Μακεδονικό Μέτωπο (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος)

Εμπλεκόμενες πλευρές Κεντρικές

Δυνάμεις: Βουλγαρία Γερμανία Αυστροουγγαρία  Τουρκία (1916-1918)

Αντάντ: Βασίλειο της Σερβία Βασίλειο της Ελλάδας (1917-1918) Γαλλία Βρετανία Βασίλειο της Ιταλίας(1916-1918) Ρωσία (1915-1917)

Το Μακεδονικό Μέτωπο, γνωστό και ως Μέτωπο της Θεσσαλονίκης, του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου σχηματίστηκε μετά από μια προσπάθεια των δυνάμεων της Αντάντ να βοηθήσουν το Βασίλειο της Σερβίας, το φθινόπωρο του 1915, να αντιμετωπίσει τη συντονισμένη επίθεση της Γερμανίας, της Αυστροουγγαρίας και της Βουλγαρίας.

Μακεδονικό Μέτωπο

Η Αυστροουγγαρία επιτέθηκε στη Σερβία τον Αύγουστο του 1914 αλλά δεν κατάφερε να νικήσει. Η Βουλγαρία καταλάμβανε μια στρατηγικά σημαντική θέση στο άκρο της Σερβίας και η παρέμβαση της και στις δύο πλευρές των εμπολέμων θα ήταν αποφασιστική. Η Βουλγαρία και η Σερβία συγκρούστηκαν μεταξύ τους δύο φορές. Όμως Βουλγαρία υπέστη ήττα το 1913.

Υπόβαθρο

 Α’ παγκόσμιος πόλεμος στην Σερβία

Ενώ η Αντάντ μπορούσε να υποσχεθεί μονάχα μικρές εδαφικές παραχωρήσεις από τη Σερβία και την ουδέτερη Ελλάδα, οι Κεντρικές Δυνάμεις υποσχέθηκαν να παραχωρήσουν τα εδάφη που οι Βούλγαροι πάντα επιθυμούσαν.

Μετά τη συμμαχική ήττα στην εκστρατεία της Καλλίπολης,  και την ήττα των Ρώσων στο Γκόρλιτς- Ταρνόβ  ο βασιλιάς Φερδινάνδος της Βουλγαρίας υπέγραψε συμμαχία με τη Γερμανία στις 21 Σεπτεμβρίου 1915 και οι Βούλγαροι ξεκίνησαν την κινητοποίηση για τον πόλεμο.

Μετά τη νίκη του σερβικού στρατού τον Δεκέμβριο του 1914, το σερβικό μέτωπο είδε μια ανάπαυλα μέχρι το φθινόπωρο του 1915. Υπό τις διαταγές του Αρχιστράτηγου Άουγκουστ φον Μάκενσεν, η Αυστροουγγρική Βαλκανική Στρατιά, η 11η Γερμανική Στρατιά και οι στολίσκοι του Δούναβη και του Σάβα προχώρησαν σε επίθεση κατά της Σερβίας στις 6 Οκτωβρίου 1915

Τριπλή εισβολή και πτώση της Σερβίας

1η εισβολή

• Σεπτέμβριος 1915• Η Αυστροουγγρική

Βαλκανική Στρατιά και η 11η Γερμανική Στρατιά

• Κατέλαβαν το Βελιγράδι, το Σμεντέρεβο, το Ποζάρεβακ και το Κολούμπακ,

• δημιουργώντας ένα ευρύ προγεφύρωμα αναγκάζοντας τους Σέρβους να υποχωρήσουν στη νότια Σερβία.

2η εισβολή

• 15 Οκτωβρίου 1915• δύο βουλγαρικές στρατιές

προχώρησαν σε επίθεση στην κοιλάδα του Νότιου Μοράβα

• έληξε στις 22 Οκτωβρίου 1915

• Οι βουλγαρικές δυνάμεις κατέλαβαν το Κουμάνοβο, στο Στιπ και τα Σκόπια και ανάγκασαν τους Σέρβους να υποχωρήσουν μέσω Αλβανίας στην Ελλάδα και στη Θεσσαλονίκη.

3η εισβολή

• Οι Κεντρικές Δυνάμεις χρησιμοποίησαν κατά της Σερβίας μια βουλγαρική στρατιά, μια γερμανική στρατιά και μια αυστροουγγρική στρατιά υπό τις διαταγές του Άουγκουστ φον Μάκενσεν.

• Ξεκίνησε στις 7 Οκτωβρίου με βαρύ κανονιοβολισμό μαζί με επιθέσεις κατά μήκος των ποταμώνστις 11 Οκτωβρίου, οι Βούλγαροι επιτέθηκαν από δύο κατευθύνσεις, μια από τη βόρεια Βουλγαρία προς τη Νις και μια από τα νότια προς τα Σκόπια

• Οι Βούλγαροι γρήγορα διέσπασαν τη σερβική άμυνα. η θέση των Σέρβων έγινε πιο απελπιστική - στα βόρεια, ο στρατός είτε περικυκλώθηκε είτε υποχώρησε.

Εισβολές

Για χρόνια, οι Σύμμαχοι (Βρετανία και Γαλλία) υπόσχονταν να στείλουν στρατιωτικές δυνάμεις στη Σερβία, αλλά δεν υλοποιήθηκε καμία υπόσχεση. Αλλά λόγω της βουλγαρικής κινητοποίησης στα νότια, η κατάσταση για τη Σερβία επιδεινώθηκε. Τελικά, οι Γάλλοι και οι Βρετανοί αποφάσισαν να στείλουν μια δύναμη από 2 μεραρχίες για να βοηθήσουν τους Σέρβους, αλλά έφθασαν πολύ αργά στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και δεν μπορούσαν να επηρεάσουν την κατάσταση.

Σύμμαχοι

Μια σύγκρουση που στοιχειώνει ακόμη τη Σερβία

Ο Στρατάρχης Πούτνικ διέταξε ολοκληρωτική υποχώρηση, προς τα νότια και προς τα δυτικά μέσω του Μαυροβουνίου προς την Αλβανία. Οι Σέρβοι αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες: κακοκαιρία, κακοί δρόμοι και ανάγκη του στρατού να βοηθήσουν τις δεκάδες χιλιάδες των προσφύγων. Μονάχα 125.000 Σέρβοι στρατιώτες έφθασαν στην ακτή της Αδριατικής και μεταφέρθηκαν με ιταλικά πλοία στη Κέρκυρα και σε άλλα ελληνικά νησιά, πριν ταξιδέψουν στη Θεσσαλονίκη. Ο Στρατάρχης Πούτνικ, ωστόσο, πέθανε ένα χρόνο αργότερα σε γαλλικό νοσοκομείο.

Οι δυσκολίες των Σέρβων

Η επίθεση στη Σερβία επέτρεψε στους Γερμανούς να στείλουν ενισχύσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Παρά τη νίκη των Κεντρικών Δυνάμεων, οι Σύμμαχοι κατάφεραν να σώσουν μερικές μονάδες του σερβικού στρατού, ο οποίος απέφυγε την απόλυτη καταστροφή και που χάρη σε αναδιοργάνωση κατάφερε να προχωρήσει σε νέες επιχειρήσεις 6 μήνες αργότερα. Οι Σύμμαχοι προσπάθησαν να αντικαταστήσουν το σερβικό μέτωπο με ένα μέτωπο στη Μακεδονία - ένα μέτωπο που θα τους έδινε την τελική νίκη μετά από 3 χρόνια.

Οι γαλλικές και οι βρετανικές μεραρχίες βάδισαν βορείως της Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 1915 υπό τις διαταγές του Γάλλου Στρατηγού Μωρίς Σαράιγ. Ωστόσο, το Πολεμικό Γραφείο του Λονδίνου ήταν απρόθυμο να επιτρέψει μια βρετανική προώθηση στο βάθος της Σερβίας. Η προώθηση έδωσε μια μικρή βοήθεια στον σερβικό στρατό που υποχωρούσε, καθώς οι Βούλγαροι αναγκάστηκαν να συγκεντρώσουν περισσότερες δυνάμεις στο νότιο άκρο, γεγονός που οδήγησε στη μάχη του Κρίβολακ (Οκτώβριος-Νοέμβριος του 1915) Μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου, όλες οι συμμαχικές δυνάμεις επέστρεψαν στην Ελλάδα. Οι Γερμανοί διέταξαν τους Βούλγαρους να μην περάσουν τα ελληνικά σύνορα, καθώς ήταν απρόθυμοι να διακινδυνεύσουν μια πιθανή είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο λόγω μιας βουλγαρικής εισβολής στη Μακεδονία. Οι Σύμμαχοι εκμεταλλεύτηκαν αυτό το γεγονός και ενίσχυσαν τις θέσεις τους πίσω από τα σύνορα.

Η υποχώρηση

Σταθεροποίηση του μετώπου

Στις 5 Ιανουαρίου 1916, η Αυστροουγγαρία επιτέθηκε στο Μαυροβούνιο. Οι αυστροουγγρικές δυνάμεις προωθήθηκαν προς την ακτή της Αδριατικής και επιτέθηκαν στην Αλβανία, η οποία ελεγχόταν από την Ιταλία. Μέχρι το τέλος του χειμώνα, ο μικρός ιταλικός στρατός υποχώρησε σχεδόν απ' όλη την αλβανική επικράτεια.

5 Ιανουαρίου 1916

Σ' αυτό το σημείο, καθώς ο πόλεμος στα Βαλκάνια έληγε με ήττα, το Βρετανικό Γενικό Επιτελείο θέλησε να απομακρύνει τις βρετανικές δυνάμεις από την Ελλάδα, αλλά η γαλλική κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε και οι δυνάμεις παρέμειναν στην Ελλάδα. Οι συμμαχικές δυνάμεις παρατάχθηκαν γύρω από τη Θεσσαλονίκη που έγινε μεγάλο οχυρωμένο στρατόπεδο και έλαβαν το ψευδώνυμο «Κηπουροί της Θεσσαλονίκης». Ο σερβικός στρατός, υπό τις διαταγές του Στρατηγού Πέταρ Μπόζοβιτς, μεταφέρθηκε από τους Γάλλους στο Μακεδονικό Μέτωπο.

<<Κηπουροί της θεσσαλονίκης>>

Τον Μάη του 1916, ο Σαράιγ ζήτησε την αποστράτευση του ελληνικού στρατού. Αν και η ελληνική κυβέρνηση συμμορφώθηκε, αυτή η πράξη την οδήγησε πιο κοντά στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων. Γνωρίζοντας πως η Ρουμανία ήταν έτοιμη να εισέλθει στον πόλεμο με το πλευρό της Αντάντ, ο Σαράιγ ξεκίνησε τις προετοιμασίες για μια επίθεση κατά των Βουλγάρων.

Αποστράτευση των ελλήνων

100 χρόνια Μακεδονικό Μέτωπο

Οι Γερμανοί, χάρη στη βοήθεια Ελλήνων φιλογερμανών, ετοίμασαν μια δική τους επίθεση. Η γερμανική επίθεση ξεκίνησε στις 17 Αυγούστου, 3 μέρες πριν την αναμενόμενη αρχή της γαλλικής επίθεσης. Στην πραγματικότητα, η επίθεση ήταν βουλγαρική, καθώς ο αυστροουγγρικός στρατός βρισκόταν στην Αλβανία ενώ οι Γερμανοί είχαν μονάχα μια μεραρχία στα σύνορα με την Ελλάδα.

Η γερμανική επίθεση

Οι Βούλγαροι επιτέθηκαν σε δύο μέτωπα. Στα ανατολικά, κατέλαβαν με ευκολία ολόκληρη την ελληνική επικράτεια στα ανατολικά τουΣτρυμόνα. Στα δυτικά, οι βουλγαρικές δυνάμεις δεν κατάφεραν να νικήσουν τις συμμαχικές δυνάμεις, οι οποίες έστησαν αμυντικές γραμμές.

Επίθεση Βουλγάρων

Στις 12 Σεπτεμβρίου, έχοντας απωθήσει όλες τις βουλγαρικές επιθέσεις, οι Σύμμαχοι πέρασαν στην αντεπίθεση συμμαχική προώθηση ήταν αργή και συνεχίστηκε τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο. Οι Γερμανοί έστειλαν δύο μεραρχίες για να ενισχύσουν τους Βούλγαρους, αλλά στις 19 Νοεμβρίου, οι Σέρβοι και οι Γάλλοι κατέλαβαν το Καϊμακτσαλάν και αναγκάσουν τις Κεντρικές Δυνάμεις να παραχωρήσουν το Μοναστήρι στους Συμμάχους. Οι Σύμμαχοι έχασαν περίπου 50.000 στρατιώτες, ενώ οι Βούλγαροι και οι Γερμανοί έχασαν περίπου 60.000 στρατιώτες (νεκροί ή αιχμάλωτοι) και το μέτωπο προωθήθηκε κατά 40 χιλιόμετρα.

Αντεπίθεση

Η επιτυχής βουλγαρική προώθηση στην ελληνοκρατούμενη ανατολική Μακεδονία προκάλεσε κρίση στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση ήθελε να παραμείνει ουδέτερη και διέταξε το Δ' Σώμα Στρατού να μην αντισταθεί και να υποχωρήσει στο λιμάνι της Καβάλας για εκκένωση, αν και δεν έγινε αποδεκτή η χρήση πολεμικών πλοίων. Παρά την τοπική αντίσταση μερικών αξιωματικών και των δυνάμεων τους, οι περισσότερες δυνάμεις και οι διοικητές τους παραδόθηκαν στους Γερμανούς και μεταφέρθηκαν στο Γκέρλιτς, όπου έμειναν μέχρι το τέλος του πολέμου.

Ελληνική «κρίση»

Η παράδοση περιοχών που καταλήφθηκαν μετά το τέλος του Δεύτερου Βαλκανικού Πολέμου (1913) στους μισητούς Βουλγάρους έγινε η τελευταία σταγόνα για τους βενιζελικούς αξιωματικούς. Μετά τη συνενοχή της Αντάντ, προχώρησαν σε πραξικόπημα που διατήρησε τη Θεσσαλονίκη και την ελληνική Μακεδονία στα χέρια του Βενιζέλου. Απ' αυτό το σημείο, η Ελλάδα είχε δύο κυβερνήσεις, με την «επίσημη» βασιλική κυβέρνηση στην Αθήνα και την «επαναστατική» φιλοβενιζελική Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη. Οι Σύμμαχοι αναγνώριζαν τη βασιλική κυβέρνηση μέχρι τον Ιούνιο του 1917. Εν τω μεταξύ, οι Ιταλοί μετέφεραν περισσότερες δυνάμεις στην Αλβανία και προσπάθησαν να απωθήσουν τις αυστριακές δυνάμεις στη λίμνη Όστροβο.

Δύο κυβερνήσεις

Ο Συνταγματάρχης Νικόλας Χριστοδούλου, ένας από τους ηγέτες του Κινήματος Εθνικής Αμύνης ανακρίνει Βούλγαρους στρατιώτες

Μέχρι την άνοιξη του 1917, η στρατιά του Σαράιγ ενισχύθηκε. Οι Σύμμαχοι σκόπευαν να επιτεθούν στα τέλη του Απρίλη, αλλά η αρχική επίθεση έληξε με αποτυχία και με μεγάλες απώλειες στις 21 Μαΐου Οι Σύμμαχοι κατέλαβαν τη Θεσσαλία που εκκενώθηκε από τον φιλοβασιλικό ελληνικό στρατό και τον Ισθμό της Κορίνθου, με αποτέλεσμα να μοιράσουν τη χώρα. 

Το 1917

Η προσπάθεια των Συμμάχων να καταλάβουν την Αθήνα μετά βίας οδήγησε σε αντίδραση των ελληνικών δυνάμεων και έληξε με φιάσκο τον Δεκέμβριο (βλ. Νοεμβριανά), με τους Συμμάχους να προχωρούν σε ναυτικό αποκλεισμό της νότιας Ελλάδας που έμεινε πιστή στον βασιλιά. Τον Ιούνιο, οι Σύμμαχοι πέτυχαν την ανατροπή του βασιλιά Κωνσταντίνου (στις 14 Ιουνίου, ο γιος του Κωνσταντίνου, Αλέξανδρος, έγινε βασιλιάς) και την επανένωση της χώρας υπό την ηγεσία του Βενιζέλου. Η νέα κυβέρνηση κήρυξε αμέσως τον πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις και προχώρησε στη δημιουργία νέου στρατού. Παρ' όλα αυτά, ο Γάλλος πρωθυπουργός Ζορζ Κλεμανσό ανακάλεσε τον Σαράιγ τον Νοέμβριο και ανέθεσε τη διοίκηση στον Στρατηγό Αντόλφ Γκιγιόμα.

Νέα κυβέρνηση(1917)

Τον Μάη, οι ελληνικές δυνάμεις του Στρατηγού Γκιγιόμα επιτέθηκαν και κατέλαβαν μια δυνατή βουλγαρική θέση στο Σκρα - αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη ελληνική επιχείρηση στο πλευρό της Αντάντ.

Στρατιωτικές επιχειρήσεις

Αντάντ: 7 ελληνικές μεραρχίες 6.000 άνδρες Τσεχοσλοβάκων.

 Οι Σύμμαχοι:είχαν  291 τάγματα έναντι 300 βουλγαρικών ταγμάτων, καθώς και άλλων 10 γερμανικών ταγμάτων\

Βούλγαροι:αύξησαν επίσης τον στρατό τους κατά το 1917

 Οι Σύμμαχοι ήταν σίγουροι για τη νίκη τους, ενώ οι Βούλγαροι ήταν σίγουροι για την ήττα.

Οι συμμαχικές δυνάμεις

Στις 14 Σεπτεμβρίου, οι Σύμμαχοι προχώρησαν σε κανονιοβολισμό για τη μάχη του Ντόμπρο Πόλε. Την επόμενη μέρα, οι Γάλλοι και οι Σέρβοι επιτέθηκαν και κατέλαβαν το Ντόμπρο Πόλε. Στις 18 Σεπτεμβρίου, οι Έλληνες και οι Βρετανοί επιτέθηκαν αλλά υπέστησαν σοβαρές απώλειες από τους Βούλγαρους κατά τη μάχη της Δοϊράνης. Ο γαλλοσερβικός στρατός συνέχισε να προωθείται την επόμενη μέρα, ενώ μερικές βουλγαρικές ξεκίνησαν να παραδίδουν θέσεις αμαχητί και η βουλγαρική διοίκηση διέταξε υποχώρηση.  Μέχρι τις 29 Σεπτεμβρίου (μια μέρα πριν την έξοδο της Βουλγαρίας από τον πόλεμο), τα Σκόπια έπεσαν, αλλά μια δυνατή γερμανοβουλγαρική δύναμη διατάχθηκε να ανακαταλάβει την πόλη την επόμενη μέρα - κατά τη διάρκεια της ημέρας, περίπου 15.000 Βούλγαροι στρατιώτες αιχμαλωτίστηκαν.

14 Σεπτεμβριου

 Οι Βούλγαροι ζήτησαν ανακωχή. Ένας μεγάλος αριθμός από Βούλγαρους στρατιώτες αποστάτησαν και συγκεντρώθηκαν στον σιδηροδρομικό σταθμό του Ράντομιρ στη Βουλγαρία, μόλις 48 χιλιόμετρα από την Σόφια. Στις 27 Σεπτεμβρίου, οι ηγέτες της Βουλγαρικής Αγροτικής Εθνικής Ένωσης έλαβε τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους των βουλγαρικών δυνάμεων, ανακήρυξε την πτώση της μοναρχίας και την ίδρυση βουλγαρικού κράτους. Περίπου 4.000-5.000 επαναστάτες απείλησαν τη Σόφια την επόμενη μέρα.

Βουλγαρία-ανακωχή

Το Μακεδονικό Μέτωπο διαλύθηκε το μεσημέρι της 30ης Σεπτεμβρίου καθώς τέθηκε σε ισχύ η ανακωχή με τη Βουλγαρία. Η εξέγερση των στρατιωτών έληξε στις 2 Οκτωβρίου. Ο Τσάρος Φερδινάνδος παραιτήθηκε και εξορίστηκε στις 3 Οκτωβρίου.

Διάλυση μακεδονικού μετώπου

ΕΡΓΑΣΙΑ Γ5’ ΑΠΟ ΤΙΣ: Κωνσταντίνα Τσαμήτρου. Παρασκευή Αντωνίου. Στέλλα Τζιτζή.

Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/

Ευχαριστούμε ΠΟΛΥ!!

ΤΕΛΟΣ !!!!