άργιλοι - πηλοί - µπαντανάδεςάργιλοι - πηλοί - µπαντανάδες

για χρήσηγια χρήση

στους υποκλάδους της κεραµικήςστους υποκλάδους της κεραµικής

2

περιεχόµενα.....................................περιεχόµενα.....................................

στοιχεία γεωλογίαςστοιχεία γεωλογίας .........................................................................................................................5

• Ç çëéêßá êáé ôï åóùôåñéêü ôçò ãçò ........................................................................................5

• Öëïéüò ôçò ãçò ..............................................................................................................................5

• ÏñõêôÜ êáé ðåôñþìáôá ôïõ öëïéïý ôçò ãçò ........................................................................6

• ÐõñéãåíÞ ðåôñþìáôá ...................................................................................................................7

• ÉæçìáôïãåíÞ ðåôñþìáôá .............................................................................................................8

• ÌåôáìïñöùìÝíá ðåôñþìáôá .................................................................................................10

• Ï ãåùëïãéêüò êýêëïò ...............................................................................................................10

γεωλογική προέλευση και ορυκτολογία της αργίλουγεωλογική προέλευση και ορυκτολογία της αργίλου .....................................................11

• ÃåùëïãéêÞ ðñïÝëåõóç ..............................................................................................................11

• Ôáîéíüìçóç ôùí áñãßëùí .........................................................................................................13

• Ðñùôïãåíåßò Üñãéëïé ................................................................................................................13

• Äåõôåñïãåíåßò Üñãéëïé ............................................................................................................13

• Êýñéïé ôýðïé áñãßëùí .................................................................................................................14

• Êáïëßíåò ........................................................................................................................................14

• Ball clays .......................................................................................................................................14

• Ðõñßìá÷åò Üñãéëïé .....................................................................................................................15

• ÊïéíÝò Üñãéëïé .............................................................................................................................15

φυσικές ιδιότητες των αργίλωνφυσικές ιδιότητες των αργίλων ..............................................................................................16

• ÃåíéêÜ .............................................................................................................................................16

• ÌÝãåèïò êüêêùí ........................................................................................................................16

• Ðëáóôéêüôçôá ...............................................................................................................................17

• ×ñþìá .............................................................................................................................................19

• ÓõóôïëÞ (ìÜæåìá) ......................................................................................................................20

• Éêáíüôçôá áíôáëëáãÞò éüíôùí ...............................................................................................20

3

το πυρίτιο στην κεραµική το πυρίτιο στην κεραµική .....................................................................................................21

• Óôåñåï÷çìéêüò ôýðïò ôïõ SiO2 ...................................................................................................22

• ÌÏÑÖÅÓ ôïõ SiO2 .........................................................................................................................24

• Ôñéäõìßôçò ......................................................................................................................................27

• ×ñéóôïâáëßôçò ................................................................................................................................27

τύποι πηλώντύποι πηλών ................................................................................................................................32

είδη κεραµικώνείδη κεραµικών ...........................................................................................................................34

• Ôåññáêüôôåò ..................................................................................................................................34

• ÖáÝíôóåò .......................................................................................................................................34

• ÖáãéÜíò ..........................................................................................................................................35

• Ãêñå (gres, stïnewaôe) ................................................................................................................35

• ÐïñóåëÜíåò ...................................................................................................................................35

• RAKU ...............................................................................................................................................36

• ÓéäçñïçëåêôñéêÜ êáé óéäçñïìáìáãíçôéêÜ êåñáìéêÜ .............................................................37

• Óýíèåôá êåñáìéêÜ ........................................................................................................................37

• ÊåñáìéêÝò ßíåò ..............................................................................................................................37

πορσελάνη πορσελάνη ...................................................................................................................................39

• ØÞóéìï ôçò ÐïñóåëÜíçò áíáãùãÞ êáé ïîåßäùóç ...................................................................44

• ÓõíôáãÝò ........................................................................................................................................45

το ψήσιµο της κεραµικής µάζας το ψήσιµο της κεραµικής µάζας .........................................................................................47

• Ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðáñïõóßá ÷ñéóôïâáëßôç óôéò ìÜæåò ...............................................................54

µπαντανάδεςµπαντανάδες ..............................................................................................................................56

• Åßäç ÌðáíôáíÜäùí .......................................................................................................................56

• Óýíèåóç ôùí ìðáíôáíÜäùí .........................................................................................................58

• ÓõíèÝóåéò - ÓõíôáãÝò ìðáíôáíÜäùí ........................................................................................67

• Ç ðñïåôïéìáóßá ôïõ ìðáíôáíÜ ....................................................................................................70

µελανόµορφα - ερυθρόµορφαµελανόµορφα - ερυθρόµορφα ..............................................................................................72

4

υποκλάδοι κεραµικής υποκλάδοι κεραµικής ..............................................................................................................80

Êáôçãïñéïðïßçóç êëÜäùí êåñáìéêÞò .................................................................................80

• ÐçãÝò ðñïìÞèåéáò Ðñþôùí êáé âïçèçôéêþí Õëþí .................................................................85

• ÏñãÜíùóç åðé÷åéñÞóåùí ÊåñáìéêÞò ........................................................................................86

• Åêðáßäåõóç (êáôÜñôéóç) ..............................................................................................................87

Óýíôïìç ðåñéãñáöÞ ôïõ áíôéêåéìÝíïõ ôùí 10 õðïêëÜäùí ÊåñáìéêÞò .....................94

• Áñ÷áúêÜ áíôßãñáöá ìå øõ÷ñÞ äéáêüóìçóç .............................................................................94

• ÅðéôñáðÝæéá ÷ñçóôéêÜ áíôéêåßìåíá ...........................................................................................95

• Ðõñüöéëá áíôéêåßìåíá .................................................................................................................96

• ÃëÜóôñåò .........................................................................................................................................97

• Áñ÷éôåêôïíéêÜ óôïé÷åßá ................................................................................................................98

• ÐéèÜñéá ............................................................................................................................................99

• Ìðéóêïõß .......................................................................................................................................100

• Áíôéêåßìåíá áðü ìáãéüëéêá .......................................................................................................101

• ÄéáêïóìÞóåéò ìå ÷áëêïìáíßá & ôñßôï øÞóéìï .......................................................................103

• ÅéäéêÜ äéáêïóìçôéêÜ áíôéêåßìåíá ............................................................................................104

προϊόντα του ΕΛΚΕΑ προϊόντα του ΕΛΚΕΑ ...............................................................................................................106

• Ëåõêüò Ðçëüò – ÖáãéÜíò.........................................................................................................109

• Ëåõêüò Ðçëüò – Gré, Raku ÐÅÐ-Ë ........................................................................................111

• Ëåõêüò Ðçëüò ìå óáìþô ...........................................................................................................113

• Êüêêéíïò Ðçëüò – Ôåñáêüôá Ð(100) ......................................................................................114

• Êüêêéíïò Ðçëüò – Ôåñáêüôá Ð(80) .......................................................................................115

• Êüêêéíïò Ðçëüò – Ôåñáêüôá ÐÄÇÌ/Ä× (áíÜìåéêôïò) ....................................................116

• Êüêêéíïò Ðçëüò – Ôåñáêüôá Ê-2000 .....................................................................................117

• Êüêêéíïò Ðçëüò – ÓåìéãêñÝ ÐÅÐ-Ê .....................................................................................118

• Êüêêéíïò Ðçëüò ìå óáìþô (ðõñüöéëïò) .................................................................................119

• Ðçëüò Ôýðïõ Áßãéíáò (êßôñéíïò) ..............................................................................................120

• Ðçëüò Áßãéíáò Ë –Ìáãéüëéêá ...................................................................................................121

• Ëåõêüò ×õôüò ..............................................................................................................................122

• Êüêêéíïò ×õôüò ...........................................................................................................................123

• Êßôñéíïò ×õôüò ( Áßãéíáò).........................................................................................................123

• ÌðáíôáíÜò Ëåõêüò ....................................................................................................................124

• ÌðáíôáíÜò Êüêêéíïò .................................................................................................................124

5

Öëïéüò ôçò ãçò, ðåôñþìáôá, ïñõêôÜ

Ç çëéêßá êáé ôï åóùôåñéêü ôçò ãçò.

Ç çëéêßá ôçò ãçò åêôéìÜôáé üôé åßíáé ðåñßðïõ 5 äéóå-

êáôïììýñéá ÷ñüíéá. Ç åêôßìçóç áõôÞ ðñïêýðôåé áö’ åíüò

áðü áóôñïíïìéêÜ äåäïìÝíá, áö’ åôÝñïõ áðü ôç ñáäéï÷ñï-

íïëüãçóç ïñéóìÝíùí óõóôáôéêþí ôçò.

Ç ìåëÝôç ôïõ õðåäÜöïõò äå ìðïñåß íá ãßíåé ìå Üìåóï ôñüðï. Ïé âáèýôåñåò ãåùôñÞóåéò

öèÜíïõí ðåñßðïõ 10 ÷éëéüìåôñá åíþ ç áêôßíá ôçò ãçò åßíáé ðåñßðïõ 6.371 ÷éëéüìåôñá. ììåóá

ìå ôç âïÞèåéá åðéóôçìïíéêþí ìåèüäùí ôçò ãåùëïãßáò, ãåùöõóéêÞò êáé óåéóìïëïãßáò Ý÷ïõí

åíôïðéóôåß ïñéóìÝíåò áóõíÝ÷åéåò* óôç äïìÞ ôçò. Ïé áóõíÝ÷åéåò áõôÝò äéáêñßíïõí ôï åóùôå-

ñéêü ôçò ãçò óôá áêüëïõèá åðéìÝñïõò âáóéêÜ ôìÞìáôá : óôåñåü öëïéü, ìáíäýá êáé ôïí ðõñÞ-

íá.

Öëïéüò ôçò ãçò (ëéèüóöáéñá).

Ï óôåñåüò öëïéüò ôçò ãçò åßíáé ôï åîùôåñéêü ôìÞìá ôçò (ôï êÝëõöïò) ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé

ðÜ÷ïò áðü 10 ÷éëéüìåôñá (êÜôù áðü ùêåáíïýò) Ýùò 70 ÷éëéüìåôñá (êÜôù áðü ìåãÜëïõò ïñåé-

íïýò üãêïõò).

Áðïôåëåßôáé áðü ôñßá óôñþìáôá :

- Ôï óôñþìá ôùí éæçìáôïãåíþí ðåôñùìÜôùí (èá áíáöåñèïýìå ðáñáêÜôù) ðïõ Ý÷åé ðÜ÷ïò

áðü 0 Ýùò 15 ÷éëéüìåôñá, äçëáäÞ óå ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò äåí õðÜñ÷åé.

- Ôï ìåóáßï óôñþìá Þ óôñþìá Sial ìå ðÜ÷ïò áðü 10 Ýùò 20 ÷éëéüìåôñá. Ôï óôñþìá áõôü

áðïôåëåßôáé êýñéá áðü ðåôñþìáôá ôïõ ðõñéôßïõ (Silicium) êáé ôïõ áñãéëßïõ (Aluminium) ãé’ áõ-

ôü êáé ïíïìÜóôçêå óôñþìá Sial (áðü ôá áñ÷éêÜ ôçò ïíïìáóßáò ôïõò). Óôï óôñþìá áõôü åðéêñá-

ôåß ôï ðÝôñùìá ãñáíßôçò ãé’ áõôü êáé ïíïìÜæåôáé ãñáíéôïåéäÝò óôñþìá.

- Ôï êáôþôåñï óôñþìá Þ óôñþìá Sima ìå ðÜ÷ïò 10 Ýùò 20 ÷éëéüìåôñá. Ôï óôñþìá áõôü áðï-

ôåëåßôáé êýñéá áðü ðåôñþìáôá ôïõ ðõñéôßïõ, ôïõ ìáãíçóßïõ (Magnesium) êáé ôïõ áñãéëßïõ, ãé’

áõôü êáé ïíïìÜæåôáé óôñþìá Sima áðü ôá áñ÷éêÜ ôùí äýï ðñþôùí óõóôáôéêþí ôïõ.

Ç áóõíÝ÷åéá Conrad äéá÷ùñßæåé ôá óôñþìáôá Sial êáé Sima.

στοιχείαστοιχείαγεωλογίαςγεωλογίας

6

ÏñõêôÜ êáé ðåôñþìáôá ôïõ öëïéïý ôçò ãçò.

Ï üñïò ïñõêôü, ìå ôç ãåíéêÞ Ýííïéá, ðåñéãñÜöåé êÜèå

õëéêü ðïõ “ïñýóóåôáé” (åîÜãåôáé) áðü ôç ãç üðùò ðåôñÝ-

ëáéï, êÜñâïõíï, óéäçñïìåôÜëëåõìá êëð.

Ç ãåùëïãßá üìùò èåùñåß üôé : ÏñõêôÜ åßíáé ôá öõóéêÜ,

óôåñåÜ, ïìïãåíÞ õëéêÜ ðïõ Ý÷ïõí óôáèåñÞ ÷çìéêÞ óýóôá-

óç êáé éäéüôçôåò êáé ðïõ áðïôåëïýí ôá äïìéêÜ óôïé÷åßá ôùí

ðåôñùìÜôùí.

ÏñéóìÝíá ÷çìéêÜ óôïé÷åßá (èåßï, ÷áëêüò) ó÷çìáôßæïõí

ìüíá ôïõò ïñõêôÜ óôç öýóç, êáôÜ êáíüíá üìùò ôá ïñõ-

êôÜ ó÷çìáôßæïíôáé áðü åíþóåéò ôùí óôïé÷åßùí. Ôï ïñõêôü

÷áëáæßáò (SiO2) ãéá ðáñÜäåéãìá ó÷çìáôßæåôáé ìå ôç ÷çìé-

êÞ Ýíùóç ôïõ ðõñéôßïõ ìå ôï ïîõãüíï óå êáôÜëëçëåò óõí-

èÞêåò.

¼ôáí ïé äïìéêÝò ìïíÜäåò ôùí ïñõêôþí (Üôïìá, éüíôá Þ

ìüñéá) äéáôÜóóïíôáé óôï ÷þñï ìå ðåñéïäéêÜ åðáíáëáìâá-

íüìåíç ôÜîç, óå õøçëü âáèìü óõììåôñßáò, ôüôå ôá ïñõ-

êôÜ ÷áñáêôçñßæïíôáé êñõóôáëëéêÜ. Óå áíôßèåôç ðåñßðôù-

óç, óôá Üìïñöá ïñõêôÜ ðïõ åßíáé ëßãá (ð.÷ ïðÜëéïò) ïé äï-

ìéêÝò ìïíÜäåò ôïõò åßíáé ôõ÷áßá äéáôåôáãìÝíåò. ÌåñéêÝò

áðü ôéò öõóéêÝò êáé ÷çìéêÝò éäéüôçôåò ôùí ïñõêôþí åîáñ-

ôþíôáé áðü ôçí êñõóôáëëéêÞ äïìÞ ôïõò.

Ðåôñþìáôá ïíïìÜæïíôáé ôá óôåñåÜ õëéêÜ áðï ôá ïðïß-

á áðïôåëåßôáé ï öëïéüò ôçò ãçò. ÓõíÞèùò ôá ðåôñþìáôá

ó÷çìáôßæïíôáé áðü åíþóåéò äéáöüñùí ïñõêôþí, ðáñïõóéÜ-

æïíôáé óáí ïìïéüìïñöåò ìÜæåò, åíþ ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü

ìåãÜëç ðïéêéëßá.

Óå åéäéêÝò ðåñéðôþóåéò ìðïñåß êáé Ýíá ìüíï ïñõêôü

íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá ðÝôñùìá. Ôï ïñõêôü áóâåóôßôçò

(CaCO3) äçìéïõñãåß ôï ðÝôñùìá áóâåóôüëéèïò. Åðßóçò,

Ýíá óôïé÷åßï ìüíï ôïõ (óðÜíéá ðåñßðôùóç) åßíáé äõíáôüí

íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá ðÝôñùìá. Ï Üíèñáêáò (C) ó÷çìáôß-

æåé ôï ïñõêôü ãñáößôçò êáé ôï ðÝôñùìá ôïõ ëéèÜíèñáêá.

ÁíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ó÷çìáôéóìïý ôïõò ôá ðåôñþìáôá

äéáêñßíïíôáé óå ôñåéò êáôçãïñßåò:

Êñýóôáëëïé áóâåóôßôç

Êñýóôáëëïé ÷áëáæßá

Ãñáößôçò

7

• ÐõñéãåíÞ Þ åêñçîéãåíÞ Þ ìáãìáôéêÜ

• ÉæçìáôïãåíÞ Þ õäáôïãåíÞ

• ÌåôáìïñöùìÝíá Þ ìåôáìïñöùóéãåíÞ

ÐõñéãåíÞ ðåôñþìáôá

Ôá ðõñéãåíÞ ðåôñþìáôá ó÷çìáôßóôçêáí áðü ôç óôåñåïðïßçóç ôçò ñåõóôÞò, äéÜðõñçò ìÜ-

æáò ôïõ ìÜãìáôïò (ëÜâáò) ðïõ ìåôáöÝñèçêå áðü ôï åóùôåñéêü ôçò ãçò (ðõñÞíá) ðñïò ôï óôå-

ñåü öëïéü. Ç ìåôáöïñÜ áõôÞ ãßíåôáé ìå êÜðïéï åßäïò Ýêñçîçò. Ôï ìÜãìá, êáôÜ ôçí Üíïäü ôïõ,

áíÜëïãá ìå ôéò óõíèÞêåò, ìðïñåß íá óôåñåïðïéçèåß ìå ôñåéò äéáöïñåôéêïýò ôñüðïõò:

• Íá öèÜóåé óôçí åðéöÜíåéá ôçò ãçò, ïðüôå äçìéïõñãïýíôáé ôá çöáéóôåéïãåíÞ ðåôñþìá-

ôá.

• Íá ðáñáìåßíåé ìÝóá óôï óôåñåü öëïéü

êÜôù áðü ôçí åðéöÜíåéá ôçò ãçò óå ìåãÜëåò

êïéëüôçôåò Þ ñÞãìáôá äéáöüñùí ðåôñùìÜôùí,

ïðüôå äçìéïõñãïýíôáé ôá ðëïõôþíéá ðåôñþ-

ìáôá.

• Íá äéá÷õèåß êÜôù áðü ôçí åðéöÜíåéá óå

ìéêñÝò êïéëüôçôåò Þ ñÞãìáôá ïðüôå äçìéïõñ-

ãïýíôáé ïé öëåâßôåò.

¼ëá ôá ðõñéãåíÞ ðåôñþìáôá ìéáò ðåñéï-

÷Þò, áöïý ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï ßäéï ìÜãìá, Ý÷ïõí ôçí ßäéá ÷çìéêÞ óýóôáóç. Ç äïìÞ ôïõò üìùò

åßíáé äéáöïñåôéêÞ. Ôá ðëïõôùíéêÜ, åðåéäÞ øý÷ôçêáí óå ïìáëÝò óõíèÞêåò (ü÷é áðüôïìá) åì-

öáíßæïíôáé óõíÞèùò óå ìéêñïýò êüêêïõò ðåñßðïõ éóïìåãÝèåéò êáé ôá ïñõêôÜ ôïõò åßíáé êñõ-

óôáëëéêÜ.

Áíôßèåôá ôá çöáéóôåéïãåíÞ åîáéôßáò ôçò áðüôïìçò øýîçò áðïôåëïýíôáé óõíÞèùò áðü ìå-

ãÜëïõò êüêêïõò. Ôá ïñõêôÜ ôïõò åßíáé êñõóôáëëéêÜ ìüíï

óôï åóùôåñéêü ôçò ìÜæáò ôïõò (üðïõ øý÷ôçêáí ó÷åôéêÜ áñ-

ãÜ), åíþ ôá åîùôåñéêÜ ìÝñç ôïõò êáëýðôïíôáé áðü Üìïñöç

õáëþäç ìÜæá.

Ïé öëåâßôåò åðåéäÞ øý÷ïíôáé ìå ìåãáëýôåñï ñõèìü áðü

ôá ðëïõôþíéá êáé ìéêñüôåñï áðü ôá çöáéóôåéïãåíÞ Ý÷ïõí

åíäéÜìåóç äïìÞ.

Ôï êõñéüôåñï ðëïõôùíéêü ðÝôñùìá åßíáé ï ãñáíßôçò ðïõ

áðïôåëåßôáé áðü ÷áëáæßá, Üóôñéïõò êáé ìáñìáñõãßåò (ïñõ-

Ïé ôñåßò êáôçãïñßåò ðåôñùìÜôùí

Ãñáíßôçò

8

êôÜ ôïõ ãñáíßôç). Åßíáé áðü ôá óêëçñüôåñá ðåôñþ-

ìáôá. Ìå ôçí åðßäñáóç ôùí áôìïóöáéñéêþí ìåôá-

âïëþí üôáí âñåèåß óôçí åðéöÜíåéá ôçò ãçò, áðïóá-

èñþíåôáé óå Üñãéëï êáé Üììï.

Ï âáóÜëôçò êáé ï ôñá÷åßôçò åßíáé ôá êõñéüôåñá

çöáéóôåéïãåíÞ ðåôñþìáôá. ÐåñéÝ÷ïõí ôá ßäéá ïñõ-

êôÜ ìå ôï ãñáíßôç (åêôüò ôïõ ÷áëáæßá) êáé ïñéóìÝíá

Üëëá, åíþ åßíáé åðßóçò óêëçñÜ ðåôñþìáôá.

Óôá öëåâéôéêÜ ðåôñþìáôá åêôüò ôùí ðáñáðÜíù

óå ìåãÜëç áíáëïãßá âñßóêïõìå ôïí ðïñöõñßôç êáé

Üëëá ïñõêôÜ.

ÉæçìáôïãåíÞ ðåôñþìáôá.

Ôá éæçìáôïãåíÞ ðåôñþìáôá ðñïÝñ÷ïíôáé åßôå áðü

ôçí êáôáâýèéóç õëéêþí ðïõ åßíáé äéáëõìÝíá Þ áéù-

ñïýíôáé óôï íåñü, åßôå áðü ôçí áðüèåóç õëéêþí ðïõ

áéùñïýíôáé óôïí áÝñá. Ç êáôáâýèéóç Þ ç áðüèåóç

áõôþí ôùí õëéêþí ãßíåôáé óå öõóéêÝò êïéëüôçôåò

ôçò åðéöÜíåéáò ôçò ãçò ðïõ ëÝãïíôáé “ëåêÜíåò éæç-

ìáôïãÝíåóçò”.

Ç äçìéïõñãßá éæçìáôïãåíþí ðåôñùìÜôùí ðñïûðï-

èÝôåé ôéò ðáñáêÜôù öÜóåéò :

• ÁðïóÜèñùóç : ÐåñéëáìâÜíåé üëåò ôéò öõóéêÝò,

÷çìéêÝò êáé ìç÷áíéêÝò äéåñãáóßåò (âñï÷Þ, ÷éüíé,

ðÜãïò, Þëéïò, Üíåìïò, ÷çìéêÝò áíôéäñÜóåéò, åðé-

äñÜóåéò ôùí ñéæþí ôùí öõôþí êëð) ðïõ èñõììáôß-

æïõí Ýíá ðÝôñùìá.

• ÌåôáöïñÜ Þ áðïêïìéäÞ : Åßíáé ç öÜóç ðïõ ôá

õëéêÜ ìåôáöÝñïíôáé ìáêñéÜ áðü ôïí ôüðï ðñïÝ-

ëåõóçò ìå ôç âïÞèåéá åíüò ñåõóôïý (íåñïý Þ áÝ-

ñá). Ìáæß ìå ôç ìåôáöïñÜ ãßíåôáé äéáëïãÞ ôùí

õëéêþí (ôá ìéêñüôåñá êáé åëáöñüôåñá ìåôáöÝ-

ñïíôáé ðéï ìáêñéÜ) êáé ïñéóìÝíåò äéåñãáóßåò

(óôñïããýëåõóç ôùí Üêñùí ôùí õëéêþí êëð).

• Áðüèåóç : ÊáôÜ ôçí áðüèåóç ôï õëéêü ìåôÜ áðü

Ç äçìéïõñãßá ôïõ ãñáíßôç

ÂáóÜëôçò

ÉæçìáôïãåíÞ ðåôñþìáôá

9

ôç ìåôáöïñÜ êáôáëÞãåé óôç ëåêÜíç éæçìáôïãÝíå-

óçò.

• ÄéáãÝíåóç : ÊáôÜ ôç öÜóç áõôÞ ôá éæÞìáôá ðïõ

Ý÷ïõí êáôáêáèßóåé “ëéèïðïéïýíôáé” äçë. ìåôáôñÝ-

ðïíôáé óå ðåôñþìáôá. Ïé áéôßåò ôçò ëéèïðïßçóçò

åßíáé áö’ åíüò ç ðßåóç áðü ôá ðáñáðÜíù óôñþìá-

ôá áðïèÝóåùí, áö’ åôÝñïõ ç åðßäñáóç ïñéóìÝíùí

äéáëõìÜôùí ðïõ óõãêïëëïýí ôïõò êüêêïõò ôïõò.

Ôá éæçìáôïãåíÞ ðåôñþìáôá áíÜëïãá ìå ôï ìç÷á-

íéóìü äçìéïõñãßáò ôïõò äéáêñßíïíôáé óå :

• ÊëáóôéêÜ Þ ìç÷áíéêÜ

• ×çìéêÜ

• Âéï÷çìéêÜ

- ÊëáóôéêÜ ðåôñþìáôá

ÐñïÝñ÷ïíôáé áðü ðñïúüíôá öõóéêÞò áðïóÜèñù-

óçò Üëëùí ðåôñùìÜôùí, ÷ùñßò êáìßá ÷çìéêÞ äéåñãá-

óßá. ÁíÜëïãá ìå ôï ìÝãåèïò ôùí óùìáôéäßùí ðïõ ðå-

ñéÝ÷ïõí äéáêñßíïíôáé (áðü ìéêñü ìÝãåèïò ðñïò ìå-

ãÜëï) óå : ðçëßôåò, øáììßôåò, êñïêáëïðáãÞ êáé ëá-

ôõðïðáãÞ ðåôñþìáôá. Óôçí êáôçãïñßá ôùí êëáóôé-

êþí ðåôñùìÜôùí õðÜãïíôáé ôá áñãéëéêÜ ðåôñþìáôá,

óôá ïðïßá èá áíáöåñèïýìå óôï åðüìåíï êåöÜëáéï.

- ×çìéêÜ ðåôñþìáôá

Ôá ðåôñþìáôá áõôÜ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ÷çìéêÝò

åíþóåéò ðïõ åßíáé äéáëõìÝíåò ìÝóá óôï íåñü. Ïé

åíþóåéò áõôÝò ìåôÜ áðü êÜðïéåò äéåñãáóßåò (åîÜ-

ôìéóç ôïõ íåñïý êëð), êáôáêÜèïíôáé êáé äçìéïõñ-

ãïýí ÷çìéêÜ ðåôñþìáôá (ð÷ ãýøïò)

- Âéï÷çìéêÜ ðåôñþìáôá

ÅÜí êáôÜ ôç äçìéïõñãßá åíüò éæçìáôïãåíïýò ðå-

ôñþìáôïò óõììåôÝ÷åé êáé ï ïñãáíéêüò êüóìïò ôüôå

ôï ðÝôñùìá ïíïìÜæåôáé âéï÷çìéêü. Ï ëéèÜíèñáêáò, ï

ëéãíßôçò, ôï ðåôñÝëáéï (÷áñáêôçñßæåôáé óáí ðÝôñù-

ìá ðáñ’ üôé åßíáé õãñü) åßíáé ôá êõñéüôåñá âéï÷çìé-

êÜ ðåôñþìáôá.

ÊñïêáëïðáãÝò ðÝôñùìá

Ãýøïò

Áñãéëéêüò ó÷éóôüëéèïò

10

ÌåôáìïñöùìÝíá ðåôñþìáôá

Ôá ìåôáìïñöùìÝíá ðåôñþìáôá ðñïÝñ÷ï-

íôáé áðü ôç ìåôáìüñöùóç ðõñéãåíþí Þ éæç-

ìáôïãåíþí ðåôñùìÜôùí ðïõ ðñïûðÞñ÷áí.

¼ôáí ôá ðñùôïãåíÞ ðåôñþìáôá (ðõñéãåíÞ,

éæçìáôïãåíÞ) âñåèïýí óå äéáöïñåôéêÝò óõí-

èÞêåò ðßåóçò, èåñìïêñáóßáò áðü ôéò óõíèÞ-

êåò ôçò äçìéïõñãßáò ôïõò, ìåôáâÜëëïõí ôç

äïìÞ ôïõò.

Óôá ìåôáìïñöùìÝíá ðåôñþìáôá (äåõôå-

ñïãåíÞ), ðáñ’ üôé äéáôçñåßôáé ç ÷çìéêÞ óý-

óôáóÞ ôïõò áëëÜæåé ç ïñõêôïëïãéêÞ êáé äç-

ìéïõñãïýíôáé íÝá ïñõêôÜ ìå áíáêñõóôÜëëù-

óç. ÓõíÞèùò óôá ìåôáìïñöùìÝíá ðåôñþìá-

ôá äéáêñßíïõìå ðáñÜëëçëç äéÜôáîç ôùí ïñõ-

êôïëïãéêþí ôïõò óõóôáôéêþí. Ôá ðëÝïí óõ-

íçèéóìÝíá ìåôáìïñöùìÝíá ðåôñþìáôá åßíáé

ôá ìÜñìáñá.

Ï ãåùëïãéêüò êýêëïò

Ôá ðõñéãåíÞ, éæçìáôïãåíÞ êáé ìåôáìïñöùìÝíá ðåôñþìáôá äåí åßíáé áíåîÜñôçôá (áõôïýóé-

á) ìåôáîý ôïõò áëëÜ óõó÷åôßæïíôáé Ýôóé þóôå ôï êÜèå Ýíá ìðïñåß íá ìåôáôñáðåß óå Üëëï ìå

ôçí åðßäñáóç êáôÜëëçëùí óõíèçêþí. ¸÷åé Þäç áíáöåñèåß üôé Ýíá ðõñéãåíÝò Þ Ýíá éæçìáôï-

ãåíÝò ðÝôñùìá ìðïñåß íá åîåëé÷èåß óå ìåôáìïñöùìÝíï.

¸íá ìåôáìïñöùìÝíï ðÝôñùìá åðßóçò ìðïñåß íá ìåôáâëçèåß óå éæçìáôïãåíÝò üôáí âñåèåß

óôçí åðéöÜíåéá ôçò ãçò Þ óå ðõñéãåíÝò üôáí âñåèåß óå ìåãÜëï âÜèïò ðïõ åðéêñáôïýí éäéáßôå-

ñá Ýíôïíåò óõíèÞêåò (ðïëý õøçëÞ èåñìïêñáóßá êáé ðßåóç) ïðüôå äçìéïõñãåßôáé ìÜãìá.

Ðáñáôçñïýìå üôé õðÜñ÷åé Ýíáò ãåùëïãéêüò êýêëïò óýìöùíá ìå ôïí ïðïßï õðÜñ÷åé äõíá-

ôüôçôá óå ðÝôñùìá ìßáò êáôçãïñßáò íá ìåôáôñáðåß óå ðÝôñùìá Üëëçò êáôçãïñßáò. Ç ìåôáôñï-

ðÞ áõôÞ äå ãßíåôáé ðÜíôá ïýôå Ý÷åé óõãêåêñéìÝíç ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá. Ï ÷ñüíïò ìéáò ôÝôïéáò

ìåôáôñïðÞò ìðïñåß íá äéáñêÝóåé äåêÜäåò Þ êáé åêáôïíôÜäåò åêáôïììýñéá ÷ñüíéá. Ïé ìåôáôñï-

ðÝò áõôÝò óõíÞèùò åìöáíßæïíôáé óôá üñéá ôùí ëéèïóöáéñéêþí ðëáêþí. Óôéò ðåñéï÷Ýò áõôÝò

ðáñáôçñåßôáé ó÷åôéêÜ Ýíôïíç êõêëïöïñßá ýëçò êáé åíÝñãåéáò. Áíôßèåôá, ïé ðåñéï÷Ýò ðïõ âñß-

óêïíôáé óôï åóùôåñéêü ôùí ðëáêþí (ð.÷ óá÷Üñá) äåí ðáñïõóéÜæïõí ðáñüìïéá öáéíüìåíá.

ÌåôáìïñöùìÝíá ðåôñþìáôá

11

ÃåùëïãéêÞ ðñïÝëåõóç

Ï öëïéüò ôçò ãçò áðïôåëåßôáé êáôÜ 75% áðü ðõñéôßá SiO2

êáé áëïõìßíá Al2O

3 (áñãßëéï). ÁíáëõôéêÜ, ç êáôÜ ìÝóï üñï ÷ç-

ìéêÞ óýóôáóç ôïõ öëïéïý ôçò ãçò óå ïîåßäéá ðáñïõóéÜæåôáé

óôïí áêüëïõèï ðßíáêá.

Ïé Üñãéëïé áíÞêïõí óôéò áñãéëïðõñéôéêÝò åíþóåéò, ðïõ åßíáé ìéêôÝò åíþóåéò áñãéëßïõ, ðõ-

ñéôéêïý êáé íåñïý. Óôéò áñãßëïõò ðåñéÝ÷ïíôáé êáé îÝíåò ïõóßåò (ðñïóìßîåéò) üðùò : ïîåßäéá

ôïõ óéäÞñïõ, ôïõ áóâåóôßïõ, ôïõ íáôñßïõ êëð.

ÃåíéêÜ ùò Üñãéëïò ÷áñáêôçñßæåôáé êÜèå éæçìáôïãåíÝò ðÝôñùìá ìå ìåãÜëá ðïóïóôÜ õëé-

êïý ðïõ Ý÷åé ìÝãåèïò êüêêùí ìÝ÷ñé 2 ìéêñÜ (2ì) Þ 0.002 ÷éëéïóôÜ (0.002 mm).

Ôá êõñéüôåñá ïñõêôÜ áðü ôá ïðïßá ðñïÝñ÷ïíôáé ïé Üñãéëïé åßíáé ïé Üóôñéïé êáé åéäéêüôåñá

ïé Üóôñéïé êáëßïõ (ïñèüêëáóôï) ìå ÷çìéêü ôýðï : K2O.Al

2O

3.6SiO

2

Ôï íåñü (âñï÷Þ, ÷éüíé) êáé ôï äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá (CO2) ôçò áôìüóöáéñáò ìåôáôñÝðïõí

ôïõò êñõóôÜëëïõò ôïõ Üóôñéïõ óå áíèñáêéêü êÜëéï (åõäéÜëõôï áëÜôé ðïõ öåýãåé áðü ôï ðÝ-

ôñùìá ìå Ýêðëõóç áðü ôç âñï÷Þ), óå ïîåßäéá ôïõ áñãéëßïõ êáé óå ïîåßäéá ôïõ ðõñéôßïõ. Óôç óõ-

íÝ÷åéá ôá ïîåßäéá êáé ôï íåñü ó÷çìáôßæïõí ôá áñãéëéêÜ ðåôñþìáôá, üðùò ôï ðÝôñùìá ôïõ êá-

ïëßíç ðïõ åßíáé ïìÜäá ïñõêôþí ìå âáóéêÞ óýóôáóç Al2O

3.2SiO

2.2H

2O.

γεωλογική προέλευση γεωλογική προέλευση και ορυκτολογίακαι ορυκτολογίατης αργίλουτης αργίλου

SiO2

Ðõñéôéêü 59.14%

Al2O

3Áëïõìßíá 15.34%

Fe2O

3+FeO Óßäçñïò 6.88%

CaO ÁóâÝóôçò 5.08%

Na2O Óüäá 3.84%

MgO ÌáãíÞóéï 3.49%

K2O ÐïôÜóá 3.13%

H2O Íåñü 1.15%

TiO2

ÔéôÜíéï 1.05%

¼ëá ôá Üëëá 0.9%

12

Ïé êñõóôáëëéêÝò äïìÝò ôùí áñãéëïðõñéôé-

êþí ïñõêôþí åßíáé áñêåôÜ ðïëýðëïêåò êáé ÷á-

ñáêôçñßæïíôáé ùò öõëëþäåéò (öõëëïðõñéôé-

êÜ ïñõêôÜ). Ãéá ðáñÜäåéãìá ï êñýóôáëëïò ôïõ

êáïëéíßôç, ïñõêôïý ôïõ êáïëßíç, ìå óýóôáóç:

Al2O

3.2SiO

2.2H

2O Þ 2(Al

2O

3.2SiO

2.2H

2O) äçëá-

äÞ Al4Si

4O

10(OH)

8 áðïôåëåßôáé áðü ôá äéáäï÷éêÜ

óôñþìáôá :

• ÏêôáÝäñùí ôïõ áñãéëßïõ

•ÔåôñáÝäñùí ôïõ ðõñéôßïõ

ðïõ åíþíïíôáé ìå êïéíÝò êïñõöÝò (Üôïìá

ïîõãüíïõ).

Óôßò åéêüíåò äåîéÜ ðáñïõóéÜæïíôáé: Ôï ïñõ-

êôü Êáïëéíßôçò, ìßá ìéêñïöùôïãñáößá ôïõ êáïëé-

íßôç êáé ìßá ó÷çìáôéêÞ áðüäïóç ôçò äïìÞò ôïõ.

¼ôáí ç Üñãéëïò áíáìé÷èåß ìå ôï íåñü (äç-

ìéïõñãßá ðçëïý) ôüôå ôá ìüñéá ôïõ íåñïý, ðïõ

åíåñãïýí ùò ëéðáíôéêü, ðáñåìâÜëëïíôáé áíÜ-

ìåóá óôá óôñþìáôá, ôá ïðïßá ïëéóèáßíïõí åõ-

êïëüôåñá ìåôáîý ôïõò. Ïé åðéöÜíåéåò áõôþí

ôùí óôñùìÜôùí ðåñéÝ÷ïõí õäñïîýëéá (ÏÇ-) ðïõ

ìå èÝñìáíóç áöõäáôþíïíôáé. ÄçëáäÞ áðü äýï

õäñïîýëéá áðïìáêñýíåôáé Ýíá ìüñéï íåñïý êáé

äçìéïõñãåßôáé ç “ãÝöõñá ïîõãüíïõ”. ÐïëëÝò ôÝ-

ôïéåò ãÝöõñåò óõíäÝïõí éó÷õñÜ ôá óôñþìáôá

ìåôáîý ôïõò êáé äåí åðéôñÝðïõí ôçí ðáñåìâïëÞ

íåñïý óôá äéÜêåíá ôùí óôñùìÜôùí. ¸ôóé åîçãåß-

ôáé ãéáôß ôá êåñáìéêÜ, ðïõ Ý÷ïõí õðïóôåß èåñìéêÞ

êáôåñãáóßá äå äéáëýïíôáé óôï íåñü.

Ôá êõñéüôåñá ïñõêôÜ ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óôéò

áñãßëïõò åßíáé : ï êáïëéíßôçò, ï éëëßôçò, ï ìï-

íôìïñéëïíßôçò áëëÜ êáé ï ÷áëáæßáò, ïé Üóôñéïé,

ðïõ äåí Ý÷ïõí ìåôáìïñöùèåß, ï áóâåóôßôçò, ï

äïëïìßôçò êëð.

Ôï ïñõêôü Êáïëéíßôçò

Ç äïìÞ ôïõ êáïëéíßôç

Ìéêñïöùôïãñáößá êáèáñïý êáïëéíßôç

13

Ôáîéíüìçóç ôùí áñãßëùí

¼ðùò Þäç Ý÷åé áíáöåñèåß ôá áñãéëéêÜ åßíáé éæçìáôïãåíÞ ðåôñþìáôá ðïõ äçìéïõñãïýíôáé

ìå ôçí áðïóÜèñùóç, ìåôáöïñÜ, áðüèåóç êáé äéáãÝíåóç ôùí áóôñßùí. Ç áðüèåóç ôùí éæçìÜ-

ôùí óôéò ëåêÜíåò éæçìáôïãÝíåóçò (íôáìÜñéá) ãßíåôáé êáôÜ óôñþìáôá. ÊÜèå óôñþìá äçìéïõñ-

ãåßôáé áíÜëïãá ìå ôéò ìç÷áíéêÝò, öõóéêï÷çìéêÝò êáé âéïëïãéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýí

ôçí ðåñßïäï ôçò áðüèåóçò. Áí áõôÝò ïé óõíèÞêåò ãéá ïðïéïäÞðïôå ëüãï äéáôáñá÷èïýí, Ý÷ïõ-

ìå áëëáãÞ ôïõ óôñþìáôïò (äçëáäÞ äçìéïõñãßá íÝïõ óôñþìáôïò ìå Üëëåò éäéüôçôåò). Ôï íÝï

óôñþìá ó÷çìáôßæåôáé ðÜíù áðü ôï ðáëéü. Êáô’ áõôüí ôïí ôñüðï óôá éæçìáôïãåíÞ ðåôñþìáôá

äçìéïõñãïýíôáé áëëåðÜëëçëá óôñþìáôá, ðïõ ôï êÜèå Ýíá Ý÷åé ôï “÷áñáêôÞñá” ôïõ (÷çìéêÞ

óýóôáóç, ïñõêôïëïãéêÞ óýóôáóç, ðÜ÷ïò, ÷ñþìá, áðïëéèþìáôá êëð). Ðáñáôçñïýìå ëïéðüí, üôé

áêüìá êáé óôï ßäéï íôáìÜñé åßíáé ó÷åäüí áäýíáôï ç Üñãéëïò íá Ý÷åé ôéò ßäéåò éäéüôçôåò, áöïý

ôá äéáäï÷éêÜ óôñþìáôá äçìéïõñãÞèçêáí ìå Üëëåò óõíèÞêåò.

Ïé Üñãéëïé, áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ó÷çìáôéóìïý ôïõò, äéáêñßíïíôáé óå ðñùôïãåíåßò êáé äåõ-

ôåñïãåíåßò.

Ðñùôïãåíåßò Üñãéëïé

Ðñùôïãåíåßò ïíïìÜæïíôáé ïé Üñãéëïé ðïõ ìåôÜ ôçí áðïóÜèñùóç ôùí ìçôñéêþí ðåôñùìÜôùí

äåí Ý÷ïõí ìåôáöåñèåß ìáêñéÜ ìå áðïôÝëåóìá :

•Íá åßíáé ó÷åôéêÜ “êáèáñÝò”, äçëáäÞ íá ìçí Ý÷ïõí ðïëëÝò ðñïóìßîåéò áðü Üëëá õëéêÜ

(ð.÷ ïîåßäéá ìåôÜëëùí, ïñãáíéêÝò åíþóåéò êëð)

• Ïé êüêêïé ôïõò åßíáé ó÷åôéêÜ ìåãÜëïé åðåéäÞ äåí Ý÷ïõí õðïóôåß ôñéâÝò êáôÜ ôç ìåôáöïñÜ.

Äåõôåñïãåíåßò Üñãéëïé

Äåõôåñïãåíåßò ïíïìÜæïíôáé ïé Üñãéëïé ðïõ, óå áíôßèåóç ìå ôéò ðñùôïãåíåßò, ç áðüèåóÞ

ôïõò óôá íôáìÜñéá ãßíåôáé ìáêñéÜ áðü ôï áñ÷éêü ðÝôñùìá ðïõ áðïóáèñþèçêå. ¸ôóé ïé äéÜöï-

ñåò öõóéêÝò êáé ÷çìéêÝò éäéüôçôåò ôïõ ðåôñþìáôïò êáôÜ ôç äéáäñïìÞ ìåôáâÜëëïíôáé, áöïý

áíáìéãíýïíôáé ìå Üëëá ðåôñþìáôá êáé áðïêôïýí ðïëëÝò ðñïóìßîåéò.

Ïé êüêêïé ôïõò Ý÷ïõí ìéêñüôåñç äéáôïìÞ (ëåðôüêïêêá ðåôñþìáôá), áðü ôïõò êüêêïõò ôùí

14

ðñùôïãåíþí (÷ïíôñüêïêêá ðåôñþìáôá), åðåéäÞ êáôÜ ôç äéáäñïìÞ ôïõò ôñßâïíôáé.

Êýñéïé ôýðïé áñãßëùí

Óôéò ðñùôïãåíåßò áñãßëïõò áíÞêïõí ïé êáïëßíåò, åíþ óôéò äåõôåñïãåíåßò ïé ball clays

(ball : ìðÜëá, clay : Üñãéëïò), ïé ðõñßìá÷åò êáé ïé êïéíÝò Üñãéëïé.

Êáïëßíåò

Ïé êáïëßíåò åßíáé ðåôñþìáôá ðïõ, áíÜëïãá ìå ôçí ðåñéï÷Þ, ðåñéÝ÷ïõí åêôüò ôïõ êáïëéíßôç,

ðïõ Þäç áíáöÝñáìå, êáé Üëëá ïñõêôÜ üðùò éëëßôç êáé ìïíôìïñéëïíßôç. Áêüìá ðåñéÝ÷ïõí êáé

ïñõêôÜ ðïõ äåí áðïóáèñþèçêáí (÷áëáæßåò, Üóôñéïõò êëð). Åßíáé óõíÞèùò ëåõêïß êáé øÞíï-

íôáé óôïõò 1800ïC. Äåí Ý÷ïõí áñêåôÞ ðëáóôéêüôçôá êáé äå ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá

ðëÜóéìï ìå ôï ÷Ýñé. ÓõíÞèùò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå êáëïýðéá. Óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷ïõí óå ïñé-

óìÝíá íçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ (ÌÞëï, Êßìùëï, ÌõôéëÞíç), ðåñéÝ÷ïõí üìùò èåéúêÜ Üëáôá êáé ïîåß-

äéá ôïõ óéäÞñïõ ôá ïðïßá ìåéþíïõí ôçí ðïéüôçôÜ ôïõò.

Ball clays

Åßíáé Üñãéëïé (clays) ðïõ åîÜãïíôáé áðü ôç ãç óå ìåãÜëåò ìÜæåò-êïììÜôéá ìïñöÞò ìðÜëáò

(ball), ã’ áõôü ïíïìÜóôçêáí “Ball clays”. Áðïôåëïýíôáé áðü ðïëý ìéêñÜ óùìáôßäéá (óå áíôß-

èåóç ìå ôïõò êáïëßíåò) êáé ðåñéÝ÷ïõí åêôüò áðü ôá ïñõêôÜ êáïëéíßôç, éëëßôç ìïíôìïñéëïíß-

ôç êáé ðïóüôçôåò ïîåéäßùí ôïõ óéäÞñïõ êáé ïñãáíéêÝò åíþóåéò. ¸÷ïõí ìåãÜëç ðëáóôéêüôçôá

êáé øÞíïíôáé åýêïëá. Äå ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ìüíåò ôïõò åðåéäÞ ãßíïíôáé ðïëý êïë-

ëþäåéò. ×ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí âåëôßùóç ôçò ðëáóôéêüôçôáò ôùí Üëëùí ôýðùí áñãßëùí. Ôï

÷ñþìá ôïõò åßíáé óõíÞèùò áíïéêôü ãêñé, åîáéôßáò ôùí ðåñéå÷ïìÝíùí ïñãáíéêþí åíþóåùí.

Åîüñõîç Ball Clay óôï âüñåéï Devon

15

Ðõñßìá÷åò Üñãéëïé

Êïéíü ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí ðõñßìá÷ùí áñãßëùí (åéê. 2.10) åßíáé üôé Ý÷ïõí õøçëü óçìåßï ôÞ-

îçò (áðü 1580o Ýùò 1750oC). Ç ÷çìéêÞ óýóôáóç äýï ðõñßìá÷ùí áñãßëùí ìðïñåß íá äéáöÝñåé

áñêåôÜ. Äåí ðåñéÝ÷ïõí ó÷åäüí êáèüëïõ óßäçñï. Ôá êýñéá óõóôáôéêÜ ôïõò åßíáé ï êáïëßíçò

êáé ôï áñãßëéï ( ôï ðïóïóôü ôïõ áñãéëßïõ åßíáé ðåñßðïõ 35%).

ÊïéíÝò Üñãéëïé

Ïé êïéíÝò Üñãéëïé ðåñéÝ÷ïõí ìåãÜëï ðïóïóôü ðñïóìßîåùí üðùò Üììï, ïîåßäéá óéäÞñïõ, íá-

ôñßïõ, êáëßïõ êáé áóâåóôßïõ. Ôï ïîåßäéï ôïõ óéäÞñïõ ôéò ÷ñùìáôßæåé óõíÞèùò êüêêéíåò (ð.÷ Üñ-

ãéëïò ôçò ÊáëïãñÝæáò), áëëÜ êáé êáöÝ Þ êßôñéíåò Þ ãêñé áíÜëïãá ìå ôéò ðåñéåêôéêüôçôåò ôùí

Üëëùí ïîåéäßùí ( ð.÷ ç Üñãéëïò ôçò Áßãéíáò ðïõ ðåñéÝ÷åé êáé ïîåßäéï ôïõ áóâåóôßïõ åßíáé êß-

ôñéíç).

Óôéò êïéíÝò áñãßëïõò êáôáôÜóóïíôáé ïé ìðåôïíßôåò ìå êýñéï óõóôáôéêü ôïí ìïíôìïñéëïíß-

ôç (Ý÷ïõí ìåãÜëç ðëáóôéêüôçôá êáé ìåãáëýôåñï ðïóïóôü ðõñéôßïõ ðáñÜ áñãéëßïõ) êáé ïé âù-

îßôåò.

16

ÃåíéêÜ

Ïé éäéüôçôåò ôùí áñãßëùí åîáñôþíôáé áðü ôç ÷çìéêÞ óýóôá-

óç êáé ôç ìéêñïäïìÞ ôïõò (êñõóôáëëéêÞ äïìÞ).

Ôá äïìéêÜ óôïé÷åßá (éüíôá, Üôïìá, ìüñéá) ôùí áñãéëïý÷ùí

ïñõêôþí óõíäÝïíôáé ìåôáîý ôïõò ìå éó÷õñïýò äåóìïýò. Ïé äåóìïß áõôïß åßíáé õðåýèõíïé ãéá

ôï õøçëü óçìåßï ôÞîçò, ôçí áíôï÷Þ óå ÷çìéêÞ ðñïóâïëÞ, ôç óêëçñüôçôá êáé ãéá ôç øáèõñüôç-

ôá ôùí áñãéëéêþí õëéêþí.

Åîáéôßáò ôùí éó÷õñþí äåóìþí, ç êéíçôéêüôçôá ôùí çëåêôñïíßùí êáé ôùí éüíôùí ìÝóá óôç

êñõóôáëëéêÞ äïìÞ ôùí áñãßëùí åßíáé ðåñéïñéóìÝíç. Áõôüò åßíáé ï ëüãïò ðïõ ôá áñãéëéêÜ õëé-

êÜ åßíáé êáêïß áãùãïß ôçò èåñìüôçôáò êáé ôïõ çëåêôñéóìïý (ðïëý êáëïß ìïíùôÝò).

Ç êáôáëëçëüôçôá ìéáò áñãßëïõ óôç êåñáìéêÞ åîáñôÜôáé áðü ïñéóìÝíåò éäéáßôåñá ÷ñÞóéìåò

éäéüôçôåò üðùò :

• ÌÝãåèïò êüêêùí.

• Ðëáóôéêüôçôá.

• ×ñþìá.

• ÓõóôïëÞ (óõññßêíùóç Þ ìÜæåìá).

• Éêáíüôçôá áíôáëëáãÞò éüíôùí.

ÌÝãåèïò êüêêùí

Ç Üñãéëïò, üðùò Ý÷ïõìå áíáöÝñåé, Ý÷åé ìÝãåèïò êüêêùí

ìÝ÷ñé äýï ìéêñÜ (2ì). Ïé ðñùôïãåíåßò Üñãéëïé Ý÷ïõí ìåãá-

ëýôåñïõò êüêêïõò áðü ôéò äåõôåñïãåíåßò. Ïé óôïé÷åéþäåéò

êñýóôáëëïé ôùí ïñõêôþí ôçò áñãßëïõ Ý÷ïõí ó÷Þìá ðëáôý,

åëáóìáôïåéäÝò ðåñßðïõ åîáãùíéêü. Ïé äýï äéáóôÜóåéò åßíáé

ìåãÜëåò åíþ ç ôñßôç åßíáé ðïëý ìéêñÞ (óáí Ýíá ôñáðïõëü-

÷áñôï). Ðïëëïß êñýóôáëëïé ìáæß ó÷çìáôßæïõí ôïõò êüêêïõò

ôçò áñãßëïõ. Óôï åðüìåíï ó÷Þìá ðáñïõóéÜæåôáé, óå áðëïõ-

φυσικές ιδιότητεςφυσικές ιδιότητεςτων αργίλωντων αργίλων

Ìéêñïöùôïãñáößá ðñùôï-

ãåíïýò áñãßëïõ (êáïëßíç)

17

óôåõìÝíç ìïñöÞ, Ýíáò áñãéëéêüò êñýóôáëëïò.

Ïé êüêêïé ôçò áñãßëïõ åßíáé áñíçôéêÜ öïñôé-

óìÝíïé. ¼ôáí ç Üñãéëïò áíáìé÷èåß ìå íåñü, ãý-

ñù áðü êÜèå êüêêï, åíþíïíôáé ìüñéá íåñïý ìå ôç

ìïñöÞ äéðüëùí. Ï äåóìüò áõôüò (áñíçôéêü óù-

ìáôßäéï ìå èåôéêü ôìÞìá ôïõ äéðüëïõ ôïõ íåñïý)

åßíáé çëåêôñïóôáôéêÞò öýóçò. Ìå áõôüí ôïí ôñü-

ðï ó÷çìáôßæåôáé ìßá ìåìâñÜíç íåñïý ãýñù áðü

êÜèå êüêêï. Ìßá Üëëç ðïóüôçôá íåñïý, ðïõ âñß-

óêåôáé åîùôåñéêÜ ôçò ìåìâñÜíçò åßíáé “÷áëáñÜ”

óõíäåäåìÝíç ìå ôïí êüêêï.

Óôï äéðëáíü ó÷Þìá ðáñïõóéÜæåôáé ó÷çìáôéêÜ

ç ìéêñïäïìÞ äõï áñãßëùí ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü

ìåãÜëïõò ìéêñïýò êüêêïõò áíôßóôïé÷á.

Ìå áðëÞ óýãêñéóç ôùí ó÷çìÜôùí åßíáé åýêï-

ëï íá äéáðéóôþóïõìå üôé óôç äåýôåñç ðåñßðôù-

óç ðáñïõóéÜæåôáé ìåãáëýôåñç óõãêñÜôçóç íå-

ñïý ìÝóá óôç ìÜæá ôçò áñãßëïõ. Áõôü óõìâáßíåé

åðåéäÞ åìöáíßæåôáé ìåãáëýôåñç åðéöÜíåéá (ðå-

ñéóóüôåñïé êüêêïé) ðïõ ðñÝðåé íá “ðåñéêõêëù-

èåß” áðü ìüñéá íåñïý.

Ç äéáðßóôùóç áõôÞ Ý÷åé ìåãÜëç óçìáóßá,

üðùò èá åîçãçèåß ðáñáêÜôù, êáôÜ ôç äéáôýðùóç

Üëëùí éäéïôÞôùí ôçò áñãßëïõ üðùò ðëáóôéêüôç-

ôáò êáé óõóôïëÞò.

Ðëáóôéêüôçôá

Ç áíÜìéîç ôùí êüêêùí ôçò áñãßëïõ ìå íåñü

ó÷çìáôßæåé ìßá ðëáóôéêÞ ìÜæá ðïõ ïíïìÜæåôáé

ðçëüò

Ç ðëáóôéêüôçôá åßíáé ç ðëÝïí óðïõäáßá éäéü-

ôçôá ôçò áñãßëïõ. Ìáò äßíåé ôç äõíáôüôçôá íá ôç

ìïñöïðïéïýìå ìå ôçí åðßäñáóç åîùôåñéêþí ìç-

÷áíéêþí äõíÜìåùí êáé íá äéáôçñåß áõôÞ ôç ìïñ-

öÞ ìåôÜ ôçí îÞñáíóç êáé ôï øÞóéìï.

Ïé ëåðôüêïêêåò Üñãéëïé åêèÝôïõí ìå-

ãáëýôåñç åðéöÜíåéá êáé ìåãáëýôåñç

áíáëïãéêÜ ðïóüôçôá íåñïý.

Ó÷çìáôéêÞ áíáðáñÜóôáóç áñãéëéêïý

êñõóôÜëëïõ

Ïé êüêêïé ôùí áñãßëùí Ý÷ïõí ôç äõíá-

ôüôçôá íá ãëéóôñïýí ï Ýíáò åðÜíù óôïí

Üëëï üôáí “ëéðáíèïýí” ìå ôçí êáôÜëëç-

ëç ðïóüôçôá íåñïý.

18

Ç éäéüôçôá áõôÞ ôçò áñãßëïõ, íá óõìðåñéöÝñåôáé ùò ìßá ðëáóôéêÞ ìÜæá (ðëáóôåëßíç) ïöåß-

ëåôáé óå äýï ëüãïõò :

•Óôçí ïëéóèçñüôçôá (ãëßóôñçìá) ìåôáîý ôùí êüêêùí ôçò áñãßëïõ ðïõ ïöåßëåôáé :

- óôçí åëáóìáôïåéäÞ ìïñöÞ ôïõò

- óôéò ìåìâñÜíåò íåñïý ðïõ õðÜñ÷ïõí ãýñù ôïõò êáé ëåéôïõñãïýí ùò ëéðáíôéêü.

•Óôç óõíäåôéêÞ éêáíüôçôá ôùí êüêêùí åîáéôßáò ôùí åëêôéêþí äõíÜìåùí çëåêôñïóôáôéêÞò

öýóçò ìåôáîý :

- äéðüëùí íåñïý

- êüêêùí êáé äéðüëùí íåñïý

Ïé åëêôéêÝò áõôÝò äõíÜìåéò åßíáé éäéáßôåñá ÷ñÞóéìåò åðåéäÞ ðñïóäßäïõí óõíï÷Þ óôïí ðç-

ëü.

¼ôáí ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ðåñéóóüôåñç áðü ôçí êáíïíéêÞ ðïóüôçôá íåñïý êáôÜ ôçí ðáñá-

óêåõÞ ôïõ ðçëïý, ïé êüêêïé ôïõ áðïìáêñýíïíôáé ðïëý ï Ýíáò áðü ôïí Üëëï. ¸ôóé ìåéþíïíôáé

ïé åëêôéêÝò äõíÜìåéò ìåôáîý êüêêùí êáé ÷áëáñÜ óõíäåäåìÝíùí äéðüëùí íåñïý ìå áðïôÝëå-

óìá íá åëáôôþíåôáé ç ðëáóôéêüôçôá êáé ï ðçëüò íá ìåôáôñÝðåôáé óå ìßá ìáëáêéÜ êïëëþäç ëÜ-

óðç áêáôÜëëçëç ãéá ÷ñÞóç. Ôç ëÜóðç áõôÞ ìðïñïýìå íá ôç ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå, áöïý ðñþôá

áðïìáêñýíïõìå ôçí åðéðëÝïí ðïóüôçôá íåñïý ìå îÞñáíóç, þóôå íá åðáíÝëèåé ç åðéèõìçôÞ

óõíï÷Þ óôïí ðçëü.

¢ëëïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åðçñåÜæïõí ôçí ðëáóôéêüôçôá ôïõ ðçëïý åßíáé :

• Ôï ìÝãåèïò ôùí óùìáôéäßùí. ¹äç áíáöÝñèçêå üôé ôï ìÝãåèïò ôùí êüêêùí åðçñåÜæåé ôçí

ðëáóôéêüôçôá. ¼óï ìéêñüôåñïé åßíáé ïé êüêêïé ôü-

óï ï ðçëüò Ý÷åé ìåãáëýôåñç ðëáóôéêüôçôá.

• Ç ðáñïõóßá åíþóåùí ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü

ðïëý ìéêñÜ óùìáôßäéá (êïëëïåéäåßò åíþóåéò), áõ-

îÜíåé ôçí ðëáóôéêüôçôá ôïõ ðçëïý.

• Ç ðáñïõóßá åãêëùâéóìÝíïõ áÝñá óôç ìÜæá

ôïõ ðçëïý åëáôôþíåé ôçí ðëáóôéêüôçôÜ ôïõ.

• Ôï æýìùìá ôïõ ðçëïý áõîÜíåé ôçí ðëáóôéêü-

ôçôÜ ôïõ.

Ç õðåñâïëéêÞ ðëáóôéêüôçôá ôïõ ðçëïý ðáñïõ-

óéÜæåé äõóÜñåóôåò åêðëÞîåéò, ìå óçìáíôéêüôåñç

ôç ìåãÜëç óõóôïëÞ ôçò ìÜæáò ôïõ ðçëïý êáôÜ ôçí

îÞñáíóç.

Áðü ôá ðáñáðÜíù óõìðåñáßíïõìå üôé ç êáôÜë-

ëçëç ñýèìéóç ôçò ðëáóôéêüôçôáò ôïõ ðçëïý ðïõ

Ðñáêôéêüò ôñüðïò åëÝã÷ïõ ôçò ðëá-

óôéêüôçôáò ôïõ ðçëïý.

19

èá êáôåñãáóôïýìå, Ý÷åé èåìåëéþäç óçìáóßá ãéá ôçí åðéôõ÷ßá ôçò åñãáóßáò ìáò.

¸íáò ðñáêôéêüò ôñüðïò åëÝã÷ïõ ôçò ðëáóôéêüôçôáò ôïõ ðçëïý åßíáé ï ó÷çìáôéóìüò (ðëÜ-

óéìï) åíüò “ìáêáñïíéïý”. Óôç óõíÝ÷åéá ôï ëõãßæïõìå þóôå íá ó÷çìáôéóôåß Ýíá çìéêýêëéï.

¼ôáí ï ðçëüò ðáñïõóéÜóåé ñùãìÝò, óçìáßíåé üôé äåí Ý÷åé ôçí êáôÜëëçëç ðëáóôéêüôçôá êáé

ðñÝðåé íá äéïñèùèåß.

Ç ñýèìéóç ôçò ðëáóôéêüôçôáò ôïõ ðçëïý ãßíåôáé ìå ôçí ðñïóèÞêç ïñéóìÝíùí åíþóåùí ðïõ

áíÜëïãá ìå ôçí ðåñßðôùóç ÷áñáêôçñßæïíôáé ðëáóôéêÝò (üôáí áõîÜíïõí ôçí ðëáóôéêüôçôá)

êáé áíôéðëáóôéêÝò (üôáí ìåéþíïõí ôçí ðëáóôéêüôçôá).

×ñþìá

Ïé Üñãéëïé óå êáèáñÞ ìïñöÞ åßíáé Üóðñåò Þ åëáöñÜ êßôñéíåò. Ïé îÝíåò ïõóßåò (ðñïóìß-

îåéò) ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óôç ìÜæá ôïõò ÷ñùìáôßæïõí ôéò áñãßëïõò ìå äéÜöïñá ÷ñþìáôá. Ï êáï-

ëßíçò, ðñùôïãåíÝò ðÝôñùìá, åðåéäÞ Ý÷åé ðïëý ëßãåò ðñïóìßîåéò Ý÷åé óõíÞèùò Üóðñï ÷ñþìá.

ÕðÜñ÷ïõí üìùò êáé êáïëßíåò Ýã÷ñùìïé åîáéôßáò ðåñéïñéóìÝíùí ðñïóìßîåùí.

Ïé ðñïóìßîåéò ïöåßëïíôáé óôïí ôñüðï ó÷çìáôéóìïý ôùí áñãßëùí ðïõ Ý÷ïõìå áíáöÝñåé êáé

äéáêñßíïíôáé óå ïñãáíéêÝò êáé áíüñãáíåò.

Ïé ïñãáíéêÝò ðñïóìßîåéò ÷ñùìáôßæïõí ôéò áñãßëïõò

áðü áíïéêôü ãêñé ìÝ÷ñé ìáýñåò. Ï ÷ñùìáôéóìüò áõôüò

áðïìáêñýíåôáé êáôÜ ôï øÞóéìï.

Ïé áíüñãáíåò ðñïóìßîåéò ïöåßëïíôáé óôá ïîåßäéá

êáé ôá Üëáôá ïñéóìÝíùí ìåôÜëëùí. Ôá Üëáôá ôùí ìåôÜë-

ëùí üôáí øçèïýí ìåôáôñÝðïíôáé óå ïîåßäéá. Ôá ïîåßäéá

áíÜëïãá ìå ôçí ðåñéåêôéêüôçôÜ ôïõò, äßíïõí áðü ìüíá

ôïõò ÷ñùìáôéóìü óôéò áñãßëïõò Þ åðçñåÜæïõí ôï ÷ñù-

ìáôéóìü Üëëùí ïîåéäßùí ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óôçí Üñãéëï.

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ øçóßìáôïò ïñéóìÝíåò öïñÝò

ôï ßäéï ïîåßäéï, áíÜëïãá ìå ôç èåñìïêñáóßá áëëÜæåé ôï

÷ñùìáôéóìü óôïí ðçëü. Ãéá ðáñÜäåéãìá ôï ïîåßäéï ôïõ

ôñéóèåíïýò óéäÞñïõ (Fe2O

3) èåñìáéíüìåíï áðü ÷áìç-

ëïýò óå õøçëïýò âáèìïýò áëëÜæåé áíôßóôïé÷á óå ÷ñù-

ìáôéóìïýò : êßôñéíï - ðïñôïêáëß - êáöÝ - êüêêéíï - óêïý-

ñï êüêêéíï - âéïëåôß.

Óôïí äéðëáíü ðßíáêá ðáñïõóéÜæïíôáé ïñéóìÝíá âá-

óéêÜ ïîåßäéá êáé ïé ÷ñùìáôéóìïß ðïõ åìöáíßæïõí óôïõò

ðçëïýò.

×.¸íùóç ×ñùìáôéóìüò

Óßäçñïò

Fe2O

3Êüêêéíï

Fe2O

3 3H

2O Êßôñéíï

FeO Ìáýñï

Fe3O

4Ãêñé

FeSO4

Óêïýñïò ãêñé

Fe2(CO

3)

3Ìáýñïò

ÔéôÜíéï

TiO2

Õðïêßôñéíï

×ñþìéï

Cr2O

3ÐñÜóéíï

ÌáããÜíéï

MnO ÊáöÝ

ÁóâÝóôéï

CaO Êßôñéíï

×áëêüò

CuO Ìáýñï Þ Êüêêéíï

ÊïâÜëôéï

Co2O

4ÌðëÝ

20

ÓõóôïëÞ (ìÜæåìá)

ÓõóôïëÞ Þ óõññßêíùóç Þ ìÜæåìá ôïõ ðçëïý åßíáé ç

ìåßùóç ôùí äéáóôÜóåùí ôïõ ðçëïý êáôÜ ôçí áðïìÜêñõí-

óç ôïõ íåñïý (óôÝãíùìá Þ øÞóéìï).

Óôï ó÷Þìá äåîéÜ ðáñïõóéÜæïíôáé ïé äéáäï÷éêÝò öÜ-

óåéò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ óôåãíþìáôïò. Óôçí (á) öÜóç ïé

êüêêïé áðï÷ùñßæïíôáé áðü ôéò ìåìâñÜíåò íåñïý. Óôç (â)

ìåéþíåôáé ðåñéóóüôåñï ç ðïóüôçôá ôïõ íåñïý êáé ïé êüê-

êïé áêïõìðïýí ï Ýíáò ôïí Üëëï. Óôç (ã) ðáñïõóéÜæïíôáé

ïé ðñþôïé ðüñïé áÝñá áðü ôïõò ïðïßïõò Ý÷åé åîáôìéóôåß ôï

íåñü. Óôç (ä) ôï íåñü Ý÷åé öýãåé. Óôï óôåãíü ðëÝïí ðçëü,

ôç èÝóç ôïõ íåñïý Ý÷ïõí ðÜñåé ïé ðüñïé ôïõ áÝñá. ÕðÜñ-

÷åé ìüíï åëÜ÷éóôç ðïóüôçôá íåñïý óôá óçìåßá åðáöÞò

ôùí êüêêùí.

Ç óõóôïëÞ ôïõ ðçëïý åßíáé ìåãáëýôåñç üôáí åßíáé

ëåðôüêïêêïò óå áíôßèåóç ìå ôï ÷ïíôñüêïêêï. Áõôü óõì-

âáßíåé åðåéäÞ, üðùò Ý÷ïõìå áíáöÝñåé, óå óõãêåêñéìÝíï

üãêï ðçëïý, ðåñéÝ÷åôáé ìåãáëýôåñç ðïóüôçôá íåñïý óôï

ëåðôüêïêêï áðü üôé óôï ÷ïíôñüêïêêï. ôóé êáôÜ ôï óôÝãíùìá ïé êüêêïé ôïõ ëåðôüêïêêïõ ðçëïý

“ìáæåýïõí” ðåñéóóüôåñï.

Ìßá åðßóçò óçìáíôéêÞ ðáñáôÞñçóç åßíáé üôé ç óõóôïëÞ äåí åêäçëþíåôáé ìå ôïí ßäéï ôñü-

ðï ðñïò üëåò ôéò äéáóôÜóåéò. Óôï ó÷Þìá êÜôù äåîéÜ ðáñáôçñïýìå üôé ç ðïóüôçôá ôïõ íåñïý

ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óå ìßá ìïíÜäá üãêïõ ôïõ ðçëïý äéáöÝñåé áðü ôç ìßá äéÜóôáóç óôçí Üëëç. ÊáôÜ

ôç äéÜóôáóç (ø) ôï íåñü ðïõ ðåñéÝ÷åôáé åßíáé ðåñéóóüôåñï, Üñá èá Ý÷ïõìå êáé ìåãáëýôåñç óõ-

óôïëÞ êáôÜ ôï óôÝãíùìá, áðü ôçí áíôßóôïé÷ç óõóôïëÞ êáôÜ ôç äéÜóôáóç (÷), üðïõ ôï íåñü åßíáé

ëéãüôåñï.

Éêáíüôçôá áíôáëëáãÞò éüíôùí

Ôá áñãéëéêÜ ïñõêôÜ Ý÷ïõí ôçí éäéüôçôá íá ìðïñïýí, óå êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò, íá áíôáë-

ëÜóóïõí ôá éüíôá ôïõò ìå éüíôá Üëëùí åíþóåùí ìå ôéò ïðïßåò Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ.

Ç éäéüôçôá áõôÞ Ý÷åé ìåãÜëç óçìáóßá ãéá ôéò áñãßëïõò, åðåéäÞ ìå ðñïóèÞêç êáôÜëëçëùí

ïõóéþí (âåëôéùôéêÝò ïõóßåò) ìðïñïýìå íá äéïñèþóïõìå ïñéóìÝíåò éäéüôçôåò ôçò áñãßëïõ. Ãéá

ðáñÜäåéãìá óå ìßá áóâåóôïý÷ï Üñãéëï áí ðñïóèÝóïõìå áíèñáêéêü íÜôñéï (Ná2CO

3) ôç ìåôá-

ôñÝðïõìå óå íáôñéïý÷ï Üñãéëï. ÄçëáäÞ, Ýãéíå áíôáëëáãÞ ôùí éüíôùí ôïõ áóâåóôßïõ ìå éüíôá

ôïõ íáôñßïõ. Ç íáôñéïý÷ïò åßíáé ðåñéóóüôåñï ðëáóôéêÞ áðü ôçí áñ÷éêÞ áóâåóôïý÷ï Üñãéëï.

á

äã

â

Ïé öÜóåéò ôïõ óôåãíþìáôïò

Ç óõóôïëÞ äåí åêäçëþíåôáé ìå ôïí

ßäéï ôñüðï ðñïò üëåò ôéò äéáóôÜóåéò

21

Ëüãù ôçò óðïõäáéüôçôáò ôïõ ðõñéôéêïý óôçí êåñáìéêÞ åßôå óáí ðñþôç ýëç åßôå óáí óôïé-

÷åßï ðåñéå÷üìåíï ìÝóá óôéò áñãéëïðõñéôéêÝò åíþóåéò, áîßæåé íá ìåëåôÞóïõìå ôá ÷ç-

ìéêÜ ôïõ ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Ðåñéóóüôåñï åíäéáöÝñùí åßíáé ï óôåñåï÷çìéêüò ôýðïò êáé ç êñõ-

óôáëëéêÞ äïìÞ ôïõ ïîåéäßïõ ôïõ ðõñéôßïõ. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï èá ãßíåé ðéï åýêïëá êáôáíïçôÞ

ç äïìÞ ôùí õáëùìÜôùí ðïõ âáóßæåôáé óôï ïîåßäéï ôïõ ðõñéôßïõ.

Ôï ðõñßôéï (silicium) åßíáé ìåôÜ ôï ïîõãüíï ôï ðåñéóóüôåñï äéáäåäïìÝíï óôïé÷åßï óôç ãç.

Áðïôåëåß ôï 60% ôïõ óôåñåïý öëïéïý ôçò ãçò. Ìüíï ôïõ äåí áðáíôÜôáé óôç öýóç. Ôï óõíáíôÜ-

ìå êõñßùò ìå ôç ìïñöÞ SiO2 ðïõ âñßóêåôáé ôüóï åëåýèåñï (÷áëáæßáò, Üììïò) üóï êáé åíùìÝ-

íï õðü ôçí ìïñöÞ áñãéëïðõñéôéêþí åíþóåùí êáé ðõñéôéêþí áëÜôùí, ôá ïðïßá óõíéóôïýí äéÜ-

öïñá ðåôñþìáôá (ãñáíßôçò, ó÷éóôüëéèïò, Üñãéëïò, Üóôñéïé).

Ôï ðõñßôéï Ý÷åé áôïìéêü áñéèìü 14. Ï ðõñÞíáò ôïõ áðïôåëåßôáé áðü 14 ðñùôüíéá êáé 14 íå-

ôñüíéá êáé ãýñù áðü áõôüí êéíïýíôáé 14 çëåêôñüíéá. Ôá 4 êéíïýíôáé óôïí åîùôåñéêü öëïéü êáé

åßíáé áõôÜ ðïõ ôï ðõñßôéï ìðïñåß íá ÷Üóåé üôáí óõíäåèåß ìå Üëëá óôïé÷åßá. Ãé’ áõôü ëÝãåôáé

ôåôñáóèåíÝò. Ôï ïîõãüíï Ý÷åé áôïìéêü áñéèìü 8, óôïí åîùôåñéêü öëïéü ôïõ êéíïýíôáé 6 çëå-

êôñüíéá. Ôï ïîõãüíï ãéá ôïí ßäéï ëüãï ôåßíåé íá ðÜñåé Üëëá äýï çëåêôñüíéá êáé ãé’ áõôü åßíáé

äéóèåíÝò. Ç öýóç ôïõ äåóìïý Si-O åßíáé êáôÜ êÜðïéï ôñüðï åéäéêÞ. Ôá çëåêôñüíéá êéíïýíôáé

ãýñù áðü ôïí ðõñÞíá ôïõ áôüìïõ óå óôïéâÜäåò. ÊÜèå çëåêôñïíéêÞ óôïéâÜäá (K,L,M,N,O,P,Q)

Ý÷åé ïñéóìÝíï áñéèìü çëåêôñïíßùí. ¼ôáí ìéá óôïéâÜäá åßíáé åîùôåñéêÞ èåùñåßôáé óõìðëçñù-

ìÝíç êáé óôáèåñÞ üôáí ðåñéëáìâÜíåé 8 çëåêôñüíéá.

Ôï ðõñßôéï áðïâÜëëåé 4 çëåêôñüíéá áðü ôç Ì ãéá íá ìåôáâåß óå ðéï óôáèåñÞ ìïñöÞ äçë. óå

το πυρίτιοτο πυρίτιοστην κεραµικήστην κεραµική

22

åîùôåñéêÞ óôïéâÜäá L ìå 8 çëåêôñüíéá. Ôï ïîõãüíï èá ðñÝðåé íá ðñïóëÜâåé 2 çëåêôñüíéá ãéá

íá ìåôáâåß óå ðéï óôáèåñÞ ìïñöÞ äçë. óå åîùôåñéêÞ óôïéâÜäá L ìå 8 çëåêôñüíéá.

Ôï ðõñßôéï äßíåé ëïéðüí ôá 4 çëåêôñüíéÜ ôïõ óå ôÝóóåñá Üôïìá ïîõãüíïõ êáé ãßíåôáé óôá-

èåñü. ÊÜèå Ýíá üìùò Üôïìï ïîõãüíïõ ãéá íá ãßíåé åðßóçò óôáèåñü ÷ñåéÜæåôáé íá ðñïóëÜâåé

Üëëï Ýíá çëåêôñüíéï ôï ïðïßï êáé ðñïóëáìâÜíåé áðü Ýíá Üëëï Üôïìï ðõñéôßïõ. ¸ôóé äçìéïõñ-

ãåßôáé ìéá óôáèåñÞ åðáíáëáìâáíüìåíç Ýíùóç -Si-O-Si-. Áõôü óçìáßíåé üôé ôá Üôïìá ôïõ ïîõ-

ãüíïõ ó÷çìáôßæïõí ãÝöõñåò åíþíïíôáò ôá Üôïìá ôïõ ðõñéôßïõ.

Óôåñåï÷çìéêüò ôýðïò ôïõ SiO2

Ôï Üôïìï ôïõ ðõñéôßïõ âñßóêåôáé óôï êÝíôñï åíüò ôåôñáÝäñïõ êáé óôéò ôÝóóåñéò êïñõöÝò

ôïõ âñßóêïíôáé ôÝóóåñá Üôïìá ïîõãüíïõ (Ó÷. 1). Ôá ôåôñÜåäñá åíþíïíôáé ìåôáîý ôïõò óôéò

êïñõöÝò ôùí ïîõãüíùí.

Óôï ó÷Þìá 2 öáßíåôáé ðáñáóôáôéêüôåñá üôé ôá ïîõãüíá åíþíïíôáé ìåôáîý ôïõò êáé áíÜìå-

óÜ ôïõò õðÜñ÷åé êåíüò ÷þñïò üðïõ ôïðïèåôåßôáé ôï ìéêñü Üôïìï ôïõ ðõñéôßïõ.

Ç åðáíáëáìâáíüìåíç Ýíùóç -Si-O-Si-

óôéò äéÜöïñåò äéáôÜîåéò ôùí ôåôñáÝäñùí SiO4

- 4

23

Ç äéÜôáîç ôùí ôåôñáÝäñùí ôïõ SiO4

- 4

24

ÌÏÑÖÅÓ ôïõ SiO2

Ðïëõìïñöéóìüò

Öáéíüìåíï êáôÜ ôï ïðïßï ìéá Ýíùóç åìöáíßæåôáé ìå äéáöïñåôéêÝò ìïñöÝò, áíÜëïãá ôùí

óõíèçêþí ðïõ åðéêñáôïýí êáôÜ ôï ó÷çìáôéóìü ôçò óôç öýóç. Ïé ìïñöÝò áõôÝò Ý÷ïõí ôéò ßäéåò

÷çìéêÝò éäéüôçôåò áëëÜ äéáöïñåôéêÝò öõóéêÝò. Ôï SiO2 ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ðïëõìïñöéóìü.

Ïé ìïñöÝò ôïõ SiO2 êáôÜ Fenner äßíïíôáé óôï äéÜãñáììá ôçò óåëßäáò 25.

Õðåíèõìßæåôáé ðùò ç ýëç óôç óôÝñåÜ ôçò ìïñöÞ áðáíôÜôáé ìå äýï ìïñöÝò: Ôçí êñõóôáë-

ëéêÞ êáé ôçí Üìïñöç. Ç êñõóôáëëéêÞ ýëç äéáöÝñåé áðü ôçí Üìïñöç óôï üôé ç ðñþôç Ý÷åé êá-

èïñéóìÝíï ãåùìåôñéêü ó÷Þìá, ðáñïõóéÜæåé áíõóìáôéêÝò éäéüôçôåò êáé áíéóïôñïðßá êáé áðï-

25

26

ôåëåßôáé áðü êñõóôÜëëïõò.

Óôá Üìïñöá óôåñåÜ óþìáôá ïé èÝóåéò ôùí óùìáôéäßùí ôçò ýëçò (ìüñéá, éüíôá, Üôïìá) äåí

Ý÷ïõí áõóôçñÜ êáèïñéóìÝíï åðáíáëáìâáíüìåíï ãåùìåôñéêü ó÷Þìá, óå áíôßèåóç ìå ôá êñõ-

óôáëëéêÜ. Ôá Üìïñöá ÷áñáêôçñßæïíôáé ùò éóüôñïðá, Ý÷ïõí äçëáäÞ ôéò ßäéåò öõóéêÝò éäéüôç-

ôåò åíôüò ôçò ìÜæáò ôùí êáôÜ äéáöüñïõò äéåõèýíóåéò, óå áíôßèåóç ìå ôá êñõóôáëëéêÜ ðïõ

åßíáé áíéóüôñïðá. Ôï SiO2 ðáñïõóéÜæåôáé êáé ùò Üìïñöï êáé ìå Ýíá ìåãÜëï áñéèìü äéáöïñå-

ôéêþí êñõóôáëëéêþí ìïñöþí. Ïé ìïñöÝò áõôÝò ìðïñïýí íá ìåôáôñÝðïíôáé óå Üëëåò ìïñöÝò

êÜôù áðü ôçí åðßäñáóç ôçò èåñìïêñáóßáò.

Ï ÷áëáæßáò åßíáé ðïëý äéáäåäïìÝíïò óôç öýóç êáé áðïôåëåß ôçí êýñéá ðçãÞ ðõñéôéêïý ðïõ

÷ñçóéìïðïéåßôáé óôçí êåñáìéêÞ. ¼ôáí âñßóêåôáé óå èåñìïêñáóßá ðåñéâÜëëïíôïò Ý÷åé êñõ-

óôáëëéêÞ äïìÞ ëßãï óõìðéåóìÝíç êáé ïíïìÜæåôáé ÷áëáæßáò-á.

ÁõîÜíïíôáò ôç èåñìïêñáóßá, ïé äåóìïß ôùí ôåôñáÝäñùí ðáñáìÝíïõí óôáèåñïß Ýùò ôïõò

573oC. Óôïõò 573oC Ý÷ïõìå ìéá áðüôïìç áëëáãÞ óå ðéï óõììåôñéêü ó÷Þìá ÷áëáæßá-â, ðïõ óõ-

íïäåýåôáé áðü ìéá ìéêñÞ áýîçóç üãêïõ êáôÜ 0,86-1,30%. (âë. áêüëïõèï äéÜãñáììá)

Ç áëëáãÞ áõôÞ åßíáé áíôéóôñåðôÞ, Ýôóé êáôÜ ôï êñýùìá óôïõò 573oC ï ÷áëáæßáò-â ìåôáôñÝ-

ðåôáé îáíÜ óå ÷áëáæßá-á ðïõ óõíïäåýåôáé ìå áíôßóôïé÷ç ìåßùóç ôïõ üãêïõ.

Ç åí ëüãù áëëáãÞ ôïõ SiO2 äåí äçìéïõñãåß ðñïâëÞìáôá êáôÜ ôï øÞóéìï, ãéáôß ï ðçëüò óå

áõôÞ ôç èåñìïêñáóßá åßíáé ðïñþäçò êáé ç áðüôïìç áýîçóç ìðïñåß íá áðïññïöçèåß áðü ôá êå-

Ç ãñáììéêÞ äéáóôïëÞ ôùí äéáöïñåôéêþí ìïñöþí ôïõ SiO2 óôï øÞóéìï

27

íÜ ôùí ðüñùí. ÁëëÜ êáôÜ ôï êñýùìá, ï ðçëüò åßíáé ðéï óõìðáãÞò åðïìÝíùò ç áëëáãÞ ôïõ åß-

íáé ðéï åðéêßíäõíç, éäéáßôåñá ãéá õáëïðïéçìÝíïõò ðçëïýò (gres, ðïñóåëÜíç). Ç ðïóüôçôá ôïõ

åëåýèåñïõ ðõñéôéêïý åßíáé ôþñá ìéêñüôåñç, ãéáôß ìÝñïò ôïõ Ý÷åé åíùèåß ìå Üëëá óõóôáôéêÜ

êáôÜ ôçí õáëïðïßçóç, Ýôóé ç ìåßùóç üãêïõ åßíáé ìéêñüôåñç. Ðáñ’ üë’ áõôÜ ôï êñýùìá ðñÝðåé

íá ãßíåôáé áñãÜ. Ç áëëáãÞ áõôÞ åðçñåÜæåé ôï êñáêåëëÜñéóìá (âë. åëáôôþìáôá õáëùìÜôùí).

ï Ôñéäõìßôçò

ÌïñöÞ ðõñéôßïõ ðïëý óðÜíéá óôç öýóç, óõíáíôÜôáé óå ðõñéôéêÜ ðåôñþìáôá. Ï ôñéäõìßôçò-á

Ý÷åé ïñèïñïìâéêÞ êñõóôáëëéêÞ ìïñöÞ óôïõò 117oC ìåôáôñÝðåôáé ãñÞãïñá óå ôñéäõìßôç-â ðïõ

Ý÷åé åîáãùíéêÞ ìïñöÞ, ï ïðïßïò óôïõò 163oC ìåôáôñÝðåôáé óå ôñéäõìßôç-ã êáé ìáò äßíåé ìéá

áýîçóç üãêïõ 0,2%.

Ï ôñéäõìßôçò-ã ó÷çìáôßæåôáé ðïëý áñãÜ êáé áíáíôßóôñåðôá ìå ôçí ðáñáôåôáìÝíç èÝñìáí-

óç ôïõ ÷áëáæßá-â óôïõò 870oC êáé Üíù ðïõ óõíïäåýåôáé ìå äéüãêùóç êáôÜ 12,7%. Ç ìåôáâï-

ëÞ áõôÞ áíáöÝñåôáé óôç âéâëéïãñáößá ãéá ôï ãåùëïãéêü ó÷çìáôéóìü ôïõ ôñéäõìßôç, óôéò êåñá-

ìéêÝò ìÜæåò åßíáé ðñáêôéêÜ áäéÜöïñç ãéáôß áðü ôïõò 1000ïC Ýùò 1450ïC ï ÷áëáæßáò-â ìåôá-

ôñÝðåôáé óå ÷ñéóôïâáëßôç-â.

ï ×ñéóôïâáëßôçò

Êáé ç ìïñöÞ áõôÞ ôïõ SiO2 åßíáé óðÜíéá óôç öýóç. ÊñáôÜåé ôçí êñõóôáëëéêÞ ôïõ ìïñöÞ ìÝ-

÷ñé ôïõò 1710oC êáé ýóôåñá ìåôáôñÝðåôáé óå Üìïñöç õáëþäç ìÜæá. Óå èåñìïêñáóßá ðåñéâÜë-

ëïíôïò âñßóêåôáé ìå ôç ìïñöÞ ÷ñéóôïâáëßôç-á.

ÊáôÜ ôï øÞóéìï óôïõò 273ïC ìåôáôñÝðåôáé ãñÞãïñá êáé áêáñéáßá óå ÷ñéóôïâáëßôç-â.

28

Ç áðüôïìç áõôÞ ìåôáôñïðÞ óõíïäåýåôáé áðü ìéá äéüãêùóç ðåñßðïõ 1,9 % ç ïðïßá áêüìç åß-

íáé áíôéóôñÝøéìç. Eôóé êáôÜ ôï øÞóéìï ç ìåôáôñïðÞ áðü á óå â äåí äçìéïõñãåß êéíäýíïõò ãéá-

ôß áðïññïöÜôáé áðü ôá êåíÜ ôùí ðüñùí. ÊáôÜ ôï êñýùìá åÜí ç êåñáìéêÞ ìÜæá åßíáé ðïñþäçò

äåí õðÜñ÷åé ðñüâëçìá, üôáí üìùò åßíáé õáëïðïéçìÝíç (gres, ðïñóåëÜíç) åßíáé åðéêßíäõíï.

ÖõóéêÜ ôï ðïóïóôü ôïõ ÷ñéóôïâáëßôç-â óôçí êåñáìéêÞ ìÜæá åßíáé ìéêñüôåñï ãéáôß Ýíá ìÝñïò

ôïõ Ý÷åé áíôéäñÜóåé ìå áëëÜ óõóôáôéêÜ (áëêÜëéá), ðáñüëá áõôÜ ôï êñýùìá ðñÝðåé íá ãßíå-

ôáé áñãÜ. ÕðÜñ÷åé üìùò êáé êÜôé áêüìá. Ï ÷áëáæßáò-â êáôÜ ôï øÞóéìï êáé óõãêåêñéìÝíá áðü

ôïõò 1000 -1450ïC ìåôáôñÝðåôáé óå ÷ñéóôïâáëßôç-â. Ç ìåôáôñïðÞ áõôÞ åßíáé ðïëý áñãÞ êáé äé-

áôçñåßôáé óôï êñýùìá (áíáíôßóôñåðôç ìåôáôñïðÞ).

ÁíáöÝñåôáé óôç âéâëéïãñáößá üôé ãéá ðëÞñç ìåôáôñïðÞ ÷áëáæßá-â óå ÷ñéóôïâáëßôç-â ÷ñåé-

Üæïíôáé 10 ìÝñåò óå èåñìïêñáóßá 1300ïC. Ï ÷ñüíïò áõôüò ìåéþíåôáé óå þñåò ìå ôçí ðáñïõ-

óßá êáôáëõôþí (áëêÜëéá, FeO, ôáëê). ‘E÷åé ðáñáôçñçèåß üôé üóï ðéï ëåðôüêïêêïò åßíáé ï ÷á-

ëáæßáò ìåôáôñÝðåôáé åõêïëüôåñá óå ÷ñéóôïâáëßôç. Ç ìåôáôñïðÞ áõôÞ âïçèÜ ôç ìåßùóç ôïõ

êñáêåëáñßóìáôïò óôéò ÷áìçëÝò èåñìïêñáóßåò.

êñýóôáëëïé ×ñéóôïâáëßôç êñýóôáëëïé Ôñéäõìßôç

29

ÌåôáâïëÝò öÜóåùí ôïõ ðõñéôéêïý óå óõíÜñôçóç ìå ôç èåñìïêñáóßá

30

Ìåôáó÷çìáôéóìïß ôïõ ×áëáæßá êáé ôïõ ×ñéóôïâáëßôç

áðü ìïñöÞ á óå â ìå áíôßóôïé÷ç ìåôáâïëÞ ôïõ üãêïõ ôïõò,

óå óýãêñéóç ìå ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ðõñéôéêïý õáëþìáôïò (Üìïñöï SiO2).

31

ÌÏÑÖÅÓ ÐÕÑÉÔÉÊÏÕ

ÏÍÏÌÁÓÉÁ ÐÕÊÍÏÔÇÔÁÊÑÕÓÔÁËËÉÊÏ

ÐËÅÃÌÁ

ÓÊËÇÑÏÔÇÔÁ

ÊÁÔÁ MOHS

ÓÇÌÅÉÏ

ÔÇÎÇÓ

á - ÷áëáæßáò 2,56 ôñéãùíéêü 7 1600ïC

â - ÷áëáæßáò 2,60 åîáãùíéêü 7 1600ïC

á - ôñéäõìßôçò 2,32 ïñèïñïìâéêü 6 - 7 1570ïC

â - ôñéäõìßôçò 2,32 åîáãùíéêü 6 - 7 1570ïC

ã - ôñéäõìßôçò 2,27 - 2,32 åîáãùíéêü 6 - 7 1570ïC

á - ÷ñéóôïâáëßôçò 2,21 ôåôñÜãùíï 6 - 7 1713ïC

â - ÷ñéóôïâáëßôçò 2,31 êõâéêü 6 - 7 1713ïC

32

ÊÁÔÇÃÏÑÉÅÓ ÐÇËÙÍ

Ïé ðçëïß óå ó÷Ýóç ìå ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò óôï øÞóéìï êáôáôÜóóïíôáé óôéò åîÞò êáôçãïñßåò

1. ÅÕÔÇÊÔÏÉ ÐÇËÏÉ Þ ÐÏÑÙÄÅÉÓ (earthenware clays)

ÌÝ÷ñé 900ï -1075ïC. Îåðåñíþíôáò ôç èåñìïêñáóßá áõôÞ ðáñáìïñöþíïíôáé îáöíéêÜ êáé ôÞ-

êïíôáé. ÐåñéÝ÷ïõí áíèñáêéêü áóâÝóôéï CaCO3,

óßäçñï Fe, ðõñéôéêÞ Üììï óå äéÜöïñá ðïóï-

óôÜ, åíþ ç áëïõìßíá Al (áñãßëéï) åßíáé ÷áìçëÞ óå ðåñéåêôéêüôçôá 10-20% êáé ôï ðõñßôéï Si óå

ìåãÜëç ðïóüôçôá 40-60% . Åßíáé óõíÞèùò, ðïëý ðëáóôéêïß, ëåðôüêïêêïé, êüêêéíïé óôï ÷ñþìá

êáé ôïõò îå÷ùñßæïõìå óå :

Á. ÓÉÄÇÑÏÕ×ÏÉ ÐÇËÏÉ : ÐåñéÝ÷ïõí ïî. óéäÞñïõ 3-15 %, ðïëý ëßãï áíèñáêéêü áóâÝóôéï êáé

øÞíïíôáé ãýñù óôïõò 1000oC. Åßíáé ðïëý ðïñþäåéò ìå Ýíôïíï êüêêéíï ÷ñþìá, ðïõ üóï áíå-

âáßíåé ç èåñìïêñáóßá óêïõñáßíåé. ÌåôÜ ôïõò 1050oC ôÞêïíôáé îáöíéêÜ.

Â. ÁÓÂÅÓÔÏÕ×ÏÉ ÐÇËÏÉ : Ç ðåñéåêôéêüôçôá ôïõò óå áóâÝóôéï Ca êõìáßíåôáé áðü 5-40 %,

óõíÞèùò 20-30% . Ôï ÷ñþìá ôïõò îáíèü – þ÷ñá. ×áñáêôçñéóôéêüò ï ðçëüò ôçò Áßãéíáò, ðï-

ñþäçò, øÞíåôáé ãýñù óôïõò 1050oC . ÔÞêïíôáé îáöíéêÜ. Ôï êéôñéíùðü ÷ñþìá ôïõò ðñïÝñ÷åôáé

áðü ôçí åðßäñáóç ôïõ áóâåóôßïõ óôï Fe. Áíé÷íåýïíôáé áðëÜ, åÜí óôï îåñü ðçëü óôÜîïõìå ëå-

ìüíé – îýäé Þ Üëëï ïîý ðáñïõóéÜæïõí öïõóêÜëåò.

τύποι πηλώντύποι πηλών

ÔÕÐÉÊÅÓ ×ÇÌÉÊÅÓ ÁÍÁËÕÓÅÉÓ ÅÕÔÇÊÔÙÍ ÐÇËÙÍ

Á Â Ã Ä

SiO2

58,51 47,60 52,40 46,51

Al2O

315,63 21,90 17,95 18,43

CaO 5,54 7,00 6,37 7,98

Fe2O

35,30 8,21 6,04 7,85

K2O 2,57 3,20 2,94 2,81

Na2O 1,34 0,54 1,55 0,82

TiO2

0,70 - 0,81 -

MgO 2,00 2,05 2,31 4,26

33

2. ËÅÕÊÏÉ ÐÇËÏÉ ×ÁÌÇËÇÓ ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁÓ 1000oC - 1200oC

Åßíáé êõñßùò óõíèåôéêïß ðçëïß êáé êáôáóêåõÜæïíôáé áðü ôçí áíÜìéîç êáïëßíç ball clay ðõ-

ñéôéêïý, áóôñßùí, ðçãìáôßôç, ôáëê, ìáñìÜñïõ óå äéÜöïñåò áíáëïãßåò.

3. ÕØÇËÇÓ ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁÓ (gre – stoneware)

Áõôïß ïé ðçëïß äéáôçñïýí ôï ðïñþäåò ôïõò ìÝ÷ñé ïñéóìÝíç èåñìïêñáóßá. ¸ðåéôá áñ÷ßæåé

ìéá áíôßäñáóç ìåôáîý ôùí åýôçêôùí õëéêþí ôïõò (ÁËÊÁËÉÁ – ÁÓÂÅÓÔÉÏ – ÁÓÔÑÉÏÓ ) ôïõ

ðõñéôßïõ êáé ôçò áëïõìßíáò (Al ÁÑÃÉËÉÏ), ðïõ Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá ôç äçìéïõñãßá ìéáò óõ-

ìðáãïýò áäéÜâñï÷çò ìÜæáò ç ïðïßá åßíáé áðïôÝëåóìá ôïõ

êëåéóßìáôïò ôùí ðüñùí.

×áñáêôçñßæïíôáé áðü Ýíá äéÜóôçìá õáëïðïßçóçò ìÜëëïí

ðáñÜ áðü ìßá ôåëéêÞ èåñìïêñáóßá õáëïðïßçóçò. ¸íá äéÜóôç-

ìá ôï ïðïßï ìðïñåß íá åßíáé ìåôáîý 1000ï -1500ïC , üðïõ ï ðç-

ëüò óõíå÷ßæåé íá êáëýðôåôáé ÷ùñßò íá ôÞêåôáé. Áõôü ôï äéÜ-

óôçìá õáëïðïßçóçò, äéáöïñïðïéåß ôïõò åýôçêôïõò ðçëïýò

áðü ôïõò õáëïðïéÞóéìïõò.

¸íáò åýôçêôïò ðçëüò äåí äéáêñßíåôáé áðü äéÜóôçìá õáëï-

ðïßçóçò áëëÜ ìÜëëïí áðü ôçí ôåëéêÞ èåñìïêñáóßá øçóßìáôïò,

ìåôÜ áðü ôçí ïðïßá ðáñáìïñöþíåôáé êáé ôÞêåôáé.

Ï ðçëüò gre áíôßèåôá óõíå÷ßæåé íá õáëïðïéåßôáé ÷ùñßò íá

öôÜíåé åýêïëá óôçí ôÞîç, ðáñÜ ìüíï áöïý ìåóïëáâÞóåé ç ôÝ-

ëåéá õáëïðïßçóç ôïõ óþìáôüò ôïõ.

ÔõðéêÞ ÷çìéêÞ áíÜëõóç gre

(ëåõêïý)

SiO2

64,58

Al2O

323,73

Fe2O

30,96

TiO2

0,95

CaO 0,14

MgO 0,17

K2O 0,95

Na2O 0,19

A.Ð 8,63

ÔÕÐÉÊÇ ÓÕÍÈÅÓÇ

Êáïëßíçò 20 - 40 %

Ball clay 20 - 30 %

Ðõñéôéêü 10 - 20 %

¢óôñéïò 0 - 20 %

Ôáëê 0 - 10 %

ÌÜñìáñï 0 - 15 %

34

Ìðïñïýìå íá ÷ùñßóïõìå ôá êåñáìéêÜ åßäç óå ðÝíôå êá-

ôçãïñßåò: ôåñáêüôôåò – öáãåíôéáíÜ – ãêñå – ðïñóåëÜ-

íåò – åîåéäéêåõìÝíá êåñáìéêÜ. Ç äéáöïñïðïßçóÞ ôïõò åîáñ-

ôÜôáé áðü ôéò ðñþôåò ýëåò Ý÷ïõí ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá ôçí êáôá-

óêåõÞ ôïõò, áðü ôç èåñìïêñáóßá ÝøÞóçò ôïõò êáé áðü ôï ðü-

óï ðïñþäç åßíáé.

Ôá éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí êåñáìéêþí åéäþí ðåñéãñÜöïíôáé åí óõíôïìßá ðáñáêÜ-

ôù:

Ôåññáêüôôåò (terrecotte, terrecuites)

Ôåññáêüôôåò åßíáé ôá êåñáìéêÜ áíôéêåßìåíá ðïõ Ý÷ïõí ðïñþäç ìÜæá êáé äåí êáëýðôï-

íôáé áðü õÜëùìá. Áíáëüãùò ôçò áíôï÷Þò ôïõò óå õøçëÝò èåñìïêñáóßåò ôéò äéáéñïýìå óå

äõï êáôçãïñßåò, ôéò áðëÝò ôåññáêüôôåò êáé ôá ðõñßìá÷á åßäç. Óôçí ðñþôç êáôçãïñßá áíÞêïõí

ôá ôïýâëá, ôá êåñáìßäéá, ïé ãëÜóôñåò, ïé óôÜìíåò, ôá áíÜãëõ-

öá áãÜëìáôá. Åßíáé ðñïúüíôá ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï øÞóé-

ìï êïéíþí áñãßëùí, ðïõ åßíáé ðëïýóéåò óå ïîåßäéá óéäÞñïõ,

óôïõò 900ï-1000ïC. ×áñáêôçñéóôéêü ôïõò åßíáé ç ðïñþäçò

êïêêéíùðÞ ìÜæá (áðïññïöçôéêüôçôá 18-20%).

Óôç äåýôåñç êáôçãïñßá áíÞêïõí åîáñôÞìáôá êáìéíéþí,

÷ùíåõôÞñéá õáëïõñãßáò, ðõñüôïõâëá, ðáñïõóéÜæïõí áðïñ-

ñïöçôéêüôçôá ìéêñüôåñç áðü 3%.

ÖáÝíôóåò

Åßíáé ôåññáêüôåò ìå õáëùìÝíç åðéöÜíåéá.. ¼ôáí ç êüêêé-

íç ðïñþäçò ìÜæá êáëõöèåß áðü Ýíá óìÜëôï ëåõêü êáé äéáêï-

óìçìÝíï ôüôå ôá ðñïúüíôá áõôÜ Ý÷ïõí ìéá åðéðëÝïí ïíï-

ìáóßá, åêåßíç ôçò ìáãéüëéêá.

είδη κεραµικών είδη κεραµικών

35

ÖáãéÜíò

×áñáêôçñéóôéêü ôïõò ç ëåõêÞ ðïñþäçò ìÜæá. Äéáêñßíïíôáé óôéò ìáëáêÝò êáé óôéò óêëçñÝò.

Ç äéÜêñéóç áõôÞ âáóßæåôáé óôç äéáöïñåôéêÞ óýíèåóç ôïõ ðçëïý áðü ôïí ïðïßï åßíáé êáôá-

óêåõáóìÝíåò (ïé ðñþôåò Ý÷ïõí áóâåóôïëéèéêÞ óýóôáóç, åíþ ïé äåýôåñåò áóôñéáêÞ), óôçí äé-

áöïñåôéêÞ èåñìïêñáóßá Ýøçóçò (950ï - 1050ïC ïé ðñþôåò êáé 1000ï - 1200ïC ïé äåýôåñåò). Ïé

ìáëáêÝò öáãéÜíò ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôï õøçëü ðïñþäåò (áðïññïöçôéêüôçôá 22 - 23%) ðïõ

Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá ôç ÷áìçëÞ ìç÷áíéêÞ áíôï÷Þ ôïõò óå áíôßèåóç ìå ôéò óêëçñÝò (áðïññï-

öçôéêüôçôá 10 - 13%) ðïõ åßíáé ëéãüôåñï ðïñþäåéò êáé ðåñéóóüôåñï áíèåêôéêÝò.

Ãêñå (gres, stïnewaôe)

ÁõôÞ ç ïíïìáóßá áðïäßäåôáé ó’ Ýíá

ìåãÜëï öÜóìá ðñï úüíôùí, ôùí ïðïßùí ôá

÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïéêßëëïõí. Ôï êñéôÞ ñéï

ðïõ äéêáéïëïãåß ôç óõãêÝíôñùóÞ ôïõò óå

ìéá åíüôçôá åßíáé ç ðáñïõóßá êáôÜ ôç äé-

Üñêåéá ôïõ øçóßìáôïò ìéáò õáëþ äïõò

öÜóçò, ìå õøçëü éîþäåò, ðïõ ðáñÜãåé

ìéá õáëïðïßçóç áñãÞ êáé óôáäéáêÞ, Åéäé-

êÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôþí ôùí ðñïúüíôùí

åßíáé ç èåñìïêñáóßá øçóßìáôïò (1200ïC

- 1280ïC), ôï ÷áìçëü ðïñþäåò (Wa<4%),

ç ìåãÜëç áíôï÷Þ óôçí êÜìøç. Óôçí ðñÜîç ôá ãêñå âñßóêïõí åõñåßá åöáñìïãÞ ùò åßäç ïéêéá-

êÞò ÷ñÞóçò, åßäç õãéåéíÞò, êáëëéôå÷íßáò. Äéáêñßíïíôáé óå Ýã÷ñùìá ãêñå êáé óå áíïé÷ôü÷ñù-

ìá ìÝ÷ñé Üóðñá ãêñå.

ÐïñóåëÜíåò

Ïé ÐïñóåëÜíåò áðïôåëïýí ôç äåýôå-

ñç êáôçãïñßá ôùí ìç ðïñùäþí êåñáìé-

êþí. ÅéäéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò åßíáé ôï

Ü óðñï ÷ñþìá, ç èåñìïêñáóßá øçóßìá-

ôïò (1280ïC –1400ïC), êáé ôï õøçëü ðï-

óïóôü ôçò õáëþäïõò öÜóçò. ÄéáöÝñïõí

áðü ôá ãêñå äéüôé ç ìÜæá ôïõò åßíáé ðï-

ëý ðéï ëåõêÞ êáé ç õáëïðïßçóÞ ôïõò ðïëý

ðéï Ýíôïíç. Ç äïìÞ ôïõò áðïôåëåßôáé êõ-

36

ñßùò áðü ìéá ðõêíÞ êñõóôáëëéêÞ öÜóç âõèéóìÝíç óå ìéá õáëþäç öÜóç.

Óôéò óêëçñÝò ðïñóåëÜíåò (èåñìïêñáóßá Ýøçóçò 1350ïC –1400ïC) ïé ïðïßåò ðñïïñßæïíôáé

êõñßùò ãéá ôå÷íéêÝò ÷ñÞóåéò, ç êñõóôáëëéêÞ öÜóç õðåñÝ÷åé ôçò õáëþäïõò öÜóçò êáé áõôü

Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá ôç ìåßùóç ôçò äéáöÜíåéáò. Áíôßèåôá ðïñóåëÜíåò ôùí ïðïßùí ç ìÜæá ãéá

íá øçèåß áðáéôïýíôáé ÷áìçëüôåñåò èåñìïêñáóßåò (ìáëáêÝò ðïñóåëÜíåò 1250ïC –1300ïC)

åìöáíßæïõí õðåñï÷Þ ôçò õáëþäïõò öÜóçò óå ó÷Ýóç ìå ôçí êñõóôáëëéêÞ öÜóç. Áõôü Ý÷åé

óáí áðïôÝëåóìá ôçí åìöÜíéóç ôçò äéáöÜíåéáò áëëÜ ðáñÜëëçëá ôùí êáëþí ìç÷áíéêþí éäéï-

ôÞôùí.

Óôéò ðïñóåëÜíåò ðïõ ðñïïñßæïíôáé ãéá ôå÷íéêÝò ÷ñÞóåéò äéáêñßíïíôáé êáé ïé ðõñïðïñóå-

ëÜíåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ÷ñÞóç åñãáóôçñéáêþí áíôéêåéìÝíùí (êÜøåò, ÷ùíåõôÞñéá

êëð), ç óýíèåóç ôùí ïðïßùí äéáöÝñåé áðü ôéò áðëÝò óêëçñÝò ðïñóåëÜíåò, äéüôé ðñÝðåé íá åß-

íáé éêáíÝò íá áíôÝ÷ïõí óôéò ìåãÜëåò äéáêõìÜíóåéò èåñìïêñáóßáò êáèþò åðßóçò êáé ïé çëå-

êôñïðïñóåëÜíåò ðïõ ðñïïñßæïíôáé ãéá

çëåêôñéêïýò ìïíùôÞñåò óôïõò áãùãïýò

ñåýìáôïò ÷áìçëÞò óõ÷íüôçôáò.

Ôáîéíïìþíôáò ôá êåñáìéêÜ ðñïúüíôá,

ôïðïèåôïýìå óôçí ïéêïãÝíåéá ôùí ðïñ-

óåëáíþí êáé ôá Vitreous china ìïëïíü-

ôé ôï ðñïúüí áõôü, ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ëåõ-

êÝò áñãßëïõò êáé êõñßùò áðü êáïëßíç, åì-

öáíßæåé éäéüôçôåò åíäéÜìåóåò ìåôáîý grés

êáé ðïñóåëÜíçò.

RAKU

Raku óçìáßíåé “åõôõ÷ßá êáôÜ ôý÷ç” êáé

ç ôå÷íïôñïðßá áõôÞ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá

ðñþôç öïñÜ ôïí 17ï áéþíá óôçí Éáðùíßá.

Áí êáé ïé óçìåñéíÝò ôå÷íéêÝò äõíáôüôç-

ôåò Ý÷ïõí ðåñéïñßóåé óçìáíôéêÜ ôïí ðá-

ñÜãïíôá ôý÷ç áðü ôçí äéáäéêáóßá äçìé-

ïõñãßáò ôùí Raku, áêüìá ôá áðïôåëÝóìá-

ôá åßíáé óå êÜðïéï âáèìü áðñüâëåðôá êáé

ïé áðþëåéåò áñêåôÜ ìåãÜëåò.

Ôï ðõñáêôùìÝíï õáëùìÝíï êåñáìéêü

âãáßíåé áðü ôï êáìßíé óôç èåñìïêñáóßá ôùí 1000ïC êáé áðåõèåßáò âõèßæåôáé óå ñéíßóìáôá îý-

37

ëïõ, ôï ïðïßï öëÝãåôáé ìå ðëïýóéá Ýêëõóç êáðíïý, ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ïðïßïõ ç áôìüóöáéñá ãß-

íåôáé áíáãùãéêÞ. Ôá Üëáôá ôùí ìåôÜëëùí ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óôï õÜëùìá ìåôáôñÝðïíôáé óå êá-

èáñÜ ìÝôáëëá (áóÞìé, ÷áëêüò êëð). ÌåôÜ áðü âßáéç åìâÜðôéóç ôïõ áíôéêåéìÝíïõ óôï íåñü, ôá

êáèáñÜ ìÝôáëëá øý÷ïíôáé êáé ìÝíïõí åðéêïëëçìÝíá óôçí åðéöÜíåéÜ ôïõ.

Áõôü áðáéôåß Ýíá áíèåêôéêü ðçëü ðïõ Ý÷åé ÷áìçëÞ èåñìéêÞ äéáóôïëÞ êáé Ýíá õÜëùìá ðïõ

èá áíôÝîåé ôçí ðôþóç åêáôïíôÜäùí âáèìþí èåñìïêñáóßáò óå ìåñéêÜ äåõôåñüëåðôá.

ÓéäçñïçëåêôñéêÜ êáé óéäçñïìáìáãíçôéêÜ êåñáìéêÜ

Ï ãíùóôüôåñïò áíôéðñüóùðïò ôçò êáôçãïñßáò áõôÞò åßíáé ôï ôéôáíéêü âÜñéï. Åðßóçò ç ìå-

ãÜëç ÷ùñçôéêüôçôá óå äéÜöïñåò óõ÷íüôçôåò áðïôåëåß Ýíá îå÷ùñéóôü ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ

ïîåéäßïõ ôïõ ôéôáíßïõ (ôéôáíßá) êáé ôùí äéáöüñùí åíþóåþí ôïõ. Ãé’ áõôü ôï ëüãï üôáí ðáñïõóé-

Üóôçêå Ýëëåéøç ìßêáò êáôÜ ôï Â’ Ðáãêü óìéï ðüëåìï äüèçêå óçìáíôéêÞ þèçóç óôçí áíÜðôõ-

îç óõíèåôé êïý õëéêïý ãéá ôç ÷ñçóéìïðïßçóÞ ôïõ óôçí ðáñáãùãÞ ðõêíùôþí. Ôüôå åöáñìüóèç-

êáí äéáäéêáóßåò ðáñáãùãÞò áíôéêåéìÝíùí áðü ïîåßäéï ôïõ ôéôáíßïõ êáé áðü ôéôáíéêÜ Üëáôá.

Ôá óéäçñïìáãíç ôéêÜ êåñáìéêÜ õëéêÜ óõíÝâáëáí óçìáíôéêÜ óôçí ðñüïäï ôïí ó÷å äéáóìïý ôùí

çëåêôñïíéêþí óõóêåõþí. ×ñçóéìïðïéïýíôáé óôéò óõóêåýåò ôçëåüñáóçò. õðïëïãéóôÝò. ìáãíç-

ôéêïýò äéáêüðôåò, ìåôáó÷çìáôéóôÝò åõñåßáò êëßìáêáò, êáôáãñáöåßò êáé óõóôÞìáôá ìíÞìçò.

Óýíèåôá êåñáìéêÜ

ÌåôáëëéêÜ ðëÝãìáôá ìå áíïßãìáôá óå ó÷Þìá êõøÝëçò Þ êõëßíäñïõ øçìÝíá ìáæß ìå óêü-

íç êåñáìéêþí õëéêþí, ðñïóöÝ ñïõí áíôéêåßìåíá øçëÞò áíôï÷Þò. ÁõôÞ áíôëåßôáé áðü ôá êñÜ-

ìáôá øçëÞò ðïéüôçôáò êáé ôéò êáëÝò èåñìéêÝò éäéüôçôåò ôïõ êåñá ìéêïý õëéêïý ðïõ ìå ôç èÝñ-

ìáíóç áðÝêôçóå êõøåëïåéäÞ äïìÞ. Ôá üñéá èÝñìáíóçò åíüò õëéêïý, ôïõ ôýðïõ áõôïý åßíáé

øçëÜ. ×ñç óéìïðïéïýíôáé êõñßùò óôçí äéáóôçìéêÞ ôå÷íïëïãßá. óáí áóðßäåò èåñìüôçôáò ãéá ôï

éðôÜìåíï óêÜöïò, óáí óôüìéá ìç÷áíéóìïý åêôüíùóçò êáõóßìùí, ñïõêåôþí êáé ðõñáýëùí, óáí

åðåíäýóåéò èáëÜìùí êáýóçò ôùí êéíçôÞñùí Jet êëð.

Ôá êåñáìéêÜ õëéêÜ ìåôÜ ìåôáëëéêÞò åíßó÷õóçò Ý÷ïõí ðñïÝë èåé áðü éó÷õñÞ óõìðßåóç óêü-

íçò êåñáìéêÞò ýëçò êáé ìåôÜëëïõ êáé êáôÜëëçëç èÝñìáíóç áðïöåýãïíôáò åðéìåëþò ôçí ôÞ-

îç ôùí óõóôáôéêþí. Ôá ðñïúüíôá (cermet) ôçò äéáäéêáóßáò áõôÞò áðïêôïýí éäéüôçôåò ôéò ïðïß-

åò äåí Ý÷åé ôï êÜèå Ýíá áðü ôá óõóôá ôéêÜ ìüíï ôïõ, Ð.÷. ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôá öñÝíá êáé ôïõò

óõìðëÝ êôåò ôùí áõôïêéíÞôùí, óå ñïõëåìÜí ðïõ åñãÜæïíôáé óå õøçëÞ èåñìïêñáóßá ìåôáîý

400ï êáé 815ïC êëð.

ÊåñáìéêÝò ßíåò

Ïé êåñáìéêÝò ßíåò ìðïñïýí íá äþóïõí Ýíá ðëÝãìá ðïõ Ý÷åé áðïäåé÷èåß üôé åßíáé êáôÜëëç-

38

ëï ãéá ÷ñçóéìïðïßçóç óå äéÜöïñåò ðåñéðôþóåéò üðïõ ôá ÷ñçóéìïðïéïýìåíá õëéêÜ õðïöÝñïõí

áðü èåñìéêÜ óïê, ôüóï óå õøçëÞ üóï êáé ôáðåéíÞ èåñìïêñáóßá (êÜôù ôïõ 0ïC). Ïé ßíåò áõ-

ôÝò õðÜñ÷ïõí óå äéÜöïñá ó÷Þìáôá êáé ìåãÝèç êõñßùò åßíáé ó÷Þìáôïò öïõñêÝôáò, ðëåîßäáò,

öõôéëéïý Þ ìéêñþí êïßëùí óöáéñþí Þ Üëëùí áðëþí ó÷çìÜôùí êáé åìöáíßæï íôáé óôï åìðüñéï

ãéá äéÜöïñåò ÷ñÞóåéò üðùò åßíáé ôá ìïíùôéêÜ õëéêÜ, ôá ðåôÜóìáôá óôïõò öïýñíïõò èåñìéêþí

êáôåñãáóéþí óôçí ìåôáëëïâéïìç÷áíßá êáé ôá êõêëþìáôá ÷áìçëÞò ôÜóçò ðïõ ìðïñåß íá åêôå-

èïýí óå øçëÞ èåñìïêñáóßá üðùò óôá áåñïðëÜíá Þ ôá äéáóôçìéêÜ óêÜöç.

ÅéäéêÜ êåñáìéêÜ üðùò åßíáé êåñáìéêÝò ßíåò åíéó÷õìÝíåò ìå ìåôáëëéêÜ óýñìáôá, êåñá-

ìéêÜ åìðïôéóìÝíç ìå ìÝôáëëá, åíéó÷õ ìÝíá ðëáóôéêÜ ìå êåñáìéêÜ êáé êåñáìéêÜ ìå ìåôáëëé-

êÜ öýëá áðïôåëïýí ìßá óåéñÜ ðñïúüíôùí íåüôåñçò Ôå÷íïëïãßáò ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ìåãÜëç

áíôï÷Þ êáôÜ ôç ëåéôïõñãßá ôïõò óå õøçëÞ èåñìïêñáóßá.

39

Ç ðïñóåëÜíç áðïôåëåß ìéá ðñüêëçóç ãéá ôïí êåñá ìßóôá

ðïõ áðáéôåß üìùò ìéá âáèéÜ ãíþóç áðü ìÝñïõò ôïõ ãéá

íá âãïõí óôçí åðéöÜíåéá ïé å îáéñåôéêÝò ðïéüôçôåò êáé äõíá-

ôüôçôåò ôçò êáôÜ ëåõêçò, áíèåêôéêÞò êáé äéáöáíïýò áõôÞò ìÜ-

æáò.

¸íá åñãáóôÞñéï ðñÝðåé íá Ý÷åé ó÷åäéáóôåß êáé åîïðëéóôåß

ìå Ýíáí éäéáßôåñï ôñüðï ãéá íá äïõëåýåé ìå ðïñóåëÜíç, ðñÝðåé åðßóçò ï åîïðëéóìüò ôïõ íá

åßíáé üóï ôï äõíáôü ðëçñÝóôåñïò, äçëáäÞ êáìßíéá çëåêôñéêÜ Þ õãñáåñßïõ, ôñï÷üò, ÷õôÞñéá

êáé åñãáëåßá ãëõðôéêÞò ðïõ èá áðáó÷ïëïýíôáé ìüíï ìå áõôü ôï õëéêü þóôå íá åîáíôëçèïýí

ïé ðéèáíüôçôåò êáôáóêåõþí ìå ðïñóåëÜíç (÷åéñïðïßçôá áíôéêåßìåíá, öüñìåò ôñï÷ïý, ÷õôÝò

êáé ãëõðôÜ).

Ç ðïñóåëÜíç åßíáé ìéá óõíèåôéêÞ ìÜæá, ôá êýñéá óõóôáôéêÜ ôçò ïðïßáò åßíáé: Êáïëßíçò,

Üóôñéïò, ball clay, ðõñéôéêü, ìðåíôïíßôçò.

ÊÁÏËÉÍÇÓ (CHINA CLAY)

Ï êáïëßíçò áðïôåëåß ôï áñãéëþäåò ðåñéå÷üìåíï êÜèå ðñï óåëÜíçò. ÐñïÝñ÷åôáé áðü ìéá

õäñïèåñìéêÞ äéåñãáóßá ãíù óôÞ óáí êáïëéíïðïßçóç, êáôÜ ôçí ïðïßá óå ìåãÜëåò ÷ñïíé êÝò ðå-

ñéüäïõò ìå ôçí åðßäñáóç ôïõ íåñïý êáé ôïõ áÝñá áóôñéïý÷á ðåôñþìáôá ìåôáôñÜðçêáí óå êá-

ïëéíßôç, Ýíá ïñõ êôü áðü ôï ïðïßï ðáßñíïõìå ôïí êáïëßíç êáèþò êáé äéÜöï ñåò Üëëåò áñãß-

ëïõò.

K2O . Al

2O

3 . 6SiO

2 + (2Ç

2Ï) → Al

2O

3 . 2SiO

2 . 2H

2O + Ê

2Ï + 4SiO

2.

Áóôñéïý÷á ðåôñþìáôá Êáïëéíßôçò

¼ôáí áðü ôçí ðáñáðÜíù äéåñãáóßá ó÷çìáôéóôåß ï êáïëé íßôçò, Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò áñãßëïõ

ìÝíåé óôï ÷þñï ðïõ ðñïûðÞñ÷áí ôá áóôñéïý÷á ðåôñþìáôá, åíþ Üëëåò Üñãéëïé ìåôáöÝñïíôáé

êýñéá áðü ôï íåñü óå ÷áìçëüôåñåò ðåñéï÷Ýò.

¸ôóé Ý÷ïõìå ôçí ðñùôåýïõóá Üñãéëï ðïõ ìÝíåé óôï ÷þñï ôçò êáïëéíïðïßçóçò - êáé ôÝôïéá

åßíáé ï êáïëßíçò - êáé ôéò äåõôåñåýïõóåò áñãßëïõò ðïõ ìåôáöÝñïíôáé ÷áìçëüôåñá - êáé ôÝ-

ôïéåò åßíáé ôá ðõñï÷þìáôá, ïé stone-ware Üñãéëïé, ôá ball clays êáé ïé ëåõêÝò êáé êüêêéíåò

πορσελάνηπορσελάνη

40

Üñãéëïé.

Ïñõ÷åßá êáïëßíç Ý÷ïõìå óôçí Áããëßá (Cornwall êáé Devon) óôéò ÇÐÁ (Georgia, Florida

êáé South Carolina), Ãåñìáíßá, Ãáëëßá, Ôóå÷ïóëïâáêßá êáé óôçí ÅëëÜäá óôç ÌÞëï.

Ï êáïëßíçò Ý÷åé êñõóôÜëëïõò åîáãùíéêïýò êáé åðßðåäïõò áëëÜ ìåãÜëïõ ìåãÝèïõò, óå

áíôßèåóç ìå ôéò Üëëåò áñãß ëïõò ðïõ, êáôÜ ôç ìåôáöïñÜ ôïõò óå ÷áìçëüôåñåò ðåñéï÷Ýò, áðü

ôéò ôñéâÝò áðÝêôçóáí ìéêñüôåñïõò êüêêïõò. Åðßóçò äåí Ý÷åé ðñïóìßîåéò áðü Üëëá õëéêÜ ãéá

ôïí ßäéï ëüãï, ôï üôé äçëáäÞ äåí ìåôáêéíÞèçêå.

ÌåãÜëïé êüêêïé êáé êáèáñüôçôá Ý÷ïõí óáí áðïôÝëåóìá ï êáïëßíçò íá ìçí Ý÷åé ðëáóôéêü-

ôçôá êáé áíôï÷Þ óå Üøçôç ìïñöÞ êáé íá øÞíåôáé óå êáèáñü ëåõêü ÷ñþìá.

Óôïõò ðáñáêÜôù ðßíáêåò öáßíåôáé óôïí Á ç êáèáñüôçôá ôïõ êáïëßíç óå ó÷Ýóç ìå äåõôå-

ñåýïõóåò áñãßëïõò êáé óôïí  ôï ìåãÜëï ìÝãåèïò ôùí êüêêùí ôïõ êáé ç ìéêñÞ ôïõ ìç÷áíéêÞ

áíôï÷Þ üôáí åßíáé Üøçôïò.

ÐÉÍÁÊÁÓ Á - ×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

ÁÑÃÉËÏÉ SiO2

Al2O

3TiO

2Fe

2O

3MgO CaO K

2O Na

2O

áðþëåéá êáôÜ

ôçí ðýñùóç

ÊÁÏËÉÍÇÓ 48 37 0,03 0,6 0,3 0,1 1,6 0,1 12,4

ÌÁÕÑÏ

BALL CLAY

(DEVON)

48 33 0,8 1,0 0,3 0,2 1,8 0,3 15,0

ÌÐËÅ

BALL CLAY

(DORSET)

52 31 0,9 1,5 0,5 0,3 3,1 0,4 9,5

ÐÉÍÁÊÁÓ Â

ÊÏÊÊÏÌÅÔÑÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

% ÌÉÊÑÏÔÅÑÏ ÌÅÔÑÇÌÅÍÏ ÓÅ ÌÉÊÑÁ*

ÁÍÔÏ×Ç

ÓÔÏ ÁØÇÔÏ

(óôåãíü)

ÌÅÃÅÈÏÓ ÊÏÊÊÙÍ

ÌÅÔÑÇÌÅÍÙÍ

ÓÅ ÌÉÊÑÁ

10 5 2 1 0,5 (kg/cm2)

ÊÁÏËÉÍÇÓ 82% - 50% - 20% 17,6

ÌÁÕÑÏ

BALL CLAY

(DEVON)

- - 82% 74% 60% 53

ÌÐËÅ

BALL CLAY

(DORSET)

- 96% - 79% 62% 81

* 1 ìéêñü = 10-6 ôïõ ìÝôñïõ

41

Ð.÷. Ï êáïëßíçò Ý÷åé ôï 82% ôùí êüêêùí ôïõ ìéêñüôåñï áðü 10ì, åíþ ï ìðëå ball clay ôï

96% ìéêñüôåñï áðü 5ì. ¼óï ôï ìÝãåèïò ìéêñáßíåé åëáôôþíåôáé ôï ðïóïóôü ôùí êüêêùí ôïõ êá-

ïëßíç ðïõ åßíáé ìéêñüôåñïé áðü ôï äåäïìÝíï ìÝãåèïò.

Ôï óõìðÝñáóìá åßíáé üôé ï êáïëßíçò óáí êýñéï óõóôáôéêü ôçò ðïñóåëÜíçò ôçò ðñïóöÝñåé

ôï ëåõêü ôïõ ÷ñþìá êáé ôçí áíôï÷Þ ôçò óôç èåñìïêñáóßá (óçìåßï ôÞîçò 1770ïC).

ÁÓÔÑÉÏÓ

Ïé Üóôñéïé - ðïõ ó’ áõôïýò ðåñéëáìâÜíïõìå êáé ôïí ðçã ìáôßôç (cornish stone), ðïõ åßíáé

Ýíá ìåñéêÜ êáïëéíïðïéçìÝíï ïñõêôü êáé ôï íåöåëïóõåíßôç - åßíáé ôá ïñõêôÜ ðïõ ðñï óöÝñïõí

ôçí åõôçêôüôçôÜ ôïõò (FLUXES) óôç äçìéïõñãßá ìáæþí êåñáìéêÞò êáé éäéáßôåñá óôçí ðïñóå-

ëÜíç.

Ïé Üóôñéïé, Ý÷ïíôáò óçìåßï ôÞîçò ìåôáîý ôùí 1200° - 1250°C, ðñïóöÝñïõí óôçí ðïñóåëÜ-

íç ìéá óôáäéáêÞ õáëïðïßçóç óå áíôßèåóç ìå Üëëá åýôçêôá õëéêÜ (ôáëê, äïëïìßôçò, áíèñáêé-

êü áóâÝóôéï) ðïõ äçìéïõñãïýí ìéá ãñÞãïñç õáëïðïßçóç êáé êáôáóôñïöÞ (ëéþóéìï) ôïõ êåñá-

ìéêïý áíôé êåéìÝíïõ. Åðßóçò ï ëéùìÝíïò Üóôñéïò, Ý÷ïíôáò ìéá ðïëý ðõ êíÞ êñõóôáëëéêÞ äïìÞ,

åõíïåß ôçí áíôï÷Þ ôïõ áíôéêåéìÝíïõ óå ðáñáìïñöþóåéò êáèþò ôï áíôéêåßìåíï øÞíåôáé ðñïò

ôá áíþôåñá èåñìïêñáóéáêÜ üñéá ôçò õáëïðïßçóÞò ôïõ, óõíåé óöÝñïíôáò êáé óôç äçìéïõñãßá

äéáöÜíåéáò, Ý÷ïíôáò äå êáé ÷áìçëÞ ðåñéåêôéêüôçôá óå óßäçñï (Fe2Ï

3) äåí åðçñåÜæåé ôï ëåõ-

êü ÷ñþìá ôçò ðïñóåëÜíçò,.

Áíáêåöáëáéþíïíôáò ìÝ÷ñé ôþñá ï êáïëßíçò êáé ïé Üóôñéïé óõììåôÝ÷ïõí óáí âáóéêÜ óõ-

óôáôéêÜ óôç äçìéïõñãßá ìéáò ìÜ æáò ðïñóåëÜíçò öôÜíïíôáò áèñïéóôéêÜ ìÝ÷ñé ôï 55% óôç óý-

óôáóÞ ôçò.

ÊáôÜ óåéñÜ åõôçêôüôçôáò ïé Üóôñéïé Ý÷ïõí ùò åîÞò:

Ðçãìáôßôçò (cornish stone) 1240°C

¢óôñéïò êáëßïõ (potash feldsñar) 1220°C

¢óôñéïò íáôñßïõ (soda feldspar) 1200°C

Êáëéïý÷ïò Üóôñéïò: K2O . Al

2O

3 . 6SiO

2

Íáôñéïý÷ïò Üóôñéïò: Na2O . Al

2O

3 . 6SiO

2

Ðçãìáôßôçò

Cornish Stone :

0,42 Na2O

0,31 Ê2Ï 1,2 Al

2O

3 8,6 SiO

2

0,27 CaO

Íåöåëïóõåíßôçò

Nepheline Syenite :

0,8 Na2O

1,1 Al2O

35 SiO

2

0,2 Ê2Ï

42

Íåöåëïóõåíßôçò (nepheline syenite) 1200°C

ÐáñáãùãÝò ÷þñåò áóôñßùí åßíáé ïé Íïñâçãßá, Óïõçäßá, Öéíëáíäßá, Ñùóßá, ÇÐÁ, ÊáíáäÜò

êáé Íüôéá ÁöñéêÞ. Óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷ïõí óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ÄñÜìáò ìåãÜëåò åðé öáíåéáêÝò

ðïóüôçôåò áóôñßùí íáôñßïõ êáé êáëßïõ.

ÂÁLL CLAYS (ËåõêÝò ðëáóôéêÝò Üñãéëïé)

Åßíáé äåõôåñåýïõóåò Üñãéëïé ðïõ ìåôáöÝñèçêáí ìåôÜ ôçí êáïëéíïðïßçóç óå ÷áìçëüôåñåò

ðåñéï÷Ýò, ÏíïìÜæïíôáé ball clays, áðü ôïí ôñüðï ðïõ åîïñýóóïíôáé óå ìåãÜëåò ìðÜëåò ðïõ

óôç óõíÝ÷åéá êõëÜíå óôïí ôüðï ôçò ðáñáðÝñá åðåîåñ ãáóßáò ôïõò. Áí êáé ôï áñãéëþäåò õëé-

êü ôùí ball clays åßíáéï êáïëéíßôçò, ïé êüêêïé ôïõò åßíáé ðïëý ìéêñüôåñïé áðü ôïõ êáïëßíç, þò

êáé (10) äÝêá öïñÝò ìéêñüôåñïé. Ãé’ áõôüí ôï ëüãï ôá ball-clays Ý÷ïõí ìåãÜëç ðëáóôéêüôçôá

– ó’ áõôü óõíôåëåß êáé ôï üôé êáôÜ ôç ìåôáêßíçóÞ ôïõò óå ÷áìçëüôå ñåò ðåñéï÷Ýò Ý÷ïõí áíá-

ìé÷èåß ìå ïñãáíéêÝò åíþóåéò. Ôá ball-clays óõíÞèùò ðåñéãñÜöïíôáé áðü ôï ÷ñþìá ôïõò óôçí

Üøçôç ìïñöÞ ôïõò, Ýôóé Ý÷ïõìå:

ÏìÜäá Á - ÐõñéôéêÜ ball clays

Ç ðåñéåêôéêüôçôÜ ôïõò óå SiO2 äéïîåßäéï ðõñéôßïõ åßíáé óõíÞèùò ìåãáëýôåñç ôïõ 60%. ØÞ-

íïíôáé óå êñåì ÷ñþìá ëüãù ôïõ üôé ðåñéÝ÷ïõí áõîçìÝíá ðïóïóôÜ ÔiÏ2 êáé Fe

2O

3.

ÓÕÃÊÑÉÔÉÊÏÓ ÐÉÍÁÊÁÓ ÁÍÁËÕÓÅÙÍ ÁÓÔÑÉÙÍ

ÁÓÔÑÉÏÉCornish stone

(ðçãìáôßôçò)

ÍÅÖÅËÏÓÕÅÍÉÔÇÓ

ÁÌÅÑÉÊÇÓ

ÍÅÖÅËÏÓÕÅÍÉÔÇÓ

ÍÏÑÂÇÃÉÁÓ

SiO2

67 - 70 72 - 73,5 60,8 56,1

Al2O

316,5 - 18,5 14,5 - 16,5 23 24

TiO2

0,02 - 0,07 0,05 - 0,15 - 0,1

Fe2O

30,1 - 0,3 0,1 - 0,3 0,07 0,08

MgO 0,03 - 0,15 0,05 - 0,20 0,1 -

CaO 0,3 - 0,5 1,5 - 2 0,6 0,75

K2O 9 - 11 4 - 4,5 4,5 9,2

Na2O 2,5 - 9 3 - 4 1,0 8,1

Áðþëåéá

êáôÜ ôçí

ðýñùóç

0,4 - 0,7 1 - 2 0,6 0,75

43

Åßíáé ÷ïíôñüêïêêïé ëüãù ôïõ ìåãÜëïõ ðïóïóôïý ôïõò óå åëåýèåñï ðõñéôéêü êáé ãé’ áõôü

åðéôá÷ýíïõí ôï ÷ñüíï óôåãíþìáôïò óå ÷õôïýò ðçëïýò.

ÏìÜäá  - Óêïýñïé êáé áíïé÷ôïß ìðëå ball-clays

Áõôïß åßíáé ðïëý ðëáóôéêïß êáé Ý÷ïõí éäéüôçôåò ðåñßðïõ ßäéåò ìå ôçí ïìÜäá Á.

ÏìÜäá à - Ãêñé-ìáýñïé ball clays

ÌåôÜ ôï øÞóéìï ãßíïíôáé áíïéêôïß ëåõêïß. Áõôïß ïé ðçëïß åßíáé ðïëý áíèåêôéêïß ìåôÜ ôï øÞ-

óéìï êáé Ý÷ïõí ìåãÜëç ðëáóôéêüôçôá. ¸÷ïõí õøçëü ðïóïóôü Üíèñá êá ãé’ áõôü åßíáé ìáýñïé Þ

ãêñé óå Üøçôç ìïñöÞ. Ç èåñìé êÞ ôïõò óõóôïëÞ óôïõò 600ïC åßíáé 0,2% åíþ ôçò ïìÜäáò Á åß-

íáé 1% êáé ôçò Â 0,5%. Ç ðëáóôéêüôçôÜ ôïõò, ç ìéêñÞ èåñìéêÞ óõóôïëÞ êáé ç êáèáñüôçôÜ ôïõò

óå ÔiÏ2 êáé Fe

2O

3 ðïõ ôïõò äßíåé ëåõêü øçìÝíï ÷ñþìá ôïõò êÜíåé éäáíéêü óõóôáôéêü ãéá ëåõ-

êÝò ìÜæåò êåñáìéêÞò êáé éäéáßôåñá ãéá ðïñóåëÜíç.

Ôá ball clays óõìðëçñùìáôéêÜ óôïí êáïëßíç êáé Üóôñéï óå ìéá ðïñóåëÜíç äßíïõí ó’ áõôÞí

ðëáóôéêüôçôá þóôå íá ìðïñåß íá äïõëåõôåß óôïí ôñï÷ü, äßíïõí áíôï÷Þ óôï óôåãíü áíôéêåßìå-

íï áëëÜ áöáéñïýí äéáöÜíåéá áðü ôçí øçìÝíç ðïñ óåëÜíç êáé ðïëëïß êåñáìßóôåò äåí äÝ÷ï-

íôáé óáí ðïñóåëÜíç ëåõêÝò ìÜæåò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ball clays.

ÐáñáãùãÝò ÷þñåò ball clay åßíáé ç Áããëßá ìå ïñõ÷åßá óå Dolset êáé Devon êáé ïé ÇÐÁ.

ÄÉÏÎÅÉÄÉÏ ÐÕÑÉÔÉÏÕ (SiO2)

Silica, Ouartz, Flint

ÅðåéäÞ ï êáïëßíçò, ï Üóôñéïò êáé ôï ball clay äåí äßíïõí áñêåôü ðõñéôéêü óå ìéá óõíôáãÞ

ðïñóåëÜíçò áðü ôéò ðõñéôéêÝò ôïõò åíþóåéò, ÷ñåéÜæåôáé êáé ðñüóèåôï ðõñéôéêü ôï ïðïßï ðáßñ-

íïõìå áðü äýï ðçãÝò: ðõñéôéêÞ Üììïò (Ouartz) êáé Üìïñöï ìéêñïêñõóôáëëéêü äéïîåßäéï ðõ-

ñéôßïõ (Flint). Ç ðñïóèÞêç ðõñéôéêïý Ýùò 20% åõíïåß ôçí ðïñóåëÜíç óôï íá äå÷ôåß õáëþìáôá

÷ùñßò íá êñáêåëÜñïõí êáé áõîÜíåé ôçí áíôï÷Þ ôçò ìÜæáò. Ðïóïóôü üìùò ìåãáëýôåñï ôïõ 25%

äçìéïõñãåß óðáóßìáôá óôá êïììÜôéá.

Áðü ôéò äýï ìïñöÝò äéïîåéäßïõ ðõñéôßïõ Ouartz êáé Flint óôçí ðïñóåëÜíç ðñïôéìÜôáé ôï

äåýôåñï ãéáôß åßíáé ëåðôüêïêêï êáé åýêïëá áëëÜæåé êñõóôáëëéêÞ ìïñöÞ óå ÷ñéóôïâáëßôç

(cristobalite) åðéôåßíïíôáò ôçí áíôï÷Þ óå õáëïðïßçóç ôçò ìÜæáò.

ÌÐÅÍÔÏÍÉÔÇÓ (ÂÅÍÔÏÍÉÔÅ)

Åßíáé Ýíáò ãåíéêüò üñïò ðïõ ðåñéëáìâÜíåé áñãßëïõò ðïõ Ý÷ïõí óáí êýñéï áñãéëþäåò óõ-

óôáôéêü óðåêôßôç Þ ìïíôìïñé ëïíßôç. Ç êñõóôáëëéêÞ äïìÞ áõôþí ôùí áñãßëùí, áíôßèåôá ìå ôéò

áñãßëïõò ðïõ Ý÷ïõí óáí âÜóç ôïí êáïëéíßôç, Ý÷åé ôçí éäéüôçôá íá áðïññïöÜ íåñü ìåôáîý ôùí

êñõóôÜëëùí (ôùí êüêêùí) êáé åðßóçò ëüãù ôçò ëåðôüôçôáò êáé ôïõ ìé êñïý ìåãÝèïõò ôùí êüê-

êùí ôïõò åßíáé ðïëý ðëáóôéêïß. Ç ÷ñçóéìïðïßçóç ìðåíôïíßôç óå ìéêñïðïóïóôÜ ôçò ôÜîçò 1-5%

ðñïóäßäåé ðëáóôéêüôçôá óôçí ðïñóåëÜíç, êÜíïíôÜò ôçí éêáíÞ íá äïõëåõôåß óå ôñï÷ü, ÷ñåéÜ-

æåôáé üìùò íá ÷ñçóéìïðïéç èåß ëåõêüò ìðåíôïíßôçò. Óôçí Eõñþðç ïé ðéï ãíùóôïß ëåõêïß (óôï

44

øÞóéìï) ìðåíôïíßôåò åßíáé ïé Ouest white êáé Berkonite.

Ãíùñßæïíôáò ôþñá ôá õëéêÜ ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôçò ðïñóåëÜíçò

èá ðñïóäéïñßóïõìå ôï åý ñïò ôùí ðïóïóôþí ðïõ ôá äéÜöïñá õëéêÜ ðáßñíïõí ìÝñïò, þóôå íá

äéáìïñöþóïõìå ìéá éäáíéêÞ ìÜæá ãýñù óôïõò 1300ïC.

Êáïëßíçò: Ôï ðïóïóôü ôïõ êõìáßíåôáé áðü 35-50%.

¢óôñéïò êáëßïõ: Ðïóïóôü 15-25% êñßíåôáé éêáíïðïéçôéêü ãéá ìÜæåò ìå äéáöÜíåéá, áí

õðåñâïýìå ôï 35% õðÜñ÷åé êßíäõíïò íá Ý÷ïõìå óðáóßìá ôá óôá áíôéêåßìåíá.

Ðõñéôéêü: Ðïóïóôü ãýñù óôï 15% åõíïåß ôçí áíôï÷Þ ôçò øçìÝíçò ðïñóåëÜíçò êáèþò êáé

ôï ôáßñéáóìá ÷ù ñßò êñáêåëÜñéóìá ôùí õáëùìÜôùí.

Ball clay: Ãýñù óôï 10-15% åßíáé éäáíéêü ãéá íá äþóåé ðëáóôéêüôçôá óôç ìÜæá, áöáéñþíôáò

üìùò äéáöÜíåéá.

Ìðåíôïíßôçò: 6% åßíáé ôï áíþôåñï üñéï ðïõ ìðïñïýìå íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ãéá íá áõîÞ-

óïõìå ôçí ðëáóôéêüôçôá ôçò ðïñóåëÜíçò.

ØÇÓÉÌÏ ÔÇÓ ÐÑÏÓÅËÁÍÇÓ. ÁÍÁÃÙÃÇ ÊÁÉ ÏÎÅÉÄÙÓÇ

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ øçóßìáôïò ç ìÜæá áñ÷ßæåé íá õáëï ðïéåßôáé. Ïé êüêêïé ôçò ðïñóåëÜ-

íçò êéíïýíôáé ðëçóéÜæïíôáò ìåôáîý ôïõò êáé ïé ðüñïé áíÜìåóÜ ôïõò ãåìßæïõí ìå ìßá õáëþäç

ðá÷ýññåõóôç ìÜæá, êáèþò ôá åýôçêôá ìÝóá óôç ìÜæá áñ÷ßæïõí íá ëéþíïõí.

Ôï ïîåßäéï ôïõ êáëßïõ (Ê2Ï) óôïí êáëéïý÷ï Üóôñéï åßíáé ôï ðñþôï ðïõ áñ÷ßæåé íá ëéþíåé

óôïõò 1160°C êáé óéãÜ óéãÜ ìå ôçí Üíïäï ôçò èåñìïêñáóßáò óõíôÞêåôáé ìå ôïí êáïëßíç êáé ôï

äéïîåßäéï ôïõ ðõñéôßïõ, ôï ôåëåõôáßï (äçëáäÞ ôï ðõñéôéêü) äçìéïõñãåß êáé åëåýèåñï ðõñéôéêü.

Ï ðáñáðÜíù óõíäõáóìüò áóôñßïõ, êáïëßíç êáé ðõñéôéêïý äßíåé ìÝ÷ñé ôçí ôåëéêÞ èåñìïêñáóßá

ôï õáëïðïéçìÝíï ìå äéáöÜíåéá áíôéêåßìåíï, üðïõ ó’ áõôü óéãÜ óéãÜ óõììåôÝ÷åé êáé ôï åëåý-

45

èåñï ðõñéôéêü, ìåôáôñåðüìåíï óå ÷ñéóôïâáëßôç (cristobalite).

Ôï ôåëåõôáßï áõôü óôÜäéï ðñÝðåé íá ãßíåé ìå Ýíá ðáñáôå ôáìÝíï óéäÝñùìá ôïõ êáìéíéïý

þóôå ôåëéêÜ ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ åëåýèåñïõ ðõñéôéêïý, áí ü÷é üëï, íá ìåôáôñáðåß óå ÷ñé-

óôïâáëßôç.

Ç áôìüóöáéñá ôïõ êáìéíéïý êáôÜ ôá ôåëåõôáßá óôÜäéá ôïõ øçóßìáôïò áðü ôïõò 1000°C þò

ôçí ôåëéêÞ ôùí 1300°C åðç ñåÜæåé óå ìåãÜëï âáèìü ôï ÷ñþìá áëëÜ êáé ôçí õöÞ ôçò ìÜæáò. Ç

áíáãùãéêÞ áôìüóöáéñá äßíåé óôçí ðïñóåëÜíç Ýíá äõíáôü ëåõêü ÷ñþìá, óå áíôßèåóç ìå ôçí

ïîåéäùôéêÞ ðïõ óôï ßäéï áíôéêåßìåíï äßíåé Ýíá æåóôü ìðåæ-ëåõêü. Áõôü ïöåß ëåôáé óôï üôé êáôÜ

ôç äéÜñêåéá ôçò áíáãùãÞò ôï ìéêñü ðïóïóôü ôïõ óéäÞñïõ ðïõ ðåñéÝ÷åé ç ìÜæá (Fe2Ï

3) ìåôáôñÝ-

ðåôáé óå FeO äçìéïõñãþíôáò ìéá ìðëå áíôáýãåéá ðïõ ïðôéêÜ ôïíþíåé ôï ëåõêü. Ãé’ áõôüí ôï

ëüãï ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôéò ìÜæåò ìéêñïðïóüôçôá êïâáëôßïõ êáôÜ ôçí ðáñáóêåõÞ ôïõò þóôå

êáé óå ïîåéäùôéêÜ øçóßìáôá íá äçìéïõñãïýí áõôÞ ôçí áßóèçóç ôïõ ëåõêïý.

Ç õöÞ ôçò åðéöÜíåéáò åðßóçò åîáñôÜôáé áðü ôïí ôñüðï ôïõ øçóßìáôïò. ÅÜí ï êýêëïò øçóß-

ìáôïò åßíáé ðïëý ãñÞãï ñïò äåí åðáñêåß ï áåñéóìüò ôïõ êáìéíéïý áðü ôéò äéÜöïñåò ôñýðåò êáé

ôçí êáìéíÜäá þóôå íá öýãïõí ôá äéÜöïñá áÝ ñéá ðïõ áðïâÜëëåé ç ìÜæá (áíèñáêéêÜ, èåéúêÜ

ê.ëð.) êáé äçìéïõñãïýíôáé óõíÞèùò ìéêñÝò áëëÜ êáé ìåãáëýôåñåò öïý óêåò óôçí åðéöÜíåéá.

ÔåëéêÜ ç áíáãùãéêÞ áôìüóöáéñá êáôÜ ôá ôåëåõôáßá óôÜ äéá ôïõ øçóßìáôïò äßíåé ôá õðÝñï÷á

ðáñáäïóéáêÜ (Êßíá, ÊïñÝá, Éáðùíßá) õáëþìáôá (üðùò celadons, copper reds, chun êëð.).

Ïé ðåñéóóüôåñïé êåñáìßóôåò øÞíïõí ðïñóåëÜíç óå èåñìï êñáóßåò ìåôáîý 1260°C - 1300°C.

Óôéò ßäéåò èåñìïêñáóßåò øÞ íïíôáé êáé ïé ðáñáäïóéáêÝò ðïñóåëÜíåò ôçò ¢ðù ÁíáôïëÞò, åíþ

ç âéïìç÷áíßá ðïñóåëÜíçò ëåéôïõñãåß óå Ýíá åýñïò èåñìïêñáóéþí ìåôáîý 1300-1450°C.

ÓÕÍÔÁÃÅÓ

ÌÁÆÅÓ ÐÑÏÓÅËÁÍÇÓ (1260°-1300°C)

1. Êáïëßíçò (Grolleg) 44 2. Êáïëßíçò (Grolleg) 45

¢óôñéïò êáëßïõ 26 ¢óôñéïò êáëßïõ 17

Ðõñéôéêü (300 mesh) 26 Ðõñéôéêü (300 mesh) 26

Mðåíôoíßôçò 4 Ìðåíôïíßôçò 6

3. Êáïëßíçò (Grolleg) 37 4. Êáïëßíçò (Grolleg) 50

¢óôñéïò êáëßïõ 26 ¢óôñéïò êáëßïõ 25

Ðõñéôéêü (300 mesh) 25 Ðõñéôéêü (300 mesh) 25

Ball clay (WBB/EOBB/V) 7 Ìðåíôïíßôçò 5

Ìðåíôïíßôçò 5

46

1) ÄéáöáíÝò óå ïîåßäùóç,

åëáöñü ìðëå óå áíáãùãÞ

¢óôñéïò Êáëßïõ 27

Ball clay 14

Êáïëßíçò 7

Áíèñáêéêü áóâÝóôéï 20

Ðõñéôéêü 32

2) Mðëå-ðåñëÝ ãõÜëùìá

¢óôñéïò Êáëßïõ 44

Ball clay 10

Öùóöïñéêü áóâÝóôéï (Âone ash) 2

Áíèñáêéêü áóâÝóôéï 10

Ðõñéôéêü 34

3) Ìáô ëåõêü-ìðëå óå áíáãùãÞ (1280°-1300°C)

Nepheline Syenite 62

Áíèñáêéêü áóâÝóôéï 8

Êáïëßíçò 10

Ôáëê 8

4) Ìðëå (1280°-1300°C) ïîåßäùóç

¢óôñéïò êáëßïõ 17

¢óôñéïò íáôñßïõ 20

Êáïëßíçò 17

Äïëïìßôçò 10

Áíèñáêéêü áóâÝóôéï 7

Ôáëê 9

Ðõñéôéêü 20

Ïîåßäéï êïâáëôßïõ 1,5%

Ñïõôßëéï 1%

Êüêêéíï ïîåßäéï óéäÞñïõ 1%

5) ÓáôÝí ìáô (1280°-1300°C ïîåßäùóç)

Nepheline Syenite 50

Áíèñáêéêü âÜñéï 15

Ïîåßäéï øåõäáñãýñïõ 18

Ðõñéôéêü 19

Ñïõôßëéï 4

Áíèñáêéêüò ÷áëêüò 2

6) Ìáô ìðëå (1300°C ïîåßäùóç)

¢óôñéïò êáëßïõ 31 22

Áíèñáêéêü áóâÝóôéï 11 13

Áíèñáêéêü âÜñéï 20 14

Êáïëßíçò 15 22

Ðõñéôéêü 28 30

Ñïõôßëéï 5 5

Áíèñáêéêüò ÷áëêüò 2 2

Ïîåßäéï êïâáëôßïõ 0,5% 1%

ÃÕËËÙÌÁÔÁ ÐÏÑÓÅËÁÍÇÓ (12680°-1300°C)

47

20°-120°C. Ôï íåñü ðïõ Ý÷åé óôïõò ðüñïõò ôçò óôåãíÞò

ìÜæáò åîéóïññïðþíôáò ôçí õãñáóßá ôçò áôìüóöáéñáò åîáôìß-

æåôáé.

Ç åîÜôìéóç áñ÷ßæåé ìüëéò îåðåñáóôåß ç èåñìïêñáóßá ôïõ

ðåñéâÜëëïíôïò, öôÜíåé óôï «æåíßè» ôçò óôïõò 100°C, ðïõ åßíáé ôï óçìåßï âñáóìïý ôïõ íåñïý

êáé õðïëïãßæåôáé üôé óôïõò 120°C Ý÷åé ïëïêëçñùèåß.

Ó’ áõôü ôï äéÜóôçìá åßíáé ïñáôïß ïé áôìïß ðïõ öåýãïõí áðü ôçí êáìéíÜäá ôïõ öïýñíïõ.

Ç Üíïäïò ôçò èåñìïêñáóßáò ó’ áõôü ôï óôÜäéï ôïõ øçóßìáôïò ðñÝðåé íá åßíáé áñãÞ þóôå

ç åîÜôìéóç íá ãßíåé ïìáëÜ. Óôçí áíôßèåôç ðåñßðôùóç ç ðßåóç ðïõ èá áíáðôõ÷èåß áðü ôç âßáéç

åîÜôìéóç ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé áêüìá êáé èñõììáôéóìü ôçò ìÜæáò. Ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïõ

áðáéôåßôáé ãéá ôçí ïìáëÞ åîÜôìéóç ôïõ íåñïý ôùí ðüñùí (ìÝ÷ñé ôïõò 120°C) åßíáé 2 ðåñßðïõ

þñåò ãéá áíôéêåßìåíá ìå ðÜ÷ïò ôïé÷ùìÜôùí ìÝ÷ñé 2,5 cm, åíþ ãéá áíôéêåßìåíá ìå áêüìá ðéï

÷ïíôñÜ ôïé÷þìáôá (Þ óõìðáãÞ: ð.÷. ãëõðôÜ) ï ÷ñüíïò ðñÝðåé íá ðáñáôáèåß.

200°C. Ïé äéÜöïñåò ïñãáíéêÝò åíþóåéò, ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óå ðïëëÝò ìÜæåò, áñ÷ßæïõí íá

áðïóõíôßèåíôáé. Äåí ðñüêåéôáé ãéá êáýóç. Ç êáýóç ôùí ðñïúüíôùí ôçò áðïóýíèåóçò (Üíèñá-

êá C, èåßïõ S) ãßíåôáé óå áñêåôÜ øçëüôåñåò èåñìïêñáóßåò.

το ψήσιµοτο ψήσιµοτης κεραµικής µάζαςτης κεραµικής µάζας

Ç åîÜôìéóç ôïõ íåñïý ôùí ðüñùí

48

Ç äéáäéêáóßá ôçò áðïóýíèåóçò äåí óõíäÝåôáé ìå ìåôáâïëÝò éêáíÝò íá äçìéïõñãÞóïõí

ðñïâëÞìáôá óôç ìÜæá.

225°C. Ó’ áõôü ôï óçìåßï, ìßá áðü ôéò äýï óçìáíôéêüôåñåò ìïñöÝò ôïõ åëåýèåñïõ êñõ-

óôáëëéêïý SiO2, ï ÷ñéóôïâáëßôçò, äéáóôÝëëåôáé áðüôïìá ðáßñíïíôáò ôç ìïñöÞ õðü ôçí ïðïßá

âñßóêåôáé óôéò øçëÝò èåñìïêñáóßåò. Ç äéáóôïëÞ áõôÞ ôïõ ÷ñéóôïâáëßôç ðñïêáëåß êáé áíÜëï-

ãç äéáóôïëÞ ôçò ìÜæáò.

ÅðåéäÞ ç ðïóüôçôá ôïõ ÷ñéóôïâáëßôç ðïõ ìðïñåß íá ðåñéÝ÷åôáé óå ìéá Üøçôç ìÜæá óõíÞèùò

åßíáé ðïëý ìéêñÞ, ç äéáóôïëÞ ôçò ìÜæáò ðïõ ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé åßíáé åëÜ÷éóôç, äåí îåðåñ-

íÜåé ôï 1%. Ç áêåñáéüôçôá ôçò ìÜæáò äåí áðåéëåßôáé áð’ áõôÞ ôç ìéêñÞ äéüãêùóç, Ýóôù êáé áí

ç èåñìïêñáóßá áíåâáßíåé ìå áñêåôÜ ãñÞãïñï ñõèìü ó’ áõôü ôï óôÜäéï ôïõ øçóßìáôïò.

350°-700°C. Ó’ áõôü ôï óçìåßï ãßíåôáé áðüóðáóÞ ôïõ ÷çìéêÜ óõíäåìÝíïõ íåñïý, äçëáäÞ

ôïõ íåñïý ðïõ åßíáé äïìéêü óôïé÷åßï ôïõ êñõóôÜëëïõ ôçò áñãßëïõ. Ï êáïëéíßôçò ìåôáôñÝðå-

ôáé óå ìåôáêáïëßíç:

6(Al2O

3.2SiO

2.2H

2O) 3(2Al

2O

3.4SiO

2) + 12 H

2O

ìåôáêáïëßíçò áôìïß

Ìå ôçí áðüóðáóç ôïõ ÷çìéêÜ óõíäåìÝíïõ íåñïý, ç Üñãéëïò áëëÜæåé ÷çìéêÜ êáé ÷Üíåé ôéò

ðëáóôéêÝò ôéò éäéüôçôåò.

Ç äéáäéêáóßá áñ÷ßæåé ðïëý ìáëáêÜ áíÜìåóá óôïõò 350°C êáé 450°C, öôÜíåé óôç ìÝãéóôç

Ýíôáóç óôïõò 600°C êáé óôç óõíÝ÷åéá åîáóèåíßæåé áðüôïìá êáé óôáìáôÜ ðñéí ôïõò 700°C.

Ç åîÜôìéóç ôïõ ÷çìéêÜ óõíäåìÝíïõ íåñïý äåí åãêõìïíåß óïâáñïýò êéíäýíïõò ãéá ôçí

áêåñáéüôçôá ôçò ìÜæáò, Ýóôù êáé áí ç èåñìïêñáóßá áíåâáßíåé ó÷åôéêÜ ãñÞãïñá.

573°C. Ó’ áõôÞ ôç èåñìïêñáóßá êáé åíþ ï ñõèìüò ôçò áðüóðáóçò ôïõ ÷çìéêÜ óõíäåìÝíïõ

íåñïý âñßóêåôáé óôç ìåãáëýôåñç Ýíôáóç, ïé êñýóôáëëïé ôïõ á ÷áëáæßá, ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôç

ìÜæá, äéïãêþíïíôáé áðüôïìá ðáßñíïíôáò ôç ìïñöÞ ôïõ â ÷áëáæßá, õðü ôçí ïðïßá êáé ìüíï ìðï-

ñïýí íá âñßóêïíôáé óå èåñìïêñáóßåò øçëüôåñåò áðü ôïõò 573°C.

¸ôóé, ó’ áõôü ôï óçìåßï ôïõ øçóßìáôïò, êáé åíþ ç ìÜæá ðáñïõóéÜæåé êÜðïéá óõóôïëÞ áðü

ôçí áðüóðáóç ôïõ íåñïý, ç áðüôïìç äéüãêùóç ôùí êñõóôÜëëùí ôïõ ÷áëáæßá ôçí áíáãêÜæåé óå

áðüôïìç äéáóôïëÞ.

Ïé 573°C åßíáé Ýíá åðéêßíäõíï óçìåßï øçóßìáôïò, óôï ïðïßï ìðïñåß íá ðñïêëçèåß óðÜóéìï

áíôéêåéìÝíùí, áí ï ñõèìüò áíüäïõ ôçò èåñìïêñáóßáò åßíáé ðïëý ãñÞãïñïò.

Ùò áõôü ôï óôÜäéï äåí õðÜñ÷åé ïýôå ß÷íïò õáëïðïßçóçò ôçò ìÜæáò êáé èá óêåöôüôáí êá-

íåßò üôé ïé áðüôïìåò áõôÝò ìåôáâïëÝò èá ìðïñïýóáí íá êïíéïñôïðïéÞóïõí ôá áíôéêåßìåíá.

¼ìùò ç ìÜæá êáôáöÝñíåé íá äéáôçñåß ôç óõíï÷Þ ôçò, ãåãïíüò ðïõ ïöåßëåôáé áö’ åíüò óôï

ðïñþäåò ôçò ðïõ ùò Ýíá âáèìü åðéôñÝðåé ôï «áíþäõíï» îåðÝñáóìá ôùí äéáöïñïðïéÞóåùí

ôïõ üãêïõ, áö’ åôÝñïõ óå Ýíá öáéíüìåíï ðïõ ïíïìÜæåôáé óýíôçîç êáé ðïõ êáôÜ ôç äéÜñêåéÜ

49

ôïõ, ôá Üêñá ôùí êüêêùí ôçò ìÜæáò ðïõ âñßóêïíôáé óå åðáöÞ êïëëÜíå ìåôáîý ôïõò.

ÌÝóá áðü ôç äéáäéêáóßá ôçò óýíôçîçò ç ìÜæá áðïêôÜ êÜðïéá óôïé÷åéþäç óõíï÷Þ, ðïõ ôç

âïçèÜ íá äéáôçñÞóåé ôçí áêåñáéüôçôÜ ôçò êáôÜ ôçí áðüôïìç äéáóôïëÞ ôïõ ÷áëáæßá, äåí Ý÷åé

üìùò áðïêôÞóåé áêüìá ôçí áíôï÷Þ êáé ôç óêëçñüôçôá ðïõ ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýíá ìðéóêïõß, þóôå

íá ìç èñõììáôßæåôáé êáôÜ ôéò ìåôÝðåéôá äéáäéêáóßåò äéáêüóìçóÞò ôïõ.

Ãéá íá åðÝëèåé ç áðáñáßôçôç óêëÞñõíóç ÷ñåéÜæåôáé øÞóéìï ôçò ìÜæáò óå øçëüôåñç èåñ-

ìïêñáóßá, óôçí ïðïßá åßíáé äõíáôÞ ç Ýíáñîç ôçò äéáäéêáóßáò ðáñáãùãÞò ãõáëéïý, ôïõ ïðïßïõ

ìéá óôïé÷åéþäçò ðïóüôçôá åßíáé áñêåôÞ ãéá íá óõãêïëëÞóåé ôïõò êüêêïõò ìåôáîý ôïõò.

(Ç èåñìïêñáóßá Ýíáñîçò ôçò ðáñáãùãÞò ãõáëéïý óå ìéá ìÜæá åîáñôÜôáé áðü ôçí ðïóüôç-

ôá êáé ôï åßäïò ôùí åýôçêôùí ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óå áõôÞí.)

Ãéá ôéò ðåñéóóüôåñåò êåñáìéêÝò ìÜæåò, Ýíá øÞóéìï ìðéóêïýú áíÜìåóá óôïõò 850°C êáé

ôïõò 1000°C åßíáé áñêåôü ãéá íá áðïêôÞóïõí éêáíïðïéçôéêÞ áíôï÷Þ, ÷ùñßò íá ÷Üíïõí ôï ðï-

ñþäåò ôïõò ðïõ åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôçí áðïññüöçóç ôïõ ãõáëþìáôïò.

Óå ïñéóìÝíåò üìùò ðåñéðôþóåéò ôï øÞóéìï ôïõ ìðéóêïõú ãßíåôáé óå øçëüôåñåò èåñìïêñá-

óßåò ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðéóôïýí êÜðïéá Üëëá ðñïâëÞìáôá êáé êõñßùò åêåßíï ôïõ êñá-

êåëáñßóìáôïò ôùí õáëùìÜôùí .

700°C - 900°C. Ï Üíèñáêáò (C) êáé ôï èåßï (S), ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí áðïóýíèåóç

äéáöüñùí åíþóåùí ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óôç ìÜæá ìÝóá áðü ìßá äéáäéêáóßá ðïõ ïíïìÜæåôáé ïîåß-

äùóç.

Ôá óôïé÷åßá áõôÜ åíåñãïðïéçìÝíá áðü ôçí øçëÞ èåñìïêñáóßá, åíþíïíôáé ìå ôï ïîõãü-

íï ôïõ áÝñá ó÷çìáôßæïíôáò ìïíïîåßäéá, äéïîåßäéá êáé ôñéïîåßäéá (CO, CO2 & SO, SO

2, SO

3), ôá

ïðïßá åßíáé áÝñéá êáé äéáöåýãïõí áðü ôçí êáìéíÜäá êáé ôéò ÷áñáìÜäåò ôïõ öïýñíïõ.

Åßíáé öáíåñü üôé ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôçò êáýóçò ðñÝðåé ç áôìüóöáéñá ôïõ èáëÜìïõ

ôïõ êáìéíéïý íá åßíáé ðëïýóéá óå ïîõãüíï (ïîåéäùôéêÞ), ðïõ óçìáßíåé üôé óôï óôÜäéï ôïõ øçóß-

ìáôïò üëá ôá áíïßãìáôá ôïõ öïýñíïõ (êáìéíÜäá, ôñýðåò) ðñÝðåé íá åßíáé îåóêÝðáóôá ãéá íá

Ôï óôÜäéï ôçò óýíôçîçò

50

åîáóöáëßæåôáé ï êáëüò áåñéóìüò. Ç äéáôÞñçóç ôçò ïîåéäùôéêÞò áôìüóöáéñáò åßíáé ðéï äý-

óêïëç êáé ÷ñåéÜæåôáé éäéáßôåñç ðñïóï÷Þ, óå êáìßíéá ðïõ äåí øÞíïõí ìå çëåêôñéóìü áëëÜ ìå

êáýóéìåò ýëåò, üðùò åßíáé ôá îýëá êáé ôï ãêÜæé ôá ïðïßá ðáñÜãïõí Üíèñáêá, ï ïðïßïò, áí ï

áåñéóìüò äåí åßíáé êáëüò, ìåéþíåé ôçí ðïóüôçôá ôïõ ïîõãüíïõ ôïõ èáëÜìïõ óå ðïóïóôÜ ðïõ

äåí åðáñêïýí ãéá ôçí ïîåßäùóç ôïõ Üíèñáêá êáé ôïõ èåßïõ ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óôç ìÜæá.

Ç äéáäéêáóßá ôçò ïîåßäùóçò áñ÷ßæåé óôïõò 600°C êáé öôÜíåé óôï áðïêïñýöùìá ôçò ãýñù

óôïõò 800°C.

Ç êáýóç ôçò ìåãáëýôåñçò ðïóüôçôáò ôïõ Üíèñáêá óõíÞèùò ïëïêëçñþíåôáé ãýñù óôïõò

900°C. Äåí óõìâáßíåé ôï ßäéï êáé ìå ôï èåßï ðïõ ìßá ðïóüôçôá ôïõ ìðïñåß íá ðáñáìåßíåé Üêáõ-

óôç ìÝ÷ñé ôïõò 1100°C , áêüìá êáé ìÝ÷ñé ôïõò 1150°C.

Ç ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá ôçò ïëïêëÞñùóçò ôçò êáýóçò åîáñôÜôáé: áðü ôï ðÜ÷ïò ôùí ôïé÷ùìÜ-

ôùí ôùí áíôéêåéìÝíùí êáé áðü ôçí ðåñéåêôéêüôçôá ôçò ìÜæáò óå áíèñáêïý÷åò êáé èåéïý÷åò

åíþóåéò.

Ãéá áíôéêåßìåíá ðïõ ôá ôïé÷þìáôÜ ôïõò Ý÷ïõí êáíïíéêü ðÜ÷ïò (ð.÷. åðéôñáðÝæéá åßäç), óõ-

íÞèùò åßíáé áñêåôü ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá óôï ïðïßï ç èåñìïêñáóßá áíåâáßíåé áðü ôïõò 750°C

óôïõò 850°C óå Ýíá íïñìÜë øÞóéìï.

Óå áíôéêåßìåíá ìå ÷ïíôñÜ ôïé÷þìáôá ç ïëïêëÞñùóç ôçò êáýóçò áðáéôåß ðåñéóóüôåñï ÷ñü-

íï êáé ìðïñåß íá ÷ñåéáóôåß íá äéáñêÝóåé áêüìá êáé þñåò. Ìåñéêïß êåñáìßóôåò åðéâñáäýíïõí

ôï ñõèìü ôïõ øçóßìáôïò óôéò èåñìïêñáóßåò êáýóçò Þ êñáôïýí ôç èåñìïêñáóßá óôáèåñÞ óôïõò

800°C ãéá äýï ðåñßðïõ þñåò.

¼ôáí ç ìÜæá ðåñéëáìâÜíåé óôç óýíèåóÞ ôçò áñãßëïõò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí øçëü ðïóïóôü áí-

èñáêïý÷ùí êáé èåéïý÷ùí åíþóåùí, üðùò åßíáé ïñéóìÝíá ball clays êáé ôá ðõñï÷þìáôá, ÷ñåéÜ-

æåôáé åðßóçò áñêåôüò ÷ñüíïò ãéá ôçí êáýóç, áêüìá êé áí ôá ôïé÷þìáôá ôùí áíôéêåéìÝíùí äåí

åßíáé ÷ïíôñÜ.

ÅÜí ç êáýóç äåí ðñïëÜâåé íá ïëïêëçñùèåß, ôüôå ôï Üêáõóôï õðüëïéðï ôïõ Üíèñáêá Þ ôïõ

èåßïõ ðáñáìÝíåé óôç ìÜæá êáé ìðïñåß íá äçìéïõñãÞóåé óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá óå åðüìåíá óôÜ-

äéá ôïõ øçóßìáôïò, êáèþò ìå ôçí Üíïäï ôçò èåñìïêñáóßáò, ïé ðüñïé áñ÷ßæïõí ðñïïäåõôéêÜ íá

öñÜæïõí áðü ôï ãõáëß ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ôç äñÜóç äéÜöïñùí åõôÞêôùí. ¸ôóé áñ÷ßæåé íá ðá-

ñåìðïäßæåôáé üëï êáé ðåñéóóüôåñï áö´ åíüò ç ðáñáðÝñá êáýóç êáé áöåôÝñïõ ç äéáöõãÞ ôçò

ðïóüôçôáò ôùí Þäç ó÷çìáôéóìÝíùí áåñéþí ðïõ äåí Ý÷åé ðñïëÜâåé íá åãêáôáëåßøåé ôç ìÜæá.

Ôï áðïôÝëåóìá óõíÞèùò åßíáé öïõóêÜëéáóìá ôçò ìÜæáò ðïõ äçìéïõñãåßôáé óôéò øçëÝò

êõñßùò èåñìïêñáóßåò áðü ôçí ðñïóðÜèåéá äéáöõãÞò ôùí ðáãéäåõìÝíùí áåñßùí.

Ôï ìåãáëýôåñï êßíäõíï áðü ôçí ðáñïõóßá Üêáõóôïõ Üíèñáêá êáé êõñßùò èåßïõ, äéáôñÝ-

÷ïõí ïé óéäçñïý÷åò ìÜæåò üôáí ôï øÞóéìï ãßíåôáé óå êáìßíé ãêáæéïý Þ îõëïêÜìéíï..

980°C. Ó´ áõôÞ ôçí èåñìïêñáóßá, ïé öõëëþäåéò êñýóôáëëïé ôïõ ìåôáêáïëßíç áñ÷ßæïõí íá

51

óõìðõêíþíïíôáé ó÷çìáôßæïíôáò ìßá íÝá êñõóôáëëéêÞ ìïñöÞ ðïõ ïíïìÜæåôáé óðéíÝëëéïò êáé

ðïõ ãåíéêÜ ìðïñåß íá åêöñáóôåß áðü ôïí ôýðï : 2Al2O

3.3SiO

2

Ç áíôßäñáóç óõíïäåýåôáé áðü ôçí áðåëåõèÝñùóç ëåðôüôáôçò ìïñöÞò êáé ÷çìéêÜ äñáóôé-

êüôáôïõ SiO2 :

3(2Al2O

3.4SiO

2) → 3(2Al

2O

3.3SiO

2) +

3SiO

2

ìåôáêáïëßíçò óðéíÝëëéïò Üìïñöï SiO2

1050oC - 1100oC. Ï óðéíÝëëéïò ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü ôï ìåôáêáïëßíç áñ÷ßæåé óôáäéáêÜ

íá ìåôáôñÝðåôáé óå ìïõëëßôç åíþ ìåãáëýôåñç ðïóüôçôá Üìïñöïõ SiO2

áðåëåõèåñþíåôáé êá-

ôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò áíôßäñáóçò :

3(2Al2O

3.3SiO

2) → 2(3Al

2O

3.2SiO

2)

+ 5SiO

2

óðéíÝëëéïò ìïõëëßôçò Üìïñöï SiO2

Ïé êñýóôáëëïé ôïõ ìïõëëßôç ìïéÜæïõí ìå ìáêñéÝò âåëüíåò ðïõ óõìðëÝêïíôáé ìåôáîý ôïõò

êáé åêôåßíïíôáé ðñïò üëåò ôéò äéåõèýíóåéò ðñïóäßäïíôáò Ýôóé áíôï÷Þ óôçí øçìÝíç ìÜæá.

Áí êáé ç äçìéïõñãßá ìïõëëßôç Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá íá áñ÷ßóåé êáé áðü ôïõò 1150°C, ç ðá-

ñïõóßá ôïõ óôç ìÜæá äåí åîáóöáëßæåôáé ðáñÜ ìüíï óå èåñìïêñáóßåò ðÜíù áðü ôïõò 1000°C

– 1150°C.

Óôï ßäéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ïé Üóôñéïé (ðïõ åßíáé ç ìïíáäéêÞ Ýíùóç ðïõ ðåñéÝ÷åé åýôçêôá

óôç ëåõêÞ ìÜæá ðïõ ðåñéãñÜöåôáé) áñ÷ßæïõí áñãÜ íá ëéþíïõí êÜíïíôáò Ýíáñîç ôçò öÜóçò

ôçò õáëïðïßçóçò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ïðïßáò ðáñÜãåôáé ðá÷ýñåõóôï õãñü ôÞãìá (ãõáëß) ,

52

ðïõ ìå ôç óåéñÜ ôïõ áñ÷ßæåé íá äéáëýåé ôï ëåðôüôáôï êáé ÷ç-

ìéêü äñáóôéêü SiO2,

ðïõ áðåëåõèåñþíåôáé áðü ôïí êáïëßíç

êáôÜ ôéò äéáäéêáóßåò ðáñáãùãÞò ìïõëëßôç, áëëÜ êáé üóï

áðü ôïí åëåýèåñï ÷áëáæßá ôçò ìÜæáò âñßóêåôáé óå ðïëý

ëåðôïôñéììÝíç ìïñöÞ.

Ç Ýíáñîç ôçò õáëïðïßçóçò ðÜíù áðü ôïõò 1050°C éó÷ý-

åé ãéá ìéá ôõðéêÞ ìÜæá ðïñóåëÜíçò Þ åíüò stoneware. Óõ-

íÞèùò ç ðáñáãùãÞ ãõáëéïý áñ÷ßæåé íùñßôåñá êáé ç èåñìï-

êñáóßá Ýíáñîçò ôçò åîáñôÜôáé áðü ôï åßäïò êáé ôçí ðïóü-

ôçôá ôùí åýôçêôùí ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôçí åêÜóôïôå ìÜæá.

Óôéò êïéíÝò êüêêéíåò ìÜæåò ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò,

ðïõ ðåñéÝ÷ïõí øçëü ðïóïóôü åõôÞêôùí, ç öÜóç ôçò õá-

ëïðïßçóçò áñ÷ßæåé óôïõò 800°C êáé ç ëéãïóôÞ ðïóüôçôá

ãõáëéïý ðïõ ðáñÜãåôáé ìÝ÷ñé ôçí ôåëéêÞ èåñìïêñáóßá øç-

óßìáôïò (ç ïðïßá óõíÞèùò äåí îåðåñíÜ ôïõò 1100°C), ÷ù-

ñßò íá êáôáöÝñíåé íá ãåìßóåé ôïõò ðüñïõò, óõãêïëëÜ ùò

Ýíá âáèìü ôïõò êüêêïõò ôçò ìÜæáò, ç ïðïßá áðïêôÜ Ýôóé

êÜðïéá ó÷åôéêÞ óêëçñüôçôá êáé áíôï÷Þ, ðïõ üìùò óå êá-

ìßá ðåñßðôùóç äåí ìðïñåß íá óõãêñéèåß ìå ôçí óêëçñüôçôá

ôùí õáëïðïéÞóéìùí ìáæþí øçëÞò èåñìïêñáóßáò (1200°C –

1300°C), ðïõ åßíáé óõìðáãåßò, áöïý ó´ áõôÝò ôéò èåñìï-

êñáóßåò ç õáëïðïßçóç Ý÷åé ðñï÷ùñÞóåé óå ôÝôïéï âáèìü

þóôå üëïé ïé ðüñïé Ý÷ïõí ãåìßóåé áðü ãõáëß.

¸ôóé, óôá êåñáìéêÜ ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò õðÜñ÷åé ìéá ðïóüôçôá óôåñåïðïéçìÝíïõ ãõá-

ëéïý, áëëÜ ï ìïõëëßôçò áðïõóéÜæåé ôåëåßùò.

1100°C – 1250°C. Ïé 1100°C åßíáé ç êáèïñéóôéêÞ èåñìïêñáóßá Ýíáñîçò ôçò ìåôáôñïðÞò

ôïõ ÷áëáæßá ôçò ìÜæáò óå ÷ñéóôïâáëßôç, ôçò ïðïßáò ï ñõèìüò áõîÜíåôáé ðáñÜëëçëá ìå ôçí

áýîçóç ôçò èåñìïêñáóßáò.

Ç ìåôáôñïðÞ óõíßóôáôáé óôï ðÝñáóìá ôïõ SiO2 áðü ôç ìßá ôïõ êñõóôáëëéêÞ ìïñöÞ óå Üëëç.

Ç áëëáãÞ áõôÞ áðáéôåß óðÜóéìï ôùí äåóìþí ðõñéôßïõ – ïîõãüíïõ êáé ðëÞñç áíáêáôÜôáîç ôùí

éüíôùí. Ãé´ áõôü ç äéáäéêáóßá åßíáé áñãÞ, ÷ñïíïâüñá êáé ìç áíáóôñÝøéìç, äçëáäÞ äåí ãßíåôáé

åðáíáöïñÜ óôçí áñ÷éêÞ êñõóôáëëéêÞ ìïñöÞ ìå ôçí ðôþóç ôçò èåñìïêñáóßáò.

ÐáñÜëëçëá ìå ôç ìåôáôñïðÞ ôïõ ÷áëáæßá óå ÷ñéóôïâáëßôç êáé êáèþò ç èåñìïêñáóßá áíå-

âáßíåé, áõîÜíåôáé êáé öõóéêÜ åðéôá÷ýíåôáé ç ðáñáãùãÞ ñåõóôÞò ëéùìÝíçò ìÜæáò (ãõáëéïý),

ìÝóá óôçí ïðïßá äéáëýåôáé ï íåïó÷çìáôéóìÝíïò ÷ñéóôïâáëßôçò, ðïõ ôçí þñá ôïõ ó÷çìáôéóìïý

ÁðëïõóôåõìÝíç ó÷çìáôéêÞ áíá-

ðáñÜóôóç ôçò ðïñåßáò ôçò õáëï-

ðïßçóçò.

53

ôïõ åßíáé ÷çìéêÜ äñáóôéêüôáôïò. ¼óï áõîÜíåôáé ç ðïóüôçôá ôïõ ãõáëéïý ôüóï ðåñéóóüôåñï

÷ñéóôïâáëßôç ìðïñåß íá äéáëýóåé. ¸ôóé, üôáí ç ðïóüôçôá ôïõ ãõáëéïý åßíáé åðáñêÞò, üëç ó÷å-

äüí ç ðïóüôçôá ôïõ ÷ñéóôïâáëßôç ìðïñåß íá äéáëõèåß ìÝóá ó´ áõôÞí.

ÅðåéäÞ üìùò, (ìå åîáßñåóç ôá áëêÜëéá Ê2O, Íá

2O, ðïõ ðåñéÝ÷ïíôáé óôïõ áóôñßïõò), åßíáé

ó÷åäüí áíáðüöåõêôç ç ðáñïõóßá Ýóôù êáé ìéêñþí ðïóïôÞôùí Üëëùí åõôÞêôùí üðùò åßíáé ôá

CaO êáé MgO, ôá ïðïßá äñþíôáò êáôáëõôéêÜ åðéôá÷ýíïõí êáé áõîÜíïõí ôç ìåôáôñïðÞ ôïõ ÷á-

ëáæßá óå ÷ñéóôïâáëßôç, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ç ðïóüôçôá ôïõ ÷ñéóôïâáëßôç ðïõ äçìéïõñãåßôáé

óå ìßá ìÜæá åßíáé ìåãáëýôåñç áðü êåßíç ðïõ ìðïñåß íá äéáëýóåé ôï ãõáëß, ìå áðïôÝëåóìá ôçí

ðáñáìïíÞ êÜðïéáò ðïóüôçôáò åëåýèåñïõ ÷ñéóôïâáëßôç óôéò ðåñéóóüôåñåò ìÜæåò ðïõ øÞíï-

íôáé ðÜíù áðü 1250oC ãåãïíüò ðïõ ìðïñåß íá äçìéïõñãÞóåé ðñïâëÞìáôá óôï êñýùìá.

¼óï ôï øÞóéìï óõíå÷ßæåôáé êáé ç èåñìïêñáóßá áõîÜíåôáé, óõíå÷ßæåôáé áõîáíüìåíç ç ðá-

ñáãùãÞ ãõáëéïý (õáëïðïßçóç), ç ìåôáôñïðÞ ÷áëáæßá óå ÷ñéóôïâáëßôç êáé ç äéÜëõóç ôïõ íåï-

ó÷çìáôéóìÝíïõ ÷ñéóôïâáëßôç ìÝóá óôï ãõáëß. Åðßóçò óõíå÷ßæåôáé åðéôá÷õíüìåíïò ï ó÷çìá-

ôéóìüò ìïõëëßôç ìÝ÷ñé ôïõò 1200°C.

ÐÜíù áðü ôïõò 1200°C ðïëý ëßãïò ìïõëëßôçò ó÷çìáôßæåôáé ðáñ´ üëï ðïõ ïé êñýóôáëëïé ôïõ

åðéìçêýíïíôáé ëßãï ðåñéóóüôåñï.

Ç äéáäéêáóßá ôçò õáëïðïßçóçò êáé ï ó÷çìáôéóìüò ÷ñéóôïâáëßôç óõíå÷ßæåôáé ìÝ÷ñé ôï óç-

ìåßï ðëÞñïõò ùñßìáíóçò ôçò ìÜæáò, üðïôå üëïé ïé ðüñïé Ý÷ïõí ãåìßóåé áðü ãõáëß êáé ïé âå-

ëüíåò ôïõ ìïõëëßôç, êáëÜ áíáðôõãìÝíåò, åêôåßíïíôáé ìÝóá óôçí õëïðïéçìÝíç ìÜæá åíéó÷ýï-

íôáò ðáñáðÝñá ôç óêëçñüôçôá êáé ôçí áíôï÷Þ ôçò.

Ó’ áõôü ôï óçìåßï ðñÝðåé íá óôáìáôÞóåé ôï øÞóéìï. ôóé, ìßá ìÜæá öôéáãìÝíç áðü êáïëßíç,

Üóôñéï êáé ÷áëáæßá, ìåôÜ ôï øÞóéìï óôç èåñìïêñáóßá ùñßìáíóçò êáé ïðùóäÞðïôå ðÜíù áðü

1200°C, ìåôáôñÝðåôáé óå Ýíá ïìïéïãåíÝò ìßãìá áðü ãõáëß, ìïõëëßôç êáé åëåýèåñï êñõóôáë-

ëéêü SiO2 ðïõ ìðïñåß íá åßíáé ÷áëáæßáò Þ ÷ñéóôïâáëßôçò. Ôï ðïéá áð´ ôéò äýï êñõóôáëëéêÝò

ìïñöÝò èá õðåñéó÷ýóåé åîáñôÜôáé áðü ôç èåñìïêñáóßá: üóï ðáñáôåßíåôáé ôï øÞóéìï ðÜíù

áðü ôïõò 1200°C ôüóï øçëüôåñï ôï ðïóïóôü ôïõ ÷ñéóôïâáëßôç.

Óôçí ðñÜîç ôï ðáñáðÜíù ïìïéïãåíÝò ìßãìá áíôáðïêñßíåôáé óôçí ðñüôõðç õáëïðïéçìÝíç

ëåõêÞ ìÜæá ìéáò ðïñóåëÜíçò. Ïé ìÜæåò stoneware, ðïõ Ý÷ïõí ðéï ðïëýðëïêç óýíèåóç, üôáí

øçèïýí óôç èåñìïêñáóßá ùñßìáíóçò ìåôáôñÝðïíôáé óå Ýíá óõìðáãÝò êñÜìá ðïõ ðåñéÝ÷åé

ìåí ãõáëß, ìïõëëßôç êáé êñõóôáëëéêü SiO2, áëëÜ êáé áíéóïìåãåèåßò êüêêïõò õëéêþí ìå äéáöï-

ñåôéêÞ óõìðåñéöïñÜ üðùò åßíáé ç óáìüô, ç Üììïò ê.á.

Áí ç èåñìïêñáóßá óõíå÷ßóåé íá áíåâáßíåé êáé ðÝñá áðü ôç èåñìïêñáóßá ùñßìáíóçò ôçò

ìÜæáò, ïé äéáäéêáóßåò óõíå÷ßæïíôáé êáé áõîÜíåôáé äéáñêþò ç ðáñáãùãÞ ãõáëéïý ôï ïðïßï óõ-

íå÷ßæåé íá äéáëýåé ôéò õðÜñ÷ïõóåò êñõóôáëëéêÝò ìïñöÝò (÷áëáæßá, ÷ñéóôïâáëßôç, ìïõëëßôç),

þóðïõ ç ìÜæá ìåôáôñÝðåôáé ïëüêëçñç óå ãõáëß.

54

Ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðáñïõóßá ÷ñéóôïâáëßôç óôéò ìÜæåò

Á) Ç ðáñïõóßá øçëïý ðïóïóôïý ÷ñéóôïâáëßôç óôçí øçìÝíç ìÜæá åßíáé áíåðéèýìçôç óôá

õáëïðïéçìÝíá êåñáìéêÜ øçëÞò èåñìïêñáóßáò (éäßùò ôá stoneware) ãéáôß ç êñõóôáëëéêÞ áõôÞ

ìïñöÞ ôïõ SiO2 ðáñïõóéÜæåé áðüôïìç óõóôïëÞ óôï ôåëåõôáßï óôÜäéï ôïõ êñõþìáôïò (225°C)

üôáí ðéï ç ìÜæá Ý÷åé óêëçñýíåé åíôåëþò , ãåãïíüò ðïõ ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé óðÜóéìï áíôé-

êåéìÝíùí ôùí ïðïßùí ç ìÜæá åßíáé óõìðáãÞò êáé äåí Ý÷åé ðïëëÜ ðåñéèþñéá áíôéìåôþðéóçò ôçò

óõóôïëÞò.

Ôï ðñüâëçìá ìðïñåß íá áíôéìåôùðéóôåß åßôå ìå ìåßùóç ôçò ðïóüôçôáò ôïõ ÷áëáæßá ðïõ

ðñïóôßèåôáé óôç ìÜæá Þ ìå áíôéêáôÜóôáóÞ ôïõ áðü ðéï ÷ïíôñïôñéììÝíï ÷áëáæßá ðïõ áíôéäñÜ

ðéï äýóêïëá óôçí åðßäïóç ôçò èåñìïêñáóßáò.

Åðßóçò Ý÷åé äéáðéóôùèåß üôé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ êñõþìáôïò, óçìáíôéêü ðïóïóôü ôïõ êñõ-

óôáëëéêïý SiO2 ðïõ Ý÷åé ðáñáìåßíåé óôç ìÜæá óáí ÷áëáæßáò óõíå÷ßæåé íá ìåôáôñÝðåôáé óå

÷ñéóôïâáëßôç, äéáäéêáóßá ðïõ äåí óôáìáôÜåé ðñéí ç èåñìïêñáóßá ðÝóåé óôïõò 1000°C.

¼óï ðéï áñãü åßíáé ôï êñýùìá, ôüóï ìåãáëýôåñç ðïóüôçôá ÷ñéóôïâáëßôç äçìéïõñãåßôáé.

ÄçëáäÞ ìå Ýíá ãñÞãïñï êñýùìá ìÝ÷ñé ôïõò 1000°C ìðïñåß íá áðïöåõ÷èåß ç äçìéïõñãßá

ìåãÜëçò ðïóüôçôáò ÷ñéóôïâáëßôç, üôáí öõóéêÜ åßíáé áíåðéèýìçôç.

Ç ãñÞãïñç ðôþóç ôçò èåñìïêñáóßáò ìÝ÷ñé ôïõò 1000°C äåí åßíáé êáèüëïõ åðéêßíäõíç,

üóïí áöïñÜ óôçí áêåñáéüôçôá ôùí áíôéêåéìÝíùí, ãéáôß óôç èåñìïêñáóßá áõôÞ ç ìÜæá âñßóêå-

ôáé áêüìá óå ðõñïðëáóôéêÞ êáôÜóôáóç.

Â) ¼óï áíåðéèýìçôç åßíáé ç ðáñïõóßá øçëþí ðïóïóôþí ÷ñéóôïâáëßôç óôéò õáëïðïéÞóéìåò

ìÜæåò øçëÞò èåñìïêñáóßáò, ôüóï åðéäéþêåôáé ç åðßôåõîç ôçò óôéò ìÜæåò ÷áìçëÞò èåñìïêñá-

óßáò êáé áõôü ãéáôß ç êñõóôáëëéêÞ áõôÞ ìïñöÞ ôïõ SiO2 âïçèÜ óôç ìåßùóç ôïõ êñáêåëáñß-

óôìáôïò ôùí õáëùìÜôùí.

Ç «óõíåéóöïñÜ» ôïõ ÷ñéóôïâáëßôç óôç ìåßùóç ôïõ êñáêåëáñßóìáôïò ïöåßëåôáé óôç ÷áìçëÞ

ó÷åôéêÜ èåñìïêñáóßá (225°C) óôçí ïðïßá óõóôÝëëïíôáé ïé êñýóôáëëïé ôïõ óôï êñýùìá êáèþò

ðåñíÜíå áðü ôçí â ìïñöÞ óôçí á.

¸ôóé ç ìÜæá óôçí ïðïßá ðåñéÝ÷åôáé øçëü ðïóïóôü ÷ñéóôïâáëßôç áêïëïõèåß ôçí ìåôáôñïðÞ

ôïõ êáé óõóôÝëëåôáé áðüôïìá óôïõò 225°C öÝñíïíôáò Ýôóé óå óõìðßåóç («ôñÜâçãìá ðñïò ôá

ìÝóá») ôï õÜëùìá, ðïõ ó´ áõôÞ ôç èåñìïêñáóßá Ý÷åé ðéï óôåñåïðïéçèåß åíôåëþò.

ÅÜí ç óõóôïëÞ ãßíïíôáí ìå ïìáëü ôñüðï áêïëïõèþíôáò ôçí ðôþóç ôçò èåñìïêñáóßáò, ôï

õÜëùìá ðïõ óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò óõóôÝëëåôáé ðåñéóóüôåñï áðü ôç ìÜæá êñõþíï-

íôáò èá Üñ÷éæå íá «ôåíôþíåôáé» åðÜíù ó’ áõôÞí ìå áðïôÝëåóìá íá ñáãßóåé üôáí Ý÷åé ðéá óôå-

ñåïðïéçèåß êáé Ý÷åé ÷Üóåé ôçí åëáóôéêüôçôá ðïõ äéáèÝôåé óôç ëéùìÝíç êáôÜóôáóç.

¼ðùò áíáöÝñèçêå ðñïçãïýìåíá ç êáèïñéóôéêÞ èåñìïêñáóßá Ýíáñîçò ôçò ìåôáôñïðÞò

55

ôïõ ÷áëáæßá óå ÷ñéóôïâáëßôç åßíáé ïé 1100°C. ¸ôóé ç ðáñïõóßá ÷ñéóôïâáëßôç óôéò ìÜæåò ÷áìç-

ëÞò èåñìïêñáóßá èá Þôáí áäýíáôç Þ åíôåëþò áíåðáñêÞò ÷ùñßò ôçí ýðáñîç êÜðïéïõ ôñüðïõ

ìåôáôñïðÞò óçìáíôéêïý ðïóïóôïý ôïõ ÷áëáæßá óå ÷ñéóôïâáëßôç óå ÷áìçëüôåñåò èåñìïêñá-

óßåò.

Ôï óêïðü áõôü õðçñåôåß êõñßùò ç ðáñïõóßá ôùí ïîåéäßùí áóâåóôßïõ (CaO) êáé ìáãíçóßïõ

(MgO) ìÝóá óôç ìÜæá, ôá ïðïßá äñïõí êáôáëõôéêÜ åðéôá÷ýíïôáò óå óçìáíôéêü âáèìü ôç ìå-

ôáôñïðÞ.

ÅðéðëÝïí, ç ìåôáôñïðÞ äéåõêïëýíåôáé áí ï ÷áëáæßáò ôçò ìÜæáò åßíáé ðïëý ëåðôïôñéììÝ-

íïò.

Ôá ðïëëáðëÜ øçóßìáôá óõíôåëïýí åðßóçò óôçí ðáñáðÝñá áýîçóç ôïõ ðïóïóôïý ôïõ ÷ñé-

óôïâáëßôç áöïý óå êÜèå øÞóéìï ðñüóèåôåò ðïóüôçôåò ÷áëáæßá ìåôáôñÝðïíôáé óå ÷ñéóôïâá-

ëßôç.

ÅðåéäÞ ïé ìÜæåò ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò ùñéìÜæïõí ÷ùñßò íá õáëïðïéçèïýí óå ìåãÜëï

âáèìü, ôï ðïñþäåò ôïõò ðáñáìÝíåé ëßãï Þ ðïëý áíïé÷ôü êáé ãé´ áõôü äéáèÝôïõí ìåãáëýôåñç

ðñïóáñìïóôéêüôçôá áðü ôéò õáëïðïéçìÝíåò ìÜæåò øçëÞò èåñìïêñáóßáò óôçí áðüôïìç óõ-

óôïëÞ ôïõ üãêïõ, ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü ôç ìåôáôñïðÞ ôïõ ÷ñéóôïâáëßôç óôïõò 225°C.

Áõôü öõóéêÜ äåí óçìáßíåé üôé åîáëåßöåôáé ï êßíäõíïò óðáóéìÜôùí, ôïí ïðïßï äéáôñÝ÷ïõí

éäéáßôåñá ôá ìåãÜëá êáé áíïé÷ôÜ êïììÜôéá áëëÜ êáé üëá ôá êïììÜôéá ðïõ âñßóêïíôáé óôï öïýñ-

íï áí ç áðüôïìç óõóôïëÞ åíéó÷õèåß áðü Ýíá ðñüóèåôï óïê, üðùò åßíáé Ýíá ñåýìá áÝñïò ðïõ

ìðïñåß íá äçìéïõñãçèåß áðü Üíïéãìá ðüñôáò ôïõ öïýñíïõ ãýñù óôïõò 225°C, ðïõ åßíáé èåñ-

ìïêñáóßá áñêåôÜ ÷áìçëÞ ãéá íá äïêéìÜóåé êáíåßò íá ñßîåé ìßá ðñþôç ìáôéÜ óôï áðïôÝëåóìá

ôçò äïõëåéÜò ôïõ.

56

Ìå ôïí üñï «ìðáíôáíÜò», ðåñéãñÜöïõìå Ýíá ëåßï êáé

ëåðôüêïêêï ìßãìá áðü áñãßëïõò, åýôçêôá êáé áíôé-

ðëáóôéêÜ õëéêÜ, ðïõ áðëþíåôáé óáí åðß÷ñéóìá óôçí åðéöÜíåé-

á åíüò êåñáìéêïý ãéá íá êáëýøåé ôï áñ÷éêü ôçò ÷ñþìá êáé íá

äþóåé Üëëåò äéáêïóìçôéêÝò äõíoôüôçôåò Þ áðëÜ, ãéá íá åîáëåßøåé ìéêñïåëáôôþìáôá ôçò åðé-

öÜíåéáò (Üãñéá õöÞ áðü ÷ïíôñüêïêêá õëéêÜ, ôñýðåò áðü óáìüô êëð).

Ç ÷ñÞóç ôùí ìðáíôáíÜäùí óôçí êåñáìéêÞ áíÜãåôáé óå ðïëý ìáêñéíÝò éóôïñéêÝò ðåñéü-

äïõò. Áíáðôý÷èçêå óå ðïëëÜ ìÝñç ôïõ êüóìïõ êáé óå üëá ôá óôÜäéá ôïõ ðïëéôéóìïý.

ÊåñáìéêÜ ôçò ÍåïëéèéêÞò ðåñéüäïõ ðïõ âñÝèçêáí óôçí ÁíáôïëéêÞ Áóßá êáé ÷ñïíïëïãïý-

íôáé ãýñù óôï 3.000 ð.×. åßíáé äéáêïóìçìÝíá ìå êüêêéíïõò, Üóðñïõò êáé ìáýñïõò ìðáíôáíÜ-

äåò, áãõÜëùôá.

Ïé Áéãýðôéïé êåñáìßóôåò ôçò ðåñéüäïõ ôçò 12çò Äõíáóôåßáò (2160-1788 ð×) Þîåñáí ðïëý

êáëÜ ðþò íá äïõëåýïõí ìå ÷ñùìáôé óôïýò ìðáíôáíÜäåò êáé åß÷áí âñåé ôïí ôñüðï íá ôïõò ÷ñç-

óéìïðïéïýí óå óõíäõáóìü ìå ÷ñùìáôéóôÜ äéáöáíÞ ãõáëþìáôá ãéá íá ôñïðïðïéïýí Þ íá âáèáß-

íïõí ôï ÷ñþìá ôçò ôåëéêÞò åðéöÜíåéáò.

Èñáýóìáôá êåñáìéêþí ðïõ âñÝèçêáí óôçí Áñ÷áßá Êüñéíèï êáé åßíáé æùãñáöéóìÝíá ìå

ìðáíôáíÜäåò (Terra Sigillata) õðïëïãßæåôáé üôé Ýãéíáí ðñéí áðü ôïí 6ï áéþíá, ïðüôå êáé Üñ÷é-

óå íá áêìÜæåé ç ôå÷íéêÞ.

Óôçí áñ÷áßá Ñþìç ãéá ðñþôç öïñÜ êáôáóêåõÜóôçêáí êåñáìéêÜ ìå ÷ýôåõóç ñåõóôïý ðç-

ëïý óå êáëïýðéá,. ×ñçóéìïðïéïýóáí óêáëé óìÝíá êáëïýðéá êé Ýöôéá÷íáí áíôéêåßìåíá ìå áíÜ-

ãëõöåò ðáñáóôÜ óåéò ðïõ ôá äéáêïóìïýóáí ìå åìâÜðôéóç óå áñáéùìÝíç Ôerra Sigillata.

Óôçí ÁìåñéêÞ, ïé áããåéïðëÜóôåò ôçò ðñïêïëïìâéáíÞò ðåñéüäïõ Ýöôéá÷íáí áããåßá óôï

“÷Ýñé”, Þ ðáôçôÜ óå êáëïýðéá êáé ôá äéáêïóìïýóáí ìå ìïíü÷ñùìåò Þ ðïëý÷ñùìåò Terra

Sigillatas.

ÅÉÄÇ ÌÐÁÍÔÁÍÁÄÙÍ

Ïé ìðáíôáíÜäåò, áíÜëïãá ìå ôï ðïéüí ôçò åðéöÜíåéáò ðïõ áðï êôïýí óôï øÞóéìï ÷ùñßæï-

íôáé óå äýï åßäç: ôïõò õáëïðïéÞóéìïõò êáé ôïõò ìç õáëïðïéÞóéìïõò.

Ìç õáëïðïéÞóéìïé Þ áðëïß ìðáíôáíÜäåò ÷áñáêôçñßæïíôáé åêåßíïé ôùí ïðïßùí ç åðéöÜíåé-

µπαντανάδεςµπαντανάδες

57

á åßíáé ëåßá óôçí áöÞ, áëëÜ äåí ãõáëßæåé êáé ç áðïññïöçôéêüôçôÜ ôçò åßíáé ðáñüìïéá ìå ôçí

áðïññïöçôéêüôçôá ôçò ìÜæáò ôïõ êåñáìéêïý óå üëá ôï óôÜäéá ôïõ øçóßìáôïò.

Ôá êåñáìéêÜ ðïõ êáëýðôïíôáé ìå ìç õáëïðïéÞóéìï ìðáíôáíÜ øÞíïíôáé ìðéóêïõß, óôç óõ-

íÝ÷åéá êáëýðôïíôáé ìå äéáöáíÝò (óõíÞèùò) õÜëùìá êáé îáíáøÞíïíôáé óôç èåñìïêñáóßá ùñß-

ìáíóçò ôïõ õáëþìáôïò.

Ìå ôïí üñï «õáëïðïéÞóéìïé» ÷áñáêôçñßæïõìå åêåßíïõò ôïõò ìðáíôáíÜäåò ðïõ, êáôÜ ôç äé-

Üñêåéá ôïõ øçóßìáôïò, Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá äçìéïõñãÞóïõí ìéá ëåßá, ðõêíÞ çìéãõáëéóôå-

ñÞ-çìéìÜô Þ ìáô åðéöÜíåéá ðïõ åßíáé åíôåëþò áäéÜâñï÷ç (ìç ðïñþäçò) êáé ìïéÜæåé ðïëý ìå

õÜëùìá, áëëÜ óå êáìéÜ ðåñßðôùóç äåí ðáñïõóéÜæåé ñåõóôüôçôá õáëþìáôïò, åßíáé «óôõöÞ» ìå

ôçí Ýííïéá üôé Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá íá äéáôçñåß áíáëëïßùôá êáé ìåôÜ ôï øÞóéìï ôá üðïéá áíÜ-

ãëõöá óôïé÷åßá Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß óôç äéÜñêåéá ôçò äéáêüóìçóçò, (ðéíåëéÝò, ó÷Ýäéá ìå ðïõ-

Üñ, óðÜôïõëá êëð).

Óôçí êáôçãïñßá ôùí õáëïðïéÞóéìùí ìðáíôáíÜäùí óõ÷íÜ êáôáôÜóóåôáé êáé ç Terra Sigillata,

ôï ðïëý ãíùóôü ëåßï, óêëçñü, óáôéíÝíéï åðß÷ñéóìá, ðïõ êáëýðôåé ðëçèþñá áããåßùí ôçò áñ-

÷áßáò ÅëëÜäáò êáé Ñþìçò. Ç êáôÜôáîç áõôÞ ìðïñåß íá ãßíåé áðïäåêôÞ ìüíïí üóïí áöïñÜ óå

ãåíéêÜ åîùôåñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ åðé÷ñßóìáôïò, áöïý áðü Üðïøç óýíèåóçò êáé ÷çìéêÞò

óõìðåñéöïñÜò ç Terra Sigillata äéáöÝñåé ðïëý áð’ áõôü ðïõ ïíïìÜæïõìå õáëïðïéçìÝíï ìðá-

íôáíÜ.

58

Ç óêëçñüôçôá êáé ç ãõáëÜäá ôçò ïöåßëïíôáé óôçí ðïëý ìåãÜëç ðõêíüôçôá ôïõ åðé÷ñßóìá-

ôïò ðïõ áðïôåëåßôáé áðü êïëëïåéäïýò ìåãÝèïõò êüêêïõò áñãéëéêþí ïñõêôþí êáé ðïëý ëßãï

óôçí õáëïðïßçóç (óôçí Terra Sigillata äåí õðÜñ÷åé ôÞîç).

ÓÕÍÈÅÓÇ ÔÙÍ ÌÐÁÍÔÁÍÁÄÙÍ

Óå üðïéá êáôçãïñßá êáé íá áíÞêåé Ýíáò ìðáíôáíÜò, ãéá íá ÷áñáêôçñéóôåß ôõðéêÜ «êáëüò»

ðñÝðåé íá ôçñåß ïñéóìÝíåò ðñïûðïèÝóåéò:

á) Íá Ý÷åé ðõêíüôçôá, êáëõðôéêüôçôá êáé ôç äõíáôüôçôá íá áðïêôÞóåé ôï åðéèõìçôü êÜèå

öïñÜ ÷ñþìá.

â) Íá åßíáé êáëÜ ðñïóêïëëçìÝíïò óôç ìÜæá þóôå íá ìðïñåß íá áêïëïõèÞóåé ôéò óõóôïëÝò

ôçò óôï óôÝãíùìá êáé ôï øÞóéìï ÷ùñßò íá îåöëïõäßóåé Þ íá ñáãßóåé.

ã) Íá áðïêôÜ ôïí åðéèõìçôü âáèìü ùñßìáíóçò óôçí ôåëéêÞ èåñìïêñáóßá øçóßìáôïò ôïõ êå-

ñáìéêïý, êáé áí ðñüêåéôáé íá êáëõöèåß ìå ãõáëß, íá ëåéôïõñãåß óáí óõíäåôéêü óôñþìá áíÜìå-

óá óôç ìÜæá êáé óôï õÜëùìá.

ä) Íá äéáôçñåß ôï ÷áñáêôÞñá êáé ôçí áêåñáéüôçôÜ ôïõ êáé ìåôÜ ôï øÞóéìï ìáæß ìå ôï õÜëù-

ìá (ïñéóìÝíá ãõáëéÜ, êõñßùò ôá ìïëõâäïý÷á, äéáëýïõí ôïõò ìðáíôáíÜäåò).

59

Ç åðéêÜëõøç åíüò êåñáìéêïý ìå ìðáíôáíÜ (ôï ëåãüìåíï ìðáíôÜíéóìá) ìðïñåß íá ãßíåé óå

üðïéá êáôÜóôáóç êáé áí âñßóêåôáé: íùðü, óôåãíü Þ øçìÝíï.

ÖõóéêÜ, ç óõìðåñéöïñÜ åíüò ìðáíôáíÜ óôï óôÝãíùìá êáé ôï øÞóéìï åëÝã÷åôáé ìå êáôÜë-

ëçëç ñýèìéóç ôùí ðïóïóôþí ôùí õëéêþí áðü ôá ïðïßá áðïôåëåßôáé êáé ðïõ óå êÜèå ðåñßðôùóç

åßíáé: ¢ñãéëïé, åýôçêôá õëéêÜ, óêëçñõíôéêÜ, óôåñåùôéêÜ, õëéêÜ ãéá åíßó÷õóç ôçò ëåõêüôçôáò

êáé ôçò êáëõðôéêüôçôáò êáé ÷ñùóôéêÜ.

ÏÉ ÁÑÃÉËÏÉ

ÅðåéäÞ Ýíáò ìðáíôáíÜò ðñÝðåé ãåíéêÜ íá áöÞíåé ðåñéèþñéá êßíçóçò óå üóï ôï äõíáôü åõ-

ñýôåñç ôïíéêÞ êáé ÷ñùìáôéêÞ êëßìáêá, åßíáé åõíüçôï üôé ðñÝðåé íá åßíáé ëåõêüò.

Ãé’ áõôü ï Üîïíáò ôçò ðáñáóêåõÞò ìðáíôáíÜ åßíáé óõíÞèùò ïé ëåõêÝò Þ ðïëý áíïé÷ôü÷ñù-

ìåò Üñãéëïé. ÔÝôïéåò åßíáé ïé êáïëßíåò êáé ôá ball clays áíôßóôïé÷á.

Ïé êáïëßíåò åßíáé ðñùôïãåíåßò Üñãéëïé, ïé êáèáñüôåñåò Üñãéëïé ðïõ õðÜñ÷ïõí óôç öýóç

(88% êáïëéíßôçò), Ý÷ïõí Üóðñï Þ õðüëåõêï Üøçôï ÷ñþìá êáé áíáðôýóóïõí ìåãÜëç ëåõêüôç-

ôá óôï øÞóéìï. ÅðåéäÞ, óõãêñéôéêÜ ìå Üëëåò áñãßëïõò, ïé êáïëßíåò åßíáé ó÷åôéêÜ ÷ïíôñüêïê-

êïé ðáñïõóéÜæïõí ìåéùìÝíç óõóôïëÞ óôï óôÝãíùìá. ÌéêñÞ åßíáé åðßóçò ç óõóôïëÞ ôïõò êáé

óôï øÞóéìï, áöïý åßíáé Üñãéëïé óêëçñÝò êáé äýóôçêôåò êáé äåí õáëïðïéïýíôáé ðñéí áðü ôïõò

1780°C.

Ç ðáñïõóßá êáïëßíç óôç óýíèåóç åíüò ìðáíôáíÜ åßíáé áðáñáßôçôç êáé ôïõ ðñïóäßäåé ëåõ-

êüôçôá, óêëçñüôçôá êáé áíôï÷Þ.

Ôá ball clays åßíáé äåõôåñïãåíåßò Üñãéëïé, ðïëý ëåðôüêïêêåò êáé ðëáóôéêÝò (ìÝóï ìÝãå-

èïò êüêêùí 0,25 ì) êáé ãé’ áõôü óõóôÝëëïíôáé ðïëý óôï óôÝãíùìá.

ÁíÜëïãá ìå ôç óýíèåóÞ ôïõò õáëoðïéïýíôáé óå èåñìïêñáóßåò ðïõ óõíÞèùò êõìáßíïíôáé

áíÜìåóá óôïõò 1150°C ìå 1300°C ãé áõôü ðáñïõóéÜæïõí ìåãÜëç óõóôïëÞ êáé óôï øÞóéìï.

ÅðåéäÞ ç ðåñéåêôéêüôçôÜ ôïõò óå óßäçñï êáé ôéôÜíéï åßíáé ãåíéêÜ ìéêñÞ ôï øçìÝíï ÷ñþ-

ìá ôïõò åßíáé áíïé÷ôü êáé óõíÞèùò êõìáßíåôáé áíÜìåóá óôï óðáóìÝíï Üóðñï êáé ôï áíïé÷ôü

ìðåæ.

ÄçëáäÞ Ý÷ïõìå ôç äõíáôüôçôá, áí åðéëÝîïõìå Ýíá ball clay ðïõ øÞíåôáé ó÷åôéêÜ ëåõêü,

íá äéáôçñÞóïõìå ôçí êáèáñüôçôá ôïõ ìðáíôáíÜ.

Ç åðéëïãÞ ôïõ ball clay äåí ìðïñåß íá óôçñé÷ôåß óôï Üøçôï ÷ñþìá ôïõ, áöïý üëá ó÷åäüí ôá

ball clays ðåñéÝ÷ïõí óå ìéêñÜ Þ ìåãáëýôåñá ðïóïóôÜ áíèñáêïý÷åò ðñïóìßîåéò ðïõ ôá ÷ñù-

ìáôßæïõí áðü ãêñé áíïé÷ôÜ Ýùò óêïýñá, ó÷åäüí ìáýñá, ÷ñþìá ðïõ öõóéêÜ äåí äéáôç ñåßôáé

óôï øÞóéìï áöïý ï Üíèñáêáò êáßãåôáé.

Ç ðñïóèÞêç ball clay óôïí ìðáíôáíÜ áõîÜíåé ôç óõóôïëÞ ôïõ óôï óôÝãíùìá êáé ôï øÞóéìï

ðñïóäßäåé ðõêíüôçôá êáé áíôï÷Þ óôï Üøçôï êáé øçìÝíï åðß÷ñéóìá êáé âïçèÜåé ôçí ðñïóêüë-

ëçóÞ ôïõ óôçí åðéöÜíåéá ôïõ êåñáìéêïý. Åìðïäßæåé ôçí êáèßæçóç ôùí óõóôáôéêþí ôïõ áéùñÞ-

60

ìáôïò ôïõ ìðáíôáíÜ êáé, ðåñéóóüôåñï áðü ôïí êáïëßíç, âïçèÜåé ôçí ïìïéïãÝíåéá ôïõ ìßãìá-

ôïò.

Ç ðåñéåêôéêüôçôá ôùí ìðáíôáíÜäùí óå áñãßëïõò óõíïëéêÜ êõìáßíåôáé áíÜìåóá óôï 30-

70%. Ñõèìßæïíôáò êáôÜëëçëá ôá ìåôáîý ôïõò ðïóïóôÜ ìðïñïýìå ùò Ýíá âáèìü íá ñõèìßóïõ-

ìå ôï ðïóïóôü óõóôïëÞò ôïõ ìðáíôáíÜ. Ãéá ðáñÜäåéãìá, áíôéêáèéóôþíôáò Ýíá ðï óïóôü ôïõ

ball clay ìå êáïëßíç ìðïñïýìå íá ðåôý÷ïõìå áéóèçôÞ ìåßùóç ôçò óõóôïëÞò ôïõ ìðáíôáíÜ (êáé

ôï áíôßóôñïöï), áëëÜ ìéá ôÝôïéá ñýèìéóç ëåéôïõñãåß ìüíï áí ï ìðáíôáíÜò ðñüêåéôáé íá áðëù-

èåß óå íùðü áíôéêåßìåíï, ðïõ áêüìá äåí Ý÷åé ïëïêëçñþóåé ôç óõóôïëÞ ôïõ. Áí ôï êïììÜôé ðïõ

ðñüêåéôáé íá ìðáíôáíéóôåß åßíáé óôåãíü, äçëáäÞ äåí Ý÷åé êáíÝíá ðåñéèþñéï óõóôïëÞò óôçí

Üøçôç êáôÜóôáóç, ôüôå ç ñýèìéóç ôçò åíáëëáãÞò ôùí áñãßëùí äåí åðáñ êåß.

Ó’ áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç, Ýíá óçìáíôéêü ìÝñïò ôïõ óõíïëéêïý ðïó ïóôïý ôùí áñãßëùí ðñÝðåé

íá áíôéêáôáóôáèåß ìå êáïëßíç øçìÝíï (óôïõò 1000°C -1100°C) ï ïðïßïò äåí Ý÷åé ðëÝïí ðëá-

óôéêüôçôá êáé åðïìÝíùò ïýôå éêáíüôçôá óõóôïëÞò, äéáôçñåß üìùò ôçí ßäéá ÷çìéêÞ óýóôáóç êáé

äåí áëëÜæåé ôï ÷áñáêôÞñá êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ìðáíôáíÜ óôï øÞóéìï.

ÔÁ ÅÕÔÇÊÔÁ ÕËÉÊÁ (¹ «ÕÁËÏÐÏÉÇÔÅÓ»)

Ôá åýôçêôá õëéêÜ åßíáé ïé ñõèìéóôÝò ôïõ âáèìïý õáëïðïßçóçò ôïõ ìðáíôáíÜ. Ìå ôïí üñï

«åýôçêôá» ÷áñáêôçñßæïõìå åêåßíá ôá óõ óôáôéêÜ ôçò óýíèåóÞò ôïõ ðïõ óôï øÞóéìï ëéþíïõí

ðáñÜãïíôáò ãõáëß ôï ïðïßï: åîáóöáëßæåé ôï äÝóéìï ìðáíôáíÜ-ìÜæáò, åíéó÷ýåé ôç óõãêüëëç-

óç ôùí êüêêùí ôïõ ìðáíôáíÜ þóôå íá ìçí ôñßâåôáé ìåôÜ ôï øÞóéìï êáé, áí ç ðïóüôçôÜ ôïõ åß-

íáé åðáñêÞò, ìðïñåß íá ðñïêá ëÝóåé ðëÞñç õáëïðïßçóç ôïõ ìðáíôáíÜ.

Áêüìá êé áí áðïöáóßóåé êáíåßò íá öôéÜîåé ìðáíôáíÜ áðü Ýíá öõóéêü ðçëü Þ Ýôïéìç êåñá-

ìéêÞ ìÜæá, ç ðñïóèÞêç êÜðïéïõ õáëïðïéçôÞ åßíáé óõ÷íÜ áðáñáßôçôç.

Ç ðáñáãùãÞ ãõáëéïý óå ëéãüôåñï Þ ðåñéóóüôåñï ÷áìçëÝò èåñìïêñáóßåò ïöåßëåôáé óôç

äñÜóç ïñéóìÝíùí ïîåéäßùí ðïõ Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá üôáí áíôéäñïýí ìå ôï SiO2 (Þ SiO

2

êáé Al2O

3 ìáæß) íá äçìéïõñãïýí õãñÜ ôÞãìáôá áêüìá êáé óå ðñþéìá óôÜäéá ôïõ øçóßìáôïò

(600°C).

Áðü áõôÜ, ôá áëêÜëéá (êõñßùò Na2O & K

2O) êáé ôï ïîåßäéï ôïõ Âïñßïõ (B

2O

3) áðáíôþíôáé

óõíçèÝóôåñá óôïõò ìðáíôáíÜäåò.

ÅðåéäÞ ç äéáëõôüôçôá ðïõ ðáñïõóéÜæïõí óôï íåñü ïé áðëÝò åíþóåéò ôïõò (Na2CO

3, K

2CO

3,

Na2O.2B

2O

3.10H

2O, B

2O

3.3H

2O êëð) êÜíåé áäýíáôç ôçí áðåõèåßáò ÷ñÞóç ôïõò, ôá ïîåßäéá áõ-

ôÜ åéóÜãïíôáé ìÝóù óôáèåñþí, áäéÜëõôùí åíþóåùí ðïõ ôá ðåñéÝ÷ïõí ïé ïðïßåò, áíÜëïãá ìå

ôç óýíèåóÞ ôïõò, ëéþíïõí óå ÷áìçëÝò Þ øçëÝò èåñìïêñáóßåò. ÔÝôïéá õëéêÜ åßíáé ïé öñßôôåò,

ïé Üóôñéïé êáé ôá áóôñéïåéäÞ.

Ç åðéëïãÞ ôçò Ýíùóçò ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéçèåß åîáñôÜôáé áðü ôç èåñìïêñáóßá óôçí ïðïßá

ðñüêåéôáé íá øçèåß ï ìðáíôáíÜò.

61

Óå ìðáíôáíÜäåò ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò (900°C -1100°C) åßíáé áðáñáßôçôç ç ÷ñçóéìïðïß-

çóç êÜðïéáò áëêáëéêÞò-âïñéêÞò öñßôôáò Þ ðáñüìïéáò óýíèåóçò õáëþìáôïò ÷áìçëÞò èåñìï-

êñáóßáò. Ôá õëéêÜ áõôÜ åßíáé âéïìç÷áíéêÜ ðáñáóêåõáóìÝíåò åíþóåéò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí øçëÜ

ðïóïóôÜ áëêáëßùí êáé ïîåéäßïõ ôïõ âïñßïõ åíùìÝíá ìå ìéêñÝò ó÷åôéêÜ ðïóüôçôåò Al2O

3 êáé

SiO2 êáé Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá ëéþíïõí áêüìá êáé óå ðïëý ÷áìçëÝò èåñìïêñáóßåò (600°C -

700°C).

Ôá åýôçêôá õëéêÜ ôùí ìðáíôáíÜäùí ìÝóçò (1100°C -1200°C) êáé øçëÞò (1200°C -1350°C)

èåñìïêñáóßáò ìáò ôá ðáñÝ÷åé ç öýóç ìå ôç ìïñöÞ ïñõêôþí. ÔÝôïéá åßíáé ïé Üóôñéïé êáé ôá

áóôñéïåéäÞ ðïõ åßíáé öõóéêÝò åíþóåéò áëêáëßùí Þ / êáé áëêáëéêþí ãáéþí ìå áõîçìÝíá ðï-

óïóôÜ Al2O

3 êáé SiO

2, åðïìÝíùò ðïëý ðéï äýóôçêôá áðü ôéò öñßôôåò êáé ôá õáëþìáôá ÷áìçëÞò

èåñìïêñáóßáò.

Ïé Üóôñéïé åßíáé êñõóôáëëéêÜ óôåñåÜ ìå óôáèåñÞ óýíèåóç êáé óõãêåêñéìÝíï óýóôçìá êñõ-

óôÜëëùóçò. Áðü ôá 12 åßäç áóôñßùí ðïõ õðÜñ÷ïõí ïé ðéï óçìáíôéêïß êáé åõñÝùò ÷ñçóéìïðïé-

ïýìåíïé åßíáé ïé Üóôñéïé Êáëßïõ êáé Íáôñßïõ ôùí ïðïßùí ç åíôåëþò êáèáñÞ ìïñöÞ åêöñÜæå-

ôáé áðü Ì.Ô.: K2O (Þ Na

2O).Al

2O

3.6SiO

2. Ïé Üóôñéïé áñ÷ßæïõí íá ìáëáêþíïõí áðü ôïõò 1150°C,

ëéþíïõí ãýñù óôïõò 1250°C áëëÜ åðåéäÞ ðåñéÝ÷ïõí ìåãÜëï ðïóïóôü áëïõìßíáò äåí áðï-

êôïýí ñåõóôüôçôá áêüìá êé áí øçèïýí óôïõò 1300°C.

Åßíáé ëïéðüí éäáíéêïß õáëoðïéçôÝò ãéá ìðáíôáíÜäåò øçëÞò èåñìïêñáóßáò.

Ôá áóôñéïåéäÞ ìïéÜæïõí ìå ôïõò Üóôñéïõò, õðü ôçí Ýííïéá üôé åßíáé áñãéëïðõñéôôéêÝò åíþ-

óåéò áëêáëßùí êáé áëêáëéêþí ãáéþí êáé åðßóçò êñõóôáëëéêÜ óôåñåÜ. Äåí Ý÷ïõí üìùò ïýôå ôç

óõãêåêñéìÝíç êñõóôáëëéêÞ äïìÞ ôùí áóôñßùí, ïýôå áíôáðïêñßíïíôáé óå êáèïñéóìÝíï ÷çìé-

êü ôýðï, áëëÜ åßíáé ìßãìáôá êñõóôÜëëùí äéáöïñåôéêþí åíþóåùí ìåñéêÜ óõíäåìÝíùí ìåôáîý

ôïõò êáé áêáíüíéóôá äéáôáãìÝíùí. Ãé’ áõôü äåí Ý÷ïõí ôç ÷çìéêÞ óôáèåñüôçôá ôùí áóôñßùí, åß-

íáé ðéï åýèñõðôá êáé, ëüãù ôçò ðåñéåêôéêüôçôÜò ôïõò óå ðåñéóóüôåñá ôïõ åíüò åýôçêôá ïîåß-

äéá (ïé ìßîåéò åßíáé äñáóôéêüôåñåò), óõíÞèùò ëéþíïõí óå ÷áìçëüôåñåò èåñìïêñáóßåò.

¢óôñéïò Êáëßïõ ¢óôñéïò Íáôñßïõ Êñýóôáëëïò Íåöåëïóõåíßôç

62

Ôá êõñéüôåñá áóôñéïåéäÞ åßíáé ç Ðçãìáôßôçò (Cornish stone) 1200°C -1300°C êáé ï Íåöå-

ëïóõåíßôçò (Nepheline Syenite) 1100°C -1200°C. Áðü ôá äýï ï Íåöåëïóõåíßôçò åßíáé ðïëý êá-

ëü åýôçêôï ãéá ìðáíôáíÜäåò ìÝóçò èåñìïêñáóßáò åíþ ï Ðçãìáôßôçò, ðïõ åßíáé ðéï óêëçñüò,

÷ñçóéìïðïéåßôáé óå øçëüôåñåò èåñìïêñáóßåò.

Åêôüò áðü ôá õëéêÜ ðïõ ðáñÜãïõí ãõáëß êáé ôá ïíïìÜæïõìå «êýñéá åýôçêôá», óôç óýíèå-

óç ôùí ìðáíôáíÜäùí óõ÷íÜ åéóÜãïíôáé êáé ïñéóìÝíá óõóôáôéêÜ, ðïõ ôá ÷áñáêôçñßæïõìå óáí

«âïçèçôéêÜ åýôçêôá», ôá ïðïßá âïçèïýí ôçí êáëýôåñç ñýèìéóç ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ ìðá-

íôáíÜ. ÁõôÜ åßíáé óõíÞèùò áíèñáêéêÝò Þ ðõñéôéêÝò åíþóåéò ôïõ áóâåóôßïõ (CaO) êáé ôïõ ìá-

ãíçóßïõ (MgO). Ïé óõíçèÝóôåñá ÷ñçóéìïðïéïýìåíåò åßíáé ôï áíèñáêéêü áóâÝóôéï, ôï ôáëê

êáé ï âïë ëáóôïíßôçò, óå ðïóïóôü óõíÞèùò 5-15%.

Ç ðáñïõóßá âïçèçôéêþí åõôÞêôùí óôïí ìðáíôáíÜ âïçèÜåé ôçí ðñüóöõóç ôïõ õáëþìáôïò,

óõíôåëåß óôç ìåßùóç ôïõ êñáêåëëáñßóìáôïò, áõîÜíåé ôç ëåõêüôçôá ôïõ øçìÝíïõ ìðáíôáíÜ

êáé åíéó÷ýåé ôç óêëçñüôçôá ôïõ.

¼ëá ôá åýôçêôá, êýñéá êáé âïçèçôéêÜ, åßíáé ìç ðëáóôéêÜ õëéêÜ êáé ìåéþíïõí ôç óõóôïëÞ

ôïõ Üøçôïõ ìðáíôáíÜ óôï óôÝãíùìá, åíþ áíôßèåôá áõîÜíïõí ôç óõóôïëÞ ôïõ óôï øÞóéìï, åé-

äéêÜ óôéò ìÝóåò êáé øçëÝò èåñìïêñáóßåò.

ÓÊËÇÑÕÍÔÉÊÁ

Óáí óêëçñõíôéêü ÷ñçóéìïðïéåßôáé ëåðôïôñéììÝíï SiO2. ÐåñéÝ÷åôáé óå ìðáíôáíÜäåò óå ðï-

óïóôü 10-30%, Ôï SiO2 ìåéþíåé ôç óõóôïëÞ ôïõ ìðáíôáíÜ óôï óôÝãíùìá, êáé ôï øÞóéìï, áõîÜ-

íåé ôç óêëçñüôçôá êáé ôçí áíôï÷Þ ôïõ, åíéó÷ýåé ôçí ðñüóöõóç ôïõ õáëþìáôïò, âïçèÜåé ôçí

ðñïóáñìïãÞ ôïõ óõíôåëåóôÞ äéáóôïëÞò ôïõ ìðáíôáíÜ ó’ åêåß íïí ôçò ìÜæáò êáé ùò Ýíá âáèìü

óõíôåëåß óôç ìåßùóç ôïõ êñáêåëëáñßóìáôïò ôùí õáëùìÜôùí.

ÓÔÅÑÅÙÔÉÊÁ

¸íáò Üøçôïò ìðáíôáíÜò óõíÞèùò Ý÷åé, ôçí ôÜóç íá ôñßâåôáé üôáí óôåãíþóåé, ãåãïíüò ðïõ

äåß÷íåé üôé ôï åðß÷ñéóìá Ý÷åé ìåéùìÝíç ðõêíüôçôá êáé üôé ôï äÝóéìü ôïõ ìå ôç ìÜæá äåí åßíáé

åðáñêÝò.

EðéðëÝoí, ìéá åðéöÜíåéá ðïõ ôñßâåôáé åßíáé äýóêïëï íá äéáêïóìçèåß. Åßíáé áðáñáßôçôç ëïé-

ðüí ç ðñïóèÞêç êÜðïéïõ óôåñåùôéêïý õëéêïý.

Ôï óõíçèÝóôåñá ÷ñçóéìïðïéïýìåíï åßíáé ï âüñáêáò (Ía2Ï.2Â

2Ï

3.10Ç

2Ï), Ýíá êñõóôáëëé-

êü õëéêü ðïõ äéáëýåôáé ìåí óôï íåñü áëëÜ îáíáêñõóôáëëþíåôáé üôáí áõôü åîáôìéóôåß.

ÄçëáäÞ ï âüñáêáò ìðïñåß íá âñßóêåôáé äéáëõìÝíïò ìÝóá óôïí õãñü ìðáíôáíÜ áëëÜ óôï

óôÝãíùìá ó÷çìáôßæåé êñõóôÜëëïõò ïé ïðïßïé, äéáóêïñðéóìÝíïé ìÝóá óôï «óþìá» ôïõ Üøçôïõ

åðé÷ñßóìáôïò, ëåéôïõñãïýí óáí óôáèåñïðïéçôéêü ðëÝãìá êáé ôïõ ðñïóäßäïõí óêëçñüôçôá,

áíôï÷Þ êáé åíéó÷ýïõí ôï äÝóéìü ôïõ ìå ôç ìÜæá.

Ìå ðáñüìïéï ôñüðï óõìðåñéöÝñíïíôáé ç Üíõäñç áíèñáêéêÞ óüäá (Na2CO

3) êáé ç õäñýá-

63

ëïò (Na2SiÏ

3) õëéêÜ ðïõ ìðïñïýí åðßóçò íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí.

Óôï øÞóéìï, ôá åýôçêôá ïîåßäéá ðïõ åéóÜãïõí ôá õëéêÜ áõôÜ, áíôéäñïýí ìå ôá õðüëïéðá óõ-

óôáôéêÜ ôïõ ìðáíôáíÜ åíéó÷ýïíôáò ðáñáðÝñá ôçí õáëïðïßçóç. ÄçëáäÞ ðñïÜãïõí ôç óêëçñü-

ôçôá êáé ôïõ øçìÝíïõ ìðáíôáíÜ.

ÕËÉÊÁ ÃÉÁ ÅÍÉÓ×ÕÓÇ ÔÇÓ ËÅÕÊÏÔÇÉ¢Ó ÊÁÉ ÔÇÓ ÊÁËÕÐÔÉÊÏÔÇÔÁÓ

Ôá õëéêÜ áõôÜ åßíáé åíþóåéò ðïõ Ý÷ïõí ôçí éêáíüôçôá íá ðñïÜãïõí ôç ëåõêüôçôá ôïõ øç-

ìÝíïõ ìðáíôáíÜ áëëÜ êõñßùò ÷ñçóéìï ðïéïýíôáé ãéá íá åîáóöáëßæïõí ôçí êáëõðôéêüôçôÜ ôïõ

óôçí ðåñß ðôùóç ðïõ èá êáëõöèåß ìå êÜðïéï õÜëùìá ôï ïðïßï Ý÷åé ôçí ôÜóç íá äñá äéáëõôéêÜ

(ð÷ Ýíá ðïëý ìïëõâäïý÷ï Þ ðïëý ëåðôüñåõóôï).

ÔÝôïéåò åíþóåéò åßíáé ôï Ðõñéôéêü Æéñêüíéï (ZrSiO4 Þ ZrO

2.SiO

2 ) êáé ôï äéïîåßäéï ôïõ Êáó-

óéôÝñïõ (SnO2).

Ôï SnO2 åßíáé ðïëý ðéï áðïôåëåóìáôéêü áðü ôï Ðõñéôéêü Æéñêüíéï áëëÜ êáé ðïëý áêñéâü-

ôåñï.

Ôá ðïóïóôÜ ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéçèïýí êÜèå öïñÜ õðáãïñåýïíôáé áðü ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ

ìðáíôáíÜ óôï øÞóéìï ìáæß ìå ôï ãõáëß.

¸íá ðïóïóôü Ðõñéôéêïý Æéñêïíßïõ ôçò ôÜîçò ôïõ 5% óõíÞèùò åéóÜãåôáé óå üëïõò ôïõò

ìðáíôáíÜäåò. Áí üìùò ôï ðïóïóôü áõôü äåí åðáñêåß ãéá ôçí áíôßóôáóç ôïõ ìðáíôáíÜ óôç äé-

áëõôéêÞ äñÜóç ôïõ õáëþìáôïò, ôüôå ìðïñåß íá áõîçèåß Þ íá óõìðëçñùèåß ìå ìéêñüôåñï ðï-

óïóôü êáóóéôÝñïõ.

Áí ôï ðñüâëçìá ôïõ ìðáíôáíÜ åßíáé ìüíï ç ìåéùìÝíç ëåõêüôçôá, (ðñüâëçìá ðïõ óõíÞèùò

ðçãÜæåé áðü ôç ÷ñÞóç åíüò ü÷é êáé ôüóï áíïé÷ôü÷ñùìïõ ball clay), ôüôå ç ðñïóèÞêç ðïëý ìé-

êñïý ðïóïóôïý ïîåéäßïõ ôïõ êïâáëôßïõ (0,01-0,02% óôç óõíôáãÞ), ìðïñåß íá âïçèÞóåé áðïôå-

ëåóìáôéêÜ ôçí êáôÜóôáóç. Ç ðáñïõóßá ôùí ïîåéäßùí ôïõ áóâåóôßïõ (CaO), ìáãíçóßïõ (MgO),

êáé ìéêñïý ðïóïóôïý ïîåéäßïõ ôïõ øåõäáñãýñïõ âïçèÜ åðßóçò.

×ÑÙÓÔÉÊÁ

Ç áíÜðôõîç ÷ñþìáôïò óôïõò ìðáíôáíÜäåò, õáëïðïéÞóéìïõò êáé ìç, åðéôõã÷Üíåôáé ìå ðñï-

óèÞêç ÷ñùóôéêþí ïîåéäßùí Þ stains.

Áí ðñüêåéôáé íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ÷ñùóôéêÜ ïîåßäéá ðñÝðåé íá ëçöèåß õðüøç üôé:

Ôá ÷ñùóôéêÜ ïîåßäéá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ øçóßìáôïò áíôéäñïýí ìå ôá õðüëïéðá óõóôáôé-

êÜ ôïõ ìðáíôáíÜ êáé, áí ðåñéÝ÷ïíôáé óå øçëÜ ðïóïóôÜ, ìðïñåß áíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôïõò íá

áëëÜîïõí ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ êáé íá ôïí õáëïðïéÞóïõí ðïëý Þ íá ôïí óêëçñýíïõí. ÅéäéêÜ

åêåßíá ðïõ Ý÷ïõí ôçí ôÜóç íá õáëïðïéïýí (ïîåßäéï ôïõ êïâáëôßïõ êáé êõñßùò ôï ïîåßäéï ôïõ

÷áëêïý), åðçñåÜæïõí êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ õáëþìáôïò ðïõ ìðïñåß íá êáëýðôåé ôïí ìðá-

íôáíÜ.

Ôï ÷ñþìá êáé ç ðïéüôçôá ôçò ÷ñùìáôéêÞò åðéöÜíåéáò ðïõ èá äþóïõí, óå êÜèå ðåñßðôùóç

64

åðçñåÜæåôáé áðü ôï ðïóïóôü ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéçèåß, áðü ôç óýíèåóç ôïõ ìðáíôáíÜ, áðü ôï

åßäïò ôçò Ýíùóçò ðïõ ôá åéóÜãåé, áðü ôç èåñìïêñáóßá êáé ôï åßäïò ôïõ øçóßìáôïò (ïîåéäùôé-

êü-áíáãùãéêü) êáé áðü ôç óýíèåóç ôïõ õáëþìáôïò, áí öõóéêÜ ðñüêåéôáé íá ÷ñçóéìïðïéçèåß.

Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò, ïé ôõðéêÝò ÷ñùóôéêÝò äõíáôüôçôåò ôùí ïîåéäßùí óôá «ïñéáêÜ» ðïóï-

óôÜ õðü ôá ïðïßá óõíÞèùò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åßíáé:

• Ïîåßäéï ôïõ êïâáëôßïõ (CoO) éó÷õñü åýôçêôï

1% áíïé÷ôü ãáëÜæéï

6-8% óêïýñï ìðëå

• Ïîåßäéï ôïõ ÷áëêïý (CuO) éó÷õñü åýôçêôï

1-2% ðïëý áíïé÷ôü ðñÜóéíï

8-10% óêïýñï èåñìü ðñÜóéíï

• Äéïîåßäéï ôïõ ìáããáíßïõ (MnO2). ÐÜíù áðü ôïõò 1080°C äñá óáí åýôçêôï (MnO)

2% áíïé÷ôü êáöÝ

15% óêïýñï êáöÝ

• Ïîåßäéï ôïõ óéäÞñïõ (Fe2O

3) óêëçñõíôéêü óôçí ïîåßäùóç, éó÷õñüò õáëïðïéçôÞò (FeO)

óôçí áíáãùãÞ.

2-4% ñïæ, ìðåæ, þ÷ñåò

15% óêïýñï êáöÝ, ãêñßæá êáé ìáýñá óôçí áíáãùãÞ.

• Ïîåßäéï ÷ñùìßïõ (Cr2O

3) óêëçñõíôéêü

2% ðïëý áíïé÷ôü ðñÜóéíï

8-10% óêïýñï åðßðåäï ðñÜóéíï

• Ïîåßäéï íéêåëßïõ (NiO) óêëçñõíôéêü

2% ðïëý áíïé÷ôü ãêñßæï êáé óôá÷ôïðñÜóéíï

10% óêïýñïé ôüíïé ôùí ßäéùí ÷ñùìÜôùí

• Ñïõôßëéï (FeTiO3). Óéäçñïý÷ï ôéôÜíéï. Óêëçñõíôéêü óå ðïóïóôÜ ðÜíù áðü 2%.

2-15% þ÷ñåò êáé êáöåôéÜ

Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ç ôåëéêÞ åðéöÜíåéá ðñÝðåé íá Ý÷åé åíôåëþò ïìïéüìïñöï ÷ñþìá åßíáé

ðñïôéìüôåñç ç ÷ñçóéìïðïßçóç áíèñáêéêþí åíþóåùí ôùí ÷ñùóôéêþí åðåéäÞ åßíáé ðéï ëåðôü-

êïêêåò êáé äéáóðåßñïíôáé ðéï ïìïéüìïñöá, åíþ ôá ïîåßäéá ìðïñåß íá äçìéïõñãÞóïõí åëáöñÜ

óôéêôÞ åðéöÜíåéá (ðïõ üìùò ìðïñåß íá åßíáé ðéï åíäéáöÝñïõóá). ÅðéðëÝïí, ôï äéïîåßäéï ôïõ

ìáããáíßïõ ìðïñåß íá äçìéïõñãÞóåé öïõóêÜëåò êáé ôñõðßôóåò óôï õÜëùìá ðïõ èá êáëýøåé

ôïí ìðáíôáíÜ (Þ óôï «óþìá» åíüò õáëïðïéçìÝíïõ ìðáíôáíÜ), ãéáôß ôï ïîåßäéï áõôü óôï øÞóé-

ìï áõôïáíÜãåôáé åêëýïíôáò ïîõãüíï. Ó´ áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç ç áíôéêáôÜóôáóç ôïõ ïîåéäßïõ ìå

áíèñáêéêü èá âïçèÞóåé ôçí êáôÜóôáóç.

65

Ðéï ðïéïôéêÜ ÷ñùìáôéêÜ áðïôåëÝóìáôá êáé ìéá áñêåôÜ ìåãÜëç ãêÜìá ÷ñùìÜôùí äßíåé ç

ôáõôü÷ñïíç ÷ñçóéìïðïßçóç äýï Þ ðåñéóóüôåñùí ïîåéäßùí ð.÷.

Ïé ðáñáðÜíù óõíôáãÝò åßíáé åíäåéêôéêÝò ôïõ ëåðôïý ôñüðïõ ÷åéñéóìïý ôùí ðïóïóôþí ôùí

ïîåéäßùí ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá äçìéïõñãçèïýí åõáßóèçôåò êáé ðïéïôéêÝò ÷ñùìáôéêÝò ãêÜ-

ìåò.

Áêüìá, õðÜñ÷åé äõíáôüôçôá ôñïðïðïßçóçò ôïõ ôõðéêïý ÷ñþìáôïò ïñéóìÝíùí ïîåéäßùí (åé-

äéêÜ ôïõ óéäÞñïõ) áí ìáæß ìå áõôÜ ðñïóôåèïýí óôïí ìðáíôáíÜ ïñéóìÝíá Ü÷ñùìá «ïîåßäéá –

ôñïðïðïéçôÝò» üðùò CaO, MgO, ZnO, TiO2.

1. Ïî. Êïâáëôßïõ

Ïî. ×ñùìßïõ

1

3ÃêñéæïðñÜóéíï áíïé÷ôü

2. Ïî. Êïâáëôßïõ

Ïî. ×ñùìßïõ

2

2 ÃáëáæïðñÜóéíï áíïé÷ôü

3. Ïî. Êïâáëôßïõ

Ïî. ×ñùìßïõ

3,5

3 Ìðëå – ðñÜóéíï âáèý

4. Ïî. ×áëêïý

Ïî. Êïâáëôßïõ

Ïî. ×ñùìßïõ

3

3

2Óôá÷ôïðñÜóéíï âáèý

5. Ïî. Êïâáëôßïõ

Ïî. ×áëêïý

0,8

1,5 ÃáëÜæéï áðáëü

6. Ïî. Êïâáëôßïõ

Ïî. ×áëêïý

Áíèñ. ÌáããÜíéï

1

1,5

2Ãêñé - óéåë

7. Ïî. Êïâáëôßïõ

Ïî. ÓéäÞñïõ êüêêéíï

Ïî. ×ñùìßïõ

1

2,5

1Ãêñé - ìðåæ

8. Ïî. Êïâáëôßïõ

Áíèñ. ÌáããÜíéï

Ïî. ÓéäÞñïõ êüêêéíï

1

3

1,5Ãêñé

9. Ïî. Êïâáëôßïõ

Ïî. Íéêåëßïõ

2

3 Ãêñé – ìðëå áíïé÷ôü

10. Ïî. Êïâáëôßïõ

Ïî. ÓéäÞñïõ êüêêéíï

0,5

2,5

Ìðåæ - ñïæ

66

Ãéá ðáñÜäåéãìá:

Ôá ÷ñþìáôá áõôÜ íá áíáðôý÷èçêáí óå ìðáíôáíÜäåò ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò êÜôù áðü äé-

áöáíÝò, ó÷åôéêÜ «óêëçñü» âïñéêü ãõáëß êáé øÞóéìï óôïõò 1020°C – 1060°C. ÊÜôù áðü Ýíá

ìïëõâäïý÷ï Þ ðåñéóóüôåñï «äéáðïôéóôéêü ãõáëß áíáìÝíåôáé ìéêñÞ Þ ìåãÜëç äéáöïñïðïßçóç

ôùí ÷ñùìÜôùí.

Äéáöïñïðïßçóç ôùí ÷ñùìÜôùí áëëÜ êáé åðßäñáóç óôï âáèìü õáëïðïßçóçò ôïõ ìðáíôáíÜ

áíáìÝíåôáé åðßóçò óôéò øçëüôåñåò èåñìïêñáóßåò ëüãù ôçò áýîçóçò ôçò õáëïðïéçôéêÞò äñÜ-

óçò ôùí ÷ñùóôéêþí êáé ôçò äéáöïñïðïßçóçò ôïõ ôñüðïõ äñÜóçò ôùí «ôñïðïðïéçôþí» (êáé êõ-

ñßùò CaO êáé ZnO).

Ìå óõíäõáóìïýò ìåãáëýôåñùí ðïóïóôþí ÷ñùóôéêþí ïîåéäßùí ìðïñåß íá åðéôåõ÷èåß ìáý-

ñï ÷ñþìá ð.÷.

Ôá ìáýñá áõôÜ åðåéäÞ ðåñéÝ÷ïõí øçëü ðïóïóôü ïîåéäßïõ ôïõ óéäÞñïõ äåí áðïäßäïõí êá-

ëÜ (êÜíïõí ãáëáêôþìáôá) ìå õáëþìáôá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí øçëÜ ðïóïóôÜ B2O

3 êáé CaO). Áíôßèå-

ôá, åßíáé ðïëý ëáìðåñÜ êÜôù áðü ìïëõâäïý÷á ãõáëéÜ.

Ç Üëëç äõíáôüôçôá ÷ñùìáôéóìïý ôùí ìðáíôáíÜäùí åßíáé ç ÷ñçóéìïðïßçóç stains ðïõ åßíáé

âéïìç÷áíéêÜ ðáñáóêåõáóìÝíá ÷ñùóôéêÜ. ÄçëáäÞ åßíáé ìßîåéò ÷ñùóôéêþí ïîåéäßùí ìå êáôÜë-

ëçëïõò «ôñïðïðïéçôÝò» (Al2O

3, TiO

2, SiO

2, ZnO ) øçìÝíåò óå ëéãüôåñï Þ ðåñéóóüôåñï øçëÝò

èåñìïêñáóßåò êáé äßíïõí íÝåò ÷ñùóôéêÝò åíþóåéò ðïõ ôéò äéáêñßíåé ç ìåãÜëç ðïéêéëßá ÷ñù-

ìÜôùí êáé ç ÷çìéêÞ óôáèåñüôçôá ç ïðïßá ìðïñåß íá åßíáé ðåñéïñéóìÝíç óå êÜðïéåò èåñìïêñá-

11. ïî.óéäÞñïõ êßôñéíï*

äéïî. ìáããáíßïõ

äéïî.ôéôáíßïõ

4

1

1,5ÊáöÝ îáíèü

* Ôï Ýíõäñï ïîåßäéï ôïõ óéäÞñïõ

(Fe2O

3.3H

2O) åßíáé ç ðéï ïîõãïíù-

ìÝíç Ýíùóç ôïõ óôïé÷åßïõ êáé äßíåé

ôá ðéï êáèáñÜ ïîåéäùôéêÜ ÷ñþìáôá:

êüêêéíïêáöÝ êáé êßôñéíá óôéò ÷áìç-

ëÝò êõñßùò èåñìïêñáóßåò

12. ïî.óéäÞñïõ êßôñéíï

äéïî.ôéôáíßïõ

áíèñáêéêü áóâÝóôéï

1,5

2

8Ìðåæ – þ÷ñá

13. ïî.óéäÞñïõ êßôñéíï

äéïî.ôéôáíßïõ

áíèñáêéêü áóâÝóôéï

2,5

2,5

8ÊïêêéíùðÞ þ÷ñá

14. ïî.óéäÞñïõ êßôñéíï

ïîåßäéï êïâáëôßïõ

ïîåßäéï ÷ñùìßïõ

8

6

3

15. ïî.óéäÞñïõ êßôñéíï

ïîåßäéï êïâáëôßïõ

ïîåßäéï ÷ñùìßïõ

äéïîåßäéï ìáããáíßïõ

8

5

2

2

67

óßåò Þ íá äéáôçñåßôáé ìÝ÷ñé ôïõò 1400oC, áíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôïõ stain. (Áí ÷ñåéáóôåß íá áãï-

ñÜóåôå stains ðñïóÝîôå ôá èåñìïêñáóéáêÜ üñéá ðïõ äßíïíôáé áðü ôïí êáôáóêåõáóôÞ, åðßóçò

óçìåéþóôå ôç óýíèåóç). ÐÜíôùò ïñéóìÝíá áðü áõôÜ åßíáé áñêåôÜ åõáßóèçôá óôï ðåñéâÜëëïí

ôïõò êáé ôï ÷ñþìá ôïõò ìðïñåß íá åðçñåáóôåß áðü ôï õÜëùìá Þ áðü ôç óýíèåóç åíüò õáëï-

ðïéçìÝíïõ ìðáíôáíÜ.

Ìå üðïéï ôñüðï êé áí ÷ñùìáôéóôåß ï ìðáíôáíÜò, ðñÝðåé íá ëçöèåß õðüøç üôé ç ðñïóèÞêç

åíüò áõîçìÝíïõ ðïóïóôïý ïîåéäßïõ Þ stain*, ðïõ åßíáé áíôéðëáóôéêÜ õëéêÜ, ìðïñåß íá åðçñå-

Üóåé ôç óõóôïëÞ ôïõ Üøçôïõ ìðáíôáíÜ. Áí áõôü óõìâåß, ôüôå Þ áíôéêáôÜóôáóç åíüò ðïóïóôïý

êáïëßíç ìå ball clay èá éóïññïðÞóåé ôçí êáôÜóôáóç. (*Ôá body stains åßíáé ðéï êáôÜëëçëá

áðü ôá glaze stains ãéáôß Ý÷ïõí ìåãáëýôåñç ÷ñùóôéêÞ äýíáìç êáé ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå ðïëý

ìéêñÜ ðïóïóôÜ: óõíÞèùò 1 - 3 % êáé óðáíéüôåñá ìÝ÷ñé 8%).

ÐÝñá áðü ôï ÷ñùìáôéóìü, Þ ðáñÜëëçëá ìå áõôüí, óôïõò ìðáíôáíÜäåò ìðïñïýí íá ðñïóôå-

èïýí êáé êÜðïéá õëéêÜ óå êüêêïõò*, ãéá íá äþóïõí åðéöÜíåéá ìå óôßãìáôá. ÔÝôïéá åßíáé: ôï

÷ïíôñïôñéììÝíï MnO2, ï éëìåíßôçò, ôï ÷ïíôñïôñéììÝíï ñïõôßëéï êáé áêüìá âéïìç÷áíéêÜ ðáñá-

óêåõáóìÝíï «óôßãìá» ðïõ ëéþíåé áñêåôÜ åýêïëá êáé äçìéïõñãåß áðëùôü óôßãìá óå ìðáíôá-

íÜäåò ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò (* ôá ÷ïíôñüêêïêá õëéêÜ ðñïóôßèåôáé ìåôÜ ôï óïýñùìá).

ÓÕÍÈÅÓÅÉÓ ÌÐÁÍÔÁÍÁÄÙÍ

Ðßíáêáò ôõðéêþí óõíèÝóåùí ìç õáëïðïéÞóéìùí ìðáíôáíÜäùí

ãéá ÷áìçëÝò, ìÝóåò êáé øçëÝò èåñìïêñáóßåò

ÐÑÙÔÅÓ ÕËÅÓ900°C – 1100°C 1100°C – 1200°C 1200°C – 1300°C

íùðü óôåãíü øçìÝíï íùðü óôåãíü øçìÝíï íùðü óôåãíü øçìÝíï

Êáïëßíçò 25 15 5 25 15 5 25 15 5

Ball clay 25 15 15 25 15 15 25 15 15

ØçìÝíïò êáïëßíçò - 20 20 - 20 20 - 20 20

Ãõáëß áëêáëéêü Þ âïñéêü 15 15 15 - - 5 - - 5

Nepheline Syenite - - - 15 15 20 - - 5

¢óôñéïò - - - - - - 20 20 20

Ôáëê 5 5 15 5 5 5 - - -

Ðõñéôéêü 20 20 20 20 20 20 20 20 20

Ðõñéôéêü Æéñêüíéï 5 5 5 5 5 5 5 5 5

Âüñáêáò 5 5 5 5 5 5 5 5 5

68

Ïé óõíèÝóåéò ôùí ìðáíôáíÜäùí ôïõ ðßíáêá ìðïñåß íá ôáéñéÜæïõí óå ïñéóìÝíåò êåñáìéêÝò

ìÜæåò, óå Üëëåò üìùò ü÷é. Åßíáé ðÜíôùò, óå êÜèå ðåñßðôùóç, êáëÞ áöåôçñßá ðåéñáìáôéóìïý

êáé áðü åêåß êáé ðÝñá, áíÜëïãá ìå ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ ðéèáíÜ èá ðñïêýøïõí, ìðïñïýí íá ãß-

íïõí äéïñèþóåéò óýìöùíá ìå üóá ðñïáíáöÝñèçêáí.

ÐáñÜäåéãìá Ýíáò ìðáíôáíÜò ãéá 1000°C – 1100°C ðïõ äïõëåýåé ðïëý êáëÜ ìå ôçí «ÎáíèÞ

ðéÜôùí» ôçò Áñãéëüìáæáò, ( óå íùðÞ êáôÜóôáóç).

Ï ßäéïò ìðáíôáíÜò ðñïóáñìïóìÝíïò ãéá óôåãíü ðçëü:

Ï ìðáíôáíÜò ãéá óôåíü ÷ñåéÜæåôáé ïðùóäÞðïôå óôáèåñïðïßçóç ãéáôß, ëüãù ôïõ ÷áìçëïý

ðïóïóôïý ðëáóôéêþí áñãßëùí, ôñßâåôáé ðïëý üôáí óôåãíþóåé.

Ç ðñïóèÞêç âüñáêá Þ/êáé ìéêñÞò Þ ìåãáëýôåñçò ðïóüôçôáò êüëëáò C.M.C. åßíáé áðáñáß-

ôçôç. ÅéäéêÜ ç êüëëá C.M.C. èá âïçèÞóåé ôçí áðïöõãÞ ðïëëþí ðñïâëçìÜôùí ãéáôß, ðáñÜëëç-

Ãéá îáíèÞ ðéÜôùí

(ìðéóêüôï 920°C)

Ãéá îáíèÞ ðéÜôùí

(ìðéóêüôï 920°C)

Êáïëßíçò 22 Êáïëßíçò 22

Ball clay M.T.500 34 Ball clay M.T.500 36

Öñßôôá 54 6 Öñßôôá 54 4

Nepheline Syenite 12 Nepheline Syenite 13

Ôáëê (êáèáñü) 6 Ôáëê (êáèáñü) 6

Ðõñéôéêü 20 Ðõñéôéêü 21

Ðõñéôéêü Æéñêüíéï 5.5 Ðõñéôéêü Æéñêüíéï 5.5

SnO2

3 SnO2

3

ÐñïáéñåôéêÜ ìðïñåß íá ðñïóôåèåß êáé: âüñáêáò 5

Êüêêéíï Ëåõêü

Êáïëßíçò 15 Êáïëßíçò 15

Ball clay M.T.500 15 Ball clay M.T.500 15

Êáïëßíçò øçìÝíïò 23 Êáïëßíçò øçìÝíïò 23

Öñßôôá 54 6 Öñßôôá 54 4

Nepheline Syenite 14 Nepheline Syenite 15

Ôáëê (êáèáñü) 6 Ôáëê (êáèáñü) 6

Ðõñéôéêü 21 Ðõñéôéêü 22

Ðõñéôéêü Æéñêüíéï 5.5 Ðõñéôéêü Æéñêüíéï 5.5

SnO2

3 SnO2

3

Âüñáêáò 5 Âüñáêáò 5

69

ëá ìå ôç óôáèåñïðïéçôéêÞ äñÜóç ôçò óôï Üøçôï åðß÷ñéóìá, äñÜ êáé óáí ñåõóôïðïéçôÞò ìåéþ-

íïíôáò Ýôóé ôçí ðïóüôçôá ôïõ íåñïý ðïõ ÷ñåéÜæåôáé íá ðñïóôåèåß óôïí ìðáíôáíÜ ãéá íá áðï-

êôÞóåé ôçí êáôÜëëçëç ðõêíüôçôá.

ÓÕÍÔÁÃÅÓ ÃÉÁ ÕÁËÏÐÏÉÇÓÉÌÏÕÓ ÌÐÁÍÔÁÍÁÄÅÓ

Ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí õáëïðïéÞóéìùí ìðáíôáíÜäùí üëùí ôùí èåñìïêñáóéþí åßíáé ç ìå-

ãÜëç ðåñéåêôéêüôçôá ôïõò óå åýôçêôá õëéêÜ.

Áí ôï ðïóïóôü ôçò öñßôôáò ìåéùèåß Þ áíôéêáôáóôáèåß ìå Nepheline Syenite áõôïß ïé ìðáíôá-

íÜäåò ìðïñïýí íá äïõëÝøïõí êáé óôéò ìÝóåò èåñìïêñáóßåò (1100o C – 1200o C)

Åäþ ìðïñåß íá ãßíïõí äéÜöïñåò ôñïðïðïéÞóåéò üðùò áíôéêáôÜóôáóç åíüò ðïóïóôïý ôçò

öñßôôáò ìå êüêêéíï ðçëü, íåöåëïóõåíßôç Þ âïçèçôéêÜ åýôçêôá (CaCO3, Äïëïìßôç, ÔÜëê) êá-

èþò åðßóçò êáé áíôéêáôÜóôáóç åíüò ðïóïóôïý Þ üëçò ôçò ðïóüôçôáò ôïõ êüêêéíïõ ðçëïý ìå

ëåõêü ðçëü ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò.

Ãéá 1060°C – 1100°C

Öñßôôá 54 29 33 38

Nepheline Syenite 12 11 10

Ball clay 32 28 25

Êáïëßíçò 9 11 12

Ðõñéôéêü 18 17 15

Ãéá 1200°C – 1220°C

Öñßôôá 54 20

Ðõñéôéêü 10

Êüêêéíïò ðçëüò 40

¢óôñiïò êáëßïõ 30

Ãéá 1280°C - 1300°C

Ball clay 8 Ball clay 8 Ball clay 15

Äïëïìßôçò 28 Áíèñ. áóâÝóôéï 30 Áíèñ. áóâÝóôéï 30

Áóôñ. Êáëßïõ 24 Áóôñ. Êáëßïõ 24 Áóôñ. Êáëßïõ 30

Êüêêéíïò ðçëüò 20 Êüêêéíïò ðçëüò 20 Êáïëßíçò 25

¢óôñéïò êáëßïõ 20 Ôáëê 20

70

Ç ÐÑÏÅÔÏÉÌÁÓÉÁ ÔÏÕ ÌÐÁÍÔÁÍÁ

Ç ðáñáóêåõÞ åíüò ìðáíôáíÜ åßíáé äéáäéêáóßá áðëÞ êáé óýíôïìç: Ôá õëéêÜ ôçò óõíôáãÞò

æõãßæïíôáé, áíáìéãíýïíôáé ìå íåñü óôçí êáôÜëëçëç ðõêíüôçôá êáé óïõñþíïíôáé óå óßôá 100

– 120 mesh.

Áí ç óýíèåóç ôçò óõíôáãÞò áíôáðïêñßíåôáé óôéò óõóôïëÝò ôçò ìÜæáò óôï óôÝãíùìá êáé ôï

øÞóéìï êáé åîáóöáëßæåé ôçí ùñßìáíóç óôçí åðéèõìçôÞ èåñìïêñáóßá, ôüôå èåùñçôéêÜ Ý÷ïõìå

Ýíáí êáëü ìðáíôáíÜ Ýôïéìï ãéá ÷ñÞóç.

Ôá ðñÜãìáôá üìùò äåí åßíáé áêñéâþò Ýôóé. ÐÝñá áðü ôéò óùóôÝò áíáëïãßåò ôùí õëéêþí, ç

óõìðåñéöïñÜ åíüò ìðáíôáíÜ êáé ç ðïéüôçôá ôçò ôåëéêÞò åðéöÜíåéáò, åîáñôþíôáé êáé áðü Üë-

ëïõò ðáñÜãïíôåò:

á) ôçí ïìïéïãÝíåéá ôïõ ìßãìáôïò

â) ôçí êïêêïìåôñßá ôùí õëéêþí

ã) ôçí ðáëáßùóç (åîáÝñùóç)

á) ïìïéïãÝíåéá: ¸íáò êáëüò ìðáíôáíÜò ðñÝðåé íá âñßóêåôáé óå ðëÞñç áéþñçóç êáé íá

Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá íá ðáñáìåßíåé Ýôóé ãéá ðïëëÝò þñåò. Áí ï ìðáíôáíÜò åìöáíßæåé ßæçìá, óç-

ìáßíåé üôé Ý÷åé õðåñâïëéêÞ ðïóüôçôá íåñïý Þ ðïëý ÷áìçëü ðïóïóôü áñãßëùí.

Áí êÜôé ôÝôïéï åßíáé áíáðüöåõêôï, ôüôå ðñÝðåé íá ãßíåôáé óõ÷íü áíáêÜôåìá ãéá íá ìçí áë-

ëïéþíåôáé ç óýíèåóÞ ôïõ óôç äéÜñêåéá ôïõ ìðáíôáíßóìáôïò. Ìðïñåß áêüìá íá åðé÷åéñçèåß

åëáöñÜ ðýêíùóç ìå ëßãåò óôáãüíåò äéáëõìÝíïõ ÷ëùñéïý÷ïõ áóâåóôßïõ, áëëá áõôü ìðïñåß

íá åðéâñáäýíåé ôï óôÝãíùìá ôïõ ìðáíôáíÜ.

â) ç êïêêïìåôñßá: Ç ðáñïõóßá ÷ïíôñüêïêêùí õëéêþí óôç óýíèåóç ôïõ ìðáíôáíÜ ïäçãåß

åðßóçò óôç äçìéïõñãßá éæÞìáôïò ìå áðïôÝëåóìá ôç äéáôáñá÷Þ ôçò óýíèåóÞò ôïõ. Ó´ áõôÞ ôçí

ðåñßðôùóç üìùò ôï ðñüâëçìá äåí èá ëõèåß ìå áðëü áíáêÜôåìá ôïõ áéùñÞìáôïò.

¸íá õëéêü ÷ïíôñïôñéììÝíï ïýôå äéáóðåßñåôáé êáëÜ, ïýôå áíôéäñÜ üðùò èá Ýðñåðå óôï øÞ-

óéìï. Ëåéôïõñãåß áõôüíïìá êáé, áíÜëïãá ìå ôï åßäïò ôïõ êáé ôç èåñìïêñáóßá øçóßìáôïò, äçìé-

ïõñãåß óôßãìáôá ðïõ ìðïñåß íá åßíáé Üëéùôá Þ ìåìïíùìÝíá ëéùìÝíá ôá ïðïßá êáôáóôñÝöïõí

ôçí ôåëéêÞ åðéöÜíåéá ôïõ ìðáíôáíÜ. ÔÝôïéï ðñüâëçìá ìðïñåß íá ðñïêýøåé ìüíï áðü ôá ìç

ðëáóôéêÜ õëéêÜ: Üóôñéïõò, äïëïìßôç, áíèñáêéêü áóâÝóôéï, ðõñéôéêü, ôá ïðïßá ðñÝðåé íá åëÝã-

÷ïíôáé ðñéí æõãéóôïýí (êáé íá êïóêéíßæïíôáé óå ëåðôÞ óßôá åáí åßíáé áðáñáßôçôï).

ã) ç ðáëáßùóç: ÐñÝðåé íá áðïöåýãåôáé ôï ëÜèïò ôçò ÷ñçóéìïðïßçóçò ôïõ ìðáíôáíÜ áìÝ-

óùò Þ ëßãï ìåôÜ ôçí ðáñáóêåõÞ ôïõ.

Ôï áðïôÝëåóìá èá åßíáé Ýíá åðß÷ñéóìá ÷áëáñü, ãåìÜôï ìéêñÝò ôñõðßôóåò, ðïõ óôçí êáëý-

ôåñç ðåñßðôùóç åßíáé Üìåóá ïñáôÝò êáé óôç ÷åéñüôåñç äåí ãßíïíôáé áíôéëçðôÝò ðáñÜ ìüíï

ìåôÜ ôï ôåëéêü øÞóéìï ìáæß ìå ôï õÜëùìá, ôïõ ïðïßïõ êáôáóôñÝöåôáé ç åðéöÜíåéá.

Ôï ðñüâëçìá ðñïêáëåßôáé áðü ôïí áÝñá ðïõ åãêëùâßæåôáé óôïí ìðáíôáíÜ êáôÜ ôç äéáäéêá-

71

óßá ðáñáóêåõÞò ôïõ êáé, êáèþò ôï áéþñçìá åßíáé ó÷åôéêÜ ðá÷ýññåõóôï, ÷ñåéÜæåôáé áñêåôÝò

ìÝñåò ìÝ÷ñé íá öôÜóåé óôçí åðéöÜíåéá êáé íá öýãåé. Ç ðáñïõóßá áÝñá ìÝóá óôïí ìðáíôáíÜ

ìåéþíåé ôçí ðõêíüôçôá ôïõ, ãåãïíüò ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé åðéðôþóåéò êáé óôç ÷çìéêÞ óõìðåñé-

öïñÜ ôïõ, áöïý ðáñåìðïäßæåôáé ç êáëÞ åðáöÞ êáé åðïìÝíùò êáé ç ðëÞñçò áíôßäñáóç ôùí Á´

õëþí óôï øÞóéìï.

Ï ðéï åýêïëïò ôñüðïò åîÜëåéøçò ôïõ ðñïâëÞìáôïò åßíáé ôï ðáñáäïóéáêü «ðÜëéùìá» Þ «óß-

ôåìá». ÐñÝðåé íá ðåñÜóåé ôïõëÜ÷éóôïí ìéá åâäïìÜäá áðü ôçí çìÝñá ðáñáóêåõÞò ôïõ ãéá íá

åßíáé ï ìðáíôáíÜò Ýôïéìïò íá ÷ñçóéìïðïéçèåß. Óôï äéÜóôçìá áõôü, ç åîáÝñùóÞ ôïõ ïëïêëçñþ-

íåôáé êáé ôï åðß÷ñéóìá ðïõ äßíåé åßíáé ðéï óõíåêôéêü ðéï ïìïéïãåíÝò êáé ðéï ëåßï.

72

Äåí õðÜñ÷åé áìöéâïëßá üôé, ïðïéïó-

äÞðïôå åßíáé éêáíüò íá åêôéìÞóåé

ôçí ÊåñáìéêÞ ÔÝ÷íç ôüóï áðü áéóèçôéêÞ

Üðïøç üóï êáé áðü ôå÷íïëïãéêÞ, èá ìåßíåé åêóôáôéêüò óôçí ðñþôç ôïõ ïðôéêÞ åðáöÞ ìå ôçí

áñ ÷áßá ÅëëçíéêÞ ÊåñáìéêÞ.

Óôï óýíïëü ôçò ç ÊåñáìéêÞ, áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ Ìå óáßùíá ìÝ÷ñé ôïí óýã÷ñïíï êüóìï, áðï-

ôåëåßôáé áðü õáëùìÝíá áíôéêåßìåíá ÷ñÞóçò êáé äéáêïóìçôéêÜ (ôï õÜëùìá Ýãéíå ãíùóôü óôçí

Åõñþðç ôïí 13ï áéþíá êáé ìüëéò ôïí 15ï ç æùãñáöéêÞ óå õáëùìÝíá áíôéêåß ìåíá).

Ôá ÷ùñßò õÜëùìá êåñáìéêÜ Ý÷ïõí óõíäåèåß óõíåéñìé êÜ ìå ôçí êåñáìéêÞ Ýêöñáóç ðñù-

ôïãüíùí ëáþí ãé’ áõôü ðñïêáëåß Ýêðëçîç, äÝïò êáé áðïñßá, ìéá ôüóï õøçëÞò åõöõÀáò êáé áé-

óèçôéêÞò äçìéïõñãßá, üðùò áõôÞ ôçò áñ÷áßáò ÅëëÜäáò ìå ôçí ìïíáäéêüôçôá ôçò ôå÷íé êÞò êáé

ôçí åêðëçêôéêÞ éóïññïðßá öüñìáò êáé äéáêü óìçóçò.

Ïé Áñ÷áßïé ¸ëëçíåò áããåéïðëÜóôåò Ý÷ïíôáò ãåéôïíé êÞ ôïõò ôçí Áßãõðôï åß÷áí ãíþóç ôïõ

áëêáëéêïý õá ëþìáôïò ìå ôï ïðïßï ïé Áéãýðôéïé êÜëõðôáí ôá óõíÞ èùò ÷åéñïðïßçôá áíôéêåßìå-

íÜ ôïõò êáé ü÷é ìüíïí åß÷áí áõôÞ ôçí ãíþóç áëëÜ êáé åß÷áí ðåéñáìáôéóèåß ìå áõ ôÜ ôá õáëþ-

ìáôá ìå áðïôåëÝóìáôá üìùò ðïõ äåí éêáíïðïéïýóáí ôéò áíÜãêåò ôïõò, ãé’ áõôü êáé ôá åãêáôÝ-

ëåéøáí. Óôç èÝóç ôïõò ÷ñçóéìïðïßçóáí Ýíá ÷ñùóôé êü äéÜìåóï ðïõ ìå áõôü æùãñÜöéæáí ôá

êáôáóêåõá óìÝíá óôïí êåñáìéêü ôñï÷ü áããåßá ôïõò äçìéïõñãþíôáò ìéá ìïíáäéêÞ ôå÷íéêÞ ðïõ

÷Üèçêå áð’ ôçí áíèñþðéíç ãíþóç ìå ôçí ðáñáêìÞ êáé ôÝëïò ôïõ Åëëçíï-ñùìáúêïý ðïëéôé-

óìïý.

Ç öýóç áõôïý ôïõ ÷ñùóôéêïý äéáìÝóïõ áíáêáëýöèçêå åê íÝïõ óôçí äåêáåôßá ôïõ 50 áðü

ôïí Dr. Theodor Schumann.

Ôï öùôåéíü ìáýñï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýôáí óôá ÁôôéêÜ ìå ëéãüôåñç åðéôõ÷ßá óôá êåñáìéêÜ

áíôéêåßìåíá Üëëùí ðåñéï÷þí ôçò ÅëëÜäáò, ðñïâëçìÜôéóå êåñáìß óôåò êáé áñ÷áéïëüãïõò ãéá

ãåíéÝò.

Åß÷å ãßíåé áíôéëçðôü ìå áíÜëõóç êáé óýèåóç üôé ôï ÷ñùóôéêü äéÜìåóï ðåñéëáìâÜíåé áëêÜ-

ëéá (ðïôÜóóá Þ óüäá), ðçëü (ï ïðïßïò óõíÞèùò Ý÷åé õøçëü ðïóïóôü ðïñéôßïõ) êáé ìáýñï ïîåß-

äéï ôïõ óéäÞñïõ áëëÜ Ýìåíáí ôñßá âáóéêÜ åñùôÞìáôá.

µελανόµορφαµελανόµορφαερυθρόµορφαερυθρόµορφα

73

1. Ðþò åäçìéïõñãåßôï ï ôüóï õøçëüò âáèìüò ëáìðåñü ôçôáò ôïõ ìáýñïõ ÷ñùóôéêïõ.

2. Ðþò ôï ìáýñï åßíáé ôüóï óôáèåñü áêüìá êáé óôéò ðéï ëåðôÝò ãñáììÝò ôïõ ó÷åäßïõ êáé

äåí ëåéþíåé êáôÜ ôçí õáëïðïßçóç þóôå íá áëëïéþíåé ôá ëåðôÜ ó÷Ýäéá.

3. Ðþò Þôáí äõíáôü ôï ìáýñï ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ìéá ðï ëý âáñéÜ áíáãùãéêÞ áôìüóöáéñá ìÝóá

óôï êáìßíé ãéá íá äçìéïõñãçèåß, íá óõíõðÜñ÷åé óôï ßäéï áíôéêåß ìåíï ìå ôï ëáìðåñü êüêêéíï

ôïõ ðçëïý ðïõ äçìéïõñ ãåßôáé ìüíï óå áðüëõôá ïîåéäùôéêÞ áôìüóöáéñá.

ÁõôÜ Þôáí ðñÜãìáôé áíáðÜíôçôá åñùôÞìáôá ãéá ôïõò áñ÷áéïëüãïõò êáé ôïõò êåñáìßóôåò

ðñéí ëßãåò äåêáå ôßåò.

×áñáêôçñéóôéêÜ ï Josiah Weddwood (1730-1795) Ýíáò ðåñßöçìïò ¢ããëïò Ôå÷íïëüãïò êå-

ñáìßóôáò ìÜôáéá áíáæçôïýóå ôï ìõóôéêü ôçò ìåëáíüìïñöçò Ôå÷íéêÞò

êáé ôåëéêÜ áíáãêÜóôçêå íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôçí åõêï ëüôåñç ôå÷íéêÞ ôïõ èáìðïý ìáýñïõ

Bucchero êáé íá êáôáóêåõÜóåé áíÜãëõöá áããåßá ðïõ ç ôå÷íéêÞ ôïõò åß÷å ôéò ñßæåò ôçò óôçí

ÅëëçíéóôéêÞ ðåñßïäï.

Áò äïýìå ó’ áõôü ôï óçìåßï ëßãá ðñÜãìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôçí ôå÷íéêÞ ôçò êáôáóêåõÞò ôùí Áô-

ôéêþí áããåßùí.

Ç ðñïåôïéìáóßá ôïõ ðçëïý, ï êåñáìéêüò ôñï÷üò êáé ôá êáìßíéá ôùí Áèçíáßùí êåñáìéóôþí

äåí ÷ñåéÜæåôáé íá óõæçôçèïýí ãéáôß áêïëïõèïýóáí ôéò áðëÝò ðáãêüóìéåò óôáèåñÝò.

ËåðôïìÝñåéá áðï ôçí Õäñßá ôïõ Ìçäåßá, ðåñ. 410 ð.×

Áñ÷áéïëïãéêü Ìïõóåßï, Ëïíäßíï.

74

Ôï áããåßï öôéá÷vüíôáí óôïí ôñï÷ü óå ðïëëÜ êïììÜ ôéá: ëáéìüò, êïñìüò óå äýï Þ ðåñéóóü-

ôåñá êïììÜôéá êáé âÜóç, üëá ÷ùñéóôÜ êáé üôáí óôÝãíùíáí ëßãï ãéíüôáí ç óõíáñìïëüãçóç ðÜ-

íù óôïí ôñï÷ü êïëëþ íôáò ôá ìå áñáéü ðçëü (ãëßôóá) êáôüðéí ôï áããåßï îõíüôáí ìå áðëÜ åñ-

ãáëåßá.

Óôï ôåëåéùìÝíï áíôéêåßìåíï öáßíåôáé áðü ôï ÷ñþìá êáé ôçí áíôï÷Þ ôïõ ðçëïý üôé äåí Ý÷åé

øçèåß ðÜíù áðü 960°C. Ï Áôôéêüò ðçëüò. øçìÝíïò Ý÷åé Ýíá êüêêéíï-ðïñôïêáëß ÷ñþìá ìå áñ-

êåôÞ ãõáëÜäá. Ïé ìáý ñåò ðåñéï÷Ýò áðü ôï ÷ñùóôéêü äéÜìåóï Ý÷ïõí ìéá ìå ãÜëç ëáìðñüôçôá.

Áðü ðáñáôÞñçóç ôùí áããåßùí, ôï ìáýñï äéÜìåóï åßíáé áäýíáôï óôñþìá ðïõ Ý÷åé ôïðï èåôçèåß

ìå ðéíÝëï êáèþò ôï áããåßï ãõñßæåé óå ôñï÷ü. Ôï ìáýñï äåí õáëïðïéåßôáé þóôå íá ôñÝ÷åé ãé’

áõôü ôá áíôéêåßìåíá äåí Ý÷ïõí óçìÜäéá áðü óôçñßãìáôá ðïõ èá ôá åìðüäéæáí íá êïëëÞóïõí

óôçí âÜóç ôïõ êáìé íéïý.

Ëéãüôåñï âáóéêÝò ëåðôïìÝñåéåò óôï ó÷Ýäéï æùãñáöß æïíôáí ìå Ýíá êßôñéíï-êáöÝ ÷ñþìá,

ðéèáíüí áñáéùìÝ íï ìáýñï, Üëëåò ðåñéï÷Ýò åß÷áí ëåõêü ÷ñþìá áðü êÜðïéï ìðáíôáíÜ ëåõêïý

ðçëïý, ôÝëïò Ýíá öÜóìá ÷ñù ìÜôùí áðü áíïé÷ôü âéïëÝ ìÝ÷ñé ôï êüêêéíï ôïõ êñá óéïý åß÷å ìéá

âÜóç ðçëïý êáé ðñïóèÞêç êüêêéíçò þ÷ñáò êáé ìáããáíßïõ.

Ôï öùôåéíü ðïñôïêáëï-êüêêéíï ôïõ Áôôéêïý ðçëïý ïöåßëåôáé óôçí öõóéêÞ äñÜóç ôçò öù-

ôéÜò ï êüêêéíïò ðçëüò (ìå ðåñéåêôéêüôçôá óå Fe2Ï

3 7-10%) øÞíåôáé äßíïíôáò êüêêéíï ÷ñþìá

üôáí ôï êáìßíé êáôÜ ôçí äé Üñêåéá ôïõ øçóßìáôïò áåñßæåôáé êáíïíéêÜ Þ óå ÷çìé êïýò üñïõò üôáí

ç áôìüóöáéñá åßíáé ïîåéäùôéêÞ. Óå Ýíá ïîåéäùôéêü øÞóéìï ç áôìüóöáéñá ìÝóá óôï êáìßíé åß-

íáé êáèáñÞ êáé ç êáýóç äçìéïõñãåß äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá CÏ2 ÷ùñßò êáììßá åðßäñáóç óôï

ïîõãüíï ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôá ïîåßäéá ðïõ áðïôåëïýí ôïí ðçëü.

Óå Ýíá áíáãùãéêü øÞóéìï ôï êáìßíé Ý÷åé ìéá èïëÞ áôìüóöáéñá êáé ç öëüãá äåí âñßóêåé áñ-

êåôü ïîõãüíï ãéá ðëÞñç êáýóç ìå áðïôÝëåóìá íá äçìéïõñãåßôáé ìïíïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá CO

ðïõ óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá âñåß ïîõãüíï ôï âñßóêåé áðü ïðïõäÞðïôå ìðïñåß êáé áðü ôï ïîåß-

äéï óéäÞñïõ Fe2Ï

3 ôïõ ðçëïý.

CO + Fe2Ï

3 = CÏ

2 + 2FeÏ. Ôï FeO ðïõ äçìéïõñãåß ôáé (õðïîåßäéï ôïõ óéäÞñïõ) åßíáé ìáý-

ñï êáé ãé’ áõôü ôï êåñáìéêü áíôéêåßìåíï áíÜëïãá ìå ôçí ðåñéåêôéêü ôçôÜ ôïõ óå óßäçñï èá âãåé

áðü ôï êáìßíé áðü ãêñé ùò ìáýñï. Óôçí ðåñßðôùóÞ ìáò ôïõ Áôôéêïý ðçëïý èá âãåé ìáýñï.

ÁõôÜ Þôáí ëïéðüí ôá áíáðÜíôçôá åñùôÞìáôá êáé áõ ôÝò ïé ôå÷íéêÝò ðñïóåããßóåéò óôï ðåäßï

ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò êåñáìéêÞò ìÝ÷ñé ôçí äåêáåôßá ôïõ 50.

Ç åîÞãçãçóç ôïõ Dr. Schumann åß÷å ìéá êëáóéêÞ áðëüôçôá âáóéóìÝíç óôïí óõëëïãéóìü üôé

ôá ìÝóá ðïõ åß ÷áí óôçí äéÜèåóÞ ôïõò ïé Áñ÷áßïõ ¸ëëçíåò êåñáìßóôåò, ðñÝðåé íá Þôáí áðëÜ.

ÊÜðïéá óôéãìÞ õðïóôçñß÷èçêå üôé ôï ìáýñï ôùí áñ÷áßùí Aôôéêþí áããåßùí, Þôáí Ýíá âåñíéêé

áëëÜ áõôü Þôáí áäýíáôï ãéáôß ïôéäÞðïôå âáóéóìÝíï óå Ýëáéá èá êáßãïíôáí êáôÜ ôï øÞóéìï.

Áñãüôåñá ôï ìáýñï ïíïìÜóèçêå «õÜëùìá» áëëÜ êáé áõôü äåí åßíáé óùóôü ãéáôß Ýíá õÜëù-

75

ìá öïñìÜñåôáé üôáí ïñéóìÝíá õëéêÜ ñåõóôïðïéïýíôáé ìå ôçí åðßäñá óç ôçò öùôéÜò, äçìéïõñ-

ãþíôáò íÝïõò óôáèåñïýò äå óìïýò óôçí êñõóôáëëéêÞ ôïõò äïìÞ, åíþ ôï ìáýñï ôùí Áôôéêþí

áããåßùí äåí ëåéþíåé êáôÜ ôï øÞóéìï. Ï Dr Schumann ôï áðÝäåéîå øÞíïíôáò êïììÜôéá áðü

óðáóìÝíá ìåëáíüìïñöá áããåßá ðÜíù óå ðõñéôéêÞ Üììï. Ç Üììïò äåí êüëëçóå êáèüëïõ ðÜ-

íù óôéò æù ãñáöéóìÝíåò ìå ìáýñï äéÜìåóï ðåñéï÷Ýò ôùí êïììáôéþí. ¢ëëç ìéá Üðïøç Þôáí üôé

ãõáëéæüôáí ôï áã ãåßï ìå Ýíá ëåßï áíôéêåßìåíï ðñéí æùãñáöéóôåß áëëÜ üóï êáëÜ êáé íá ãéíü-

ôáí áõôü èá ìÝíáíå ß÷íç áðü ôï åñãáëåßï ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôï ãõÜëéóìá ðñÜãìá ðïõ

äåí öáéíüôáíå óôá áñ÷áßá ÁôôéêÜ áã ãåßá. Áíôßèåôá öáßíïíôáé åõêñéíÞ ß÷íç áðü æùãñáöéêÞ ìå

ðéíÝëëï.

Ï Dr. Schumann ðáñáêÜìðôïíôáò êáé áðïññßðôï íôáò ôéò äéÜöïñåò ðáñáðÜíù áðüøåéò,

áíáæÞôçóå ôï ìõóôéêü ôïõ ìáýñïõ ôùí ìåëáíïìüñöùí áããåßùí óôï ðåäßï ôçò êïëëïåéäïýò ÷ç-

ìåßáò.

Êüêêïé (êïììÜôéá ýëçò) ðïõ åßíáé áäýíáôï íá äïýìå ìå ôï ðéï éó÷õñü ïðôéêü ìéêñïóêüðéï,

ëÝìå üôé åßíáé êïëëïåéäïýò ìåãÝèïõò.

Ìéá Ýíäåéîç ôïõ ðïëý ìéêñïý áõôïý ìåãÝèïõò åßíáé üôé äåí ìðïñïýí ïé êïëëïåéäåßò êüêêïé

ôïõ ðçëïý Ð.÷. íá öéëôñáñéóèïýí ìå ôá óõíÞèç ìÝóá, öéëôñü ÷áñôá êáé ößëôñá øçìÝíïõ ðç-

ëïý, ãéáôß ôá äéáðåñ íïýí Ý÷ïíôáò ìåãÝèç ôçò ôÜîçò, ôïõ 0.1 ìéêñïý ùò 0.0001 ìéêñïý (1 ÷éëéï-

óôü ôïõ ìÝôñïõ Ý÷åé 1000 ìé êñÜ).

¸íá õëéêü óå êïëëïåéäÞ êáôÜóôáóç, óôçí ×çìåßá ðåñéãñÜöåôáé óáí êïëëïåéäÝò äéÜëõìá

áí êáé ïé éäéü ôçôåò ôïõ äéáëýìáôïò åßíáé ôåëåßùò äéáöïñåôéêÝò áðü áõôÝò ìéáò óõãêÝíôñù-

óçò ýëçò óå êïëëïåéäÞ ìïñöÞ.

• Ôá ÊïëëïåéäÞ Ý÷ïõí ìéá äéêéÜ ôïõò áêáíüíéóôç êß íçóç ìÝóá ó’ Ýíá äéÜëõìá, ðñÜãìá

ðïõ ôá êÜíåé íá ìçí êÜèïíôáé (Ýíá áéþñçìá ðçëïý êÜèåôáé áí ìåßíåé ëßãåò ìÝñåò).

• Ôá ÊïëëïåéäÞ Ý÷ïõí áñíçôéêü çëåêôñéêü öïñôßï.

• Ðïëý ëåðôüêïêêïé ðçëïß üðùò ïñéóìÝíïé êüêêéíïé, ball clays êáé éäéáßôåñá ï Ìðåíôï-

íßôçò, ðåñéÝ÷ïõí Ýíá ìåãÜëï ðïóü êïëëïåéäþí êüêêùí êáé áõôü åßíáé ðïõ ôïõò êÜíåé íá ìçí

êÜèïíôáé åýêïëá ãéáôß ôá êïëëïåé äÞ, Ý÷ïíôáò ôçí äéêéÜ ôïõò áêáíüíéóôç äéáñêÞ êßvçóç ìÝóá

óôï íåñü, åìðïäßæïõí ôïõò âáñåßò êüêêïõò ôïõ ðçëïý íá êÜôóïõí åðéâñáäýíïíôáò ôçí ðïñåß-

á ôïõò. (Ãé’ áõôü ìéá ðñïóèÞêç Ìðåíôïíßôç óå õáëþìáôá êáé ìðávôávÜäåò ìåéþíåé ôçí ôá÷ý-

ôçôá ôïõ áéùñÞìáôïò «íá êáèßóåé». Ï Dr. Ô. Schumann, ëïéðüí, óêÝöèçêå ðùò áí áðü ôïí Êüê-

êéíï Áôôéêü ðçëü Ýöôéá÷vå Ýíáí ìðáíôáíÜ ðïõ íá ðåñéëáìâÜíåé ìüíï ôïõò ðïëý ëå ðôïýò êüê-

êïõò áõôïý ôïõ ðçëïý (êïëëïåéäÞ), ï êïë ëïåéäÞò áõôüò ìðáíôáíÜò èá ôïõ Ýäéíå ôï ÷ñùóôéêü

äéÜìåóï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóáí ïé Áñ÷áßïé ¸ëëçíåò.

Ôþñá, ëïéðüí, Ý÷ïõìå Ýíá áéþñçìá êüêêéíïõ ðçëïý óå íåñü. Ïé ëåðôïß êüêêïé ôïõ ðçëïý

ìÝóá ó’ áõôü ôï áéþñçìá ó÷çìáôßæïõí óõóóùìáôþìáôá ìåôáîý ôïõò êáé ïé êïëëïåéäåßò, êéíïý-

76

ìåíïé äéáñêþò, åìðïäß æïõí ôï áéþñçìá íá êÜôóåé. Ôï ðñüâëçìá åßíáé íá äéáóôñùìáôþóïõìå

áõôü ôï áéþñçìá äçëáäÞ, åí ðñþôïéò, íá óðÜóïõí ôá óõóóùìáôþìáôá êáé íá ó÷çìáôéóôïýí

óôñþìáôá áðü áéþñçìá, þóôå ïé ðéï ÷ïíôñïß êüêêïé ôïõ ðçëïý íá êÜôóïõí óôïí ðÜôï, ïé ìÝôñé-

ïé íá âñßóêïíôáé ðéï ðÜíù êáé óôï ðÜíù ìÝñïò ôçò äåîáìåíÞò íá ìåßíïõí ïé êïëëïåéäåßò êüê-

êïé êáé ïé ðéï ëåðôïß áðü ôïõò õðüëïéðïõò.

Ç ðïôÜóóá ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôçí óôÜ÷ôç ôùí îýëùí Ý÷åé ôçí éäéüôçôá íá äéáóðÜ ôá óõóóù-

ìáôþìáôá ôïõ ðçëïý óå êüêêïõò äéáöüñùí ìåãåèþí, Üñá Ýíá óõ óôáôéêü ôïõ æçôïýìåíïõ ÷ñù-

óôéêïý åßíáé ç ðïôÜóóá ðïõ ïé Áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ôçí Ýðáéñíáí áðü óôÜ÷ôç îýëùí.

ÌÝóá óôï áéþñçìá, üìùò, õðÜñ÷ïõí êáé óõóóùìáôþìáôá ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ìáãíçôéêÞ

äñÜóç ôùí ìéêñüôåñùí êüêêùí ôïõ ðçëïý êáé ç ðïôÜóóá äåí ìðïñåß íá ôá äéáóðÜóåé. ÕðÜñ-

÷ïõí ïñãáíéêÜ õëéêÜ ðïõ äéáóðïýí áõôÜ ôá óõóóùìáôþìáôá ôùí ìéêñþí êüêêùí ôïõ ðçëïý.

ÔÝôïéá åßíáé ç Ôáííßíç Þ ôáííé êüí ïîý (C14

H10

Ï9) ðïõ ìðïñïýìå íá ôçí Ý÷ïõìå áðü ôï îõíù-

ìÝíï êñáóß (îýäé) êáé áðü ôá ïýñá ôïõ áíèñþðïõ êáé ôùí æþùí.

Ôï áéþñçìá ëïéðüí ôïõ êüêêéíïõ ðçëïý ðïõ Ý÷åé ëß ãç ðïôÜóóá áðü óôÜ÷ôç îýëùí êáé ôáí-

íéêü ïîý áðü ïýñá Þ îýäé, äéáóôñùìáôþíåôáé êáé áðü áõôü ìðïñïý ìå ìåôÜ ëßãåò ìÝñåò (6-10

ìÝñåò) íá ðÜñïõìå ôï ðÜíù óôñþìá ðïõ äåí åßíáé ôßðïôå Üëëï ðáñÜ ï ÊïëëïåéäÞò ìðáíôáíÜò

Þ ôï ìáýñï ÷ñùóôéêü äéÜìåóï ôùí Áñ÷áßùí ÅëëÞíùí.

¸íá áñáéü áéþñçìá ôïõ ÊïëëïåéäÞ ìðáíôáíÜ ÷ñç óéìïðïéïýôáí ãéá öüíôï êáé Ýíá ðá÷ý ãéá

æùãñáöéêÞ ìå ðéíÝëï.

Ôþñá ðþò ìåôÜ ôï øÞóéìï åß÷áìå óôá ìåëáíüìïñöá êüêêéíï ãõáëéóôåñü öüíôï, ìå ìáýñåò

ãõáëéóôåñÝò ìïñöÝò, èá ôï åîçãÞóïõìå ðáñáêÜôù.

Áöïý æùãñáöéóôïýí ôá áããåßá ôïðïèåôïýíôáé óôï êáìßíé êáé øÞíïíôáé ìå ïîåéäùôéêÞ áôìü-

óöáéñá ìÝ÷ñé ôïõò 940-960°C. ÅÜí ï ðçëüò Ý÷åé ðïëý óßäçñï üðùò ï ðçëüò ôçò ÁôôéêÞò (ãýñù

óôï 8%) áíáðôýóóåôáé Ýíá öùôåéíü êüêêéíï ÷ñþìá óôï öüíôï êáé óêïõñü ôåñï óôï æùãñáöé-

77

óìÝíï ìÝñïò ôïõ áããåßïõ, ëüãù ôçò ìåãáëýôåñçò ðõêíüôçôáò ôïõ ìðáíôáíÜ ðïõ ÷ñçóéìïðïé-

åßôáé ãéá ôçí äéáêüóìçóç.

Ç êüêêéíç terra sigillata, ôùí Ñùìáúêþí ÷ñüíùí, áíáðôýóóåé ôï ëáìðåñü êüêêéíï ÷ñþìá

ôçò óå ïîåé äùôéêÞ öùôéÜ ìå Ýíáí ìðáíôáíÜ üìïéï óôçí óýíèåóç ìå ôïí ðá÷ý ìðáíôáíÜ ðïõ

÷ñçóéìïðïéïýóáí ïé áñ ÷áßïé ¸ëëçíåò óôï äéáêïóìçìÝíï ìÝñïò ôùí áããåß ùí.

ÁëëÜ ôï øÞóéìï ôïõ êáìéíéïý åß÷å êáé óõíÝ÷åéá. Åß äáìå üôé óôïõò 950°C ðåñßðïõ êáé ìå

ïîåéäùôéêÞ öù ôéÜ, áí óôáìáôÜãáìå, üðùò ïé Ñùìáßïé, èá åß÷áìå öù ôåéíü êüêêéíï óå äéÜöï-

ñïõò ôüíïõò.

Ôþñá áñ÷ßæåé Ýíá äåýôåñï óôÜäéï áíôßèåôï ôïõ ðñþ ôïõ: ç áôìüóöáéñá ìÝóá óôï êáìßíé áë-

ëÜæåé óå áíá ãùãéêÞ. Ôá áñ÷áßá ÅëëçíéêÜ êáìßíéá óõíÞèùò Ý÷ïõí äýï êáíÜëéá (ðõñåóôßåò)

óôá ïðïßá êáßãïíôáé ôá îýëá êáé ìÝóù áõôþí Ýñ÷åôáé ç öùôéÜ óôïí êýñéï ÷þñï ôïõ êáìéíéïý

üðïõ åßíáé ôïðïèåôçìÝíá ôá áããåßá.

Ç ìéá ðõñåóôßá ðáñáìÝíåé êëåéóôÞ êáôÜ ôï ðñþôï óôÜäéï ôçò ïîåéäùôéêÞò öùôéÜò åíþ ôçí

Üëëç ôñïöï äïôïýìå ìå îåñÜ îýëá.

Óôï äåýôåñï óôÜäéï ôçò áíáãùãÞò äïõëåýåé ç Üëëç ðõñåóôßá ôñïöïäïôïýìåíç ìå ÷ëùñÜ

êëáñéÜ êáé èÜ ìíïõò, óôçí äå åßóïäï ôçò åóôßáò ôïðïèåôåßôáé Ýíá ðÞ ëéíï äï÷åßï ãåìÜôï íåñü.

Ôá õãñÜ êáýóéìá êáèþò êáßãïíôáé äßíïõí ìïíïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá (CO) óáí êáðíéÜ ìÝóá óôï

êáìßíé. Ç ÁíáãùãéêÞ öùôéÜ ìåôáôñÝ ðåé ôïí êüêêéíï óßäçñï (ïîåßäéï óéäÞñïõ Fe2Ï

3) óå (õðï-

îåßäéï ôïõ óéäÞñïõ FeO) ìáýñï óßäçñï. ÄçëáäÞ ìå Üëëá ëüãéá ôï öüíôï êáé ïé ðáñáóôÜóåéò ãß-

íïíôáé ìáýñåò äéáöïñåôéêïý ôüíïõ. Åäþ áñ÷ßæåé ôï ôñßôï óôÜ äéï ôïõ øçóßìáôïò ðïõ åßíáé ðÜëé

ïîåéäùôéêü (åðáíïîåßäùóç ìå ôçí ëåéôïõñãßá ôçò åóôßáò ðïõ êáßåé îåñÜ îýëá. Ôá áããåßá áñ÷ß-

æïõí íá êïêêéíßæïõí ðÜëé êáèþò ôï ïîõãüíï ðïõ õðÜñ÷åé óôçí áôìüóöáéñá ôïõ êáìé íéïý äçìé-

ïõñãåß ðÜëé êüêêéíï ïîåßäéï óéäÞñïõ(Fe2Ï

3), óôï öüíôï ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå áäýíáôï óôñþ-

ìá êïëëïåéäïýò ìðáíôáíÜ ç áíôßóôáóç óôçí ïîåéäùôéêÞ öùôéÜ åßíáé ÷áëáñÞ êáé áõôÞ ç ðåñéï-

÷Þ ãñÞãïñá ãßíåôáé êüêêéíç. Óå ðá÷åéÜ óôñþìáôá ðõ êíïý êïëëïåéäïýò ìðáíôáíÜ, üðùò åßíáé

ïé äéáêï óìçìÝíåò åðéöÜíåéåò, ç áíôßóôáóç óôçí ïîåßäùóç åß íáé ìåãÜëç êáèþò äå ôï ðá÷ý áõ-

ôü óôñþìá Ý÷åé áñ ÷ßóåé íá õáëïðïéåßôáé (sintering) ðáñáìÝíåé ìáýñï.

Ó’ áõôü ôï óçìåßï ðïõ ôï öüíôï åßíáé êüêêéíï êáé ç äéáêüóìçóç ìáýñç óôáìáôÜåé êáé ôï øÞ-

óéìï. Ôþñá ïöåßëåôáé óôçí éêáíüôçôá êáé óôçí ðåßñá ôïõ êåñáìß óôá íá ôåëåéþóåé ôï øÞóéìï

ðñéí åðáíïîåéäùèåß ôï äéáêïóìçìÝíï ìÝñïò ôïõ áããåßïõ.

Óôá åñõèñüìïñöá áããåßá (ìáýñï öüíôï, êüêêéíåò ìïñöÝò êáé äéáêüóìçóç) ï ðá÷ýò êïë-

ëïåéäÞò ìðá íôáíÜò ÷ñùìáôßæåé ôï öüíôï êáé ôá ðåñéãñÜììáôá ôùí ìïñöþí, åíþ ïé ðáñáóôÜ-

óåéò æùãñáößæïíôáé ìå ëåðôü óôñþìá ÷ñùóôéêïý. Ç äéáäéêáóßá øçóßìáôïò åßíáé ßäéá ìå ôùí

ìåëáíïìüñöùí .

¸íá Üëëï åßäïò áñ÷áßáò ÅëëçíéêÞò êåñáìéêÞò åßíáé áõôü ðïõ ó’ Ýíá öüíôï ëåõêü (ëåõ-

78

êüò ìðáíôáíÜò) Þ åëáöñþò êáóôáíü (ìéêñÞò ðåñéåêôéêüôçôáò óå óßäçñï ìðáíôáíÜò) õðÜñ-

÷åé äéáêüóìçóç ìáýñç êáé êüêêéíç. Êáé ó´ áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç ôï øÞóéìï Ý÷åé ôñßá óôÜäéá:

ïîåßäùóç-áíáãùãÞ-ïîåßäùóç ðïõ äåí åðç ñåÜæåé ôï öôù÷ü óå óßäçñï öüíôï áëëÜ äçìéïõñãåß

óôçí ìå äéÜöïñá ðÜ÷ç êïëëïåéäïýò ìðáíôáíÜ äéáêüóìçóç ôüíïõò êüêêéíïõ-ìáýñïõ (êïñéí-

èéáêÜ áããåßá).

Ç êåñáìéêÞ ôçò ìåëáíüìïñöçò ôå÷íéêÞò äéÜíõóå áðü ðëåõñÜò èåìáôïëïãßáò ôéò åîÞò ðå-

ñéüäïõò:

Ôçí ðñùôïãåùìåôñéêÞ ðåñßïäï

10ïò áéþíáò: üðïõ ôá áããåßá äéáêïóìïýíôáé ìå áðëÜ ìõêçíáúêÜ ó÷Þìáôá, êõñßùò ôüîá êáé

êýêëïõò, ìå ÷ñÞóç äéáâÞôç êáé êôåíïåéäþí ðéíÝëùí.

Ôçí ãåùìåôñéêÞ ðåñßïäï

9ïò êáé 8ïò áéþíáò, üðïõ óõíå÷üìåíåò óåéñÝò áðü ìáéÜíäñïõò, åëéêïåéäåßò ãñáììÝò êáé

ôñßãùíá, êáëý ðôïõí ôþñá üëç ôçí åðéöÜíåéá ôïõ áããåßïõ, áíôßèåôá áðü ôçí ðñùôïãåùìåôñéêÞ

ðåñßïäï üðïõ ç äéáêü óìçóç ðåñéïñßæïíôáí óå ïñéóìÝíåò ðåñéï÷Ýò ôïõ áã ãåßïõ.

Ï 8ïò áéþíáò áðïôåëåß ôçí üøéìç ãåùìåôñéêÞ ðåñßï äï óôçí äéáêüóìçóç. Ìðáßíïõí óéãÜ-

óéãÜ ìïñöÝò áíèñþðùí êáé æþùí óå üëï êáé ðéï ðïëõóýíèåôåò óêçíÝò ðïõ, åðáíáëáìâáíü-

ìåíåò óå æþíåò, äéáôç ñïýí Ýíôïíç ôçí ãåùìåôñéêÞ åíôýðùóç. Ðñïò ôï ôÝ ëïò áõôÞò ôçò ðåñé-

Ðñùôïãåùìåôñéêüò Áôôéêüò áìöïñÝáò,

ÔÝëïò 10ïõ-áñ÷Ýò 9ïõ áé.ð.×

Êñáôçñáò-ðõîßäá áðü ôï íåêñïôáöåßï ôïõ

Äßðõëïõ óôçí ÁèÞíá, ôÝëç 9ïõ áé. ð.×.

Ðáñßóé, Ìïõóåßï ôïõ Ëïýâñïõ.

79

üäïõ ïé Üêáìðôåò ìïñöÝò ÷áëá ñþíïõí êáé åéóÜãïíôáé ïé ëåðôïìÝñåéåò óôéò ðáñáóôÜ óåéò.

Ôçí êëáóéêÞ áñ÷áéüôçôá

7ïò, 6ïò, 5ïò êáé 4ïò áéþíáò üðïõ ôá ðñùôåßá óôçí ìåëáíüìïñöç ôå÷íéêÞ ðåñíÜíå áðü ôçí

Êüñéíèï óôçí ÁèÞíá êáé ç ôå÷íéêÞ áõôÞ öôÜíåé óôçí ôåëåéüôåñç ìïñöÞ ôçò.

Ãýñù óôá 530 ð.×. áíáðôýóóåôáé óôçí ÁèÞíá ç åñõ èñüìïñöç ôå÷íéêÞ ðïõ óôïõò 5ï êáé 4ï

áéþíá, ó÷å äüí ìïíïðùëåß ôçí äéáêüóìçóç óôá áããåßá, (ìÝ÷ñéò ôá ôÝëç ôïõ 4ïõ áéþíá üðïõ ç

áããåéïãñáößá áñ÷ßæåé íá ðáñáêìÜæåé ìå ãñÞãïñï ñõèìü).

Âéâëéïãñáößá

G.M.A. Richter: “The Craft of Athenian Pottery”

Arthur Lane: “Greek Ceramics and Attic Vases”

J.V. Noble: “The Techniques of painted attic pottery”

Ben Cooper: “Colloidal slips”

D. Rhodes: “Kilns”

Ç. Fraser: “Glazes for the Craft Potter”

ÁìöïñÝáò ôïõ Åîçêßá, 540-530 ð.×., (ëåðôïìÝñåéá)

80

Êáôçãïñéïðïßçóç êëÜäùí êåñáìéêÞò

Ôï Åëëçíéêü ÊÝíôñï ÁñãéëëïìÜæçò Ý÷åé áíáðôýîåé âÜ-

óç äåäïìÝíùí üðïõ Ý÷ïõí êáôáãñáöåß 1584 åðé÷åéñÞ-

óåéò êåñáìéêÞò.

Åßíáé äõíáôÞ ç ðáñáêÜôù åìöáíéæüìåíç, óôï ó÷åôéêü ðßíáêá, êáôçãïñéïðïßçóç ôùí åðé÷åé-

ñÞóåùí ôçò êåñáìéêÞò áíÜëïãá ìå ôï áíôéêåßìåíï/á ôçò äñáóôçñéüôçôÜò ôïõò óå 10 õðïêëÜ-

äïõò.

υποκλάδοι υποκλάδοι κεραµικήςκεραµικής

ÕðïêëÜäïòÁñéèìüò

åðé÷åéñÞóåùí*Ðïóïóôü

1. Áñ÷áúêÜ áíôßãñáöá ìå øõ÷ñÞ äéáêüóìçóç 133 8,40%

2. ÅðéôñáðÝæéá ÷ñçóôéêÜ áíôéêåßìåíá 348 21,97%

3. Ðõñüöéëá áíôéêåßìåíá 56 3,54%

4. ÃëÜóôñåò 132 8,33%

5. Áñ÷éôåêôïíéêÜ óôïé÷åßá 83 5,24%

6. ÐéèÜñéá 38 2,40%

7. Ìðéóêïõß 40 2,53%

8. Áíôéêåßìåíá áðü ìáãéüëéêá 519 32,77%

9. ÄéáêïóìÞóåéò ìå ÷áëêïìáíßá & ôñßôï øÞóéìï 159 10,04%

10. ÅéäéêÜ äéáêïóìçôéêÜ áíôéêåßìåíá 458 28,91%

*ÊáôÜ ôçí áíÜðôõîç ôïõ ðáñáðÜíù ðßíáêá åëÞöèç õðüøç üôé Ýíá óçìáíôéêü ìÝñïò ôùí åðé÷åéñÞóåùí

áó÷ïëåßôáé ìå ðåñéóóüôåñá áðü Ýíá êáôçãïñéïðïéçìÝíá áíôéêåßìåíá êáé åðïìÝíùò ç ßäéá åðé÷åßñçóç ìðïñåß

íá ðñïóìåôñÜôáé óå ðåñéóóüôåñïõò áðü Ýíáí õðïêëÜäï.

Óõíåðþò ôï Üèñïéóìá ôùí åðé÷åéñÞóåùí ôùí åðéìÝñïõò õðïêëÜäùí ôïõ ó÷åôéêïý ðßíáêá åßíáé ìåãáëýôåñï

ôïõ ðëÞèïõò ôùí 1584 åðé÷åéñÞóåùí.

Áò óçìåéùèåß üôé ôá áíáöåñüìåíá ðïóïóôÜ Ý÷ïõí õðïëïãéóôåß ãéá óõíïëéêü ðëÞèïò 1584 åðé÷åéñÞóåùí.

81

Åßäïò Åðé÷åßñçóçò Ðïóïóôü

Á.Å. 1,44%

Å.Ð.Å. 1,72%

Ï.Å. 8,62%

Å.Å. 0,57%

ÁôïìéêÝò 87,65%

Ç íïìéêÞ ìïñöÞ ôùí 1584 åðé÷åéñÞóåùí êáôçãïñéïðïéåßôáé ùò åîÞò:

82

ÌÝãåèïò åðé÷åéñÞóåùí

Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìéáò ìÝóçò êåñáìéêÞò åðé÷åßñçóçò åßíáé:

• Áðáó÷ïëåß 2 Ýùò 3 Üôïìá ðåñéëáìâáíïìÝíïõ ôïõ éäéïêôÞôç ôïõ åñãáóôç-

ñßïõ.

• Ç åãêáôåóôçìÝíç éððïäýíáìç óôï åñãáóôÞñéï åßíáé 40- 50kw áðü ôá ïðïß-

á 30 - 35 kw áöïñïýí ôá êáìßíéá êáé 5 - 10 HP áöïñïýí ôïõò êéíçôÞñåò ôïõ

õðüëïéðïõ åîïðëéóìïý.

Óýìöùíá ìå óôïé÷åßá ôïõ Åëëçíéêïý ÊÝíôñïõ ÁñãéëëïìÜæçò Á.Å. ç êáôáíïìÞ

åðé÷åéñÞóåùí áíÜ áñéèìü áðáó÷ïëïýìåíùí áôüìùí Ý÷åé ùò åîÞò:

Áðáó÷ïëïýìåíá Üôïìá 0 - 3 Üôïìá 3 - 5 Üôïìá 5 - 10 Üôïìá

Ðïóïóôü åðé÷åéñÞóåùí 90% 8% 2%

83

ÃåùãñáöéêÞ äéáóðïñÜ åðé÷åéñÞóåùí

Áðü ôéò 1584 åðé÷åéñÞóåéò ôïõ êëÜäïõ ôùí êåñáìéêþí ðïõ åßíáé êáôáãåãñáììÝ-

íåò óôç âÜóç äåäïìÝíùí, ïé 893 âñßóêïíôáé óôçí ÁôôéêÞ ðïóïóôü 56,38%, 137 óôç

Èåóóáëïíßêç 8,65%, 140 óôá ÍçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ 8,84%, 152 óôçí ÊñÞôç 9,59%, 23

óôá ÍçóéÜ ôïõ Éïíßïõ 1,45% êáé 239 óôçí õðüëïéðç ÅëëÜäá 15,09%.

8484

ÍÏÌÏÓ

ÅÐÉ×ÅÉÑÇÓÅÉÓ

ÊÅÑÁÌÉÊÙÍ

ÓÕÍÏËÉÊÁ

Áéôùëïáêáñíáíßáò 7

Áñãïëßäáò 21

Áñêáäßáò 1

ÁôôéêÞò 893

Á÷áÀáò 32

Âïéùôßáò 2

Ãñåâåíþí 1

ÄñÜìáò 7

ÄùäåêáíÞóïõ 56

¸âñïõ 3

Åýâïéáò 22

Åõñõôáíßáò 1

Æáêýíèïõ 9

Çëåßáò 7

Çìáèßáò 4

Çñáêëåßïõ 68

Èåóóáëïíßêçò 137

Éùáííßíùí 2

ÊáâÜëáò 5

Êáñäßôóáò 4

ÊÝñêõñáò 11

Êåöáëëçíßáò 1

Êéëêßò 1

Êïñéíèßáò 7

ÊõêëÜäùí 39

Ëáêùíßáò 6

ËÜñéóáò 10

Ëáóéèßïõ 7

ËÝóâïõ 20

ËåõêÜäáò 2

Ìáãíçóßáò 42

Ìåóóçíßáò 8

ÎÜíèçò 3

ÐÝëëáò 4

Ðéåñßáò 2

ÐñÝâåæáò 2

Ñåèýìíçò 17

Ñïäüðçò 2

ÓÜìïõ 17

Óåññþí 12

ÔñéêÜëùí 5

Öèéþôéäáò 4

Öùêßäáò 7

×áëêéäéêÞò 4

×áíßùí 60

×ßïõ 8

85

ÐñïìçèåõôÝò ðçëïý

1. ÅËÊÅÁ ÁÅ Ã. Ëýñá 55 ÊçöéóéÜ 210-8074201

2. Í. ÔóéïõìÜêáò ÅÐÅ 14ï ÷ëì. Èåó/êçò – Âåñïßáò 2310 - 334941

3. ÊáëïãÞñïõ Áìáñïõóßïõ 12 Ìáñïýóé 210-6815219

4. Êåóåôæüãëïõ ÏñöÝùò 193 Ñïýö 210-3461533

5. ÓôåöáíÜêçò Ìïßñåò Çñáêëåßïõ ÊñÞôçò 28920 - 22602

6. Ïéêïíïìüðïõëïò Ìåíßäé 210-2461266

7. ÆáíéÜò ÏÅ ÁèÞíá 210-5230092

8. ÑÜìöïò ÅÐÅ Ëõêüâñõóç 210-2841184

9. Öéëéððáßïò ÁÅ Ìáñïýóé 210-8050534

10. ËåöÜêçò Êüñéíèïò 6974066354

ΠΗΓΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΠΡΩΤΩΝ & ΒΟΗΘΗΤΙΚΩΝ ΥΛΩΝ

(ΞΕΝΟΙ ΟΙΚΟΙ, ΕΓΧΩΡΙΟΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ, êëð)

ÐñïìçèåõôÝò åîïðëéóìïý

1. Ìðüíçò ÅÐÅ Ìáñïýóé 210-8026408

2. Áöïß ÊáñíÜêç ÏÅ ÐåéñáéÜò 210-5573241

3. ÊÅÑÁÌÏÅÉÓÁÃÙÃÉÊÇ ÅÐÅ Ìïó÷Üôï 210-9419028

4. THERMAVAT ÐåñéóôÝñé 210-5753587

5. ÑÁÌÖÏÓ. ÁÅ Ëõêüâñõóç 210-2841184

6. ÊáñáðÜíïò ÁèÞíá 210-3232416

7. ÆáíéÜò ÅÐÅ ÁèÞíá 210-5230092

8. Âåíéüò Ìáñïýóé 210-8020179

9. Ðáñáäåßóçò Èåóóáëïíßêç 210-218721

86

ÐñïìçèåõôÝò õáëùìÜôùí, ÷ñùóôéêþí êëð

1. ÆáíéÜò ÏÅ ÁèÞíá 210-5230092

2. ÑÜìöïò ÅÐÅ Ëõêüâñõóç 210-2841184

3. Öéëéððáßïò ÁÅ Ìáñïýóé 210-8050534

4. Ëïýâçò ÐåéñáéÜò 210-4179708

5. Ìïó÷ïëéüò ÁèÞíá 210-5220121

6. Ãêéþíçò ÊáëëéèÝá 210-9510276

7. Ìáèéüò Ðõñßìá÷á ÁÅ ÑÝíôç 210-4913502

ÏÑÃÁÍÙÓÇ ÅÐÉ×ÅÉÑÇÓÅÙÍ ÊÅÑÁÌÉÊÇÓ

Óôï ðëáßóéï ôçò ïñãÜíùóçò ôùí åðé÷åéñÞóåùí êåñáìéêÞò Ý÷ïõí óõóôáèåß 11 óùìáôåßá

ðåñéöåñåéáêïý Þ ðáíåëëáäéêïý ÷áñáêôÞñá.

ÓÙÌÁÔÅÉÏ ¸äñá ÔçëÝöùíï

Óýëëïãïò Êáëëéôå÷íþí & Êáôáóêåõáóôþí

Åéäþí ËáúêÞò ÔÝ÷íçò ÐÜôñá

2610 - 420361 - 432885

FAX 9629357

Óýíäåóìïò Ðáñáãùãþí Êáëëéôå÷íéêÞò

×åéñïôå÷íßáò Âéïôå÷íßáò Í. ×áíßùí×áíéÜ

28210 - 81261

FAX 74188

Óýëëïãïò Áããåéïðëáóôþí - Êåñáìéóôþí

Âüñåéáò ÅëëÜäáò Ó.Á.Ê.Â.Å.Èåóóáëïíßêç

23920 - 62611

FAX 2310-932107

Ð.Å.Ê.Á. ÐáíåëëÞíéá ¸íùóç Êåñáìéóôþí

ÁããåéïðëáóôþíÁèÞíá

210-8027956

8046461

Óýëëïãïò Êåñáìéóôþí Íïìïý Ìáãíçóßáò Âüëïò 24210 - 44247 - 28338

Óùìáôåßï Âéïôå÷íþí ËáúêÞò ÔÝ÷íçò

Çñáêëåßïõ - Ëáóéèßïõ ÄÁÉÄÁËÏÓ

ÇñÜêëåéï

ÊñÞôçò

2810 - 236033 - 245838

FAX 2810-213190

Óùìáôåßï ÐáñáäïóéáêÞò & Óýã÷ñïíçò

ËáúêÞò ÔÝ÷íçò Çñáêëåßïõ

ÇñÜêëåéï

ÊñÞôçò

2810 - 210466 - 286036

FAX 2810-235918

Óýëëïãïò Âéïôå÷íþí ÊÝñêõñáò ÊÝñêõñá FAX 26610-94742

¸íùóç Âéïôå÷íþí ËáúêÞò ÔÝ÷íçò ÁôôéêÞò ÁèÞíá210-3229859

FAX 210-3218817

87

ÔÅ×ÍÏËÏÃÉÊÁ ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÉÊÁ ÉÄÑÕÌÁÔÁ

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

1. Ô.Å.É. ÁèÞíáò Áã. Óðõñßäùíïò 102 12243 ÁéãÜëåù ÁôôéêÞò 210-5314875

• Ç åêðáßäåõóç óôï áíôéêåßìåíï ôçò êåñáìéêÞò óôçí ÅëëÜ-

äá ãßíåôáé áðü ôïõò ðáñáêÜôù öïñåßò.

• ÂÝâáéá ðïëëÝò öïñÝò ç åêðáßäåõóç ãßíåôáé êáé óå åñãá-

óôÞñéá êåñáìéêÞò, äßðëá óå ôå÷íßôåò ôïõ ðçëïý-êåñáìßóôåò.

ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ (ÊáôÜñôéóç)

ÊÅÍÔÑÁ ÅÐÁÃÃÅËÌÁÔÉÊÇÓ ÊÁÔÁÑÔÉÓÇÓ

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

1 Ä.Å.Ä.Á. Ìåíßäé Óáëáìßíïò 42 13671 Ìåíßäé ÁôôéêÞò 210-2461535

2 Ä.É.Å.Ê. Âüëïõ ÑÞãá Öåñáßïõ 1 Âüëïò Ìáãíçóßáò 24210-56446

3 ÄÞìïò Áíùãåßùí Áíþãåéá 74051 Áíþãåéá Ñåèýìíïõ 2810-239794

4ÄÞìïò ÄñÜìáò

ÊÝíôñï ÍåüôçôáòÌéëôéÜäç Óêüñäá 4 ÄñÜìá ÄñÜìáò 25210-37310

5 ÄÞìïò Åëëçíéêïý ¸ëëçò 13 Åëëçíéêü ÁôôéêÞò 210-9616543

6 ÄÞìïò ÊáëáìÜôáò ÁñéóôïìÝíïõò 28 24100 ÊáëáìÜôá Ìåóóçíßáò 27210-26317

7 ÄÞìïò ÊïñõäáëëïýÊáñõôáßíçò 1 &

Ãñ.ËáìðñÜêçÊïñõäáëëüò ÁôôéêÞò 210-4970475

8ÄÞìïò Ìõñéíáßùí

ËÞìíïõÐëáôåßá ÏÔÅ ËÞìíïò ËÝóâïõ 22540-22208

9ÄçìïôéêÞ Åðé÷åßñçóç

¢íù ËéïóßùíÐëáôåßá Çñþùí 13341 ¢íù Ëéüóéá ÁôôéêÞò 210-2474845

10ÄçìïôéêÞ Åðé÷åßñçóç

ÌõôéëÞíçòÉêôßíïõ 2 ÌõôéëÞíç ËÝóâïõ 22510-28811

11

Äçìoôéêüò

Åêðáéäåõôéêüò.

Ïñãáíéóìüò Âüëïõ

Ìáêñõíßôóçò &

ÌéêñÜò Áóßáò 81Âüëïò Ìáãíçóßáò 24210-56446

12Äéáäçìïôéêü ÊÅÊ

Çñéäáíüò×. Ìüó÷ïõ 18 ÆùãñÜöïõ ÁôôéêÞò 210-7486268

88

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

13ÄÇÐÅ× ÅñãáóôÞñéï

Åéêáóôéêþí Ôå÷íþí

Çñþùí

Ðïëõôå÷íåßïõ 2×áíéÜ ×áíéþí 28210-53730

14ÄçìïôéêÞ ÐéíáêïèÞêç

ËÜñéóáòÑïýóâåëô 59 41222 ËÜñéóá ËÜñéóáò 2410-621650

15ÄçìïôéêÞ Åðé÷åßñçóç

Èåò/íßêçò

ËáãêÜäá&

×ñõó.Óìýñíçò 156430 Èåó/íßêç Èåó/íßêçò 2310-602037

16

Äçìïôéêüò

Ðïëéôéóôéêüò

Ïñãáíéóìüò ÁéãÜëåù

ÉåñÜ Ïäüò 364 ÁéãÜëåù ÁôôéêÞò 210-5315670

17Å.Ï.Ð. ÅéäéêÞ

ÅðáããåëìáôéêÞ Ó÷ïëÞÓõããñïý 221 Í. Óìýñíç ÁôôéêÞò 210-9340630

18Å.Ð.Á.Ä.Á. ÄÞìïõ

Áëåî/ðïëçò

Ë. Äçìïêñáôßáò

30668100 Áëåî/ðïëç ¸âñïõ 25510-31005

19Åèí. ºäñõìá

Íåüôçôáò ÑåèýìíïõÁíþãåéá ÑÝèõìíï Ñåèýìíïõ 2810-239794

20Åèí. ºäñõìá

Íåüôçôáò ÇñáêëåßïõÍõóßñïõ 5 ÇñÜêëåéï Çñáêëåßïõ 2810-261319

21

Êáëëéôå÷íéêüò

Ïñãáíéóìüò ÄÞìïõ

Âüëïõ

Ðëáôåßá

ÑÞãá Öåñáßïõ38333 Âüëïò Ìáãíçóßáò 24210-46854

22Ê.Å.Ê. ÁíÜðôõîçò

ÊñÞôçòÂáóéëéêÜ Âïõôþí Âïýôåò Çñáêëåßïõ 2810-319540

23Ê.Å.Ê. ÄÞìïõ

ÊáëáìÜôáòÖïõêéäßäïõ 2 ÊáëáìÜôá Ìåóóçíßáò 27210-89893

24Ê.Å.Ê ÁíÜðôõîçò

ÌáêåäïíßáòË. ÐáðáðÜõëïõ 29 62121 ÓÝññåò Óåññþí 23210-66176

25Ê.Å.Ê Íïìáñ÷éáêÞ

Áõôïäéïßêçóç ÓÜìïõÓÜìïò ÓÜìïò ÓÜìïõ 22730-41285

26 Í.Å.Ë.Å. Ìåóóçíßáò Ìåñüðçò 6 ÊáëáìÜôá Ìåóóçíßáò 27230-22785

27 Í.Å.Ë.Å. Çñáêëåßïõ ÊáñôÝñïõ 33 71201 ÇñÜêëåéï Çñáêëåßïõ 2810-280813

28 Í.Å.Ë.Å. ÐåéñáéÜ Ãñ. ËáìðñÜêç 144 ÐåéñáéÜò ÁôôéêÞò 210-4174714

29 Í.Å.Ë.Å. ×áíéþí Óöáêßùí 30 ×áíéÜ ×áíéþí 28210-28058

30 Í.Å.Ë.Å Ðéåñßáò ÅéñÞíçò 69 Êáôåñßíç Ðéåñßáò 23510-22310

89

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

31ÏÁÅÄ ÊÅÔÅÊ

ÇñáêëåßïõÐåýêùí 112 14122 Í. ÇñÜêëåéï ÁôôéêÞò 210-2816540

32ÏÁÅÄ ÊÅÔÅÊ

ÙñáéïêÜóôñïõÙñáéüêáóôñï 57013 Èåó/íßêç Èåó/íßêçò 2310-696212

33 ÏÁÅÄ Ó.Á.Ì.Å.Á. Ãáëáôóßïõ 15 ÃáëÜôóé ÁôôéêÞò 210-2110878

34

Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï

ÄÞìïõ Áã.

Áíáñãýñùí

Çñþùí

Ðïëõôå÷íåßïõ 39Áã. ÁíÜñãõñïé ÁôôéêÞò 210-2621777

35Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï

ÄÞìïõ ÁìáëéÜäáò

ÅèíéêÞò Åôáéñßáò

3927200 ÁìáëéÜäá Çëåßáò 26220-22171

37

Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï

ÄÞìïõ Áã.

ÐáñáóêåõÞò

Áã. ÉùÜííïõ 58Â 15343 Áã. ÐáñáóêåõÞ ÁôôéêÞò 210-6381369

38

Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï

ÄÞìïõ

Í.ÖéëáäÝëöåéáò

Í. Ôñýðéá 45 14341 Í. ÖéëáäÝëöåéá ÁôôéêÞò 210-2515096

39Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï

ÄÞìïõ ÊïìïôçíÞòÐëáô. Âéæéíßïõ 1 69100 ÊïìïôçíÞ Ñïäüðçò 25310-31022

40Ðíåõìáôéêü ÊÝíôñï

ÄÞìïõ ÐåñÜìáôïòÖùêßùíïò 3 ÐÝñáìá ÁôôéêÞò 210-4414700

ÊÏÉÍÙÍÉÊÁ ÉÄÑÕÌÁÔÁ ÅÐÁÃÃÅËÌÁÔÉÊÇÓ ÁÐÏÊÁÔÁÓÔÁÓÇÓ

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

1Åôáéñåßá Øõ÷éêÞò

ÕãéåéíÞòÌåëåôßïõ ÐÞãá 22 11636 Ìåôò ÁôôéêÞò 210-9221739

2Åôáéñåßá Óðáóôéêþí

Â. ÅëëÜäáò Â. ¼ëãáò 106 54643 Èåó/íßêç Èåó/íßêçò 2310-847845

3ºäñõìá

ÐÁÌÁÊÁÑÉÓÔÏÓË. Ìáñáèþíïò 1 Í. ÌÜêñç ÁôôéêÞò 22940-92306

4 ºäñõìá ÓÉÊÉÁÑÉÄÅÉÏ ÐåíôÝëçò 58 15126 Ìáñïýóé ÁôôéêÞò 210-8020301

5

ºäñõìá ÁãùãÞò

Áíçëßêùí Í.Éùíßáò

Âüëïõ

Ôáîéáñ÷þí &

Áíáðáýóåùò 38446 Âüëïò Ìáãíçóßáò 24210-65600

90

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

6ºäñõìá

Ç ÈÅÏÔÏÊÏÓÊïéì. Èåïôüêïõ 2 13122 Í. Ëéüóéá ÁôôéêÞò 210-2311070

7ºäñõìá ÊïéíùíéêÞò

Ðñüíïéáò ÁãéÜóïò 81101 ÁãéÜóïò ËÝóâïõ 22520-22344

8 ºäñõìá ÌÅÑÉÌÍÁ¢ëóïò

ÃçñïêïìåßïõÐÜôñá Á÷áÀáò 2610-272988

9

ºäñõìá

ÐÅÔÑÏÕ&ÌÁÑÉÊÁÓ

ÊÕÄÙÍÉÅÙÓ

×þñá ¢íäñïò 84500 ¢íäñïò ÊõêëÜäùí 22820-24598

10 ÊÁÐÇ Á ÄÞìïõ Âüëïõ Áè. ÄéÜêïõ 30 38333 Âüëïò Ìáãíçóßáò 24210-37683

11ÊÅÈÅÁ ÈåñáðåõôéêÞ

Êïéíüôçôá ÄéÜâáóç Óôáõñïðïýëïõ 15 ÁèÞíá ÁôôéêÞò 210-8640943

12

ÊÝíôñï ÅéäéêÞò

ÅðáããåëìáôéêÞò

ÁãùãÞò &

ÁðïêáôÜóôáóçò

Ê. ÊïíïöÜãïõ 23 ÐñÝâåæá ÐñåâÝæçò 26820-29176

13ÊÝíôñï Áðïèåñáðåßáò

& ÁðïêáôÜóôáóçò

Ë.ÂïõëéáãìÝíçò &

Å.ÂåíéæÝëïõ.Åëëçíéêü ÁôôéêÞò 210-8944807

14

ÊÝíôñï

ÁðïêáôÜóôáóçò

Áôüìùí ìå ÅéäéêÝò

ÁíÜãêåò

Áðïêïñþíïõ 116 73100 ×áíéÜ ×áíßùí 28240-87101

15ÊÝíôñï Åéäéêþí

ðáéäéþí Áã.Óðõñßäùí

Êñïýóùíáò

Ìáëåâéæßïõ70001 ÇñÜêëåéï Çñáêëåßïõ 2810-711230

16ÊÝíôñï Øõ÷éêÞò

ÕãéåéíÞò Çñáêëåßïõ

Øáñïìéë.&

Âëáóôþí 271202 ÇñÜêëåéï Çñáêëåßïõ 2810-711230

17ÊÝíôñï Øõ÷éêÞò

ÕãéåéíÞò ÁéãÜëåùÓïýôóïõ 4 ÁéãÜëåù ÁôôéêÞò 210-5449517

18ÊÝíôñï Øõ÷éêÞò

ÕãéåéíÞò ×áëáíäñßïõË. ÐåíôÝëçò 135 ×áëÜíäñé ÁôôéêÞò 210-6815672

19

ÊÝíôñï Øõ÷éêÞò

ÕãéåéíÞò

Áã.ÐáñáóêåõÞò

Óðåôóþí 4 Áãßá

ÐáñáóêåõÞÁôôéêÞò 210-6396333

20ÊÝíôñï Øõ÷éêÞò

ÕãéåéíÞò ÐáôñþíÁè. ÄéÜêïõ 35 26224 ÐÜôñá Á÷áÀáò 2610-335043

91

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

21

ÊÝíôñï

Øõ÷éêÞòÕãéåßíçò

Èåó/êçò

ÐñïìçèÝùò 5-7 Èåó/íßêç Èåó/íßêçò 2310-546551

22

ÊëåéóôÞ öõëáêÞ

Ðáôñþí

Áã. ÓôåöÜíïõ

¢ãéïò ÓôÝöáíïò

ÐÜôñáÐÜôñá Á÷áÀáò 2610-647254

23Êñáôéêü

ÈåñáðåõôÞñéï ËÝñïõ ËÝñïò 85401 ËÝñïò Äùä/íÞóïõ 22470-22345

24Ðáéäïøõ÷éáôñéêü

Íïóïêïìåßï ÁôôéêÞòÑáöÞíá ÑáöÞíá ÁôôéêÞò 22940-77777

25

Óýëëïãïò ÃïíÝùí &

Êçäåìüíùí Áôüìùí

ìå ÅéäéêÝò ÁíÜãêåò

ÐñåâÝæçò 1Á 35100 Ëáìßá Öèéþôéäáò

26Óýíäåóìïò

Ðñïóôáóßáò ÐáéäéþíÂ. ÌåëÜ 1 ×ïëáñãüò ÁôôéêÞò 210-6511432

ÐÁÑÁÔÇÌÁÔÁ Å.Ï.Ð (Åèíéêüò Ïñãáíéóìüò Ðñüíïéáò)

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

1

Åèíéêüò

Ïñãáíéóìüò

Ðñüíïéáò ÊáâÜëáò

Ìïó÷ïðïõëßäïõ

1265403 ÊáâÜëáò ÊáâÜëáò 2510-230703

2

Åèíéêüò

Ïñãáíéóìüò

Ðñüíïéáò

ÊïìïôçíÞò

ÓùêñÜôïõò 23 69100 ÊïìïôçíÞ Ñïäüðçò 25310-23782

3

Åèíéêüò

Ïñãáíéóìüò

Ðñüíïéáò Ê.Ö.Ï.

Çðåßñïõ &

ÇëÝêôñáòÐÝñáìá ÁôôéêÞò 210-4410961

4ºäñõìá ÊïéíùíéêÞò

Ðñüíïéáò ÁãéÜóïòÁãéÜóïò 81101 ÁãéÜóïò ËÝóâïõ 22520-22344

92

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÁ ÊÅÍÔÑÁ

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

1 Å.Ê.Å.Ð.Õ.72ï ÷ëì Áèçíþí.-

ËáìßáòÈÞâá Âïéùôßáò 22620-71461

2Å.Ê.Å.Ö.Å.

ÄçìüêñéôïòÁã. ÐáñáóêåõÞ 15310

Áãßá

ÐáñáóêåõÞÁôôéêÞò 210-6513111

3Å.Ó.Å.Ô.Å.

Åôáéñåßá ÅñåõíþíÌáëéêïýôç 1 ÇñÜêëåéï Çñáêëåßïõ 2810-391916

4Åñåõíçôéêü

Ðáí/êü Éíóôéôïýôï Â. Óïößáò 70-74 ÁèÞíá ÁôôéêÞò 210-7247873

ÐÏËÉÔÉÓÔÉÊÁ ÅÉÊÁÓÔÉÊÁ ÊÅÍÔÑÁ ÊÁÉ ÏÑÃÁÍÉÓÌÏÉ

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

1Åôáéñåßá Åéêáóôéêþí

Ôå÷íþíÃïýíáñç 133 16561

¢íù

ÃëõöÜäáÁôôéêÞò 210-9647834

2ÊÝíôñï Óýã÷ñïíçò

ÄçìéïõñãßáòÎáíèïõëßäïõ 5 ÑÝèõìíï Ñåèýìíïõ 2810-711230

3 ÊÝíôñï ôå÷íþí ÐëÜêá Ðáôçóßùí 49 ÁèÞíá ÁôôéêÞò 210-6457082

4Ðïëéôéóôéêü ÊÝíôñï

Èåó/íßêçòÂ. ¼ëãáò 105 Èåó/íßêç Èåó/íßêçò 2310-257080

5Ðïëéôéóôéêü ÊÝíôñï

×áëêßäáòÐë. Áã. Äçìçôñßïõ 34100 ×áëêßäá Åýâïéáò 22210-81811

6Ðïëéôéóôéêü ÊÝíôñï

ÄÞìïõ Ìåëéóóßùí

17çò ÍïÝìâñç &

Áã. ÃåùñãßïõÌåëßóóéá ÁôôéêÞò 210-6134093

7

Ðïëéôéóôéêü ÊÝíôñï

ÄÞìïõ

Í. Éùíßáò Âüëïõ

ÔÝñìá Ëåùö.

ÅéñÞíçò38446 Âüëïò Ìáãíçóßáò 24210-66789

8ºäñõìá ÏéêïãÝíåéáò

ØáñïðïýëïõÌåëéäþíç 4-6 10553 ÁèÞíá ÁôôéêÞò 210-3318493

9ºäñõìá ÏéêïãÝíåéáò

Áíåôüðïõëïõ¢íù Ëå÷ùíéÜ Âüëïò Ìáãíçóßáò 2428093042

93

ÄÉÁÖÏÑÁ

ÅÐÙÍÕÌÉÁ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ Ô.Ê. ÐÏËÇ ÍÏÌÏÓ ÔÇË

1ÉåñÜ Ìçôñüðïëéò

ËéâáäåéÜòÄåëöþí 3 ËéâáäåéÜ Âïéùôßáò 22820-24598

2ÉåñÜ Ìçôñüðïëéò

ÊÝñêõñáòÊÝñêõñá ÊÝñêõñá ÊÝñêõñáò 26630-41350

3

ÏëõìðéáêÞ

ÅêðáéäåõôéêÞ &

ÁíáðôõîéáêÞ Åôáéñåßá

Éößôïõ 2 Ðýñãïò Çëåßáò 26220-22171

4Ïñßæïíôåò êÝíôñï

Á.Ì.Å.Á.Ãáñäéêßïõ 25 Êáñäßôóá ÔñéêÜëùí 24410-71761

5ÐáéäéêÝò

êáôáóêïéíþóåéò ÍÝïé ÅðéâÜôåò 57019 Èåó/íßêç Èåó/íßêçò 23920-23502

6Óõíåôáéñéóìüò

øçöéäùôþí ÁñéóôïìÝíïõò 108 ÁèÞíá ÁôôéêÞò 210-8645015

94

ÁÑ×ÁÚÊÁ ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ ÌÅ ØÕ×ÑÇ ÄÉÁÊÏÓÌÇÓÇ

Óôçí êáôçãïñßá ôùí áñ÷áúêþí áíôéãñÜöùí ìå øõ÷ñÞ äéáêüóìç-

óç áíÞêïõí ôá êåñáìéêÜ åßäç, ôá ïðïßá ðáñÜãïíôáé Ý÷ïíôáò óáí

ðñüôõðï ùò ðñïò ôç ìïñöÞ ôïõò, ôçí èåìáôïëïãßá ôïõò êáé ôï ó÷å-

äéáóìü ôïõò, êåñáìéêÜ áíôéêåßìåíá ôçò áñ÷áúêÞò åðï÷Þò.

Ç êåñáìéêÞ áíÞêå óôá åðéôåýãìáôá ôïõ áñ÷áßïõ åëëçíéêïý ðï-

ëéôéóìïý êáé Þôáí éóÜîéá ôùí ìåãÜëùí Ýñãùí ôçò åëëçíéêÞò áñ÷éôå-

êôïíéêÞò.

Ç ðïëõìïñößá ôùí ó÷çìÜôùí ôïõò, ï ðëïýóéïò ó÷åäéáóìüò ôïõò,

ïé ôå÷íéêÝò ðïõ áíáðôý÷èçêáí êáé ç õøçëÞ áéóèçôéêÞ ôïõò, ÷áñá-

êôçñßæïõí áõôü ðïõ ïíïìÜæåôáé óÞìåñá “åëëçíéêÞ êåñáìéêÞ ôÝ-

÷íç”.

Ôá ðñüôõðá ôùí áñ÷áúêþí áíôéãñÜöùí ÷ñïíïëïãïýíôáé áðü ôï

1200 ð.×. Éäéáßôåñá ðñïôéìïýíôáé ðñüôõðá ôçò ðåñéüäïõ áðü ôï 500

ð.×. Ýùò ôï 450 ð.×.

Ìðïñïýí íá ÷ùñéóôïýí óå ôñåéò õðïêáôçãïñßåò:

• ÐéóôÜ áíôßãñáöá

• ÁðïìéìÞóåéò

• ÄéáêïóìçìÝíá ìå ÷áëêïìáíßåò

ÅêôéìÜôáé üôé áðü ôá áñ÷áúêÜ áíôßãñáöá ðïõ äéáôßèå-

íôáé óôçí áãïñÜ, ôá ðéóôÜ áíôßãñáöá áíôéðñïóùðåýïõí ôï

15%, ïé áðïìéìÞóåéò ôï 40% êáé ôá äéáêïóìçìÝíá ìå ÷áë-

êïìáíßåò ôï 45%.

Ôá ìðéóêïõú ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êáôáóêåõÜæïíôáé

áðü êüêêéíïõò ðçëïýò óôïí ôñï÷ü Þ ÷õôÜ êáé øÞíïíôáé

óå èåñìïêñáóßåò áðü 900 - 1000ïC.

ÓÕÍÔÏÌÇ ÐÅÑÉÃÑÁÖÇ ÔÏÕ ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÏÕ

ÔÙÍ 10 ÕÐÏÊËÁÄÙÍ ÔÙÍ ÊÅÑÁÌÉÊÙÍ ÅÐÉ×ÅÉÑÇÓÅÙÍ

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ΑΡΧΑΪΚΑ ΑΝΤΙΓΡΑΦΑ

ΜΕ ΨΥΧΡΗ ∆ΙΑΚΟΣΜΗΣΗ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• Ð100

• ÁÉÃÉÍÁÓ

95

ÅÐÉÔÑÁÐÅÆÉÁ – ×ÑÇÓÔÉÊÁ ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ

Åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá áðü Earthware

ìÜæåò (÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò) êáé áðü

Stoneware Þ ðïñóåëÜíåò (õøçëÞò èåñìï-

êñáóßáò).

Óôïí õðïêëÜäï áõôü ÷ñçóéìïðïéïýíôáé

äéÜöïñåò éäéáßôåñåò ôå÷íéêÝò üðùò:

• ôåññáêüôåò ÷áìçëïý ðïñþäïõò, åðé-

÷ñéóìÝíåò ìå õáëïðïéçìÝíï ìðáíôáíÜ.

ÐáñáäïóéáêÞ ôå÷íéêÞ ìå ñßæåò óôçí áñ-

÷áßá åëëçíéêÞ êåñáìéêÞ êáé áíáöïñÝò óôç

ÂõæáíôéíÞ êáé íåüôåñç åðï÷Þ.

• öáãéÜíò (óõíÞèùò óêëçñÝò)

ÉôáëéêÞ ôå÷íéêÞ ìå ñßæåò óôï Ìåóáßù-

íá êáé ôçí ÁíáãÝííçóç ðïõ ãåííÞèçêå áðü

ôçí ðñïóðÜèåéá ôùí Åõñùðáßùí íá áíôéãñÜøïõí ôçí ôå÷íéêÞ ôçò ðïñóåëÜíçò áðü ôïõò ÊéíÝ-

æïõò.

• Gres óìáëôùìÝíá ìå äéáöáíÝò óìÜëôï Þ êáëõðôéêü

Ç Ôå÷íéêÞ åðßóçò ðñïÞëèå ãéá ôïí ßäéï

ëüãï ìå ôïí ðáñáðÜíù, ôçò áíôéãñáöÞò ôçò

ðïñóåëÜíçò. Óôçí êáôçãïñßá áõôÞ áíÞêåé

ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü ôùí ðñïúüíôùí ôïõ

õðïêëÜäïõ ðáãêïóìßùò.

• ÐïñóåëÜíåò ìáëáêÝò êáé óêëçñÝò

Áíáãùãéêïý óõíÞèùò øçóßìáôïò, þóôå

íá áíáäåéêíýåôáé ç ÷áñáêôçñéóôéêÞ äéáöÜ-

íåéá. Ðñüêåéôáé ãéá Áñ÷áßá êéíÝæéêç ôå÷íéêÞ

ìå ðáãêüóìéá åöáñìïãÞ óÞìåñá.

Ï õðïêëÜäïò áõôüò ðåñéëáìâÜíåé ÷ñç-

óôéêÜ áíôéêåßìåíá üðùò:

• ×åéñïðïßçôá áíôéêåßìåíá ôñï÷ïý (ðï-

ôÞñéá, öëéôæÜíéá, êáíÜôåò, ãáâÜèåò êëð).

• ÐéÜôá Þ ãáâÜèåò áðü ôñï÷üðñåóá ìå

96

åéäéêÞ üìùò äéáêüóìçóç.

• ÐéÜôá, ðïôÞñéá, öëéôæÜíéá, ãáâÜèåò êëð ìïñöï-

ðïéçìÝíá ìå õäñáõëéêÞ ðñÝóá áëëÜ ìå åéäéêÞ äéáêü-

óìçóç.

• Ôá ðáñáðÜíù áíôéêåßìåíá ìå ÷õôÞ ìïñöïðïßçóç

áëëÜ ìå åéäéêü ó÷åäéáóìü.

Óçìåéþíåôáé ç éäéáéôåñüôçôá ôùí ÷åéñïðïßçôùí êáé

åéäéêÜ ó÷åäéáóìÝíùí êáé äéáêïóìçìÝíùí ÷ñçóôéêþí

áíôéêåéìÝíùí, ðïõ áðïôåëåß êáé ôçí åéäïðïéü äéáöïñÜ

óå ó÷Ýóç ìå ôá âéïìç÷áíéêÜ ðñïúüíôá ìåãáëýôåñùí

ìïíÜäùí. Ôá ÷åéñïðïßçôá Ý÷ïõí éäéáßôåñç áéóèçôéêÞ

áîßá êáé åíßïôå õðåñÝ÷ïõí óå ó÷åäéáóìü êáé ðïéüôçôá, ðáñüëï ðïõ ôá ôõðïðïéçìÝíá ðñïúü-

íôá áðïêôïýí óõíÞèùò åõêïëüôåñá ôéò áðáéôïýìåíåò ôå÷íéêÝò ðñïäéáãñáöÝò ãéá ÷ñÞóç.

ÐÕÑÏÖÉËÁ ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ

Ðñüêåéôáé ãéá ðñïúüíôá êáôáóêåõáóìÝ-

íá áðü ðõñüöéëï ðçëü ìå åéäéêÝò éäéüôçôåò

(áíôï÷Þò óå èåñìéêÜ óïê), þóôå íá ìðïñïýí

íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá ìáãåéñéêÜ óêåýç.

Ïé äéáöïñïðïéÞóåéò óôéò ôå÷íéêÝò ïöåß-

ëïíôáé êõñßùò óôïí ôýðï ôçò êåñáìéêÞò ìÜ-

æáò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé. ¸ôóé Ý÷ïõìå:

• Ðõñüöéëá áðü êüêêéíç ìÜæá ÷áìçëÞò

èåñìïêñáóßáò (ðáñáäïóéáêÜ Óéöíåúêá, ìá-

ãåéñéêÜ óêåýç).

• Ðõñüöéëá ìÝóçò êáé õøçëÞò èåñìï-

êñáóßáò (óýã÷ñïíá ìáãåéñéêÜ óêåýç).

Ï õðïêëÜäïò ðåñéëáìâÜíåé áíôéêåßìåíá

üðùò:

• ÷ýôñåò ãéá åóôßåò çëåêôñéêÝò Þ ãêáæéïý Þ

áíïé÷ôÞò öùôéÜò.

• ãÜóôñåò êáé ìðïë ãéá ïéêéáêïýò öïýñ-

íïõò.

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ÐÕÑÏÖÉËÁ ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• Ð(100)-ÐÁ

• ËÅÕÊÏÓ-ÐÁ

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ÅÐÉÔÑÁÐÅÆÉÁ – ×ÑÇÓÔÉÊÁ

ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• ËÅÕÊÏÓ

• ÐÅÐ-Ë

• ÐÅÐ-Ê

• ÁÉÃÉÍÁÓ-Ë

97

ÃËÁÓÔÑÅÓ

Ðñüêåéôáé ãéá êåñáìéêÜ äï÷åßá äéáöüñùí äéáóôÜóåùí, êáôáóêåõáóìÝíá áðü êüêêéíï ðç-

ëü ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò, ÷ùñßò õÜëùìá, óðÜíéá åðé÷ñéóìÝíá ìå ìðáíôáíÜäåò êáé áêüìá

óðáíéüôåñá ìå äéáöáíÝò õÜëùìá.

Ôáîéíïìïýíôáé áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ìïñöïðïßçóçò óå äýï êáôçãïñßåò:

1. ÃëÜóôñåò ôñï÷ïý:

Ðñüêåéôáé ãéá ãëÜóôñåò ðïõ ìïñöïðïéïýíôáé ìå ôñï÷ü êåñáìéêÞò (êáèáñÜ ÷åéñïðïßçôï

ðñïúüí)

Ç äéáêüóìçóÞ ôïõò ðïéêßëåé. Ç ÷ñÞóç êáôÜ ôç ìïñöïðïßçóç óôïí ôñï÷ü “ðåëåêïýäáò” äß-

íåé äéÜöïñá åëåýèåñá ãñáììéêÜ ó÷Þìáôá óôçí åîùôåñéêÞ åðéöÜíåéá óôéò ãëÜóôñåò. Åðßóçò

ìðïñïýí íá äéáêïóìçèïýí ìå ëåõêïýò ìðáíôáíÜäåò (óêõñéáíÝò ãëÜóôñåò).

98

Åßíáé ðñïöáíÝò üôé ïé ðáñáãüìåíåò öüñìåò åßíáé ðïéêßëåò êáé Ý÷ïõí éäéáßôåñç êáëëéôå-

÷íéêÞ áîßá.

Óå üëá ôá ðáñáäïóéáêÜ ôïðéêÜ êåñáìéêÜ êÝíôñá ôçò ÅëëÜäáò Ý÷åé áíáðôõ÷èåß ôï åßäïò

êáé éäéáßôåñá óôï Ìáñïýóé.

2. ÃëÜóôñåò ðñÝóóáò

Ðñüêåéôáé ãéá ãëÜóôñåò ðïõ ìïñöïðïéïýíôáé ìå ôç âïÞèåéá õäñáõëéêÞò ðñÝóóáò ìå ìå-

ôáëëéêÜ êáëïýðéá.

Åßíáé êáèáñÜ âéïìç÷áíïðïéçìÝíïò ôñüðïò ðáñáãùãÞò. Ïé ãëÜóôñåò áõôÝò Ý÷ïõí åðéöÜ-

íåéá ðåñéóóüôåñï ëåßá áðü ôéò ðáñáäïóéáêÝò ãëÜóôñåò Þ Ý÷ïõí óôáèåñÞ áíÜãëõöç ìïñöÞ

ðïõ ðáßñíïõí áðü ôá ìåôáëëéêÜ êáëïýðéá.

Ïé ãëÜóôñåò áõôïý ôïõ ôýðïõ åßíáé áóöáëþò

öèçíüôåñåò, áëëÜ äåí Ý÷ïõí ôçí “åëåèåñç öüñìá”

ôïõ ÷åéñïðïßçôïõ.

ÔÝëïò, ðÝñáí ôùí ðáñáäïóéáêþí ãëáóôñþí Ý÷åé

áíáðôõ÷èåß ôï åßäïò “êáóðü” ðïõ åßíáé áðü ëåõêü

ãõáëùìÝíï ðçëü êáé ÷ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò ãéá

öõôÜ åóùôåñéêïý ÷þñïõ.

ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÁ ÓÔÏÉ×ÅÉÁ

Ðñüêåéôáé ãéá êåñáìéêÜ ðñïúüíôá êáôáóêåõá-

óìÝíá áðü êüêêéíï êõñßùò ðçëü ÷áìçëÞò èåñìï-

êñáóßáò Þ áêüìá êáé ãêñÝ.

Áðïôåëïýí äéáêïóìçôéêÜ êáé ÷ñçóôéêÜ ïéêï-

äïìéêÜ õëéêÜ Þ ìÝñç êáé åîáñôÞìáôá åðßðëùí.

ÊáôáóêåõÜæïíôáé åßôå ìå ðëáóôéêü ðçëü óå

êáëïýðéá (ïëüêëçñá Þ óå ôåìÜ÷éá) Þ ìå ÷ýôåõ-

óç óå ãýøéíá êáëïýðéá åßôå ôÝëïò ìå ìç÷áíéêÞ

ðñÝóóá Þ öéëéÝñá.

Ï õðïêëÜäïò áõôüò ðåñéëáìâÜíåé áíôéêåßìå-

íá üðùò:

• ÄéáêïóìçôéêÜ êåñáìßäéá, áêñïêÝñáìá, êáðíï-

äü÷ïé

• ÕäñïñïÝò êáé óùëÞíåò áðï÷åôåýóåùò

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ÃËÁÓÔÑÅÓ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• Ð80

• Ê2000

• ÅËÁÓÓÙÍÁ

99

• ÐëáêÜêéá ôïß÷ïõ êáé äáðÝäïõ

êáé äéáêïóìçôéêÜ ôïýâëá

• Öïõñïýóéá, êåñáìéêïß êßïíåò

• ÁãÜëìáôá êáé áíÜãëõöá íåïêëáóóéêÜ

• ÅîáñôÞìáôá åðßðëùí (ð.÷. ðüìïëá)

ÐÉÈÁÑÉÁ

Ðñüêåéôáé ãéá áããåßá ìåôñßùí êáé ìå-

ãÜëùí äéáóôÜóåùí êáôáóêåõáóìÝíá

áðü êüêêéíï ðçëü ÷áìçëÞò èåñìïêñáóß-

áò, ÷ùñßò õÜëùìá Þ õáëùìÝíá ìüíï åóù-

ôåñéêÜ ìå äéáöáíÝò õÜëùìá.

Ôá áããåßá áõôÜ Þôáí áðáñáßôçôá óôï

ðáñåëèüí ãéá áðïèÞêåõóç êáé öýëáîç

êñáóéïý, ëáäéïý, íåñïý êáé äçìçôñéáêþí.

ÓÞìåñá åîáêïëïõèïýí íá ÷ñçóéìïðïéïý-

íôáé äåõôåñåõüíôùò ãéá ôïí ßäéï ëüãï. Êõ-

ñßùò ðñïïñßæïíôáé ãéá äéáêïóìçôéêïýò

ëüãïõò.

Ìðïñïýìå íá ôá äéáêñßíïõìå óå äýï

ìåãÜëåò êáôçãïñßåò, áíÜëïãá ìå ôïí ôüðï ðñïÝëåõóçò ôïõ ó÷åäßïõ ôïõò:

• óôá ÊïñùíÝúêá (áðü ôçí Êïñþíç Ìåóóçíßáò) êáé

• óôá ÌéíùéêÜ (áðü ôçí ÊñÞôç).

Ôá ðñþôá áðïôåëïýí ôéò ôæÜñåò êáé ôá äåýôåñá

Ý÷ïõí ôï ãíùóôü Ìéíùéêü ó÷Þìá.

Ìïñöïðïéïýíôáé óôïí ôñï÷ü, áðü åéäéêïýò áããåé-

ïðëÜóôåò. ÐéèÜñéá ìéêñþí äéáóôÜóåùí ìðïñïýí íá

ìïñöïðïéïýíôáé êáé áðü ðñÝóá.

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ÐÉÈÁÑÉÁ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• Ð80

• Ð(100)-ÐÁ

• ÅËÁÓÓÙÍÁ

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ÁÑ×ÉÔÅÊÔÏÍÉÊÁ ÓÔÏÉ×ÅÉÁ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• Ð100

• ÊÏÊÊÉÍÏÓ ×ÕÔÏÓ

• ÊÉÔÑÉÍÏÓ ×ÕÔÏÓ

• Ð100(ÐÁ)

100

ÌÐÉÓÊÏÕÉ

Ðñüêåéôáé ãéá ðñùôüðõñá êåñáìéêÜ ðñïúüíôá ÷ùñßò õáëþäç åðéêÜëõøç, êáôáóêåõáóìÝíá

áðü êüêêéíï ðçëü (ôåñáêüôá) Þ áðü ëåõêü ðçëü (öáãéÜíò).

Ôá ðñïúüíôá áõôÜ áðïôåëïýí Ýíá åíäéÜìåóï óôÜäéï ãéá ôçí ðáñáãùãÞ ðñïúüíôùí Üëëùí

õðïêëÜäùí (êõñßùò ôïõ õðïêëÜäïõ áñ÷áúêþí ìå øõ÷ñÞ äéáêüóìçóç). Ôá ðñïúüíôá ôïõ õðï-

êëÜäïõ áõôïý ðáñÜãïíôáé ìå ôñï÷ü Þ ðñÝóá.

Ï õðïêëÜäïò áõôüò ðåñéëáìâÜíåé áíôéêåßìåíá

üðùò:

• Áñ÷áúêÝò öüñìåò êÜèå ìïñöÞò

• ÐéÜôá ëåõêÜ Þ êüêêéíá

• Ðñïúüíôá ìðéóêüôùí äéáöüñùí ìïñöþí ýóôåñá

áðü ðáñáããåëßá

Ôá ðñïúüíôá ôïõ õðïêëÜäïõ ÷áñáêôçñßæïíôáé êõñß-

ùò áðü:

• ÌåãÜëç ðïéêéëßá þóôå íá áíôáðïêñßíïíôáé óå

üëåò ôéò áñ÷áúêÝò öüñìåò Þ ôéò ðáñáäïóéáêÝò

• ÐéóôÞ áíôéãñáöÞ ôùí ìïõóåéáêþí áíôéêåéìÝíùí

• ÐñïäéáãñáöÝò óå ðïñþäç, áðïññïöçôéêüôçôá

êáé óõíôåëåóôÞ èåñìéêÞò äéáóôïëÞò, þóôå íá åßíáé

óå óõíÜöåéá ìå ôá õáëþìáôá ðïõ êõêëïöïñïýí óôçí

áãïñÜ.

ÃåíéêÜ, ôá ðñïúüíôá ôïõ õðïêëÜäïõ ÷áñáêôçñßæï-

íôáé áðü ôçí õøçëÞò ðïéüôçôáò ðéóôüôçôá ôçò áíôéãñá-

öÞò áðü ôá ðñùôüôõðá (áñ÷áßá).

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ÌÐÉÓÊÏÕÉ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• Ð80

• Ð100

• Ð(100)-ÐÁ

• ËÅÕÊÏÓ

• ËÅÕÊÏÓ ÐÁ

• ÐÅÐ-Ë

• ÐÅÐ-Ê

• ÁÉÃÉÍÁÓ-Ë

• ÅËÁÓÓÙÍÁ

• Ê2000

• ËÅÕÊÏÓ ×ÕÔÏÓ

• ÊÏÊÊÉÍÏÓ ×ÕÔÏÓ

• ÊÉÔÑÉÍÏÓ ×ÕÔÏÓ

101

ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ ÁÐÏ ÌÁÃÉÏËÉÊÁ

Ðñüêåéôáé ãéá ðñïúüíôá êáôáóêåõáóìÝíá áðü êüêêéíï ðçëü ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò Ýøç-

óçò åðé÷ñéóìÝíá ìå õáëïðïéçìÝíï ìðáíôáíÜ êáé äéáöáíÝò õÜëùìá Þ ìå êáëõðôéêü óìÜëôï.

Ôá ðñïúüíôá ôçò êáôçãïñßáò áõôÞò áðïôåëïýí ìåôåîÝëéîç ôçò ôå÷íéêÞò ôçò ôåñáêüôôáò ìå

ôç ÷ñÞóç õáëïðïéçìÝíùí ìðáíôáíÜäùí áð’ ôïõò áñ÷áßïõò ‘¸ëëçíåò, äéáöáíïýò ãõáëéïý áðü

ôïõò Ñùìáßïõò êáé ôïõò Âõæáíôéíïýò êáé êáëõðôéêïý óìÜëôïõ áðü ôïõò ÐÝñóåò êáé ôïõò ¢ñá-

âåò.

Óôïí õðïêëÜäï ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êáé äéÜöïñåò éäéáßôåñåò ôå÷íéêÝò ðïõ Ý÷ïõí ñßæåò

óôïõò ðáñáðÜíù ðïëéôéóìïýò áëëÜ óõíå÷ßæïõí íá åöáñìüæïíôáé ìå ôïí ßäéï ôñüðï êáé óÞìå-

ñá. ¼ðùò:

Ìåëáíüìïñöåò êáé åñõèñüìïñöåò åðéöÜíåéåò

Ôå÷íéêÞ ôùí Áñ÷áßùí ÅëëÞíùí ðïõ âáóßæåôáé óôçí åíáëëáóóüìåíç áíáãùãéêÞ êáé ïîåéäù-

ôéêÞ Ýøçóç õáëïðïéçìÝíùí ìðáíôáíÜäùí. ÓÞìåñá ìå ôç óýã÷ñïíç ôå÷íïëïãßá êáôáóêåõÜæï-

íôáé ìå ôïí ßäéï ôñüðï åðéöÜíåéåò ìå ìåãáëýôåñç ãêÜìá ÷ñùìÜôùí.

ÄéáöáíÞò åöõÜëùóç ôçò ôåñáêüôáò åðé÷ñéóìÝíç ìå ëåõêü ìðáíôáíÜ êáé ïîåßäéá

Ó’ áõôÞ ôçí êáôçãïñßá áíÞêåé ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò åëëçíéêÞò ëáúêÞò êåñáìéêÞò. Ó’

áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç Ý÷ïõìå äéáêüóìçóç êÜôù ôïõ õáëþìáôïò.

102

ÅöõÜëùóç ôçò ôåñáêüôáò ìå êáëõðôéêü óìÜëôï

×ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò óìÜëôï êáóóéôÝñïõ. Ç ôå÷íéêÞ Ý÷åé ñßæåò óôçí Ðåñóßá áðü üðïõ

ïé ¢ñáâåò ôçí ìåôÝöåñáí ôïí 15ï áéþíá óôçí Éóðáíßá. Åß÷å ôåñÜóôéá áíÜðôõîç óôï íçóß Ìá-

ãéüñêá áðü üðïõ ïöåßëåôáé êáé ôï üíïìá ìáãéüëéêá. Áðü åêåß ç ôå÷íéêÞ ìåôáöÝñèçêå óôç Âü-

ñéá Éôáëßá êáé áðïôÝëåóå ôçí êýñéá ðáñáãùãÞ ôùí åñãïóôáóßùí ôçò ÁíáãÝííçóçò. Ç ôå÷íéêÞ

óõíå÷ßæåôáé ìÝ÷ñé óÞìåñá. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ Ý÷ïõìå äéáêüóìçóç ðÜíù áðü ôï õÜëùìá.

ÌéêôÝò ôå÷íéêÝò

Ìßîç ôùí äýï ðñïçãïõìÝíùí ôå÷íéêþí

Ý÷ïõìå ôïõò ôåëåõôáßïõò áéþíåò óôá ðáñÜëé-

á ôçò ÌéêñÜò Áóßáò (¨ÔóáíÜ ÊáëÝ Þ ÊéïõôÜ-

÷åéáò). Ôá êåñáìéêÜ áõôÜ áðïôåëïýí ôç ìÞôñá

ôçò íåüôåñçò êáé óýã÷ñïíçò åëëçíéêÞò êåñá-

ìéêÞò (ËÝóâïò, Ñüäïò, Óêýñïò, ÓÜìïò, Èåó-

óáëïíßêç).

Ï õðïêëÜäïò áõôüò ðåñéëáìâÜíåé áíôéêåß-

ìåíá üðùò:

• ×ñçóôéêÜ áíôéêåßìåíá (âÜæá, ðïôÞñéá, êáíÜôåò).

• ÄéáêïóìçôéêÜ åðéôïß÷éá, êõñßùò ðéÜôá

• ÄéáêïóìçôéêÜ ðëáêÜêéá

• ÄéáêïóìçôéêÝò êáëëéôå÷íéêÝò öüñìåò éäéáßôåñçò áéóèçôéêÞò

• ÄéáêïóìçôéêÜ áíôéêåßìåíá ÷áìçëÞò áîßáò, ôïõñéóôéêÞò êõñßùò áãïñÜò (óïõâåíßñ)

Ôá ðñïúüíôá ôïõ õðïêëÜäïõ ÷áñáêôçñßæïíôáé êõñßùò áðü:

• ÌåãÜëç ðïéêéëßá ÷ñùìÜôùí, ëÜìøç åðéöÜíåéáò

• ÌéêñÞ áíôï÷Þ ôçò ìÜæáò óå èñáýóç

• ×áìçëü ðïñþäåò

• ÅîáéñåôéêÞ ðïéêéëßá óôéò öüñìåò ëüãù ôçò ðëáóôéêü-

ôçôáò ôïõ êüêêéíïõ ðçëïý.

Óôçí ðñÜîç óÞìåñá, êáé êõñßùò óôá ôïõñéóôéêÜ ðñïúü-

íôá åõôåëïýò áîßáò, ãéá ëüãïõò åõêïëßáò êáé ìåßùóçò ôïõ

êüóôïõò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ëåõêüò ðçëüò ìå äéáöáíÝò õÜëù-

ìá áíôß ãéá êüêêéíï ðçëü åöõáëùìÝíï ìå ëåõêü óìÜëôï Þ

ìðáíôáíéóìÝíï êáé åöõáëùìÝíï ìå äéáöáíÝò õÜëùìá.

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ

ÁÐÏ ÌÁÃÉÏËÉÊÁ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• ÁÉÃÉÍÁÓ-Ë

• Ê2000

• ÁÉÃÉÍÁÓ

103

ÄÉÁÊÏÓÌÇÓÅÉÓ ÌÅ ×ÁËÊÏÌÁÍÉÁ ÊÁÉ ÔÑÉÔÏ ØÇÓÉÌÏ

Ôá ðñïúüíôá áõôïý ôïõ õðïêëÜäïõ êáôáóêåõÜæïíôáé áðü ëåõêü ðçëü (öáãéÜíò). Ç äéáêü-

óìçóÞ ôïõò ãßíåôáé ìå ôçí åöáñìïãÞ ÷áëêïìáíéþí ðÜíù óå õáëùìÝíá êåñáìéêÜ ìå ëåõêü

óìÜëôï Þ óìÜëôï êïâáëôßïõ. Óôç óõíÝ÷åéá ôá áíôéêåßìåíá øÞíïíôáé (ôñßôï øÞóéìï) óå èåñìï-

êñáóßá 500-700 ïC..

Óôïí åëëáäéêü ÷þñï îåêßíçóå ç äéáêüóìçóç ôùí êüìðáëô ìå ÷áëêïìáíßåò ÷ñõóïý, ïé ïðïß-

åò Ýöåñáí áñ÷áúêÝò ðáñáóôÜóåéò, êáé óôç óõíÝ÷åéá ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ÷áëêïìáíßåò ìå Üë-

ëåò èåìáôïëïãßåò üðùò ëïõëïýäéá.

Ôá ðñïúüíôá ôçò êáôçãïñßáò áõôÞò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êýñéá óáí äéáêïóìçôéêÜ åßäç. Ôá õá-

ëþìáôá êáóóéôÝñïõ, êïâáëôßïõ åßíáé ìïëõâäïý÷á êáé ïé ÷áëêïìáíßåò äåí åßíáé áíèåêôéêÝò óå

èåñìéêÜ óïê êáé åðïìÝíùò äåí ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ùò ÷ñçóôéêÜ áíôéêåßìåíá.

Óôïí õðïêëÜäï áõôü åìöáíßæïíôáé äéÜöïñåò éäéáßôåñåò ôå÷íéêÝò üðùò:

Äéáêüóìçóç ìå ìåôáîïôõðßá êáé ôñßôï øÞóéìï.

×ñçóéìïðïßçóç öùôïêåñáìéêÞò ìåèüäïõ, ìå ôýðùóç öùôïãñáößáò ðÜíù óôï êåñáìéêü.

Óýã÷ñïíåò ìÝèïäïé äéáêüóìçóçò ôùí åðéöáíåéþí ìå áêôßíåò Laser.

Ïé öüñìåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åßíáé:

• Áñ÷áúêÝò öüñìåò âÜæùí êáôáóêåõáóìÝíåò óôïí ôñï÷ü Þ óå êáëïýðéá ÷õôÜ

• ÐéÜôá üëùí ôùí ìåãåèþí ðñÝóóáò Þ ôñï÷ïý

• ÄéáêïóìçôéêÜ áíôéêåßìåíá ðáôçôÜ óå ãýøéíá êáëïýðéá

104

Óáí êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü óå áõôÞí ôçí êáôçãïñßá ðñïúüíôùí èá ðñÝðåé íá áíáöåñèåß ç

êáèáñÜ âéïôå÷íéêÞ äïìÞ ôïõ õðïêëÜäïõ áðü ðëåõñÜò ìåãÝèïõò êáé ïñãÜíùóçò ôùí åñãáóôç-

ñßùí, ãåãïíüò éäéáßôåñá èåôéêü.

Ïé ãíþóåéò ôçò ðáñáãùãéêÞò äéáäéêáóßáò êáé ïé ôå÷íéêÝò ÷áñáêôçñßæïõí ôá ðñïúüíôá áõôïý

ôïõ õðïêëÜäïõ êáé ü÷é ïé êáëëéôå÷íéêÝò ðáñåìâÜóåéò, áöïý ç áéóèçôéêÞ ôïõò áîßá ïöåßëåôáé

êýñéá óôïí ôñüðï äéáêüóìçóÞò ôïõ.

ÅÉÄÉÊÁ ÄÉÁÊÏÓÌÇÔÉÊÁ ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ

Ðñüêåéôáé ãéá ðñïúüíôá êáôáóêåõáóìÝíá áðü ðçëü õøçëÞò èåñìïêñáóßáò (STONEWARE

- GRES) êáé ðçëü ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò (ERTHENWARE).

Óôïí õðïêëÜäï áõôü áíÞêïõí áíôéêåßìå-

íá ðïõ êáôáóêåõÜæïíôáé ìå éäéáßôåñåò ôå-

÷íéêÝò üðùò:

• RAKU

Ìéá ðáëéÜ ÉáðùíéêÞ ôå÷íéêÞ ðïõ áðáéôåß

ìåãÜëç áíôï÷Þ ôçò ìÜæáò óå èåñìéêÜ óïê

• Ðñùôüãïíåò ôå÷íéêÝò Ýøçóçò

• Áíïé÷ôÞ öùôéÜ (pit f ire) Þ Üëëåò ðáñá-

ðëÞóéåò ôå÷íéêÝò

• Ëïýóôñá

ÌåôáëëéêÞ õöÞ & ìåôáëëéêÝò ÷ñùìáôé-

êÝò áíôáýãåéåò áðü õÜëùìá åßíáé ôï áðïôÝ-

ëåóìá ôçò ôå÷íéêÞò ôùí ëïýóôñùí. Ôá ëïý-

óôñá ïöåßëïíôáé óôçí åéäéêÞ óýíèåóç ôùí

õáëùìÜôùí êáé óôçí ôå÷íéêÞ ôïõ øçóßìá-

ôïò (Ýëåã÷ïò ôçò áôìüóöáéñáò óôï åóùôå-

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ÄÉÁÊÏÓÌÇÓÅÉÓ

ÌÅ ×ÁËÊÏÌÁÍÉÁ

ÊÁÉ ÔÑÉÔÏ ØÇÓÉÌÏ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• Ð80

• Ð100

• Ð(100)-ÐÁ

• ËÅÕÊÏÓ

• ËÅÕÊÏÓ ÐÁ

• ÐÅÐ-Ë

• ÐÅÐ-Ê

• ÁÉÃÉÍÁÓ-Ë

• ÅËÁÓÓÙÍÁ

• Ê2000

• ËÅÕÊÏÓ ×ÕÔÏÓ

• ÊÏÊÊÉÍÏÓ ×ÕÔÏÓ

• ÊÉÔÑÉÍÏÓ ×ÕÔÏÓ

105

ñéêü ôïõ êáìéíéïý êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ

øçóßìáôïò).

Ï õðïêëÜäïò áõôüò ðåñéëáìâÜíåé

áíôéêåßìåíá üðùò:

• ÄéáêïóìçôéêÜ áíôéêåßìåíá

• Öüñìåò êáé ìéêñïãëõðôÜ

• ÃëõðôÜ êÜèå ìåãÝèïõò

• Áñ÷éôåêôïíéêÝò êáé äéáêïóìçôé-

êÝò åöáñìïãÝò (ðáíþ ôïß÷ïõ, äéáêï-

óìÞóåéò åóùôåñéêþí ÷þñùí)

• ÄïìéêÜ êáëëéôå÷íéêÜ ðñïúüíôá,

åéäéêÜ ðëáêßäéá äáðÝäïõ Þ ôïß÷ïõ &

ëïéðÝò åéäéêÝò äïìéêÝò åöáñìïãÝò.

Ãéá ôïí õðïêëÜäï:

“ÅÉÄÉÊÁ

ÄÉÁÊÏÓÌÇÔÉÊÁ

ÁÍÔÉÊÅÉÌÅÍÁ”

ðñïôåßíïíôáé ïé ðçëïß :

• Ð(100)-ÐÁ

• ËÅÕÊÏÓ ÐÁ

• ÐÅÐ-Ë

• ÐÅÐ-Ê

106

Ôï Åëëçíéêü ÊÝíôñï Áñãéëëüìáæçò Á.Å ðáñÜãåé ôïõò êÜôù-

èé ôýðïõò ðçëþí:

1. Ëåõêüò Ðçëüò – ÖáãéÜíò

2. Ëåõêüò Ðçëüò – Gré, Raku ÐÅÐ-Ë

3. Ëåõêüò Ðçëüò ìå óáìþô

4. Êüêêéíïò Ðçëüò – Ôåñáêüôá Ð(100)

5. Êüêêéíïò Ðçëüò – Ôåñáêüôá Ð(80)

6. Êüêêéíïò Ðçëüò – Ôåñáêüôá ÐÄÇÌ/Ä× (áíÜìåéêôïò)

7. Êüêêéíïò Ðçëüò – Ôåñáêüôá Ê-2000

8. Êüêêéíïò Ðçëüò – ÓåìéãêñÝ ÐÅÐ-Ê

9. Êüêêéíïò Ðçëüò ìå óáìþô (ðõñüöéëïò)

10. Ðçëüò Ôýðïõ Áßãéíáò (êßôñéíïò)

11. Ðçëüò Áßãéíáò Ë –Ìáãéüëéêá

12. Ëåõêüò ×õôüò

13. Êüêêéíïò ×õôüò

14. Êßôñéíïò ×õôüò ( Áßãéíáò)

15. ÌðáíôáíÜò Ëåõêüò

16. ÌðáíôáíÜò Êüêêéíïò

Ïé ðáñáãüìåíïé ðçëïß 1Ýùò 11 äéáôßèåíôáé óå ðëáóôéêÞ ìïñöÞ óå óõóêåõáóßá ôùí 25kg,

ìå êõìáéíüìåíåò õãñáóßåò êáôÜëëçëåò ãéá ÷ñÞóç ðñÝóáò, ôñï÷ïý, ðçëïðëáóôéêÞò. Ïé ðçëïß

12,13,14 äéáôßèåíôáé óå õãñÞ ìïñöÞ, óå óõóêåõáóßá ôùí 35kg,ãéá ÷ýôåõóç.Ïé ðçëïß15,16 äéáôß-

èåíôáé óå õãñÞ ìïñöÞ,óå óõóêåõáóßá ôùí 30kg,ãéá åðé÷ñßóìáôá ôùí êåñáìéêþí ìáæþí.

Åðßóçò ôï ÅËÊÅÁ ðáñÜãåé êáé Üëëåò óõíèÝóåéò ðçëþí (êåñáìéêþí ìáæþí) êáôüðéí ðáñáã-

ãåëßáò ôïõ ðåëÜôç, ãéá ðïóüôçôá áðü 5 ôüíïõò êáé Üíù.

προϊονταπροϊοντα τουτου ΕΛΚΕΑΕΛΚΕΑ

107

Áðü ôï ÅËÊÅÁ ðáñÝ÷ïíôáé ïé êÜôùèé ôå÷íéêÝò õðçñåóßåò óôéò ÌÌÅ êåñáìéêÞò:

• ÄéáóôïëïìåôñéêÝò áíáëýóåéò Á´ õëþí êåñáìéêÞò êáé ðçëþí.

• ÌÝôñçóç áíôï÷Þò õáëùìÜôùí óå áõôüêëåéóôï.

• Ðñïóäéïñéóìüò èåñìéêþí êýêëùí Ýøçóçò.

• ÌÝôñçóç áíôï÷Þò óå èñáýóç.

• ÌåôñÞóåéò êïêêïìåôñßáò, éîþäïõò, ðëáóôéêüôçôáò.

• Ôå÷íéêÝò óõìâïõëÝò.

Ìå ôïí ôñüðï áõôü ôï ÅËÊÅÁ Ý÷åé ðñïóåããßóåé ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôùí âéïôå÷íþí êåñá-

ìéóôþí êáé êáëýðôåé ôï ìåãáëýôåñï ìåñßäéï ôçò áãïñÜò.

108

ÔÅ×ÍÉÊÁ ×ÁÑÁÊÔÇÑÉÓÔÉÊÁ

ÔÙÍ ÐÁÑÁÃÏÌÅÍÙÍ ÐÇËÙÍ

ôïõ

ÅËÊÅÁ

109

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

61,23

Al 2O

317,90

Fe2O

30,96

TiO2

0,40

CaO 5,91

MgO 0,73

K2O 1,68

Na2O 0,61

L.O.I 10,57

ÏÑÕÊÔÏËÏÃÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

Êáïëéíßôçò 38,20

Ðõñéôéêü 33,50

¢óôñéïò êáëßïõ 15,10

CaCO3

10,60

×ñùóôéêÜ Ïîåßäéá 1,40

Õðüëïéðá Ïîåßäéá 0,70

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

940ïC 1060ïC 1100ïC 1200ïC

20 % 17 % 15 % 1,30 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 7,1 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá åßíáé: ˜ 9%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 1020ïC: ˜ 10%

óôïõò 1200ïC: ˜ 17%

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 1060ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1170ïC -1200ïC

ËÅÕÊÏÓ ÐÇËÏÓ - ÖÁÃÉÁÍÓ

110

×ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò ãéá ôçí ìïñöïðïßçóç ÷ñçóôéêþí áíôéêåéìÝíùí ìåóáßáò èåñ-

ìïêñáóßáò (öëéôæÜíéá, êáíÜôåò, ãáâÜèåò) óå ôñï÷ü ç ðñÝóá, êáèþò êáé ãéá äéáêïóìçôéêÜ

áíôéêåßìåíá (ôñï÷ïý, ðáôçôÜ, êáôáóêåõÝò)

Ðñïôåßíåôáé ôï ðñþôï øÞóéìï ìðéóêüôïõ íá ãßíåôáé óôïõò 1060ï C, ãéáôß óôç èåñìïêñá-

óßá áõôÞ Ý÷åé ôçí êáëýôåñç áðïññïöçôéêüôçôá (17%) ãéá íá åöõáëùèåß. Ôï äåýôåñï øÞóé-

ìï ãéá ôá ÷ñçóôéêÜ áíôéêåßìåíá 1100ï C-1150ï C.

ÔåëéêÞ èåñìïêñáóßá Ýøçóçò Ýùò 1200ï C.

Åßíáé åðåîåñãÜóìÝíïò óå äéðëü êüóêéíï ôùí 100 Mesh.

Äéáêïóìåßôáé ìå ðõñï÷ñþìáôá. Åöõáëþíåôáé ìå õáëþìáôá ôïõ åìðïñßïõ, ôá ïðïßá ðñÝ-

ðåé íá Ý÷ïõí óõíôåëåóôÞ äéáóôïëÞò ìéêñüôåñï ôïõ ðçëïý ãéá ôçí áðïöõãÞ åëáôôùìÜôùí Þ

ìå õáëþìáôá ç óýíèåóç ôùí ïðïßùí âáóßæåôáé óôç èåùñßá Seger.

ÄÉËÁÔÏÌÅÔÑÉÁ

ÔÏÕ ËÅÕÊÏÕ ÐÇËÏÕ

ÓÅ ÁØÇÔÁ ÄÏÊÉÌÉÁ

ÄÉËÁÔÏÌÅÔÑÉÁ

ÔÏÕ ËÅÕÊÏÕ ÐÇËÏÕ

ÓÅ ØÇÌÅÍÏ ÄÅÉÃÌÁ

111

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

64,58

Al 2O

323,73

Fe2O

30,96

TiO2

0,95

CaO 0,14

MgO 0,17

K2O 0,95

Na2O 0,19

L.O.I 8,63

ÏÑÕÊÔÏËÏÃÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

Êáïëéíßôçò 56,70

Ðõñéôéêü 33,50

¢óôñéïò êáëßïõ 7,00

CaCO3

0,30

×ñùóôéêÜ Ïîåßäéá 6,30

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

950ïC 1040ïC 1100ïC 1280ïC

20 % 17 % 14 % 1 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 6,9 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá åßíáé: ˜ 11%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 1060ïC: ˜ 12%

óôïõò 1260ïC: ˜ 17%

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 1060ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1260ïC -1280ïC

ËÅÕÊÏÓ ÐÇËÏÓ GRE - RAKU ÐÅÐ-Ë

112

Ï ðçëüò áõôüò ðñïôåßíåôáé:

Ãéá ôçí êáôáóêåõÞ áíôéêåéìÝíùí ðïõ øÞíïíôáé ìå ôçí ôå÷íéêÞ Raku.

Ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ÷ñçóôéêþí êáé äéáêïóìçôéêþí áíôéêåéìÝíùí õøçëÞò èåñìïêñáóßáò.

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ 1060oC.

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò õáëùìÜôùí Ýùò 1280oC.

ÁíáãùãéêÜ õáëþìáôá (ð.÷. êüêêéíïõ ÷áëêïý) äßíïõí åîáéñåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá.

Ï áíáöåñüìåíïò ðçëüò åðåéäÞ äåí ðåñéÝ÷åé óáìþô ìðïñåß íá äéáêïóìçèåß ìå ÷Üñáîç êáé

æùãñáöéêÞ.

113

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

67,19

Al 2O

314,59

Fe2O

30,83

TiO2

0,34

CaO 5,13

MgO 0,63

K2O 1,47

Na2O 0,53

L.O.I 9,20

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

940ïC 1040ïC 1100ïC 1200ïC

22 % 16 % 14 % 1,20 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 6,1 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá: ˜ 8%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 1000ïC: ˜ 11%

óôïõò 1100ïC: ˜ 13%

óôïõò 1200ïC: ˜ 16%

ËÅÕÊÏÓ ÐÇËÏÓ - ÌÅ ÓÁÌÙÔ

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 1040ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1180ïC -1200ïC

Ôï óáìþô ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôïí ðçëü ËÐ-Ð.Á, åßíáé õðü ìïñöÞ øçìÝíçò ðõñéôéêÞò Üììïõ

(SiO2: 99,30%), êïêêïìåôñßáò 0,5-1 mm óå êñõóôáëëéêÞ ìïñöÞ –á– (åîáãùíéêÞ) .

Ï ðçëüò áõôüò ðáñïõóéÜæåé êáëÞ áíôï÷Þ óôá èåñìéêÜ óïê (0-400oC êáé 400-0oC).

×ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò ãéá

ôçí êáôáóêåõÞ ðáñáäïóéá-

êþí “ãéïõâåôóéþí” óôïí ôñï÷ü

Þ óôçí ðñÝóá, êáèþò êáé ãéá

÷ñçóôéêÜ óêåýç (ðéÜôá).

ÏñéóìÝíïé êáëëéôÝ÷íåò-

êåñáìéóôÝò ôï ÷ñçóéìïðïéïýí

ãéá Raku Þ ãéá ðëáêÜêéá ìå-

ãÜëùí äéáóôÜóåùí(åðéôïß÷éá).

×ñçóéìïðïéåßôáé êáé ãéá ìï-

íüðõñá áíôéêåßìåíá.

114

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

52,40

Al 2O

317,95

Fe2O

36,04

TiO2

0,81

CaO 6,37

MgO 2,31

K2O 2,94

Na2O 1,55

L.O.I 9,63

ÏÑÕÊÔÏËÏÃÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

Êáïëéíßôçò 30,90

Ðõñéôéêü 17,80

¢óôñéïò êáëßïõ 30,50

CaCO3

11,40

MgCO3

2,50

×ñùóôéêÜ Ïîåßäéá 6,90

Õðüëïéðá Ïîåßäéá 2,30

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

840ïC 900ïC 950ïC 980ïC 1100ïC

16 % 16 % 18 % 17 % 5 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 7,2 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá åßíáé: ˜ 8%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 1020ïC: ˜ 11%

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 980ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1100ïC -1120ïC

ÊÏÊÊÉÍÏÓ ÐÇËÏÓ - ÔÅÑÁÊÏÔÁ Ð(100)

115

×ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò ãéá ôçí ìïñöïðïßçóç ÷ñçóôéêþí áíôéêåéìÝíùí ÷áìçëÞò èåñìïêñáóß-

áò óå ôñï÷ü ç ðñÝóá ãéá äéáêïóìçôéêÜ áíôéêåßìåíá êáé ãéá ðñïðëÜóìáôá ãëõðôéêÞò.

• Ðñïôåßíåôáé ôï ðñþôï øÞóéìï ìðéóêüôïõ íá ãßíåôáé óôïõò 980ïC.

• ÔåëéêÞ èåñìïêñáóßá Ýøçóçò Ýùò 1100ïC

Ï ðçëüò áõôüò åßíáé åðåîåñ-

ãÜóìÝíïò óå äéðëü êüóêéíï ôùí

100 Mesh.

Äéáêïóìåßôáé ìå ëåõêü ìðá-

íôáíÜ êáé ìå ðõñï÷ñþìáôá åðß

ôïõ ìðáíôáíÜ, óôç óõíÝ÷åéá

åöõáëþíåôáé ìå äéáöáíÝò õÜ-

ëùìá.

ÌåãÜëï ìÝñïò âéïôå÷íþí-êå-

ñáìéóôþí ÷ñçóéìïðïéåß óìÜëôá

ôïõ åìðïñßïõ.

ÊÏÊÊÉÍÏÓ ÐÇËÏÓ - ÔÅÑÁÊÏÔÁ Ð(80)

Ï ðçëüò Ð(80) Ý÷åé ôá ßäéá ôå÷íéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìå ôïí Ð(100) åêôüò áðü ôçí êïêêïìåôñé-

êÞ áíÜëõóç.

Ç äéáöïñÜ ôïõ áðü ôïí Ð(100) åßíáé üôé ï Ð(80) åßíáé åðåîåñãÜóìÝíïò óå êüóêéíï ôùí 80

Mesh.

ÊÏÊÊÏÌÅÔÑÉÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

ÕËÉÊÏ Ð(100) Ð(80)

Õëéêü > 20ìm 13% 17%

Õëéêü = 2 - 20ìm 37% 33%

Õëéêü < 20ìm 50% 50%

Ï Ð(80) Ý÷åé ðéï ìåãÜëïõò êüêêïõò áðü ôïí Ð(100).

Ç åðéëïãÞ ôïõ åíüò Þ ôïõ Üëëïõ ôýðïõ åîáñôÜôáé áðü ôçí ôå÷íéêÞ ôïõ áããåéïðëÜóôç.

116

Ðëáóôéêüò êüêêéíïò ðçëüò ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò.

×ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò áðü ôïõò ðáñáäïóéáêïýò áããåéïðëÜóôåò ãéá ôçí ìïñöïðïßçóç ÷ñç-

óôéêþí áíôéêåéìÝíùí óôïí ôñï÷ü (ð.÷. äï÷åßá ãéá åëéÝò-ëÜäé)

Ç âáóéêÞ ôïõ äéáöïñÜ ìå ôïõò Üëëïõò êüêêéíïõò ðçëïýò ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò åßíáé üôé ðá-

ñïõóéÜæåé ôï ÷áìçëüôåñï ðïñþäåò ìåôáîý 800ïC êáé 1020ïC, Ýôóé åìðïäßæåôáé ç äéáññïÞ ôùí õãñþí

óôçí åîùôåñéêÞ åðéöÜíåéá ôùí ðáñáäïóéáêþí êåñáìéêþí, ç ïðïßá äåí Ý÷åé êáëõöèåß ìå õÜëùìá.

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

46,51

Al 2O

318,43

Fe2O

37,85

TiO2

-

CaO 7,98

MgO 4,26

K2O 2,81

Na2O 0,82

L.O.I 12,83

ÏÑÕÊÔÏËÏÃÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

Êáïëéíßôçò 35,54

Ðõñéôéêü 15,00

¢óôñéïò êáëßïõ 23,50

CaCO3

5,00

×ñùóôéêÜ Ïîåßäéá 8,00

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

900ïC 970ïC 1020ïC 1100ïC

11 % 10,18 % 10,16 % 9 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 6,8 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá åßíáé: ˜ 9%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 1020ïC: ˜ 12%

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 950ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1050ïC -1100ïC

ÊÏÊÊÉÍÏÓ ÐÇËÏÓ - ÔÅÑÁÊÏÔÁ ÐÄÇÌ/Ä× (áíÜìåéêôïò)

117

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

47,60

Al 2O

321,90

Fe2O

38,21

TiO2

-

CaO 7,00

MgO 2,05

K2O 3,20

Na2O 0,54

L.O.I 9,20

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 6,6 x 10-7 óôïõò 500ïC

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 950ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1050ïC -1100ïC

ÊÏÊÊÉÍÏÓ ÐÇËÏÓ - ÔÅÑÁÊÏÔÁ Ê(2000)

Ï ðçëüò Ê-2000 äéáöÝñåé áðü ôïí ÐÄÇÌ/Ä× ùò ðñïò ôï ÷ñþìá ôïõ ìðéóêüôïõ, åßíáé ðéï êüê-

êéíïò, ëüãù ôçò ìåãáëýôåñçò ðåñéåêôéêïôçôÜò ôïõ óå Fe2O

3

Ï ðçëüò Ê-2000 åßíáé åðåîåñãáóìÝíïò óå êüóêéíï 100 mesh.

Ç ßäéá óýíèåóç åðåîåñãáóìÝíç óå êüóêéíï 60 Mesh Ý÷åé ôçí åìðïñéêÞ ïíïìáóßá ðçëüò

ÅËÁÓÓÙÍÁ êáé ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ãëÜóôñåò êáé ðéèÜñéá óôïí ôñï÷ü.

118

Ï ðçëüò ÐÅÐ-Ê åßíáé ç áíÜìåéîç ôïõ ðçëïý Ð(100) êáé ôïõ Ëåõêïý Ðçëïý êáôÜ 50 % áíôßóôïé÷á.

Óôïõò 980ïC – 1050 ïC ôï ÷ñþìá ôïõ ìðéóêüôïõ åßíáé êüêêéíï ðñïò ñüæ.

Ðñïôåßíåôáé ãéá ôçí ìïñöïðïßçóç ÷ñçóôéêþí áíôéêåéìÝíùí ìå ôåëéêÝò èåñìïêñáóßåò Ýøçóçò

áðü 1100ïC – 1150ïC.

×ñçóéìïðïéåßôáé áêüìç ãéá ôçí êáôáóêåõÞ çìéõáëïðïéçìÝíùí êáöÝ-êüêêéíùí óêïýñùí ôåñ-

ñáêüôùí, óå èåñìïêñáóßá øçóßìáôïò 1120ïC- 1158ïC.

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

56,81

Al 2O

317,92

Fe2O

33,50

TiO2

0,60

CaO 6,13

MgO 1,51

K2O 2,31

Na2O 1,08

L.O.I 10,04

ÏÑÕÊÔÏËÏÃÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

Êáïëéíßôçò 34,50

Ðõñéôéêü 25,60

¢óôñéïò êáëßïõ 22,80

CaCO3

11,00

×ñùóôéêÜ Ïîåßäéá 4,10

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

980ïC 1020ïC 1150ïC

20 % 17 % 14 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 6,9 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá åßíáé: ˜ 8%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 1020ïC: ˜ 11%

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 1020ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1130ïC -1150ïC

ÊÏÊÊÉÍÏÓ ÐÇËÏÓ semigre ÐÅÐ-Ê

119

Ôï óáìþô ðïõ ðåñéÝ÷åôáé óôïí

ðçëü áõôü åßíáé õðü ìïñöÞ øçìÝíçò

ðõñéôéêÞò Üììïõ (SiO2: 99,30 %), êïê-

êïìåôñßáò 0,5-1 mm óå êñõóôáëëéêÞ

ìïñöÞ –á– (åîáãùíéêÞ) .

Ï ðçëüò áõôüò ðáñïõóéÜæåé êáëÞ

áíôï÷Þ óôá èåñìéêÜ óïê (0 - 400oC

êáé 400oC- 0).

×ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò ãéá ôçí

êáôáóêåõÞ êüêêéíùí ðáñáäïóé-

áêþí “ãéïõâåôóéþí” óôïí ôñï÷ü Þ

óôçí ðñÝóá .

ÏñéóìÝíïé êáëëéôÝ÷íåò - êåñáìéóôÝò ôï ÷ñçóéìïðïéïýí ãéá ðëáêÜêéá ìåãÜëùí äéáóôÜóåùí.

×ñçóéìïðïéåßôáé åðßóçò óôçí óõíôÞñçóç êáé áðïêáôÜóôáóç ôùí Âõæáíôéíþí Ìíçìåßùí.

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

58,51

Al 2O

315,63

Fe2O

35,30

TiO2

0,70

CaO 5,54

MgO 2,00

K2O 2,57

Na2O 1,34

L.O.I 8,40

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

900ïC 980ïC 1000ïC 1100ïC

20 % 17 % 14 % 6 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 5,8 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá åßíáé: ˜ 8%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 980ïC: ˜ 9%

óôïõò 1100ïC: ˜ 11%

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 980ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1080ïC -1120ïC

ÊÏÊÊÉÍÏÓ ÐÇËÏÓ ÌÅ ÓÁÌÙÔ (ðõñüöéëïò)

120

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

43,78

Al 2O

314,33

Fe2O

36,30

TiO2

-

CaO 12,18

MgO 4,75

K2O 2,11

Na2O 0,92

L.O.I 15,45

ÏÑÕÊÔÏËÏÃÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

Êáïëéíßôçò 26,70

Ðõñéôéêü 18,00

¢óôñéïò êáëßïõ 20,24

CaCO3

21,80

×ñùóôéêÜ Ïîåßäéá 6,30

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

950ïC 1000ïC 1100ïC

20 % 17 % 5 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 8,4 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá åßíáé: ˜ 9%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 950ïC: ˜ 10%

óôïõò 1050ïC: ˜ 11%

ÐÇËÏÓ ÔÕÐÏÕ ÁÉÃÉÍÁÓ (êßôñéíïò)

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 950ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1050ïC -1100ïC

Ç ïíïìáóßá “ÁÉÃÉÍÁ” äçëþíåé ôï ÊÉÔÑÉÍÏ ÷ñþìá ôïõ ìðéóêüôïõ.

Ï ÷ñùìáôéóìüò áõôüò ïöåßëåôáé óôçí åðß ôïéò % ðåñéåêôéêüôçôá ôùí CaO êáé Fe2O

3 ( ðåñéÝ÷åé

12,18 % CaO êáé 6,3 % Fe

2O

3).

ÐáñïõóéÜæåé ìåãÜëï óõíôåëåóôÞ èåñìéêÞò äéáóôïëÞò 8,4 x 10-7 óôïõò 500ïC ëüãù ôçò ìïíôìï-

ñéëïíéôéêÞò ðñïÝëåõóÞò ôïõ. ¸ôóé ôáéñéÜæåé ìå ôá ðåñéóóüôåñá óìÜëôá ôïõ åìðïñßïõ óå áíôßèåóç

ìå ôïõò Üëëïõò êüêêéíïõò ðçëïýò ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò, ïé ïðïßï Ý÷ïõí óõíôåëåóôÞ äéáóôïëÞò

óôï 6,5 x10-7.

×ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò ãéá ôçí ìïñöïðïßçóç áíôéêåéìÝíùí ìåóáßïõ ìåãÝèïõò óôïí ôñï÷ü. Äéá-

êïóìåßôáé ìå ëåõêü ìðáíôáíÜ êáé ðõñï÷ñþìáôá.

121

Ï ðçëüò “ÁÉÃÉÍÁÓ Ë” åßíáé ôï áðïôÝëåóìá

ôçò áíÜìåéîçò ôïõ ËÅÕÊÏÕ ðçëïý êáé ôïõ ðçëïý

“ÁÉÃÉÍÁÓ” êáôÜ 50 % áíôßóôïé÷á.

Ç ðñïóèÞêç ôïõ ëåõêïý ðçëïý âåëôéþíåé ôçí

ðëáóôéêüôçôá êáé êáôÜ óõíÝðåéá ôçí äéáäéêáóß-

á îÞñáíóçò ôïõ ðçëïý “ÁÉÃÉÍÁÓ” åíþ äéáôçñåß

ôïí õøçëü óõíôåëåóôÞ èåñìéêÞò äéáóôïëÞò.

• Ìïñöïðïéåßôáé óôïí ôñï÷ü Þ óôçí ðñÝóá.

• Äéáêïóìåßôáé ìå ôçí ôå÷íéêÞ ôçò Ìáãéüëéêá.

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

52,47

Al 2O

316,11

Fe2O

33,63

TiO2

0,20

CaO 9,04

MgO 2,74

K2O 1,9

Na2O 0,75

L.O.I 13,00

ÏÑÕÊÔÏËÏÃÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

Êáïëéíßôçò 32,45

Ðõñéôéêü 25,75

¢óôñéïò êáëßïõ 17,67

CaCO3

16,20

×ñùóôéêÜ Ïîåßäéá 3,85

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

950ïC 1020ïC 1120ïC

20 % 17 % 2,5 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò:

7,8 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá åßíáé: ˜ 10%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 1020ïC: ˜ 11%

ÐÇËÏÓ ÁÉÃÉÍÁÓ Ë - Ìáãéüëéêá

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 980ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1080ïC -1120ïC

122

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

47,81

Al 2O

315,38

Fe2O

30,54

TiO2

-

CaO 16,46

MgO 0,18

K2O 0,30

Na2O 0,50

L.O.I 18,83

ÏÑÕÊÔÏËÏÃÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

Êáïëéíßôçò 36,00

Ðõñéôéêü 26,00

¢óôñéïò êáëßïõ 6,00

CaCO3

30,00

×ñùóôéêÜ Ïîåßäéá 0,54

Õðüëïéðá Ïîåßäéá 1,46

Áðïññïöçôéêüôçôá (ðïñþäåò)

950ïC 1040ïC

18 % 23 %

ÓõíôåëåóôÞò èåñìéêÞò äéáóôïëÞò: 6,9 x 10-7 óôïõò 500ïC

ÓõóôïëÞ

Ç % óõóôïëÞ óå îçñü äåßãìá åßíáé: ˜ 12%

Ç % óõíïëéêÞ óõóôïëÞ óå øçìÝíï äåßãìá:

óôïõò 1020ïC: ˜ 13%

Èåñìïêñáóßá Ýøçóçò ìðéóêüôïõ: 1020ïC

Ðåñßïäïò õáëïðïßçóçò: 1110ïC -1120ïC

ËÅÕÊÏÓ ×ÕÔÏÓ

123

×ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ÷õôÜ äéá-

êïóìçôéêÜ áíôéêåßìåíá ÷áìç-

ëÞò èåñìïêñáóßáò

Ï Êüêêéíïò ×õôüò ðçëüò Ý÷åé ôçí

ßäéá ÷çìéêÞ êáé ïñõêôïëïãéêÞ áíÜëõóç

ìå ôïí ðçëü Ð(100).

ÐáñÜãåôáé õðü ìïñöÞ ÷õôÞò ìÜæáò

ìå ôçí ðñïóèÞêç õäñýáëïõ êáé óüäáò.

×ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôçí êáôáóêåõÞ

ôùí ðáñáäïóéáêþí êüêêéíùí áêñïêå-

ñÜìùí óå ãýøéíá êáëïýðéá.

ÊÏÊÊÉÍÏÓ ×ÕÔÏÓ

Ï Êßôñéíïò ×õôüò ðçëüò Ý÷åé ôçí ßäéá ÷çìéêÞ êáé ïñõ-

êôïëïãéêÞ áíÜëõóç ìå ôïí ðçëü ÁÉÃÉÍÁ

ÐáñÜãåôáé õðü ìïñöÞ ÷õôÞò ìÜæáò ìå ôçí ðñïóèÞêç

õäñýáëïõ êáé óüäáò.

×ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôùí ðáñáäïóéá-

êþí êüêêéíùí áêñïêåñÜìùí óå ãýøéíá êáëïýðéá.

ÊÉÔÑÉÍÏÓ ×ÕÔÏÓ (Áßãéíáò)

124

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

77,84

Al 2O

311,30

Fe2O

30,96

TiO2

0,20

CaO 0,84

MgO 1,11

K2O 2,48

Na2O 0,66

L.O.I 4,57

×ñçóéìïðïéåßôáé ùò åðß÷ñéóìá óôéò êüêêéíåò êåñáìéêÝò åðéöÜíåé-

åò êáé ìðïñåß íá ÷ñùìáôéóôåß ìå ïîåßäéá Þ ðõñï÷ñþìáôá.

ÌÐÁÍÔÁÍÁÓ ËÅÕÊÏÓ

×ñçóéìïðïéåßôáé ùò åðß÷ñéóìá

óôéò ëåõêÝò êåñáìéêÝò åðéöÜíåéåò

×ÇÌÉÊÇ ÁÍÁËÕÓÇ

SiO2

47,60

Al 2O

321,90

Fe2O

38,21

TiO2

-

CaO 7,00

MgO 2,05

K2O 3,20

Na2O 0,54

L.O.I 9,20

ÌÐÁÍÔÁÍÁÓ ÊÏÊÊÉÍÏÓ

125

βιβλιογραφίαβιβλιογραφία

Á. ÅËËÇÍÉÊÇ

1. Ãåùëïãßá, Á’ Ëõêåßïõ, Ä. ÐáðáúùÜííïõ - ×ñ. ÓéäÝñçò 1997 ÏÅÄÂ

2. Óçìåéþóåéò “Ôå÷íïëïãßá êåñáìéêþí ìáæþí êáé õáëùìÜôùí” Ìáñßá Ôóáðüãá, 1999

3. Óçìåéþóåéò “Ôå÷íïëïãßá êåñáìéêþí ìáæþí êáé õáëùìÜôùí” ¸öç ÐáðáúùÜííïõ, 1999

4. Óçìåéþóåéò “Ôå÷íïëïãßá êåñáìéêþí ìáæþí êáé õáëùìÜôùí” ÌÝíáíäñïò Ðáðáäüðïõëïò,

1999

5. Ôå÷íïëïãßá õëéêþí, 2ç ôÜîç ÔÅÅ (ôïìÝáò ÷çìéêþí åñãáóôçñéáêþí åöáñìïãþí ), Ãýöôïõ

Ðçí. - ÐáõëÜôïõ Åõáã. - ÓêïôáñÜò Íéê. - ÓðõñÝëëçò Íéê. 1999 ÏÅÄÂ

6. Ôå÷íéêÞ ãåùëïãßá, ìÝñïò Á : Ãåùëïãéêïß ó÷çìáôéóìïß

Ê.Á.ÄÅÌÉÑÇ ÊáèçãçôÞ Ðáíåðéóôçìßïõ, Èåóóáëïíßêç 1983

7. ÊåñáìéêÞ ôÝ÷íç, ôåý÷ïò 8, “Ðçëüò - ¢ñãéëïò” Ìáñßá Ôóáðüãá, 1991

8. ÊåñáìéêÞ, Steve Mattison, åêä.ÉÙÍ, 2001

9. ÊåñáìéêÞ, Joaquim Chavarria, ÂéâëéïóõíåñãáôéêÞ, 1994

10. ÓõìâïëÞ óôç ãíþóç ôùí ïñõêôïëïãéêþí êáé ôå÷íïëïãéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôùí ÷ñçóéìï-

ðïéçìÝíùí óôçí êåñáìéêÞ áñãßëùí ðåñéï÷þí ÁôôéêÞò ÄéäáêôïñéêÞ äéáôñéâÞ Ëïúóßïõ - ÐåññÜ-

êç ÊáèçãÞôñéáò ÅÌÐ, 1987

Â. ÎÅÍÏÃËÙÓÓÇ

1. Introduction of materials science for engineer’s, James F. Shachelford, Prentice Hall Inc,

USA, 1996

2. Engineering Materials - Properties and Selection, Kenneth G. Budinski Prentice Hall Inc,

USA, 1996

126

3. Materials Science and Engineering - An introduction, William D. Callister, John Wiley and

sons Inc, USA, 1997

4. Ceramics and Glasses, ASM, Engineering Materials, Handbook V4

5. Ceramic Technology and Processing. A practical working guide, Alan G. King, William

Andrew, 1985