιριάζει αρµονικότερα τα µέσα και τους σκοπούς του.

Πώς κατάφεραν οι νεοσυντηρητικοί να υπονοµεύσουν σε τέτοιο βαθµό τους ίδιους τους

πολιτικούς τους σκοπούς;

Πώς κατάντησε µια οµάδα, µε τέτοια παράδοση, να αποφασίσει πως η «κύρια αιτία» της

τροµοκρατίας ήταν η έλλειψη δηµοκρατίας στη Μέση Ανατολή, πως οι ΗΠΑ διέθεταν τη

γνώση και την ικανότητα να το διορθώσουν αυτό και πως η δηµοκρατία θα επιβαλλόταν

εύκολα και ανώδυνα στο Ιράκ;

Οι νεοσυντηρητικοί ποτέ δεν θα ακολουθούσαν αυτή την πορεία, αν δεν είχε λήξει ο

ψυχρός πόλεµος έτσι όπως έληξε.

Η λήξη του ψυχρού πολέµου διαµόρφωσε τη σκέψη των υποστηρικτών του πολέµου στο

Ιράκ µε δύο τρόπους:

Πρώτον, τους δηµιούργησε την προσδοκία πως όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα

είναι εκ φύσεως ετοιµόρροπα και αρκούσε ένα µικρό σπρώξιµο από το εξωτερικό

για να ανατραπούν και να καταρρεύσουν.

Έτσι εξηγείται η απρονοησία της κυβέρνησης Μπους να σχεδιάσει µια αξιόπιστη αντίδραση

στην εξέγερση που ακολούθησε την κατοχή της χώρας.

∆εύτερον, οι οπαδοί του πολέµου έµοιαζαν να θεωρούν τη δηµοκρατία ως µία φυσική

κατάσταση, που επιβάλλεται φυσιολογικά, αµέσως µετά την καθεστωτική αλλαγή -και όχι

µία µακρόσυρτη διαδικασία θεσµικής συγκρότησης και µεταρρυθµίσεων.

Ο νεοσυντηρητισµός, τόσο σαν σύµβολο όσο και σαν σχολή σκέψης, µετεξελίχτηκε σε κάτι

που δεν µπορώ πια να υποστηρίζω.

Η κυβέρνηση και οι νεοσυντηρητικοί της οπαδοί, µοιάζει επίσης να έπεσαν έξω στις

εκτιµήσεις τους για το πώς θα αντιδρούσε ο κόσµος σε µια παρόµοια επίδειξη αµερικανικής

ισχύος.

Φυσικά, στο ψυχρό πόλεµο δεν ήταν λίγες οι φορές που οι Ουάσιγκτον πρώτα έδρασε και

µετά αναζήτησε τη νοµιµοποίηση και την υποστήριξη εκ µέρους των συµµάχων της.

Αλλά η παγκόσµια πολιτική άλλαξε κατά τη διάρκεια της µεταψυχροπολεµικής εποχής, µε

τρόπο ώστε να καθίσταται πολύ πιο προβληµατική κάθε παρόµοια επίδειξη δύναµης.

Μετά την πρώτη της Σοβιετικής Ένωσης, πολλοί νεοσυντηρητικοί υποστήριξαν πως οι ΗΠΑ

έπρεπε τώρα να αξιοποιήσουν την υπεροχή τους, εγκαθιστώντας µια «καλοπροαίρετη

ηγεµονία» επί του υπολοίπου κόσµου, διορθώνοντας απλά όλα τα προβλήµατα τα σχετικά

µε κράτη παρίες και όπλα µαζικής καταστροφής.

Η ιδέα πως η Ουάσιγκτον είναι πιο καλοπροαίρετος ηγεµόνας από πολλούς άλλους που

γνώρισε η ανθρωπότητα δεν είναι αβάσιµη, αλλά, ακόµα και πριν τον πόλεµο στο Ιράκ,

υπήρχαν ανησυχητικά σηµάδια πως είχε αλλάξει ο τρόπος που ο κόσµος έβλεπε την

Αµερική.

Η ανισορροπία στον παγκόσµιο συσχετισµό δύναµης είχε αυξηθεί υπέρµετρα.

Οι ΗΠΑ είχαν ξεπεράσει τον υπόλοιπο κόσµο σε πρωτοφανή βαθµό, όπως κι αν µετρούσαµε

την παγκόσµια ισχύ.

Υπήρχαν κι άλλοι λόγοι για τους οποίους ο κόσµος δεν ήταν έτοιµος να αποδεχτεί µια

καλοπροαίρετη αµερικανική ηγεµονία.

Πρώτον, η καλοπροαίρετη ηγεµονία προϋπέθετε πως η Αµερική επιτρεπόταν να

χρησιµοποιήσει την ισχύ της µε τρόπους, που δεν επιτρεπόταν σε κανέναν άλλο, διότι ήταν

πιο ενάρετη από κάθε άλλη χώρα.

Ένα άλλο πρόβληµα για την άσκηση της καλοπροαίρετης ηγεµονίας προερχόταν από το

εσωτερικό των ΗΠΑ.

Αν και πολλοί Αµερικανοί ήταν έτοιµοι να κάνουν ό,τι ήταν δυνατό για να συµβάλουν στην

ανοικοδόµηση του Ιράκ, όσα ακολούθησαν την εισβολή έκοψαν τη διάθεση για περαιτέρω

πολυδάπανες επεµβάσεις.

Απεδείχθη πως οι Αµερικανοί δεν είναι εντέλει αυτοκρατορικός λαός.

Τέλος, η καλοπροαίρετη ηγεµονία προϋπέθετε πως ο ηγεµών δεν θα ήταν µόνο

καλοπροαίρετος, αλλά και ικανός.

Πολλοί Ευρωπαίοι -και άλλοι- επέκριναν την επέµβαση στο Ιράκ όχι για τυπικούς λόγους,

για το ότι δηλαδή οι ΗΠΑ δεν είχαν λάβει την έγκριση του συµβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ,

αλλά ισχυριζόµενοι πως οι Αµερικανοί δεν είχαν προετοιµάσει κατάλληλα την εισβολή και

δεν ήξεραν πολύ καλά τι να κάνουν, προκειµένου να εκδηµοκρατίσουν το Ιράκ.

Οι επικριτές αποδείχτηκαν, δυστυχώς, πολύ διορατικοί.

Το πρώτο λάθος ήταν η υπερεκτίµηση της απειλής που αντιπροσώπευε το ριζοσπαστικό

ισλάµ για τις ΗΠΑ.

Αν κι εµφανίστηκε πράγµατι το εφιαλτικό ενδεχόµενο να δούµε αδίστακτους τροµοκράτες

οπλισµένους µε όπλα µαζικής καταστροφής, οι συνήγοροι του πολέµου µπέρδεψαν την

απειλή αυτή µε την απειλή που αντιπροσώπευε το Ιράκ ή µε το πρόβληµα των κρατών

παριών και της διάδοσης των πυρηνικών όπλων.

Τώρα που η εποχή των νεοσυντηρητικών µοιάζει να περνάει, οι ΗΠΑ χρειάζεται να

αναθεωρήσουν την εξωτερική τους πολιτική.

Πρώτον, χρειάζεται να αποστρατιωτικοποιήσουµε αυτό που ονοµάστηκε «πόλεµος ενάντια

στην τροµοκρατία» και να στραφούµε σε άλλα, πολιτικά µέσα.

Σήµερα πολεµάµε ενάντια σε εξεγέρσεις στο Αφγανιστάν και το Ιράκ κι εναντίον του

παγκοσµίου τζιχαντικού κινήµατος κι αυτούς τους πολέµους πρέπει να τους κερδίσουµε.

Αλλά ο όρος «πόλεµος» δεν είναι παρά µία λανθασµένη µεταφορά, που προσπαθεί

ανεπιτυχώς να περιγράψει έναν πολύ ευρύτερο αγώνα.

Η απάντηση στην τζιχαντική πρόκληση δεν θα είναι στρατιωτική, αλλά µάλλον µία πολιτική

διαπάλη για την καρδιά και το µυαλό των καθηµερινών µουσουλµάνων, παντού στον

κόσµο.

Κι όπως έδειξαν τα πρόσφατα γεγονότα στη Γαλλία και την ∆ανία, το βασικό µέτωπο του

αγώνα αυτού θα είναι η Ευρώπη.

∆εύτερον, οι ΗΠΑ θα χρειαστούν κάτι πολύ καλύτερο από «συµµαχίες των προθύµων»,

προκειµένου να αντιµετωπίζουν άλλες χώρες.

Ο κόσµος σήµερα δεν διαθέτει τους απαραίτητους διεθνείς θεσµούς που θα πρόσφεραν

νοµιµοποίηση σε συλλογικές δράσεις.

Η συντηρητική κριτική στον ΟΗΕ είναι πειστική: αν και ο ΟΗΕ είναι χρήσιµος σε ορισµένες

ειρηνευτικές επιχειρήσεις και στην ανοικοδόµηση ορισµένων χωρών, δεν διαθέτει την

απαραίτητη δηµοκρατική νοµιµοποίηση, ούτε την αποτελεσµατικότητα να διαχειριστεί

σοβαρά ζητήµατα ασφάλειας.

Μόνη λύση είναι η προώθηση ενός «πολυ-πολυµερούς κόσµου» (multi-multilateral world),

από συσσωρευόµενους -ακόµα κι ανταγωνιστικούς- διεθνείς θεσµούς, που θα λειτουργούν

σε περιφερειακή ή επιχειρησιακή βάση.

Το τελευταίο ζήτηµα που χρειάζεται επανεξέταση είναι η θέση της δηµοκρατίας στην

αµερικανική εξωτερική πολιτική.

Το χειρότερο αποτέλεσµα του πολέµου στο Ιράκ θα ήταν να επιβληθεί -σε αντίδραση προς

το νεοσυντηρητισµό- ένα είδος νέου αποµονωτισµού, συνταιριασµένου µε µία κυνική

ρεαλιστική πολιτική, που θα συστοίχιζε τις ΗΠΑ µε τα φιλικά προς αυτήν αυταρχικά κράτη.

Θεωρούµε αντιθέτως ορθή µία ουιλσονική πολιτική, που νοιάζεται για το πώς

συµπεριφέρονται οι ηγέτες στους υπηκόους τους, που θα πρέπει όµως να εξισορροπηθεί

από ένα βαθµό ρεαλισµού, που έλειψε εντελώς από την πρώτη θητεία της κυβέρνησης

Μπους και τους νεοσυντηρητικούς της συµµάχους.

Η δηµοκρατία ή ο εκσυγχρονισµός της Μέσης Ανατολής δεν είναι η λύση για την τζιχαντική τροµοκρατία.

Ο ριζοσπαστικός ισλαµισµός προκύπτει από την απώλεια ταυτότητας που συνοδεύει την

µετάβαση προς µία σύγχρονη, πλουραλιστική κοινωνία.

Περισσότερη δηµοκρατία σηµαίνει περισσότερη αλλοτρίωση, ριζοσπαστικοποίηση και

τροµοκρατία.

Ότι κι αν κάνουµε, δεν θα αποφύγουµε την αύξηση της πολιτικής επιρροής των

ισλαµιστικών οµάδων.

Αυτός είναι το αναπόφευκτο αντίτιµο που πρέπει να πληρώσουµε, προκειµένου να βρεθούν

σιγά σιγά οι ισορροπίες στην πολιτική ζωή των µουσουλµανικών κοινοτήτων.

Πέρασε προ πολλού η εποχή που µπορούσαµε να βασιστούµε σε αυταρχικούς ηγέτες, που

κυβερνούσαν παθητικούς λαούς.

Όπως φάνηκε από την προσεκτική και πολυµερή προσέγγιση που υιοθέτησε στα ζητήµατα

των πυρηνικών προγραµµάτων του Ιράν και της Βορείου Κορέας, η κυβέρνηση Μπους έχει

πάρει τις αποστάσεις της από την µονοµερή πολιτική της πρώτης της θητείας.

Αυτή όµως η πρώτη θητεία και επιρροή που άσκησαν οι νεοσυντηρητικοί της σύµµαχοι,

πόλωσε τόσο πολύ τα πράγµατα, που είναι σήµερα πολύ δύσκολο να συζητήσουµε

ψύχραιµα για το πώς είναι δυνατό να συνδυάσουµε τα αµερικανικά ιδεώδη µε τα

συµφέροντα της χώρας µας.

Αυτό που χρειαζόµαστε είναι νέες ιδέες για τη σχέση µας µε τον κόσµο.

Ιδέες που θα διατηρούν τη νεοσυντηρητική πεποίθηση περί της οικουµενικότητας των

ανθρωπίνων δικαιωµάτων, χωρίς όµως τις αυταπάτες περί παντοκρατορίας της αµερικανικής

ισχύος ή µιας ηγεµονίας, που θα επέβαλε τα ιδανικά µας.

Ο Francis Fukuyama είναι καθηγητής διεθνούς πολιτικής οικονοµίας στο πανεπιστήµιο «Τζονς Χόπκινς» και µέλος

της εκδοτικής επιτροπής του περιοδικού «Αµέρικαν Ίντερεστ»

PPOL.GR > Αρθρογράφοι > ∆ιεθνής Πολιτική

Φράνσις Φουκουγιάµα

Γεννήθηκε στο Σικάγο των ΗΠΑ, το 1952. Σπούδασε κλασική λογοτεχνία

και ιστορία στο πανεπιστήµιο Κορνέλ κι ανακηρύχτηκε διδάκτορας

πολιτικών επιστηµών από το Χάρβαρντ.

Σήµερα διδάσκει διεθνή πολιτική οικονοµία στο πανεπιστήµιο «Τζον

Χόπκινς».

Συγγραφέας πολλών βιβλίων και άρθρων µε θέµα τη διεθνή πολιτική και

την πολιτική φιλοσοφία.

Στα ελληνικά κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Νέα Σύνορα» τα βιβλία

του «το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος» (1993),

«εµπιστοσύνη» (1998), «οικοδόµηση κρατών» (2005)

Τα άρθρα του Francis Fukuyama στην ppol:

• Ο νεοσυντηρητισµός µετεξελίχτηκε σε κάτι που δεν µπορώ πια να υποστηρίζω (5/3/2006)

• Ζώντας επικίνδυνα επί ένα χρόνο (5/11/2005)

• Η θεωρία του «τέλους της ιστορίας» παραµένει έγκυρη (2/10/2005)

• Η εισβολή των αποµονωτιστών (8/9/2005)

• Φέρτε πίσω το κράτος! (10/7/2004)

Ζώντας επικίνδυνα επί ένα χρόνο / του Φράνσις Φουκουγιάµα

A Year of Living Dangerously

© Wall Street Journal

Εδώ κι ένα χρόνο, ο Μοχάµεντ Μπουγιερί (Mohamed Bouyeri), ένας µουσουλµάνος γεννηµένος στην Ολλανδία, που

µιλούσε τέλεια τα ολλανδικά, έκοψε πέρα για πέρα το λαιµό του Τέο Βαν Γκογκ (Theo van Gogh).

Το γεγονός άλλαξε εκ βάθρων την ολλανδική πολιτική κι αύξησε σε τέτοιο βαθµό τους αστυνοµικούς ελέγχους, που η

µετανάστευση προς τη χώρα ουσιαστικά σταµάτησε.

Μαζί µε τις βοµβιστικές ενέργειες της 7ης Ιουλίου (2005) στο Λονδίνο (για τις οποίες ήταν επίσης υπεύθυνοι

µουσουλµάνοι δεύτερης γενιάς, µε βρετανική υπηκοότητα), οι πράξεις αυτές άλλαξαν ριζικά τον τρόπο µε τον οποίο

αντιλαµβανόµαστε την απειλή του ισλαµικού εξτρεµισµού.

Είχαµε την τάση να θεωρούµε την τζιχαντική τροµοκρατία ως κάτι που γεννιόταν σε δυσλειτουργούσες περιοχές του

πλανήτη, µέρη σαν το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, τη Μέση Ανατολή, που στη συνέχεια εξαγόταν στις δυτικές χώρες.

Για να προστατευτούµε, έπρεπε είτε να περιτειχιστούµε, είτε -σύµφωνα µε την κυβέρνηση Μπους (Bush)- να πάµε ως

«εκεί» και να διορθώσουµε επί τόπου τα προβλήµατα, προωθώντας τη δηµοκρατία.

Υπάρχουν όµως µερικές σοβαρές ενδείξεις πως η βασική κοιτίδα του ριζοσπαστικού ισλαµισµού δεν είναι η Μέση

Ανατολή.

Είναι η δυτική Ευρώπη.

Εκτός από τον Μπουγιερί και τους δράστες των επιθέσεων στο Λονδίνο, οι βοµβιστές της 11ης Μαρτίου (2004) στη

Μαδρίτη, αλλά κι εµπνευστές των επιθέσεων της 11ης Σεπτεµβρίου -όπως ο Μοχάµεντ 'Ατα (Mohamed Atta)-

ριζοσπαστικοποιήθηκαν όλοι στην Ευρώπη.

Παρά το γεγονός πως η Ολλανδία -όπου το 6% του πληθυσµού αποτελείται από µουσουλµάνους- είναι ταυτόχρονα

µοντέρνα, ανεκτική και δηµοκρατική, αναπτύχθηκε εκεί εκτεταµένος µουσουλµανικός ριζοσπαστισµός.

Έτσι οι Ολλανδοί δεν έχουν δυστυχώς τη δυνατότητα να περιτειχιστούν, αφήνοντας απ' έξω τα προβλήµατά τους.

Παρεξηγούµε πλήρως το νόηµα της σύγχρονης ισλαµικής ιδεολογίας, όταν υποθέτουµε πως αποτελεί έκφανση των

παραδοσιακών µουσουλµανικών αξιών -ή του πολιτισµού.

Σε µία παραδοσιακά µουσουλµανική χώρα, η θρησκευτική ταυτότητα δεν αποτελεί θέµα επιλογής· απλά µεταδίδεται

από το κοινωνικό περιβάλλον, µαζί µε τις κοινωνικές ιεραρχίες, τα ήθη και τα έθιµα, ακόµα και τον (την) µελλοντικό

σύζυγο.

Σε µία τέτοια κοινωνία δεν υπάρχει σύγχυση για το ποιος είσαι: η ταυτότητά µεταγγίζεται από όλους τους κοινωνικούς

θεσµούς, την οικογένεια, το τζαµί και το κράτος.

∆εν είναι το ίδιο για τους µουσουλµάνους που ζουν στα προάστια του 'Αµστερνταµ ή του Παρισιού.

Ξαφνικά, η ταυτότητά σου γίνεται πλαστική: µοιάζει να έχεις απεριόριστες δυνατότητες να αποφασίσεις ως πού θα

προσπαθήσεις να ενταχτείς στην µη µουσουλµανική κοινωνία που σε περιβάλλει.

Στο βιβλίο του «πλανητικό Ισλάµ» ο Γάλλος ακαδηµαϊκός Ολιβιέ Ρουα (Olivier Roy) επιχειρηµατολογεί πειστικά πως ο

σύγχρονος ριζοσπαστισµός είναι προϊόν της «υποβάθµισης» του ισλάµ, που αποστερεί τους µουσουλµάνους από όλα

τα κοινωνικά στηρίγµατα, που τους στηρίζουν σε µία παραδοσιακή µουσουλµανική κοινωνία.

Το πρόβληµα της ταυτότητας επιδεινώνεται στην δεύτερη και την τρίτη γενιά των µεταναστών.

Μεγαλώνουν έξω από το παραδοσιακό πολιτιστικό περιβάλλον των γονιών τους, αλλά -σε αντίθεση µε ότι συµβαίνει µε

τους νεοφερµένους στις Ηνωµένες Πολιτείες- λίγοι νιώθουν ευπρόσδεκτοι στην νέα τους κοινωνία.

Μερικοί σύγχρονοι Ευρωπαίοι υποτιµούν τις εθνικές τους ταυτότητες, προς όφελος µία ανοικτής, ανεκτικής, «µετα-

εθνικής» «ευρωπαϊκότητας».

Οι Ολλανδοί όµως, οι Γερµανοί, οι Γάλλοι κι οι υπόλοιποι, όλοι τους έχουν βαθιά ριζωµένη την εθνική τους ταυτότητα,

που -σε διάφορους βαθµούς- δεν είναι προσβάσιµη σε µετανάστες από την Τουρκία, το Μαρόκο ή το Πακιστάν.

Η ενσωµάτωση δυσχεραίνεται από το ότι οι ανελαστικοί ευρωπαϊκοί εργατικοί νόµοι κατέστησαν σπάνιες τις

ανειδίκευτες χειρονακτικές θέσεις εργασίας, που αναζητούν οι µετανάστες και τα παιδιά τους.

Ένα µεγάλο ποσοστό των µεταναστών ζουν χάρη σε επιδόµατα, πράγµα που σηµαίνει πως δεν συνεισφέρουν, µέσω

της εργασίας τους, στην κοινωνία.

Αντιλαµβάνονται τον εαυτό τους και τα παιδιά τους σαν ξένους.

Στο περιβάλλον αυτό εµφανίζεται κάποιος, σαν τον Οσάµα Μπιν Λάντεν (Osama bin Laden), και προσφέρει στην

νεολαία µία πλανητική και απλή εκδοχή ενός ισλάµ απαλλαγµένου από τοπικούς άγιους και παραδόσεις.

Ο ριζοσπαστικός ισλαµισµός τους δίνει µία νέα ταυτότητα: είναι σεβαστά µέλη της νέας, πλανητικής και

µουσουλµανικής ούµα, στην οποία µπορούν να ανήκουν, ακόµα κι αν ζουν σε χώρες απίστων.

Η θρησκεία δεν εκδηλώνεται πλέον, όπως συµβαίνει σε µία αληθινά µουσουλµανική κοινωνία, µέσω του

κοµφορµισµού σε εξωτερικές κοινωνικές συµπεριφορές, ήθη κι έθιµα.

Αφορά πλέον περισσότερο µία εσωστρεφή πίστη.

Έτσι προκύπτει η αναλογία, που προτείνει ο κ. Ρουα, του σύγχρονου ισλαµισµού µε την προτεσταντική µεταρρύθµιση,

που µε παρόµοιο τρόπο έστρεψε «προς τα µέσα» την θρησκευτική πίστη, απαλλάσσοντάς την ταυτόχρονα από

εξωτερικές ιεροτελεστίες και κοινωνικά υποστηρίγµατα.

Αν αυτή είναι µία ακριβής περιγραφή των πηγών του ριζοσπαστισµού, υπάρχουν µερικές σηµαντικές επιπτώσεις:

Πρώτον, η πρόκληση που αντιπροσωπεύει ο ισλαµισµός δεν είναι άγνωστος ή πρωτοφανής.

Πολλές φορές στο παρελθόν, ο ταχύς εκσυγχρονισµός έφερε ριζοσπαστικοποίηση· είδαµε παρόµοιες µορφές

αλλοτρίωσης σε προηγούµενες γενιές νέων, που γινόντουσαν αναρχικοί, µπολσεβίκοι, φασίστες ή µέλη της συµµορίας

«Μπάαντερ Μάινχοφ».

Η ιδεολογία µπορεί να αλλάζει, η ψυχολογία όµως παραµένει η ίδια.

∆εύτερον, ο ριζοσπαστικός ισλαµισµός είναι προϊόν του εκσυγχρονισµού και της παγκοσµιοποίησης, τουλάχιστο όσο

είναι θρησκευτικό φαινόµενο.

∆εν θα ήταν τόσο έντονος αν οι µουσουλµάνοι δεν ταξίδευαν, δεν σέρφαραν στο διαδίκτυο κι αν δεν ξεκόβονταν, µε

άλλους τρόπους, από τον παραδοσιακό τους πολιτισµό.

Αυτό σηµαίνει πως η σταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής και ο εκδηµοκρατισµός χωρών όπως η Αίγυπτος ή η

Σαουδική Αραβία, όχι µόνο δεν θα εξαλείψει το πρόβληµα της τροµοκρατίας, αλλά κινδυνεύει, µεσοπρόθεσµα, να το

επιδεινώσει.

Η δηµοκρατία και ο εκσυγχρονισµός του µουσουλµανικού κόσµου µπορεί να είναι επιθυµητοί ·ανεξάρτητα όµως από

το τι θα συµβαίνει εκεί, θα συνεχίσουµε να έχουµε σοβαρό πρόβληµα µε την τροµοκρατία στην Ευρώπη.

Η πραγµατική δηµοκρατική πρόκληση αφορά την Ευρώπη, που πρέπει να αντιµετωπίσει το εσωτερικό της πρόβληµα

και να εντάξει µεγάλους αριθµούς νέων κι αγριεµένων µουσουλµάνων, χωρίς ταυτόχρονα να ευνοήσει την ανάπτυξη

του δεξιού λαϊκισµού.

Για να γίνει αυτό, δύο προϋποθέσεις είναι απαραίτητες:

Πρώτον, χώρες σαν την Ολλανδία και τη Βρετανία θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις αναποτελεσµατικές

πολυπολιτισµικές τους πολιτικές -που λειτουργούν σαν θερµοκήπιο του ριζοσπαστισµού- και να συντρίψουν τους

εξτρεµιστές.

Αλλά, δεύτερον, θα πρέπει να αναδιατυπώσουν την έννοια της εθνικής τους ταυτότητας, έτσι ώστε να χωρά

ευκολότερα πολίτες µε µη δυτική καταγωγή.

Το πρώτο άρχισε ήδη να γίνεται πραγµατικότητα.

Τους τελευταίους µήνες, Ολλανδοί και Βρετανοί αναγνώρισαν σιωπηλά πως η παλιά εκδοχή της πολυπολιτισµικότητας

που εφάρµοζαν ήταν αναποτελεσµατική και επικίνδυνη.

Η φιλελεύθερη έννοια της ανεκτικότητας κατάντησε να γίνει αντιληπτή όχι ως σεβασµός των δικαιωµάτων των

ατόµων, αλλά των οµάδων, µερικές εκ των οποίων δεν ήταν καθόλου ανεκτικές από τη µεριά τους (πράγµα που

απέδειξαν επιβάλλοντας, επί παραδείγµατι, ποιον έπρεπε να παντρευτεί ή να συναναστραφεί η κόρη τους).

Ξεκινώντας από µία λανθασµένη αντίληψη σεβασµού προς άλλες ταυτότητες, οι µουσουλµανικές µειπνότητες

αφέθηκαν «ελεύθερες» να διαχειρίζονται τη συµπεριφορά τους, πράγµα που ταίριαζε µε µία -παραδοσιακά ευρωπαϊκή-

κορπορατίστικη αντίληψη για την κοινωνική οργάνωση.

Στην Ολλανδία, όπου το κράτος υποστηρίζει την ύπαρξη ξεχωριστών «καθολικών», «προτεσταντικών» και

«σοσιαλιστικών» σχολείων, εντελώς φυσικά προστέθηκε ένας «µουσουλµανικός» πυλώνας στο σύστηµα, που όµως

αναπαρήγαγε τα γκέτο, και ξέκοψε τους µουσουλµάνους από την υπόλοιπη κοινωνία.

Στην Ολλανδία ψηφίστηκαν τελευταία νέοι νόµοι, που προσπαθούν να µειώσουν την αποµόνωση της µουσουλµανικής

κοινότητας, όπως π.χ, εκείνον που αποθαρρύνει την «εισαγωγή» νυφών από τη Μέση Ανατολή.

Η ολλανδική και η βρετανική αστυνοµία απέκτησαν νέες δυνατότητες να επιβλέπουν, να κρατούν και να απελαύνουν

φανατικούς ιεροκήρυκες.

Παραµένει όµως το σηµαντικότερο, η δηµιουργία µίας εθνικής ταυτότητας που θα συνδέει πολίτες διαφόρων

καταγωγών και θρησκειών, εντάσσοντάς τους σε µία κοινή, δηµοκρατική κουλτούρα, σε αναλογία µε την επιτυχία της

αµερικανικής εµπειρίας, που πέτυχε να ενώσει όλους τους νεοφερµένους στις Ηνωµένες Πολιτείες µετανάστες.

Μετά το δολοφονία του Βαν Γκογκ, ξεκίνησε στην Ολλανδία µία ζωηρή και συχνά απολίτικη συζήτηση για το τι

σηµαίνει να είσαι Ολλανδός.

Μερικοί έφτασαν στο σηµείο να ζητάνε από τους µετανάστες, όχι µόνο την καλή γνώση της ολλανδικής γλώσσας,

αλλά και την εις βάθος γνώση της ολλανδικής ιστορίας και του πολιτισµού, που καµιά φορά ούτε κι οι Ολλανδοί

γνωρίζουν τόσο καλά.

Η εθνική ταυτότητα όµως πρέπει να βοηθά την ένταξη, όχι τον αποκλεισµό.

Τουλάχιστο οι Ολλανδοί κατόρθωσαν να γκρεµίσουν τα τείχη της πολιτικής ορθότητας, που εµποδίζουν τα

περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη από το να ξεκινήσουν έστω µία συζήτηση για τα αλληλοσυνδεόµενα ζητήµατα της

εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας και της µετανάστευσης.

Η διερώτηση όµως περί της εθνικής ταυτότητας είναι ένα ευαίσθητο κι επικίνδυνο εγχείρηµα.

Πολλοί Ευρωπαίο έχουν καταλήξει πως το αµερικανικό πρότυπο του «µέλτινγκ ποτ» δεν είναι δυνατό να ευδοκιµήσει

στο ευρωπαϊκό έδαφος.

Εδώ η εθνική ταυτότητα εξακολουθεί να αφορά το αίµα, το έδαφος και τις κοινές µνήµες.

Αν πράγµατι είναι έτσι, η δηµοκρατία στην Ευρώπη θα κινδυνεύσει στο µέλλον από τους µουσουλµάνους, που θα

αποτελούν όλο και µεγαλύτερο ποσοστό επί του πληθυσµού.

Καθώς όµως η Ευρώπη είναι σήµερα ένα από τα βασικά µέτωπα του πολέµου κατά της τροµοκρατίας, µία παρόµοια

εξέλιξη θα αφορά κι εµάς τους υπόλοιπους.

¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

Ο Francis Fukuyama είναι καθηγητής διεθνούς πολιτικής οικονοµίας στο πανεπιστήµιο «Τζονς Χόπκινς» και µέλος της

εκδοτικής επιτροπής του περιοδικού «Αµέρικαν Ίντερεστ»

'Αλλα άρθρα του Francis Fukuyama:

• Η θεωρία του «τέλους της ιστορίας» παραµένει έγκυρη (2/10/2005)

• Η εισβολή των αποµονωτιστών (8/9/2005)

• Φέρτε πίσω το κράτος! (10/7/2004)

PPOL.GR > ∆ιεθνής Πολιτική > Σχόλια

Η θεωρία του 'τέλους της ιστορίας' παραµένει έγκυρη / του Φράνσις Φουκουγιάµα

Αναδηµοσίευση από τον «Ταχυδρόµο» της 1ης Οκτωβρίου 2005

[1][2]

Τo 1992 o Φράνσις Φουκουγιάµα (Francis Fukuyama) (ΦΦ) κήρυξε µονοµερώς το τέλος της ιστορίας.

Ο κόσµος, έλεγε στο βιβλίο του , «το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος», συνέκλινε στο δυτικό µοντέλο

του φιλελεύθερου καπιταλισµού και δεν χρειαζόταν πλέον να φοβόµαστε τις συγκρούσεις των µεγάλων πολιτισµών

(Σηµείωση «ppol»: η δηµοσιογράφος του «Ταχυδρόµου» κάνει εδώ ένα λάθος: στο «τέλος της ιστορίας» ο ΦΦ

αναφερόταν στη σύγκρουση µεταξύ ιδεολογιών, έχοντας στο µυαλό του τη σύγκρουση µεταξύ φιλελευθερισµού-

µαρξισµού και τον «ψυχρό πόλεµο». Εξάλλου, το άρθρο του ΦΦ «το τέλος της ιστορίας» δηµοσιεύτηκε το καλοκαίρι

του 1989, τέσσερα δηλαδή χρόνια πριν τη «σύγκρουση των πολιτισµών» του Σάµιουελ Χάντινγκτον -Samuel

Huntington. Η «σύγκρουση των πολιτισµών» δεν ήταν έτσι δυνατό να απασχολήσει τον ΦΦ στο άρθρο του)

Τo επιχείρηµά του επηρέασε τον αµερικανικό πολιτικό διάλογο όσο και «Η σύγκρουση των πολιτισµών» του Σάµιουελ

Χάντινγκτον και έγινε το ευαγγέλιο των νεοφιλελεύθερων.

Έκτοτε συνέβησαν πολλά -οι πόλεµοι στα Βαλκάνια, η 11η Σεπτεµβρίου, η εισβολή στο Ιράκ- και το ιδεολογικό

οικοδόµηµα του Φουκουγιάµα, που έτσι κι αλλιώς είχε δεχτεί σοβαρή κριτική, άρχισε να τρίζει.

Θα µπορούσε κάποιος να περιµένει κάποιο είδος επανόρθωσης από την πλευρά του.

Που όµως δεν ήρθε ποτέ.

Λέει στον «Ταχυδρόµο» :

«Σε ένα µεγάλο µέρος, η θεωρία µου παραµένει έγκυρη.

Το τέλος της ιστορίας ήταν µια θέση για τον εκσυγχρονισµό.

Για περίπου εκατό χρόνια, από την κυκλοφορία του «κοµουνιστικού µανιφέστου» ως τα τέλη του 20ού αιώνα, οι πιο

ριζοσπαστικοί διανοούµενοι πίστευαν ότι η ιστορία είναι προοδευτική κι ότι θα κατέληγε σε µια κοµουνιστική ή

σοσιαλιστική ουτοπία. Το δικό µου επιχείρηµα ήταν ότι το τέλος του 20ού αιώνα δεν έδειχνε ότι κάτι τέτοιο θα

συνέβαινε, ότι το τέλος αυτής της διαδικασίας της προόδου δεν θα ήταν ο κοµµουνισµός αλλά η φιλελεύθερη

δηµοκρατία.

Κι αν βάλετε την υπόθεση αυτή σε γενικούς όρους, νοµίζω ότι είναι ακόµα σωστή.

Υπάρχει µια διαδικασία εκσυγχρονισµού που επηρεάζει πολλές διαφορετικές χώρες κι έχει την τάση να παράγει

δηµοκρατία».

Πριν από µερικά χρόνια («ppol»: τον Ιανουάριο του 1998), ο Φουκουγιάµα είχε βάλει το όνοµά του σε µία ανοιχτή

επιστολή προς τον πρόεδρο Κλίντον (Clinton), που τον καλούσε να αναλάβει δράση εναντίον του Σαντάµ Χουσεΐν

(Saddam Hussein) και του Ιράκ.

Την επιστολή συνυπέγραφαν προσωπικότητες όπως ο Πολ Γούλφοβιτς (Paul Wolfowitz) και ο Ντόναλντ Ράµσφελντ

(Donald Rumsfeld), τα «γεράκια» του πενταγώνου που πίεσαν να γίνει αυτός ο πόλεµος.

Αργότερα, πάντως, ο Φουκουγιάµα εναντιώθηκε στον πόλεµο του Ιράκ και αποκάλεσε τους παλιούς του συντρόφους

στο «σχέδιο για το νέο αµερικανικό αιώνα» (PNAC) «ξεκοµµένους από την πραγµατικότητα».

Πρόσφατα προκάλεσε σχίσµα στην κοινότητα των νεοσυντηρητικών, αποχωρώντας από το περιοδικό «Νάσιοναλ

Ίντερεστ», το ιδεολογικό όργανό τους.

Ίσως όσα υποστηρίζει σήµερα ο καθηγητής Φουκουγιάµα να µην είναι παρά η άλλη όψη του ίδιου νοµίσµατος -της

εξαγωγής της δυτικής δηµοκρατίας που έχει αναλάβει ο πρόεδρος Μπους (Bush).

Αν υπάρχει κάποια διαφορά, είναι ότι ο Μπους προτείνει το µαστίγιο, ενώ ο Φουκουγιάµα το καρότο.

'Αλλωστε, λέει στον «Ταχυδρόµο» ο καθηγητής πολιτικής οικονοµίας στο «κέντρο προχωρηµένων διεθνών σπουδών»

(ΣAIΣ) του πανεπιστηµίου «Tζov Χόπκινς», «οι ΗΠΑ πρέπει πάντα να έχουν ρόλο στην προώθηση της δηµοκρατίας».

Αυτό ακριβώς είναι το θέµα του νέου του βιβλίου «οικοδόµηση κρατών: διακυβέρνηση και παγκόσµια τάξη στον 21ο

αιώνα» (θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Λιβάνη»).

Κύριε Φουκουγιάµα, η άνοδος του ριζοσπαστικού ισλάµ και οι έντονες αντιδράσεις κατά της παγκοσµιοποίησης

πιστεύετε ότι ανατρέπουν την άποψή σας ότι υπάρχει µια γενική τάση προς τον εκσυγχρονισµό;

«Πιστεύω ότι µπορεί να υπάρχουν πολλά εµπόδια και πισωγυρίσµατα, αλλά νοµίζω ότι σε γενικές γραµµές υπήρξε

τάση προς αυτή την κατεύθυνση.

Προφανώς διανύουµε µια δύσκολη περίοδο µε την άνοδο του ριζοσπαστικού ισλάµ, τις µη φιλελεύθερες τάσεις στον

κόσµο, τις βίαιες αντιδράσεις εναντίον της παγκοσµιοποίησης, αλλά πιστεύω ότι η πρόοδος προς αυτή την κατεύθυνση

δεν είναι ποτέ γραµµική.

Τελικά, η Μέση Ανατολή θα εκσυγχρονιστεί, όπως όλα τα µέρη του κόσµου».

Στο νέο σας βιβλίο µιλάτε για οικοδόµηση κρατών.

Γιατί πιστεύετε ότι στο µέλλον αυτός θα είναι τόσο σηµαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της διεθνούς τάξης όσο

είναι στον αιώνα µας η στρατιωτική ισχύς;

«Η ατζέντα για τον αναπτυσσόµενο κόσµο από την επανάσταση των Ρέιγκαν (Reagan)-Θάτσερ (Thatcher) και µετά

ήταν να ψαλιδιστεί η εµβέλεια του κράτους, που ήταν γεµάτο ανεπάρκειες και περιορισµούς.

Αν σκεφτεί κανείς το κράτος µε αυτούς τους 6pouς, τότε είναι σαφές ότι το πρόβληµα, σε πολλές χώρες, είναι η

υπερβολική αδυναµία του κράτους να λειτουργήσει, να εισπράξει φόρους, να πατάξει τη διαφθορά κ.λπ.

Ειδικά στις αναπτυσσόµενες χώρες η υπανάπτυξη οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στην απουσία σύγχρονων θεσµών.

Τέτοια αδύναµα ή αποτυχηµένα κράτη -όπως, ας πούµε, η Σοµαλία- αποτελούν πηγή των σύγχρονων προβληµάτων

περισσότερο απ' ό,τι τα ισχυρά κράτη».

∆εν ευθύνεται, όµως, σε µεγάλο βαθµό και η πολιτική των µεγάλων δυνάµεων για τήν αποτυχία αυτών των κρατών;

«Αυτό ισχύει στην περίπτωση του Ιράκ και της αµερικανικής εισβολής, που προκάλεσε την κατάρρευση του ιρακινού

κράτους, αλλά δεν πιστεύω ότι είναι γενική αιτία της αποτυχίας ενός κράτους.

Η κατάρρευση του Αφγανιστάν δεν είχε να κάνει µε τις ΗΠΑ, αλλά µε το τέλος του ψυχρού πολέµου, την αποχώρηση

των Σοβιετικών και το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έπαψαν να δίνουν σηµασία σε αυτήν τη χώρα.

Οι αποτυχίες των κρατών έχουν πιο περίπλοκες και πιο διαφορετικές αιτίες, ανάλογα µε τη χώρα.

∆εν θα τις απέδιδα στη συµπεριφορά των υπερδυνάµεων».

Το νέο σας βιβλίο δεν ανατρέπει τη θέση σας για το τέλος της ιστορίας;

Αν η επικρατούσα τάση είναι ο εκσυγχρονισµός, τότε γιατί υπάρχουν αποτυχηµένα κράτη;

«Μα, αυτά είναι τα πρώιµα στάδια της πολιτικής ανάπτυξης και, για να έχεις δηµοκρατία, πρέπει να έχεις ένα κράτος.

Υπάρχει πρόβληµα στα πρώτα στάδια του εκσυγχρονισµού.

Είναι αλήθεια ότι στο "τέλος της ιστορίας" δεν έδωσα πολλή σηµασία στη διαδικασία της οικοδόµησης κρατών στα

χαµηλά στάδια της ανάπτυξης κι αυτό είναι κάτι που εξελίχθηκε σε πολύ σηµαντικό θέµα αυτόν τον αιώνα».

Σας έχουν αποκαλέσει έναν πρώην µαρξιστή που πέρασε στο αντίπαλο στρατόπεδο.

Σας ενοχλούν αυτές οι επικρίσεις;

«Εξαρτάται από το πόσο σοβαρές είναι.

Νοµίζω πως οι περισσότερες βασίζονται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν έχουν πραγµατικά διαβάσει αυτά που έχω

γράψει.

Στις πιο σοβαρές απαντάω.

Σε λίγο θα κυκλοφορήσει µια νέα έκδοση του "τέλους της ιστορίας", στην οποία υπάρχει ένα µεγάλο δοκίµιο που

απαντά στις πιο σοβαρές κριτικές».

'Αλλοι σας χαρακτηρίζουν «φιλάσοφο του κατεστηµένου».

«Αν µε "κατεστηµένο" εννοείτε την υποστήριξη της φιλελεύθερης δηµοκρατίας, τότε ναι, είµαι.

Αν θεωρείτε την ταύτιση µε µια συγκεκριµένη κυβέρνηση, των Ρεπουµπλικάνων, και βέβαια όχι.

Αυτό είναι γελοίο».

Μάλλον εννοούν τις νεοφιλελεύθερες ιδέες.

«Η ουσία είναι ότι δεν θα πάµε σε µια διαφορετική µορφή κοινωνίας.

Ελάχιστοι άνθρωποι πέρα από τον Οσάµα Μπιν Λάντεν (Osama Bin Laden) το πιστεύουν αυτό -και οι περισσότεροι από

τους επικριτές µου».

Πάντως, αν όντως Βαδίζουµε προς το τέλος της ιστορίας, µοιάζει µε θλιβερή και δυσάρεστη εποχή.

Είστε αισιόδοξος ή απαισιόδοξος;

«Αυτή η περίοδος θα διαρκέσει κάµποσο, µε πολλά σκαµπανεβάσµατα.

Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών δεν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικές, αλλά, αν δούµε την ιστορία σε πιο

µακροπρόθεσµο πλαίσιο, τα πράγµατα θα βελτιωθούν».

Πώς αισθάνεστε όταν σας αποκσλούν έναν από τους πατέρες του νεοσυντηρητικού κινήµατος, την ώρα που αυτό

συνδέεται µε κοντόφθαλµες και αποτυχηµένες πολιτικές;

«Μόλις έγραψα ένα βιβλίο πάνω σ' αυτό το θέµα, το οποίο θα εκδοθεί την επόµενη άνοιξη.

Είµαι ένα από τα ιδρυτικά µέλη του νεοσυντηρητικού κινήµατος.

Και ναι, διαφώνησα µε κάποιους από τους συντρόφους µου και µε τα νεοσυντηρητικά περιοδικά για τον πόλεµο στο

Ιράκ.

Οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν ότι οι νεοσυντηρητικοί είναι ένρ πιο ανοιχτό σύνολο ιδεών και ότι δεν συνδέονται

απαραίτητα µε την κυβέρνηση Μπους.

Υπάρχουν πολλοί νεοσυντηρητικοί, όπως εγώ, που δεν συµφωνούν µε την πολιτική του».

Αυτός ήταν ο λόγος που πριν από τις αµερικανικές εκλογές δηλώσατε ότι δεν θα ψηφίσετε τον Μπους;

«Σε γενικές γραµµές πίστευα κι ακόµη το πιστεύω, ότι ο Tζov Κέρι (John Kerry) δεν θα ήταν καλός πρόεδρος.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ευθύνη του Μπους επειδή τo Ιράκ ήταν µια τεράστια πολιτική αποτυχία και θα έπρεπε

να είναι υπόλογος γι' αυτό.

∆εν είµαι δυστυχής που επανεξελέγη γιατί, αν είχε εκλεγεί ο Κέρι, τότε οι Ρεπουµπλικάνοι θα κατηγορούσαν αυτόν για

τις συνεχώς επιδεινούµενες εξελίξεις στο Ιράκ και αυτό δεν θα ήταν δίκαιο.

Νοµίζω πως ήταν δίκαιη η επανεκλογή του Μπους, ώστε τα επόµενα χρόνια να διορθώσει ο ίδιος το πρόβληµα που

δηµιούργησε!

Κι αν δεν το διορθώσει -τότε ας αποφασίσει ο λαός ποιος ευθύνεται γι' αυτό...»

Γιατί αφήσατε το περιοδικό «Νάσιοναλ Ίντερεστ»;

Υπάρχει όντως σχίσµα στους κόλπους των νεοσυντηρητικών;

«Νοµίζω πως χρειαζόµαστε µια πιo ανοιχτή συζήτηση για την εξωτερική πολιτική στις ΗΠΑ.

Υπάρχουν πολλά περιοδικά αφιερωµένα σε µια συγκεκριµένη άποψη κι εµείς θελήσαµε να φτιάξουµε κάτι άλλο, ένα

νέο χώρο συζήτησης ιδεών, που αυτήν τη στιγµή είναι περιχαρακωµένος ανάµεσα σε ιδεαλιστές και ρεαλιστές».

[1][2]

Η θεωρία του 'τέλους της ιστορίας' παραµένει έγκυρη (Β') / του Φράνσις Φουκουγιάµα

[1][2]

Ήσασταν αντίθετος στον πόλεµο στο Ιράκ, παρόλο που η ρητορική του Τζορτζ Μπους για εξαγωγή δηµοκρατίας είναι

στην ουσία εφαρµογή της δικής σας θέσης.

Ούτε αυτό είναι αντίφαση;

«Ποτέ δεν υποστήριξα το δόγµα του Μπους για προληπτικό πόλεµο.

∆εν ήταν συνετή πολιτική.

Ίσως, όταν ξέρεις ότι ένα κράτος που µπορεί να σου επιτεθεί έχει πυρηνικά όπλα, να έχεις το δικαίωµα να

προχωρήσεις προληπτικά, αλλά, αν κοιτάξει κανείς προς το µέλλον, πιστεύω ότι τέτοιες επεµβάσεις είναι επικίνδυνες

γιατί απαιτούν προβλέψεις κι αυτό είναι δύσκολο.

Ο τρόπος µε τον οποίο εφαρµόστηκε το δόγµα στο Ιράκ ήταν λάθος.

Η αµερικανική ισχύς είναι σηµαντική -πολύ σηµαντικότερη απ' όσο θα παραδέχονταν οι επικριτές της- σε πολλά µέρη

του κόσµου.

Παρέχει διάφορα παγκόσµια δηµόσια αγαθά, αλλά αυτό δεν σηµαίνει ότι οποιαδήποτε εφαρµογή της αµερικανικής

ισχύος δικαιολογείται ή είναι λογική».

Τελικά, ποιο είναι το όραµα των νεοσυντηρητικών;

Είναι ιδεαλιστικό ή ρεαλιστικό;

Γιατί η ρητορική τους προκαλεί ιδεολογική σύγχυση.

«Όπως οι περισσότεροι Αµερικανοί, πιστεύω πως υπάρχει πάντα ρόλος για την προώθηση της δηµοκρατίας.

Η Αµερική βοήθησε τις δηµοκρατικές µεταβάσεις στην Πολωνία και σε άλλες πρώην ανατολικές χώρες, στη Χιλή, στις

Φιλιππίνες, στην Κορέα, στην Ταϊβάν.

Οι ΗΠΑ έχουν παίξει σηµαντικό ρόλο στην προώθηση της δηµοκρατίας και αναγκαστικά υπάρχει µια ιδεαλιστική

συνιστώσα στην αµερικανική εξωτερική πολιτική.

Με αυτή την έννοια, δεν πιστεύω ότι υπάρχει ιδιαίτερη διαφορά ανάµεσα στους ∆ηµοκρατικούς και τους

Ρεπουµπλικάνους, υπάρχει µεγάλος βαθµός οµοφωνίας σε αυτό.

Η πραγµατική διαφορά έχει να κάνει µε τη µέθοδο µε την οποία προωθείς τη δηµοκρατία.

Και εδώ, ο εξαναγκασµός και η στρατιωτική επέµβαση προφανώς µας έχουν βάλει σε µπελάδες.

Η διαφορά δεν είναι ο στόχος, αλλά τα µέσα που χρησιµοποιούνται.

Ακόµα και οι δηµοκρατικές επαναστάσεις στη Σερβία, τη Γεωργία και την Ουκρανία χρειάστηκαν τη βοήθεια όχι µόνο

των ΗΠΑ αλλά και άλλων δηµοκρατιών.

Μια εξωτερική πολιτική βασισµένη µόνο στο εθνικό συµφέρον, που δεν λαµβάνει υπόψη της τα βασικά ανθρώπινα

δικαιώµατα, νοµίζω πως είναι λανθασµένη».

Τo «τέλος της ιστορίας» ήταν ένας ύµνος στην ελεύθερη αγορά, αλλά σε άλλο σας βιβλίο είχατε αναφερθεί σε

περιορισµούς και κανόνες.

«Ποτέ δεν είπα ότι το εµπόριο πρέπει να λειτουργεί εντελώς ελεύθερα.

Όλες οι οικονοµίες της αγοράς απαιτούν ισχυρό κράτος και ρυθµίσεις.

Μπορούµε να διαφωνήσουµε για το ποιο είναι το σωστό επίπεδο ρυθµίσεων, αλλά πολλοί µετέφρασαν τη θέση µου wς

αντίθεση στους περιορισµούς και στις ρυθµίσεις».

Πιστεύετε, όπως διακηρύσσει ο Τόµας Φρίντµαν (Thomas Friedman) στο νέο του βιβλίο, ότι ο κόσµος µας είναι

«επίπεδος», ότι η παγκοσµιοποίηση έχει εξοµοιώσει τις χώρες του πλανήτη;

«Ο Φρίντµαν βασίστηκε σε εµπειρική παρατήρηση για το τι συµβαίνει σε χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα και νοµίζω

πως έχει δίκιο.

Οι χώρες που φιλελευθεροποιήθηκαν ωφελήθηκαν και είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικές, ειδικά στον τοµέα τnς υψηλής

τεχνολογίας, και αυτή θα είναι η ιστορία της παγκόσµιας ανταγωνιστικότητας τα επόµενα χρόνια.

Όσο για την Ευρώπη, πάσχει από υπερβολικούς περιορισµούς και πολλές χώρες της κινδυνεύουν να µείνουν πολύ

πίσω, λόγω του πλήθους των κανόνων που περιορίζουν στην αγορά».

Η τραγωδία του τυφώνα «Κατρίνα» έδειξε την άλλη Αµερική, όπου 37 εκατοµµύρια άνθρωποι ζoυv κάτω από τo όριο

της φτώχειας.

Για ποια φιλελεύθερη δηµοκρατία µιλάµε;

«Όντως, υπάρχουν πολλές κοινωνικές ανισότητες στις ΗΠΑ και µεγάλα προβλήµατα.

Είναι κάτι για το οποίο οι Αµερικανοί δεν αισθάνονται καλά και θα ήθελαν να προσπαθήσουν να το διορθώσουν.

Αλλά πώς εξουδετερώνεις τη φτώχεια;

Στην Ευρώπη προσπαθείτε να τη µετριάσετε µέσα από ένα ογκώδες κράτος πρόνοιας, το οποίο έχει πολλές αδυναµίες.

Πιστεύω πως η µεγάλη διαφορά ανάµεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη είναι ότι χρησιµοποιούµε διαφορετικές "δόσεις"

ελευθερίας και ισότητας.

Εµείς ευνοούµε περισσότερο την ελευθερία, ενώ εσείς την ισότητα.

Και οι δύο προσεγγίσεις έχουν µειονεκτήµατα, αλλά στην Αµερική ο καθένας µπορεί να βρει µια δουλειά, ενώ στην

Ευρώπη έχετε πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας επειδή η αγορά εργασίας είναι πολύ άκαµπτη.

Η ελεύθερη αγορά δηµιουργεί µεγαλύτερες ανισότητες στα εισοδήµατα, αλλά επεκτείνει τη δυνατότητα εργασίας σε

περισσότερους ανθρώπους.

Η πιο ελεύθερη αγορά εργασίας έχει επιτρέψει σε πολλούς µετανάστες από φτωχές χώρες να εργαστούν και να

ενταχθούν στην αµερικανική κοινωνία και οι ΗΠΑ έχουν κάνει καλύτερη δουλειά από την Ευρώπη σε αυτό το θέµα».

Αµερικανοί συνάδελφοί σας προβλέπουν την κατάρρευση του αµερικανικού ονείρου και προτείνουν το ευρωπαϊκό ως

εναλλακτικό.

Συµφωνείτε µαζί τους;

«Νοµίζω πως και το αµερικανικό και το ευρωπαϊκό όνειρο έχουν προβλήµατα.

Τo ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας δεν είναι πια βιώσιµο.

Οι ευρωπαϊκές χώρες θα βρεθούν σε κρίση στο µέλλον, λόγω µιας πραγµατικότητας την οποία δεν µπορούν να

αντιµετωπίσουν: το τεράστιο κόστος του κράτους πρόνοιας.

Αλλά και το αµερικανικό όνειρο έχει προβλήµατα.

Τo ζήτηµα δεν είναι ποιος έχει το τέλειο όνειρο αυτήν τη στιγµή, αλλά ποιος Θα προσαρµοστεί πιο ευέλικτα στις νέες

πραγµατικότητες».

PPOL.GR > ∆ιεθνής Πολιτική > Σχόλια

H εισβολή των αποµονωτιστών / του Φράνσις Φουκουγιάµα

Invasion of the isolationists

© New York Times

Καθώς κλείνουν τέσσερα χρόνια από την 11η Σεπτεµβρίου, ένας από τους τρόπους εξέτασης του πώς εξελίχθηκε η

αµερικανική εξωτερική πολιτική από εκείνη την τροµερή ηµέρα, είναι µέσω µίας ερώτησης: σε ποιο βαθµό η εξωτερική

αυτή πολιτική ριζώνει στην αµερικανική πολιτική παράδοση και τον αµερικανικό πολιτισµό και σε ποιο βαθµό οφείλεται

ιδιαιτερότητες της συγκεκριµένης αµερικανικής προεδρίας και κυβέρνησης;

Είναι ελκυστικό να θεωρηθεί πως η κυβερνητική απάντηση στην 11η Σεπτεµβρίου αποτυπώνει τον αµερικανικό

χαρακτήρα και τις παραδόσεις της εξωτερικής µας πολιτικής.

Εξάλλου πολλοί υποστηρίζουν αυτήν τη θέση.

Όποτε πιέζονταν οι ΗΠΑ, έκλιναν προς µία µυώδη µονοµέρεια και χρησιµοποιούσαν µία ιδεαλιστική ρητορεία.

Παρόλα αυτά, οι αποφάσεις της αµερικανικής εξωτερικής πολιτικής µετά την 11η Σεπτεµβρίου δεν υπαγορεύτηκαν

ούτε από τον αµερικανικό πολιτικό πολιτισµό, ούτε από εσωτερικές πιέσεις ή αναγκαιότητες.

Αµέσως µετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεµβρίου, οι Αµερικάνοι ήταν έτοιµοι να εγκαταλειφθούν στη θέληση του

προέδρου Μπους (Bush) και να τον ακολουθήσουν οπουδήποτε εκείνος ήθελε να τους οδηγήσει.

Το έθνος ήταν έτοιµο να αναλάβει σηµαντικά ρίσκα και να καταβάλει σοβαρές θυσίες.

Η κυβέρνηση Μπους δε ζήτησε τίποτα παρόµοιο από το µέσο Αµερικανό.

Μετά την γρήγορη πτώση των Ταλιµπάν, ο κύβος ερρίφθη και η εξωτερική µας πολιτική µετακινήθηκε προς την

επίλυση του προβλήµατος του Ιράκ, που είχε µακρινή µόνο σχέση µε την απειλή της Αλ Κάιντα.

Συν τω χρόνω σπαταλιόταν η καθολική λαϊκή εντολή που είχε λάβει η κυβέρνηση µετά την 11η Σεπτεµβρίου.

Ταυτόχρονα, οι περισσότεροι από τους συµµάχους µας αποµακρύνονταν, σε βαθµό που πολλοί έλαβαν µία στάση

«ήπιας αποστασιοποίησης» από τις ΗΠΑ, ενώ ο αντιαµερικανισµός ανθούσε στη Μέση Ανατολή.

Αντί γι' αυτό, η κυβέρνηση Μπους θα µπορούσε να είχε επιλέξει να διαµορφώσει µία πραγµατική συµµαχία των

δηµοκρατιών, προκειµένου να αντιπαρατεθεί στα ανελεύθερα ρεύµατα, που προέρχονται από τη Μέση Ανατολή.

Θα µπορούσε επίσης να ενισχύσει τις οικονοµικές κυρώσεις του Ιράκ και να απαιτήσει να επιστρέψουν οι επιθεωρητές

του οπλοστασίου του, αντί να κηρύξει τον πόλεµο.

Μπορούσε τέλος να δηµιουργήσει ένα νέο διεθνές καθεστώς, που θα αντιµαχόταν τη διάδοση των πυρηνικών όπλων.

Όλα τα παραπάνω θα σέβονταν τις παραδόσεις της αµερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Ο κ. Μπους όµως κι η κυβέρνησή του, επέλεξαν να πράξουν αλλιώς.

Η εσωτερικές πολιτικές πιέσεις, επίσης δεν έπαιξαν σηµαντικό ρόλο, προκειµένου να λάβει η κυβέρνηση τις πολιτικές

της αποφάσεις.

Έγινε πολύς θόρυβος για την Αµερική των «κόκκινων» (Ρεπουµπλικάνικων) Πολιτειών -που υποτίθεται πως

εκπροσωπεί την πολιτική βάση της µονοµερούς εξωτερικής πολιτικής του Μπους- ή για τον αυξανόµενο αριθµό των

συντηρητικών Χριστιανών, που διαµορφώνουν δήθεν τη διεθνή πολιτική ατζέντα του προέδρου.

Η σηµασία όµως και η έκταση των φαινοµένων αυτών έγιναν αντικείµενο µεγάλων υπερβολών.

∆όθηκε µάλιστα τόση σηµασία σε αυτά τα -δήθεν καθοριστικά για τη διαµόρφωση της κυβερνητικής πολιτικής-

φαινόµενα, που υποτιµήθηκε µία παράλληλη πολιτική δυναµική.

Εντός του Ρεπουµπλικανικού κόµµατος, η πολιτική Μπους για το Ιράκ υποστηρίχτηκε από τους νεοσυντηρητικούς (που

δεν διαθέτουν µεν πολιτική πελατεία, αντιπροσωπεύουν όµως µία τροµακτική δύναµη διανοητικού πυρός) κι από

αυτούς που ο Ουόλτερ Ράσελ Μιντ (Walter Russell Mead) αποκαλεί «Αµερική του Τζάκσον», Αµερικανούς δηλαδή

εθνικιστές, που η πολιτική τους συγκρότηση τους ωθεί σε έναν αποµονωτισµό µε πυγµή.

Οι εξελίξεις «έδεσαν» στη συνέχεια την απρόβλεπτη αυτή συµµαχία.

Μέχρι να έρθει η ώρα για τη δεύτερή του ορκωµοσία, η αποτυχία να βρεθούν όπλα µαζικής καταστροφής στο Ιράκ και

η αδυναµία να συνδεθεί µε στοιχειώδη αξιοπιστία ο Σαντάµ Χουσεΐν (Saddam Hussein) µε την Αλ Κάιντα, ανάγκασαν

τον πρόεδρο να δικαιολογεί τον πόλεµο χρησιµοποιώντας αποκλειστικά νεοσυντηρητικούς όρους: πως εντασσόταν

δηλαδή σε κάποιου είδους ιδεαλιστική πολιτική, µε στόχο την πολιτική µεταµόρφωση της ευρείας Μέσης Ανατολής.

Η «τζακσονική» βάση του προέδρου, από την οποία αντλεί το µεγάλο τµήµα των στρατευµένων που υπηρετούν και

πεθαίνουν στο Ιράκ, σε κανονικές συνθήκες δεν αρέσκεται σε παρόµοιες συλλήψεις: ποτέ της όµως δεν θα παρατούσε

τον ανώτατο στρατιωτικό διοικητή της καταµεσής σε έναν πόλεµο, ειδικά µάλιστα έναν πόλεµο που έχει πολλές

πιθανότητες να κερδηθεί.

Αυτή η πολιτική συµµαχία υπέρ τους πολέµου, παραµένει παρόλα αυτά εύθραυστη κι ευάλωτη σε προβλήµατα.

Αν οι «τζακσονιστές» αρχίσουν να θεωρούν χαµένο ή αποτυχηµένο τον πόλεµο, δεν θα έχει πολύ µέλλον µία

εξωτερική πολιτική που θα επικεντρώνεται στην διάδοση της δηµοκρατίας.

Μια παρόµοια εξέλιξη θα µπορούσε να επιδράσει σε τέτοιο βαθµό τις προκριµατικές εκλογές για τον υποψήφιο

πρόεδρο του Ρεπουµπλικανικού κόµµατος στις προεδρικές του 2008, που θα επηρέαζε το µέλλον ολόκληρης της

αµερικανικής εξωτερικής πολιτικής.

Χάνουµε στο Ιράκ;

Αυτό δεν είναι ακόµα σίγουρο.

Στρατιωτικά, οι ΗΠΑ είναι σε θέση να ελέγχουν την κατάσταση όσο καιρό επιλέξουν να παραµείνουν στη χώρα δια της

βίας.

Η θέλησή µας όµως να παραµείνουν τα απαραίτητα προς τούτο στρατεύµατα, µοιάζει να λιγοστεύει.

Ο εθελοντικός µας στρατός ποτέ δεν φτιάχτηκε για να αντιµετωπίσει µία µακρόχρονη λαϊκή ανταρσία και τόσο ο

στρατός, όσο κι οι πεζοναύτες, αντιµετωπίζουν προβλήµατα κάµψης του ηθικού τους.

Αν και η δηµόσια υποστήριξη στην παραµονή µας στο Ιράκ παραµένει σταθερή, υπάρχουν ισχυροί επιχειρησιακοί λόγοι

που µπορεί να οδηγήσουν την κυβέρνηση στη µείωση των δυνάµεών µας, µέσα στον επόµενο χρόνο.

Μετά την αποτυχία να εξασφαλιστεί η σουνίτικη υποστήριξη στο σύνταγµα και τον διχασµό της σιιτικής κοινότητας,

δεν φαίνεται πολύ πιθανή η προοπτική µίας ισχυρής και ενιαίας ιρακινής κυβέρνησης.

Το πρόβληµα τώρα είναι να µην στραφούν τώρα για προστασία οι εθνοτικές οµάδες του Ιράκ στις κοινοτικές

πολιτοφυλακές τους, αντί για την κυβέρνηση.

Αν αποχωρήσουν πρόωρα οι Ηνωµένες Πολιτείες από το Ιράκ, θα επακολουθήσει χάος.

Θα ξεκινήσει τότε µία αλυσίδα δυσµενών εξελίξεων, που θα πλήξει κι άλλο την αµερικανική αξιοπιστία στον κόσµο και

θα αναγκάσει τις Ηνωµένες Πολιτείες να ασχολούνται µε τη Μέση Ανατολή για πολλά ακόµα χρόνια, εις βάρος της

παρέµβασής τους σε άλλες κρίσιµες περιοχές, όπως η Ασία.

Η κατάληξη της εκστρατείας στο Ιράκ είναι ακόµα αµφίρροπη.

Αυτό όµως που είναι σίγουρο, είναι πως, τέσσερα χρόνια µετά την 11η Σεπτεµβρίου, ολόκληρη η εξωτερική µας

πολιτική µοιάζει να εξαρτάται από την εξέλιξη ενός πολέµου, που µικρή µόνο σχέση έχει µε ότι µας συνέβη εκείνη την

τροµερή ηµέρα.

Αυτή η λυπηρή εξέλιξη µόνο αναπόφευκτη δεν ήταν...

¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ¾

Πρώτα το Τέλος της Ιστορίας και τώρα το Τέλος του Καπιταλισµού

Γράφει ο/η Greek American News Agency

01.10.08

Του Μάριου Ευρυβιάδη,καθηγητή ∆ιεθνών Σχέσων στο Πάντειο Πανεπιστήµιο

Όταν το 1989 ο µέχρι τότε άγνωστος Αµερικανο-γιαπωνέζος πολιτικός φιλόσοφος Francis Fukuyama έγραφε το δοκίµιό του «Tο Tέλος της Iστορίας» και ακολούθησαν τα δραµατικά ιστορικά γεγονότα της ενοποίησης της Γερµανίας, της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης και µαζί της η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισµού, η φήµη του εκτοξεύτηκε στα ύψη.

Πρόσφατα ο Fukuyama παραπονέθηκε ότι το πιο παρεξηγηµένο ζήτηµα της ιδέας του ήταν η λέξη «ιστορία». «Ο κόσµος νόµιζε» λέει, «ότι αυτό που έλεγα ήταν ότι τίποτα δεν θα συνέβαινε πλέον µετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου». Η θέση του Fukuyama είναι ότι κυριάρχησε η ∆υτική «ιδέα» και αντίληψη δηλαδή ότι κυριάρχησε ο ∆υτικός φιλελευθερισµός. Μετά το 1989 ο φιλελευθερισµός θα αποτελούσε πλέον τον ακρογωνιαίο λίθο ενός παγκόσµιου φιλελεύθερο-οικονοµικού συστήµατος, αφού κατέρρευσαν οι εναλλακτικές ιδέες οι οποίες κατά διάφορα χρονικά διαστήµατα τον ανταγωνίσθηκαν και προσπάθησαν µε επαναστάσεις, πολέµους και αιµατοχυσίες να τον υποκαταστήσουν και να καταστούν αυτές κυρίαρχες. Οι εναλλακτικές αυτές ιδέες αφορούσαν στον Απολυταρχισµό (δεσποτισµό), τον Μπολσεβικισµό, τον Φασισµό και σε έναν «εκσυγχρονισµένο» Μαρξισµό-Σοσιαλισµό. (Παρεµπιπτόντως για «το τέλος της ιστορίας» έγραψε και ο Μαρξ στην πρόγνωση που έκανε για τον επερχόµενο θρίαµβο της σοσιαλιστικής ουτοπίας).

Τα γεγονότα της δεκαετίας του 1990 στην οικονοµική σφαίρα, δηλαδή το άνοιγµα των αγορών, οι ιδιωτικοποιήσεις παραδοσιακών κρατικών υπηρεσιών, κλπ, που έχουν κωδικοποιηθεί µε τον όρο «παγκοσµιοποίηση» (globalization), ενίσχυσαν περαιτέρω τη θέση του Fukuyama ως προς τον θρίαµβο του «φιλελευθερισµού» ως οργανωτικής αρχής των οικονοµικών εξελίξεων. Αλλά η ιστορία δεν σταµάτησε. Και στην από εδώ πλευρά του Ατλαντικού η Ευρώπη έζησε το γεγονός αυτό µέσα στην αυλή της - στην Γιουγκοσλαβική κρίση στα Βαλκάνια. Παρόµοια γεγονότα καταγράφησαν και σε πολλές άλλες περιοχές του κόσµου αρχίζοντας από την Μέση Ανατολή . Η ιστορία όχι µόνο δεν σταµάτησε αλλά συνέχισε και συνεχίζει αδυσώπητα. Ο τυφλοπόντικας της ιστορίας ποτέ δεν θα πάψει να σκάβει τα λαγούµια του βαθιά µέσα στη γη και αθόρυβα, χωρίς εµείς να χαµπαρίζουµε.

Εγώ θα υποστήριζα ότι όχι µόνο παρεξηγήθηκε η λέξη «ιστορία» στην ιδέα του Fukuyama, αλλά και το άλλο ήµισυ της ιδέας του αυτό δηλαδή που εννοούσε για τον θρίαµβό του φιλελευθερισµού. Άλλο ο «φιλελευθερισµός» των φιλοσόφων, µία ιδεατή κατάσταση που µας παραπέµπει στο σεβασµό του ατόµου, την ελευθερία του, τις επιλογές του, συµπεριλαµβανοµένων και των οικονοµικών του επιλογών, και άλλο ο ανεξέλεγκτος φιλελευθερισµός ή πιο ορθά ο «νέο-φιλελευθερισµός» τού µετά-ψυχροπολεµικού κόσµου, όπου το «αόρατο» δήθεν χέρι της αγοράς θα λειτουργεί και θα επαναφέρει το καπιταλιστικό σύστηµα στα «καλά» του, όποτε και εάν αυτό ξεφύγει από τα όριά του.

Αν υπάρχει κάποιος πραγµατικός µύθος στο καπιταλιστικό οικοδόµηµα αυτός είναι ο µύθος του «αόρατου χεριού» της αγοράς. Κάτι τέτοιο ποτέ δεν υπήρξε και ούτε καν ο πατέρας του σύγχρονου καπιταλισµού στον οποίο πιστώνεται η επίµαχη αυτή φράση, δεν το πίστευε. Αυτός ήταν ο Άγγλος Adam Smith συγγραφέας του εµβληµατικού έργου ( ευαγγελίου του καπιταλισµού) «Ο Πλούτος των Εθνών, 1776». Το «αόρατο χέρι» της αγοράς υφίσταται, αλλά µόνο στον κόσµο των ιδεών. Και γι' αυτό ο Smith καταδίκασε την απληστία και τον ανεξέλεγκτο πλουτισµό. Έγραψε: «Όλα για τον εαυτό µας και τίποτα για τους υπόλοιπους φαίνεται ότι είναι σε κάθε εποχή το πρόστυχο πιστεύω αυτών που θέλουν να εξουσιάσουν την ανθρωπότητα».

Η φράση του Smith «όλα για τον εαυτό µας και τίποτα για τους υπόλοιπους»

περιγράφει ορθά και απόλυτα την σηµερινή κρίση του καπιταλισµού και της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας του. Η απληστία «αυτών που θέλουν να εξουσιάζουν την ανθρωπότητα» αποτελεί το γενεσιουργό αίτιο της σηµερινής κρίσης. Και επικαλούµενοι τον «µπαµπούλα» µιας κατάρρευσης του παγκόσµιου οικονοµικού οικοδοµήµατος, αυτοί «που θέλουν να εξουσιάζουν την ανθρωπότητα» θέλουν τώρα το «ορατό χέρι» της αγοράς και όχι το «αόρατο» να τους ξελασπώσει.

∆εν γνωρίζω πώς θα ξεπεραστεί η σηµερινή κρίση του καπιταλιστικού συστήµατος. Σίγουρα δεν θα επέλθει η συντέλεια του κόσµου. Ούτε όµως και το τέλος του καπιταλισµού. Αλλά ας χρησιµοποιηθεί η παρούσα κρίση για να τεθεί τουλάχιστον ένα φράγµα στις λαµογιές της διεθνούς τραπεζοπιστωτικής κλεπτοκρατίας.

8/3/2009

ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΟΥΛΗΣ

Κρίση, ανασφάλεια, κυνισµός

Η οικονοµική κρίση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ είναι φανερό πλέον πως έχει,

παγκοσµίως, δραµατικές επιπτώσεις. Ο οικονοµικός κλονισµός της υπερδύναµης

έρχεται σε συνέχεια ενός παγκόσµιου αξιακού κλυδωνισµού. Έτσι κλείνει ένας

κύκλος ο οποίος άνοιξε µετά το τέλος του ψυχρού πολέµου. Η περίοδος αυτή

ξεκίνησε µε ποµπώδεις ισχυρισµούς ότι φθάνουµε στο «τέλος της ιστορίας» (όπως

έγραψε ο Fukuyama). Υποτίθεται λοιπόν πως οδηγούµασταν στην παγκόσµια

κυριαρχία του δίπτυχου: Επέλαση της οικονοµίας της αγοράς καθώς και της

∆ηµοκρατίας. Που θα επιβεβαίωνε την απόλυτη κυριαρχία του «Αµερικανικού

µοντέλου» σε έναν κόσµο ευµάρειας, ελευθεριών, και παγκόσµιας ευνοµίας. Τριάντα

περίπου χρόνια αργότερα, οι εκτιµήσεις αυτές έχουν γίνει στάχτη.

Η σχετική κατάληξη κατέστη εν τέλει αναπόφευκτη. Όλα ξεκίνησαν από την

αλαζονεία και τον µεσσιανισµό της υπερδύναµης, «το απόλυτα αναγκαίο έθνος»,

όπως θα το ονόµαζε (στη διάσηµη πλέον αποστροφή της) η Μαντλέν Ολµπράιτ, επί

Προεδρίας Κλίντον. Όµως τα χειρότερα θα εµφανίζονταν µε τον Μπους, για να

οδηγηθούµε σε έναν κόσµο ανοµίας και αυθαιρεσίας. Υιοθετήθηκε το δόγµα του

«προληπτικού» πολέµου. Έγινε η εισβολή στο Ιράκ, µε ψεύτικες δικαιολογίες.

Ευτελίσθηκε ο ΟΗΕ. Νοµιµοποιήθηκαν οι βασανισµοί. Φθάσαµε στο Αµπού

Γκρέηµπ. Στις φυλακές - «µαύρες τρύπες» ανά τον κόσµο όπου εξαφανίζονται

απαχθέντες «ύποπτοι» που βασανίζονται από αυταρχικά καθεστώτα, «πελάτες» των

ΗΠΑ. Το Ισραήλ, ο πιο χαϊδεµένος σύµµαχος των ΗΠΑ, είχε το πράσινο φως για

τυφλή βία στη γειτονιά του.

Η έννοια της «δηµοκρατίας» ευτελίσθηκε και µαζί της ο υποτιθέµενος «φάρος» της,

δηλαδή οι ΗΠΑ. (Βλ. και την εξαιρετική ανάλυση του Κώστα Αργυρού το περασµένο

Σάββατο στο Review του Ε.Τ.). Η Αµερική, δηµοκρατική στο εσωτερικό της, έγινε

στυλοβάτης στυγνών δικτατοριών από την Αίγυπτο έως τη Σαουδική Αραβία, καθώς

και υποκινητής των χειρότερων αυθαιρεσιών άλλων κρατών (Ισραήλ). Μια από τις

ελάχιστες εκλεγµένες κυβερνήσεις στη Μέση Ανατολή, η Παλαιστινιακή Χαµάς

επιδιώκεται συστηµατικά να εξοντωθεί. Στη πορεία αυτή, η Ευρώπη σύρεται, µε

ελάχιστες αντιστάσεις, ως θλιβερός κοµπάρσος της υπερδύναµης, από τη Γάζα, το

Ιράκ, έως το Αφγανιστάν.

Όµως στην απαξίωση των δηµοκρατικών δυτικών κοινωνιών προστέθηκε και η

κατάρρευση του «πούρου» καπιταλισµού της Αµερικής, µε µηχανοδηγούς τους

Γκρίνσπαν, Κλίντον και τον ακραίο φιλελεύθερο Τζωρτζ Μπους. Έτσι η κατάρρευση

του σοσιαλιστικού κρατισµού και τα αδιέξοδα της σοσιαλδηµοκρατίας,

συνοδεύθηκαν και από την απαξίωση των θιασωτών ακραίων µορφών της οικονοµίας

της αγοράς. Οι ιδέες των «φονταµενταλιστών της αγοράς» (όπως τους ονοµάζει ο

φιλελεύθερος φιλόσοφος John Gray) έχουν πλέον πανηγυρικά χρεοκοπήσει. Και ήταν

καιρός.

Φυσικά, όλα αυτά έχουν αφήσει πίσω τους ένα τεράστιο κενό, καθώς οι κοινωνίες

βλέπουν ιδεολογήµατα να καταρρέουν χωρίς να αντικαθίστανται από κάποια άλλα.

Αξίες αµφισβητούνται. Πρακτικές δεν πείθουν. (Βλ. και την ανάλυση του γράφοντα

για τη διεθνή οικονοµική κρίση στο www.ekloges.gr).

Έτσι προκαλούνται δύο κυρίαρχα συναισθήµατα παγκοσµίως: Ανασφάλεια και

κυνισµός. Οι πραγµατιστικές προσεγγίσεις, µπορεί να είναι πιο ευπρόσδεκτες από τις

ιδεολογικές στην οικονοµία, όµως επειδή κρίνονται µέσα από τη δίνη µιας

πρωτοφανούς οικονοµικής κρίσης, δεν καθησυχάζουν. Ενώ το άθροισµα οικονοµικής

κρίσης, ανασφάλειας και κυνισµού, αποτελεί εύφλεκτο υλικό για όλες τις κοινωνίες.

Και η έκρηξη παραµονεύει.

Τέλος της ιστορίας ή τέλος της δηµοκρατίας; international | culture | opinion/analysis Tuesday March 14, 2006 07:32 by Γ.

Ευαγγέλου

Ένα λίγο παλιό, αλλά ακόµα επίκαιρο άρθρο, µιας και τέτοιες θεωρίες εξακολουθούν

να βρίσκονται στην επικαιρότητα.

«Μετά την κατάρρευση των ολοκληρωτικών καθεστώτων και την κονιορτοποίηση

του Μαρξισµού-Λενινισµού, οι δυτικοί διανοούµενοι στην πλειονότητά τους περνούν

τον καιρό τους εξυµνώντας τα δυτικά καθεστώτα ως καθεστώτα «δηµοκρατικά», που

µπορεί να µην είναι ιδεώδη, αλλά πάντως είναι τα καλύτερα ανθρωπίνως δυνατά

καθεστώτα και δηλώνοντας ότι οποιαδήποτε κριτική αυτής της ψευδοδηµοκρατίας

οδηγεί κατευθείαν στο Γκουλάγκ». Κορνήλιος Καστοριάδης

Τρανό αντιπροσωπευτικό παράδειγµα του ανωτέρω συµπεράσµατος αποτελεί, δίχως άλλο, ο Φράνσις Φουκουγιάµα, ο οποίος, εν µέσω τυµπανοκρουσιών, εν έτει 1989, διακήρυττε µε στόµφο τη θεωρία του σχετικά µε το τέλος της Ιστορίας, µε την καθιέρωση σε ευρεία κλίµακα της «θριαµβεύουσας φιλελεύθερης δηµοκρατίας».

Φυσικά, δεν εννοούσε την απαλλαγή του κόσµου εφεξής από αναταραχές, πολιτικές διαµάχες και δυσεπίλυτα προβλήµατα. Άλλωστε, προσεκτικά επεσήµαινε την επίτευξη της φιλελεύθερης νίκης µέσα στη συνείδηση µάλλον παρά µέσα στον υλικό κόσµο. Εντούτοις, διατήρησε την πεποίθηση ότι το δυτικό µοντέλο αποτελεί την τελική αλλά και τελεία µορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης· και τα φαινόµενα δεν δείχνουν να τον διαψεύδουν, όσο κι αν οι δυνατές αντιεξουσιαστικές πένες πασχίζουν να κάνουν λόγο για το αντίθετο. Βέβαια, το σοβαρό µειονέκτηµα των θεωριών που ανέπτυξαν τόσο ο Φουκουγιάµα όσο και οι λοιποί διανοούµενοι της ∆ύσης πάνω στο ζήτηµα της κατάληξης σε ένα ιδεατό πολιτικό µόρφωµα αφορά στην απόλυτη θέση τους για τη ριζική αλλαγή («αν επιχειρηθεί κάτι τέτοιο, θα γυρίσουµε στα Γκουλάγκ, τα στρατοδικεία και τα ψυχιατρεία»).

Είναι πασιφανές ότι ο δυτικός πολιτισµός είχε πάντοτε τη µοναδική ικανότητα να δηµιουργεί εκ των έσω µια «αµφισβήτηση», να της επιτρέπει την εκδήλωση µέσω οιουδήποτε τρόπου και, ταυτόχρονα, να την απορροφά προς το µέρος του, µε αποτέλεσµα να εµφανίζεται ολοένα και πιο προοδευτικός, τουλάχιστον στη σύγκριση του µε τα υπόλοιπα καθεστώτα που έκαναν την εµφάνιση τους ανά τον κόσµο, και συχνά να καταρρίπτει εν τη γενέσει της τη δυνατότητα θεµελίωσης κατηγοριών για µεθόδους που παραπέµπουν στον ολοκληρωτισµό (η καταστολή δεν πρέπει να αποτελεί, άλλωστε, µείζον ζήτηµα).

Ο Φουκουγιάµα εστιάζει τη µελέτη του κυρίως στα «ποσοστά ελευθερίας» και στη διακύµανση αυτών ανάλογα µε το εκάστοτε καθεστώς. Αντιµετωπίζει την ιστορία ως ένα προτσές εξέλιξης της αυτοπραγµάτωσης της ελευθερίας, που έχει όµως µια συγκεκριµένη κατάληξη, αρνούµενος να δεχτεί ότι η ιστορία αποτελεί το βασίλειο της διαρκούς δηµιουργίας και της απρόσµενης-αυθόρµητης δραστηριότητας (το παράδειγµα της µετα-ιστορίας. στην οποία αναφέρεται, αποδεικνύει του λόγου το αληθές).

Σε τελική ανάλυση, το «τέλος» που αναλογίζεται προσοµοιάζει µάλλον σε εκπλήρωση (µιας αποστολής της ίδιας της ελευθερίας) παρά σε ολοκλήρωση. Αφενός, ως πιστός Εγελιανός διακρίνει σε αυτό το τέλος τον οριστικό θρίαµβο της ελευθερίας» αφετέρου, διαβλέπει ότι το τέλος της Ιστορίας θα είναι µια τροµερά θλιβερή περίοδος, γιο δύο βασικότατους λόγους: κατ’ αρχάς, η τόλµη, τι κουράγιο, η φαντασία και ο ιδεαλισµός θα έχουν αντικατασταθεί από τον ψυχρό οικονοµικό υπολογισµό του ρεαλισµού και, κατά δεύτερο λόγο, στη «µετα-ιστορική περίοδο» δεν θα υπάρχει ούτε τέχνη ούτε φιλοσοφία, παρά µόνο διαρκής συντήρηση του µουσείου της Ιστορίας, µια έντονη νοσταλγία γιο τον καιρό εκείνο που υπήρχε Ιστορία.

Και ξαφνικά, έγινε αυτό που κανείς δεν περίµενε: ο Φουκουγιάµα αναθεώρησε! Ή µάλλον, για να είµαστε περισσότερο ακριβείς, έτσι δήλωσε. Η θεαµατική «µεταστροφή» του Φράνσις Φουκουγιάµα έλαβε χώρα µόλις δύο ηµέρες µετά την 11η Σεπτεµβρίου, οπότε και έσπευσε να προσυπογράψει την αναγκαιότητα για πολιτική, κάνοντας ακόµη και τους πλέον δύσπιστους να προβληµατιστούν. Τις δηλώσεις αυτές ακολούθησε ένα νέο βιβλίο, «Το µετα-ανθρώπινο µέλλον µας: συνέπειες της Βιοτεχνολογικής επανάστασης» (Our Posthuman Future: Consequenses of the Biotechnology Revolution), όπου φαίνεται να επαναπραγµατεύεται όσα δήλωνε αρκετά χρόνια πριν (βλ. σχ. «Ελευθεριακή Κίνηση», τ. 8). Τότε, είχε ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, κυρίως στους κόλπους της Αριστεράς, σε παγκόσµιο επίπεδο, επειδή διατύπωνε το αυτονόητο αλλά, ταυτόχρονα, µη παραδεκτό:

...η φιλελεύθερη δηµοκρατία µπορεί να αποτελείτο «ακροτελεύτιο σηµείο της ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας» και «την τελική µορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης», έτσι ώστε να συνιστά το «τέλος της ιστορίας».

Σε αντιδιαστολή µε το Τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος, το πιο πρόσφατο πόνηµα του Φουκουγιάµα µοιάζει σαν απότοκος ενός στοχασµού αντεστραµµένου, µιας διαλεκτικής απλουστευµένης. Με επιδερµική µελέτη και επιφανειακή ανάλυση, η επανάκαµψη του πιο προωθηµένου κήρυκα του τέλους της Ιστορίας θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως ολική αναίρεση και αναπροσαρµογή από τη βάση («πώς µπορεί να υπάρχει τέλος της ιστορίας όταν δεν έχει τελειώσει η τεχνολογική εξέλιξη;») όσων διατύπωνε µε στόµφο προ δεκαετίας. Ωστόσο, η αλήθεια µάλλον απέχει παρασάγγας από την αντίληψη τούτη. (Όταν ο ίδιος ο Περί Άντερσον δεν διστάζει να αναγνωρίσει την παντοδυναµία του δυτικού µοντέλου, διασπά το µαρξισµό ανάλογα µε το βαθµό επιτυχίας του, βαφτίζει το «δυτικό µαρξισµό», σε µια απεγνωσµένη προσπάθεια αποκατάστασης της τιµής της Αριστεράς, και προσπαθεί µάταια ώστε η τελευταία να αναγεννηθεί µέσα από τις στάχτες της, τότε είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς το βαθµό «µεταστροφής» του Φράνσις Φουκουγιάµα).

Ισχυρά δοµηµένη, και έχοντας υποτάξει προ πολλού την κληρονοµική µοναρχία, το φασισµό και, πιο πρόσφατα, τον κοµµουνισµό, η φιλελεύθερη δηµοκρατία (ή, εν πάση περιπτώσει, το δυτικό µοντέλο διακυβέρνησης, µε όποιον τίτλο κι αν αποδοθεί σε αυτό -σοσιαλδηµοκρατία κλπ), χαράσσει τη δική της ευθύγραµµη πορεία, ανεπηρέαστη, δίχως σηµαντικές παρεκκλίσεις από τους αρχικούς της σχεδιασµούς. Τουναντίον, προς το παρόν δεν είναι ορατή γι’ αυτή καµία απειλή, όσο κι αν θέλουµε και προσπαθούµε να πείσουµε τους εαυτούς µας (και τους άλλους) για το αντίθετο.

Η αναζήτηση (προς βίωση) από το µέσο αστό πολίτη ενός µαλακού καπιταλισµού, που θα του ικανοποιεί τη λαχτάρα για µια «άνετη-αβασάνιστη ζωή» (σχετική οικονοµική ευηµερία, αυτοκίνητο, ασφάλεια, σίγουρη κατοικία και, ως επιστέγασµα µιας ολόκληρης ζωής, ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό για τα γεράµατα), πραγµατώνεται στα σηµερινά δεδοµένα. Στη νεότερη ∆ύση, λαµβάνει χώρα το εξής «παράδοξο»: το πρόταγµα της ατοµικής και συλλογικής αυτονοµίας όχι µόνο δε συγκρούεται µε την άλλη κυρίαρχη φαντασιακή σηµασία, το καπιταλιστικό πρόταγµα της αλόγιστης κυριαρχίας στη φύση, αλλά στην ουσία αλληλοσυµπληρώνονται. Κι έτσι, οι ανατρεπτικές φωνές ενάντια στο δυτικό µοντέλο καταλήγουν να πνίγονται µέσα στη συνολική διάθεση του κόσµου αφενός να λατρέψει και να γευτεί το εφήµερο, αφετέρου να µη βιώσει, εκ νέου και σε οιαδήποτε µορφή ή κλίµακα, την πικρή εµπειρία ενός ολικού και ολοκληρωτικού γραφειοκρατικού καπιταλισµού (όπως στις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης).

Στο σηµείο αυτό, ο ευρύτερος «αντιεξουσιαστικός» χώρος αποδεικνύει ότι εξακολουθεί να πλανάται πλάνην οικτράν. Το πολύχρωµο κίνηµα της αντιπαγκοσµιοποίησης προσέδωσε στον απολιτίκ νέο το πολυπόθητο αντιεξουσιαστικό προφίλ, ώστε να απαλλαγεί επιτέλους, στο βαθµό του δυνατού, από όλα τα εφηβικά σύνδροµα που τον κατατρύχουν και να περάσει το απαραίτητο στάδιο για την ολοκληρωµένη πλέον ένταξη του στην κοινωνία. ∆ηµιουργήθηκαν σχήµατα, πολύ κλειστά ή πολύ ανοιχτά, λειτουργώντας µέσα ή έξω από την κοινωνία (ουσιαστικά, πάντοτε έξω από αυτή), πολυσύνθετα, αντιφατικά και σε σύγχυση, επικεντρώνοντας, ως συνήθως, σε δευτερεύοντα ζητήµατα (λ.χ. καταστολή) και έχοντας παντελή άγνοια -ή απουσία ενδιαφέροντος- για όσα διαδραµατίζονται γύρω τους. Η αισιοδοξία αυτών των σχηµάτων βασίστηκε -και βασίζεται- κατά κύριο λόγο στον ολοένα και αυξανόµενο όγκο των φίλα προσκείµενων στις «ριζοσπαστικές» κινήσεις που έκαναν την εµφάνιση τους µε την έκρηξη του αντιπολεµικού «κινήµατος» και των αντι-παγκοσµιοποιητικών τάσεων, οι δε προοπτικές και φιλοδοξίες τους, όπως φαίνεται, φτάνουν πολύ µακριά. Όντως, η σκέψη φαίνεται να αποφάσισε να κινηθεί - έστω και για την ικανοποίηση των εφηβικών τάσεων, τη συµµετοχή στον ανούσιο πολιτικό τουρισµό του anti-global κινήµατος ή τη µονοµερή στάση στην αναµέτρηση της «πλούσιας ∆ύσης» µε τη «φτωχή Ανατολή» - προς την πραγµατικότητα, προσπαθώντας να τη φέρει πιο κοντά, αποφεύγοντας όµως εντέχνως τη σύγκρουση µε την ίδια την κοινωνία, για ευνόητους λόγους. Από τη µεριά της, όµως, η πραγµατικότητα αρνείται πεισµατικά να ανταποκριθεί στο κάλεσµα της «ριζοσπαστικής σκέψης» και οπισθοχωρεί µε ρυθµό διπλάσιο απ’ ό,τι προηγουµένως. Η υπεροψία, άλλωστε, των συµµετεχόντων σε πολλές από τις οµάδες αυτές - µιας και πιστεύουν ότι, οντολογικά, απέχουν από τη µικροαστική λογική και δε θεωρούν εαυτούς κοµµάτι της «διεφθαρµένης κοινωνίας», από την οποία έχουν αποστασιοποιηθεί προ πολλού - εξακολουθεί να είναι καθ’ όλα ευδιάκριτη, από τη στιγµή που είναι «τρανοί γνώστες της απόλυτης, της µοναδικής αλήθειας». Και από τη στιγµή που ο µέσος πολίτης διακρίνει ότι το πιο ανατρεπτικό, θεωρητικά, κοµµάτι της κοινωνίας διάκειται εχθρικά απέναντι στην εκπλήρωση του ονείρου του για ευηµερία (όπως την εννοεί αυτός κι όπως έχει καθιερωθεί στα πλαίσια της αποσύνθεσης της σηµερινής κοινωνίας), θα συνεχίσει να αγνοεί ή να αδυνατεί να διακρίνει τις πραγµατικά ανατρεπτικές και ανθρωπιστικές ιδέες, θα µένει στην απάθεια και θα περιχαρακώνεται ολοένα και περισσότερο στη δική του µικροκοινωνία. (Στην καλύτερη περίπτωση, θα εξακολουθήσει να συµµετέχει στις αντιπολεµικές διαδηλώσεις για να ικανοποιεί και να διατρανώνει το «περί δικαίου» αίσθηµά του).

Η κρίση νοήµατος, που µαστίζει ανελέητα τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και προέκυψε από την ολοκληρωτική κατάρρευση των κοµµουνιστικών καθεστώτων (ό,τι έχει αποµείνει, απλά περιµένει υποµονετικά το θάνατο του, έχοντας προ πολλού αυτό-αναιρεθεί), το θρίαµβο του καταναλωτισµού στη συνείδηση, καθώς και την κρίση των φαντασιακών σηµασιών περί προόδου και επανάστασης στη σύγχρονη κοινωνία, είναι εµφανέστατη και στα σηµερινά «αντιεξουσιαστικά» κινήµατα, τα οποία πληθαίνουν διαρκώς, δηµιουργώντας στους συµµετέχοντες την ψευδαίσθηση ότι «ένας άλλος κόσµος είναι εφικτός» (µε την έννοια ότι η επανάσταση και η ανατροπή της καθεστηκυίας τάξεως είναι καθαρά θέµα χρόνου και σχεδίου). Και το θλιβερό είναι ότι ο αναρχικός χώρος, µέσα σε όλα αυτά, φαίνεται να έχει αυτοπαγιδευτεί, προσπαθώντας µεν να ξεπεράσει σε δυναµική και ουσία τα πολύχρωµα κινήµατα του πολιτικού τουρισµού, που θέσπισε η παγκοσµιοποίηση, επικεντρώνοντας δε, συχνά µέσω ενός µαξιµαλιστικού λόγου, σε ζητήµατα δευτερευούσης σηµασίας (το 2003 ήταν εξ ολοκλήρου αφιερωµένο στη Θεσσαλονίκη, το 2004 ανήκει στα

κατασταλτικά µέτρα λόγω της Ολυµπιάδας, κάτι θα βρεθεί και για το 2005) και αδυνατώντας να χαράξει διαχωριστικές γραµµές από την Αριστερά (δεν πρέπει να µας ξενίζει τίποτα πλέον, από τη στιγµή που φτάσαµε σε σηµείο ο Γκαλεάνο να παρουσιάζεται ως «ελευθεριακός διανοούµενος µε αιχµηρό λόγο», οι Ζαπατίστας να αποτελούν το «πρότυπο επαναστατικό κίνηµα», οι Παλαιστίνιοι «αγωνιστές» να γίνονται δέκτες της αµέριστης συµπαράστασής µας για τις «ηρωικές» ενέργειές τους, η Κούβα να «χρειάζεται την αλληλεγγύη µας», ο Άρης και ο Τσε να αποτελούν «καθρέφτη της επανάστασης»!). Και από τη στιγµή που ο α-θεωρισµός ζει και βασιλεύει, καταλήγει να συνοδεύει αναπόφευκτα και την πρακτική µιας πλειοψηφίας που δραστηριοποιείται στο συγκεκριµένο χώρο και η οποία έχει προσκολληθεί εδώ και χρόνια στο ίδιο µοτίβο της ανούσιας βίας και του υπέρµετρου ταξικού µίσους.

Η τελική αποτίµηση στο έργο του Φράνσις Φουκουγιάµα αποβαίνει µάλλον αποκαρδιωτική για όλους εκείνους που βιάστηκαν να µειδιάσουν περί αστοχίας των επιχειρηµάτων του και αγνόησαν τα πλαίσια στα οποία φαίνεται να παγιώνεται πλέον η θεωρία του. Παρά τις πρόσφατες «αναιρέσεις» του και τις ποικίλες νεοφιλελεύθερες υπερβολές που ανιχνεύονται στο έργο του, θαρρεί κανείς πως στο ιδεολόγηµα του τέλους κυοφορείται µιας τέτοιας λογής αµφισηµία που η κεντρική θεωρία παραµένει σταθερή και αταλάντευτη. Συνεπώς, γίνεται ακόµη πιο επιτακτική η ανάγκη για επαναπροσδιορισµό των θεωριών του κλασικού αναρχισµού, οριστική αποβολή των χρεοκοπηµένων κληρονοµηµένων αντιλήψεων και, φυσικά, έναρξη ενός εποικοδοµητικού διαλόγου από µηδενική βάση µέσα στον ευρύτερο «αντιεξουσιαστικό» χώρο (πράγµα που εµποδίζουν, ειδικά στην Ελλάδα, ορισµένες ιδιοµορφίες του κινήµατος, όπως η εσφαλµένη αντίληψη περί καθαρότητας, οι πολυσύνθετες προσωπικές σχέσεις, οι «κραταιές» επαναστατικές ηγετικές µορφές της Αθήνας, το εθνικοθρησκευτικό φαντασιακό που έχει ριζώσει πλέον βαθιά στη συνείδηση του έλληνα), ώστε να τεθεί το ζήτηµα της ουσιαστικής παρέµβασης στην κοινωνία και της θεµελίωσης ενός κοινωνικού κινήµατος µε γενικό πρόταγµα την αυτονοµία και την άµεση δηµοκρατία.

Εν τέλει, η απάντηση στο ερώτηµα «Τέλος της ιστορίας ή τέλος της δηµοκρατίας» είναι σαφέστατη: ως δηµιουργία, η ιστορία διέρχεται &

Φράνσις Φουκουγιάµα: «Φέρτε πίσω το κράτος»... Οκτώβριος 2004

«...Αυτός που ζητάει περισσότερο κράτος είναι ένας (πρώην;) γκουρού της φιλελεύθερης σκέψης, ο κ. Φράνσις Φουκογιάµα. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που πριν από δώδεκα χρόνια είχε εξοργίσει τους σοσιαλιστές όλου του κόσµου, γράφοντας ότι η Ιστορία είχε τελειώσει, πως ο καπιταλισµός και η φιλελεύθερη κοινωνία ήταν το ανώτερο στάδιο της κοινωνικής εξέλιξης. Ο κ. Φουκογιάµα, όπως και πολλοί άλλοι στοχαστές του ∆υτικού Κόσµου, τρόµαξαν από τη δολοφονική επίθεση της 11ης Σεπτεµβρίου κι άρχισαν να επανεξετάζουν όλοι τη θεωρία τους για την κοινωνία.

Ο Αµερικανός φιλόσοφος-σταρ προχώρησε ένα βήµα παραπέρα. Στο τελευταίο του βιβλίο (State-Building: Governace and World Order in the 21st Century), που µόλις βγήκε από τις "Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κορνέλ", ζητεί να ανακαλύψουµε εκ νέου την έννοια του κρατισµού. Η επιχειρηµατολογία του έχει ενδιαφέρον:

"Ενώ τα µεγάλα προβλήµατα του 20ού αιώνα προκλήθηκαν από υπερβολικά ισχυρά έθνη-κράτη, όπως τη Γερµανία, την Ιαπωνία και τη Σοβιετική Ενωση, σήµερα πολλά από τα προβλήµατά µας, από τη φτώχεια µέχρι τους πρόσφυγες και από τα ανθρώπινα δικαιώµατα και το AIDS έως την τροµοκρατία, προκαλούνται από υπερβολικά αδύναµα κράτη στον αναπτυσσόµενο κόσµο", έγραψε σε πρόσφατο άρθρο του στην (Αριστερή) εφηµερίδα "The Observer"(...).

Η επανάσταση των Ρέιγκαν - Θάτσερ καταπολέµησε σωστά τις υπερβολικές αρµοδιότητες του κράτους, περιορίζοντας το ρυθµιστικό του ρόλο και την κυβερνητική ανάµειξη στην ιδιωτική οικονοµική δραστηριότητα. Οταν, όµως, εφαρµόστηκε και στα αναπτυσσόµενα κράτη είχε δραµατικά αποτελέσµατα. Ολες οι πολιτικές που είναι γνωστές ως "η συναίνεση της Ουάσιγκτον", που προωθήθηκαν από διεθνείς οικονοµικούς οργανισµούς όπως το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο (∆ΝΤ) και η Παγκόσµια Τράπεζα και περιλάµβαναν ιδιωτικοποιήσεις, απελευθέρωση και απορρύθµιση του εµπορίου κ.λπ., λησµόνησαν να λάβουν υπόψη τους τη µειωµένη θεσµική ικανότητα πολλών υπό ανάπτυξη χωρών. Ο υπερβολικός ζήλος στην επιδίωξη "νεοφιλελεύθερων" προγραµµάτων υπέσκαψε την ισχύ των κρατών να φέρουν εις πέρας ακόµα και συνήθεις και αναγκαίες κυβερνητικές λειτουργίες.

Από κράτος που ήλεγχε κάθε πλευρά της οικονοµικής και κοινωνικής ζωής η Ρωσία κατέληξε να µην µπορεί ούτε καν να συλλέξει φόρους ή να προστατεύσει τους πολίτες της από το έγκληµα. Φαίνεται πια πως, προκειµένου να ολοκληρωθούν µε επιτυχία οι ιδιωτικοποιήσεις που µειώνουν τις αρµοδιότητες του κράτους, χρειάζεται ταυτόχρονα σηµαντική κρατική παρουσία. Η Ρωσία, που δεν διέθετε κάτι παρόµοιο, ξεπούλησε τηλεπικοινωνίες και εταιρείες ενέργειας σε καλά δικτυωµένους οικονοµικούς µεγιστάνες (...) Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεµβρίου έδειξαν πως η απουσία κυβερνήσεων σε φτωχές και ταραγµένες µεριές του πλανήτη, όπως το Αφγανιστάν, µπορούν να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στην ασφάλεια του αναπτυγµένου κόσµου.

Το άρθρο που σίγουρα θα ξεκινήσει µια παθιασµένη συζήτηση σ' όλο τον κόσµο έχει τίτλο: "Φέρτε πίσω το κράτος!..."». Πάσχος Μανδραβέλης (Απογευµατινή)

ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ

«Είµαι ένας αποστάτης...»

«Ο πόλεµος στο Ιράκ ήταν ένα κολοσσιαίο λάθος, ένας κακός πόλεµος» λέει τώρα ο

αµερικανός φιλόσοφος

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ, ΜΑΡΤΙΟΣ.

Οταν τον Ιανουάριο του 1998 ο αµερικανός θεωρητικός Φράνσις Φουκουγιάµα έβαλε την

υπογραφή του κάτω από την επιστολή που έστειλε το think tank Σχέδιο για τον Νέο

Αµερικανικό Αιώνα στον τότε πρόεδρο των Ηνωµένων Πολιτειών Μπιλ Κλίντον, µε την

οποία ζητούσε την ανατροπή του Σαντάµ Χουσεΐν, επιβεβαίωσε ότι αποτελούσε µέλος του

«εσώτερου κύκλου» των νεοσυντηρητικών που θα όριζαν την αµερικανική εξωτερική

πολιτική µε την έλευση του Τζορτζ Μπους στο τιµόνι του Λευκού Οίκου. Τώρα, οκτώ χρόνια

αργότερα και µε τον πόλεµο στο Ιράκ να οδηγείται στο τέταρτο έτος και σε βαθύτερο τέλµα,

ο πάλαι ποτέ υπέρµαχος της αµερικανικής εισβολής στο Ιράκ έχει έλθει σε ρήξη µε τους

νεοσυντηρητικούς φίλους του, διακηρύττοντας ότι ο πόλεµος στο Ιράκ ήταν λάθος,

θεωρητικά και πρακτικά. «Είµαι ένας αποστάτης...» λέει σε συνέντευξη που παραχώρησε

στους «Sunday Times».

«Eχω καταλήξει ότι ο νεοσυντηρητισµός, και ως σύµβολο και ως τρόπος σκέψης, έχει

εξελιχθεί σε κάτι που δεν µπορώ πλέον να υποστηρίξω» γράφει ο Φουκουγιάµα στο νέο

βιβλίο του «After the Neocons» («Μετά τους νεοσυντηρητικούς») που κυκλοφόρησε την

περασµένη Πέµπτη. Πρόκειται για µία το λιγότερο περίεργη δήλωση από έναν άνθρωπο που

για χρόνια θεωρούνταν ο προεξάρχων διανοούµενος των νεοσυντηρητικών της Αµερικής.

∆εν ήταν αυτός άλλωστε που χάραξε το «ιδρυτικό µανιφέστο» του νεοσυντηρητισµού µαζί

µε «ιέρακες» της αµερικανικής πολιτικής σκηνής όπως ο Ντόναλντ Ράµσφελντ, ο Πολ

Γούλφοβιτς και ο Ρίτσαρντ Περλ; ∆εν ήταν αυτός που είχε υποστηρίξει το 1998 ότι «η

αποµάκρυνση του Σαντάµ Χουσεΐν και του καθεστώτος του από την εξουσία (...) πρέπει να

είναι τώρα ο στόχος της αµερικανικής εξωτερικής πολιτικής»; Τι άλλαξε έκτοτε;

Αυτό που παρενέβη ήταν η πραγµατοποίηση των σχεδίων των νεοσυντηρητικών µε την

εισβολή στο Ιράκ - και το επακόλουθο φιάσκο: ο Φουκουγιάµα κατάλαβε το αδιέξοδο της

υπέρµετρης αισιοδοξίας, του δόγµατος των προληπτικών επιθέσεων - «όπως το έθεσε ο

Μπίσµαρκ, "είναι σαν να αυτοκτονείς επειδή φοβάσαι τον θάνατο"» είπε στους «Sunday

Times» -, της αµερικανικής µονοµέρειας. Οι ενδοιασµοί που λέει ότι ανέκαθεν είχε,

αναδύθηκαν πριν από λίγα χρόνια όταν επισκέφθηκε τη Βρετανία. «Θυµάµαι ότι µε είχε

συγκλονίσει η καθ' όλα πραγµατική δυσαρέσκεια µε τις Ηνωµένες Πολιτείες. Ενα από τα

λάθη που έκανε η Αµερική ήταν να παραγνωρίσει αυτό το αίσθηµα. Είναι εύκολο να το

θεωρήσεις απλώς αντιαµερικανισµό, αλλά το άκουγα και από ανθρώπους που ήταν φίλοι της

Αµερικής».

«Ο πόλεµος στο Ιράκ ήταν ένα κολοσσιαίο λάθος, ένας κακός πόλεµος» λέει τώρα. «Ψήφισα

τον Μπους το 2000 επειδή νόµιζα ότι αν κέρδιζε αρκετοί φίλοι µου θα χάραζαν την

εξωτερική πολιτική και θα τα κατάφερναν πολύ καλύτερα από τους κλιντονικούς. Γι' αυτό

τώρα έχω απογοητευτεί οικτρά από όλη αυτή την υπόθεση: έχει γίνει ακριβώς το

αντίθετο!». Ο Φουκουγιάµα δηλώνει όµως «όχι απλώς σοκαρισµένος. Είµαι ολοκληρωτικά

αποτροπιασµένος από το µέγεθος της ανικανότητας. Αν πρόκειται να είσαι ένας

"καλοπροαίρετος ηγεµόνας", πρέπει να ξέρεις πώς να το κάνεις σωστά αυτό». Ηδη λέει ότι

αυτό που λείπει είναι περισσότερη «πολυ-πολυµέρεια», όπως το αποκαλεί, για να

συµπληρώσει το έργο των Ηνωµένων Εθνών στην αντιµετώπιση των διεθνών προκλήσεων -

εντυπωσιακά λόγια από κάποιον που υποστήριζε το 1998 ότι «η αµερικανική πολιτική δεν

µπορεί να συνεχίζει να χωλαίνει εξαιτίας της άστοχης επιµονής περί οµοφωνίας στο

Συµβούλιο Ασφαλείας».

Και οι υπόλοιποι νεοσυντηρητικοί έχουν καταλάβει το µέγεθος της αποτυχίας, ισχυρίζεται ο

Φουκουγιάµα, αλλά αρνούνται να το παραδεχθούν. «Οι περισσότεροι διατηρούν χαµηλό

προφίλ επειδή έχουν καταλάβει ότι αυτό που υποστήριζαν, απέτυχε πλήρως. Το µόνο που

κάνουν είναι να ελπίζουν ότι κάτι θα αλλάξει» λέει. «Αναρωτιέµαι πώς µπορούσαν να

φαντάζονται ότι µια κοινωνία τόσο πολύπλοκη όσο το Ιράκ µπορεί να ανοικοδοµηθεί εκ

θεµελίων και να µεταµορφωθεί σε δηµοκρατία». Ο ίδιος εδώ και δύο χρόνια θεωρεί ότι το

τοπίο στο Ιράκ µάλλον δεν θα ξεκαθαρίσει σύντοµα. Εναν µήνα µετά την ανατροπή του

αγάλµατος του Σαντάµ Χουσεΐν το 2003 συναντήθηκε µε έναν φίλο του που καυχιόταν για

την επιτυχή έκβαση των επιχειρήσεων. «Εβαλα στοίχηµα µαζί του ότι σε πέντε χρόνια η

κατάσταση θα είναι χαοτική. Πιστεύω πώς θα το κερδίσω αυτό το στοίχηµα».

Ο 53χρονος συγγραφέας, καθηγητής και φιλόσοφος δεν φοβήθηκε να χαράξει

διαχωριστικές γραµµές από τα πρώην «φιλαράκια» του για να υπερασπισθεί τα πιστεύω του

- µάλλον έχει επηρεασθεί από τη γυναίκα του Λόρα Χόλµγκρεν, η οποία «στην αρχή ήταν

µια µάλλον συντηρητική Ρεπουµπλικανή και έχει καταλήξει να απεχθάνεται τον Μπους». Με

σπουδές στο Πανεπιστήµιο Κορνέλ, όπου γνώρισε τον µετέπειτα υφυπουργό Αµυνας των

ΗΠΑ (και νυν πρόεδρο της Παγκόσµιας Τράπεζας) Πολ Γούλφοβιτς - µε τον οποίο δεν έχει

µιλήσει τώρα τελευταία· «υποπτεύοµαι ότι µπορεί να είναι θυµωµένος µαζί µου» -, και

διδακτορικό από το Πανεπιστήµιο του Χάρβαρντ στην Πολιτική Επιστήµη, έγινε πασίγνωστος

το 1989 για την αιτιοκρατική επικράτηση της φιλελεύθερης δηµοκρατίας που υποστήριξε

στο «Τέλος της Ιστορίας».

Εκεί είχε γράψει: «Αυτό που ζούµε δεν είναι απλώς το τέλος του Ψυχρού Πολέµου ή το

πέρασµα µιας συγκεκριµένης περιόδου µεταπολεµικής ιστορίας, αλλά το τέλος της ιστορίας:

δηλαδή, το τελικό σηµείο της ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας και η

παγκοσµιοποίηση της δυτικής φιλελεύθερης δηµοκρατίας ως η τελική µορφή ανθρώπινης

διακυβέρνησης». Μήπως µε αυτό το κείµενο έχει επηρεάσει προσωπικότητες, όπως ο Τόνι

Μπλερ, που θεωρούν εαυτούς υπέρµαχους της φιλελεύθερης δηµοκρατίας;

Ο Φουκουγιάµα αντιπροτείνει ότι ο βρετανός πρωθυπουργός είναι µάλλον ένας «επίτιµος

νεοσυντηρητικός» που έχει αυταπατηθεί ότι η δηµοκρατία µπορεί να επιβληθεί µε ραγδαίες

ταχύτητες και όχι µε τον αργό βηµατισµό που περιέγραψε ο ίδιος στο «Τέλος της Ιστορίας».

«Με τον Μπλερ το βρίσκω δύσκολο να διακρίνω τι είναι αυτό που πιστεύει σε σχέση µε αυτό

που έχει υπολογίσει ότι τον συµφέρει» λέει ο Φουκουγιάµα. «Προφανώς ήθελε να

διατηρήσει την ιδιαίτερη σχέση µε τις Ηνωµένες Πολιτείες και µετά έπεισε τον εαυτό του ότι

ο πόλεµος ήταν µια ιστορική αναγκαιότητα. Κάτι παρόµοιο συνέβη στον Μπους»

υποστηρίζει.

Αυτό σηµαίνει, λέει ο Φουκουγιάµα, ότι οι ευθύνες που φέρουν οι δύο ηγέτες για την

κατάσταση στο Ιράκ είναι µεγάλες. Ωστόσο, ως γνήσιος οπαδός του ντετερµινισµού, δεν

θεωρεί ότι µπορεί να προκρίνει τι µέλλει γενέσθαι στο Ιράκ. «Είναι πολύ νωρίς να

προβλέψουµε τι θα γίνει στο απώτερο µέλλον, αν η τελική κρίση θα είναι αρνητική». Ακόµη

όµως και αν η έκβαση της κατοχής είναι θετική για τη χώρα, ο Φουκουγιάµα, πάντοτε

λάτρης της ιστοριοκρατίας, πιστεύει πως το πλέον σίγουρο είναι ότι «η Ιστορία θα γράψει

ότι αυτό έγινε παρά - και όχι λόγω - τις προσπάθειες του Μπους και του Μπλερ».

Το ΒΗΜΑ, 25/03/2006

http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14722&m=A23&aa=1

Η αναθεώρηση του Φουκουγιάµα* Κυριακή, 29.03.09

* Το άρθρο ανήκει στο φάκελο:

"Το Βιβλίο στον ET.K"

Εδω και εικοσι χρόνια ο Φράνσις Φουκουγιάµα κατέχει διακεκριµένη θέση ανάµεσα στους Αµερικανούς πανεπιστηµιακούς που είναι ευρύτερα γνωστοί στη διεθνή κοινή γνώµη, τα βιβλία τους κάνουν σηµαντικές πωλήσεις και οι ίδιοι συχνά πυκνά διατελούν σύµβουλοι υψηλόβαθµων αξιωµατούχων ή, γενικότερα, επηρεάζουν ποικιλοτρόπως την άσκηση πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων. Το 1998 είχε συνυπογράψει διακήρυξη αρχών µαζί µε άλλους «νεοσυντηρητικούς» στοχαστές, ένα κείµενο αναφοράς για τη διακυβέρνηση Μπους του νεότερου που εξελέγη πρόεδρος δύο χρόνια αργότερα.

Οµως, µε το υπό παρουσίαση βιβλίο, που κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 2006, ο Φουκουγιάµα διαχωρίζει κατηγορηµατικά τη στάση του από τους παλιούς συνοδοιπόρους του κι ασκεί έντονη κριτική στην εξωτερική πολιτική του Μπους, µε σηµείο εστίασης τον πόλεµο στο Ιράκ. Ο Φουκουγιάµα ισχυρίζεται, βέβαια, ότι είναι ο πρόεδρος Μπους και η στενή οµάδα των συνεργατών του που προσπάθησαν να εφαρµόσουν εντελώς απερίσκεπτα ορισµένες αρχές του νεοσυντηρητικού ρεύµατος σκέψης ή αποµακρύνθηκαν από αυτό. Ο συγγραφέας, λοιπόν, αναλαµβάνει να αποκαταστήσει, κατά κάποιον τρόπο, το κύρος του νεοσυντηρητισµού µε αναφορά στις διανοητικές πηγές του και στην ιστορική του εξέλιξη, να ασκήσει κριτική στη διακυβέρνηση Μπους και, τέλος, να διατυπώσει ορισµένες ουσιώδεις αρχές που θα πρέπει, κατά τη γνώµη του, να αποτελούν οδηγό για την εξωτερική και αµυντική πολιτική των ΗΠΑ στο σύγχρονο κόσµο.

Κατά τον Φουκουγιάµα, οι ρίζες της νεοσυντηρητικής κληρονοµιάς εντοπίζονται στη δεκαετία του 1940, ενώ εξελίχθηκε και συγκροτήθηκε σε συνεκτικό σώµα ιδεών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέµου. Τα πιστεύω της µπορούν να συνοψιστούν σε τέσσερις βασικές ιδέες: (1) Η πεποίθηση ότι η συµπεριφορά των κρατών στο διεθνές πεδίο επηρεάζεται αποφασιστικά από τη φύση του καθεστώτος και τις σχέσεις που επικρατούν στο εσωτερικό του. Είναι επιθυµητό για τον κόσµο και τις ΗΠΑ να επικρατούν οι αξίες και οι θεσµοί της φιλελεύθερης δηµοκρατίας, παρά οτιδήποτε άλλο. (2) Η αµερικανική ισχύς µπορεί και πρέπει να έχει ιδιαίτερο ρόλο στις διεθνείς σχέσεις, µε γνώµονα πάντα τις ηθικές αξίες της. (3) Η προσπάθεια επηρεασµού των κοινωνιών και της κοινωνικής συµπεριφοράς µέσω πολιτικών προγραµµάτων αντιµετωπίζεται µε πολύ µεγάλη δυσπιστία. (4) Το ∆ιεθνές ∆ίκαιο και όλοι οι σχετικοί διεθνείς θεσµοί που έχουν ως στόχο την επιβολή της δικαιοσύνης και της ασφάλειας αντιµετωπίζονται µε σκεπτικισµό όσον αφορά στην αποτελεσµατικότητα, αλλά και την ίδια τη νοµιµοποίησή τους.

Ο Φουκουγιάµα θεωρεί, µεταξύ άλλων, ότι πρέπει κανείς να λάβει υπόψη τη µονοµερή ερµηνεία των γεγονότων που οδήγησαν στην πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισµού, η οποία επηρέασε την οµάδα Μπους µε καταστροφικά αποτελέσµατα. Αυτή η ερµηνεία απέδωσε υπερβολική σηµασία στη στρατιωτική, πολιτική και ηθική ανωτερότητα των ΗΠΑ ως αιτία επικράτησής τους στον Ψυχρό Πόλεµο κι οδήγησε σε αντίστοιχη υπερτίµηση τόσο των ορίων και της αποτελεσµατικότητας δράσης τους στη µεταψυχροπολεµική εποχή όσο και στην εικόνα που έχει ο υπόλοιπος κόσµος για αυτές. Βασιζόµενη εν πολλοίς σε αυτή την ερµηνεία και χωρίς να παίρνει πάντα στα σοβαρά τη νεοσυντηρητική παράδοση την οποία είχε ως σηµαία της, η οµάδα Μπους θεώρησε εµπόδιο στα σχέδιά της τους διεθνείς θεσµούς και κατεξοχήν τον ΟΗΕ, δεν αναζήτησε ευρύτερες συµµαχίες και δεν είχε σχέδιο για το µεταπολεµικό Ιράκ θεωρώντας πως η «αλλαγή καθεστώτος» θα ήταν µια µάλλον απλή υπόθεση µετά τη στρατιωτική επικράτηση.

Ανανέωση ιδεών Ο Φουκουγιάµα θεωρεί ότι πρέπει να υπάρξει ανανέωση των νεοσυντηρητικών ιδεών µε ταυτόχρονη συµπλήρωσή τους από ιδέες που έλκουν την καταγωγή τους από την πολιτική του προέδρου Ουίλσον. Πιο συγκεκριµένα, υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ έχουν ευθύνη κι αντίστοιχα πρέπει να αναλαµβάνουν σηµαντικό και διακεκριµένο ρόλο στις διεθνείς υποθέσεις κι αυτό πάντα υπό την προοπτική των φιλελεύθερων-δηµοκρατικών αξιών. Συµµερίζεται τις επιφυλάξεις για την αποτελεσµατικότητα θεσµών όπως ο ΟΗΕ, ταυτόχρονα όµως πιστεύει ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να αναζητούν συµµαχίες µε δηµοκρατικά κράτη και να µην αναλαµβάνουν µονοµερή δράση και, επιπλέον, να ενισχύουν τις δηµοκρατικές δυνάµεις στο εσωτερικό αυταρχικών καθεστώτων, αναγνωρίζοντας ότι η άνωθεν, βίαιη επιβολή είναι πολλαπλώς προβληµατική. Εποµένως και η στρατιωτική δράση θα πρέπει να αναλαµβάνεται µε φειδώ και να προτάσσονται η λεγόµενη «ήπια ισχύς» και η διπλωµατία. Ο Αµερικανός στοχαστής δεν λέει κάτι πραγµατικά καινούργιο, τουλάχιστον

όµως αξιοποιεί τα εργαλεία της κοινής λογικής αναµεµιγµένα µε µικρότερες δόσεις αλαζονείας συγκριτικά µε άλλους συναδέλφους του.

H Aµερική σε σταυροδρόµι ∆ηµοκρατία, ισχύς και η νεοσυντηρητική κληρονοµιά FRANCIS FUKUYAMA ΜΤΦΡ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΕΛΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΛΑΣ ΛΙΒΑΝΗΣ 2008 ΣΕΛ. 293, ΤΙΜΗ €16,50

ΒΑΝ∆ΩΡΟΣ ΣΩΤΗΡΗΣ

Ελεύθερος Τύπος

Πίσω στο κράτος του µέλλοντος κοινωνία

ΚΩΣΤΑΣ Α. ΛΑΒ∆ΑΣ | Αθήνα - Κυριακή 2 Ιανουαρίου 2005

H πολιτική επιστήµη είναι παιδί του 20ού αιώνα. H παρακολούθηση των

βασικών θεµατικών και των µεγάλων ερωτηµάτων της πολιτικής σκέψης µάς

ταξιδεύει πίσω στην αρχαία ελληνική και στη ρωµαϊκή γραµµατεία, τα σύγχρονα

εργαλεία όµως της πολιτικής ανάλυσης συστηµατοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια

του 20ού αιώνα και τράφηκαν µε τα ενδιαφέροντα και τις αγωνίες του. Τα πρώτα

ωστόσο χρόνια του 21ου αιώνα φαίνεται να αντιπροσωπεύουν για πολλούς µια

υποχώρηση της πολιτικής, µαζί και της πολιτικής επιστήµης.

Με το νέο βιβλίο του ο Φράνσις Φουκουγιάµα- συγγραφέας, µεταξύ άλλων, ενός

διάσηµου δοκιµίου για το «τέλος της ιστορίας»- σπεύδει να καθησυχάσει τους

πολιτικούς επιστήµονες και τους κοινωνιολόγους. H κύρια πρόκληση του 21ου

αιώνα, δηλώνει, είναι η ανάπτυξη αποτελεσµατικών και αποδεκτών κρατικών

θεσµών. Το «τέλος της ιστορίας», αν έλθει ποτέ, προϋποθέτει τη διαµόρφωση

θεσµικών πλαισίων και αυτά, διαπιστώνει τώρα ο αµερικανός διανοητής, δεν

προκύπτουν αυτόµατα µε τις διαδικασίες της παγκοσµιοποίησης. Ο Φουκουγιάµα

επιτίθεται στη θεσµική οικονοµική αλλά και σε ορισµένες σχολές της διοικητικής

επιστήµης, τις οποίες κατηγορεί για φορµαλισµό και αναγωγή του κοινότοπου σε

τεχνοκρατικό αξίωµα. H εγκατάλειψη της πολιτικής και κοινωνιολογικής

παράδοσης στην αναζήτηση των αποτελεσµατικότερων οργανωτικών µορφών

«αντιπροσωπεύει οπισθοδρόµηση» για την πορεία των κοινωνικών επιστηµών

και τη δυνατότητά τους να κατανοήσουν ένα πολυσύνθετο πολιτισµικό

περιβάλλον και να παρέµβουν σε αυτό.

Ο Φουκουγιάµα έγινε ευρύτερα γνωστός στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως

συγγραφέας ενός άρθρου και, λίγο αργότερα, ενός βιβλίου (1992) για το «τέλος

της ιστορίας». Το «τέλος της ιστορίας» σήµαινε κυρίως το τέλος των

αντιφιλελεύθερων πολιτικών ιδεολογιών: την κυριαρχία του φιλελευθερισµού σε

συνδυασµό µε τον καπιταλισµό σε παγκόσµια κλίµακα. Σήµαινε όµως και κάτι

περισσότερο ενδιαφέρον και για την εποχή του πρωτότυπο: την τάση πολιτικής

οµογενοποίησης των καθεστωτικών µορφών των εξωδυτικών περιοχών του

πλανήτη. Εχοντας καταθέσει την άποψή του για τις πολιτικές επιπτώσεις του

θριάµβου του φιλελευθερισµού, ο Φουκουγιάµα στράφηκε εν συνεχεία στη

µελέτη δύο περιοχών οι οποίες προσφέρουν γνώριµα για τους κοινωνικούς

επιστήµονες ερεθίσµατα και προβληµατισµούς: τη σηµασία της διάχυτης

αµοιβαιότητας (εµπιστοσύνης) στην κοινωνική ζωή και τις βιολογικές και

βιοτεχνολογικές παραµέτρους καθορισµού της. Τα έργα που δηµοσιεύτηκαν ως

αποτέλεσµα αυτής της εργασίας, τόσο το βιβλίο του για τον ρόλο της

εµπιστοσύνης στις κοινωνικές σχέσεις και την πολιτική διαδικασία (Trust, 1995)

όσο και εκείνο που επιχειρεί µια αναδιατύπωση ερωτηµάτων της

κοινωνιοβιολογίας (The Great Disruption, 1999), αποτέλεσαν τεκµήρια

οξυδερκούς και πρωτότυπης εκλαίκευσης µάλλον, παρά σταθµούς µιας νέας

συµβολής στα αντίστοιχα πεδία.

Εύρος και ισχύς των δοµών

Κατά µία έννοια το State-Building αποτελεί έκπληξη για όσους υπέθεταν ότι η

συνέχεια της συµβολής του αµερικανού διανοητή θα κινηθεί στο πλαίσιο της

φιλολογίας περί εµπιστοσύνης και κοινωνικού κεφαλαίου ή της

κοινωνιοβιολογίας ακολουθώντας τα αχνάρια των τελευταίων του έργων. Εδώ,

αντιθέτως, πρόκειται για κατ' εξοχήν πολιτική πραγµατεία περί κατασκευής νέων

κρατικών µορφών στις περιοχές του πάλαι ποτέ Τρίτου Κόσµου. Τα «ασθενή»,

«αναποτελεσµατικά» και «αποτυχηµένα» κράτη αποτελούν φραγµούς στην

πορεία διαµόρφωσης και παγίωσης µιας φιλελεύθερης και εύτακτης διεθνούς

τάξης. H µεταφορά των δυτικών θεσµών δηµόσιας εξουσίας στις

αναπτυσσόµενες χώρες απέτυχε σε µεγάλο βαθµό να οδηγήσει στη διαµόρφωση

αποτελεσµατικών κρατών. Με τη σειρά τους, τα ασθενή, αναποτελεσµατικά και

διαβρωµένα από τη διαφθορά κράτη µεταφέρουν µέρος των προβληµάτων τους

στον διεθνή στίβο προκαλώντας κρίσεις και, υπό ορισµένες προϋποθέσεις,

νοµιµοποιώντας την παρέµβαση της «διεθνούς κοινωνίας».

Ο Φουκουγιάµα επιχειρεί να συνδέσει την αναζήτησή του µε µια παλαιότερη

ερευνητική κατεύθυνση στην πολιτική επιστήµη, κατεύθυνση που ανιχνεύει τον

βαθµό «κρατικότητας» (stateness) των διαφορετικών πολιτικών συστηµάτων.

Γνωρίζουµε ότι το εθνικό κράτος ως τύπος πολιτικής οργάνωσης αναδύθηκε στη

νεωτερική Ευρώπη και ενισχύθηκε από την αλληλεπίδραση µεταξύ των νέων

κρατικών µηχανισµών (διοίκηση, στρατός, εκπαίδευση) και του εθνικισµού ως

δύναµης που υπογράµµιζε τα οµογενοποιητικά στοιχεία στο εσωτερικό του

εθνικού κράτους. Αυτή η µορφή πολιτικής οργάνωσης επεκτάθηκε σε ολόκληρο

τον πλανήτη. Γνωρίζουµε ακόµη ότι ο βαθµός και η µορφή της κρατικότητας

ποικίλλουν ακόµη και µεταξύ σύγχρονων πολιτικών συστηµάτων. Εξαρτώνται

από τη θεσµική διαφοροποίηση, την ευρωστία της κοινωνίας πολιτών, τη µορφή

της εθνικής συνείδησης, τους προηγούµενους θεσµούς εξουσίας και τις συνέχειές

τους, το κυρίαρχο σύστηµα δικαίου και τους µετασχηµατισµούς του. Λέµε έτσι,

π.χ., ότι η εξέλιξη στη Γαλλία οδήγησε σε ισχυρότερες µορφές κρατικότητας από

ό,τι στη Βρετανία. Ή ότι η εξέλιξη στην Ελβετία οδήγησε σε εντελώς

διαφορετικές µορφές κρατικότητας από ό,τι στην Ελλάδα. Ο Φουκουγιάµα

επιχειρεί ιδιαίτερα να αναδείξει τις συχνά δύσκολες σχέσεις µεταξύ εύρους

(scope) και ισχύος (strength) των κρατικών δοµών. ∆εν πρωτοτυπεί: αρκετές

εργασίες στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών ανέλυσαν την

«κρατικότητα» στις διαφορετικές διαστάσεις της και εστιάστηκαν στη µελέτη

των σχέσεων µεταξύ τους.

Γραµµένο µε την οξυδέρκεια και την ικανότητα για γρήγορη, επί της ουσίας

επιχειρηµατολογία, που χαρακτηρίζει συνολικά το έργο του αµερικανού

διανοητή, το State Building αποτελεί µια προκλητική απόπειρα αναδιατύπωσης

του επιχειρήµατος για τον θρίαµβο του φιλελευθερισµού µέσα από µια εξέταση

των πολιτικών προϋποθέσεων µιας πραγµατικά παγκόσµιας εδραίωσης του. Στην

προσπάθεια αυτή ο συγγραφέας δεν καταφεύγει σε εύκολες εφαρµογές

προηγούµενων θέσεων του. Ετσι, π.χ., µία από τις αιτίες της κακοδιοίκησης είναι

το κοινωνικό έλλειµµα εµπιστοσύνης, αλλά ο Φουκουγιάµα δεν προτείνει µια

απλουστευτική προσέγγιση εστιασµένη σε αυτή την παράµετρο. Επιχειρεί,

αντιθέτως, να συνθέσει προηγούµενες αναλύσεις, επικεντρώνοντας στο ζήτηµα

των προϋποθέσεων της διαµόρφωσης των κρατικών ικανοτήτων (capacities) σε

διαφορετικά πολιτικά συστήµατα.

Το µικρό στρατηγικό κράτος

H ανάλυσή του µπορεί να ερµηνευτεί από δύο διαφορετικές, αλλά όχι

απαραίτητα ασύµβατες, οπτικές γωνίες. Μπορούµε να διαβάσουµε το State-

Building ως έργο που επιχειρεί να συµβάλει στη διαµόρφωση ενός κλίµατος

επιτρεπτικού απέναντι σε περισσότερο αυταρχικές µορφές κρατικής οργάνωσης

και στις προσπάθειες επιβολής τους. Το µικρό αλλά ισχυρό και στρατηγικό

κράτος αποτελεί την καταλληλότερη θεραπεία για τα «νοσούντα» πολιτικά

συστήµατα. Ο Φουκουγιάµα αποφεύγει να πάρει θέση στο θέµα της επίθεσης

κατά του Ιράκ, αλλά δεν διστάζει να υποστηρίξει ότι, όταν διαπιστώνεται πως η

ζήτηση για παροχή ασφαλείας δεν καλύπτεται από αντίστοιχη προσφορά από

τους διεθνείς οργανισµούς, οι ΗΠΑ νοµιµοποιούνται να επιχειρήσουν την

κάλυψη του κενού.Από την άλλη πλευρά, το νέο έργο του Φουκουγιάµα

αντιµετωπίζει κριτικά και εν πολλοίς υπερβαίνει µια απλουστευτική σχολή

σκέψης που τείνει να γίνει του συρµού: την αντίληψη ότι η υποχώρηση των

τοµέων της κρατικής εξουσίας αποτελεί διεθνή µονόδροµο και τη συνακόλουθη,

µονοσήµαντη και αυτοκαταστροφική (για όσους την παίρνουν στα σοβαρά)

αντίληψη περί παγκοσµιοποίησης. Μόνον οι κρατικές οντότητες, υπενθυµίζει ο

διανοητής, δύνανται να προβούν στη διαµόρφωση και εφαρµογή συλλογικών

αποφάσεων µέσα από νοµιµοποιηµένη εξουσία. Υπάρχουν, πέρα από τη

στρατιωτική, διάφορες µορφές οικονοµικής, τεχνολογικής, πολιτισµικής,

συµβολικής κτλ. ισχύος (soft power), και οι προκλήσεις για τα κράτη του 21ου

αιώνα τις αφορούν όλες.Εν κατακλείδι: ένα πολύ ενδιαφέρον- και κάπως

ανησυχητικό- βιβλίο, ορισµένα σηµαντικότατα θέµατα, αλλά (όπως άλλωστε

συνέβη και µε τα έργα του συγγραφέα για την εµπιστοσύνη και τις σχέσεις

κοινωνίας και βιολογίας) όχι απαραίτητα µια συµβολή που θα προκαλέσει την

αίσθηση την οποία προκάλεσε στην εποχή του Το τέλος της ιστορίας. Το βασικό

συµπέρασµα ωστόσο είναι απλό και σαφές: µόνον οι αφελείς παίρνουν στα

σοβαρά (και πασχίζουν να προλάβουν να εφαρµόσουν) τον πολυσχιδή

παροπλισµό του κράτους.

Ο κ. Κώστας A. Λάβδας είναι αντιπρύτανης του Πανεπιστηµίου Κρήτης.

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=163435&ct=47&dt=02/01/2005 ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη Α.Ε. powered by NETVOLUTION

... η πρώτη οδηγία του Star Trek...

Αριστείδη Χατζή(*)

------------

"Η πολιτική των Ηνωµένων Πολιτειών είναι να επιδιώκει και να

υποστηρίζει την ανάπτυξη δηµοκρατικών κινηµάτων και θεσµών σε

κάθε έθνος και πολιτισµό, µε απώτερο στόχο να εξαλείψει την

τυραννία απ' τον κόσµο."

George W. Bush, Jr. (2nd inaugural address, 2005)

"Καθώς το δικαίωµα κάθε νοήµονος είδους να ζει σύµφωνα µε τη

φυσιολογική πολιτισµική του εξέλιξη θεωρείται ιερό, κανένα µέλος

του προσωπικού του Αστρικού Στόλου δεν µπορεί να παρέµβει στην

υγιή ανάπτυξη της εξωγήινης ζωής και κουλτούρας. Ως τέτοια

παρέµβαση θεωρείται και η εισαγωγή ανώτερης γνώσης, ισχύος ή

τεχνογνωσίας σ' έναν κόσµο του οποίου η κοινωνία αδυνατεί να

χειριστεί αυτά τα πλεονεκτήµατα µε συνετό τρόπο.[...] Αυτή η

οδηγία έχει απόλυτη ισχύ έναντι οποιασδήποτε άλλης θεώρησης και

αποτελεί ύψιστη ηθική υποχρέωση."

Star Trek Prime Directive (~ 2161 µ.Χ.)

---------

... σύµφωνα µε την 1η και σηµαντικότερη οδηγία που έχει λάβει το πλήρωµα του διαστηµικού

οχήµατος Enterprise, σε καµία περίπτωση δεν έχει το δικαίωµα να επέµβει για να αλλάξει την

εξέλιξη µίας λιγότερο αναπτυγµένης κοινωνίας ακόµα και αν το κάνει µε τις καλύτερες προθέσεις.

Η οδηγία αυτή συνοδεύεται από την ύψιστη ηθική ευθύνη. Ο κάθε πολιτισµός θα πρέπει να

ακολουθήσει το δρόµο του. Κανείς δεν έχει το δικαίωµα να εµποδίσει την φυσική εξέλιξη µιας

κοινωνίας. Στην αρχή αυτή δεν υπάρχει καµία εξαίρεση. Αν µε την επέµβαση ο εν λόγω πολιτισµός

(και ο πλανήτης που τον φιλοξενεί) πρόκειται να σωθούν από ένα µεγάλο κίνδυνο, αυτό δεν έχει

καµία σηµασία. Μάλιστα, σε πέντε-έξι περιπτώσεις το πλήρωµα του Enterprise παρακολούθησε

καταστροφές πλανητών, ανίκανο να αντιδράσει, υπό την αυστηρή επίβλεψη του Captain Kirk.

... όµως µέχρι να φτάσουµε στο 2161, ηµεροµηνία που σύµφωνα µε τους υπολογισµούς των

ιστορικών του µέλλοντος θα σχηµατιστεί η Ενωµένη Οµοσπονδία των Πλανητών (United

Federation of Planets) που θα επιβάλλει την πρώτη οδηγία, προς το παρόν ισχύει η οδηγία του

Προέδρου των Η.Π.Α., σύµφωνα µε την οποία «θα σας σώσουµε, θέλετε δεν θέλετε».

... δεν νοµίζω ότι χρειάζεται να συζητήσουµε εδώ το κατά πόσο η υποτιθέµενη νέο-ιδεαλιστική

πολιτική του Bush έχει πραγµατικά σαν στόχο την παγκόσµια εδραίωση της δηµοκρατίας και όχι

την εξυπηρέτηση στενών οικονοµικών συµφερόντων των Η.Π.Α. Αν ήταν η δηµοκρατία το

διακύβευµα οι Η.Π.Α. θα είχαν προσθέσει στα κράτη παρίες την Κίνα, το Πακιστάν και αρκετούς

άλλους συµµάχους τους. Όµως ακόµα και αυτή η οπορτουνιστική και υποκριτική εξωτερική

πολιτική κατόρθωσε να θέσει το θέµα και θεωρητικά και πρακτικά...

... πρακτικά παρατηρούµε µια κινητικότητα κυρίως στη Μέση Ανατολή. Οι εκλογές στο Ιράκ, στο

Αφγανιστάν, στην Αίγυπτο, στην Παλαιστίνη ακόµα και στη Σουηδική Αραβία, το συµµάζεµα της

Συρίας, οι εξελίξεις στον Λίβανο, ο αυτό-περιορισµός του Ιράν και η παράδοση άνευ όρων της

Λιβύης έχει αναγκάσει πολλούς να αναθεωρήσουν τη γνώµη τους για την πολιτική του Bush...

... στη θεωρία τα πράγµατα είναι σοβαρότερα, καθώς το πρόβληµα της ανθρωπιστικής επέµβασης

είναι περισσότερο επίκαιρο παρά ποτέ. Μπορούµε πλέον να επιτρέπουµε την κατάφωρη

παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων ή να παρακολουθούµε αµέτοχοι ανθρωπιστικές

καταστροφές και εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας; Επιπλέον, εάν δεν µπορούµε πλέον να

ανεχτούµε µια γενοκτονία, γιατί να ανεχόµαστε την κλειτοριδεκτοµή;

... µέχρι το 1989 η απάντηση ήταν σχετικά εύκολη. Η φιλελεύθερη δηµοκρατία της ∆ύσης ήταν µία

από τις πολλές εκδοχές διακυβέρνησης, για πολλούς ήδη παρωχηµένη. Παράλληλα, ο νοµικός

θετικισµός (παρά το πλήγµα που υπέστη στη ∆ίκη της Νυρεµβέργης) που ανάγει σε µείζον

ζητούµενο την αποηθικοποίηση του δικαίου παρέµενε η κυρίαρχη θεωρία δικαίου και ο ρεαλισµός

η κυρίαρχη θεωρία των διεθνών σχέσεων. Η κοινωνική ανθρωπολογία συµπλήρωνε το παζλ µε

έναν µερικές φορές ακραίο πολιτιστικό σχετικισµό...

... τι άλλαξε από τότε; Πολλά! Σήµερα, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας υπάρχει

ένα γενικώς αποδεκτό corpus διεθνών συνθηκών, συµβάσεων και θεσµών που έχουν σαν στόχο

την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Από την Οικουµενική ∆Ιακήρυξη για τα Ανθρώπινα

∆ικαιώµατα του 1948 µέχρι το Χάρτη των Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης,που

εντάχθηκε στο Σύνταγµα της Ευρώπης, δηµιουργείται ένα πλέγµα προστασίας τους που θα

µπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει το «νέο φυσικό δίκαιο», ένα δίκαιο που δεν πηγάζει από τη

θεϊκή σοφία, τη φύση του ανθρώπου ή τον ορθό λόγο αλλά εκ των πραγµάτων: διότι δεν υπάρχει

σήµερα κανείς που να το αµφισβητεί σοβαρά, κανείς που να το απορρίπτει ρητά (ακόµα κι αν το

παραβιάζει κατάφωρα), κανείς που να µπορεί να προσφέρει κάτι εναλλακτικό. Το µοντέλο της

φιλελεύθερης, δυτικού τύπου, συνταγµατικής κοινοβουλευτικής δηµοκρατίας έχει εδραιωθεί σε

τέτοιο βαθµό που η συζήτηση έχει κλείσει....

... γιατί λοιπόν να µην νοµιµοποιούµαστε να απαιτήσουµε την επιβολή αυτών των γενικά

αποδεχτών αρχών σε όλη την υφήλιο, σε εκείνες ιδίως τις περιπτώσεις που οι παραβιάσεις των

παραπάνω αρχών είναι φρικαλέες; Ακόµα και ο πολύ διστακτικός Rawls αναγκάστηκε να δεχτεί

την αναγκαιότητα της επέµβασης σε ορισµένες ακραίες περιπτώσεις παραβίασης των ανθρωπίνων

δικαιωµάτων...

... πολλοί θα αντιδράσουν: κάθε άλλο παρά αποδεκτές από όλους είναι οι αρχές της δυτι-κής

δηµοκρατίας. Ιδίως όσοι δεν έχουν διαβάσει τα βιβλία των Fukuyama και Huntington και

έχουν πληροφορηθεί τη σχετική συζήτηση από τις εφηµερίδες, συχνά υποστηρίζουν πως τελικώς

επιβεβαιώθηκε η θέση του Huntington. Η ιστορία δεν τελείωσε, τώρα αρχίζει. Η µάχη της

∆ύσης µε την Ανατολή θα είναι φοβερή. Σύµφωνα µε τον Huntington ο πολιτισµός και οι

πολιτισµικές ταυτότητες θα καθορίσουν τις συγκρούσεις στον 21ο αιώνα. Όχι µόνο η Ανατολή δεν

εκδυτικοποιείται, αλλά συµβαίνει το αντίθετο: η ∆ύση χάνει έδαφος και η Ανατολή γιγαντώνεται

αποµακρυνόµενη από την επιρροή της. Το συµπέρασµά του: η επιβίωση της ∆ύσης εξαρτάται από

την αποφασιστικότητα των Αµερικανών να υπερασπιστούν τον ∆υτικό πολιτισµό και την αποδοχή

από όλους µας πως ο πολιτισµός µας είναι κάτι το εξαιρετικό που δυστυχώς δεν µπορεί να

παγκοσµιοποιηθεί - ας φροντίσουµε τουλάχιστον να τον προασπίσουµε...

... αν αυτό είναι αλήθεια, τότε καλά θα κάνουµε να βάλουµε τα κράνη και να στοιχιθούµε πίσω από

τον Πρόεδρο Bush...

... όπως γράφει ο David Rieff, η ιδέα της επέµβασης για την επιβολή της δηµοκρατίας και των

ανθρωπίνων δικαιωµάτων έχει ενώσει τους δεξιούς Αµερικανούς νεοσυντηρητικούς µε τους

αριστερούς ακτιβιστές των οργανώσεων προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωµάτων σε ένα κοινό

σκοπό, την επιβολή της ∆ύσης επί της βάρβαρης Ανατολής...

... πριν το κάνουµε, ας ξαναδούµε τι λέει πραγµατικά ο Fukuyama. Ο Fukuyama ποτέ δεν είπε πως

τελείωσε η Ιστορία - υπό την έννοια πως η σύγκρουση των πολιτισµών έληξε. Αυτό που

υποστηρίζει στην πραγµατικότητα είναι πως τελείωσε η (σοβαρή) συζήτηση. Αυτό το

πρωτοφανές consensus που νοµιµοποιεί τη φιλελεύθερη δηµοκρατία µπορεί ίσως να αποτελεί το

«τέλος της ανθρώπινης ιδεολογικής εξέλιξης» (liberal democracy may constitute the "end point of

mankind's ideological evolution"), την τελική µορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης (the "final

form of human government"). Τα µεγάλα ερωτήµατα έχουν απαντηθεί: η ∆ηµοκρατία δεν

πρόκειται να απορριφθεί ξανά από την ανθρωπότητα...

... o Fukuyama µας δίνει δύο λόγους για τους οποίους η ανθρωπότητα οδηγείται στη φιλελεύθερη

δηµοκρατία. Ο ένας είναι η χεγκελιανή ιδέα της ανάγκης για αναγνώριση της αξίας του ανθρώπου

από τους συνανθρώπους του. Ο δεύτερος (και πιο πειστικός) είναι οικονοµικός: οι

παγκοσµιοποιηµένες οικονοµικές σχέσεις θα οδηγήσουν σε τέτοιου είδους οµογενοποίηση των

κοινωνιών που βασικό τους χαρακτηριστικό θα είναι η άνοδος του µορφωτικού επιπέδου. Τα

αυταρχικά καθεστώτα δεν θα µπορούν ποτέ να επιβιώσουν σε έναν κόσµο που δεν µπορεί να

περιοριστεί η πληροφόρηση και η αγορά...

... όταν όµως οι άνθρωποι µορφώνονται, έχουν πρόσβαση σε καλύτερη και ανεξάρτητη

πληροφόρηση και συµµετέχουν σε µία αγορά που τους µαθαίνει τι σηµαίνει (η έστω και

περιορισµένη) επιλογή, καταλαβαίνουν πως µπορούν οι ίδιοι να διαµορφώσουν τη ζωή τους: η

κοινωνία τους µετατρέπεται τότε από ιεραρχική κοινωνία σε κοινωνία επιλογών. Αλλά όταν οι

άνθρωποι καλούνται να επιλέξουν, σπανίως επιλέγουν τον αυταρχισµό έναντι της ελευθερίας. Ας

συγκρίνουµε τον αριθµό των µεταναστών από τον Τρίτο κόσµο που θέλουν να µετοικήσουν στη

Βόρειο Αµερική ή τη ∆υτική Ευρώπη µε τον αριθµό εκείνων που προτιµούν το Ιράν ή το

Αφγανιστάν των Ταλιµπάν. Όπως λένε οι οικονοµολόγοι, οι προτιµήσεις των ανθρώπων

αποκαλύπτονται µε τις πραγµατικές επιλογές τους...

... και γιατί να µην επιταχύνουµε αυτή τη διαδικασία αλλά να περιµένουµε την (ανεξέλεγκτη)

αγορά να επιβάλλει τη δηµοκρατία; Γιατί η εµπειρία µας αποδεικνύει πως µε αυταρχικό τρόπο η

δηµοκρατία και ο δυτικός τρόπος ζωής δεν µπορεί να επιβληθεί. Ακόµα και ο Στάλιν απέτυχε όταν

προσπάθησε να εκσυγχρονίσει τις «λαϊκές δηµοκρατίες» του Καυκάσου. Το µόνο σχετικώς

επιτυχές παράδειγµα είναι εκείνο της Τουρκίας. Αλλά ο εκσυγχρονισµός επιβλήθηκε εκ των έσω

από τον ίδιο τον εθνικό ήρωα του Τουρκικού έθνους και συνοδεύτηκε από άµεση ένταξη στη ∆ύση.

Παρόλαυτά, οδήγησε σε στρεβλώσεις που δεν καθιστούν την Τουρκία το ιδανικό υπόδειγµα

(ακόµα και έπειτα από 83 χρόνια απόλυτης επικράτησης των «εκσυγχρονιστών»)...

... το αν η πολιτική του Bush θα έχει αποτέλεσµα είναι κάτι παραπάνω από αµφίβολο. Μέχρι τώρα

κατόρθωσε να δηµιουργήσει ένα νέο Βιετνάµ στο Ιράκ, ένα άναρχο Αφγανιστάν και τροµακτικό

µίσος στις ψυχές εκατοµµυρίων Αράβων. Ο Reiff θεωρεί πως η αποτυχία των Αµερικανών στο Ιράκ

αποτελεί το τελευταίο καρφί στο φέρετρο του ονείρου για µία παγκόσµια κοινωνία ελεύθερων

πολιτών..."

(*) Περιοδικό "Cogito"

Eκτύπωση

Φουκουγιάµα κατά νεο-συντηρητισµού

Φιλιππος Χατζοπουλος

Επίθεση στο ιδεολογικό υπόβαθρο των νεο-συντηρητικών, που οδήγησε στον πόλεµο στο Ιράκ, πραγµατοποιεί µε το τελευταίο του βιβλίο, «Μετά τους Νεο-Συντηρητικούς», ο συγγραφέας Φράνσις Φουκουγιάµα, που παρουσιάζεται σε βιβλιοκρισία της επιθεώρησης Times Literary Supplement. Ο αµφιλεγόµενος διανοητής ασκεί κριτική από δεξιά στους νεο-συντηρητικούς, καταγγέλλοντας την προδοσία της ιδεολογίας τους, µε στόχο τη νοµιµοποίηση της πολεµικής επιχείρησης στο Ιράκ, αλλά και την ατελέσφορη προώθηση της δηµοκρατίας στη Μέση Ανατολή. Αντίθετα, ο Αµερικανο-ιάπωνας διανοητής προσφέρει εναλλακτική ιδεολογική προσέγγιση για τη ∆ύση, την οποία ονοµάζει «ρεαλιστικό Ουιλσονισµό». Παρά την επικριτική του στάση, όµως, ο Φουκουγιάµα έχει επηρεάσει όσο κανένας άλλος διανοούµενος, την κυβέρνηση Μπους, κυρίως µε το µπεστ σέλερ του, «Το Τέλος της Ιστορίας».

Οι νεο-συντηρητικοί, όµως, µέµφονται τον Φουκουγιάµα, καθώς πίστεψαν ότι η θεωρία του τέλους της ιστορίας είχε ισχύ σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας και δεν αφορούσε µόνο -όπως τόνισε ο συγγραφέας- τις σύγχρονες ιδεολογίες. Η θεωρία του δεν είχε διαχρονική ισχύ και οι νεο-συντηρητικοί φέρουν ακέραιη την ευθύνη της αποτυχίας τους στην εξαγωγή της ∆ηµοκρατίας στη Μ. Ανατολή.

Το «Μετά τους Νεο-Συντηρητικούς» αποπειράται να προσφέρει εναλλακτική πρόταση και απάντηση στις προκλήσεις που δηµιουργεί η άνοδος του ισλαµικού φονταµενταλισµού. Ο Φουκουγιάµα καταγράφει έτσι τέσσερις τάσεις στη σύγχρονη αµερικανική εξωτερική πολιτική, µε το νεο-συντηρητισµό να είναι µία από αυτές.

Οι άλλες τρεις τάσεις είναι: ο «Κισινγκερικός ρεαλισµός», που δίνει έµφαση στην ισχύ και τη σταθερότητα, αγνοώντας τις ιδιαιτερότητες των καθεστώτων, ο «φιλελεύθερος διεθνισµός», που ελπίζει στην επικράτηση διεθνούς τάξης βασισµένης στο νόµο και τους θεσµούς και, τέλος, ο «Τζακσονιανός εθνικισµός», που δίνει έµφαση στη διεθνή ασφάλεια των ΗΠΑ και εκφράζεται µε δυσπιστία απέναντι στην πολυµέρεια.

Ο «ρεαλιστικός Ουιλσονισµός», τον οποίο ευαγγελίζεται ο Φουκουγιάµα βασίζεται στην πίστη για την ισχύ των ιδεών, ενώ ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β΄ ήταν εξίσου αναγκαίος για την πτώση του Κοµµουνισµού, όσο και οι µεραρχίες του ΝΑΤΟ στην Κ. Ευρώπη. Ο Φουκουγιάµα κατηγορεί, όµως, την κυβέρνηση Μπους ότι δεν είδε πως οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, που έφεραν τη δηµοκρατία στην Α. Ευρώπη, απουσιάζουν από την αραβική Μ. Ανατολή. Ο πόλεµος στο Ιράκ άνοιξε έτσι το Κουτί της Πανδώρας των εθνοτικών διενέξεων, που ίσως οδηγήσουν τη χώρα στην εµφύλια σύρραξη.

ΣXETIKA ΘEMATA

Ο πόλεµος στο Ιράκ θέριεψε την τροµοκρατία_(...KOΣMOΣ...)

Kλείσιµο Hµεροµηνία : 26-09-2006 Copyright: http://www.kathimerini.gr

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΜακΚΕΪΝ, Ο ∆ΕΥΤΕΡΟΣ ΟΜΠΑΜΑ, ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΟΛΕΣ ΟΙ

∆ΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ «ΕΚΛΕΓΟΥΝ» ΠΡΟΕ∆ΡΟ

Τζο ο υδραυλικός vs Φουκουγιάµα Της ΕΡΣΗΣ ΒΑΤΟΥ

Μονοψήφια ή διψήφια, η διαφορά του Οµπάµα από τον ΜακΚέιν παγιώνεται, στοιχείο που απελευθερώνει σιγά σιγά τους ειδικούς δηµοσκοπήσεων, οι οποίοι λένε πια ανοιχτά ότι είναι «πολύ δύσκολο να χάσει». Ο Ρεπουµπλικανός υποψήφιος συνεχίζει να παλεύει κόντρα στο ρεύµα και χθες είχε προγραµµατίσει εµφάνιση στον Λάρι Κινγκ, ο Οµπάµα όµως έβγαζε «στον τηλεοπτικό αέρα» ηµίωρο διαφηµιστικό σποτ και είχε προγραµµατίσει κοινή εµφάνιση µε τον Μπιλ Κλίντον.

Αν επρόκειτο να ασχοληθεί κανείς µόνο µε τις δηµοσκοπήσεις, δεν θα του έφθανε ο χρόνος να κάνει οτιδήποτε άλλο σε αυτήν την προεκλογική εκστρατεία. Η ουσία είναι ότι, σύµφωνα µε την «Ουάσιγκτον Ποστ»/ABC ο Οµπάµα εξακολουθεί να προηγείται σε επίπεδο επικράτειας 52% έναντι 45% του ΜακΚέιν, καθαρό προβάδισµα δίνει το Ασοσιέιτεντ Πρες σε 4 «ρεπουµπλικανικές» πολιτείες και ισοπαλία σε ακόµα δύο, ενώ σύµφωνα µε δηµοσκόπηση του Πανεπιστηµίου Κουινίπιακ διαπιστώνεται διαφορά από δύο έως 12 µονάδες στις τρεις κρίσιµες πολιτείες της Φλόριντα, του Οχάιο και της Πενσιλβάνια όπου από το 1960 ουδείς υποψήφιος έχει περάσει την πόρτα του Λευκού Οίκου χωρίς να κερδίσει δύο από αυτές. Ακόµα και στελέχη του Ρεπουµπλικανικού Κόµµατος βλέπουν πλέον ήττα. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Ρεπουµπλικανού συµβούλου στο Αρλινγκτον, Τζόε Γκέιλορντ: «Αν πιστεύεις σε θαύµατα, εξακολουθείς να πιστεύεις στον ΜακΚέιν». Ο σκληρός πυρήνας της καµπάνιας του, πάντως, αµφισβητεί την ακρίβεια των δηµοσκοπήσεων. «Ο αγώνας είναι στήθος µε στήθος και µπορεί να κερδηθεί», δήλωσε χαρακτηριστικά η διευθύντρια στρατηγικής της εκστρατείας ΜακΚέιν, Σάρα Σίµονς. ΜακΚέιν στον Λάρι Κινγκ

Ο ΜακΚέιν ήλπιζε να καταστήσει ξεκάθαρο το πρόγραµµά του από το «Λάρι Κινγκ σόου», ο Οµπάµα όµως απαντούσε µε ηµίωρο πολιτικό µήνυµα σε τρία εθνικά δίκτυα και µάλιστα κατά τη µετάδοση του αγώνα µπέιζµπολ Πενσιλβάνια-Φλόριντα, δύο κρίσιµες πολιτείες στις εκλογές. Το κόστος του µηνύµατος φθάνει τα 6 εκατοµµύρια δολάρια, το ακριβότερο στην ιστορία της πολιτικής διαφήµισης. Είναι επίσης η πρώτη φορά που επιλέγεται η µορφή ενός ηµιώρου προγράµµατος από το 1992, όταν ο πάµπλουτος Ρος Πέροτ το είχε χρησιµοποιήσει. «Απάντηση» στην πολιτική Οµπάµα θα δώσει µια οργάνωση Συντηρητικών που πλήρωσε ένα εκατοµµύριο δολάρια για να διανείµει µέσα σε εφηµερίδες µια 95λεπτη ταινία τεκµηρίωσης εναντίον του. Ο Οµπάµα θα εµφανιστεί και σε σατιρική εκποµπή, ενώ για πρώτη φορά επρόκειτο να µιλήσει σε συγκέντρωση, στο Ορλάντο, µαζί µε τον Κλίντον.

«Κοιτάει» τη διαφορά να µεγαλώνει ο Τζον ΜακΚέιν, καθώς οι δηµοσκοπήσεις δίνουν καθαρή νίκη στον Μπάρακ Οµπάµα. Πάντως, ευρηµατικοί οι εξ Ελλάδος ορµώµενοι υποστηρικτές του Οµπάµα, κυκλοφόρησαν µετάλλια και νοµίσµατα που φέρουν την κεφαλή του υποψηφίου προέδρου µε την ηράκλεια λεοντή. Η οργάνωση «Obama for Precident - Greece» βάφτισε τα νοµίσµατα «Μπαρακώ». Κατά το ευρώ; (φωτ. Reuters)

Ως υποψήφιος των ∆ηµοκρατικών, ο Οµπάµα βρήκε απροσδόκητο υποστηρικτή στο πρόσωπο του Φράνσις Φουκουγιάµα. Με άρθρο του στη γαλλική «Λιµπερασιόν», ο Φουκουγιάµα δηλώνει ότι θα πρέπει να δοθεί µια ευκαιρία στους ∆ηµοκρατικούς. Λέει, συγκεκριµένα, ότι «πρέπει να δοθεί ευκαιρία σε µια πολιτική που ευνοεί περισσότερο κράτος και λιγότερη αγορά» και ότι «σε µια δηµοκρατία, όταν ένα κόµµα που βρίσκεται στην εξουσία αποτυγχάνει, δεν πρέπει κανείς να εύχεται την επανεκλογή του, όποιες κι αν είναι οι πεποιθήσεις του. Η αποτυχία της κυβέρνησης Μπους υπήρξε παταγώδης». Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, πάντως, ο Τζον ΜακΚέιν θα πρέπει να αισθάνεται ήσυχος, αφού εξασφάλισε τη στήριξη του «Τζο του υδραυλικού» από το Οχάιο, ο οποίος, αν και αρχικά είχε δηλώσει ότι δεν θα ταχθεί υπέρ κάποιου υποψηφίου, την Τρίτη εµφανίστηκε

σε συγκέντρωση των Ρεπουµπλικανών και είπε ότι επιλογή του είναι ο ΜακΚέιν. Ποιο ήταν το κριτήριο του; Ο φόβος ότι ο Οµπάµα «θα φέρει τον σοσιαλισµό στις ΗΠΑ».

(Πηγές: Γαλλικό, Ασ. Πρες, www.washingtonpost.com, Ρόιτερς, BBC)

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 30/10/2008

Φουκουγιάµα: Ευκαιρία στους ∆ηµοκρατικούς Τετάρτη, 29.10.08

«Ο νεοσυντηρητισµός είναι ένα σύνθετο κίνηµα, όπου συναντά κανείς ταυτοχρόνως έναν προβληµατισµό για τη χρησιµοποίηση της αµερικανικής ισχύος προκειµένου να ενισχυθεί η δηµοκρατία στον κόσµο και µια ισχυρή επιφύλαξη για το social engineering, δηλαδή για την αποτελεσµατικότητα των διεθνών θεσµών. Κανείς δεν κατάλαβε ότι υπήρχε µια ισχυρή αντιπαράθεση ανάµεσα στις δύο αυτές τάσεις µέχρι τον πόλεµο του Ιράκ, όπου προσφέρθηκε η ευκαιρία να εξουδετερωθεί µια δικτατορία και να οικοδοµηθεί ένα δηµοκρατικό κράτος. Όταν ο πρόεδρος Μπους ξεκίνησε τον πόλεµο, δεν είχα αντιρρήσεις επί της αρχής. Γρήγορα συνειδητοποίησα, όµως, ότι η προετοιµασία ήταν κακή, ότι οι δυσκολίες είχαν υποτιµηθεί και ότι ο αµερικανικός λαός δεν είχε προειδοποιηθεί για τις δυσκολίες που θα συναντούσαν οι επιχειρήσεις. Η Αµερική είχε µια `λενινιστική` προσέγγιση για τη χρησιµοποίηση της ισχύος, µια προσέγγιση που προϋποθέτει την εµπιστοσύνη των άλλων χωρών στις καλές προθέσεις της υπερδύναµης, Αλλά η εξέλιξη του πολέµου απέδειξε ότι αυτές οι προθέσεις δεν ήταν καλές. Αυτός είναι ο λόγος που, αντίθετα µε τους νεοσυντηρητικούς, εγώ πιστεύω τώρα ότι η αµερικανική πολιτική πρέπει να περιοριστεί».

Αυτά λέει σε συνέντευξή του στη Λιµπερασιόν ο αµερικανός φιλόσοφος Φράνσις Φουκουγιάµα, που υπηρέτησε στο Στέιτ Ντιπάρτµεντ επί προεδρίας Ρίγκαν και στη συνέχεια έπαιξε ενεργό ρόλο στους κόλπους των νεοσυντηρητικών. Γνωστός για την άποψή του περί του «τέλους της ιστορίας», σήµερα επιµένει σ'αυτήν: η ανθρωπότητα, λέει, οδεύει προς τη φιλελεύθερη δηµοκρατία. «Πάρτε την Κίνα, που δοκιµάζει τον αυταρχικό εκσυγχρονισµό. Θα µπορέσουν οι Κινέζοι να φτάσουν στην ευηµερία µε µια δικτατορία; Τα περιβαλλοντικά σκάνδαλα πολλαπλασιάζονται, όπως και οι αδικίες, οι κατασχέσεις γης. Όλα αυτά είναι προϊόντα ενός πολιτικού συστήµατος όπου η εξουσία δεν είναι υπόλογη απέναντι στους πολίτες. Σε µια σύγχρονη κοινωνία, ένα τέτοιο σύστηµα δεν µπορεί να προσφέρει στους πολίτες το είδος ζωής το οποίο προσδοκούν. Θα υπάρξουν έτσι όλο και πιο έντονες πιέσεις για την εγκαθίδρυση µιας κυβέρνησης που θα είναι υπεύθυνη απέναντι στους πολίτες. Μπορεί το σύστηµα να µην ακολουθήσει ακριβώς το δρόµο της Αµερικής ή της Ευρώπης, αλλά η προσδοκία µιας µεγαλύτερης συµµετοχής δείχνει ότι ο µακροπρόθεσµος στόχος της κοινωνικής εξέλιξης είναι η δηµοκρατία».

Πώς µπορεί όµως να οριστεί η δηµοκρατία; Οι Ηνωµένες Πολιτείες αποτελούν µια ολοκληρωµένη δηµοκρατία; «Ποτέ δεν είπα ότι οι ΗΠΑ αποτελούν το µοντέλο της δηµοκρατίας. Ο Αλεξάντρ Κοζέβ, ο γνωστός σχολιαστής του Χέγκελ, είχε σκεφτεί πολύ το θέµα του τέλους της ιστορίας. Υστερα έγινε ένας γραφειοκράτης στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, γιατί πίστευε ότι το τέλος της ιστορίας στην Ευρώπη θα µπορούσε να επέλθει. Πιστεύω ότι είχε δίκιο: στην προσπάθειά της να υπερβεί τα εθνικά κράτη και να αντικαταστήσει τις πολιτικές εξουσίες από νόµους και διατάξεις, η Ευρώπη πλησιάζει περισσότερο σ'ένα πραγµατικό τέλος της ιστορίας από τις Ηνωµένες Πολιτείες, οι οποίες εξακολουθούν να εξυµνούν τη στρατιωτική τους ισχύ και να υπερασπίζονται µε πάθος την εθνική τους κυριαρχία».

Σήµερα, ο 56χρονος Φουκουγιάµα πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί µια ευκαιρία στους ∆ηµοκρατικούς. «Σε µια δηµοκρατία», τονίζει, «όταν ένα κόµµα που βρίσκεται στην εξουσία αποτυγχάνει, δεν πρέπει να εύχεται κανείς την επανεκλογή του, όποιες κι αν είναι οι πεποιθήσεις του. Η αποτυχία της κυβέρνησης Μπους υπήρξε παταγώδης. Είναι κατ'αρχήν ο πόλεµος του Ιράκ, όπου η κυβέρνηση αρνείται να αναγνωρίσει τα λάθη της. Κι ύστερα είναι η χρηµατοπιστωτική κρίση. Αν µια κυβέρνηση µε αυτόν τον απολογισµό εκλεγεί εκ νέου, αυτό θα σηµαίνει ότι η δηµοκρατία δεν λειτουργεί. Πρέπει λοιπόν να δοθεί µια ευκαιρία σε µια πολιτική που ευνοεί περισσότερο Κράτος και λιγότερη αγορά. Η ριγκανική επανάσταση - απορρύθµιση της αγοράς, µείωση των φόρων, περιορισµός του κοινωνικού κράτους - ήταν κάτι θετικό, αφού ήλθε ύστερα από µισό αιώνα ανάπτυξης του κοινωνικού κράτους. Σήµερα, τα πράγµατα πάνε προς την αντίθετη κατεύθυνση».

Είναι βαρειά η κληρονοµιά της νεοσυντηρητικής πολιτικής; «Η κατάσταση έγινε δυσκολότερη µε τη χρηµατοπιστωτική κρίση. Ο αυριανός πρόεδρος µπορεί να κλείσει το Γκουαντάναµο , να απαγορεύσει τα βασανιστήρια και να παρουσιάσει στον κόσµο ένα πολύ διαφορετικό πρόσωπο, αλλά η αποκατάσταση της αµερικανικής αξιοπιστίας είναι ένα µακροπρόθεσµο σχέδιο που ξεπερνά χωρίς αµφιβολία το πλαίσιο µιας προεδρικής θητείας».

ΑΠΕ - ΜΠΕ

Οταν ο Φουκουγιάµα συνάντησε τον Κέινς Χρήστος Μαχαίρας

Ελεύθερος Τύπος, 12/10/2008

Οι βεβαιότητες που έθρεψαν τα «πιστεύω» τουλάχιστον δύο γενεών πολιτικών

καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι, µέσα σε ένα νέφος εκκωφαντικών διαψεύσεων.

Οταν ο Φράνσις Φουκουγιάµα προανήγγειλε το τέλος της Ιστορίας, ο παγκόσµιος

συσχετισµός ήταν τόσο ευνοϊκός για τις αµερικανικές θέσεις, που λίγο έλειψε να

περιβάλει µε ισχύ δόγµατος τις αµφιλεγόµενες ιδέες του. Εκείνη την εποχή, το

πολιτικό και ιδεολογικό µπρα ντε φερ είχε λήξει µε πλήρη επικράτηση των οπαδών

του νεοφιλελευθερισµού, η σοσιαλδηµοκρατία έµοιαζε αποσβολωµένη, ο υπαρκτός

σοσιαλισµός κειτόταν σωριασµένος στα ερείπια του τείχους του Βερολίνου.

∆εκαπέντε και πλέον χρόνια αργότερα, ο Φουκουγιάµα επανέρχεται, µε άρθρο του

στο «Newsweek». Μόνο που, τώρα, δεν γνωµατεύει το τέλος της Ιστορίας, αλλά το

τέλος του αµερικανικού καπιταλισµού. Το συνολικό περιβάλλον, µάλιστα, είναι τέτοιο,

που αναγκάζει για µία ακόµα φορά τους πιο ακραίους οπαδούς της ελευθερίας των

αγορών να συνταχθούν µαζί του, αποδεχόµενοι ουσιαστικά απόψεις που βάζουν σε

δοκιµασία την ίδια τη ραχοκοκαλιά του φιλελεύθερου τρόπου οργάνωσης της

οικονοµίας. Το πιθανότερο είναι, βέβαια, o γκουρού της πολιτικής µελλοντολογίας να

πέσει και πάλι έξω. Η στροφή του, όµως, σε συνδυασµό µε την πρωτοφανή σύγχυση

που προκαλεί η παγκόσµια οικονοµική κρίση, αποδεικνύει ότι οι βεβαιότητες που

έθρεψαν τα «πιστεύω» τουλάχιστον δύο γενεών πολιτικών και των οικονοµικών τους

συµβούλων καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι, µέσα σε ένα νέφος εκκωφαντικών

διαψεύσεων και ηχηρών αποτυχιών. Ενδεικτικό του κλίµατος που σταδιακά

διαµορφώνεται είναι το γεγονός των απίστευτων «µεταµορφώσεων» που

συντελούνται σε όλα τα πλάτη και τα µήκη της παγκόσµιας πολιτικής ελίτ. Προς

κατάπληξη της κοινής γνώµης –ή τουλάχιστον της µερίδας της εκείνης που έχει

τυποποιήσει τι διακρίνει το φιλελευθερισµό από τη σοσιαλδηµοκρατία– κορυφαίοι

εκπρόσωποι της παντοδυναµίας και των αυτοµατισµών των αγορών –όπως ο

άνθρωπος που έδωσε το όνοµά του στο περίφηµο σχέδιο σωτηρίας, ο Χένρι

Πόλσον– µάχονται αυτές τις µέρες ποιος θα ανάψει το µεγαλύτερο κερί στη µνήµη

του Κέινς. Αλλά και στην άλλη πλευρά του λόφου, τυπικοί σοσιαλδηµοκράτες, όπως

ο Χοακίν Αλµούνια, στηλιτεύουν τις κρατικοποιήσεις τραπεζών σε ΗΠΑ και Ευρώπη,

µε το ζήλο του ανθρώπου που κάποιος πάει να του πάρει τη δουλειά. ∆εν είναι

όντως εντυπωσιακό; Τα πρόσωπα που ταυτίσθηκαν µε τις µεγαλύτερες στιγµές της

χρηµατιστηριακής έκρηξης και αποδέχθηκαν την επενδυτική απληστία ως παράµετρο

της οικονοµικής ζωής κατηγορούνται τώρα για «σοσιαλµανία» από τους παράγοντες

εκείνους που είχαν κάνει «ευαγγέλιό» τους την κρατική παρέµβαση και το ρυθµιστικό

ρόλο του δηµόσιου τοµέα. Μοιάζει µε αντιστροφή των ρόλων. Αλλά δεν είναι. Γιατί

αυτό που όντως συµβαίνει είναι κάτι καινούργιο και, ως εκ τούτου, εξαιρετικά

σηµαντικό. Πρόκειται, στην ουσία, για την κατάρρευση του διπολικού συστήµατος

ιδεών που µας κληροδότησε ο προηγούµενος αιώνας, το οποίο αποδείχθηκε

ανίκανο, είτε υπό την κυριαρχία των νεοφιλελεύθερων είτε υπό τις οδηγίες των

κρατιστών, να προγνώσει την κρίση και να οργανώσει τις άµυνες της οικονοµίας και

της κοινωνίας απέναντι στον τυφώνα που φαινόταν να έρχεται από τα βάθη της

παγκοσµιοποίησης. Μπορεί στην Ελλάδα της απόλυτης νιρβάνας το βάθος της

κρίσης να µην έχει γίνει ακόµα αντιληπτό, η µεταφορά της, ωστόσο, από τα

χρηµατιστηριακά ταµπλό και τα τραπεζικά διαθέσιµα στην πραγµατική οικονοµία,

άρα στις τσέπες των πολλών, θα αφυπνίσει κάποια στιγµή το σύστηµα και θα

απελευθερώσει δυνάµεις. Σε ποια κατεύθυνση θα κινηθούν οι εξελίξεις επί του

παρόντος δεν µπορεί να προβλεφθεί. Με δεδοµένη, ωστόσο, την υποχώρηση του

δικοµµατισµού και υπονοµευµένη την αξιοπιστία του πολιτικού συστήµατος, η

οικονοµική κρίση µπορεί να αποκολλήσει οριστικά κρίσιµες κοινωνικές µάζες από τον

κύκλο επιρροής των κοµµάτων και να οδηγήσει σε εκρήξεις απρόβλεπτες. Ούτως ή

άλλως, η κρίση αφορά τους πάντες. Συντηρητικούς, προοδευτικούς, κεντρώους…

∆εν εξαιρεί κανέναν. Ούτε καν την Αριστερά, η οποία µέχρι πρότινος βολευόταν στη

θαλπωρή της θέσης ότι «δεν πάθαµε και τίποτα που το Χρηµατιστήριο έκλεισε τρεις

µέρες…». ∆υστυχώς, πάθαµε. Τόσο αυτοί που παίζουν όσο και αυτοί που δεν

παίζουν. Και για να µην το ξαναπάθουµε, αυτό που χρειαζόµαστε δεν είναι να

επιδέσουµε απλώς τα ανοιχτά τραύµατα της οικονοµίας. Φάρµακο χρειαζόµαστε,

που, στην πραγµατικότητα, αυτή την ώρα δεν διαθέτει κανείς…

ΕΙ∆ΗΣΕΙΣ :: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η άνοδος, ο θρίαµβος και η κατάρρευση του

νεοφιλελευθερισµού 18/10/2008 6:48:40 µµ

Τoυ Xάρη Σαββίδη hsav@pegasus.gr

«H πρώτη διαρθρωτική αλλαγή που οφείλουν να υιοθετήσουν οι HΠA για να ανακάµψουν οικονοµικά είναι να

ξεφορτωθούν τον ζουρλοµανδύα της εποχής Pέιγκαν, δηλαδή την εµµονή στις µειώσεις φόρων και την απορύθµιση των αγορών». Yπογραφή; Φράνσις Φουκουγιάµα.

O άνθρωπος που στο βιβλίο του «Tο Tέλος της Iστορίας», υποστήριζε ότι µε την κατάρρευση του Σταλινισµού ολοκληρώθηκε η οριστική και παγκόσµια επικράτηση του φιλελευθερισµού, στην πολιτική και την οικονοµία. Στο ίδιο µήκος κύµατος, ο πρόεδρος της Κοµισιόν, Zοζέ Mπαρόζο,

έλυσε την Tετάρτη µια... µεγάλη παρεξήγηση: «∆εν ήµουν ποτέ νεοφιλελεύθερος», ξεκαθάρισε. Όταν οι ιδεολογικοί και πολιτικοί ταγοί µιας θεωρίας καταλήγουν σε δηµόσιες δηλώσεις µετανοίας, το χρονοντούλαπο της Iστορίας ετοιµάζεται να υποδεχθεί νέες αφίξεις...

Όλα ξεκίνησαν στο Πανεπιστήµιο του Σικάγο. Aπό το 1946 που προσλήφθηκε ως καθηγητής εκεί, ο Mίλτον Φρίντµαν δηµιουργούσε έναν πυρήνα οικονοµολόγων που διαφωνούσαν µε την

επικρατούσα τότε στην οικονοµική επιστήµη κεϋνσιανή θεωρία. Aν και περιθωριακές, οι ιδέες τους σύντοµα βρήκαν οπαδούς µεταξύ των Pεπουµπλικάνων. O Mπάρι Γκολντγουότερ (τον

διαδέχθηκε στη Γερουσία ως εκπρόσωπο της Aριζόνα, ο σηµερινός υποψήφιος Πρόεδρος, Tζον MακKέιν), υποψήφιος των Pεπουµπλικάνων στις Προεδρικές εκλογές του 1964, είχε ως οικονοµικό σύµβουλο τον Φρίντµαν. Tο εύρος της νίκης των ∆ηµοκρατικών τότε ήταν το µεγαλύτερο που έχει καταγραφεί σε αµερικανικές εκλογές µετά το 1820. Όταν, όµως, λίγα

χρόνια αργότερα (1973), οι HΠA αναγκάστηκαν να αποσυνδέσουν το δολάριο από τον χρυσό και κατέρρευσε το σύστηµα του Mπρέτον Γουντς, οι ιδέες του νεοφιλελευθερισµού βρήκαν πρόσφορο

έδαφος.

Tα πρώτα «πειράµατα» έγιναν στη Xιλή, µετά το πραξικόπηµα του Πινοσέτ, µε τον οποίο µάλιστα ο Φρίντµαν διατήρησε φιλικές σχέσεις µέχρι τον θάνατό του. Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον

πρόσφατο βιβλίο της «Tο δόγµα του Σοκ», η Nαόµι Kλάιν (συγγραφέας και του «No Logo», που κυκλοφορεί µεταφρασµένο στα Eλληνικά από τις εκδόσεις Λιβάνη) υποστηρίζει ότι η εφαρµογή της νεοφιλελεύθερης θεραπείας-σοκ ήταν εφικτή µόνο µε τη συνοδεία βάρβαρων κατασταλτικών µηχανισµών ή σε περιπτώσεις απόλυτου οικονοµικού χάους, όπως αυτό στα κράτη του πρώην

Aνατολικού Mπλοκ µετά την κατάρρευση του Σταλινισµού. Oι νεοφιλελεύθεροι πρότειναν µαζικές ιδιωτικοποιήσεις, κατάργηση εµπορικού προστατευτισµού, απελευθέρωση των τιµών σε κάθε

αγορά, µείωση του δηµοσίου χρέους αλλά και των φορολογικών συντελεστών. Oι ιδιωτικοποιήσεις στις περισσότερες περιπτώσεις συνοδεύονταν µε κύµατα απολύσεων στις πρώην

δηµόσιες επιχειρήσεις. H µείωση δασµών, εξαγωγικών επιδοτήσεων και ποσοστώσεων στις εισαγωγές οδήγησε στη χρεοκοπία χιλιάδες µικροµεσαίες επιχειρήσεις. H απελευθέρωση των αγορών προκάλεσε πληθωριστική έκρηξη. H προσπάθεια δηµοσιονοµικής εξυγίανσης µε παράλληλη µείωση των φορολογικών εσόδων επέβαλε δραστικές περικοπές στις δηµόσιες

δαπάνες. Λογικό επακόλουθο όλων αυτών των αρχών (που έµειναν γνωστές ως η Συναίνεση της Oυάσιγκτον - Washington Consensus) ήταν η έκρηξη της φτώχειας και η απότοµη όξυνση των οικονοµικών ανισοτήτων. ∆ύσκολα θα µπορούσε ένας υποψήφιος να επικρατήσει µε τέτοιου

είδους προεκλογικό πρόγραµµα. Tα οφέλη, όµως, που υποσχόταν ο νεοφιλελευθερισµός για τους επενδυτές ήταν τέτοια, ώστε οι αγορές να καταφέρουν να επιβάλουν µια «ελαφρά» µορφή του σε

HΠA και Eυρώπη και µια άγρια εκδοχή του στις αναπτυσσόµενες χώρες. H απορύθµιση του τραπεζικού συστήµατος προκάλεσε, τελικά, την πιστωτική κρίση. H δε αύξηση των ανισοτήτων

είχε ως συνέπεια τη συρρίκνωση της καταναλωτικής δύναµης για την πλειοψηφία των νοικοκυριών, οδηγώντας την παγκόσµια οικονοµία στο σηµερινό αδιέξοδο. Γεγονός πραγµατικά

ειρωνικό, καθώς οι αναπτυξιακές προοπτικές που αντικειµενικά ανοίγονται σήµερα είναι πρωτοφανείς!

H παγκοσµιοποίηση δηµιουργεί µια τεράστια νέα αγορά στην Aσία. Σε Eυρώπη και HΠA, η οικολογική καταστροφή καθιστά επιτακτική την αναδιάρθρωση των οικονοµιών σε «πράσινη» βάση και η ανάπτυξη του διαδικτύου γεννά έναν θαυµαστό νέο κόσµο. Aν οι εργαζόµενοι είχαν µεγαλύτερη αγοραστική δύναµη, η παγκόσµια αναπτυξιακή έκρηξη θα ήταν πρωτοφανής. Aν το παγκόσµιο προϊόν κατανεµόταν µε µεγαλύτερη ισότητα, οι αρχές του 21ου αιώνα θα έµεναν στην Iστορία ως περίοδος ευηµερίας. Yπό αυτές τις συνθήκες, φαντάζει λογική συνέπεια η επιστροφή

στις κεϋνσιανές πολιτικές της αναδιανοµής εισοδήµατος και της κρατικής παρέµβασης. Oι κυβερνήσεις θα µπορούσαν µέσω αύξησης των δηµοσίων δαπανών να τονώσουν την αγοραστική δύναµη των καταναλωτών. Παρέχοντας ποιοτικότερες δηµόσιες υπηρεσίες στέγασης, παιδείας και

περίθαλψης θα ελάφρωναν τα βάρη των νοικοκυριών. Mέσω επιδοτήσεων θα µπορούσαν να δηµιουργήσουν πιο ισόρροπες, οικολογικά, οικονοµίες, πυροδοτώντας έκρηξη των επενδύσεων. Eκµεταλλευόµενες τη δεινή θέση των επενδυτών θα µπορούσαν να τους επιβάλλουν µεγαλύτερα

φορολογικά βάρη, χωρίς τον φόβο της «τιµωρίας από τις αγορές». Aλήθεια, στις σηµερινές συνθήκες, η διεθνής υιοθέτηση του φόρου Tόµπιν (φορολόγηση των συναλλαγών στην αγορά συναλλάγµατος µε συντελεστή 1%, που εκτιµάται ότι σήµερα θα απέφερε ηµερήσια έσοδα 3,2

δισ. δολάρια) πόσο χειρότερα θα µπορούσε να κάνει τα πράγµατα στις αγορές;

Oι πολιτικές αυτές, όµως, δύσκολα θα υιοθετηθούν. H ουσία τους αφορά την αναδιανοµή του εισοδήµατος και αυτή µε τη σειρά της δεν προκύπτει από την καλή διάθεση των κυβερνώντων. Για να αποδεχθούν οι έχοντες να αποχωριστούν µέρος του πλούτου τους, πρέπει να µην έχουν καλύτερη επιλογή. Tο 1929 δεν ήταν µόνο το χρηµατιστηριακό κραχ που οδήγησε στην αύξηση των φόρων. Ήταν και η ενδυνάµωση των εργατικών συνδικάτων και των σοσιαλιστικών ιδεών που επέβαλλαν την πολιτική στροφή, µε τρανό παράδειγµα τη Γενική Aπεργία του 1926 στη Bρετανία (φωτό). Tο 1945 η µεταπολεµική ανοικοδόµηση ξεκίνησε µε τη Σοβιετική Ένωση να

αποτελεί φόβητρο για τις δυτικές κυβερνήσεις και το λαό να παραµένει ένοπλος και οργανωµένος σε πολλές χώρες.

Tέτοιες συνθήκες ακόµα δεν υπάρχουν, οπότε πιθανότερο είναι οι κυβερνήσεις να επιλέξουν πολιτικές που πλήττουν λιγότερο την άρχουσα τάξη. Ίσως αυτές αποδειχθούν ικανές να φέρουν

την ανάκαµψη (οι αντικειµενικές συνθήκες, άλλωστε, για την παγκόσµια ανάπτυξη είναι ιδανικές). Aν, αντιθέτως, αποτύχουν, η όξυνση της ύφεσης ίσως οδηγήσει σε ένα µέλλον που

σήµερα µοιάζει απίθανο, αποδεικνύοντας ότι ένας άλλος κόσµος είναι εφικτός.

Το Μπρέτον Γουντς και το «άστρο» του Τζον Μέιναρντ Κέινς

Στα συντρίµµια που άφησε πίσω της η µεγάλη ύφεση του 1929 χάθηκαν και τα ίχνη του οικονοµικού φιλελευθερισµού. Tης θεωρίας που φάνηκε να επικρατεί σε διεθνές επίπεδο µετά το τέλος του A’ Παγκοσµίου Πολέµου, για να εγκαταλειφθεί στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, όταν ο Πρόεδρος Pούζβελτ υιοθετούσε την πολιτική του «new deal» και παραδείγµατα προς µίµηση για

τα οικονοµικά τους επιτεύγµατα θεωρούνταν ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπως η ναζιστική Γερµανία και η σταλινική Σοβιετική Ένωση.

Mετά τον B’ Παγκόσµιο Πόλεµο, όταν οι νικητές συγκεντρώθηκαν στην Aµερικανική κωµόπολη Mπρέτον Γουντς για να καθορίσουν την νέα διεθνή οικονοµική τάξη πραγµάτων, το «άστρο» που

έλαµπε περισσότερο ήταν εκείνο του επικεφαλής της βρετανικής αντιπροσωπίας στις διαπραγµατεύσεις. O Tζον Mέιναρντ Kέινς, µε το βιβλίο του «H Γενική Θεωρία της Aπασχόλησης, του Tόκου και του Xρήµατος» είχε ήδη θέσει προ δεκαετίας τη θεωρητική βάση του οικονοµικού συστήµατος στο οποίο στηρίχθηκε η µεταπολεµική ανοικοδόµηση. H κεντρική ιδέα του βιβλίου

ήταν ότι το επίπεδο απασχόλησης δεν προσδιορίζεται από τους µισθούς (οι φιλελεύθεροι οικονοµολόγοι υποστήριζαν ότι η ανεργία οφείλεται στα υψηλά µεροκάµατα) αλλά από τη ζήτηση στην οικονοµία. Για το λόγο αυτό η πλήρης απασχόληση συχνά προϋποθέτει υψηλές δηµόσιες δαπάνες ώστε να αυξηθεί η ζήτηση. Πολιτικές τέτοιου τύπου υιοθέτησαν οι µεταπολεµικές κυβερνήσεις σε HΠA και Eυρώπη, χρηµατοδοτώντας τις µέσω αυξήσεων στους φόρους. Παράλληλα στο Mπρέτον Γουντς συµφωνήθηκε προκαθορισµένη ισοτιµία των υπολοίπων

νοµισµάτων µε το δολάριο, το οποίο συνδέθηκε άµεσα µε τον χρυσό (στην τιµή 35 δολ./ουγκιά). Προέκυψε έτσι ένα διεθνές σύστηµα ισοτιµιών που διασφάλιζε τη συναλλαγµατική σταθερότητα -µια βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του εµπορίου. Tο ∆ιεθνές Nοµισµατικό Tαµείο ιδρύθηκε για να βοηθά κράτη µε δυσκολίες στη διατήρηση της σταθερής ισοτιµίας (ελλείµµατα στο ισοζύγιο

πληρωµών) και η Παγκόσµια Tράπεζα για να διαθέτει κεφάλαια που θα µπορούσαν να τροφοδοτήσουν κεϋνσιανές πολιτικές αύξησης των δηµοσίων δαπανών. Aυτά τα δύο ιδρύµατα -

πνευµατικά τέκνα του Kέυνς θα εξελίσσονταν µετά τη δεκαετία του ‘70 στα βασικά όργανα εφαρµογής των νεοφιλελεύθερων ιδεών στον Πλανήτη.

ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ

«Οι Ηνωµένες Πολιτείες χρειάζεται να ξανασυνδέσουν την ήπια µε τη βίαιη ισχύ» Την οικοδόµηση κρατών βλέπει ως αντίδοτο για την τροµοκρατία ο διάσηµος συγγραφέας τού «Τέλους της Ιστορίας», Φράνσις Φουκουγιάµα, που θεωρεί επίσης πρώτη ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ανάπτυξη των κρατών την καλή διακυβέρνησή τους που µπορεί ακόµη και να προηγείται της δηµοκρατίας. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Νέιθαν Γκάρντελς του «Global Viewpoint» βλέπει επίσης αναγκαίο τον συνδυασµό της ήπιας αλλά και της βίαιης ισχύος. ΓΚΑΡΝΤΕΛΣ: Μετά την 9/11 όλοι καταλαβαίνουµε ότι από κράτη υπό διάλυση, όπως το Αφγανιστάν, προέρχονται τροµοκράτες, όπως η Αλ Κάιντα. Γι' αυτό, στο βιβλίο σας εστιάζετε στην οικοδόµηση του κράτους ως µακροπρόθεσµο αντίδοτο της τροµοκρατίας; ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ: Για µένα το θέµα πηγαίνει πέρα από την τροµοκρατία, απορρέει από τα διαλυµένα κράτη και φθάνει µέχρι το ευρύτερο πρόβληµα τού γιατί ο υπόλοιπος Τρίτος Κόσµος εκτός από την Ανατολική Ασία -από τη Λατινική Αµερική έως την Αφρική και τη Μέση Ανατολή- δεν κατέστη δυνατόν να αναπτυχθεί. Η ουσία του θέµατος είναι ότι για το µεγαλύτερο µέρος του Τρίτου Κόσµου, το πρόβληµα είναι περισσότερο πολιτικό - κακοί θεσµοί και κακή διακυβέρνηση. Αυτή είναι και η πλευρά της θεωρίας της ανάπτυξης στην οποία έχει δοθεί µικρότερη έµφαση. Η ανάπτυξη προϋποθέτει πριν απ' όλα διακυβέρνηση. Το κυρίαρχο πρόβληµα στον Τρίτο Κόσµο δεν είναι η υπερβολική παρουσία της κυβέρνησης, αλλά η περιορισµένη παρουσία της ή η πλήρης έλλειψή της. Προκειµένου να πραγµατοποιηθεί η υπόσχεση του «Τέλους της Ιστορίας», πρέπει να αρχίσουν να υλοποιούνται επαρκείς αυτο-διοικούµενοι θεσµοί. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σηµαντική η οικοδόµηση του κράτους. ∆ηµοκρατία και κράτος ΓΚΑΡΝΤΕΛΣ: ∆εν πρέπει ένα κράτος να είναι δηµοκρατικό για να αναπτυχθεί; ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ: Λοιπόν, προτού να αποκτήσεις δηµοκρατία πρέπει να έχεις κυβέρνηση. Τελεία. Πρέπει να έχεις ένα κράτος σε λειτουργία που να µπορεί πάνω απ' όλα να παρέχει ασφάλεια και τα βασικά στον τοµέα της οικονοµίας. Μπορεί να έχει ένα αυταρχικό καθεστώς και το κράτος να εξακολουθεί να αναπτύσσεται. Το µεγαλύτερο µέρος της Ανατολικής Ασίας τα έχει καταφέρει καλά υπό απολυταρχική διακυβέρνηση. Μόνο µακροπρόθεσµα, καθώς η κοινωνία αναπτύσσεται και ευηµερεί, οπότε και εµφανίζονται µεγαλύτερες κοινωνικές απαιτήσεις για συµµετοχή, γίνεται προβληµατική από τη σκοπιά της ανάπτυξης η έλλειψη δηµοκρατίας. Το όριο είναι συνήθως γύρω στα 6 χιλιάδες δολάρια κατά κεφαλήν. Σε αυτό το σηµείο, µια χώρα έχει συνήθως µετατραπεί από αγροτική, µε εξαγωγές πρώτων υλών, σε µια χώρα κυρίως αστική και βιοµηχανικά ανεπτυγµένη. Τότε, οι λαοί είναι λιγότερο πρόθυµοι να ανεχθούν µια αυταρχική κυβέρνηση. Η έλλειψη δηµοκρατίας γίνεται παράγοντας αποσταθεροποίησης, επειδή η δηµοκρατία είναι η βάση της νοµιµότητας στις σύγχρονες κοινωνίες. Αυτό το βλέπουµε σήµερα στο Χονγκ Κονγκ, όπου το κατά κεφαλήν εισόδηµα είναι πολύ πάνω από το οριακό σηµείο, γύρω στα 25 χιλιάδες δολάρια.

Ο συγγραφέας του «Τέλους της Ιστορίας» που προκαλεί µε τις απόψεις του

ΓΚΑΡΝΤΕΛΣ: Ακριβώς όπως ο Μαρξ πίστευε ότι η εκβιοµηχάνιση πρέπει να προηγείται του σοσιαλισµού, για σας η ικανή κυβέρνηση πρέπει να προηγείται της δηµοκρατίας; ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ: Ναι. ΓΚΑΡΝΤΕΛΣ: Οι Ηνωµένες Πολιτείες προσπαθούν να δοµήσουν ένα κράτος στο Ιράκ. Τι συµβαίνει εκεί; ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ: Η αιτία που δηµιουργήθηκε τέτοια ένταση στο Ιράκ είναι ότι οι Ηνωµένες Πολιτείες δεν προέβλεψαν πως θα κατέρρεε το κράτος όταν θα έπεφτε ο Σαντάµ. Υπήρξε ένα κενό διοικητικής ικανότητας. Οι άνθρωποι που µπορούσαν να συνδέσουν τα τηλέφωνα, να κάνουν το νερό να τρέχει και το πετρέλαιο και κυρίως να παρέχουν ασφάλεια απλώς δεν βρίσκονταν εκεί. Το εγχείρηµα του Ιράκ ΓΚΑΡΝΤΕΛΣ: Πόσο πολλά µπορεί να κάνει µια ξένη δύναµη από µακριά για την οικοδόµηση ενός κράτους; Αν οι Ηνωµένες Πολιτείες πολύ λίγο µπορούν να φέρουν την Αϊτή στο σωστό δρόµο, πώς θα καταφέρουν να εξασφαλίσουν καλή διακυβέρνηση και δηµοκρατία στο Ιράκ και σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή; ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ: ∆εν νοµίζω ότι µπορούν. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν είχα ενθουσιαστεί, κατ' αρχήν, µε το εγχείρηµα του πολέµου στο Ιράκ. Η µελέτη της Ιστορίας δείχνει ότι στις περιπτώσεις που η οικοδόµηση κρατών ήταν επιτυχής -Γερµανία, Ιαπωνία, Νότια Κορέα- οι αµερικανικές δυνάµεις έµειναν για τουλάχιστον δύο γενιές, που σηµαίνει 40 µε 50 χρόνια. Στις χώρες όπου οι Αµερικανοί έµειναν πέντε χρόνια ή λιγότερο -η Αϊτή είναι ένα καλό παράδειγµα- δεν επιτεύχθηκε καµιά αλλαγή µε διάρκεια ή έγιναν και χειρότερες εξαιτίας της αµερικανικής παρέµβασης. Αν είχαµε πάει στο Ιράκ γνωρίζοντας τα πράγµατα στο βαθµό που θα απαιτούσε το επίπεδο µιας τέτοιας ανάµιξης, µπορεί να είχαµε πετύχει κάτι. Αυτό δεν είναι το θέµα. Η έλλειψη σχεδιασµού της κυβέρνησης Μπους υπογραµµίζει την έλλειψη σοβαρότητας µε την οποία έγινε αυτός ο πόλεµος. Παρ' όλ' αυτά, πρέπει να αναγνωρίσουµε ότι υπάρχουν φορές που είναι σε συµφέρον των ΗΠΑ και όλου του κόσµου να αναληφθεί το σωστό είδος ανάµιξης στην οικοδόµηση κρατών. ΓΚΑΡΝΤΕΛΣ: Αφού νοµιµοποίησαν τον πόλεµο στη βάση του περιορισµού των όπλων µαζικής καταστροφής που τελικά δεν βρίσκονταν εκεί, δεν σηµαίνει ότι οι Ηνωµένες Πολιτείες δεν νοµιµοποιούνται τώρα να ικανοποιήσουν το πολιτικό ζητούµενο για το οποίο ο στρατός τους µπορεί να άνοιξε το δρόµο; ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ: Αυτό είναι απολύτως ορθό. Χωρίς την αποδοχή της αµερικανικής κοινής γνώµης, όλο το πρόγραµµα οικοδόµησης κρατών είναι στον αέρα. Αυτό που συµβαίνει στην πράξη είναι ότι ενθουσιαζόµαστε µε τη στρατιωτική επέµβαση και στη συνέχεια, το ενδιαφέρον ατονεί ύστερα από µερικά χρόνια. Το πραγµατικό πρόβληµα αρχίζει να τίθεται γύρω στον τέταρτο, πέµπτο χρόνο µετά την επέµβαση, πιθανότατα µέσα σε µια νέα προεδρική θητεία µε έναν πρόεδρο από ένα άλλο κόµµα που δεν ήταν αρχιτέκτονας αυτής της πολιτικής. Η αλλαγή στην Ιαπωνία, τη Γερµανία και τη Νότια Κορέα που είχε διάρκεια ήλθε ως αποτέλεσµα µιας διακοµµατικής στρατηγικής συναίνεσης στη διάρκεια δεκαετιών. Αυτό δεν το έχουµε στο Ιράκ. Πρόβλεψη και συναίνεση ΓΚΑΡΝΤΕΛΣ: Μετά τις τροµοκρατικές επιθέσεις στη Μαδρίτη, ο Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο Ζακ Σιράκ και ο Χαβιέ Σολάνα είπαν ότι η τροµοκρατία δεν µπορεί να καταπολεµηθεί µόνο µε στρατιωτικά µέσα αλλά και µε την ανάπτυξη στον Τρίτο Κόσµο. Η στρατηγική ασφάλειας της Ε.Ε. ζητεί «προληπτική δέσµευση», σε αντίθεση µε την αµερικανική στρατηγική του «προληπτικού πολέµου». ∆εν είναι η «προληπτική δέσµευση» κάτι ανάλογο µε τη δική σας ιδέα για οικοδόµηση κρατών;

ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ: Αν αυτό είναι κάτι παραπάνω από ένα σλόγκαν, τότε η ιδέα βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση. Ωστόσο, συχνά είναι δύσκολο να προβλέψεις το ξέσπασµα µιας βίαιης και αποσταθεροποιητικής έκρηξης και µπορεί να είναι αυτό το ίδιο το ξέσπασµα που σου δίνει τη δυνατότητα να κινητοποιήσεις τη συναίνεση και πηγές δράσης. Πολιτικά, δεν είναι ποτέ πολύ πιθανόν δηµοκρατικές κυβερνήσεις να µπορούν να δράσουν χωρίς να υπάρχει κάτι το συγκεκριµένο. Οι Ευρωπαίοι υπερηφανεύονται για την «ήπιας ισχύος» προσέγγισή τους σε διεθνή προβλήµατα. Η οικοδόµηση κρατών ταιριάζει σε αυτή την κατηγορία. Οι Ηνωµένες Πολιτείες ακολουθούν την άλλη οδό µε την προσέγγιση της «βίαιης δύναµης». Κατά συνέπεια, έχει υπάρξει ένας ντε φάκτο καταµερισµός εργασίας, όπου οι Ηνωµένες Πολιτείες εισβάλλουν και κάνουν τον πόλεµο και οι Ευρωπαίοι έρχονται µετά να ξεκαθαρίσουν και να ανοικοδοµήσουν. Το πράγµα πάει τόσο µακριά επειδή και τα δύο συστατικά της ισχύος είναι τελικά απαραίτητα. ∆εν µπορείς να τα καταφέρεις χωρίς ένα από τα δύο. Για το λόγο αυτό, οι Ηνωµένες Πολιτείες πρέπει να αποκαταστήσουν όλες τις συµµαχικές σχέσεις τους που έχουν καταστραφεί από τη µονοδιάστατη χρήση βίαιης ισχύος. Ως ηγεµονική δύναµη όµως, οι Ηνωµένες Πολιτείες δεν µπορούν να φορτώσουν ξεχωριστά όλα τα ήπια καθήκοντα στους Ευρωπαίους και τους Ιάπωνες. Πρέπει να συµπληρώσουµε την αµερικανική ισχύ µε µια πιο σοβαρή ανάµιξη στην οικοδόµηση κρατών. * Ο Φράνσις Φουκουγιάµα είναι ο διάσηµος συγγραφέας του έργου «Το τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος». Το νέο του βιβλίο ρίχνει το βάρος στην Ιστορία της οικοδόµησης κρατών από τις Ηνωµένες Πολιτείες. Global Viewpoint / «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ»

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 03/04/2004

Copyright © 2008 Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.

Eκτύπωση

Aσε µας ρε Φουκουγιάµα!

Tου Γεωργιου Π. Mαλουχου

Θα το θυµάστε ότι, πριν από µερικά χρόνια, ο Φουκουγιάµα ήταν σαφής και κάθετος: Παιδιά, πάρτε τα µέτρα σας. Πάει. H Iστορία τελείωσε. Aυτά υποστήριζε ο διάσηµος διανοητής σε ένα από τα κορυφαία παγκόσµια µπεστ σέλερ. Kαι διάφοροι άλλοι, γύρω – γύρω, συµπλήρωναν: Kαι η πολιτική τελείωσε και η ιδεολογία τελείωσε και η εποχή τελείωσε και οι συγκρούσεις µπήκαν κι αυτές στο ράφι, και, γενικώς, είµαστε όλοι µια χαρούµενη παρέα. Kαι δώστου αναλύσεις και κόντρα αναλύσεις και συζητήσεις επί συζητήσεων.

Bέβαια, η ιστορία όχι µόνο δεν τελείωσε, αλλά φούντωσε ξανά για τα καλά. ∆ηλαδή, αν ο Φουκουγιάµα ήταν γιατρός και «το τέλος της Iστορίας» ήταν διάγνωση για ασθενή, αυτός ο κακοµοίρης θα είχε βρεθεί για τα καλά κάτω απ’ το χώµα. Aπό τότε που την τέλειωσε την Iστορία ο Φουκουγιάµα, έγιναν πόλεµοι στο έδαφος της Eυρώπης, χτυπήθηκαν οι Hνωµένες Πολιτείες, έγινε ο πόλεµος κατά της τροµοκρατίας, ενώθηκαν κράτη, διαλύθηκαν κράτη, φτιάχτηκε το κοινό ευρωπαϊκό νόµισµα, η Pωσία µπήκε στο NATO και ποιος να θυµάται τώρα τι άλλα πλανητικά γεγονότα συνέβησαν. H Iστορία όχι µόνο δεν τελείωσε, αλλά, φούντωσε τόσο πολύ, που, τρέχουµε και δεν µπορούµε να τη µαζέψουµε.

Θα πείτε τώρα, «πού πήγες και τον θυµήθηκες τον Φουκουγιάµα». Aλλά, τώρα, ο Φουκογιάµα «ξαναχτυπά». Γιατί µπορεί να µην τελείωσε η ιστορία, όµως, εν τω µεταξύ, «άρχισε» η Γενετική και η Bιοτεχνολογία. Kάθησε λοιπόν ο άνθρωπος και σκέφτηκε: «Kαι τώρα, τι λέµε»; Kαι άρχισε να γράφει: Mια νέα τάξη πανίσχυρων και καταχθόνιων συνανθρώπων µας έχει αρχίσει να εκµεταλλεύεται τη Γενετική και τη Bιοτεχνολογία, προκειµένου να αναπαραχθεί µε τα χαρακτηριστικά που θέλει. Σιγά σιγά, δεν θα έχει ελαττώµατα, θα προγραµµατίζει τα ταλέντα των παιδιών της, θα φτιάχνει ιδιοφυΐες. Tέλος πάντων, µε δυο λέξεις, µια άλλη «αρία φυλή» απειλεί τον κόσµο, προσδιορισµένη, αυτήν τη φορά όχι από τα εθνοφυλετικά, αλλά τα εργαστηριακογενετικά χαρακτηριστικά της. Eτσι, τα µέλη της θα καταπιέζουν όλους εµάς τους υπολοίπους, που θα µας παίρνουν τις δουλειές, θα µας παίρνουν τις γυναίκες (ή τους άνδρες), θα ζούνε παραπάνω και πιο ευχάριστα κ.ο.κ.

Eίναι να απορεί κανείς µε τους «διανοητές» αυτής της σειράς, που πρέπει ντε και καλά να φτιάξουν µια κατασκευή κλειστή και ψεύτικη σαν χολιγουντιανό σενάριο και µε τη µανία τους να χτίσουν µια πλαστική τελολογία. ∆ηλαδή, δεν κατάλαβα. Σε τι διαφέρει αυτό το σενάριο του Φουκουγιάµα για την κοινωνία του µέλλοντος από τα σενάρια του Φώσκολου; Eντάξει, το θέµα πράγµατι αλλάζει. Oµως, τα «δραµατολογικά» στοιχεία είναι τα ίδια. Kαι τουλάχιστον ο Φώσκολος δεν κάνει τον διανοούµενο. Σαπουνόπερες γράφει ο άνθρωπος, τιµή του και καµάρι του και όποιος θέλει, ας πάει κι εκείνος να τα καταφέρει τόσο καλά. O Φουκουγιάµα όµως, τι κάνει;Στην ουσία, κι αυτός σαπουνόπερες γράφει. Aπλώς, τις γράφει για ένα άλλο κοινό. Eνα κοινό που έχει µεν ξεφύγει από το πρωτόλειο, το πρωτογενές της νόησης και της αίσθησης της τηλεοπτικής σαπουνόπερας, αλλά δεν έχει φθάσει και πραγµατικά πιο βαθιά. Eίναι ένα «ενδιάµεσο» διεθνές κοινό που θέλει τροφή για σκέψη, αλλά θέλει και αυτήν τη σκέψη προσαρµοσµένη σε στοιχειώδεις σκηνικούς – θεατρικούς κανόνες. Oµως, αυτό δεν είναι σκέψη. Eίναι ένα διαφορετικό καταναλωτικό υβρίδιο, που δεν το µονοπωλεί ασφαλώς ο Φουκουγιάµα – πλήθος οι πιστοί υπηρέτες του ανά τον κόσµο, που, στ’ αλήθεια, δεν αξίζει να τους παίρνει κανείς στα σοβαρά. Kαι, κυρίως, δεν πρέπει να τους µπερδεύει µε τη σκέψη.

Kλείσιµο Hµεροµηνία : 21-05-2002 Copyright: http://www.kathimerini.gr

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ

Ανεξάρτητο Σοσιαλιστικό Περιοδικό

Ο «δικός τους» άνθρωπος του ΠΕΡΡΥ ΑΝΤΕΡΣΟΝ Τεύχος Νο 22

Αρχική ∆ηµοσίευση: The Nation, 24 Απριλίου 2006 Μετάφραση: Κατερίνα Λαµπρινού

>Υποσηµειώσεις Εδώ και τρία χρόνια που µαίνεται στο Ιράκ ένας πόλεµος χωρίς διαφαινόµενο τέλος, το κατεστηµένο της εξωτερικής πολιτικής το έχει ρίξει στην ενδοσκόπηση. Οι αµφιβολίες για την εισβολή γεµίζουν πλέον µια βιβλιοθήκη. Λίγων τα βιβλία τυγχάνουν µεγαλύτερης δηµοσιότητας από αυτά του Φράνσις Φουκουγιάµα. Η φήµη του συγγραφέα του έργου Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος [1] είναι, φυσικά, ο ένας λόγος. Το ρίγος που προκαλεί η ένδοξη λιποταξία από τις τάξεις του νεοσυντηρητισµού είναι ο άλλος, αναµφισβήτητα ο κυριότερος. Όµως το να δούµε το βιβλίο του Η Αµερική στο σταυροδρόµι (America at the Crossroads) ως µια απλή ένδειξη των πολιτικών εξελίξεων –αν και, φυσικά, είναι και αυτό– θα µείωνε το πνευµατικό ενδιαφέρον του, το οποίο ουσιαστικά συνίσταται στη σχέση του µε το έργο που έκανε τον Φουκουγιάµα γνωστό. Το επιχείρηµα της Αµερικής στο σταυροδρόµι έχει τρία µέρη. Στο πρώτο µέρος, ο Φουκουγιάµα ανιχνεύει εκ νέου την προέλευση του σύγχρονου νεοσυντηρητισµού. Η ιστορία του Φουκουγιάµα αρχίζει στη Νέα Υόρκη µε µια οµάδα διανοουµένων, Εβραίων ως επί το πλείστον, οι οποίοι στα νιάτα τους ήταν σοσιαλιστές αλλά κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέµου συντάχθηκαν µε την αστερόεσσα και κατόπιν έµειναν ανένδοτοι απέναντι στη Νέα Αριστερά τον καιρό που οι Ηνωµένες Πολιτείες πολεµούσαν τον κοµµουνισµό στο Βιετνάµ. Την κατάλληλη στιγµή ο χώρος τους λανσάρει και µια κοινωνική ατζέντα: Η κριτική του κοινωνικού φιλελευθερισµού αναπτύχθηκε στο περιοδικό Public Interest, που εκδιδόταν από τον Ίρβιγκ Κρίστολ (Irving Kristol) και τον Ντάνιελ Μπελ (Daniel Bell). Εντωµεταξύ, η ηθική αντίδραση ενάντια στη χαλαρότητα της δεκαετίας του ’60 αποκτά φιλοσοφικό βάθος από τον Λήο Στράους (Leo Strauss) στο Σικάγο και πολιτισµικό δυναµισµό από τον µαθητή του, τον Άλλαν Μπλουµ (Allan Bloom). Τις εξηγήσεις για τα στρατιωτικά, καθώς και την τεχνική πείρα, παρέχει ο Άλµπερτ Ουωλστέττερ (Albert Wohlstetter), ειδικός στη στρατηγική των πυρηνικών, θεωρητικός των αντιποίνων µε χρήση πυρηνικών και προφήτης του ηλεκτρονικού πολέµου. Ο Φουκουγιάµα εξηγεί ότι µε τον έναν ή τον άλλο τρόπο εµπλεκόταν προσωπικά σε όλα αυτά τα εγχειρήµατα. Όµως ο απολογισµός του είναι ήρεµος και ισορροπηµένος και, εάν µη τι άλλο, µειώνει την επίδραση του πολιτικού αυτού µείγµατος. ∆ίνει περισσότερη έµφαση στην τελική σύγκλισή τους µε τα πιο πλατιά και δηµοφιλή ρεύµατα του συντηρητισµού –πίστη στον περιορισµένο ρόλο της κυβέρνησης, θρησκευτική ευσέβεια, εθνικισµός– στη βάση του Ρεπουµπλικανικού Κόµµατος. Ο συνδυασµός όλων αυτών αποτελεί τον πολιτικό χείµαρρο που τροφοδότησε την άνοδο της προεδρίας Ρέηγκαν. Όµως ο µέγιστος θρίαµβος της συντηρητικής κυριαρχίας –η νίκη στον Ψυχρό Πόλεµο– εµπεριείχε, όπως προτείνει, τους σπόρους της δυνάµει ανατροπής του νεοσυντηρητισµού, καθώς η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης δηµιούργησε υπερβολική αυτοπεποίθηση για τη δυνατότητα αναδιαµόρφωσης του κόσµου σε ευρεία κλίµακα από την Αµερική. Υπερβάλλοντας για το ρόλο των αµερικανικών οικονοµικών και στρατιωτικών πιέσεων µετά την ξαφνική κατάρρευση της ΕΣΣ∆, η οποία στην πραγµατικότητα βρισκόταν σε κατάσταση εσωτερικής αποσύνθεσης, µια νεότερη σειρά φιλοσόφων –αναφέρονται ενδεικτικά ο Ουίλλιαµ Κρίστολ (William Kristol) και ο Ρόµπερτ Κέηγκαν (Robert Kagan)– θεώρησε ότι η τυραννία θα µπορούσε να ηττηθεί και η ελευθερία να «εµφυτευθεί» µε ανάλογη ταχύτητα και αλλού. Αυτή η παραίσθηση, σύµφωνα µε τον Φουκουγιάµα, οδήγησε στην επίθεση στο Ιράκ. Αγνοώντας όχι µόνο το

αρκετά διαφορετικό πολιτικό τοπίο της Μέσης Ανατολής, αλλά και τις προειδοποιήσεις των πραγµατικών νεοσυντηρητικών απέναντι στα υπερβολικά βολονταριστικά σχέδια κοινωνικής ανοικοδόµησης, όσοι προγραµµάτισαν την εισβολή φόρτωσαν τις Ηνωµένες Πολιτείες µε µια καταστροφή από την οποία θα κάνουν χρόνια να συνέλθουν. Η προσφυγή στη µονοµερή χρήση βίας ασκόπως έχει αποµονώσει την Αµερική από την παγκόσµια κοινή γνώµη, προπάντων από τους Ευρωπαίους σύµµαχους της, αποδυναµώνοντας παρά ενισχύοντας την αµερικανική θέση στον κόσµο. Ο Φουκουγιάµα αφιερώνει το υπόλοιπο του βιβλίου του στην περιγραφή, σε αδρές γραµµές, µιας εναλλακτικής εξωτερικής πολιτικής που θα αποκαθιστούσε την Αµερική στη νόµιµη θέση της στον κόσµο. Ένας «ρεαλιστικός ουιλσονισµός», που µετριάζει τις καλύτερες νεοσυντηρητικές πεποιθήσεις µε µια εκσυγχρονισµένη συναίσθηση της απειθαρχίας των άλλων πολιτισµών και των ορίων της αµερικανικής δύναµης, θα διατηρούσε την ανάγκη για προληπτικό πόλεµο ως την ύστατη λύση και ως µόνιµο στόχο την προώθηση της δηµοκρατίας σε όλη την υδρόγειο. Έτσι οι Ηνωµένες Πολιτείες θα συσκέπτονταν µε τους συµµάχους, θα προσέφευγαν συχνότερα στο δόγµα της ήπιας και όχι της σκληρής δύναµης, θα αναλάµβαναν την ανασυγκρότηση των κρατών µε τα φώτα των κοινωνικών επιστηµών και θα ενθάρρυναν τη διάδοση νέων, προσαρµοσµένων µορφών πολύπλευρης δράσης που θα παρέκαµπτε τα αδιέξοδα των Ηνωµένων Εθνών. «Ο σηµαντικότερος τρόπος που η αµερικανική εξουσία µπορεί να ασκηθεί», καταλήγει ο Φουκουγιάµα, «δεν είναι µέσω της εφαρµογής της στρατιωτικής ισχύος αλλά µέσω της δυνατότητας των Ηνωµένων Πολιτειών να διαµορφώσουν τα διεθνή όργανα». Αυτό που µπορούν να κάνουν είναι να «µειώσουν το κόστος διεξαγωγής των επιχειρήσεων προκειµένου να επιτύχουν συναίνεση» για τις αµερικανικές ενέργειες. Στην τριµερή δοµή της Αµερικής στο σταυροδρόµι περιλαµβάνεται η σύντοµη ιστορία του νεοσυντηρητισµού, η κριτική για το τι πήγε στραβά στο Ιράκ και οι προτάσεις για µια βελτιωµένη εκδοχή του, όµως ο πυρήνας του επιχειρήµατος βρίσκεται στο δεύτερο µέρος. Ο απολογισµός του Φουκουγιάµα για το περιβάλλον στο οποίο ανήκε, και για το ρόλο του την παραµονή του πολέµου, είναι ψύχραιµος και πληροφοριακός. Αποτελεί όµως µια άποψη «από τα µέσα» που συνιστά µια αποκαλυπτική οφθαλµαπάτη. Όλα συµβαίνουν λες και οι νεοσυντηρητικοί ήταν η βασική κατευθυντήρια δύναµη πίσω από την προέλαση στη Βαγδάτη, λες και η Αµερική θα επανέλθει στη σωστή πορεία αν οι ιδέες τους διορθωθούν. Στην πραγµατικότητα, το µέτωπο της κοινής γνώµης που πίεσε για την επίθεση στο Ιράκ ήταν πολύ ευρύτερο από µια µεµονωµένη ρεπουµπλικανική φατρία. Περιελάµβανε πολλούς φιλελεύθερους και ∆ηµοκρατικούς. Άλλωστε, η πλέον λεπτοµερής και πειστική επιχειρηµατολογία για την επίθεση ενάντια στον Σαντάµ Χουσεΐν ανήκε στον Κέννεθ Πόλλακ (Kenneth Pollack), αξιωµατούχο της κυβέρνησης Κλίντον. Η µακράν πιο πειστική θεωρητικοποίηση του προγράµµατος για την αµερικανική στρατιωτική επέµβαση, προκειµένου να καταστραφούν τα καθεστώτα παρίες και να υποστηριχτούν τα ανθρώπινα δικαιώµατα σε ολόκληρο τον κόσµο, παραµένει το έργο του Φίλιπ Μπόµπιτ (Philip Bobbitt), ανιψιού του Λύντον Τζόνσον, που κόσµησε τα ανώτερα κλιµάκια της εθνικής πολιτικής ασφαλείας στην κυβέρνηση Κλίντον. Μπροστά στις εννιακόσιες σελίδες του magnum opus του, Η ασπίδα του Αχιλλέα (The Shield of Achilles), ένα έργο απέραντης ιστορικής φιλοδοξίας που τελειώνει µε µια σειρά δραµατικών σεναρίων για τους επερχόµενους πολέµους, για τους οποίους η Αµερική πρέπει να προετοιµαστεί, οι συγγραφείς του περιοδικού The Weekly Standard ωχριούν [2] . Κανένας νεοσυντηρητικός δεν έχει παραγάγει τίποτα συγκρίσιµο. Ούτε σε καµιά περίπτωση έλειπαν οι θιασώτες στο φιλελεύθερο άκρο του φάσµατος –τύπου Ιγκνάτιεφ και Μπέρµαν– [3] για µια αποστολή στη Μέση Ανατολή. Τίποτε το παράλογο δεν υπάρχει σε αυτό. Ο πόλεµος των ∆ηµοκρατικών στα Βαλκάνια, που απεµπόλησε την εθνική κυριαρχία ως αναχρονισµό, αποτέλεσε το πρόσφορο έδαφος και τη δοκιµή για τον πόλεµο των Ρεπουµπλικάνων στη Μεσοποταµία – απλώς η γενοκτονία στο Κόσοβο δεν ήταν τόσο µεγαλοποιηµένη όσο τα όπλα µαζικής καταστροφής του Ιράκ. Οι επιχειρήσεις αυτές, που ο Φουκουγιάµα επιτρέπει στον εαυτό του –σε σπάνιες στιγµές παραδροµής– να αποκαλεί «αµερικανική υπερπόντια αυτοκρατορία», ήταν και εξακολουθούν να είναι διαχρονικά δικοµµατικές. Στο ρεπουµπλικανικό στρατόπεδο, επιπλέον, οι νεοσυντηρητικοί διανοούµενοι ήταν µόνο το ένα, και όχι το σηµαντικότερο, στοιχείο στον αστερισµό που ώθησε την κυβέρνηση Μπους στο Ιράκ. Από τους έξι «Vulcans» [4] στην έγκυρη µελέτη του Τζέηµς Μαν (James Mann) για το ποιος έστρωσε το δρόµο για τον πόλεµο, µόνο ο Πωλ Γούλφοβιτς –ο οποίος αρχικά ήταν ∆ηµοκρατικός– αναφέρεται στην ανασκόπηση του Φουκουγιάµα. Καµιά από τις τρεις ηγετικές µορφές στο σχεδιασµό και την υπεράσπιση της επίθεσης, ο Ράµσφελντ, ο Τσέινυ και η Ράις, δεν είχαν ιδιαίτερα νεοσυντηρητικές πεποιθήσεις. Ο Φουκουγιάµα το γνωρίζει, αλλά δεν προσφέρει καµία εξήγηση, παρατηρώντας µόνο ότι «δεν ξέρουµε σε αυτό το σηµείο την προέλευση των απόψεών τους». Και τι έχει να πει για τη δική του θέση στο γαλαξία που περιγράφει; Εδώ –πρέπει να σηµειωθεί ότι δεν είναι χαρακτηριστικό– αλλάζει την ιστορία. Σφυρίζοντας αδιάφορα, λέει ότι ενώ ήταν αρχικά «αρκετά πολεµοχαρής στην προοπτική του Ιράκ» την εποχή που δεν είχε προβλεφθεί καµιά εισβολή, όταν στη συνέχεια η επίθεση εξαπολύθηκε, ήταν αντίθετος.

Στο σηµείο αυτό η µνήµη του τον έχει προδώσει. Τον Ιούνιο του 1997 ο Φουκουγιάµα ίδρυσε, από κοινού µε τους Ράµσφελντ, Τσέινυ, Νταν Κουέυλ (Dan Quayle), Γούλφοβιτς, Σκούτερ Λίµπυ (Scooter Libby), Ζαλµάυ Χαλιλζάντ (Zalmay Khalilzad), Νόρµαν Πόντορετς (Norman Podhoretz), Έλλιοτ Έηµπραµς (Elliott Abrams) και Τζεµπ Μπους, το Πρόγραµµα για τον Νέο Αµερικανικό Αιώνα, του οποίου η δήλωση αρχών ζητούσε «ρεηγκανική πολιτική στρατιωτικής ισχύος και ηθικής σαφήνειας», ώστε «να προωθηθεί ο στόχος της πολιτικής και οικονοµικής ελευθερίας στο εξωτερικό». Τον Ιανουάριο του 1998 ήταν ένας από τους δεκαοκτώ του Προγράµµατος που υπέγραψαν ανοικτή επιστολή προς τον Κλίντον και κόπτονταν για το αναγκαίο της «πρόθυµης ανάληψης στρατιωτικής δράσης» προκειµένου να εξασφαλιστεί «η εκδίωξη του καθεστώτος του Σαντάµ Χουσεΐν από την εξουσία», δηλώνοντας ότι «οι ΗΠΑ έχουν την εξουσία βάσει των υπαρχόντων ψηφισµάτων των Ηνωµένων Εθνών να λάβουν τα απαραίτητα µέτρα» και να πράξουν αναλόγως. Τέσσερις µήνες αργότερα, ήταν µεταξύ εκείνων που κατήγγειλαν την έλλειψη τέτοιας δράσης ως «συνθηκολόγηση µε τον Σαντάµ» και ως «ανυπολόγιστο πλήγµα στην αµερικανική ηγεσία και αξιοπιστία», λέγοντας ρητά τι µέτρα απαιτούνταν ενάντια στο καθεστώς Μπάαθ: «Πρέπει να βοηθήσουµε την εγκαθίδρυση και την υποστήριξη (µε οικονοµικά, πολιτικά και στρατιωτικά µέσα) µιας προσωρινής, αντιπροσωπευτικής και ελεύθερης κυβέρνησης» στις «απελευθερωµένες περιοχές στο Βόρειο και Νότιο Ιράκ» υπό την προστασία «των ΗΠΑ και της συµµαχικής στρατιωτικής δύναµης». Με άλλα λόγια: Μια εισβολή για να εγκαθιδρυθεί το καθεστώς Τσαλαµπί στη Βασόρα ή τη Νατζάφ, και για να ανατραπεί ο Σαντάµ από αυτή τη βάση. Υπό την κυβέρνηση Μπους, το Πρόγραµµα –οι τάξεις του απαρτίζονται πια από ισχυρά πρόσωπα, όπως οι παλαίµαχοι ∆ηµοκρατικοί Στήβεν Σόλαρζ (Stephen Solarz) και Μάρσαλ Ουίτµαν (Marshall Wittmann) που βρίσκονται τώρα στο Συµβούλιο Αρχηγίας των ∆ηµοκρατικών– [5] επανέφερε την ιδέα της επίθεσης, και ο Φουκουγιάµα επέστρεψε στις επάλξεις πιέζοντας για µια επίθεση στο Ιράκ. Στις 20 Σεπτεµβρίου 2001, κάτι παραπάνω από µια εβδοµάδα µετά την 11η Σεπτεµβρίου, πρόσθεσε την υπογραφή του σε µια ρητή απαίτηση για πόλεµο, που παρέβλεπε οτιδήποτε είχε να κάνει µε διασυνδέσεις µε την Αλ Κάιντα και δεν έκανε καν τον κόπο να επισείσει την απειλή των όπλων µαζικής καταστροφής:

Μπορεί η ιρακινή κυβέρνηση να παρείχε κάποια συνδροµή στην πρόσφατη επίθεση στις Ηνωµένες Πολιτείες. Αλλά ακόµα και αν τα στοιχεία δεν συνδέουν άµεσα το Ιράκ µε την επίθεση, οποιαδήποτε στρατηγική στοχεύει στην εξόντωση της τροµοκρατίας και των υποκινητών της πρέπει να περιλαµβάνει µια αποφασιστική προσπάθεια για την αποµάκρυνση του Σαντάµ Χουσεΐν από την εξουσία στο Ιράκ. Η αποτυχία ανάληψης µιας τέτοιας προσπάθειας θα αποτελέσει µια πρόωρη και ίσως αποφασιστική υποχώρηση στον πόλεµο ενάντια στη διεθνή τροµοκρατία. Οι Ηνωµένες Πολιτείες πρέπει εποµένως να παράσχουν πλήρη στρατιωτική και οικονοµική αρωγή στην ιρακινή αντιπολίτευση. Η αµερικανική στρατιωτική δύναµη πρέπει να χρησιµοποιηθεί για να δηµιουργήσει µια “ασφαλή ζώνη” στο Ιράκ, στην οποία η αντιπολίτευση να µπορεί να λειτουργήσει. Και οι αµερικανικές δυνάµεις πρέπει να είναι προετοιµασµένες να υποστηρίξουν τη δέσµευσή µας απέναντι στην ιρακινή αντιπολίτευση µε όλα τα απαραίτητα µέσα. Για καλό και για κακό, οι υπογράφοντες πρόσθεσαν ότι «οποιοσδήποτε πόλεµος ενάντια στην τροµοκρατία πρέπει να στοχεύει τη Χεζµπολάχ» και να προετοιµάζεται για «κατάλληλα αντίποινα» ενάντια στη Συρία, στο Ιράν και στους υποστηρικτές τους. ∆εν υπενθυµίζουµε αυτή την καµπάνια για αίµα και ατσάλι στη Μέση Ανατολή προκειµένου να ενοχοποιήσουµε τον Φουκουγιάµα αποκλειστικά. Ούτως ή άλλως το Κογκρέσο θα έδινε το πράσινο φως για τον πόλεµο στο Ιράκ, ουσιαστικά µε απόλυτη δικοµµατική οµοφωνία. Ωστόσο, η εµπλοκή του Φουκουγιάµα, βαθύτερη στην περίπτωση της Βαγδάτης απ’ ό,τι θα ήθελε τώρα να πιστέψουµε, εγείρει ένα σηµαντικό ερώτηµα: Γιατί, ενώ αρχικά είχε δεσµευτεί τόσο πολύ απέναντι στην περιπέτεια του Ιράκ, αργότερα διέκοψε έτσι απότοµα τις σχέσεις µε τους πρώην πνευµατικούς συµµάχους του; Οι καταστροφές της κατοχής είναι, φυσικά, ο προφανέστερος λόγος – όλα τα πλάσµατα, µεγάλα και µικρά, εγκαταλείπουν τη βάρκα που µπάζει νερά. Αυτό όµως δεν µπορεί να είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο ο Φουκουγιάµα άλλαξε γνώµη. Ισχυρίζεται ότι είχε πάψει να πιστεύει στην εισβολή πριν αρχίσει ο πόλεµος, και δεν υπάρχει κανένας λόγος να το αµφισβητήσουµε. Επιπλέον, η αποµυθοποίηση, λόγω της έλλειψης επιτυχίας στην πράξη, µιας επιχείρησης που θεωρούνταν σε γενικές γραµµές αξιέπαινη, είναι µάλλον κοινή µεταξύ των συντηρητικών, χωρίς όµως να οδηγεί στο είδος της ιστορικής κριτικής και της αποστασιοποίησης την οποία έχει υιοθετήσει ο Φουκουγιάµα. Θα µπορούσε να υποστηρίξει ότι η επιχείρηση Ιρακινή Ελευθερία έχει πάει στραβά, ή ακόµα και εξετάζοντάς την αναδροµικά ότι ήταν από την αρχή λάθος, χωρίς να γραφτεί η νεκρολογία για το νεοσυντηρητισµό. Τι αποµάκρυνε ξαφνικά τον Φουκουγιάµα από τους πνευµατικούς συντρόφους του; ∆ύο είναι οι διασπαστικοί παράγοντες που µπορούν να συναχθούν από την Αµερική στο σταυροδρόµι και το δοκίµιο «Η στιγµή των νεοσυντηρητικών» («The Neoconservative Moment») στο Public Interest που

προηγήθηκε. Ο Φουκουγιάµα δεν ασπαζόταν στον ίδιο βαθµό µε τους Εβραίους συναδέλφους του τη δέσµευση απέναντι στο Ισραήλ. Στο Public Interest παραπονέθηκε όχι ακριβώς επειδή οι αµερικανικοί στόχοι στη Μέση Ανατολή υποτάσσονται στους ισραηλινούς, αλλά περισσότερο επειδή πάρα πολλοί σύντροφοί του συµµερίζονται την ισραηλινή θεώρηση του αραβικού κόσµου. Η απειλή της ένοπλης επέµβασης στην περιοχή ίσως να φαίνεται λογική για το Τελ Αβίβ, παρατήρησε, τα πράγµατα όµως δεν είναι απαραιτήτως έτσι και για την Ουάσιγκτον. Η κριτική του ήταν αρκετά διακριτική, αλλά η απάντηση που πήρε οργισµένη. Ο Τσαρλς Κραουτχάµµερ (Charles Krauthammer) χρέωσε τον Φουκουγιάµα µε την επινόηση ενός «νέου τρόπου εξιουδαϊσµού του νεοσυντηρητισµού», λιγότερο ανεπεξέργαστου από τις συκοφαντίες του Πατ Μπιουκάναν (Pat Buchanan) και του Μαλαισιανού πρώην πρωθυπουργού Μαχατίρ Μπιν Μοχάµαντ, αλλά εξίσου γελοίου – οδηγώντας τον Φουκουγιάµα στη συνέχεια να εναντιωθεί στις κατηγορίες για αντισηµιτισµό. Προφανώς καµένος από αυτόν το διαπληκτισµό, και ενήµερος για τη γενικότερη ευαισθησία του θέµατος, ο Φουκουγιάµα δεν επανέρχεται στην Αµερική στο σταυροδρόµι, εξηγώντας ότι η νοοτροπία που είχε επικρίνει, «ενώ υπάρχει όντως σε ορισµένα άτοµα, δεν µπορεί να αποδοθεί ευρύτερα στους νεοσυντηρητικούς», προσφέροντας τον κλάδο ελαίας της καθολικής υποστήριξης των κυβερνητικών πολιτικών για την Παλαιστίνη. Πίσω από την τυπική ευγένεια, είναι αµφισβητήσιµο κατά πόσο οι επιφυλάξεις του έχουν εξαφανιστεί. Ένας άλλος λόγος, εντούτοις, υπήρξε αναµφισβήτητα σηµαντικότερος. Ένα ταξίδι στην Ευρώπη το καλοκαίρι του 2003, όπως έχει εξηγήσει ο Φουκουγιάµα, του άνοιξε τα µάτια για το φόβο που αισθάνονταν πολλοί, ακόµα και από τους πλέον αφοσιωµένους θαυµαστές της Αµερικής, απέναντι στη µονοµέρεια της προεδρίας Μπους. Η απογοήτευση που εκφράστηκε από έναν τέτοιο στυλοβάτη του ατλαντισµού, όπως ο συντάκτης της Financial Times, οδήγησε σε προβληµατισµό. Αξίζει πραγµατικά τον κόπο µια εξωτερική πολιτική που θα αποξένωνε τους πιο στενούς συµµάχους µας; Αντίθετα από το Ισραήλ, το οποίο µετά την αρχική αποκήρυξη του Φουκουγιάµα µόλις και µετά βίας εµφανίζεται στην Αµερική στο σταυροδρόµι, η Ευρώπη παρουσιάζεται σε όλη της τη διάσταση. Ο Φουκουγιάµα κρούει τον ύστατο κώδωνα για τις αντιδράσεις στην κυβέρνηση Μπους. Η ρωγµή που προκλήθηκε από τον πόλεµο στο Ιράκ δεν είναι µια τυχαία φιλονικία, όπως θεωρεί. Πρόκειται για µια «δοµική µεταστροφή» στη δυτική συµµαχία. Με εκατοµµύρια ανθρώπους στους δρόµους, «η Ευρώπη δεν είχε ποτέ πριν εµφανιστεί τόσο αυθόρµητα ενωµένη γύρω από ένα θέµα, γι’ αυτό και ο πρώην Γάλλος υπουργός Οικονοµικών Στρως-Καν αποκάλεσε τις διαδηλώσεις “γέννηση του ευρωπαϊκού έθνους”». Ο αντιαµερικανισµός αφηνιάζει πέρα από τον Ατλαντικό και θέτει σε κίνδυνο την ενότητα της ∆ύσης. Αν και παρόµοιοι φόβοι είναι πια διαδεδοµένοι, µικρή σχέση έχουν µε την πραγµατικότητα. Η ευρωπαϊκή εχθρότητα απέναντι στον πόλεµο είναι εκτενής αλλά όχι βαθιά. Η εισβολή βρήκε µεγάλη αντίσταση, αλλά αφότου ολοκληρώθηκε δεν έδωσε αφορµή για περαιτέρω διαµαρτυρία. Οι διαδηλώσεις ενάντια στην κατοχή είναι λίγες και σποραδικές, σε απόλυτη αντίθεση µε το παγκόσµιο κύµα διαµαρτυρίας που είχε προκαλέσει ο πόλεµος στο Βιετνάµ. Η βρετανική κυβέρνηση που συµµετείχε στην αµερικανική επίθεση δεν τιµωρήθηκε στις εκλογές. Η γερµανική κυβέρνηση που αντιτάχθηκε στην εισβολή σύντοµα βοηθούσε υπογείως, παρέχοντας πληροφορίες για στόχους στη Βαγδάτη και διευκολύνοντας τη CIA στις απαγωγές. Η γαλλική κυβέρνηση, που κατηγορήθηκε από τον Φουκουγιάµα ότι πρόδωσε τις Ηνωµένες Πολιτείες στο Συµβούλιο Ασφαλείας, στην πραγµατικότητα είπε στον Λευκό Οίκο να προχωρήσει χωρίς νέο ψήφισµα και συνεργάστηκε στενά µε την Ουάσιγκτον για να εγκαθιδρύσει τα κατάλληλα καθεστώτα στην Αϊτή και στον Λίβανο. Όλοι είναι ενωµένοι στο ζήτηµα του Ιράν. Η ευρωπαϊκή εχθρότητα απέναντι στην παρούσα προεδρία είναι περισσότερο πικάρισµα παρά ανοχή. Ενόχλησε κυρίως η αδιαφορία για τη διπλωµατική λεπτότητα και η ανεπαρκής εκδήλωση πραγµατικής αντί φαινοµενικής φιλοτιµίας. Οι ελίτ και οι µάζες οµοίως είναι προσκολληµένες στα πέπλα που παραδοσιακά καλύπτουν την ενδοτικότητα στην αµερικανική βούληση, και αγανακτούν µε µια κυβέρνηση που τα έχει εγκαταλείψει. Οι διαµαρτυρίες αυτού του είδους, ζήτηµα ύφους παρά ουσίας, θα ξεπεραστούν επιστρέφοντας στην ευπρέπεια. Τυχόν αποκατάσταση του Κλίντον αναµφισβήτητα θα επέφερε µια άµεση και ενδιαφέρουσα επανένωση του Παλαιού Κόσµου µε τον Νέο. Στο σηµείο αυτό ο Κραουτχάµµερ φάνηκε πιο οξυδερκής από τον κριτή του. Απορρίπτοντας την ανησυχία του Φουκουγιάµα ότι η αµερικανική εξωτερική πολιτική βρίσκεται σε κίνδυνο επειδή έχει απωλέσει τη διεθνή νοµιµοποίηση, δίκαια παρατήρησε ότι η Αµερική δεν απειλείται από κάποια έλλειψη διαβεβαιώσεων εκ µέρους της ΕΕ ή ψηφισµάτων των Ηνωµένων Εθνών –έχει άφθονες τέτοιες εγκρίσεις, όπως σηµειώνει– αλλά από την ιρακινή εξέγερση. Είναι η θέληση της αντίστασης που απειλεί το δόγµα Μπους. Τα υπόλοιπα έχουν µικρή σηµασία. Χωρίς την ιρακινή αντίσταση, την ευρωπαϊκή κοινή γνώµη δεν θα την ενοχλούσε η κατάληψη του Ιράκ περισσότερο από ό,τι του Παναµά. Η παρερµήνευση των ευρωπαϊκών αισθηµάτων από τον Φουκουγιάµα είναι συνηθισµένη. Η άποψή του για τον ισλαµικό φονταµενταλισµό από την άλλη πλευρά είναι ευχάριστα πρωτότυπη, σε αντίθεση τόσο µε το περιβάλλον του όσο και µε την επικρατούσα ορθότητα. Σε σύγκριση µε τους µεγάλους ιστορικούς αντιπάλους της καπιταλιστικής δηµοκρατίας, το φασισµό και τον κοµµουνισµό, η Αλ Κάιντα και οι

διασυνδέσεις της είναι µια µικροσκοπική δύναµη. ∆εν έχουν καµία πιθανότητα να επιφέρουν σοβαρή ζηµιά στην αµερικανική κοινωνία –εκτός αν µε κάποιον τρόπο αποκτήσουν όπλα µαζικής καταστροφής–, πόσο µάλλον να µετατραπούν σε παγκόσµια απειλή για τον φιλελεύθερο πολιτισµό. Η διακήρυξη ενός γενικευµένου «πολέµου ενάντια στην τροµοκρατία» αποτελεί µια άσκοπη υπερβολή έναντι των καίριων επεµβάσεων που απαιτούνται για να πατάξουν τη χούφτα των φανατικών υποστηρικτών που ονειρεύονται ένα νέο χαλιφάτο. Ο πανικός απέναντι σε αυτή τη σχετικά δευτερεύουσα απειλή ενέχει τον κίνδυνο σηµαντικών λανθασµένων υπολογισµών και πρέπει να αποφεύγεται, προπάντων από τους Αµερικανούς, οι οποίοι µετά την 11η Σεπτεµβρίου δεν απειλούνται τόσο από περαιτέρω επιθέσεις όσο οι Ευρωπαίοι, που στα εδάφη τους βρίσκεται µεγαλύτερος αριθµός µουσουλµάνων. Πρόκειται για µια αργοπορηµένη σκέψη, ύστερα από τόσο θρήνο για τον όλεθρο στις ανοικτές επιστολές, δεν παύει όµως να αποτελεί χαρακτηριστικό του τρόπου γραφής του Φουκουγιάµα, του οποίου ο τόνος γενικά είναι συγκρατηµένος και νηφάλιος. Η κρίση του µας πηγαίνει πίσω στη λογική του συνολικού του έργου. Το πασίγνωστο επιχείρηµα στο έργο Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος έλεγε ότι µε την ήττα του κοµµουνισµού, που ακολούθησε εκείνη του φασισµού, δεν ήταν πλέον διανοητή καµία βελτίωση στον φιλελεύθερο καπιταλισµό ως κοινωνική µορφή. Ο κόσµος θα εξακολουθούσε να είναι γεµάτος συγκρούσεις, οι οποίες θα συνέχιζαν να προκαλούν απροσδόκητα γεγονότα, αλλά δεν θα άλλαζαν το τελεσίδικο αυτό γεγονός. ∆εν υπήρχε καµία εγγύηση για ένα γρήγορο ταξίδι της ανθρωπότητας από κάθε γωνιά της Γης µε προορισµό µια ακµάζουσα, ειρηνική δηµοκρατία, βασισµένη στην ιδιωτική ιδιοκτησία, τις ελεύθερες αγορές και τις οµαλές εκλογές, όλα αυτά που όµως θα σήµαιναν το τέλος της ιστορικής ανάπτυξης. Η περάτωση της κοινωνικής εξέλιξης δεν θα µπορούσε να θεωρηθεί συνολικά ως ευλογία. ∆ιότι αναπόφευκτα θα επερχόταν µια ύφεση των θεωρητικών εντάσεων, ίσως ακόµα και µια µονότονη ζωή. ∆ιαβλέπει κανείς τη νοσταλγία για πιο ριψοκίνδυνους και ηρωικούς χρόνους. Η φιλοσοφική βάση αυτής της κατασκευής προήλθε, όπως εξήγησε ο Φουκουγιάµα, από την αναθεώρηση της διαλεκτικής της αναγνώρισης του Χέγκελ από έναν Ρώσο εξόριστο στη Γαλλία, τον Αλεξάντρ Κοζέβ (Alexandre Kojève), σύµφωνα µε τον οποίο αιώνες αγώνων µεταξύ κυρίων και δούλων –δηλαδή µεταξύ των κοινωνικών τάξεων– είχαν οδηγήσει στο κατώφλι της οριστικής ισότητας, µιας «καθολικής και οµοιογενούς κατάστασης» που θα σταµατούσε την ιστορία. Τη σύλληψη αυτή την ταύτιζε µε το σοσιαλισµό, και αργότερα µε τον καπιταλισµό, πάντα βέβαια µε µια ανεξιχνίαστη ειρωνεία. Ο Φουκουγιάµα υιοθέτησε αυτή την αφηγηµατική δοµή βασίζοντάς την, όµως, σε µια οντολογία της ανθρώπινης φύσης αρκετά ξένη προς τον Κοζέβ, η οποία αντλήθηκε από τον Πλάτωνα και διαµορφώθηκε –µε µια πιο συντηρητική οπτική– από τον Στράους. Ο Kοζέβ και ο Στράους εκτιµούσαν ο ένας τον άλλο ως συνοµιλητή και µοιράστηκαν πολλά θεωρητικά σηµεία, όµως πολιτικά –αλλά και µεταφυσικά– ήταν πολύ αποµακρυσµένοι. Ο Στράους, ένας αδιάλλακτος φιλόσοφος της ∆εξιάς, δεν είχε καιρό για τον Χέγκελ, πόσο µάλλον για τον Μαρξ. Στα µάτια του, όσα συµπέραινε ο Κοζέβ από τις έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας θα µπορούσαν µόνο να προοιωνίζουν την ισοπέδωση, την πλανητική τυραννία. Πίστευε σε ειδικά καθεστώτα και στη φυσική ιεραρχία. Κατά συνέπεια, υπήρξε πάντα µια ένταση στον τρόπο που ο Φουκουγιάµα συνέθεσε τις δύο πηγές του. Η σύνθεση αυτή πήρε σάρκα και οστά στα τελευταία χρόνια του Ψυχρού Πολέµου, τότε όµως µπορούσε να παραµείνει κρυµµένη, επειδή τα καθολικά συµφέροντα του δηµοκρατικού καπιταλισµού προστάτευε οµοφώνως, χωρίς φοβερή προσπάθεια, η Pax americana: ∆εν υπήρχε καµία σηµαντική αντίφαση µεταξύ του ελεύθερου κόσµου και της αµερικανικής ηγεµονίας. Μόλις όµως ο κοµµουνισµός εξαλείφθηκε στη Ρωσία και ουδετεροποιήθηκε στην Κίνα, προέκυψε µια νέα κατάσταση. Από τη µια πλευρά δεν υπήρχε πλέον ένας κοινός εχθρός για να αναγκάσει άλλα καπιταλιστικά κράτη να πειθαρχήσουν αποδεχόµενα την αµερικανική εξουσία. Συγχρόνως όµως, η εξαφάνιση της ΕΣΣ∆ αύξησε κατά πολύ την παγκόσµια επικράτεια του αµερικανικού κράτους. Κατά συνέπεια, όταν η ηγεµονία ήταν αντικειµενικά λιγότερο απαραίτητη για το σύστηµα συνολικά, υποκειµενικά ήταν αναγκασµένη να γίνει πιο φιλόδοξη απ’ ό,τι πριν, έως σήµερα που είναι παγκοσµίως η µόνη υπερδύναµη. Με αυτούς τους όρους, ήταν αναπόφευκτο οι καθολικές απαιτήσεις του συστήµατος σε κάποιο βαθµό να αποκλίνουν από τους χειρισµούς του µοναδικού επικεφαλής έθνους-κράτους. Αυτό είναι το πλαίσιο µέσα στο οποίο πρέπει να γίνει κατανοητή η Αµερική στο σταυροδρόµι. Για τον Φουκουγιάµα η ρήξη µε το νεοσυντηρητισµό οφειλόταν στις µεταξύ τους αγεφύρωτες διαφορές. Στον πυρήνα του βιβλίου υπάρχει µια εκτεταµένη επίθεση στην αµερικανική «µοναδικότητα» (exceptionalism), δηλαδή στο δόγµα ότι «οι Ηνωµένες Πολιτείες είναι διαφορετικές από άλλες χώρες και µπορούµε να τις εµπιστευτούµε ότι χρησιµοποιούν τη στρατιωτική ισχύ δίκαια και σοφά, µε τρόπο που οι άλλες δυνάµεις δεν θα µπορούσαν». Αυτή την απάτη διακηρύσσουν ο Κρίστολ και ο Κέηγκαν, υποστηρίζει ο Φουκουγιάµα, η οποία έχει προκαλέσει την εχθρότητα των συµµάχων και έχει οδηγήσει στα υπερφίαλα λάθη του πολέµου στο Ιράκ. Πολιτικά, τα πιστεύω του Φουκουγιάµα διαµορφώθηκαν σε µια στραουσιανή µήτρα. Η πνευµατική

σφραγίδα του Κοζέβ όµως έφτασε βαθύτερα, τροφοδοτώντας το κύριο αφήγηµα του Φουκουγιάµα. Αναγκασµένος από τις µεταβολές του στρατηγικού τοπίου να επιλέξει µεταξύ της λογικής των δύο, ο Φουκουγιάµα επέτρεψε στο µυαλό του να επικρατήσει της καρδιάς του. Εάν αποχώρησε από τη συντροφιά των νεοσυντηρητικών, αυτό συνέβη επειδή ο πόλεµος στο Ιράκ άφησε να διαφανεί µια µεταξύ τους γενεαλογική διαφορά. Στην προέλευση, οι βασικές ιδέες του ήταν ευρωπαϊκές, µε έναν τρόπο που οι δικές τους δεν υπήρξαν ποτέ. Ο Κοζέβ θεώρησε πράγµατι τη δηµιουργία µιας υπερεθνικής Ευρώπης ως τον αποφασιστικό λόγο που ο παγκοσµιοποιηµένος καπιταλισµός, αντί για έναν ακόµα εθνικά περιορισµένο σοσιαλισµό, αποδείχτηκε, αντίθετα προς τις αρχικές προσδοκίες του, ο κοινός προορισµός της ανθρωπότητας. Για τον Στράους, από την άλλη πλευρά, ο οποίος στο παρελθόν ήταν σιωνιστής, τα καθεστώτα ήταν από τη φύση τους ειδικά: Τα παγκόσµια σχέδια δεν τον συγκινούσαν. Αν και δεν υπήρξε µεγάλος θαυµαστής της αµερικανικής κοινωνίας, σεβάστηκε τους «Πατέρες» της και δηµιούργησε µια φλογερά εθνικιστική σχολή συνταγµατικών φιλοσόφων. Οι επιλογές των διαφόρων νεοσυντηρητικών κληρονόµων αντικατοπτρίζουν τις αντίστοιχες γενεαλογίες τους. Φυσικά, καµία πλευρά δεν αποκηρύσσει τις ανησυχίες της άλλης, οι οποίες αντίθετα παραµένουν κοινές εκατέρωθεν. Μάλλον, είναι ο τρόπος που αυτές συνδυάζονται –η µέση λύση που βρίσκεται µεταξύ των δύο– που φτιάχνει κάτι ξεχωριστό. Ο Κρίστολ και ο Κραουτχάµµερ µπορεί να είναι Αµερικανοί πατριώτες, αλλά αυτό είναι δευτερεύον απέναντι στη δέσµευσή τους για τη διάδοση της καπιταλιστικής δηµοκρατίας σε όλο τον κόσµο: Από αυτήν την άποψη, λίγες παγκοσµιότητες είναι τόσο επιθετικές όσο η δική τους. Αντίστροφα, ο Φουκουγιάµα µπορεί να επικρίνει την αµερικανική µοναδικότητα, σίγουρα όµως δεν έχει εγκαταλείψει το µερίδιο της εθνικής κληρονοµιάς του. Το νέο περιοδικό του δεν ονοµάζεται τυχαία American Interest (Αµερικανικό συµφέρον). Ο Κραουτχάµµερ αποκαλεί την οπτική του «δηµοκρατικό ρεαλισµό», ενώ ο Φουκουγιάµα ορίζει το όραµά του ως «ρεαλιστικό ουιλσονισµό». Μια διάκριση χωρίς διαφορά; Όχι ακριβώς – µάλλον µια αντιστροφή στην οποία τα ουσιαστικά δείχνουν την αρχική, και τα επίθετα τη δευτερεύουσα προσήλωση. Για τον πυρήνα των νεοσυντηρητικών, η αµερικανική ισχύς είναι η µηχανή της παγκόσµιας ελευθερίας: Ούτε υπάρχει ούτε µπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε απόκλιση µεταξύ των δύο. Για τον Φουκουγιάµα, η σύµπτωση δεν είναι αυτόµατη. Το ένα µπορεί να αποσυνδεθεί από το άλλο – και τίποτα δεν είναι πιο πιθανό να τα εξαναγκάσει σε διαχωρισµό από τη δήλωση ότι πάνε πάντα µαζί, στο όνοµα της µοναδικής αµερικανικής αρετής, που δεν θα πείσει όµως κανέναν. Το θέτει ως εξής: «Η άποψη ότι οι Ηνωµένες Πολιτείες συµπεριφέρονται µε αδιαφορία στην παγκόσµια σκηνή δεν είναι ευρέως αποδεκτή επειδή δεν είναι πέρα για πέρα αληθινή και, πράγµατι, δεν θα µπορούσε να είναι αλήθεια εφόσον οι Αµερικανοί ηγέτες αναλαµβάνουν τις ευθύνες τους απέναντι στον αµερικανικό λαό. Οι Ηνωµένες Πολιτείες είναι σε θέση να δρουν γενναιόδωρα, παρέχοντας παγκοσµίως δηµόσια αγαθά, και είναι ακόµα πιο γενναιόδωρες όταν τα ιδανικά συµπίπτουν µε τα συµφέροντά τους. Αλλά οι Ηνωµένες Πολιτείες είναι επίσης και µια µεγάλη δύναµη µε συµφέροντα που δεν σχετίζονται µε τα παγκόσµια δηµόσια αγαθά». Η άρνηση αυτής της προφανούς αλήθειας οδηγεί σε πολιτικές που βλάπτουν τα αµερικανικά συµφέροντα και δεν αποφέρουν παγκόσµια αγαθά: ∆είτε τη Βαγδάτη. Πώς αυτά µπορούν να εναρµονιστούν µε τον καλύτερο τρόπο; Ο Φουκουγιάµα παραµένει πλήρως δεσµευµένος στην αµερικανική αποστολή να διαδοθεί η δηµοκρατία ανά τον κόσµο, µε τη χρήση όλων των αποτελεσµατικών µέσων που έχει στη διάθεσή της η Ουάσιγκτον για το σκοπό αυτό. Η κριτική του στην κυβέρνηση Μπους συνίσταται στο ότι η πολιτική της στη Μέση Ανατολή δεν είναι µόνο ατελέσφορη αλλά και αντιπαραγωγική. Η προώθηση της εκ των έσω αλλαγής του καθεστώτος από τον σωστό συνδυασµό οικονοµικών και πολιτικών πιέσεων είναι ένα θέµα. Η στρατιωτική δράση για την εξωτερική επιβολή του είναι ένα άλλο, που συνέβαλε και στη δυστυχία. Στην πραγµατικότητα, δεν υπάρχει καµία αυστηρή διαχωριστική γραµµή µεταξύ των δύο στο αυτοκρατορικό ρεπερτόριο. Ο Φουκουγιάµα ξεχνά την επιτυχηµένη συντριβή των Σαντινίστας στη Νικαράγουα, της οποίας ο Ρόµπερτ Κέηγκαν είναι ο σηµαντικότερος ιστορικός – ένας θρίαµβος της πολιτικής θέλησης που µπορούµε να είµαστε βέβαιοι ότι ο Φουκουγιάµα τότε θα επιδοκίµαζε. Σήµερα, αµέσως µετά το Ιράκ, ο ίδιος επιδιώκει να αποστασιοποιηθεί από τέτοιες µορφές ακτιβισµού. Τώρα εξηγεί ότι δεν υπάρχει κανένας οικουµενικός πόθος για ελευθερία που να εξασφαλίζει ότι όπου µια κοινωνία απελευθερώνεται από την τυραννία εκεί θα αναδυθεί η δηµοκρατία. Η σύγχρονη ελευθερία απαιτεί τυπικώς ορισµένα επίπεδα οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης ως προαπαιτούµενα για τη στήριξή της. Αυτά δεν µπορούν να δηµιουργηθούν εν µια νυκτί, αλλά πρέπει να παγιωθούν προσεκτικά στη διάρκεια πολλών χρόνων. Ούτε οι νεοφιλελεύθερες συνταγές, που στηρίζονται αποκλειστικά στα κίνητρα της αγοράς, θα φέρουν την απαιτούµενη τάξη και ευηµερία. Γι’ αυτό ένα ισχυρό κράτος, ικανό για «καλή διακυβέρνηση», είναι ο ουσιαστικός όρος, και µια λογική αµερικανική πολιτική θα δώσει συχνά προτεραιότητα στην καλλιέργεια τέτοιας κρατικής τάξης απ’ ό,τι στην οικοδόµηση της δηµοκρατίας στα πλέον επικίνδυνα µέρη του κόσµου. Στην υπηρεσία αυτής της αναθεώρησης, ο Φουκουγιάµα διαστρεβλώνει την αρχική κατασκευή του. Το Τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος, µας διαβεβαιώνει, ήταν στην πραγµατικότητα µια άσκηση στη θεωρία του εκσυγχρονισµού. Το µόνο που ισχυρίστηκε ήταν ότι υπήρχε καθολική επιθυµία, όχι για ελευθερία, αλλά για υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, το οποίο δηµιουργούσε µια µεσαία τάξη µε την τάση να

επιδιώκει την πολιτική συµµετοχή, ενώ η δηµοκρατία προέκυπτε τελικά ως υποπροϊόν αυτής της διαδικασίας. Η εκλαΐκευση ενός σύνθετου επιχειρήµατος στη φιλοσοφία της ιστορίας δεν αποτελεί αποκλειστικά µια προσπάθεια να απλοποιήσει το µήνυµά του για ένα ευρύτερο ακροατήριο. Χαρακτηρίζεται και από µια διάθεση αυστηρής λογοκρισίας. Στο έργο που έκανε τον Φουκουγιάµα γνωστό, η επιδίωξη της αναγνώρισης και η παρακίνηση από την επιθυµία (που οδηγούν αντίστοιχα την προσπάθεια για ισότητα και πρόοδο της επιστήµης) ήταν οι δύο µοχλοί της ιστορίας. Η µεταξύ τους αλληλουχία δεν ήταν ποτέ το ατού της θεωρίας, δηµιουργώντας έτσι σηµαντικά χάσµατα στην κατάληξη του επιχειρήµατος. Αλλά στη δοµή του αφηγήµατος συνολικά, η ιδιαίτερη σηµασία που τους αποδίδει ο Φουκουγιάµα είναι αδιαπραγµάτευτη. Η «επιθυµία που βρίσκεται πίσω από την επιθυµία» του οικονοµικού ατόµου ήταν «µια τελείως µη οικονοµική παρόρµηση, η προσπάθεια για αναγνώριση». Η πολιτική διαλεκτική ήταν τόσο έντονη που αποτέλεσε τον «πρωταρχικό µοχλό της ανθρώπινης ιστορίας». Ο διανοητικός κόσµος του Αλεξάντρ Κοζέβ βρισκόταν πολύ µακριά από εκείνον των θεωρητικών του εκσυγχρονισµού, όπως ο Ντάνιελ Λέρνερ (Daniel Lerner) και ο Γκάµπριελ Άλµοντ (Gabriel Almond). Εάν αυτό το όραµα εµφανίζεται τώρα σαν βάρος για τον Φουκουγιάµα, ίσως να συµβαίνει επειδή ήταν µια θεωρία θανάσιµης σύγκρουσης. Ο Χέγκελ και ο Κοζέβ ήταν, ο καθένας στην εποχή του (Ιένα, Στάλινγκραντ), φιλόσοφοι του πολέµου. Η κληρονοµιά τους είναι πάρα πολύ αγωνιστική για να τραβηχτεί µια γραµµή µεταξύ των πρόσφατων συστάσεων για πολιτική δεξιοτεχνία εκ µέρους του Φουκουγιάµα και της δηµοκρατικής υποµανίας των τέως φίλων του από το The Weekly Standard. Οι κοινοτοπίες της θεωρίας του εκσυγχρονισµού είναι ασφαλέστερες. Ωστόσο υπάρχει ένα τίµηµα που πρέπει να καταβληθεί για την πτώση στο πνευµατικό επίπεδο της «Οικοδόµησης του έθνους 101» («Nation-Building 101») – τίτλος, δεν αστειεύοµαι, ενός από τα πρόσφατα δοκίµια του Φουκουγιάµα. Ως επαγγελµατίας κοινωνικός επιστήµονας, δεν µπορεί παρά να είναι αρµόδιος. Στην κριτική του για την ελεύθερη αγορά υπάρχουν συνταγές για την ανάπτυξη στις φτωχές χώρες, και η απαίτησή του για ισχυρή δηµόσια εξουσία µπορεί να διαβαστεί ως ψήγµα ανάµνησης της εγελιανής του συγκρότησης: η ιδέα του κράτους ως φορέα της έλλογης ελευθερίας. Ωστόσο, οι διάφορες προτάσεις µε τις οποίες τελειώνει η Αµερική στο σταυροδρόµι (µεγαλύτερη εµπιστοσύνη στην ήπια δύναµη, περισσότερες διαβουλεύσεις µε τους συµµάχους, σεβασµός των διεθνών οργάνων) είναι απελπιστικής προβλεψιµότητας, όπως οι κοινοτοπίες κάθε ευσυνείδητου άρθρου εκδότη ή περιοδικού στη Γη. Το περισσότερο που µπορεί να ειπωθεί για τις προτάσεις αυτές είναι ότι, προσφέροντας ένα δικοµµατικό φυλλάδιο για την εφαρµογή της εξωτερικής πολιτικής, εξασφαλίζουν µια καλά διαφηµισµένη ψήφο για τον Κέρρυ και έχουν την κατανόηση του Μπρζεζίνσκι, ο οποίος εκδίδει το American Interest µε τον Φουκουγιάµα. ∆εν υπάρχει η παραµικρή πρόταση στις σελίδες αυτές για οποιαδήποτε ουσιαστική αλλαγή στην κλιµακούµενη συσσώρευση στρατιωτικών βάσεων σε όλο τον κόσµο, ή για τη λαβή των Ηνωµένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή, πόσο µάλλον για τη συµβίωση µε το Ισραήλ. Όλα όσα οδήγησαν τη χώρα στην 11η Σεπτεµβρίου παραµένουν σε ισχύ. Είναι αρκετό να δει κανείς το ισοπεδωτικό δοκίµιο των Τζων Μηρσάιµερ (John Mearsheimer) και Στήβεν Ουώλτ (Stephen Walt) για το ισραηλινό λόµπι στο London Review of Books –το οποίο δεν είναι τυχαίο ότι δεν έχει δηµοσιευτεί στη χώρα µας– για να κατανοήσει το τεράστιο κενό ανάµεσα στα αναµασήµατα στρατηγικής αυτού του είδους και στον αµιγώς κριτικό αναστοχασµό πάνω στην αµερικανική εξωτερική πολιτική από φιλοσόφους που έχουν κερδίσει τον τίτλο του «ρεαλιστή». Ενώ ξεκίνησε το βιβλίο του υπό την αιγίδα του Ουίλσον, ο οποίος προσέφερε το Ευαγγέλιο της δηµοκρατίας στους λαούς της Γης, ο Φουκουγιάµα το τελειώνει στρατολογώντας τον Μπίσµαρκ –που ήξερε πώς να αυτοσυγκρατείται την ώρα της νίκης– ως πηγή έµπνευσης για τον «εναλλακτικό τρόπο σύνδεσης των Ηνωµένων Πολιτειών µε τον υπόλοιπο κόσµο». ∆εν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα είχε αντιδράσει στο συσχετισµό του µε τα δεκατέσσερα σηµεία ο σιδηρούς καγκελάριος, ο οποίος διακατεχόταν από µια κακή αίσθηση του χιούµορ. Με συνταγές όπως αυτές του Φουκουγιάµα και τόσων άλλων σήµερα, η Αµερική δεν βρίσκεται σε ένα τυχαίο σταυροδρόµι. Βρίσκεται εκεί ακριβώς που βρισκόταν πάντα, να τετραγωνίζει τον κύκλο της φιλανθρωπίας και της αυτοκρατορίας προς ίδιον όφελος. Υποσηµειώσεις [1] Κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη. (Σ.τ.Ε.) [2] Μεταξύ αυτών και ο Ουίλλιαµ Κρίστολ που αναφέρεται πιο πάνω. (Σ.τ.Ε.) [3] Michael Ignatieff: φιλελεύθερος διανοούµενος, µέλος της καναδικής Βουλής. Howard Berman: ∆ηµοκρατικός, µέλος του αµερικανικού Κογκρέσου. (Σ.τ.Ε.) [4] Έτσι ονοµαζόταν η οµάδα συµβούλων εξωτερικής πολιτικής που είχε συγκροτηθεί γύρω από τον Τζωρτζ Μπους πριν την πρώτη εκλογή του ως προέδρου. Το όνοµα προέρχεται από τον ρωµαϊκό θεό

Vulcanus, αντίστοιχο του Ηφαίστου. (Σ.τ.M.) [5] Democratic Leadership Council: Οργάνωση η οποία ιδρύθηκε το 1985, µετά την επανεκλογή του Ρ. Ρέηγκαν, για να προωθήσει την ιδέα πως το ∆ηµοκρατικό Κόµµα πρέπει να κάνει στροφή προς πιο συντηρητικές απόψεις. (Σ.τ.Ε.)

URL: http://www.monthlyreview.gr

Copyright © 2008 Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.

O Φράνσις Φουκουγιάµα στην Αθήνα

δηµοσίευση: 4 Aπριλίου, 2006

Ο διακεκριµένος καθηγητής διεθνούς πολιτικής οικονοµίας Φράνσις Φουκουγιάµα µίλησε την Τρίτη 4 Απριλίου κατά την επίσηµη έναρξη των εργασιών της 10ης Συζήτησης Στρογγυλής Τραπέζης µε την Ελληνική Κυβέρνηση του Economist, που διοργανώνει για λογαριασµό του περιοδικού η εταιρεία Hazlis & Rivas στις 4-6 Απριλίου, στο ξενοδοχείο Χίλτον.

(c) photo: Greece-Japan.com

Ο Φράνσις Φουκουγιάµα ο οποίος ήταν υποδιευθυντής του Γραφείου Σχεδιασµού Πολιτικής του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ είναι καθηγητής ∆ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας στη Paul H. Nitze School of Advanced International Studies του Πανεπιστηµίου Johns Hopkins (ΗΠΑ).

Ο επιφανής διανοούµενος αναφέρθηκε στο σταυροδρόµι που βρίσκονται οι HΠA, ανάµεσα στη δηµοκρατία, την ισχύ και το νεοσυντηρητισµό, την κατάσταση στο Αφγανιστάν και το Ιράκ και προχώρησε µέχρι τα Βαλκάνια, στις προκλήσεις που θα αντιµετωπίσουν. Αρχίζοντας την οµιλία του είπε ότι έµαθε αρχαία ελληνικά για να µπορέσει να διαβάσει στο πρωτότυπο Πλάτωνα, Αριστοτέλη και Θουκυδίδη.

Ο Φράνσις Φουκουγιάµα γεννήθηκε στο Σικάγο των ΗΠΑ το 1952 και είναι τρίτης γενιάς ιαπωνοαµερικάνος. Ο πατέρας του Γιόσιο Φουκουγιάµα γεννήθηκε και αυτός στην Αµερική και ήταν ιερέας της προτεσταντικής εκκλησίας. Η µητέρα του γεννήθηκε στο Κυότο και µετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1949. Ο πατέρας της µητέρας του ήταν ο ιδρυτής του οικονοµικού τµήµατος του Πανεπιστηµίου του Κυότο.

O Φράνσις Φουκουγιάµα, έγινε γνωστός στο πλατύ κοινό µε το βιβλίο του «Το τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος Ανθρωπος» (1992) που έχει µεταφραστεί σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες. Πρόσφατα κυκλοφόρησε και το βιβλίο του «H Aµερική στο Σταυροδρόµι... ∆ηµοκρατία, Iσχύς και Nέο-συντηρητική Kληρονοµιά».

(c) photo: Greece-Japan.com

Σύνδεσµος: Francis Fukuyama

αποστολή µε email

εκτύπωση

Εξηγήσεις & Παρεξηγήσεις

Ο Φουκουγιάµα και η ανεξαρτησία των µελών ∆.Σ. Οι πιστοί φίλοι της στήλης θα θυµούνται ότι πριν από µερικές εβδοµάδες είχα αναφερθεί στον πρόεδρο και µεγαλοµέτοχο µιας εισηγµένης εταιρείας επενδύσεων χαρτοφυλακίου, µε πρόταση του οποίου εξελέγη ως ανεξάρτητο µέλος στο ∆.Σ. της εταιρείας ο άνδρας της κόρης του. Είχα τότε επισηµάνει ότι έχουµε κατορθώσει να γελοιοποιήσουµε το νέο θεσµό που σκοπό είχε να ενισχύσει την εταιρική διακυβέρνηση. Κατά σύµπτωση λοιπόν στο ίδιο θέµα αναφέρθηκε και ο γνωστός καθηγητής και στοχαστής Φράνσις Φουκουγιάµα, που µίλησε την Τετάρτη στο συνέδριο της ΕΑΣΕ στην Αθήνα. Ερωτηθείς σχετικά ο ίδιος τόνισε ότι δεν πιστεύει πως τα ανεξάρτητα µέλη µπορούν να κάνουν κάποια διαφορά. Εφερε µάλιστα ως χαρακτηριστικό παράδειγµα την Enron όπου ο επικεφαλής της επιτροπής των ελεγκτών του ∆.Σ. ήταν πρόεδρος του Τµήµατος Λογιστικής του Πανεπιστηµίου του Στάνφορντ, δηλαδή τελείως ανεξάρτητος, και παρ' όλα αυτά το σκάνδαλο δεν απεφεύχθη. Τώρα που αναφέρθηκα στον Φουκουγιάµα, ελπίζω και ο πρόεδρος να αναγνωρίσει εαυτόν. Αφοπλιστική απάντηση Αν η εµπιστοσύνη είναι τόσο σηµαντικός παράγοντας για οικονοµική ευηµερία, όπως ισχυρίζεσαι, τότε τι θα µπορούσε να γίνει έτσι ώστε να αυξηθεί σε κοινωνίες που το επίπεδο εµπιστοσύνης είναι αρκετά χαµηλό; ρωτήθηκε ο κ.Φουκουγιάµα. Η απάντησή του ήταν µάλλον αφοπλιστική. «Σε επίπεδο κοινωνίας τίποτα», είπε. Το µόνο που θα µπορούσε να γίνει σε τέτοιο επίπεδο θα ήταν να ενισχυθούν οι θεσµοί και να εφαρµοστούν οι νόµοι, πρόσθεσε. Σε επίπεδο επιχείρησης όµως θα ήταν δυνατόν να γίνουν πολύ περισσότερα µε τη διαµόρφωση µιας κουλτούρας που προάγει την εντιµότητα, την ισόρροπη διάχυση της πληροφόρησης και άλλα τινά. Ο ίδιος µάλιστα συνέδεσε τη µορφή που έχει η διοικητική ιεραρχία µιας εταιρείας µε τη συµπεριφορά και τις αξίες των ανθρώπων της, που καθορίζουν το βαθµό εµπιστοσύνης. Οσο πιο επίπεδη είναι η διοικητική δοµή τόσο πιο µεγάλος ο βαθµός εµπιστοσύνης, κάνοντας ειδική αναφορά στις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας της Σίλικον Βάλεϊ στην Καλιφόρνια, όπου η διοικητική δοµή είναι τελείως επίπεδη καθώς οι περισσότεροι υπάλληλοι έχουν διδακτορικό σε διάφορα επαγγέλµατα

"Η Αµερική σε σταυροδρόµι" | Φουκουγιάµα Φράνσις

ISBN: 978-960-14-1894-0

Αρ. σελίδων: 293

Υπότιτλος:

Στο συγκεκριµένο βιβλίο, ο Φράνσις Φουκουγιάµα κάνει την πληρέστερη και πιο κατανοητή καταγραφή της νεοσυντηρητικής αντίληψης σχετικά µε το ρόλο και τη θέση της Αµερικής στα παγκόσµια πράγµατα, καθώς επίσης και στους τοµείς στους οποίους έχει υπερεπεκταθεί σε βαθµό καταστροφικό. Oυσιαστικά, υποστηρίζει µια αµερικανική εξωτερική πολιτική που θα έχει µεγαλύτερη επίγνωση των ορίων της αµερικανικής ισχύος, θα είναι λιγότερο εξαρτηµένη από το στρατό και θα σέβεται περισσότερο τα συµφέροντα και τις απόψεις των λοιπών χωρών και τους νεοεµφανιζόµενους διεθνείς κανόνες και θεσµούς.

Η κριτική του Φράνσις Φουκουγιάµα για τον πόλεµο στο Ιράκ προκάλεσε ρήξη στις σχέσεις του µε τους νεοσυντηρητικούς φίλους εντός και εκτός της κυβέρνησης Μπους. Στο παρόν βιβλίο εξηγεί το πώς η κυβέρνηση Μπους απέτυχε στην άσκηση της αµερικανικής εξωτερικής πολιτικής, αποφασίζοντας να εισβάλει στο Ιράκ. Πρώτον, η κυβέρνηση λανθασµένα έκανε κυρίαρχο δόγµα της εξωτερικής της πολιτικής τον προληπτικό πόλεµο. Επιπλέον, εκτίµησε εσφαλµένα την παγκόσµια αντίδραση στην άσκηση της «καλοπροαίρετης ηγεµονίας». Και, τελικά, απέτυχε να εκτιµήσει τις δυσκολίες που συνεπάγεται ο επηρεασµός της κοινωνικής συµπεριφοράς σε µεγάλη κλίµακα, υποτιµώντας έτσι σε µεγάλο βαθµό τις δυσκολίες της δηµιουργίας µιας επιτυχούς δηµοκρατικής διακυβέρνησης στο Ιράκ. Ο Φουκουγιάµα εξετάζει επίσης τους ισχυρισµούς των επικριτών της κυβέρνησης Μπους περί νεοσυντηρητικής κυβερνητικής ατζέντας, που επιβλήθηκε στην εξωτερική της πολιτική κατά την πρώτη τετραετία. Παρακολουθώντας την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορική διαµόρφωση των διαφόρων ρευµάτων του νεοσυντηρητισµού από τη δεκαετία του ’30 µέχρι και σήµερα, ο Φουκουγιάµα επισηµαίνει ότι η κληρονοµιά του κινήµατος είναι περίπλοκη και µπορεί να ερµηνευτεί εντελώς διαφορετικά απ’ ό,τι ερµηνεύτηκε µετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου. Aναλύοντας τους λανθασµένους χειρισµούς της κυβέρνησης Μπους στις προκλήσεις που εµφανίστηκαν ύστερα από την 11η Σεπτεµβρίου, ο Φουκουγιάµα προτείνει ταυτόχρονα ένα νέο τρόπο προσέγγισης στην αµερικανική εξωτερική πολιτική, σύµφωνα µε τον οποίο τέτοια λάθη µπορούν να αποφεύγονται, ενώ οι θετικές πλευρές της νεοσυντηρητικής κληρονοµιάς µπορούν να συνδυαστούν µε µια πιο ρεαλιστική προσέγγιση της χρήσης της αµερικανικής ισχύος ανά τον κόσµο.

Τιµή: €16,50

Ελλάς τέλος;

Περιοδικό ΡΕΣΑΛΤΟ, τεύχος 2, Ιανουάριος 2006 Του Κωνσταντίνου Ρωµανού Πολιτιστική ταυτότητα Ο πολύς Φουκουγιάµα αναφερόµενος πρόσφατα στην εξέγερση των γκέτο των µεταναστών στη Γαλλία, έφερε στη συζήτηση περί αιτίων, µία νέα προοπτική: ενώ οι περισσότεροι αναλυτές επικεντρώνονται σε οικονοµικές αιτιάσεις του φαινοµένου (ανεργία, φτώχεια, κακές συνθήκες διαβίωσης) ο Φουκουγιάµα εστιάζει στην πολιτιστική ταυτότητα. Τα ευρωπαϊκά έθνη, µας εξηγεί, έχουν ταυτότητες που βασίζονται στην ιστορία, το έδαφος και το αίµα -«σκληρές» ταυτότητες θα έλεγε κανείς- στις οποίες ο ξένος είναι αδύνατο να συµµετέχει και αν το ήθελε. Επειδή οι αλλοδαποί µε ευρωπαϊκές υπηκοότητες αλλά χωρίς αληθινή πατρίδα -εκτός από την παγκόσµια κοινότητα των πιστών του Ισλάµ-είναι το λίκνο της τροµοκρατίας που εξάγεται στην Αµερική, ζητούµενο είναι τα ευρωπαϊκά έθνη να επαναπροσδιορίσουν την εθνική τους ταυτότητα -προφανώς αφαιρώντας από αυτήν αίµα, έδαφος και ιστορικότητα- ούτως ώστε οι αλλοδαποί να «χωρούν» σ'αυτήν. Ως υπόδειγµα προς τη σωστή κατεύθυνση τίθεται το χωνευτήρι των λαών, η Αµερική. Προτείνει ακόµα ο Φουκουγιάµα σκληρότερα µέτρα κατά των εξτρεµιστών, καταστολή. Αν αυτά τα πράγµατα δεν γίνουν, η Ευρώπη θα έχει πρόβληµα µε τη δηµοκρατία και θα συνεχίζει να εξάγει τροµοκρατία. Η ανάλυση αυτή υπερέχει από τις οικονο-µικιστικές προσεγγίσεις κατά το ότι εξηγεί, γιατί ειδικά οι «µετανάστες» (και όχι γενικά οι πάσης φύσεως «φτωχοί») εξηγέρθησαν στη Γαλλία. Πέραν αυτού υπέρ της έχει τη διαπίστωση ότι η δηµοκρατία δεν λειτουργεί σε ετερογενή αλλά αντιθέτως σε οµοιογενή και οµογενή σύνολα, πράγµα που συνήθως παραβλέπουν οι ενθουσιώδεις απόστολοι της «πολυπολιτισµικότητας». (Γι αυτό άλλωστε η αρχαία αθηναϊκή δηµοκρατία έθετε τόσους φραγµούς στους µετοίκους που φιλοδοξούσαν να αποκτήσουν την ιδιότητα του πολίτη). Εάν όµως οι εθνικές ταυτότητες των ευρωπαίων χάσουν κάθε ουσιαστικό στοιχείο που δένει τους ανθρώπους µεταξύ τους, αν οι πατρίδες γίνουν το φολκλόρ µίας «παγκο-σµιοποιηµένης» κοινωνίας αποτελούµενης από άτοµα «πολίτες» χωρίς ποιοτική διαφοροποίηση, αν το σύστηµα των εθνών αντικατασταθεί από το σύστηµα µίας τεράστιας πολυεθνικής αγοράς, τότε η δηµοκρατία θα γίνει εφικτή; Ή µήπως η δικτατορία; Αυτό δεν έχει ίσως ερευνηθεί ακόµα επαρκώς. Ο Φουκουγιάµα στο µικρό του άρθρο δεν εξηγεί εν τούτοις τίνι τρόπω θα τα καταφέρουν οι Ευρωπαίοι στον αστερισµό της παγκοσµιοποίησης να ξεχάσουν τις εθνικές τους ταυτότητες, προκειµένου να συνυπάρξουν ειρηνικά µέσα στα εδάφη τους µε τους έξωθεν. Όµως µπορούµε να υποψιασθούµε την απάντηση στο καυτό αυτό ερώτηµα, αν στρέψοµε την προσοχή µας σε µία µικρή ευρωπαϊκή χώρα πέραν των κοινών συνόρων της Ευρώπης: την Ελλάδα! Η Ελλάδα πρωτοπόρος Όντως η Ελλάδα έχει να επιδείξει «προόδους» προς την κατεύθυνση µίας πολιτικοκοινωνικής παγκοσµιοποίησης που την καθιστά, στο πνεύµα του Φουκουγιάµα, πρωτοπορία στην Ευρώπη. Ας δούµε τα αντικειµενικά στοιχεία: Πρώτον. Η Ελλάδα απορρόφησε σε ένα µικρό κλάσµα του χρόνου σε σύγκριση µε άλλα κράτη (π.χ. σε δέκα πέντε χρόνια η Ελλάδα, ενώ σε πενήντα χρόνια η Γερµανία και εκατόν πενήντα η Γαλλία) τον υπερδιπλάσιο αριθµό µεταναστών από αυτά. Βεβαίως γνωρίζουµε ότι στην Ελλάδα δεν µας δίνουν αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία περί του αριθµού των αλλοδαπών, όπως αποδεικνύεται συν τοις άλλοις από την τελευταία έρευνα του Παντείου. Ενώ κατά την οµολογία των ειδικών ήταν ιδιαίτερα δυσχερής λόγω µεθοδολογικών προβληµάτων που προέκυψαν από το ποιος θεωρείται σήµερα «αλλοδαπός» (µετά από τρεις αλλεπάλληλες νοµιµοποιήσεις), εν τούτοις κατέληξε σε ένα αριθµό διπλάσιο από αυτόν που πρότινος ίσχυε επισήµως, ήτοι 1,5 εκατοµµύρια, δηλαδή το 1/6 του ελληνικού πληθυσµού των 9 εκατοµµυρίων της προµεταναστευτικής Ελλάδας. ∆εν θα εκπλαγούµε καθόλου (επί τη βάσει άλλων ενδείξεων) αν στο µέλλον πληροφορηθούµε ότι ο πραγµατικός αριθµός είναι πολύ µεγαλύτερος.

Όπως και να είναι τα πράγµατα, σε σχέση µε το 9% αλλοδαπών που συγκέντρωσε συνολικά τη µεταπολεµική περίοδο µία χώρα µε βαριά βιοµηχανία, η Γερµανία, η Ελλάδα παρουσιάζει στον τοµέα αυτό µία ασυ-γκρίτως υπέρτερη απορροφητικότητα. ∆εύτερον. Η Ελλάδα αποτελεί υπόδειγµα «σκληρής» εθνικής ταυτότητας εφόσον από το 1922 διαθέτει ένα συµπαγή πληθυσµό ελληνικής ιθαγένειας που εκτός από τη γλώσσα, το «αίµα» και την «ιστορία» (Φουκουγιάµα), συνέχεται από το ελληνορθόδοξο θρήσκευµα (σηµαντικό, κατά Huntington, συστατικό πολεµικής ταυτότητας). Η Ελλάδα εποµένως εµπεριέχει, ως ιστορική επιβίωση, δύο ισχυρά ιδρυτικά σύµβολα του ευρωπαϊκού πολιτισµού, την «Αθήνα» και την «Ιερουσαλήµ». Μία τέτοια ισχυρή ταυτότητα αποτελεί πρόκληση, στο πνεύµα του Φουκουγιάµα, για το εγχείρηµα της «πολυπολιτισµικότητας». Αν η τελευταία επιτευχθεί εδώ, τα διδάγµατα και οι προοπτικές που ανοίγονται θα είναι σηµαντικά. Ένα ιστορικό «πείραµα» δεν µπορεί, από τη φύση του, να ελεγχθεί απόλυτα όπως στη θετική επιστήµη, αλλά και εδώ ο κατά το δυνατόν έλεγχος των παραµέτρων είναι επιθυµητός. Ευτυχώς, στην περίπτωση της Ελλάδας, τόσο η ακραία γεωγραφική της θέση όσο η ακατανόητη γλώσσα της διασφαλίζουν τη µικρή ορατότητα των εδώ τεκταινόµενων από την ευρωπαϊκή κοινή γνώµη -αν και όχι βεβαίως από τα κέντρα αποφάσεων της Ευρώπης ή της Αµερικής. Επιδοτούµενη πολυπολιτισµική ιδεολογία Πώς «επαναπροσδιορίζεται» η εθνική ταυτότητα µίας χώρας, για να επανέλθουµε στην αρχική ερώτηση; Μια µατιά στην Ελλάδα επιβεβαιώνει τη σηµασία µίας παραµέτρου που όλοι υποπτευόµεθα, της Παιδείας. Η άµβλυνση όλων εκείνων των στοιχείων της ελληνικής ιστορίας που ενδέχεται σήµερα να ενοχλήσουν τους «γείτονες» της Ελλάδας (1) όπως της µνείας των διαπραχθέντων εγκληµάτων κατά του Ελληνισµού, -ενώ αντιθέτως εις το όνοµα της αντικειµενικότητας γίνεται µνεία των ελληνικών ατοπηµάτων- ή της ελληνικής υπερηφάνειας και αγάπης για την πατρίδα που καταγγέλλονται ως εθνικισµός, πατριδοκαπηλία και προσβολή κατά του επίσης ελληνικού ιδεώδους της πανανθρώπινης αλληλεγγύης. Τέλος τα αφειδώς επιδοτούµενα προγράµµατα πολυπολιτισµικής παιδείας στα παιδαγωγικά τµήµατα της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης και τα σχολεία, όπου πρυτανεύει η αγγλοσαξονική political correctness, µε τη δηµοκρατική της εµµονή στην ισοτιµία όλων των πολιτισµών. (Εδώ διαφεύγει ένα σηµαντικό σηµείο που τόνισε ο Καστοριά-δης, ότι η προνοµιακή ενασχόληση του προσώπου µε το δικό του πολιτισµό δεν συνεπάγεται κατ'ανάγκην απαξίωση του άλλου, αλλά νοµιµοποιείται απόλυτα από την επιταγή της αυτογνωσίας). Σηµείωση: Αν ο πολιτισµός είναι αγαθόν, τότε για µία απλοϊκή σκέψη ο πολύ-πολιτισµός είναι αγαθόν εις τη δευτέραν δύναµιν). Βεβαίως η διάχυση της πολυπολιτισµικής ιδεολογίας δεν επιτυγχάνεται µόνο δια της σχολικής παιδείας αλλά και της εξωσχολικής. Η τελευταία έχει δια των ΜΜΕ επί πλέον τη δυνατότητα να επηρεάζει ευρύτερα στρώµατα του πληθυσµού. Τα µηνύµατα από το χώρο της κατεστηµένης πολιτικής διδάσκουν ότι η πεποίθηση πως η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες είναι ρατσιστική πλάνη, ενώ στη διευρυµένη καταναλωτική σφαίρα, ζητούµενο είναι η επίδειξη ενός ψευτοκοσµοπολίτικου "life style" για ανερχόµενους µικροαστούς µε σπαστά αγγλικά οι οποίοι φαντασιακά έχουν προ πολλού εγκαταλείψει την επαρχιακή Ελλάδα για το Beverly Hills. Εδώ το σύνθηµα «πολυπολιτισµική» Ελλάδα παραπέµπει µαγικά στον ποθητό κοσµοπολιτισµό, που να! Επιτέλους έρχεται να κοσµήσει την κατοικία µας, όπως «στην υπόλοιπη Ευρώπη»... Ο εποικισµός της εθνικής επικράτειας Όσο περισσότεροι µετανάστες έρχονται για να γίνουν «συµπολίτες» µας, τόσο µεγαλώνει η απόσταση ασφαλείας από το στίγµα της µίζερης, επαρχιώτικης ελληνικότητας. Ότι οι ταλαίπωροι µετανάστες δεν θα φέρουν τελικά τους επίδοξους κοσµοπολίτες µας πιο κοντά στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη αλλά στα Βαλκάνια επί τουρκοκρατίας, ότι θα τους διδάξουν όχι Αγγλικά και Γαλλικά αλλά Αλβανικά, Βουλγάρικα και Σουαχέλι, ότι αντί να λαµπρύνουν την Αθήνα µε αγγλικά πάρκα και γερµανικές νεοκλασικές βίλες, µεταλλάσσουν

bk

Εµφάνιση ∆ηµόσιου Προφίλ

Αποστολή προσωπικού µηνύµατος στον/στην: bk

Εµφάνιση περισσότερων µηνυµάτων του χρήστη bk

25-08-06, 11:13 #2

bk

Πολίτης

Εγγραφή: 13-08-2006 Περιοχή: Ελλάδα/Γερµανία

Φύλο: Μηνύµατα: 126

τελικά τις πάλαι ποτέ νοικοκυρεµένες αστικές συνοικίες της σε γκρίζους αδιαπέραστους προσφυγικούς συνοικισµούς όπου διαχέονται χίλιες και µία βαρβαρικές λαλιές -ε, αυτά και τα παρόµοια θα τα πληροφορηθούν εν καιρώ οι κοσµοπολίτες µας, το αργότερο όταν θα τους έχει πάρει η τράπεζα το διαµέρισµα, το αυτοκίνητο και την πιστωτική κάρτα και βγουν πεζή στο δρόµο να αναζητήσουν εργασία από τους νέους βαλκάνιους εργοδότες τους. Η πλύση εγκεφάλου δια της παιδείας που πρωτίστως επηρεάζει την εύπλαστη νεολαία και δευτερόντως τον λοιπό πληθυσµό, παρά ταύτα δεν επαρκεί για την άµεση επιτυχία του πειράµατος της εθνοκτονίας σε µία χώρα, εφόσον θα παρέλθουν πολλά χρόνια έως ότου η νέα «κοσµοπολίτικη» νεολαία γίνει εξουσία. Επί πλέον υπάρχουν όρια στη δύναµη της απλής προπαγάνδας να µεταλλάξει κατεστηµένες συνήθειες. Για να συντελεσθεί η µετάλλαξη του εθνικού κράτους σε πολυεθνικό, πρώτα από όλα είναι αναγκαίο να δηµιουργηθούν τετελεσµένα γεγονότα, όπως είναι ο εποικισµός της εθνικής επικράτειας από εκατοµµύρια αλλοδαπών(2) και η πολιτική θωράκιση της µονιµότητας της παρουσίας τους. Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί στα πλαίσια ενός οργανωµένου κράτους µε φυλασσόµενα σύνορα, εσωτερική αστυνόµευση, νοµικό καθεστώς, ιστορικούς θεσµούς και υλικοτεχνική υποδοµή, αναγκαία είναι η θέληση και αυτενέργεια της διοίκησης µε την παράλληλη παθητικότητα του πληθυσµού. Μόνο στην περίπτωση κατάρρευσης ενός κράτους ως επακόλουθο ενός πολέµου, επανάστασης ή εκτεταµένης φυσικής καταστροφής είναι δυνατόν παρά τη θέληση των ιθυνόντων να εξουδετερωθούν προσωρινά οι µηχανισµοί συνοχής και αµύνης, δηλαδή αυτοσυντήρησης µίας οργανωµένης κοινωνίας. Εάν τέτοιοι λόγοι ανωτέρας βίας δεν συντρέχουν, τότε µόνο µία εκτεταµένη συνοµωσία στο κέντρο του κρατικού µηχανισµού µπορεί να επιφέρει την µετάλλαξη ή και την εξαφάνιση του Κράτους-έθνους. Αν ο στόχος αυτός συναρτάται µε το επιµελώς ασαφές project της παγκοσµιοποίησης, η αναγκαιότητα των καταλλήλων µέσων για την επίτευξη του γίνεται κατανοητή. Όντως στη µικρή Ελλάδα, περιθώριο της Ευρώπης, η συναίνεση των στελεχών του µεγαλύτερου µέρους του πολιτικού φάσµατος από τα δεξιά προς τα αριστερά ως προς το ευκταίον της πολυπολιτισµικότητας είναι εντυπωσιακή και υπερβαίνει οτιδήποτε γνωρίζουµε από την Ευρώπη. Ιδιαίτερα προφανές γίνεται αυτό από την αύξουσα εµφατικότητα µε την οποία εκδηλώνουν την πίστη τους προς αυτή όσο η πολυπο-λιτισµικότητα τίθεται εν αµφιβάλω στην Ευρώπη. «Η Ελλάδα δεν είναι Γαλλία»(3) αναφωνούν, βέβαιοι ότι ποτέ δεν θα

διαταραχθεί η ειρηνική συνύπαρξη Ελλήνων και αλλοεθνών στα προνοµιούχα εδάφη µας. Προφανώς ούτε Ολλανδία είναι η Ελλάδα, εφόσον -πιο φιλελεύθερη αυτή από την πιο φιλελεύθερη χώρα της Ευρώπης- προσκαλεί και άλλους αλλοδαπούς να την εποικίσουν, ενώ η Ολλανδία (και άλλες χώρες µαζί µε αυτήν) ήδη αναστοχάζεται επί της λύσης µίας µηδενικής µετανάστευσης! Όχι λοιπόν, επί του προκειµένου η Ελλάδα δεν είναι Γαλλία, Ολλανδία, Γερµανία, δεν είναι Ευρώπη γενικότερα. Και πώς θα µπορούσε να ήταν; Ενώ η µετανάστευση π.χ. στην Γερµανία συντελείται µε δηµοκρατική διαφάνεια δηλαδή συνεχή και αδιάλειπτο δηµόσιο διάλογο των πολιτικών δυνάµεων πάνω στη µεταναστευτική πολιτική υπό το πρίσµα του εθνικού συµφέροντος, στην Ελλάδα ο µαζικότερος εποικισµός των νεωτέρων χρόνων των πόλεων και της υπαίθρου από αλλοεθνείς έλαβε χώρα ανεπαισθήτως, αυτοµάτως, χωρίς πολιτική αντιπαράθεση, δίχως να συζητηθεί η σκοπιµότητα ή να ερωτηθεί ο λαός. Σηµειώσεις: 1. Βεβαίως αυτοί οι γείτονες διατηρούν εις το ακέραιο στα σχολικά τους βιβλία την εικόνα της Ελλάδας ως ιστορικού εχθρού που έχει συν τοις άλλοις κλέψει τα εθνικά τους εδάφη (Τσαµουριά, Μακεδονία, ∆υτική Θράκη, Ανατολικό Αιγαίο 2. (Η Ελλάδα) από χώρα αποστολής µεταναστών έχει µετατραπεί σε αποδέκτη ενός τεράστιου µεταναστευτικού κύµατος, που µοιραία τροποποίησε την προσωπικότητά της προσδίδοντας στον εθνικά οµοιογενή χαρακτήρα τις «πολυπολιτισµικές διαστάσεις» («Η Βραδυνή της Κυριακής» 13 Νοεµβρίου 2005, σελ 6,7) 3. metro, 17 Νοεµβρίου 2005, σελ 5 Αναπάντητα ερωτήµατα «Τα στοιχειώδη ερωτήµατα, στα οποία πρέπει να δοθούν απαντήσεις προκειµένου η Ελλάδα να διαµορφώσει µία µεταναστευτική πολιτική που θα εξυπηρετεί τα συµφέροντα της χώρας», µας εξηγεί λιτά και νηφάλια ο καθηγητής Πολιτικής Οικονοµίας κ. Θεόδωρος Λιανός είναι τα εξής: (α) Χρειαζόµαστε µετανάστες; Αν ναι, πόσους; (β) Από ποιες χώρες είναι σκόπιµο να προέρχονται οι µετανάστες και σε ποια αναλογία; Η µεγάλη συγκέντρωση µεταναστών από µία χώρα είναι κακή πολιτική; Το γεγονός ότι οι Αλβανοί µετανάστες αποτελούν το 55% του συνόλου είναι επικίνδυνο για τη χώρα µας; (γ) Ποια επαγγέλµατα χρειαζόµαστε και, συνεπώς, ποια εκπαίδευση θέλουµε να έχουν οι µετανάστες που επιθυµούν να εργασθούν στη χώρα µας; (δ) Πώς γίνεται η επιλογή µεταναστών; Υπάρχει ένα σύστηµα µορίων που ευνοεί ή αποκλείει όσους έχουν ορισµένα χαρακτηριστικά (π.χ. µόρφωση, ηλικία, φύλο, θρησκεία, κλπ) ή

δεχόµαστε µετανάστες ανάλογα µε την προσφορά τους ή τυχαίως ή µε κάποιο άλλο τρόπο; (ε) Για πόσο χρονικό διάστηµα παρέχεται η άδεια παραµονής ή εργασίας; Θέλουµε εποχικούς µετανάστες ή για µεγαλύτερα χρονικά διαστήµατα; (στ) Πώς αντιµετωπίζουµε τις περιπτώσεις εκείνων που ζουν στη χώρα µας πολλά χρόνια και έχουν εδώ τις οικογένειές τους και τα παιδιά τους σε ελληνικά σχολεία; Χορηγούµε µόνιµη διαµονή ή προβαίνουµε σε παροχή πολιτικών δικαιωµάτων; Αξίζει να αναφερθεί ότι οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήµατα πρέπει να προκύπτουν µε βάση ένα σταθερό προσανατολισµό, δηλαδή το συµφέρον της χώρας. Αυτό χρειάζεται να τονισθεί διότι υπάρχουν πολλοί που βλέπουν την παραµονή των µεταναστών ως φιλανθρωπικό ζήτηµα και θεωρούν ότι είµαστε υποχρεωµένοι να δεχθούµε µετανάστες, πράγµα βέβαια που είναι παράλογο και επικίνδυνο... Η µεταναστευτική πολιτική της χώρας µας πρέπει να εξασφαλίζει τα συµφέροντα, εθνικά πολιτιστικά και οικονοµικά της χώρας, του παρόντος αλλά και του µέλλοντος"(4) Ενώ σε µία Ευρωπαϊκή χώρα όπως την Γερµανία η είσοδος του µετανάστη στη χώρα οφείλει να είναι σύννοµη και στην αντίθετη περίπτωση θα απελαθεί, στην Ελλάδα όπου το 90% εισέρχεται παράνοµα, αντιθέτως, απαγορεύθηκε στο τρέχον έτος η απέλαση δια νόµου! Ταυτόχρονα το µεγαλύτερο µέρος, αν όχι το σύνολο των πολιτικών µας δυνάµεων, από την εξωκοινοβουλευτική αριστερά ως ένα τµήµα της δεξιάς, αλλά και οι εκπρόσωποι του νοµικού µας πολιτισµού, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, σε θαυµαστή σύµπνοια απαιτούν την «νοµιµοποίηση» όλων των παρανόµων αδιακρίτως (5). Τελευταία υψηλό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ υπερθεµάτισε, αποκαλώντας «φασίστες» όσους Έλληνες αρνούνται την υπηκοότητα στους µετανάστες και αυτό ενώ ταυτόχρονα το ίδιο στέλεχος αναγνώρισε ότι οι ταραχές στη Γαλλία ήταν έργο µεταναστών πού ήδη είχαν ιδιότητα του Γάλλου πολίτη. ∆ηλαδή εδώ ενδέχεται η υπηκοότητα όχι να αποτρέψει, αλλά αντιθέτως να ενθαρρύνει τον ταραξία (εφ' όσον του παρέχει νοµική προστασία), η υπηκοότητα! είναι παραταύτα η σωστή κίνηση για την Ελλάδα. Πώς αυτό; Μα διότι η Ελλάδα θα «εντάξει» στην κοινωνία τρεις φορές περισσότερους µετανάστες, χωρίς τα προβλήµατα της Γαλλίας. Τίνι τρόπω; Μα µε τις µεγαλύτερες παροχές που η Ελλάδα θα τους προσφέρει όντας φτωχότερη, µε µεγαλύτερη ανεργία, χειρότερη παιδεία, ελλιπέστερη κοινωνική πρόνοια κλπ. απ' ότι η Γαλλία! Αξίζουµε άραγε αυτή τη λογική οι Έλληνες; Και όµως αυτό πιστεύει ο ίδιος ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ όταν επισηµαίνει ότι η ουσιαστική «ένταξη» στην ελληνική κοινωνία των µεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς «αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ασφάλεια

όλων των πολιτών». Τα επιχειρήµατα υπέρ της µεταναστευτικής λαίλαπας διακρίνονται από αξιοσηµείωτη προχειρότητα. Συνήθως προβάλλουν µισές αλήθειες, όπως: µα χρειάζονται µετανάστες, διότι η Ελλάδα υποφέρει από υπογεννητικότητα. Ναι, όλη η Ευρώπη παρουσιάζει υπογεννητικότητα, αλλά δεν διανοήθηκε π.χ. η Γερµανία µε δείκτη υπογεννητικότητας 1,4 να εισάγει στο εθνικό της έδαφος 2ο εκατοµµύρια µετανάστες (επί συνολικού πληθυσµού 82 εκατοµµυρίων) για να καλύψει το κενό σε ανθρώπινο υλικό. Παρόλο που δεν είναι εύκολο να δει κανείς πώς η Ελλάδα µε τις συγκριτικές αδυναµίες της θα ικανοποιήσει έναν ανεξέλεγκτο αριθµό µεταναστών, η Ελλάδα αισιόδοξα προχωράει και τολµάει. Η άδεια διαµονής των παρανόµων δεν προϋποθέτει να είναι το διαβατήριό τους σε ισχύ και επεκτείνεται σε όσους είχε απορριφθεί η αίτηση για άσυλο, ή σε όσους έχουν καταδικασθεί από το δικαστήριο ανηλίκων. Η πράσινη κάρτα και η πλήρης υγειονοµική κάλυψη για όλους τους µετανάστες είναι στην Ελλάδα, ως µόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δωρεάν. Ανεπισήµως έχει καταγγελθεί από αυτόπτες µάρτυρες η εξυπηρέτηση µεταναστών στο ΙΚΑ κατά προτεραιότητα, όπως και προνοµιακή µεταχείριση µεταναστών από τα όργανα της τάξεως σε οδικές παραβάσεις.

bk

Εµφάνιση ∆ηµόσιου Προφίλ

Αποστολή προσωπικού µηνύµατος στον/στην: bk

Εµφάνιση περισσότερων µηνυµάτων του χρήστη bk

25-08-06, 11:14 #3

bk

Πολίτης

Εγγραφή: 13-08-2006 Περιοχή: Ελλάδα/Γερµανία

Φύλο: Μηνύµατα: 126

Αναστροφή της πραγµατικότητας Όσο πληθαίνουν οι καταγγελίες των παλαιών κατοίκων διαφόρων περιοχών ότι η κυκλοφορία τους στους δρόµους, ακόµα και την ηµέρα, έχει πλέον καταστεί επικίνδυνη, ενώ και µέσα στα σπίτια τους ούτε η ζωή ούτε η περιουσία τους είναι ασφαλείς, φαινόµενα που συνδέουν µε την µετανάστευση και την έλλειψη αστυνόµευσης, τόσο πληθαίνουν οι καθησυχαστικές αναλύσεις πολιτικών και εγκληµατολόγων ότι πρόκειται για φαντασιώσεις. Γι αυτό υπεύθυνα, υποτίθεται, είναι τα ΜΜΕ που «υπερπροβάλλουν» την εγκληµατικότητα των µεταναστών και βέβαια ο «ρατσιστικός -ξενοφοβικός» χαρακτήρας των Ελλήνων. Πού βρίσκεται άραγε η αλήθεια; Αυτό θα µπορούσε ίσως να απαντηθεί από µία ανεξάρτητη έρευνα στα βιβλία καθηµερινών συµβάντων της αστυνοµίας, που περιέχουν τις αυθεντικές καταγγελίες θυµάτων εγκληµατικότητας. Όµως για κάποιο λόγο, ίσως για να µην ενισχυθούν οι ξενοφοβικοί αταβισµοί των Ελλήνων, καµιά τέτοια έρευνα δεν έχει δει

το φως της δηµοσιότητας. Πρόσφατη έρευνα για λογαριασµό της εφηµερίδας «Η Καθηµερινή» δείχνει ότι οι απόψεις, των Ελλήνων πολιτών αφενός και των αρχών αφετέρου για την εγκληµατικότητα, είναι διαµετρικά αντίθετες: Σε συντριπτικά ποσοστά οι πολίτες δηλώνουν ότι υπάρχει πραγµατική, συνεχώς κλιµακούµενη απειλή (πολύ µεγαλύτερη από αυτήν που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ) η οποία υποβαθµίζεται συστηµατικά από το Υπουργείο ∆ηµόσιας Τάξης και την Ελληνική Αστυνοµία. Επίσης η πλειοψηφία των πολιτών κρίνει ότι η αστυνόµευση είναι ελλιπέστατη. Παρόλο που δεν επιθυµούν αύξηση της εξουσίας των αστυνοµικών αρχών όταν αυτή θίγει τα ατοµικά δικαιώµατα. Η ως άνω έρευνα δεν περιέχει καµία αναφορά στα υποκείµενα της εγκληµατικότητας, αλλά εφόσον συγκρίνει τις ανησυχίες των πολιτών µε τις διαβεβαιώσεις των αρχών, οι οποίες ως γνωστόν απενοχοποι-ούν εδικά τους αλλοδαπούς, δείχνει εµµέσως ποιους ειδικότερα φοβούνται οι πολίτες. Άλλη πάλι έρευνα του Πολυτεχνείου Κρήτης αποσυνδέει ξενοφοβία και ρατσισµό, δείχνοντας ότι δεν είναι η φυλή, η γλώσσα ή η θρησκεία ο λόγος για την ξενοφοβία των Ελλήνων, αλλά οι φόβοι για τους κοινωνικούς κινδύνους που προκαλεί η µόνιµη εγκατάσταση αλλοδαπών στη χώρα µε προοπτική ελληνοποιήσεων, πολιτικής εκπροσώπησης σε ηγετικά επίπεδα. Αυτό πού ήδη υποπτευόµεθα, τώρα ενισχύεται από ανεξάρτητες έρευνες: οι χαρακτηρισµοί «ρατσισµός», «φανατισµός», «συντηρητισµός», «ξενοφοβία», µε τους οποίους απλόχερα η πολιτική και ακαδηµαϊκή ελίτ στόλισε και στολίζει τον ελληνικό λαό, στερείται επιστηµονικού υπόβαθρου, δεν στηρίζεται σε καµία έρευνα, είναι στην καλύτερη περίπτωση φλυαρία ξιπασµένων παπαγάλων που επιδεικνύουν εκ του ασφαλούς επιστηµοσύνη και ανώτερο δηµοκρατικό φρόνηµα εις βάρος της πατρίδας που τους γέννησε και του λαού που τους θρέφει. Στη χειρότερη περίπτωση είναι παγκοσµιοποιητική συνοµωσία κατά του ελληνικού έθνους µε στόχο την αποδυνάµωση και εξαφάνισή του. Οι Έλληνες, µετανάστες στη χώρα τους Οι Έλληνες να γίνουν µετανάστες στη χώρα τους και οι µετανάστες κύριοι της χώρας. Όποιος αµφισβητεί την «πολυπολιτισµικότητα» είναι φασίστας. Οι ανησυχίες των πολιτών να ξεπερνιούνται από θέση υπεροχής, σαν τα κλάµατα του µωρού. Ο στόχος να γίνει η Ελλάδα µία µεγάλη αγορά είκοσι εκατοµµυρίων χωρίς ταυτότητα και πολιτική βούληση πρέπει να επιτευχθεί µε κάθε τρόπο. Το χειρότερο απ' όλα θα ήταν να ερωτηθεί µε δηµοψήφισµα ο λαός. Ο εποικισµός της Ελλάδος είναι πεπρωµένο «φυγείν αδύνατον». Είναι η «οµαλή λειτουργία της αγοράς την εποχή της παγκοσµιοποίησης» . Οι ξένοι δεν πρέπει να

είναι ξένοι στη χώρα του Ξένιου ∆ιός. Όχι, βέβαια! Πρέπει να γίνουν ιδιοκτήτες. Ακινήτων και γης (6). Πρέπει να έχουν υπηκοότητα, ιθαγένεια, πλήρη πολιτικά δικαιώµατα. Οι Έλληνες θα προσφέρουν την Ελλάδα, που µε αίµα προ-εξέτειναν από τον Όλυµπο, όπου έφθανε το 1912, στην Ήπειρο, Μακεδονία και Θράκη σε αλλοδαπούς να την νέµονται. Έτσι, χωρίς να έχουν χάσει κανένα πόλεµο. Για να γίνει το θέληµα των πεφωτισµένων παγκοσµιο- ποιητών. Πρώτοι οι Έλληνες αυτοκτονούν ως έθνος από συµπόνια για τους πεινασµένους του πλανήτη Γη. Αποξενώνονται δια της «φιλοξενίας» από την ιστορία και τη γη τους. Εγκαταλείπουν ως µετανάστες τη χώρα τους (1,5 εκατοµµύρια) για να εισαγάγουν στη συνέχεια διπλάσιο αριθµό που θα καλύψουν το κενό. Στους ξένους αυτούς επιφυλάσσουν όλη τη συµπόνια που αρνήθηκαν στους συµπατριώτες τους που ξενητεύθη-καν γύρω στο 1960 γιατί πεινούσαν. Την ίδια µοίρα είχαν και οι Έλληνες που το 1955. το 1949, το 1922 εγκατέλειψαν τις εστίες τους γιατί τους κυνηγούσαν στρατοί και αστυνοµίες. Η µεροληψία των «προοδευτικών» Ποια µοίρα είχαν οι Έλληνες Πόντιοι εξόριστοι της Ρωσίας όταν γύρω στο 1990 διανοήθηκαν να έλθουν στην Ελλάδα; Ποιος ενδιαφέρεται σήµερα για τους 90.000 Έλληνες της Βόρειας Ηπείρου που στενάζουν κάτω από τον αλβανικό ζυγό;(7) Οι προοδευτικοί µας Έλληνες ζητούν αλληλεγγύη προς τα έθνη των Παλαιστινίων, των Κούρδων, του Ιράκ, της Νότιας Αµερικής και των Ινδιάνων ενάντια στην παγκοσµιοποίηση και τον ιµπεριαλισµό. Μόνο το ελληνικό έθνος δεν διανοούνται να υπερασπισθούν. Αυτό θα ήταν εθνικισµός. Ίσως και να θεωρούν ότι η Ελλάδα δεν απειλείται από κανένα. Όµως κάνουν λάθος. Η Ελλάδα απειλείται από µέσα και από έξω. Είναι µία χώρα λεηλατηµένη και υπερχρεωµένη, πού δεν την σέβονται ούτε οι εχθροί ούτε οι φίλοι της και προπαντός ούτε ο εαυτός της. Και οι γείτονές της καραδοκούν, σαν τα όρνια, να πέσουν πάνω της όταν θα βρίσκεται στο απόλυτο ναδίρ• θυµηθείτε τις λέξεις: Τσαµουριά, Μακεδονία, Ανατολική Θράκη, Ανατολικό Αιγαίο, Κύπρο... «είναι πραγµατικά απίστευτη» ελέχθη εύστοχα, «η νέκρωση των αντανακλαστικών φιλοπατρίας και συλλογικής αξιοπρέπειας στην ελλαδική κοινωνία σήµερα».(8) Προς το παρόν οργανώνονται κοινές πορείες µε τους µετανάστες που θα απαιτήσουν νέα δικαιώµατα και πόρους του Κράτους. Εν τω µεταξύ οι παππούδες των αποκτηνωµένων προοδευτικών νεολαιών µας διαδηλώνουν µόνοι τους. Κανείς δεν ενδιαφέρθηκε για τους σεβάσµιους αγωνιστές της ζωής, τους γέροντες που λιµοκτονούν... ΤΕΛΟΣ Α' ΜΕΡΟΥΣ Σηµειώσεις: 4• Θεοδώρου Π. Λιανού, «Μία βόµβα στα χέρια

µας» «Το Βήµα»28 Αυγούστου 2005 5. Με επείγουσα επιστολή του προς την Πρόεδρο της Βουλής Άννα Ψαρούδα Μπενάκη ο Συνήγορος του Πολίτη Καθηγητής Γιώργος Κοµίνης επεσήµανε την «αντίφαση του γεγονότος τη µία πλευρά να υπάρχει στόχος τακτοποίησης όλων των αλλοδαπών που αποδεδειγµένα διαµένουν στη χώρα µας τον τελευταίο χρόνο µε το γεγονός ότι ορίζεται ως αποκλειστικός τρόπος απόδειξης αυτού του χρόνου η θεώρηση εισόδου του διαβατηρίου καθώς η εφαρµογή αυτής της ρύθµισης θα απέκλειε έναν πολύ µεγάλο αριθµό µεταναστών». (Ελευθεροτυπία, 7 Ιουλίου 2005, σελ 48), Θαυµάσια! Ο «Συνήγορος του Πολίτη» προτείνει να νοµιµοποιούνται και αυτοί να καταστρατηγούν τους νόµους της χώρας εισερχόµενοι άνευ διαβατηρίου ή ελέγχου του διαβατηρίου! Κατόπιν αυτού γιατί να απορήσει κανείς όταν µέσα στον ∆ικηγορικό Σύλλογο Αθηνών σε συνέντευξη Τύπου καταγγέλλεται την ίδια µέρα η «µερική» νοµιµοποίηση των παρανόµων µεταναστών που δεν είναι άλλο από «διακρίσεις» σε βάρος των µεταναστών; (Από τις οργανώσεις: «Φόρουµ µεταναστών», «Συντονιστικό Αντιρατσιστικών Οργανώσεων και Κοινοτήτων», «Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουµ» συνδικαλιστικές αριστερές οργανώσεις και ΥΡΕ-Ελευθεροτυπία 7 Ιουλίου 2005, σελ 48) 6. Το 2004 ο Πρόεδρος Κτηµατοµεσιτών Αττικής, απεκάλυψε στην τηλεόραση ότι το προηγούµενο έτος το 1/3 των αγορών ακινήτων της Αττικής έγινε από Αλβανούς. Είναι επίσης γνωστό ότι η πανίσχυρη αλβανική µαφία ξεπλένει χρήµατα δια της αγοράς ακινήτων. Οι Ελληνικές τράπεζες έχουν προνοµιούχους όρους για αγορές ακινήτων που αφορούν µόνον Αλβανούς. Ο µέσος όρος καταθέσεων των Αλβανών είναι διπλάσιος από αυτόν των Ελλήνων. Είναι ενδιαφέρον να θυµηθούµε επί του προκειµένου µία σηµαντική πτυχή του Παλαιστινιακού προβλήµατος. Όταν ακόµα η Παλαιστίνη ήταν αραβική υπό αγγλική διοίκηση, Εβραίοι αγόραζαν γη και ακίνητα από τους Παλαιστίνιους πληρώνοντας πάνω από την αξία. Οι µικροϊδιοκτήτες Παλαιστίνιοι ανακάλυψαν αργά το σφάλµα τους, όταν οι νέοι ιδιοκτήτες απέκτησαν την κρίσιµη µάζα για να επιβληθούν πολιτικά ιδρύοντας το κράτος του Ισραήλ. Έτσι ξεκίνησε η κατάληψη της Παλαιστίνης από τους Εβραίους: µε αγορές. 7. Για την επιβίωση των οποίων στην Αλβανία, η Ελλάδα δεν έλαβε ουδεµία εγγύηση από τις αλβανικές αρχές, ούτε τους χορηγεί ελληνική ιθαγένεια προκειµένου να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία (Ελευθεροτυπία 11 Νοεµβρίου 2005) 8. Χρήστος Γιανναράς, Καθηµερινή 5 Ιουνίου 2005

Οι νεοσυντηρητικοί αποτάσσονται τον νεοφιλελευθερισµό

Του Γιώργου ∆ελαστίκ

Θυελλώδεις είναι οι συζητήσεις, τόσο πολιτικές όσο και θεωρητικές οικονοµικές, που έχει προκαλέσει η σφοδρότατη χρηµατοπιστωτική κρίση. Ο νεοφιλελευθερισµός, η ακροδεξιά δηλαδή αντίληψη που θέλει αχαλίνωτες τις δυνάµεις της αγοράς και µηδενική παρέµβαση του κράτους στην οικονοµία, µια αντίληψη που κυριαρχεί σε όλον σχεδόν τον καπιταλιστικό κόσµο εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα, βρίσκεται πλέον σε δεινή θέση.

∆ικαίως θεωρείται και είναι υπεύθυνος γι αυτή την τροµερή τραπεζική φούσκα που

δηµιούργησε και τώρα καταρρέει καταπίνοντας τραπεζικούς κολοσσούς, ενώ

αυτογελοιοποιείται ιδεολογικά και πολιτικά καθώς ζητάει τρισεκατοµµύρια δολάρια και ευρώ

για τη σωτηρία του συστήµατός του από το... «καταραµένο» κράτος, το οποίο µέχρι τώρα

λοιδορούσε.

Ενας ένας εγκαταλείπουν τον νεοφιλελευθερισµό επιφανείς πολιτικοί και ιδεολογικοί

εκπρόσωποί του. Οι πιο καιροσκόποι είναι οι πρώτοι που ανακρούουν πρύµναν, καθώς οι

καιροσκόποι είναι πάντοτε αυτοί που πρώτοι οσµίζονται τις αλλαγές στις διαθέσεις του

κόσµου.

Ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί π.χ. δεν δίστασε να δηλώσει ότι «η ιδέα πως οι αγορές

έχουν πάντα δίκιο είναι τρελή ιδέα»! Καγχάζει ο Εντβίν Λε Ερόν, καθηγητής Πολιτικών

Επιστηµών στο Μπορντό και γνωστός στη Γαλλία οπαδός του κεϊνσιανισµού - της αντίληψης

δηλαδή ότι ο καπιταλισµός λειτουργεί αποδοτικότερα όταν το κράτος παρεµβαίνει και

καθορίζει το πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς, διατηρώντας και το ίδιο το κράτος οικονοµικές

δραστηριότητες και αναδεικνυόµενο µάλιστα σε καθοριστικό παράγοντα ανάπτυξης σε

ορισµένες συγκυρίες.

«Χαµογελούσα όταν άκουγα τον Πρόεδρο. Αν είχα πει εγώ το ίδιο πράγµα για τις αγορές, θα

µε αποκαλούσαν µπολσεβίκο!», δήλωσε θριαµβευτικά.

Ο... σαλταδόρος Φουκουγιάµα ∆εν θα µπορούσε να απουσιάζει από αυτή τη συζήτηση βεβαίως και ο πιο διάσηµος

«ιδεολογικός σαλταδόρος» του κόσµου - ο Αµερικανογιαπωνέζος Φράνσις Φουκουγιάµα,

που κέρδισε φήµη µε την περιβόητη... µπούρδα που είπε για το «τέλος της Ιστορίας» στις

αρχές του 1990, όταν κατέρρευσε ο «υπαρκτός σοσιαλισµός»!

Απίθανος καιροσκόπος και µε ταλέντο να παραµένει στην επικαιρότητα, ο Φουκουγιάµα

αποκήρυξε πέρυσι τους νεοσυντηρητικούς, των οποίων ήταν από τους κορυφαίους

ιδεολογικούς εκπροσώπους, όταν διαπίστωσε ότι ο νεοσυντηρητισµός είναι πολιτικά

τελειωµένη υπόθεση.

Τώρα µε άρθρο του, που δηµοσιεύθηκε στο αµερικανικό περιοδικό «Νιούζγουικ» και έκανε

τον γύρο του κόσµου, ο Φουκουγιάµα αποκηρύσσει και τον νεοφιλελευθερισµό. «Η πτώση

της Αµερικής ΑΕ» είναι ο τίτλος του άρθρου του στη γαλλική µετάφραση που δηµοσίευσε η

«Μοντ».

Κάνει τον σταυρό του κανείς διαβάζοντας αυτό το άρθρο του Φουκουγιάµα - λίγο ακόµη και

θα πάρει µια κόκκινη σηµαία και θα ορµήσει στα οδοφράγµατα! Εχει αξία όµως να δούµε

κάποιες από τις οµολογίες ενός νεοσυντηρητικού, ο οποίος αντιµετωπίζει κρίση πολιτικής

ταυτότητας και προσαρµογής στην πραγµατικότητα που διαισθάνεται ότι αναδύεται.

«Εχουν απόλυτο δίκιο πολυάριθµοι σχολιαστές που παρατηρούν ότι η κατάρρευση της

Γουόλ Στριτ σηµατοδοτεί το τέλος της περιόδου Ρίγκαν», σηµειώνει και διακηρύσσει µετά

παρρησίας: «Πρώτα απ όλα πρέπει να απελευθερωθούµε από τον ζουρλοµανδύα (!) της

εποχής Ρίγκαν αναφορικά µε τους φόρους και την απορρύθµιση (σ.σ.: έτσι ονοµάζουν οι

νεοφιλελεύθεροι την ιδιωτικοποίηση των πάντων και την εξάλειψη κάθε κρατικής

παρέµβασης για περιορισµό της ασυδοσίας της αγοράς)».

Ο Φουκουγιάµα δεν διστάζει καθόλου να επιχειρηµατολογήσει γιατί ο κόσµος πρέπει να

απαλλαγεί οριστικά από τον «ζουρλοµανδύα της εποχής Ρίγκαν». Το κάνει µε πολύ πειστικό

τρόπο:

Η διεύρυνση των ανισοτήτων «Η απορρύθµιση µπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά δαπανηρή, όπως είδαµε», τονίζει και

συνεχίζει: «Κατά τη διάρκεια ολόκληρης της τελευταίας δεκαετίας, οι ανισότητες δεν

έπαψαν να διευρύνονται στις ΗΠΑ επειδή τα οφέλη της ανάπτυξης ωφέλησαν πριν από όλα

τους πιο πλούσιους και τους καλύτερα µορφωµένους, ενώ έµειναν στάσιµα τα εισοδήµατα

της εργατικής τάξης».

Υπεραµύνεται µάλιστα της αναβάθµισης του αµερικανικού δηµόσιου τοµέα! «Το σύνολο του

αµερικανικού δηµόσιου τοµέα -υποχρηµατοδοτούµενο, αποεπαγγελµατοποιηµένο και

αποκαρδιωµένο- έχει ανάγκη ανασυγκρότησης», υπογραµµίζει πριν καταλήξει στο...

εµπρηστικό, ανατρεπτικό για τον Φουκουγιάµα συµπέρασµα: «Μια νέα συναίνεση βλέπει το

φως της ηµέρας γύρω από την αναγκαιότητα να επαναφέρουµε τη ρύθµιση σε

πολυάριθµους τοµείς της οικονοµίας»! Ποιος θα περίµενε ποτέ µια τέτοια θέση από τον

Φουκουγιάµα...

Μέσα στο κλίµα της κρίσης, οι οπαδοί του κεϊνσιανισµού αισθάνονται δικαιωµένοι. «Υπάρχει

ανάγκη κράτους», δηλώνει µε έµφαση ο Ζαν - Πολ Φιτουσί, πρόεδρος µιας µικρής οµάδας

διανοουµένων υποστηρικτών του κεϊνσιανισµού που επί χρόνια οι πάντες αγνοούσαν, αλλά

που τώρα ο πρόεδρός της συγκαταλέγεται µεταξύ των συνοµιλητών του Νικολά Σαρκοζί,

καθώς καλείται συχνά στο προεδρικό Μέγαρο των Ηλυσίων να εκθέσει τις απόψεις του.

«Η ρεβάνς του Κέινς» είναι π.χ. ο τίτλος ανάλυσης της γαλλικής εφηµερίδας «Μοντ», ενώ η

γερµανική σοσιαλδηµοκρατική εφηµερίδα «Τσάιτ» κατακεραυνώνει τους προέδρους των

κεντρικών τραπεζών, καλώντας τους να πάψουν να συµπεριφέρονται σαν... «αλχηµιστές

του χρήµατος».

«Η µέρα που η Γουόλ Στριτ έγινε σοσιαλιστική» είναι ο σαρκαστικός κεντρικός τίτλος της

«Μοντ Ντιπλοµατίκ» του Οκτωβρίου, ενώ ο νεοφιλελεύθερος βρετανικός «Εκόνοµιστ»

προσπαθεί να απολογηθεί, αναγκαζόµενος όµως και αυτός να ενσωµατώσει κεϊνσιανές

αντιλήψεις στις θέσεις του: «Οι χρηµατοοικονοµικές αγορές έχουν ανάγκη από κανόνες

καθορισµένους από τις κυβερνήσεις και όταν παρεκκλίνουν είναι συχνά το κράτος αυτό που

βρίσκεται σε καλύτερη θέση για να τις ξαναφέρει στη θέση τους και να ορθοποδήσουν. ∆εν

πρόκειται περί σοσιαλισµού, αλλά περί πραγµατισµού», σηµειώνει το συντηρητικό βρετανικό

περιοδικό.

Η φρίκη των κεϊνσιανιστών Εχει δίκιο, αυτή είναι η νοοτροπία των κυβερνήσεων. «Οι υποστηρικτές του παρεµβατικού

ρόλου του κράτους αισθάνονται φρίκη πάνω από όλα µε την ιδέα ότι θα υιοθετηθεί ως

κεϊνσιανή η επαίσχυντη ιδέα της ιδιωτικοποίησης των κερδών και της κοινωνικοποίησης των

ζηµιών», σηµειώνει η «Μοντ».

Το ζήτηµα όµως είναι, όπως γράφει η συγγραφέας Ναοµί Κλάιν, ότι «η ιδεολογία της

παντοδύναµης αγοράς ήταν πάντα µια γιγάντια απάτη, ένα προκάλυµµα που έκρυβε τη

συσσώρευση πλούτου για τους λίγους» και ότι «αυτό που συµβαίνει στην πραγµατικότητα

είναι να χρησιµοποιείται η κρίση του συστήµατος για την ανασυγκρότησή του».

Ολη άλλωστε η συζήτηση περί του «καπιταλισµού - καζίνο» έχει βεβαίως τις ορθές πλευρές

της, αλλά πάνω απ όλα επιδιώκει να παρουσιάσει την κρίση ως «εκτροπή» από τις αρχές

ενός «γνήσιου» καπιταλισµού. Είναι όµως έτσι στην πραγµατικότητα ή αυτό το

χρηµατοπιστωτικό καρκίνωµα συνιστά αναπόσπαστο τµήµα του καπιταλισµού της εποχής

µας; Αν ήταν ξένο σώµα, γιατί οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ ρίχνουν τρισεκατοµµύρια

δολάρια και ευρώ για να σώσουν τους απατεώνες;

Αυτό είναι το κρίσιµο ερώτηµα και η ουσία είναι ότι για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση οι

πολίτες αρχίζουν να έχουν αµφιβολίες κατά πόσο ο καπιταλισµός γενικά θα συνεχίσει να

διασφαλίζει την ευηµερία τους.

Το τέλος του Κεφαλαίου και το µέλλον της Εργασίας! 14-ΜΑΡ-2009 ΑΠΟ ΕΠΙΚΑΙΡΟ

Από τον Κώστα Λάµπο

στα Λόγια Σοφά κι Έξυπνες Ατάκες

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για ένα κάποιο τέλος. Για το «τέλος της ιστορίας» ο ένας, για το «τέλος της Εργασίας» ο άλλος και για το «τέλος του κόσµου» όλα τα εξουσιαστικά και σκοταδιστικά ιερατεία µαζί, σερβιρισµένο είτε ως εσχατολογικές προφητείες κάποιων αγυρτών, είτε ως χολιγουντιανές «δηµιουργίες» κάποιων «µελλοντολόγων».

Με δεδοµένο πως η Εργασία από τη µορφή της τροφοσυλλεκτικής δραστηριότητας µέχρι τη µορφή της κλασικής µουσικής δηµιουργίας και της επιστηµονικής έρευνας στο πεδίο της αστροφυσικής και της µοριακής βιολογίας, αποτέλεσε και αποτελεί το βασικό συστατικό στοιχείο της οργανωµένης κοινωνικής συµβίωσης, αλλά ταυτόχρονα και τη µοναδική δύναµη ανάπτυξης και συνεπώς και το µέτρο κάθε πολιτισµού, λογικό είναι να διερωτάται κανείς, αν το «τέλος της ιστορίας» ή «το τέλος της εργασίας», σηµαίνει και το τέλος της οργανωµένης κοινωνικής συµβίωσης, ή ακόµα και το τέλος του πολιτισµού και άρα και το τέλος της ιστορίας….

Ψάχνοντας όµως τις σχετικές «θεωρίες», διαπιστώνουµε πως ο µεν Φουκουγιάµα θεωρεί πως « η φιλελεύθερη δηµοκρατία αποτελεί το ακροτελεύτιο σηµείο της ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας και την τελική µορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης, έτσι ώστε να συνιστά το τέλος της ιστορίας» . Σε απλά ελληνικά ο Φουκουγιάµα υποστηρίζει, πως η πολιτική έκφραση του µανιακού καπιταλισµού , η «φιλελεύθερη δηµοκρατία» δηλαδή, αποτελεί την τελική, δηλαδή την ανώτερη µορφή ανθρώπινης διακυβέρνησης, πράγµα που, για τον Φουκουγιάµα, σηµαίνει πως ο ανθρώπινος πολιτισµός έφτασε στο τέλος της εξέλιξής του, οπότε έφτασε και το τέλος της ιστορίας. Αυτή η θεωρία, στην οποία τα αφεντικά του Φουκουγιάµα έδωσαν τεράστια δηµοσιότητα, δεν είναι µόνο αφελής και αντεπιστηµονική, αλλά καταντάει ένα χυδαίο ιδεολογικό κατασκεύασµα ενός απολογητή του νεοφιλελεύθερου παγκοσµιοποιηµένου, βάρβαρου και καταστροφικού καπιταλισµού που υπαινίσσεται πως µετά τον καπιταλισµό το χάος. Το γεγονός πως ο ίδιος ο Φουκουγιάµα, µετά από µια θύελλα αρνητικών κριτικών που δέχτηκε, προσπάθησε να ανασκευάσει τα περί του «τέλους της ιστορίας» ,

χωρίς να διαφοροποιηθεί από τις βασικές παραδοχές του, δεν αλλάζει τον αντεπιστηµονικό και βαθύτατα αντιδραστικό χαρακτήρα του ιδεολογήµατός του.

Η θεωρία του Τζέρεµυ Ρίφκιν για το «τέλος της εργασίας» εδράζεται στο γεγονός, πως η επιστηµονικοτεχνική επανάσταση οδήγησε την εξέλιξη στο επίπεδο «της µαζικής αντικατάστασης των εργαζόµενων από τις µηχανές, πράγµα που θα υποχρεώσει όλα τα έθνη να επανεξετάσουν το ρόλο των ανθρώπων στην κοινωνική διαδικασία…οι υπερεθνικές επιχειρήσεις ανακοινώνουν ότι τα κέρδη τους παρουσιάζουν µια σταθερή άνοδο, ενώ ταυτόχρονα οι ίδιες εταιρείες αναγγέλλουν µαζικές απολύσεις … Μπαίνουµε σε µια νέα φάση της παγκόσµιας ιστορίας, όπου θα χρειάζονται ολοένα και λιγότεροι εργαζόµενοι,… το τέλος της εργασίας…, τεχνολογικές καινοτοµίες και δυνάµεις της αγοράς µας ωθούν στο κατώφλι ενός κόσµου χωρίς, σχεδόν, καθόλου εργατικά χέρια»

Το λάθος του Ρίφκιν βρίσκεται στην ταύτιση της Εργασίας µε τα «εργατικά χέρια», δηλαδή µε τη ζωντανή µορφή της εργασίας, κι’ αυτό γιατί παραγνωρίζει το γεγονός πως η «ζωντανή εργασία», ο εργαζόµενος άνθρωπος δηλαδή, στην ιστορική του διαδροµή δηµιουργεί, για τη βελτίωση και τον πολλαπλασιασµό της παραγωγικής του δραστηριότητας εργαλεία, µηχανές και συστήµατα αυτοµατισµού, τα γνωστά και ως «µέσα παραγωγής» (Produktionsmittel), τα οποία ο Μαρξ, σε αντιδιαστολή µε τη ζωντανή εργασία (lebendige Arbeit) , τα ονόµασε «εξαντικειµενοποιηµένη εργασία» (vergegenstaendliche Arbeit) ,, δηλαδή Εργασία που, από δεξιότητα που ενσωµατώνεται σε διάφορα υλικά γίνεται αντικείµενο που σε κάποιο βαθµό υποκαθιστά τη ζωντανή Εργασία και γι’ αυτό τα ονόµασε και «νεκρή εργασία» (tote Arbeit) .

Στην πραγµατικότητα, υπό αυτήν την έννοια, η συνολικά διαθέσιµη Εργασία, δηλαδή η «συνολική παραγωγική ικανότητα» (Produktivkraefte) , σε µια κοινωνία και στην πιο απλουστευµένη της µορφή, είναι το άθροισµα της συνολικής ποσότητας της ζωντανής, δηλαδή, της υποκειµενικής Εργασίας και της συνολικής ποσότητας των µέσων παραγωγής, δηλαδή της νεκρής-εξαντικειµενοποιηµένης, δηλαδή της ιστορικής Εργασίας.

Στη διαδροµή της ανθρωπότητας έλαβε χώρα η βίαιη διάσπαση της µιάς µορφής Εργασίας από την άλλη, πράγµα που οδήγησε στη βίαιη διάσπαση της κοινωνίας και συνολικά της ανθρωπότητας σε δυό κύριες τάξεις, στην τάξη των φορέων της ζωντανής Εργασίας και στην τάξη των σφετεριστών της ιστορικής Εργασίας, πάνω στην οποία διάσπαση οργανώνεται µέχρι σήµερα, αν και σε διαφορετικές κατά ιστορική περίοδο µορφές, η συνολική παραγωγική δραστηριότητα κάθε κοινωνίας. Η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισµού κινήθηκε βασικά πάνω στη δυναµική αυτής της σχέσης µεταξύ ζωντανής και ιστορικής µορφής της Εργασίας, στο πεδίο της συνολικής οικονοµικής δραστηριότητας κάθε κοινωνίας.

Αυτές οι σχέσεις, γνωστές ως «µορφές παραγωγής» (Produktionsformen), ή και «σχέσεις παραγωγής» (Produktionverhaeltnisse) , διαµορφώνουν τον εκάστοτε «κυρίαρχο σκληρό πυρήνα της εξουσίας» στα πλαίσια της εκάστοτε συγκεκριµένης κοινωνίας, ο οποίος διαµορφώνει σύµφωνα µε τα ιδιαίτερα συµφέροντά του αυτό που αποκαλούµε «κοινωνικοοικονοµικό σύστηµα». Μια από τις διάφορες σχέσεις παραγωγής, που εµφανίστηκαν στην ιστορική διαδροµή της ανθρωπότητας και συγκεκριµένα αυτή που µετάτρεψε βίαια την ιστορική µορφής της Εργασίας σε Κεφάλαιο, ως «αποτέλεσµα του δικαιώµατος των οργανωτών της παραγωγής (der Kommandandeuren der Produktion) να ιδιοποιούνται και να εξουσιάζουν τα προϊόντα της Εργασίας» , είναι οι «κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής» .

Από µια γενική θεώρηση, έχουµε να κάνουµε µε µια ασταµάτητη και βασανιστική προσπάθεια των φορέων της ζωντανής Εργασίας, των εργαζόµενων ανθρώπων

δηλαδή, να δηµιουργούν όλο και περισσότερα όλο και καλύτερα «µέσα παραγωγής», ιστορική Εργασία δηλαδή, για να µπορούν να ικανοποιούν όλες τις ατοµικές και κοινωνικές ανάγκες τους µε λιγότερη προσπάθεια, για περισσότερη ελευθερία, ευηµερία και ευτυχία. Μια διαδικασία όπου «η ποσότητα της αξιοποιούµενης ζωντανής εργασίας (θα) µειούται σταθερά σε σχέση µε την ποσότητα της, από αυτήν την ίδια δηµιουργηθείσας, εξαντικειµενοποιηµένης εργασίας» , ώστε η ανθρωπότητα να περάσει κάποτε «από το βασίλειο της Αναγκαιότητας στο βασίλειο της Ελευθερίας», για να θυµηθούµε και πάλι χωρίς φόβο και κόµπλεξ τον πάντα επίκαιρο Κάρολο Μαρξ.

∆υστυχώς µε τη διάσπαση της ιστορικής µορφής της Εργασίας και την αποξένωσή της από τους δηµιουργούς της, τους φορείς της ζωντανής Εργασίας, η ιστορική µορφή της Εργασίας στα χέρια των σφετεριστών της αναγκάζεται να απωθεί τους δηµιουργούς της στο περιθώριο της οικονοµίας. και της κοινωνίας, Με αυτή τη διαδικασία της συνεχώς διευρυνόµενης υποκατάστασης της ζωντανής από την ιστορική Εργασία φτάσαµε στην εποχή µας, όπου η ζωντανή Εργασία, το παραδοσιακό προλεταριάτο, εκτοπίζεται από την παραγωγική διαδικασία, ως πλεονάζουσα εργατική δύναµη, και ως «πλεονάζουσα κοινωνία» από την ιστορική Εργασία, δηλαδή από τις «µηχανές που αποτελούν το νέο προλεταριάτο»

Είναι φανερό πως σ’ αυτό τον παραλογισµό της «προλεταριοποίησης» της επιστήµης, της τεχνολογίας και του πολιτισµού, που κάνει περιττή την εργαζόµενη ανθρωπότητα, για τη µεγιστοποίηση των κερδών µιάς χούφτας «υπερεθνικών εταιρειών», και παράλληλα κάνει «αναγκαία» τη δικτατορία του Κεφαλαίου πάνω στην Εργασία, δηλαδή πάνω στην εργαζόµενη ανθρωπότητα, φτάσαµε µε την πολύµορφη βίαιη δράση του βάρβαρου και καταστροφικού µανιακού καπιταλισµού, που εξαπάτησε την ανθρωπότητα, γιατί της υποσχέθηκε «Ελευθερία, Ισότητα, Αδερφότητα» και. την καταδίκασε σε ∆ουλεία, Ανισότητα και Εχθρότητα.

Φανερό είναι επίσης πως η άρση της κοινωνικής διάσπασης της Εργασίας και η αποκατάσταση της ενότητας και της αυτονοµίας της προϋποθέτει την κατάργηση κάθε µορφής ιδιοκτησίας πάνω στα µέσα παραγωγής, δηλαδή την κατάργηση του Κεφαλαίου όχι ως πράγµα, αντικείµενο, χρήµα ή µηχανήµατα κλπ., κλπ., αλλά «ως κοινωνικής σχέσης, ως ιστορικού τρόπου παραγωγής» , και την κοινωνικοποίησή τους, µε την εγκαθίδρυση «σχέσεων αυτοδιεύθυνσης, ή αυτοδιαχείρισης της ενιαίας Εργασίας». Σχέσεις οι οποίες θα απαλλάξουν τον ανθρώπινο πολιτισµό από τους σκοταδιστικούς µύθους και την κάθε µορφής εξουσιαστική καταπίεση, ώστε να διαµορφωθούν οι αναγκαίες και ικανές συνθήκες που θα επιτρέψουν την επανένωση και τον άµεσο αυτοπροσδιορισµό της κοινωνίας και την επανασυµφιλίωση της ανθρωπότητας, για να ανοίξει ο δρόµος για τη Νέα Ελευθερία του Ανθρώπου, για ένα «πολιτισµό του Έρωτα, της Γνώσης και της ∆ηµιουργίας» .

Είναι σηµαντικό να υπογραµµίσουµε ότι ο Rifkin και µαζί µε αυτόν δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες επιστηµόνων και εκατοµµύρια εργαζόµενων, διαπιστώνει, «πως η επανάσταση της υψηλής τεχνολογίας θα µπορούσε να σηµαίνει λιγότερες ώρες εργασίας και περισσότερα οφέλη για εκατοµµύρια άτοµα. Για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία µεγάλα πλήθη ανθρώπων θα µπορούσαν να απελευθερωθούν από τις πολλές ώρες εργασίας και να αφιερώσουν τον ελεύθερο χρόνο τους σε δραστηριότητες που τους ευχαριστούν» .

Το Κεφάλαιο όµως από την άλλη µεριά απαντάει µε αλλεπάλληλες καταιγίδες πνευµατικού και ιδεολογικού αποπροσανατολισµού, αυξάνει αντί να µειώνει το χρόνο εργασίας, σπρώχνοντας ταυτόχρονα εκατοµµύρια εργαζόµενων στην ανεργία, κι’ όλα αυτά στο όνοµα της λεγόµενης ανταγωνιστικότητας και φυσικά στο βωµό της µεγιστοποίησης των κερδών.

Η σύγκρουση του αυθαίρετου και ανιστόρητου κεφαλαιοκρατικού βολονταρισµού µε την πραγµατικότητα, που, αγώνες και θυσίες ολόκληρης της ανθρωπότητας εδώ και χιλιάδες χρόνια σωρευτικά δηµιούργησαν, σκορπά ακόµα καταστροφή και οδηγεί στη βαρβαρότητα της νεοφιλελεύθερης παγκοσµιοποίησης και του αµερικανικού ηγεµονισµού. Ο Ρίφκιν παρατηρεί σχετικά µε αυτή τη σύγκρουση: «Οι δυό τόσο διαφορετικές ιδέες για τη σχέση της τεχνολογίας µε την εργασία συγκρούονται ολοένα και περισσότερο στις παραµονές της νέας επανάστασης υψηλής τεχνολογίας. Το ερώτηµα είναι κατά πόσον οι τεχνολογίες της Τρίτης Βιοµηχανικής Επανάστασης θα υλοποιήσουν το όνειρο για αστέρευτα κέρδη , ή το όνειρο του κόσµου για µεγαλύτερη ελευθερία. Η απάντηση εξαρτάται κυρίως από το ποιο από αυτά τα δύο οράµατα για το µέλλον της ανθρωπότητας είναι αρκετά έντονο, ώστε να του αφιερώσει την ενέργεια, το ταλέντο και το πάθος της η επόµενη γενιά»

Είναι προφανές πως ο Ρίφκιν ως επιφανής σοσιαλδηµοκράτης δεν αµφισβητεί το κεφάλαιο και ως ενταγµένος στο σύστηµα του κεφαλαίου επιστήµονας υποδύεται τον «Πόντιο Πιλάτο» στο όνοµα µιάς υποκριτικής και υποτιθέµενης «ουδέτερης επιστήµης» και «πετάει τη µπάλα στην εξέδρα», όπου υποτίθεται πως κάθεται η «επόµενη γενιά». Βέβαια πρέπει να αναγνωρίσουµε , πως µε αυτή του την κίνηση ο Ρίφκιν αφήνει κάποια περιθώρια, η Τρίτη Βιοµηχανική Επανάσταση της υψηλής τεχνολογίας να µην σηµαίνει οπωσδήποτε το τέλος της Εργασίας, µόνο που γι’ αυτή την εκδοχή δεν παραθέτει καµιά επιχειρηµατολογία, Έτσι όµως αιωρείται το ερώτηµα, ότι αφού η σύγκρουση γίνεται µεταξύ Εργασίας και Τεχνολογίας, σύµφωνα µε το σκεπτικό του Ρίφκιν το ενδεχόµενο, ‘µη-τέλος της Εργασίας’ συνεπάγεται το τέλος της Τεχνολογίας, ή κάτι άλλο και τι θα µπορούσε να είναι αυτό το ‘κάτι άλλο’; Αυτό το αδιέξοδο είναι αποτέλεσµα της λαθεµένης υπόθεσης εργασίας του Ρίφκιν που βλέπει αντίθεση µεταξύ Εργασίας και Τεχνολογίας και όχι µεταξύ Κεφαλαίου και Εργασίας.

Όµως είναι γνωστό πως η ιστορία δεν θέτει προβλήµατα για τα οποία δεν υπάρχουν ώριµες λύσεις. Γνωστό είναι επίσης πως στην εποχή της εικονικής πραγµατικότητας υπάρχει πάντα σύγκρουση µεταξύ του Είναι και του Φαίνεσθαι. Έτσι το πρόβληµα της σύγκρουσης µεταξύ της Εργασίας και του Κεφαλαίου παρουσιάζεται ως πρόβληµα σύγκρουσης µεταξύ Εργασίας και «Τεχνολογίας» και στην ουσία µεταξύ της ζωντανής µορφής της Εργασίας και της ιστορικής µορφής της Εργασίας Ο σκοπός είναι προφανής. Το Κεφάλαιο να µένει αθώο και απ’ έξω από το πεδίο της σύγκρουσης, οπότε αν κερδίσει η «τεχνολογία» ως Κεφάλαιο, τότε έχουµε µπροστά µας «το τέλος της εργασίας» και τη διαιώνιση της «φιλελεύθερης δηµοκρατίας» και συνεπώς του συστήµατος του Κεφαλαίου.

Αντίθετα, όµως, στη σωστή διάσταση του προβλήµατος, η σύγκρουση γίνεται µεταξύ Κεφαλαίου και Εργασίας, Και επειδή το Κεφάλαιο ως κοινωνική σχέση και ως ιστορικός τρόπος παραγωγής, που δεν εκφράζει πιά παρά µόνο µια απειροελάχιστη θλιβερή οµάδα πολεµοκάπηλων κακοποιών, οι οποίοι διαπράττουν κατ’ εξακολούθηση εγκλήµατα κατά της ανθρωπότητας και του πολιτισµού, αδυνατεί να δώσει λύσεις στα προβλήµατα της κοινωνίας και της ανθρωπότητας, όπως επίσης αδυνατεί να οδηγήσει την πρόοδο στο επόµενο στάδιο, αλλά και επειδή η Εργασία στην ολότητά της και µε όλες ανεξαίρετα τις ειρηνικές-δηµιουργικές µορφές της, αντιπροσωπεύει, ως δηµιουργός του παγκόσµιου πλούτου και πολιτισµού, ολόκληρη την ανθρωπότητα, η λύση της σύγκρουσης δεν µπορεί στο τέλος-τέλος παρά να συνδέεται:

α. µε την ήττα των σκοταδιστικών µύθων περί «θείας βούλησης», και των ιδεολογηµάτων περί «ελεύθερης αγοράς» και αιωνιότητας του καπιταλισµού,

β. µε το τέλος του Κεφαλαίου, ως κοινωνικής σχέσης και ιστορικού τρόπου παραγωγής και κατά συνέπεια, γ µε το θρίαµβο των δυνάµεων της ενιαίας Εργασίας, της κοινωνικά ευαίσθητης Επιστήµης και του πανανθρώπινου Πολιτισµού, οι οποίες θα χτίσουν τα επόµενα σκαλοπάτια της προόδου για να φτάσει η Ανθρωπότητα στον ορίζοντα ενός καλύτερου κόσµου, του κόσµου της Ελευθερίας και της Ισότητας, της Άµεσης Συµβουλιακής ∆ηµοκρατίας και του Οικουµενικού Ουµανιστικού Πολιτισµού .

έλος της Ιστορίας και η Σύγκρουση των Πολιτισµών

Σύνταξη: Dominus_P 13/7/2004 13:10

Το "Τέλος της Ιστορίας" ανακοινώθηκε µε το τέλος του Ψυχρού Πολέµου και περιέγραφε µια παγκόσµια νιρβάνα. Ο κόσµος θα γινόταν ειρηνικός, ο φιλελευθερισµός ήταν πια µονόδροµος και θα έσβηνε τις πολιτισµικές συγκρούσεις. Μας υπόσχονταν µια απέραντη - σχεδόν βαρετή - ευηµερία. ∆εν πρόλαβε να στεγνώσει το µελάνι αυτών των διακηρύξεων και ξέσπασε ο πόλεµος στη Γιουγκοσλαβία. Ο εµπνευστής τους, Φράνσις Φουκουγιάµα, γελοιοποιήθηκε όσο λίγοι στην επιστηµονική κοινότητα. Στον αντίποδα βρισκόταν ο Σάµιουελ Χάντιγκτον. Αυτός προέβλεπε τη "Σύγκρουση των Πολιτισµών" και την εκδίκηση της ιστορίας. Ο κόσµος από διπολικός γινόταν πολυπολικός. Οι κουλτούρες ήταν σηµαντικότερες. Ο πλανήτης άρχιζε να βαλκανιοποιείται. Σε πολλά µέρη - και στην Ελλάδα - φαίνεται πως δικαιώνεται ο Χάντιγκτον: Οι πολιτισµοί αφυπνίζονται. Όµως, αυτό συµβαίνει γιατί πολλοί "αφυπνιζόµενοι" πιστεύουν πως έχει δίκιο ο Φουκουγιάµα. Πιστεύουν δηλαδή πως κινδυνεύει ο πολιτισµός τους από αφανισµό, πως έρχεται το Τέλος της Ιστορίας, και θέλουν να το αποφύγουν. Ο κόσµος αλλάζει δραµατικά και δεν πρέπει να αφηνόµαστε να µας κυνηγάνε χίµαιρες. Πολλοί λίγοι δέχονται σήµερα πως έρχεται το Τέλος της Ιστορίας - ανάµεσά τους δε βρίσκεται ούτε ο ίδιος ο Φουκουγιάµα. Ο εξαιρετικά εγωκεντρικός καθηγητής - και πρώην στέλεχος του Στέητ Ντηπάρτµεντ - απάντησε µε άρθρα όπως "∆εύτερες Σκέψεις", "Μια Ιστορία Χωρίς Τέλος", κτλ. Αυτοί που πολεµάνε την πολιτιστική παγκοσµιοποίηση, την καταλαβαίνουν στην πιο επιπόλαια µορφή της. Ίσως, γιατί τη χρειάζονται περισσότερο. Κάθε κουλτούρα και θρησκεία έχει ένα µύθο για το Τέλος της Ιστορίας. Η διαφορά είναι πως στη ∆ύση αυτός ο µύθος στηρίζεται στη Λογική: Από την κοµουνιστική κοινωνία µέχρι τη φιλελεύθερη παγκοσµιοποίηση. Το χριστιανικό Τέλος της Ιστορίας είναι η ∆ευτέρα Παρουσία, και θα σηµάνει τη νίκη του χριστιανισµού επί όλων των άλλων θρησκειών. Ένα "Λογικό" Τέλος της Ιστορίας (π.χ., κοµουνισµός, παγκοσµιοποίηση) θα σηµαίνει την εξαφάνιση όλων των πολιτισµών. Από κει και πέρα η κουλτούρα κλείνει σαν έννοια (δεν υπάρχει "λογική κουλτούρα"). Αυτή ήταν η ουτοπία του Μάρξ, του Φουκουγιάµα, και όλων όσων περιµένουν την πολιτισµική παγκοσµιοποίηση. Η ιστορία είναι ταξίδι, όχι λιµάνι. Ο άνθρωπος δε µπορεί να χάσει την "προσωπική" και "παράλογη" υπόστασή του. Αλλά µπορεί να φοβάται πως θα τη χάσει. Για τον Χάντιγκτον ο άνθρωπος είναι µόνο συναίσθηµα, δεν µπορεί παρά να βλέπει ένα κόσµο φτιαγµένο από πιστούς και άπιστους, πατριώτες και µιάσµατα, από την οµάδα του και τους άλλους. Κλείνοντας όλα τα παράθυρα της λογικής, το παράλογο αυτοεπιβεβαιώνεται. Για τον Φουκουγιάµα ο άνθρωπος είναι µόνο λογική και τίποτα άλλο δεν έχει σηµασία. Η αλήθεια, ως συνήθως, βρίσκεται κάπου ανάµεσα. Και λογική, και συναίσθηµα - ούτε αναπόφευκτη σύγκρουση, ούτε παγκόσµια νιρβάνα. Κατά ένα παράδοξο τρόπο, τα φιλοσοφικά ακροβατικά του Φουκουγιάµα και των υπέρµαχων της Λογικής, φοβίζουν τον κόσµο και του στερούν την κριτική σκέψη. Υπήρξαν ήδη πολλά "Τέλη της Ιστορίας". Θα έπρεπε να ξέρουµε πως το φάντασµα της λογικής, η κουλτούρα, γελάει µε αυτούς που βγάζουν ληξιαρχικές πράξεις θανάτου της. Και το νικηφόρο γέλιο της κουλτούρας µοιάζει µε στριγκλιά

- κανείς δε θέλει να το ξανακούσει. Σκίτσο: ∆ΗΜ ΓΕΩΡ. ∆ηµοσιεύτηκε 10.7.2000

Η ιδεολογία της υπερδύναµης.

Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και την κατάρευση του Σοβιετικού κόσµου, η ανθρωπότητα εισήλθε σε µια νέα φάση αναζήτησης και δοκιµασίας των νέων διεθνών ισορροπιών που δηµιουργήθηκαν. Η κατάρρευση αυτή του αντίπαλου δέους έδωσε την εξουσία στην µοναδική υπερδύναµη να κυριαρχήσει τη δεκαετία που πέρασε και να συνεχίζει εν µέσω δυσκολιών στην δεκαετία που διανύουµε.

Η ιδεολογική σύγχυση που επικράτησε και επικρατεί, προκλήθηκε εν µέρει από την ανάγκη µονοκυριαρχίας της υπερδύναµης, η οποία θα έπρεπε να ευφεύρει ένα αντίπαλο δέος για να δικαιολογήσει την απόλυτη κυριαρχία του µοντέλου της που βασίζεται σε µια παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία στα µέτρα της αλλά και στην επιδίωξη παγκόσµιας επιβολής προτύπων πολιτικής, πολιτισµού, ανθρωπίνων δικαιωµάτων κλπ.

Η νέα ιδεολογία της υπερδύναµης περνά µέσα από τον πολιτισµό και τις θρησκείες αλλά και την πολιτική διακυβέρνηση. Έτσι λοιπόν, για να παγιωθεί η νέα παγκόσµια τάξη, στην οποία θα κυριαρχεί η ιδεολογία της υπερδύναµης, "οι καλοί, εναντίων των κακών", επιτείνεται η σύγχυση των άλλων κοινωνιών µέσω της εισαγωγής νέων όρων και της νέας αντιπαράθεσης.

Στην αυγή του 21ου αιώνα, δοκιµάζεται η αντοχή των πολυπολικών παγκοσµίων σχηµάτων ισορροπίας σε αντίθεση µε την µονοµερή επιδιωκόµενη απόλυτη πλανητική κυριαρχία. Ο αγώνας και η µάχη των παικτών του νέου διεθνούς συστήµατος έχει πρωτίστως ιδεολογική σηµασία και δευτερευόντως οικονοµική. Για να επικρατήσει η "µεσιανική" αντίληψη της µονοκρατορίας σ΄αυτόν τον νέο κόσµο θα πρέπει να ξαναοριοθετηθούν έννοιες και όροι όπως έθνος-κράτος,παράδοση, θρησκεία, πολιτισµική ιδιατερότητα και ταυτότητα.

Ιδεολογικοί "πολιορκητικοί κριοί", αναδεικνύονται πλέον οι διανοούµενοι της νέας τάξης µε προεξάρχοντα τον Σάµιουελ Χάντιγκτον, της θεωρίας της σύγκρουσης των πολιτισµών, του Φράνσις Φουκουγιάµα για το τέλος της ιστορίας και του Ζµπίγκνιου Μπρεζίνσκι της νέας παγκόσµιας σκακιέρας. Οι θεωρίες των τριών Αµερικανών διαννοουµένων επέδρασαν καταλυτικά στις παγκόσµιες εξελίξεις κατά τη διάρκεια της θητείας Κλίντον, ενώ δέχονται ισχυρές αµφισβητήσεις και διαµορφώνονται µε τα νέα δεδοµένα στον πλανήτη ιδιαίτερα µετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεµβρίου στην Νέα Υόρκη και τη διάλυση του Παλαιστινικού "κράτους". Οι αµφισβητήσεις αυτές τείνουν να πάρουν και την µορφή απαξίωσης των παραπάνω θεωριών στη ανάδειξη µιας αξιόπιστης ιδεολογίας για τον 21ο αιώνα.

Το Τέλος της ιστορίας

Η επιβολή της παγκόσµιας ιδεολογικής κυριαρχίας, µετά το τέλος του Ψυχρού Πολέµου, θεωρήθηκε µονόδροµος για τη διαννόηση της δύσης, µιας και υπήρξε ο νικητής αυτού του περίεργου πολέµου. Ο πρώτος διανοούµενος που τοποθετήθηκε υπήρξε ο Φράνσις Φουκουγιάµα µε άρθρο του το1989 στο περιοδικό "National Interest" µε τίτλο "Το τέλος της ιστορίας", το οποίο κυκλοφόρησε τρία χρόνια αργότερα µε τη µορφή βιβλίου (i).

Βασικός άξονας της θεωρίας είναι η τελική επικράτηση του δυτικού µοντέλου της κοινωνίας σε επίπεδο πολιτικής οργάνωσης και η οικονοµία της ελεύθερης αγοράς. Επηρεασµένος από τον γερµανό φιλόσοφο Γκέοργκ Χέγκελ, που είχε πρώτος υποστηρίξει ότι το τέλος της ιστορίας θα έρθει όταν οι άνθρωποι θα έχουν φθάσει σε εκείνο το στάδιο πολιτισµού που θα ικανοποιεί της βασικές τους ανάγκες o Φουκουγιάµα θα δείξει τον δρόµο στην χάραξη της νέας παγκόσµιας πολιτικής της υπερδύναµης.

Θρησκείες, πολιτισµοί, οικονοµικές ανισότητες δεν διαµορφώνουν µια ευηµερούσα κοινωνία παρά µόνο οι θεσµοί του φιλελεύθερου πολιτικού µοντέλου και η οικονοµία της ελεύθερης αγοράς θα καταλήξει µε δυό λόγια ο Αµερικανός διανοητής και αναλυτής στο State Department, εκείνη την περίοδο. Απλοποιηµένη τοποθέτηση για απλοποιηµένα νέα ιδεολογικά

δόγµατα στην µετάψυχροπολεµική εποχή.

Η θεωρία του µπορεί µεν να υιοθετήθηκε από πολλούς policy makers, (γνωµοηγήτορες) της Αµερικής στην πραγµατικότητα όµως δέχθηκε τέτοια αµφισβήτηση, αφού αναγκάστηκε ο ίδιος ο συγγραφέας µέσα στην τελευταία δεκαετία να ανακατασκευάζει συνεχώς τις "προφητείες του" µιας και τα ίδια τα γεγονότα τον διέψευδαν.

Στο βιβλίο του για το τέλος της ιστορίας, δεν παραλείπει να κάνει κριτική για την εσωτερική κατάσταση της Αµερικής ως κοινωνίας του φιλελεύθερου πετυχηµένου εναποµείναντος µοντέλου. Παραθέτει µια εικόνα ενός έθνους, που διακατέχεται από ανασφάλεια παρά το θρίαµβο της φιλελεύθερης δηµοκρατίας. Πιστεύει ότι ο αχαλίνωτος κατανωλτισµός και η µετριότητα συγκρούονται µε τον αγώνα για την κατάκτηση της αρετής και ανησυχεί για το αποτέλεσµα αυτής. Ο µεγαλύτερος φόβος του για το τέλος της ιστορίας είναι η πλήξη που θα υποστεί ο άνθρωπος µέσα σε µια ειρηνική και ευηµερούσα κοινωνία που θα οδηγήσει τους ανθρώπους στο να µην έχουν φιλοδοξίες ή σκοπούς για να αγωνίζονται.

Εδώ ακριβώς έγκειται και το µεγάλο σφάλµα του, όταν καταλήγει: "Υπάρχει ο κίνδυνος να συρθεί και πάλι η δηµοκρατική κοινωνία µας πίσω στην Ιστορία, καθώς οι άνθρωποι θα επαναστατήσουν εναντίον του ίδιου του συστήµατος που τους έφερε ειρήνη και ευηµερία" (ii). Ξεχνά εντέχνως προφανώς ο Φουκουγιάµα, ότι ο κινητήριος µοχλός της παγκόσµιας ιστορίας είναι οι συγκρούσεις και η ίδια η ανθρώπινη φύση. Το παράδοξο είναι ότι για έναν λάτρη των κλασσικών σπουδών όπως

ο Φουκουγιάµα που διαβάζει ελληνικά και λατινικά, χρησιµοποιεί τα παραπάνω θεµελιώδη σε επόµενα άρθρα του την τελευταία δεκαετία για να υπερασπιστεί τις "προφητείες του".

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1995, θα επανέλθει µε το καινούριο βιβλίο του "Εµπιστοσύνη:οι κοινωνικές αρετές και η δηµιουργία της ευηµερίας", στο οποίο κάνει µια προσπάθεια ερµηνείας της παραγωγής πλούτου των κοινωνιών µέσω των πολιτισµικών τους παραλλαγών. Η επιτυχία στη λειτουργία του καπιταλισµού µπορούσε να επιτευχθεί καλύτερα από κράτη µε υψηλά πολιτιστικά εφόδια, το πιο σηµαντικό από τα οποία ήταν η εµπιστοσύνη.Η ικανότητα της επέκτασης της εµπιστοσύνης µέσα σε µια κοινωνία είναι ουσιαστική για την οικοδόµηση των µεγάλων συντεχνιακών µονάδων του σύγχρονου καπιταλισµού.Η Αµερική, η Ιαπωνία και η Γερµανία έχουν υψηλά επίπεδα εµπιστοσύνης, η Γαλλία, η Ιταλία και η Κίνα χαµηλά (iii).

Ο πολιτισµός έρχεται τώρα και προστίθεται στην "ιδεολογική φαρέτρα" του Φουκουγιάµα, µιας και το µοντέλο της φιλελεύθερης δηµοκρατίας στα µέσα της δεκαετίας του 1990 δέχεται πιέσεις µε ανοιχτά µέτωπα σε Βοσνία, Σοµαλία, Σουδάν,Ρουάντα,Τσετσενία και αλλού (iv). Οι πολιτισµικές παράµετροι αποµακρύνουν τον Φουκουγιάµα από τις πολιτικές δράσεις του παγκόσµιου συστήµατος και έτσι αναδεικνύονται κυρίαρχες, αφού είναι υπεύθυνες για την παραγωγή πλούτου των κοινωνιών τους. Η εισαγωγή της πολιτισµικής παραµέτρου και η αναγώρισή της, ως υπεράνω του πολιτικού µοντέλου αλλά και οικονοµικού µοντέλου ανάπτυξης δεν µπορεί παρά να µην χαρακτηριστεί ως κατάργηση της προγηούµενης θεωρίας περί τους τέλους της ιστορίας. Στην µεταψυχροπολεµική εποχή θα γράψει ο Φουκουγιάµα, οι πιο σηµαντικές διαφορές µεταξύ των εθνών δεν είναι πλεόν οι θεσµικές (institutional) αλλά οι πολιτισµικές (cultural) όπως ο χαρακτήρας των κοινωνιών τους, τα ήθη και έθιµα που διαµορφώνουν τους θεσµούς αλλά και που τους διαφοροποιούν µεταξύ τους. Και εδώ θα συµφωνήσει µε το δάσκαλό του Χάντιγκτον, ότι οι πολιτισµοί θα είναι ο καθοριστικός παράγοντας των διεθνών εξελίξεων για να ολοκληρώσει τη νέα θεωρία του, που µάλλον καταργεί το τέλος της ιστορίας, και που είναι κοντύτερα στην πραγµατικότητα µε το να υποστηρίζει ότι:

"Η παραδοσιακή διαφωνία µεταξύ δεξιάς και αριστεράς αναφορικά µε το ρόλο του κράτους αντανακλάται στην διαπάλη µεταξύ νεοµερκαντιλιστών και νεοκλασσικών οικονοµολόγων οι οποίοι στερούνται της βασικής παραµέτρου που είναι οι κοινωνίες των πολιτών. Η αριστερά σκέφτεται λανθασµένα ότι το κράτος είναι σε θέση να προωθήσει και να εγκολπώσει σηµαίνουσα κοινωνική αλληλεγγύη. Οι νεοσυντηρητικοί από την άλλη σκέφτονται το ίδιο λάθος µε το να ισχυρίζονται ότι ισχυρές κοινωνικές δοµές θα ενεργοποιούνται αυτόµατα όταν το κράτος αποµακρύνεται από την θέση του ισορροπιστή." Και καταλήγει: Ο χαρακτήρας της κοινωνίας των πολιτών (civil society) και των ενδιαµέσων φορέων της έχει ρίζες σε µη εξορθολογισµένους παράγοντες όπως ο πολιτισµός, η θρησκεία, η παράδοση και άλλες προνεωτερικές πηγές, οι οποίες θα αποτελέσουν και το κλειδί της επιτυχίας των νεωτερικών κοινωνιών σε µια παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία"(v).

Η συλλογιστική του συγγραφέα αναπτύσσεται στην έννοια και το ρόλο του έθνους-κράτους, στην µεταψυχροπολεµική εποχή, το οποίο και κρατά πεισµατικά όλους τους παραπάνω µη εξορθολογισµένους παράγοντες. Το έθνος- κράτος και οι θρησκείες αποτελούν τροχοπέδη για την παγκόσµια ανάπτυξη σύµφωνα µε τη θεωρία του συγγραφέα, µιας και στην παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία αποφασίζει µια κοσµοπολίτικη τάξη διεθνών επιχειρηµατιών και η ∆ύση έχει το πλεονέκτηµα στην εποχή της νεωτερικότητας. ∆εν διστάζει δε να παραδεχθεί σε άρθρο του στη γαλλική Le Monde, τον Αύγουστο του 1999 ότι:"...Η παγκόσµια επιτυχία του αµερικανικού φιλελευθερισµού, που µαταιώνει το "πνεύµα" προς όφελος µιας παγκόσµιας Coca-Cola, αποτελεί την υλιστική (ή οικονοµική) βάση της θεοποίησης του ανθρώπου..."

Η παγκοσµιοποίηση σηµαίνει τον πολιτικό αφανισµό των πολιτιστικών,πολιτικών και συµβολικών ή ιστορικών µηχανισµών (ηθικών, θρησκευτικών, αισθητικών, θεσµικών διανοητικών ή "φιλοσοφικών"). Και τελειώνοντας επισηµαίνει την αδυναµία του καπιταλισµού να πραγµατοποιήσει την αληθινή οµοιογένεια της οικονοµικής ικανοποίησης και τη συνηγορία του κεφαλαίου για έναν άγριο φιλελευθερισµό που αποκηρύσσει τα ιδανικά της δικαιοσύνης και της οικονοµικής ισότητας (vi). Έτσι, όµως είναι σαν να παραδέχεται την κρίση της επικράτησης του φιλελεύθερου πολιτικού συστήµατος, αφού έµµεσα υπονοµεύει το δυτικό πολιτισµό µιας και διδάσκει την µηδενιστική θεωρία. Το γεγονός ότι η σηµερινή παγκοσµιοποίηση συνιστά απειλή για τις ρίζες, την έννοια της προέλευσης από την οποία εξαρτάται η ζωή της κοινωνίας µας οδηγεί στο νέο

κεφάλαιο της σύγχρονης παγκόσµιας ιστορίας και αυτό δεν είναι άλλο παρά η σύγκρουση των πολτισµών και θρησκειών, επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε µε αυτά που συνέβησαν την 11η Σεπτεµβρίου και µε αυτά που συντελούνται τώρα στην Μέση Ανατολή. Σε άρθρο του πρόσφατα γράφει για τα παραπάνω γεγονότα: "Πιστεύω ότι εν τέλει η θεωρία µου περί τέλους της Ιστορίας παραµένει σωστή, παρά το χτύπηµα στο Παγκόσµιο Κέντρο Εµπορίου. Απλώς οι µουσουλµανικές κοινωνίες είναι ιδαίτερα ανθεκτικές στον εκµοντερνισµό.". Ενώ στο τελευταίο του βιβλίο "Το µεταανθρώπινο µέλλον µας - Συνέπειες από την Επανάσταση της Βιοτεχνολογίας", (Our Post human Future- Consequences of the Biotechnology revolution) µετατοπίζει τις µελλοντικές εξελίξεις στον τοµέα της βιοτεχνολογίας µε οδηγό τη θέση: "Οι εξελίξεις θα είναι αντιφατικές, διότι θα θέσουν σε δοκιµασία στοιχεία της ισότητας µεταξύ των ανθρώπων, αλλά και της ικανότητας για ηθικές επιλογές. Θα διαθέσουν στις κοινωνίες νέες τεχνικές ελέγχου της συµπεριφοράς των πολιτών, θα αλλάξουν την αντίληψή µας για την ανθρώπινη προσωπικότητα και ταυτότητα, θα καταργήσουν υπάρχουσες ιεραρχικές δοµές της κοινωνίας και θα επηρεάσουν τη φύση της παγκόσµιας πολιτικής".(vii)

Για τον Φουκουγιάµα στις αρχές του αιώνα µας, ο µόνος φόβος για το επικρατέστερο φιλελεύθερο πολιτικό σύστηµα είναι η τεχνολογία. Η βιοτεχνολογία µε την ενδεχόµενη δηµιουργία νέων γενετικά τάξεων και η διεύρυνση της γενετικής ανισότητας θα καταστεί µία από τις µεγαλύτερες πολιτικές αντιπαραθέσεις του 21ου αιώνα. "...Όντως ο σηµαντικότερος κίνδυνος που εγκυµονεί η σύχρονη βιοτεχνολογία είναι η πιθανότητα να αλλάξει την ανθρώπινη φύση και να µας οδηγήσει σε µια "µετά ανθρώπινη" φάση της ιστορίας. Αυτή η προοπτική είναι ιδιαίτερα σοβαρή, επειδή η ανθρώπινη φύση υπάρχει, είναι µια υπαρκτή έννοια και έχει παράσχει µια σταθερή συνέχεια στην εµπειρία µας ως είδος. Είναι αυτή που, µαζί µε τη θρησκεία, καθορίζει τις θεµελιώδεις αξίες µας. Η ανθρώπινη φύση διαµορφώνει και περιορίζει τις εναλλακτικές µορφές πολιτικών καθεστώτων. Έτσι µια τεχνολογία αρκετά ισχυρή, ώστε να µπορεί να µεταβάλει αυτό που είµαστε, θα έχει πιθανότατα αρνητικές συνέπειες για τη φιλελεύθερη δηµοκρατία και τη φύση της ίδια της πολιτικής".(viii)

Η νέα αυτή θεωρία, δεν αποµένει παρά να δοκιµαστεί στην πράξη όπως και η προηγούµενη περί του τέλους της ιστορίας.

Η παγκόσµια πραγµατικότητα όµως µε την ανέχεια, τα προβλήµατα του περιβάλλοντος και τις περιφερειακές συγκρούσεις σε εξέλιξη κάθε άλλο παρά φαίνεται να επηρεάζεται από την βιοτεχνολογία και τις γενετικές εξελίξεις. Εν όψει πυρηνικού πολέµου στην Ασία και παγκόσµιας γενικευµένης αστάθειας (Μέση Ανατολή, Κεντρική Ασία, Νότιο Αµερική, εσωτερικό ΗΠΑ) η ανθρώποτητα έχει άλλες προτεραιότητες να φροντίσει και µάλλον αποτελούν πολυτέλεια οι νέες θεωρίες του Φουκουγιάµα για το µέλλον του πλανήτη.

Η Σύγκρουση των πολιτισµών

Στην συνέχεια των θεωριών για την επικράτηση του φιλελεύθερου δυτικού µοντέλου ζωής και οικονοµίας έρχεται να προστεθεί η θεωρία που θα αναδεικνύει το διαφορετικό ή το εχθρικό έτσι ώστε να περάσουµε από τον "σοβιετικό κίνδυνο", στο µουσουλµανικό κίνδυνο ή τον κίνδυνο που αποπνέουν και ελλοχεύουν άλλοι πολιτισµοί. Είναι γνωστό ότι οι αυτοκρατορίες πρέπει να έχουν πάντοτε έναν αντίπαλο για να διατηρούνται.

Λίγα χρόνια µετά τη θεωρία του Φουκουγιάµα εµφανίζεται ο καθηγητής του Χάρβαρντ Σάµουελ Χάντινγκτον, σε άρθρο του στους Τάιµς της Νέας Υόρκης (ix) µε τον τίτλο : "Η επερχόµενη σύγκρουση των πολιτισµών ή η ∆ύση εναντίων των υπολοίπων" αναπτύσοντας τη θεωρία ότι ο κόσµος µπαίνει σε µια τροχιά σύγκρουσης και ότι οι µελλοντικές συγκρούσεις θα έχουν χαρακτήρα πολιτισµικό. Ανάµεσα στους λόγους που δικαιολογούν µια τέτοια εξέλιξη είναι οι διαφορές ιστορίας, γλώσσας, κουλτούρας, παράδοσης αλλά περισσότερο θρησκείας. Ο ίδιος ο συγγραφέας και πολιτικός επιστήµων µέσα από το άρθρο του προτείνει την πολιτική γραµµή που θα πρέπει να χαράξει η ∆ύση έτσι ώστε τα συµφέροντα της υπερδύναµης να διατηρηθούν. Αυτή η προσέγγιση είναι καθαρώς "εργαλειακή" µιας και ο Χάντιγκτον ως στέλεχος σε think tank περνά τις ροπές και τάσεις της εξωτερικής πολιτικής του Imperium. Η θητεία του σην Τριµερή Επιτροπή (Trilateral Commission), µιας επιτροπής στρατηγικού προσανατολισµού των χωρών της ∆ύσης (Αµερική, Ιαπωνία Ευρώπη), που εµπνεύστηκε την "νέα τάξη", και στην οποία συµµετείχαν οι σηµαντικότεροι διαννοούµενοι και δυτικοί ηγέτες, τον ανέδειξε ως έναν από τους σπουδαιότερους θεωρητικούς της Αµερικανικής Γεωπολιτικής του 20ου αιώνα.

Για τον Χάντιγκτον η νέα παγκόσµια πολιτισµική διαµόρφωση περνά µέσα από οκτώ κυρίαρχους πολιτισµούς, (civilizations) που είναι το Ισλάµ, η προτεσταντική και καθολική δύση, ο σλαβικός- ορθόδοξος, ο αφρικανικός, ο λατινοαµερικανικός, ο ινδουιστικός και ο κοµφουκιανικός . Το µεγάλο στοίχηµα της ∆ύσης είναι η συνύπαρξη µε όλους αυτούς τους λαούς και πολιτισµούς µιας και η τέλεια επιβολή του δυτικού πολιτισµικού µοντέλου θεωρείται αδύνατη. Οι αναµενόµενες συγκρούσεις έχουν και θα έχουν χαρακτήρα πολιτισµικό και θρησκευτικό καταλήγει ο Χάντιγκτον ενώ τα τρία µαθήµατα που αντλούνται είναι, πρώτον: "η αποφυγή µεγάλων πολέµων µεταξύ πολιτισµών απαιτεί από τα κράτη-πυρήνες την αποφυγή ανάµιξης σε διαµάχες άλλων πολιτισµών". Με άλλα λόγια, οι σφαίρες επιρροής πρέπει να διαχωρίζονται ευκρινώς ανάµεσα στους διάφορους πολιτισµούς και να τηρούνται ευλαβικά. ∆εύτερον, στις ενδιάµεσες περιοχές, όπου οι πολιτισµοί αλληλοκαλύπτονται ή συνορεύουν άµεσα, τα κράτη πυρήνες πρέπει να συµµετέχουν σε µια από κοινού µεσολάβηση "για να αναχαιτίσουν ή να σταµατήσουν πολέµους χαρακωµάτων µεταξύ κρατών ή οµάδων που ανήκουν στον δικό τους πολιτισµό. Τρίτον, "οι λαοί όλων των πολιτισµών θα πρέπει να αναζητήσουν και να προσπαθήσουν να διευρύνουν τις αξίες, τους θεσµούς και τις µεθόδους τις οποίες µοιράζονται µε λαούς άλλων πολιτισµών" αλλά επειδή "ένας πολυπολιτισµικός κόσµος είναι αναπόφευκτος, διότι η παγκόσµια αυτοκρατορία είναι αδύνατη", καταλήγει δηλώνοντας ότι: "Στις συγκρούσεις των πολιτισµών, η Ευρώπη και η Αµερική µπορούν είτε να συµπαραταχθούν είτε όχι. Στο ανώτερο επίπεδο της σύγκρουσης, στην πραγµατική "παγκόσµια σύγκρουση" µεταξύ "Πολιτισµού και Βαρβαρότητας, οι µεγάλοι πολιτισµοί του πλανήτη µε τα πλούσια επιτεύγµατά τους στη θρησκεία, την τέχνη, τη λογοτεχνία, την ηθική και την ευσπλαχνία είτε θα συµπαραταχθούν είτε όχι. Στην εποχή που έρχεται, η σύγκρουση των πολιτισµών είναι η µεγαλύτερη απειλή για την παγκόσµια ειρήνη, και µια

διεθνής τάξη που θα βασίζεται σε πολιτισµούς είναι ο πιο ασφαλής φρουρός ενάντια στον παγκόσµιο πόλεµο."(x)

Η εξέλιξη βέβαια των παγκόσµιων γεγονότων απέδειξε και αποδεικνύει ότι, αυτές οι διαπιστώσεις - "προφητείς" έστρωσαν το δρόµο για να δικαιολογηθούν οι συγκρούσεις στα Βαλκάνια, την Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή. Η επίσηµη ιδεολογία της ∆ύσης επικεντρώνεται στη σύγκρουση των πολιτισµών. Οι κύριες γεωπολιτικές συγκρούσεις απορρίπτουν τα ιδεολογικοπολιτικά τους χαρακτηριστικά και ενδύονται τα πολιτιστικά. Όσα έγιναν στα Βαλκάνια τη δεκαετία του ΄90, τα πρόσφατα γεγονότα της 11ης Σεπτεµβρίου και η σύγκρουση των ΗΠΑ µε το Ισλάµ, του Ισραήλ µε τους Παλαιστινίους, καθώς επίσης και η επερχόµενη σύγκρουση µεταξύ του µουσουλµανικού Πακιστάν και της βουδιστικής Ινδίας αποδεικνύουν του λόγου του αληθές.

Το πόσο διάτρητη θεωρητικά είναι αυτή η θεωρία αποδεικνύεται από τη συµµαχία των ΗΠΑ, µε τους µουσουλµάνους στη Βοσνία, µε τους Μουτζαχεντίν του Αφγανιστάν που εξελίχθησαν σε Άλ Κάιντα κλπ, από τις ενδοµουσουλµανικές συγκρούσεις Ιορδανίας - Παλαιστινίων (1968-70), Ιράν-Ιράκ (1980-88) και Ιράκ-Κουβέιτ (1991) τις ενδοχριστιανικές συγκρούσεις καθολικών και προτεσταντών που υπήρξαν από τις αιµατηρότερες στην ιστορία (πρβλ. Νύχτα του Αγίου βαρθολοµαίου) ενώ για την Ελλάδα ως ορθόδοξη χώρα µη ενταγµένη κατά τον Χάντιγκτον στη ∆ύση, βρίσκεται ενταγµένη εδώ και 20 χρόνια στην ΕΕ, χωρίς προβλήµατα πολιτιστικά, την ώρα που στη "∆υτική" επίσης Ιρλανδία οι θρησκευτικές συγκρούσεις δεν έχουν σταµατήσει ακόµη. Ακόµη περισσότερο οι πόλεµοι αυτή τη στιγµή σε Αφρική, κεντρική Ασία και Μέση Ανατολή είναι προϊόντα της αποικιοκρατικής ∆ύσης, µιας και τα σύνορα δεν χαράχθηκαν µε βάση πολιτιστικά και θρησκευτικά κριτήρια, γεγονός γαι το οποίο δεν κάνει αναφορά ο Χάντιγκτον όπως επίσης και ότι οι περισσότεροι πόλεµοι στην παγκόσµια ιστορία έχουν εµφύλιο χαρακτήρα και διεθνή διάσταση ταυτόχρονα. Ο Θουκιδίδης εξάλλου πατέρας των διεθνών σχέσεων λύνει αυτά τα ζητήµατα στο έργο του "Πελοποννησιακοί πόλεµοι" έργο µάλλον που αγνοεί η πλευρά των Χάντιγκτον και Φουκουγιάµα.

Μετά από µια προσεκτικότερη ανάλυση των θεωριών του Χάντιγκτον προκύπτει το άγχος και η αγωνία του για το µέλλον της Ρωσίας και της ίδιας της Αµερικής στο εσωτερικό της.

Η Ρωσία για τον Χάντιγκτον υπάγεται στην Ασία και έτσι τα περί Ορθοδοξίας είναι το πρόσχηµα, για να µπορέσει να χαράξει τη γραµµή εξοστρακισµού της από την Ευρώπη. Ως προφήτης γεωπολιτικής που θέλει να είναι ο Χάντιγκτον δεν πρέπει ασφαλώς να λησµονεί τη θεωρία του πατέρα της κλασικής γεωπολιτικής, Sir Halford Mackinder (1861-1947) περί της ύπαρξης ενός γεωγραφικού άξονα της Ιστορίας: πρόκειται για την περίφηµη έννοια της heartland-στο κέντρο της βρίσκεται η Ρωσία-γύρω από την οποία αρθρώνονται όλοι οι ανταγωνισµοί και οι στρατηγικές του κόσµου, που επιβεβαιώνεται µε τα σηµερινά γεγονότα στην Κεντρική Ασία. Μία Ρωσία, λοιπόν, στενά συνδεδεµένη πολιτικά, πολιτισµικά και οικονοµικά µε την Ευρώπη θα µπορούσε να απειλείσει την αµερικανική ασφάλεια και παγκόσµια συµφέροντα σε συνδυασµό µε την αντίστοιχη άνοδο της Κίνας στην Ασία (xi).

Απαρατήρητη πέρασε από τα ελληνικά ΜΜΕ και την ελληνική διανόηση η αγωνία του Χάντιγκτον για το µέλλον των ΗΠΑ και της πλανητικής της κυριαρχίας. Το φοβικό σύνδροµο,από το οποίο καταρέχεται η ∆ύση ευρισκόµενη ενώπιον των εθνοτικών ανταγωνισµών και της αφύπνισης των θρησκευτικών αντιπαραθέσεων δεν οφείλεται µόνο στην απειλή που συνιστά αυτή η αντιπαλότητα για τη συνοχή του δυτικού κόσµου, αλλά έγκειται και στο γεγονός ότι ο κόσµος αυτός αποστρέφεται πολλές από τις αξίες που συγκρότησαν τον πολιτισµό του. Οι αρχές του προτεσταντικού ατοµοκεντρισµού, τα ατοµικά δικαιώµατα, ο πολιτικός φιλελευθερισµός της ∆ύσης, ο διαχωρισµός κράτους εκκλησίας, η κοινωνία των πολιτών, οι αντιπροσωπευτικοί θεσµοί και οι ευρωπαικές γλώσσες δεν συνεπάγονται ταυτόχρονη υιοθέτησή τους από άλλες κοινωνίες παρόλο που για το Χάντιγκτον καθιστούν τον δυτικό πολιτισµό όχι οικουµενικό αλλά µοναδικό (xii).

Το πρόβληµα στην παραπάνω συλλογιστική έγκειται στο γεγονός ότι η Αµερική όντας πολυπολιτσµική και πολυφυλετική κοινωνία κινδυνεύει να γίνει πεδίο σύγκρουσης των πολιτισµών και θρησκειών µέσα στον ίδιο της τον πολιτισµό. Οι εθνότητες αλλά και οι θρησκείες που φιλοξενούνται στις ΗΠΑ είναι σχεδόν όσες όλες οι υπόλοιπες του πλανήτη. Οι Μουσουλµάνοι, οι Εβραίοι, οι χριστιανοί Ορθόδοξοι, οι Καθολικοί, οι Προτεστάντες και ένα σωρό άλλες θρησκείες πως θα οριοθετήσουν τη θέση τους απέναντι σε παγκόσµιες πολιτισµικές κρίσεις;

Την απάντηση στο παραπάνω ερώτηµα έρχεται να τη δώσει ο Χάντιγτκον, τέσσερα χρόνια µετά από την δηµοσίευση της Σύγκρουσης των πολιτισµών, στο περιοδικό Foreign Αffairs, το Σεπτέµβριο του 1997, µε άρθρο του στο ίδιο περιοδικό και µε τίτλο: Η ∆ιάβρωση των Αµερικανικών Εθνικών Συµφερόντων, (The Erosion of American National Interests) και στο οποίο αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας που περνά η αµερικανική κοινωνία και ανησυχεί για την µελλοντική πορεία της υπερδύναµης.

Για το συγγραφέα τα εθνικά συµφέροντα πηγάζουν από την εθνική ταυτότητα."Πρέπει να ξέρουµε ποιοί είµαστε πριν γνωρίσουµε ποιά είναι τα συµφέροντάς µας" και συνεχίζει "χωρίς µια σαφή αίσθηση εθνικής ταυτότητας οι Αµερικανοί δεν είναι σε θέση να προσδιορίσουν τα εθνικά τους συµφέροντα µε αποτέλεσµα υποεθνικά εµπορικά συµφέροντα και υπερεθνικά µαζί µε εθνοτικά συµφέροντα έχουν επικυριαρχήσει στην εξωτερική πολιτική της Αµερικής". Ο Χάντιγκτον θεωρεί απειλή για τα αµερικανικά εθνικά συµφέροντα την µετανάστευση που έχει διογκωθεί στις ΗΠΑ αλλά και την αυξανόµενη τάση ενίσχυσης του πολυπολιτισµικού µοντέλου και των εθνικών και φυλετικών διαχωρισµών, χωρίς ταυτόχρονη ενσωµάτωση όλων των µεταναστών στην αµερικάνικη κουλτούρα µιας και λόγω τεχνολογικών και οικονοµικών εξελίξεων αυτό δεν είναι απαραίτητο σήµερα µιας και όλοι µπορούν να έχουν φθηνή πρόσβαση επικοινωνίας άµεσης και γρήγορης µε τις µητρικές τους χώρες. Τα δηµογραφικά δεδοµένα των ΗΠΑ συνηγορούν σε αυτό, αφού βάση των στατιστικών προβλέψεων για τις ΗΠΑ στα µέσα του αιώνα θα ζούν 53% λευκοί διαφόρων εθνοτήτων, 25% Λατινο-Νοτιο αµερικανής καταγωγής, 14% µαύρων και 8% ασιατών. Οι δε Μουσουλµάνοι στην Αµερική θεωρούνται ανερχόµενη θρησκεία αφού πρόσφατα υπερκέρασαν του Προτεστάντες -

Επισκοπελιανούς, µε άνω των 8 εκ. πιστών.

Η εσωτερικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής στις ΗΠΑ γίνεται µέσω των εθνοτήτων που κατοικούν εκεί και για το συγγραφέα αυτό θεωρείται ως απειλή µιας και οι κάθε εθνότητες τείνουν να εργάζονται για τα συµφέροντα των µητρικών τους χωρών, αναφέροντας τα παραδείγµατα των Κινέζων, των Κουβανών, των Εβραίων που στέλνουν 1 δις $ το χρόνο στο Ισραήλ, των Αρµενίων και άλλων, χωρίς να υπολογίζονται τα τεράστια κεφάλαια που ξοδεύουν εθνικές κυβερνήσεις για λόµπι και δηµόσιες σχέσεις στις ΗΠΑ για λήψη θετικών αποφάσεων για εκείνες. Πολύ δε περισσότερο που υποψήφιοι διαφορετικών εθνικοτήτων θα ψηφίζονται από οµόθρησκούς τους ή θα αντιπολιτεύονται από αντίπαλες εθνότητες όπως για παράδειγµα η εκλογή του γερουσιαστή της Νότιας Ντακότα Λάρυ Πρέσλερ ο οποίος έγινε µήλο της έριδος µεταξύ Πακιστανών και Ινδών το 1996.

Στον τοµέα της παγκόσµιας επικράτησης αναρωτιέται για την Αµερική αυτό που είχε πεί και ο Ρωµαίος Αυτοκράτορας Σύλλας, το 84 π.Χ µετά το τέλος των κατακτήσεων του τότε γνωστού κόσµου από τη Ρώµη:" Και τώρα που ο κόσµος δεν µας προσφέρει άλλους εχθρούς, ποιά θα είναι η µοίρα της Ρώµης;" Η απάντηση ήρθε λίγα χρόνια αργότερα µε την κατάρρευση της Ρωµαίκής Αυτοκρατορίας. Αν συµβεί κάτι αντίστοιχο µε την παγκόσµια επικράτηση της ∆ηµοκρατίας και το τέλος της ιστορίας, θα αποτελέσει για την Αµερική µια τραυµατική και µια άβολη κατάσταση.

"Η ∆ύση πρέπει να σταµατήσει τώρα να ασχολείται µε τη διατήρηση της ηγεµονίας της και την εξάπλωση του δυτικού της µοντέλου στον υπόλοιπο κόσµο. Αυτό που προέχει είναι να λύσει τα δικά της εσωτερικά οικονοµικά και κοινωνικά προβλήµατα, ώστε να αυξήση την ισχύ της και να αποτρέψει την περαιτέρω παρακµή."(xiii)

Για να µη συµβουν τα παραπάνω, καταλήγει ο Χάντιγκτον στο άρθρο του στο Foreign Affairs: "...ότι θα απαιτηθεί ένας πιο αποφασιστικός ρόλος στο µέλλον από τις ΗΠΑ για να ανανεώσουν την εθνική τους ταυτότητα και να αναπτύξουν εθνικούςσκοπούς για τους οποίους οι Αµερικανοί θα δώσουν τις ζωές τους, τις περιουσίες τους και την εθνική τους τιµή".!!! Τα παραπάνω εγράφησαν το καλοκαίρι του 1997 και είναι αρκούντως προφητικά για τις ενέργειες και την κατάσταση που βρίσκεται η Αµερική µετά την 11η Σεπτεµβρίου 2001, να οριοθετήσει ξανά την ταυτότητά της το ρόλος της και την παγκόσµια παρέµβασή της.

Η τρέχουσα παγκοσµιοποίηση του κεφαλαίου σε ουδεµία παγκόσµια κοινωνική ενσωµάτωση αντιστοιχεί, ούτε σε µείωση της απόστασης µεταξύ πλούσιων και φτωχών του κόσµου, ούτε σε παγκόσµια πολιτισµική ενσωµάτωση, αλλά σε πολιτισµική διείσδυση, που φθάνει µέχρι την "εθνοκτονία" και πάντως ουδεµία παγκόσµια συγχώνευση προωθεί, αλλά µόνο διεθνή αντίσταση και αταξία. Η ρωµαϊκή αυτοκρατορία διατηρήθηκε επί αιώνες χάρη στον σεβασµό της πολιτισµικής πολλαπλότητος. Η παρακµή επισπεύσθηκε, όταν η µισαλλοδοξία του Καρακάλλα επέκτεινε την ισχύ του Ρωµαϊκού ∆ικαίου επί όλων των υπηκόων, καταργώντας τα τοπικά δίκαια (212 µ.Χ). Η σηµερινή "αυτοκρατορία" της παγκοσµιοποίησης απειλείται εξ΄αρχής όχι λόγω της παγκόσµιας πολιτισµικής ποικιλότητος, αλλά λόγω της αυταρχικής απόρριψης όλων των άλλων, πολιτισµών, εκτός του δικού της. (xiv)

Σε συνέντευξή του, ο Χάντιγκτον στο περιοδικό ΤΙΜΕ, κατέληξε προφητικά: "..Μακροπρόθεσµα η ∆ύση θα πρέπει να ζήσει σε ένα κόσµο στον οποίο δεν θα µπορεί να εξασκεί την ίδια σηµαίνουσα επιρροή που είχε τα τελευταία 200-300 χρόνια".

Θα πρέπει να συµβιβαστεί µε την συνύπαρξη και άλλων πολιτισµών, χωρίς να υπάρχει ένας παγκόσµιος πολιτισµός (universal civilization). (xv)

Η ιστορία βέβαια θα δείξει εάν το µέλλον µας είναι προϊόν εργαστηρίων σκέψης, αυτοεκπληρούµενων προφητειών και χάραξης πολιτικής όπως η σχολή "Χάντιγτκον" ή αλληλουχίας απρόβλεπτων γεγονότων και καταστάσεων. Εξάλλου οι Λατίνοι πολύ σωστά το είχαν τοποθετήσει µε το ρητό "Tempora mutantur et nos mutamus cum iis" (Οι καιροί αλλάζουν και εµείς αλλάζουµε µαζί τους).

"Pax Americana" και ελληνική σκέψη

Στον αντίποδα της παραπάνω σχολής θεωρητικών της ∆ύσης (Χάντιγκτον-Μπρεζίνσκι-Φουκουγιάµα), οι οποίοι βλέπουν την υπεροχή των αξιών της ∆ύσης µέσω της "ισοπέδωσης" όλων των άλλων και τη δηµιουργία ενός νέου κόσµου που θα ηγείται η υπερδύναµη, έρχονται δύο άλλοι διαννοητές, να στηρίξουν την ανάγκη της πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ µέσα από την επικαιρότητα και τις διαχρονικές αξίες του ελληνικού πολιτισµού.

Πρόκειται για τους Dr. Victor Davis Hanson, καθηγητή Κλασικών Σπουδών στο California State University at Fresno, συγγραφέα του φηµισµένου έργου "Ποιός σκότωσε τον Όµηρο" και του πρόσφατου έργου του "Ο πολιτισµός και ο πόλεµος: από τους Έλληνες και τη Σαλαµίνα στο Βιετνάµ" και το δηµοσιογράφο-πολιτικό αναλυτή και σύµβουλο του προέδρου Μπους, Robert Kaplan, συγγραφέα των βιβλίων "Η επερχόµενη Αναρχία" και "Warrior Politics - Why Leadership Demands a Pagan Ethos".

Οι δύο παραπάνω προσωπικότητες αποτελούν αυτή τη στιγµή την εξαίρεση στην αµερικανική διαννόηση και πρεσβευτές της αρχαίας ελληνικής σκέψης δίνοντας µαθήµατα και προβάλοντας την αναγκαιότητα της επιστροφής στις ιδέες των αρχαίων

στις παγκόσµιες εξελίξεις και µέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον αστάθειας και πολυπλοκότητας.

Για τη σχολή "Χάνσον - Κάπλαν", οι ιδέες του Θουκυδίδη, του Πλούταρχου και του Ηρόδοτου αποτελούν πολύτιµες αναφορές µιας και υποστηρίζουν ότι ποτέ το παρελθόν δεν ήταν τόσο επίκαιρο σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Η ανθρώπινη φύση όπως την κατέγραψε ο Θουκυδίδης παραµένει αναλοίωτη και τα κίνητρα των πολέµων είναι βασισµένα στο Φόβο, τη ∆όξα και την Ιδιοτέλεια. Οι ανταγωνισµοί ισχύος συνιστούν αναπότρεπτο νόµο της φύσης και της ιστορίας (Θουκυδίδης Ε, 105-110).

Ο Davis Ηanson, σε οµιλία του στο κολλέγιο Hillsdale των ΗΠΑ, δύο µήνες µετά τα τραγικά γεγονότα της 11ης Σεπτεµβρίου θα πεί για του αρχαίους Έλληνες:

"...Για ένα µαθητή των κλασικών, ο οποίος εµπιστεύεται το Θουκυδίδη ή τον Πλάτωνα περισσότερο από το Μάρξ, τον Φρόιντ ή τον Μισέλ Φουκό, η πρόσφατη κρίση µοιάζει κάπως έτσι: Οι ΗΠΑ, επειδή µια δυνατή και πλούσια κοινωνία, προκαλεί φθόνο εξαιτίας της επιτυχίας του δηµοκρατικού καθεστώτος της, της ελευθερίας της, της αυτοκριτικής της, του πατριωτισµού και των ανοικτών αγορών οι οποίες απειλούν, εξ΄σου τη θεοκρατία και τον ολοκληρωτισµό. Το ότι συχνά γινόµαστε αντικείµενα µίσους - και κατά περιόδους δεχόµαστε προκλήσεις από εκείνους που εποφθαλµιούν τη δύναµή µας, τα πλούτη µας, ή επηρεάζουν ενώ ταυτόχρονα µισούν την ίδια τους την επιθυµία - µπορεί να αποβεί θλιβερό, αλλά πάντα αναµενόµενο. Η παλιότερη επιείκιά µας αναφορικά µε τον Οσάµα µπιν Λάντεν δε δηµιούργησε σεβασµό, πόσο µάλλον συµπάθεια. Αντίθετα, στην ανθρώπινη φύση µε τις ιδιαιτερότητές της, η επιείκια µας δηµιούργησε περισσότερη καταφρόνια και θράσος από την πλευρά του και παρήγαγε περισσότερους νεκρούς που ήρθαν σαν το πικρό τίµηµα της αυτάρεσκης ηθικής µας και της τραγικής πλάνης. Μόνο η ηθική µας αντίδραση- όχι η ιδιότητα µας σαν µέρος της διαµάχης- καθορίζει αν ο πόλεµός µας είναι δίκαιος και απαραίτητος. Εάν όπως οι Αθηναίοι, κατακρεουργήσουµε τους ουδέτερους Μηλίους χωρίς κάποια αιτία, τότε η µάχη µας εναντίων αθώων ανθρώπων είναι διεθφαρµένη και πιθανότατα δεν θα νικήσουµε. Όµως αν πολεµήσουµε για τη διατήρηση της ελευθερίας µας, όπως έκαναν οι Έλληνες στις Θερµοπύλες και το πεζικό µας στις ακτές της Νορµανδίας, τότε ο πόλεµος είναι δίκαιος και στην πραγµατικότητα, είναι το µόνο που µπορούµε να κάνουµε."

Η µελέτη της αρχαίας ιστορίας και τα παραδείγµατά της στα νέα παγκόσµια δεδοµένα και στο νέο ρόλο των ΗΠΑ αναδεικνύεται από τον Ρόµπερτ Κάπλαν. Το µεγάλο άγχος και η αγωνία τω διαννοητών της υπερδύναµης είναι να µην παροµοιαστεί η σηµερινή Αµερική µε την αρχαία Αθήνα λίγο πριν το τέλος του Πελοποννησιακού πολέµου αλλά και µε την κατάληξη της αρχαίας Ρώµης. Στο τελευταίο βιβλίο του, ο Θουκυδίδης, περιγράφει τη συνέχιση του πολέµου µετά την καταστροφή των Αθηναίων στη Σικελική εκστρατεία, τη συµµαχία των Αθηναίων µε τους Σαµίους, την συµµαχία της Σπάρτης µε τη Χίο και την Περσία αλλά και τις έριδες στο εσωτερικό της Αθήνας µεταξύ δηµοκρατικών και ολιγαρχικών, οι οποίες υπονόµευσαν την Αθήνα σε τέτοιο βαθµό που οδήγησαν στην ήττα. Ένα σύγχρονο σενάριο αντανακλά και την Αµερική σήµερα µε την πολυπλοκότητα του διεθνούς συστήµατος αλλά και την εσωτερική της µελλοντική πορεία. (xvi)

Οι κλασικοί µπορούν να µας διδάξουν ποιοί ήµασταν κάποτε, και συνεπώς ποιοί ήµαστε στον σηµερινό πόλεµο. Οι αρχαίοι όχι µόνο µας διδάσκουν ότι η ζωή είναι τολµηρή και τραγική, αλλά επίσης πως ότι είχε δηµιουργηθεί και ακολουθήθηκε από την Ελλάδα και τη Ρώµη ήταν και είναι η τελευταία µεγαλύτερη ελπίδα του ανθρώπου στη γή. (xvii)

Ιούνιος 2002

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

i) Francis Fukuyama, "The End of History?" The National Interest 16 (Summer 1989) και Francis Fukuyama, "The End of History and the Last Man", New York, Free Press, 1992 ii) Alvin Sanoff, "Φράνσις Φουκουγιάµα: Ο τελευταίος άνθρωπος", Το Βήµα, 23 Φεβρουαρίου 1992 iii) Bryan Appleyard, "Φράνσις Φουκουγιάµα: Μετά το τέλος της ιστορίας", Το Βήµα/ The Independent 21 Φεβρουαρίου 1996 iv) Randolf J. May, "Revisiting Fukuyama", World Affair Ν o 4, Spring 1996 p.193 v) Francis Fukuyama, "Social Capital and the Global Economy" Foreign Affairs, Sept/Oct. 1995 p.103 vi) Θεόδωρος ∆ίζελος, "Που οδηγεί η παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία"; ΤΟ ΠΑΡΟΝ, 5 Σεπτεµβρίου 1999 vii) Μάνώλης Πιµπλής, "Η ιστορία πέθανε, ζήτω η (βιο)ιστορία!", ΤΑ ΝΕΑ, 18 Μαΐου 2002 σελ.23 viii) Francis Fukuyama, "Ο µεταανθρώπινος κόσµος του αύριο", Καθηµερινή - Guardian 19 Μαΐου 2002, σελ. 27 ix) Samuel Huntington, "The Coming Clash of Civilizations or the West against the Rest" New York Times, June 6, 1993 x) William Mcneil, Η Παρακµή της ∆ύσης; 'Αρδην τ. 7 , Μάρτιος 1997 σελ. 53-54 xi) Βαγγέλης Κάσσος, Οι "προφητείες" του Σάµιουελ Χάντιγκτον, Καθηµερινή 28 Ιουλίου 1998 σελ.10 xii) Στέφανος ∆ηµητρίου, Πολιτική και "Συγκρούσεις των πολιτισµών", Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήµης τχ.19, Μάιος 2002 σελ.10 xiii) Σάµιουελ Χάντιγκτον, συνέντευξη στον Αλέξη Παπαχελά, το ΒΗΜΑ 24 Μαΐου 1998, σελ.30-31 xiv) Κώστα Βεργόπουλου, "Όταν ο Πολιτισµός γίνεται πεδίο συγκρούσεων - Η µοίρα της αυτοκρατορίας της παγκοσµιοποίησης" Ελευθεροτυπία 13 ∆εκεµβρίου 2001 σελ. 9 xv) The next Battleground, Time magazine, June 28, 1993 p. 43 xvi) Robert Kaplan, Warrior politics, Random House, New Υork2002. σελ. 135-136 xvii) Davis Hanson, οµιλία στο Hillsdale College, 11 Νοεµβρίου 2001.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Francis Fukuyama, The End of History and the Last Man: The Free Press, New York 1992. 2. Samuel Huntington, The Clash of Civilization and the Remaking of World Order, Simon and Shuster, New York 1996. 3. Σάµιουελ Χάντιγκτον, Η σύγκρουσις των πολιτισµών και ο ανασχηµατισµός της παγκόσµιας τάξης, µτφρ: Σ. Ριζοθανάση, Terzo Books, Αθήνα1998. 4. Ρόµπερτ Κάπλαν, Η επερχόµενη αναρχία, εκδ. Ροές, Αθήνα 2001. 5. Ιγνάσιο Ραµονέ, Γεωπολιτική του Χάους, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2000. 6. Σαράντος Καργάκος,Παγκοσµιοποίηση, Κάκτος, Αθήνα 2001. 7. Παναγιώτης Κονδύλης, Από τον 20ό στον 21ο Αιώνα- Τοµές στην πλανητική πολιτική περί το 2000, Θεµέλιο, Αθήνα 1998.8. Ζµπίγκνιου Μπρεζινσκι, Η Μεγάλη Σκακιέρα, η Αµερικανική Υπεροχή και οι Γεωστρατηγικές της επιταγές, Νέα Σύνορα, Αθήνα 1998. 9. Κωνσταντίνος Γρίβας, 2020 Επίθεση στην Ελλάδα, Εκδόσεις Οξύ, Αθήνα 2000. 10. Oswald Spengler, The Decline of the West, Oxford University Press, 1991 11. Geoff Mulgan, Life After Politics, New thinking for the twenty - first century, Harpers Collins, London,1997 12. Eric Hobsbawm, Στους ορίζοντες του 21ου αιώνα, µετά την εποχή των άκρων, Θεµέλιο, 2000. 13. Robert Kaplan, Warrior Politics- Why Leadership Demands a Pagan Ethos , Random House, New York, 2002 14. Victor Davis Hanson, Carnage and Culture- Landmark Battles in the Rise of Western Power, Doubleday, New York 2001

Πίσω στα Άρθρα-Οµιλίες

ΣΤΑ ΛΟΓΙΑ Η εκδίκηση της Ιστορίας Του Στέλιου Κούκου [1] Το τέλος του ούτω καλουµένου υπαρκτού σοσιαλισµού έδωσε τη δυνατότητα αλλά και την ευκαιρία στον αµερικανό πολιτικό επιστήµονα Φράνσις Φουκουγιάµα να σηµάνει το τέλος της ιστορίας. Κατά συνέπεια και την παγκόσµια επικράτηση του πολιτικού συστήµατος µιας χώρας χωρίς ιδιαίτερη ιστορία, η οποία όµως ήταν ουσιαστικά νικήτρια αυτού του ιδιόµορφου τρίτου παγκόσµιου πολέµου, του Ψυχρού. Έτσι, σύµφωνα µε τον Φουκουγιάµα, µετά το τέλος της ιστορίας -ουσιαστικά µετά το τέλος του Ψυχρού πολέµου- άρχιζε η επικράτηση ενός αµερικανικού χιλιασµού: η Pax Americana. Χωρίς αντίπαλον δέος λοιπόν δεν υπάρχει ιστορία και ούτε φυσικά πολιτική. Η ιστορία υπάρχει στη διπολική σύγκρουση ή τουλάχιστον στη διαλεκτική: θέση - αντίθεση - σύνθεση. Εκείνη τη στιγµή όµως δεν υπήρχε κανείς απέναντι, κι έτσι η όποια αντίθεση δεν µπορούσε να εκφραστεί µε πειστικό τρόπο. Οπότε ποια σύνθεση; Υπήρχαν µόνο οι νικητές, ή έστω αυτοί που είχαν επικρατήσει. Και αυτοί ως γνωστόν είναι που γράφουν την ιστορία. Ή την τελειώνουν και την καταργούν, όπως νόµιζε ο Φουκουγιάµα. Μήπως και τη διαγράφουν όταν δεν βολεύει; Πάντως οι αντίπαλοι πραγµατικά εξαφανίστηκαν, εξανδραποδίστηκαν κάτω από το βάρος της... ιστορίας. Γιατί µʼ αυτήν δεν παίζεις, και πάνω στον καµβά της δεν µπορείς να συνθηκολογήσεις. Πρέπει να κυριαρχήσεις. ∆ιαφορετικά ή ενσωµατώνεσαι ή καταρρέεις. Γιατί όµως τότε η ιστορία τελειώνει; Ίσως γιατί ο αντίπαλος ηττάται κατά κράτος και µάλιστα γονατιστός ζητά βοήθεια. Θυµηθείτε τη Ρωσία του Γέλτσιν... Αυτό είναι όµως ιστορία ή πολιτική; Μάλλον πολιτική. Και εκεί πέρα ήταν µάλλον που τα µπέρδεψε ο πολιτικός επιστήµονας. Αγνόησε την τραγικότητα και τους ποικίλους αστάθµητους παράγοντες που κουβαλά η ιστορία (και η πολιτική βέβαια κουβαλά ανάλογα πράγµατα, αλλά αυτά είναι αρχαία ελληνικά...). Έτσι, λίγο αργότερα ο χιλιασµός αυτός έµελλε να καταρρεύσει, αφού ποικίλα θερµά γεγονότα αναθέρµαναν την ιστορία, που δήλωσε ξανά παρούσα και σε εγρήγορση. Το νέο αντίπαλος δέος είχε διατυπωθεί... Και παρόλο που ο χιλιασµός είχε καταρρεύσει, ο µεσσιανισµός καλά κρατούσε και απάντησε µε σοκ και δέος επί δικαίων και αδίκων. Άλλωστε το πρόσχηµα το είχε. Η φοβερή 11η Σεπτεµβρίου “επέτρεπε” πολλά. Ήδη όµως η θεωρία της σύγκρουσης των πολιτισµών ήταν έτοιµη από τον Χάντιγκτον. Κάτι σαν τα απόνερα της ιστορίας και της πολιτικής να ζητούν εκδίκηση από την επικρατήσασα κοσµοπολίτικη τάξη. Γιατί η ιστορία, εκτός από πολιτικοοικονοµική κοσµοθεωρία, είναι και κοινωνίες, διάφοροι ζωτικοί µικρόκοσµοι και βέβαια πολιτισµός. Ή καλύτερα πολιτισµοί. Ποικίλες λεπτές αποχρώσεις που οι µαζικές κοσµοθεωρίες πρέπει να τις εξαφανίσουν για να µπορέσουν να επικρατήσουν. Ή να προσπαθήσουν να κατασκευάσουν υποκατάστατα εξοβελίζοντας πανάρχαιες πολιτισµικές επιβιώσεις: γλώσσες, παραδόσεις, ήθη, έθιµα, µουσικές και λοιπά είδη τέχνης - µέχρι και διατροφικές συνήθειες, και ό,τι άλλο προκύψει ενδιάµεσα. Όποιος δεν είναι µαζί µας είναι εναντίον µας. Τι γίνεται όµως όταν µέσα σʼ αυτήν την παραζάλη αισθάνεσαι αίφνης ότι γκρεµίζεται το σπίτι σου; Αισιοδοξείς ότι η Κίνα θα συνεχίσει να αγοράζει τα αµερικανικά κρατικά οµόλογα. Όπως είπε η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χίλαρι Κλίντον στο Πεκίνο: “Μαζί θα πέσουµε ή θα σταθούµε όρθιοι...”. Ακόµη ένας ιστορικός συµβιβασµός!

[1] http://www.makthes.gr/index.php?name=News&file=article&sid=34810

ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ «Ο πόλεµος στο Ιράκ ήταν ένα κολοσσιαίο λάθος, ένας κακός πόλεµος» λέει τώρα ο αµερικανός φιλόσοφος

Σάββατο 25 Μαρτίου 2006

«Είµαι ένας αποστάτης...»

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ, ΜΑΡΤΙΟΣ.

Οταν τον Ιανουάριο του 1998 ο αµερικανός θεωρητικός Φράνσις

Φουκουγιάµα έβαλε την υπογραφή του κάτω από την επιστολή που

έστειλε το think tank Σχέδιο για τον Νέο Αµερικανικό Αιώνα στον τότε

πρόεδρο των Ηνωµένων Πολιτειών Μπιλ Κλίντον, µε την οποία ζητούσε

την ανατροπή του Σαντάµ Χουσεΐν, επιβεβαίωσε ότι αποτελούσε µέλος

του «εσώτερου κύκλου» των νεοσυντηρητικών που θα όριζαν την

αµερικανική εξωτερική πολιτική µε την έλευση του Τζορτζ Μπους στο

τιµόνι του Λευκού Οίκου. Τώρα, οκτώ χρόνια αργότερα και µε τον

πόλεµο στο Ιράκ να οδηγείται στο τέταρτο έτος και σε βαθύτερο τέλµα,

ο πάλαι ποτέ υπέρµαχος της αµερικανικής εισβολής στο Ιράκ έχει έλθει

σε ρήξη µε τους νεοσυντηρητικούς φίλους του, διακηρύττοντας ότι ο

πόλεµος στο Ιράκ ήταν λάθος, θεωρητικά και πρακτικά. «Είµαι ένας

αποστάτης...» λέει σε συνέντευξη που παραχώρησε στους «Sunday

Times».

«Eχω καταλήξει ότι ο νεοσυντηρητισµός, και ως σύµβολο και ως τρόπος σκέψης,

έχει εξελιχθεί σε κάτι που δεν µπορώ πλέον να υποστηρίξω» γράφει ο

Φουκουγιάµα στο νέο βιβλίο του «After the Neocons» («Μετά τους

νεοσυντηρητικούς») που κυκλοφόρησε την περασµένη Πέµπτη. Πρόκειται για

µία το λιγότερο περίεργη δήλωση από έναν άνθρωπο που για χρόνια θεωρούνταν

ο προεξάρχων διανοούµενος των νεοσυντηρητικών της Αµερικής. ∆εν ήταν αυτός

άλλωστε που χάραξε το «ιδρυτικό µανιφέστο» του νεοσυντηρητισµού µαζί µε

«ιέρακες» της αµερικανικής πολιτικής σκηνής όπως ο Ντόναλντ Ράµσφελντ, ο

Πολ Γούλφοβιτς και ο Ρίτσαρντ Περλ; ∆εν ήταν αυτός που είχε υποστηρίξει

το 1998 ότι «η αποµάκρυνση του Σαντάµ Χουσεΐν και του καθεστώτος του από

την εξουσία (...) πρέπει να είναι τώρα ο στόχος της αµερικανικής εξωτερικής

πολιτικής»; Τι άλλαξε έκτοτε;

Αυτό που παρενέβη ήταν η πραγµατοποίηση των σχεδίων των νεοσυντηρητικών

µε την εισβολή στο Ιράκ - και το επακόλουθο φιάσκο: ο Φουκουγιάµα κατάλαβε

το αδιέξοδο της υπέρµετρης αισιοδοξίας, του δόγµατος των προληπτικών

επιθέσεων - «όπως το έθεσε ο Μπίσµαρκ, "είναι σαν να αυτοκτονείς επειδή

φοβάσαι τον θάνατο"» είπε στους «Sunday Times» -, της αµερικανικής

µονοµέρειας. Οι ενδοιασµοί που λέει ότι ανέκαθεν είχε, αναδύθηκαν πριν από

λίγα χρόνια όταν επισκέφθηκε τη Βρετανία. «Θυµάµαι ότι µε είχε συγκλονίσει η

καθ' όλα πραγµατική δυσαρέσκεια µε τις Ηνωµένες Πολιτείες. Ενα από τα λάθη

που έκανε η Αµερική ήταν να παραγνωρίσει αυτό το αίσθηµα. Είναι εύκολο να το

θεωρήσεις απλώς αντιαµερικανισµό, αλλά το άκουγα και από ανθρώπους που

ήταν φίλοι της Αµερικής».

«Ο πόλεµος στο Ιράκ ήταν ένα κολοσσιαίο λάθος, ένας κακός πόλεµος» λέει

τώρα. «Ψήφισα τον Μπους το 2000 επειδή νόµιζα ότι αν κέρδιζε αρκετοί φίλοι

µου θα χάραζαν την εξωτερική πολιτική και θα τα κατάφερναν πολύ καλύτερα

από τους κλιντονικούς. Γι' αυτό τώρα έχω απογοητευτεί οικτρά από όλη αυτή την

υπόθεση: έχει γίνει ακριβώς το αντίθετο!». Ο Φουκουγιάµα δηλώνει όµως «όχι

απλώς σοκαρισµένος. Είµαι ολοκληρωτικά αποτροπιασµένος από το µέγεθος της

ανικανότητας. Αν πρόκειται να είσαι ένας "καλοπροαίρετος ηγεµόνας", πρέπει να

ξέρεις πώς να το κάνεις σωστά αυτό». Ηδη λέει ότι αυτό που λείπει είναι

περισσότερη «πολυ-πολυµέρεια», όπως το αποκαλεί, για να συµπληρώσει το

έργο των Ηνωµένων Εθνών στην αντιµετώπιση των διεθνών προκλήσεων -

εντυπωσιακά λόγια από κάποιον που υποστήριζε το 1998 ότι «η αµερικανική

πολιτική δεν µπορεί να συνεχίζει να χωλαίνει εξαιτίας της άστοχης επιµονής περί

οµοφωνίας στο Συµβούλιο Ασφαλείας».

Και οι υπόλοιποι νεοσυντηρητικοί έχουν καταλάβει το µέγεθος της αποτυχίας,

ισχυρίζεται ο Φουκουγιάµα, αλλά αρνούνται να το παραδεχθούν. «Οι

περισσότεροι διατηρούν χαµηλό προφίλ επειδή έχουν καταλάβει ότι αυτό που

υποστήριζαν, απέτυχε πλήρως. Το µόνο που κάνουν είναι να ελπίζουν ότι κάτι θα

αλλάξει» λέει. «Αναρωτιέµαι πώς µπορούσαν να φαντάζονται ότι µια κοινωνία

τόσο πολύπλοκη όσο το Ιράκ µπορεί να ανοικοδοµηθεί εκ θεµελίων και να

µεταµορφωθεί σε δηµοκρατία». Ο ίδιος εδώ και δύο χρόνια θεωρεί ότι το τοπίο

στο Ιράκ µάλλον δεν θα ξεκαθαρίσει σύντοµα. Εναν µήνα µετά την ανατροπή του

αγάλµατος του Σαντάµ Χουσεΐν το 2003 συναντήθηκε µε έναν φίλο του που

καυχιόταν για την επιτυχή έκβαση των επιχειρήσεων. «Εβαλα στοίχηµα µαζί του

ότι σε πέντε χρόνια η κατάσταση θα είναι χαοτική. Πιστεύω πώς θα το κερδίσω

αυτό το στοίχηµα».

Ο 53χρονος συγγραφέας, καθηγητής και φιλόσοφος δεν φοβήθηκε να χαράξει

διαχωριστικές γραµµές από τα πρώην «φιλαράκια» του για να υπερασπισθεί τα

πιστεύω του - µάλλον έχει επηρεασθεί από τη γυναίκα του Λόρα Χόλµγκρεν, η

οποία «στην αρχή ήταν µια µάλλον συντηρητική Ρεπουµπλικανή και έχει

καταλήξει να απεχθάνεται τον Μπους». Με σπουδές στο Πανεπιστήµιο Κορνέλ,

όπου γνώρισε τον µετέπειτα υφυπουργό Αµυνας των ΗΠΑ (και νυν πρόεδρο της

Παγκόσµιας Τράπεζας) Πολ Γούλφοβιτς - µε τον οποίο δεν έχει µιλήσει τώρα

τελευταία· «υποπτεύοµαι ότι µπορεί να είναι θυµωµένος µαζί µου» -, και

διδακτορικό από το Πανεπιστήµιο του Χάρβαρντ στην Πολιτική Επιστήµη, έγινε

πασίγνωστος το 1989 για την αιτιοκρατική επικράτηση της φιλελεύθερης

δηµοκρατίας που υποστήριξε στο «Τέλος της Ιστορίας».

Εκεί είχε γράψει: «Αυτό που ζούµε δεν είναι απλώς το τέλος του Ψυχρού

Πολέµου ή το πέρασµα µιας συγκεκριµένης περιόδου µεταπολεµικής ιστορίας,

αλλά το τέλος της ιστορίας: δηλαδή, το τελικό σηµείο της ιδεολογικής εξέλιξης της

ανθρωπότητας και η παγκοσµιοποίηση της δυτικής φιλελεύθερης δηµοκρατίας

ως η τελική µορφή ανθρώπινης διακυβέρνησης». Μήπως µε αυτό το κείµενο έχει

επηρεάσει προσωπικότητες, όπως ο Τόνι Μπλερ, που θεωρούν εαυτούς

υπέρµαχους της φιλελεύθερης δηµοκρατίας;

Ο Φουκουγιάµα αντιπροτείνει ότι ο βρετανός πρωθυπουργός είναι µάλλον ένας

«επίτιµος νεοσυντηρητικός» που έχει αυταπατηθεί ότι η δηµοκρατία µπορεί να

επιβληθεί µε ραγδαίες ταχύτητες και όχι µε τον αργό βηµατισµό που περιέγραψε

ο ίδιος στο «Τέλος της Ιστορίας». «Με τον Μπλερ το βρίσκω δύσκολο να

διακρίνω τι είναι αυτό που πιστεύει σε σχέση µε αυτό που έχει υπολογίσει ότι τον

συµφέρει» λέει ο Φουκουγιάµα. «Προφανώς ήθελε να διατηρήσει την ιδιαίτερη

σχέση µε τις Ηνωµένες Πολιτείες και µετά έπεισε τον εαυτό του ότι ο πόλεµος

ήταν µια ιστορική αναγκαιότητα. Κάτι παρόµοιο συνέβη στον Μπους»

υποστηρίζει.

Αυτό σηµαίνει, λέει ο Φουκουγιάµα, ότι οι ευθύνες που φέρουν οι δύο ηγέτες για

την κατάσταση στο Ιράκ είναι µεγάλες. Ωστόσο, ως γνήσιος οπαδός του

ντετερµινισµού, δεν θεωρεί ότι µπορεί να προκρίνει τι µέλλει γενέσθαι στο Ιράκ.

«Είναι πολύ νωρίς να προβλέψουµε τι θα γίνει στο απώτερο µέλλον, αν η τελική

κρίση θα είναι αρνητική». Ακόµη όµως και αν η έκβαση της κατοχής είναι θετική

για τη χώρα, ο Φουκουγιάµα, πάντοτε λάτρης της ιστοριοκρατίας, πιστεύει πως

το πλέον σίγουρο είναι ότι «η Ιστορία θα γράψει ότι αυτό έγινε παρά - και όχι

λόγω - τις προσπάθειες του Μπους και του Μπλερ».

Πέρυ Άντερσον Θεωρίες για το τέλος της ιστορίας. Χέγγελ, Κουρνό, Κοζέβ,

Φουκουγιάµα Εκδόσεις Στάχυ, ΑΘήνα 1994, σελ.120, τιµή 2.000 δρχ.

Όταν ο Φουκουγιάµα παρουσίασε τη θέση του για το "τέλος της ιστορίας", αυτή

έκανε το γύρω του κόσµου µε µεγάλες τυµπανοκρουσίες, όχι αναγκαστικά θετικές.

Αυτό εν µέρει οφειλόταν στην ανάγκη κατανόησης της νέας πραγµατικότητας που

γεννούσε η κατάρρευση του σταλινισµού. Το "τέλος της ιστορίας" ήταν η

θεωρητικοποίηση αυτού που πλατύτερα θεωρήθηκε σαν οριστική πλέον

µονοκρατορία του καπιταλισµού. Γιατί, βέβαια, για κανέναν η ιστορία δεν

σταµατούσε (και ο πόλεµος του Κόλπου το επιβεβαίωνε): αλλά αυτό που φαινόταν

είναι ότι ο καπιταλισµός, νικώντας τον τελευταίο του ουσιαστικό αντίπαλο,

εγκαθιστούσε µια κοινωνία από την οποία κανένας πλέον δεν θα µπορούσε να

ξεφύγει (ορθά, τα θρησκευτικά ή εθνικιστικά ξεσπάσµατα, όσο και βίαια να είναι, δεν

θεωρούνται σαν τέτοια ότι απειλούν τον καπιταλισµό, ίσα-ίσα).

Ασφαλώς, το "τέλος της ιστορίας" δεν είναι µια καινούργια θεωρία και ο Πέρυ

Άντερσον ασχολείται ακριβώς µε την παράδοσή της, που ξεκινάει από τον Χέγγελ

και φτάνει στον Φουκουγιάµα, περνώντας από διάφορους δρόµους (Κουρνό, Κοζέβ,

Νίτσε, Βέµπερ, ...). Και, παρόλο που µοιάζει να έρχεται κατευθείαν από την

απολογητική θεωρητικοποίηση της χυδαίας αντίληψης των οικονοµολόγων όπως τη

διατύπωσε ειρωνικά ο Μάρξ ("υπήρξε ιστορία αλλά δεν υπάρχει πια"), το

εντυπωσιακό είναι ότι την πιο ολοκληρωµένη της διατύπωση την πήρε από ρεύµατα ή

στοχαστές που είναι πολύ κριτικοί απέναντι στον καπιταλισµό ή, πάντως, έχουν µια

σκεπτικιστική στάση απέναντί του.

Ο λόγος είναι ότι το θέµα έρχεται στο προσκήνιο της σκέψης σαν ερώτηµα ακριβώς

για αυτούς που είναι κριτικοί απέναντι στον καπιταλισµό. Αν ο Μαρξ δεν βλέπει

"τέλος της ιστορίας" αυτό το οφείλει στο ότι διαπίστωσε την ύπαρξη όχι µόνο µιας

απάνθρωπης πραγµατικότητας στον καπιταλισµό, αλλά και την υλική δυνατότητα

(και όχι βέβαια καµιά "νοµοτέλεια") της ανατροπής του, µέσα από ένα υποκείµενο,

που είναι το προλεταριάτο. Η σκεπτικιστική στάση, αντίθετα, βλέπει τον καπιταλισµό

σαν µια κοινωνία που καταφέρνει, αν όχι να εξαλείψει, τουλάχιστον να "ρυθµίσει",

να "ελέγξει" ή να "εντάξει" κάθε τέτοιο δυνητικό υποκείµενο. Από µια άποψη,

αριστερίστικες εκτιµήσεις που καταφεύγουν σε µια υποκειµενική κριτική χωρίς

ορατή δυνατότητα µιας άλλης κοινωνίας ή εκτιµήσεις που θεωρούν εκ των προτέρων

χαµένη τη µάχη (είτε λόγο δύναµης του καπιταλισµού είτε λόγο νοµοτέλειάς του)

είναι απόψεις που κινούνται από την ίδια αυτήν λογική ενός "τέλους της ιστορίας".

Και ακόµα και διορατικοί και πολύτιµοι στοχαστές (όπως η σχολή της

Φρανκφούρτης) δεν αποφεύγουν τέτοια γλιστρήµατα (ο Άντερσον ασχολείται λίγο

και µε τον Χάµπερµας). Για να µην µιλήσουµε, ασφαλώς, για την realpolitik της

σοσιαλδηµοκρατίας και, γενικότερα, του ρεφορµισµού (τουλάχιστον στο µέτρο που

πράγµατι πιστεύουν στη ρεφορµιστική λογική). Και για να µην µιλήσουµε ούτε για

τις σταλινικές "νοµοτέλειες" των περίφηµων "σταδίων", που µετατρέποντας την

κοινωνία σε φύση αφαιρούν κάθε δυνατότητα ουτοπίας, δηλαδή ιστορίας (η

συνοµωσιολατρεία τους απλώς προσθέτει ορισµένα µυθικά τέρατα σε µια φυσική

ιστορία ρυθµισµένη σαν ρολόι -και ορισµένοι "τροτσκοειδείς" επίσης έλκονται από

τέτοιες αντιλήψεις, ιδιαίτερα σε µια εθνικιστική Ελλάδα µπουχτισµένη από "ιστορία",

έστω και αν νοµίζουν ότι απέχουν πολύ από τον Φουκουγιάµα!).

Υπάρχει, έτσι, κάτι ουσιαστικό και επίκαιρο στη συζήτηση για το "τέλος της

ιστορίας", ιδιαίτερα για όποιον θέλει η κριτική του να µην µείνει στην αιθέρια σφαίρα

της διανόησης αλλά και να επαναδιατυπώσει τη σοσιαλιστική ουτοπία. Από την

άποψη αυτήν, το βιβλίο του Άντερσον βοηθάει ιδιαίτερα στην ιδιοποίηση της

θεωρητικής συζήτησης από τον Χέγγελ και µετά, διατυπώνοντας ταυτόχρονα και την

αρχή ορισµένων στρατηγικών ερωτηµάτων. Σε αυτό, όµως, παρά την ορθή του

διαπίστωση ότι "καµιά εκ νέου θεµελίωση του σοσιαλιστικού προγράµµατος,

οποιαδήποτε και αν είναι η ιδιαίτερη κατεύθυνσή του, δεν θα µπορούσε να ελπίζει ότι

είναι αξιόπιστη, αν παρέλειπε να αναµετρηθεί µε την ιστορική εµπειρία της ∆εύτερης

και της Τρίτης ∆ιεθνούς", η αναζήτησή του είναι υπερβολικά γρήγορη. Ασφαλώς, δεν

είναι αυτό το θέµα του βιβλίου και, έτσι, αρκούν από µια άποψη τα τρία-τέσσερα

ερωτήµατα (για την οικολογία, το φεµινισµό, το σχεδιασµό) σαν ενδείξεις µιας

αναγκαίας προβληµατικής.

Όµως, νοµίζω ότι ακόµα και η ίδια η παραδοχή (ή η µη αµφισβήτηση) της εξίσωσης

σοσιαλισµός = σταλινισµός, έστω και απλώς για να προσαρµοστεί στις ιδεολογικές

συγκυρίες, θέτει ένα πολύ πιο ουσιαστικό πρόβληµα: το ότι η επικράτηση του

σταλινισµού έγινε όχι σε συνέχεια ή σε ανάπτυξη του σοσιαλιστικού κινήµατος, αλλά

παρά και ενάντια σε αυτό. Από την άποψη που µας ενδιαφέρει, αυτό δεν θα είχε ίσως

σηµασία αν δεν υπήρχε µια πράγµατι πλούσια επεξεργασία, ιδιαίτερα από το ίδιο το

σοσιαλιστικό ρεύµα που αντιπάλαιψε στην πράξη τον σταλινισµό (αυτό που

ονοµάστηκε "τροτσκιστικό" ρεύµα και κυρίως η 4η ∆ιεθνής), αλλά ίσως όχι µόνο:

από τους "κοµµουνιστές των συµβουλίων" και τη "σχολή της Φρανκφούρτης" έως

αντικαπιταλιστικές τάσεις του φεµινιστικού και του οικολογικού κινήµατος (έστω και

µικρές), στο µέτρο που αναρωτήθηκαν για τις συνθήκες, τις προϋποθέσεις και µια

στρατηγική για την ανατροπή της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Όπως και νάναι το ζήτηµα αυτό, τα ερωτήµατα που θέτει ο Άντερσον, για τις

αναδιαρθρώσεις της παραγωγής και τις επιπτώσεις της στη δοµή της εργατικής τάξης,

για τις δυνατότητες και τα όρια του κεντρικού σχεδιασµού µαζί µε τις µορφές

ιδιοκτησίας, για τη διεθνοποίηση του κεφαλαίου και τα προβλήµατα εθνικού

τεµαχισµού της εργατικής τάξης, για τα οικολογικά προβλήµατα του πλανήτη και τη

χειραφέτηση των γυναικών, είναι ουσιαστικά ζητήµατα στα οποία ακριβώς

επιχειρούµε να βαθύνουµε την ανάλυση και την προγραµµατική επεξεργασία. Με την

προϋπόθεση, βέβαια, ότι δεν πιανόµαστε στα ιδεολογικά γρανάζια αυτού του "τέλους

της ιστορίας" που εκ των προτέρων αφαιρεί κάθε ουτοπία, φαντασία, ηθική, θέληση,

που χρειάζονται για µια "πράξη" (µε την έννοια του Μαρξ): έτσι, για παράδειγµα, δεν

αρκεί να δούµε ότι η παλινόρθωση του καπιταλισµού βυθίζει τα Βαλκάνια σε εθνικές

σφαγές, πρέπει επιπλέον να διατυπώσουµε έµπρακτα τη διεθνιστική αλληλεγγύη µε

τους πληθυσµούς που σφάζονται για να οικοδοµηθεί στην πράξη η ουτοπία των

Ενωµένων Σοσιαλιστικών Βαλκανίων.Ηλίας Αλτίνογλου

Σπάρτακος 38, Ιούνης 1994

Eκτύπωση

Zοφερό το «µετα-ανθρώπινο µέλλον»

Eάν το πνεύµα και το σώµα του ανθρώπου διαµορφώνονται από συγκεκριµένο συνδυασµό γονιδίων, οι ειδικοί της βιοτεχνολογίας θα µπορούν κάποια ηµέρα να αλλάζουν και τα δύο αυτά στοιχεία, πετυχαίνοντας ίσως την τροποποίηση της ανθρώπινης φύσης.

H προοπτική αυτή θα πρέπει να προκαλεί µεγάλες ανησυχίες σύµφωνα µε τον ιστορικό Φράνσις Φουκουγιάµα, καθώς κεντρικό ερώτηµα της µέχρι στιγµής ανθρώπινης ιστορικής εξέλιξης υπήρξε η αναζήτηση της ιδανικής κοινωνίας, για τις ανάγκες της ανθρώπινης φύσης όπως τη γνωρίζουµε.

O καθηγητής Φουκουγιάµα του Πανεπιστηµίου Tζονς Xόπκινς της Oυάσιγκτον έγινε γνωστός το 1992 από αµφιλεγόµενο δοκίµιό του µε τίτλο «Tο τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος». Σε αυτό υποστήριζε ότι η φιλελεύθερη δηµοκρατία θα επικρατούσε στον κόσµο, ιδιαίτερα µετά την κατάρρευση του κοµµουνισµού, καθώς οι πολίτες του κόσµου θα επέλεγαν αυτοβούλως το δυτικό µοντέλο διακυβέρνησης. Mεταξύ των επικριτών του, ο καθηγητής του Xάρβαρντ, Σάµιουελ Xάντιγκτον, υποστήριξε ότι οι συγκρούσεις πολιτισµών θα υποκαθιστούσαν την ιδεολογική αντιπαράθεση του Ψυχρού Πολέµου.

Στο νέο του βιβλίο, ο Φουκουγιάµα ερευνά τους τρόπους, µε τους οποίους η βιοτεχνολογία θα µπορούσε να αλλάξει ριζικά την ανθρώπινη φύση. Παρά τον τίτλο του βιβλίου, ο συγγραφέας απεύχεται το µετα–ανθρώπινο µέλλον. Tους µεγαλύτερους κινδύνους παρουσιάζει, σύµφωνα µε τον Φουκουγιάµα, η άρνηση του επιστηµονικού κόσµου να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. H θέση του Φουκουγιάµα στο Συµβούλιο Bιοηθικής του Λευκού Oίκου δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στις απόψεις του.

O δρ Φουκουγιάµα αναρωτιέται εάν τα ψυχοτρόπα φάρµακα θα οδηγήσουν στη µεταλλαγή της ανθρώπινης φύσης, αναφέροντας ότι ο Kαίσαρας ή ο Nαπολέοντας µπορεί να µην αισθάνονταν την ανάγκη να κατακτήσουν την Eυρώπη, εάν είχαν πρόσβαση σε αγχολυτικά φάρµακα όπως το Προζάκ. H σηµαντική επέκταση του προσδόκιµου ζωής του ανθρώπου αποτελεί και αυτή απειλή, καθώς θα οδηγήσει σε διαταραχή της κοινωνικής ιεραρχίας, αναβάλλοντας ακόµη και την κοινωνική εξέλιξη µε τη διατήρηση υπέργηρων δικτατόρων στην εξουσία.

Ο Γερµανός φιλόσοφος Χέγκελ πίστευε ότι η ιστορία θα κορυφωνόταν µε ένα συνταγµατικό πολίτευµα, όπως σήµερα εννοούµε τη φιλελεύθερη δηµοκρατία, ενώ ο Μαρξ υποστήριξε ότι το κοµµουνιστικό κράτος θα αποτελούσε το απώγειο της ιστορικής εξέλιξης. Ακούγοντας τον Γκορµπατσόφ να δηλώνει σε επίσηµο λόγο του ότι ο ανταγωνισµός αποτελεί την ουσία του σοσιαλισµού, ο Φουκουγιάµα τηλεφώνησε σε έναν φίλο του και του είπε: «Εάν το λέει αυτό ο Γκορµπατσόφ, αυτό είναι το τέλος της ιστορίας», εννοώντας ότι ο Χέγκελ θριάµβευσε πάνω στον Μαρξ.

Η αισιοδοξία σχετικά µε την επιστήµη που χαρακτήριζε το «Τέλος της ιστορίας» απουσιάζει από το νέο πόνηµα του Φουκουγιάµα. Αν και χαιρετίζει τις προσπάθειες του επιστηµονικού κόσµου για αυτορρύθµιση, εκτιµά ότι οι οικονοµικοί δεσµοί της επιστηµονικής κοινότητας µε τις εταιρείες βιοτεχνολογίας θα οδηγήσουν σε παραβίαση του άτυπου αυτού µορατόριουµ. Παρόλο που θεωρεί την επιστήµη κινητήριο δύναµη της ανθρώπινης ιστορίας τα τελευταία 500 χρόνια, αναφέρει ότι φοβάται για τις ανεύθυνες κερδοσκοπικές χρήσεις των γονιδιακών µελετών.

Mελέτη του νοµικού πλαισίου

Ο δρ Φουκουγιάµα πιστεύει ότι ορισµένες πρακτικές πρέπει να απαγορευθούν εξ ολοκλήρου, όπως η ανθρώπινη κλωνοποίηση, την οποία θεωρεί ανήθικη. Παρά τη συµµετοχή του στο Συµβούλιο Βιοηθικής, αµφιβάλλει για την αποτελεσµατικότητα τέτοιων κρατικών επιτροπών, ζητώντας αντίθετα νοµοθετικές ρυθµίσεις και «θεσµούς µε κατασταλτικές δικαιοδοσίες». Ο δρ Φουκουγιάµα σκοπεύει να αφιερώσει τα ερχόµενα χρόνια στη µελέτη νοµικού πλαισίου για τη βιοτεχνολογία, καθώς θεωρεί ανεπαρκές το υπάρχον σύστηµα ελέγχου υπό την Οµοσπονδιακή Υπηρεσία Τροφίµων και Φαρµάκων. Η ιστορία µπορεί να τελείωσε, αλλά φαίνεται πως χρειάζονται ειδικά µέτρα για να διατηρηθεί σε αυτήν την κατάσταση.

Kλείσιµο Hµεροµηνία : 13-04-2002 Copyright: http://www.kathimerini.gr

1 - ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ, τ.187, 13/1/2006 Γύρω στα 15 χρόνια πριν, ο σήµερα ξεχασµένος κύριος Φουκουγιάµα είχε

διακηρύξει το «τέλος της ιστορίας». Όλα σχεδόν τα ΜΜΕ και µια σειρά

διανοούµενοι είχαν βιαστεί να αναµεταδώσουν το µήνυµά του απ’ άκρη σ’ άκρη

της γης. Αρκετοί µάλιστα, ιδίως αυτοί που σιτίζονταν επί δεκαετίες στα πρυτανεία

της αριστεράς, ήσαν τα πιο ενθουσιώδη παπαγαλάκια – αγχωµένα να βγάλουν από

επάνω τους το στίγµα του «συνοδοιπόρου». Ο κυνισµός και η αδιαφορία των

λίγων για την αυξανόµενη εξαθλίωση των πολλών και για την πολύπλευρη

περιβαλλοντική καταστροφή είχαν γίνει µόδα, το κυνήγι του κέρδους ήταν το

µοναδικό νόηµα της ζωής, κι όποιος έδειχνε ότι δεν συµφωνεί µ’ αυτά θεωρούνταν

πολύ οπισθοδροµικός. Ταυτόχρονα, οι κυβερνώντες διακήρυτταν ότι, αφού

κατέρρευσε ο επάρατος κοµµουνισµός, «ανατέλλει µια νέα εποχή παγκόσµιας

ειρήνης και συλλογικής ευηµερίας». Σ’ αυτό το κλίµα ξεκίνησε η τελευταία

δεκαετία του προηγούµενου αιώνα...

Σήµερα, 15 χρόνια µετά, ο καθένας µπορεί πια να κάνει τους λογαριασµούς του. Η

απαρχή της 3ης χιλιετίας βρίσκει τον κόσµο σε µια κατάσταση πολύ διαφορετική

από αυτή που προανήγγειλε ο κύριος Φουκουγιάµα. Οι υποσχέσεις για παγκόσµια

ειρήνη και συλλογική ευηµερία τώρα µοιάζουν µε κακόγουστο ανέκδοτο. Αλλά, αν

δεν αρκούµαστε στις γενικές διαπιστώσεις, αν δεν µας ταιριάζει η παθητική στάση

και θέλουµε να επηρεάσουµε την κατεύθυνση των πραγµάτων, είναι αναγκαίο να

µιλήσουµε πιο συγκεκριµένα και να προσπαθήσουµε να ανιχνεύσουµε και να

ερµηνεύσουµε το χαρακτήρα των στιγµών που ζούµε. Ποια είναι τα

χαρακτηριστικά της εποχής µας; Ισχύει η εκτίµηση ότι ζούµε µια µεγάλη στροφή

της ιστορίας; Σε ποιο επίπεδο βρίσκεται η αντίσταση των εργαζόµενων και των

λαών, και µε ποιον προσανατολισµό; Υπάρχουν νέα στοιχεία στην πολιτική των

ισχυρών αλλά και στους αγώνες που αναπτύσσονται; Έχουν ποιοτικές και

ποσοτικές διαφορές τα σύγχρονα λαϊκά κινήµατα µε αυτά του πρόσφατου

παρελθόντος; Ποια από αυτά σηµαδεύουν και, ως ένα βαθµό, καθορίζουν τις

εξελίξεις; Τέτοιου είδους ερωτήµατα θα προσπαθήσουµε να απαντήσουµε, έµµεσα

ή άµεσα, σ’ αυτό το ένθετο αφιέρωµα, το πρώτο µιας σειράς που µέσα στο 2006

φιλοδοξεί να καταπιαστεί µε ζητήµατα που απασχολούν κάθε αγωνιστή της

αριστεράς.

ΤΑ ΝΕΑ , 12-08-2003 , Σελ.: N12 Κωδικός άρθρου: A17712N122

ID:377931

Θέµα: Επιστροφή στην εθνική Ταυτότητα

Συντάκτης: Κωνσταντίνος Χολέβας, Πολιτικός Επιστήµων

Ηµεροµηνία καταχώρησης: 9η Απριλίου 2006

Αν και γράφονται και ακούγονται πολλά και ανησυχητικά για το κύρος των µετρήσεων τηλεθέασης,

οµολογώ ότι µου έκανε εντύπωση µία είδηση που διάβασα στο τηλεοπτικό περιοδικό στις 2 Απριλίου.

Συγκεκριµένα πληροφορήθηκα ότι την εβδοµάδα 20 – 26 Μαρτίου ένα από τα µεγαλύτερα ποσοστά

τηλεθέασης αντιστοιχούσε στη στρατιωτική παρέλαση της 25ης Μαρτίου. Αν όντως έτσι έχουν τα

πράγµατα αποδεικνύεται για άλλη µία φορά ότι ο Έλληνας αντιστέκεται στις αρνητικές πτυχές της

παγκοσµιοποιήσεως – πιθανόν να έχει και θετικές- και αρνείται να απεµπολήσει τα πατριωτικά του

αισθήµατα και την εθνική του µνήµη. Και δεν είναι µόνον οι Έλληνες που θέλουν να διατηρήσουν τα

εθνικά τους χαρακτηριστικά. Καθηµερινά βλέπουµε τους λαούς της Ευρώπης και της Υφηλίου να

διαψεύδουν τους οπαδούς των διαφόρων διεθνιστικών ιδεολογιών. Όπως παρατήρησε πριν από λίγα

χρόνια ένας σπουδαίος ευρωπαϊστής , ο Γάλλος πρώην Πρόεδρος της Ευρ. Επιτροπής Ζακ Ντελόρ, η

Ευρωπαϊκή Ένωση έχει µέλλον µόνον σαν µία χαλαρή Οµοσπονδία εθνικών κρατών, διότι τα έθνη δεν

πρόκειται να πεθάνουν.

Από την Γαλλία έρχεται και ένα ακόµη πρόσφατο περιστατικό που δείχνει ότι δεν έχουν χαθεί τα

ανακλαστικά της εθνικής αξιοπρέπειας. Προ ολίγων ηµερών ο Πρόεδρος Ζακ Σιράκ παρακολουθούσε

ένα συνέδριο στο Παρίσι, στο οποίο συµµετείχαν πολλοί επιχειρηµατίες. Ξαφνικά άκουσε έναν Γάλλο

επιχειρηµατία να παρουσιάζει την οµιλία του στην αγγλική γλώσσα. Ο Γάλλος Πρόεδρος σηκώθηκε και

έφυγε αµέσως. Εξήγησε ότι αποτελεί σοβαρή µείωση του εθνικού γοήτρου το να µιλά ένας Γάλλος

αγγλικά σε συνέδριο που πραγµατοποιείται επί γαλλικού εδάφους. Έστω κι αν ο οµιλητής

δικαιολογήθηκε ότι επέλεξε την αγγλική επειδή είναι η διεθνής γλώσσα των επιχειρήσεων , ο Ζακ Σιράκ

επέµεινε ότι έπρεπε να αποχωρήσει. Απέδειξε ότι το να είσαι καλός ευρωπαίος δεν σηµαίνει να

περιφρονείς την πολιτιστική ταυτότητα του λαού σου, όπως νοµίζουν κάποιοι συµπατριώτες µας.

Αντιθέτως καλός ευρωπαίος µπορείς να είσαι όταν σέβεσαι την πολιτιστική ιδιαιτερότητα όλων των

άλλων λαών, αλλά πρωτίστως σέβεσαι, γνωρίζεις και διασώζεις την εθνική ταυτότητα του δικού σου

λαού, της δικής σου χώρας.

Εξόχως διαφωτιστικές επί του θέµατος είναι οι απόψεις και οι ερµηνείες του Αµερικανού ιαπωνικής

καταγωγής διεθνολόγου Φράνσις Φουκουγιάµα. Ο διάσηµος καθηγητής και συγγραφεύς είχε γίνει

γνωστός το 1990 µε το βιβλίο του « Το τέλος της Ιστορίας». Σ΄ αυτό ανέπτυσσε την θεωρία ότι µετά

την πτώση του κοµµουνισµού θα επικρατήσει νοµοτελειακά σε όλο τον πλανήτη ο πολιτικός και

οικονοµικός φιλελευθερισµός. Σήµερα παραδέχεται ότι οι διεθνείς σχέσεις δεν λειτουργούν µε

νοµοτέλειες και απόλυτες βεβαιότητες και δηλώνει : « ∆εν ζούµε το λυκόφως της εθνικής κυριαρχίας.

…Προτεραιότητα του δυτικού κόσµου θα πρέπει να είναι η επιστροφή στο έθνος - κράτος και η

ενίσχυσή του» ( συνέντευξη στα ΝΕΑ της 5-4-2006). Και συνεχίζει δηλώνοντας ότι συµφωνεί µε τον

καθηγητή του, τον Σ. Χάντιγκτον ότι δηλαδή « οι άνθρωποι δεν πρόκειται να απαρνηθούν τις εθνικές

τους ταυτότητες. Οι άνθρωποι επιστρέφουν σε αυτές, γιατί απαιτούν ισχυρότερες µορφές κοινών

αξιών» .Ο Φουκουγιάµα , λοιπόν, δεν συµφωνεί µε την άποψη που εκφράζουν οι διεθνιστές, ότι η

εθνική κυριαρχία και η εθνική ταυτότητα των λαών θα συρρικνωθεί ακόµη περισσότερο. Πιστεύει ότι τα

εθνικά κράτη έχουν µέλλον και θεωρεί φυσιολογική την πρόσδεση των λαών στην εθνική τους

κληρονοµιά.

Ενώ, λοιπόν, σε άλλες χώρες µε ανεπτυγµένο τον πολιτικό και πολιτιστικό προβληµατισµό γίνονται

σοβαρές συζητήσεις µε επίκεντρο την αξία του έθνους, στην πατρίδα µας τέτοιες δηµόσιες συζητήσεις ή

δεν γίνονται καθόλου ή γίνονται µε παρωχηµένα συνθήµατα και υπό την επίδραση ιδεολογιών που

κατέρρευσαν παταγωδώς. Είναι χαρακτηριστικό ότι µόλις προ ολίγων ετών « εκσυγχρονιστικοί»

εγκέφαλοι, που ορίσθηκαν να κρίνουν σχολικά βιβλία, αντέδρασαν διότι στο βιβλίο της Γεωγραφίας

υπήρχε ο όρος Εθνικός ∆ρυµός. Έψαχναν αγωνιωδώς να βρουν άλλο συναφή όρο για να µην ακούν τα

παιδιά την λέξη « εθνικός» . Βεβαίως η αναζήτηση της εθνικής ταυτότητος δεν πρέπει να ξεφύγει προς

ακραίες µορφές σωβινισµού και εθνικής αλαζονείας. Είναι καιρός να βρούµε την µέση οδό. Πιστεύω ότι

έχουµε την ωριµότητα ως κοινωνία να διαφυλάξουµε την εθνική µας ταυτότητα µακρυά από τον

εθνοφυλετισµό και τον ισοπεδωτικό διεθνισµό.

Σηµαία του νεοσυντηρητισµού ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Σάββατο 25 Απριλίου 2009

Όλα αυτά λοιπόν οι εθνικές κοινότητες, οι κοινότητες απλώς που σε αρκετές γραφίδες έγιναν

«φαντασιακές κοινότητες» ή και «φαντασιακές πλατείες» (!) έχουν ταλαιπωρήσει και τη δική µας

κοινωνία κατά τα τελευταία χρόνια. Και έτσι, µε αυτή την, µέσω του ανορθολογισµού, ανατροπή όλων

των αξιών της µοντέρνας δυτικής κοινωνίας, δεν επιτυγχάνεται άλλο από την περιφρόνηση του ατόµου

και µε αυτή την ιδιότητά τουκυρίως µε αυτήν ως κοινωνικού υποκειµένου.

Η στρέβλωση των πραγµατικοτήτων, της αλήθειας δηλαδή, οδήγησε σε ερµηνεία του ναζισµού ως

υπερασπιστή της ελευθερίας και «θεµιτή απάντηση στον κίνδυνο του µπολσεβικισµού» (σ. 533). Όλες

αυτές οι θεωρίες γίνονται σηµαία του νεοσυντηρητισµού που γέννησε τον Φράνσις Φουκουγιάµα και τη

θεωρία του για «το τέλος της ιστορίας». Άπειρα τέτοια παραδείγµατα µας έδωσε και η πρόσφατη εποχή

µας.

Ο Ζέεφ Στέρνχελ στην προσπάθειά του να υπερασπιστεί τον ∆ιαφωτισµό έναντι του αντι-διαφωτισµού,

δεν απέφυγε να εντάξει στη δεύτερη κατηγορία ανθρώπους που, ίσως, η κύρια γραµµή της σκέψης τους

δεν ήταν ο ανορθολογισµός. Αυτό όµως που είναι πιο σηµαντική έλλειψη- κατά την αφεντιά µου- στο

βιβλίο του Στέρνχελ είναι που από τις ερµηνείες του, απουσιάζουν οι κοινωνικές σχέσεις. Το διανοείσθαι

δεν διαδραµατίζεται αυτόνοµα.

http://www.tanea.gr/default.asp?pid=30&ct=19&artid=4513683

RSS FEEDS | ©2008 ∆ηµοσιογραφικός Οργανισµός Λαµπράκη A.E

[ ∆ρόµοι ] ∆ΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 13 Φεβρουαρίου 2009

Η γεωµετρία...

... της φύσης απεχθάνεται το κέντρο. ∆εν γνωρίζει παρά δυο κατευθύνσεις: τη δεξιά και την αριστερά. Το

ανθρώπινο σώµα, όπως και ο εγκέφαλος, είναι διαιρεµένο σε δύο τµήµατα: δεξιό και αριστερό.

Υπάρχουν όµως πολλοί άνθρωποι- 16-26% του γενικού πληθυσµού, σύµφωνα µε τους επιστήµονες-

που δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν το δεξιό από το αριστερό.

Η απανταχού...

... ∆εξιά ήταν µέχρι πριν από έναν χρόνο πεπεισµένη πως η νέα αµερικανική οικονοµική τάξη που είχε

επιβληθεί στον κόσµο τον έκανε ολοένα και πιο πλούσιο. Και προέβλεπε πως, αργά ή γρήγορα, αυτός ο

πλούτος θα γλύκαινε τα χείλη κάθε πεινασµένου, για να πληρωθεί έτσι και ο χρησµός του Φράνσις

Φουκουγιάµα πως η Ιστορία του κόσµου πλησίαζε σε ένα αίσιο τέλος. Αντίθετα, η απανταχού Αριστερά

ήταν πεπεισµένη πως το αµερικανικό οικονοµικό µοντέλο, που περιφερόταν ως όχηµα της ανθρώπινης

προόδου, όπως γράφει ο αρθρογράφος Ουίλιαµ Πφαφ, «δεν ήταν παρά µια υπόθεση απάτης,

προσωπικού πλουτισµού, καταλήστευσης των φτωχών χωρών, εθνικών και διεθνών συνωµοσιών,

τραπεζικών ληστειών, πυραµιδικών κοµπινών, υποβάθµισης του περιβάλλοντος, καταρράκωσης των

θεσµών και διαφθοράς των ιθυνόντων».

Η συντριβή...

... της παγκόσµιας οικονοµίας έρχεται να δικαιώσει τους ισχυρισµούς των αριστερών. Γι΄ αυτό δεν είναι

λίγοι εκείνοι που απορούν για τις κεντρώες γέφυρες που ρίχνει ο Οµπάµα. Γιατί πώς αλλιώς θα

χαρακτήριζε κάποιος έναν που καταργεί χιλιάδες θέσεις εργασίας, που στερεί την ασφάλιση υγείας από

εκατοµµύ�