ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 2013 – 2014 - Α΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΜΑΘΗΤΩΝ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΜΕ ΤΙΤΛΟ:

«ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ»

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

ΓΚΑΒΕΡΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕ 03

ΚΑΛΑΜΑΤΑ 20-1-2014

2

Συμμετείχαν οι μαθητές:

ΜΠΑΛΙΚOY ΕΥΣΤΑΘΙΑ Α3

ΤΖΙΚΑ ΙΣΑΜΠΕΛΛΑ Α2

ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ Α3

ΠΑΝΤΙΔΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Α1

ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α1

ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ Α2

ΒΟΒΟΛΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ Α1

ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Α3

ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ Α1

ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α1

ΚΑΤΣΟΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ Α1

ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΜΙΧΑΛΗΣ Α1

ΧΟΥΣΕΑΣ ΕΦΡΑΙΜ Α3

ΠΕΤΡΑΚΑΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α3

ΜΕΤΣΑ ΚΛΕΟΝ Α3

ΚΟΡΜΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Α1

ΤΣΑΡΠΑΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α3

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Πρόλογος σελ 3

2. Τι είναι τέχνη 5

3. Τα είδη της τέχνης 6

3.1 Η τέχνη των σπηλαίων 7

3.2 Προϊστορική τέχνη στην Ελλάδα 8

3.3 Η τέχνη την εποχή του χαλκού στην Ελλάδα 8

3.4 Η τέχνη στην αρχαία Ελλάδα 11

3.5 Η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή τέχνη 14

3.6 Η τέχνη την Αναγέννηση 17

3.7 Οι τέχνες από 1600 έως 1900 19

3.8 Η Μοντέρνα τέχνη 20

4. Τέχνη και πολιτισμός 24

5. Τα Μαθηματικά και οι τέχνες 25

5.1 Μαθηματικά και Αρχιτεκτονική 26

5.2 Μαθηματικά και Ζωγραφική 28

5.3 Μαθηματικά και Μουσική 36

6. Η βόλτα μας στη πόλη και η επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο 37

7. Μια ακόμα τέχνη… Graffity 37

8. Επίλογος 38

9. Βιβλιογραφία 38

4

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Πως άρχισαν όλα… με ένα διάλογο στη πρώτη ολομέλεια της τάξης.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Θα σας διαβάσω ένα απόσπασμα από πρόσφατη δήλωση υπουργού «Θέλω να ευχηθώ -δεν θέλω να εκφράσω εκτίμηση- ότι θα μπορέσουμε να βρούμε τη χρυσή τομή. Αν δεν μπορέσουμε, τότε αναγκαστικά υπάρχει ..»

Γνωρίζει κάποιος από εσάς τη σημαίνει η έκφραση «χρυσή τομή»;

ΝΙΚΗΤΑΣ: Μήπως σημαίνει να «βρούμε την σωστή λύση»;

ΕΥΣΤΑΘΙΑ: Να βρούμε τη καλύτερη δυνατή λύση σε ένα πρόβλημα.

ΜΙΧΑΛΗΣ: Δηλαδή τη λύση που να τους ικανοποιεί όλους.

ΓΙΩΡΓΟΣ: Εγώ έχω διαβάσει το «Κώδικα Da Vinci» και θυμάμαι ότι κάτι έλεγε για χρυσή τομή στο

Έργο « Μona Liza» του Leonardo Da Vinci.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Ξέρει κάποιος από εσάς τι ήταν ο Leonardo Da Vinci;

ΓΙΑΝΝΗΣ; Ιταλός ζωγράφος νομίζω

ΚΛΕΟΝ … και εφευρέτης

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Πολύ σωστά με το κύριο αυτό όμως θα ασχοληθείτε στη συνέχεια της ερευνάς σας. Εγώ

θέλω όμως να βρείτε την πηγή αυτής της έκφρασης, από πού πρωτοξεκίνησε…

ΕΥΣΤΑΘΙΑ: Αυτό μπορούμε να το βρούμε στο διαδίκτυο και να σας πούμε αύριο

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Έχω φέρει μαζί μου το περσινό σας βιβλίο της Γεωμετρίας, της Γυμνασίου. Εφραιμ για

άνοιξε στη σελίδα 109 και διάβασε δυνατά τι λέει να σε ακούσουμε όλοι.

ΕΦΡΑΙΜ: Η χρυσή τομή

«Πως μπορούμε να χωρίσουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα σε δυο άνισα μέρη, έτσι ώστε το αποτέλεσμα που θα προκύψει από αυτόν το χωρισμό να δημιουργεί μια αίσθηση αρμονίας;»… ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Σταμάτα εκεί..τα υπόλοιπα θα τα διαβάσουμε άλλη ώρα αργότερα… Χρυσή τομή σημαίνει

αρμονία… και έχει σχέση με τα μαθηματικά η χρυσή τομή… και τέχνη και μαθηματικά.

Αυτό λοιπόν είναι το θέμα της εργασίας που θα κάνουμε αυτό το τετράμηνο.

ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ….

η περιπέτεια σας μόλις άρχισε…. στο άλλο μάθημα θα δούμε τον ορισμό της τέχνης και τα είδη της.

5

1.ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ;

Επόμενο μάθημα… συνέχεια διαλόγου

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Λοιπόν παιδιά… Τι είναι "τέχνη"?

ΓΙΩΡΓΟΣ : Τέχνη είναι…

ΝΙΚΗΤΑΣ: …κάτι που φτιάχνουμε με τα χέρια μας και είναι ωραίο

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: χμ.... καλή ερώτηση θα μου πείτε.Oποιος κάτσει λιγάκι

να το σκεφτεί, πιθανά να βρεθεί σε αδιέξοδο. Κι όχι άδικα, βέβαια.

Σύμφωνα με ένα κριτικό τέχνης « δεν υπάρχει ξεκάθαρος ορισμός για την τέχνη σήμερα». Κι αν αυτό το

λέει ο κριτικός τέχνης, που αυτή είναι η δουλειά του δηλαδή, εγώ και εσείς πως να ορίσουμε το

..."αόριστο"?

ΕΥΣΤΑΘΙΑ; Εγώ το βρήκα! Σκέφτηκα να ανοίξω ένα λεξικό! Λοιπόν, άνοιξα το "Λεξικό της Δημοτικής"

και να, ορίστε τι έγραφε:

τέχνη (ουσ.)= δεξιότητα σε εργασία του χεριού, ικανότητα επαγγελματική, επάγγελμα, εμπειρία από την

άσκηση ορισμένου έργου, επιδεξιότητα, μαστοριά

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ε, χμ, δηλαδή κατά πως λέει ο λαός "μάθε τέχνη κι άστηνε κι αν πεινάσεις πιάστηνε" ; Και

δηλαδή και ο ξυλουργός που 'μαθε μια "τέχνη" είναι ένα κι αυτό με τον Leonardo Da Vinci που 'φτιαξε τη

Mona Liza?

ΓΙΩΡΓΟΣ: Μπα δε νομίζω, κάποια διαφορά θα υπάρχει, εξάλλου εμείς με τον όρο τέχνες εννοούμε τις

«καλές τέχνες» όχι την τέχνη του ξυλουργού.

ΜΙΧΑΛΗΣ: Εγώ βρήκα στο ιντερνετ τι είπαν μερικοί μεγάλοι για την τέχνη και σημείωσα όσα

καταλάβαινα…. για ακούστε τα

Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης τη χαρακτήρισαν την ουσία της τέχνης σαν μίμηση και αναπαράσταση της

πραγματικότητας.

Για τον Ruskin η τέχνη είναι έκφραση της λογικής και πειθαρχημένης χαράς που δοκιμάζει ο άνθρωπος

στις μορφές και τους νόμους της Δημιουργίας, στην οποία λαβαίνει κι αυτός μέρος.

Για τον Oscar Wilde η τέχνη είναι η έξυπνη διαμαρτυρία μας και η γενναία προσπάθειά μας να βάλουμε

τη φύση στη θέση της.

Ο Goethe θεωρεί την τέχνη σαν την ένωση των απαιτούμενων περιστάσεων για να μπορέσει ο σκοπός της

φύσης να πραγματοποιηθεί.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Ο ζωγράφος Δημήτρης Mυταράς παιδιά στο άρθρο «Τι είναι τέχνη;» αναφέρει ότι:

«H τέχνη απευθύνεται σε ελεύθερους ανθρώπους, αλλά είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς ποιοι είναι οι ελεύθεροι

άνθρωποι. H τέχνη δεν ερμηνεύεται ούτε με πολιτικά ούτε με καλλιτεχνικά μανιφέστα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ο ορισμός της τέχνης είναι δύσκολος, γιατί η έννοια καλύπτει ποικίλους τομείς της

ανθρώπινης δράσης.

Από εδώ και πέρα σας αφήνω να συνεχίσετε μόνοι σας σύμφωνα με τις κατευθύνσεις που θα σας δίνω

σταδιακά… καλή συνέχεια..και ελπίζω να γνωρίσετε ωραία και χρήσιμα πράγματα μέσα από την έρευνα σας.

ΕΔΩ ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ….

6

ΤΕΛΙΚΑ ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΕΧΝΗ;

Τέχνη μπορεί να είναι:

Η ικανότητα του ανθρώπου ν' αποκρυσταλλώνει τα συναισθήματά του σε καλλιτεχνικές μορφές.

Η εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου ν' αποκαλύπτει το ωραίο, να εξευγενίζει τη ζωή του, να

εξωτερικεύει τις ιδεές του, να εκφράζει τον εαυτό του και την εποχή του.

Κάθε δραστηριότητα που εκφράζει αλλά και διεγείρει συναισθήματα μπορεί να θεωρηθεί τέχνη

Η τέχνη, με την ευρύτερη έννοια, είναι η έκφραση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και φαντασίας.

Το έργο τέχνης είναι το πάγωμα μιας στιγμής, η γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον,

ανάμεσα στην ατομική και στην καθολική εμπειρία. Ένα έργο τέχνης μένει ως οριστικό δημιούργημα

αιωνίως..

Η τέχνη βασίζεται στην εμπειρία και στο ταλέντο. Αποτελεί έναν ευρύτερης ερμηνείας όρο που

χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε την διαδικασία, της οποίας προϊόν είναι κάτι το μη φυσικό, το οποίο

ακολουθεί τους κανόνες του δημιουργού. Κατά συνέπεια όροι με κοινή ρίζα όπως τεχνικό, τεχνίτης,

καλλιτέχνης αποδίδονται σε ανθρώπινες δημιουργίες, τρόπους έκφρασης και δραστηριότητες αυθαίρετες

με τη ροπή του φυσικού κόσμου.

Ο επιστήμονας αναλύει υλικά ή γεγονότα. Ο καλλιτέχνης πρωτίστως συνθέτει. Διαλέγει το υλικό του,

συγκεντρώνει, οικοδομεί, συνθέτει. Ασχολείται με τον υποκειμενικό κόσμο των εικόνων και των

συναισθημάτων. Μοχθεί να δώσει μορφή και υπόσταση στην άποψή του για τον κόσμο.

2. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Οι καλές τέχνες διαχρονικά ήταν οι έξης:

α)Εικαστικές:(αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική)

β)Τονικές-Κινητικές (μουσική, χορός- θέατρο)

γ)Λογοτεχνία:(ποίηση - πεζογραφία)

Σήμερα στις καλές τέχνες συγκαταλέγονται και οι λεγόμενες μοντέρνες όπως:

Ο Κινηματογράφος (έβδομη τέχνη), η Φωτογραφία, το Κόμικς, τα Street Art-Graffiti

7

3. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Ιστορία της Τέχνης: είναι η επιστήμη που μελετάει την τέχνη διαχρονικά (από τα παλαιολιθικά χρόνια ως

τις μέρες μας).

3.1 Η τέχνη των σπηλαίων

Η πρώτη μορφή τέχνης είναι τα έργα της ζωγραφικής και

χαρακτικής πάνω στα τοιχώματα των σπηλαίων. Περιορίζονται

σχεδόν αποκλειστικά στη Δυτική και Νοτιοδυτική Ευρώπη

(Γαλλία - Ισπανία) Λασκώ - Αλταμίρα.. Οι κυνηγετικοί λαοί που

έζησαν στην Ευρώπη κατά την απώτερη παλαιολιθική περίοδο

περίπου το 35.000 π.Χ. δημιούργησαν πολλές βραχογραφίες -

τοιχογραφίες καθώς και γλυπτά από πέτρα, ελεφαντοστό και

κόκαλο. Οι φημισμένες βραχογραφίες του σπηλαίου του Λασκώ

στη Γαλλία χρονολογούνται από το 15.000 π.Χ. Στις

βραχογραφίες απεικονίζονται άλογα, άγρια βόδια, αίγαγροι,

ελάφια, βίσονες, τάρανδοι και ένα ζώο που μοιάζει με

μονόκερο. Οι κυνηγοί, κατά πάσα πιθανότητα, ζωγράφιζαν

γιατί πίστευαν ότι η απεικόνιση ενός ζώου θα εξασφάλιζε ένα

επιτυχημένο κυνήγι. Πίστευαν, δηλαδή, ότι η ζωγραφιά είχε

μαγικές ιδιότητες. Για τη λάξευση πάνω στους βράχους

χρησιμοποιήθηκαν γλυφίδες και σμίλες, πριονωτές λεπίδες. Για τα χρώματα οι συνηθισμένες χρωστικές

ύλες ήταν ώχρες ή οξείδια του σιδήρου (που κυμαίνονταν σε χρώματα από το σοκολατί, ως το ανοικτό

κόκκινο, το πορτοκαλί και το κίτρινο) οξείδια του μαγγανίου, ενώ για τα μαύρα σαν το κάρβουνο χρώματα

χρησίμευαν καμένα κοκάλα ή αιθάλη (καπνιά). Οι χρωστικές ύλες τρίβονταν όλες σε λεπτή σκόνη, σε ειδικά

κατασκευασμένα γουδιά και γουδοχέρια. Οι σκόνες αποθηκεύονταν κατά χρώματα σε δοχεία (π.χ. κοίλα

κόκαλα, κοχύλια). Είναι πιθανό πως πριν να χρησιμοποιηθούν, ανακατεύονταν - άλλοτε με νερό και άλλοτε

με λίπος. Ζωγράφιζαν με τα δάκτυλα ή με ματσάκια από βρύα ή τρίχες. Είχαν ανακαλύψει και κάποιον

τρόπο ψεκάσματος του χρώματος, όπως φαίνεται π.χ. από τα ωραιότατα «κινέζικα» άλογα του Λασκώ, που

έχουν μια απαλή διαβάθμιση αποχρώσεων. Μπορεί φυσώντας το χρώμα με καλάμι ή «πιτσιλώντας» το με

το στόμα, το υγρό χρώμα.

Πατήστε: ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΛΑΣΛΩ.wmv

8

3.3 Προϊστορική τέχνη στην Ελλάδα (κυρίως της Νεολιθικής Εποχής).

Για τη γνώση αυτής της εποχής, σημαντικό παραμένει το υλικό που έφερε στο φως η έρευνα στη

Θεσσαλία. Αρκεί να αναφέρει κανείς μόνο το Σέσκλο και το Διμήνι � τις δύο πασίγνωστες νεολιθικές

ακροπόλεις της περιοχής του Βόλου, με τα θαυμαστά αρχιτεκτονικά λείψανα και τα σημαντικά κεραμικά

ευρήματα..

Αρχιτεκτονική - Κατοικία. Στο Σέσκλο ο οικισμός βρίσκεται πάνω στο λόφο, ανάμεσα σε δύο ρέματα.

Τείχη περιβάλλουν τα σπίτια. Ανάμεσα σ’�αυτά ξεχωρίζει το μέγαρο, ενδιαίτημα αρχόντων. Τα σπίτια

κατασκευάζονταν από λάσπη ανακατωμένη με άχυρο. Τα δάπεδα των δωματίων ήταν κάπου - κάπου

λιθόστρωτα..

Κεραμική. Η Κεραμική έγινε το πιο χαρακτηριστικό είδος τέχνης αυτήν την περίοδο (6.700 π.Χ.). Τα

κομμάτια των πήλινων αγγείων και ειδωλίων είναι το πιο άφθονο και το πιο άθικτο λείψανο σε κάθε θέση

όπου κατοίκησαν άνθρωποι από το 6.000 π.Χ. και πέρα, καθ� όλη την Αρχαιότητα. Τα πρώτα αγγεία από

πηλό έγιναν για την αποθήκευση υγρών και άλλων τροφίμων ή υλών. Αργότερα τα αγγεία αρχίζουν να

διακοσμούνται με γραμμές χρωματιστές (κόκκινες, μαύρες, καφέ) πάνω στον άσπρο πηλό ή εγχάρακτα με

γραμμές και τρίγωνα, όσο ήταν ακόμη νωπά.

Γλυπτική. Πριν όμως από τα αγγεία, έχουμε τα πήλινα παλαιολιθικά ειδώλια που είναι μικροσκοπικές

παραστάσεις της μορφής ανθρώπων ή ζώων. Είναι δείγματα μικροπλαστικής θαυμάσια. Τα ανδρικά ειδώλια

της Θεσσαλίας, είναι καθισμένα, «ένθρονα». Τα μπροστινά πόδια του καθίσματος ταυτίζονται με τα πόδια

της μορφής. Τα γυναικεία ειδώλια είναι πάντοτε όρθια ή καθισμένα σε στάση παρόμοια με τη στάση που

έπαιρναν οι γυναίκες των θεσσαλικών χωριών της εποχής εκείνης. Ένα πολύ όμορφο πήλινο ειδώλιο είναι

η «Κουροτρόφος» Τα ειδώλια έχουν ύψος 10 εκ. Κατασκευάζονται κυρίως από πηλό αλλά και από μάρμαρα

και πέτρα. Ασφαλώς θα κατασκευάζονταν και από ξύλο, αλλά δε σώθηκαν ως την εποχή μας. Οι

ανατομικές λεπτομέρειες των μορφών υποδηλώνονται με εγχαράξεις ή πλαστικές προσθήκες. Οι μορφές

παρουσιάζονται πάντα γυμνές. Τα ειδώλια των ζώων είναι λίγα.

3.4 Η τέχνη την εποχή του χαλκού:

Στην αρχαία Ελλάδα η τέχνη άρχισε πολύ πρώιμα. Οι Έλληνες πριν το 2000 π.Χ. ονομάζονταν

``Πελασγοί΄΄ και οι νησιώτες ``Αιγαίοι΄΄. Οι Πελασγοί εμφανίστηκαν στην βόρεια και κεντρική Ελλάδα

περί τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. Στο Αιγαίο αναπτύχθηκε σημαντικός πολιτισμός από το 6000 π.Χ. ο

οποίος έφτασε στην ακμή του από το 4000 ως το 1100 π.Χ. Από το 2800 π.Χ. ως το 1100 π.Χ.

κυριάρχησε η Κρήτη με τον μινωικό πολιτισμό και από τα μέσα του 14ου αιώνα π.Χ. κυριάρχησαν οι Αχαιοί

με τον μηκυναικό πολιτισμό. Οι Κυκλάδες ανέπτυξαν το 2500 π.Χ. έναν θαυμαστό πολιτισμό που

ονομάσθηκε ``κυκλαδικός΄΄, μιας και είχε επίκεντρο τα νησιά των Κυκλάδων.

Ο Μινωικός πολιτισμός Οι Μινωίτες ήταν από τους πρώτους δεξιοτέχνες της νωπογραφίας, της

ζωγραφικής δηλαδή σε τοίχους περασμένους με κονίαμα. Αυτό το είδος ήταν από τις σημαντικότερες

μορφές της τέχνης του πολιτισμού τους: το εσωτερικό των επαύλεων και των ανακτόρων στην Κρήτη στην

Κνωσό και Φαιστό, ήταν καλυμμένα με φανταχτερές εικόνες από τη ζωή και τη φύση του περιβαλλόμενου

από θάλασσα κόσμου των Μινωιτών.

Οι τοιχογραφίες. Οι τεχνίτες της τοιχογραφίας ήταν προστατευόμενοι του βασιλιά και των πλουσιότερων

μελών της κρητικής κοινωνίας. Η προετοιμασία του τοίχου πριν ζωγραφιστεί περιλάμβανε πέρασμα με ένα

λεπτό στρώμα άσπρο ασβεστοκονίαμα. Στη συνέχεια ο καλλιτέχνης χάραζε τα περιγράμματα και τις

9

κυριότερες λεπτομέρειες με ένα κομμάτι οψιανό ή με άλλο οξύ αντικείμενο. Η

επιφάνεια χρωματιζόταν όταν το υπόστρωμα ήταν ακόμα υγρό, ώστε να

εισχωρήσει το χρώμα στο κονίαμα και να είναι ανθεκτικότερες οι

ζωγραφισμένες εικόνες. Οι νωπογραφίες ζωγραφίζονταν σε υγρό κονίαμα, πριν

στεγνώσει - μια τεχνική που βασίζεται κυρίως στην ταχύτητα και τον

αυθορμητισμό. Οι τεχνίτες -καλλιτέχνες έφτιαχναν τα χρώματα από φυσικές

ορυκτές ύλες -το μπλε από πυριτικό χαλκό, το μαύρο από απανθρακωμένο

ξύλο, το κόκκινο και το κίτρινο από ώχρα- και χρησιμοποιούσαν τα χρώματά

τους ελεύθερα. Απεικονίζοντας ανθρώπινες μορφές που τις έδειχναν πάντοτε

προφίλ, χρησιμοποιούσαν κόκκινο χρώμα για τους άντρες και λευκό για τις

γυναίκες - κάτι που εμπνεύστηκαν προφανώς από τους Αιγύπτιους. Κατά τον

ίδιο μη συμβατικό τρόπο χρησιμοποιούσαν και τα άλλα χρώματα: η

χλωρίδα, π.χ., ζωγραφιζόταν με� ένα σωρό χρώματα, αλλά σπάνια

με πράσινο. Σε μια νωπογραφία επίσης βλέπουμε έναν μπλε πίθηκο

ανάμεσα σε άλλα ζώα σε� ένα βασιλικό κήπο.

O ταύρος είναι το πιο συνηθισμένο ζώο στην τέχνη των

ανακτόρων της Κρήτης. Τον συναντάμε χαραγμένο σε

σφραγιδόλιθους, χυτευμένο σε ορείχαλκο, λαξευμένο σε σκληρή

πέτρα, ζωγραφισμένο σε τοίχους ή σε αγγεία, κ.ο.κ. Τα ρυτά -

αγγεία που χρησίμευαν για τις σπονδές προς τους θεούς ή τους νεκρούς- είχαν συχνά σχήμα

ταυροκεφαλής. Οι ταύροι είχαν σίγουρα κάποια συμβολική ή θρησκευτική σημασία, αλλά δεν μπορούμε να

πούμε με σιγουριά ποια ακριβώς. Ίσως να συνδέονταν με τα λεγόμενα ταυροκαθάψια, στα οποία

επιδίδονταν οι νέοι και οι νέες της Κρήτης είτε ως απλό παιχνίδι είτε ως μέρος κάποιου τελετουργικού

(γνωστά σε μας από πολυάριθμες απεικονίσεις τους). Σε μια από τις τοιχογραφίες της Κνωσού, ένα κορίτσι

κρατάει τα κέρατα του ανασηκωμένου στα πίσω πόδια του ταύρου, ενώ ένας νεαρός κάνει κανονική τούμπα

πάνω από την πλάτη του.

Αγγεία- μικροτεχνία. Ρυτά αγγεία είναι αγγεία στενόμακρα, μακρουλά που ήταν συνήθως από πηλό,

αλάβαστρο, ή στεατίτη. Χρησιμοποιούνταν κυρίως ως κτερίσματα, στους τάφους των νεκρών ή σε σπονδές

προς τους θεούς. Τα κύπελλα και τα αγγεία τους είχαν μακρύ λαιμό, ελικοειδείς λαβές και σειρές από

διακοσμητικές ακίδες. Οι μεταλλοτεχνίτες δίνουν σε λεπτά φύλλα χρυσού τη μορφή λουλουδιών, ζώων,

εντόμων. Το σκάλισμα στους σφραγιδόλιθους και σε πολύτιμους λίθους είναι τόσο μικροσκοπικό που συχνά

δεν διακρίνεται με γυμνό μάτι.

Πατήστε: ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ.wmv

10

Ο κυκλαδικός πολιτισμός, αναπτύχθηκε το 2500 π.Χ. και αργότερα

εδέχθη επιρροές από τον μινωικό πολιτισμό. Βασικό προϊόν των

Κυκλάδων και ιδίως της Μήλου ήταν ο οψιδιανός με τον οποίον

έφτιαχναν κοφτερά εργαλεία. Ο οψιδιανός αργότερα αντικατεστάθη στα

διάφορα καλλιτεχνήματα και σκεύη από τον μπρούτζο (κράμα χαλκού

και κασσίτερου, ο ορείχαλκος). Οι Κυκλάδες, ιδίως η Πάρος και η

Νάξος, είχαν και μάρμαρο με το οποίο έφτιαχναν αγγεία. Επίσης,

χρησιμοποιούσαν και τον πηλό. Τα κυκλαδικά αγγεία έχουν σφαιροειδές ή κυλινδρικό σχήμα, έχουν υψηλό

άνω χείλος και στηρίζονται σε συμπαγείς βάσεις – στο σχήμα κώνου. Κάποια αγγεία έχουν διακόσμηση από

συνεχείς σπείρες που είναι χαρακτηριστικό μοτίβο των αγγείων αυτών. Μάλιστα, υπήρχε και ένα σκεύος

με σπείρες που έμοιαζε με τηγάνι και έφερε διπλό κοντό χερούλι. Στο αντικείμενο αυτό οι σπείρες ήταν

χαραγμένες σε πυκνό σχηματισμό, στο εξωτερικό μέρος.

Τα αντικείμενα αυτά χρησιμοποιούνταν ως αναθήματα (αφιερώματα στους θεούς) ή ως καθρέπτες (!) όταν

τα γέμιζαν με νερό και ο σκούρος πάτο τους επέτρεπε την ανάκλαση του φωτός.

Στο μάρμαρο οι καλλιτέχνες σκάλιζαν μικρά αγαλματίδια, τα ειδώλια, τα οποία είχαν

λατρευτική χρήση. Επίσης, χρησιμοποιούνταν ως αφιερώματα στους νεκρούς, δηλαδή

ως κτερίσματα ! Συνηθέστερο στα ειδώλια είναι το μοτίβο της θεάς Μητέρας, καθώς

και διάφοροι οργανοπαίκτες όπως ``Ο αρπίστας της Αμοργού΄΄ που προαναφέρθηκε

και ανάγεται στο 2400 – 2200 π.Χ. Η κυκλαδική τέχνη θυμίζει την σύγχρονη τέχνη

που ακόμα και αυτή ανάγεται στους αρχαίους Έλληνες! Η κυκλαδική τέχνη

περιλαμβάνει και τα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια που θυμίζουν την μοντέρνα

γλυπτική. Λέγεται ότι ο Πάμπλο Πικάσο είχε επισκεφτεί την Ελλάδα και είχε μελετήσει

την κυκλαδική τέχνη!!!

Ο μυκηναϊκός πολιτισμός (1600 – 1000 π.Χ) ξεκίνησε με την κάθοδο των πρωτοελληνικών φυλών στην

Ελλάδα και συγκεκριμένα από την φυλή των Αχαιών. Τα κέντρα του μυκηναϊκού πολιτισμού ήταν οι

Μυκήνες, η Πύλος, οι Αμύκλες στην Λακωνία, η Θήβα και ο Ορχομενός στην Βοιωτία, η Τίρυνθα στην

Αργολίδα, η Ιωλκός στη Μαγνησία (από εκεί ξεκίνησε ο Ιάσονας την Αργοναυτική εκστρατεία) κ. α..

Ο μυκηναϊκός πολιτισμός, δέχτηκε έντονη επίδρασή από των μινωικό πολιτισμό, αρχικά με το εμπόριο και

αργότερα με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Αχαιούς

Η μυκηναϊκή αρχιτεκτονική ήταν μεγαλειώδης. Οι Μυκήνες περιβάλλονταν από τεραστία τείχη, τα

περίφημα ``κυκλώπεια΄΄ που αποτελούνται από τεραστίους ογκόλιθους που φτάνουν και τα 7 μέτρα .

Το ανάκτορο των Μυκηνών ήταν διώροφο, κάλυπτε έκταση 6 στρεμμάτων και αποτελείτο από το

πρόπυλο , την αυλή, το προστώο, τον πρόδρομο και το μέγαρο (αίθουσα του θρόνου). Η είσοδος του

μεγάρου με τις παραστάδες (πλάγιοι τοίχοι στην πρόσοψη του ναού) είναι ο

πρόδρομος του ``πρόστυλου ναού΄΄ για τον οποίον θα γίνει αναφορά

παρακάτω. Η περίφημη ``αίθουσα του θρόνου΄΄ ήταν στον πρώτο όροφο, ενώ

στον δεύτερο όροφο βρίσκονταν τα λουτρά, τα υπνοδωμάτια και οι ξενώνες.

Μιας και γίνεται αναφορά στα λουτρά, το μυκηναϊκό μέγαρο είχε και σύστημα

αποχέτευσης!. Στα μέσα του 14ου αιώνα π.Χ. στις Μυκήνες δημιουργούνται και

οι περίφημοι ``θολωτοί τάφοι΄΄ που έχουν εσωτερική λιθοδομή και σχήμα

θολωτό.

Στον μυκηναϊκό πολιτισμό αναπτύσσεται αξιόλογη τέχνη. Στην αγγειοπλαστική

τα αγγεία είναι γκριζωπά, ``ανακτορικού ρυθμού΄΄, με διακόσμηση που περιλαμβάνει ζώα, ψάρια,

χταπόδια, φυτά, αλλά και πολεμικές σκηνές όπως ένοπλοι άνδρες πάνω σε πλοία. Ομοίως και στην

τοιχογραφία τα θέματα είναι πολεμικά (μάχες) ή από κυνήγι, για παράδειγμα λιονταριού!

11

3.4 H τέχνη στην αρχαία Ελλάδα

Η περίοδος από το 900 ως το 700 π.Χ. περίπου- ονομάζεται συμβατικά

"Γεωμετρική" από το γεωμετρικό ρυθμό κεραμικής που αναπτύχθηκε αρχικά στην

Αθήνα και διαδόθηκε και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Τον 7ο π.Χ. αιώνα γίνεται η

μετάβαση από την γεωμετρική στην αρχαϊκή τέχνη που μαζί με την κλασσική

τέχνη του 5ου αιώνα π.Χ είναι γνωστή σαν η τέχνη της αρχαίας Ελλάδας.

Οι αιώνες που ακολουθούν μετά την κάθοδο των Δωριέων στην Ελλάδα

χαρακτηρίζονται ως Γεωμετρική εποχή γιατί η κατ εξοχή μαρτυρία της εποχής η

τέχνη και ειδικότερα η αγγειογραφία είναι ολοκληρωτικά συνεπαρμένη από τη

γεωμετρική διακόσμηση. Αρχικά τα σχέδια περιορίζονται σε ομόκεντρα ημικύκλια και κύκλους σχεδιάζονται

με διαβήτη και παίρνουν το πάνω μέρος του αγγείου.

Τη Γεωμετρικη εποχη (9ος – 7ος π.χ) η τέχνη παρουσίασε αξιοσημείωτη άνθηση, καθώς ανανεώθηκε το

ενδιαφέρον για την απόδοση εικονιστικών σκηνών στην αγγειογραφία και τη

μεταλλοτεχνία. Στα χρόνια αυτά ανάγεται και η σύνθεση των ομηρικών επών,

τα οποία γνώρισαν μεγάλη διάδοση σε όλη την Ελλάδα μετά την ανάκτηση της

γνώσης της γραφής. Παράλληλα, η φήμη των μεγάλων πανελλήνιων ιερών

εξαπλώθηκε, ενώ το 776 π.Χ. έγιναν κατά την παράδοση οι πρώτοι Ολυμπιακοί

Aγώνες.

Η αρχαϊκή τέχνη αφορά τον 7ο και 6ο αιώνα π.Χ. Στην πλαστική υπάρχουν,

λόγω του εμπορίου και των αποικιών, έντονες επιδράσεις από την Αίγυπτο και

την Ανατολή. Τέτοια αγάλματα είναι οι περίφημοι ``κούροι΄΄ που ήταν αγάλματα που αναπαριστούν

ορθίους άνδρες με τα χέρια κολλημένα στο σώμα, τις γροθιές σφιγμένες

και το αριστερό πόδι προτεταμένο (προς τα μπρος).. Τα αντίστοιχα

γυναικεία αγάλματα των κούρων είναι οι `` κόρες΄΄ που εκφράζουν

αριστοκρατία και πνευματικότητα, φωτογραφίζοντας την εποχή τους.

Στην κεραμική έχουμε τα περίφημα ``αρχαϊκά αγγεία΄΄. Τα αγγεία αυτά

είναι κιτρινωπά και στην επιφάνειά τους ζωγραφίζονται με μαύρο ή

καστανό χρώμα διάφορα άγρια ζώα ή μυθικά τέρατα όπως σφίγγες και

γρύπες. Τον 6ο αιώνα π.Χ. εμφανίζονται τα ``διηγηματικά΄΄ αγγεία στα

οποία ξεπερνιούνται οι ανατολικές επιδράσεις στην απεικόνιση και

ζωγραφίζονται εικόνες από την ελληνική μυθολογία. Με την κυριαρχία του

μαύρου χρώματος στην απεικόνιση, δημιουργείται ο ``μελανόμορφος ρυθμός΄΄.

Σε αυτόν οι μορφές ζωγραφίζονται με μαύρο χρώμα στην ερυθρωπή ή στην

φυσική κιτρινωπή επιφάνεια του αγγείου. Στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. τα

μελανόμορφα αγγεία αντικαθίστανται από τα ερυθρόμορφα. Στον ερυθρόμορφο

ρυθμό οι μορφές απεικονίζονται με ερυθρό χρώμα στο μαύρο φόντο του αγγείου.

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι στα αγγεία της αρχαϊκής περιόδου οι

καλλιτέχνες αναγράφουν το όνομα τους, καθώς και το όνομα των εικονιζόμενων

μορφών.

Στην αρχιτεκτονική της αρχαϊκής περιόδου εμφανίζονται πλέον λίθινα οικοδομήματα (πριν ήταν ξύλινα ή

πλίνθινα) και δημιουργείται ο ``δωρικός΄΄ και ο ``ιωνικός΄΄ ρυθμός.

Ο δωρικός ρυθμός δημιουργήθηκε από τους Δωριείς στην Πελοπόννησο και εκφράζει την λιτότητα, αλλά

και τον δυναμισμό των Δωριέων

12

Ο ιωνικός ρυθμός διαφέρει από τον δωρικό. Χαρακτηρίζεται από κομψότητα και μεγαλύτερη

πνευματικότητα. Ο ιωνικός ρυθμός, αντί για τα τρίγλυφα και τις μετώπες του δωρικού ρυθμού, έχει την

ζωφόρο που είναι διακοσμημένη με ανάγλυφες παραστάσεις από την μυθολογία ή και την καθημερινότητα.

Η Ακρόπολη των Αθηνών εμπεριέχει και τους δυο ρυθμούς!

Παράλληλα τον 4ο αιώνα π.Χ. δημιουργήθηκε ένας νέος ρυθμός, ο περίφημος ``κορινθιακός΄΄. Στον

ρυθμό αυτό το κιονόκρανο αποτελείται από την βάση: την ``βάση καλάθου΄΄, και τον ``κάλαθο΄΄ που

είναι το χαρακτηριστικό τμήμα του κιονόκρανου (το πάνω μέρος του κίονα) που το σκεπάζουν φύλλα

άκανθας.

Η ζωγραφική, όπως είναι φυσικό, έρχεται να ικανοποιήσει τις διακοσμητικές ανάγκες των ναών, κυρίως σε

μέρη του αετώματος και του επιστυλίου. Το υπόλοιπο μέρος του ναού έμενε όπως το βλέπουμε σήμερα,

λευκό. Τα αγάλματα, όμως, δεν ήταν λευκά. Σήμερα φαίνονται λευκά, γιατί τα χρώματά τους έχουν

ξεθωριάσει από το περιβάλλον που ήταν θαμμένα. Όμως, τα αγάλματα δεν ζωγραφίζονταν ολόκληρα, αλλά

διάφορα χαρακτηριστικά μέρη τους – όπως τα μάτια που έδιναν εκφραστικότητα στο άγαλμα.

Στην γραμματεία έχουμε την ``ελεγεία΄΄ και το ``έπος΄΄. Η ελεγεία ήταν ποίημα με δίστιχες στροφές

και ποικίλο περιεχόμενο. Το έπος ήταν εκτεταμένο ποίημα που αναφερόταν στα κατορθώματα ηρώων. Τα

ηρωικά έπη του Ομήρου, Ιλιάδα και Οδύσσεια, διαδόθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Στις αρχές του 7ου αιώνα

π.Χ. εμφανίστηκε και η ``λυρική ποίηση΄΄ που πήρε την ονομασία αυτή γιατί οι στίχοι της απαγγέλλονταν

με τη συνοδεία λύρας .

Τον 5ο αιώνα π.Χ. στην Ελλάδα αναπτύχθηκε το θέατρο και συγκεκριμένα το δράμα. Το δράμα διακρίνεται

στην τραγωδία, στην κωμωδία και στο σατυρικό δράμα. Συγκεκριμένα δημιουργήθηκε από τον

``διθύραμβο΄΄ που ήταν ένα είδος ενθουσιαστικού ποιήματος προς τιμήν του Διονύσου. Τον διθύραμβο

απήγγελλε χορός μεταμφιεσμένων σε τράγους ή Σατύρους..Ο διθύραμβος εμπεριείχε θεατρικά στοιχεία.

Η πόλη στην οποία άνθισε η τραγωδία ήταν η Αθήνα. Τα θέματα των τραγωδιών ήταν από την μυθολογία

και λιγότερο από ιστορικά συμβάντα. Στην Αθήνα γεννήθηκαν και μεγαλούργησαν οι 3 κορυφαίοι τραγικοί

ποιητές: ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης. .Στην αρχαία Ελλάδα, κάθε πόλη είχε θέατρο.

Ο 5ος αιώνας π.Χ. ονομάστηκε και ``χρυσός αιώνας του Περικλή΄΄ μιας και η μεγαλύτερη πνευματική

και καλλιτεχνική άνθιση παρουσιάστηκε στην Αθήνα την οποία ανέδειξε πολιτιστικά ο Περικλής . Στην

αρχιτεκτονική χτίστηκαν στην Αθήνα ναοί, στοές, σταδία, θέατρα, βουλευτήρια κτλ. Στην Αθήνα, επί της

τριακονταετούς διακυβέρνησης του Περικλή, χτίστηκαν τα ονομαστά έργα που έμειναν στην αιωνιότητα.

Ένα από αυτά ήταν και ο Παρθενώνας με τη σημερινή του μορφή, η κατασκευή του οποίου – από τον

αρχιτέκτονα Ικτίνο – κράτησε από το 447 ως το 432 π.Χ. και παραδόθηκε στην πολιούχο θεά Αθηνά, στα

Μεγάλα Παναθήναια του 438 π.Χ. Ο Παρθενώνας είναι ιωνικού και δωρικού ρυθμού. Στο εσωτερικό του

ναού (ο ``σηκός΄΄) βρισκόταν το κολοσσιαίο

χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς το οποίο είχε

φιλοτεχνήσει ο γλυπτής Φειδίας. Στον Παρθενώνα

αρχιτέκτονας ήταν ο Ικτίνος (5ος αιώνας π.Χ.).

Την διακόσμηση την έκανε ο Αθηναίος γλυπτής

Φειδίας (5ος αιώνας π.Χ.) με τους μαθητές του. Ο

αρχιτέκτονας Καλλικράτης (5ος αιώνας π.Χ.)

ανέλαβε τον ναό της Αθηνάς Νίκης στην

Ακρόπολη.

13

Γλυπτική. Ο Φειδίας είχε κατασκευάσει και το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία στην Ολυμπία. Πολύ

γνωστό άγαλμα του Πραξιτέλη είναι ο ``Ερμής΄΄ που φυλάσσεται στο μουσείο της Ολυμπίας. Στο άγαλμα

αυτό παριστάνεται ο Ερμής να κρατά στο ένα χέρι τον θεό Διόνυσο που

παρουσιάζεται ως βρέφος και στο άλλο χέρι να κρατάει σταφύλια τα οποία

προσφέρει στον θεό του κρασιού.

Χαρακτηριστικό της περιόδου είναι και το άγαλμα της (φτερωτής) ``Νίκης της

Σαμοθράκης΄΄ που δυστυχώς και αυτό βρίσκεται σε ξένο μουσείο, στο μουσείο του

Λούβρου. Το άγαλμα απεικονίζει τη Νίκη (θεότητα – προσωποποίηση της νίκης στον

πόλεμο και στους αγώνες) σκυμμένη ελαφρά προς τα μπρος, ώστε να δημιουργεί την

αίσθηση ότι αντιρροπεί το βάρος των φτερών της! Ο χιτώνας της Νίκης είναι

κολλημένος στο σώμα της από την δύναμη του υποτιθέμενου ανέμου, εντούτοις η

Νίκη μένει σταθερή στην θέση της!

Αργότερα, το 334 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος ξεκίνησε από την πρωτεύουσα του

μακεδονικού κράτους, Πέλλα, την περίφημη εκστρατεία του στην Ασία. Ο Αλέξανδρος απελευθέρωσε από

τους Πέρσες την Αίγυπτο και την νοτιοδυτική Ασία, έχτισε πολλές πόλεις και εκπολίτισε τους λαούς

μεταφέροντας στοιχεία του Ελληνικού πολιτισμού. Στις πόλεις που ίδρυσε

κτίστηκαν βουλευτήρια, θέατρα, παλαίστρες, βιβλιοθήκες κτλ. Μετά τον θάνατο του

Αλεξάνδρου από ασθένεια στις 13 Ιουνίου του 323 π.Χ. στην Βαβυλώνα, η

επικράτεια που είχε εκπολιτίσει πέρασε στους διαδόχους του. Έτσι, άρχισε μια νέα

εποχή που συνοδεύτηκε με την ανάπτυξη ενός αξιόλογου πολιτισμού, του

ελληνιστικού (323 – 30 π.Χ.). Η ελληνιστική τέχνη άνθησε ιδιαίτερα στα μεγάλα

ελληνιστικά κέντρα όπως στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στην Πέργαμο, στην

Αντιόχεια.

Πατήστε: ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ.wmv

14

3.5 Η ρωμαϊκή και βυζαντινή τέχνη

Με τον όρο ρωμαϊκή τέχνη αναφερόμαστε στο σύνολο της καλλιτεχνικής

δημιουργίας στην αρχαία Ρώμη, κυρίως κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής

αυτοκρατορίας. Ενσωματώνει στοιχεία δανεισμένα από την ετρουσκική και την

ελληνική καλλιτεχνική παράδοση. Αυτό ερμηνεύεται εύκολα, αν θυμηθούμε ότι

για πολύ καιρό οι Ρωμαίοι έζησαν κάτω από ετρουσκική επίδραση και ότι με την

επέκτασή τους προς την κεντρική και νότια Ιταλία και Σικελία (τον 3ο αιώνα

π.Χ.) ήρθαν σε άμεση γνωριμία με την ελληνική τέχνη.

Είναι ακόμη γνωστό ότι από τον 2ο αιώνα π.Χ. οι Ρωμαίοι στρατηγοί όταν

γύριζαν από νικηφόρες εκστρατείες στην Ανατολή, συνήθιζαν να κοσμούν το

«θρίαμβο» τους με έργα ελληνικής τέχνης και ότι ο θαυμασμός των πλουσίων Ρωμαίων για την ελληνική

τέχνη και η επιθυμία τους να στολίζουν τα σπίτια τους με έργα ελληνικά, τους οδήγησε στην αντιγραφή

φημισμένων έργων ελληνικής τέχνης. Με τον τρόπο αυτό, οι Ρωμαίοι βοήθησαν να διατηρηθεί ζωντανή η

ελληνική καλλιτεχνική παράδοση που επρόκειτο αργότερα να εξαπλωθεί ως ελληνορωμαϊκή τέχνη σε όλη

τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να παίξει ρόλο αποφασιστικό στη μελλοντική εξέλιξη της ευρωπαϊκής

τέχνης.

Η προσφορά των Ρωμαίων στην Ιστορία της Τέχνης είναι πολύ σημαντική, γιατί συνέχισαν την ελληνιστική

παράδοση, διέσωσαν την κλασική τέχνη της Ελλάδας και γιατί προσθέσανε κι αυτοί

νέους τρόπους έκφρασης.

Η ζωγραφική χρησιμοποιήθηκε κυρίως για τη διακόσμηση εσωτερικών χώρων των

πλούσιων ρωμαϊκών επαύλεων και οι γνώσεις μας για αυτήν προέρχονται από τις

τοιχογραφίες των σπιτιών της Πομπηίας και των άλλων πόλεων που

καταπλακώθηκαν από τη λάβα του Βεζούβιου. Τα θέματα περιλαμβάνουν σκηνές

εμπνευσμένες από την ελληνική μυθολογία, από την καθημερινή ζωή, τελετές μύησης

κ.α. Ιδιαίτερη αξία έχουν και τα ψηφιδωτά που καλύπτουν το δάπεδο.

Εκεί όμως που οι Ρωμαίοι διακρίθηκαν ιδιαίτερα είναι στην

αρχιτεκτονική. Δεν είναι μάλιστα δύσκολο να εξηγηθεί αυτή η

επίδραση, γιατί το είδος εξυπηρετούσε τέλεια την αγάπη των Ρωμαίων

για το μεγάλο, το επιδεικτικό. Η ανακάλυψη του τσιμέντου από τους

Ρωμαίους σε συνδυασμό με τη χρήση της αψίδας και του ημισφαιρικού ή

βαρελοειδούς θόλου επέτρεψαν το κτίσιμο τεράστιων οικοδομημάτων

όπως είναι τα υδραγωγεία, οι θριαμβευτικές αψίδες, το πολύ γνωστό

Κολοσσαίο, το Πάνθεο και άλλα πολλά τολμηρά κτίσματα. Η χρήση του κορινθιακού κιονόκρανου

γενικεύθηκε και το είδος βρήκε στους ρωμαϊκούς χρόνους τη μεγάλη του ποικιλία. Η διακοσμητικότητά του

εξυπηρετούσε έξοχα την ανάγκη των Ρωμαίων για το πομπώδες και την επίδειξη πολυτέλειας και πλούτου.

Δείγματα της γλυπτικής της περιόδου αυτής είναι τα τέσσερα συμπλέγματα σε πορφυρίτη, δύο από τα

οποία βρίσκονται στη Βενετία και άλλα δύο στη Βατικανή Βιβλιοθήκη και που το καθένα τους παριστάνει

ένα ζευγάρι αυτοκρατόρων. Στα γλυπτά αυτά εξαφανίζεται κάθε ίχνος υποταγής στην ελληνιστική

πλαστική παράδοση για να δώσει τη θέση της σε απόλυτη ελευθερία εκφράσεως που εκφράζει πιστά τις

προτιμήσεις της εποχής

15

Με τον όρο Βυζαντινή τέχνη αναφερόμαστε γενικά στην καλλιτεχνική

παραγωγή και έκφραση που αναπτύχθηκε την περίοδο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας μεταξύ του 4ου αιώνα και της άλωσης της

Κωνσταντινούπολης το 1453. Η βυζαντινή τέχνη θεωρείται πως

γεννήθηκε αρχικά στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας

Κωνσταντινούπολη, αλλά επεκτάθηκε στο μεγαλύτερο τμήμα του

μεσογειακού κόσμου και ανατολικά ως την Αρμενία. Υπήρξε αποτέλεσμα

της αλληλεπίδρασης αφενός της αρχαίας ελληνικής παράδοσης και

αφετέρου της ανατολικής επίδρασης και θρησκευτικότητας. Με την

επικράτηση του Χριστιανισμού, η βυζαντινή τεχνοτροπία χαρακτηρίζεται

από τα στοιχεία μιας αμιγώς θρησκευτικής τέχνης, σκοπός της οποίας δεν είναι τόσο η αναζήτηση του

κάλλους και της αρμονίας όσο η εσωτερικότητα, ο συμβολισμός και η υποβολή της θρησκευτικής

συγκίνησης.

Η βυζαντινή τέχνη έφθασε στο ύψιστο επίπεδο δημιουργικής δύναμης και

πρωτοτυπίας κληροδοτώντας στην ανθρωπότητα έργα διαχρονικής αξίας.

Η βυζαντινή τέχνη προήλθε από τη γόνιμη σύζευξη της ελληνορωμαϊκής

παράδοσης, των ανατολικών επιρροών και της νέας θρησκευτικής

πραγματικότητας του χριστιανισμού, ωστόσο ανέπτυξε μια ξεχωριστή και

ευδιάκριτη φυσιογνωμία.

Η πρώτη περίοδος της βυζαντινής τέχνης αποτελεί ένα μεταβατικό

διάστημα και χαρακτηρίζεται κατά συνέπεια από μία συνύπαρξη της

ρωμαϊκής παράδοσης με τα πρότυπα της ύστερης αρχαιότητας και των

χριστιανικών επιδράσεων.

Χαρακτηριστική μορφή έκφρασης της αρχιτεκτονικής τέχνης, αποτελεί

ένας νέος ρυθμός εκκλησιαστικού ναού, η βασιλική, που συναντάται σε τρεις μορφές, δρομική βασιλική,

βασιλική με εγκάρσιο κλίτος και σταυροειδής βασιλική και η οποία στα χρόνια του Ιουστινιανού

συνοδεύεται και από την παρουσία τρούλου. Η κατασκευή της Αγίας Σοφίας αποτελεί ίσως το

σπουδαιότερο δείγμα, πρότυπο για όλους τους μεταγενέστερους βυζαντινούς ναούς αλλά και σύμβολο

εξουσίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο ημισφαιρικός τρούλος της, στηρίζεται σε τέσσερις ογκώδεις

πεσσούς, με τη βοήθεια τεσσάρων ημικυκλικών τόξων. Το σημαντικότερο ίσως έργο της περιόδου της

εικονομαχιας είναι η βασιλική του Αγίου Μάρκου στη Βενετία, έργο που ξεκίνησε το 1063

Στη ζωγραφική, αν και διατηρείται αρχικά η ελληνιστική θεματολογία (τοπία και συμβολικές

αναπαραστάσεις), σταδιακά -- και ειδικότερα στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας -- αρχίζουν να

διακρίνονται και αυστηρά θρησκευτικά θέματα. Χαρακτηριστικό δείγμα παλαιοχριστιανικής ζωγραφικής

αποτελούν οι εικόνες, οι τοιχογραφίες και τα διακοσμητικά ψηφιδωτά διαφόρων ναών. Η θεματολογία της

διακόσμησης περιλαμβάνει κυρίως θρησκευτικά σύμβολα και θέματα από την Αγία Γραφή, ενώ σπανιότερα

απεικονίζονται μυθολογικά αλληγορικά θέματα.

Το Σινά αποτελεί το μοναδικό κέντρο, όπου η παραγωγή εικόνων, και επομένως και η εξέλιξή τους, δε

σταμάτησε ποτέ ούτε την περίοδο της εικονομαχίας. Εκεί σώζονται εικόνες που χρονολογούνται στον 7ο

και 8ο αιώνα

Σημαντικά επιτεύγματα επίσης έχει να επιδείξει η περίοδος στην τέχνη του ψηφιδωτού, των εικόνων,

και των εικονογραφημένων χειρογράφων. Tέλος, μοναδικής ομορφιάς και τεχνικής τελειότητας είναι τα

έργα μικροτεχνίας, αντικείμενα από ελεφαντοστό και πολύτιμα μέταλλα, που σώζονται μέχρι τις μέρες

μας.

16

Η γλυπτική τέχνη είναι άρηκτα συνδεδεμένη με την αρχιτεκτονική και τα

περισσότερα έργα που έχουν διασωθεί αποτελούν τμήμα αρχιτεκτονικών

κτισμάτων. Τα θέματα των γλυπτών είναι κυρίως γεωμετρικά με έντονα

διακοσμητικό χαρακτήρα, ενώ σπανιότερα απεικονίζονται και ανθρώπινες

μορφές.

Τα ψηφιδωτά, καθώς προχωράμε στη μελέτη της παλαιοχριστιανικής

αρχιτεκτονικής, είναι ένα άλλο αξιόλογο χαρακτηριστικό της διακόσμησης

των ναών. Πρόκειται βέβαια για έναν τύπο δημιουργίας που είχε

πρωτοεμφανιστεί και διαμορφωθεί τον 5ο πΧ αιώνα, παρόλα αυτά όμως στο

Βυζάντιο έφτασε στην τελείωσή του. Αρχικά γινόταν χρήση των ψηφιδωτών

για την κάλυψη επιφανειών, όπως δαπέδων κατοικιών, ανακτόρων, ναών και εσωτερικών τοίχων των

χριστιανικών ναών. Τα ψηφιδωτά των δαπέδων ακμάζουν κατά τους αιώνες 4ο, 5ο και 6ο.

Διακοσμητικά θέματα έχουν, πλην του σταυρού και των θεμάτων από την Αγία Γραφή, τα γεωμετρικά

σχέδια, φυτά, ζώα με συγκεκριμένες σκηνές κυνηγιού και αλληλοεξόντωσης, ακόμη και μυθολογικά

θέματα συμβολικά και αλληγορικά. Τα ψηφιδωτά των τοίχων των ναών θα δώσουν τη μεγαλύτερη άνθιση

στο είδος και καθώς συγκρινόμενα με τη ζωγραφική είναι συνθέσεις δύσκολες στην εκτέλεση αλλά και

δαπανηρές γι' αυτούς που επιθυμούν την απόκτησή τους, θα βρουν πρόσφορο έδαφος εξαιτίας και των

πολιτικών εξελίξεων και της κατίσχυσης του Χριστιανισμού στη Μεσόγειο των παλαιοχριστιανικών

χρόνων.

Πατήστε: ΡΩΜΑΙΚΗ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ.wmv

17

3.6 Η Τέχνη την Αναγέννηση

Στον Μεσαίωνα, την τέχνη ενδιαφέρει η θεοκεντρική αποτύπωση του

κόσμου και δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη άνθηση, αντίθετα την περίοδο της

Αναγέννησης τον 15ο μέχρι τον 16ο αιώνα. η τέχνη ενδιαφέρεται για τον

κόσμο καθ’ αυτόν, ως φυσικό σύμπαν. Η Αναγέννηση που ξεκινά από την

Ιταλία και κρατά το 15ο και μέρος του 16ου αιώνα, είναι ένα φαινόμενο

που εκδηλώνεται σ’ όλους τους Τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Στον τομέα της τέχνης έχει την

έννοια του ξαναζωντανέματος της αρχαίας τέχνης της Ρώμης και της Ελλάδας. Απαλλαγμένη τώρα η τέχνη

από πολλά μεσαιωνικά χαρακτηριστικά αντλεί την έμπνευσή της από την αρχαία παράδοση που

αναθεωρείται μέσα από το περίφημο ουμανιστικό πνεύμα της εποχής. Οποιαδήποτε κι αν είναι τα Θέματα

της τέχνης κέντρο ενδιαφέροντος είναι πια ο άνθρωπος, μάλιστα το άτομο, η ξεχωριστή ατομική

προσωπικότητα που τόσο παραγνωρίστηκε στους αιώνες που προηγήθηκαν. Επιπλέον, η εμφάνιση νέων

τεχνικών στις καλές τέχνες, την ποίηση και την αρχιτεκτονική είχε ως αποτέλεσμα μια ριζική αλλαγή στο

στυλ και το περιεχόμενο των τεχνών και των γραμμάτων.

Η ζωγραφική της Αναγέννησης χαρακτηρίζεται γενικά για την αγάπη της στην

απόδοση του όγκου, της λεπτομέρειας, της προοπτικής, του φωτός, γενικά

διακρίνεται για την οξύτητα της παρατήρησης. Τα θέματά της αντλούνται κυρίως

από τη Βίβλο, την ιστορία και μυθολογία της Ρώμης και της Ελλάδας. Δε λείπουν

όμως και σκηνές της σύγχρονης ζωής· ιδιαίτερα το ανθρώπινο σώμα και μάλιστα το

γυμνό αποθεώνεται.

Από τους ζωγράφους, αναφέρουμε τους πιο γνωστούς, τον Τζιότο, το Φρα Αντζέλικο για τη γλυκύτητα των

άγιων προσώπων, τον Πάολο Ουτσέλο για την αγάπη του στην προοπτική, τον Πιέρο ντελα Φραντσέσκα

για τις μνημειακές του συνθέσεις, το Σάντρο Μποτιτσέλι για το λυρισμό και ποιητικότητά του. ην ομορφιά

του σχεδίου αλλά και την των ομορφιά στις φιγούρες του Λεονάρδο Ντα Βίντσι για την πολυπραγμοσύνη

του αλλά και για το μυστήριο και αινιγματικό τόνο στις ζωγραφιές του, το Ραφαήλ Σάντι για την

πνευματικότητα, τη γλυκύτητα στα πρόσωπα αλλά και για την κλασικότητα στις συνθέσεις του, το Μιχαήλ

Άγγελο για τη ρωμαλεότητα στο σχέδιο και στη σύνθεση και για την αποθέωση του ανθρώπινου γυμνού

σώματος τόσο στη ζωγραφική όσο και στη γλυπτική. Κοντά σ’ αυτούς τους γίγαντες του σχεδίου και της

φόρμας αναφέρουμε και μια άλλη κατηγορία μεγάλων ζωγράφων όπως τον Τζοβάννι Μπελίνι, τον

Τζορτζόνε, τον Τιτσιάνο και τόσους άλλους που έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στο χρώμα.

18

Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τη γλυπτική της αναγέννησης που αποκτά

τώρα την ανεξαρτησία της αφού δε συνδέεται αναγκαστικά με την

αρχιτεκτονική όπως συνέβαινε στη γοτθική εποχή. Τα γλυπτά μπορούν να

είναι αυτόνομα, να στολίζουν παλάτια, πλατείες, δρόμους. Η τεχνική είναι

άρτια, οι όγκοι επεξεργασμένοι τέλεια, η μυθολογία και πτυχολογία πειστική

και γίνεται άριστη εκμετάλλευση του φωτός σκιάς. Από τους πιο άξιους

γλύπτες αναφέρουμε τον Ντονατέλο και το Μιχαήλ Άγγελο.

Η αναγεννησιακή τέχνη ωφελήθηκε σημαντικά από την ανάπτυξη των επιστημών. Η εμφάνιση νέων

τεχνικών, όπως για παράδειγμα η χρήση του λαδιού στην ζωγραφική, διευρύνει τις δυνατότητες των

καλλιτεχνών. Η περίφημη Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι είναι αποτέλεσμα της τεχνικής του

sfumato. Επιπλέον η τυπογραφία στα μέσα του 15ου αιώνα καθώς επίσης και οι νέες τεχνικές χάραξης

(ξυλογραφία) επιτρέπουν την αναπαραγωγή και εξάπλωση των καλλιτεχνικών έργων σε όλη την Ευρώπη.

Πατήστε: ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ.wmv

19

3.7 Οι Τέχνες από 1600 έως 1900

Μετά την Αναγέννηση ακολουθουν διάφορα καλλιτεχνικά ρεύματα όπως:

Μπαρόκ (Baroque) ( 1600 – 1750) Η τέχνη του

μπαρόκ θέλει πρωτίστως να εντυπωσιάσει καθώς

και να εξυψώσει τον άνθρωπο μέσα από τα πάθη

και τα συναισθήματα του. Σε αντίθεση με τις

ιδεολογικές αρχές του ρομαντικού κινήματος, ο

άνθρωπος δεν εκλαμβάνεται ως μονάδα αλλά ως

μέρος ενός συνόλου.

Το στυλ αυτό, εχει χαρακτηριστική και

εντυπωσιακή μορφή, δηλαδή τη βαριά

διακόσμηση εκκλησιών με τεράστιες

ζωγραφιές οροφής, με γλυπτά,

πλαστικές διακοσμήσεις και

αρχιτεκτονικά στοιχεία και με την

πληθωρική χρήση των εκφραστικών

μέσων, τον πομπώδη και επιβλητικό

γενικά χαρακτήρα.

Κύριοι εκπρόσωποι είναι ο Φλαμανδός

ζωγράφος Ρούμπενς, στην Ολλανδία ο

Ρέμπραντ, Βερμέερ στην Ισπανία είναι ο

Βελάσκεθ και ο Μουρίλλο.

Ο Ρομαντισμός (1800-1850) εκδηλώνεται στις αρχές του Ι9ου αιώνα ως ένα νεωτεριστικό κίνημα

ενάντια στο στείρο ακαδημαϊσμό. Στη ζωγραφική αντλεί τα θέματά του από τη σύγχρονη εποχή και το

περιβάλλον με μια ιδιαίτερη αγάπη για τα εξωτικά θέματα, για τους αγώνες των λαών για αποτίναξη της

δουλείας και της καταπίεσης, ή θέματα πάλης ενάντια στα στοιχεία της

φύσης το Μεσαίωνα κτλ. Στη γλυπτική επίσης έχουμε θέματα ανάλογα μ’

αυτά στη ζωγραφική. Μέσα απ’ αυτά

τα θέματα προβάλλει η αδύναμη αλλά

ηρωική μορφή του ανθρώπου που

μάχεται ενάντια στους ποικίλους

κινδύνους, σε θέματα που καθαρά ή

συμβολικά, παρουσιάζουν αυτούς

τους αγώνες.

Δυο από τους πιο σημαντικούς

εκπροσώπους στη ζωγραφική είναι οι

Γάλλοι Ζερικό και Ντελακρουά, ο

Ισπανός ζωγράφος Φραγκίσκος

Γκόγια

20

3.8 Η Μοντέρνα τέχνη

Με τον όρο Μοντέρνα τέχνη αναφερόμαστε κυρίως στην καλλιτεχνική

παραγωγή που παρατηρήθηκε από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα

Πολλές φορές χρησιμοποιείται και ο όρος σύγχρονη τέχνη, ωστόσο δηλώνει

περισσότερο την πλέον πρόσφατη καλλιτεχνική παραγωγή. Η Μοντέρνα

τέχνη χαρακτηρίζεται από μια νέα προσέγγιση στις τέχνες, τέτοια ώστε

πλέον να μην έχει πρωτεύουσα σημασία η ακριβής αναπαράσταση των

αντικειμένων (π.χ στη ζωγραφική ή γλυπτική) όσο ο πειραματισμός με νέους και πρωτότυπους τρόπους

απεικόνισης τους, συχνά αποδομώντας το αντικείμενο ή προβάλλοντας το αφαιρετικά.

Η Μοντέρνα τέχνη ξεκίνησε ως ένα καλλιτεχνικό κίνημα της Δύσης, ειδικότερα στο χώρο της

ζωγραφικής και κατόπιν στη γλυπτική και την αρχιτεκτονική.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, αρκετές τάσεις στις τέχνες άρχισαν να ξεπροβάλλουν, όπως:.

Ρεαλισμός ( Γκουστάβ Κουρμπέ, Εντγκάρ Ντεγκά, Εντουάρ Μανέ)

Ιμπρεσιονισμός ( Έντγκαρ Ντεγκά, Εντουάρ Μανέ, Πωλ Γκωγκέν, Πωλ Σεζάν, Κλωντ Μονέ)

Αρ Νουβό (Γκούσταφ Κλιμτ)

Εξπρεσιονισμός ( Έντβαρτ Μουνκ, Τζάκσον Πόλοκ)

Κυβισμός (Ζωρζ Μπρακ, Πάμπλο Πικάσο)

Σουρεαλισμός ( Τζιόρτζο ντε Κίρικο, Σαλβαντόρ Νταλί, Χουάν Μιρό)

Αφηρημένη τέχνη (Βασίλι Καντίνσκυ, Πάουλ Κλέε)

Ο ρεαλισμός αποτέλεσε καλλιτεχνικό ρεύμα της ζωγραφικής που αναπτύχτηκε στο πρώτο μισό του 19ου

αιώνα, οπότε ορισμένοι καλλιτέχνες αρχίζουν να απορρίπτουν τον αισθηματισμό του Ρομαντισμού και

επιδιώκουν να ξανά-απεικονίσουν τη ζωή με ρεαλιστικό τρόπο. Οι ζωγράφοι και οι λογοτέχνες του

ρεαλισμού προσπαθούσαν να απεικονίσουν τη ζωή όπως ήταν, δεν επιδίωκαν να ξεφύγουν από την

πραγματικότητα. Σκηνές από την

καθημερινή ζωή και μάλιστα από τη

ζωή των πιο χαμηλών τάξεων του

λαού βρίσκουν τη θέση τους στη

ρεαλιστική θεματογραφία.

Κύριοι εκπρόσωποι του ρεαλισμού

ήταν ο Γκούσταβ Κουρμπέ, ο

Εντγκάρ Ντεγκά, ο Ρουσό ,ο Εντουάρ Μανέ.

Ο Ιμπρεσιονισμός είναι καλλιτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε στο δεύτερο μισό

του 19ου αιώνα. Αν και αρχικά καλλιεργήθηκε στο χώρο της ζωγραφικής, επηρέασε

τόσο τη λογοτεχνία όσο και τη μουσική.

Κύριο χαρακτηριστικό του ιμπρεσιονισμού στη

ζωγραφική είναι τα ζωντανά

χρώματα (κυρίως με χρήση των βασικών

χρωμάτων), οι συνθέσεις σε εξωτερικούς χώρους,

συχνά υπό ασυνήθιστες οπτικές γωνίες και η

έμφαση στην αναπαράσταση του φωτός. Οι

ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι θέλησαν να αποτυπώσουν την άμεση εντύπωση

(impression) που προκαλεί ένα αντικείμενο ή μια καθημερινή εικόνα.

Ο Ιμπρεσιονισμός θεωρείται πως ξεκίνησε με τους Κλωντ Μονέ, Πιέρ

21

Ογκύστ Ρενουάρ και Άλφρεντ Σίσλευ, οι οποίοι συνδέονταν μεταξύ τους

φιλικά.

Η μικρή αυτή αρχική ομάδα, επεκτάθηκε σταδιακά με την προσθήκη και

άλλων ζωγράφων όπως του Εντουάρ Μανέ και του Έντγκαρ Ντεγκά.

Ο Πωλ Σεζάν είχε επίσης επιδράσεις από τους ιμπρεσιονιστές και

αργότερα ο ίδιος αποτέλεσε τον κορυφαίο ίσως εκπρόσωπο της

αποκαλούμενης και μετα-ιμπρεσσιονιστικής περιόδου μαζί με τον Πωλ

Γκωγκέν και τον Βαν Γκογκ

Με τον όρο Αρ Νουβό αναφερόμαστε στο διεθνές καλλιτεχνικό κίνημα

που αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ου

αιώνα.

Ως κίνημα το Αρ Νουβό δεν διέθετε μεγάλη ομοιογένεια, εκδηλώθηκε

κυρίως στο χώρο της διακόσμησης και της αρχιτεκτονικής, αγγίζοντας

όμως και όλους τους τομείς της καλλιτεχνικής έκφρασης και επηρέασε

μεταγενέστερες τάσεις στη Μοντέρνα τέχνη. Κυριότερος εκπρόσωπος

ο Γκούσταφ Κλιμτ

Ο Εξπρεσιονισμός αποτελεί καλλιτεχνικό κίνημα

της μοντέρνας τέχνης που αναπτύχθηκε στις

αρχές του 20ου αιώνα, περίπου την περίοδο

1905-1940 και κυρίως στο χώρο της

ζωγραφικής. Βασικό χαρακτηριστικό των

εξπρεσιονιστών καλλιτεχνών ήταν η τάση να

παραμορφώνουν την πραγματικότητα στα έργα

τους, αδιαφορώντας απέναντι σε μια πιστή και

αντικειμενική αναπαράσταση της. Συχνά ο

εξπρεσιονισμός διακρίνεται και από μια έντονη

συναισθηματική αγωνία, χαρακτηριστικά μάλιστα

μπορούμε να πούμε πως ελάχιστα εξπρεσιονιστικά έργα έχουν χαρούμενη

διάθεση. Κυριότεροι εκπρόσωποι ο Έντβαρτ Μουνκ, ο Τζάκσον Πόλοκ, ο Καντινσκυ.

22

Ο κυβισμός είναι καλλιτεχνικό ρεύμα της

ζωγραφικής και της γλυπτικής, στην Ευρώπη του

20ού αιώνα. Στα έργα τέχνης κυβιστών τα

αντικείμενα χωρίζονται, αναλύονται, και

συνθέτονται ξανά σε μια αφηρημένη μορφή - αντί οι

καλλιτέχνες να αποδίδουν τα αντικείμενα από μια

συγκεκριμένη γωνία, τα διαιρούν σε πολλαπλές

απόψεις, βλέποντας έτσι ταυτόχρονα πολλές

διαφορετικές διαστάσεις ή όψεις των αντικειμένων. Συχνά οι επιφάνειες των όψεων, ή τα πλάνα,

τέμνονται σε γωνίες που δεν έχουν κάποιο

αναγνωρίσιμο βάθος.

Ο κυβισμός άρχισε στα μέσα του 1906 με

τους Ζωρζ Μπρακ και Πάμπλο Πικάσσο, το

1914.

Ο υπερρεαλισμός ή σουρρεαλισμός, ήταν ένα

κίνημα που αναπτύχθηκε κυρίως στο χώρο της

λογοτεχνίας αλλά εξελίχθηκε σε ένα ευρύτερο

καλλιτεχνικό και πολιτικό ρεύμα. Άνθισε κατά

κύριο λόγο στη Γαλλία των αρχών του 20ου

αιώνα. Ως κύριο μέσο έκφρασης, τόσο στη

λογοτεχνία όσο και στις εικαστικές τέχνες,

προέβαλαν τον «αυτοματισμό», επιδιώκοντας τη

διερεύνηση του ασυνειδήτου, την απελευθέρωση

της φαντασίας «με την απουσία κάθε ελέγχου από τη λογική και

διακηρύττοντας τον απόλυτο μη κομφορμισμό. Ο Μπρετόν αναγνωρίζεται ως

κεντρική φυσιογνωμία και ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς τού

κινήματος, ενώ άλλα διακεκριμένα μέλη υπήρξαν οι ποιητές Πωλ Ελυάρ,

Ρενέ Κρεβέλ, Ρομπέρ Ντεσνός, Μπενζαμίν Περέ, Ροζέ Βιτράκ, όπως και οι

καλλιτέχνες Μαξ Ερνστ, Μαν Ραίη, Ζαν Αρπ, Αντρέ Μασόν, Τζιόρτζο ντε

Κίρικο, Σαλβαντόρ Νταλί και Χουάν Μιρό

23

Με τον όρο αφηρημένη τέχνη αναφερόμαστε σε ένα σύγχρονο κίνημα στις εικαστικές τέχνες

σύμφωνα με το οποίο αποκλείεται οποιαδήποτε αναφορά στην εξωτερική φυσική πραγματικότητα.

Εναλλακτικά, μπορούμε να ορίσουμε ως αφηρημένη την μη παραστατική και μη αντικειμενική

τέχνη. Η απόρριψη του πανάρχαιου τρόπου έκφρασης με τη χρήση της εικόνας των πραγμάτων και άλλων

στοιχείων και η εφαρμογή κάποιου άλλου τρόπου βασισμένου κυρίως στην εκφραστικότητα χρωμάτων,

σχημάτων, γραμμών, δίχως αναφορά το ορατό, ήταν ένας τρόπος έκφρασης, που περιοριζόταν ως τώρα

στον κλάδο της διακόσμησης τώρα επεκτείνεται πια και στις καλές τέχνες σε αυτοτελή και αυτάρκη έργα

δίχως «θέμα», μάλιστα με σοβαρές αξιώσεις που ποτέ δεν είχε η διακόσμηση.Σύγχρονοι καλλιτέχνες,

όπως ο Βασίλι Καντίνσκυ υποστήριξαν πως σε αντίθεση με τη σύγχρονη επιστήμη, η οποία αποκαλύπτει τον

υλικό κόσμο και τη δομή του, ο ρόλος της τέχνης θα έπρεπε να είναι η ανάδειξη του πνευματικού

χαρακτήρα της. Ο Καντίνσκυ θεωρείται ένας από τους πατέρες της αφηρημένης τέχνης ενώ επηρέασε

σημαντικά και το μεταγενέστερο κίνημα του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού κατά τη δεκαετία του 1950.

.

Πατήστε: ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΤΕΧΝΗ.wmv

24

4. ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η τέχνη γεννήθηκε από την βασική ανάγκη του ανθρώπου να εκφραστεί από τα πρώτα ακόμα στάδια

του πολιτισμού του, προσπαθώντας έτσι να ερμηνεύσει τα θρησκευτικά, κοινωνικά, οικονομικά, ηθικό-

πολιτικά αλλά και τα αισθητικά ερεθίσματα που δεχόταν. Καλλιεργεί με τον τρόπο αυτό την ανθρώπινη

αισθητική, το καλό γούστο, εφόσον το δημιούργημα του αποτελεί έκφραση του κάλλους και της αρμονίας.

Γαληνεύει την ψυχή του, ξεκουράζει το πνεύμα, βοηθά στην συναισθηματική εκτόνωση τόσο του

καλλιτέχνη όσο και του κοινού, καθώς τον παρηγορεί δίνοντας του θέληση και ελπίδα να συνεχίσει.

Ευαισθητοποιεί τον άνθρωπο, οδηγεί στην πνευματική του ανάταση περιορίζοντας τα ζωώδη ένστικτα και

τις υλιστικές του τάσεις.

Τα προϊόντα της τέχνης, είναι τα έργα τέχνης και οι δημιουργοί τους, οι καλλιτέχνες. Οι καλλιτέχνες,

δίνοντας σε εμάς τα έργα τέχνης τους, σκοπό έχουν να εκφράσουν τα δικά τους συναισθήματα από τη μία

και να βγάλουν τον εαυτό τους προς τα έξω και από την άλλη, να μας προσφέρουν κάτι καλαίσθητο, που θα

μας δημιουργήσει αίσθημα ευχαρίστησης και ταυτόχρονα, θα μας κάνει να ψαχτούμε και να αναρωτηθούμε

για διάφορα ζητήματα. Οι περισσότεροι, όταν ακούν την έκφραση «έργο τέχνης», η εικόνα που έρχεται στο

μυαλό τους, είναι ένας πίνακας ζωγραφικής και είναι κατανοητό, αφού η λέξη τέχνη για τους

περισσότερους, αντιπροσωπεύει τη ζωγραφική. Έργο τέχνης όμως, είναι ένα οικοδόμημα, ένα γλυπτό ή

ένα αγγείο, ένα μουσικό κομμάτι, ένα χορευτικό κομμάτι, μια ταινία, ένα ποίημα και φυσικά, ένας πίνακας

ζωγραφικής. Τα έργα τέχνης είναι πάρα πολλά και διαφορετικά και ο κάθε άνθρωπος επιλέγει να θαυμάζει

και να αποκτά αυτά που εκφράζουν τον ίδιο.

Η τέχνη αποτελεί ένα πολύ σπουδαίο κομμάτι στη ζωή των ανθρώπων, αφού χωρίς αυτήν, ο ανθρώπινος

πολιτισμός δε θα είχε φθάσει σε τόσο μεγάλη εξέλιξη. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η τέχνη είναι

αυτή η οποία προάγει τον πολιτισμό μας και συμβάλλει στην ανάπτυξη και τη συνεχή εξέλιξη του

ανθρώπου. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Αιγύπτιοι, αλλά και πολλοί άλλοι λαοί, θεωρούσαν την τέχνη τόσο

σημαντική, ώστε τη χρησιμοποιούσαν ως μέσο εκπαίδευσης των νέων.

Τα έργα του Ομήρου η Ιλιάδα και η Οδύσσεια χρησιμοποιήθηκαν για αιώνες στην παιδεία των νέων. Τον

Παρθενώνα θα τον επισκέπτονται εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο να θαυμάσουν την τέχνη των

ανθρώπων που έζησαν πριν 2500 χρόνια. Μια θεατρική παράσταση όπως η Αντιγόνη του Σοφόκλη

εξακολουθεί κάθε χρόνο σχεδόν να παίζεται στα θέατρα όλου του κόσμου και να στέλνει τα διαχρονικά της

μηνύματα, να συγκινεί αιώνια, να διδάσκει.

Μπορεί ένας ζωγράφος σαν τον Van Cong να έζησε και πέθανε άσημος αλλά τα έργα του αναγνωρίστηκαν

μετά το θάνατο του και έμειναν πανανθρώπινη κληρονομία για να τα θαυμάζουν και να συγκινούν

εκατομμύρια ανθρώπους στην αιωνιότητα, πανανθρώπινη κληρονομιά που προάγει τον πολιτισμό. Η

Guernica του Picasso θα στέλνει πάντα το μήνυμα της για την φρίκη του πολέμου και την σκληρότητα του

φασισμού.

ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΚΑΙ ΕΤΣΙ ΠΡΟΑΓΕΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

25

5. ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ

Τα μαθηματικά κρύβονται πολλές φορές πίσω από την τέχνες όπως η ζωγραφική , η

αρχιτεκτονική αλλά και η μουσική.

Όλα ξεκίνησαν από τον Πυθαγόρα και την σχολή του που βρισκόταν στις Συρακούσες στη

Σικελία. Ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που διατύπωσε τον μαθηματικό ορισμό της αναλογίας

χρησιμοποιώντας δύο ευθύγραμμα τμήματα. Η σκέψη του ήταν πως αν υπάρχει ένα ευθύγραμμο

τμήμα και ένα σημείο τομής να το τέμνει ασύμμετρα έτσι ώστε:

το μήκος ολόκληρου του τμήματος προς το μήκος του μεγαλύτερου τμήματος να είναι ίσο με το

μήκος του μεγαλύτερου τμήματος προς το μήκος του μικρότερου, τότε ο λόγος τους φανερώνει

κάποιους είδους αναλογία.

ΜΕ ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

Είναι ο χωρισμός ενός ευθύγραμμου τμήματος ΑΒ σε δύο τμήματα, ένα μεγάλο

α και ένα μικρό β

έτσι ώστε να ισχύει:

τότε προκύπτει η εξίσωση:

που έχει θετική λύση φ= 1,618

...ο αριθμός αυτός είναι ο 1,618 ή ο γνωστός αριθμός φ !!!

Η πρώτη αναφορά σε αυτόν τον αριθμό, έγινε από τον

Ευκλείδη γύρω στο 300 π.Χ και ονομάστηκε «χρυσός αριθμός», ονομασία που αποδίδεται στον

Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Αιώνες αργότερα, ο Αμερικανός μαθηματικός Μαρκ Μπαρ θα τον

προσδιόριζε με το ελληνικό γράμμα φ, προς τιμήν του γλύπτη Φειδία, ο οποίος με βάση αυτόν τον

αριθμό δημιουργούσε τα έργα του.

26

5.1 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Το διασημότερο λοιπόν έργο του Φειδία και του Ικτίνου είναι ο Παρθενώνας που είναι

κατασκευασμένος σύμφωνα με το χρυσό αριθμό φ που χρησιμοποιήθηκαν χρυσά τετράγωνα και

ορθογώνια γι αυτό και είναι τόσο ωραίος.

Αναπαράσταση της γιορτής των Παναθηναίων προς τιμή της θέας Αθηνάς

27

Άλλα σύγχρονα έργα αρχιτεκτονικής που φαίνεται η χρήση μαθηματικών εννοιών όπως η

συμμετρία, τα ισοσκελή τρίγωνα, τα παραλληλεπίπεδα είναι:

28

5.2 ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

(ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΖΩΓΡΑΦΩΝ)

1. LEONARDO DA VINCI

To πιο πολύπλευρο ταλέντο της Αναγέννησης ήταν αναμφίβολα ο

μεγάλος καλλιτέχνης και πανεπιστήμων Λεονάρντο ντα Βίντσι

(Leonardo da Vinci, 1452-1519). H οικουμενικότητα του

πνεύματος του οποίου ξεπερνά τα όρια του πολύπλευρου ταλέντου

του και διατηρείται αμείωτη μέχρι σήμερα.

Πολλά έργα του στηρίζονται στο χρυσό αριθμό φ.

29

Το σπουδαιότερο έργο του μετά την θρυλική Μόνα Λίζα είναι ο Μυστικός Δείπνος

Σε αυτόν τον πίνακα φαίνεται η χρήση της προοπτικής μιας τεχνικής που στηρίζεται στη

Γεωμετρία και με αυτή ο Da Vinci κατόρθωσε την απεικόνιση της τρίτης διάστασης, του βάθους

πέρα από τις άλλες δυο διαστάσεις ενός πίνακα που είναι το μήκος και το πλάτος.

Ας δούμε ένα video σχετικά με την χρήση της προοπτικής

Πατήστε: Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ.wmv

30

2. VINCENT VAN GONG

Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ (Vincent van Gogh)

(30 Μαρτίου 1853 – 29 Ιουλίου 1890) ήταν

Ολλανδός ζωγράφος. Εν ζωή, το έργο του

δεν σημείωσε επιτυχία ούτε ο ίδιος

αναγνωρίστηκε ως σημαντικός καλλιτέχνης.

Ωστόσο, μετά το θάνατό του, η φήμη του

εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα και σήμερα

αναγνωρίζεται ως ένας από τους

σημαντικότερους ζωγράφους όλων των

εποχών. H τεχνοτροπία του ήταν οι μικρές

πινελιές που η μια κοντά στη άλλη

δημιουργούν ένα σύνολο όπως στη

Γεωμετρία τα σχήματα θεωρούνται σύνολα

σημείων. Έναστρη νύχτα (1889)

Βάζο με 12 ηλιοτρόπια (1889)

31

Ζωγραφική 20ου αιώνα

Pablo Picasso Ο Πικάσο και ο Μπρακ έσπασαν κυριολεκτικά την

εξωτερική εικόνα των αντικειμένων, αρνήθηκαν να

μείνουν σε ό,τι φαίνεται απ’ έξω και θέλησαν να δουν

την εσωτερική δομή και να τη μεταφέρουν στη

δισδιάστατη επιφάνεια του ζωγραφικού πίνακα.

Στα έργα τέχνης κυβιστών τα αντικείμενα

χωρίζονται, αναλύονται, και συνθέτονται ξανά σε μια

αφηρημένη μορφή - αντί οι καλλιτέχνες να αποδίδουν

τα αντικείμενα από μια συγκεκριμένη γωνία, τα

διαιρούν σε πολλαπλές απόψεις, βλέποντας έτσι

ταυτόχρονα πολλές διαφορετικές διαστάσεις ή όψεις

των αντικειμένων. Συχνά οι επιφάνειες των όψεων, ή

τα πλάνα, τέμνονται σε γωνίες που δεν έχουν κάποιο

αναγνωρίσιμο βάθος.

32

Salvador Dali

Ο Σαλβαδόρ Νταλί (1904 — 1989) ήταν ένας από τους

σημαντικότερους Ισπανούς ζωγράφους. Συνδέθηκε με το

καλλιτεχνικό κίνημα του υπερρεαλισμού στο οποίο ανήκε

για ένα διάστημα. Αποτελεί έναν από τους περισσότερο

γνωστούς ζωγράφους του 20ου αιώνα και μια πολύ

εκκεντρική φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης ο Νταλί

πειραματίζεται με τον κυβισμό, αν και οι γνώσεις του

γύρω από το νέο αυτό κίνημα είναι αρχικά ελλιπείς και

στη Μαδρίτη δεν υπάρχουν άλλοι κυβιστές καλλιτέχνες.

Μια καινοτομία του είναι η εισαγωγή της τέταρτης

διάστασης του χρόνου με τα ρολόγια που λειώνουν που παριστάνουν το χρόνο που περνάει.

33

Escher Maurits Cornelis (1898-1972)

Ο Έσερ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους και διασημότερους Ολλανδούς καλλιτέχνες

παγκοσμίως στον 20ό αιώνα. Η τέχνη του θαυμάζεται από εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο κι

αυτό μπορεί κανείς να το διαπιστώσει σήμερα, από τους πάμπολλους ιστοχώρους στο διαδίκτυο. Η

τέχνη του χαρακτηρίζεται από τις ... απροσδόκητες δομές και τη πλούσια γόνιμη φαντασία, που

συνέθεσε καταπληκτικά πράγματα και συνέδεσε με τρόπο θαυμαστό, μαθηματικά και ζωγραφική

34

Wassily Kandinsky

Joan Miro

35

Vasarely

Πατήστε: “Ζωγραφίζω” σε τέσσερις διαστάσεις Artlandian2.wmv

36

5.3 ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ

Τα μαθηματικά και η μουσική είναι δυο επιστήμες που

έχουν πολύ μεγάλη σχέση μεταξύ τους. Από την

αρχαιότητα ακόμη οι δύο τέχνες αλληλεπιδρούν μεταξύ

τους και η αλληλεπίδραση αυτή φτάνει ως τις μέρες μας.

Η ιδέα της σύνδεσης των μαθηματικών και της μουσικής

γεννήθηκε πριν από 26 ολόκληρους αιώνες στην αρχαία

Ελλάδα από τον Πυθαγόρα, μαθηματικό και ιδρυτή της

πυθαγόρειας σχολής σκέψης.

Δύο βασικά ερωτήματα απασχολούν τους Πυθαγόρειους: α) Πότε δύο ήχοι (νότες) συνηχούν

αρμονικά, β) Ποια είναι η βαθύτερη αιτία αυτής της αρμονικής συνήχησης. Ήδη είχε τεθεί ρητά

το πρόβλημα της αρμονίας.

Στο πρώτο ερώτημα η απάντηση φαίνεται να προέρχεται μέσα

από την παρατήρηση και το πείραμα, τις δύο βασικές δηλαδή

επιστημονικές δραστηριότητες, οι οποίες οδηγούν στη

διατύπωση του πρώτου νόμου στον οποίο υπακούει η αρμονία.

"Όταν δύο χορδές έχουν μήκη ανάλογα με δύο από τους

αριθμούς 1, 2, 3, 4, τότε συνηχούν αρμονικά". Έτσι

κατασκευάζεται η περίφημη Πυθαγόρεια κλίμακα η οποία

χρησιμοποιήθηκε για πολλούς αιώνες σαν φυσική κλίμακα

μουσικής σύνθεσης.

Πολλοί μεγάλοι μαθηματικοί εργάσθηκαν για τον υπολογισμό

των μουσικών διαστημάτων πάνω στον κανόνα, όπως ο

Αρχύτας στις αναλογίες των διαστημάτων του τετράχορδου, ο

Ερατοσθένης ο Δίδυμος. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι μόνο οι ακριβείς μαθηματικές σχέσεις

δίνουν αρμονικούς ήχους. Είναι ξεκάθαρο,

λοιπόν, ότι τα μαθηματικά "κυβερνούν" τη

μουσική.

Πέρα από το μονόχορδο, ο Πυθαγόρας

πειραματίστηκε και με άλλα υλικά και τις

ιδιότητές τους που συνθέτουν τα μουσικά

διαστήματα, όπως η τάση χορδών ίσου μήκους

και πάχους, το μήκος ηχητικού σωλήνα κ.τ.λ.

Ο χωρισμός και καθορισμός των μουσικών

διαστημάτων που πέτυχε, ήταν ένα τεράστιας σημασίας επίτευγμα τόσο για τη μουσική και τη

θεωρία της όσο και για τα μαθηματικά και τη δύναμή τους να ερμηνεύουν τον κόσμο με αριθμούς

όπως εξάλλου δίδασκε και ο Πυθαγόρας.

37

6. H ΒΟΛΤΑ ΜΑΣ ΣΤΗ ΠΟΛΗ ΚΑΙ

Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ

ΜΟΥΣΕΙΟ

• Κάναμε και την εκδρομή μας στο Αρχαιολογικό

Μουσείο όπου είδαμε εκθέματα και έργα τέχνης

από διάφορες ιστορικές περιόδους και από

διάφορα μέρη της Μεσσηνίας.

• Φωτογραφίσαμε επίσης διάφορα έργα τέχνης που

είδαμε στο δρόμο μας στον ύπαιθρο χώρο της

πόλης μας.

• Τα αποτελέσματα της επίσκεψης μας βλέπετε στις επόμενες διαφάνειες.

Πατήστε: Η ΒΟΛΤΑ ΜΑΣ.wmv

7. ΜΙΑ ΑΚΟΜΑ ΤΕΧΝΗ…

Πατήστε: GRAFFITI.wmv

38

8. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η τέχνη δημιουργείται από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο. Παίρνει τα ερεθίσματά της από τις ποικίλες

εκδηλώσεις της ζωής, αλλά και της φύσης. Αντλεί θέματα από το περιβάλλον φυσικό ή τεχνητό, από τα

δυνατά αισθήματα, από τις ιδέες, από τα δεινά του πολέμου και την ανάπαυλα της ειρήνης, από τα

σημαντικά, αλλά και τα ασήμαντα της καθημερινής μας ζωής. Η τεχνοτροπία, το θεματολόγιο, η μορφή, τα

υλικά αλλάζουν από εποχή σε εποχή, από λαό σε λαό και προσαρμόζονται στις δυνατότητες, στην

προβληματική και στις προοπτικές του εκάστοτε πολιτισμού. Ο στόχος όμως και το μήνυμα είναι πάντα ο

ίδιος ο άνθρωπος.

Εντούτοις, η επαφή του κοινού με την τέχνη γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Ο έντονος ρυθμός, τα

προβλήματα της ζωής, η αδιαφορία, η βιασύνη, η έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας έχουν σαν αποτέλεσμα

την αποξένωση του ανθρώπου από την τέχνη. Από την άλλη πλευρά η ίδια η τέχνη παρουσιάζει μια

πόλωση. Στο ένα άκρο βρίσκονται οι καλλιτέχνες που επιζητούν την ποιότητα. Τα δημιουργήματά τους

σύνθετα και αφηρημένα, βασισμένα σε νέους πειραματισμούς και τεχνοτροπίες, προβάλουν μορφές που

απευθύνονται μόνο στους λίγους που διαθέτουν κάποια αισθητική παιδεία. Αφήνουν όμως απόσταση από το

ευρύτερο κοινό, το οποίο αδυνατεί να τους κατανοήσει.

Σ’ αυτήν την αδυναμία βασική γενεσιουργός αιτία είναι η εμπορευματοποίηση της σύγχρονης ζωής, η

οποία ελέγχει την τέχνη που βρίσκεται στο άλλο άκρο της πόλωσης. Αυτή η “τέχνη” αποτελεί προϊόν

απλοϊκό, εύπεπτο και απροβλημάτιστο που μεγάλες εταιρίες μουσικές και κινηματογραφικές ως επί το

πλείστον, φροντίζουν να προσφέρουν ωραιοποιημένο στο κοινό. Αυτά όμως τα κατασκευάσματα

καταστρέφουν τόσο την κριτική, όσο και την αισθητική σκέψη του ανθρώπου• την υποβιβάζουν και

φροντίζουν να την κρατούν σε χαμηλό επίπεδο, ενώ οι ίδιες θησαυρίζουν. Δεν ενδιαφέρει πια η ποιότητα

μα το κέρδος της ποσότητας.

9. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Διαδίκτυο

2. Λεξικό

3. Γεωμετρία Α΄ Λυκείου