Παράδοση και μοντερνισμός

( α ) Να αναγνωρίσετε τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης και να διακρίνετε τα ποιήματα σε παραδοσιακά και μοντέρνα με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά

Παραδοσιακή ποίηση Μοντέρνα ποίησηΈμμετρος στίχοςΣτίχος φορτωμένος με στολίδια ποιητική λέξηΣτίξη κανονικήΔιατήρηση νοηματικής ταυτότητας λέξηςΛογική ανάπτυξη θέματοςΤίτλος δηλωτικός του περιεχομένου

Ελεύθερος στίχοςΣτίχος λιτός πυκνός καθημερινή λέξηΑκανόνιστη στίξηΠολυσημία νέα νοηματική φόρτιση λέξηςΥποδήλωση ή απόκρυψη θεματικού κέντρουΤίτλος προβληματικός νοηματικά ανενεργός

Οδυσσέας Ελύτης laquoΟι Κλεψύδρες του Αγνώστουraquo (Ενότητα 6η απόσπασμα)

Νυχτερινό υφαντούργημαΤων κρίνων φλοίσβος που γυμνώνει τrsquo αυτιά και διασκορπίζεταιΝιώθω στους ώμους της ζωής το σκίρτημα που βιάζεται νrsquo αδράξει το έργοΝιότη που θέλει άλλη μια ευκαιρία αιωνιότηταςΚαι στην εύνοια των ανέμων ρίχνει το κεφάλι της αδιαφορώντας

Υπάρχει ένα στήθος που χωράει τα πάντα μουσική που κυριεύει στόμα που ανοίγειΣrsquo άλλο στόμα - κόκκινο παιγνίδι κλαδεμένο απrsquo τον ίλιγγοΑκόμα ένα φιλί και θα σου πω για ποιο σκοπό τις σιωπές μου μάτωσα έτσιΑκόμα ένα χιλιόμετρο και θα σου δείξω γιατί βγήκα σrsquo ένα τέτοιο αγνάντεμαΌπου παθαίνεται ο λυγμός ζητώντας άλλrsquo αστέριαΨάχνοντας με φθαρτές χειρονομίες την άμμο που άφησαν

ανασκαμμένη των ερώτων οι σπασμοί

Στο ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη εντοπίζουμε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά μοντέρνας ποίησης - Ελεύθερος στίχος που μπορεί νrsquo αποτελείται από μία μόλις λέξη (αγνάντεμα) απουσία στίξης απουσία μέτρου και ομοιοκαταληξίας - Ο χωρισμός σε στροφές δεν ακολουθεί κάποιο συγκεκριμένο κανόνα - Το ποίημα δεν έχει εμφανή λογική αλληλουχία∙ βασίζεται σε εικόνες και ελεύθερους συνειρμούς-Ο τίτλος δεν είναι δηλωτικός του περιεχομένου - Τολμηρές μεταφορές (κόκκινο παιγνίδι κλαδεμένο απrsquo τον ίλιγγο) και απροσδόκητοι συνδυασμοί λέξεων (των κρίνων φλοίσβος που γυμνώνει τrsquo αυτιά) - Χρήση καθημερινών λέξεων (νιώθω στους ώμους - στόμα που ανοίγει ndash ακόμα ένα χιλιόμετρο) - Υπαινικτικός λόγος (η ένταση του ερωτικού πάθους που διακόπτει το φιλί δίνεται με τρόπο έμμεσο και υπαινικτικό laquoστόμα που ανοίγει σrsquo άλλο στόμα - κόκκινο παιγνίδι κλαδεμένο απrsquo τον ίλιγγοraquo το κόκκινο παιχνίδι ανάμεσα στα χείλη διακόπτεται από τον ίλιγγο από τη ζάλη του πόθου) - Η ποιητική γλώσσα είναι συμβολική και πολύσημη θέτοντας σε λειτουργία τη δύναμη της φαντασίας (Το κάλεσμα της ζωής για μια πλήρη βίωση της νεότητας που υφαίνεται ακόμη και τη νύχτα μέσα από τον ldquoπαφλασμόrdquo των κρίνων μέσα από έναν ήχο ανεπαίσθητο σχεδόν ανύπαρκτο που μοιάζει να προκύπτει από τον κυματισμό των λουλουδιών και γυμνώνει τrsquo αυτιά τα αναγκάζει δηλαδή νrsquo ακούσουν ή να αισθανθούν έναν απrsquo τους πιο απαλούς μα και θελκτικούς ήχους laquoΝυχτερινό υφαντούργημα των κρίνων φλοίσβος που γυμνώνει τrsquo αυτιά και διασκορπίζεταιraquo) - Η ποιητική γλώσσα αδιαφορεί για τις συμβάσεις και την ανάγκη κατανόησης (στο ποίημα καταργούνται οι συμβάσεις της πραγματικότητας συναισθήματα και συλλογισμοί δίνονται με τρόπο που καλεί τον αναγνώστη περισσότερο να νιώσει παρά νrsquo αντιληφθεί με αυστηρά λογικούς όρους το νόημα των στίχων laquoΌπου παθαίνεται ο λυγμός ζητώντας άλλrsquo αστέριαraquo laquoΨάχνοντας με φθαρτές χειρονομίες την άμμοraquo όπως για παράδειγμα εδώ ο τρόπος με τον οποίο δίνεται εκείνη η ένταση της θλίψης που ωθεί τον άνθρωπο να αποζητά τη φυγή σrsquo ένα διαφορετικό μέρος ή το εφήμερο στοιχείο όλων των ανθρώπινων καταστάσεων)

Κωστής Παλαμάς laquoΠατρίδεςraquo (8ο σονέτο)

Από το Δούναβη ως την άκρη του Ταινάρου κι από τrsquo Ακροκεραύνια στη Χαλκηδόνα διαβαίνεις πότε σαν της θάλασσας Γοργόνα πότε σαν άγαλμrsquo από μάρμαρο της Πάρου

Πότε κρατάς τη δάφνη από τον Ελικώνα και πότε ορμάς με τη ρομφαία του βαρβάρου και μέσrsquo στο πλάτος του μεγάλου σου λαβάρου βλέπω διπρόσωπη ζωγραφισμένrsquo εικόνα

Εδώ ιερός ο Βράχος φέγγει σαν τοπάζικι ο λευκοπάρθενος χορός των Κανηφόρων προβαίνει και τον πέπλο της θεάς ταράζει∙

και πέρrsquo αστράφτουν τα ζαφείρια των Βοσπόρων κι απrsquo τη Χρυσόπορτα περνώντας αλαλάζειο θρίαμβος των νικητών Αυτοκρατόρων

Στο ποίημα του Κωστή Παλαμά εντοπίζουμε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά παραδοσιακής ποίησης-Ο τίτλος είναι δηλωτικός του νοήματος του κειμένου- Ακολουθείται η αυστηρή δομή σύνθεσης σονέτου∙ έχουμε δηλαδή ένα δεκατετράστιχο ποίημα που χωρίζεται σε δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές - Προσεγμένη σταυρωτή ομοιοκαταληξία η οποία στις δύο πρώτες στροφές έχει τη μορφή αββα ενώ στις δύο επόμενες αβα Προσέχουμε πως ανάμεσα στις στροφές υπάρχει σύνδεση των ομοιοκαταληξιών έτσι για παράδειγμα ο δεύτερος στίχος της τρίτης στροφής ομοιοκαταληκτεί με τον πρώτο και τον τρίτο στίχο της τέταρτης και αντίστοιχα ο δεύτερος στίχος της τέταρτης στροφής ομοιοκαταληκτεί με τον πρώτο και το δεύτερο της τρίτης στροφής - Οι στίχοι είναι δεκατρισύλλαβοι και ακολουθούν το ιαμβικό μέτρο (εναλλαγή άτονης τονισμένης συλλαβής)προ βαί νει και τον πέ πλο της θε άς τα ρά ζει- Στο ποίημα υπάρχει λογική αλληλουχία καθώς ο ποιητής παρακολουθεί τοπικά και χρονικά την κίνηση του Ελληνισμού

(β) Να εντοπίσετε τις πιο laquoποιητικέςraquo και τις πιο laquoκαθημερινέςraquo λέξεις στα ποιήματα ή εκφραστικά μέσα και τρόπους (πχ μεταφορές παρομοιώσεις εικόνες (λυρικές- αντιλυρικές) ή λόγιες ιδιωματικές κλπ λέξεις

Κωνσταντίνος Καβάφης laquoΚάτω απrsquo το Σπίτιraquo

Χθες περπατώντας σε μια συνοικίααπόκεντρη πέρασα κάτω από το σπίτιπου έμπαινα σαν ήμουν νέος πολύΕκεί το σώμα μου είχε λάβει ο Έρωςμε την εξαίσια του ισχύν

Και χθεςσαν πέρασrsquo απrsquo τον δρόμο τον παληόαμέσως ωραΐσθηκαν απrsquo την γοητεία του έρωτοςτα μαγαζιά τα πεζοδρόμια η πέτρεςκαι τοίχοι και μπαλκόνια και παράθυραmiddotτίποτε άσχημο δεν έμεινεν εκεί

Και καθώς στέκομουν κrsquo εκύτταζα την πόρτακαι στέκομουν κrsquo εβράδυνα κάτω απrsquo το σπίτιη υπόστασίς μου όλη απέδιδετην φυλαχθείσα ηδονική συγκίνησι

[Στο ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη παρατηρούμε τη χρήση καθημερινών λέξεων που ανταποκρίνονται στο πεζολογικό ύφος της ποίησής του Έχουμε για παράδειγμα χθες περπατώντας μαγαζιά πεζοδρόμια πέτρες τοίχοι μπαλκόνια παράθυρα σπίτι στεκόμουν κrsquo εκύτταζα κά

Εντούτοις υπάρχουν και λέξεις πιο ποιητικές όπως Έρως εξαίσια ισχύν ωραΐσθηκαν γοητεία υπόστασις φυλαχθείσα ηδονική κά]

Διονύσιος Σολωμός laquoΟ Πειρασμόςraquo [Ελεύθεροι Πολιορκημένοι]

Ο Πειρασμός (ακούστε)

Έστησrsquo ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν ΑπρίληΚι η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώραΚαι μες στη σκιά που φούντωσε και κλει δροσιές και μόσχουςΑνάκουστος κιλαϊδισμός και λιποθυμισμένοςΝερά καθάρια και γλυκά νερά χαριτωμέναΧύνονται μες στην άβυσσο τη μόσχοβολισμένηΚαι παίρνουνε το μόσχο της κι αφήνουν τη δροσιά τους Κι ούλα στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτια της πηγής τουςΤρέχουν εδώ τρέχουν εκεί και κάνουν σαν αηδόνιαΈξrsquo αναβρύζει κι η ζωή σrsquo γη σrsquo ουρανό σε κύμα Αλλά στης λίμνης το νερό πrsquo ακίνητο lsquoναι κι άσπροAκίνητrsquo όπου κι αν ιδείς και κάτασπρrsquo ως τον πάτοMε μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξrsquo η πεταλούδαΠου lsquoχrsquo ευωδίσει τς ύπνους της μέσα στον άγριο κρίνοΑλαφροΐσκιωτε καλέ για πες απόψε τι lsquoδεςmiddot Νύχτα γιομάτη θαύματα νύχτα σπαρμένη μάγιαΧωρίς ποσώς γης ουρανός και θάλασσα να πνένεΟυδrsquo όσο κάνrsquo η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκιΓύρου σε κάτι ατάραχο πrsquo ασπρίζει μες στη λίμνηΜονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάριΚι όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του

[Στο ποίημα του Διονύσιου Σολωμού παρατηρούμε τη συχνή χρήση ποιητικών λέξεων όπως ανάκουστος καθάρια γλυκά μόσχους χαριτωμένα άβυσσο μόσχοβολισμένη πλούτια αναβρύζει ευωδίσει αλαφροΐσκιωτε λουλουδάκι άγριο κρίνο ατάραχο κά Αντιστοίχως υπάρχουν και καθημερινές λέξεις οι οποίες ωστόσο εντασσόμενες στις λυρικές εικόνες του ποιήματος αποκτούν μια ιδιαίτερη ποιητικότητα ώρα νερά χύνονται ήλιος πάτος ντυμένη φως τρέχουν και κάνουν γη ασπρίζει κά] Ή εναλλακτικά (β) Να εντοπίσετε λυρικά ή δραματικά στοιχεία στα ποιήματα(πρόγραμμα σπουδών)

Τα λυρικά στοιχεία ενός ποιήματος είναι αφενός η πρόθεση έκφρασης προσωπικών συναισθημάτων και αφετέρου τα στοιχεία μορφής του ποιήματος που ενισχύουν τη μουσική του διάσταση (μέτρο ρυθμός ομοιοκαταληξίες ποιητικές λέξεις λυρικές εικόνες) Ο λυρισμός περιλαμβάνει έντονο το στοιχείο της συναισθηματικής φόρτισης και εκφράζει την εσωτερική ζωή και τον ψυχισμό του δημιουργού σε σχέση βέβαια με τους άλλους και την κοινωνική ζωή γενικότερα

Ρώμος Φιλύρας laquoMadona Miaraquo

ανασκαμμένη των ερώτων οι σπασμοί

Στο ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη εντοπίζουμε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά μοντέρνας ποίησης - Ελεύθερος στίχος που μπορεί νrsquo αποτελείται από μία μόλις λέξη (αγνάντεμα) απουσία στίξης απουσία μέτρου και ομοιοκαταληξίας - Ο χωρισμός σε στροφές δεν ακολουθεί κάποιο συγκεκριμένο κανόνα - Το ποίημα δεν έχει εμφανή λογική αλληλουχία∙ βασίζεται σε εικόνες και ελεύθερους συνειρμούς-Ο τίτλος δεν είναι δηλωτικός του περιεχομένου - Τολμηρές μεταφορές (κόκκινο παιγνίδι κλαδεμένο απrsquo τον ίλιγγο) και απροσδόκητοι συνδυασμοί λέξεων (των κρίνων φλοίσβος που γυμνώνει τrsquo αυτιά) - Χρήση καθημερινών λέξεων (νιώθω στους ώμους - στόμα που ανοίγει ndash ακόμα ένα χιλιόμετρο) - Υπαινικτικός λόγος (η ένταση του ερωτικού πάθους που διακόπτει το φιλί δίνεται με τρόπο έμμεσο και υπαινικτικό laquoστόμα που ανοίγει σrsquo άλλο στόμα - κόκκινο παιγνίδι κλαδεμένο απrsquo τον ίλιγγοraquo το κόκκινο παιχνίδι ανάμεσα στα χείλη διακόπτεται από τον ίλιγγο από τη ζάλη του πόθου) - Η ποιητική γλώσσα είναι συμβολική και πολύσημη θέτοντας σε λειτουργία τη δύναμη της φαντασίας (Το κάλεσμα της ζωής για μια πλήρη βίωση της νεότητας που υφαίνεται ακόμη και τη νύχτα μέσα από τον ldquoπαφλασμόrdquo των κρίνων μέσα από έναν ήχο ανεπαίσθητο σχεδόν ανύπαρκτο που μοιάζει να προκύπτει από τον κυματισμό των λουλουδιών και γυμνώνει τrsquo αυτιά τα αναγκάζει δηλαδή νrsquo ακούσουν ή να αισθανθούν έναν απrsquo τους πιο απαλούς μα και θελκτικούς ήχους laquoΝυχτερινό υφαντούργημα των κρίνων φλοίσβος που γυμνώνει τrsquo αυτιά και διασκορπίζεταιraquo) - Η ποιητική γλώσσα αδιαφορεί για τις συμβάσεις και την ανάγκη κατανόησης (στο ποίημα καταργούνται οι συμβάσεις της πραγματικότητας συναισθήματα και συλλογισμοί δίνονται με τρόπο που καλεί τον αναγνώστη περισσότερο να νιώσει παρά νrsquo αντιληφθεί με αυστηρά λογικούς όρους το νόημα των στίχων laquoΌπου παθαίνεται ο λυγμός ζητώντας άλλrsquo αστέριαraquo laquoΨάχνοντας με φθαρτές χειρονομίες την άμμοraquo όπως για παράδειγμα εδώ ο τρόπος με τον οποίο δίνεται εκείνη η ένταση της θλίψης που ωθεί τον άνθρωπο να αποζητά τη φυγή σrsquo ένα διαφορετικό μέρος ή το εφήμερο στοιχείο όλων των ανθρώπινων καταστάσεων)

Κωστής Παλαμάς laquoΠατρίδεςraquo (8ο σονέτο)

Από το Δούναβη ως την άκρη του Ταινάρου κι από τrsquo Ακροκεραύνια στη Χαλκηδόνα διαβαίνεις πότε σαν της θάλασσας Γοργόνα πότε σαν άγαλμrsquo από μάρμαρο της Πάρου

Πότε κρατάς τη δάφνη από τον Ελικώνα και πότε ορμάς με τη ρομφαία του βαρβάρου και μέσrsquo στο πλάτος του μεγάλου σου λαβάρου βλέπω διπρόσωπη ζωγραφισμένrsquo εικόνα

Εδώ ιερός ο Βράχος φέγγει σαν τοπάζικι ο λευκοπάρθενος χορός των Κανηφόρων προβαίνει και τον πέπλο της θεάς ταράζει∙

και πέρrsquo αστράφτουν τα ζαφείρια των Βοσπόρων κι απrsquo τη Χρυσόπορτα περνώντας αλαλάζειο θρίαμβος των νικητών Αυτοκρατόρων

Στο ποίημα του Κωστή Παλαμά εντοπίζουμε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά παραδοσιακής ποίησης-Ο τίτλος είναι δηλωτικός του νοήματος του κειμένου- Ακολουθείται η αυστηρή δομή σύνθεσης σονέτου∙ έχουμε δηλαδή ένα δεκατετράστιχο ποίημα που χωρίζεται σε δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές - Προσεγμένη σταυρωτή ομοιοκαταληξία η οποία στις δύο πρώτες στροφές έχει τη μορφή αββα ενώ στις δύο επόμενες αβα Προσέχουμε πως ανάμεσα στις στροφές υπάρχει σύνδεση των ομοιοκαταληξιών έτσι για παράδειγμα ο δεύτερος στίχος της τρίτης στροφής ομοιοκαταληκτεί με τον πρώτο και τον τρίτο στίχο της τέταρτης και αντίστοιχα ο δεύτερος στίχος της τέταρτης στροφής ομοιοκαταληκτεί με τον πρώτο και το δεύτερο της τρίτης στροφής - Οι στίχοι είναι δεκατρισύλλαβοι και ακολουθούν το ιαμβικό μέτρο (εναλλαγή άτονης τονισμένης συλλαβής)προ βαί νει και τον πέ πλο της θε άς τα ρά ζει- Στο ποίημα υπάρχει λογική αλληλουχία καθώς ο ποιητής παρακολουθεί τοπικά και χρονικά την κίνηση του Ελληνισμού

(β) Να εντοπίσετε τις πιο laquoποιητικέςraquo και τις πιο laquoκαθημερινέςraquo λέξεις στα ποιήματα ή εκφραστικά μέσα και τρόπους (πχ μεταφορές παρομοιώσεις εικόνες (λυρικές- αντιλυρικές) ή λόγιες ιδιωματικές κλπ λέξεις

Κωνσταντίνος Καβάφης laquoΚάτω απrsquo το Σπίτιraquo

Χθες περπατώντας σε μια συνοικίααπόκεντρη πέρασα κάτω από το σπίτιπου έμπαινα σαν ήμουν νέος πολύΕκεί το σώμα μου είχε λάβει ο Έρωςμε την εξαίσια του ισχύν

Και χθεςσαν πέρασrsquo απrsquo τον δρόμο τον παληόαμέσως ωραΐσθηκαν απrsquo την γοητεία του έρωτοςτα μαγαζιά τα πεζοδρόμια η πέτρεςκαι τοίχοι και μπαλκόνια και παράθυραmiddotτίποτε άσχημο δεν έμεινεν εκεί

Και καθώς στέκομουν κrsquo εκύτταζα την πόρτακαι στέκομουν κrsquo εβράδυνα κάτω απrsquo το σπίτιη υπόστασίς μου όλη απέδιδετην φυλαχθείσα ηδονική συγκίνησι

[Στο ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη παρατηρούμε τη χρήση καθημερινών λέξεων που ανταποκρίνονται στο πεζολογικό ύφος της ποίησής του Έχουμε για παράδειγμα χθες περπατώντας μαγαζιά πεζοδρόμια πέτρες τοίχοι μπαλκόνια παράθυρα σπίτι στεκόμουν κrsquo εκύτταζα κά

Εντούτοις υπάρχουν και λέξεις πιο ποιητικές όπως Έρως εξαίσια ισχύν ωραΐσθηκαν γοητεία υπόστασις φυλαχθείσα ηδονική κά]

Διονύσιος Σολωμός laquoΟ Πειρασμόςraquo [Ελεύθεροι Πολιορκημένοι]

Ο Πειρασμός (ακούστε)

Έστησrsquo ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν ΑπρίληΚι η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώραΚαι μες στη σκιά που φούντωσε και κλει δροσιές και μόσχουςΑνάκουστος κιλαϊδισμός και λιποθυμισμένοςΝερά καθάρια και γλυκά νερά χαριτωμέναΧύνονται μες στην άβυσσο τη μόσχοβολισμένηΚαι παίρνουνε το μόσχο της κι αφήνουν τη δροσιά τους Κι ούλα στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτια της πηγής τουςΤρέχουν εδώ τρέχουν εκεί και κάνουν σαν αηδόνιαΈξrsquo αναβρύζει κι η ζωή σrsquo γη σrsquo ουρανό σε κύμα Αλλά στης λίμνης το νερό πrsquo ακίνητο lsquoναι κι άσπροAκίνητrsquo όπου κι αν ιδείς και κάτασπρrsquo ως τον πάτοMε μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξrsquo η πεταλούδαΠου lsquoχrsquo ευωδίσει τς ύπνους της μέσα στον άγριο κρίνοΑλαφροΐσκιωτε καλέ για πες απόψε τι lsquoδεςmiddot Νύχτα γιομάτη θαύματα νύχτα σπαρμένη μάγιαΧωρίς ποσώς γης ουρανός και θάλασσα να πνένεΟυδrsquo όσο κάνrsquo η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκιΓύρου σε κάτι ατάραχο πrsquo ασπρίζει μες στη λίμνηΜονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάριΚι όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του

[Στο ποίημα του Διονύσιου Σολωμού παρατηρούμε τη συχνή χρήση ποιητικών λέξεων όπως ανάκουστος καθάρια γλυκά μόσχους χαριτωμένα άβυσσο μόσχοβολισμένη πλούτια αναβρύζει ευωδίσει αλαφροΐσκιωτε λουλουδάκι άγριο κρίνο ατάραχο κά Αντιστοίχως υπάρχουν και καθημερινές λέξεις οι οποίες ωστόσο εντασσόμενες στις λυρικές εικόνες του ποιήματος αποκτούν μια ιδιαίτερη ποιητικότητα ώρα νερά χύνονται ήλιος πάτος ντυμένη φως τρέχουν και κάνουν γη ασπρίζει κά] Ή εναλλακτικά (β) Να εντοπίσετε λυρικά ή δραματικά στοιχεία στα ποιήματα(πρόγραμμα σπουδών)

Τα λυρικά στοιχεία ενός ποιήματος είναι αφενός η πρόθεση έκφρασης προσωπικών συναισθημάτων και αφετέρου τα στοιχεία μορφής του ποιήματος που ενισχύουν τη μουσική του διάσταση (μέτρο ρυθμός ομοιοκαταληξίες ποιητικές λέξεις λυρικές εικόνες) Ο λυρισμός περιλαμβάνει έντονο το στοιχείο της συναισθηματικής φόρτισης και εκφράζει την εσωτερική ζωή και τον ψυχισμό του δημιουργού σε σχέση βέβαια με τους άλλους και την κοινωνική ζωή γενικότερα

Ρώμος Φιλύρας laquoMadona Miaraquo

και πέρrsquo αστράφτουν τα ζαφείρια των Βοσπόρων κι απrsquo τη Χρυσόπορτα περνώντας αλαλάζειο θρίαμβος των νικητών Αυτοκρατόρων

Στο ποίημα του Κωστή Παλαμά εντοπίζουμε τα ακόλουθα χαρακτηριστικά παραδοσιακής ποίησης-Ο τίτλος είναι δηλωτικός του νοήματος του κειμένου- Ακολουθείται η αυστηρή δομή σύνθεσης σονέτου∙ έχουμε δηλαδή ένα δεκατετράστιχο ποίημα που χωρίζεται σε δύο τετράστιχες και δύο τρίστιχες στροφές - Προσεγμένη σταυρωτή ομοιοκαταληξία η οποία στις δύο πρώτες στροφές έχει τη μορφή αββα ενώ στις δύο επόμενες αβα Προσέχουμε πως ανάμεσα στις στροφές υπάρχει σύνδεση των ομοιοκαταληξιών έτσι για παράδειγμα ο δεύτερος στίχος της τρίτης στροφής ομοιοκαταληκτεί με τον πρώτο και τον τρίτο στίχο της τέταρτης και αντίστοιχα ο δεύτερος στίχος της τέταρτης στροφής ομοιοκαταληκτεί με τον πρώτο και το δεύτερο της τρίτης στροφής - Οι στίχοι είναι δεκατρισύλλαβοι και ακολουθούν το ιαμβικό μέτρο (εναλλαγή άτονης τονισμένης συλλαβής)προ βαί νει και τον πέ πλο της θε άς τα ρά ζει- Στο ποίημα υπάρχει λογική αλληλουχία καθώς ο ποιητής παρακολουθεί τοπικά και χρονικά την κίνηση του Ελληνισμού

(β) Να εντοπίσετε τις πιο laquoποιητικέςraquo και τις πιο laquoκαθημερινέςraquo λέξεις στα ποιήματα ή εκφραστικά μέσα και τρόπους (πχ μεταφορές παρομοιώσεις εικόνες (λυρικές- αντιλυρικές) ή λόγιες ιδιωματικές κλπ λέξεις

Κωνσταντίνος Καβάφης laquoΚάτω απrsquo το Σπίτιraquo

Χθες περπατώντας σε μια συνοικίααπόκεντρη πέρασα κάτω από το σπίτιπου έμπαινα σαν ήμουν νέος πολύΕκεί το σώμα μου είχε λάβει ο Έρωςμε την εξαίσια του ισχύν

Και χθεςσαν πέρασrsquo απrsquo τον δρόμο τον παληόαμέσως ωραΐσθηκαν απrsquo την γοητεία του έρωτοςτα μαγαζιά τα πεζοδρόμια η πέτρεςκαι τοίχοι και μπαλκόνια και παράθυραmiddotτίποτε άσχημο δεν έμεινεν εκεί

Και καθώς στέκομουν κrsquo εκύτταζα την πόρτακαι στέκομουν κrsquo εβράδυνα κάτω απrsquo το σπίτιη υπόστασίς μου όλη απέδιδετην φυλαχθείσα ηδονική συγκίνησι

[Στο ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη παρατηρούμε τη χρήση καθημερινών λέξεων που ανταποκρίνονται στο πεζολογικό ύφος της ποίησής του Έχουμε για παράδειγμα χθες περπατώντας μαγαζιά πεζοδρόμια πέτρες τοίχοι μπαλκόνια παράθυρα σπίτι στεκόμουν κrsquo εκύτταζα κά

Εντούτοις υπάρχουν και λέξεις πιο ποιητικές όπως Έρως εξαίσια ισχύν ωραΐσθηκαν γοητεία υπόστασις φυλαχθείσα ηδονική κά]

Διονύσιος Σολωμός laquoΟ Πειρασμόςraquo [Ελεύθεροι Πολιορκημένοι]

Ο Πειρασμός (ακούστε)

Έστησrsquo ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν ΑπρίληΚι η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώραΚαι μες στη σκιά που φούντωσε και κλει δροσιές και μόσχουςΑνάκουστος κιλαϊδισμός και λιποθυμισμένοςΝερά καθάρια και γλυκά νερά χαριτωμέναΧύνονται μες στην άβυσσο τη μόσχοβολισμένηΚαι παίρνουνε το μόσχο της κι αφήνουν τη δροσιά τους Κι ούλα στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτια της πηγής τουςΤρέχουν εδώ τρέχουν εκεί και κάνουν σαν αηδόνιαΈξrsquo αναβρύζει κι η ζωή σrsquo γη σrsquo ουρανό σε κύμα Αλλά στης λίμνης το νερό πrsquo ακίνητο lsquoναι κι άσπροAκίνητrsquo όπου κι αν ιδείς και κάτασπρrsquo ως τον πάτοMε μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξrsquo η πεταλούδαΠου lsquoχrsquo ευωδίσει τς ύπνους της μέσα στον άγριο κρίνοΑλαφροΐσκιωτε καλέ για πες απόψε τι lsquoδεςmiddot Νύχτα γιομάτη θαύματα νύχτα σπαρμένη μάγιαΧωρίς ποσώς γης ουρανός και θάλασσα να πνένεΟυδrsquo όσο κάνrsquo η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκιΓύρου σε κάτι ατάραχο πrsquo ασπρίζει μες στη λίμνηΜονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάριΚι όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του

[Στο ποίημα του Διονύσιου Σολωμού παρατηρούμε τη συχνή χρήση ποιητικών λέξεων όπως ανάκουστος καθάρια γλυκά μόσχους χαριτωμένα άβυσσο μόσχοβολισμένη πλούτια αναβρύζει ευωδίσει αλαφροΐσκιωτε λουλουδάκι άγριο κρίνο ατάραχο κά Αντιστοίχως υπάρχουν και καθημερινές λέξεις οι οποίες ωστόσο εντασσόμενες στις λυρικές εικόνες του ποιήματος αποκτούν μια ιδιαίτερη ποιητικότητα ώρα νερά χύνονται ήλιος πάτος ντυμένη φως τρέχουν και κάνουν γη ασπρίζει κά] Ή εναλλακτικά (β) Να εντοπίσετε λυρικά ή δραματικά στοιχεία στα ποιήματα(πρόγραμμα σπουδών)

Τα λυρικά στοιχεία ενός ποιήματος είναι αφενός η πρόθεση έκφρασης προσωπικών συναισθημάτων και αφετέρου τα στοιχεία μορφής του ποιήματος που ενισχύουν τη μουσική του διάσταση (μέτρο ρυθμός ομοιοκαταληξίες ποιητικές λέξεις λυρικές εικόνες) Ο λυρισμός περιλαμβάνει έντονο το στοιχείο της συναισθηματικής φόρτισης και εκφράζει την εσωτερική ζωή και τον ψυχισμό του δημιουργού σε σχέση βέβαια με τους άλλους και την κοινωνική ζωή γενικότερα

Ρώμος Φιλύρας laquoMadona Miaraquo

Εντούτοις υπάρχουν και λέξεις πιο ποιητικές όπως Έρως εξαίσια ισχύν ωραΐσθηκαν γοητεία υπόστασις φυλαχθείσα ηδονική κά]

Διονύσιος Σολωμός laquoΟ Πειρασμόςraquo [Ελεύθεροι Πολιορκημένοι]

Ο Πειρασμός (ακούστε)

Έστησrsquo ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν ΑπρίληΚι η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώραΚαι μες στη σκιά που φούντωσε και κλει δροσιές και μόσχουςΑνάκουστος κιλαϊδισμός και λιποθυμισμένοςΝερά καθάρια και γλυκά νερά χαριτωμέναΧύνονται μες στην άβυσσο τη μόσχοβολισμένηΚαι παίρνουνε το μόσχο της κι αφήνουν τη δροσιά τους Κι ούλα στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτια της πηγής τουςΤρέχουν εδώ τρέχουν εκεί και κάνουν σαν αηδόνιαΈξrsquo αναβρύζει κι η ζωή σrsquo γη σrsquo ουρανό σε κύμα Αλλά στης λίμνης το νερό πrsquo ακίνητο lsquoναι κι άσπροAκίνητrsquo όπου κι αν ιδείς και κάτασπρrsquo ως τον πάτοMε μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξrsquo η πεταλούδαΠου lsquoχrsquo ευωδίσει τς ύπνους της μέσα στον άγριο κρίνοΑλαφροΐσκιωτε καλέ για πες απόψε τι lsquoδεςmiddot Νύχτα γιομάτη θαύματα νύχτα σπαρμένη μάγιαΧωρίς ποσώς γης ουρανός και θάλασσα να πνένεΟυδrsquo όσο κάνrsquo η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκιΓύρου σε κάτι ατάραχο πrsquo ασπρίζει μες στη λίμνηΜονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάριΚι όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του

[Στο ποίημα του Διονύσιου Σολωμού παρατηρούμε τη συχνή χρήση ποιητικών λέξεων όπως ανάκουστος καθάρια γλυκά μόσχους χαριτωμένα άβυσσο μόσχοβολισμένη πλούτια αναβρύζει ευωδίσει αλαφροΐσκιωτε λουλουδάκι άγριο κρίνο ατάραχο κά Αντιστοίχως υπάρχουν και καθημερινές λέξεις οι οποίες ωστόσο εντασσόμενες στις λυρικές εικόνες του ποιήματος αποκτούν μια ιδιαίτερη ποιητικότητα ώρα νερά χύνονται ήλιος πάτος ντυμένη φως τρέχουν και κάνουν γη ασπρίζει κά] Ή εναλλακτικά (β) Να εντοπίσετε λυρικά ή δραματικά στοιχεία στα ποιήματα(πρόγραμμα σπουδών)

Τα λυρικά στοιχεία ενός ποιήματος είναι αφενός η πρόθεση έκφρασης προσωπικών συναισθημάτων και αφετέρου τα στοιχεία μορφής του ποιήματος που ενισχύουν τη μουσική του διάσταση (μέτρο ρυθμός ομοιοκαταληξίες ποιητικές λέξεις λυρικές εικόνες) Ο λυρισμός περιλαμβάνει έντονο το στοιχείο της συναισθηματικής φόρτισης και εκφράζει την εσωτερική ζωή και τον ψυχισμό του δημιουργού σε σχέση βέβαια με τους άλλους και την κοινωνική ζωή γενικότερα

Ρώμος Φιλύρας laquoMadona Miaraquo

Ανάλαφρη απαλή σαν πεταλούδα σαν της δροσιάς το στάλαγμα στα κρίνα σα μια πνοή που αγγίζει σε βελούδα σαν της αυγής την πρώτη χρυσακτίνα

ήρθες αργά όπως στην εκκλησίαθα lsquoμπαινεν η θλιμμένη Παναγία ανάλαφρο ένα στέναγμα στα χείλη σαν μυστική σκιά μέσα στο δείλι

Ήρθες κι εγώ τον ερχομό σου νιώθωσαν κάτι που δεν φτάνω με τον πόθο σαν αποκάλυψη αγνώστου κόσμου που άστραψεν άξαφνα μπροστά στο φως μου

Ο Ρώμος Φιλύρας θέλοντας να αποδώσει με τρυφερότητα τα συναισθήματα που του προκαλεί ο ερχομός της αγαπημένης γυναίκας καταφεύγει σε μια σειρά παρομοιώσεων που κυριαρχούν σε όλες τις στροφές του ποιήματος Ο λυρισμός του ποιήματος υπηρετείται με τις συνεχείς αυτές παρομοιώσεις (σαν πεταλούδα σαν της δροσιάς το στάλαγμα στα κρίνα κά) που εκφράζουν με μεγάλη παραστατικότητα την εσωτερική του αναστάτωση Υπηρετείται επίσης με τις ομοιοκαταληξίες των στίχων αλλά και με την ποιητικότητα των λέξεων που επιλέγει για να αποδώσει τη μαγεία που του προκαλεί η παρουσία της εξιδανικευμένης γυναίκας

Τα δραματικά στοιχεία του ποιήματος ταυτίζονται με ότι αποκαλούμε θεατρικότητα Ο Κωνσταντίνος Καβάφης για παράδειγμα χρησιμοποιεί συχνά στοιχεία θεατρικότητας για να δώσει στα ποιήματά του ζωντάνια και να προκαλέσει έτσι ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον των αναγνωστών του Η θεατρικότητα στην ποίηση επιτυγχάνεται με τους διαλόγους μεταξύ των προσώπων ή με την αποστροφή του ποιητή σε κάποιο πρόσωπο του ποιήματος με την κινητικότητα των ηρώων αλλά και με τη γενικότερη σκηνοθεσία που δημιουργεί ο ποιητής Διακρίνουμε δηλαδή στα ποιήματα μια σκηνοθετική οργάνωση του χώρου και των προσώπων σα να παρακολουθούμε μια θεατρική παράσταση βλέπουμε τα πρόσωπα να μιλούν και να κινούνται και αποκτάμε έτσι την αίσθηση πως γινόμαστε θεατές της δράσης των προσώπων του ποιήματος

Κωνσταντίνος Καβάφης laquoΝέοι της Σιδώνος (400 μΧ)raquo

Ο ηθοποιός που έφεραν για να τους διασκεδάσειαπήγγειλε και μερικά επιγράμματα εκλεκτά

Η αίθουσα άνοιγε στον κήπο επάνωmiddotκrsquo είχε μιαν ελαφρά ευωδία ανθέωνπου ενώνονταν με τα μυρωδικάτων πέντε αρωματισμένων Σιδωνίων νέων

Διαβάσθηκαν Μελέαγρος και Κριναγόρας και PιανόςΜα σαν απήγγειλεν ο ηθοποιόςlaquoAισχύλον Ευφορίωνος Aθηναίον τόδε κεύθει -raquo(τονίζοντας ίσως υπέρ το δέον

το laquoαλκήν δrsquo ευδόκιμονraquo το laquoΜαραθώνιον άλσοςraquo)πετάχθηκεν ευθύς ένα παιδί ζωηρόφανατικό για γράμματα και φώναξεmiddot

laquoA δεν μrsquo αρέσει το τετράστιχον αυτόΕκφράσεις τοιούτου είδους μοιάζουν κάπως σαν λιποψυχίεςΔώσε mdash κηρύττω mdash στο έργον σου όλην την δύναμί σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίαν ή όταν η ώρα σου πια γέρνειΈτσι από σένα περιμένω κι απαιτώΚι όχι απrsquo τον νου σου ολότελα να βγάλειςτης Τραγωδίας τον Λόγο τον λαμπρό mdashτι Aγαμέμνονα τι Προμηθέα θαυμαστότι Ορέστου τι Κασσάνδρας παρουσίεςτι Επτά επί Θήβαςmdash και για μνήμη σου να βάλειςμ ό ν ο που μες στων στρατιωτών τες τάξεις τον σωρόπολέμησες και συ τον Δάτι και τον Aρταφέρνηraquo

δραματικά στοιχεία αφηγητής πρόσωπα διάλογος μονόλογος σκηνές ndash δράση (εδώ και θεατρικότητα)

- Η παρουσίαση του χώρου στον οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα πχ η αίθουσα με τον κήπο- Η παρουσίαση των προσώπων που έχουν να υπηρετήσουν ένα συγκεκριμένο ρόλο- Οι κινήσεις των προσώπων- Οι διάλογοι των προσώπων ή έστω οι ομιλίες των προσώπων όπως είναι η ομιλία του νέου σχετικά με το επίγραμμα του Αισχύλου- Η συνολική αίσθηση που δημιουργείται με όλα αυτά τα στοιχεία ότι παρακολουθούμε μια θεατρική παράσταση

(γ) Να τα κατατάξετε σε μια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό (Πρόγραμμα σπουδών) ή να ανιχνεύσετε το λογοτεχνικό κίνημα στο οποίο εντάσσεται το καθένα (σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες αξιολόγησης)

Η ζητούμενη κατάταξη ξεκινά από τον Ρομαντισμό και φτάνει μέχρι τον Υπερρεαλισμό καλύπτοντας ένα διάστημα από το 1830 μέχρι και μετά το 1930

Ο ρομαντισμός Άκρατος λυρισμός υπερβολή υπεροχή συναισθήματος ρομαντικό πάθος και στόμφος φυγή από την πραγματικότητα φαντασία ύμνος της ομορφιάς περιπέτεια περιπλάνηση προβολή του εγώ του ατόμου του ιδανικού του παθητικού

ελευθερία στη φόρμα αγνόηση κανόνων θερμότητα και εκφραστική δύναμη στη γλώσσα

Σκοπός του ήταν να δημιουργεί έντονες συναισθηματικές καταστάσεις μέσω της τέχνης Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην ακριβή αλήθεια αλλά περισσότερο σε έναν τρόπο να αισθάνεσαι τον κόσμο laquoΣαρλ Μπωντλαίρraquo

Η Επτανησιακή Σχολή

Ο Επτανησιακός Νεοκλασικισμός ( κείμενα Σολωμού - Κάλβου) έχει τα εξής χαρακτηριστικά

Ακολουθούνται σταθεροί ποιητικοί κανόνες Δημιουργεί ένα συναισθηματικό και ταυτόχρονα ιδεολογικό κόσμο Η θεματολογία αντλείται από το λαμπρό ελληνικό παρελθόν και το σύγχρονο

αγώνα του 1821 Επηρεάζεται από το Γερμανικό Ρομαντισμό και τον ιδεαλισμό του Hegel Ο

επτανησιακός ρομαντισμός βρίσκεται πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό ρομαντισμό τα δε στοιχεία που συνδέουν τον επτανησιακό με τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό και διαφοροποιούν τον επτανησιακό από τον Αθηναϊκό ρομαντισμό είναι

Ο άκρατος ιδεαλισμός και η εξιδανίκευση της τέχνης Ο σχηματισμός λογοτεχνικών ομάδων ή σχολών ( πχ ο κύκλος του Σολωμού

ή του Πολυλά) Η στροφή προς τη συλλογή μελέτη και αξιοποίηση των προϊόντων του

λαϊκού πολιτισμού Η στροφή προς τη δημοτική γλώσσα Η προσφυγή στη φύση και η έκφραση υποκειμενικών αισθημάτων ψυχικών

καταστάσεων και προβλημάτων Η σύζευξη της ποίησης με τη μουσική και τη φιλοσοφία Η αποσπασματικότητα με παραδειγματική την περίπτωση του ώριμου

Σολωμού Η πρώιμη καλλιέργεια της λογοτεχνικής κριτικής και του δοκιμίου

Διονύσιος Σολωμός laquoΟ Κρητικόςraquo (απόσπασμα)

Δεν είνrsquo πνοή στον ουρανό στη θάλασσα φυσώνταςούτε όσο κάνει στον ανθό η μέλισσα περνώνταςόμως κοντά στην κορασιά που μrsquo έσφιξε κι εχάρηεσειόνταν τrsquo ολοστρόγγυλο και λαγαρό φεγγάρικαι ξετυλίζει ογλήγορα κάτι που εκείθε βγαίνεικι ομπρός μου ιδού που βρέθηκε μία φεγγαροντυμένηΈτρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά τηςστα μάτια της τα ολόμαυρα και στα χρυσά μαλλιά της

Eκοίταξε τrsquo αστέρια κι εκείνα αναγαλλιάσανκαι την αχτινοβόλησαν και δεν την εσκεπάσανκι από το πέλαο που πατεί χωρίς να το σουφρώνεικυπαρισσένιο ανάερα τrsquo ανάστημα σηκώνει

κι ανεί τσrsquo αγκάλες μrsquo έρωτα και με ταπεινοσύνηκι έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνηTότε από φως μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζεικι η χτίσις έγινε ναός που ολούθε λαμπυρίζει

Στο απόσπασμα αυτό από τον Κρητικό του Σολωμού μπορούμε να εντοπίσουμε το υπερφυσικό στοιχείο (κι από το πέλαο που πατεί χωρίς να το σουφρώνει) το μυστηριώδες και την υπερβολή (τότε από φως μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζει) την εξύμνηση της φύσης τη σύνδεση με τη θρησκεία (η χτίσις έγινε ναός) την εξύμνηση της γυναίκας (έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνη) χρήση υποβλητικών σκηνικών (μέσα στην απόλυτη γαλήνη της φύσης μια γυναικεία μορφή ξεπροβάλλει απrsquo το φως του φεγγαριού) κά

Ρομαντισμός (1830-1880)

Σε αντίθεση με τη γόνιμη επαφή που είχαν οι Επτανήσιοι με τον Ρομαντισμό οι Φαναριώτες ποιητές της 1ης Αθηναϊκής Σχολής θα ακολουθήσουν το ευρωπαϊκό αυτό κίνημα με τρόπο που θα αποδώσει ελάχιστα αξιόλογα έργα Ο ελληνικός ρομαντισμός της Αθηναϊκής Σχολής διαμορφώνει τα εξής χαρακτηριστικάα) στροφή προς το ένδοξο παρελθόν (το αρχαίο και το πρόσφατο)β) χρήση της καθαρεύουσαςγ) μελαγχολική διάθεση που φτάνει ως την απαισιοδοξία και την έμμονη ιδέα του θανάτουδ) χαλαρή έκφραση που μερικές φορές φτάνει ως την προχειρολογίαε) ύφος πομπώδεςΕκπρόσωποι Παναγιώτης και Αλέξανδρος Σούτσος Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής Γεώργιος Ζαλοκώστας Ιωάννης Καρασούτσας Δημοσθένης Βαλαβάνης Δημήτριος Παπαρηγόπουλος Αχιλλέας Παράσχος κά

Γεώργιος Ζαλοκώστας laquoΑπό το χάνι της Γραβιάςraquo (απόσπασμα) Απο κρότον οργάνων βοϊζειτης Γραβιάς το βουνό αντικρύλάμπουν οπλα χρυσά και λερήφουστανέλλα μαυρίζει

Προς το Χάνι χορός καταβαίνειαπrsquo οδόν ελικώδη λοξήνκαι φλογέρα με ηχον οξύνχορού ασμα σημαίνει

Ο Οδυσσεύς ο ταχύπους ηγείταιτου μαχίμου εκείνου χορούκαι εγκύμων σκοπού τολμηρούπρος το Χάνι κινείταιhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipΠαρνασσισμός (Νέα Αθηναϊκή Σχολή) (1880)

Τα χαρακτηριστικά του παρνασσισμού λοιπόν είναι τα εξής1 η πιστότητα

2 η ρεαλιστική αναπαράσταση3 η απάθεια4 η απουσία της υπερβολής συναισθημάτων5 η στατικότητα 6 οι ακριβής περιγραφές7 η επιμονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων8 η απόλυτη τελειότητα 9 η απόλυτη πειθαρχία 10 η άντληση των θεμάτων του από την αρχαιότητα11 Oι Έλληνες παρνασσιστές υιοθετούν τη δημοτική γλώσσα και θέματα από την καθημερινότητα

Γιατί βαθιά μου δόξασα Σικελιανός Άγγελος

Γιατί βαθιά μου δόξασα και πίστεψα τη γηκαι στη φυγή δεν άπλωσα τα μυστικά φτερά μουμα ολάκερον ερίζωσα το νου μου στη σιγήνά που και πάλι αναπηδά στη δίψα μου η πηγήπηγή ζωής χορευτική πηγή πηγή χαρά μου

Γιατί ποτέ δε λόγιασα το πότε και το πώςμα εβύθισα τη σκέψη μου μέσα στην πάσαν ώρασα μέσα της να κρύβονταν ο αμέτρητος σκοπόςνά τώρα που ή καλοκαιριά τριγύρα μου είτε μπόραλάμπ η στιγμή ολοστρόγγυλη στο νου μου σαν οπώραβρέχει απ τα βάθη τ ουρανού και μέσα μου ο καρπός

Γιατί δεν είπα laquoεδώ η ζωή αρχίζει εδώ τελειώνειraquoμα laquoαν είν η μέρα βροχερή σέρνει πιο πλούσιο φωςμα κι ο σεισμός βαθύτερη τη χτίση θεμελιώνειτι ο ζωντανός παλμός της γης που πλάθει είναι κρυφόςraquoνά που ότι στάθη εφήμερο σα σύγνεφο αναλιώνεινά που ο μέγας Θάνατος μου γίνηκε αδερφός

(από τον Λυρικό Bίο B΄ Ίκαρος 1966) Συμβολισμόςbull Το ρεύμα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του παρνασσισμού και συνιστά μια laquoεπιστροφήraquo στη ρομαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεορομαντισμός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ρομαντισμού χωρίς το στόμφο του Συγγενεύει επίσης με τον αισθητισμό και με τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποτλέρ (1821-1867)

Τα γνωρίσματα του συμβολισμού μουσικότητα η υποβλητικότητα και η μελαγχολική διάθεση Η αυστηρή μετρική χαλαρώνει επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήματα

το laquoαλκήν δrsquo ευδόκιμονraquo το laquoΜαραθώνιον άλσοςraquo)πετάχθηκεν ευθύς ένα παιδί ζωηρόφανατικό για γράμματα και φώναξεmiddot

laquoA δεν μrsquo αρέσει το τετράστιχον αυτόΕκφράσεις τοιούτου είδους μοιάζουν κάπως σαν λιποψυχίεςΔώσε mdash κηρύττω mdash στο έργον σου όλην την δύναμί σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίαν ή όταν η ώρα σου πια γέρνειΈτσι από σένα περιμένω κι απαιτώΚι όχι απrsquo τον νου σου ολότελα να βγάλειςτης Τραγωδίας τον Λόγο τον λαμπρό mdashτι Aγαμέμνονα τι Προμηθέα θαυμαστότι Ορέστου τι Κασσάνδρας παρουσίεςτι Επτά επί Θήβαςmdash και για μνήμη σου να βάλειςμ ό ν ο που μες στων στρατιωτών τες τάξεις τον σωρόπολέμησες και συ τον Δάτι και τον Aρταφέρνηraquo

δραματικά στοιχεία αφηγητής πρόσωπα διάλογος μονόλογος σκηνές ndash δράση (εδώ και θεατρικότητα)

- Η παρουσίαση του χώρου στον οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα πχ η αίθουσα με τον κήπο- Η παρουσίαση των προσώπων που έχουν να υπηρετήσουν ένα συγκεκριμένο ρόλο- Οι κινήσεις των προσώπων- Οι διάλογοι των προσώπων ή έστω οι ομιλίες των προσώπων όπως είναι η ομιλία του νέου σχετικά με το επίγραμμα του Αισχύλου- Η συνολική αίσθηση που δημιουργείται με όλα αυτά τα στοιχεία ότι παρακολουθούμε μια θεατρική παράσταση

(γ) Να τα κατατάξετε σε μια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό (Πρόγραμμα σπουδών) ή να ανιχνεύσετε το λογοτεχνικό κίνημα στο οποίο εντάσσεται το καθένα (σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες αξιολόγησης)

Η ζητούμενη κατάταξη ξεκινά από τον Ρομαντισμό και φτάνει μέχρι τον Υπερρεαλισμό καλύπτοντας ένα διάστημα από το 1830 μέχρι και μετά το 1930

Ο ρομαντισμός Άκρατος λυρισμός υπερβολή υπεροχή συναισθήματος ρομαντικό πάθος και στόμφος φυγή από την πραγματικότητα φαντασία ύμνος της ομορφιάς περιπέτεια περιπλάνηση προβολή του εγώ του ατόμου του ιδανικού του παθητικού

ελευθερία στη φόρμα αγνόηση κανόνων θερμότητα και εκφραστική δύναμη στη γλώσσα

Σκοπός του ήταν να δημιουργεί έντονες συναισθηματικές καταστάσεις μέσω της τέχνης Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην ακριβή αλήθεια αλλά περισσότερο σε έναν τρόπο να αισθάνεσαι τον κόσμο laquoΣαρλ Μπωντλαίρraquo

Η Επτανησιακή Σχολή

Ο Επτανησιακός Νεοκλασικισμός ( κείμενα Σολωμού - Κάλβου) έχει τα εξής χαρακτηριστικά

Ακολουθούνται σταθεροί ποιητικοί κανόνες Δημιουργεί ένα συναισθηματικό και ταυτόχρονα ιδεολογικό κόσμο Η θεματολογία αντλείται από το λαμπρό ελληνικό παρελθόν και το σύγχρονο

αγώνα του 1821 Επηρεάζεται από το Γερμανικό Ρομαντισμό και τον ιδεαλισμό του Hegel Ο

επτανησιακός ρομαντισμός βρίσκεται πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό ρομαντισμό τα δε στοιχεία που συνδέουν τον επτανησιακό με τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό και διαφοροποιούν τον επτανησιακό από τον Αθηναϊκό ρομαντισμό είναι

Ο άκρατος ιδεαλισμός και η εξιδανίκευση της τέχνης Ο σχηματισμός λογοτεχνικών ομάδων ή σχολών ( πχ ο κύκλος του Σολωμού

ή του Πολυλά) Η στροφή προς τη συλλογή μελέτη και αξιοποίηση των προϊόντων του

λαϊκού πολιτισμού Η στροφή προς τη δημοτική γλώσσα Η προσφυγή στη φύση και η έκφραση υποκειμενικών αισθημάτων ψυχικών

καταστάσεων και προβλημάτων Η σύζευξη της ποίησης με τη μουσική και τη φιλοσοφία Η αποσπασματικότητα με παραδειγματική την περίπτωση του ώριμου

Σολωμού Η πρώιμη καλλιέργεια της λογοτεχνικής κριτικής και του δοκιμίου

Διονύσιος Σολωμός laquoΟ Κρητικόςraquo (απόσπασμα)

Δεν είνrsquo πνοή στον ουρανό στη θάλασσα φυσώνταςούτε όσο κάνει στον ανθό η μέλισσα περνώνταςόμως κοντά στην κορασιά που μrsquo έσφιξε κι εχάρηεσειόνταν τrsquo ολοστρόγγυλο και λαγαρό φεγγάρικαι ξετυλίζει ογλήγορα κάτι που εκείθε βγαίνεικι ομπρός μου ιδού που βρέθηκε μία φεγγαροντυμένηΈτρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά τηςστα μάτια της τα ολόμαυρα και στα χρυσά μαλλιά της

Eκοίταξε τrsquo αστέρια κι εκείνα αναγαλλιάσανκαι την αχτινοβόλησαν και δεν την εσκεπάσανκι από το πέλαο που πατεί χωρίς να το σουφρώνεικυπαρισσένιο ανάερα τrsquo ανάστημα σηκώνει

κι ανεί τσrsquo αγκάλες μrsquo έρωτα και με ταπεινοσύνηκι έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνηTότε από φως μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζεικι η χτίσις έγινε ναός που ολούθε λαμπυρίζει

Στο απόσπασμα αυτό από τον Κρητικό του Σολωμού μπορούμε να εντοπίσουμε το υπερφυσικό στοιχείο (κι από το πέλαο που πατεί χωρίς να το σουφρώνει) το μυστηριώδες και την υπερβολή (τότε από φως μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζει) την εξύμνηση της φύσης τη σύνδεση με τη θρησκεία (η χτίσις έγινε ναός) την εξύμνηση της γυναίκας (έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνη) χρήση υποβλητικών σκηνικών (μέσα στην απόλυτη γαλήνη της φύσης μια γυναικεία μορφή ξεπροβάλλει απrsquo το φως του φεγγαριού) κά

Ρομαντισμός (1830-1880)

Σε αντίθεση με τη γόνιμη επαφή που είχαν οι Επτανήσιοι με τον Ρομαντισμό οι Φαναριώτες ποιητές της 1ης Αθηναϊκής Σχολής θα ακολουθήσουν το ευρωπαϊκό αυτό κίνημα με τρόπο που θα αποδώσει ελάχιστα αξιόλογα έργα Ο ελληνικός ρομαντισμός της Αθηναϊκής Σχολής διαμορφώνει τα εξής χαρακτηριστικάα) στροφή προς το ένδοξο παρελθόν (το αρχαίο και το πρόσφατο)β) χρήση της καθαρεύουσαςγ) μελαγχολική διάθεση που φτάνει ως την απαισιοδοξία και την έμμονη ιδέα του θανάτουδ) χαλαρή έκφραση που μερικές φορές φτάνει ως την προχειρολογίαε) ύφος πομπώδεςΕκπρόσωποι Παναγιώτης και Αλέξανδρος Σούτσος Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής Γεώργιος Ζαλοκώστας Ιωάννης Καρασούτσας Δημοσθένης Βαλαβάνης Δημήτριος Παπαρηγόπουλος Αχιλλέας Παράσχος κά

Γεώργιος Ζαλοκώστας laquoΑπό το χάνι της Γραβιάςraquo (απόσπασμα) Απο κρότον οργάνων βοϊζειτης Γραβιάς το βουνό αντικρύλάμπουν οπλα χρυσά και λερήφουστανέλλα μαυρίζει

Προς το Χάνι χορός καταβαίνειαπrsquo οδόν ελικώδη λοξήνκαι φλογέρα με ηχον οξύνχορού ασμα σημαίνει

Ο Οδυσσεύς ο ταχύπους ηγείταιτου μαχίμου εκείνου χορούκαι εγκύμων σκοπού τολμηρούπρος το Χάνι κινείταιhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipΠαρνασσισμός (Νέα Αθηναϊκή Σχολή) (1880)

Τα χαρακτηριστικά του παρνασσισμού λοιπόν είναι τα εξής1 η πιστότητα

2 η ρεαλιστική αναπαράσταση3 η απάθεια4 η απουσία της υπερβολής συναισθημάτων5 η στατικότητα 6 οι ακριβής περιγραφές7 η επιμονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων8 η απόλυτη τελειότητα 9 η απόλυτη πειθαρχία 10 η άντληση των θεμάτων του από την αρχαιότητα11 Oι Έλληνες παρνασσιστές υιοθετούν τη δημοτική γλώσσα και θέματα από την καθημερινότητα

Γιατί βαθιά μου δόξασα Σικελιανός Άγγελος

Γιατί βαθιά μου δόξασα και πίστεψα τη γηκαι στη φυγή δεν άπλωσα τα μυστικά φτερά μουμα ολάκερον ερίζωσα το νου μου στη σιγήνά που και πάλι αναπηδά στη δίψα μου η πηγήπηγή ζωής χορευτική πηγή πηγή χαρά μου

Γιατί ποτέ δε λόγιασα το πότε και το πώςμα εβύθισα τη σκέψη μου μέσα στην πάσαν ώρασα μέσα της να κρύβονταν ο αμέτρητος σκοπόςνά τώρα που ή καλοκαιριά τριγύρα μου είτε μπόραλάμπ η στιγμή ολοστρόγγυλη στο νου μου σαν οπώραβρέχει απ τα βάθη τ ουρανού και μέσα μου ο καρπός

Γιατί δεν είπα laquoεδώ η ζωή αρχίζει εδώ τελειώνειraquoμα laquoαν είν η μέρα βροχερή σέρνει πιο πλούσιο φωςμα κι ο σεισμός βαθύτερη τη χτίση θεμελιώνειτι ο ζωντανός παλμός της γης που πλάθει είναι κρυφόςraquoνά που ότι στάθη εφήμερο σα σύγνεφο αναλιώνεινά που ο μέγας Θάνατος μου γίνηκε αδερφός

(από τον Λυρικό Bίο B΄ Ίκαρος 1966) Συμβολισμόςbull Το ρεύμα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του παρνασσισμού και συνιστά μια laquoεπιστροφήraquo στη ρομαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεορομαντισμός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ρομαντισμού χωρίς το στόμφο του Συγγενεύει επίσης με τον αισθητισμό και με τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποτλέρ (1821-1867)

Τα γνωρίσματα του συμβολισμού μουσικότητα η υποβλητικότητα και η μελαγχολική διάθεση Η αυστηρή μετρική χαλαρώνει επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήματα

ελευθερία στη φόρμα αγνόηση κανόνων θερμότητα και εκφραστική δύναμη στη γλώσσα

Σκοπός του ήταν να δημιουργεί έντονες συναισθηματικές καταστάσεις μέσω της τέχνης Ο ρομαντισμός δεν βρίσκεται ούτε στην επιλογή του θέματος ούτε στην ακριβή αλήθεια αλλά περισσότερο σε έναν τρόπο να αισθάνεσαι τον κόσμο laquoΣαρλ Μπωντλαίρraquo

Η Επτανησιακή Σχολή

Ο Επτανησιακός Νεοκλασικισμός ( κείμενα Σολωμού - Κάλβου) έχει τα εξής χαρακτηριστικά

Ακολουθούνται σταθεροί ποιητικοί κανόνες Δημιουργεί ένα συναισθηματικό και ταυτόχρονα ιδεολογικό κόσμο Η θεματολογία αντλείται από το λαμπρό ελληνικό παρελθόν και το σύγχρονο

αγώνα του 1821 Επηρεάζεται από το Γερμανικό Ρομαντισμό και τον ιδεαλισμό του Hegel Ο

επτανησιακός ρομαντισμός βρίσκεται πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό ρομαντισμό τα δε στοιχεία που συνδέουν τον επτανησιακό με τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό και διαφοροποιούν τον επτανησιακό από τον Αθηναϊκό ρομαντισμό είναι

Ο άκρατος ιδεαλισμός και η εξιδανίκευση της τέχνης Ο σχηματισμός λογοτεχνικών ομάδων ή σχολών ( πχ ο κύκλος του Σολωμού

ή του Πολυλά) Η στροφή προς τη συλλογή μελέτη και αξιοποίηση των προϊόντων του

λαϊκού πολιτισμού Η στροφή προς τη δημοτική γλώσσα Η προσφυγή στη φύση και η έκφραση υποκειμενικών αισθημάτων ψυχικών

καταστάσεων και προβλημάτων Η σύζευξη της ποίησης με τη μουσική και τη φιλοσοφία Η αποσπασματικότητα με παραδειγματική την περίπτωση του ώριμου

Σολωμού Η πρώιμη καλλιέργεια της λογοτεχνικής κριτικής και του δοκιμίου

Διονύσιος Σολωμός laquoΟ Κρητικόςraquo (απόσπασμα)

Δεν είνrsquo πνοή στον ουρανό στη θάλασσα φυσώνταςούτε όσο κάνει στον ανθό η μέλισσα περνώνταςόμως κοντά στην κορασιά που μrsquo έσφιξε κι εχάρηεσειόνταν τrsquo ολοστρόγγυλο και λαγαρό φεγγάρικαι ξετυλίζει ογλήγορα κάτι που εκείθε βγαίνεικι ομπρός μου ιδού που βρέθηκε μία φεγγαροντυμένηΈτρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά τηςστα μάτια της τα ολόμαυρα και στα χρυσά μαλλιά της

Eκοίταξε τrsquo αστέρια κι εκείνα αναγαλλιάσανκαι την αχτινοβόλησαν και δεν την εσκεπάσανκι από το πέλαο που πατεί χωρίς να το σουφρώνεικυπαρισσένιο ανάερα τrsquo ανάστημα σηκώνει

κι ανεί τσrsquo αγκάλες μrsquo έρωτα και με ταπεινοσύνηκι έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνηTότε από φως μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζεικι η χτίσις έγινε ναός που ολούθε λαμπυρίζει

Στο απόσπασμα αυτό από τον Κρητικό του Σολωμού μπορούμε να εντοπίσουμε το υπερφυσικό στοιχείο (κι από το πέλαο που πατεί χωρίς να το σουφρώνει) το μυστηριώδες και την υπερβολή (τότε από φως μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζει) την εξύμνηση της φύσης τη σύνδεση με τη θρησκεία (η χτίσις έγινε ναός) την εξύμνηση της γυναίκας (έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνη) χρήση υποβλητικών σκηνικών (μέσα στην απόλυτη γαλήνη της φύσης μια γυναικεία μορφή ξεπροβάλλει απrsquo το φως του φεγγαριού) κά

Ρομαντισμός (1830-1880)

Σε αντίθεση με τη γόνιμη επαφή που είχαν οι Επτανήσιοι με τον Ρομαντισμό οι Φαναριώτες ποιητές της 1ης Αθηναϊκής Σχολής θα ακολουθήσουν το ευρωπαϊκό αυτό κίνημα με τρόπο που θα αποδώσει ελάχιστα αξιόλογα έργα Ο ελληνικός ρομαντισμός της Αθηναϊκής Σχολής διαμορφώνει τα εξής χαρακτηριστικάα) στροφή προς το ένδοξο παρελθόν (το αρχαίο και το πρόσφατο)β) χρήση της καθαρεύουσαςγ) μελαγχολική διάθεση που φτάνει ως την απαισιοδοξία και την έμμονη ιδέα του θανάτουδ) χαλαρή έκφραση που μερικές φορές φτάνει ως την προχειρολογίαε) ύφος πομπώδεςΕκπρόσωποι Παναγιώτης και Αλέξανδρος Σούτσος Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής Γεώργιος Ζαλοκώστας Ιωάννης Καρασούτσας Δημοσθένης Βαλαβάνης Δημήτριος Παπαρηγόπουλος Αχιλλέας Παράσχος κά

Γεώργιος Ζαλοκώστας laquoΑπό το χάνι της Γραβιάςraquo (απόσπασμα) Απο κρότον οργάνων βοϊζειτης Γραβιάς το βουνό αντικρύλάμπουν οπλα χρυσά και λερήφουστανέλλα μαυρίζει

Προς το Χάνι χορός καταβαίνειαπrsquo οδόν ελικώδη λοξήνκαι φλογέρα με ηχον οξύνχορού ασμα σημαίνει

Ο Οδυσσεύς ο ταχύπους ηγείταιτου μαχίμου εκείνου χορούκαι εγκύμων σκοπού τολμηρούπρος το Χάνι κινείταιhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipΠαρνασσισμός (Νέα Αθηναϊκή Σχολή) (1880)

Τα χαρακτηριστικά του παρνασσισμού λοιπόν είναι τα εξής1 η πιστότητα

2 η ρεαλιστική αναπαράσταση3 η απάθεια4 η απουσία της υπερβολής συναισθημάτων5 η στατικότητα 6 οι ακριβής περιγραφές7 η επιμονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων8 η απόλυτη τελειότητα 9 η απόλυτη πειθαρχία 10 η άντληση των θεμάτων του από την αρχαιότητα11 Oι Έλληνες παρνασσιστές υιοθετούν τη δημοτική γλώσσα και θέματα από την καθημερινότητα

Γιατί βαθιά μου δόξασα Σικελιανός Άγγελος

Γιατί βαθιά μου δόξασα και πίστεψα τη γηκαι στη φυγή δεν άπλωσα τα μυστικά φτερά μουμα ολάκερον ερίζωσα το νου μου στη σιγήνά που και πάλι αναπηδά στη δίψα μου η πηγήπηγή ζωής χορευτική πηγή πηγή χαρά μου

Γιατί ποτέ δε λόγιασα το πότε και το πώςμα εβύθισα τη σκέψη μου μέσα στην πάσαν ώρασα μέσα της να κρύβονταν ο αμέτρητος σκοπόςνά τώρα που ή καλοκαιριά τριγύρα μου είτε μπόραλάμπ η στιγμή ολοστρόγγυλη στο νου μου σαν οπώραβρέχει απ τα βάθη τ ουρανού και μέσα μου ο καρπός

Γιατί δεν είπα laquoεδώ η ζωή αρχίζει εδώ τελειώνειraquoμα laquoαν είν η μέρα βροχερή σέρνει πιο πλούσιο φωςμα κι ο σεισμός βαθύτερη τη χτίση θεμελιώνειτι ο ζωντανός παλμός της γης που πλάθει είναι κρυφόςraquoνά που ότι στάθη εφήμερο σα σύγνεφο αναλιώνεινά που ο μέγας Θάνατος μου γίνηκε αδερφός

(από τον Λυρικό Bίο B΄ Ίκαρος 1966) Συμβολισμόςbull Το ρεύμα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του παρνασσισμού και συνιστά μια laquoεπιστροφήraquo στη ρομαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεορομαντισμός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ρομαντισμού χωρίς το στόμφο του Συγγενεύει επίσης με τον αισθητισμό και με τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποτλέρ (1821-1867)

Τα γνωρίσματα του συμβολισμού μουσικότητα η υποβλητικότητα και η μελαγχολική διάθεση Η αυστηρή μετρική χαλαρώνει επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήματα

κι ανεί τσrsquo αγκάλες μrsquo έρωτα και με ταπεινοσύνηκι έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνηTότε από φως μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζεικι η χτίσις έγινε ναός που ολούθε λαμπυρίζει

Στο απόσπασμα αυτό από τον Κρητικό του Σολωμού μπορούμε να εντοπίσουμε το υπερφυσικό στοιχείο (κι από το πέλαο που πατεί χωρίς να το σουφρώνει) το μυστηριώδες και την υπερβολή (τότε από φως μεσημερνό η νύχτα πλημμυρίζει) την εξύμνηση της φύσης τη σύνδεση με τη θρησκεία (η χτίσις έγινε ναός) την εξύμνηση της γυναίκας (έδειξε πάσαν ομορφιά και πάσαν καλοσύνη) χρήση υποβλητικών σκηνικών (μέσα στην απόλυτη γαλήνη της φύσης μια γυναικεία μορφή ξεπροβάλλει απrsquo το φως του φεγγαριού) κά

Ρομαντισμός (1830-1880)

Σε αντίθεση με τη γόνιμη επαφή που είχαν οι Επτανήσιοι με τον Ρομαντισμό οι Φαναριώτες ποιητές της 1ης Αθηναϊκής Σχολής θα ακολουθήσουν το ευρωπαϊκό αυτό κίνημα με τρόπο που θα αποδώσει ελάχιστα αξιόλογα έργα Ο ελληνικός ρομαντισμός της Αθηναϊκής Σχολής διαμορφώνει τα εξής χαρακτηριστικάα) στροφή προς το ένδοξο παρελθόν (το αρχαίο και το πρόσφατο)β) χρήση της καθαρεύουσαςγ) μελαγχολική διάθεση που φτάνει ως την απαισιοδοξία και την έμμονη ιδέα του θανάτουδ) χαλαρή έκφραση που μερικές φορές φτάνει ως την προχειρολογίαε) ύφος πομπώδεςΕκπρόσωποι Παναγιώτης και Αλέξανδρος Σούτσος Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής Γεώργιος Ζαλοκώστας Ιωάννης Καρασούτσας Δημοσθένης Βαλαβάνης Δημήτριος Παπαρηγόπουλος Αχιλλέας Παράσχος κά

Γεώργιος Ζαλοκώστας laquoΑπό το χάνι της Γραβιάςraquo (απόσπασμα) Απο κρότον οργάνων βοϊζειτης Γραβιάς το βουνό αντικρύλάμπουν οπλα χρυσά και λερήφουστανέλλα μαυρίζει

Προς το Χάνι χορός καταβαίνειαπrsquo οδόν ελικώδη λοξήνκαι φλογέρα με ηχον οξύνχορού ασμα σημαίνει

Ο Οδυσσεύς ο ταχύπους ηγείταιτου μαχίμου εκείνου χορούκαι εγκύμων σκοπού τολμηρούπρος το Χάνι κινείταιhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipΠαρνασσισμός (Νέα Αθηναϊκή Σχολή) (1880)

Τα χαρακτηριστικά του παρνασσισμού λοιπόν είναι τα εξής1 η πιστότητα

2 η ρεαλιστική αναπαράσταση3 η απάθεια4 η απουσία της υπερβολής συναισθημάτων5 η στατικότητα 6 οι ακριβής περιγραφές7 η επιμονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων8 η απόλυτη τελειότητα 9 η απόλυτη πειθαρχία 10 η άντληση των θεμάτων του από την αρχαιότητα11 Oι Έλληνες παρνασσιστές υιοθετούν τη δημοτική γλώσσα και θέματα από την καθημερινότητα

Γιατί βαθιά μου δόξασα Σικελιανός Άγγελος

Γιατί βαθιά μου δόξασα και πίστεψα τη γηκαι στη φυγή δεν άπλωσα τα μυστικά φτερά μουμα ολάκερον ερίζωσα το νου μου στη σιγήνά που και πάλι αναπηδά στη δίψα μου η πηγήπηγή ζωής χορευτική πηγή πηγή χαρά μου

Γιατί ποτέ δε λόγιασα το πότε και το πώςμα εβύθισα τη σκέψη μου μέσα στην πάσαν ώρασα μέσα της να κρύβονταν ο αμέτρητος σκοπόςνά τώρα που ή καλοκαιριά τριγύρα μου είτε μπόραλάμπ η στιγμή ολοστρόγγυλη στο νου μου σαν οπώραβρέχει απ τα βάθη τ ουρανού και μέσα μου ο καρπός

Γιατί δεν είπα laquoεδώ η ζωή αρχίζει εδώ τελειώνειraquoμα laquoαν είν η μέρα βροχερή σέρνει πιο πλούσιο φωςμα κι ο σεισμός βαθύτερη τη χτίση θεμελιώνειτι ο ζωντανός παλμός της γης που πλάθει είναι κρυφόςraquoνά που ότι στάθη εφήμερο σα σύγνεφο αναλιώνεινά που ο μέγας Θάνατος μου γίνηκε αδερφός

(από τον Λυρικό Bίο B΄ Ίκαρος 1966) Συμβολισμόςbull Το ρεύμα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του παρνασσισμού και συνιστά μια laquoεπιστροφήraquo στη ρομαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεορομαντισμός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ρομαντισμού χωρίς το στόμφο του Συγγενεύει επίσης με τον αισθητισμό και με τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποτλέρ (1821-1867)

Τα γνωρίσματα του συμβολισμού μουσικότητα η υποβλητικότητα και η μελαγχολική διάθεση Η αυστηρή μετρική χαλαρώνει επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήματα

2 η ρεαλιστική αναπαράσταση3 η απάθεια4 η απουσία της υπερβολής συναισθημάτων5 η στατικότητα 6 οι ακριβής περιγραφές7 η επιμονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων8 η απόλυτη τελειότητα 9 η απόλυτη πειθαρχία 10 η άντληση των θεμάτων του από την αρχαιότητα11 Oι Έλληνες παρνασσιστές υιοθετούν τη δημοτική γλώσσα και θέματα από την καθημερινότητα

Γιατί βαθιά μου δόξασα Σικελιανός Άγγελος

Γιατί βαθιά μου δόξασα και πίστεψα τη γηκαι στη φυγή δεν άπλωσα τα μυστικά φτερά μουμα ολάκερον ερίζωσα το νου μου στη σιγήνά που και πάλι αναπηδά στη δίψα μου η πηγήπηγή ζωής χορευτική πηγή πηγή χαρά μου

Γιατί ποτέ δε λόγιασα το πότε και το πώςμα εβύθισα τη σκέψη μου μέσα στην πάσαν ώρασα μέσα της να κρύβονταν ο αμέτρητος σκοπόςνά τώρα που ή καλοκαιριά τριγύρα μου είτε μπόραλάμπ η στιγμή ολοστρόγγυλη στο νου μου σαν οπώραβρέχει απ τα βάθη τ ουρανού και μέσα μου ο καρπός

Γιατί δεν είπα laquoεδώ η ζωή αρχίζει εδώ τελειώνειraquoμα laquoαν είν η μέρα βροχερή σέρνει πιο πλούσιο φωςμα κι ο σεισμός βαθύτερη τη χτίση θεμελιώνειτι ο ζωντανός παλμός της γης που πλάθει είναι κρυφόςraquoνά που ότι στάθη εφήμερο σα σύγνεφο αναλιώνεινά που ο μέγας Θάνατος μου γίνηκε αδερφός

(από τον Λυρικό Bίο B΄ Ίκαρος 1966) Συμβολισμόςbull Το ρεύμα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του παρνασσισμού και συνιστά μια laquoεπιστροφήraquo στη ρομαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεορομαντισμός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ρομαντισμού χωρίς το στόμφο του Συγγενεύει επίσης με τον αισθητισμό και με τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποτλέρ (1821-1867)

Τα γνωρίσματα του συμβολισμού μουσικότητα η υποβλητικότητα και η μελαγχολική διάθεση Η αυστηρή μετρική χαλαρώνει επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήματα

Τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου γίνονται σύμβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων

το εννοιολογικό περιεχόμενο του ποιήματος περιορίζεται στο ελάχιστο

Εξαιτίας της επιθυμίας των συμβολιστών για μουσικότητα και ρευστότητα η μορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (ομοιοκαταληξία και μέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόημά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγμόςκαι η διακριτική νύξη χρησιμοποιούνται ως μέσα του συμβολισμού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

Ο ελληνικός συμβολισμός έχει όλα τα βασικά χαρακτηριστικά του γαλλικού αν και μπορούμε να πούμε ότι οι Έλληνες ποιητές οικειοποιούνται κυρίως δύο από τις βασικές αρχές του γαλλικού κινήματοςα) το εννοιολογικό περιεχόμενο περιορίζεται στο ελάχιστο β)μουσικότητα και υποβλητικότητα (ακουστική ποιότητα των λέξεων και κατάλληλη τοποθέτηση υποβάλλουν την ψυχική διάθεσηγ)υπάρχει συσχέτιση αντικειμένων και ψυχικών καταστάσεων

Κωνσταντίνος Χατζόπουλος laquoΦθινόπωροraquo

Άσε το φθινόπωρογύρω σου να στρώσητrsquo άνθη τα στερνά∙μια ζωή πεθαίνειμια πνοή περνά ndash τάχα σε προσμένειμια άνοιξη ξανάΆσε το φθινόπωρο

γύρω σου νrsquo απλώσημια στερνή ευωδιά∙μια φωνή σωπαίνειμια χαρά χαμένημέσα στην καρδιά ndash τα στερνά τα φύλλαπαίρνει το φθινόπωρογύρω απrsquo τα κλαδιά

Νεορομαντισμός ndash Νεοσυμβολισμός (1920-1930)εκφράζουν μέσα από την τέχνη τους γενική κόπωση και την αίσθηση του ανικανοποίητου Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο Κώστας Καρυωτάκης που αρνούμενος να συμβιβαστεί με την υποκρισία γύρω του σαρκάζει το πνεύμα της διάλυσης που χαρακτηρίζει την εποχή του Το ανανεωτικό ρεύμα του συμβολισμού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου μέχρι το 1930 Τα γνωρίσματά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συμβολισμού

Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθημάτων Ο ποιητικός ρεμβασμός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίμα μελαγχολίας Η μουσικότητα του στίχου

Κώστας Καρυωτάκης laquoΚυριακήraquo

Ο ήλιος ψηλότερα θrsquo ανέβεισήμερα που lsquoναι ΚυριακήΦυσάει το αγέρι και σαλεύειμια θημωνιά στο λόφο εκεί

Τα γιορτινά θα βάλουν κι όλοιθα lsquoχουν ανάλαφρη καρδιάκοίτα στο δρόμο τα παιδιά κοίταξε τrsquo άνθη στο περβόλι

Τώρα καμπάνες που χτυπάνεείναι ο Θεός αληθινόςΠέρα τα σύννεφα σκορπάνεκαι μεγαλώνει ο ουρανός

Άσε τον κόσμο στη χαρά τουκι έλα ψυχή μου να σου πωσαν τραγουδάκι χαρωπόένα τραγούδι του θανάτου

Γενιά του 30 ndash Υπερρεαλισμός (αλλά και συμβολισμός πχ Ρίτσος Σεφέρης Αναγνωστάκης κά) Γενικά από το 1930 και μετά στη μοντέρνα ποίηση συνυπάρχουν τα κυρίαρχα αυτά ρεύματα

Ο Μοντερνισμός εκδηλώνεται με την άρνηση των παραδοσιακών κανόνων Οι στίχοι απελευθερώνονται από μετρικές ή άλλες δεσμεύσεις ακόμα και από

τη γραμματική το συντακτικό και τα σημεία στίξης Αφθονούν τα σύμβολα οι εικόνες και οι μεταφορές Το περίτεχνο ύφος των συμβολιστικών ποιημάτων υποχωρεί και ο λόγος

αποκτά απλότητα πυκνότητα ελλειπτικότητα και συντομία Σε συνδυασμό με την επίδραση της ψυχανάλυσης και την απελευθέρωση της

φαντασίας και του ονείρου η γραφή γίνεται συνειρμική υπαινικτική και πολύσημη

Ο Μοντερνισμός έστρεψε την προσοχή του στις ρίζες της παράδοσης και έδωσε έμφαση στη συμβολική έκφραση των προσωπικών συγκινήσεων στην ανανέωση της μορφής και τη δυναμική των λέξεων

Η στροφή προς το παρελθόν ιδιαίτερα στην κλασική αρχαιότητα οδήγησε τους μοντερνιστές στη χρήση του μύθου για να εκφράσουν συμβολικά καταστάσεις και συναισθήματα Τον μύθο αξιοποιούσαν και τα ρεύματα του Κλασικισμού του Παρνασσισμού και του Συμβολισμού αλλά με απόλυτη πιστότητα προς τα πρόσωπα και τις ιστορίες ενώ ο Μοντερνισμός τον χρησιμοποιεί με τρόπο δραματικό ο μύθος δηλαδή προσαρμόζεται στην εποχή και την περίσταση προσφέροντας στον ποιητή το κατάλληλο laquoπροσωπείοraquo για να διατυπώσει την εμπειρία του κοινή ή προσωπική Μια τέτοια χρήση του μύθου παρουσιάζεται για πρώτη φορά σε ένα από τα πιο

αντιπροσωπευτικά ποιητικά έργα του Μοντερνισμού την Έρημη Χώρα (1922) του ΤΣ Έλιοτ (διαβάστε κάποια ποιήματα)

Μοντερνιστικά στοιχεία εντοπίζονται σε πολλούς ποιητές (Καβάφης Καρυωτάκης Παπατσώνης) αλλά τις τάσεις του Μοντερνισμού ακολουθεί στην Ελλάδα κυρίως ο

Γιώργος Σεφέρης

Ευριπίδης Aθηναίος Σεφέρης ΓιώργοςΓέρασε ανάμεσα στη φωτιά της Tροίαςκαι στα λατομεία της Σικελίας

Tου άρεσαν οι σπηλιές στην αμμουδιά κι οι ζωγραφιές της θάλασσαςEίδε τις φλέβες των ανθρώπωνσαν ένα δίχτυ των θεών όπου μας πιάνουν σαν τ αγρίμιαmiddot 5προσπάθησε να το τρυπήσειΉταν στρυφνός οι φίλοι του ήταν λίγοιmiddotήρθε ο καιρός και τον σπαράξαν τα σκυλιά

(από τα Ποιήματα Ίκαρος 1974)

Στοιχεία Ταυτότητος Ρίτσος ΓιάννηςXρονολογία της γέννησής μου πιθανόν το 903 πX - εξίσου πιθανόντο 903 μX Eσπούδασα ιστορία του παρελθόντος και του μέλλοντοςστη σύγχρονη Σχολή του Aγώνα Eπάγγελμά μουλόγια και λόγια - τι νά κανα

Pακοσυλλέκτη με είπαν Kαι τώντιΣύναξα ένα σωρό φτερά στρουθοκαμήλου απ τα κα- πέλα της υπόγειας Kόρηςκουμπιά από χλαίνες στρατιωτών ένα κράνος δυο φθαρμένα σαντάλιαμάζεψα ακόμη δυο σπιρτόκουτα και την καπνοσα- κούλατου Mεγάλου Tυφλού Στο Ληξιαρχείο τα τελευταία χρόνια μού δωσαντην πλέον απίθανη χρονολογία της γέννησής μου 1909Bολεύτηκα μ αυτήν και μένω Tέλοςτο 3909 κάθισα στο σκαμνί μου να καπνίσω ένα τσι- γάρο Tότεκατάφτασαν οι κόλακεςmiddot με προσκυνούσανmiddot μου περ-

Κώστας Καρυωτάκης laquoΚυριακήraquo

Ο ήλιος ψηλότερα θrsquo ανέβεισήμερα που lsquoναι ΚυριακήΦυσάει το αγέρι και σαλεύειμια θημωνιά στο λόφο εκεί

Τα γιορτινά θα βάλουν κι όλοιθα lsquoχουν ανάλαφρη καρδιάκοίτα στο δρόμο τα παιδιά κοίταξε τrsquo άνθη στο περβόλι

Τώρα καμπάνες που χτυπάνεείναι ο Θεός αληθινόςΠέρα τα σύννεφα σκορπάνεκαι μεγαλώνει ο ουρανός

Άσε τον κόσμο στη χαρά τουκι έλα ψυχή μου να σου πωσαν τραγουδάκι χαρωπόένα τραγούδι του θανάτου

Γενιά του 30 ndash Υπερρεαλισμός (αλλά και συμβολισμός πχ Ρίτσος Σεφέρης Αναγνωστάκης κά) Γενικά από το 1930 και μετά στη μοντέρνα ποίηση συνυπάρχουν τα κυρίαρχα αυτά ρεύματα

Ο Μοντερνισμός εκδηλώνεται με την άρνηση των παραδοσιακών κανόνων Οι στίχοι απελευθερώνονται από μετρικές ή άλλες δεσμεύσεις ακόμα και από

τη γραμματική το συντακτικό και τα σημεία στίξης Αφθονούν τα σύμβολα οι εικόνες και οι μεταφορές Το περίτεχνο ύφος των συμβολιστικών ποιημάτων υποχωρεί και ο λόγος

αποκτά απλότητα πυκνότητα ελλειπτικότητα και συντομία Σε συνδυασμό με την επίδραση της ψυχανάλυσης και την απελευθέρωση της

φαντασίας και του ονείρου η γραφή γίνεται συνειρμική υπαινικτική και πολύσημη

Ο Μοντερνισμός έστρεψε την προσοχή του στις ρίζες της παράδοσης και έδωσε έμφαση στη συμβολική έκφραση των προσωπικών συγκινήσεων στην ανανέωση της μορφής και τη δυναμική των λέξεων

Η στροφή προς το παρελθόν ιδιαίτερα στην κλασική αρχαιότητα οδήγησε τους μοντερνιστές στη χρήση του μύθου για να εκφράσουν συμβολικά καταστάσεις και συναισθήματα Τον μύθο αξιοποιούσαν και τα ρεύματα του Κλασικισμού του Παρνασσισμού και του Συμβολισμού αλλά με απόλυτη πιστότητα προς τα πρόσωπα και τις ιστορίες ενώ ο Μοντερνισμός τον χρησιμοποιεί με τρόπο δραματικό ο μύθος δηλαδή προσαρμόζεται στην εποχή και την περίσταση προσφέροντας στον ποιητή το κατάλληλο laquoπροσωπείοraquo για να διατυπώσει την εμπειρία του κοινή ή προσωπική Μια τέτοια χρήση του μύθου παρουσιάζεται για πρώτη φορά σε ένα από τα πιο

αντιπροσωπευτικά ποιητικά έργα του Μοντερνισμού την Έρημη Χώρα (1922) του ΤΣ Έλιοτ (διαβάστε κάποια ποιήματα)

Μοντερνιστικά στοιχεία εντοπίζονται σε πολλούς ποιητές (Καβάφης Καρυωτάκης Παπατσώνης) αλλά τις τάσεις του Μοντερνισμού ακολουθεί στην Ελλάδα κυρίως ο

Γιώργος Σεφέρης

Ευριπίδης Aθηναίος Σεφέρης ΓιώργοςΓέρασε ανάμεσα στη φωτιά της Tροίαςκαι στα λατομεία της Σικελίας

Tου άρεσαν οι σπηλιές στην αμμουδιά κι οι ζωγραφιές της θάλασσαςEίδε τις φλέβες των ανθρώπωνσαν ένα δίχτυ των θεών όπου μας πιάνουν σαν τ αγρίμιαmiddot 5προσπάθησε να το τρυπήσειΉταν στρυφνός οι φίλοι του ήταν λίγοιmiddotήρθε ο καιρός και τον σπαράξαν τα σκυλιά

(από τα Ποιήματα Ίκαρος 1974)

Στοιχεία Ταυτότητος Ρίτσος ΓιάννηςXρονολογία της γέννησής μου πιθανόν το 903 πX - εξίσου πιθανόντο 903 μX Eσπούδασα ιστορία του παρελθόντος και του μέλλοντοςστη σύγχρονη Σχολή του Aγώνα Eπάγγελμά μουλόγια και λόγια - τι νά κανα

Pακοσυλλέκτη με είπαν Kαι τώντιΣύναξα ένα σωρό φτερά στρουθοκαμήλου απ τα κα- πέλα της υπόγειας Kόρηςκουμπιά από χλαίνες στρατιωτών ένα κράνος δυο φθαρμένα σαντάλιαμάζεψα ακόμη δυο σπιρτόκουτα και την καπνοσα- κούλατου Mεγάλου Tυφλού Στο Ληξιαρχείο τα τελευταία χρόνια μού δωσαντην πλέον απίθανη χρονολογία της γέννησής μου 1909Bολεύτηκα μ αυτήν και μένω Tέλοςτο 3909 κάθισα στο σκαμνί μου να καπνίσω ένα τσι- γάρο Tότεκατάφτασαν οι κόλακεςmiddot με προσκυνούσανmiddot μου περ-

αντιπροσωπευτικά ποιητικά έργα του Μοντερνισμού την Έρημη Χώρα (1922) του ΤΣ Έλιοτ (διαβάστε κάποια ποιήματα)

Μοντερνιστικά στοιχεία εντοπίζονται σε πολλούς ποιητές (Καβάφης Καρυωτάκης Παπατσώνης) αλλά τις τάσεις του Μοντερνισμού ακολουθεί στην Ελλάδα κυρίως ο

Γιώργος Σεφέρης

Ευριπίδης Aθηναίος Σεφέρης ΓιώργοςΓέρασε ανάμεσα στη φωτιά της Tροίαςκαι στα λατομεία της Σικελίας

Tου άρεσαν οι σπηλιές στην αμμουδιά κι οι ζωγραφιές της θάλασσαςEίδε τις φλέβες των ανθρώπωνσαν ένα δίχτυ των θεών όπου μας πιάνουν σαν τ αγρίμιαmiddot 5προσπάθησε να το τρυπήσειΉταν στρυφνός οι φίλοι του ήταν λίγοιmiddotήρθε ο καιρός και τον σπαράξαν τα σκυλιά

(από τα Ποιήματα Ίκαρος 1974)

Στοιχεία Ταυτότητος Ρίτσος ΓιάννηςXρονολογία της γέννησής μου πιθανόν το 903 πX - εξίσου πιθανόντο 903 μX Eσπούδασα ιστορία του παρελθόντος και του μέλλοντοςστη σύγχρονη Σχολή του Aγώνα Eπάγγελμά μουλόγια και λόγια - τι νά κανα

Pακοσυλλέκτη με είπαν Kαι τώντιΣύναξα ένα σωρό φτερά στρουθοκαμήλου απ τα κα- πέλα της υπόγειας Kόρηςκουμπιά από χλαίνες στρατιωτών ένα κράνος δυο φθαρμένα σαντάλιαμάζεψα ακόμη δυο σπιρτόκουτα και την καπνοσα- κούλατου Mεγάλου Tυφλού Στο Ληξιαρχείο τα τελευταία χρόνια μού δωσαντην πλέον απίθανη χρονολογία της γέννησής μου 1909Bολεύτηκα μ αυτήν και μένω Tέλοςτο 3909 κάθισα στο σκαμνί μου να καπνίσω ένα τσι- γάρο Tότεκατάφτασαν οι κόλακεςmiddot με προσκυνούσανmiddot μου περ-

νούσαν στα δάχτυλαλαμπρά δαχτυλίδια Oι ανίδεοι δεν ξέρανπως τά χα φτιάξει εγώ με τ άδεια τους φυσίγγια πού χαν μείνει στους λόφουςΓι αυτό ακριβώς για την ωραία τους άγνοια τους αντάμειψα πλούσιαμε αληθινά πετράδια και διπλάσιες κολακείες Πάντωςτο μόνο σίγουρο τόπος της γέννησής μου η Άκρα Mινώα

(από τη Mονοβασιά Kέδρος 1982)

Επίλογος Αναγνωστάκης Μανόλης

Oι στίχοι αυτοί μπορεί και νά ναι οι τελευταίοιOι τελευταίοι στους τελευταίους που θα γραφτούνΓιατί οι μελλούμενοι ποιητές δε ζούνε πιαAυτοί που θα μιλούσανε πεθάναν όλοι νέοιTα θλιβερά τραγούδια τους γενήκανε πουλιάΣε κάποιον άλλον ουρανό που λάμπει ξένος ήλιοςΓενήκαν άγριοι ποταμοί και τρέχουνε στη θάλασσαKαι τα νερά τους δεν μπορείς να ξεχωρίσειςΣτα θλιβερά τραγούδια τους φύτρωσε ένας λωτόςNα γεννηθούμε στο χυμό του εμείς πιο νέοι

(από το Όμως γιατί ξαναγυρίζουμε κάθε φορά χωρίς σκοπό στον ίδιο τόπο Eρμής 2000)

Το Άξιον Εστί ι΄ [Tης αγάπης αίματα με πορφύρωσαν] (ακούστε το)

Ελύτης Oδυσσέας

Tης αγάπης αίματα

με πορφύρωσαν

Kαι χαρές ανείδωτες με σκιάσανεOξειδώθηκα μες στη νοτιά

των ανθρώπων Mακρινή Mητέρα Pόδο μου Aμάραντο

Στ ανοιχτά του πέλαγου με καρτέρεσανMε μπομπάρδες τρικάταρτες και μου ρίξανε

Aμαρτία μου νά rsquoχα κι εγώ μιαν αγάπη

Mακρινή Mητέρα Pόδο μου AμάραντοTον Iούλιο κάποτε μισανοίξανε

Tα μεγάλα μάτια της μες στα σπλάχνα μουTην παρθένα ζωή μια στιγμή

να φωτίσουνMακρινή Mητέρα Pόδο μου Aμάραντο

Kι από τότε γύρισαν καταπάνω μουTων αιώνων όργητες ξεφωνίζοντας

ldquoO που σrsquo είδε στο αίμα να ζει και στην πέτραrdquo

Mακρινή Mητέρα Pόδο μου AμάραντοTης πατρίδας μου πάλι ομοιώθηκαMες στις πέτρες άνθισα και μεγάλωσαΤων φονιάδων το αίμα με φως

ξεπληρώνωMακρινή Mητέρα Pόδο μου Aμάραντο

(από Tο Άξιον Eστί Ίκαρος 1959)

ΥπερρεαλισμόςΤο μεγαλύτερο κίνημα της πρωτοπορίας είναι ο Υπερρεαλισμός ή Σουρεαλισμός όροι ταυτόσημοι Γεννήθηκε στη Γαλλία το 1924 με το σουρεαλιστικό μανιφέστο του Μπρετόν (Breton) και ήταν ένα τολμηρό επαναστατικό λογοτεχνικό καλλιτεχνικό αλλά και κοινωνικό-πολιτικό κίνημα Κάτω από την επίδραση του μαρξισμού φιλοδόξησε να αλλάξει τον κόσμο ενώ υπό την επήρεια της φροϋδικής ψυχανάλυσης επιχείρησε να αναδείξει το ασυνείδητο το όνειρο και τη φαντασία χρησιμοποιώντας ως μέσα την ύπνωση και την αυτόματη γραφή με αποτέλεσμα να συντελούνται ποικίλες ανατροπές σε κάθε επίπεδο μορφολογικό συντακτικό γραμματικό Η γλώσσα απέκτησε τη δική της αισθητική και οι λέξεις μια νέα δυναμική Σύντομα όμως η αυτόματη γραφή εγκαταλείφθηκε αφού οι ποιητές μέσα από τις φαινομενικά αυθαίρετες και παράλογες εικόνες τους δημιουργούσαν συγκεκριμένες λεκτικές εντυπώσεις και συνειρμούς Χαρακτηριστικά1 ονειρικές εντυπώσεις χωρίς την επέμβαση της λογικής2 χαλάρωση της λογικής αλληλουχίας3 υποσυνείδητες ενέργειες της ψυχής4 εμφανείς οι μηχανισμοί των προεκτάσεων και των συνειρμών5 ζωηρές λεκτικές εντυπώσεις6 τολμηρές εικόνες7 απουσία ομοιοκαταληξίας8 ανισοσυλλαβία στους στίχους9 απουσία ομοιόμορφων στροφών10 απουσία στίξης

Οι υπερρεαλιστές συνδυάζουν την καλλιτεχνική με την πολιτική δράση και στη Γαλλία συνδέθηκαν με τις σοσιαλιστικές ιδέες

Νίκος Εγγονόπουλος laquoΛωτόςraquo

που θα μας οδηγήσηο φόβοςτων φτερώνόταν

οι ψαλμοί των λοστώνταράξουν τη λεπτή ζωή των Παρθενώνωνή μήπως ένας πράσινος καθρέπτης- ένας απλούστατος πράσινος βελούδινος καθρέπτης -είναι αρκετόςνα συγκρατήσητους λυγμούς- τους ρυθμικούς κrsquo υπόκωφους λυγμούς -των καταχθόνιων ελασμάτων

σιγήσταγώνσιαγώνχοάνη

Μίλτου Σαχτούρη Τοπίο

-Ἕνα κορίτσι πνίγεται μέσα στὸ μαῦροἐγὼ ἀνεβαίνω σ᾿ ἕναν ἄσπρο οὐρανό

Μέσα στὸν ἔρημο χιονιὰἕνας παπὰς κατάμαυρος μέσα στὴν παγωνιὰλίγα μαῦρα πουλιὰ σ᾿ ἕνα κλαδὶκι ἕνα μόνο λουλούδικαὶ μιὰ φωνή

-Ἐγὼ ἀνεβαίνω σ᾿ ἕναν ἄσπρο οὐρανὸμέσα στὸ μαῦρο πνίγεται ἕνα κορίτσι

(δ) Να εντοπίσετε τα σύμβολα (σε όσα ποιήματα υπάρχουν) ή θέματα των ποιημάτων και να τα σχολιάσετε σε μία ή δύο παραγράφους

Κωνσταντίνος Καβάφης laquoΤείχηraquo (απόσπασμα )

Χωρίς περίσκεψιν χωρίς λύπην χωρίς αιδώμεγάλα κrsquo υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη

Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώΆλλο δεν σκέπτομαι τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχηmiddot

[Τα τείχη που κτίζονται γύρω από το ποιητικό υποκείμενο αποτελούν σύμβολο των κάθε είδους περιορισμών που τίθενται σε ένα άτομο είτε αυτοί είναι κοινωνικοί είτε προσωπικοί Έτσι ένα αντικείμενο συμβολίζει μια κατάσταση που χαρακτηρίζει τη ζωή πολλών ανθρώπων]

οι ψαλμοί των λοστώνταράξουν τη λεπτή ζωή των Παρθενώνωνή μήπως ένας πράσινος καθρέπτης- ένας απλούστατος πράσινος βελούδινος καθρέπτης -είναι αρκετόςνα συγκρατήσητους λυγμούς- τους ρυθμικούς κrsquo υπόκωφους λυγμούς -των καταχθόνιων ελασμάτων

σιγήσταγώνσιαγώνχοάνη

Μίλτου Σαχτούρη Τοπίο

-Ἕνα κορίτσι πνίγεται μέσα στὸ μαῦροἐγὼ ἀνεβαίνω σ᾿ ἕναν ἄσπρο οὐρανό

Μέσα στὸν ἔρημο χιονιὰἕνας παπὰς κατάμαυρος μέσα στὴν παγωνιὰλίγα μαῦρα πουλιὰ σ᾿ ἕνα κλαδὶκι ἕνα μόνο λουλούδικαὶ μιὰ φωνή

-Ἐγὼ ἀνεβαίνω σ᾿ ἕναν ἄσπρο οὐρανὸμέσα στὸ μαῦρο πνίγεται ἕνα κορίτσι

(δ) Να εντοπίσετε τα σύμβολα (σε όσα ποιήματα υπάρχουν) ή θέματα των ποιημάτων και να τα σχολιάσετε σε μία ή δύο παραγράφους

Κωνσταντίνος Καβάφης laquoΤείχηraquo (απόσπασμα )

Χωρίς περίσκεψιν χωρίς λύπην χωρίς αιδώμεγάλα κrsquo υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη

Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώΆλλο δεν σκέπτομαι τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχηmiddot

[Τα τείχη που κτίζονται γύρω από το ποιητικό υποκείμενο αποτελούν σύμβολο των κάθε είδους περιορισμών που τίθενται σε ένα άτομο είτε αυτοί είναι κοινωνικοί είτε προσωπικοί Έτσι ένα αντικείμενο συμβολίζει μια κατάσταση που χαρακτηρίζει τη ζωή πολλών ανθρώπων]

Γιάννης Ρίτσος laquoΑνυπόταχτη πολιτείαraquo (απόσπασμα) Ναι θα τον ρίξουμε μια μέρα ανάσκελα τον πόνοΑκούστε αυτό το τρίξιμο της πόρτας Ελάτενα βοηθήσουμε την πολιτεία που κοιλοπονάει τα μετάλλιναπαιδιά τηςΕσύ είμαι εγώΕσύ κι εγώ είμαστε εμείςΟι άξονες έχουν πολύ τεντωμένα τα νεύρα τουςκι έχουν πολλά τραγούδια που δεν τα lsquoπαν ακόμαΠοιος φταίει που λείπει το τραγούδι μαςΕσύ κι εγώ κι εμείς

[Στο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου ένας ήχος (το τρίξιμο της πόρτας) λειτουργεί ως σύμβολο της νέας εποχής που έρχεται∙ ως σύμβολο της ολοένα και αυξανόμενης έντασης και αγανάκτησης των πολιτών που θα τους ωθήσει εν τέλει στη δράση και στη σαρωτική ανατροπή όσων στοιχείων συμβάλλουν στην καταπίεση και την εκμετάλλευσή τους]

Οι ερωτήσεις βαθμολογούνται με 25 μονάδες η καθεμία Οι α και β δίνονται από την τράπεζα θεμάτων και γ και δ από τον διδάσκοντα το μάθημα

Πηγές httpwwwsnhellgrhttpdschooledugrhttpwwwgreek-languagegrgreekLangindexhtmlhttpwwwpotheggrIntroaspxlan=1httplatistorblogspotgr201402blog-post_4html

Σταματία Τσακίρη φιλόλογος

• Μίλτου Σαχτούρη Τοπίο