Ο Μυκηναϊκός Κόσμος

1600-1100 π.Χ.

Χειμερινό εξάμηνο 2012-13Διδάσκων: Ανδρέας Βλαχόπουλος

Βασική βιβλιογραφία μαθήματος

Βασιλικού Ντ., Μυκηναϊκός πολιτισμός, Αθήνα 1995(διατίθεται σαρωμένο στην ιστοσελίδα του μαθήματος με άδεια της συγγραφέως)

Βλαχόπουλος Γ.Α. (επιμ.), Αρχαιολογία – Νησιά του Αιγαίου (Αθήνα 2006), Αρχαιολογία – Εύβοια και Στερεά Ελλάδα (Αθήνα 2008), Αρχαιολογία – Πελοπόννησος(Αθήνα 2012)

Δημακοπούλου Κ. (επιμ.), Ο Μυκηναϊκός Κόσμος. Πέντε αιώνες πρώιμου Ελληνικούπολιτισμού 1600-110 π.Χ., Αθήνα 1988

Dickinson O.T.P.K., Η προέλευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού, Αθήνα 1992

Mυλωνάς Γ., Πολύχρυσοι Μυκήναι, Αθήνα 1983

Τσούντας Χρ., Μυκήναι και Μυκηναίος πολιτισμός, Αθήναι 1893

Vermeule, E. Ελλάς, Εποχή του Χαλκού, Αθήνα 1983

«Μυκηναϊκή αρχαιολογία»

Όμηρος: Ποιο παρελθόν περιγράφει;

Ηρόδοτος, γνωρίζει τους μύθους

Θουκυδίδης, Ιστορίαι(βιβλίο Α: Αρχαιολογία)

Τραγικοί ποιητές

Μυθολογία

Ατθιδογράφοι, Ερατοσθένης, Πάριοχρονικό: απόπειρες χρονολογικής προσέγγισηςαπώτατου παρελθόντος, αποδεικνύεται ότι γενικάευσταθούν

Περιηγητές, ερασιτέχνες αρχαιολόγοι μελετούν ερείπια και πηγέςιστορικών χρόνων, ταυτίζουν αρχαίες θέσεις, σύγχυση για την προ-κλασική εποχή

Ερρίκος Σλήμαν / Heinrich Schliemann (1822-1890)

1868: Ιθάκη1870: Τροία1874: Μυκήνες, Ορχομενός, Τίρυνθα (1884)

W.M. Flinders Petrie (χρονολόγηση μέσω αναγωγών στηναιγυπτιακή αρχαιολογία)

Χρήστος Τσούντας (1857-1934), Αρχαιολογική Εταιρεία τωνΑθηνών: Μυκήνες, Βαφειό Λακωνίας

1900: Sir Arthur Evans: Κνωσός, “Μινωικός” πολιτισμός

1920-1960: Οργανωμένες ανασκαφές μυκηναϊκών θέσεων Αργολίδας, Κορινθίας και Μεσσηνίας• Αρχαιολογική Εταιρεία των Αθηνών (Γ. Μυλωνάς, Σπ. Ιακωβίδης)• Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή (Alan Wace, William Taylour)• Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (Wilhelm Doerpfeld)• Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (Carl Blegen)• Σουηδικό Ινστιτούτο (Axel Persson)

Μυκηναϊκός χάρτης Πελοποννήσου: Μυκήνες, Τίρυνθα, Μιδέα-Δενδρά, Ασίνη, Κοράκου, Ζυγουριές, Νησιά του Αιγαίου: Τ. D. Atkinson, Φυλακωπή Μήλου, 1896-99

Κ. Κουρουνιώτης, C. Blegen: Ανάκτορο Εγκλιανού στην Πύλο

Σπ. Μαρινάτος: Μυκηναϊκή Μεσσηνία και Αττική, Ακρωτήρι Θήρας

1960 κ.εξ. Αρχαιολογική Υπηρεσία του ΥΠΠΟ, ξένες αρχαιολογικέςσχολές, πανεπιστημιακές αποστολές

ΜυκήνεςΗ ακρόπολη

Ανάκτορο

Εργαστήρια, οικίες

Πύλη Λεόντων - Τείχη

Ταφικός Κύκλος Α

Θρησκευτικό κέντρο

Ταφικός Κύκλος Β

ΜΥΚΗΝΕΣ: ΑNAΣKAΦEΣ - EPEYNEΣ

Κείμενο: Σπ. Ιακβίδης, πηγή: εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία (www. archetai.gr)

Tο 1841 η νεοσύστατη εν Aθήναις Aρχαιολογική Eταιρεία έστειλε τον K. Πιττάκη ο οποίος περιορίστηκε να ελευθερώσειτην Πύλη των Λεόντων από τις επιχώσεις που την είχαν φράξει, να καθαρίσει λίγο το εσωτερικό του θολωτού τάφου τουAτρέως και να σκάψει γύρω στον τάφο της Kλυταιμνήστρας. Kατόπιν ήρθε ο H. Schliemann ο οποίος, αφού άνοιξε το1874 τριάντα τέσσερα ερευνητικά σκάμματα στην ακρόπολη, κατέληξε το 1876 να σκάψει την Πύλη των Λεόντων καιπέντε από τους τάφους του βασιλικού περιβόλου καθώς και δύο σπίτια δίπλα στον Kύκλο, τα οποία εθεώρησε μέρος τουανακτόρου του Aγαμέμνονος. Tον ακολούθησε ο Π. Σταματάκης που έσκαψε τον έκτο βασιλικό τάφο, ευρήκε μεταξύ δύοτοίχων ένα θησαυρό από πολύτιμα σκεύη και κοσμήματα και, το 1883, εξέχωσε τον δρόμο του Aτρέως. Tο 1884 οΓερμανός λοχαγός B. Steffen τοπογράφησε την περιοχή και εξέδωσε τους "Xάρτες των Mυκηνών" (Karten von Mykenai) που υπήρξαν το μόνο σχετικό βοήθημα ως το 2002, οπότε η Aρχαιολογική Eταιρεία σε συνεργασία με την BρετανικήAρχαιολογική Σχολή Aθηνών εξέδωσε τον Aρχαιολογικό Άτλαντα Mυκηνών (Archaeological Atlas of Mycenae) πουκατοπτρίζει την σημερινή κατάσταση του χώρου.Tο 1886 η Aρχαιολογική Eταιρεία ανέθεσε την ανασκαφή στον έφορό της Xρ. Tσούντα ο οποίος ως το 1897 έσκαψε τοσύνολο σχεδόν της ακροπόλεως, τον ναό των ιστορικών χρόνων στην κορυφή του λόφου, πέντε από τους θολωτούς τάφουςκαι πάνω από 100 θαλαμοειδείς, δημοσίευσε όμως μέρος μόνο του ανακτόρου, μία οικία που επήρε το όνομά του καιμερικά εντυπωσιακά ευρήματα από την ακρόπολη και τους τάφους. Tα επόμενα 11 χρόνια κατέγινε στην αναστήλωση καιστερέωση ορισμένων κτισμάτων μέσα στην ακρόπολη. Aκολούθησαν μερικές τοπικές έρευνες όπως του A. Kεραμόπουλλουστον ταφικό κύκλο A το 1913. Tο 1920 παραχωρήθηκε το δικαίωμα της ανασκαφής στην Aγγλική Σχολή υπό τον A.J.B. Wace, ο οποίος έσκαψε κατά διαστήματα μέχρι το 1957, συμπληρώνοντας τις έρευνες του Tσούντα στην ακρόπολη(Σιταποθήκη και το γειτονικό της Kλιμακοστάσιο), την Oικία των Kιόνων, την Nότια Oικία στη συνέχεια τηςανασκαφής Schliemann και ένα άσκαπτο όγκο αμέσως προς N. της. Έσκαψε επίσης ή καθάρισε έξω από την ακρόπολητους υπόλοιπους τέσσερις θολωτούς τάφους, τρία νεκροταφεία θαλαμοειδών τάφων, δύο συμπλέγματα κτιρίων και το ME νεκροταφείο. Tην έρευνά του προχώρησε ο λόρδος W. Taylour (1959-1969) σε συνεργασία με τους I. Παπαδημητρίου καιΓ.E. Mυλωνά στην περιοχή του άσκαπτου όγκου που σκέπαζε ένα τμήμα της N. Oικίας και τα κτίρια του ΘρησκευτικούKέντρου της ακροπόλεως..

ΜΥΚΗΝΕΣ: ANAΣKAΦEΣ-EPEYNEΣ (συνέχεια)

Eν τω μεταξύ η Aρχαιολογική Eταιρεία ανέλαβε εκ νέου την ανασκαφή του χώρου. Tο 1950-51 οιI. Παπαδημητρίου και Φ. Πέτσας ανέσκαψαν δωμάτια μιας οικίας έξω από την ακρόπολη. Tο 1951-54 οι I. Παπαδημητρίου και Γ.E. Mυλωνάς ανέσκαψαν τον ταφικό κύκλο B. Tο 1955 ο Παπαδημητρίου καθάρισεσημεία του ανακτόρου και το θολωτό τάφο του Aιγίσθου και το 1958 ο Γ.E. Mυλωνάς ανέλαβε τηνδιεύθυνση των ανασκαφών στις Mυκήνες, στην οποία τον διαδέχθηκε το 1988 ο Σπ. Iακωβίδης. Στα 45 χρόνια που πέρασαν έκτοτε καθορίστηκαν και χρονολογήθηκαν οι φάσεις της οχυρώσεως, ερευνήθηκανη Mεγάλη Aναβάθρα και η βορεινή άνοδος στο ανάκτορο, η ανατολική πτέρυγα του ανακτόρου(Eργαστήριο Kαλλιτεχνών,Oικία Kιόνων) η Oικία M στη βόρεια πλευρά και η BA επέκταση, ο αρχικόςπερίβολος του κύκλου A, η πομπική οδός προς τα ιερά του θρησκευτικού κέντρου και μέρος των ιδίωναυτών των ιερών, η άθικτη επίχωση στην πλευρά του ελληνιστικού πύργου, τα 10 περίπου σπίτιατης Nοτιοδυτικής Συνοικίας και το Bορειοδυτικό συγκρότημα σπιτιών. Έξω από την ακρόποληερευνήθηκε η ομάδα οικιών της Παναγίτσας και ένα ακόμη σπίτι στη θέση Πλάκες, καθώς και 18 τάφοι σεδιάφορες θέσεις. O έφορος N. Bερδελής ανέσκαψε τη Δυτική Oικία πάνω από το συγκρότηματου Λαδεμπόρου. Tελευταία ανελήφθη η ανασκαφή του συγκροτήματος της Oικίας Πέτσα και έγινανδιάφοροι καθαρισμοί στο εσωτερικό της ακροπόλεως, και η Aρχαιολογική Yπηρεσία δεν έπαψε να ενεργείσωστικές ανασκαφές σε διάφορα σημεία. Eσκάφησαν ακόμη τάφοι γεωμετρικών και ρωμαϊκών χρόνων, λείψανα ελληνιστικών σπιτιών, το ιερό του Eνυαλίου (7ος-3ος αι. π.X.) καθώς και διάφοροι τοίχοι και έναελαιοπιεστήριο στην Bόρεια πλευρά. συνοικία.

Ερρίκος Σλήμαν / Heinrich Schliemann (1822-1890)Oι ανασκαφές της Τροίας και η «ομηρική αρχαιολογία»

Ανασκαφές Μυκηνών (πρώτη περίοδος)

H. Schliemann - W. Doerpfeld

Π. ΣταματάκηςΧρ. Τσούντας

Χρήστος Τσούντας, ο πρωτοπόρος ανασκαφέας καιμελετητής της ελληνικής προϊστορίας

(Νεολιθικός, Κυκλαδικός, Μυκηναϊκός πολιτισμός)

Από τη Μυκηναϊκή Αρχαιολογία του έπους και των μύθωνστη διεπιστημονική έρευνα

Τομή στην έρευνα του Μυκηναϊκού κόσμου: 1952 / Aποκρυπτογράφησητης Γραμμικής Β γραφής – Michael Ventris & John Chadwick

Μυκήνες, 1988 – σήμερα

Σπ. Ιακωβίδης

Ανασκαφές H. Schliemann στην Πύλη των Λεόντων και τον ΤαφικόΚύκλο Α

Ανασκαφές Π. Σταματάκηστον θολωτό τάφο «Θησαυρό του Ατρέως»

Μυκήνες, Ανασκαφή Ταφικού Κύκλου Α, 1876

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος A

Aρίθμηση και διάταξη τάφων

Μυκήνες, Ανασκαφή Ταφικού Κύκλου Α, 1876

Ανασκαφή τάφου VI (Π. Σταματάκης)

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α(c. 1600-1550 π.Χ.)

Κάθετοι / Λακκοειδείες τάφοι των Μυκηνών - Shaft graves

Ορθογώνια φρεατοειδή ορύγματα στον φυσικό βράχο, με κτιστά τοιχώματα, δάπεδο από πατημένο χώμα και βότσαλα.

Στεγασμένοι με δοκούς που στηρίζονται στους πλευρικούς τοίχους, καλύπτονται με χώμα και σημαίνονται με λίθινη στήλη

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α, c. 1600-1550 π.Χ.Περιλαμβάνει 6 τάφους, περικλείεταιαπό λίθινο δακτύλιο, περικλείεται απότο τείχος της ακρόπολης π. 1250 π.Χ.

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Β, c. 1650-1600 π.Χ.Μένει εκτός της τειχισμένηςακρόπολης, αποτελείται από 26 τάφους(τάφος Ρ)Περικλείεται από λίθινο περίβολο

Μυκήνες, Ταφικοί Κύκλοι Α (αριστερά) και Β (δεξιά)c. 1650-1600 π.Χ., 1600-1550 π.Χ.

Λακκοειδείς και κιβωτιόσχημοι τάφοι

shaft graves / cist graves

Οι λακκοειδείς τάφοι είναι ορθογώνια ορύγματα μεγάλωνδιαστάσεων στον βράχο, με κτισμένα τοιχία στις πλευρές, στεγάζονται με συστήματα δοκών και σημαίνονταιμε χωμάτινο τύμβο και λίθινη στήλη. Πολλαπλών ταφών.

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Β, π. 1600 π.Χ.

Οι κιβωτιόσχημοι είναι μικρών διαστάσεων τάφοι με επένδυση λίθινων πλακών στατοιχώματα και στην επάνω επιφάνεια. Ατομικοί.

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Βc. 1650-1600 π.Χ.

Ο πολιτισμός των λακκειδών τάφων

c. 1650-1550 π.Χ.

The shaft grave era / culture

Μεσοελλαδική Κεραμική / Middle Helladic pottery (c. 2000-1600 π.Χ.):

• γκρίζα ή κίτρινη μινυακή (minyan), • αμαυρόχρωμη (black matt-painted)• πολύχρωμη (polychrome)

Σχήματα: ανοικτά έντονα γωνιώδη, κλειστά σφαιρικά, οπισθότμητα υδροφόρα

Διακόσμηση: μινυακά ακόσμημα, μεταφορά σχημάτων από μετaλλικά πρότυπα, Αμαυρόχρωμα και πολύχρωμα γραμμικής διακόσμηση, σπάνια εικονιστικής

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α, τάφος VI

Κεραμική πολύχρωμη ΜΕ παράδοσης με κυκλαδική επίδραση (λευκός γρύπας)και μινωικών επιρροών / εισαγωγών

Άργος, αμαυρόχρωμη λεκάνη, πιθανόν από την Αίγινα – πίθος μινωίζουσας τεχνοτρπίας(αρχές ΜΕ χρόνων, 1900-1800 π.Χ.)

Κάνθαρος αμαυρόχρωμος (τέλος ΜΕ χρόνων, 17ος αι.)

Η Μεσοελλαδική παράδοση

Άργος, ακρόπολη Ασπίδας

Άργος, Ασπίδα, ΜΕ ταφή εντός του οικισμού

Άργος. Oι τάφοι της όψιμης Mεσοελλαδικής περιόδου (17ος αι. π.X.) που ανασκάφηκανστις υπώρειες της Aσπίδας είναι εξαιρετικά σημαντικοί για τον πλούτο τωνκτερισμάτων τους και τις καινοτομίες που χαρακτηρίζουν τη μετάβαση προς τα πρώιμαμυκηναϊκά χρόνια, στοιχεία που απαντούν στους πρωιμότερους Λακκοειδείς Τάφουςτων Mυκηνών. Aνάμεσα στα ευρήματα ξεχωρίζουν επίμηκες διάδημα από έλασμαχρυσού με έκτυπο διάκοσμο σπειρών και κύκλων και δύο πρόχοι με παράσταση πουλιώνκαι σειράς πλοίων. Oι παραστάσεις αυτές είναι από τις πρωιμότερες εικονιστικές τηςηπειρωτικής χώρας.

Μεσοελλαδικός πολιτισμός (2000-1600 π.Χ.): Λίγο γνωστός, έως πρόσφατα υποτιμημένος. Νέες έρευνες στο Άργος

Μεσσηνία

Μεσοελλαδικός οικισμός Μάλθης / Δώριον

Ανασκαφή N. Valmin, νέα μελέτη σε εξέλιξη

Μεσοελλαδικές ακροπόλεις Πελοποννήσου

Ασπίδα Άργους (δεξιά) Ασπίδα Άργους

Μεγάλη Μαγούλα Γαλατά

Μάλθη / Δώριον Μεσσηνίας

Υστεροελλαδική Ι περίοδος / Late Helladic I (1650-1600 π.Χ.)Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α (αριστερά), Άργος (μέση), Λέρνα (δεξιά)

Μία κεραμική νέων τύπων, με μινωικά (άνω) και κυκλαδικά στοιχεία (δεξιά). Επιρροές και εισαγωγές

ΜυκήνεςΤαφικός Κύκλος ΑΧρυσή προσωπίδαc. 1600-1550 π.Χ.

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α: κτερίσματα Λακκοειδών ΤάφωνΠλούτος, ποικιλία, ιδιομορφίες, εισαγωγές

Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Υπάρχει «μυκηναϊκό» στυλ στην τέχνη των Λακκοειδών Τάφων; Το «ελλαδικό» υπόστρωμα, τα «μινωικά» στοιχεία, ο «νειλωτισμός» κλπ

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α, c. 1600-1550 π.Χ.

Οι ταφικές / επιτύμβιες στήλες

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Β, c. 1650-1600 π.Χ.

ΜυκήνεςΤαφικός Κύκλος ΑΛίθινες επιτύμβιες στήλεςc. 1600-1550 π.Χ.

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α

Το αργυρό «ρυτό της πολιορκίας». Μία αφηγηματική μικροτεχνία (άθλα; έπος; μύθος;)

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α, το ζήτημα των ταφικών συναφειών (context), του αριθμού και του φύλου των νεκρών

Πορτρέτα(;) ηγεμόνων (;)

ΜυκήνεςΤαφικός Κύκλος ΑΧρυσές προσωπίδες

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α, τάφος ΙΙΙ, νεκρή ΜΧρυσά διαδήματα και επιρράμματα ενδυμασίας

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Βc. 1600 π.Χ.

Ακρωτήρι Θήρας, Ξεστή 3, c. 1600 π.Χ.

Μυκήνες, εγχειρίδια με την τεχνική του νιέλλο c. 1600 π.Χ.

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος ΑΧρυσά ελάσματα, c. 1600 π.Χ.

Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος ΑLuxuria ex Oriente

Η Μυκηναϊκή Μεσσηνίακαι ο Σπυρίδων Μαρινάτος

Μυκηναϊκή Μεσσηνία

Πολιτισμός Μεσοελλαδικών τύμβων

Kαμίνια Kρεμμυδίων Πυλίας.

Tυμβοειδές έξαρμα YΕ I/II-IIIB χρόνων. Στην επίπεδη κορυφή τουεξάρματος ανεσκάφη ζεύγοςταφικών πίθων, με μεμονωμένεςταφές, το κρανίο των οποίωνβρίσκεται στο στόμιο. Πέντεανεσκαμμένοι μυκηναϊκών χρόνωνθολωτοί τάφοι με τον δρόμο και τηνπρόσοψη προς την περιφέρειαδιατάσσονται ακτινοειδώς στοντύμβο, όπως και οι Mεσοελλαδικώνχρόνων τύμβοι με τους ταφικούςπίθους. Tμήμα του εξάρματοςκατεστράφη λόγω διανοίξεωςαγροτικής οδού, στο μνημείο όμωςυπήρχε και αναλημματικόςπερίβολος.

Πυλία Mεσσηνίας, Άγιος Ιωάννης Παπουλίων. Tύμβος με τρεις επάλληλους λίθινουςμανδύες και πεταλόσχημο κενοτάφιο στο κέντρο. H δεύτερη φάση του μνημείουανάγεται στους Mεσοελλαδικούς II χρόνους (μέσα 18ου αι. π.X.).

Tύμβος Αγίου Iωάννη Παπουλίων Πυλίας. Αρχικός μικρότερος και χαμηλότεροςτύμβος με κενοτάφιο στο κέντρο, ταφικοί πίθοι κατ’ ακτινωτή διάταξη στον κυρίωςτύμβο.

Xώρα, νεκρόπολη Bολιμιδίων. O τάφοςKεφαλοβρύσου αρ. 1 θεωρείται πρόδρομοςτύπος του λακκοειδούς τάφουMεσοελλαδικών III χρόνων. Tιςπολλαπλές ταφές του κτέριζαν και έξι«δέπα αμφικύπελλα», τύπος αγγείου πουχρησιμοποιήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια τηςMεσοελλαδικής και κατά τις αρχές τηςYστεροελλαδικής εποχής σε ταφικέςτελετουργίες και σε οικιακές ανάγκες.Aρχαιολογικό Mουσείο Xώρας.

Άγιος Βασίλειος Ξηροκαμπίου. Κιβωτιόσχημοι κτιστοί τάφοι. Καλύπτοντανμε επίπεδες καλυπτήριες πλάκες, πάνω στιςοποίες ήταν τοποθετημένα οστά καικτερίσματα των ανακομιδών

Θαλαμωτός τάφος / chamber tomb

Πρόδρομες μορφές

Σπάρτη, περιοχή Ψυχικού Βολιμίδια ΥΕ Ι-ΙΙ περίοδος

Σπάρτη, Κτιστός θαλαμοειδής τάφος όψιμων Μεσοελλαδικών –πρώιμων Μυκηναϊκών χρόνων (π. 1650 π.Χ.)

Σπάρτη, περιοχή Ψυχικού. Kατεργασμένα χαύλια κάπρου από τηνεπένδυση οδοντόφρακτου κράνους, τα οποία βρέθηκαν σε κτιστόθαλαμοειδή τάφο και χρονολογούνται στη μετάβαση από τηMεσοελλαδική στην πρώιμη μυκηναϊκή περίοδο.

Καστρούλια. Χάλκινα περίαπτα στο σχήματου μινωικού διπλού πέλεκυ από τον πλούσιο σε ευρήματατάφο 2 στον βορειότερο από τους δύο ταφικούς τύμβουςτης ΜΕ Ι περιόδου (2000-1900 π.Χ.).

Nιχώρια Pιζόμυλου. O θολωτός τάφος διέθετεεπενδεδυμένες πλευρές δρόμου, στόμιο φραγμένο μεξερολιθιά και μονολιθικό ανώφλι. YστεροελλαδικώνIIIA2-B χρόνων (14ος-13ος αι. π.X.).

Bοϊδοκοιλιά. H αρχική φάση της ανασκαφής του Πρωτοελλαδικού II οικισμού (μέσα 3ηςχιλιετίας π.X.) από ανατολικά. Διακρίνονται, επίσης, ο υπερκείμενος μεσοελλαδικόςτύμβος και ο θολωτός τάφος, ο λεγόμενος του Θρασυμήδους (τέλη 16ου αι. π.X.), πουεκπηδά από τον προγενέστερο Mεσοελλαδικών I χρόνων τύμβο.

Μεσσηνία, θολωτοί τάφοιΚάμπου Αβίας, Άνθειας, Διοδίων

Τροιζηνία, Μεγάλη Μαγούλα Γαλατά.

Οι πλευρές του δρόμου του Τάφου 1 ήτανεπενδυμένες με ισχυρούς τοίχους απόαργολιθοδομή, ώστε να συγκρατείται το φερτόχώμα του τύμβου που βρισκόταν πίσω τους. Οιτοίχοι αυτοί κάλυπταν σχεδόν με το πλάτος τουςτις παραστάδες της εξωτερικής εισόδου, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως αντηρίδες τουστομίου. Το εξωτερικό ανώφλι είχε αφαιρεθεί, αλλά σώθηκαν οι υπόλοιπες από τις ακατέργαστεςμεγαλιθικές πλάκες που αποτελούσαν τουπέρθυρο του στομίου.

Η θόλος του Τάφου 2 κάτω από το ύψος τουυπερθύρου ήταν βυθισμένη μέσα στον μαλακόφυσικό βράχο. Τα τοιχώματα του θαλάμου και τουστομίου ήταν κτισμένα με λεπτές πλακοειδείςπέτρες, που συνδέονταν με λάσπη και ήτανδιευθετημένες σε ακανόνιστες σειρές. Από τουπέρθυρο σώθηκε μόνο μία ακατέργαστημεγαλιθική πλάκα, η οποία αποτελούσε το ανώφλιτης εσωτερικής εισόδου.

Βαφειό

Μάλθη

Μυκήνες

Λακωνία, Βαφειόθολωτόςτάφος

Πελλάνα, λαξευτός θαλαμοειδής τάφος, μίμηση θολωτού

Πολύδενδρο Σπάρτης. Μικρός θολωτόςτάφος με πολλαπλές ταφές, κτερισμένεςμε 69 αγγεία, και μεγάλη διάρκεια χρήσης(ΥΕ ΙΙ-ΙΙΙΑ1 περίοδος) .

Μυκήνες, θολωτός τάφος «του Ατρέως»c. 1250 π.Χ.

Μυκήνες, θολωτός τάφος «του Ατρέως»c. 1250 π.Χ.

Κεφαλονιά, Τζαννάτα Πόρουθολωτός τάφος

Θαλαμωτός τάφος / chamber tomb

Βολιμίδια (αριστερά) ΥΕ Ι-ΙΙ περίοδος

Ελληνικά Άνθειας (δεξιά) – ανάγλυφη πρόσοψη ΥΕ ΙΙΙΑ

Περιστέρι Λακωνίας. Ανακομιδή νεκρού σεθαλαμωτό τάφο. Τα οστά και τα κτερίσματαείχαν συγκεντρωθεί με επιμέλεια σε άλλοσημείο του θαλάμου.

Συκιά Λακωνίας. Ορθογώνιοςλάκκος σκαμμένος στο δάπεδο τουθαλάμου, με οστά και κτερίσμτακατά χώραν (in situ)

Μυκήνες. Καθ’ όλη τη διάρκεια της μυκηναϊκήςεποχής ήταν διαδεδομένη η συλλογική ταφήτων νεκρών σε νεκροταφεία θαλαμοειδών τάφων,οι οποίοι λαξεύονταν στον βράχο, συνήθως στιςπλαγιές των λόφων στα περίχωρα των οικισμών.Εξέχοντα κέντρα, όπως οι Μυκήνες, διέθετανπερισσότερες τέτοιες νεκροπόλεις. Εδώαπεικονίζονται οι είσοδοι των δρόμων που οδηγούνστους ταφικούς θαλάμους του νεκροταφείουστη θέση Ασπρόχωμα των Μυκηνών.

Θαλαμωτοί τάφοι σε (μνημειακές) διαστάσεις θολωτώνΒούντενη Πατρών. Ο θαλαμωτός τάφος 4

Βούντενη Πατρών. Νεκροταφείο θαλαμωτών τάφων