Η άνοδος του φασισμού-

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Οικονομική κρίση 1929-1933

Ξεκίνησε από την Αμερική, εξαπλώθηκε στην Ευρώπη

Αγρότες: απούλητα προϊόντα

Βιομηχανικοί εργάτες / Εμποροϋπάλληλοι: μειώσεις μισθών , απολύσεις

Μικρομεσαίες επιχειρήσεις κλείνουν

Δημόσιοι υπάλληλοι: δραστική περικοπή μισθών

Συνέπειες οικονομικής κρίσηςΕξαθλίωση → Βίαιες αντιδράσειςΣτις Η.Π.Α μόνο:

12.000.000 άνεργοι 1.600 τράπεζες πτώχευσαν 20.000 επιχειρήσεις έκλεισαν

23.000 άνθρωποι αυτοκτόνησαν

Συσσίτια

Ο φασισμός στην Ιταλία

• Με εθνικιστικά και αντικαπιταλιστικά συνθήματα προσπαθεί να προσεταιριστεί τους δυσαρεστημένους

• Ο Μουσολίνι (Εθνικό Φασιστικό Κόμμα) στηρίζεται οικονομικά από μεγαλογαιοκτήμονες και βιομήχανους

• Ένοπλες ομάδες φασιστών τρομοκρατούν, δολοφονούν κομμουνιστές και συνδικαλιστές

• Ο Μουσολίνι προπαγανδίζει την ανάγκη επιβολής δικτατορίας

Βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ΄

Ορίζει το Μουσολίνι Πρωθυπουργό

Φασιστικό κράτος: Ολοκληρωτικό

• Επικεφαλής ο Ντούτσε (Μουσολίνι)

• Οι πολιτικοί αντίπαλοι φυλακίζονται ή δολοφονούνται

• Το μόνο νόμιμο κόμμα ήταν το φασιστικό

• Προπαγάνδα μέσω του Τύπου, του ραδιοφώνου, του αθλητισμού

Χειραγώγηση νεολαίας

Έλεγχος εκπαίδευσης Υποχρεωτική ένταξη στη φασιστική νεολαία

Φασιστική νεολαία

Γερμανία: Ναζισμός• Χίτλερ: μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Εργατικού

Κόμματος• Κερδίζει οπαδούς από τα στρώματα που είχαν πληγεί

περισσότερο από την κρίση (άνεργοι, αγρότες, μικροαστοί)

• Υποστηρίζεται ,όπως και ο Μουσολίνι, από Γερμανούς κεφαλαιούχους

↓ ΣΤΟΧΟΣ: Η εξάλειψη του κομμουνιστικού κινδύνου (το

Κομμουνιστικό Κόμμα είχε ισχυροποιηθεί την ίδια εποχή με το ναζιστικό)

Με εκλογικές διαδικασίες ο Χίτλερ γίνεται Πρωθυπουργός της Γερμανίας

Πυρπόληση γερμανικής Βουλής (Ράιχσταγκ)

• Οι Ναζί καίνε τη γερμανική Βουλή και αποδίδουν το γεγονός στους κομμουνιστές

• Συλλαμβάνονται και εξοντώνονται χιλιάδες κομμουνιστές

• Εκτός νόμου το Κομμουνιστικό Κόμμα

• Χίτλερ : αρχηγός του κράτους (Φύρερ) με απόλυτες εξουσίες για 4 χρόνια

• Μόνο νόμιμο κόμμα το φασιστικό

• Χειραγώγηση νεολαίας

• Προπαγάνδα – φανατισμός

• Καύση βιβλίων που «δεν ήταν αρεστά» στο καθεστώς

• Διαφυγή διανοούμενων στο εξωτερικό (Αινστάιν, Μπρεχτ κ.α.)

Ρατσισμός - ξενοφοβία

• Επιθετική ρατσιστική πολιτική και ρητορεία

• Εξόντωση πολιτικών αντιπάλων, τσιγγάνων, ομοφυλόφιλων

• Εβραίοι: γενοκτονία. Τους αποδόθηκε η ευθύνη για την οικονομική κρίση.

Φασιστικά καθεστώτα στην Ευρώπη

• Ισπανία (Φράνκο)

• Πορτογαλία (Σαλαζάρ)

• Αυστρία (Ντόλφους)

• Γιουγκοσλαβία (Βασιλιάς Αλέξανδρος)

• Ελλάδα (Μεταξάς)

• Βουλγαρία (Τσάνκωφ – Μπόρις Γ΄)

• Ρουμανία (Βασιλιάς Κάρολος Β΄)

• Πολωνία• Λιθουανία• Ουγγαρία

Ελλάδα 1936: Ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ διορίζει πρωθυπουργό τον

Ιωάννη Μεταξά

Αντιδράσεις και αιματηρές διαδηλώσεις στη Θεσσαλονίκη για το διορισμό του Μεταξά

4-8-1936:

Κήρυξη δικτατορίας από το Μεταξά, επικαλούμενος «κομμουνιστικό

κίνδυνο»

Καθεστώς Μεταξά

• ΕΟΝ: Εθνική οργάνωση νέων (φασιστική νεολαία)

• Το καθεστώς του δεν απέκτησε ποτέ ισχυρή κοινωνική στήριξη

• Οργάνωσε ένα κράτος αυταρχικό

• Κυνήγησε ανελέητα τους κομμουνιστές και τους πολιτικούς του αντιπάλους

Ε.Ο.Ν.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

ΑΙΤΙΑ• Η οικονομική κρίση του ΄29, εξαιτίας της οποίας

επιβλήθηκαν φασιστικά καθεστώτα σε όλη την Ευρώπη

• Οι εκκρεμότητες του Α΄ Παγκοσμίου (συνθήκες ειρήνης που δεν ικανοποιούσαν τα αιτήματα των χωρών – ταπεινωτικοί όροι για τα ηττημένα κράτη)

• Ο φόβος για τη Σοβιετική Ένωση. Τα δυτικά κράτη ήθελαν να χρησιμοποιήσουν τη ναζιστική Γερμανία ως ανάχωμα που θα εμπόδιζε την εξάπλωση της σοβιετικής επιρροής στην Ευρώπη

Αφορμή: Γερμανική εισβολή στην Πολωνία (1-9-1939)

Μεταξύ 1939-1941 η Γερμανία ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης

Η κατακτημένη Ευρώπη οργανώθηκε σύμφωνα με τις αρχές του ναζισμού

Όσοι αντιστέκονταν , αντιμετωπίστηκαν με βασανιστήρια και μαζικές εκτελέσεις

Γενοκτονία Εβραίων, μαζική εξόντωση τσιγγάνων

Η Γερμανική επίθεση στη Σοβιετική Ένωση• Ιούνιος 1941: οι γερμανικές δυνάμεις φτάνουν έξω

από το Λένινγκραντ και τη Μόσχα• Αποτυγχάνουν να τις καταλάβουν (βαρυχειμωνιά)

1942: Νέα επίθεσηΜάχη του Στάλινγκραντ: ήττα Γερμανών. Η αρχή του τέλους

Επιχειρήσεις στην Αφρική

• Οι Ιταλοί επιτίθενται στις αγγλικές δυνάμεις της Αιγύπτου με στόχο την κατάληψη της διώρυγας του Σουέζ

• Πολύμηνες μάχες Γερμανών και Ιταλών με τις συμμαχικές δυνάμεις

• Το Μάιο του 1943 κερδίζουν οι σύμμαχοι

Επιχειρήσεις στην Άπω Ανατολή

• Οι ΗΠΑ ουδέτερες τα πρώτα 2 έτη του πολέμου

• Μπαίνουν στον πόλεμο όταν η Ιαπωνία επιτίθεται στον αμερικανικό στόλο στο Περλ Χάρμπορ

Το τέλος του πολέμου

• Όταν κρίθηκε ο πόλεμος στη Β. Αφρική το φασιστικό καθεστώς κατέρρευσε και ο Μουσολίνι καθαιρέθηκε

• Απόβαση στη Νορμανδία (6-6-1944): ο συμμαχικές δυνάμεις απελευθερώνουν ως το Σεπτέμβριο του 1944 Γαλλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ολλανδία

• Ιούνιος 1944: σοβιετική αντεπίθεση → υποχωρούν τα γερμανικά στρατεύματα από τα Βαλκάνια και την κεντρική Ευρώπη

• Ο Χίτλερ αυτοκτονεί

• Η Γερμανία συνθηκολογεί

• Ο Μουσολίνι εκτελείται από αντιστασιακούς

• Η Ιαπωνία συνεχίζει τον πόλεμο → οι ΗΠΑ ρίχνουν ατομική βόμβα στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι . Ισοπεδώνονται οι πόλεις, συνθηκολογεί η Ιαπωνία.

ΕΛΛΑΔΑ

• 15-8-1940: Ιταλικό υποβρύχιο βυθίζει το ελληνικό πολεμικό πλοίο Έλλη → ιταλική επιθετικότητα εναντίον της Ελλάδας

• 28 Οκτωβρίου 1940: Άρνηση ελληνικού λαού να παραδοθεί αμαχητί στους Ιταλούς

• Ξεκινά η ιταλική εισβολή, υποχωρούν οι ελληνικές δυνάμεις (Νοέμβριος 1940)

Εποποιία του ‘40

• Με αντεπίθεση ηρωική απελευθερώθηκαν τα ελληνικά εδάφη που είχαν καταλάβει οι Ιταλοί

• Πεθαίνει ο Μεταξάς (Ιανουάριος 1941)

• Μάρτιος 1941: Ιταλική αντεπίθεση (εαρινή επίθεση) – οι Έλληνες κρατάνε γερά

Γερμανική εισβολή

• Ξεκινά ενώ ο ελληνοϊταλικός πόλεμος συνεχιζόταν

• Η κατάληψη της Γιουγκοσλαβίας και η βοήθεια της συμμάχου τους Βουλγαρίας φέρνει τους Γερμανούς σε ελληνικό έδαφος

• Η ελληνική αντίσταση κάμφθηκε - Οι Γερμανοί προελαύνουν στην Αθήνα

Ο Πρωθυπουργός Τσολάκογλου συνθηκολογεί

27-4-1941: κατάληψη Αθήνας από Γερμανούς

• Ο Βασιλιάς και η κυβέρνηση στην Κρήτη

• Μάχη της Κρήτης: τελευταία πράξη της ηρωικής αντίστασης

Βασιλιάς και κυβέρνηση στο Κάιρο

ΚΑΤΟΧΗ

• Απαγόρευση νυχτερινής κυκλοφορίας, λογοκρισία, συλλήψεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις

• Οι εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας ξεκληρίστηκαν

• Δεσμεύτηκαν οι οικονομικοί πόροι της Ελλάδας

• Εμφάνιση μαύρης αγοράς → πείνα

• Κάθε μέρα πέθαιναν 300 άνθρωποι από την πείνα

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

Υποστολή σημαίας των ναζί από την Ακρόπολη (Γλέζος- Σάντας)

• Ίδρυση ΕΑΜ: η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση, ιδρύεται με πρωτοβουλία του ΚΚΕ

• ΕΛΑΣ: Εθνικός Απελευθερωτικός στρατός, το στρατιωτικό κομμάτι του ΕΑΜ

• ΕΠΟΝ: Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων

Άρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας)

Ηγέτης του ΕΛΑΣ

Ανατίναξη Γέφυρας Γοργοποτάμου

Τμήματα του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ με Βρετανούς καταδρομείς ανατινάζουν τη γέφυρα και διακόπτουν τον ανεφοδιασμό του γερμανικού στρατού

Πράξεις αντίστασης

• Απρίλιος 1942: απεργία των υπαλλήλων τηλεπικοινωνιών, από τις πρώτες στην κατεχόμενη Ευρώπη

• Ιανουάριος 1943: Γενική απεργία, εμποδίζει τους Γερμανούς να στείλουν Έλληνες στη Γερμανία για εργασία

• Κηδεία Κωστή Παλαμά: αφορμή για ογκώδες συλλαλητήριο κατά των κατακτητών

Γυναίκες στον αγώνα

Ηλέκτρα Αποστόλου

Η ανάκριση της Αποστόλου από την Ασφάλεια:

- Από πού είσαι;- Από την Ελλάδα!- Πού κατοικείς;- Στην Ελλάδα!- Πώς σε λένε;- Είμαι Ελληνίδα! - Ποιοι είναι οι συνεργάτες σου;- Όλοι οι Έλληνες! Το πτώμα της βρέθηκε πλήρως βασανισμένο στις 27 Ιουλίου

1944 στους δρόμους της Αθήνας . Το ΕΑΜ από τις εφημερίδες του υποσχέθηκε εκδίκηση.

Λέλα Καραγιάννη

Ηρώ Κωνσταντοπούλου

Παναγιώτα Σταθοπούλου

Αντίποινα

• Μαζικές εκτελέσεις

• Δεκέμβριος 1943: πυρπόληση Καλαβρύτων από τους Ναζί – Εκτελούν 1.100 κατοίκους

ΤΑΓΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Οι κατακτητές σε συνεργασία με κυβερνήσεις δωσίλογων τα δημιούργησαν. Ήταν ένοπλα σώματα Ελλήνων, που χρησιμοποιήθηκαν κατά του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, των αμάχων.

Μάρτιος 1944: ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης – Κυβέρνηση του Βουνού)

• Αναλαμβάνει τη διοίκηση των απελευθερωμένων περιοχών

• Αναδείχτηκε Εθνοσυνέλευση, όπου ψήφισαν για πρώτη φορά γυναίκες

• ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΛΙΒΑΝΟΥ: Προβλέπει το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας μεταπολεμικά

Από αριστερά: Κ. Γαβριηλίδης, Στ. Χατζήμπεης, Άγγελος Αγγελόπουλος, Στρατηγός Μανώλης Μάντακας, Γιώργ. Σιάντος, Πέτρος Κόκκαλης, Αλεξ. Σβώλος, Ιωακείμ Κοζάνης, Ευρ. Μπακιρτζής, Ηλίας Τσιριμώκος και Νίκος Ασκούτσης

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ (20-5-1944)

Κυβέρνηση με πρωθυπουργό το Γεώργιο Παπανδρέου

Ανθρώπινες απώλειες Β΄ Παγκοσμίου

• 50.000.000 νεκροί, 35.000.000 ήταν Ευρωπαίοι

• Σοβιετική Ένωση: 20.000.000 νεκροί (το 10% του πληθυσμού της!), το 60% των οποίων ήταν άμαχοι

• Ελλάδα: 500.000 νεκροί

ΤΕΛΟΣ