ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Η Τέχνη του Μεσαίωνα

Η ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ. ΤΟ ΙΣΛΑΜ

Διδάσκουσα: Επίκ. Καθηγήτρια Αρετή Αδαμοπούλου

Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

Η Ανατολή

Βυζάντιο και Ισλάμ 9ος-12ος αιώνας

Μεσοβυζαντινή ή κυρίως Βυζαντινή περίοδος: 843-1204 μ.Χ. 843-1025: Δυναστεία Αμορίου (842-867) και Μακεδονική (867-1025).

Περίοδος μεγάλης ακμής για το Βυζάντιο.

- Παγιώνεται η βυζαντινή κυριαρχία στα Βαλκάνια και τη Μ. Ασία.

Εξάπλωση σε Αραβία και Κ. Ιταλία

- Ανάκαμψη της οικονομίας. Έλεγχος των «δυνατών»

-Ίδρυση Σχολής Μαγναύρας (830) και τόνωση της πνευματικής

δραστηριότητας. Αναβίωση των κλασικών γραμμάτων.

- Εκχριστιανισμός Σλάβων (862-3), Βουλγάρων (864) και Ρώσων (989).

1025-1204: Δυναστεία Κομνηνών (1081-1181) και Αγγέλων (1181-1204)

Περίοδος κρίσης για την αυτοκρατορία, που καταλήγουν στην κατάλυση του

κράτους από τους Σταυροφόρους της Δ’ Σταυροφορίας.

Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων

726-787: Α’ φάση της εικονομαχίας

787: Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος, με πρωτοβουλία της

αυτοκράτειρας (και αργότερα Αγίας) Ειρήνης της Αθηναίας. Η

Σύνοδος αποκατέστησε τις εικόνες.

815-843: Β’ φάση της εικονομαχίας

843: Οικουμενική Σύνοδος, με πρωτοβουλία της

αυτοκράτειρας Θεοδώρας (μητέρας του Μιχαήλ Γ’), που

αναστήλωσε τις εικόνες.

Δέηση Λέοντα ΣΤ’ Σοφού, Αγ. Σοφία, Κωνσταντινούπολη. Ψηφιδωτό πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού, 9ος αι.

Αγ. Σοφία, Βρεφοκρατούσα, c. 867

Ιώβ και Γεδεών, Χειρόγραφο Ιώβ, Ρώμη, 10ος αιώνας. Ύψ.:32,4 cm

O Δαυίδ παίζει την άρπα του, Ψαλτήριο Παρισιού, Κωνσταντινούπολη, 10ος

αιώνας. 35,9 χ 26 cm

Οδηγήτρια, 10ος–11ος αι., Πιθανόν από εργαστήριο της

Κωνσταντινούπολης. Ελεφαντόδοντο, 23,4 x 7 x 1,3 cm

Παναγία Οδηγήτρια, 11ος αι. Εργαστήριο Κωνσταντινούπολης.

Ελεφαντόδοντο, υψ: 32,4 cm

Λιτανικός σταυρός, πρώτο μισό 11ου αιώνα. Ασήμι και χρυσός, 59,5 x 43 x 2,2 cm

Μεταξωτό ύφασμα. Ανατολική Μεσόγειος, 11ος-12ος αιώνας

Το Σχίσμα (1054)

Πάπας Λέων IX - Οικουμενικός Πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος

1274: Οι εκκλησίες επανενώθηκαν με τη Σύνοδο της Λυών (στα

έγγραφα και όχι ουσιαστικά).

1439: Επιχείρηση επανένωση με το Σύνοδο της Φλωρεντίας

(στα έγγραφα και όχι ουσιαστικά)

1484: Η Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης αποκήρυξε τη

Σύνοδο της Φλωρεντίας και οδήγησε στο οριστικό σχίσμα.

1965: Ο Πάπας και ο Οικουμενικός Πατριάρχης ήραν το

ανάθεμα του 1054.

Α) Σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο (ή Κωνσταντινουπολίτικος): έχει τετράγωνη περίπου κάτοψη, με τέσσερα στηρίγματα για τον κεντρικό τρούλο, ο οποίος εδράζεται στη συνέχεια σε

τέσσερα τόξα, με τη βοήθεια τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων στις γωνίες. Τα τόξα αποτελούν τα μέτωπα των τεσσάρων καμαρών οι οποίες καλύπτουν τις κεραίες του εγγεγραμμένου σταυρού.

Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Καπνικαρέα ), Αθήνα, 1050 και εξωνάρθηκας περ.1060.

Μονή Καισαριανής, Υμηττός, β’ μισό 11ου αιώνα Ημισύνθετος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο

Καθολικό Οσίου Λουκά, Φωκίδα, 1021 σύνθετος οκταγωνικός

Β) οκταγωνικός τύπος: Ο τρούλος εδράζεται σε οκτάγωνο και καλύπτει ολόκληρο το χώρο του κυρίως ναού.

Μονή Οσίου Λουκά, Φωκίδα, 1021

Μονή Δαφνίου, 1100

Ναός Αγ. Μάρκου, Βενετία, 1063

Собор Святой Софии (Αγ. Σοφία Κιέβου), 11ος αιώνας

Владимирская Богоматерь (Θεοτόκος Βλαντίμιρ), 12ος αιώνας. Τέμπερα σε ξύλο,

78 x 54,6 cm

Ισλάμ Muhammad (c. 570-632):Θεμελίωσε μια νέα θρησκεία: Ισλάμ (salam = ειρήνη διαμέσου του Θεού). «Ένας είναι ο Θεός και προφήτης του είναι ο Μωάμεθ». κατέλαβε τη:(Χαλίφης Omar, 581-644) عمر بن الخطابΔαμασκό (635) και την Ιερουσαλήμ (638). Στο θάνατό του το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί από το Ιράν μέχρι την Αίγυπτο. Ίδρυσε τη δυναστεία Umayyad. Abd al-Rahman, το Γεράκι της) عبد الرحمن الداخلΑνδαλουσίας, 731-788). To 750 διωγμένος από τους Abbasids έφυγε δυτικά. Το 756 ίδρυσε κράτος στην Ισπανία με πρωτεύουσα την Córdoba και διοίκησε ως εμίρης. Το 929 (Abd al-Rahman ΙΙΙ, 889-961) عبد الرحمن الثالثίδρυσε το Χαλιφάτο της Córdoba.

Μέχρι το 10ο αιώνα: Ανεξάρτητα χαλιφάτα ιδρύθηκαν στο Μαρόκο, την Τυνησία και την Αίγυπτο. 827: Οι μωαμεθανοί κατέλαβαν τη Σικελία και έκαναν το Παλέρμο πρωτεύουσα. 956: Οι Σελτζούκοι τούρκοι δέχονται το Ισλάμ. Μέχρι τον 11ο αιώνα εδραιώνουν μια ασιατική αυτοκρατορία.

Χαλιφάτο Κόρδοβας, περ. 10ος αιώνας. Δυναστεία: Umayad, 711-1031

La mezquita de Córdoba, 9ος-10ος αιώνας

La mezquita de Córdoba, 9ος-10ος αιώνας

Oudaia Πύλη, Almohad, Rabat, Μαρόκο

Capella Palatina, Palermo, 12ος αιώνας

muqarnas

Κουφική γραφή: η παλιότερη καλλιγραφική γραφή χειρογράφων στην αραβική

Folio από Κοράνι, 8ος-9ος αιώνας. Abbasid dynasty

Πυξίδα, Συρία, δεύτερο μισό 11ου αιώνα. Ύψος: 20, 3 cm.

Υπομονή σημαίνει δύναμη. Όποιος είναι υπομονετικός είναι δυνατός. Εμπιστοσύνη [στο Θεό] είναι το μόνο που χρειάζεται κανείς.

Κανάτα, Μπρούντζος με ένθεση ασημιού, Συρία,

1232.

Al-Idrisi, Tabula Rogeriana, 1154. Σχεδιάστηκε για τον Roger II της Σικελίας

Καθεδρικός Cefalù, Σικελία, 12ος αιώνας

Καθεδρικός Cefalù, Σικελία, 12ος αιώνας

Καθεδρικός Cefalù, εσωτερικό με ψηφιδωτά κεντρικής κόγχης

Cappella Palatina, Palazzo dei Normanni (Palazzo Reale), Palermo, 1140

The Cathedral of Monreale, 1174-1182, Σικελία

Palazzo dei Normanni, 11Ος αιώνας

Τέλος Ενότητας

Χρηματοδότηση

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του

εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο

Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του

εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος

«Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την

Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς

πόρους.

Σημειώματα

Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου

Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0.

Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις:

• Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1093.

Σημείωμα Αναφοράς

Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκουσα: Επίκ. Καθηγήτρια Αρετή Αδαμοπούλου. «Η Τέχνη του Μεσαίωνα. Η ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ. ΤΟ ΙΣΛΑΜ». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1093.

Σημείωμα Αδειοδότησης

• Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού -Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη.

• [1] https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.