European Expression - Issue 87

ΑΦΙΕΡΩΜΑ:

Σύγχρονεςτάσειςενωσιακού/κοινοτικούδικαίου

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 3

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ • τ. 87 • 4o ΤΡΙΜΗΝΟ 2012

EΥΡΩΠΑΪΚΗ EΚΦΡΑΣΗΤ Ρ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ο Υ Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Υ

ΕτΟς ΙδΡυςης : 1989 • ISSN: 1105-8137 • 5 ΕΥΡΩ • ΧΡΟΝΟΣ 22 • ΤΕΥΧΟΣ 87 • ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΕΚΔΟΤΗΣ:«ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ-

ΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΕΚΦΡΑΣΗ-ΘΕΣ-ΜΟΙ», Μη Κερδοσκοπικό

ΣωματείοΟμήρου 54 - Αθήνα - 106 72

τηλ.: +30 210 3643224Fax: +30 210 3646953

E-mail: [email protected]://www.ekfrasi.gr

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ: 1413

ΕΚΔΟΤΗΣ-ΥΠΕΥΘΥΝΟΣΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ:

Νίκος Γιαννής

ΑΡΧΙςυΝτΑΞΙΑ:Ελένη ΚατσαμπούκαΓιώργος Παντελιάς

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:Κατερίνα Ανδρωνά

Στο τεύχος αυτόσυνεργάσθηκαν:

Χρήστος ΓκόρτσοςΚων/νος Γλούμης-Ατσαλάκης

Διονυσία ΚαλλινίκουΧριστίνα Λιβαδά

Σταματίνα ΞεφτέρηΑντουανέττα Οικονομοπούλου

Μανώλης ΠεράκηςΔημήτριος Τσικρικάς

Ζαφείριος ΤσολακίδηςΜιχαήλ Χατζηπαναγιώτης

ΔΙΟΡΘΩΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΛίνα Χριστοφόρου

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ:Εκδόσεις: «ΗΛΙΑΙΑ»

δηΜ. ςΧΕςΕΙς:iForce Communications Α.Ε.

4 Εισαγωγικό σημείωμα εκδότη…...............................................................................................5

ΣύγχρονεΣ τάΣειΣ ενωΣιάκού/κοινοτικού Δικάιού

4 Ενωσιακές εξελίξεις στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων .................................................................................................................................7Της Δ. Καλλινίκου 4Οι νεοπαγείς τομείς ρυθμιστικής παρέμβασης στο ενωσιακό δίκαιο της κεφαλαιαγοράς ως αντίδραση στην πρόσφατη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση ... 11Των Χρ. Γκόρτσου και Χρ. Λιβαδά 4Η ευρωπαϊκή δικονομική ενοποίηση (πορεία και προοπτικές) ..................................... 15Του Δ. Τσικρικά 4Η εισαγωγή της αρχής του «υπεύθυνου δανεισμού» με την Οδηγία 2008/48/ΕΚ .... 19Του Ζ. Τσολακίδη 4Η εφαρμογή στην πράξη της νέας διαδικασίας του άρθρου 260 ΣΛΕΕ για την επιβολή κυρώσεων σε κράτος μέλος που δεν συμμορφώνεται με απόφαση του Δικαστηρίου .............................................................................................. 22Του Μ. Περάκη 4Ποια Ευρώπη;........................................................................................................................... 26Της Αν. Οικονομοπούλου 4 Σύγχρονες τάσεις στο ευρωπαϊκό δίκαιο μεταφορών ..................................................... 28Του Μ. Χατζηπαναγιώτη 4Η εναρμόνιση των ποινικών κανόνων δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Ποινική αρμοδιότητα της Ένωσης, φεντεραλισμός και εκ πλαγίου περιορισμοί του εθνικού νομοθέτη .......................................................... 30Της Στ. Ξεφτέρη 4Προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Προς τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας .............................................................. 35Του Κ. Γλούμη-Ατσαλάκη

ΜονιΜεΣ ΣτΗΛεΣ

4Τί τρέχει στην Ευρώπη ........................................................................................................... 41 4Τα Νέα της Έκφρασης ............................................................................................................ 43 4Η Νεολαία της Έκφρασης ..................................................................................................... 45Του Αθανάσιου Γραμμένου

Εκ μέρους της Ευρ. Έκφρασης ευχαριστούμε τον Gwenaël Piaser (http://www.flickr.com/photos/piaser/4563862564/sizes/l/in/photostream/) για την παραχώρηση της χρήσης της φωτογραφίας του εξωφύλλου

4


C o N t E N t S

EvropaIkI EkFraSSIq u a r t E r l y E d I t I o N o N E u r o p E a N I S S u E S

F I r S t p u b l I S h E d : 1 9 8 9 • I S S N : 1 1 0 5 - 8 1 3 7 • E u r o 5 • y E a r 2 2 • v o l . 8 7 • o C t o b E r - N o v E M b E r - d E C E M b E r 2 0 1 2

proprIEtor - EdItIoN:"European Society, politics,

Expression, Institutions", non profit Making Company

54 omirou St., athens 106 72tel.: +30 210 3643224Fax: +30 210 3646953

E-mail: [email protected]://www.ekfrasi.gr

EdItor-publIShEr by laW:Nicos yannis

publIShING dIrECtor:Eleni katsampoukaGiorgos pantelias

dIrECtIoN:katerina androna

CoNtrIbutorS:

Michael ChatzipanagiotisAntouanetta Economopoulou

Konstantinos Gloumis-Atsalakis

Christos GortsosDionisia Kallinikou

Christina LivadaManolis Perakis

Dimitrios TsikrikasZafeirios TsolakidesStamatina Xefteri

prooFrEadING, EdItING:

Lina Christoforou

tEChNICal advISor:hliea

publIC rElatIoNSiForce Communications Sa

4 Editorial… .....................................................................................................................................5

contemporary developments in eU / ec law

4 Eu developments in the field of copyright and related rights. ...........................................7By D. Kallinikou

4The new sectors of financial regulation in the Eu capiltal markets' law as a response to the recent international financial crisis .......... 11By Chr. Gortsos, Chr. Livada

4 European procedural harmonisation (progress and prospects) .................................... 15By D. Tsikrikas

4The introduction of the principle of “responsible lending and borrowing” with directive 2008/48/EC ................................................................................................... 19By Z. Tsolakides

4The current application of the new procedure under article 260 tFEu with regard to the imposition of sanctions against member states not complying with the Court’s judgments ....................................................................... 22By M. Perakis

4Which Europe? ........................................................................................................................ 26By An. Economopoulou

4Current developments in European transportation law ................................................. 28By M. Chatzipanagiotis

4The harmonisation of criminal law in the European union: Criminal jurisdiction of the European union, federalism and indirect limitations to the national legislator ................................................................................... 30 By St. Xefteri

4 protecting the European union's financial interests: towards the establishment of a European public prosecutor's office ......................... 35By K. Gloumis-Atsalakis

permanent colUmns

4What’s going on in Europe .................................................................................................... 41 4 European Expression News .................................................................................................. 43 4 European Expression youth .................................................................................................. 45By Athanassios Grammenos

Special thanks to Gwenaël Piaser (http://www.flickr.com/photos/piaser/4563862564/sizes/l/in/photostream/) for contributing to our effort by letting us use the photo of the cover of this volume

E d I t o r I a l 5


doing more with less! Αυτό είναι το σύνθημα σήμερα απ' άκρου στην ΕΕ. Ωστόσο σ' ένα θέμα οφείλουμε να είμαστε ξεκά-

θαροι: η μείωση του προϋπολογισμού της ΕΕ δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Πράγματι τα χρόνια που πέρασαν η υπόρητη παραδοχή μπορεί να ήταν ότι ας κάνουμε λιγότερα αποκτώντας όλο και περισσότερα και βε-βαίως σήμερα το πληρώνουμε ακριβά. Ήταν άσκηση του κατά Μαρξ δικαιώματος στην τεμπελιά, αν θέλετε. Πόσα περισσότερα όμως μπορείς να κάνεις με όλο και λιγότερα; Ειδικώς σε μια Ευρώπη με φιλοδοξίες ενός ομοσπονδιακού κράτους, που ωστόσο του αρνούμαστε τόσο τον τίτλο αυτό όσο και το περιεχόμενο - αρμοδιότητες που θα μπο-ρούσαν να βοηθήσουν όλους μας να βγούμε από την κρίση; Οι ηΠΑ του οικονομικού φιλελευθερισμού έχουν έναν ομοσπονδιακό προϋπολογισμό που πλησιάζει το 15% του ΑΕΠ και η «φιλόδοξη» Ευρώπη για πρώτη φορά στην ιστορία της, αποφασίζει μια μείωση, μάλιστα κατά 34δις λιγότερα σε σχέση με τον προηγούμενο προϋπολογισμό της (2007-2013). Έτσι ο προϋπολογισμός, αν περάσει από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα

περιορισθεί στο 1% του ΑΕΠ της ΕΕ για τις αναλήψεις υποχρεώσεων και στο 0,95% για τις πληρωμές, κάτι που επιπλέον θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα διαρθρωτικό έλλειμμα. Αυτή είναι μια (πρόσκαιρη;) νίκη των «επανεθνικιστών» της Ευρώπης, Βρε-τανών και άλλων βιομηχανικών βορείων.

Όπως και να το κάνουμε, περισ-σότερη και καλύτερη Ευρώπη σημαίνει υποχρεωτικά και

περισσότερους πόρους. Μετά από μια αποτυχημένη σύνοδο κορυφής και με καθυστέρηση δύο μηνών, χρειάσθηκαν 26 ώρες ώστε να επιτευχθεί η αναγκαία ομο-φωνία μεταξύ των ηγετών των 27 κρατών - μελών σχετικώς με τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού για την περίοδο 2014-2020.

Μπορεί άραγε η μέθοδος της ομοφω-νίας όλων των κρατών μελών να συμβαδί-σει τόσο με το δημοκρατικό ιδεώδες, όσο και με τς φιλοδοξίες της ΕΕ, αφενός να αντιπαρέλθει την κρίση στο εσωτερικό της, αφετέρου να ηγηθεί στην παγκό-σμια αποστολή της; Υπό τις συνθήκες της σημερινής βαθειάς, πολύπλευρης και

Doing more with less του Νίκου Γιαννή

ή δημοσιονομικός φεντεραλισμός και πολιτική ένωση;

Μπορεί άραγε η

μέθοδος της ομοφωνίας

όλων των κρατών μελών να συμβαδίσει τόσο με το δημοκρατικό ιδεώδες όσο και με τς φιλοδοξίες της ΕΕ, αφενός να αντιπαρέλθει την κρίση στο εσωτερικό της, αφετέρου να ηγηθεί στην παγκόσμια αποστολή της;

E d I t o r I a l6


πανευρωπαϊκής κρίσης, μπορούμε να αρ-κεσθούμε στη δήλωση του Προέδρου της ΕΕ Βαν Ρομπούι ότι κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης καταφέραμε να κρατή-σουμε τον «μεγάλο πίνακα» στο μυαλό μας; Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων υποπίπτουν στη αντίφαση, από τη μια να διακηρύσσουν ότι ο προϋπολογισμός θα πρέπει να οδηγήσει την Ένωση έξω από την κρίση και τη φτώχεια και να είναι καταλύτης για την ανάπτυξη και την απασχόληση σε ολόκληρη την Ευρώπη κι από την άλλη να αρνούνται να της δώσουν τα μέσα προς τον σκοπό αυτό.

Χρειαζόμαστε λοιπόν επειγόντως μια ΕΕ πιο δυνατή με βάση ένα ομοσπονδιακό υπόδειγμα όσο

ποτέ άλλοτε. Η κρίση αυτή είναι καταλύ-της. Το υπερεθνικό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να αρθεί στο ύψος της περίστασης και να καταψηφίσει τον προϋπολογισμό. Τα δικαιώματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σήμερα συμπίπτουν με τα δικαιώματα της Ένωσης και με τα δικαιώματα των πολιτών της, του ευρωπαϊκού λαού, για τον οποίο οι κυβερνήσεις και οι πολιτικοί των κρατών είτε δεν νοιάζονται, είτε δεν είναι σε θέση να υπηρετήσουν.

Οι Ευρωεκλογές πλησιάζουν. Ένα νέο σχέδιο εξαετούς προϋπολο-γισμού να υποβληθεί και εγκριθεί

μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές την άνοιξη του 2014 και το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να καθορίσει τις ανάγκες της Ευρώπης, τους όρους και τις χρηματοδοτικές προτεραι-ότητες, καθιστώντας σαφές ότι απ' αυτό εξαρτάται η ψήφος εμπιστοσύνης προς την Επιτροπή και τον Πρόεδρο της που πλέον προβλέπεται ρητώς. Αυτή είναι η πρωταρχική δουλειά ενός Κοινοβουλίου, ν' αποφασίζει για τον προϋπολογισμό.

το ζήτημα αυτό είναι ένα ακόμη πεδίο στο οποίο επιβεβαιώνεται η επείγουσα ανάγκη μιας νέας,

μεγάλης, συνταγματικού χαρακτήρα με-ταρρύθμισης της ΕΕ. Ας είμαστε ειλικρινείς. Μια ήπειρος, με ένα νόμισμα, είναι αδύνα-τον να είναι ζώνη ελευθέρων συναλλαγών και να μην συγκροτεί μια πολιτική ένωση. Χρειαζόμαστε μια Ευρώπη, ομοσπονδι-ακή, αλληλέγγυα και δημοκρατική. Μια συνέλευση των αιρετών εκπροσώπων του ευρωπαϊκού λαού θα πρέπει να επεξεργα-σθεί ένα τέτοιο σχέδιο, ιστορικά μοναδικό και οι Ευρωεκλογές του 2014 θα μπορούσαν να προσλάβουν τον χαρακτήρα εκλογής και μιας τέτοιας συντακτικής συνέλευσης. Φυσικά το προϊόν μιας τέτοιας διαδικασίας στο τέλος θα υποβληθεί στην απευθείας κρίση των Ευρωπαίων πολιτών.

Οι δυνάμεις της οπισθοδρόμησης, του εθνικισμού, των αποκλει-σμών και της βίας δεν θα παρα-

δοθούν αμαχητί. Εξάλλου το Σύνταγμα της Φιλαδέλφειας στο πιο πρόσφορο έδα-φος των ηΠΑ του 1787-1788, έγινε επίσης αντικείμενο σφοδρής αντιπαράθεσης και ενίοτε αιματηρών συγκρούσεων. Έτσι όμως επέρχεται η πρόοδος στην ιστορία. Η ομοσπονδοποίηση της Ευρώπης θα αποτελέσει ένα ποιοτικό άλμα προόδου για την Ευρώπη, αλλά και για τον υπό-λοιπο κόσμο. Ας ετοιμαζόμαστε για έναν κάποιο πόλεμο, τον δικό μας πόλεμο. pax paritur bellum. Η νέα ειρήνη στην ομο-σπονδιακή Ευρωπαϊκή Δημοκρατία θα έχει οδύνες. Για την Ελλάδα ειδικότερα ο δημοσιονομικός φεντεραλισμός και η ευρωπαϊκή πολιτική ένωση είναι μονό-δρομος και παρ’ όλα όσα έχουν συμβεί με την ελληνική περίπτωση, παραμένει στην πρώτη γραμμή των κρατών της νέας ένωσης. ■

Τα δικαιώ-ματα του

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

σήμερα συμπίπτουν με τα

δικαιώματα της Ένωσης και με τα

δικαιώματα των πολιτών της, του

ευρωπαϊκού λαού, για τον οποίο οι

κυβερνήσεις και οι πολιτικοί των κρατών είτε δεν νοιάζονται, είτε

δεν είναι σε θέση να υπηρετήσουν.

Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Ε Σ Τ Α Σ Ε Ι Σ Ε Ν Ω Σ Ι Α Κ Ο Υ / Κ Ο Ι Ν Ο Τ Ι Κ Ο Υ Δ Ι Κ Α Ι Ο Υ 7


Ενωσιακές εξελίξεις στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας

και των συγγενικών δικαιωμάτων Διονυσία Καλλίνικου

Καθηγήτρια Νομικής Σχολής Αθηνών

1. Το ενωσιακό κεκτημένο

ςτον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγε-νικών δικαιωμάτων έχουν εκδοθεί δέκα οδηγίες που

αποτελούν το ενωσιακό/κοινοτικό κεκτημένο.

α. Οδηγία 91/250/ΕΟΚ για τη νο-μική προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών (κωδικο-ποίηση με Οδηγία 2009/24).

β. Οδηγία 92/100/ΕΟΚ σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά στον τομέα των προϊόντων της διανοίας (κωδικοποίηση με Οδηγία 2006/115).

γ. Οδηγία 93/83/ΕΟΚ περί συντονι-σμού ορισμένων κανόνων όσον αφορά το δικαίωμα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα που εφαρμό-ζονται στις δορυφορικές ραδιοτηλεο-πτικές μεταδόσεις και την καλωδιακή αναμετάδοση.

δ. Οδηγία 93/98/ΕΟΚ για τη δι-άρκεια προστασίας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και ορισμέ-νων συγγενών δικαιωμάτων (κωδικο-ποίηση με Οδηγία 2006/116).

ε. Οδηγία 96/9/ΕΟΚ για τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων.

στ. Οδηγία 2001/29/ΕΚ για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και των

συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινω-νία των πληροφοριών.

ζ. Οδηγία 2001/84/ΕΚ για το δικαί-ωμα παρακολούθησης.

η. Οδηγία 2004/48/ΕΚ για την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.

θ. Οδηγία 2011/77/ΕΕ για τροπο-ποίηση της Οδηγίας 2006/116/ΕΚ που αφορά τη διάρκεια προστασίας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και ορισμένων συγγενικών δικαιωμά-των.

ι. Οδηγία 2012/28/ΕΕ για ορισμέ-νες επιτρεπόμενες χρήσεις ορφανών έργων.

Στον κατάλογο αυτό θα πρέπει να προστεθεί η Σύσταση της 18ης Οκτωβρίου 2005 για τη συλλογική διασυνοριακή διαχείριση των δικαι-ωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων σχετικά με τις νόμιμες επιγγραμμικές (on line) μουσικές υπηρεσίες, καθώς και η Σύ-σταση της 24ης Αυγούστου 2006 για την ψηφιοποίηση και επιγραμμική προσβα-σιμότητα πολιτιστικού περιεχομένου.

2. Ο «οδηγός» για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας

ςτην Ανακοίνωση της Ευ-ρωπαϊκής Επιτροπής1 με τίτλο «Ενιαία αγορά για τα

1. Βρυξέλλες, 24.5.2011, CoM(2011) 287.

δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας» παρουσιάζεται ένας «οδηγός» για τα δικαιώματα αυτά με σκοπό την τόνωση της δημιουργικότητας και της καινο-τομίας. Για την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα το θεμα-τολόγιο επικεντρώνεται στα εξής ιδίως ζητήματα:

α. Ευρωπαϊκή διαχείριση δικαι-ωμάτων: Βασικός σκοπός είναι η δημιουργία ενός νομικού πλαισίου για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων προκειμένου να υπάρξει η δυνατότητα πανευρωπαϊκής αδειοδότησης και η θέσπιση κοινών κανόνων όσον αφορά τη διαφάνεια και την αποτελεσματική εποπτεία.

β. Διαχείριση βάσεων δεδομένων: Διερεύνηση της δυνατότητας πρό-σβασης σε έργα που προστατεύονται, εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών αδειοδότησης, ανάπτυξη αυτοποιημέ-νων και ενιαίων υποδομών διαχείρισης των δικαιωμάτων, καθώς και διαλει-τουργικών βάσεων δεδομένων.

γ. Περιεχόμενο που παράγεται από χρήστες: Εξεύρεση της ισορροπίας μεταξύ των δικαιωμάτων των δημιουρ-γών και της ανάγκης να λαμβάνονται υπόψη νέες μορφές έκφρασης, ώστε να καταστεί ευχερέστερη η χρήση περιεχομένου που έχει δημιουργηθεί από τρίτους.

δ. Αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση: Στις 23 Νοεμβρίου 2011 ανα-κοινώθηκε ο διορισμός συγκεκριμένου

Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Ε Σ Τ Α Σ Ε Ι Σ Ε Ν Ω Σ Ι Α Κ Ο Υ / Κ Ο Ι Ν Ο Τ Ι Κ Ο Υ Δ Ι Κ Α Ι Ο Υ8


προσώπου ως «μεσολαβητή» που διερευνά τη δυνατότητα εναρμόνισης της εύλογης αμοιβής/δίκαιης αποζημίωσης για την ιδιωτική αναπαραγω-γή. Οι σχετικές προτάσεις δημοσιεύθηκαν πρόσφατα2 και πρόκειται να αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης για τις περαιτέρω εξελίξεις.

ε. Πρόσβαση στην πο-λιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης και προώθηση της πολυφωνίας στα μέσα ενη-μέρωσης: Προτείνεται να ενισχυθεί η ψηφιοποίηση για να γίνουν διαθέ-σιμες οι συλλογές των ευρωπαϊκών βιβλιοθηκών, μουσείων και αρχείων, να προωθηθούν τα συλλογικά συ-στήματα αδειοδότησης για έργα που προστατεύονται από την πνευματική ιδιοκτησία αλλά δεν είναι διαθέσιμα στο εμπόριο, να αναπτυχθούν λύσεις για διάθεση του περιεχομένου σε μορφότυπο προσπελάσιμο για άτομα με προβλήματα όρασης3, να διασφα-λισθούν τα δικαιώματα των δημοσιο-γράφων και των εκδοτών σε σχέση με τη χρήση των έργων στο διαδίκτυο και να προχωρήσει η ενίσχυση των δημο-σιεύσεων σε αποθετήρια ανοιχτού περιεχομένου, έτσι ώστε να καταστεί γενική αρχή η ανοιχτή πρόσβαση για επιστημονικές δημοσιεύσεις και έργα που χρηματοδοτούνται από προγράμ-ματα έρευνας της ΕΕ.

στ. Οπτικοακουστικά έργα: Δια-μόρφωση κατάλληλων συνθηκών για την εξεύρεση ομαλών, εύκολων και τεχνολογικά ουδέτερων λύσεων στα θέματα διασυνοριακής και πανευρω-

2. antonio vitorino, recommendations resulting from the mediation on private copying and reprography levies, brussels, 31 January 2013.

3. Βλ. και Πράσινη Βίβλο για τα δικαιώμα-τα του δημιουργού στην οικονομία της γνώσης, Βρυξέλλες 16.7.2008, CoM (2008) 466, σ. 13 επ.

παϊκής αδειοδότησης στον οπτικοα-κουστικό τομέα4.

ζ. Παραποίηση/απομίμηση και «πειρατεία»: Η Επιτροπή προτείνει την αναθεώρηση της Οδηγίας 2004/48 για την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας με στόχο την προσαρμογή των μέτρων στην αντιμετώπιση των προκλήσεων του ψηφιακού περιβάλλοντος και σεβασμό όλων των θεμελιωδών δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Ιδιαίτερη σημασία έχει η αντιμετώπιση του προβλήματος ανταλλαγής μουσι-κών ή άλλων πνευματικών έργων μέσω των ομότιμων δικτύων. Με τον Κανονι-σμό 386/2012 της 19ης Απριλίου 2012 ανατίθενται στο Γραφείο Εναρμόνισης της εσωτερικής αγοράς καθήκοντα με στόχο την υποστήριξη δραστηριοτήτων για την επιβολή των δικαιωμάτων δια-νοητικής ιδιοκτησίας και τη σύγκληση Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για την παραβίαση των δικαιωμάτων με εκ-προσώπους του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Είναι γνωστό ότι στις 4 Ιουλίου 2012 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταψήφισε την Εμπορική Συμφω-

4. Βλ. Green paper on the online distribution of audiovisual works in the European union: opportunities and challenges towards a digital single market, brussels, 13.7.2011, CoM(2011) 427.

νία κατά της Παραποίησης (Αnti-Counterfeiting trade agreement - aCta) γιατί κρί-θηκε ότι το σχέδιο συντάχθηκε χωρίς δημοκρατικές διαδικασί-ες και αποτελεί απειλή για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ιδιωτικότητα των χρηστών του διαδικτύου, ενώ κατά την άποψη των υποστηρικτών της Συμφωνίας πρόκειται για κείμενο που αποσκοπεί στη βελτίωση των παγκόσμιων προτύπων για την επιβολή της

διανοητικής ιδιοκτησίας.η. Δράση των τελωνειακών αρχών

για την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας: Προτεί-νεται σχέδιο νέου Κανονισμού που θα αντικαταστήσει τον Κανονισμό 1383/2003 με στόχο την ενίσχυση της επιβολής των δικαιωμάτων διανοητι-κής ιδιοκτησίας, ανάπτυξη κεντρικής βάσης δεδομένων, σύσταση ομάδας εμπειρογνωμόνων και δικτύου εθνι-κών σημείων επαφής των εθνικών τελωνείων. Η Επιτροπή του Ευρωπα-ϊκού Κοινοβουλίου για τη προστασία του καταναλωτή στις 24 Ιανουαρίου 2013 ψήφισε τον Κανονισμό αυτό που θέτει νέες τελωνειακές διαδικασίες για εμπορεύματα τα οποία είναι ύποπτα για προσβολή των δικαιωμάτων δια-νοητικής ιδιοκτησίας5.

3. Η Οδηγία για την επέκταση της διάρκειας προστασίας των ερμηνευτών και παραγωγών φωνογραφημάτων

η Οδηγία 2011/77/ΕΕ προβλέ-πει δύο βασικές διατάξεις: η μία αφορά την επέκταση της

διάρκειας προστασίας των ερμηνευ-τών ή εκτελεστών καλλιτεχνών και των παραγωγών φωνογραφημάτων

5. New Eu Counterfeit Goods regulation, http://www.mwe.com

Πηγή φωτ.: http://curia.europa.eu/



και η άλλη τη διάρκεια προστασίας των μουσικών συνθέσεων με στίχους ή κείμενο.

Ειδικότερα επεκτείνεται η διάρ-κεια προστασίας των παραγωγών φωνογραφημάτων και ερμηνευτών ή εκτελεστών από 50 σε 70 χρόνια για τα φωνογραφήματα και τις ερμηνείες ή εκτελέσεις που ενσωματώθηκαν σε φωνογραφήματα. Ο ερμηνευτής ή εκτελεστής μπορεί επίσης να καταγ-γείλει τη σύμβαση μεταβίβασης ή εκ-χώρησης, αν, πενήντα χρόνια αφότου το φωνογράφημα έχει νόμιμα δημο-σιευθεί ή παρουσιασθεί στο κοινό, ο παραγωγός φωνογραφημάτων παύει να προσφέρει προς πώληση αντίγρα-φα του φωνογραφήματος σε επαρκή ποσότητα ή να διαθέτει αυτά στο κοι-νό, με ενσύρματα ή ασύρματα μέσα, κατά τέτοιο τρόπο ώστε το κοινό να μπορεί να έχει πρόσβαση σε τόπο και χρόνο που μπορεί να επιλέγει ο κα-θένας ξεχωριστά. Το δικαίωμα λήξης της σύμβασης μπορεί να ασκηθεί, αν ο παραγωγός εντός ενός έτους από την καταγγελία δεν εκτελέσει αμφό-τερες τις πράξεις εκμετάλλευσης που αναφέρονται παραπάνω. Ο ερμηνευ-τής έχει επίσης δικαίωμα να ζητήσει ετήσια συμπληρωματική αμοιβή μετά την πάροδο πενήντα ετών από τη νόμιμη δημοσίευση ή παρουσίαση στο κοινό του φωνογραφήματος, εφόσον η σύμβαση με τοn παραγωγό φωνογραφημάτων προβλέπει αξίωση εφάπαξ αμοιβής. Το συνολικό ποσό που διατίθεται από έναν παραγωγό φωνογραφημάτων για τις πληρωμές της ετήσιας συμπληρωματικής αμοι-βής αντιστοιχεί στο 20% των εσόδων τα οποία είχε κατά τη διάρκεια του έτους που προηγείται αυτού για το οποίο καταβάλλεται η αμοιβή. Η διαχείριση του δικαιώματος για συμπληρωματική αμοιβή ανατίθεται σε οργανισμούς συλλογικής διαχεί-ρισης.

Για τις μουσικές συνθέσεις με

στίχους ή κείμενο, η διάρκεια προ-στασίας λήγει 70 έτη μετά τοn θά-νατο του τελευταίου των επιζώντων προσώπων, του στιχουργού και του μουσικοσυνθέτη, ανεξάρτητα αν τα πρόσωπα αυτά χαρακτηρίζονται ή όχι συνδημιουργοί, με την προϋπόθεση ότι αμφότερες οι συνεισφορές έχουν δημιουργηθεί ειδικά για την αντίστοι-χη μουσική σύνθεση. Με τη διάταξη αυτή εξασφαλίζεται ενιαία διάρκεια προστασίας των μουσικών συνθέσεων ανεξάρτητα από τοn νομικό χαρακτη-ρισμό τους.

4. Η Οδηγία για τα ορφανά έργα

η Οδηγία 2012/28/ΕΕ έχει στόχο τη διευκόλυνση της ψηφιοποίησης και διάδοσης

έργων και άλλων αντικειμένων που προστατεύονται με την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώ-ματα για τα οποία ο κάτοχος δεν έχει ταυτοποιηθεί ή εντοπισθεί. Σύμφωνα με το άρθρο 1 η Οδηγία αφορά ορισμένες χρήσεις ορφανών έργων από προσιτές στο κοινό βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικά ιδρύματα και μουσεία, από αρχεία και ιδρύματα κινηματο-γραφικής ή ακουστικής κληρονομιάς, καθώς και από δημόσιους ραδιοτηλε-οπτικούς οργανισμούς. Εφαρμόζεται για έργα τα οποία προστατεύονται με την πνευματική ιδιοκτησία ή τα συγ-γενικά δικαιώματα και τα οποία δημο-σιεύονται ή μεταδίδονται για πρώτη φορά σε κράτος μέλος. Καλύπτονται έργα με μορφή βιβλίων, επιστημονι-κών περιοδικών, εφημερίδων ή άλλων γραπτών κειμένων, κινηματογραφικά ή οπτικοαουστικά έργα και φωνογρα-φήματα που περιλαμβάνονται στις συλλογές και αρχεία των παραπάνω ιδρυμάτων και οργανισμών. Το άρθρο 2 προβλέπει τον ορισμό του ορφανού έργου. Ένα έργο ή ένα φωνογράφημα θεωρείται ορφανό εάν ο κάτοχος

των δικαιωμάτων δεν ταυτοποιηθεί ή ακόμα και αν έχει ταυτοποιηθεί, δεν εντοπισθεί παρά τη διενέργεια επιμελούς αναζήτησης. Το άρθρο 3 εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να διεξάγεται η επιμελής αναζήτηση, ενώ διευκρινίζεται ότι η διενέργεια επιμελούς αναζήτησης απαιτείται να διεξάγεται μόνο στο κράτος μέλος της πρώτης δημοσίευσης ή αναμετάδο-σης. Το άρθρο 4 καθιερώνει την αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης σύμφωνα με την οποία ένα έργο ή φωνογράφημα που θεωρείται ορφανό σε ένα κράτος μέλος μετά από επιμελή αναζήτηση, θεωρείται ορφανό σε όλα τα κράτη μέλη. Το άρθρο 5 αναφέρεται στη λήξη του καθεστώτος των ορφανών έργων. Στο άρθρο 6 απαριθμούνται οι επιτρεπόμενες χρήσεις των ορφανών έργων, δηλ. διάθεση στο κοινό κατά την έννοια του άρθρου 3 της Οδηγίας 2001/29 και αναπαραγωγή κατά την έννοια του άρθρου 2 της Οδηγίας 2001/29 για σκοπούς ψηφιοποίησης, ευρετηρίασης, καταλογογράφησης, συντήρησης ή αποκατάστασης. Τα κράτη μέλη πρέπει να προβλέψουν εξαίρεση ή περιορισμό στο δικαίωμα αναπαραγωγής και διάθεσης στο κοι-νό για να διασφαλίσουν ότι τα ιδρύμα-τα και οι οργανισμοί που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας επιτρέπεται να χρησιμοποιήσουν τα ορφανά έργα που περιλαμβάνονται στις συλλογές τους για σκοπούς δημοσίου συμφέροντος. Στο άρθρο 7 διευκρινίζεται ότι η Οδηγία δεν θίγει την εφαρμογή άλλων νομικών διατάξεων. Προβλέπονται επίσης διατάξεις για τη χρονική εφαρμογή, τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο που θα πρέπει να γίνει το αργότερο μέχρι την 29η Οκτωβρίου 2014, τη ρήτρα επανεξέτασης, την έναρξη ισχύος. Το Παράρτημα απαριθμεί τις πηγές που είναι κατάλληλες προκειμένου να εξακριβωθεί αν ένα έργο ή φωνο-γράφημα είναι ορφανό.



5. Η Πρόταση Οδηγίας για τη συλλογική διαχείριση6

η Πρόταση Οδηγίας για τη συλ-λογική διαχείριση αποσκοπεί στη βελτίωση των προτύπων

διακυβέρνησης και διαφάνειας των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης και στη διευκόλυνση της χορήγησης διακρατικών αδειών για τα δικαιώματα των δημιουργών μουσικών έργων από οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης όσον αφορά τις επιγραμμικές χρήσεις. Η Πρόταση Οδηγίας αποτελείται από πέντε τίτλους και 44 άρθρα. Ο τίτλος Ι περιλαμβάνει γενικές διατάξεις για το αντικείμενο, το πεδίο εφαρμογής και τους ορισμούς. Ο τίτλος ΙΙ θεσπίζει κανόνες για την οργάνωση και διαφά-νεια που εφαρμόζονται σε όλους τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης. Προβλέπονται κανόνες που αφορούν την ανάθεση της διαχείρισης και την οι-κονομική διαχείριση, θεσπίζεται η αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων για τη διαχείριση δικαιωμάτων για λογα-ριασμό άλλου οργανισμού συλλογικής διαχείρισης, προβλέπεται η διενέργεια διαπραγματεύσεων μεταξύ οργανισμών συλλογικής διαχείρισης και χρηστών με καλή πίστη και ορίζονται συγκε-κριμένοι κανόνες διαφάνειας, παροχής πληροφοριών και εκθέσεων. Ο τίτλος ΙΙΙ αφορά μόνο τα μουσικά έργα και θεσπίζει τους όρους που πρέπει να τηρούνται από τους οργανισμούς συλ-λογικής διαχείρισης για τη χορήγηση διακρατικών αδειών όσον αφορά τα επιγραμμικά δικαιώματα μουσικών έργων. Ο τίτλος Iv προβλέπει τα μέτρα

6. Πρόταση Οδηγίας για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιω-μάτων καθώς και για τη χορήγηση δι-ακρατικών αδειών σε δικαιώματα επί μουσικών έργων για επιγραμμικές χρή-σεις στην εσωτερική αγορά, Βρυξέλλες 11.7.2012 CoM(2012) 372.

επιβολής στο πλαίσιο της επίλυσης δια-φορών, ενώ ο τίτλος v περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την υποβολή εκθέσεων, καθώς και τελικές διατάξεις.

Οι ρυθμίσεις για την οργάνωση και διαφάνεια, καθώς και όλες οι σχετικές με τα θέματα αυτά διατάξεις αποσκοπούν στη βελτίωση των όρων καλής διακυ-βέρνησης και κατά συνέπεια μπορούν επί της αρχής να γίνουν αποδεκτές. Το θέμα όμως της διακρατικής αδειοδότη-σης που αφορά μόνο τις on line χρήσεις των μουσικών έργων είναι σκόπιμο να διερευνηθεί περαιτέρω γιατί φαίνεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις για τα μικρά εθνικά μουσικά ρεπερτόρια, ιδίως από γλωσσική άποψη, προς όφελος των μεγάλων ρεπερτορίων. Τα συστήματα διαχείρισης των δικαιωμάτων πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις γλωσσικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των κρατών μελών σύμφωνα με το άρθρο 167 της Συνθήκης ςΛΕΕ (πρώην 151 ΣΕΚ) που προβλέπει μεταξύ άλλων την ανάπτυξη των πολιτισμών των κρατών μελών, τοn σεβασμό και την προώθηση της πολυμορφίας, τη διατή-ρηση και προστασία της πολιτιστικής ευρωπαϊκής κληρονομιάς, καθώς και την υποστήριξη της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής δημιουργίας. Ήδη το Κοι-νοβούλιο της Πολωνίας7 εξέφρασε την άποψη ότι η Πρόταση Οδηγίας παραβι-άζει την αρχή της επικουρικότητας. Την ίδια άποψη είχε και το Κοινοβούλιο της Σουηδίας8 και του Λουξεμβούργου9, καθώς και η Γαλλική Γερουσία10. Ένα άλλο σημείο που δημιουργεί δυσκολίες είναι η σχέση των οργανισμών συλλογι-κής διαχείρισης των κρατών μελών με

7. resolution of the Sejm of the republic of poland of 12 october 2012.

8. reasoned opinion by the Swedish parliament (riksdag), Ep Committee on legal affairs, Notice to Members (92/2012) 26.10.2012.

9. luxembourg Chambers of deputies, 26 october 2012.

10. reasoned opinion by the French Senate 26 october 2012.

τους αντίστοιχους οργανισμούς τρίτων χωρών, δεδομένου ότι το μοντέλο των διακρατικών αδειών δεν αφορά τρίτες χώρες, ενώ το διαδίκτυο είναι παγκόσμιο και δεν έχει σύνορα. Στην αιτιολογική έκθεση αναφέρεται επίσης ότι οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρι-σης, ως πάροχοι υπηρεσιών συλλογικής διαχείρισης, υπόκεινται στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2006/123/ΕΚ της 12ης Δεκεμβρίου 2006 για τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά. Το θέμα αυτό είναι εξίσου σημαντικό γιατί έμμεσα δημιουργεί ανταγωνιστικά ρε-περτόρια μεταξύ των οργανισμών συλ-λογικής διαχείρισης, ενώ παραμένουν εκτός πεδίου της Πρότασης Οδηγίας άλλα μορφώματα εκπροσώπησης δι-καιούχων. Ο ορισμός του οργανισμού συλλογικής διαχείρισης είναι σκόπιμο να αποσαφηνισθεί και να εναρμονισθεί με τα διεθνή πρότυπα, καθώς και με τον εννοιολογικό προσδιορισμό που προ-βλέπει η Σύσταση 2005/737/ΕΚ, έτσι ώστε όσοι διαχειρίζονται πνευματικά ή συγγενικά δικαιώματα με οποιοδήποτε μορφή να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμο-γής της Πρότασης Οδηγίας.

6. Ένας Ευρωπαϊκός Κώδικας Πνευματικής Ιδιοκτησίας;

η δυνατότητα δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Κώδικα Πνευματικής Ιδιοκτησίας11

αναφέρεται στην Ανακοίνωση της Επιτροπής ως μια άλλη προσέγγιση για ριζοσπαστική αναμόρφωση των δικαιωμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η θέση αυτή θα οδηγούσε στη συνο-λική κωδικοποίηση όλων των σχετικών Οδηγιών, ενώ παράλληλα θα δινόταν η δυνατότητα θέσπισης ενός ολοκλη-ρωμένου και ενιαίου πλαισίου προστα-σίας των δικαιούχων στο διαδίκτυο.

11. Πρβλ. και European Copyright Code (april 2010) proposed by the Wittem Group.



Οι νεοπαγείς τομείς ρυθμιστικής παρέμβασης

στο ενωσιακό δίκαιο της κεφαλαιαγοράς ως αντίδραση στην πρόσφατη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση

Χρήστος Βλ. Γκόρτσος Αναπλ. Καθηγητής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιδρυτικό μέλος Ευρ. Έκφρασης

Χριστίνα Κ. Λιβαδά Λέκτορας, Νομική Σχολή Αθηνών

1. Η έντονη κινητικότητα στο ενωσιακό δίκαιο της κεφαλαιαγοράς σε συνέχεια της πρόσφατης διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης

την τελευταία διετία παρα-τηρείται μια πρωτοφανής κινητικότητα στο δίκαιο της κεφαλαιαγοράς με

την ανάληψη πληθώρας νομοθετικών πρωτοβουλιών σε πολλές επιμέρους θεματικές του εν λόγω τομέα. Η κι-νητικότητα αυτή μπορεί με ασφάλεια να αποδοθεί -σε πολύ μεγάλο βαθμό τουλάχιστον- στις επιπτώσεις της πρόσφατης διεθνούς χρηματοπιστω-τικής κρίσης (2007-2009), κατά τη διάρκεια της οποίας αναδείχθηκαν σημαντικές αδυναμίες και κενά στο δίκαιο της κεφαλαιαγοράς:

uu είτε σε ό,τι αφορά τομείς, οι οποίοι

δεν υπόκειντο σε καμία ρυθμιστική παρέμβαση, όπως για παράδειγμα οι οίκοι αξιολόγησης της πιστολη-πτικής ικανότητας,

uu είτε σε σχέση με τομείς, οι οποίοι υπόκειντο μεν σε ρυθμιστική πα-ρέμβαση, πλην όμως αναδείχθηκαν και πάλι ορισμένα κενά τόσο λόγω των εξελίξεων που έλαβαν χώρα εν τω μεταξύ όσο και, κυρίως, σε συνέ-χεια της κρίσης. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελούν οι πρόσθε-τες τροποποιήσεις που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πρόταση Οδηγίας και την πρόταση Κανονι-σμού του 2011 για την αναθεώρη-ση της Οδηγίας 2003/6/ΕΚ για την κατάχρηση αγοράς σε ό,τι αφορά τη ρητή απαγόρευση της χειραγώ-γησης των χρηματοοικονομικών δεικτών αναφοράς (benchmarks), συμπεριλαμβανομένων των δια-τραπεζικών επιτοκίων lIbor και EurIbor.

Αντικείμενο του παρόντος άρθρου είναι η επισκόπηση των σημαντικότε-ρων από τις εξελίξεις που είτε έχουν ήδη ολοκληρωθεί είτε έχουν δρομο-λογηθεί, σε ενωσιακό επίπεδο, ως αποτέλεσμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης σε τομείς στους οποίους δεν υπήρχε καμία ρυθμιστική παρέμβαση μέχρι την κρίση. Πρόκειται δηλαδή για νεοπαγείς τομείς ρυθμιστικής παρέμ-βασης στο δίκαιο της κεφαλαιαγοράς. Ειδικότερα, οι κυριότερες επιμέρους θεματικές που εντάσσονται στην ενό-τητα αυτή αφορούν:

uu τον τομέα των εναλλακτικών επεν-δυτικών κεφαλαίων (υπό 2.1),

uu τους οίκους αξιολόγησης πιστολη-πτικής ικανότητας (υπό 2.2),

uu τις ανοικτές πωλήσεις και τα συμβό-λαια ανταλλαγής πιστωτικής αθέ-τησης (υπό 2.3),

uu τα εξω-χρηματιστηριακά παράγωγα (υπό 2.4) και



uu τα κεντρικά αποθετήρια αξιών (υπό 2.5).

2. Οι επιμέρους τομείς της νεοπαγούς ρυθμιστικής παρέμβασης

2.1. εναλλακτικά επενδυτικά κεφάλαια

την 1η Ιουλίου 2011 δημοσιεύ-θηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η

Οδηγία 2011/61/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου «σχετικά με τους διαχειριστές οργα-νισμών εναλλακτικών επενδύσεων και για την τροποποίηση των οδηγιών 2003/41/ΕΚ και 2009/65/ΕΚ και των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 1060/2009 και (ΕΕ) αριθ. 1095/2010». Στόχος της εν λόγω Οδηγίας είναι η καθιέρωση ενός εναρμονισμένου πλαισίου υποχρεώ-σεων για τις επιχειρήσεις που εμπλέ-κονται στη διαχείριση και τη διοίκηση των καλούμενων «εναλλακτικών επενδυτικών κεφαλαίων», δηλαδή των κεφαλαίων που δεν εμπίπτουν στις διατάξεις της Οδηγίας για τους Ορ-γανισμούς Συλλογικών Επενδύσεων σε Κινητές Αξίες (ΟΣΕΚΑ). Πρόκειται ειδικότερα για:uu τα κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύ-νου (hedge funds),

uu τα ιδιωτικά μετοχικά κεφάλαια (private equity),

uu τα κεφάλαια που επενδύουν στην κτηματαγορά (real estate funds),

uu τα κεφάλαια που επενδύουν στην αγορά εμπορευμάτων (commodity funds) και

uu άλλες κατηγορίες θεσμικών κεφα-λαίων (institutional funds).

Η Οδηγία εισάγει ένα νομικά δεσμευτικό καθεστώς αδειοδότη-σης, άσκησης δραστηριότητας και εποπτείας των διαχειριστών εναλλα-κτικών επενδυτικών κεφαλαίων, το

οποίο εφαρμόζεται ανεξάρτητα από τον τόπο της έδρας του επενδυτικού κεφαλαίου.

Από το πεδίο εφαρμογής της Οδη-γίας εξαιρούνται οι διαχειριστές κεφα-λαίων που διαχειρίζονται κεφάλαια με περιουσιακά στοιχεία αξίας μικρότερης των εκατό (100) εκατομμυρίων ευρώ, εφόσον κάνουν χρήση μόχλευσης, και αξίας μικρότερης των πεντακοσίων (500) εκατομμυρίων ευρώ αν δεν κάνουν χρήση μόχλευσης. Ωστόσο, και για τα εν λόγω επενδυτικά κεφάλαια καθιερώνο-νται ορισμένες ελάχιστες προϋποθέσεις αδειοδότησης και γνωστοποίησης στις αρμόδιες εποπτικές αρχές.

ςτη συνέχεια, στις 19 Δεκεμ-βρίου 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε κατ’

εξουσιοδότηση Κανονισμό, ο οποίος συμπληρώνει και συγκεκριμενοποιεί διατάξεις της Οδηγίας 2011/61/ΕΕ και, ειδικότερα, σε σχέση, μεταξύ άλλων, με:uu το αρχικό κεφάλαιο και τα ίδια κε-φάλαια που πρέπει να τηρούν οι διαχειριστές οργανισμών εναλλα-κτικών επενδύσεων,

uu τις προϋποθέσεις άσκησης δρα-στηριοτήτων από τους διαχειριστές οργανισμών εναλλακτικών επενδύ-σεων,

uu την αποφυγή και αντιμετώπιση καταστάσεων συγκρούσεων συμ-φερόντων,

uu τη διαχείριση κινδύνων και τη δια-χείριση της ρευστότητας,

uu τις οργανωτικές απαιτήσεις των δια-χειριστών οργανισμών εναλλακτι-κών επενδύσεων,

uu θέματα αναφορικά με την αποτί-μηση περιουσιακών στοιχείων του οργανισμού εναλλακτικών επενδύ-σεων, και

uu τις απαιτήσεις διαφάνειας, την πλη-ροφόρηση των επενδυτών και τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων στις αρμόδιες αρχές.

2.2. οργανισμοί άξιολόγησης Πιστοληπτικής ικανότητας

ςτις 17 Νοεμβρίου 2009 εκδόθηκε ο Κανονισμός 1060/2009/ΕΚ «για τους

οργανισμούς αξιολόγησης πιστο-ληπτικής ικανότητας», σκοπός του οποίου ήταν η συνολική ρύθμιση της λειτουργίας και της εποπτείας των ΟΑΠΙ. Ο Κανονισμός εφαρμόζεται σε αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικα-νότητας, οι οποίες:uu προορίζονται να χρησιμοποιηθούν για κανονιστικούς ή άλλους σκο-πούς από πιστωτικά ιδρύματα, επι-χειρήσεις επενδύσεων, ασφαλιστι-κές επιχειρήσεις, αντασφαλιστικές επιχειρήσεις, ΟΣΕΚΑ ή ιδρύματα επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών που είναι εγκατεστημένα σε κράτος μέλος της Ε.Ε. και

uu κοινοποιούνται δημοσίως ή διανέ-μονται με την καταβολή συνδρομής.Οι διατάξεις του Κανονισμού

ρυθμίζουν, κατά κύριο λόγο, τις προϋ-ποθέσεις που πρέπει να πληρούνται από τους ΟΑΠΙ για την έκδοση αξιο-λογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας και τον τρόπο άσκησης της εποπτείας τους.

Ήδη στις 31 Μαΐου 2011, ο ως άνω Κανονισμός 1060/2009/ΕΚ τροποποι-ήθηκε από τον Κανονισμό 513/2011/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σε ό,τι αφορά την εποπτεία των ΟΑΠΙ. Ειδικότερα, με τον Κανονισμό 513/2011/ΕΚ καθιερώθηκε ένα ενιαίο πανευρωπαϊκό σύστημα εποπτείας των ΟΑΠΙ, σύμφωνα με το οποίο, την άσκηση της αποκλειστικής εποπτείας των ΟΑΠΙ που έχουν εγγρα-φεί στα μητρώα της Ευρωπαϊκής Ένω-σης ανέλαβε από την 1η Ιουλίου 2011 η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (European Securities and Markets authority, εφεξής ESMa), ενώ με βάση τον προηγούμενο Κανονισμό η εποπτεία αυτή είχε ανατεθεί στις



αρμόδιες εποπτικές αρχές των κρατών μελών.

Τέλος, στις 15 Νοεμβρίου 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε εκ νέου πρόταση Κανονισμού για την τροποποίηση του Κανονισμού 1060/2009/ΕΚ, με κύριο σκοπό:uu αφενός μεν τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του, ώστε να καλύπτει και την περίπτωση έκδοσης εκθέ-σεων πιστοληπτικών προοπτικών (rating outlooks) και

uu αφετέρου τη θέσπιση αυστηρότε-ρων κανόνων για την αντιμετώπιση καταστάσεων σύγκρουσης συμφε-ρόντων σε ό,τι αφορά τη μετοχική σύνθεση των ΟΑΠΙ και την πλη-ρωμή των αξιολογήσεων από τους εκδότες (issuer-pays model), καθώς και για τη δημοσιοποίηση των με-θοδολογιών που χρησιμοποιούνται από τους ΟΑΠΙ.Σημαντικές είναι, επίσης, οι προ-

τεινόμενες διατάξεις για την αποφυγή της υπερβολικής εξάρτησης των χρη-ματοπιστωτικών επιχειρήσεων από τις αξιολογήσεις των ΟΑΠΙ, καθώς και για τη βελτίωση της ποιότητας των πι-στοληπτικών αξιολογήσεων κρατικού χρέους.

2.3. άνοικτές πωλήσεις και συμ-βόλαια ανταλλαγής πιστω-τικής αθέτησης

ςτις 24 Μαρτίου 2012 δημοσιεύ-τηκε ο Κανονισμός 236/2012/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινο-

βουλίου και του Συμβουλίου «για τις ανοικτές πωλήσεις και ορισμένες πτυχές των συμβολαίων ανταλλαγής πιστωτικής αθέτησης». Σύμφωνα με τον Κανονισμό, ως «ανοικτή πώληση» μετοχών ή χρεωστικών τίτλων ορίζεται η πώληση των εν λόγω χρηματοπιστω-τικών μέσων, τα οποία ο πωλητής δεν κατέχει κατά τη στιγμή της σύναψης της σύμβασης πώλησης, συμπεριλαμ-βανομένης μιας πώλησης στην οποία κατά το χρόνο σύναψης της σύμβα-

σης ο πωλητής έχει δανεισθεί ή έχει συμφωνήσει να δανεισθεί τη μετοχή ή τον χρεωστικό τίτλο για παράδοση κατά τον διακανονισμό. Η «ανοικτή πώληση» δεν περιλαμβάνει:uu πώληση από οιοδήποτε συμβαλ-λόμενο μέρος βάσει συμφωνίας επαναγοράς όπου το ένα συμβαλ-λόμενο μέρος συμφωνεί να πωλή-σει στο άλλο μέρος έναν τίτλο σε καθορισμένη τιμή δεσμεύοντας το τελευταίο να επαναπωλήσει τον τίτ-λο σε μεταγενέστερη ημερομηνία σε διαφορετική καθορισμένη τιμή,

uu μεταβίβαση τίτλων στο πλαίσιο συμφωνίας δανεισμού τίτλων ή

uu σύναψη συμβολαίου μελλοντικής εκπλήρωσης ή άλλου συμβολαίου παραγώγων διά του οποίου συμφω-νείται η πώληση τίτλων σε καθορι-σμένη τιμή σε κάποια μελλοντική ημερομηνία.Ως «συμβόλαιο ανταλλαγής

πιστωτικής αθέτησης» νοείται μια σύμβαση παραγώγου στην οποία ο ένας συμβαλλόμενος καταβάλλει τίμημα σε έναν άλλο συμβαλλόμε-νο ως αντάλλαγμα για πληρωμή ή άλλου είδους παροχή σε περίπτωση πιστωτικού συμβάντος που αφορά τη συγκεκριμένη οντότητα αναφοράς, καθώς και για οποιαδήποτε άλλη αθέ-τηση πληρωμής σχετιζόμενη με την εν λόγω σύμβαση παραγώγου, που έχει παρόμοια οικονομική επίπτωση.

Κύριο αντικείμενο του Κανονισμού αποτελεί η καθιέρωση υποχρέωσης γνωστοποίησης είτε στις αρμόδιες αρχές είτε στο κοινό, κατά περίπτωση, σημαντικών:uu ανοικτών θέσεων σε μετοχές,uu ανοικτών θέσεων σε χρεωστικούς τίτλους κράτους μέλους, και

uu ακάλυπτων θέσεων σε συμβόλαια ανταλλαγής πιστωτικής αθέτησης,

uu όταν οι ανωτέρω θέσεις υπερβούν ένα συγκεκριμένο όριο το οποίο για μεν τις περιπτώσεις ανοικτών θέ-σεων σε μετοχές καθορίζεται στον

Κανονισμό, για δε τις λοιπές περι-πτώσεις θα καθορισθεί από την Ευ-ρωπαϊκή Επιτροπή, ανάλογα με το ύψος των εκδόσεων των χρεωστικών τίτλων χρέους για κάθε κράτος μέ-λος και της Ε.Ε., καθώς και ανάλογα με το μέγεθος των θέσεων που κατέ-χουν οι συμμετέχοντες της αγοράς σε χρεωστικούς τίτλους κράτους μέ-λους ή της Ε.Ε. Με τον ίδιο Κανονι-σμό καθιερώνονται, επίσης, συγκε-κριμένοι περιορισμοί σε ό,τι αφορά τη διενέργεια ακάλυπτων ανοικτών πωλήσεων.Εντός του Οκτωβρίου 2012 δημο-

σιεύθηκαν δύο (2) κατ’ εξουσιοδότηση και δύο (2) εκτελεστικοί Κανονισμοί της Επιτροπής, οι οποίοι συμπλη-ρώνουν τον Κανονισμό 236/2012/ΕΕ και οι οποίοι ρυθμίζουν διάφορα επιμέρους θέματα σε σχέση με τα προαναφερθέντα.

2.4. κανονισμός για τα εξωχρη-ματιστηριακά παράγωγα, τους κεντρικούς αντισυμ-βαλλόμενους και τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών

ςτις 27 Ιουλίου 2012 εκδόθηκε ο Κανονισμός 648/2012/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και

του Συμβουλίου «για τα εξωχρηματι-στηριακά παράγωγα, τους κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους και τα αρχεία καταγραφής συναλλαγών (EMIR)». Με τον Κανονισμό αυτό καθιερώνονται:uu η υποχρέωση εκκαθάρισης των εξω-χρηματιστηριακών παραγώγων σε κεντρικούς αντισυμβαλλόμενους, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος αντισυμβαλλόμενου,

uu η υποχρέωση καταχώρισης όλων των παράγωγων συμβολαίων (και όχι μόνον όσων αποτελούν αντικεί-μενο εξω-χρηματιστηριακής δια-πραγμάτευσης) σε αρχεία καταγρα-φής συναλλαγών, η επίβλεψη των οποίων ανατίθεται στην ESMa και

uu οι προϋποθέσεις αδειοδότησης των



κεντρικών αντισυμβαλλόμενων.Εντός του ίδιου έτους, στις 19

Δεκεμβρίου 2012 υιοθετήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο του Κανονισμού 648/2012 και για τη συγκεκριμενοποίηση διατάξεών του, έξι (6) κατ’ εξουσιοδότηση και τρεις (3) εκτελεστικοί Κανονισμοί.

2.5. κεντρικά άποθετήρια άξιών

ςτις 7 Μαρτίου 2012 υποβλή-θηκε από την Ευρωπαϊκή Επι-τροπή πρόταση Κανονισμού

του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου «σχετικά με τη βελτίωση του διακανονισμού αξιογράφων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κεντρικά αποθετήρια τίτλων (ΚΑΤ) και για την τροποποίηση της Οδηγίας 98/26/ΕΚ». Οι τέσσερις μείζονες ρυθμίσεις που προτείνονται με την Πρόταση Κανο-νισμού συνοψίζονται στα ακόλουθα:uu καθιέρωση δυνατότητας των απο-θετηρίων να παρέχουν τραπεζικές υπηρεσίες επικουρικές προς τον διακανονισμό,

uu εναρμόνιση, μέχρι την 1η Ιανουα-ρίου 2015, του κύκλου διακανονι-σμού σε όλα τα κράτη μέλη, ώστε να ολοκληρώνεται σε δύο (2) ημέ-ρες μετά την ημερομηνία κατά την οποία λαμβάνει χώρα η συναλλαγή σε οργανωμένες αγορές (Τ+2),

uu εναρμόνιση των κανόνων που διέ-πουν την ολοκλήρωση του διακα-νονισμού στα κράτη μέλη μέσω της λήψης κοινών μέτρων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση περιπτώσεων αποτυχίας κατά τον διακανονισμό και

uu καθιέρωση της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης της άδειας των κεντρι-κών αποθετηρίων αξιών που έχουν λάβει άδεια λειτουργίας σε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3. Βασικές επισημάνσεις(α) Οι περισσότερες από τις ήδη

ολοκληρωθείσες ή υπό εκπόνηση

πρωτοβουλίες των ενωσιακών ορ-γάνων, σύμφωνα με τα προαναφερ-θέντα, αποφασίσθηκαν σε διεθνές επίπεδο από το G-20 και αποτελούν την υλοποίηση των σχετικών δεσμεύ-σεων που αναλήφθηκαν από τα μέλη του G-20.

(β) Πέραν από τις βασικές νομο-θετικές πράξεις που εκδίδονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 289 και 294 της ςΛΕΕ, γίνεται ιδιαίτερα ευρεία χρήση κατ’ εξουσιοδότηση και εκτελεστικών πρά-ξεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βάσει εξουσιών που της έχουν εκχωρηθεί από τις βασικές νομοθετικές πράξεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Στη διαμόρφωση των πράξεων αυτών, καθοριστικός είναι ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMa), η οποία και εκδίδει τα σχέδια ρυθμιστικών και εκτελεστικών τεχνικών προτύπων που στη συνέχεια υιοθετούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη μορφή Οδηγίας ή Κανονισμού της.

(γ) Η παρατηρούμενη τάση είναι η διευρυμένη χρήση Κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Κοι-νοβουλίου –και πολύ λιγότερο η χρήση Οδηγιών–, κάτι το οποίο εξηγείται, κυρίως, από το ότι κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική αφενός μεν η ταχύτητα της εφαρμογής και αφετέρου η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη εναρμόνιση μεταξύ των κρατών μελών. Οι Κανο-νισμοί αποτελούν στο πλαίσιο αυτό προτιμητέο εργαλείο:uu αφενός μεν επειδή είναι άμεσης ισχύος και συνεπώς δεν μεσολαβεί νομοπαρασκευστική διαδικασία εν-σωμάτωσής τους στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών, όπως συμβαίνει, αντίθετα, με τις Οδηγίες και

uu αφετέρου λόγω του ότι δεν προβλέ-πονται, όπως στις Οδηγίες, διακρι-τικές ευχέρειες των κρατών μελών,

οι οποίες οδηγούν, συχνά, σε απο-κλίσεις μεταξύ των εθνικών δικαίων.(δ) Λόγω της ταχύτητας με την

οποία υιοθετήθηκαν πολλές από τις ρυθμίσεις στο δίκαιο της κεφαλαια-γοράς, είναι σε αρκετές περιπτώσεις έκδηλος ο αποσπασματικός τους χαρακτήρας, γεγονός το οποίο έχει ως αποτέλεσμα την υιοθέτηση σε πολύ μι-κρό χρονικό διάστημα τροποποιητικών νομικών πράξεων και την προσθήκη νέων ρυθμίσεων.

(ε) Η πληθώρα των καθιερούμε-νων ρυθμίσεων και η διεξοδικότητα των νέων κανόνων καθιστά ιδιαίτερα δυσχερή την εφαρμογή του νέου ρυθμιστικού πλαισίου στο σύνολό του τόσο από τους φορείς παροχής των συγκεκριμένων χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών όσο και από τις εποπτικές αρχές. Στους κανόνες δε αυτούς προ-στίθεται και μεγάλος αριθμός –νομικά μη δεσμευτικών– κατευθυντήριων γραμμών που έχει ήδη ή πρόκειται να εκδώσει η ESMa προκειμένου να επιτευχθεί στο μέτρο του δυνατού εποπτική σύγκλιση.

(στ) Λαμβάνοντας υπόψη ότι το προαναφερθέν ρυθμιστικό πλαίσιο αποτελεί μέρος μόνον των δράσεων που έχουν αναληφθεί σε ενωσιακό επίπεδο, ως αποτέλεσμα της πρό-σφατης χρηματοπιστωτικής κρίσης στο σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος, καθίσταται σαφές:uu αφενός μεν ότι το επιχειρηματικό μοντέλο των φορέων παροχής χρη-ματοπιστωτικών υπηρεσιών θα υπο-στεί σημαντικές επιδράσεις σε σχέ-ση με ό,τι ίσχυε μέχρι σήμερα και

uu αφετέρου ότι τα ευρωπαϊκά όργα-να και φορείς, αλλά και οι αρμόδιες ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές των κρατών μελών έχουν επιφορτι-σθεί με ένα ιδιαίτερα σύνθετο έργο σε σχέση με την εποπτεία της απο-τελεσματικής εφαρμογής των νέων κανόνων.



Η ευρωπαϊκήδικονομική ενοποίηση

(πορεία και προοπτικές)

Δημήτριος Τσικρικάς Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Δικονομίας Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών,

Ιδρ. μέλος Ευρ. Έκφρασης

1. Οι απαρχές της δικονομι-κής ενoποιήσεως στον ευ-ρωπαϊκό χώρο ανατρέχουν

αρκετά χρόνια πίσω και φθάνουν στο γενέθλιο έτος της Ευρωπαϊκής Οικο-νομικής Κοινότητας. ΄Ηδη το άρθρο 220 της Συνθήκης της Ρώμης της 25ης Μαρτίου 1957, με την οποία ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, προέβλεπε ότι «τα κράτη μέλη, εφόσον είναι αναγκαίο, διεξάγουν μεταξύ τους διαπραγματεύσεις, για να εξασφαλί-σουν προς όφελος των υπηκόων τους ... (και) την απλούστευση των διατυπώ-σεων για την αμοιβαία αναγνώριση και εκτέλεση δικαστικών και διαιτητικών αποφάσεων».

Έτσι, αρκετά νωρίς, κατά το έτος 1960, με πρωτοβουλία της Επιτρο-πής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων συγκροτήθηκε μια επιτροπή εμπειρο-γνωμόνων με αντικείμενο τη σύνταξη μιας διεθνούς συμβάσεως, η οποία θα βοηθούσε στην πραγμάτωση της τελολογίας του άρθρου 220 ΣυνθΕΟΚ. Οι εργασίες της επιτροπής διήρκεσαν έξι χρόνια και ολοκληρώθηκαν με την κατάρτιση του τελικού κειμένου μιας διεθνούς συμβάσεως, η οποία υπεγράφη στις 27.9.1968 στο Συμ-βούλιο Υπουργών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στις Βρυξέλλες από τους

εκπροσώπους των τότε έξι πρώτων κρατών μελών. Από τον τόπο της υπο-γραφής της ονομάσθηκε Σύμβαση των Βρυξελλών και άρχισε να ισχύει από την 1η Φεβρουαρίου 1973 ταυτόχρονα και στα έξι κράτη μέλη.

2. Η Σύμβαση των Βρυξελλών λαμβάνει ευθύς εξαρχής τη μορφή της «διπλής»,

κατά την ορολογία του δικονομικού διεθνούς δικαίου, συμβάσεως, αφού ρυθμίζει ταυτόχρονα τη διεθνή δικαι-οδοσία και την αναγνώριση και εκτέ-λεση των δικαστικών αποφάσεων1.

Επίσης, ενώ κατά τη διάταξη του άρθρου 220 ΣυνθΕΟΚ η απλούστευση των διατυπώσεων αναγνωρίσεως και εκτελέσεως αποσκοπεί στο όφελος των υπηκόων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, για τη Σύμβαση των Βρυξελλών η ιθαγένεια ενός προσώπου δεν παίζει κανένα ρόλο για το πεδίο εφαρμογής των διατάξεών της. Για την εφαρμογή των κανόνων της, οι οποίοι θεμελιώ-νουν τόσο τη γενική όσο και τις ειδικές συντρέχουσες βάσεις διεθνούς δικαι-οδοσίας, είναι απαραίτητη η ύπαρξη

1. Βλ. Κεραμέα, Νομικές Μελέ-τες, 633· Schack, Internationales Zivilverfahrensrecht, 2006, αριθ. 79.

κατοικίας του εναγόμενου φυσικού προσώπου ή έδρας του εναγόμενου νομικού προσώπου σε ένα από τα συμβαλλόμενα κράτη.

Επισημαίνεται μάλιστα ότι υφίστα-ται ένας σαφής τελολογικός σύνδεσμος μεταξύ των κανόνων που διέπουν τη διεθνή δικαιοδοσία των δικαστηρίων των κρατών μελών και εκείνων που θεσπίζουν τις προϋποθέσεις αναγνω-ρίσεως και εκτελέσεως αλλοδαπών δικαστικών αποφάσεων. Η θέση ενι-αίων κανόνων διεθνούς δικαιοδοσίας, οι οποίοι ισχύουν ενιαία σε όλα τα συμβαλλόμενα κράτη και ο ταυτόχρο-νος αποκλεισμός της εφαρμογής των υπέρμετρων δικαιοδοτικών βάσεων των εθνικών δικονομικών εννόμων τάξεων επιτρέπει την απεξάρτηση της αναγνωρίσεως και εκτελέσεως μιας αλλοδαπής αποφάσεως από τον έλεγχο της διεθνούς δικαιοδοσίας του δικαστηρίου που την εξέδωσε2.

Η θέσπιση ενιαίων κανόνων δι-εθνούς δικαιοδοσίας αποκλείει την εφαρμογή των αποκλινουσών και ενδεχομένως υπέρμετρων εθνικών

2. Βλ. επίσης Κεραμέα, Νομικές Μελέτες, σ. 632. Schlosser, Eu- Zivilprozessrecht, 2009, Einl. αριθ. 4. Gottwald, Saint luis-Warsaw transatlantic law Journal 1997, 141-142.



δικαιοδοτικών βάσεων, με συνέπεια να μη συντρέχει πλέον λόγος ελέγχου της διεθνούς δικαιοδοσίας κατά το στάδιο της αναγνωρίσεως και εκτελέσεως μιας αλλοδαπής αποφάσεως.

Συνεπώς, είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι ενιαίοι κανόνες διεθνούς δικαι-οδοσίας, καθώς και οι κανόνες περί εκκρεμοδικίας και συνάφειας της Συμ-βάσεως των Βρυξελλών διευκολύνουν την αναγνώριση και εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς καλύπτονται από την τελολογία του άρθρου 220 ΣυνθΕΟΚ. Ταυτόχρονα ωστόσο οι κανόνες αυτοί έχουν κα-νονιστική αυτονομία και ως εκ τούτου είναι σε θέση να συμβάλλουν αποφα-σιστικά στη βελτίωση της δικαστικής προστασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3. Η εξουσία θεσπίσεως ενιαί-ων κανόνων, που το άρθρο 220 ΣυνθΕΟΚ παρείχε

στα κράτη μέλη, περιορίσθηκε στην αναγνώριση και εκτέλεση δικαστικών και διαιτητικών αποφάσεων, όπως δε αναφέρθηκε, οι συντάκτες της Συμ-βάσεως των Βρυξελλών την διεύρυναν με τη θέση ενιαίων κανόνων διεθνούς δικαιοδοσίας.

Περαιτέρω η επίδοση εισαγωγι-κών δικογράφων συνδέεται στενά με την κατοχύρωση του δικαιώματος δικαστικής ακροάσεως των διαδίκων, η οποία αποτελεί βασική προϋπόθεση αναγνωρίσεως και εκτελέσεως μιας αλλοδαπής δικαστικής αποφάσεως. Έτσι μπορεί να υποστηριχθεί ότι και η επίδοση τουλάχιστον των διαδικα-στικών πράξεων καλύπτεται από την τελολογία του άρθρου 220 ΣυνθΕΟΚ και συνεπώς θα ήταν δυνατό να τύχει ρυθμίσεως σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατά το πρότυπο της Συμβάσεως των Βρυξελλών. Ωστόσο δεν αναλήφθηκε σχετική πρωτοβουλία δεδομένου μάλιστα ότι ίσχυε ήδη και μάλιστα σε οικουμενικό επίπεδο η Σύμβαση της Χάγης της 15.11.1965 για την επίδοση

δικαστικών και εξώδικων πράξεων στο εξωτερικό, καλύπτοντας τις σχετικές ανάγκες.

Περαιτέρω δεν αναλήφθηκε καμία πρωτοβουλία σε κοινοτικό επίπεδο και για την εναρμόνιση των κανόνων που διέπουν τη διεξαγωγή αποδείξεων στο εξωτερικό. Η ρύθμιση της διεξαγωγής αποδείξεων στο εξωτερικό αναμφί-βολα υπερέβαινε τα όρια του άρθρου 220 ΣυνθΕΟΚ, ενώ και από την άλλη πλευρά δεν υπήρχε επιτακτική ανάγκη θεσπίσεως ενιαίων κανόνων, αφού λίγο μετά την υπογραφή της Συμβάσεως των Βρυξελλών καταρτίσθηκε και υπογράφηκε η οικουμενικής εμβέλειας Σύμβαση της Χάγης της 18.3.1970 για τη διεξαγωγή αποδείξεως στο εξωτερι-κό σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, καθιστώντας με τον τρόπο αυτό περιτ-τή οποιαδήποτε άλλη ρύθμιση.

4. Η Συνθήκη για την Ευρω-παϊκή Ένωση της 7.2.1992 χορηγεί με τα άρθρα

Κ.1- Κ.9 στα κράτη μέλη την εξουσία να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της δικαστικής συνεργασίας σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις. Επιδιώκεται πλέον η διαμόρφωση ενός ενιαίου δικαστικού χώρου, ο οποίος θα υπερβαίνει τα όρια της ρυθμίσεως των προϋποθέσεων αναγνωρίσεως και εκτελέσεως δικαστικών αποφάσεων, ωστόσο η ανάληψη της σχετικής δραστηριότητας εμπίπτει πάλι στις αρμοδιότητες των κρατών μελών3.

Η σημαντική και καθοριστική μεταβολή επήλθε ωστόσο με τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης του Άμστερνταμ της 2.10.1997, η οποία τροποποίησε τη

3. Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, Δίκαιο Αναγκαστι-κής Εκτελέσεως. Η διεθνής αναγκαστι-κή εκτέλεση, 2006, § 76 αριθ. 2· Σαχπε-κίδου, Αρμ. 2001, 1620, 1621. Hess, die “Europäisierung» des internationalen Zivilprozessrechts durch den amsterdamer vertrag- Chancen und Gefahren, NJW 2000, 25 επ.

Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και τη Συνθήκη της Ευρωπαϊ-κής Κοινότητας. Με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ η δικαστική συνεργασία σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις μεταβαίνει από τον τρίτο στον πρώτο «πυλώνα» δράσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας4, γεγονός με ιδιαίτερα σημαντικές συνέπειες για τη διαδικα-σία της εναρμονίσεως. Κρίσιμες είναι πλέον οι διατάξεις των άρθρων 61 σημ. γ και 65 ΣυνθΕΚ.

Στη συνέχεια, το Ευρωπαϊκό Συμ-βούλιο του tampere (15/16.10.1999) εξειδίκευσε τα μέτρα, που θα έπρεπε να ληφθούν για την καθιέρωση ενός ενιαίου χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης5. Επισημάνθηκε μά-λιστα ότι η εμπέδωση της αρχής της αμοιβαίας αναγνωρίσεως των δικα-στικών αποφάσεων συνιστά το πλέον σημαντικό βήμα στην πορεία της ευρωπαϊκής δικαστικής συνεργασίας.

5. Η σύγκριση των κανόνων του πρωτογενούς κοινοτι-κού δικαίου (ΣυνθΕΚ), οι

οποίοι αποτελούν σήμερα τη βάση της δικονομικής ενοποιήσεως, με το άρθρο 220 ΣυνθΕΟΚ, στο οποίο, όπως προ-αναφέρθηκε, στηρίχθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά το παρελθόν η ευρωπαϊκή δικονομική ενοποίηση, επιτρέπει ορισμένες ενδιαφέρουσες επισημάνσεις.

Η ενοποίηση που επιχειρείται σή-

4. Βλ. Γέσιου-Φαλτσή, ό.π., § 76 αριθ. 3. Σαχπεκίδου, Αρμ. 2001, 1622. Χρι-στιανό, Ευρωπαϊκή Κοινότητα και δι-κονομική εναρμόνιση, ΝοΒ 2006, 1671. Παπαγεωργίου, Η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Δικαιοσύ-νης για τις αστικές υποθέσεις, ΕλλΔνη 2003, 1680. Geimer, Internationales Zivilprozessrecht, 2005, αριθ. 245.

5. Βλ. Παπαγεωργίου, ΕλλΔνη 2003, 1680. Wagner, Zur vereinheitlichung des Internationalen privat-und Zivilverfahrensrechts sechs Jahre nach In-kraft-treten des amsterdamer vertrags, NJW 2005, 1754.



μερα κατά τα άρθρα 61 σημ. γ και 65 ΣυνθΕΚ είναι πολύ ευρύτερη εκείνης, η οποία κατά το παρελθόν στηρίχθηκε στο άρθρο 220 ΣυνθΕΟΚ. Οι διαφορές ως προς την τελολογία των διατάξε-ων, που αποτελούν το θεμέλιο της δικονομικής ενοποιήσεως, επηρεάζουν αποφασιστικά το εύρος της τελευταί-ας. Η δικονομική ενοποίηση ήταν, όπως προαναφέρθηκε, δυνατό να καλύψει ζητήματα αναγνωρίσεως και εκτελέσεως αλλοδαπών δικαστικών αποφάσεων, ζητήματα διεθνούς δικαι-οδοσίας, ενδεχομένως δε και ζητήματα επιδόσεως εισαγωγικών δικογράφων στο εξωτερικό. Ήδη το γράμμα της διατάξεως του άρθρου 65 ΣυνθΕΚ είναι πολύ ευρύτερο6, αφού εκτός από τα πιο πάνω ζητήματα επιτρέπει την ενοποίηση κανόνων για τη διεξαγωγή αποδείξεων στο εξωτερικό, κανόνων του δικαίου συγκρούσεως, καθώς και κανόνων του αστικού δικονομικού δικαίου των κρατών μελών, όταν οι υφιστάμενες διαφορές μεταξύ τους δυσχεραίνουν την ομαλή διεξαγωγή των πολιτικών δικών.

Διαπιστώνεται συνεπώς ότι η δια-δικασία της δικονομικής ενοποιήσεως υπερβαίνει τα όρια του «πυρήνα» του δικονομικού διεθνούς δικαίου, που συνιστούν οι κανόνες περί διεθνούς δι-καιοδοσίας, καθώς και αναγνωρίσεως και εκτελέσεως αλλοδαπών δικαστι-κών αποφάσεων, και καλύπτει όλο το φάσμα των ρυθμίσεων του τελευταίου συμπεριλαμβάνοντας την επίδοση και την απόδειξη στο εξωτερικό. Περαι-τέρω, η ενοποίηση μπορεί να κινηθεί πέρα από τα όρια του δικονομικού διεθνούς δικαίου και να καταλάβει κανόνες του δικαίου συγκρούσεως, καθώς επίσης κανόνες του εσωτερικού δικονομικού δικαίου.

Πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι η ενοποίηση όλων των κανόνων, συνεπώς και εκείνων του δικονομικού

6. Βλ. επίσης Χριστιανό, ΝοΒ 2006, 1671.

δικαίου, εξαρτάται από την επίδρασή τους στην ομαλή λειτουργία της εσω-τερικής αγοράς.

Συνεπώς, αντικείμενο ενοποιήσεως μπορούν να αποτελέσουν οι κανόνες του εθνικού δικονομικού δικαίου, οι οποίοι διέπουν την εκδίκαση (και) διασυνοριακών διαφορών.

Περαιτέρω υφίσταται διαφορά ως προς τα μέσα ενοποιήσεως. Όπως προαναφέρθηκε, η ενοποίηση κατά το άρθρο 220 ΣυνθΕΟΚ ήταν δυνατό να διενεργηθεί με την κατάρτιση διεθνών συμβάσεων, όπως η Σύμβαση των Βρυ-ξελλών. Πλέον σήμερα, έπειτα από την ένταξη της δικαστικής συνεργασίας στον πρώτο πυλώνα δράσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η ενοποίηση του δικονομικού δικαίου διενεργείται με την έκδοση πράξεων του παράγω-γου κοινοτικού δικαίου, κυρίως κανο-νισμών του Συμβουλίου Υπουργών. Με τον τρόπο αυτό οι κανόνες του εναρμονισμένου δικονομικού δικαίου ανήκουν στο παράγωγο κοινοτικό δίκαιο, γεγονός που διευκολύνει την ενιαία εφαρμογή τους σε όλο τον χώρο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.

Περαιτέρω υφίσταται η ερμηνευ-τική αρμοδιότητα του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων να απο-φανθεί επί των ζητημάτων, που θέτει η δικονομική ενοποίηση, έπειτα από την υποβολή προδικαστικών ερωτημάτων από τα δικαστήρια των κρατών μελών.

6. Έπειτα από τις αναφορές στην τελολογία, το εύρος και τα μέσα της σύγχρονης

ευρωπαϊκής δικονομικής ενοποιήσεως εμφανίζει ενδιαφέρον η προσπάθεια προσδιορισμού των ειδικότερων χα-ρακτηριστικών της σε σύγκριση με τις παλαιότερες προσπάθειες ενοποιήσε-ως που επιχειρήθηκαν αρχικά με τη Σύμβαση των Βρυξελλών και στη συ-νέχεια με τη Σύμβαση του Λουγκάνο.

6.1. Επισημαίνεται κατά πρώτον, ότι,

όπως συνέβη και με όλες τις προανα-φερόμενες προσπάθειες δικονομικής ενοποιήσεως, έτσι και η σύγχρονη ευρωπαϊκή δικονομική ενοποίηση έχει αυτόνομο χαρακτήρα, δηλαδή δεν προϋποθέτει την ενοποίηση ή έστω την εναρμόνιση του ουσιαστικού δικαίου των κρατών μελών, αλλά κινεί-ται ανεξάρτητα από οποιαδήποτε προ-σπάθεια ουσιαστικής εναρμονίσεως7. Μάλιστα, με τη δικονομική ενοποίηση επιδιώκεται σε πολλές περιπτώσεις η κάλυψη της απουσίας ουσιαστικής εναρμονίσεως και ο περιορισμός των δυσμενών συνεπειών της για τις δια-συνοριακές συναλλαγές.

6.2. Σε αντίθεση με την προγενέστερη δικονομική ενοποίηση, η οποία ήταν αποσπασματική και περιοριζόταν στη θέση ενιαίων κανόνων σε περι-ορισμένους τομείς του δικονομικού διεθνούς δικαίου, όπως ήταν η διεθνής δικαιοδοσία των δικαστηρίων και η αναγνώριση και εκτέλεση των δικα-στικών αποφάσεων για τις Συμβάσεις Βρυξελλών και Λουγκάνο, σήμερα η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποι-ήσεως τείνει να προσλάβει καθολικό χαρακτήρα. Υπερβαίνει πλέον τη ρύθμιση του «σκληρού πυρήνα» του δικονομικού διεθνούς δικαίου, δηλαδή της διεθνούς δικαιοδοσίας και της αναγνωρίσεως και εκτελέσεως των δικαστικών αποφάσεων και έρχεται να καλύψει την επίδοση8 και τη διεξαγωγή αποδείξεων9 στο εξωτε-ρικό και να θεσπίσει μία ευρωπαϊκή διαταγή πληρωμής10, μία ευρωπαϊκή διαδικασία μικροδιαφορών11, καθώς και μία διαδικασία εναλλακτικής επι-

7. Βλ. επίσης Κεραμέα, Χαριστήρια στον Ιωάννη Δεληγιάννη, 324. Χριστιανό, ΝοΒ 2006, 1669, 1670.

8. Κανονισμός (ΕΚ) 1348/2000, ο οποίος ήδη αντικαταστάθηκε από τον κανονι-σμό (ΕΚ) 1393/2007.

9. Κανονισμός (ΕΚ) 1206/2001.10. Κανονισμός (ΕΚ) 1896/2006.11. Κανονισμός (ΕΚ) 861/2007.



λύσεως των διαφορών12. Επίσης δεν περιορίζεται στη θέση κανόνων για την εκδίκαση περιουσιακών διαφορών, όπως συνέβαινε με τις Συμβάσεις Βρυ-ξελλών και Λουγκάνο, αλλά πλέον καλύπτει ήδη σημαντικές κατηγορίες οικογενειακών διαφορών, όπως είναι οι γαμικές διαφορές και οι διαφορές γονικής μέριμνας13, καθώς και το δίκαιο της πτωχεύσεως και των λοι-πών συλλογικών διαδικασιών14, ενώ περαιτέρω επιδιώκει τη ρύθμιση και διαφορών κληρονομικής διαδοχής15.

6.3. Περαιτέρω, πρέπει να επισημανθεί μία νέα κατεύθυνση που λαμβάνει πλέον η διαδικασία της ενιαίας ρυθ-μίσεως της εκτελέσεως αλλοδαπών δικαστικών αποφάσεων και λοιπόν εκτελεστών τίτλων. Κατά πρώτον ο κανονισμός 44/2001 διευκολύνει σημαντικά την εκτέλεση τίτλων, προερχόμενων από κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, στα λοιπά κράτη μέλη περιορίζοντας τα κωλύ-ματα κηρύξεως της εκτελεστότητάς τους και κυρίως απλουστεύοντας τη σχετική διαδικασία. Ωστόσο, το αποφασιστικό βήμα επιχειρείται με τη θέσπιση του ευρωπαϊκού εκτελεστού τίτλου16, ο οποίος κάτω από συγκεκρι-μένες προϋποθέσεις αναπτύσσει την εκτελεστότητα, που του προσδίδει το δικονομικό δίκαιο του κράτους προ-ελεύσεώς του, σε όλον τον χώρο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και εκτελείται

12. Οδηγία 2008/52/ΕΚ του Ευρωπα-ϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 2008 για ορισμένα θέ-ματα διαμεσολαβήσεως σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις.

13. Αρχικά ίσχυσε ο κανονισμός (ΕΚ) 1347/2000, ο οποίος αντικαταστάθηκε από τον κανονισμό (ΕΚ) 2201/2003.

14. Κανονισμός (ΕΚ) 1346/2000.15. Βλ. την Πράσινη Βίβλο της Επι-

τροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για «κληρονομική διαδοχή και διαθή-κη» (CoM /2005) 65 τελικό).

16. Κανονισμός (ΕΚ) 805/2004.

αμέσως σε όλα τα κράτη μέλη, χωρίς να απαιτείται η διαδικασία κηρύξεώς του ως εκτελεστού («exequatur»). Μάλιστα επιχειρούνται ήδη και τα επόμενα βήματα προς την κατεύθυν-ση της άμεσης εκτελεστότητας, αφού η ευρωπαϊκή διαταγή πληρωμής, η οποία προβλέπεται από τον κανονισμό 1896/2006, θα εκτελείται άμεσα σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Κοι-νότητας, ενώ και οι καταψηφιστικές δικαστικές αποφάσεις που εκδίδονται κατά την ευρωπαϊκή διαδικασία μικροδιαφορών εκτελούνται χωρίς τη μεσολάβηση της διαδικασίας του exequatur. Μάλιστα, πολύ πρόσφατα, εκδόθηκε ο κανονισμός 1215/2012, ο οποίος πρόκειται να αντικαταστήσει τον κανονισμό 44/2001 και κατά τις δια τάξεις του οποίου όλες οι αποφάσεις των δικαστηρίων των κρατών μελών θα εκτελούνται, χωρίς να απαιτείται η διαδικασία του exequatur.

7. Η φιλόδοξη προσπάθεια δικονομικής ενοποιήσεως στον ευρωπαϊκό χώρο δεν

είναι απαλλαγμένη από προβλήματα και αδυναμίες που επηρεάζουν την εφαρμογή των ενιαίων κανόνων.

Κάθε δικαιική ενοποίηση διευκο-λύνεται σημαντικά και είναι περισσό-τερο αποτελεσματική, εάν οι ενιαίοι κανόνες εφαρμόζονται σε συγγενείς έννομες τάξεις με ομοιότητα θεσμών. Η πιο πάνω παρατήρηση ισχύει και για την ευρωπαϊκή δικονομική ενοποίηση, όπου βεβαίως οι ενιαίες ρυθμίσεις πρό-κειται να εφαρμοσθούν στο εσωτερικό εννόμων τάξεων, οι οποίες ως προς ορισμένους δικονομικούς θεσμούς παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές.

Περαιτέρω, με την προσχώρηση νέων κρατών στην Ευρωπαϊκή Ένωση αφενός είναι δυνατό να διευρυνθούν οι διαφορές σε επίπεδο δικονομικών θεσμών και αφετέρου ενδέχεται να υπάρξουν αποκλίσεις στο επίπεδο της εφαρμογής του δικονομικού δικαίου,

γεγονός που περαιτέρω θα επηρεάσει και την εφαρμογή των ενιαίων κανό-νων.

Για τον λόγο αυτόν πριν από τη θέσπιση ενιαίων ρυθμίσεων με κανόνες του παράγωγου κοινοτικού δικαίου είναι επιβεβλημένη η λήψη υπόψη των διαφορών των δικονομικών συστημά-των των κρατών μελών, ώστε να απο-φευχθούν οι προφανείς δυσαρμονίες με το εθνικό δικονομικό δίκαιο.

Επίσης, η έλλειψη ενοποιήσεως ή έστω εναρμονίσεως του ουσιαστικού δικαίου των κρατών μελών επιδρά αρ-νητικά και στη δικονομική ενοποίηση, δεδομένου ότι ουσιαστικό και δικονο-μικό δίκαιο συνδέονται άρρηκτα.

Συνεπώς, όταν οι θεσμοί του ουσιαστικού δικαίου, στους οποίους στηρίζεται η εφαρμογή των ενιαίων δικονομικών κανόνων, γνωρίζουν σημαντικά αποκλίνουσες ρυθμίσεις στις έννομες τάξεις των κρατών μελών, τότε υφίσταται σοβαρή αδυναμία ενός ενιαίου εννοιολογικού προσδιορισμού τους κατά το σύστημα και την τελολο-γία του ενοποιημένου δικαίου.

8. Έπειτα από όσα αναφέρθη-καν, μπορεί να διαπιστωθεί ότι η διαδικασία της ευρω-

παϊκής δικονομικής ενοποιήσεως θα προχωρήσει με λιγότερα προβλήματα, εάν ο κοινοτικός νομοθέτης λαμβάνει υπόψη του και μελετά προσεκτικά τις ιδιομορφίες των εθνικών δικονομικών ρυθμίσεων, επιλέγει δε εκείνες τις λύ-σεις οι οποίες, όσο είναι δυνατό, μπο-ρούν να λειτουργήσουν απρόσκοπτα στις δικονομικές έννομες τάξεις των κρατών μελών και να ενταχθούν στο σύστημά τους.

9. Η αποδοχή της τελο-λογίας της δικονομικής ενοποιήσεως από τα κράτη

μέλη είναι μία ιδιαίτερα σημαντική παράμετρος, δεδομένου ότι η δικο-νομική ενοποίηση παρά την άνωθεν



αφετηρία της και την πρωτοβουλία των κοινοτικών οργάνων αποτελεί μια αμφίδρομη διαδικασία. Είναι σημαντική η παρέμβαση όχι μόνον του εθνικού νομοθέτη, ο οποίος θα διαμορφώσει την κατάλληλη δικαι-ική υποδομή για την εφαρμογή του κοινοτικού εποικοδομήματος, αλλά και των εφαρμοστών του δικαίου, κυρίως των δικαστηρίων των κρατών μελών, τα οποία με τη δικαιοπλαστι-κή λειτουργία τους θα πληρώσουν κενά και θα άρουν αντινομίες, διευκολύνοντας την εφαρμογή του ενοποιημένου δικαίου.

10. Τέλος, η ύπαρξη μιας κοινής δικαι-οδοτικής αρχής

είναι εξαιρετικά σημαντική για κάθε προσπάθεια δικαιικής ενοποιήσεως, αφού όχι μόνον διασφαλίζει την ενιαία εφαρμογή του ενοποιημένου δικαίου, αλλά επίσης συμβάλλει στη διάπλαση και περαιτέρω εξέλιξή του δια της αναδείξεως της τελολογίας του. Ως παράδειγμα εκτός του χώρου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως μπορούν να αναφερθούν η λειτουργία του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ηΠΑ («Supreme Court»), καθώς και του ελβετικού Ομοσπονδιακού Δικαστη-ρίου («bundesgericht»), η οποία μαζί με τα ομοσπονδιακά συντάγματα διασφαλίζει την ενότητα και τον ρυθμό της ομοσπονδιακής έννομης τάξεως17. Το ίδιο σημαντική μπορεί να αποβεί και η λειτουργία του δικα-στηρίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως για την ευρωπαϊκή δικονομική ενο-ποίηση όχι μόνον για την ερμηνεία του ήδη ισχύοντος δικαίου, αλλά και για την παρακίνηση του κοινοτικού νομοθέτη να παρέμβει διορθωτικά και να άρει υφιστάμενες αδυναμίες του ενοποιημένου δικαίου.

17. Βλ. σχετικά Κεραμέα, Χαριστή-ρια στον Ιωάννη Δεληγιάννη, σ. 323, 324.

Η εισαγωγή της αρχής του

«υπεύθυνου δανεισμού»με την Οδηγία 2008/48/ΕΚ

Ζαφείρης Τσολακίδης Λέκτορας Αστικού Δικαίου Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Ι. Η Οδηγία 2008/48/ΕΚ και η ενσωμάτωσή της στο ελληνικό δίκαιο

ςτις 22.5.2008 δημοσιεύθηκε, ύστερα από μακρά προπα-ρασκευαστική διαδικασία1, η

οδηγία 2008/48/ΕΚ «Για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης και την κατάρ-γηση της Οδηγίας 87/102/ΕΟΚ». Με την εν λόγω Οδηγία ανανεώθηκε σε σημα-ντικό βαθμό το ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τις καταναλωτικές συμβάσεις και καταργήθηκε η οδηγία 87/102/ΕΟΚ, η οποία ρύθμιζε τα σχετικά ζητήματα.

Η έκδοση νέας Οδηγίας θεωρήθηκε επιβεβλημένη για δύο προεχόντως λό-γους: εν πρώτοις, το παλαιό ρυθμιστικό πλαίσιο κρινόταν απρόσφορο να αντι-μετωπίσει την πιστωτική επέκταση και την προϊούσα υπερχρέωση της δεκα-ετίας του 20002. περαιτέρω, η Οδηγία

1. Για τη διαδικασία υιοθέτησης της 2008/48/ΕΚ βλ. ενδεικτικά Πελλένη- Παπαγεωργίου, Ζητήματα από τις νέες ρυθμίσεις για τις συμβάσεις καταναλωτικής πίστης, 2012, σ. 23 επ.. Λιβαδά, Το νέο ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο για την καταναλωτική πίστη, 2008, σ. 87 επ.

2. Βλ. σχετικά Πελλένη- Παπαγεωργίου, ΝοΒ 2010, 275 επ.

87/102/ΕΟΚ ήταν Οδηγία ελάχιστης εναρμόνισης, με αποτέλεσμα οι επί μέρους διαφοροποιήσεις ανά κράτος μέλος να αλλοιώνουν την ενοποίηση του κανονιστικού πλαισίου. Αντιθέτως, η Οδηγία 2008/48/ΕΚ (εφεξής «Οδη-γία») θεσπίστηκε ως Οδηγία πλήρους εναρμόνισης (άρθρο 22 παρ. 1)3, επιβάλλοντας την ομοιομορφοποίηση των νομοθεσιών των κρατών μελών στα ρυθμιζόμενα πεδία.

Η Οδηγία, που ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με την υπ’ αρ. Ζ1-699/23.6.2010 κοινή υπουργική απόφαση (εφεξής: «ΚΥΑ»), περιλαμβά-νει αρκετές καινοτόμες ρυθμίσεις. Εν-δεικτικά αναφέρονται εν προκειμένω: η θέσπιση εκτεταμένης υποχρέωσης πληροφόρησης του καταναλωτή, με σκοπό την αποκατάσταση της πληρο-φοριακής ασυμμετρίας μεταξύ αυτού και του προμηθευτή. η καθιέρωση υποχρέωσης «υπεύθυνου δανεισμού». η παροχή δικαιωμάτων στον καταναλωτή και μετά την πίστωση, όπως της υπανα-χώρησης ή της πρόωρης εξόφλησης της πίστωσης. κ.ο.κ.

3. Βλ. ενδεικτικά Λιβαδά, σ. 99 επ.. Τασίκα, ΧρηΔικ 2009, 53-54.



ΙΙ. Η έννοια του καταναλωτή

ςτο άρθρο 3 περ. α της ΚΥΑ (το οποίο αποδίδει το άρθρο 3 περ. α της Οδηγίας) ορίζεται ως

καταναλωτής «κάθε φυσικό πρόσωπο το οποίο, με τις δικαιοπραξίες που κα-λύπτει η παρούσα απόφαση, επιδιώκει σκοπούς που δεν σχετίζονται με την εμπορική, επιχειρηματική ή επαγγελ-ματική δραστηριότητα του». Αντιθέ-τως, το άρθρο 4 παρ. 1 ν. 2251/1994, όπως ισχύει, θεωρεί καταναλωτή «κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ενώ-σεις προσώπων χωρίς νομική προσωπι-κότητα για τα οποία προορίζονται τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέ-ρονται στην αγορά και τα οποία κάνουν χρήση των προϊόντων ή των υπηρεσιών αυτών, εφόσον αποτελούν τον τελικό αποδέκτη τους. Καταναλωτής είναι και: αα) κάθε αποδέκτης διαφημιστικού μηνύματος, ββ) κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που εγγυάται υπέρ κατανα-λωτή, εφόσον δεν ενεργεί στο πλαίσιο της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητάς του».

η ΚΥΑ, σε αντιδιαστολή με τον ν. 2251/1994 για την προστασία του κα-ταναλωτή, υιοθετεί τη στενή έννοια του καταναλωτή4. Εν πρώτοις, σε αντίθεση

4. Για την έννοια του καταναλωτή βλ. εντελώς ενδεικτικά Δέλλιο, Προστασία των καταναλωτών και σύστημα του ιδιωτικού δικαίου Ι, 2005, σ. 15 επ..Περάκη, εις Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Προστασίας Καταναλωτή, 2008, Άρθρο 1 αρ. 10 επ.· Παπανικολάου, η έννοια του καταναλωτή σήμερα, Τιμ. Τόμος Ν. Ρόκα, 2012, σ. 743 επ.

με τη γενική ρύθμιση5, καταναλωτές για την εφαρμογή της ΚΥΑ θεωρούνται μόνον φυσικά και όχι νομικά πρόσωπα, ενώ δεν καταλαμβάνονται από το προστατευτικό πεδίο της οι εγγυη-τές. Εξάλλου, για το χαρακτηρισμό ενός προσώπου ως καταναλωτή δεν αρκεί να μη διαμεσολαβεί αυτό στην παροχή της υπηρεσίας, με σκοπό την περαιτέρω προώθησή της (να είναι δηλαδή «τελικός αποδέκτης»), αλλά απαιτείται να επιδιώκει με τη λήψη της πίστωσης σκοπούς που δεν εμπίπτουν στην εμπορική, επαγγελματική ή επι-χειρηματική δραστηριότητά του.

Η εν λόγω συστολή του πεδίου εφαρμογής της διάταξης έχει ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση των συμβά-σεων πίστωσης, στις οποίες αφορά η ΚΥΑ. Τούτο, διότι εν πρώτοις δεν προστατεύονται οι πιστούχοι-νομικά πρόσωπα, ούτε οι εγγυητές για τη χορήγηση πίστωσης. Περαιτέρω, δεν προστατεύονται τα πρόσωπα που λαμβάνουν πίστωση στο πλαίσιο της εμπορικής, επαγγελματικής ή επιχειρηματικής δραστηριότητάς τους (λαμβάνουν λ.χ. επιχειρηματικό δάνειο ή συνάπτουν σύμβαση πίστω-σης με αλληλόχρεο λογαριασμό για την εξασφάλιση κεφαλαίου κίνησης για την επιχείρησή τους), αλλά μόνον όσα λαμβάνουν πίστωση με σκοπό τη

5. Γενικότερο προβληματισμό για την πραγματική εμβέλεια της γενικής ρύθμισης του άρθρου 1 ν. 2251/1994, στο βαθμό που ειδικότερες διατάξεις, όπως η ερευνώμενη, προβλέπουν στενότερη έννοια του καταναλωτή βλ. στην Αλεξανδρίδου, ΝοΒ 2007, 1493 επ.

χρήση της για καταναλωτικούς σκο-πούς, δηλαδή, πρακτικά, οι οφειλέτες καταναλωτικών δανείων και οι κάτοχοι πιστωτικών καρτών6.

ΙΙΙ. Υπεύθυνος δανεισμός

η Οδηγία καθιερώνει για πρώτη φορά σε κοινοτικό επίπεδο, ως νομική υποχρέ-

ωση των παρεχόντων πίστωση, τον «υπεύθυνο δανεισμό»7. Ειδικότερα, το άρθρο 8 αναθέτει στα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι «πριν από τη σύνα-ψη της σύμβασης πίστωσης, ο πιστω-τικός φορέας εκτιμά την πιστοληπτική ικανότητα του καταναλωτή, βάσει επαρκών στοιχείων που λαμβάνονται κατά περίπτωση από τον καταναλωτή και, εν ανάγκη, κατόπιν έρευνας στην κατάλληλη βάση δεδομένων».

Η υποχρέωση των πιστωτικών ιδρυμάτων να αξιολογούν, έπειτα από σχετικό έλεγχο, κατά πόσον ο κατα-ναλωτής θα είναι ευλόγως σε θέση, εν όψει του ύψους της πίστωσης και των

6. Οι οφειλέτες στεγαστικών δανείων εκφεύγουν ούτως ή άλλως του πεδίου εφαρμογής της ΚΥΑ, διότι, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 2 περ. α-β αυτής «Από το πεδίο εφαρμογής της παρούσας απόφασης εξαιρούνται: α) οι συμβάσεις πίστωσης που εξασφαλίζονται με εμπράγματη ασφάλεια επί ακινήτου, β) οι συμβάσεις πίστωσης σκοπός των οποίων είναι η απόκτηση ή διατήρηση εμπραγμάτων δικαιωμάτων επί εγγείου ιδιοκτησίας ή επί υπάρχοντος ή υπό κατασκευή κτιρίου».

7. Βλ. σχετικά Περάκη, Η αρχή του «υπεύθυνου δανεισμού» και η πρόσφατη κοινοτική οδηγία για την καταναλωτική πίστη, Τιμ. Τόμος Γ. Καλλιμόπουλου, 2010, σ. 543 επ.

Tο άρθρο 8 αναθέτει στα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι «πριν από τη σύναψη της σύμβασης πίστωσης, ο πιστωτικός φορέας εκτιμά την πιστοληπτική ικανότητα του καταναλωτή, βάσει επαρκών στοιχείων που λαμβάνονται κατά περίπτωση από τον καταναλωτή και, εν ανάγκη,

κατόπιν έρευνας στην κατάλληλη βάση δεδομένων».



διαθέσιμων εισοδημάτων του, να εκ-πληρώσει τις υποχρεώσεις του, θεωρή-θηκε αποφασιστικός παράγοντας για την αντιμετώπιση του προβλήματος της υπερχρέωσης8. Ο προηγούμενος έλεγχος φερεγγυότητας του κατα-ναλωτή, μέσω της αξιοποίησης κάθε διαθέσιμου στοιχείου, και όχι μόνον των παρεχόμενων από τον ίδιο τον καταναλωτή πληροφοριών, συντελεί πράγματι αποφασιστικά ώστε ο καταναλωτής να μην αναλάβει υπο-χρεώσεις τις οποίες, κατά τη συνήθη και ευλόγως αναμενόμενη πορεία των πραγμάτων, θα αδυνατεί να εκπληρώ-σει.

Η προβλεπόμενη στο άρθρο 8 της Οδηγίας υποχρέωση εξειδικεύθηκε από τον Έλληνα νομοθέτη στο 8 παρ. 1 της ΚΥΑ, στο οποίο προβλέπεται, μεταξύ άλλων, υποχρέωση του πιστω-τικού φορέα να αξιολογήσει την πιστο-ληπτική ικανότητα και φερεγγυότητα του καταναλωτή, βάσει στοιχείων που έχει λάβει από τον ίδιο τον κατανα-λωτή κατά το προσυμβατικό στάδιο, έχει συλλέξει από τυχόν προγενέστερη συναλλακτική τους σχέση, καθώς και όσων έχουν προκύψει από έρευνες σε σχετικές βάσεις δεδομένων. Αντίστοι-χη υποχρέωση προβλέπει η παρ. 2 και σε κάθε «σημαντική αύξηση» του συνολικού ποσού της πίστωσης.

Από την αξιολόγηση, το πιστω-τικό ίδρυμα θα πρέπει να κρίνει σε ποιο ύψος πρέπει να διαμορφωθεί η παρεχόμενη πίστωση, ώστε να

8. Η πρόληψη της υπερχρέωσης των καταναλωτών απασχόλησε την ΕΚ ήδη από το 1992. Βλ. σχετικώς Λιβαδά, σ. 319 επ.

πιθανολογείται με εύλογο τρόπο ότι ο καταναλωτής θα μπορεί να την αποπληρώσει. Τα στοιχεία που, μεταξύ άλλων, θα συνεκτιμηθούν θα είναι: το ύψος της πίστωσης· το ύψος των παρόντων και των κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων προσδοκώμε-νων μελλοντικών εισοδημάτων του καταναλωτή· το ύψος των αναγκών διαβίωσης του καταναλωτή και της οικογενείας του, ιδίως το ύψος άλλων δανειακών υποχρεώσεών του· κ.ο.κ.

Η Οδηγία δεν προέβλεπε συγκε-κριμένες συνέπειες για την αθέτηση της εν λόγω υποχρέωσης του πιστω-τικού ιδρύματος, πέραν της γενικής ρύθμισης του άρθρου 23. Πριν από την ενσωμάτωση της Οδηγίας, η ελλη-νική θεωρία ερεύνησε τις ενδεχόμενες συνέπειες της αθέτησης της υποχρέ-ωσης αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας του καταναλωτή στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου9. Ερευνήθηκαν, μεταξύ άλλων, η θεμελίωση ευθύνης από αδικοπραξία (ΑΚ 914) και από διαπραγματεύσεις (ΑΚ 197-198), στο πλαίσιο των οποίων θα μπορούσε να ιδρυθεί ευθύνη του πιστωτικού ιδρύ-ματος για αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη ο καταναλωτής εξαιτίας της αθέτησης της υποχρέωσης και της συνακόλουθης υπερχρέωσής του.

Ο Έλληνας νομοθέτης (άρθρο 8 παρ. 3 ΚΥΑ) προτίμησε να προβλέψει συγκεκριμένη συνέπεια, ορίζοντας ότι «ο καταναλωτής απαλλάσσεται από το συνολικό κόστος της πίστωσης, περιλαμβανομένων των τόκων, και έχει

9. Πρβλ. λ.χ. Τασίκα, ΕπισκΕΔ 2011, 344-345.

υποχρέωση να καταβάλλει μόνο το ποσό του κεφαλαίου σύμφωνα με τις προβλεπόμενες στη σύμβαση πίστωσης δόσεις»10. Με τη ρύθμιση αυτή, κα-θορίζεται συγκεκριμένη αποζημίωση την οποία δικαιούται ο καταναλωτής, συνιστάμενη στην απαλλαγή του από το κόστος με το οποίο επιβαρύνθηκε λόγω της πίστωσης, με διατήρηση της υποχρέωσής του να επιστρέψει μόνον το κεφάλαιο (το οποίο, ούτως ή άλλως, έλαβε και αξιοποίησε κατά την κρίση του).

ΙV. Επίμετρο

Με την ΚΥΑ εισήχθη για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη υποχρέωση

αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας μελλοντικών οφειλετών, για ορισμένες πάντως κατηγορίες προσώπων και συγκεκριμένα είδη πίστωσης. Απομένει να διαπιστωθεί η επιτυχής εφαρμογή της ρύθμισης στην πράξη. Σε ένα δεύτερο στάδιο, θα μπορούσε να εξετασθεί η γενίκευση της υποχρέωσης αυτής, ενδεχομένως με εξειδίκευση των έννομων συνεπει-ών ή και με πρόβλεψη «αντίρροπης» υποχρέωσης υπεύθυνου δανεισμού εκ μέρους του πιστολήπτη, ώστε να ενισχυθεί η εξυγίανση της οικονομικής δραστηριότητας και να μετριασθεί το φαινόμενο της υπερχρέωσης και οι δυ-σμενείς του συνέπειες στην κοινωνική και οικονομική ζωή.

10. Βλ. εκτενέστερα Μεντή, Άμυνα και ελευθέρωση του υπερχρεωμένου οφειλέτη, 2012, σ. 32 επ., 42 επ.

Ο Έλληνας νομοθέτης προτίμησε να προβλέψει συγκεκριμένη συνέπεια, ορίζοντας ότι «ο καταναλωτής απαλλάσσεται από το συνολικό κόστος της πίστωσης, περιλαμβανομένων των τόκων, και έχει υποχρέωση να καταβάλει μόνο το ποσό του κεφαλαίου σύμφωνα με τις προβλεπόμενες στη σύμβαση πίστωσης δόσεις».



Η εφαρμογή στην πράξη της νέας διαδικασίαςτου άρθρου 260 ΣΛΕΕ για την επιβολή κυρώσεων

σε κράτος μέλος που δεν συμμορφώνεται με απόφαση του Δικαστηρίου

Μανώλης Περάκης Δικηγόρος Δ.Ν., Ειδικός Επιστήμων Ευρωπαϊκού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών.

Ι. Εισαγωγή

η Ένωση ιδρύθηκε και λειτουργούσε πάντα ως μία «κοινότητα δικαί-ου», όπου ο θεσπισθείς

νομοθετικός κανόνας διαδραμάτιζε ανέκαθεν το σημαντικότερο ρόλο στην εξέλιξή της. Ωστόσο, το δικαιοδοτικό σύστημα ελέγχου τήρησης του ενωσια-κού δικαίου από τα κράτη μέλη δεν ήταν εξ αρχής πλήρες και αρκούντως αποτελεσματικό, ενώ ακόμη και σήμε-ρα υφίστανται περιθώρια βελτίωσης.

Έτσι, πριν τη Συνθήκη του Μά-αστριχτ, η μη συμμόρφωση του κράτους μέλους προς απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (δΕΕ, Δικαστήριο), η οποία αναγνώριζε την ύπαρξη παράβασης του ενωσιακού δικαίου, συνιστούσε μεν μία συνεχι-ζόμενη παράνομη συμπεριφορά, δεν είχε όμως περαιτέρω επιπτώσεις και η Επιτροπή δεν διέθετε μέσα άσκησης πίεσης, ούτως ώστε να επέλθει η παύ-ση της. Επρόκειτο, με άλλα λόγια, για μία lex imperfecta1.

Για τον παραπάνω λόγο, η Συνθήκη του Μάαστριχτ προσέθεσε το πρώην άρθρο 228 ΣΕΚ, βάσει του οποίου η

1. Βλ. Β. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ, Μετεξελίξεις της προσφυγής λόγω παραβάσεως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Νομική Βιβλιοθήκη, 2010, σελ. 57.

Επιτροπή μπορεί να επανέλθει με νέα προσφυγή κατά του κράτους μέλους που δεν συμμορφώθηκε με την απόφα-ση του Δικαστήριου επί της προσφυγής λόγω παραβάσεως (πρώτη απόφαση), έχοντας τη δυνατότητα να ζητήσει αυτή τη φορά και την επιβολή κυρώσεων. Βελτιώσεις στην αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα της διαδικασίας αυτής επέφερε και η Συνθήκη της Λισαβόνας.

Η παρούσα μελέτη θα επικεντρω-θεί στο (νέο) άρθρο 260 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ςΛΕΕ), και ειδικότερα στις τροποποιήσεις και βελτιώσεις που επέφερε η Συνθήκη της Λισαβόνας2 στον έλεγχο εφαρμογής του ενωσια-κού δικαίου από τα κράτη μέλη.

ΙΙ. Προσφυγή λόγω μη συμμόρφωσης με απόφαση του δικαστηρίου γενικώς (άρθρο 260 παρ. 2 ΣΛΕΕ)

1. Η διαδικασία δικαστικού ελέγχου

η πρώτη παρατήρηση σε σχέ-ση με τη διάταξη του νέου άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ είναι

ότι δεν υφίσταται αλλαγή ως προς την ύπαρξη διακριτικής ευχέρειας της Επι-τροπής. Ειδικότερα, η προσφυγή στο

2. Τέθηκε σε ισχύ την 1-12-2009.

δΕΕ κατά κράτους μέλους, το οποίο δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα που απαι-τούνται από εκδοθείσα απόφαση του Δικαστηρίου, εξακολουθεί να εμπίπτει στην ελεύθερη βούληση της Επιτροπής, στην οποία επαφίεται να κρίνει το εάν είναι σκόπιμη η άσκηση της προσφυ-γής3, καθώς και να προσδιορίσει το μέ-γεθος της αιτούμενης κύρωσης, δηλαδή το κατ’ αποκοπή ποσό ή χρηματική ποινή για το κράτος μέλος.

Το σημείο στο οποίο η Συνθήκη της Λισαβόνας επέφερε τροποποίηση ήταν η επιτάχυνση της διαδικασίας προσφυγής λόγω μη συμμόρφωσης με προηγούμενη απόφαση, με προ-φανή σκοπό τη διευκόλυνση του πιο αποτελεσματικού ελέγχου εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου4. Έτσι, πριν την προσφυγή αρκεί η Επιτροπή να «πα-ράσχει στο κράτος τη δυνατότητα να υποβάλει τις παρατηρήσεις του». Όπως

3. Όπως συμβαίνει και με την προσφυγή παραβάσεως του άρθρου 258 ΣΛΕΕ. Βλ. Γ. ΓΡΥΛΛΟΣ, Συνθήκη ΕΕ και ΛΕΕ: Κατ’ άρθρον ερμηνεία (επιμ. Β. Χριστιανός), Νομική Βιβλιοθήκη, 2012, σελ. 1052.

4. Η Επιτροπή εκτιμά ότι η τροποποίηση θα επιφέρει συντόμευση της διαδικασίας του άρθρου 260 ΣΛΕΕ κατά περίπου έξι μήνες. Βλ. Commission Communication, «Implementation of article 260 (3) tFEu», SEC (2010) 1371, σελ. 2.



προκύπτει, το χρονοβόρο στάδιο της «αιτιολογημένης γνώμης» απαλείφε-ται στη συγκεκριμένη φάση. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η συντόμευση της διαδικασίας δεν μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την καταστρατήγηση της διάταξης, αφαιρώντας στην πράξη από το κράτος μέλος την ουσιαστική δυνα-τότητα να καταθέσει τις απόψεις του, γεγονός που ελέγχεται δικαστικά5.

Όσον αφορά το χρονικό διάστημα, το οποίο πρέπει να μεσολαβήσει ανά-μεσα στην έκδοση της πρώτης από-φασης από το δΕΕ επί της προσφυγής λόγω παραβάσεως και στην κίνηση της διαδικασίας του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ, στο σημείο αυτό η Συνθήκη σιωπά. Κρίνοντας από την έως τώρα σχετική νομολογία του δΕΕ, το χρονικό αυτό διάστημα θα πρέπει να είναι «όσο το δυνατόν πιο σύντομο»6 και «εύλογο», και εξαρτάται από την περιπλοκότητα και τη δυσκολία των ενεργειών, στις οποίες οφείλει να προβεί το κράτος μέ-λος, για να συμμορφωθεί με την πρώτη απόφαση του Δικαστηρίου7. Πάντως, στην πλειοψηφία των υποθέσεων η Επιτροπή δεν προχωρεί στη διαδι-κασία του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ πριν περάσουν τουλάχιστον 18 μήνες από την έκδοση της απόφασης του δΕΕ επί της προσφυγής λόγω παραβάσεως8.

5. ΔΕΚ C-457/07, απόφαση της 10-9-2009, Επιτροπή / Πορτογαλία, Συλλ. σελ. Ι-8091.

6. ΔΕΚ C-334/94, απόφαση της 7-3-1996, Επιτροπή / Γαλλία, Συλλ. σελ. Ι-1307, σκ. 31.

7. ΔΕΚ C-278/01, απόφαση της 25-11-2003, Επιτροπή / Ισπανία, Συλλ. σελ. Ι-14141, σκ. 30.

8. Κατά μία εκτίμηση, η Επιτροπή αφήνει να περάσει ένα σεβαστό χρονικό διάστημα αδράνειας του κράτους μέλους, για να μπορεί να θεμελιώσει τη «διαρκή παραβίαση» και να επιτύχει την επιβολή χρηματικής ποινής. Βλ. p. WENNEraS, «Sanctions against Member States under article 260 tFEu: alive, but not kicking?», Common Market Law Review, vol. 49 (2012), σελ. 149.

2. Το αντικείμενο δικαστικού ελέγχου

Όσον αφορά την ουσία της προσφυγής του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ, αξίζει να επιση-

μανθεί ότι, βάσει του γράμματος της διάταξης, το Δικαστήριο ελέγχει το εάν «το κράτος μέλος συμμορφώθηκε με την [επί της παράβασης] απόφασή του». Η διαπίστωση της συμμόρφωσης δεν επηρεάζεται από το εάν υφίσταται πταίσμα του κράτους μέλους, αν και η ύπαρξή του παίζει ρόλο κατά την επιμέτρηση του ύψους της κύρωσης.

Το αντικείμενο της προσφυγής του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ περιορίζεται από αυτό της πρώτης δίκης αλλά και το διατακτικό της. Ειδικότερα, το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι οι αιτιάσεις, που διατυπώνονται πλέον στο πλαί-σιο της διαδικασίας άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ θα πρέπει «να ταυτίζονται, από πραγματικής και νομικής απόψεως» με τις διατυπωθείσες στο πλαίσιο της υπόθεσης, επί της οποίας εκδόθηκε η πρώτη απόφαση9. Έτσι, εάν η Επιτρο-πή, αντί να ασκήσει την προσφυγή του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ, επανέλθει με νέα προσφυγή παραβάσεως (άρθρο 258 ςΛΕΕ) σε υπόθεση επί της οποίας έχει ήδη αποφανθεί το Δικαστήριο, η προσφυγή αυτή θα απορριφθεί λόγω παραβίασης δεδικασμένου.

Επιπλέον, όπως προκύπτει από το σκοπό της διάταξης και τη σχετική νομολογία, στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής δεν ελέγχεται μόνο το εάν το κράτος μέλος προέβη γενικώς σε ενέρ-γειες εφαρμογής της απόφασης, αλλά και το εάν οι ενέργειες αυτές ήταν ή όχι «κατάλληλες» για τη συμμόρφωσή του με αυτή10. Με άλλα λόγια, εάν με την πρώτη απόφαση του δΕΕ αναγνωρί-σθηκε η έλλειψη μεταφοράς Οδηγίας

9. ΔΕΚ C-526/08, απόφαση της 29-6-2010, Επιτροπή / Λουξεμβούργο, Συλλ. σελ. Ι-6151, σκ. 23.

10. Όπ. π. ΔΕΚ C-526/08, Επιτροπή / Λουξεμβούργο.

από κράτος μέλος στην έννομη τάξη του, ο μετέπειτα δικαστικός έλεγχος στο πλαίσιο του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ δεν θα αρκεστεί στο εάν ελήφθησαν μέτρα για τη μεταφορά της Οδηγίας, αλλά θα επεκταθεί και στο εάν η μεταφορά αυτή ήταν ορθή. Σε περίπτωση που η κρίση είναι αρνητική, το κράτος μέλος θα καταδικασθεί για μη συμμόρφωση με την πρώτη απόφαση και θα υποστεί κυρώσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο έλεγχος του δΕΕ για τη συμμόρφωση του κράτους μέλους με την απόφαση επί της προσφυγής λόγω παραβάσεως λαμβάνει χώρα με βάση το χρόνο συζή-τησης της προσφυγής του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ, και όχι αυτόν της κατάθεσής της από την Επιτροπή. Επομένως, εάν στο ενδιάμεσο διάστημα το κράτος μέλος λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα για την εφαρμογή της πρώτης από-φασης, η προσφυγή της Επιτροπής θα απορριφθεί, εάν βεβαίως δεν την έχει ήδη αποσύρει.

Τέλος, με βάση την ίδια συλλογι-στική αλλά και το γράμμα του άρθρου 260 § 1 ςΛΕΕ, οι υποχρεώσεις του κρά-τους μέλους από την πρώτη απόφαση δεν εξαντλούνται στην άρση μόνο της παράβασης, αλλά και την ανατροπή όλων των συνεπειών που αυτή επέ-φερε11. Ειδικότερα, στο πλαίσιο του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ το Δικαστήριο θα ελέγξει και το εάν το κράτος μέλος προέβη σε όλα τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να επανέλθουν τα πρά-γματα στην προτέρα της παράβασης κατάσταση, και να αποζημιωθούν οι θιγέντες από την παρανομία12.

11. ΔΕΚ 314-316/81 και 83/82, απόφαση της 14-12-1982, Waterkeyn κ.α., Συλλ. 4337, σκ. 14-16, και ΔΕΚ C-101/91, απόφαση της 19-1-1993, Επιτροπή / Ιταλία, Συλλ. σελ. 191, σκ. 24.

12. Βλ. ενδεικτικά ΔΕΚ C-212/04, απόφαση της 4-7-2006, Αδενέλερ κ.α., Σελλ. σελ. Ι-6057, και ΔΕΚ C-180/04, απόφαση της 7-9-2006, Vassallo, Συλλ. σελ. Ι-7251.



3. Οι κυρώσεις

ςύμφωνα με το άρθρο 260 § 2 ςΛΕΕ, εάν το Δικαστήριο δια-πιστώσει ότι ένα κράτος μέλος

δεν συμμορφώθηκε με απόφαση που εκδόθηκε στο πλαίσιο της προσφυγής του άρθρου 258 ςΛΕΕ, μπορεί να του επιβάλλει την καταβολή είτε κατ’ απο-κοπή ποσού, είτε χρηματικής ποινής13. Σκοπός της συγκεκριμένης πρόβλεψης δεν είναι άλλος από την άσκηση απο-τρεπτικής πίεσης στο κράτος μέλος, για να παύσει τη διαρκούσα παραβί-αση του ενωσιακού δικαίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρότι η Επιτροπή προτείνει κατά την προ-σφυγή της το είδος και το ύψος της κύρωσης, τα οποία η ίδια θεωρεί κα-τάλληλα, το δΕΕ δεν δεσμεύεται από το αίτημά της14. Εξάλλου, η Επιτροπή έχει εκδώσει επανειλημμένως Ανακοι-νώσεις, στις οποίες αναλύει τα κριτή-ρια και τις μεθόδους υπολογισμού των προτεινόμενων από αυτή κυρώσεων σε περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 260 ςΛΕΕ15. Όπως μάλιστα έχει κρίνει και το Δικαστήριο νομολογιακά16, οι Ανακοινώσεις αυτές συμβάλλουν στην εξασφάλιση της διαφάνειας, του προ-βλέψιμου και της ασφάλειας δικαίου κατά τη δράση της Επιτροπής.

Όσον αφορά το κατ’ αποκοπήν ποσό, ο σκοπός του είναι αποτρεπτι-κός της επανάληψης της παραβίασης δικαστικής απόφασης από το κράτος

13. Παρά τη διαζευκτική διατύπωση στη διάταξη, το ΔΕΕ έχει κρίνει ότι δεν είναι αντίθετη με το γράμμα της η επιβολή και των δύο κυρώσεων παράλληλα. Βλ. ΔΕΚ C-304/02, απόφαση της 12-7-2005, Επιτροπή / Γαλλία, Συλλ. σελ. Ι-6263, σκ. 80-82.

14. Όπ. π. ΔΕΚ C-334/94, Επιτροπή / Γαλλία, σκ. 97.

15. Η πιο πρόσφατη είναι η Ανακοίνωση με τίτλο «Εφαρμογή του άρθρου 228 της Συνθήκης ΕΚ» (SEC (2005) 1658).

16. ΔΕΚ C-70/06, απόφαση της 10-1-2008, Επιτροπή / Πορτογαλία, Συλλ. σελ. Ι-1, σκ. 34.

μέλος17. Για το λόγο αυτό, μπορεί να επιβληθεί στο κράτος μέλος στο πλαί-σιο της διαδικασίας του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ, ανεξαρτήτως του εάν τελικώς το κράτος μέλος συμμορφώθηκε με την απόφαση επί της προσφυγής λόγω παραβάσεως έως τη συζήτηση της δεύτερης προσφυγής. Κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου, η επιβολή κατ’ αποκοπήν ποσού εξαρτάται από τα περιστατικά της κάθε υπόθεσης18, και βασίζεται κυρίως στη σοβαρότητα της παράβασης και στη διάρκειά της19.

Σε αντίθεση με το κατ’ αποκοπή ποσό, η χρηματική ποινή έχει ως στόχο να ασκηθεί πίεση στο κράτος μέλος, για να συμμορφωθεί το ταχύτερο δυ-νατόν με την απόφαση του δΕΕ. Πράγ-ματι, με βάση τις έως τώρα σχετικές αποφάσεις του Δικαστηρίου προκύπτει ότι αυτή επιβάλλεται πάντα, όταν η μη συμμόρφωση με την πρώτη απόφαση εξακολουθεί και ισχύει κατά την εκ-δίκαση της προσφυγής του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ20. Τα βασικά κριτήρια, βάσει των οποίων υπολογίζεται το ύψος της χρηματικής ποινής, είναι η διάρκεια της μη συμμόρφωσης, ο επείγων χαρακτήρας διόρθωσης της παράβασης, ο βαθμός σοβαρότητάς της, και η δυνατότητα του υπό έλεγχο κράτους μέλους να την καταβάλλει.

17. Βλ. ΔΕΚ C-121/07, απόφαση της 9-12-2008, Επιτροπή / Γαλλία, Συλλ. σελ. Ι-9159, σκ. 69: «…η εκ μέρους κράτους μέλους επαναλαμβανόμενη παραβατική συμπεριφορά, σ’ έναν ειδικό τομέα της κοινοτικής δράσης, μπορεί να αποτελέσει ένδειξη του ότι για την αποτελεσματική πρόληψη στο μέλλον ανάλογων παραβάσεων του κοινοτικού δικαίου μπορεί να απαιτείται η λήψη ενός αποτρεπτικού μέτρου όπως είναι η επιβολή κατ’ αποκοπήν ποσού».

18. Όπ. π. ΔΕΚ C-304/02, Επιτροπή / Γαλλία, σκ. 62.

19. Όπ. π. ΔΕΚ C-568/07, Επιτροπή / Ελλάδα, σκ. 48.

20. Όπ. π. ΔΕΚ C-70/06, Επιτροπή / Πορτογαλία, σκ. 37, και ΔΕΚ C-109/08, απόφαση της 4-6-2009, Επιτροπή / Ελλάδα, Συλλ. σελ. Ι-4657, σκ. 30.

Ειδικά ως προς το τελευταίο κριτήριο, το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο μέτρο του δυνατού τα πιο πρόσφατα οικονομικά στοιχεία21, επομένως και το τρέχον δημόσιο έλλειμμα και χρέος, κάτι που ενδιαφέρει ιδιαιτέρως, για παράδειγμα, τη χώρα μας.

ΙΙΙ. Προσφυγή λόγω μη συμμόρφωσης με απόφαση του Δικαστηρίου στην περίπτωση μη ανακοίνωσης μέτρων μεταφοράς Οδηγίας (άρθρο 260 παρ. 3 ΣΛΕΕ)

1. Διαδικασία και πεδίο εφαρμογής

η τρίτη παράγραφος του άρ-θρου 260 ςΛΕΕ ορίζει μία νέα διαδικασία, η οποία προ-

σετέθη στις Συνθήκες με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Πιο συγκεκριμένα, η διάταξη αφορά μία υπο-περίπτωση της προσφυγής λόγω παραβάσεως (άρθρο 258 ςΛΕΕ), και ειδικότερα εκείνη κατά την οποία ένα κράτος μέλος παρέβη την υποχρέωση ανακοίνωσης στην Επιτροπή των μέτρων μεταφοράς στο εθνικό του δίκαιο μίας ενωσιακής Οδη-γίας. Η ξεχωριστή αντιμετώπιση της κατηγορίας αυτής παραβατικότητας οφείλεται στη μεγάλη της συχνότητα συγκριτικά με άλλες, ενώ επιδιώκεται και η εξοικονόμηση πόρων και χρόνου κατά τη διαχείρισή της από την Επιτρο-πή22.

Πράγματι, με την εισαχθείσα στις Συνθήκες διαδικασία του άρθρου 260

21. ΔΕΚ C-407/09, απόφαση της 31-3-2011, Επιτροπή / Ελλάδα, μη ενταγμένη ακόμη στη Συλλ., σκ. 26 και 42, και ΔΕΚ C-496/09, απόφαση της 17-11-2011, Επιτροπή / Ιταλία, μη ενταγμένη ακόμη στη Συλλ., σκ. 65.

22. Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής για την εφαρμογή του άρθρου 228 ΣΕΚ (SEC (2005) 1658).



§ 3 ςΛΕΕ για τις προαναφερθείσες πε-ριπτώσεις, προβλέπεται, κατόπιν υπό-δειξης της Επιτροπής, η επιβολή από το Δικαστήριο κατ’ αποκοπήν ποσού ή χρηματικής ποινής στο κράτος μέλος ήδη από το στάδιο της πρώτης δίκης, δηλαδή αυτής του άρθρου 258 ςΛΕΕ. Πρόκειται δηλαδή για μία «σύμπτυξη» των διαδικασιών των άρθρων 258 και 260 § 2 ςΛΕΕ. Σημειωτέον ότι η συγκε-κριμένη διαδικασία δεν έχει εφαρμογή στην περίπτωση που προσφεύγων είναι κράτος μέλος (άρθρο 259 ςΛΕΕ) και όχι η Επιτροπή.

Εξάλλου, πρέπει να τονισθεί ότι το άρθρο 260 § 3 ςΛΕΕ δεν περιλαμβάνει τις περιπτώσεις ανακοίνωσης μη ορθών μέτρων μεταφοράς μίας Οδηγίας, αλλά περιορίζεται σε αυτές της μη ανακοί-νωσης των μέτρων. Με άλλα λόγια, με τη διαδικασία αυτή δεν ελέγχεται η μη ορθή μεταφορά23, αλλά μόνο η μη μεταφορά24. Οπωσδήποτε, η διάκριση μεταξύ των δύο αυτών κατηγοριών είναι ενίοτε δύσκολη, ειδικά όταν το κράτος μέλος έχει ανακοινώσει μέτρα ελλειπούς μεταφοράς μίας Οδηγίας, περίπτωση κατά την οποία δεν είναι εύκολο να κριθεί εάν πρόκειται για μη μεταφορά ή για μη ορθή μεταφορά της.

2. Κυρώσεις

Οι κυρώσεις εκείνες κατά του κράτους μέλους, τις οποίες μπορεί να υποδείξει η Επι-

τροπή στην περίπτωση του άρθρου 260 § 3 ςΛΕΕ, είναι ακριβώς οι ίδιες με τις ήδη αναφερθείσες στο πλαίσιο του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ, δηλαδή το κατ’ αποκοπήν ποσό και η χρηματική ποινή.

Ωστόσο, όσον αφορά την υπό-δειξη, την επιβολή και το ύψος της κύρωσης, αξίζει να παρατηρηθούν μία

23. Γι’ αυτή ακολουθείται η συνήθης διαδικασία του άρθρου 258 ΣΛΕΕ.

24. Ανακοίνωση της Επιτροπής για την εφαρμογή του άρθρου 260 § 3 ΣΛΕΕ (SEC (2010) 1371), παρ. 19.

ομοιότητα και δύο διαφορές μεταξύ της διαδικασίας προσφυγής για μη συμμόρφωση με προηγούμενη απόφα-ση, και εκείνης για τη μη ανακοίνωση μέτρων μεταφοράς μίας Οδηγίας.

Όσον αφορά την ομοιότητα, επιση-μαίνεται ότι και στις δύο περιπτώσεις το Δικαστήριο δεν δεσμεύεται από την υποδειχθείσα από την Επιτροπή ποινή αλλά έχει πλήρη διακριτική ευχέρεια να αποφασίσει το ίδιο για το ύψος της κύρωσης. Στο σημείο αυτό εντοπίζεται και η πρώτη διαφορά, δεδομένου ότι, σε αντίθεση με τη διαδικασία για τη μη συμμόρφωση με προηγούμενη απόφαση, όπου το Δικαστήριο έχει πλήρη ευχέρεια καθορισμού του ύψους της κύρωσης, στη διαδικασία για τη μη ανακοίνωση μέτρων μεταφοράς μίας Οδηγίας δύναται να επιβάλλει κύρωση με ανώτατο όριο αυτό, το οποίο υπεδείχθη από την Επιτροπή, και το οποίο δεν μπορεί να ξεπεράσει. Η δεύτερη διαφορά έγκειται στο ότι, όπως προκύπτει από το γράμμα της διάταξης, και σε αντίθεση με τη δια-δικασία του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ, η Επιτροπή δεν έχει καν υποχρέωση να υποδείξει ποινή στο Δικαστήριο.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η επιλογή της Επιτροπής να μην ακολουθήσει την ειδική, πιο ταχεία διαδικασία του άρθρου 260 § 3 ςΛΕΕ σε περίπτωση μη ανακοίνωσης μέτρων μεταφοράς μίας Οδηγίας από κράτος μέλος, δεν φαίνεται να της απαγορεύει να τηρήσει την «παραδοσιακή» διαδι-κασία προσφυγής λόγω παραβάσεως (άρθρο 258 ςΛΕΕ), και στη συνέχεια την ήδη αναλυθείσα οδό του άρθρου 260 § 2 ςΛΕΕ25.

IV. Συμπεράσματα

η διαδικασία του άρθρου 260 ςΛΕΕ περί προσφυγής κατά κράτους μέλους λόγω μη

25. Βλ. Γ. ΓΡΥΛΛΟΣ, όπ. π. σελ. 1065.

συμμόρφωσης με δικαστική απόφαση, εφαρμόζεται όλο και συχνότερα με την πάροδο του χρόνου26. Πράγματι, η συνειδητοποίηση της ανάγκης για αποτελεσματικότερη εποπτεία τήρη-σης του ενωσιακού δικαίου οδήγησε σταδιακά σε βελτιώσεις των σχετικών κανόνων, επιτάχυνση της διαδικασίας, και διαφωτιστική –αν και ακόμη σχετι-κά μικρή σε έκταση– νομολογία.

Συναφώς, τα συμπεράσματα που θα μπορούσαν να αντληθούν από τις αλλαγές, που επήλθαν με τη Συνθήκη της Λισαβόνας στη διαδικασία του άρθρου 260 ςΛΕΕ, είναι δύο.

Πρώτον, διαφαίνεται με σαφήνεια πλέον ο στόχος αυστηροποίησης της διαδικασίας εις βάρος των κρατών μελών-παραβατών του ενωσιακού δικαίου, ο οποίος προδίδει και την κατεύθυνση του ενωσιακού δικαίου ως συνεκτικού κρίκου μίας ακόμη «στενότερης» πολιτικά Ένωσης.

Δεύτερον, καίτοι τυπικά η επι-βολή κύρωσης για μη συμμόρφωση με δικαστική απόφαση δεν έχει «αποζημιωτικό» χαρακτήρα και δεν προϋποθέτει πταίσμα, εντούτοις η εξέλιξη των οικείων διατάξεων και η επιμέτρηση του ύψους της κύρωσης με βάση τη διάρκεια και τη σοβαρό-τητα της μη συμμόρφωσης φανερώ-νουν τελικά τον συνυπολογισμό της υποκειμενικής συμπεριφοράς των κρατών μελών27.

Εν κατακλείδι, η διαδικασία του άρθρου 260 ςΛΕΕ βελτιώνεται με μι-κρά αλλά σταθερά και θετικά βήματα, ένα εκ των οποίων έλαβε χώρα με την προσφάτως τεθείσα σε ισχύ Συνθήκη της Λισαβόνας.

26. Βλ. 29η ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον έλεγχο της εφαρ-μογής του δικαίου της Ένωσης, http://ec.europa.eu/eu_law/infringements/infringements_annual_report_29_en.htm.

27. Βλ. Β. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ, όπ. π., σελ. 68.



Ποια Ευρώπη; Αντουανέττα Οικονομοπούλου

Δικηγόρος, Διευθύντρια Νομικών Υπηρεσιών ΤΤ

το μεγάλο ερώτημα που υποβόσκει τόσο στα κράτη μέλη όσο και στην ίδια την ΕΕ είναι αυτό της μελλοντικής της διάστασης: ομοσπονδιακή διάσταση ή όχι, σε ένα θεσμικό μόρφωμα που φαίνεται να ταλανίζεται κυρίως από τις αντιφάσεις και τη διαφοροποίηση των κατ’ ιδίαν πολιτι-

κών συμφερόντων των μελών του παρά από τη σύγκρουση των εθνικών νομιμοτήτων με την κοινοτική νομιμότητα.

Ωστόσο, μεθοδολογικά οφείλει κα-νείς να παραδεχθεί ότι είναι ακριβώς η εξέλιξη, διαμόρφωση, το πεδίο εφαρμο-γής και η εν γένει οριοθέτηση της σχέσης εθνικής και κοινοτικής νομιμότητας, που καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την όποια διάσταση αποκτήσει η ΕΕ. Μέχρι σήμερα πάντως η σχέση αυτή χαρακτη-ρίζεται, οιονεί αντιφατικά, ταυτόχρονα από τη σύγκρουση και τη συνεργασία, την αντίθεση και την όσμωση, τη διαφο-ροποίηση και την προσαρμογή.

Εκτός της γνωστής σε όλους μας αρχή της νομιμότητας σε εθνικό επίπε-δο, η κοινοτική νομιμότητα επιχειρεί τη συμμόρφωση όχι μόνο των εθνικών διοι-κήσεων αλλά εν γένει των κρατών μελών στο κοινοτικό δίκαιο και τους κανόνες του. Σύμφωνα και με τη διατύπωση του ΔΕΚ οι ευρωπαϊκές κοινότητες διαθέ-τουν «δική τους έννομη τάξη, άρρηκτα συζευγμένη με το νομικό σύστημα των κρατών μελών και επιβεβλημένη στα δικαστήριά τους».

Η «συντακτική» κοινοτική εξουσία και η δικαιοπαραγωγική λειτουργία των αρμοδίων οργάνων της ΕΕ συνιστά ένα σύστημα δικαίου που διακρίνεται κατ’ αρχήν στο πρωτογενές και στο παράγω-γο κοινοτικό δίκαιο, και εκτείνεται στις διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες καθώς και τις γενικές αρχές. Η διασφάλισή του προϋποθέτει και επιτάσσει την ύπαρξη δικαστικού ελέγχου και κύρωση των τυχόν παραβάσεων.

Η ρυθμιστική δράση του κοινοτικού

δικαίου χαρακτηρίζεται πρωτίστως από την υπεροχή του κοινοτικού έναντι του εθνικού κανόνα (ΔΕΚ απόφαση Costa) και, επίσης, από την άμεση και αυτοδύ-ναμη ισχύ του.

Από πολύ νωρίς το ΔΕΚ διακήρυξε ότι αφενός «Η Κοινότητα αποτελεί μια έννομη τάξη διεθνούς δικαίου, υπέρ της οποίας τα κράτη, αν και σε περιορισμένο πλαίσιο, περιόρισαν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα, μια έννομη τάξη της οποίας τα υποκείμενα δεν είναι μόνο τα κράτη αλλά και οι ιδιώτες. Το κοινοτικό δίκαιο ανεξάρτητο από τη νομοθεσία των κρατών μελών δεν επιβάλλει μόνο υπο-χρεώσεις αλλά απονέμει και δικαιώματα στους ιδιώτες» (van Gend en loow) και αφετέρου ότι «ο εθνικός δικαστής, ο οποίος είναι επιφορτισμένος να εφαρμό-ζει τις διατάξεις του κοινοτικού δικαίου, υποχρεούται να εξασφαλίζει πλήρως την πραγμάτωσή του, αφήνοντας ανεφάρ-μοστη αυτεπαγγέλτως κάθε αντίθετη διάταξη της εθνικής νομοθεσίας έστω και μεταγενέστερη, χωρίς να οφείλει να ζητήσει ή να περιμένει την προηγούμενη απάλειψή της δια της νομοθετικής οδού ή με κάθε άλλο συνταγματικό μέσο» (Simmenthal).

Συνοψίζοντας, υπάρχουν:

1. Κοινοτική δικαιοπαραγωγική λειτουργία, ιεραρχία κανόνων,

δικαστικός έλεγχος, διάφορα από εκείνα των κρατών μελών.

2. Ενιαίο θεσμικό πλαίσιο, που σημαίνει ότι η ΕΕ ενεργεί μέσω

κοινών οργάνων, ανεξαρτήτως πεδίου, προκειμένου να εξασφαλίζει τη λογική συνοχή και τη διαχρονική συνέχεια των δράσεών της. Το ίδιο ισχύει και για τις ενέργειες διαφοροποιημένης ολοκλήρω-σης, στις οποίες δεν συμμετέχουν όλα τα κράτη μέλη.

3. Οι αρχές της άμεσης και αυτοδύ-ναμης ισχύος και, κυρίως, αυτή

της υπεροχής, προκρίνουν την κοινοτική έναντι της εθνικής νομιμότητας.

4. Οι αρμοδιότητες της Κοινότητας διακρίνονται μεν από αυτές των

κρατών μελών και ασκούνται, κατ’ αρ-χήν, από τα δικά της όργανα αλλά ένα μεγάλο μέρος ασκείται από τα οριζόμενα προς τούτο όργανα των κρατών μελών ή σε συνεργασία κοινοτικών και εθνικών οργάνων. Σε αυτό συνάδουν και οι αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικό-τητας.

5. Η εδαφική έκταση της ΕΕ συμπί-πτει, κατ’ αρχήν, με το σύνολο

των επιμέρους εδαφικών εκτάσεων των κρατών μελών, οι υπήκοοι των οποίων είναι και υπήκοοι της Κοινότητας.

6. Η αρμοδιότητα του ΔΕΚ, ιδίως σε ό,τι αφορά θέματα σύγκρουσης

κοινοτικής και εθνικής νομιμότητας, προσομοιάζει με εκείνη των Συνταγ-ματικών Δικαστηρίων ομοσπονδιακών κρατών.

7. Το κοινοτικό κεκτημένο συνιστά το κοινό θεσμικό υπόβαθρο των

δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που συνδέει το σύνολο των κρατών μελών ως ΕΕ και, έμμεσα των ευρωπαίων πο-λιτών, βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη και περιλαμβάνει:uu Το περιεχόμενο, τις αρχές και τους



πολιτικούς στόχους των Συνθηκών.uu Την κοινοτική νομοθεσία και τη νομο-λογία του Δικαστηρίου.

uu Τις δηλώσεις και τα ψηφίσματα που έχουν εγκριθεί στο πλαίσιο της ΕΕ.

uu Τις πράξεις που αφορούν στην κοι-νή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας.

uu Τις πράξεις που έχουν συμφωνηθεί στο πλαίσιο της Δικαιοσύνης και των Εσωτερικών.

uu Τις διεθνείς συμφωνίες που έχουν συ-ναφθεί από την Κοινότητα και εκείνες που έχουν συναφθεί από τα κράτη μέλη μεταξύ τους στους τομείς των δραστηριοτήτων της ΕΕ.

Όταν προσχωρούν στην ΕΕ νέα κράτη, μία από τις προϋ-ποθέσεις είναι και η πλήρης

συμμόρφωσή τους με το κοινοτικό κεκτημένο.

Μπορεί τέλος να μην τελεσφόρησε η προσπάθεια για ένα «Ευρωπαϊκό Σύνταγμα», όμως η Συνθήκη της Λισα-βόνας προχώρησε σε θεσμικές αλλαγές, σε δημοκρατικότερη και αποτελεσματι-κότερη ΕΕ, με κορωνίδα την καθιέρωση της ενιαίας νομικής προσωπικότητας της ΕΕ και τις ρήτρες αλληλεγγύης και αποχώρησης. Με τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας, εφόσον αυτή καταργεί την Ευρωπαϊκή Κοινότητα και παρέχει νομική προσωπικότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τερματίζεται η παρα-δοξότητα των «τριών πυλώνων» της ΕΕ και η σύγχυση μεταξύ της «Κοινότητας» και της «Ένωσης».

Όπως είναι γνωστό, τρεις πυλώνες συνθέτουν την αρχιτεκτονική της Ευ-ρωπαϊκής Ένωσης. Αξίζει να σταθούμε εδώ αφού η υστέρηση «κοινοτικοποί-ησης» του δεύτερου και η αδυναμία «κοινοτικοποίησης» του τρίτου πυλώνα ανέστειλαν κατά ένα μεγάλο βαθμό την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της κοινοτικής νομιμότητας.

Αναλυτικότερα, η κοινοτική ορο-λογία αναφέρεται στους τρεις πυλώνες

της ΕΕ, δηλαδή στις τρεις κατηγορίες τομέων στους οποίους παρεμβαίνει σε διαφορετικό βαθμό και με διαφορετικούς τρόπους η ΕΕ:uu ο κοινοτικός πυλώνας που αντιστοιχεί στις τρεις κοινότητες: την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ) και την πρώην Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άν-θρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) (πρώτος πυλώνας),

uu ο πυλώνας που αφορά στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας που εμπεριέχεται στον τίτλο v της συνθήκης για την Ευρω-παϊκή Ένωση (δεύτερος πυλώνας),

uu ο πυλώνας που αφορά την αστυνομι-κή και δικαστική συνεργασία σε ποι-νικές υποθέσεις που καλύπτεται από τον τίτλο vI της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (τρίτος πυλώνας).Η συνθήκη του Άμστερνταμ μετέφε-

ρε στον πρώτο πυλώνα ορισμένους από τους τομείς που περιλαμβάνονται στον τρίτο πυλώνα (ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων).

Οι τρεις αυτοί πυλώνες λειτουργούν σύμφωνα με διαφορετικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων: κοινοτική διαδικα-σία για τον πρώτο πυλώνα και διακυ-βερνητική διαδικασία για τους άλλους δύο. Συνεπώς, στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα, μόνον η Επιτροπή μπορεί να υποβάλει προτάσεις στο Συμβούλιο και στο Κοινοβούλιο και η ειδική πλειοψηφία αρκεί για την έγκριση των πράξεων στο Συμβούλιο. Στο πλαίσιο του δεύτερου και του τρίτου πυλώνα, το εν λόγω δικαίωμα πρωτοβουλίας μοιράζεται μεταξύ της Επι-τροπής και των κρατών μελών και γενικά απαιτείται ομοφωνία στο Συμβούλιο.

Διαγράφεται έτσι η ύπαρξη και εφαρμογή στην πράξη ενός τύπου ομοσπονδιακής νομιμότητας, που τείνει στη δημιουργία ενός de facto ομοσπον-διακού κράτους. Υπάρχουν όμως δύο τουλάχιστον βασικά εμπόδια, πέρα βεβαίως από την πολιτική βούληση των κρατών μελών, σε μια τέτοια πορεία της

ΕΕ: αφενός ότι η «συντακτική κοινοτική εξουσία» ανήκει στα κράτη μέλη, τα οποία με βάση τις ιδρυτικές συνθήκες και την αρχή της επικουρικότητας εκχωρούν αρμοδιότητες στην Κοινότητα και αφε-τέρου ο σκληρός πυρήνας αρμοδιοτήτων και κυριαρχικής εξουσίας κάθε κράτους, με κύρια έκφανση αυτή της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.

Σε κάθε περίπτωση ιστορικά υπάρ-χουν δύο τρόποι δημιουργίας ομοσπον-διακών κρατών: είτε με τη συνένωση ανεξαρτήτων κρατών (ηΠΑ, Γερμανία, Ελβετία) είτε αντιστρόφως, δηλαδή με τη μετατροπή ενιαίου κράτους σε ομο-σπονδιακό (Βέλγιο, Βραζιλία, Μεξικό). Τα βασικά χαρακτηριστικά όμως είναι τα ίδια: –Ύπαρξη περισσοτέρων μερών με δική τους νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία καθώς και σύνταγμα, με ιεραρχική υπεροχή του ομοσπονδια-κού συντάγματος αλλά με διαχωρισμό αρμοδιοτήτων. –Κυρίαρχη κεντρική εξουσία με διεθνή προσωπικότητα και ύπαρξη δύο Βουλών, Άνω και Κάτω, με ισότιμη εκπροσώπηση μερών και κατ’ αναλογία πληθυσμού, αντιστοίχως.

Σε τελευταία ανάλυση, ακόμη και αν η ΕΕ δεν διαθέτει θεσμικά οργανική διάρθρωση ομοσπονδιακού κράτους, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η ύπαρξη ρυθμιστικής λειτουργίας παρόμοιας με εκείνης του ομοσπονδιακού κράτους. Συνακόλουθα των προεκτεθέντων, η κοι-νοτική νομιμότητα συνιστά sui generis ομοσπονδιακή νομιμότητα, επιτελώντας ενοποιητική ρυθμιστική λειτουργία και εγκαθιδρύοντας συμπληρωματι-κή-επικουρική σχέση με την εθνική νομιμότητα. Ίσως τελικά η ανάγκη θε-σμικής κατοχύρωσης ενός ευρωπαϊκού ομοσπονδιακού κράτους να προκύψει αργά αλλά σταθερά «εκ των έσω» και στην πράξη, όταν και στο μέτρο που το κοινοτικό κεκτημένο εξελίσσεται και επεκτείνεται και η κοινοτική νομιμότητα, σταδιακά, καλύψει και ισχύει σε όλα τα ρυθμιστέα πεδία εφαρμογής.



Σύγχρονες τάσειςστο Eυρωπαϊκό Δίκαιο Μεταφορών

Μιχαήλ Π. Χατζηπαναγιώτης Δικηγόρος, Δ.Ν.

ςτον τομέα των μεταφορών τρεις είναι κατά βάση οι κυ-ρίαρχες τάσεις σε νομοθετι-κό επίπεδο: (Ι) η προστασία

των επιβατών ως καταναλωτών, (ΙΙ) η δημιουργία αποτελεσματικότερων και φιλικότερων προς το περιβάλλον μεταφορών και (ΙΙΙ) η ενίσχυση της ασφάλειας των μεταφορών.

Ι. Προστασία των επιβατών ως καταναλωτών

ςημαντική νομοθετική κινητι-κότητα υπάρχει σε σχέση με τα δικαιώματα των επιβατών.

Έχουν ήδη θεσπισθεί ειδικοί κανόνες για όλα τα είδη μεταφορών (αεροπο-ρικές, σιδηροδρομικές, θαλάσσιες και οδικές), οι οποίοι διέπονται από τρεις κύριες αρχές: (α) τη μη διακριτική με-ταχείριση διαφορετικών κατηγοριών επιβατών, (β) την ακριβή, έγκαιρη και ευπρόσιτη ενημέρωση για ενδεχόμενα προβλήματα στην εκτέλεση των δρο-μολογίων, (γ) την άμεση και αναλογική συνδρομή, όταν παρουσιάζονται τέτοια προβλήματα1.

1. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 261/2004 για τη θέσπιση κοινών κανόνων αποζημίωσης των επιβατών αεροπορικών μεταφορών και παροχής βοήθειας σε αυτούς σε περί-πτωση άρνησης επιβίβασης και ματαίω-σης ή μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 σχετι-κά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών. Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1177/2010 για τα δικαιώματα των επιβατών στις θαλάσσιες και εσωτερικές πλωτές μεταφορές. Κανο-

Τα σχετικά νομοθετήματα υπόκει-νται σε περιοδική αξιολόγηση και εν-δεχομένως αναθεώρηση, ώστε αφενός να προστατεύονται αποτελεσματικά οι επιβάτες, αφετέρου όμως να μη θίγονται δυσανάλογα τα δικαιώματα των μεταφορέων και να υπονομεύεται η ανταγωνιστικότητά τους.

Σημειωτέον επίσης ότι η σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι η πιο προηγμένη διεθνώς από πλευράς προστασίας των επιβατών και έχει ήδη χρησιμοποιηθεί ως υπόδειγμα για τη θέσπιση ανάλογων κανόνων σε άλλα κράτη, π.χ. στις ηΠΑ και στον Καναδά.

Συνεπώς, ο ενωσιακός νομοθέτης κατατείνει στην αποτελεσματική και αναλογική προστασία των επιβατών όλων των μεταφορικών μέσων.

ΙΙ. Αποτελεσματικότερες μεταφορές

η ευρωπαϊκή νομοθεσία στοχεύει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας

(efficiency) των μεταφορών κυρίως μέσω της βελτίωσης των συγκοινωνια-κών δικτύων και τη χρήση «πράσινων» τεχνολογιών».

νισμός (ΕΕ) 181/2011 για τα δικαιώματα των επιβατών λεωφορείων και πούλ-μαν. Βλ. επίσης ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥ-ΛΙΟ Ευρωπαϊκό όραμα για τους επιβά-τες: Ανακοίνωση για τα δικαιώματα των επιβατών σε όλους τους τρόπους μετα-φοράς CoM/2011/0898 τελικό.

1) Βελτίωση δικτύων

η ΕΕ με μία δέσμη μέτρων επιχειρεί να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των

συγκοινωνιακών δικτύων εντός των συνόρων της.

Τα μέτρα αυτά συμπεριλαμβάνουν ευρύτερη συνεργασία των κρατών με-λών στη διαχείριση της κυκλοφορίας των διασυνοριακών μεταφορών, δια-λειτουργικότητα (interoperability) των τεχνικών μέσων ελέγχου της κυκλοφο-ρίας, εκσυγχρονισμό των υποδομών, άρση των εμποδίων στον ανταγωνισμό κτλ. Τα σχετικά μέτρα αφορούν κατ’ αρχήν τα επιμέρους είδη μεταφορών, δηλαδή αεροπορικές, σιδηροδρομικές, οδικές και υδάτινες μεταφορές. Στό-χος όμως είναι να υπάρξει σταδιακά σύγκλιση με τη σταδιακή ενοποίηση των δικτύων διαφορετικών τρόπων μεταφοράς2.

Μέχρι στιγμής, οι εκτενέστερες ρυθμίσεις αφορούν τις αεροπορικές μεταφορές στα πλαίσια της Πρωτο-βουλίας για τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Ου-ρανό (Single European Sky Initiative)3.

2. Βλ. ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟΣ, Χάρτης πορείας για έναν Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μετα-φορών – Για ένα ανταγωνιστικό και ενερ-γειακά αποδοτικό σύστημα μεταφορών, CoM (2011) 144 τελικό, παράγραφος 23.

3. Βλ. Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 549/2004, για τη χάραξη του πλαισίου για τη δη-μιουργία του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ου-ρανού και τους εκτελεστικούς κανονι-σμούς 550/2004, 551/2004 και 552/2004 (Single European Sky I), καθώς επίσης και τους κανονισμούς 690/2009, 1070/2009,



Στους άλλους τρόπους μεταφοράς, μια σειρά ενωσιακών νομοθετημάτων έχει καθιερώσει τη διαλειτουργικό-τητα των συστημάτων ελέγχου της κυκλοφορίας των τρένων μέσω του προγράμματος ErtMS (European rail traffic Management System)4, τη συ-νεργασία και την ανταλλαγή πληρο-φοριών μεταξύ των κρατών μελών στις θαλάσσιες μεταφορές (SafeSeaNet) 5 και την εναρμόνιση των υπηρεσιών πληροφοριών εσωτερικής ναυσιπλοΐ-ας για τις ποτάμιες μεταφορές (river Information Services)6.

Άρα, τα νομοθετήματα της ΕΕ τείνουν στη δημιουργία σύγχρονων και διαλειτουργικών υποδομών και την καθιέρωση συστηματικής συνερ-γασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών.

2) Προστασία περιβάλλοντος

ςε ό,τι αφορά την προστασία του περιβάλλοντος στις μεταφορές, οι ενωσιακές νο-

μοθετικές πρωτοβουλίες αποσκοπούν αφενός στη μείωση των ρύπων με τη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών και καυσίμων, αφετέρου στην παροχή σχετικών οικονομικών κινήτρων προς τους μεταφορείς.

Στις οδικές μεταφορές έχουν θεσπισθεί κανόνες για τη χρήση δημοσίων οχημάτων φιλικών προς το

691/2010, 1191/2010 και 677/2011 (Single European Sky II), οι οποίοι αποσκοπούν στην ενίσχυση του μηχανισμού επιδόσε-ων (performance) του αρχικού πακέτου.

4. Οδηγία 2008/57/ΕΚ σχετικά με τη δια-λειτουργικότητα του κοινοτικού σιδηρο-δρομικού συστήματος, όπως τροποποιή-θηκε από τις Οδηγίες, 2009/131/ΕΚ, και 2011/18/ΕΕ.

5. Οδηγία 2002/59/ΕΚ για τη δημιουργία κοινοτικού συστήματος παρακολούθη-σης της κυκλοφορίας των πλοίων και ενη-μέρωσης.

6. Οδηγία 2005/44/ΕΚ σχετικά με τις εναρ-μονισμένες υπηρεσίες πληροφοριών εσωτερικής ναυσιπλοΐας στις εσωτερικές πλωτές οδούς της Κοινότητας.

περιβάλλον7, καθώς και προδιαγραφές εκπομπών ρύπων για τα καινούρια επιβατικά οχήματα8. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η καθιέρωση ειδικών προ-διαγραφών για τα χρησιμοποιούμενα καύσιμα9. Στα πλαίσια αυτά μελετάται και προωθείται και η χρήση εναλλα-κτικών μορφών καυσίμων και σχετικών τεχνολογιών, όπως τα βιοκαύσιμα, δηλαδή καύσιμα που παράγονται από τη χρήση συγκεκριμένων φυτών (βιομάζα), το υδρογόνο, οι κυψέλες καυσίμων, καθώς και τα ηλεκτρικά και υβριδικά αυτοκίνητα10.

Παράλληλα, η ΕΕ παρέχει στους μεταφορείς οικονομικά κίνητρα για τη μείωση των παραγόμενων ρύπων. Τα κίνητρα αυτά μπορεί να είναι φορολο-γικά11 ή να εντάσσονται σε ένα ειδικό οικονομικό πλαίσιο, το εμπόριο ρύπων, στο οποίο το δικαίωμα παραγωγής αερίων θερμοκηπίου κοστολογείται και αποτελεί αντικείμενο συναλλαγής12.

7. Οδηγία 2009/33/ΕΚ σχετικά με την προ-ώθηση καθαρών και ενεργειακώς αποδο-τικών οχημάτων οδικών μεταφορών.

8. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 443/2009 σχετικά με τα πρότυπα επιδόσεων για τις εκπο-μπές από τα καινούργια επιβατικά αυτο-κίνητα, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης προσέγγισης της Κοινότητας για τη μείω-ση των εκπομπών Co2 από ελαφρά οχή-ματα.

9. Π.χ. Οδηγία 2009/30/ΕΚ σχετικά με τις προδιαγραφές για τη βενζίνη, το ντίζελ και το πετρέλαιο εσωτερικής καύσης και την καθιέρωση μηχανισμού για την παρα-κολούθηση και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

10. Βλ. Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 521/2008 του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2008 για τη σύσταση της κοινοπραξίας Κυψελών Καυσίμου και Υδρογόνου και Οδηγία 2003/30/ΕΚ σχετικά µε την προώθηση της χρήσης βιοκαυσίµων ή άλλων ανα-νεώσιµων καυσίµων για τις µεταφορές.

11. Οδηγία 2003/96/ΕΚ σχετικά με την ανα-διάρθρωση του κοινοτικού πλαισίου φο-ρολογίας των ενεργειακών προϊόντων και της ηλεκτρικής ενέργειας.

12. Οδηγία 2008/101/ΕΚ για την τροποποί-ηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ ώστε να ενταχθούν οι αεροπορικές δραστηριό-τητες στο σύστημα εμπορίας δικαιωμά-των εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός

Επομένως, η προστασία του περι-βάλλοντος αποτελεί μια ισχυρή τάση στην πολιτική των μεταφορών της ΕΕ.

ΙΙΙ. Ασφάλεια των μεταφορών

ςημαντικές νομοθετικές πρω-τοβουλίες έχουν αναληφθεί και για την ασφάλεια των

μεταφορών (safety).Χαρακτηριστική είναι η δημιουρ-

γία ανεξάρτητων ευρωπαϊκών αρχών στις θαλάσσιες, αεροπορικές και σιδηροδρομικές μεταφορές, με σκοπό τη θέσπιση και την εποπτεία εφαρμο-γής ενιαίων κανόνων ασφαλείας για τα επιμέρους μέσα μεταφοράς13. Οι αρχές αυτές συνεργάζονται στενά με τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και με τις αρμόδιες εθνικές αρχές, ώστε να ενισχύουν συνεχώς την ασφάλεια των μεταφορών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θέσπισης ειδικών κανό-νων ασφαλείας και άσκησης επιρροής της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η τήρηση καταλόγου αεροπορικών

της Κοινότητας. Ωστόσο η ένταξη των δι-εθνών αερομεταφορών στο ως άνω πλαί-σιο προκάλεσε σφοδρότατες αντιδράσεις τόσο από τους αερομεταφορείς όσο και από άλλα κράτη, κυρίως τις ΗΠΑ, τη Ρω-σία, την Κίνα και την Ινδία, τα οποία θεώ-ρησαν το μέτρο αυτό παράνομο και απεί-λησαν μέχρι και με εμπορικό πόλεμο την ΕΕ. Μολονότι το Δικαστήριο της ΕΕ επι-βεβαίωσε τη συμφωνία της Οδηγίας με το διεθνές δίκαιο (απόφαση της 21.12.2011, υπόθεση C-366/10), η ΕΕ αναγκάστηκε να αναστείλει την εφαρμογή του μέτρου για τους μη ευρωπαϊκούς αερομεταφο-ρείς μέχρι και το 2013, ώστε να υπάρξει πρόοδος στις διαβουλεύσεις στα πλαίσια του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αε-ροπορίας.

13. Βλ. Κανονισμό (ΕΚ) 14/2002 σχετικά με τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας της Ναυσιπλοΐας. Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1335/2008 σχετικά με τη σύ-σταση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηρο-δρόμων. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 216/2008 για τη θέσπιση κοινών κανόνων στον το-μέα της πολιτικής αεροπορίας και για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφα-λείας της Αεροπορίας.



εταιρειών, στις οποίες απαγορεύεται προσωρινά να επιχειρούν στην ΕΕ, διότι δεν πληρούν τις ελάχιστες απαι-τούμενες προδιαγραφές ασφαλείας (μαύρη λίστα αερομεταφορέων)14. Ο κατάλογος αυτός ενημερώνεται τακτικά και ως μέτρο έχει αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικό15.

Αλλά και στα υπόλοιπα είδη μετα-φορών (οδικές και εσωτερικής ναυσι-πλοΐας), μολονότι δεν έχουν συσταθεί ενιαίες αρχές, έχει θεσπισθεί πλήθος μέτρων που αποσκοπεί στην καθιέρω-ση κοινών κανόνων για τη βελτίωση της ασφάλειας των μεταφορών16.

Ως εκ τούτου, στον τομέα της ασφάλειας η νομοθετική τάση είναι η συνεχής βελτίωση και ενοποίηση των κανόνων ασφαλείας.

Συμπέρασμα

ςυμπερασματικά, οι ενωσιακές νομοθετικές τάσεις στον τομέα των μεταφορών εστιάζονται

στην ενίσχυση των δικαιωμάτων των επιβατών όλων των μέσων, στην αύ-ξηση της αποτελεσματικότητας των μεταφορών μέσω της διαλειτουργικό-τητας, της συστηματικής ανταλλαγής πληροφοριών και της πολύπλευρης προώθησης τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον, καθώς και στη συνεχή βελτίωση και ενοποίηση των κανόνων ασφαλείας.

14. Βλ. Κανονισμό. (ΕΚ) αριθ. 2111/2005 για τη σύσταση κοινοτικού καταλόγου αε-ρομεταφορέων των οποίων η λειτουργία απαγορεύεται στην Κοινότητα.

15. Βλ. τη σχετική έκθεση αξιολόγησης της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευ-ρωπαϊκό Κοινοβούλιο, CoM (2009) 710 τελικό, σελ. 6-8.

16. Π.χ. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 561/2006 και Οδηγία 2002/15/ΕΚ για τη θέσπιση ανώ-τατων χρονικών ορίων οδήγησης και πε-ριόδων ξεκούρασης στις οδικές μεταφο-ρές. Οδηγίες 2006/87/ΕΚ και 2008/87/ΕΚ της Επιτροπής σχετικά με τη θέσπιση τε-χνικών προδιαγραφών για τα πλοία εσω-τερικής ναυσιπλοΐας.

Η εναρμόνιση τωνποινικών κανόνων δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Ποινική αρμοδιότητα της Ένωσης,φεντεραλισμός και εκ πλαγίου περιορισμοί

του εθνικού νομοθέτη

Σταματίνα Ξεφτέρη Υποψήφια διδάκτωρ των πανεπιστημίων Paris II και Γενεύης

Οι πρωταρχικές σκέ-ψεις που οφείλουμε να λάβουμε υπ’ όψιν όταν προσεγγίζουμε

το περιεχόμενο του σημερινού, σε στάδιο άνθησης, ευρωπαϊκού ποινι-κού δικαίου, είναι δύο: πρώτον ότι το ποινικό δίκαιο δεν αποτελεί ένα πεδίο πολιτικής συγκρίσιμο με τις υπόλοι-πες πολιτικές, της οποίας τον έλεγχο επιδίωξε να κατέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση (μιας και η τελευταία διεκδι-κούσε πρωτίστως την ενοποίηση της αγοράς) και δεύτερον ότι το ποινικό δίκαιο διακρίνεται ούτως ή άλλως ήδη από τα υπόλοιπα πεδία, διότι ο ευαίσθητος χαρακτήρας και η έντονη παρέμβαση στην προσωπικότητα του ατόμου απαιτούσε την έκφραση της κρατικής κυριαρχίας για να υπάρχει τυπική και ουσιαστική νομιμοποίησή του. Παρά τις ιδιαιτερότητες αυτές που το χαρακτηρίζουν, η απόσταση που διανύθηκε μεταξύ του άλλοτε τρίτου πυλώνα (Xώρος Eλευθερίας, aσφάλειας και Δικαιοσύνης) και των νομικών βάσεων που εισάγει η Συνθή-

κη της Λισσαβόνας είναι αξιοσημεί-ωτη. Η πρόοδος που έχει σημειωθεί, άλλες φορές ρητά προβλεπόμενη στη Συνθήκη, και άλλες φορές έμμεσα συναγόμενη και μοχλός μελλοντικής σύγκλισης στον χώρο του ποινικού δικαίου καταδεικνύει ότι υπάρχει σαφής βούληση για εμβάθυνση της ενοποίησης.

Οι εξελίξεις στον χώρο του ποινι-κού δικαίου μπορούν να θεωρηθούν θετικές στο μέτρο που με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας απονέμεται ρητώς αρμοδιότητα στην Ένωση (Ι) αλλά και καταχρηστικά επιβαλλόμενες στο μέτρο που συντελείται μια «εισβολή» του ευρωπαϊκού ποινικού στις εθνικές έννομες τάξεις των κρατών μελών με έμμεσο τρόπο, χωρίς εναργή νομική βάση και συνήθως μέσω μιας τελο-λογικής διασταλτικής ερμηνείας του παραγώγου δικαίου της Ένωσης (ΙΙ).

(Ι)

η ποινική καταστολή και η θέσπιση ποινικών κανόνων (προσδιορισμός των αξιόποι-



νων πράξεων αλλά και των επαπειλού-μενων ποινών) ανήκουν, όπως είπαμε, παραδοσιακά στον σκληρό πυρήνα των κρατικών εξουσιών. Αποτελώντας ένα κομμάτι της αντεγκληματικής πο-λιτικής που ασκεί το κράτος, πρόκειται για την αρμοδιότητά του να αναγάγει ορισμένες συμπεριφορές σε αξιόποινες πράξεις και να προβλέπει τις ποινικές τους κυρώσεις. Η ελευθερία αυτή των κρατών μελών είναι δυνατόν να συγκρούεται με την υποχρέωση σε-βασμού του ενωσιακού δικαίου. Παρά ταύτα, φάνταζε πάντα αδιανόητη η επιβολή ποινικών κανόνων πέραν της κρατικής βουλήσεως. Το ποινικό δίκαιο έπρεπε να προέχεται αυστηρώς από τον νόμο σύμφωνα με την αρχή nullum crimen nulla poena sine lege (parlamentaria1).

Η ρύθμιση ποινικών ζητημάτων εκ-πορεύθηκε από την κατοχύρωση των βασικών ελευθεριών, με αποτέλεσμα η δημιουργία του τρίτου πυλώνα που αφορούσε στον Χώρο Ειρήνης, Ασφά-λειας και Δικαιοσύνης να λειτουργήσει ως ακόμα ένα μέσο της περιφρούρησης της ελεύθερης κυκλοφορίας των προ-σώπων εντός της Ένωσης2.

Ως άμεσο επακόλουθο, η ανάδυση μιας διασυνοριακής εγκληματικότητας γέννησε και την ανάγκη αντιμετώπι-σής της με ενιαίο τρόπο από τα κράτη μέλη. Επειδή όμως τα προσκόμματα της εθνικής κυριαρχίας και των

1. Οι ποινικές διατάξεις έχουν νομιμοποί-ηση «μόνο όταν ψηφίζονται μετά από συζήτηση στο Κοινοβούλιο»,Ευρωπαϊκό Ποινικό Δίκαιο και Συνθήκη της Λισ-σαβόνας, Θεσμικό πλαίσιο ανάπτυξης και αρχές ποινικοποίησης σε ευρωπαϊ-κό περιβάλλον, Μαρία Καϊάφα-Γκμπά-ντι Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσα-λονίκη 2011, σελ. 84.

2. Το ποινικό δίκαιο μετά τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, Δημήτριος Κιούπης Ρεβέκκα-Εμμανουέλα Παπαδοπούλου, Διονύσιος Δ. Μουζάκης, ‘’Η επίδραση της Συνθήκης της Λισσαβόνας στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο’’, του Δ. Κιούπη,σελ. 78.

διαφορετικών συνταγματικών παρα-δόσεων δεν επέτρεπαν μια τολμηρή εισβολή του κοινοτικού δικαίου στο εθνικό ποινικό δίκαιο, ο τρίτος πυλώ-νας δομήθηκε με βάση τις αρχές της διακυβερνητικής συνεργασίας και της αρχής της ομοφωνίας.

Έτσι, η λήψη των αποφάσε-ων-πλαίσιο, διαφύλαξε τα εθνικά συμφέροντα και εισήγαγε μια μετριο-παθέστερη, υποτίθεται, επέμβαση του κοινοτικού νομοθέτη στα εθνικά ποινικά συστήματα. Οι αποφάσεις –πλαίσια του άρ. 34 ΣυνθΕΚ είχαν υπο-χρεωτικό αποτέλεσμα αλλά τα κράτη μέλη διατηρούσαν τη διακριτική ευχέρεια επιλογής των μέσων που θα χρησιμοποιούσαν για να καταπολε-μηθούν, για παράδειγμα, το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, η τρομοκρατία, η εμπορία ναρκωτικών. Ωστόσο, η στάση σεβασμού που κράτησε η ΕΕ υπέρ αυτής της ελευθερίας των κρατών μελών αναιρέθηκε πρακτικά από το ασφυκτικά δεσμευτικό πλαίσιο που υπαγόρευαν οι λεπτομερέστατοι κανόνες δικαίου.

Η σύγκλιση των κανόνων ποινικού δικαίου ορθώς λοιπόν ξεκίνησε από τους δικονομικούς κανόνες, εκείνους που υπαγόρευαν την ανάγκη μιας δικαστικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, ήρε δε με αυτόν τον τρόπο όλα τα προσκόμματα στη συνεργασία μεταξύ κρατών κατά την ποινική προδικασία ή την κυρίως διαδικασία, επιτρέποντας την άμεση συνεργασία μεταξύ διωκτικών και δικαστικών αρχών, ρυθμίζοντας έτσι ζητήματα όπως η αμοιβαία ανα-γνώριση δικαστικών αποφάσεων, η επίλυση συγκρούσεων που αφορούν στην αρμοδιότητα κατά την άσκηση της ποινικής δίωξης, τις δικαστικές έρευνες και το δίκαιο της απόδειξης σε διασυνοριακές υποθέσεις, τα δικαι-ώματα των κατηγορουμένων ή και των παθόντων.

Μετά τη Συνθήκη της Λισ-σαβόνας, το τοπίο αλλάζει αισθητά. Πρώτον, η κα-

τάργηση των τριών πυλώνων έχει ως αποτέλεσμα την ένταξη του ποινικού δικαίου στο ενωσιακό δίκαιο, αλλά και την εγκατάλειψη της αρχής της ομο-φωνίας. Η προβλεπόμενη νομοθετική διαδικασία διέπεται από το άρ. 294 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ςΛΕΕ), δηλαδή απαιτείται πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο και αυξημένη πλειοψηφία για τη λήψη αποφάσεων. Μπορεί μεν να εγκαταλείπεται η ομοφωνία, αλλά εισάγεται η δυνατότητα του ανασταλ-τικού βέτο, όπου παρεισφρύει ο πολι-τικός παράγοντας λόγω της δυνατότη-τας υποβολής του αμφισβητούμενου θέματος στο Συμβούλιο. Η νομοθετική αυτή πάντως, εξουσιοδότηση προς τα όργανα της Ένωσης να αποφασίζουν με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία δίδεται από το άρ. 83 ςΛΕΕ3. Τα εν λόγω όργανα «μπορούν να θεσπίζουν ελάχιστους κανόνες για τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων στους τομείς της ιδιαιτέρως σοβαρής εγκληματικότητας με διασυ-νοριακή διάσταση, η οποία απορρέει ιδίως από τη φύση ή τις επιπτώσεις των αδικημάτων αυτών ή λόγω ειδι-κής ανάγκης να καταπολεμούνται σε κοινή βάση». Τα εγκλήματα αυτά δε, απαριθμώνται αποκλειστικώς από την

3. Εκτός της κεντρικής ρύθμισης, θέσπιση ποινικών κανόνων γίνεται και με το άρ. 325 παρ. 4 ΣΛΕΕ: πρόκειται για μια ειδική ρύθμιση που αναφέρεται μόνο στην απάτη κατά των συμφερόντων της Ένωσης και αναγνωρίζει ευθέως ποινική αρμοδιότητα στην Ένωση επιτρέποντας την ψήφιση ποινικού κανονισμού με άμεση νομική ισχύ. Επίσης, μπορεί να εκδίδει κανονισμούς με άμεση ισχύ με το άρ. 75 ΣΛΕΕ για την πρόληψη της τρομοκρατίας, αλλά και για τη λαθρομετανάστευση και την εμπορία ανθρώπων με το άρ. 79 παρ. 2 εδ. γ’ και δ’.



παρ. 2 του ίδιου άρθρου: τρομοκρατία, εμπορία ανθρώπων και γενετήσια εκμετάλλευση γυναικών και παιδιών, παράνομη εμπορία ναρκωτικών, παράνομη εμπορία όπλων, ξέπλυμα χρήματος, διαφθορά, παραχάραξη μέσων πληρωμής, εγκληματικότητα στον χώρο της πληροφορικής και οργανωμένο έγκλημα. Αν και η δια-τύπωση παραπέμπει σε ένα κλειστό αριθμό αξιόποινων πράξεων, η φαινο-μενική αυτή δυσκαμψία του εύρους του αντικειμένου νομοθέτησης αναιρείται από δύο διατάξεις που αποπνέουν το αντίθετο πνεύμα: πρώτον, κατά το εδ. γ’ του άρ. 83 παρ. 1, αρκεί απόφαση του Συμβουλίου για να διευρύνει την ανωτέρω κατηγορία προσθέτοντας και άλλους τομείς εγκληματικότητας και δεύτερον, κατά την παρ. 3 του ίδιου άρθρου παρέχεται ευρεία δυνατότητα έκδοσης οδηγιών αν αυτό κρίνεται απαραίτητο για την αποτελεσματική εφαρμογή κάποιου είδους ενωσιακής πολιτικής. Χαρακτηριστικότερη εφαρ-μογή εμφαίνεται στο δίκαιο περιβάλ-λοντος, όπου κρίνεται παραδεκτή η αρμοδιότητα σε ποινικά θέματα χάριν του υψηλού βαθμού αναγκαιότητας επίτευξης του στόχου,παρόλο που η ςΛΕΕ δεν κάνει καμία ρητή αναφορά που να θεμελιώνει ανάμειξη της ΕΕ στην ποινική νομοθεσία των κρατών μελών.

δεύτερον, οι αποφάσεις-πλαίσιο καταργούνται και οι ποινικές ρυθμίσεις θεσπίζονται κυρίως

με οδηγίες (ή και με κανονισμούς), με αποτέλεσμα να πρέπει κανονικά να έχουμε τη σκιαγράφηση ενός επι-διωκόμενου αποτελέσματος που θα είναι δεσμευτικό και από την άλλη, ελευθερία επιλογής των μέσων που χρησιμοποιούνται από τα κράτη μέλη για την επίτευξή του. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι αν το ποινικό δίκαιο εισά-γεται με αυτόν τον τρόπο στην εθνική έννομη τάξη, πρέπει να ακολουθεί και

να σέβεται τη φύση της οδηγίας ως κανόνα δικαίου και να μην αναιρείται η ιδιαιτερότητα της οδηγίας, δηλαδή η σκιαγράφηση ενός γενικού, ελάχιστου νομικού πλαισίου με άξονα ένα νομικά δεσμευτικό αποτέλεσμα. Όμως, αυτό που συμβαίνει συνήθως στις Οδηγίες που εισάγουν ποινικές ρυθμίσεις είναι ότι υπερβαίνουν σαφώς τα όρια, την πυκνότητα του περιεχομένου που μπο-ρούν να έχουν και κυρίως τη λειτουρ-γία τους, διότι δεν αφήνουν στα κράτη μέλη κανένα περιθώριο εκτίμησης και επιλογής μέσου κατά την καταπο-λέμηση π.χ της τρομοκρατίας, αλλά αντιθέτως ορίζουν σαφώς τα ελάχιστα στοιχεία της αξιόποινης πράξης καθώς και τα κατώτερα όρια ποινών. Στο ίδιο πνεύμα, ενώ οι ποινές θα μπορούσαν να ανήκουν στο κομμάτι του κανόνα που θα επιλέξουν να θεσπίσουν τα κράτη μέλη, το Δικαστήριο της Ευρω-παϊκής Ένωσης (δΕΕ) αναλύοντας την κυρωτική αρμοδιότητα της Ένωσης, έχει επιβάλλει ήδη συγκεκριμένες απαιτήσεις για τις ποινές βασιζόμενο σε έναν πρόσθετο νομικό συλλογισμό συνυφασμένο με την αποτελεσματικό-τητα του παραγώγου δικαίου. Οι ποι-νές πρέπει να είναι αποτελεσματικές, ανάλογες και αποτρεπτικές4.

Συνδυαζόμενο με το ζήτημα της μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, το πρό-βλημα των ποινικών οδηγιών μπορεί να εμφανισθεί είτε με τη μορφή της ανα-γκαίας συμμόρφωσης του υπάρχοντος

4. C-176/03, 13 Σεπτεμβρίου 2005, Eπιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά Συμβουλίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, “η δε κύρωση οφείλει, περαιτέρω, να έχει χαρακτήρα αποτελεσματικό, αποτρεπτικό και ανάλογο προς την παράβαση· επιπλέον, οι εθνικές αρχές οφείλουν να ενεργούν, έναντι των παραβιάσεων του κοινοτικού δικαίου, με την ίδια επιμέλεια που καταβάλλουν κατά την εφαρμογή των αντίστοιχων εθνικών νομοθεσιών […] ότι η επιλογή των κυρώσεων εναπόκειται στα κράτη μέλη αυτά’’.

εθνικού δικαίου προς τις επιταγές της είτε με την εισαγωγή νέων επιταγών στην εθνική έννομη τάξη. Χωρίς προ-βλήματα είναι η τρίτη πιθανότητα της προϋφιστάμενης συμφωνίας εθνικού και ενωσιακού δικαίου!

Η βασική συνέπεια της ερμηνείας στην οποία προβαίνει το δΕΕ είναι όχι η αύξηση των αρμοδιοτήτων της ΕΕ σε ποινικά ζητήματα πέραν του γράμ-ματος της Συνθήκης, αλλά ο έμμεσος περιορισμός του εθνικού νομοθέτη με τα μέσα που μόλις περιγράφησαν.

(II)

Πέρα από τη ρητή πρόβλεψη των αρμοδιοτήτων της Ένω-σης και τον αισθητό περιορι-

σμό του δημοκρατικού ελλείμματος, οι διατάξεις του άρ. 83 παρ. 1 εδ. γ’ και 83 παρ. 3 αποτελούν ένα αμφιλεγόμενο μέσο που δύναται να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά με στόχο μια άνευ όρων και βάσει γενικών διατυπώσεων διεύρυνση των ποινικών αρμοδιοτήτων της Ένωσης, «ανοίγοντας» έτσι με εύκολο τρόπο, λόγω της ρευστότητας του κριτηρίου των «άλλων τομέων εγκληματικότητας που πληρούν τα κριτήρια», αλλά και λόγω του δια-σταλτικού αποτελέσματος που έχει η χρήση της τελεολογικής ερμηνείας του άρ 83 παρ. 3, την αρχικώς κλειστή κατηγορία εγκλημάτων του άρ. 83 παρ. 1. Η τελεολογική ερμηνεία, καθώς και η διαφύλαξη της αποτελεσματικής ισχύος (effet utile) και του σκοπού των οδηγιών έχει τονισθεί πολλές φορές από το δΕΕ κατά τη δικαιολόγηση αρμοδιοτήτων της Ένωσης. Είναι η ρήτρα αναγκαιότητας μιας ποινικής κύρωσης επαρκής προϋπόθεση που θα ανασχέσει την αλόγιστη χρήση της περιπτωσιολογίας αυτής; Ο δικαστής οφείλει προς αυτήν την κατεύθυνση να καταφεύγει στη λύση των ποινι-κών κυρώσεων και ουσιαστικά να υποχρεώνει τον ποινικό νομοθέτη να θεσπίσει τέτοιες κυρώσεις εν απουσία



άλλου είδους κυρώσεων που θα επέτρεπαν την επίτευξη του αποτελέσματος. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώ-που δέχονται με αυτόν τον συλλογισμό το ποινικό δίκαιο ως έσχατο μέσο (ultima ratio)5.

Η έμμεση εισχώρηση του ευρωπαϊκού σε ζητήματα ποινικού δικαίου προωθείται λοιπόν συχνά μέσω της υποχρέωσης αποτελεσματικής εφαρμογής των κοινοτικών κανόνων (που επιδιώκεται κυρίως μέσω θέσπισης και επιβολής ποινών), αλλά και της αρχής της καλόπιστης συνεργασίας μεταξύ Ένωσης και κρατών μελών (4 παρ.3 ςΛΕΕ). Η διασταλτική αυτή ερμηνεία που προτάσσεται και στο ποινικό δίκαιο αποτελεί για μια μερίδα της θεωρίας ανεπίτρεπτη μέθοδο λόγω των ιδιαιτεροτήτων του συγκεκριμένου κλάδου, ενώ για άλλους την έκφραση μιας -κυρίως- πολιτικής επιλογής επισημαίνοντας ότι σταδιακά κανένα πεδίο κρατικής δραστηριότητας δε θα παραμείνει απολύτως προστατευμένο από την επίτευξη των ευρωπαϊκών σκοπών. Η προαναφερθείσα επιχει-ρηματολογία χρησιμοποιεί την αρχή υπεροχής του κοινοτικού δικαίου, την άμεση ισχύ των κανόνων του, καθώς και την αποτελεσματικότητά του για να αποδείξει ότι αυτές θα διακυβεύ-ονταν αν εξαιρούσαμε από το πεδίο εφαρμογής το ποινικό δίκαιο6. Η αρχή της υπεροχής του κοινοτικού δικαίου

5. l’obligation d’incriminer imposée par le juge européen ou la perte du droit de ne pas punir, djoheur Zerouki-Cottin, revue de Science Criminelle, juillet-septembre 2011, σελ. 583.

6. C-82/71, 21 Μαρτίου 1972, SaIl, σκ. 5: «Η αποτελεσματικότητα του κοινοτικού δικαίου δε μπορεί να ποικίλει αναλόγως με τους διάφορους κλάδους του εθνικού δικαίου τους οποίους ενδέχεται να επηρεάζει».

θα διακυβευόταν, για παράδειγμα, αν ο εθνικός δικαστής δε μπορούσε να αφήσει ανεφάρμοστο έναν ποινικό νόμο που αντιβαίνει στο κοινοτικό δίκαιο7. Από τη μια πλευρά, υποστη-ρίζεται ότι οποιαδήποτε τελολογική ή διασταλτική ερμηνεία δε μπορεί να δημιουργεί εκ του μηδενός ποινική αρμοδιότητα της Ένωσης, διότι για παράδειγμα η αρχή της καλόπιστης συνεργασίας υποχρεώνει τα κράτη μέλη να λάβουν γενικά ή ειδικά μέτρα εν είδει εκπλήρωσης των καθηκόντων που απορρέουν από τη Συνθήκη, αλλά αυτή η υποχρέωση «χτίζεται» πάνω σε μία ήδη απονεμημένη στην Ένωση αρμοδιότητα, λειτουργεί δηλαδή εντός των ορίων της «δικαιοδοσίας της που έχει παραχωρηθεί στην Κοινότητα ήδη»8. Επιπλέον, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες σχετικώς με το δημοκρα-τικό έλλειμμα, ιδίως όσον αφορά το παράγωγο δίκαιο9, γεγονός που σήμε-

7. union européenne et droit pénal: le vent du large ? Jean-Claude bonichot, Melanges bruno Génévois, σελ. 76.

8. Αναζητώντας κοινοτική αρμοδιότητα για την ποινική καταστολή-Μια κρίσιμη καμπή των εξελίξεων για το ποινικό δίκαιο στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Μαρία Καϊάφα-Γκμπάντι, Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου, 1/2004, σελ. 70.

9. Γνωμοδότηση σχετικά με την επιβολή κυρώσεων ποινικού χαρακτήρα για παραβίαση διατάξεων κοινοτικού δικαίου, Jean pradel, Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου, 1/2004, σελ. 88.

ρα μπορεί να ξεπερασθεί λόγω της πρόβλεψης περί συμμετοχής των Εθνικών Κοινοβουλίων στη θέσπισή του10. Από την αντίθετη πλευρά, φαίνεται πως η αντίθετη λύση προωθεί μια φεντεραλι-στική λογική11 προκειμένου να θεμελιώσει τις επιταγές ποινικής φύσεως που απευθύνονται στον εθνικό νομοθέτη. Το σχετικό κριτήριο που προτείνεται στις φεντεραλιστικές πολιτείες είναι

εκείνο της ύπαρξης ενός δημοσίου, κοινού στις χώρες και άξιου ειδικής προστασίας, εννόμου αγαθού. Ο pascal Caille παρατηρεί με εύστοχο τρόπο ότι στις ομοσπονδίες, το εν λόγω κριτήριο χρησιμοποιείται για την κατοχύρωση αρμοδιοτήτων του ομο-σπονδιακού κράτους. Κατ’ αναλογία, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει προτείνει τη χρήση του κριτηρίου αυτού μεταφέροντάς τη στο πεδίο του δικαίου περιβάλλοντος. Στις προτά-σεις του για την υπόθεση C-176/03, ο γενικός Εισαγγελέας Colomer τονίζει ότι είναι αναγκαίο να συνδεθεί η θε-μελίωση της ποινικής αρμοδιότητας, αλλά και η συνακόλουθη εξουσία επιβολής κυρώσεων της Ένωσης με την προστασία ενός κοινού εννόμου αγαθού12! Πρόκειται για τη θεωρία των

10. Το Ευρωπαϊκό Ποινικό Δίκαιο μετά τη Συνθήκη της Λισσαβόνας,Χρίστος Μυλωνόπουλος, Ποινικά Χρονικά,ΞΑ 2011, σελ.83.

11. l’essor du droit pénal communautaire, pascal Caille, revue du droit public, 2009, n°5, σελ. 1477-8.

12. Προτάσεις του Γενικού Εισαγγελέα Colomer στην υπόθεση C-176/03, «Η εξουσία επιβολής αστικών, διοικητικών ή ποινικών κυρώσεων πρέπει να χαρακτηρισθεί αρμοδιότητα ως προς τα μέσα, στην υπηρεσία της αποτελεσματικότητας του κοινοτικού δικαίου. Αν η ακεραιότητα αυτής της έννομης τάξης απαιτεί μια απάντηση μέσω του ποινικού δικαίου, τα κράτη μέλη πρέπει να ορίσουν τους αναγκαίους προς τούτο μηχανισμούς, των οποίων η φύση πρέπει να

Πηγή φωτό: http://grtu.net/data/index.php?Itemid=44&id= 560&option=com_content&task=view



σιωπηρών εξουσιών13: η προστασία ενός κοινού εννόμου αγαθού14 και η αρχή της καλόπιστης συνεργασίας αποτελούν δύο βάσεις για τη νομιμο-ποίηση των εξουσιών που διεκδικεί η Ένωση και που αρκούν για να απαι-τήσει η τελευταία τη δημιουργία και την εφαρμογή ενός αυστηρού νομο-θετικού πλαισίου που θα εγγυάται την τήρηση των κοινοτικών επιταγών.

Ειδικότερα ως προς τη θέσπιση οδηγιών που συνεπάγονται την υπο-

καθορισθεί από την Κοινότητα όταν αυτή είναι σε θέση να αναλύσει τη χρησιμότητά της με γνώμονα τον επιδιωκόμενο σκοπό και, αν τούτο δεν συμβαίνει, το καθήκον αυτό βαρύνει τις εθνικές νομοθετικές εξουσίες. Όσον αφορά το περιβάλλον, φαίνεται να είναι σαφές ότι η απάντηση στις συμπεριφορές που το βλάπτουν σοβαρά πρέπει να είναι μια απάντηση μέσω του ποινικού δικαίου, αλλά, στο πλαίσιο αυτό, η επιλογή της κυρώσεως για την καταστολή τους και για τη διασφάλιση της εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου εναπόκειται στα κράτη μέλη».

13. C-68/88, 21 Σεπτεμβρίου 1989, Επιτροπή κατά Ελλάδος, «οσάκις η κοινοτική κανονιστική ρύθμιση δεν περιέχει καμία ειδική διάταξη προβλέπουσα κύρωση σε περίπτωση παραβάσεως ή παραπέμπει σχετικώς στις εθνικές νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις, το άρθρο 5 της Συνθήκης επιβάλλει στα κράτη μέλη να λαμβάνουν κάθε μέτρο κατάλληλο να εξασφαλίζει την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα του κοινοτικού δικαίου». Γνωστή για το φεντεραλιστικό πνεύμα που τη διαπνέει (συσχετισμός μεταξύ σιωπηρής διεύρυνσης αρμοδιοτήτων και των ομοσπονδιών), η θεωρία αυτή διατυπώθηκε αντιστοίχως στην απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ Mc Cullon vs Maryland, όπου σημειώνεται ορθά ότι η εξουσία επιβολής κυρώσεων συναρτάται και πρέπει να πηγάζει από την εξουσία επιβολής κανόνων».

14. Μύθοι και πραγματικότητα: ποια η οδός προς μια ποινική καταστολή των παραβάσεων του κοινοτικού δικαίου, henri labayle, Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου, 1/2004, σελ. 94.

χρέωση ποινικής προστασίας από τον εθνικό νομοθέτη, πρέπει να σημειωθεί κάτι πολύ σημαντικό: μια οδηγία η οποία δεν έχει ενσωματωθεί στο εθνι-κό δίκαιο δε μπορεί να θεσπίζει αυτή καθεαυτή υποχρεώσεις στο πρόσωπο των ιδιωτών έναντι άλλων ιδιωτών, αλλά ούτε και έναντι του κράτους. Η έμμεση ισχύς του ποινικού κανόνα δικαίου δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να στοιχειοθετήσει ή να επιβαρύνει τη θέση του κατηγορουμένου15. Αντι-θέτως έμμεση εφαρμογή της μπορεί να προκύψει από τη σύμφωνη ερμηνεία του εθνικού δικαίου με το κοινοτικό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να οδηγήσει σε contra legem ερμηνεία του εθνικού δικαίου!

Είναι σίγουρο επομένως ότι η ελευθερία του κράτους ως προς τη θέσπιση των ποινικών αδικημάτων και την επιβολή των ποινών (δίκαιο να τι-μωρεί) περιορίζεται αισθητά λόγω της υποχρέωσης σεβασμού του κοινοτικού δικαίου. Ως προς την τελεολογική διασταλτική ερμηνεία που προτάσσει το δΕΕ, μένει να αντιληφθούμε ότι

15. C-14/86, 11 Ιουνίου 1987, Pretore di Salo, σκ. 18; C- 80/86, 8 Οκτωβρίου 1987, Kolpinghuis Nijmegen, σκ. 13; C-168/95, 26 Σεπτεμβρίου 1996, Arcaro, σκ. 37.

«η κατεύθυνση αυτή του Δικαστηρίου δε μπορεί να είναι τυχαία, αλλά αντιθέτως αποτελεί μια κατεύθυνση με έντονη πολιτική χροιά που αποτυπώνεται όμως στη Συν-θήκη, κυρίως στο άρ. 4 παρ. 3 ΣΛΕΕ16». Εξάλλου το δΕΕ φαίνεται να μην ασχολείται με το σύνηθες ερώτημα της παραβίασης της εθνικής κυριαρχίας. Μέσα από αποφάσεις καταδεικνύεται η απροθυμία του να ανακόψει τις μελλοντικές πράξεις των θεσμικών οργάνων μέσα από την απουσία ρητών

περιορισμών που θα μπορούσαν να τεθούν στην εξουσία επιβολής ποινι-κών κυρώσεων. Εκεί ελλοχεύει και ο κίνδυνος της αλόγιστης χρήσης των προαναφερθεισών ασαφών νομικών βάσεων και των θεωριών που διατυ-πώνονται με το βλέμμα στραμμένο στη μελλοντική μορφή της Ένωσης. Έως τότε, το γράμμα της Συνθήκης προηγείται και τα κράτη μέλη οφεί-λουν να προστατεύσουν την ποινική αρμοδιότητα που τους ανήκει, αλλά και τις συνταγματικές τους ιδιαιτε-ρότητες κάνοντας χρήση των όπλων που τους προσφέρει η Συνθήκη. Εν κατακλείδει, όντας σημείο αναφοράς των μετασχηματισμών του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, καθίσταται σαφές ότι το ποινικό δίκαιο γίνεται ένα πεδίο μάχης μεταξύ πολιτικής και νομικής τοποθέτησης.

ΒιβλιογραφίαΤο Ευρωπαϊκό Ποινικό Δίκαιο μετά τη Συν-

θήκη της Λισσαβόνας, Χρίστος Μυλω-νόπουλος, Ποινικά Χρονικά, ΞΑ 2011, σελ. 81-92

Αναζητώντας κοινοτική αρμοδιότητα για την ποινική καταστολή-Μια κρίσιμη

16. l’essor du droit pénal communautaire, pascal Caille, revue du droit public, 2009, n°5, σελ. 1479 επ.

Πηγή φωτ. http://grtu.net/data/index.php?Itemid=44& id=560&option=com_content&task=view



καμπή των εξελίξεων για το ποινικό δί-καιο στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένω-σης, Μαρία Καϊάφα-Γκμπάντι, Ελληνι-κή Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου, 1/2004, σελ. 63-83.

Γνωμοδότηση σχετικά με την επιβολή κυ-ρώσεων ποινικού χαρακτήρα για πα-ραβίαση διατάξεων κοινοτικού δικαίου, Jean pradel, Ελληνική Επιθεώρηση Ευ-ρωπαϊκού Δικαίου, 1/2004, σελ. 85-90.

Μύθοι και πραγματικότητα: ποια η οδός προς μια ποινική καταστολή των παρα-βάσεων του κοινοτικού δικαίου, henri labayle, Ελληνική Επιθεώρηση Ευρω-παϊκού Δικαίου, 1/2004, σελ. 91-115.

Το ποινικό δίκαιο μετά τη Συνθήκη της Λι-σαβόνας, Δημήτριος Κιούπης Ρεβέκ-κα-Εμμανουέλα Παπαδοπούλου, Διο-νύσιος Δ. Μουζάκης, «Η επίδραση της Συνθήκης της Λισσαβόνας στο ουσι-αστικό ποινικό δίκαιο», του Δ. Κιού-πη,σελ. 75-108, Νομική Βιβλιοθήκη 2011.

Επί της ποινικής αρμοδιότητας των Ευρω-παϊκών Κοινοτήτων (μια κριτική προ-σέγγιση), Διονύσης Μουζάκης, Ποινι-κά Χρονικά, ΝΔ/2004, σελ. 485-507.

Ευρωπαϊκό Ποινικό Δίκαιο και Συνθή-κη της Λισσαβόνας, Θεσμικό πλαί-σιο ανάπτυξης και αρχές ποινικοποίη-σης σε ευρωπαϊκό περιβάλλον, Μαρία Καϊάφα-Γκμπάντι Εκδόσεις Σάκκου-λα Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 65-111.

Κοινοτικό Ποινικό Δίκαιο και Γενικές Αρ-χές του Κοινοτικού Δικαίου, Χρίστος Μυλωνόπουλος, Ποινικά Χρονικά, Ξ 2010, σελ. 161-168.

Το ποινικό φαινόμενο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Γιώργος Παπαδημητρίου, Τι-μητικός τόμος για τον Ιωάννη Μα-νωλεδάκη. Ι. Δημοκρατία-Ελευθε-ρία-Ασφάλεια, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2005, σ. 131-142.

l’essor du droit pénal communautaire, pascal Caille, revue du droit public, 2009, n°5, σελ. 1473.

l’obligation d’incriminer imposée par le juge européen ou la perte du droit de ne pas punir, djoheur Zerouki-Cottin, revue de Science Criminelle, juillet-septembre 2011, σελ. 575-596.

union européenne et droit pénal: le vent du large? Jean-Claude bonichot, Melanges bruno Génévois, σελ. 75-77.

droit de l’union européenne et matière pénale, Jurisclasseur Europe traité, Fascicule 496.

ΠρΟΣΤαΣία Των ΟίΚΟνΟΜίΚων ΣυΜφΕρΟνΤων ΤΗΣ ΕυρωΠαϊΚΗΣ ΕνωΣΗΣ:

Προς τη σύσταση της

Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας

Κωνσταντίνος Γλούμης-Ατσαλάκης LL.M., College of Europe

Εισαγωγή

η διαρκής διεύρυνση του ευρωπαϊκού εγχειρήμα-τος με τη συμμετοχή όλο και περισσότερων κρα-

τών και την επέκταση των ρυθμιστικών αντικειμένων της Ένωσης, κατέστησε από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της επιβεβλημένη την καθιέρωση ενός αξιόπιστου συστήματος ελέγχου της διαχείρισης των ευρωπαϊκών κονδυλί-ων. Αφ’ ενός η γεωγραφική εξάπλωση της Ένωσης και αφ’ ετέρου η επέκταση του ευρωπαϊκού κεκτημένου δημιούρ-γησαν ένα δαιδαλώδες σύστημα κα-τανομής των ευρωπαϊκών κεφαλαίων, το οποίο δυσχέραινε τον έλεγχο της ορθής κατανομής και αξιοποίησής τους. Ήδη από τα τέλη του 1950 άρχισαν να εμφανίζονται ενδείξεις για απάτη σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας, καθότι, όμως, η καταπολέμηση αυτών των φαι-νομένων δεν ήταν στις προτεραιότητες τόσο των κρατών μελών όσων και των κοινοτικών οργάνων, οι δράσεις προς

αυτήν την κατεύθυνση ήρθαν αρκετά χρόνια αργότερα1.

Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να σκιαγραφήσει τις εξελίξεις στον τομέα της προστασίας των οικονομικών συμ-φερόντων της Ένωσης από τις πρώτες δεκαετίας της ύπαρξής της έως και σήμερα, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στο θεσμό της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας που οδεύει σταθερά προς την υλοποί-ησή του.

Οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης

Ο όρος «οικονομικά συμφέρο-ντα της Ευρωπαϊκής Κοινό-τητας» εισήχθη για πρώτη

φορά στο πρωτογενές ευρωπαϊκό δίκαιο το 1992 με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, στο άρθρο 209Α ΣυνθΕΚ. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό «τα μέτρα καταπολέμησης της απάτης κατά των οικονομικών συμφερόντων της Κοινό-

1. S. White, protection of the Financial Interests of the European Communities: the Fight against Fraud and Corruption, European Monographs, vol. 15, The hague-london-boston: kluwer law International, 1998, σελ. 9.



τητας» που αξιοποιούν τα κράτη μέλη οφείλουν να είναι τα ίδια με αυτά που λαμβάνονται για την προστασία των δικών τους οικονομικών συμφερόντων, καθώς και οι δράσεις των κρατών με-λών στον τομέα αυτό οφείλουν να είναι συντονισμένες.

Σημείο αναφοράς για την έννοια αυτή αποτέλεσε το άρθρο 268 ΣυνθΕΚ που αναφερόταν στον προϋπολογισμό της Ένωσης, στον οποίο θα πρέπει να εγγράφονται «όλα τα έσοδα και τα έξοδα της Κοινότητας» για κάθε οικο-νομικό έτος ξεχωριστά. Κατά μια πρώ-τη εκτίμηση, επομένως, τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης καταγράφο-νται στον γενικό προϋπολογισμό της, είναι δηλαδή όλα τα έσοδα και τα έξοδά της. Υποστηρίζεται, όμως, ότι στην έννοια αυτή συμπεριλαμβάνο-νται, πέραν του γενικού προϋπολο-γισμού, και όλα τα έσοδα και έξοδα που πραγματοποιούνται εκ μέρους της Κοινότητας ή από τους επιμέρους, αποκεντρωμένους ή εκτελεστικούς, οργανισμούς της2, καθώς και όλα τα μέτρα, τα οποία μπορούν ή θα μπο-ρούσαν εν δυνάμει να επηρεάσουν τα στοιχεία του ενεργητικού της Κοινό-τητας3. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται μάλιστα τόσο από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1073/19994, σε επίπεδο παρα-γώγου δικαίου, όσο και από τις απο-φάσεις C-11/00 και C-15/00 του ΔΕΚ, σε επίπεδο νομολογίας. Για λόγους

2. agnieszka aleksandra Murawska, administrative anti-Fraud Measures Within the European union: Necessity and Means, NoMoS, 2007, σελ. 27.

3. hans-Joachim prieß, σε: h. von der Groeben, J. thiesing and C.d. Ehlermann, kommentar zum Eu-/EG-vertrag, 5η έκδοση, baden- baden, 1997, Άρθρο 209Α.

4. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1073/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 25ης Μαΐου 1999, σχετικά με τις έρευνες που πραγματοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (olaF), ΕΕ l 136 της 31.05.1999, σελ. 1.

νομικής ασφάλειας και διευκόλυνσης αντιμετώπισης αδικημάτων σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, η Επιτροπή με την πρόσφατη πρότασή της για Οδηγία σχετικά με την καταπολέμηση της απάτης, ακολουθεί την ανωτέρω διευρυμένη ερμηνεία της έννοιας5.

Ανάγκη προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης Ιστορική αναδρομή

Όπως αναφέρθηκε και προη-γουμένως, η επέκταση των αρμοδιοτήτων της Ένωσης

αλλά και η σημαντική αύξηση των συμμετεχόντων κρατών στο ευρωπαϊ-κό εγχείρημα κατέστησαν δυσχερές το έργο του ελέγχου της ορθολογικής κατανομής και διαχείρισης των ευρω-παϊκών πόρων. Τα φαινόμενα απάτης και οικονομικών ατασθαλιών σε βάρος της Ένωσης άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους ήδη από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της Κοινότητας, καθιστώντας επιβεβλημένη την ανά-ληψη δράσης για την αντιμετώπιση αυτού φαινομένου. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι οποίες δεν μπορούν να αποδώσουν την πραγματική διάσταση του προβλήματος λόγω αναξιοπιστίας των στοιχείων που συλλέγονται από τα κράτη μέλη, οι οικονομικές ατασθαλί-ες ξεπερνούν τα 600 εκ. ευρώ ετησίως, με τη μεγαλύτερη διαρροή να παρα-τηρείται στον τομέα της αγροτικής πολιτικής, στα Διαρθρωτικά Ταμεία και στο Ταμείο Συνοχής6.

Έως τη δεκαετία του 1970 υπήρχαν μόνο σε επιμέρους τομείς του κοινοτι-κού δικαίου διατάξεις για την προστα-σία των οικονομικών συμφερόντων της

5. Πρόταση για οδηγία σχετικά με την καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, CoM(2012) 363 final.

6. Ibid., σελ. 2.

Ένωσης7. Η πρόταση της Επιτροπής, τον Αύγουστο του 1976, για τροπο-ποίηση των Συνθηκών αποτέλεσε την πρώτη απόπειρα θέσπισης γενικών και κοινών –για όλα τα κράτη μέλη– κανόνων δικαίου για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας, με την οποία εισάγονταν ποινικού δικαίου διατάξεις που προέ-βλεπαν την ποινική ευθύνη και δίωξη μονίμων υπαλλήλων της Κοινότητας8. Η πρόταση αυτή δεν υιοθετήθηκε από την Διακυβερνητική Διάσκεψη, αλλά αποτέλεσε τη βάση παραγωγικών συζητήσεων κατά τα επόμενα χρόνια. Ο βασικός λόγος απόρριψης μιας τέτοιας τροποποίησης των συνθηκών σχετίζεται με το γεγονός ότι κατά τη φάση εκείνη της ευρωπαϊκής ενοποί-ησης, κατά την οποία δεν είχε ακόμη σχηματισθεί η εσωτερική αγορά, η σύγκλιση στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις δεν αποτελούσε καν τομέα πολιτικής της Κοινότητας9.

Ακολούθησε η δύσκολη δημοσιο-νομικά δεκαετία του 1980, κατά την οποία οι προϋπολογισμοί του 1984 και 1985 ήταν ελλειμματικοί. Η Επιτροπή αποκρίθηκε σε αυτή την κρίση με αύξηση των πόρων της ΕΟΚ και με αυ-στηρότερους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας σε μια προσπάθεια ανα-μόρφωσης των δημοσίων οικονομικών της Κοινότητας. Στο πλαίσιο αυτής της αναμόρφωσης δόθηκε ιδιαίτερο βάρος στην προστασία των οικονομι-κών συμφερόντων της Κοινότητας με την Επιτροπή να προσανατολίζεται περισσότερο στην καταπολέμηση της απάτης σε βάρος της Κοινότητας.

7. Jan F. h. Inghelram, legal and Institutional aspects of the European anti-Fraud office (olaF) - an analysis with a look Forward to a European public prosecutor’s office,Europa law publishing, 2011, σελ 7.

8. Ibid., σελ. 8.9. Ibid., σελ. 9.



UCLAF

Έτσι, το 1988 ιδρύθηκε η Ομάδα Δράσης για το Συντονισμό της Πρόληψης της Απάτης (uClaF)

ως τμήμα της Γενικής Γραμματείας της Επιτροπής με αντικείμενο τη συνεργα-σία με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες για την καταπολέμηση της απάτης, παρέχοντας τον απαραίτητο συντο-νισμό και βοήθεια για τη διακρατικά οργανωμένη απάτη10. Παράλληλα, ο κανονισμός (ΕΟΚ, Ευρατόμ) 1552/89 του Συμβουλίου παραχώρησε στην Επιτροπή δικαίωμα να διεξάγει η ίδια επιτόπιους ελέγχους και εξακριβώσεις στον τομέα των ιδίων πόρων της Κοι-νότητας.

Συνθήκη του Μάαστριχτ

το επόμενο βήμα συντελέστηκε το 1992 με τη συνθήκη του Μάαστριχτ, με την οποία

προστέθηκε το άρθρο 209Α ΣυνθΕΚ, σύμφωνα με το οποίο –όπως αναφέρ-θηκε και ανωτέρω– τα κράτη μέλη οφείλουν να λαμβάνουν μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων ίδια με αυτά που λαμβάνουν για να προασπίσουν τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα, ενσωματώνοντας έτσι σε επίπεδο πρωτογενούς δικαίου την κρί-ση του Δικαστηρίου λίγα χρόνια νωρί-τερα στην Επιτροπή κατά Ελλάδος11. Επιπλέον, η εν λόγω συνθήκη επέκτει-νε τις αρμοδιότητες της Ένωσης στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις επί τη βάσει της δια κυβερνητικής μεθόδου, ως τμήμα του τρίτου πυλώνα, αυτού της Δικαιο-σύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, στη νέα αρχιτεκτονική της Ένωσης μετά το Μάαστριχτ.

10. http://ec.europa.eu/anti_fraud/about-us/history/index_el.htm.

11. Case 68/88, Επιτροπή κατά Ελλάδος [1989] ECr 2965.

Σύμβαση ΠΟΣ

Επί τη βάση του τρίτου πυλώνα της Ένωσης υπογράφηκε το 1995 η σύμβαση για την προ-

στασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης («σύμβαση ΠΟς»)12 σχετικά με τις ποινικές προεκτάσεις της οικονομικής απάτης σε βάρος της Ένωσης, επιδιώκοντας τη σύγκλιση μεταξύ των ποινικών νομοθεσιών των κρατών μελών στον τομέα αυτό. Καθο-ριστική, εντούτοις, ήταν η έκδοση του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατομ) 2988/95 του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ο οποίος θέσπισε «γενικούς κανόνες σχετικά με ομοιογενείς ελέγχους, καθώς και με διοικητικά μέτρα και κυρώσεις για τις παρατυπίες βάσει του κοινοτικού δικαίου»13. Η σημαντικότερη συμ-βολή του εν λόγω κανονισμού ήταν ο ορισμός του όρου «παρατυπία», έννοιας ευρύτερης από την απάτη, καθώς περιλαμβάνει «κάθε παράβαση διάταξης του κοινοτικού δικαίου που προκύπτει από πράξη ή παράλειψη ενός οικονομικού φορέα, με πραγ-ματικό ή ενδεχόμενο αποτέλεσμα να ζημιωθεί ο γενικός προϋπολογισμός των Κοινοτήτων ή προϋπολογισμός διαχειριζόμενος από τις Κοινότητες, είτε με τη μείωση ή ματαίωση εσόδων που προέρχονται από ίδιους πόρους που εισπράττονται απευθείας για

12. Πράξη του Συμβουλίου της 26ης Ιουλίου 1995 για την κατάρτιση της σύμβασης σχετικά με τη προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, EE C 316 της 27.11.1995, σελ. 48.

13. Κανονισμός (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 2988/95 του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 1995, σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ΕΕ l 312 της 23.12.1995, σελ. 1.

λογαριασμό της Κοινότητας, είτε με αδικαιολόγητη δαπάνη». Εν συνεχεία, η συνθήκη του Άμστερνταμ επιχείρησε να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των διατάξεων της ΣυνθΕΚ, επιτρέπο-ντας στα κράτη μέλη σε συνεργασία με την Κοινότητα να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα αποτρεπτικού χαρακτήρα προς την κατεύθυνση της καταπολέμησης της απάτης και παράνομων δραστηριοτήτων σε βάρος της Κοινότητας, αποκλείοντας βέβαια ενέργειες εκ μέρους των κρατών ποινι-κού χαρακτήρα14.

Επιτροπή Σαντέρ

ςε θεσμικό επίπεδο, η σημαντι-κότερη εξέλιξη στον τομέα της προστασίας των οικονομικών

συμφερόντων της Ένωσης ήταν επα-κόλουθο μιας από τις μεγαλύτερες πολιτικές κρίσεις στους κόλπους του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, η οποία κορυφώθηκε με την παραίτηση της επιτροπής Σαντέρ το Μάρτιο του 199915. Η εξωτερική ανάθεση πολλών εκ των διαχειριστικών καθηκόντων της Επιτροπής σε εκτελεστικούς οργανι-σμούς, γνωστούς ως Γραφεία Τεχνικής Βοήθειας, και οι υπόνοιες ατασθαλιών σε αρκετά από τα διαχειριζόμενα προγράμματα οδήγησε σε θεσμική σύγκρουση μεταξύ της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου, το οποίο ανέβαλε δις τη χορήγηση απαλλαγής για την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 199616. Ακολούθησε έκθεση του uClaF και μια έκθεση εσωτερικού ελέγχου της Επιτροπής που κατα-λόγιζαν παρατυπίες στη διαχείριση κεφαλαίων και ζητήματα σύγκρουσης συμφερόντων που άγγιζαν ακόμη και πρόσωπα μελών της Επιτροπής Σα-

14. Άρθρο 280 ΣυνθΕΚ.15. paul Craig, The Fall and renewal of the

Commission: accountability, Contract and administrative organisation, (2000) 6 ElJ 98.

16. Inghelarm, op. cit., σελ. 47.



ντέρ. Καθοριστική για την παραίτηση της Επιτροπής στάθηκε η έκθεση μιας ανεξάρτητης επιτροπής ειδικών που συστάθηκε από το Κοινοβούλιο για τη διερεύνηση των καταγγελιών περί απάτης, κακοδιαχείρισης και νεποτι-σμού στους κόλπους της Επιτροπής, η οποία βρήκε βάσιμες τις αιτιάσεις σε επτά τομείς δράσης της Επιτροπής και κατέληγε ασκώντας δριμύτατη κριτική στα μέλη της Επιτροπής για ανευθυνό-τητα και υπεκφυγή17.

ΟΛΑΦ

η κρίση αυτή πυροδότησε ένα ζωηρό διάλογο ως προς τις περιορισμένες δυνατότητες

του uClaF να ανταποκριθεί στο έργο της καταπολέμησης της απάτης εντός της Ένωσης τόσο εντός των θεσμών όσο και σε επίπεδο κρατών μελών. Κατά συνέπεια, έπειτα από σειρά προτάσεων της Επιτροπής, ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1999 η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απά-της (olaF)18 ως ανεξάρτητος φορέας εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μείζον ζήτημα ως προς την ίδρυση μιας τέτοιας υπηρεσίας αποτέλεσε η φύση της και ιδίως ο βαθμός ανε-ξαρτησίας της, δεδομένου ότι σκοπό της δημιουργίας της αποτέλεσε και η ανάγκη ελέγχου των ίδιων των κοινο-τικών οργάνων. Όντας θεσμικό τμήμα της Επιτροπής, ο olaF απολαμβάνει ενισχυμένης λειτουργικής και οικονο-μικής ανεξαρτησίας, γεγονός που του εξασφαλίζει αμεροληψία κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του. Επι-προσθέτως, η Υπηρεσία είναι υπόλογη για τις ενέργειές της, καθώς υφίσταται υποχρέωση λογοδοσίας ενώπιων διαφόρων οργάνων της Ένωσης, όπως του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου, της Επιτροπής και του Ελεγκτικού

17. Ibid.18. http://eur-lex.europa.eu/lexuriServ/

lexuriServ.do?uri=oJ:l:1999:136:0020:0022:EN:pdF.

Συνεδρίου. Σημαντική είναι ακόμη η συμβολή του olaF στην κατάρτιση εκ μέρους της Επιτροπής της Ετήσιας έκθεσης προς το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης και την καταπολέμηση της απάτης.

Με βάση την απόφαση σύστασης της Υπηρεσίας, αλλά και τον κανονι-σμό (ΕΚ) αριθ. 1073/1999, η υπηρεσία έχει την αρμοδιότητα να διεξάγει εξωτερικές διοικητικές έρευνες στο πλαίσιο της καταπολέμησης της απάτης, της διαφθοράς και κάθε παρά-νομης δραστηριότητας επιζήμιας για τα οικονομικά συμφέροντα της Κοινό-τητας. Επιπλέον, έχει τη δυνατότητα να διενεργεί εσωτερικές διοικητικές έρευνες για διερεύνηση αντίστοιχων γεγονότων που σχετίζονται με άσκηση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων αλλά και παραλείψεων εκ μέρους των μονίμων υπαλλήλων και γενικά του προσωπικού της Κοινότητας. Στην πορεία όλων αυτών των χρόνων λειτουργίας της, η Υπηρεσία έχει συμβάλλει σημαντικά στην ενίσχυση των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων που στοχεύουν στην καταπολέμηση της απάτης, μέσω της ανάπτυξης υποδομών, της συλλογής και εκμετάλ-λευσης πληροφοριών και της παροχής τεχνικής συνδρομής, καθώς και στην εμπέδωση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και των αρμοδίων αρχών τους στον τομέα αυτό19.

Eurojust

τέλος, για να ολοκληρωθεί το θεσμικό πλαίσιο στον τομέα της προστασίας των οικονομι-

κών συμφερόντων της Ένωσης, πρέπει να αναφερθούμε και στη Eurojust, η οποία συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2002 με σκοπό τη συνδρομή στη μάχη για την καταπολέμηση σοβαρών

19. h t t p : / / e u r o p a . e u / l e g i s l a t i o n _summaries/fight_against_fraud/antifraud_offices/l34008_el.htm.

μορφών εγκλήματος διασυνοριακού χαρακτήρα. Πρόκειται για μια δια-κυβερνητική μονάδα που σκοπό έχει τη βελτίωση του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων αρχών των κρατών μελών στον τομέα του σοβαρού εγκλήματος, ιδίως του οργανωμένου. Έτσι, καθότι πολλά από τα εγκλήματα που εμπίπτουν στην ανωτέρω κατηγορία ζημιώνουν οικονομικά την Ένωση, η εν λόγω μονάδα συμβάλλει στις προσπάθειες προστασίας των οικονομικών της συμφερόντων.

Ευρωπαϊκή Εισαγγελία

η ιδέα της σύστασης μιας Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας κα-ταγράφηκε για πρώτη φορά

από μία ομάδα ειδικών στο Corpus Juris του 1997 που είχε ως αντικεί-μενο την κατάρτιση κατευθυντήριων γραμμών για την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης20. Η ιδέα αυτή εξελίχθηκε περισσότερο στην αναθε-ωρημένη έκδοση του Corpus Juris του 2000 και αποτέλεσε την αφετηρία για την πρόταση της Επιτροπής στη Δια-κυβερνητική Διάσκεψη της Νίκαιας το ίδιο έτος για τη θέσπιση διάταξης στις συνθήκες, η οποία θα αποτελούσε τη νομική βάση για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Η πρόταση δεν πέρασε αλλά επαναλήφθηκε κατά τη σύνταξη του Ευρωπαϊκού Συντά-γματος, το οποίο και συμπεριέλαβε μια τέτοια διάταξη, δεν έτυχε όμως επικύρωσης από τα κράτη μέλη. Όπως συνέβη με το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου του Συντάγματος, η διάταξη αυτή συμπεριλήφθη τελικά σχεδόν αυτούσια στο κείμενο της συνθήκης της Λισαβόνας αποτελώντας το άρ-

20. Corpus Juris introducing penal provisions for the purpose of the financial interests of the European union, under the responsibility of M. delmas-Marty, Economica, paris, 1997.



αποτελεί κοινή παραδοχή όλων των ευρωπαϊκών οργάνων ότι η σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας θα συνδράμει στην αποτελεσματικότερη καταπολέμηση

της απάτης αλλά και των παρατυπιών που είναι επιζήμιες για την Ένωση, καθώς -αξιοποιώντας τις ήδη εμπεδωμένες δομές του OLAF και της Eurojust- η αρχή

αυτή θα μπορέσει να επιτύχει την ορθολογικότερη διαχείριση των χρημάτων των Ευρωπαίων φορολογουμένων.

θρο 86 ςΛΕΕ. Παράλληλα, μεταξύ της Διάσκεψης της Νίκαιας και του Ευρω-παϊκού Συντάγματος μεσολάβησαν η Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής για την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας και την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας21, καθώς και η συμπληρωματική έκθεση επί της Πράσινης Βίβλου22.

ςτο Corpus Juris και στην Πράσινη Βίβλο προτείνεται η σύσταση της Ευρωπαϊκής

Εισαγγελίας με καθήκοντα «τη διε-νέργεια ερευνών, την άσκηση ποινικής δίωξης, την παραπομπή σε δίκη, την εκπροσώπηση της πολιτείας ενώπιον του δικαστηρίου και την εκτέλεση των ποινών»23 για εγκλήματα που είναι επιζήμια προς τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης. Σύμφωνα με τις ανωτέρω προτάσεις της Επιτροπής, καθίσταται επιβεβλημένη και η εναρ-μόνιση των εθνικών νομοθεσιών ως προς τα αντίστοιχα εγκλήματα ούτως ώστε να δημιουργηθεί ένας ενιαίος νομικός χώρος (κατά την Πράσινη Βίβλο, ένας «κοινός ανακριτικός και διωκτικός χώρος»), εντός του οποίου θα εκτείνεται και η γεωγραφική αρμο-διότητα της Εισαγγελίας.

Σημείο αφετηρίας για την όποια

21. Green paper on criminal-law protection of the financial interests of the Community and the establishment of a European prosecutor, CoM (2001) 715 final.

22. Follow-up report on the Green paper, CoM (2003) 128 final.

23. Corpus Juris, op. cit., άρθρο 18.

προσέγγιση αποτελεί βέβαια το άρθρο 86 ςΛΕΕ, το οποίο αποτελεί τη νομική βάση για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Στην παράγραφο 1 του άρθρου αυτού αναφέρεται ότι το Συμβούλιο μπορεί να συστήσει μέσω κανονισμών και μετά από έγκριση του Κοινοβουλίου την Ευρωπαϊκή Εισαγ-γελία εκ της Eurojust.

Όσον αφορά στην εσωτερική οργάνωση της Αρχής, λίγα στοιχεία προκύπτουν από τη Συνθήκη. Με βάση μελέτες και τις κατά καιρούς προτάσεις της Επιτροπής, αλλά και τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβού-λευσης, προκρίνονται τρία μοντέλα ως τα πιθανότερα για τη δομή της. Πρώ-τον, θα μπορούσε να έχει τη μορφή ενός συλλογικού οργάνου, το οποίο θα απαρτίζεται από εισαγγελείς διορισμέ-νους από τα κράτη μέλη, και το οποίο θα αποφασίζει για την άσκηση των κα-θηκόντων του με βάση τον κανόνα της πλειοψηφίας. Δεύτερον, κατά μια άλλη προσέγγιση, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα μπορούσε να αποτελεί ένα πλήρως ενσωματωμένο σώμα στις επιμέρους εθνικές εισαγγελίες, στις οποίες θα είναι εγκατεστημένοι αντιπρόσωποι της Αρχής, ενώ θα υπάρχει και ένα κεντρικό γραφείο για το σχεδιασμό της δράσης της24. Στην περίπτωση αυτή, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα επικουρείται από τις εθνικές διωκτικές και αστυνομικές αρχές. Τέλος, με βάση μια τρίτη εκδοχή, η Ευρωπαϊκή Εισαγ-

24. Martijn Zwiers, The European public prosecutor’s office - analysis of a Multilevel Criminal Justice System, Intersentia, 2011, σελ. 375.

γελία θα συσταθεί διαθέτοντας κοινή κεντρική δομή με εισαγγελείς που θα έχουν δικαιοδοσία επί ολόκληρης της ευρωπαϊκής επικράτειας, ακολουθώ-ντας έτσι ένα υπερεθνικό μοντέλο25.

Από το άρθρο 86 ςΛΕΕ προκύπτει ακόμη ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία «είναι αρμόδια για την καταζήτηση, τη δίωξη και την παραπομπή ενώπιον της δικαιοσύνης, ενδεχομένως σε σύνδεση με τη Europol, των δραστών αδικη-μάτων εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης». Τα μείζονα θέματα που τίθενται, εν προκειμένω, αφορούν το ουσιαστικό δίκαιο αλλά και τους δικονομικούς κανόνες με βάση τους οποίους θα ασκεί τις αρμο-διότητές της η Αρχή.

Ως προς το ουσιαστικό δίκαιο, το ερώτημα που προκύπτει αφορά στους εφαρμοστέους

κανόνες δικαίου, οι οποίοι περιγρά-φουν τα εγκλήματα τα διωκόμενα από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Η διατύ-πωση του άρθρου 86 προϋποθέτει την ύπαρξη αυτόνομων ευρωπαϊκών ορι-σμών των εγκληματικών πράξεων για τις οποίες θα είναι αρμόδια η Αρχή26. Σε συνδυασμό μάλιστα με το γεγονός ότι πλέον, βάσει του άρθρου 83 παρ.1, η Ένωση έχει αρμοδιότητα να θεσπίζει με οδηγίες «ελάχιστους κανόνες για τον ορισμό ποινικών αδικημάτων και

25. katalin ligeti, The European public prosecutor’s office: which model?, σε: andré klip (εκδ.), ‘Substantive criminal law of the European union’, Maklu, 2011, σελ. 51.

26. Zwiers, op. cit., σελ. 393.



κυρώσεων στους τομείς της ιδιαιτέρως σοβαρής εγκληματικότητας με δια-συνοριακή διάσταση», η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα ασκεί τα καθήκοντά της επί τη βάση των λεγόμενων «ευ-ρωεγκλημάτων» και όχι επί της –εν-δεχομένως αποκλίνουσας– εθνικής νομοθεσίας των κρατών μελών. Πρέπει να αναφερθεί ακόμη η συμβολή του άρθρου 325 ςΛΕΕ προς τον σκοπό της παροχής αποτελεσματικής και ισοδύναμης προστασίας στον τομέα του δημοσίου χρήματος της Ένωσης, το οποίο δίνει τη δυνατότητα λήψης μέτρων στους τομείς της πρόληψης και της καταπολέμησης της απάτης και κάθε άλλης παράνομης δραστη-ριότητας εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης27. Προς την κατεύθυνση αυτή κινείται και η πρόσφατη πρόταση της Επιτροπής για οδηγία σχετικά με την καταπολέμηση, μέσω του ποινικού δικαίου, της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερό-ντων της Ένωσης, η οποία παρέχει σαφείς ορισμούς των οικονομικών συμφερόντων, της απάτης και άλλων συναφών αδικημάτων που ζημιώνουν οικονομικά την Ένωση28.

Αναφορικά με τους δικονο-μικούς κανόνες, αυτοί θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό

από τη μορφή που θα λάβει τελικά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, αλλά και από τη σχέση της με τα λοιπά όργανα και υπηρεσίες της Ένωσης που έχουν παρεμφερείς ή αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες με την εν λόγω Αρχή και αποτελούν μέρος του σύνθετου θεσμικού πλαισίου για την καταπολέ-μηση της απάτης και την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης.

Σε πρώτη φάση, ο olaF αποτελεί τη μόνη ευρωπαϊκή υπηρεσία επιβολής

27. CoM(2012) 363 final, σελ. 7.28. Ibid., σελ. 19.

του νόμου που διαθέτει λειτουργι-κές αρμοδιότητες και λειτουργεί σε υπερεθνικό επίπεδο29. Σχετικά με τις αρμοδιό τητές του, ο olaF διερευνά υποθέσεις που σχετίζονται με απάτη, διαφθορά και κάθε παράνομη δραστη-ριότητα που επηρεάζει τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης. Τα καθή-κοντα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, αντίθετα, περιορίζονται αποκλειστικά στη διερεύνηση αδικημάτων που στρέφονται κατά των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης30. Πέραν των διευρυμένων αρμοδιοτήτων του olaF σε σχέση με τις παράνομες πρά-ξεις που θα είναι αρμόδια να διερευνά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, υπάρχει και μια ποιοτική διαφορά: ενώ οι έρευνες που διεξάγει ο olaF είναι κατά κόρον διοικητικές, οι εξουσίες της Ευρω-παϊκής Εισαγγελίας είναι ποινικής φύσεως.

Σημαντικότερα ερωτήματα τί-θενται, όμως, και ως προς τη σχέση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας με τη Eurojust, δεδομένου ότι η πρώτη θα συσταθεί εκ της τελευταίας, σύμφωνα με τις Συνθήκες. Η υλοποίηση της συ-γκεκριμένης διάταξης μέσω της θέσπι-σης του κανονισμού που θα συστήσει την Αρχή θα παίξει καθοριστικό ρόλο στις σχέσεις των δύο αυτών θεσμικών παραγόντων. Τέσσερα είναι τα επικρα-τέστερα σενάρια, με βάση τα οποία είτε η Eurojust θα μετεξελιχθεί στην Ευρω-παϊκή Εισαγγελία, είτε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα αποτελέσει αυτόνομη οντότητα-τμήμα της Eurojust, είτε τα δύο σώματα θα συνυπάρχουν χωριστά αξιοποιώντας την υποδομή και την τε-χνογνωσία της Eurojust, είτε, τέλος, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και η Eurojust θα συγχωνευθούν δημιουργώντας μια

29. katalin ligeti, The European public prosecutor’s office: how Should the rules applicable to its procedures be determined?, European Criminal law review, vol. 2, 2011, σελ. 141.

30. Inghelram, op. cit., σελ. 257.

νέα οντότητα31. Σε κάθε περίπτωση, είτε δρώντας αυτόνομα είτε ως μέρη μιας ευρύτερης οντότητας, δεν τίθε-ται ζήτημα αλληλοεπικάλυψης των αρμοδιοτήτων τους, καθότι η Eurojust αποτελεί μονάδα συνεργασίας και συντονισμού των διωκτικών αρχών των κρατών μελών, ενώ η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα έχει αυτά τα ίδια τα καθήκοντα των εθνικών εισαγγελικών αρχών32. Τέλος, η Ευρωπαϊκή Εισαγ-γελία διαθέτει πρωτίστως υπερεθνικό χαρακτήρα και αποτελεί όργανο κά-θετης ολοκλήρωσης, ενώ η Eurojust εξακολουθεί να υπηρετεί σκοπούς οριζόντιας ολοκλήρωσης.

Επίλογος

Εν κατακλείδι, η προοπτική της σύστασης της Ευρωπαϊκής Ει-σαγγελίας αποτελεί μια θετική

εξέλιξη στο χώρο της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ένω-σης, η οποία απέχει ελάχιστα από την πραγματοποίησή της. Αποτελεί κοινή παραδοχή όλων των ευρωπαϊκών ορ-γάνων ότι η σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας θα συνδράμει στην απο-τελεσματικότερη καταπολέμηση της απάτης αλλά και των παρατυπιών που είναι επιζήμιες για την Ένωση, καθώς -αξιοποιώντας τις ήδη εμπεδωμένες δομές του olaF και της Eurojust- η Αρχή αυτή θα μπορέσει να επιτύχει την ορθολογικότερη διαχείριση των χρημά-των των Ευρωπαίων φορολογουμένων. Παράλληλα, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση «άγγιξε» και τον χώρο του ποινικού δικαίου, παρέχοντας τα κατάλληλα μέσα για την επίτευξη ορισμένων σημα-ντικών πολιτικών της Ένωσης, αλλά και για τη διασφάλιση των ιδίων πόρων της.

31. petra Jeney, The Future of Eurojust, Study published by directorate General for Internal policies, policy department C: Citizens’ rights and Constitutional affairs, European parliament, 2012, σελ. 129.

32. Ibid,, σελ. 131.

Τ Ι Τ Ρ Ε Χ Ε Ι Σ Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η 41


Η Ευρωπαϊκή Ένωση τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης 2012

Η ΕΕ τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης 2012 για τον ρόλο της στην προώθηση της ειρήνης, της συμφι-λίωσης, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη.Στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Νορβηγική

Επιτροπή Νόμπελ ανέφερε ότι η απόφασή της βασίσθηκε στον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως σταθεροποιητικού παράγοντα, ο οποίος μετέτρεψε την Ευρώπη, σχεδόν στο σύνολό της, από ήπειρο πολέμων σε ήπειρο ειρήνης. Το σημαντικότερο επίτευγμα της Ένωσης, σύμφωνα με τη νορβηγική επιτροπή, είναι «ο επιτυχημένος αγώνας για την ειρήνη, τη συμφιλίωση, τη δημο-κρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα». Το έργο της ΕΕ διαπνέεται από την «αδελφοσύνη ανάμεσα στα έθνη» και αποτελεί μια μορφή «ειρηνευτικής διαδικασίας», την οποία ο Άλφρεντ Νόμπελ ανα-φέρει ως κριτήριο για την απονομή του βραβείου Ειρήνης στη διαθήκη του το 1895.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο 21ος διεθνής οργανισμός που τιμάται με το βραβείο αυτό από το 1901 μέχρι σήμερα.

Μια ειρηνοποιός δύναμη

Οι ηγέτες της ΕΕ, εκπροσωπούμενοι από τους προέδρους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, εξέφρασαν τη βαθιά τους συγκίνηση για την απονομή του βραβείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο Χέρμαν Βαν Ρομπέι, πρόεδρος του Ευρω-παϊκού Συμβουλίου, ανέφερε ότι με το βραβείο αυτό αναγνωρίζεται η προσφορά της E.E. ως «του μεγαλύτερου ειρηνευτικού θεσμού που δημιουρ-γήθηκε ποτέ. Οι πολίτες όλων των κρατών μελών της Ένωσης μπορούν να είναι υπερήφανοι που είναι Ευρωπαίοι.»

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο δήλωσε ότι πρόκειται για «ένα πολύ σημαντικό μήνυμα προς την Ευρώπη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κάτι πολύτιμο το οποίο πρέπει να διαφυλάξουμε για το καλό των Ευρωπαίων αλλά και ολόκληρου του κόσμου». Ο Μάρτιν Σουλτς, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δήλωσε ότι το βραβείο ανήκει σε όλους τους Ευρωπαίους. Συνιστά δε αναγνώριση του ότι η ΕΕ επανένωσε την ήπειρο με ειρηνικά μέσα και συμφιλίωσε χώρες που στο παρελθόν ήταν προαιώνιοι εχθροί.

Τελετή απονομής

Η τελετή απονομής του βραβείου πραγμα-τοποιήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου στο Όσλο.

Όπως όλοι οι νικητές, έτσι και η ΕΕ παρέλαβε το βραβείο από τον πρόεδρο της Νορβηγικής Επιτροπής. Η ΕΕ εκπροσωπήθηκε από τον πρό-εδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Την παραδοσιακή «ομιλία για το Νόμπελ» εκφώνησαν εκ μέρους της ΕΕ οι πρόεδροι Ρομπέι και Μπαρόζο. Τέσσερις νεαροί Ευρωπαίοι, νικητές του διαδικτυακού διαγωνισμού που διοργάνωσε η ΕΕ, συμμετείχαν στην αποστολή της ΕΕ στο Όσλο για την παραλαβή του βραβείου.

Το χρηματικό έπαθλο

Η ΕΕ θα διαθέσει τα χρήματα του βραβείου (930.000 ευρώ) σε προγράμματα στήριξης

παιδιών που έχουν πέσει θύματα πολέμων και συγκρούσεων.

Βραβείο Ζαχάρωφ 2012: Έκκληση για δικαιοσύνη και ελευθερία στο Ιράν

Με την απονομή του βραβείου Ζαχάρωφ σε δύο Ιρανούς ακτιβιστές, τη δικηγόρο Nasrin Sotoudeh και το σκηνοθέτη Jafar

Panahi, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνωρίζει τη δυσχερή κατάσταση στην οποία βρίσκονται και τις τεράστιες προσπάθειές τους στον συνεχή

αγώνα τους για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τις θεμελιώδεις ελευθερίες και την πολιτική αλλαγή στο Ιράν, δήλωσε ο πρόεδρος Martin Schulz στην τελετή απονομής του βραβείου στο Στρασβούργο.

Οι νικητές δεν μπόρεσαν να παραστούν στην τελετή, καθώς δεν τους επιτρέπεται η έξοδος από το Ιράν. Η Nasrin Sotoudeh κρατείται στη φυλακή Evin της Τεχεράνης και βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση, λόγω της απεργίας πείνας διάρκειας επτά εβδομάδων την οποία σταμάτησε στις αρχές Δεκεμβρίου καθώς ήρθη η απαγόρευση εξόδου από τη χώρα που είχε επιβληθεί στην κόρη της. Η καταδίκη του Jafar Panahi σε εξαετή φυλάκιση δεν έχει υλοποιηθεί ακόμη, ωστόσο του έχει απαγορευθεί η έξοδος από τη χώρα.

Οι πέντε εκπρόσωποι των δύο νικητών στην τελετή απονομής ήταν οι εξής:uu ο κ.Κώστας Γαβράς- παραγωγός και σκηνο-

θέτης ταινιών, πρόεδρος της Γαλλικής Ταινι-οθήκης,

uu η Δρ Shirin Ebadi- νικήτρια του βραβείου Νόμπελ ειρήνης το 2003,

uu ο κ.Karim Lahidji- ιδρυτής της ιρανικής Ένωσης Νομικών και του Συνδέσμου για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Ιράν,

uu η κ.Solmaz Panahi- κόρητου Jafar Panahi, uu ο κ.Serge Toubiana-παραγωγός ταινιών,

Γενικός Διευθυντής της Γαλλικής Ταινιοθήκης.Οι νικητές εξέφρασαν μέσω των εκπρο-

σώπων τους, Κώστα Γαβρά και Shirin Ebadi, την ευγνωμοσύνη τους για το βραβείο αυτό ως σύμβολο ενθάρρυνσης.

«Έχω μόνο ένα όνειρο. Το όνειρο της επι-κράτησης της δικαιοσύνης και πιστεύω ότι αυτό το όνειρο θα πραγματοποιηθεί στη χώρα μου, μέσω της ανεξαρτησίας των δικαστικών αρχών», δήλωσε η Nasrin Sotoudeh μέσω της Δρ Ebadi. «Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να γνωρίζουν ότι για να διατηρήσουν την ύπαρξή τους, δεν έχουν άλλη επιλογή από το να σεβαστούν τα δικαιώματα του κάθε ατόμου», προσέθεσε η ίδια.

«Τώρα το ερώτημα είναι ένα: γιατί οι κυβερνή-σεις, οι παντοδύναμες και ισχυρές, γίνονται όλο και

ΤΙΤΡΕΧΕΙΣΤΗΝΕΥΡΩΠΗ

Τ Ι Τ Ρ Ε Χ Ε Ι Σ Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η42


λιγότερο ανεκτικές; Η ιστορία είναι η αφήγηση των λίγων, κάνοντας τη ζωή των πολλών άθλια, χρησι-μοποιώντας τις πιο απαράδεκτες δικαιολογίες: δια-φορές με βάση το φύλο, τη γλώσσα, τη θρησκεία ή τις πολιτικές ιδέες», δήλωσε ο Jafar Panahi μέσω της ομιλίας που παρέδωσε ο Κ. Γαβράς.

«Εμείς, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, υποστη-ρίζουμε πλήρως το αγωνιώδες αίτημα των δύο νικητών για δικαιοσύνη και ελευθερία στο Ιράν και για σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Τιμούμε αυτούς τους ανθρώπους που υπερασπίζονται ένα καλύτερο Ιράν», δήλωσε ο Πρόεδρος του ΕΚ Martin Schulz, ζητώντας την άμεση απελευθέρωση της Nasrin Sotoudeh.

Οι νικητές του βραβείου ΖαχάρωφΗ Nasrin Sotoudeh, γεννημένη το 1963, είναι

Ιρανή δικηγόρος και ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έχει εκπροσωπήσει ακτιβιστές της αντιπολίτευσης, ανηλίκους που αντιμετωπίζουν τη θανατική ποινή, γυναίκες και κρατουμένους συνείδησης. Συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 2010

με την κατηγορία της διάδοσης προπαγανδιστικών ιδεών και της συνωμοσίας σε βάρος του κράτους. Η Nasrin Sotoudeh έχει δύο παιδιά.

Ο Jafar Panahi, γεννημένος το 1960, είναι Ιρανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγω-γός ταινιών. Οι ταινίες του συχνά πραγματεύονται τη δύσκολη ζωή των παιδιών, των άπορων και των γυναικών στο Ιράν. Ο κ. Panahi συνελήφθη τον Μάρτιο του 2010, ενώ του έχει επιβληθεί απαγό-ρευση εξόδου από τη χώρα για 20 χρόνια αλλά και απαγόρευση να σκηνοθετεί ταινίες. Η τελευταία του ταινία “This is not a Film” μεταφέρθηκε λαθραία από το Ιράν στο Φεστιβάλ Καννών του 2011 σε ένα στικάκι κρυμμένο μέσα σε ένα κέικ.

Το βραβείο Ζαχάρωφ για την ελευθερία της σκέψης, που πήρε το όνομα του από τον Σοβιετικό επιστήμονα και αντικαθεστωτικό Andrei Sakharov, δημιουργήθηκε από το ΕΚ τον Δεκέμβριο του 1988, και απονέμεται σε πρόσωπα ή οργανώσεις που αφιερώνουν τη ζωή τους στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας.

Σώστε το πρόγραμμα Erasmus για το 2014-2020, επιμένουν οι Ευρωβουλευτές

Η Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού του ΕΚ υιοθέτησε το νέο πρόγραμμα «YES Europe» (Youth Education Sport), το

οποίο από τώρα και στο εξής περιλαμβάνει όλα τα προγράμματα της ΕΕ στον τομέα της εκπαί-δευσης, της κατάρτισης, του αθλητισμού, και του Erasmus για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πάνω από 5 εκατομμύρια φοιτητές και νέοι μπορούν να απολαμβάνουν μεγαλύτερη κινητικότητα και αυξημένη συνεργασία πέρα από τα σύνορα χάρη στη στήριξη της ΕΕ των € 18 δισεκατομμυρίων για την περίοδο 2014-2020.

«Απευθύνω έκκληση σε όλους τους υπεύθυ-νους, οι οποίοι πάντα μιλάνε για τη σημασία της εκπαίδευσης και της κατάρτισης να διαθέσουν για την ΕΕ έναν επαρκή προϋπολογισμό. Έχουμε αναλάβει τις ευθύνες μας, ως συννομοθέτες για τα σπουδαίας σημασίας προγράμματα που βρίσκονται στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής πολιτικής», δήλωσε η Ευρωβουλευτής κ. Doris Pack (ΕΛΚ, Γερμανία), Πρόεδρος της Επιτροπής Παιδείας και Πολιτισμού.

Οι Ευρωβουλευτές τροποποίησαν την πρόταση της Επιτροπής και εισάγουν ένα νέο μέσο εγγύησης δανείων για μεταπτυχιακούς φοιτητές, καθώς και απλοποιημένη διαχείριση των επιχορηγήσεων. Για πρώτη φορά, τα προγράμματα απευθύνονται ειδικά σε αθλητές οι οποίοι επωφελούνται από την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Καλύπτουν μαζικές αθλητικές δραστηριότητες, καθώς και πρωτοβου-λίες για την καταπολέμηση του ντόπινγκ, της βίας, των διακρίσεων και της μισαλλοδοξίας.

Η ΕΕ εγγυάται δάνεια για τους μεταπτυ-χιακούς σπουδαστές σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ. Οι φοιτητές που θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε μεταπτυχιακό επίπεδο σε άλλη χώρα μέλος θα είναι σε θέση να υποβάλουν αίτηση για δάνειο του οποίου η εγγύηση θα χρηματοδοτείται από το νέο πρόγραμμα «YES Europe». Για να δικαιούται ένας φοιτητής δάνειο, η διάρκεια των σπουδών του σε ίδρυμα του εξωτερικού πρέπει να είναι 1 με 2 χρόνια. Το επίπεδο του δανείου, όπως αυτό ψηφίσθηκε από την Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού φτάνει

μέχρι και τα 12.000 ευρώ για ένα έτος και 18.000 ευρώ για διετή κύκλο σπουδών.

Οι Ευρωβουλευτές υπογραμμίζουν επίσης ότι το νέο αυτό πρόγραμμα δεν θα αντικαταστήσει άλλες υποτροφίες ή τη χρηματοδότηση της έρευνας σε τοπικό, εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά θα θεωρείται σαν πρόσθετη χρηματοδότη-ση. Ειδικές συνθήκες ευνοϊκές για τον φοιτητή, θα πρέπει να διέπουν αυτό το είδος των δανείων: χαμηλότερα επιτόκια, «περίοδος χάριτος» για την επιστροφή (τουλάχιστον 12 μήνες μετά την απο-φοίτηση) ή αφαίρεση των επιπλέον εγγυήσεων από τους γονείς.

Νεολαία, η τρίτη συνιστώσα του προ-γράμματος. Σύμφωνα με τους Ευρωβουλευτές οι δράσεις στον τομέα της νεολαίας θα πρέπει να λαμβάνουν ειδική χρηματοδότηση με ειδικό κον-δύλι στον προϋπολογισμό. Προτείνουν μια αρχι-τεκτονική που θα βασίζεται σε τρεις συνιστώσες, εισάγοντας ένα ειδικό κεφάλαιο για τη νεολαία, εκτός από τα κεφάλαια που προορίζονται για την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τον αθλητισμό. Οι ειδικοί στόχοι για τον τομέα αυτό αναλύονται στο κείμενο που εγκρίθηκε.

Οι Ευρωβουλευτές επιθυμούν η ΕΕ να συνε-χίσει να χρησιμοποιεί τις υπάρχουσες ονομασίες για τις διάφορες δράσεις των τριών συνιστωσών: Erasmus για την κινητικότητα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, Grundtvig για την εκπαίδευση ενηλίκων, Leonardo da Vinci για την επαγγελ-ματική κινητικότητα και Νεολαία σε Δράση για τις προβλεπόμενες δράσεις στο πλαίσιο του νέου κεφαλαίου για τη Νεολαία.

Η χρηματοδότηση και η διαχείριση σε εθνικό επίπεδο. Οι Ευρωβουλευτές επικεντρώ-θηκαν σε προγράμματα εκσυγχρονισμού και πρα-κτικών διαχείρισης για να κάνουν καλύτερη χρήση του συνολικού ποσού που πρότεινε η Επιτροπή για τα επτά χρόνια του προγράμματος από τον Ιανου-άριο του 2014. Αυτό ισοδυναμεί με πέραν των 18 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο ευρώ θα προέλθει από διάφορα μέσα εξωτερικής βοήθειας, αφού το πρόγραμμα έχει επεκταθεί σε συνεργασία με τρίτες χώρες. Εγγυημένα κατώτατα όρια ψηφίσθηκαν για κάθε δράση του προγράμματος, αντίστοιχα, 83,4% για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, για τη νεολαία 8% και 1,8% για τον αθλητισμό.

Ν Ε Α Τ Η Σ Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η Σ 43


›uuuΔΙΕθνΕΣ ΣΥνΕΔρΙΟ: «Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ ΚΑΤώΦΛΙ ΜΙΑΣ ΦΙΛΕΛΕΥθΕρΗΣ ΕΠΟχΗΣ» 57 ΟΚΤώΒρΙΟΥ 2012, ΞΥΛΟΚΑΣΤρΟ ΚΟρΙνθΙΑΣ

Με μεγάλη επιτυχία έλαβε χώρα το τριήμερο διεθνές συνέδριο «Η Ελλάδα στο κατώφλι μιας φιλελεύθερης εποχής» που συνδιοργάνωσαν ο «Όμιλος Ευρωπαϊκή Έκφραση» σε συνεργασία με το φιλελεύθερο Ίδρυμα «Friedrich

Naumann Foundation for Freedom», από τις 5 έως τις 7 Οκτωβρίου 2012, στο Ξενοδοχείο Sikyon Coast, στο Ξυλόκαστρο Κορινθίας. Η επιτυχία συνίσταται τόσο στην άρτια διοργάνωση όσο και στην υψηλή πολιτική παραγωγικότητα.

Οι διοργανωτές, που μοιράζονται κοινές ιδέες για την ελευθερία και την ανοικτή κοινωνία, την ενωμένη Ευρώπη, τον φεντεραλισμό και την ενεργό κοινωνία πολιτών, έθεσαν ως στόχο το συνέδριο να αποτελέσει σημείο συνάντησης όλων εκείνων των ιδεών που οραματίζονται μια λειτουργικά φιλελεύθερη Ελλάδα ώστε να καταρτισθεί ένας πολιτικός χάρτης αξιών και υλοποιήσιμων προτάσεων. Ο Διευθυντής του Ιδρύματος «Friedrich Naumann für die freiheit», H. Stein, ευ-χαριστώντας την Ευρωπαϊκή Έκφραση, είπε ότι η Ελλάδα χρειάζεται τις φιλε-λεύθερες ιδέες και το Ίδρυμα βρίσκεται εδώ ακριβώς για να προσφέρει αυτή τη στήριξη σε όλους, ενώ εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Έκφρασης ο Πρόεδρος κ. Δ. Λεμονάκης χαιρέτησε τη μεγάλη και σημαντική συμμετοχή, επισημαίνοντας την κρισιμότητα αυτής της συνάντησης.

Οι βασικές θεματικές του συνεδρί-ου ήταν:

� διαχείριση της μετάβασης προς μια φιλελεύθερη εποχή,

� πολιτικές έκτακτης ανάγκης και ο αναπόφευκτος εξευρωπαϊσμός,

� εξέταση των συνθηκών επανεκκίνη-σης της οικονομίας,

� αλλαγή στην ελληνική πολιτική σκη-νή και ανάδειξη νέου πολιτικού δυ-ναμικού,

� εσωκομματική δημοκρατία και συμ-μετοχική ηγεσία,

� μια φιλελεύθερη θεματική για τη νε-ολαία,

� το φιλελεύθερο κίνημα στην Ελλάδα μετά τις εκλογές του 2012 και μια φι-λελεύθερη ατζέντα για την επόμενη δεκαετία.

Την Παρασκευή 5 Οκτωβρίου ιδιαίτερη απήχηση χάρη στο θεσμικό τους ρόλο και την κατά κοινή ομολογία γνώση και εμπειρία τους επί των θεμάτων είχαν οι ομιλίες του Περιφε-ρειάρχη Πελοποννήσου κ. Π. Τατούλη, του Ελληνογερμανού Ευρωβουλευτή (FDP) κ. Γ. Χατζημαρκάκη, καθώς και του επίτιμου Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων κ. Π. Γεννηματά.

Στις συζητήσεις του Σαββάτου, πραγματοποιήθηκαν εξαίρετες παρου-σιάσεις, μεταξύ αυτών των καθηγητών κ. Σπ. Παρασκευόπουλου και κ. Ν. Νικολαϊδη, του Προέδρου της Νεολαίας Γερμανών Φιλελεύθέρων (JULIS) κ. L. Becker, του Διευθυντή του Ιδρύματος Friedrich Naumann κ. H. Stein και του Γερμανού Βουλευτή (FDP) κ. E. Lotter.

Την Κυριακή, συναντήθηκαν εκπρόσωποι από τις περισσότερες φιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις εγκαινιάζοντας μια εποχή δομημένης συνεργασίας και ενισχύοντας τις άμεσες και έμμεσες επαφές των πολιτικών σχηματισμών, με εμφανή τα στοιχεία τόσο της σκοπιμότητας όσο και της βιω-σιμότητας του μεταξύ τους διαλόγου. Στη συζήτηση συμμετείχαν οι Γρηγόρης Βαλλιανάτος (Φιλελεύθερη Συμμαχία), Γιάννης Κουτσομύτης (Δυναμική Ελλά-δα), Γιώργος Σιακαντάρης (ΙΣΤΑΜΕ), Ιπποκράτης Χατζηαγγελίδης (Δημο-

κρατικοί), Θάνος Τζήμερος (Δημιουργία Ξανά), Παναγιώτης Γεννηματάς κ.α.

Στα συμπεράσματα, οι σύνεδροι κατέληξαν ότι η Ελλάδα χρειάζεται τολμηρές αλλαγές και επείγουσες πολιτικές αναθεωρήσεις που όμως θα συντελεσθούν βαθμιαία και οργανω-μένα, συνεισφέροντας στην ποιοτική ενδυνάμωση του φιλελεύθερου κινή-ματος, συμπλέοντας με παρεμβάσεις που θα βοηθήσουν την έξοδο από μια πολυετή κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση. Έτσι, τέθηκε η βάση συζήτησης για το μέλλον του πολιτικού φιλελευθερισμού στην Ελλάδα, ώστε η χώρα να αποκτήσει επιτέλους φιλε-λεύθερο βηματισμό, αντίστοιχο με την προοπτική ενίσχυσης του ευρωπαϊκού οράματος και του εξευρωπαϊσμού. Η συμφωνία γύρω από έναν ελάχιστο συντονισμό προσώπων, κινήσεων πολιτών, κομμάτων και ομάδων-ενώσεων με στόχο τη δικτύωση, την οργάνωση εκδηλώσεων τύπου καφέ-

προβληματισμού και την από κοινού παραγωγή σκέψης ή τον συντονισμού των υφισταμένων δεξαμενών σκέψης, είναι υπό διαμόρφωση.

Οι εργασίες του συνεδρίου διε-ξήχθησαν σε δύο γλώσσες (ελληνικά και αγγλικά) τόσο στο πλαίσιο της ολομέλειας όσο και εντός των ομάδων εργασίας. Με το πέρας της εκδήλωσης από πλευράς Ευρωπαϊκής Έκφρασης και Ιδρύματος Friedrich Naumann Foundation for Freedom εκφράσθηκε μεγάλη ικανοποίηση για την πρόθεση όλων, στο πλαίσιο της κοινωνίας πολιτών, να στηρίξουν τις προσπάθειες συνεννόησης του φιλελεύθερου, ευρωπαϊκού και μεταρρυθμιστικού κινήματος στη χώρα μας, όσο και για τα πολλά και σημαντικά πρόσωπα που συμμετείχαν στο συνέδριο του Ξυλο-κάστρου. Ο διάλογος ήταν ειλικρινής και ουσιαστικός και ευχόμαστε αυτή να είναι η αρχή μιας συνεργασίας με χειροπιαστά αποτελέσματα.

›uu1η ΕΛΛΗνΟΓΕρΜΑνΙΚΗ ΣΥνΑνΤΗΣΗ ΚΟΙνώνΙΚών ΦΟρΕών

Η Ευρωπαϊκή Έκφραση, συμμετείχε στην 1η Ελληνο-Γερμανική Συνάντηση Κοινωνικών Φορέων, που πραγματοποιήθηκε 14-16 Νοεμβρίου 2012, στη Θεσσαλονίκη, στο εκθεσιακό κέντρο Helexpo.

Η ανεργία των νέων αποτελεί ένα διαρκώς εντεινόμενο πρόβλημα στην Ευρώπη και κυρίως στις χώρες που πλήττονται εντονότερα από την οικονομική κρίση, όπως η Ελλάδα. Είναι πολύ δύσκολο για τους νέους να εισαχθούν στην αγορά εργασίας, εξαιτίας της γενικότερης επιβράδυνσης της αγοράς καθώς και της προτίμησης των εργοδοτών για έμπειρο προσωπικό έναντι υποψηφίων χωρίς προηγούμενη εργασιακή εμπειρία.

Ένας από τους τρόπους αντιμε-τώπισης της ανεργίας των νέων, μια δυνατότητα να αποκτήσουν την πρώτη τους επαφή με το εργασιακό περιβάλλον, είναι η συμμετοχή τους σε πρωτοβουλίες της Κοινωνίας των Πολιτών, εφεξής αναφερόμενες ως Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί. Μέσα από αυτούς, οι νέοι έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με τη μη τυπική μάθηση, την κοινωνική ανάπτυξη και τη διαρκή επιμόρφωση και δουλεύουν

ΝΕΑΤΗΣΕΚΦΡΑΣΗΣ

Ν Ε Α Τ Η Σ Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η Σ44


για έναν σημαντικό σκοπό, σε ένα κοινό περιβάλλον επαγγελματιών και εθελοντών.

Και οι ίδιοι όμως οι Μη Κερδοσκο-πικοί Οργανισμοί (ΜΚΟ) ταλανίζονται από την οικονομική κρίση, ενώ πολλοί

διέκοψαν τη λειτουργία τους αφήνοντας μεγάλα κενά σε ποικίλα πεδία δράσης, όπως η νεανική εργασία, ο κοινωνι-κός αποκλεισμός, το περιβάλλον, ο πολιτισμός, τα ανθρώπινα δικαιώματα κ.ά.

›uu5o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕθΕΛΟνΤΙΣΜΟΥ χώρΙΣ ΣΥνΟρΑΕΛΛΗνΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΕΥρώΠΑΙΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

Με μεγάλη επιτυχία η Ευρωπαϊκή Έκφραση και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Εθελοντισμού Ελλάδος διοργάνωσαν το «5ο Φεστιβάλ Εθελοντισμού Χωρίς Σύνορα • Έλληνας Πολίτης - Ευρωπαίος Πολίτης» το οποίο

πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 22 Δεκεμβρίου 2012 ώρα 10.00–22.00 στο Ηilton, στο πλαίσιο του Money Show.

Σαράντα επτά Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, υπό το πρίσμα του «5ου Φεστιβάλ Εθελοντισμού Έλληνας Πο-λίτης Ευρωπαίος Πολίτης», ανέδειξαν τη δράση τους και ενημέρωσαν τους χιλιάδες επισκέπτες για τους σκοπούς που πρεσβεύουν.

Το Φεστιβάλ αποτέλεσε τον τρίτο πυλώνα του πολυσυνεδρίου Μoney Show και αφορούσε τον τρίτο τομέα της κοινωνίας των πολιτών. Mέσω του Φεστιβάλ Εθελοντισμού αναδείχθηκε η κοινωνική ευθύνη όλων

των οργανισμών, αλλά και η μοναδική αξία και αποστολή του εθελοντισμού, της κοινωνίας πολιτών, της ευεργεσίας, της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, του τρίτου τομέα της σύγχρονης ζωής.

Το «5ο Φεστιβάλ Εθελοντισμού Χωρίς Σύνορα» περιλάμβανε:

- 47 εκθεσιακά περίπτερα ΜΚΟ που πρεσβεύουν όλο το φάσμα του εθελοντισμού,

- 19 ημερίδες, στρογγυλά τραπέζια και σεμινάρια για θέματα κοινωνίας πολιτών.

›u«ΜΕΤΑνΑΣΤΕΣ ΣΤΗν ΕΥρώΠΗ»: Η ΕΠΙΤρΟΠΗ ΕΓΚΑΙνΙΑΖΕΙ ΠΑνΕΥρώΠΑϊΚΟ ΔΙΑΓώνΙΣΜΟ ΠΟΛΥΜΕΣών

Ποιος είναι ο ρόλος και η θέση των μεταναστών στην Ευρώπη; Η Επιτροπή καλεί τους σπουδαστές των σχολών καλών τεχνών, γραφικών τεχνών και επικοινωνίας από όλα τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την

Κροατία να προβληματιστούν σχετικά με τη συμβολή των μεταναστών στις ευρω-παϊκές κοινωνίες.

Στον διαγωνισμό που προκηρύσ-σεται σε επίπεδο ΕΕ ζητείται από τους σπουδαστές να δημιουργήσουν έργα τέχνης που εκφράζουν τις απόψεις τους επί του θέματος, στα οποία απο-τυπώνεται ο ρόλος που διαδραματίζουν

οι μετανάστες στη ζωή μας. Έχοντας καθορίσει ως στόχο την τόνωση της εποικοδομητικής συζήτησης, αλλά και προωθώντας παράλληλα τον προβληματισμό για την κατάσταση των μεταναστών στην Ευρώπη, η Επιτροπή

παρέχει στις αναδυόμενες ταλαντούχες δυνάμεις της Ευρώπης την ευκαιρία να προτάξουν την προοπτική τους στο προσκήνιο.

Ο διαγωνισμός είναι ανοικτός σε όλους τους σπουδαστές ηλικίας άνω των 18 ετών και οι οποίοι είναι εγγεγραμ-μένοι σε κάποιο ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στους κλάδους των καλών τεχνών, των γραφικών τεχνών, της επικοινωνίας σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ και στην Κροατία. Οι σχολές πρέπει να υποβάλουν τα έργα πριν από τις 21 Ιουνίου του 2013 στις εξής κατηγορίες: Αφίσα, Φωτογραφία και Βίντεο.

Κάθε σχολή μπορεί να παρου-σιάσει ένα ή περισσότερα έργα σε μία ή περισσότερες κατηγορίες. Τα έργα κρίνονται σε εθνικό επίπεδο και εκείνα τα έργα (έως 10 ανά χώρα) που θα συμπεριληφθούν στον συνοπτικό κατάλογο προεπιλογής υποβάλλονται στην ευρωπαϊκή κριτική επιτροπή, η οποία επιλέγει τους 30 υποψηφίους που θα πάρουν μέρος στην τελική φάση και αναδεικνύει τον Ευρωπαίο νικητή σε κάθε κατηγορία. Η κριτική επιτροπή συναπαρτίζεται από επαγγελματίες από το χώρο της επικοινωνίας, των τεχνών

και των μέσων ενημέρωσης, καθώς και από άτομα από τις κοινότητες των μεταναστών.

Οι 30 Ευρωπαίοι υποψήφιοι που θα πάρουν μέρος στους τελικούς θα κληθούν να παρευρεθούν στην τελετή απονομής των βραβείων στις Βρυξέλλες, στην οποία αναμένεται να συμμετάσχει η Cecilia Malmström, η Ευρωπαία Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων. Θα απονεμηθεί επίσης ειδικό έπαθλο με βάση τα αποτελέσματα της δημόσιας ψηφοφορίας η οποία θα διεξαχθεί μέσω της ιστοσελίδας που αναφέρεται στη συνέχεια.

Οι σχολές, οι σπουδαστές των οποίων θα κερδίσουν τα πρώτα βραβεία στις τρεις κατηγορίες και το πρώτο βραβείο στην ψηφοφορία του κοινού, θα λάβουν βραβείο ύψους 10.000 ευρώ η κάθε μία, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Για τους πλήρεις όρους και προϋ-ποθέσεις του διαγωνισμού μπορείτε να συμβουλευθείτε την ακόλουθη ιστοσε-λίδα: www.migrantsineurope.eu/

Η Ευρωπαϊκή Έκφραση, είναι ο εθνικός συντονιστής του Διαγωνισμού για την Ελλάδα.

›uuΣΕΜΙνΑρΙΑ ΟΜΙΛΟΥ ΕΥρώΠΑϊΚΗ ΕΚΦρΑΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠρΟΓρΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥρώΠΑϊΚΗΣ ΕνώΣΗΣ. ΚΑθ’ ΟΔΟν ΠρΟΣ ΤΗ νΕΑ ΠρΟΓρΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕρΙΟΔΟ (20142020)

Ο Όμιλος Ευρωπαϊκή Έκφραση, στο πλαίσιο του 5ου Φεστιβάλ Εθελοντισμού Χωρίς Σύνορα-Έλληνας Πολίτης Ευρωπαίος Πολίτης, διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία εκδήλωση με θέμα «Πολιτικές και προγράμματα της Ευρωπαϊκής

Ένωσης, καθ’ οδόν προς τη νέα προγραμματική περίοδο 2014-2020». Στην εκδήλωση μιλήσαν η κα Κλη-

μεντίνη Διακομανώλη, Γεν. Διεύ θυνση Επικοινωνίας, ο κ. Απόστολος Ιωακει-

μίδης, Γεν. Διεύθυνση Επιχειρήσεων και Βιομηχανίας και η κα Ελένη Σκίκου, Γεν. Διεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισμού.

Ν Ε Ο Λ Α Ι Α Τ Η Σ Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η Σ 45


Του Αθανάσιου Γραμμένου

›uuEUropEAn ExrEssIon YoUth InVItEd to sEmInAr hostEd bY mEp Jorgo ChAtzImArkAkIs

The European Expression Youth was invited to attend the seminar “Boosting

innovation and entrepreneurship in Greece-Leveraging competences and assets”, with a delegation of 20 young people, mostly unemployed, among which Kostantinos Fasoulis, member of our organization participated to the panel, giving his views on the issues of labour, unemployment, innovation and development in Greece. One of the main goals of “Europe 2020“ is to achieve entrepreneurial activity as it is a key driver of economic growth, creation of jobs and development.

ALDE’s MEP Jorgo Chatzimarkakis hosted the seminar, aiming to raise awareness of this crucial topic as it provides for a real opportunity particularly for Greece, to overcome the crisis. The seminar that took place on Wednesday 5 December 2012 (European Parliament, Room PHS 5B001, Brussels), sought a political framework which allows converting innovative ideas into thriving businesses, promoting interactions of government, university, industry and civil soci-ety and further sharing facilities and exchange of knowledge, is necessary more then ever before.

Thereby, the role of the European Social Fund is crucial in order to boost an innovative business envi-ronment that ensures employment and growth.

Beyond Jorgo Chatzimarkakis who offered the welcome re-marks, in the seminar also spoke László Andor, EU Commissioner for Employment, Social Affairs and Inclusion, Bruno Robino, Head of Region – Southern Countries Regional Business Development, European Investment Fund, Elias G. Carayannis, Professor of Science, Technology, Innovation and Entrepreneurship, George Washington University and Phedon Codjambopoulo, Vice-President of the German-Hellenic Business Association.

ΝΕΟΛΑΙΑΤΗΣΕΚΦΡΑΣΗΣ›uuΤΟ ΠΑνΕΛ ΤΗΣ νΕΟΛΑΙΑΣ ΣΤΟ ΦΟρΟΥΜ «ΕΛΛΗνΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

ΕΥρώΠΑΙΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ» ΤΟΥ monEY show 2012

Η Νεολαία Ευρωπαϊκή Έκφραση, διοργάνωσε και φέτος την ετήσια ανοικτή συζήτηση στο πλαίσιο του πολυ-θεματικού συνεδρίου Money Show 2012 και πιο συγκεκριμένα στο Φόρουμ «Έλληνας Πολίτης – Ευρωπαίος Πολιτής», το Σάββατο 22 Δεκεμβρίου 2012, στο Ξενοδοχείο Χίλτον.

Φέτος, το panel εστίασε σε ένα θέμα που αφορά κατεξοχήν στην νεολαία, με τίτλο: «Έρευνα και Τριτο-βάθμια Εκπαίδευση στην Ελλάδα: από το κομματικό κράτος στην ελεύθερη κοινωνία». Κεντρικός Ομιλητής ήταν ο Ευρωβουλευτής (ALDE) κ. Θεόδωρος Σκυλακάκης, ο οποίος αναφέρθηκε στην παθογένεια της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, ως μέρος του συνόλου της παρακμής του πολιτικού συστήματος. «Η παρασιτική λειτουργία του ελληνικού συστήματος, που εμπόδιζε την αριστεία και δι-ευκόλυνε την διασύνδεση είναι αποτέλεσμα της Ελλάδας να αποσπάσει εύκολους πόρους εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόβλημα της Παιδείας δεν είναι τεχνικό, είναι θέμα νοοτροπίας», δήλωσε ο κ. Σκυλακάκης και συμπλήρωσε: «Ο καλύτερος τρόπος για να νικήσουμε τα φαινόμενα διαφθοράς και να προάγουμε την έρευνα είναι να σπάσουμε το κατεστημένο και μια λύση αποτελούν οι θεσμοί και οι αμερόληπτες διαδικασίες».

Στην συνέχεια, τον λόγο πήρε η δεύτερη ομιλήτρια, κα Μαρία Αλεξάκη, δημοσιογράφος της ΕΡΤ, η οποία σε

μια συνομιλία με το κοινό αναφέρθηκε στις προσωπικές της εμπειρίες από την τριτοβάθμια εκπαίδευση με έμφαση στη διαφθορά και στην αδιαφορία των πανε-πιστημιακών αρχών και αναρωτήθηκε αν το επίπεδο θα ήταν διαφορετικό αν θα υπήρχαν δίδακτρα.

Τέλος, ο Γιώργος Καρλατήρας (PhD, Kings College), έκανε μια συγκριτική αναφορά στα ακαδημαϊκά συστή-ματα Ελλάδας και Μεγάλης Βρετανίας, δείχνοντας ότι το κλειδί για την επιτυχία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και κατ’ επέκταση της έρευνας είναι η ορθολογική διαχείριση των πόρων, ο σεβασμός στους κανονισμούς, η προμήθεια σύγχρονου υλικοτεχνικού εξοπλισμού και κυρίως η ποιότητα των στελεχών του εκπαιδευτικού προσωπικού.

Ακολούθησε debate με θέμα την λειτουργία των ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα και υπό ποιές προϋποθέσεις, από δύο πενταμελείς ομάδες εργασίας της Νεολαίας Ευρωπαϊκή Έκφραση.

Την συζήτηση συντόνισε ο Πρόεδρος της ΝΕΕ, κ. Αθανάσιος Γραμμένος.

›uuΣΕΜΙνΑρΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Η Νεολαία Ευρωπαϊκή Έκφραση με την ευγε-νική υποστήριξη του Friedrich Naumann Foundation for Freedom, διοργανώνει τα

Σεμινάρια Πολιτικής Σκέψης, για μεταπτυχιακούς φοιτητές, ερευνητές και νέους επαγγελματίες. Ο πρώτος κύκλος με θέμα «Οι φιλελεύθερες ιδέες: αφετηρία, πορεία, επικαιρότητα» συνιστούν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα από 6 συναντήσεις (crash courses), με αντικείμενο τις φιλελεύθερες ιδέες και τη συμβολή τους στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου, της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σκοπός των σεμιναρίων είναι να προωθήσουν τον διάλογο για την ελευθερία, αφενός μέσω της ακαδημαϊκής έρευνας και αφετέρου μέσω της ανταλλαγής ιδεών, επιτυχημένων πρακτικών και ειδικά σχεδιασμένων συλλογικών ασκήσεων. Με αυτό τον τρόπο, οι συμμετέχοντες θα επιτύχουν την βαθύτερη κατανόηση των φιλελεύθερων ιδεών ως γνωστικό αντικείμενο και την ουσιαστική αντίληψη του τρόπου με τον οποίο αυτές μπορούν να επηρεά-σουν τη ζωή των πολιτών.Σεμινάριο Ι: 9-10 Φεβρουαρίου 2013Εισαγωγή στις φιλελεύθερες σπουδές: Ελευθερία, ανεκτικότητα και ανθρώπινα δικαιώματαΣεμινάριο ΙΙ: 23-24 Φεβρουαρίου 2013Η έννοια του Κράτους Δικαίου (rule of law): η λογο-δοσία και η διαφάνεια ως παράγοντες κοινωνικής ευημερίαςΣεμινάριο ΙΙΙ: 9-10 Μαρτίου 2013Φιλελευθερισμός και ελεύθερη αγοράΣεμινάριο ΙV: 6-7 Απριλίου 2013Οι κοινωνικές διαστάσεις του ΦιλελευθερισμούΣεμινάριο V: 27-28 Απριλίου 2013Κατανοώντας την έννοια των ατομικών δικαιωμάτωνΣεμινάριο VI: 18-19 Μαΐου 2013Οι φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα: πολυτέλεια ή αναγκαιότητα;Εισηγητές (Faculty): Αγτζίδης Βλάσης, Γεωρ-γιάδου Βασιλική, Γιαννής Νίκος, Δημητράκος Δη-μήτρης, Ιορδάνογλου Χρυσάφης, Κανελλοπούλου Νέδα, Καπερώνης Πάνος, Καιρίδης Δημήτρης, Λυ-μπεράκη Aντιγόνη, Μανδραβέλης Πάσχος, Παπασω-τηρίου Χαράλαμπος,Πατσουράτης Βασίλης, Σκάλκος Δημήτρης, Στεφανάκης Γιώργος, Στούπας Κώστας, Χάρακας Χαρίλαος, Χατζηβασιλείου Ευάνθης, Χα-τζής Αριστείδης, Πολυχρονίδης Μανώλης.Τοποθεσία: Τα σεμινάρια θα λάβουν χώρα σε συνε-δριακή αίθουσα του ξενοδοχείου Amarilia στην ακτή της Βουλιαγμένης.Πληροφορίες και στο blog της Νεολαίας: expressionyouth.wordpress.com

46

Σκοπός της έκδοσης είναι η παρουσίαση διαφορετικών από-ψεων –αρκεί να μην εκφέρονται αυθαίρετα– και η δημιουργία κατάλληλου πλαισίου διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών με επί-

κεντρο την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ελληνική συμμε-τοχή σ’ αυτήν. Οι απόψεις που εκφράζονται δεν δεσμεύουν αποκλειστικά την ιδιοκτησία, τον εκδότη ή τη σύνταξη.

Τα άρθρα τα οποία δημοσιεύονται στην Ευρωπαϊκή Έκφραση, επιλέγονται από τη σύνταξη με κριτήρια την επιστημονική ε-γκυρότητα, την ποιότητα, τη θεματική κάθε τεύχους, την πρω-

τοτυπία και επικαιρότητα. Μπορεί να δημοσιευθεί κείμενο και σε ξένη γλώσσα (κυρίως αγγλικά ή γαλλικά) κατόπιν συνεννόησης. Η έκταση του κειμένου δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 900 λέξεις.

Όσον αφορά τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, υποβάλλονται οποτεδήποτε, σε τρία αντίτυπα, υπακούουν στις διεθνείς προ-διαγραφές επιστημονικής μεθοδολογίας, δεν έχουν δημοσιευ-

θεί ούτε με παραπλήσια μορφή ή περιεχόμενο σε άλλα έντυπα, κρίνονται από μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, με πλήρη διασφάλιση της αντικειμενικής κρίσης (ανωνυμία του κρινομένου και

των κρινόντων, ο κρινόμενος πληροφορείται βέβαια ολόκληρη την κρίση) και η έκτασή τους κυμαίνεται μεταξύ 2000 - 3000 λέξεων. Ο υποψήφιος αποστέλλει σύντομο βιογραφικό σημείωμα.

Σε όλες τις περιπτώσεις μαζί με κάθε υποβολή κειμένου συ-μπεριλαμβάνεται και περίληψη στα γαλλικά ή στα αγγλικά (100-200 λέξεις). Το κείμενο θα πρέπει να αποστέλλεται και σε

δισκέτα PC ώστε να αποφεύγονται οι αδυναμίες της δακτυλο-γράφησης και γενικά να επιτυγχάνεται η έκδοση. Καλό είναι επίσης

να αποστέλλεται φωτογραφία του συγγραφέα. Χειρόγραφα, δισκέτες και άλλα πρωτότυπα δεν επιστρέφονται.

Απαγορεύεται αυστηρά η μερική ή ολική αναδημοσίευση ή αναδι-ανομή με οποιονδήποτε τρόπο, εκτός αν υπάρχει έγγραφη άδεια του εκδότη. Οι συγγραφείς, μετά την ανακοίνωση σ’ αυτούς της

θετικής κρίσης για μελλοντική δημοσίευση του άρθρου στην Ευ-ρωπαϊκή Έκφραση, δεσμεύονται αυτό να μην δημοσιευθεί οπουδήποτε αλλού. Οι συγγραφείς λαμβάνουν δωρεάν δύο αντίτυπα του οικείου τεύχους. Η ιδιοκτησία διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα να διανέμει με οποιουσδήποτε όρους, άρθρα, περιλήψεις και ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Έκφραση διαμέσου του δικτύου Ίντερνετ.

1

2

3

4

5

δηΜΟςΙΕυςΕΙς ςτηΝ ΕΥρωΠΑϊΚΗ ΕΚΦρΑΣΗ

Αγαπάς την Ευρωπαϊκή Έκφραση;

Μην ξεχάσεις τη συνδρομή σου!!!

Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Η Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η

Επιθυμώ να γραφτώ συνδρομητήςστο περιοδικό Ευρωπαϊκή Έκφραση.Ετήσια Διετής

Τακτικός Συνδρομητής 20 ευρώ 35 ευρώΔημόσιοι Οργανισμοί,Τράπεζες, Βιβλιοθήκες,ΑΕΙ, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, Εταιρείες,Σύλλογοι 50 ευρώ 100 ευρώΕυρώπη 25 ευρώ 45 ευρώΥπόλοιπες ήπειροι 30 ευρώ 55 ευρώΦοιτητής, σπουδαστής,στρατιώτης 15 ευρώ 25 ευρώΣυνδρομή ενίσχυσης-υποστήριξης 50 ευρώ 90 ευρώ

Οι συνδρομές καταβάλλονται στα γραφεία της Έκφρασης, 9 π.μ. - 5 μ.μ.,με ταχυδρομική επιταγή ή τέλος στην Εθνική Τράπεζα (αρ. λογαριασμού 701/29600287).

ΔΕΛΤIΟ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗΌνομα:

Επώνυμο:

Διεύθυνση:

Ταχ. Κώδικας:

Πόλη:

Τηλέφωνο:

E-mail:

Επάγγελμα:

Ημερομηνία ……………………………………… Υπογραφή

Έτος ίδρυσης: 1989, Ομήρου 54, 106 72, Αθήνα,τηλ: 210 3643224, fax: 210 3646953, e-mail: [email protected]

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΕΚΦΡΑΣΗ

✂Ανανεώστε τη συνδρομή σας στην Ευρωπαϊκή Έκφραση

Μετανάστες

..

..

ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Μια πρωτοβουλία τηςΕυρωπαϊκής Επιτροπής

ΕυρωπαϊκήΕπιτροπή

ΑΦΙΣΑ

ΒΙΝΤΕΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

European Expression - Issue 87

Documents

Transcript of European Expression - Issue 87