DE

ROMANIS ANTE HORATIUMSATIRARUM SCRIPTORIBUS

DISSERTATIO

QUAM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. UPSALIENS.

p. p.

MAG. CAROLUS EMANUEL AURIVILLIUSLINGTJ. GR/EC. DOC· AD BIBL. ACAO. AMAN. E. O.

ET

CAROLUS AUGUSTUS HAGBERGHFLiMSVi

SECT. III.

IN AUDIT. GUST. DIE XII DEC, MDCCCXXVII

Η. Α. M. S.

ÜPSALI5:,EXCU DEBANT REGlAi ACADEMIÄ Τ YPOGRAPHI.

'

*

.

-

' -

VIRO

IN SACRAM REGIAM MA JESTATEM HAGNAU FIDE!

R. M. REGINAS VIDU^E Α. Η. Α SACRlS SUPREMO

S. S. THEOLOGIE PROFESSORI

ECCLESIAR. RASBO ET KIIIL PASTORI

REGII ORDINIS DE STELLA POBARl MEMBRQ

ACADEHIAS SVECANiE OCTODECIM VI RO

S. S. Τ HE OL Ο Gl jE DOCTORI

SUMME REVERENDO DOMINO

C. P. HAGBERG

PARENTI Ο Ρ Τ I Μ 0

PIUS FILIUS.

31

Hinc ceb a perfonaruin defignario, vitioforum potiusq]uam vitiorurr» ini'ecfatio, mixta infimorutn hominum etpirinoipum vituperatio, nullius rei verecundia, iermonisdienique audacia et interdum obiloenitas. Cratinum,

c/0s· 7?ct€ βγιμοβόξοκτι 7ΐολισσονχ^οισιν ΊωνωνΘυμο^ο6κε7ί &όωσεν άκοντιςϊΐςοκ Ιοίμβας.

referre mihi videtur Poeta, de quo Juvenalis:Enfe velut ßricto, qtiolies Lucilius ardcnsInfremttit, ruhet auditor eui frigida mens eßCriminibus tacita ßudant prcecordia culpa. °)

IHaec tarnen coinparatio fpiritum carminis fpedtat et quo-tdammodo coniilium; arte et venuftate Attica ingeniaILucilium longe fuperarunt. Quid piaeterea Comoediamiinter et Satiram interfit, accuratius in I'uperioribus ex-plicare conati fumus.

Α r.nis aliquot poft Ennii inortem natus, paucis poftmatum Ciceronem moritur Lucilius: tum igitur vixit, quumjprin 3e infantiae difficultates eluctata, in cultioris littera-»rurse fpem Romana ingenia fefe erexerant. Qui Poeta-iru»«i Latinorum primi feruntur, Ennius, Plautus,Caeci lius,Terentius, Pacuvius, Attius, Afrani-us, ceterique, ja tu ante Lucilium, vel eo vivente, cele-Ibrabantur, a Graecornm ore ipfi pendentes,quos presfiusinterdum , interdum liberius imitati funt. Philofophorum

fcholae

*) Cfr. Η o rat. Sat. Ι. ίο : Sa'e multo Urbem defricuit. II. it Pri-irorrs populi arripuit popuiumque tributim. Per ρ. I. Secuit Lu¬cilius urbem, Macroh. Saturnal. IIT. 26: Lucilius acer et violer-tus pciita. Vioeas eriam Cic. Er. id Fatr. XII. 16. Gell-XVII. 22.

22

1 ae jain innotuerant, ludos inftituerant Rhetores et Gram-matici; fedGraeci homines Grajco utebantur fermone. L.enimPlautius primus dicitur, Cicerone puero, Rhe-toricen latine docuisie *). Illornm ftudiis delectabatur qui-dem juventus, et concurfus ad eos fadtus eil, fed homi-nes ipfos, libertinos faspius, fpernebant adeo ut, quoddixit Seneca: turpe eifet docere, quod honeße erat difcere.ldeo autetn maxime has disciplinas in pretio habebant,qnia ad Eloquentiam haud parum conferre videbantur.Illa enim, propter multiplicem in judiciis, in Senatu et a-pud populum ufum, mature ea ceperat incrementa, utjam Lucilius Crasfum et Antonium videret, uno Ci¬cerone dicendi virtute minores. Litterae omnes et disci-plinae ad faftigium magno nifu tendebant, nondum tarnenid nadlae erant. Confummatam et definitam aurei aevifpeciem nondum fibi induerant; asperitas ex primitivarudi fermonis conditione fuperftes, et perturbatio ex prae-cipiti Graecorum ftudio orta nondum evanuerant; tarnenvi quadam ingenua et nativa feftivitate hujus temporisfcripta pofteris fe commendarunt.

Jam Π quaeritur, quae fit de Lucilio judicii fumma,vix aliquis negabit, eum ingenio fuisfe clarisfimum; con-tendunt tarnen nonnulli, illam naturae excellentiam abipfo variis mendis deturpatam fuisfe. Fuit ea Luciliifors, ut Satirae ejus ftatiin magno exciperentur plaufu,tum propter ipfarum praeftantiam et generis novitatem,tum quia ea imprimis excitant capiuntque hominum men-tes, quae temporis, quod adeft, mores et conditionemingeniofe perftringunt. Nova dein fuccedente aetate, no-

vis-

*) Sveton. De claris Rhetor. ex Epißola Ciceronis ad Mr. Titini-um. Quinct. U> 4.

*3

visque fcriptoribus, obfolefcente paullatira lingua, et in·curiofis de antiqua re lectoribus, infrequentius manibusverfari, ininusque Iaudari cceptns est,donec rarefcentibusexemplaribus, ifte quoque ut alii, qui ante cum icri-pferant, praeter Plauturn et Terentium, penitus evanuit.Quum ex discerptis mifere, quas habemus, reiiquiis, fti-Itim quidein et formam iermonis, vix autein ingenii na-turam et carminum argumenta cognofcere liceat; noftrain bis ex antiquorum maxinie pendent judicia. Sed ethi in diverfa abierunt. Cicero doStirn dicic et perurba-nutn α), et antiquam laudat et vernaculam feßiuitatem b),eurnque elegantisßme ludere e) commemorat. Quin&ili-anus hominem eruditisßmum d) vocat, et licet confiteatur es.fe, qui eum plus jufto aeftiment, fe tarnen tantum ab Ho-ratio, quantum ab Ulis disfentire e) adlirmat. Hic enim No-ftri obtrectator eft f), eo gr^vior, quod ipflus libriomnium manibus verlantur, Lucilii longa nadbe premun-;tur. Duo funt, in quibus prsecipue culpatur, quod ne-gligentior fnerit in verfibus faciendi.?, et ultra modura fae-pius Iongus et verbofus; quodque dura verba. imprimisgraeca, admiscuerit. Et hoc quidem verisfimum esfe etiainnobis iacile liquet, illud ex fragmentis difficile judica-tur. Videtur infuper Augufti tempore certamen exarfis-fe inter vetuftatis amatores et novos poetas, quare Ho-ratius in fui defenfionem acriter reprehendit non Noftruuifolnm, fed et .alias permultqs, quos apud Qceronem fum-

mis

λ) Or. I. 16. b) Ep. ad Att. XVI· 2. c) Orat. III. 43·ö) Infi. Or. I. 6.e) Infi:. Or. X. 1. et pergit: nam et truditio in eo mirΛ et Uber'

tas, atque inde acerbitas, et abunde falis./) Sat. I. 4 et 10.

24

mis laudibns extolli videas gHaec omnia Π perpen-das, fimulque animadvertas, Horatium, ipfum elegantiaeet urbanitatis ftudiosfisfimum, politae et liniatae orationiforfan nimium tribuisfe, neque iniquitatem magnam inilla Lucilii reprehenfione inventes, neque hanc magnope-re cum laudibus, quas eidem Cicero et Quindlilianus ad-diderunt, pugnare putabis. Nam et Horatius multa ineo vehementer probat, et fe veiligiis ejus inilftere pro-fitetur A). Sic igitur judicamus, fuisfe Luciiiiim inge-nio acri et feilivo, eredto et audaci animo, fubadla do-dlrina, remisfiorem fortasfe et negligentiorem in operiscompofitione, in didtione duriorem; quam tarnen culpamn»inuunt et sevi,quo vixit, indoles, et ipfa carminum na¬tura, quae ad foluti fermonis facilitatem propius accedit.

Quibns deledlatus fuerit übris, quibus ingenium for-maverit, vix conjiciendo asfequi posfumus. Homerimentionem faepius fecisfe invenimus, ut eil illud:

Multa homines portenta in Homero verßficataMonftra putant, qiiorum in primis Polypheniu ducentosCyclops longa pedes, et porro huic maju hacillum ,Quam malus navi in corbita maximus ulla a)%

et pluries. Sic et Archilochi:Metuo, ut fieri posfit t egoque ab Archilocho excido b).

Eu-

g) Plura,quge perbene fcripfit de hac re Manfo, legas in: ChanaH.der vomehinß Dicht. Τ. IV. St. 2. p. 431.

h) Sat. I. 10. II. τ.α) Nonius in Corbita. Ed. Bipont. L. XV. p. 211.b) Non. in Excidere. Ed. B. L. XXVII. p. 216.

25

Euripidis r), Ifocratisrf) Carneadis«) Polemo¬nis /), Socratis g") Epicuri h) roultis locis nomi-na reperinntur. Ut ab Horatio culpatus eil, lta ipfe an·tiqniores poetas carpfisfe videtur; teile Gell i ο i): En-nius et fnxta Ccecilius et Terentius, ac fubinde Pacuvius, et Pa-ctiv'to jcim fene Aerius, clariorque tunc in Poematis eorum ob-trectandis Lucilius juit. Pertinet huc:

Utrum trißis eontorto aliquo ex Pacuviano exordio k).Apertum etiam eil» eum in ridiculuin detoriisfe illum Cae-eilii verfum in Hymnide fabula:

Mihi feχ menfes fatis Junt vitee , feptimum orco fpondeo l),et pro eo feripsfisfe:

Qiii fex menfes vitam dueunt, orco fpondent feptimum m).An vero ipfe ab his qnaedam mutuatus fuerit, ut certeab eo recentiores, nefeimus. Horatio diligenter le&umfuisfe vel ex his paueulis fragmentis conjici poteil;

fic

c) Gellius VII. 3. Ed· Bip. L. Incert. p. 241.d) Gell. XVIII. 8- Ed. B. L. V. p. 195.Ο Lactant. Div. Inft. V. 15. Ed. B. L. I. ρ. ι87·fy Non. in Transmittere. Ed. B. L. XXVIIT. p. 227.g) Ex. gr. Non. in Chartum, Ed. B. L. XV7IT. p. 525. Id. in Au-

turnare Ed, B. L. XVIII. p. 228. ubi et Artßippus. Id. in Si¬gnare, Ed. B. L. XXIX. p. 230. Cenforinus de Die natali.c. 3. Ed. B. L. XVI. p. 212. ubi de Euclide Socrnrito.

fc) Non. in Volano, Ed. B. L. XXVIII. p. 227. 1) XVU. 22.Cfr. Horat. Sat. I. 10 v„ 53. k) NoD-in Exordium. Ed. B.L. XXIX, 234. /) Cic, de Finib. II· 7·

m) Non. Ed. B. L. XXVI. p. 385.

ιβ

fie Horatii:

Si diver qui fapiens eß,Et futor bonus et folus formojur et eß rex.

convenit Lucilii:

tioudum etiam hcec omnia habebitFormofur, diver ß Uber, rex folu' vocetur uj,

et rurfus Horatius:

Mantiea cui lumbor onur uleeret atque eques armorexpresßsfe videtur Lucilii:

Mantiea cantheri coftas gravitate premebat o).illud autetn:

Gaufape purpitreo nun/am perterßt. - -manifefte venit ex Lucilii:

Purpureo terfit tunc latar gaufape tnenfar p).His etiam verficulis:

Olim quee Futper cegroto cauta LeoniRefpondit referam; quia nie veßigia terrent,Omnia te adverfum fpeffantia, nulla retrorfnm

fine dubio refpexit Horatius ad fabulam a Lucilio in 1XXX. enarratam; quam ex tribus apud Nonium frajmentis ita colligere liceat:

— Lt

t») Porphyr ad Horat. Sat. I. 3. v/125. Ed. B. L.Incert. p. 17o) Porphyr, ad Horat. Sat. I. 6. v. 106. Ed. B. L. III. p. I91p) Prifcian. Lib. XV. Ed. B. L. XX. p. *17.

27

Leonem

JEgrotum ae las/um —Dedtt&a tuuc voce 'leo: Cur ipfa venireNon vif huc? — — — —

» '

Quid ßbi vult? quare fit? ut intro verfits et ad teSpectent atque ferant vefligia fe omnia prorfus q),

Qai attente utrumque audtorem perlegerit, multa inve-niet communia in figuris et tranfitionibus fermonts, utfunt illa: Valeri fententia dia rj, et fententia dia Catonis, etalia , quse recenlere nimis longum esfet. Videbis etiamapud Virgilium s), Perfium t) Juvenalem tij, Martia-lem x) Lueilianorum verfuuai veftigia; fed putidum for-fati eil his minutiis diutius immorarij ad ipfum igitur re-vertamur.

Fragmenta Lucilii primi collegerunt et edideruntStephani y), mox auxit, dispofuit, notisque illuftravitFrancisc. Doufa, Jani fil., cujus editionero ad noftfa us-

que

Non. in Lasfum, Deduftum, Spe&are Ε. B, L. XXX. p, 234.r) Porph. in Hör. Sat. I. 6, v. 12. Ed. B. L. Incert. p. 179.

Ex. gr, Serv. ad iEneid. IX. v. 227. Ed. B. L. I. p. j8

28

que tempora repetitam fuisfe invenimus a). Qoare ma·gnopere exoptandum esfet, ut aliquis, omnibus quee pa-rari posfent critica3 artis fubfidiis inftruftu.s , ad Luciliumde novo edendum accederetj nonulla addi, multa rorrig ιvel reftius explicari po.sfe non dubifaiMis b). Sed nihilboni in hoc negotio praeftabitur umqnam, nifi prius emendatiores habeamus Grammaticorum libros, quos füpina librariorum ofcitantia incredibilem in moduui corrupic. Non ita paucas funt Satirarum Lnciiianar um reliquiae, Ted foede hceratae et pesfime ut pluriinum habitae. A.npliores fervant Lactantius, Cicero, Gellius. JVIuIra}, fed quae fingulis plerumqne continentuverficulis vel etiam vocibus pasfim apud Latinae Linguafcriprores, imprimis apud Noniuui et Feit um reperi-

un·

a) Editio haec tituluni praefert: C. Lucilii Suesfani Auruncani, Sa*tvrographorum principis, Equitis Romani, (qui magnus avunculu:Migno Pompejo fuir) Satyrarum quae fuperiunt reliquiae, Framciscus Jani Eil. Donfa collegit dispofuit et rotas addidit. LugaBatav. ΐ5ί>7· 4 Novus eidem titulus praefixus: Amft. 1662 4)Prodiit etiam Pataviae 1735. 8- eod. titulo , additur tarnen EdII. auftior. Haec Editio recufa eft Lugd. Bat. »743 8· et C e trforino, ab Havercampio edito, fubjundla. Perfio additur inEditione Bipontina 1785· 8* et P;,rifina I8i2. 8· Exftant et LtciIii fragmenta in Corp. Poetar. Latinor. Genevenfi 1603, i6li1627, et apud Maittaire II. p/ 149^. Dicitur (Ebert BilliogiLex. 12428) Reuvens rovam adornasfe Tecmfionero Fragmetforum' in: Collect. Litterar". s. conjeft. in Attium &c. L. B. 18* :Illud autem opus ccuüs lüftrare nobis non contigit. Ufi fun.uEd. L. B. 1743· fed citavimus fragmenta et Edit. Bipont. 178 3 ·

b) Quosdam, qui obiter id egerunt, ut loca Luciiii illuftrarent, r<cenfet Ed. Bipontina p. lVI. Addipoteft Semler Lectt. IN7!fcellan. Fase. I. Ncrrimb. 1748, fed is parum prodeft. Jos* Seiligeri magna pars fuit in editione Doufae, niraiam autem in <juendando adhilpuit audaciara.

29

uiritur π). At nexum aliquem inter divulfa membra, utiinde pateat, quinam ordo fuerit et materia Satirarum,iiticasfum fere quaerimus, et äuget moleiliam, tum quodimulta, in quibus infigniora illa apud Laxantium et Cice-ironem fragmenta, Iibri nota carent; tum quod in iis,cquae ex fequioris aetatis auftoribus petuntur, adeo incer-tta eil illa, ut non folum in diverfis libris, Ted in diverfiseejusdem operis locis aut codicibus, diversa reperiatur.Quae de indole et argnmento Satirarum novimus, haecfiere funt.

Scripfit Libros Triginta, quorum omnium fragmen¬ta quaedam reilant, praeter XXI et XXIV b). Illorum Xp>riores et XXX Hexametris confcripti fuere, reliqui Jam-biico metro aut Trochaico. In primo vehementer exagi-tavit Publium Rutilium Lupum c) ut narrat Ser-v ius d). Libro tertio iter defcripfit, quod Roma fecitC-apuam, et deinde per Puteolos, Salernum, Palinuriptromontoriuin ad SiciJiam et Messanam e). Quarto lu-

χα·

I

3°

xuriam efc gulofos increpuit a). Notius de Orthogra¬phie agit bj. In Decimo Sexto Collyram atnicam collau-dasfe videtor c). Puhl, illum Rutilium Luputn, non folumut judicem iniquum et fmpiuro in l:mo etXXI&mo, verumetiam ut gulofqm in IV:to, reprehendit d). Α Quinto Caci¬lia Metella ^ Macedonico, principe in civitate viro non at>-ftinuit, tefte Horatio e). Mutium quendatn cum Lupoconjungit Perfius:

Semit Lucilius UrbemTe Lupe et Muti et genuinum fregit in illif.

quem volunt esfe Q. Mitcium Scceuolam, confnlarem, L.Crasß focerum. Et his quidem hujus Scaevola; noraenoccurrit /), Ted ita ut nulla reprehenfio inesfe videatur;

in·

lien/e. Hunc imita'us Horatius iter fuum ab urbe Roma de/cripßtBrundußum usque, commemorans ejus itimris incommoda.

α) V et. Glosfae in Perfium. Sat. III: Hanc Satyram Poetaex Lucilii libro quarto transtulit, caßigando divitum luxuriös, etvitia.

b) Ifidorus: Orthographiam, id eß fcripturam reffam contraimperitiam librariorum Lucilius poeta pritnum fcripßt. Τ e-rent. Scaurus: Lucilius in IX Satirarnm de Orthographiepracipuit, Velius Longus: Lucilius in IX de litteris di-fputat.

c) Vide fupra p.d) Serv. ad An. X. v. 104.. Probus in Virg. Eclog. VI* Cice¬

ro de Finib. IL 16. Ed. Bip. p. 186, 230, 193.e) Sat. II. 1: Lcefo dotuere Metello. ΝοιΓ restat nobis versus qul ad

hunc rePerendus videtur, nifi forte apud Non. in Repedare. Ed.Bip. p. 178·

/; Cic. de Finib. Lib. Γ. De Orat. III. Ed. Bip. L. Incert, p. 174.

31

ioducitur autem ludibrio habens T. Albuci ü m,cüm quoinimlcitiae ei erant g). Deridet aurem tum propter ni-mium Graecitatis ftudium et patrii fermonis faftidium;tum ob multam in verborum collocatione anxietatem.Nec pepercit Poeta Qu. Opimio, qui Ligures Δ. U. C.599 Conful fubegit:

Quintus Opimiur, ille Jugurthini pater hujus,Et formofus horno ftiit et famofur, utrumquePrimo adolefcenr, poßerius dirediu' fefe, hj.

Carbo ut impius et perjurus cum Lucio Tu bu ione etLupo notatur i). Tres fuere Carbones, fratres, omnesimprobisfimi kj, quisuam autem eorum ifto Ioco indigite-tur, certo expediri non poteft. Praetor fuit Tubulo A.U. C, 6Ii. pecunias cepit ob res judicandas, accufatusfugit, de exfilio revocatus in carcere venenum bibit IJ.In Publ. Gallonium, Praeconem, acriter invehitur hisverficulis:

Ο

g) Cic. Brut. 26.fi) Non. in Famofuro. Ed Bip. L. ΧΓ. p. 206. Pasfow in fua Per-

ίΐί editione p. 345 reite quidem Mansonem reprehendit quodin perfona Lupi erraverit, Wielandium fecatus, qui eum Corne-liurn Lentulum Lupum nominat; fed ipfe erravit in Opimio. Qu,enim Opimium, qui Ligures fubegit, cum L. Opimio, qui Gracchoscompefcuit et poftea a Jugurtha fe corrumpi pasfus eft, confudit.Quintum hunc fpeitat forfan Cicero de Orat. II. 63.

i) Cic. De Nat. Deor. I. 23, Ed. B. L. I. p. 186.k) Cic. Ep. ad Kami!, IX. 21./) Ep. ad Att. XII. 5. IV» £8» Or. pro Scauro et in eam Afconii

Commentarius.

31

Ο Publt, Ο gurges, Galloni: es homo mifer, inquit:Cenaßi in vita numquatn bene, quam omniα in iftaConfumir fquilla, atque acipenfere cum decumano tu).

Unde Horatius:

— — Hand ita prideinGalloni Prceconis erat acipenfere menfaInfamie ·—

Haec iterum in Publ, Pavum Tuditanum, de quoceterurn nihil novimus, conjecit:

PublhC Pavu mihi Tuditanus Qiiceßor IberaIn terra fuit lucifugn* nebulo, id genu fane n).

De Ci. Α feil ο retuiisfe videtur jocoin Scipionis Africa-ni, quem narrat Cicero in Libro de Oratore fecundo,cap. LXIV:to, quod colligiraus ex verfibus, qui apudGel Ii um ο) exftant:

Scipiadce magno improbus objiciebat AJelitis,Lußrum, illo cenfore, mainin infelixque fuisfe.

Lucium Cottam, enndem forfan, cujus meminit Ciceroin Br uto, cap. XXI:ino, dicitque eum ab Africano minoreaccufatum , a Q. Metello defenfum, abfolutum fuisfe etpoftea veteratorem habitum; his tetigit verbis:

LucivC Cotta Jenex, Crasß pater hnjus Panceti,Magnus trico fuit nummarius, folvere nulltLentus p).

tri) Cic. De Finib. II. 8. Ed. B. L. IV. p. 193.h) Non. in Nebulones, Ed. B. L. XIV. p. 210.ο) IV. 17. Ed. Bip. L. XI. p. 207.ρ) Non. in Tricones et Lentus. Ed. Bip. L. XI. p. aoö.i