ΓΥΜΝΑΣΙΟΌσα είναι με κίτρινη επισήμανση τα έχουμε ήδη δημοσιεύσειΑ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Α. Ράλλη)«Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα (Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-326c)»Η εκπαίδευση αποτελεί διαχρονική ανάγκη των ανθρώπων και πρώτιστο μέλημα όλων των κοινωνιών. Η «εγκύκλιος παιδεία» του αρχαίου ελληνικού κόσμου αποτελεί μέχρι και σήμερα τον πυρήνα της εκπαιδευτικής πρακτικής. Οι μαθητές καλούνται με βάση τις πληροφορίες του Πλατωνικού κειμένου (Αρχαία Ελληνική Γλώσσα) και των ιστορικών πληροφοριών (Αρχαία Ιστορία), καθώς επίσης και με τη βοήθεια πολυμεσικού υλικού από το διαδίκτυο να κάνουν μια ιστορική περιήγηση στην αρχαιότητα, να ανακαλύψουν τη σημασία γενικότερα της αγωγής και ειδικότερα της «παιδεύσεως», να εντοπίσουν τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης, να συσχετίσουν δεδομένα, ώστε να μπορούν να κρίνουν τις σύγχρονες εκπαιδευτικές πρακτικές στις οποίες μετέχουν και οι ίδιοι και, τέλος, να είναι σε θέση να διαμορφώσουν άποψη και να διατυπώσουν τις δικές τους προτάσεις για την εκπαίδευση.

2. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Δ. Ευαγγέλογλου)«Αλέξανδρος και Βουκεφάλας»Η διδακτική πρόταση αφορά τη διδασκαλία του Α μέρους της 11ης ενότητας του σχολικού βιβλίου της Α΄ Γυμνασίου με τίτλο «Η αγάπη του Αλέξανδρου για τον Βουκεφάλα», που αναφέρεται σε ένα περιστατικό από τη ζωή του Μ. Αλεξάνδρου. Οι μαθητές καλούνται να εμβαθύνουν στη μελέτη του κειμένου μέσα από τον συσχετισμό του με παράλληλα ιστοριογραφικά κείμενα, εικονικές αναπαραστάσεις και χάρτες. Στη συνέχεια αξιοποιούν το υλικό που έχουν συλλέξει από το διαδίκτυο, για να συντάξουν μια ιστορική αφήγηση για τη σχέση του Μ. Αλεξάνδρου με το άλογό του, τον Βουκεφάλα, όπου η ερμηνεία τους θα τεκμηριώνεται ιστορικά και θα είναι απαλλαγμένη από μυθοπλαστικά στοιχεία.

3. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Κ. Τουλούμης)«Η Ατλαντίδα»Οι ομάδες των μαθητών, με βάση το κείμενο του «Τίμαιου» του Πλάτωνα και αφού το εντοπίσουν σε διαδικτυακά σώματα κειμένων και το προσπελάσουν νοηματικά, δημιουργούν ένα ανθολόγιο με χάρτες, εικόνες, επιχειρήματα, τίτλους βιβλίων και κινηματογραφικών ταινιών και οποιοδήποτε άλλο υλικό αφορά την Ατλαντίδα Στο ανθολόγιο περιλαμβάνεται, επίσης, ένα εικονογραφημένο λεξικό με ρήματα, ονόματα και ονοματικά σύνολα που αναφέρονται στο κείμενο και προσδιορίζουν την Ατλαντίδα και την Αθήνα. Αναρτούν, κατόπιν, τα ανθολόγια της τάξης στο ιστολόγιο του μαθήματος που δημιουργείται και καλούνται να επιχειρηματολογήσουν οι ίδιοι για την ύπαρξή της, αφού πρώτα προσπαθούν να διευκρινίσουν ποιες είναι οι πηγές του Πλάτωνα για όσα λέει και για ποιο λόγο τη χρησιμοποιεί στο έργο του. Το τελικό προϊόν της εργασίας των μαθητών/τριών μπορεί να είναι το αποτέλεσμα κάθε ομάδας ή ένα συνολικό πόνημα το οποίο μπορεί να συζητηθεί στην ολομέλεια της τάξης με χρήση του διαδραστικού πίνακα, όπου υπάρχει, για ανατροφοδότηση,

1

σχόλια, επισημάνσεις, τροποποιήσεις, προσαρμογές και τελική σύνταξη ενός νέου ψηφιακού πόρου με βάση το έργο κάθε ομάδας.

4. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Δ. Ευαγγέλογλου & Τ. Γιάννου)«Παράγωγα ουσιαστικά σε -μμα / -μα και -ιση / -ηση»Τα ανοιχτά διερευνητικά περιβάλλοντα (που περιέχουν σώματα κειμένων και λεξικά) διευκολύνουν τη συγκριτική προσέγγιση της ΑΕ μέσω της ΝΕ γλώσσας και τη συνειδητοποίηση της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας από την αρχαία στη νέα μορφή της. Στο πλαίσιο αυτό οι μαθητές καλούνται να κατανοήσουν τους γενικούς κανόνες που διέπουν τον σχηματισμό των παράγωγων ουσιαστικών σε -μμα / -μα και -ιση / -ηση. Βασικό εργαλείο τους είναι το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (στο εξής ΛΚΝ) της «Πύλης για την ελληνική γλώσσα» <http://www.greek-language.gr>.

5. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Τ. Γιάννου)«Δραστηριότητες και παιχνίδια με τους Μύθους του Αισώπου»Μέσα από την ανάγνωση ενός μύθου του Αισώπου οι μαθητές θα επιχειρήσουν: να προσεγγίσουν ένα κείμενο που επιδέχεται πολλές ερμηνείες· να διαγνώσουν τα βασικά χαρακτηριστικά και τις συμβάσεις του γραμματειακού είδους στο οποίο εντάσσεται· να σχολιάσουν την αποτελεσματικότητα αυτού του γραμματειακού είδους στη διατύπωση και προβολή αντιλήψεων και αξιών μιας κοινωνίας· να εξοικειωθούν με το γλωσσικό υλικό των μύθων, το λεξιλόγιο, τη γραμματική και σύνταξη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

6. ΟΜΗΡΙΚΟ ΕΠΟΣ (Κ. Τουλούμης)«Μαύρα καράβια, Λευκά πανιά: Ταξιδεύοντας στις ομηρικές θάλασσες. Διαθεματικό σενάριο διδασκαλίας με αφετηρία τα ομηρικά έπη»Με αφετηρία τα ναυτικά ταξίδια που κυριαρχούν στα ομηρικά έπη, αλλά και σε άλλα κείμενα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, οι μαθητές/τριες καλούνται να ανακαλύψουν και να διερευνήσουν θαλασσινές περιπέτειες στην αρχαία Ελλάδα. Οι «μέλαινες νήες» με τα λευκά ιστία θα βοηθήσουν στην πλοήγηση στο διαδίκτυο και στις ιστοεξερευνήσεις. Οι ομάδες των μαθητών οδηγούνται στην προσέγγιση της ναυπηγικής και της ναυσιπλοΐας από τα παλαιολιθικά μέχρι τα γεωμετρικά χρόνια μέσα από ποικίλες οπτικές γωνίες: του γερο – καπετάνιου, του νέου πληρώματος, του εξερευνητή, του εμπόρου, του ναυπηγού, ενώ συλλέγουν και το ανάλογο αρχαίο λεξιλόγιο. Αφού ολοκληρωθούν οι αρχικές αποστολές οι μαθητές ξανασυναντιούνται σε νέες ομάδες οι οποίες αποτελούνται από ένα μέλος από τις προηγούμενες και προετοιμάζουν τον τελικό τους στόχο: το μεγάλο ταξίδι στο ομηρικό Αιγαίο πέλαγος. Επιλέγουν αφετηρία, προορισμό και λόγο ταξιδιού και το σχεδιάζουν σε μια προσομοίωση που περιλαμβάνει, τόπους, θάλασσες, λαούς και πολιτισμούς. Η προσομοίωση αυτή μπορεί να αξιοποιεί ψηφιακά εργαλεία όπως το Coogle Earth για τη δημιουργία ψηφιακών χαρτών, π.χ. με την εφαρμογή Click2Map, ή να πραγματοποιηθεί με τις δυνατότητες του λογισμικού παρουσίασης MSPowerPoint. Μπορεί, επίσης, να δημιουργηθεί μια πολυμεσική εφαρμογή, π.χ. ένα βίντεο σε Movie Maker ή κάτι παρόμοιο. Το τελικό

2

προϊόν της εργασίας των μαθητών/τριών μπορεί να είναι το αποτέλεσμα κάθε ομάδας ή ένα συνολικό πόνημα το οποίο μπορεί να συζητηθεί στην ολομέλεια της τάξης με χρήση του διαδραστικού πίνακα, όπου υπάρχει, για ανατροφοδότηση, σχόλια, επισημάνσεις, τροποποιήσεις, προσαρμογές και τελική σύνταξη ενός νέου ψηφιακού πόρου με βάση το έργο κάθε ομάδας.

7. ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ (Δ. Ευαγγέλογλου & Τ. Γιάννου)«Ελάτε να ταξιδέψουμε στην Αίγυπτο»Ο αἰγύπτιος λόγος είναι η μεγαλύτερη και πιο εντυπωσιακή από τις γεωγραφικές-εθνογραφικές παρεκβάσεις στο έργο του Ηροδότου, αφού καλύπτει ένα βιβλίο και μας δίνει ένα πλήθος στοιχείων (αρχαιολογικών, γεωγραφικών, εθνογραφικών, λαογραφικών, ιστορικών) για τους αρχαίους Αιγύπτιους. Οι μαθητές καλούνται να αξιοποιήσουν τις αφηγήσεις του Ηροδότου καθώς και πολυμεσικό υλικό που θα βρουν στο διαδίκτυο, ώστε να συντάξουν ενημερωτικά φυλλάδια για τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό, τα οποία θα προσελκύσουν ταξιδιώτες, να επισκεφτούν την Αίγυπτο και να γνωρίσουν από κοντά τον αρχαίο πολιτισμό της.

8. ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ (Δ. Ευαγγέλογλου)«Εικονογραφώντας την αφήγηση του Ηροδότου για τoν αρχαίο Αιγυπτιακό πολιτισμό»Ο αἰγύπτιος λόγος είναι η μεγαλύτερη και πιο εντυπωσιακή από τις γεωγραφικές-εθνογραφικές παρεκβάσεις στο έργο του Ηροδότου, αφού καλύπτει ένα βιβλίο και μας δίνει ένα πλήθος στοιχείων (αρχαιολογικών, γεωγραφικών, εθνογραφικών, λαογραφικών, ιστορικών) για τους αρχαίους Αιγύπτιους. Οι μαθητές καλούνται να αναζητήσουν στο διαδίκτυο αρχαιολογικά ευρήματα που σώζονται από τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό καθώς και γεωγραφικά και ιστορικά τεκμήρια, ώστε να συντάξουν μια εικονογραφημένη έκδοση της ηροδότειας παρέκβασης. Στόχος τους είναι να διαβάσουν κριτικά την αφήγηση του Ηροδότου και να καταλήξουν στα δικά τους συμπεράσματα σχετικά με την εγκυρότητα της μεθόδου του αρχαίου ιστορικού.

Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

9. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Α. Ράλλη)«Οι αρετές του ηγέτη» (Ενότητα 7: Ένας στοργικός ηγέτης).Η διδακτική πρόταση αφορά τη διδασκαλία του Α μέρους της 7ης ενότητας του σχολικού βιβλίου της Β΄ Γυμνασίου με τίτλο «Ένας στοργικός ηγέτης», που αναφέρεται στις αρετές του βασιλιά της Σπάρτης Αγησιλάου (444-360 π.Χ.). Οι μαθητές καλούνται να εμβαθύνουν στη μελέτη του κειμένου, να επισημάνουν τις αρετές ενός «αγαθού βασιλέως», όπως τις παρουσιάζει στο βιογραφικό του έργο ο Ξενοφών. Στη συνέχεια, καλούνται ανά ομάδες να κρίνουν τις ηγετικές αρετές του Αγησιλάου με κριτήρια που βασίζονται στην έρευνα που κάνουν ως φιλόλογοι, ιστορικοί, κοινωνιολόγοι. Αξιοποιώντας τα συμπεράσματά τους θα εκφέρουν την κρίση τους για τις αρετές που κατά τη γνώμη τους πρέπει να διαθέτει ένας σύγχρονος ηγέτης.

3

Τέλος οι μαθητές θα προσδιορίσουν το γραμματειακό είδος του κειμένου: βιογραφία (εγκώμιο).

10. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Δ. Ευαγγέλογλου) «Σχηματισμός της οικογένειας λέξεων του ἄγω»Τα ανοιχτά διερευνητικά περιβάλλοντα (που περιέχουν σώματα κειμένων και λεξικά) διευκολύνουν τη συγκριτική προσέγγιση της ΑΕ μέσω της ΝΕ γλώσσας και τη συνειδητοποίηση της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας από την αρχαία στη νέα μορφή της. Στο πλαίσιο αυτό οι μαθητές καλούνται να κατανοήσουν τους γενικούς κανόνες που διέπουν τον σχηματισμό της οικογένειας λέξεων του ἄγω (παραγώγων και σύνθετων) από την αρχαιότητα έως σήμερα. Βασικό εργαλείο τους είναι το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (στο εξής ΛΚΝ) της «Πύλης για την ελληνική γλώσσα» <http://www.greek-language.gr>.

11. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Κ. Τουλούμης)«Τι είναι αυτό που το λένε "αλήθεια";»Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες διερευνούν την έννοια «αλήθεια». Με αφόρμηση από το απόσπασμα του ιστορικού της ελληνιστικής εποχής Πολύβιου του Μεγαλοπολίτη (περ. 200 – 118 π.Χ.) που συνδέει την «αλήθεια» με την «αντικειμενικότητα» διερευνούν τη λέξη, τις σημασίες και τα νοήματά της στην Αρχαία και Νέα ελληνική Γλώσσα, στην Ιστορία, στις Θετικές Επιστήμες, στις θεολογικές σπουδές, αλλά και στην καθημερινότητά τους. Αξιοποιούν ανοιχτά διερευνητικά ψηφιακά περιβάλλοντα που προσφέρονται στο διαδίκτυο, όπως οι, τα αρχαιοελληνικά και νεοελληνικά λεξικά από την Πύλη του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας και τις μηχανές αναζήτησης για να δημιουργήσουν το δικό τους ψηφιακό πόρο. Αφού ανακαλύπτουν στα λεξικά τους αντίστοιχους ορισμούς, διερευνούν τι σημαίνει η έννοια «αλήθεια» για την Ιστορία, τις θετικές επιστήμες, τη θεολογία, αλλά και στην καθημερινότητα. Το κείμενο του Πολύβιου και τα αποσπάσματα του επιμέτρου της αντίστοιχης ενότητας του σχολικού εγχειριδίου λειτουργούν βοηθητικά. Κάθε ομάδα «συγγράφει» το δικό της πολυτροπικό κείμενο, ένα ανθολόγιο με τίτλο «τι είναι αυτό που το λένε αλήθεια;». Το ερώτημα έχει τη μορφή προβλήματος που καλούνται να επιλύσουν οι μαθητές σ’ αυτό το τελικό κείμενο. Εκεί εκθέτουν με αρχαιοελληνικές και νεοελληνικές λέξεις και φράσεις, με εικόνες και ήχους το διαθεματικό «ορισμό» τους για την «αλήθεια». Το τελικό προϊόν της εργασίας των μαθητών/τριών μπορεί να είναι το αποτέλεσμα κάθε ομάδας ή ένα συνολικό πόνημα το οποίο μπορεί να συζητηθεί στην ολομέλεια της τάξης με χρήση του διαδραστικού πίνακα, όπου υπάρχει, για ανατροφοδότηση, σχόλια, επισημάνσεις, τροποποιήσεις, προσαρμογές και τελική σύνταξη ενός νέου ψηφιακού πόρου με βάση το έργο κάθε ομάδας.

12. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Α. Ράλλη)«Ενότητα 17, Γ. Σύνταξη, Εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί»Στόχος του σεναρίου είναι με τρόπο επαγωγικό οι μαθητές να αντιληφθούν τη μορφή και την επιρρηματική λειτουργία των εμπρόθετων προσδιορισμών σε αφηγηματικό κείμενο. Σταδιακά προσεγγίζονται τα θέματα α) Οι προθέσεις και η τοπική σημασία τους β) Η σύνταξη των προθέσεων δ) Οι ποικίλες επιρρηματικές σχέσεις των εμπρόθετων

4

προσδιορισμών.Σε κάθε στάδιο ακολουθούν δραστηριότητες για την εμπέδωση ή την περαιτέρω διερεύνηση του θέματος που εξετάζεται. Για τον σκοπό αυτό αξιοποιούνται ανοιχτά διερευνητικά περιβάλλοντα που συνιστούν τα σώματα κειμένων και τα ηλεκτρονικά λεξικά, τα οποία προσφέρονται για την επαγωγική διερεύνηση γραμματικών και συντακτικών φαινομένων.

Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

13. ΤΡΑΓΩΔΙΑ (Τ. Γιάννου)«Σκηνοθετώντας την Ελένη του Ευριπίδη με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού λογισμικού “Δημόδωρος: Μια ημέρα στο αρχαίο θέατρο”»Οι μαθητές σκοπεύουν να ανεβάσουν μια παράσταση αρχαίου δράματος. Έχουν επιλέξει την τραγωδία Ελένη και, χωρισμένοι σε ομάδες, προσπαθούν να συγκεντρώσουν τις απαραίτητες σκηνογραφικές, ενδυματολογικές και σκηνοθετικές οδηγίες, για να διαμορφώσουν την πρότασή τους. Χρησιμοποιούν το εκπαιδευτικό λογισμικό “Δημόδωρος: Μια ημέρα στο αρχαίο θέατρο”, για να αντλήσουν χρήσιμες πληροφορίες.

14. ΤΡΑΓΩΔΙΑ (Κ. Τουλούμης)«Η όψις και η όψη: Οι πρωταγωνιστές και ο σκηνικός κόσμος της Ελένης του Ευριπίδη ως αιώνια σύγκρουση ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι» Το παρόν σενάριο εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της συνολικής θεώρησης της «Ελένης» του Ευριπίδη μετά τη διδασκαλία των επιμέρους ενοτήτων. Οι μαθητές επιλέγουν να «ντύσουν» σκηνικά τους ήρωες της «Ελένης», να δημιουργήσουν, δηλαδή τη δική τους «όψιν» για την τραγωδία, αφού πρώτα, επιτελώντας συγκεκριμένους ρόλους (οι μυθολόγοι, οι «Άλλοι», οι σοφιστές και οι ιστορικοί) διερευνήσουν ζητήματα που προκύπτουν από την ευριπίδεια διαχείριση του «είναι» και του «φαίνεσθαι». Οι ήρωες, η μοίρα τους και τα μηνύματα που μεταφέρουν, συμπλέκονται έτσι με τις έννοιες του «Άλλου», του ξένου, με τη σοφιστική, αλλά και με την Ιστορία. Οι μαθητές λειτουργώντας σε πολλαπλά επίπεδα ως ερευνητές, αναγνώστες και θεατές και τελικά ως δημιουργοί του σκηνικού πλαισίου της τραγωδίας προσεγγίζουν βιωματικά αξίες, προσλήψεις και αντιλήψεις του παρελθόντος και του παρόντος, αξιοποιώντας τα αρχεία του ψηφιακού μας πολιτισμού, όπως, για παράδειγμα, αυτά του Εθνικού Θεάτρου και του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (βλ. Εθνικό Θέατρο 2008-2011, Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος 2010). Το τελικό προϊόν της εργασίας των μαθητών/τριών μπορεί να είναι το αποτέλεσμα κάθε ομάδας ή ένα συνολικό πόνημα το οποίο μπορεί να συζητηθεί στην ολομέλεια της τάξης με χρήση του διαδραστικού πίνακα, όπου υπάρχει, για ανατροφοδότηση, σχόλια, επισημάνσεις, τροποποιήσεις, προσαρμογές και τελική σύνταξη ενός νέου ψηφιακού πόρου με βάση το έργο κάθε ομάδας.

5

ΛΥΚΕΙΟ

Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

15. ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ (Κ. Τουλούμης)«Διερευνώντας τα τοπία της Αρχαίας Ελληνικής Ιστοριογραφίας: Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας»Οι μαθητές / τριες γνωρίζουν την Αγορά της κλασικής Αθήνας ως τοπίο, αλλά και ως χώρο στον οποίο συναιρούνται μηνύματα και συμβολισμοί της αθηναϊκής πολιτείας και της ιδεολογίας της. Οι ομάδες τους προσεγγίζουν, συνεπώς, τα μνημεία της σε μια πρώτη φάση ανάλογα με το τι συμβολίζουν και τα μηνύματα που μεταφέρουν σε δημόσιο πολιτικό, θρησκευτικό και οικονομικό επίπεδο. Στη δεύτερη φάση οι παραπάνω συμβολισμοί και μηνύματα συνδέονται με την ιστορική εξέλιξη της Αγοράς και μεταφέρονται στο σήμερα με τη διερεύνηση του τι μπορεί να σημαίνει η Αρχαία Αγορά της Αθήνας σήμερα. Το τελικό προϊόν της εργασίας των μαθητών/τριών - μια ψηφιακή παρουσίαση ή ένας οδηγός που θα αναρτηθεί στα κοινωνικά δίκτυα όπου έχουν πρόσβαση οι περισσότεροι νέοι σήμερα - μπορεί να είναι το αποτέλεσμα κάθε ομάδας ή ένα συνολικό πόνημα το οποίο μπορεί να συζητηθεί στην ολομέλεια της τάξης με χρήση του διαδραστικού πίνακα, όπου υπάρχει, για ανατροφοδότηση, σχόλια, επισημάνσεις, τροποποιήσεις, προσαρμογές και τελική σύνταξη ενός νέου ψηφιακού πόρου με βάση το έργο κάθε ομάδας.

16. ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ (Τ. Γιάννου)«Τα Μακρά Τείχη των Αθηνών»Μέσα από την ανάγνωση παράλληλων κειμένων (λ.χ. χωρίων από τα έργα: Ξενοφώντος Ελληνικά, Πλουτάρχου Λύσανδρος, Πλουτάρχου Θεμιστοκλής, Θουκυδίδου Ιστορία) και μετά από έρευνα στο διαδίκτυο συγκεντρώνονται στοιχεία σχετικά με τα Μακρά Τείχη των Αθηνών: τις αιτίες ανέγερσής τους, τη συμβολική τους αξία για την αθηναϊκή πολιτεία και τη φιλονικία για την κατεδάφισή τους. Με την αξιοποίηση αυτού του υλικού οι μαθητές (ανά ομάδες) συντάσσουν άρθρα με τίτλο «Υπέρ ή κατά της κατεδάφισης των Μακρών Τειχών». Ακολουθεί αγών λόγου ανάμεσα στους υποστηρικτές της μιας και της άλλης άποψης.

17. ΤΡΑΓΩΔΙΑ (Α. Ράλλη)«Αντιγόνη Σοφοκλέους: Μια παράσταση της τραγωδίας» Οι μαθητές πρόκειται να ανεβάσουν την παράσταση Αντιγόνη. Θα διερευνήσουν τις πληροφορίες που χρειάζονται προκειμένου να διαμορφώσουν την πρότασή τους. Χωρισμένοι σε ομάδες ακολουθούν τις οδηγίες που τους εμπλέκουν σε στοχευμένες διερευνητικές εργασίες για την άντληση πληροφοριών κυρίως από το διαδίκτυο. Η εκπαιδευτική εφαρμογή της Εκπαιδευτικής τηλεόρασης “Θεατρική Παιδεία, Αντιγόνη Σοφοκλέους” αποτελεί αξιόλογη πηγή για τις βασικές πληροφορίες αλλά και ένα παράδειγμα ανάληψης σχεδίου δράσης προκειμένου μια ομάδα ηθοποιών να προσεγγίσει την τραγωδία.

18. ΤΡΑΓΩΔΙΑ (Α. Ράλλη)

6

«Πάμε θέατρο: Εισαγωγή στη δραματική ποίηση»Οι μαθητές αναλαμβάνουν ρόλους των συντελεστών μιας δραματικής παράστασης στο πλαίσιο των Μεγάλων Διονυσίων στην Αθήνα κατά το έτος της διδασκαλίας της Αντιγόνης, το 442 π.Χ. Στόχος είναι να αντιληφθούν τη λειτουργία του δράματος και την εμπειρία της συμμετοχής των Αθηναίων πολιτών στους δραματικούς αγώνες. Για να αντλήσουν πληροφορίες χρησιμοποιούν την εισαγωγή του σχολικού εγχειριδίου και πηγές στο διαδίκτυο.

19. ΤΡΑΓΩΔΙΑ (Π. Σεράνης)«Η έννοια του χρέους και της προαίρεσης στον άνθρωπο ως άτομο και στον άνθρωπο ως πολίτη». Ανακεφαλαιωτική ενότητα στην Αντιγόνη του Σοφοκλή. Οι μαθητές εστιάζουν σε δύο από τις κεντρικές έννοιες της τραγωδίας, αυτές του χρέους και της προαίρεσης, όπως τις αντιλαμβάνονται οι τέσσερις κεντρικοί ήρωες του έργου (Κρέοντας, Αντιγόνη, Ισμήνη και Αίμων) και αποτυπώνονται στους λόγους και στις πράξεις του μέσα από τη συγγραφική πένα του Σοφοκλή. Μέσα από την ερμηνεία της εννοιών αυτών, οι μαθητές είναι σε θέση να συνθέσουν διαφορετικές πτυχές των χαρακτήρων, να συνειδητοποιήσουν τα γνωρίσματα του ανθρώπου ως πολίτη και ως ατόμου, να αντιληφθούν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτά συγκρούονται, αλλά και να προσεγγίσουν το βαθμό στον οποίο το ένα θα μπορούσε να συμπληρώνει το άλλο. Ακόμη, είναι σε θέση να αντιληφθούν πόσο οι απόψεις και η δράση ενός ήρωα επηρεάζουν τις δράσεις των συμπρωταγωνιστών του και πόσο αλληλένδετες είναι για την κατανόηση και ερμηνεία του έργου.

20. ΡΗΤΟΤΙΚΗ (Π. Σεράνης)«Μια εγγύς ανάγνωση του προοιμίου (1-3) στο λόγο του Λυσία Υπέρ Μαντιθέου»Οι μαθητές, ερχόμενοι σε επαφή με τον συγκεκριμένο λόγο του Λυσία, είναι σε θέση να γνωρίσουν ένα νέο είδος γραμματειακού λόγου που διαφέρει σημαντικά από τα κείμενα που έχουν γνωρίσει ως τώρα. Η επαφή με το συγκεκριμένο δικανικό λόγο, η εγγύς ανάγνωσή του και η έμφαση στη δομή του, πέρα από τη γνωριμία με ένα έξοχο δείγμα ρητορικής της αρχαιότητας, συμβάλλει στην κατανόηση των επιχειρημάτων και των λεκτικών τρόπων που χρησιμοποιούνται για την πειθώ, στην οργάνωση του λόγου και στην σημασία της ρητορικής στη σύγχρονη εποχή.

21. ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ (Π. Σεράνης)«H γυναικεία οπτική για τον έρωτα μέσα από την ποίηση της Σαπφώς: Eρμηνεία και πρόσληψη στη σύγχρονη ποίηση και μουσική»Η συγκεκριμένη πρόταση στόχο έχει να αναδείξει τα κύρια χαρακτηριστικά της λυρικής ποίησης (θεματολογία, δομή, ύφος, μουσικότητα) έτσι ώστε οι μαθητές να είναι σε θέση να τα διακρίνουν από τα άλλα δύο είδη (δράμα, έπος) και, στη συνέχεια, να μυήσει τους μαθητές στην ποίηση της Σαπφώς, της επονομαζόμενης, κατά τον Πλάτωνα, και «δέκατης μούσας» και να τους δραστηριοποιήσει να ανακαλύψουν την επίδραση της λυρικής ποίησης σε σύγχρονες μορφές ποιητικής και μουσικής έκφρασης.

22. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ (Π. Σεράνης)

7

«Η αλληγορία του σπηλαίου (ενότητα 11η) στην Πλατωνική Πολιτεία: ερμηνεία και προεκτάσεις»Οι μαθητές επιδιώκεται να γνωρίσουν και να αξιολογήσουν τον ιδιαίτερο ρόλο της παιδείας στην ανάπτυξη της πλατωνικής πολιτείας. Συγκεκριμένα, οι μαθητές επιδιώκεται:1.Να εντοπίσουν και να αναλύσουν το ρόλο του σπηλαίου στο σύνολο του μύθου.2.Να αναλύσουν και να αξιολογήσουν τον πολλαπλό πλατωνικό συμβολισμό (φως, σπήλαιο, δεσμώτες, πυρσός).3. Να  κάνουν  αναγωγές  στην  επικαιρότητα  και  στη διαχρονικότητα των πλατωνικών ιδεών με την παράλληλη ανάγνωση και άλλων κειμένων. 4. Να  κατανοήσουν  και  να  αξιολογήσουν  την  πλατωνική σκηνοθετική προοπτική της αλληγορίας.

8

ΣΕΝΑΡΙΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ 62 (Π3.2.2)

1. Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΟΜΗΡΙΚΟ ΕΠΟΣ (Τ. Γιάννου)«Τα ταξίδια του Οδυσσέα εικονογραφημένα»Οι μαθητές διαβάζουν στην τάξη εικονογραφημένες ιστορίες και επιχειρούν να καταγράψουν τα βασικά χαρακτηριστικά τους (ως προς τη δομή της αφήγησης, τη χρήση λόγου-εικόνας και την παρουσίαση προσώπων και γεγονότων). Στη συνέχεια καλούνται να επιλέξουν ένα ή περισσότερα επεισόδια από τους "Απολόγους" του Οδυσσέα και να εργαστούν ατομικά ή (κατά προτίμηση) ομαδικά, ώστε να δημιουργήσουν μια εικονογραφημένη ιστορία.

2. Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΟΜΗΡΙΚΟ ΕΠΟΣ (Τ. Γιάννου)«Οδύσσεια, “Η τύφλωση του Πολύφημου”: Η μάχη με τον γίγαντα»Με αφορμή το επεισόδιο της "τύφλωσης του Πολύφημου" (ραψωδία ι, στ. 240-630), οι μαθητές διερευνούν το μοτίβο της πάλης ανάμεσα στον “πολιτισμένο” (“έξυπνο” ή “ηθικό”) ήρωα με τον “απολίτιστο” γίγαντα σε παραμυθικές διηγήσεις και λαϊκές παραδόσεις. Στόχος τους είναι αφενός να αναγνωρίσουν τον παραμυθικό χαρακτήρα της Οδύσσειας και αφετέρου να κατανοήσουν τη διαφορά ανάμεσα στη λαϊκή αφήγηση και την ποιητική δημιουργία.

3. B΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΟΜΗΡΙΚΟ ΕΠΟΣ (Κ. Τουλούμης)«Ένα φαγοπότι της ομηρικής εποχης: Τρώγοντας, πίνοντας και γλεντώντας στα ομηρικά έπη»Οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες που έχουν συγκεκριμένες αποστολές, εντοπίζουν τις αναφορές του Ομήρου στα γεύματα – συμπόσια, δηλαδή στα φαγοπότια, που γίνονται στα ομηρικά ανάκτορα. Αποδομούν αυτή τη δραστηριότητα αναλύοντας τόσο τα πραγματολογικά της στοιχεία, όσο και τη νοηματοδότησή της. Βρίσκουν τα πρόσωπα που σχετίζονται με αυτήν, τους χώρους όπου πραγματοποιείται, τις τροφές και τα ποτά που καταναλώνονται, τα σκεύη που χρησιμοποιούνται, αναζητούν ακόμα και τη διαχρονική εξέλιξη του γλεντιού. Εστιάζουν, τελικά, στην κοινωνική σημασία του θεσμού διερευνώντας τους δεσμούς που αναπτύσσονται και τις κοινωνικές σχέσεις που αναπαράγονται μέσω αυτού, όπως, για παράδειγμα, η ομηρική φιλοξενία. Αξιοποιούν προς αυτήν την κατεύθυνση το συνοδευτικό του σχολικού βιβλίου λογισμικό «Ομηρικά Έπη» και τις πληροφορίες που δίνονται εκεί για το ίδιο θέμα και το διαδίκτυο. Όλες οι επιμέρους δραστηριότητες των ομάδων συντείνουν σε μια τελική σύνθεση ώστε να αναπαρασταθεί ένα ανάλογο ομηρικό φαγοπότι στα πλαίσια μιας εικονικής έκθεσης με τίτλο «Τρώγοντας και πίνοντας στον Όμηρο: από τη διασκέδαση στη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων και δεσμών», η οποία μπορεί να συνοδεύεται και από ένα ενημερωτικό φυλλάδιο.

4. Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΟΜΗΡΙΚΟ ΕΠΟΣ (Κ. Τουλούμης)«Έκφρασις»: Εικονογραφώντας τον ομηρικό κόσμοΟι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες που έχουν συγκεκριμένες αποστολές ξεκινούν αποδομώντας την περιγραφή του Ομηρικού κόσμου όπως αυτή πραγματοποιείται στην ασπίδα του Αχιλλέα. Αναζητούν, κατόπιν, εικόνες για τον κόσμο του Αιγαίου στην εποχή

9

στην οποία αναφέρονται τα ομηρικά έπη, αξιοποιώντας, κυρίως, τις πληροφορίες που παρέχονται από τις μινωικές, τις κυκλαδικές και τις μυκηναϊκές τοιχογραφίες, αλλά και από άλλες εικονογραφικές πηγές που φτάνουν μέχρι τα γεωμετρικά χρόνια (π.χ. αγγειογραφίες, διακοσμημένα με παραστάσεις αντικείμενα, ειδώλια κ.λ.π), μέχρι την εποχή, δηλαδή, που θεωρείται ως η επικρατέστερη όσον αφορά τη δημιουργία των επών. Απώτερος σκοπός του σεναρίου είναι να δημιουργηθεί από τις ομάδες των μαθητών ένα «λεύκωμα» του ομηρικού αυτού κόσμου που θα περιέχει πολυτροπικές εικόνες τόσο από τα ομηρικά έπη, όσο και από την αρχαιολογική έρευνα, το οποίο να μπορεί, επίσης, να αναρτηθεί και να σχολιαστεί στο διαδίκτυο. Σε αυτό το «λεύκωμα» μπορεί να συμπεριληφθούν λέξεις, εικόνες, ήχοι, βίντεο, ζωγραφιές, ποιήματα, σχέδια, κινούμενα σχέδια ή ο,τιδήποτε άλλο θεωρούν οι ίδιοι οι μαθητές πως ταιριάζει στην περίσταση. Στο σενάριο περιλαμβάνεται και η δημιουργία μιας ομάδας στο Facebook που θα χρησιμεύει για να επικοινωνούν οι ομάδες, αλλά και να συγκεντρώνεται και να κοινοποιείται στους υπόλοιπους το προς επεξεργασία υλικό των ομάδων.

5. Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΟΜΗΡΙΚΟ ΕΠΟΣ (Τ. Γιάννου)«Επική αφήγηση: ηρωισμός και καθημερινότητα»Οι μαθητές αναζητούν όψεις του καθημερινού βίου στις ιλιαδικές παρομοιώσεις. Με το υλικό που συγκεντρώνουν από την επική αφήγηση αλλά και από αρχαιολογικά ευρήματα (από τη μυκηναϊκή έως και την αρχαϊκή εποχή) η κάθε ομάδα στήνει τη δική της προθήκη στην ψηφιακή έκθεση του ιλιαδικού Μουσείου που δημιουργεί η τάξη.

6. Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΤΡΑΓΩΔΙΑ (Δ. Ευαγγέλογλου & Τ. Γιάννου)«Ο τραγικός ήρωας του Ευριπίδη»Οι μαθητές προσεγγίζουν την έννοια του τραγικού ήρωα, όπως προβάλλεται στα έργα του Ευριπίδη. Αρχικά διερευνούν την απεικόνιση του Μενελάου στην Ελένη, συγκριτικά με την παράστασή του στο ομηρικό έπος και στις τραγωδίες του Σοφοκλή αλλά και στην αρχαία αγγειογραφία. Στη συνέχεια αναζητούν τους παράγοντες που συντέλεσαν στη διαμόρφωση της ευριπίδειας τραγωδίας. Στόχος τους είναι να διαπιστώσουν τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στον δημιουργό, το γραμματειακό γένος-είδος και το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτιστικό πλαίσιο παραγωγής ενός έργου.

10