Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

164
O O A’ A’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΟΥ ΘΑ ΤΕΛΕΙΩΝΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ

Transcript of Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Page 1: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

O O A’ A’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΠΟΥ ΘΑ ΤΕΛΕΙΩΝΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ

Page 2: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ποτέ στην υπερχιλιετή ιστορία της η Ευρώπη δεν είχε φτάσει σε τέτοιο υψηλό επίπεδο ευημερίας όσο στις αρχές του 20ου αι. Πρόσφερε στις

νέες γενιές ισχυρή οικονομία, κοινωνικές βάσεις σε προοδευτική και γρήγορη ανάπτυξη και ολοένα και περισσότερο δημοκρατικούς αντιπροσωπευτικούς θεσμούς.

Page 3: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η επιστήμη είχε ανοίξει νέους ορίζοντες: το ηλεκτρικό φως, την

φτηνή θέρμανση, τον τηλέγραφο, το τηλέφωνο και τον κινηματογράφο. Στο σιδηρόδρομο προστέθηκαν νέα

μεταφορικά μέσα όπως το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο που αξιοποίησαν τις μηχανές εσωτερικής καύσης και

την νέα ενεργειακή πηγή, το πετρέλαιο.

Page 4: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο πολιτισμός και τα νέα επιτεύγματα διαδίδονταν γρήγορα μέσω του τύπου που είχε γίνει πλούσιος

σε ύλη και φθηνός λόγω του ανταγωνισμού.

Page 5: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Τα πολιτικά ζητήματα της εποχής φαίνονταν λίγο ως πολύ λυμένα με διακρατικές συμφωνίες. Η αφρικανική ήπειρος είχε μοιραστεί στους ευρωπαίους χωρίς ιδιαίτερες εντάσεις μεταξύ τους. Η Ασία και τα νησιά των Ωκεανών αποτελούσαν ως επί το πλείστον κτίσεις των Ευρωπαίων και

προσπόριζαν πλούτο στις μητροπόλεις.

Page 6: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ισχυροί διεθνείς οργανισμοί σχετικοί με την διακίνηση αγαθών συνέδεαν τις χώρες, ενώ διεθνείς συμφωνίες, όπως η Συνθήκη της Χάγης (1907) για την πολιτισμένη αντιμετώπιση

των αιχμαλώτων και την απαγόρευση χημικών όπλων, έδιωχναν τα

σύννεφα της έντασης πάνω από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Στις

τελευταίες κατέφθαναν τα άφθονα αγαθά των αποικιών.

Page 7: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Βέβαια υπήρχαν ακόμη εκκρεμή ζητήματα. Η Γαλλία επιζητούσε πάντα την Αλσατία και τη Λορένη που της είχαν αποσπάσει οι Γερμανοί το 1871. Οι τελευταίοι έδειχναν δε κάπως

δυσαρεστημένοι από το περιορισμένο αποικιακό τους μερίδιο. Η Ρωσία εποφθαλμιούσε σταθερά τα Δαρδανέλλια και αντίστοιχα η Ρουμανία διεκδικούσε τη Βεσσαραβία και την Τρανσυλβανία

από τους γείτονές της.

Χάρτης της Ευρώπης στις παραμονές του πολέμου.

Page 8: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στην κεντρική Ευρώπη η ανερχόμενη δύναμη Ιταλία

διεκδικούσε το Τρέντο και την Τεργέστη από την Αυστρία η οποία

με τη σειρά της επιδίωκε να περιορίσει την αυξανόμενη σερβική ισχύ. Την ίδια στιγμή οι ηττημένες

των πρόσφατων βαλκανικών πολέμων Βουλγαρία και

Οθωμανική Αυτοκρατορία αξίωναν μια ευκαιρία για εκδίκηση προς

τους γείτονές τους. Καμιά όμως από τις προαναφερθείσες διεκδικήσεις

και τις παραπάνω κρίσεις δεν μπορούσε να ικανοποιηθεί με

ειρηνικά μέσα, αλλά και κανείς δεν σκεφτόταν σοβαρά μια μεγάλη

πολεμική αναμέτρηση την στιγμή την δεκαετία του 1910.

Πάνω: Χάρτης της πολυεθνικής αυστριακής αυτοκρατορίας και η σημαία του αυστροουγγρικού στέμματος.

Κάτω: Η συνεργασία των εθνών. Ο ιάπωνας πρωθυπουργός Τεραούτσι σε συνάντηση με τον Βρετανό και τον Ρώσο πρέσβη.

Page 9: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Πέρα από τα επιμέρους διμερή ζητήματα, την τελευταία δεκαετία πριν τον πόλεμο πέντε σοβαρές διεθνείς κρίσεις φόρτισαν το κλίμα στις διακρατικές σχέσεις, εντούτοις διευθετήθηκαν ικανοποιητικά

χωρίς ένοπλη αντιπαράθεση των Μεγάλων Δυνάμεων:

α) 1905-06: Η επιθετική στάση της Γερμανίας απέναντι στη Γαλλία με αφορμή το μαροκινό ζήτημα.

β) 1908: Η προσάρτηση της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης από την Αυστρία πράξη που έθιγε τα ρωσικά συμφέροντα στα Βαλκάνια.γ) 1911: Η δεύτερη μαροκινή κρίση με ανάλογο χαρακτήρα της

πρώτης και μια επίδειξη δύναμης της Γερμανίας.δ)1911: Κήρυξη πολέμου από την Ιταλία στην Τουρκία και

προσάρτηση Τριπολίτιδας και Δωδεκανήσων.ε) 1912-13: Οι Βαλκανικοί πόλεμοι που μολονότι έγιναν ερήμην

των Μεγάλων, δρομολόγησαν σύγκρουση αυστρορωσικών συμφερόντων στην ΝΑ Ευρώπη.

Άλλωστε σε ορισμένες περιπτώσεις οι Μεγάλοι συνεργάστηκαν αρμονικά για το κοινό (αποικιοκρατικό) συμφέρον. Με αφορμή

ανάλογα ζητήματα έστειλαν μεικτά στρατεύματα για την επιβολή διεθνών συνθηκών, όπως στην Κρήτη το 1898,

ή στη Μακεδονία το 1903, ή εντέλει στην Κίνα λόγω του πολέμου των Μπόξερς το 1900.

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ (αριστερά), πρώτος λόρδος του βρετανικού

Ναυαρχείου σε φιλική συνάντηση με τον γερμανό αυτοκράτορα

Γουλιέλμο Β’ το 1912.

Page 10: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι «αγαθοεργίες» αυτές, όπως φαίνονταν από τη σκοπιά των

Ευρωπαίων, εξωράιζαν στη σκέψη των πολλών τον πόλεμο. Ο τελευταίος

έμοιαζε πιο πολύ με περιπέτεια, με παιχνίδι και περίοδο μύησης για τους νέους αριστοκράτες, τους ανήσυχους αστούς, αλλά και ευκαιρία για τους φτωχότερους να κάνουν απρόσμενα περιουσία και να κτίσουν προσωπικό

τους θρύλο πολεμώντας στην «Μαύρη» Αφρική, στην Κίνα και την Ινδία. Σε κάθε περίπτωση οι πόλεμοι

στις αποικίες αποτελούσαν αποτελεσματική διέξοδο στο

δυναμισμό των νεαρών μελών της κυρίαρχης γηραιάς Ηπείρου και η

έννοια του πολέμου έμεινε δημοφιλής ως τα Χριστούγεννα του 1914.

Page 11: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Επομένως ένα ενδοευρωπαϊκός πόλεμος, αν ποτέ προέκυπτε, θα έμοιαζε – στη συνείδηση των πολλών – περισσότερο με μια στρατιωτική παρέλαση, «ένα ξεμούδιασμα». Αυτό όμως που παραβλεπόταν ήταν

πως την ίδια στιγμή τα στρατιωτικά επιτελεία των Μεγάλων είχαν γίνει πανίσχυρα χάρη στην τεχνολογική υποστήριξη (πολυβόλα, νάρκες, θωρηκτά πλοία, χημικά αέρια, σιδηρόδρομος) και την υποστήριξη των δυναμικών κοινωνικών στρωμάτων και ετοίμαζαν τον ολοκληρωτικό πόλεμο. Η

γερμανική Ανώτατη Διοίκηση σχεδίαζε αστραπιαίο πόλεμο που θα κατακερμάτιζε συγχρόνως και τους Ρώσους και τους Γάλλους. Το βρετανικό Ναυαρχείο προετοίμαζε τον απόλυτο αποκλεισμό που θα καταδίκαζε τους εχθρούς της σε λιμοκτονία και οικονομικό όλεθρο. Οι Γάλλοι με τη βοήθεια του σιδηροδρόμου θα κινητοποιούσαν εκατομμύρια στρατού σε ελάχιστές μέρες και με τα τεράστια

πυροβόλα τους θα μπορούσαν να σπείρουν τον χαλύβδινο όλεθρο στους υπερόπτες Γερμανούς, οι δε Αυστριακοί βασίζονταν στις «απόρθητες» οχυρές θέσεις των πυροβόλων τους.

Γαλλικό τρένο μεταφέρει οβίδες στο μέτωπο του Μάρνη το 1914.

Page 12: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Γεγονός ήταν πάντως πως από το 1878 ως τις παραμονές του πολέμου είχαν ήδη σχηματιστεί στο πέρασμα των ετών δυο μεγάλοι συμμαχικοί σχηματισμοί, παρά κάποιες εφήμερες μυστικές συμφωνίες

που ενίοτε αλληλοαναιρούντανΑπό τη μια οι Κεντρικές Δυνάμεις, Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Ιταλία, είχαν έρθει σε συμμαχία μέσα

από ένα πλέγμα διμερών σχέσεων (1879: Γερμανία-Αυστροουγγαρία. 1882: Γερμανία-Ιταλία).Από την άλλη οι δυνάμεις της τριπλής Συνεννόησης – Entente – περιελάμβαναν την Μ. Βρετανία, τη

Γαλλία και την Ρωσία μέσα από ένα αντίστοιχο πλέγμα συμμαχιών (1891: Γαλλία-Ρωσία 1904: Αγγλία-Γαλλία. 1907: Αγγλία-Ρωσία).

Οι δυο αυτοί συνασπισμοί εξυπηρετούσαν αντικρουόμενα συμφέροντα. Άλλωστε η βασικότερη αιτία δημιουργίας των επιμέρους συμμαχιών ήταν η αμυντική θωράκιση απέναντι σε ισχυρούς και εχθρικούς

γείτονες.

Χάρτης των Συμμαχιών: Η Σερβία (1914), το Βέλγιο (1914) η Ιταλία (1915), η Ρουμανία (1916), η Πορτογαλία (1916) και η Ελλάς (1917) συμμάχησαν με την Entente, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία (1914) και η Βουλγαρία (1915) με τις Κεντρικές Δυνάμεις.

Page 13: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η ανερχόμενη ευημερία και η φαινομενική ηρεμία της γηραιάς ηπείρου τελικά διακόπηκε απότομα στις 28 Ιουνίου 1914. Εκείνη την ημέρα ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος της

Αυστροουγγαρίας και η γυναίκα του δολοφονήθηκαν στο Σεράγεβο της Βοσνίας (κατεχόμενη από τους Αυστριακούς) από έναν Σέρβο εθνικιστή φοιτητή, τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ.

Αριστερά: ο Φραγκίσκος Φερδινάνδος με την οικογένειά του.

Κάτω: Ο Πρίντσιπ μόλις έχει συλληφθεί από τις αυστριακές αρχές

Page 14: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Αν και δεν φάνηκε κάποια άμεση συμμετοχή της σερβικής κυβέρνησης στο έγκλημα, η αψβουργική αυτοκρατορία – βέβαιη για τη στήριξη της Γερμανίας – έστειλε άμεσα αυστηρό

τελεσίγραφο προς τη Σερβία, αποτελούμενο από 10 άρθρα, με το οποίο την καλούσε ουσιαστικά να γίνει υποτελής της.

Ο σέρβος πρίγκιπας Αλέξανδρος και η συνοδεία του στη Γαλλία, σε αναζήτηση στήριξης για τη χώρα του.

Ο προτελευταίος αυτοκράτορας της αψβουργικής δυναστείας, Φραγκίσκος

Ιωσήφ, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Σερβίας ένα μήνα μετά τη δολοφονία του γιου του.

Page 15: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Αν και η Σερβία δέχθηκε το μεγαλύτερο μέρος των απαιτήσεων της ισχυρής γείτονος, η Αυστροουγγαρία της κήρυξε τον πόλεμο στις 28 Ιουλίου 1914 με την κατηγορία της υπόθαλψης

του δολοφόνου. Το κίνητρο της βιαστικής αυστριακής κίνησης πρέπει να αποδοθεί στην επιθυμία των Αψβούργων να ταπεινώσουν τους ανερχόμενους Σέρβους, οι οποίοι παρουσιάζονταν ως οι

προστάτες των σλαβικών πληθυσμών της πολυεθνικής αυτοκρατορίας.

Ο αρχιδούκας Φρειδερίκος (πάνω) ήταν ο αρχηγός των αυστροουγγρικών ενόπλων δυνάμεων που εισέβαλαν (αριστερά) σε

σερβικό έδαφος το καλοκαίρι του 1914.

Page 16: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η βαλκανική ισορροπία κλονίστηκε από την απόφαση του Φραγκίσκου Ιωσήφ και η Ρωσία διέταξε

προληπτική επιστράτευση στις 30 Ιουλίου, αλλά την επόμενη μέρα υπό τα νέα δεδομένα η Γερμανία κήρυξε

τον πόλεμο στον τσάρο για να προλάβει τις κινήσεις του ογκώδους στρατού του. Η μεν Ρωσία εμφανίστηκε ως προστάτης των ομόδοξων Σέρβων, ενώ η Γερμανία

δεν ήθελε να αιφνιδιαστεί από μια αναμενόμενη ρωσική εισβολή στα ανατολικά της εδάφη.

Page 17: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στη Δύση η Γαλλία, ως σύμμαχος της Ρωσίας κινητοποίησε τις δυνάμεις τις για παν ενδεχόμενο έχοντας το φόβο μιας ακόμη γερμανικής εισβολής, μια πρόκληση που δεν έμεινε αναπάντητη από

τον Κάιζερ. Η Μεγάλη Βρετανία, πάντα επιφυλακτική απέναντι στους συνασπισμούς, προσπάθησε να εκτονώσει μάταια την κρίση δια της διπλωματικής οδού. Τελικά αναγκάστηκε να

συνδράμει τη σύμμαχο Γαλλία. Το ντόμινο των εξελίξεων – απότοκο των προπολεμικών συνασπισμών και της αμοιβαίας καχυποψίας – είχε ξεκινήσει.

Ο βρετανός ΥΠΕΞ Έντουαρντ Γκρέι (δεξιά) προσπάθησε μάταια να εκτονώσει την απρόσμενη ευρωπαϊκή κρίση. Τελικά, οι Γάλλοι στρατιώτες (αριστερά) άρχισαν να κινούνται προς συνάντηση των

γερμανών στις αρχές Αυγούστου.

Page 18: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στις 3 Αυγούστου η ισχυρή γερμανική στρατιωτική μηχανή εισέβαλλε στο ουδέτερο Βέλγιο για να

πλευροκοπήσει το γαλλικό στρατό πριν ο τελευταίος οχυρωθεί. Στις 4 Αυγούστου η Βρετανία κήρυξε τον

πόλεμο στον Κάιζερ Γουλιέλμο και έσπευσε να βοηθήσει τις συμμάχους Γαλλία και Βέλγιο στέλνοντας μια δύναμη 4 μεραρχιών (British Expeditionary Force – BEF). Συγχρόνως η Αυστρία κήρυξε πόλεμο στη Ρωσία,

ενώ η Ιταλία παρέμεινε παραδόξως ουδέτερη.

Δεξιά πάνω: Γερμανοί στρατιώτες λίγο πριν την εξόρμησή τους.

Δεξιά κάτω: Γαλλικό πεζικό σε θέσεις μάχης.

Αριστερά κάτω: Ο Βρετανός βασιλιάς Γεώργιος επιθεωρεί βελγικά στρατεύματα που κατευθύνονται στο μέτωπο.

Page 19: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το χρονικό της έκρηξης του

Μεγάλου Πολέμου

Page 20: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο αρχηγός του γερμανικού επιτελείου Von Moltke έριξε όλο το βάρος στο Δυτικό Μέτωπο και έτσι 78 μεραρχίες, υλοποιώντας το

σχεδιασμό του, εισέβαλαν στο Βέλγιο όπου αντιμετώπισαν τη σθεναρή βελγική αντίσταση για δυο βδομάδες και εν συνεχεία την

αγγλογαλλική.

Το γερμανικό Σχέδιο Σλίφεν προέβλεπε εισβολή στη Γαλλία

διαμέσου του ουδετέρου Βελγίου και ταχεία προέλαση ως το Παρίσι.

Η γαλλική απάντηση ήταν το επιθετικό σχέδιο 17 που θα

υλοποιούσε αντίστοιχα μια ευρεία επίθεση για την ανακατάληψη της Αλσατίας και της Λορένης. Τα δυο

σχέδια υλοποιήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα από τα δυο επιτελεία

με την έκρηξη του πολέμου.

Στη φωτογραφία πάνω το σχέδιο της γερμανικής επίθεσης όπως υλοποιήθηκε. Στη φωτογραφία κάτω εικονίζεται το σύνολο της

ανώτατης γερμανικής στρατιωτικής ηγεσίας κατά τον

πόλεμο.

Page 21: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

H 2η Στρατιά του von Bulow (320.00 άνδρες) κατόρθωσε να διαρρήξει την άμυνα των 12 οχυρών γύρω από τον ποταμό Μεύση ως τις 16 Αυγούστου και να καταλάβει τη Λιέγη ήδη στις 7 του μήνα.

Τελικά οι Βρυξέλες έπεσαν στις 20 Αυγούστου στην 1η Στρατιά του von Kluck και ο βελγικός στρατός των 70.000 ανδρών μετά από πεισματική άμυνα υποχώρησε στην Αντβερπ. Επρόκειτο να

αρχίσει πλέον η «Μάχη των Γαλλογερμανικών συνόρων».

Βέλγοι στρατιώτες υποχωρούν προς την Οστάνδη για να αντιτάξουν την έσχατη άμυνα με τη βοήθεια των ισχυρών συμμάχων τους. Ο βελγικός στρατός εξέπληξε τους γερμανούς με τη μαχητικότητα του παρά την πολεμική του απειρία.

Πάνω: Ο γερμανικός στρατός παρελαύνει στις Βρυξέλλες. Το

ημερολόγιο έδειχνε 20 Αυγούστου 1914.

Κάτω: ο στρατηγός von Kluck, ένας από τους πρωταγωνιστές

του Δυτικού μετώπου, με το επιτελείο του.

Page 22: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η πρώτη γαλλική επίθεση του πολέμου πραγματοποιήθηκε στις 7 Αυγούστου στη Mulhouse ως μέρος της εφαρμογής του Σχεδίου 17. Υπό το στρατηγό Bonneau η γαλλική 1η στρατιά επιχείρησε να

απωθήσει τους γερμανούς με ασήμαντη επιτυχία. Επόμενη κίνηση ήταν η μαζική εισβολή στην Λορένη δυο γαλλικών στρατιών (στρατηγοί Dubail και de Castelnau) υπό την γενική αρχηγία του στρατάρχη

Joffre που διοικούσε το σύνολο των γαλλικών δυνάμεων.

Δεξιά: Το γαλλικό ιππικό εφορμά στη Λορένη. Τα άλογα συμμετείχαν ενεργά στις πρώτες φάσεις του πολέμου.

Αριστερά: Βαρύ γερμανικό πυροβόλο στην Αλσατία

Page 23: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο γερμανός στρατηγός δούκας Rupprecht εξαπέλυσε αντεπίθεση

που κλόνισε το γαλλικό στράτευμα και τελικά στις 25 Αυγούστου η

γραμμή του μετώπου σταθεροποιήθηκε. Ο Joffre απέτυχε να εισβάλει στη Λορένη αλλά και ο

Rupprecht , δεσμεύοντας 26 πολύτιμες μεραρχίες, δεν διέσπασε

τις γαλλικές γραμμές στα νότια σύνορα των δυο χωρών.

Ο στρατάρχης Ζόφρ υπήρξε από τις πρωταγωνιστικές φυσιογνωμίες του

πολέμου.

Page 24: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ανάλογη εξέλιξη είχε και η ταυτόχρονη σύγκρουση βορειότερα στις Αρδέννες, όπου άλλη μια γαλλική επίθεση δυο στρατιών προσέκρουσε στην επιτυχή άμυνα ισάριθμων γερμανικών

δυνάμεων. Μάλιστα οι τελευταίες κατέλαβαν αξιοσημείωτη εδαφική έκταση στην περιοχή και προκάλεσαν τεράστιες απώλειες στους αντίπαλους με τη χρήση των πολυβόλων.

Κάτω: Το γαλλικό πυροβολικό σε δράση.

Αριστερά πάνω: Γερμανοί στρατιώτες κηδεύουν Γάλλο αξιωματικό στην περιοχή των Αρδεννών. Ο ιπποτισμός δεν έλειπε σε αυτόν τον αιματηρό πόλεμο.

Αριστερά κάτω: Γερμανοί πεζοί περιμένουν το σύνθημα του αξιωματικού για να εφορμήσουν στις γαλλικές γραμμές.

Page 25: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Καθοριστική για την γερμανική επιθετική προσπάθεια ήταν η επιτυχία τους στο

Charleroi. Στις 21 Αυγούστου η απρόσεκτη επίθεση της 5ης γαλλικής στρατιάς υπό τον

Lanrezac, σύμφωνα με την εντολή του στρατάρχη Joffre, προσέκρουσε στην

πανίσχυρη 1η γερμανική στρατιά του von Bulow που μόλις είχε καταλάβει τις

Βρυξέλλες.

Πάνω: Γερμανική μεραρχία στο Βέλγιο.

Κάτω: Κατεστραμμένο βελγικό χωριό.

Page 26: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο τελευταίος διέσπασε το γαλλικό κέντρο μέσα σε μια μέρα και καταδίωξε τους υποχωρούντες Γάλλους. Τα προβλήματα επικοινωνίας έκαναν την κατάσταση των Γάλλων ζοφερή με

αποτέλεσμα το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα να απομονωθεί στην πόλη Μονς, ενώ οι Γερμανοί προήλαυναν ακάθεκτοι σε όλο το μήκος του μετώπου προς τον Μάρνη ποταμό.

Γερμανοί ουλάνοι τρέπουν σε φυγή τους Γάλλους στο Charleroi.

Page 27: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η μάχη στις 23 Αυγούστου ήταν σφοδρή και άνιση αφού οι μεν Γάλλοι της 5ης Στρατιάς εγκατέλειψαν τους Βρετανούς, οι δε Γερμανοί του von Kluck είχαν στην ευρύτερη περιοχή

160.000 άνδρες και 600 πολυβόλα. Οι τελευταίοι παρά τις μεγάλες απώλειες που υπέστησαν από τους ηρωικούς Άγγλους, κατέβαλαν την αντίστασή τους και προέλασαν βαθιά σε γαλλικό έδαφος

ως τον ποταμό Μάρνη λίγο έξω από το Παρίσι.

To BEF αποτελείτο αρχικά από 70.000 άνδρες υπό τον sir John French (2 Σώματα Στρατού των Smith-Dorien και Haig). Στη Mons και στο Le Cateau δυο μέρες αργότερα οι Βρετανοί οπισθοχώρησαν με τάξη όταν διαπίστωσαν το μάταιο του αγώνα τους, προστατεύοντας συγχρόνως τους υποχωρούντες Γάλλους κι έχοντας καθυστερήσει σημαντικά το γερμανικό στρατό. Ήταν οι πρώτες μάχες που έδινε σε ηπειρωτικό έδαφος ο βρετανικός στρατός από τους ναπολεόντιους πολέμους, έναν αιώνα πριν.

Η χρήση αλόγων (πάνω: οι Γερμανοί εισέρχονται στην Αμβέρσα) ήταν

ευρεία στον Α’ ΠΠ ακόμη και στις μάχες. Η πρώτη ιππομαχία συνήφθη

στις 12 Αυγούστου μεταξύ Βέλγων και Γερμανών στο Haelen με

νικητές τους πρώτους!

Page 28: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Έχοντας σταματήσει την υποχώρησή του έξω από το Παρίσι, ο γαλλικός στρατός

κατόρθωσε να αναχαιτίσει τους Γερμανούς στη Μάχη του ποταμού Μάρνη (6-12 Σεπτεμβρίου 1914) η οποία σε μεγάλο

βαθμό έκρινε την τύχη και τη διάρκεια του πολέμου. Οι 72 γαλλικές (υπό τον στρατάρχη Joseph Joffres) και οι 4

βρετανικές μεραρχίες (υπό τον στρατάρχη John French) αντιμετώπισαν επιτυχώς τις

ισοδύναμες γερμανικές δυνάμεις (υπό τους στρατηγούς von Kluck και von Bulow) σε ένα τεράστιο πεδίο μάχης που εκτεινόταν

από τα προάστια του Παρισιού ως το Βερντέν και τα Βόσγια Όρη.

Βρετανοί στρατιώτες προσφέρουν τσιγάρο σε αιχμάλωτο Γερμανό

συνάδελφό τους στο Μάρνη.

Page 29: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι Γερμανοί άρχισαν να υποχωρούν από τις 9 Σεπτεμβρίου υπό την σφοδρή αγγλογαλλική επίθεση και υπέστησαν συνολικά 250.000 απώλειες, όσες και οι αντίπαλοί τους.

Το Παρίσι είχε σωθεί. Το σχέδιο Σλίφεν απέτυχε.

Page 30: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Έπειτα από την παταγώδη αποτυχία του γερμανικού σχεδίου Σλίφεν, οι δύο αντίπαλοι μετακινούσαν σταθερά τις δυνάμεις

τους προς τα βόρεια στην προσπάθειά τους να υπερφαλαγγίσουν οι μεν τους δε στην περιοχή της Φλάνδρας. Η σημαντικότερη

μάχη στην περιοχή (και μια από τις μεγάλες του πολέμου) ήταν η Πρώτη Μάχη της βελγικής πόλης Ύπρ που βρισκόταν σε

στρατηγικό σημείο κοντά στα λιμάνια της Μάγχης.

Συνέπεια της αποτυχίας των εκατέρωθεν επιθετικών

σχεδίων ήταν ο «αγώνας για τη Θάλασσα» που κράτησε ως τα τέλη του χρόνου. Στις

μάχες του Albert και του Arras η νεοσύστατη 10η γαλλική στρατιά (φωτό

κάτω) απέτυχε να κυκλώσει τους Γερμανούς που στο

μεταξύ κατέλαβαν τη βελγική πόλη-φρούριο

Αντβερπ στις 10 Οκτωβρίου. Το μέτωπο σταθεροποιήθηκε όπως

δείχνει ο χάρτης πάνω και δεν μεταβλήθηκε ουσιαστικά ως το

Σεπτέμβριο του 1918!

Page 31: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η γερμανική επίθεση του νέου αρχιστρατήγου Falkenhayn άρχισε στις 20 Οκτωβρίου με σκοπό την κατάληψη των βελγικών λιμανιών της Μάγχης. Οι Βέλγοι άνοιξαν τα φράγματα

πλημμυρίζοντας το μέτωπο με νερό προκειμένου να σώσουν τις πόλεις. Λόγω της αναπάντεχης εξέλιξης οι Γερμανοί επικεντρώθηκαν στην επίθεση κατά των αγγλογαλλικών θέσεων της Ύπρ.

Η Πρώτη Μάχη της Ύπρ σηματοδοτεί την φρίκη που χαρακτήρισε τον

Μεγάλο Πόλεμο. Μαχόμενοι μέσα στη

λάσπη και ζώντας μόνο στα χαρακώματα οι

αντίπαλοι δοκίμασαν στην Ύπρ, για πρώτη φορά σε μεγάλη έκταση, αυτό που

έγινε σήμα κατατεθέν όλου του πολέμου: τον

πόλεμο στα χαρακώματα.

Στις φωτογραφία αριστερά: Βρετανοί

ετοιμάζουν πυρετωδώς ένα χαράκωμα σε

λασπωμένο έδαφος

Page 32: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Σε μια γιγαντομαχία μέσα στη λάσπη που κράτησε ως τις 22 Νοεμβρίου και προκάλεσε χιλιάδες νεκρούς εκατέρωθεν λόγω της χρήσης βαρέων πυροβόλων και αμέτρητων πολυβόλων που

«γάζωναν» τις επιθέσεις του αντιπάλου, οι Σύμμαχοι άντεξαν και κράτησαν την πόλη ως το τέλος του πολέμου.

Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το βρετανικό χαράκωμα της φωτογραφίας της προηγούμενης διαφάνειας.

Page 33: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Μικρότερης σημασίας συγκρούσεις έγιναν στο Givenchy (18-22

Δεκεμβρίου 1914) και στην Πρώτη Μάχη της Καμπανίας (20 Δεκεμβρίου

1914-17 Μαρτίου 1915) οπότε οι αγγλικές και γαλλικές επιθέσεις

αντίστοιχα διαπίστωσαν, με κόστος 90.000 απώλειες, την αδυναμία τους

να διασπάσουν τα οργανωμένα γερμανικά χαρακώματα Ο πόλεμος είχε πάρει στατική μορφή και οι δυο

αντίπαλοι έσκαβαν πυρετωδώς χαρακώματα – λαβυρίνθους με μήκος

πολλών χιλιομέτρων.

Γερμανικό (πάνω) και βρετανικό (κάτω) χαρακώματα πρώτης γραμμής το χειμώνα

1914-15.

Page 34: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στο Ανατολικό Μέτωπο οι Ρώσοι Στο Ανατολικό Μέτωπο οι Ρώσοι ολοκλήρωσαν τον Αύγουστο την ολοκλήρωσαν τον Αύγουστο την επιστράτευσή τους και, για να επιστράτευσή τους και, για να

ανακουφίσουν τους πιεζόμενους Γάλλους, ανακουφίσουν τους πιεζόμενους Γάλλους, εισέβαλαν, ανεπαρκώς προετοιμασμένοι, εισέβαλαν, ανεπαρκώς προετοιμασμένοι, συγχρόνως σε δυο κατευθύνσεις. Αφενός συγχρόνως σε δυο κατευθύνσεις. Αφενός στην αυστριακή Γαλικία και αφετέρου στην αυστριακή Γαλικία και αφετέρου

στην Ανατολική Πρωσία (17 Αυγούστου) στην Ανατολική Πρωσία (17 Αυγούστου) αιφνιδιάζοντας τους αντιπάλους τους.αιφνιδιάζοντας τους αντιπάλους τους.

Page 35: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στη Γαλικία κατανίκησαν τους Αυστριακούς στο Λβωφ ως τις 13 Σεπτεμβρίου παίρνοντας

την πρώτη μεγάλη νίκη του πολέμου. Στην Ανατολική Πρωσία οι ρωσικές στρατιές

έθεσαν σε θανάσιμο κίνδυνο τις εκεί λιγοστές γερμανικές δυνάμεις του στρατηγού

von Prittwitz ο οποίος οπισθοχώρησε.

Η ρωσική δύναμη εισβολής στην Πρωσία αποτελείτο από δυο

Στρατιές (350 χιλ. άνδρες) υπό τους στρατηγούς Rennenkampf

και Samsonov. Σκοπός τους ήταν να εκμηδενίσουν την 8η γερμανική Στρατιά τελειώνοντας εύκολα τον πόλεμο. Αργότερα, θα στρέφονταν νοτιότερα για να τσακίσουν τους Αυστροούγγρους συνδράμοντας

τους Σέρβους. Στις φωτογραφίες (πάνω) ο τσάρος Νικόλαος ευλογεί τους στρατιώτες του και (κάτω)

το πυροβολικό ξεκινά τη μάχη του Λβωφ.

Page 36: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Έπειτα από την αρχική υποχώρηση μπρος στον όγκο του τσαρικού στρατού, την ηγεσία των ανατολικών γερμανικών στρατευμάτων ανέλαβαν ο γηραιός στρατηγός Χίντεμπουργκ με

επιτελάρχη τον Erich Ludendorff. Οι τελευταίοι κατανίκησαν τους πολυπληθέστερους Ρώσους στο Tannenberg (30 Αυγούστου 1914). Η γερμανική 8η Στρατιά έχοντας υποκλέψει τα ρωσικά σχέδια, απομόνωσε τις δυο ρωσικές Στρατιές και κύκλωσε τα πολυάριθμα ρωσικά στρατεύματα στα δάση του Τάννενμπεργκ. Οι Ρώσοι προσπάθησαν να απεγκλωβιστούν αλλά ήταν πολύ αργά.

Περίπου 140.000 στρατιώτες τέθηκαν εκτός μάχης στην πιο θεαματική γερμανική νίκη του Μεγάλου Πολέμου.

Ιθύνων νους της μεγαλύτερης γερμανικής νίκης στον πόλεμο, αυτής στο Τάννενμπεργκ ,υπήρξε ο Συνταγματάρχης Hoffmann που κατέστρωσε ένα υποδειγματικό σχέδιο περικύκλωσης της ρωσικής Στρατιάς του Samsonov. Η τελευταία κατεστράφη ολοσχερώς. Μόλις 10 χιλ. κατάφεραν να αποδράσουν, ενώ ο Samsonov αυτοκτόνησε.

Στη φωτογραφία οι Hinderburg (αριστερά) και Ludendorff (δεξιά) υποδεικνύουν στον Κάιζερ Wilhem II την παγίδα που έχουν στήσει στην ανυποψίαστη ρωσική στρατιά.

Page 37: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το σκηνικό επαναλήφθηκε λίγο βορειότερα στις Μαζουριανές Λίμνες (7-15 Σεπτεμβρίου 1914), όταν η Στρατιά του Rennenkamprf βρέθηκε αντιμέτωπη με τις 20 μεραρχίες του Hinderburg. Οι

Ρώσοι υποχώρησαν ξανά υφιστάμενοι 130.000 απώλειες, έναντι 40.000 γερμανικών. Ήταν η αρχή της γερμανικής προέλασης στην Ανατολική Ευρώπη και το άδοξο τέλος των ρωσικών σχεδίων για

γρήγορη και εύκολη νίκη.

Οι Γερμανοί προελαύνουν στην ρωσική Πολωνία χρησιμοποιώντας γέφυρες και

σιδηρόδρομο.

Page 38: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Υπό τις νωπές δάφνες των θριάμβων στην Ανατολική Πρωσία οι Γερμανοί εξόρμησαν στα πολωνικά εδάφη της Ρωσίας τον ερχόμενο Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Οι ρωσικές 2η και 9η στρατιές υπέστησαν ξανά μεγάλες απώλειες στην Δεύτερη Μάχη των Μαζουριανών Λιμνών,

ωστόσο άντεξαν την γερμανική πίεση και δεν διαλύθηκαν. Έτσι, το αντίστοιχο σχέδιο των τελευταίων για εξόντωση του τσαρικού στρατού δε υλοποιήθηκε και ο πόλεμος παρατάθηκε. Οι

Γερμανοί έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον εφιάλτη του διμέτωπου αγώνα για τα επόμενα έτη.

Γερμανοί στρατιώτες στην Ανατολική Πρωσία.

Page 39: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στο αυστροσερβικό μέτωπο οι Σέρβοι, αφού υποχώρησαν με τάξη τους πρώτους μήνες της αυστριακής εισβολής , κατήγαγαν μεγάλη νίκη τον Δεκέμβριο στον ποταμό Κολουμπάρα,

απελευθέρωσαν το Βελιγράδι και αιχμαλώτισαν 50.000 Αυστροούγγρους στρατιώτες. Μάλιστα τα σερβικά στρατεύματα ανεφοδιάζονταν μέσω της Ελλάδας που ήταν ο μόνος δρόμος

ανεφοδιασμού τους σε εκείνη τη συγκυρία, ενώ ευεργετικός για τους Νοτιοσλάβους ήταν η ρωσική επιθετική πρωτοβουλία που απασχολούσε τα μεγάλο μέρος του αυστριακού στρατιού ανατολικότερα. Ο τελευταίος είδε το 1914 να κλείνει με αλλεπάλληλες και βαριές ήττες που έθεταν σε άμεσο κίνδυνο την διεξαγωγή του πολέμου και την ασφάλεια του καθεστώτος της

δυαδικής (από το 1867) μοναρχίας.

Αριστερά: Αυστριακοί στρατιώτες σε εκκλησιασμό στην Γαλικία.

Κάτω: Σέρβοι στρατιώτες αμύνονται του πατρίου εδάφους.

Page 40: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στην Άπω Ανατολή η Ιαπωνία, που είχε ισχυροποιηθεί και στρατικοποιηθεί μετά την απρόσμενη επιτυχία της κατά τον Ρωσοϊαπωνικό πόλεμο του 1905, τηρώντας συμφωνία της από το 1902 με την Μεγάλη Βρετανία, κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία στις 23 Αυγούστου 1914 και κατέλαβε αγγλική βοήθεια το γερμανικό λιμάνι του Τσιγκτάο. Αυτό ήταν και το σημαντικότερο εδαφικό

κέρδος της Ιαπωνίας στον πόλεμο.

Οι Ιάπωνες πολιορκούν το Τσιγκτάο.

Page 41: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Συγχρόνως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία (μέλη της βρετανικής

κοινοπολιτείας) κατέλαβαν εύκολα τα γερμανικά νησιά του Ειρηνικού (νήσοι

Βίσμαρκ, νέα Γουινέα, Σαμόα) που υπερασπίζονταν ελάχιστοι Γερμανοί.

Ο Βρετανικός στόλος, κυρίαρχος και στον Ειρηνικό, διευκόλυνε το έργο τα ων δυνάμεων της Κοινοπολιτείας.

Page 42: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στον αντίποδα η Οθωμανική Αυτοκρατορία τάχθηκε ανεπίσημα στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών από τις 2 Αυγούστου 1914. Τότε η Τουρκία υπέγραψε αντιρωσική συμφωνία με τη Γερμανία ενόψει του επερχόμενου πολέμου. Στις 10 Αυγούστου δυο γερμανικά καταδρομικά

(Goeben και Breslau) αναζήτησαν ασφάλεια στην Κωνσταντινούπολη και παρά την ουδετερότητα της Υψηλής Πύλης, τα πλοία ύψωσαν την τουρκική σημαία εξοργίζοντας τους εμπόλεμους

Βρετανούς.

Ο Γερμανός στρατηγός Οtto Liman von Sanders και το επιτελείο του ανέλαβαν την

οργάνωση και διοίκηση του οθωμανικού στρατού ήδη πριν από τον πόλεμο. Ο von

Sanders οργάνωσε επιτυχώς τις οθωμανικές δυνάμεις και οχύρωσε τις

παράκτιες περιοχές της Θράκης. Εντούτοις οι επιτυχίες του δεν διήρκεσαν ως το τέλος

του πολέμου.

Ο χαλίφης κηρύσσει Ιερό Πόλεμο κατά των απίστων στις 4 Νοεμβρίου στην Πόλη. Παρά τον αρχικό ενθουσιασμό η 3η στρατιά του Εμβέρ πασά κατατροπώθηκαν στον Καύκασο το χειμώνα του 1914-15 χάνοντας 150 χιλ. άνδρες. Ανάλογη πανωλεθρία θα υποστούν οι Τούρκοι και το 1916.

Page 43: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η κορύφωση των τουρκικών προκλήσεων ήρθε στις 29 Οκτωβρίου όταν τα πρώην γερμανικά πλοία βομβάρδισαν αιφνιδίως την Οδησσό. Η Ρωσία τώρα είχε να αντιμετωπίσει τον υπό

γερμανική οργάνωση σύγχρονο τουρκικό στρατό στα Βαλκάνια, τον Εύξεινο πόντο και τον Καύκασο. Συγχρόνως έβλεπε με τρόμο τα Στενά των Δαρδανελίων κλειστά για τα πλοία της . Έτσι, μπρος στο φάσμα του οικονομικού της στραγγαλισμού, κήρυξε τον πόλεμο στην αιώνια

αντίπαλό της στις 2 Νοεμβρίου.

Δεξιά: Ο γερμανός Κάιζερ σε κοινή εμφάνιση με τον τσάρο Νικόλαο Β’. Παρά τους δεσμούς των ευρωπαϊκών βασιλικών οίκων, ο πόλεμος δεν αποφεύχθηκε.

Αριστερά: Το γερμανικό πλοίο που ύψωσε την τουρκική πολεμική σημαία και ονομάστηκε Hamidie. Ας σημειωθεί πως οι γερμανοί ναύτες φόρεσαν φέσια για να δηλώσουν πως ανήκουν στον τουρκικό στρατό!

Page 44: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Απρόσμενο ενδιαφέρον παρουσίασε η εξέλιξη των επιχειρήσεων σε ένα ξεχασμένο μέτωπο, εκείνο της υποσαχάριας Αφρικής. Οι Σύμμαχοι (Βέλγοι, Βρετανοί, Γάλλοι και Πορτογάλοι)

συμφώνησαν να μοιράσουν τα γερμανικά αποικιακά εδάφη ήδη από την αρχή του πολέμου. Στις 26 Αυγούστου το Τόγκο κατελήφθη εύκολα από 20.000Βρετανούς και Γάλλους. Το

υπερασπίζονταν μόλις 200 Γερμανοί και 1.000 ιθαγενείς Ασκάρι.

Κάτω: Βρετανικά σκάφη μεταφέρουν εφόδια για τις δυνάμεις της Κοινοπολιτείας στη λίμνη Ταγκανίκα. Η περιπέτεια της γερμανικής Ανατολικής Αφρικής είχε μόλις αρχίσει.

Πάνω: Καμερουνέζοι στρατιώτες στην υπηρεσία των Γερμανών αποίκων.

Page 45: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το συμμαχικό έργο όμως επρόκειτο να μετατραπεί σε εφιάλτη ως προς την κατάκτηση της Κένυας και Ταγκανίκας (Γερμανική

Ανατολική Αφρική). Υπό την ικανή διοίκηση του συνταγματάρχη von Letov-Forbeck 3.500 Γερμανοί και 11.500 ντόπιοι Ασκάρι στην υπηρεσία τους αμύνθηκαν σθεναρά και με επιτυχία για 4 ολόκληρα χρόνια εφαρμόζοντας ένα επιτυχημένο είδος ανορθόδοξου πολέμου

ελιγμών. Οι 100.000 Σύμμαχοι και ντόπιοι αχθοφόροι δεν κατόρθωναν να αιχμαλωτίσουν τον δαιμόνιο Γερμανό και

υπέστησαν απώλειες τουλάχιστο 50.000 ανδρών από τραύματα και ασθένειες.

Page 46: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι πρώτοι μήνες του πολέμου παρουσίασαν περιορισμένη ναυτική δράση, καθώς η υπεροχή

των στόλων της Entente ήταν σαφής (σχεδόν τριπλάσια πλοία επιφανείας). Τα μόνα αξιόλογα

γεγονότα είναι η καταστροφή 5 γερμανικών καταδρομικών στο Ν. Ατλαντικό από τον

βρετανικό στόλο και η επιτυχής δράση του γερμανικού υποβρυχίου U-9 το οποίο βύθισε 3 αγγλικά καταδρομικά τον Σεπτέμβριο. Ακόμη,

έλαβε χώρα (16 Δεκεμβρίου) μια επιδρομή γερμανικών πλοίων υπό τον ναύαρχο Hipper σε

αγγλικά λιμάνια με αποτελέσματα κυρίως σε ψυχολογικό επίπεδο.

Ο κυρίαρχος βρετανικός στόλος, το καμάρι της γηραιάς Αλβιώνας, κυριάρχησε στις θάλασσες σε

όλη τη διάρκεια του πολέμου. Η κυριότερη επιτυχία του ήταν πως κράτησε ασφαλή τη

σύνδεση μεταξύ ΗΠΑ και Βρετανίας.

Page 47: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ας σημειωθεί πως καινοτομία υπήρξε η ευρεία χρήση του αεροπλάνου για πολεμική χρήση

κυρίως στο Δυτικό Μέτωπο. Η αρχική του χρήση ως αναγνωριστικό γρήγορα εμπλουτίστηκε με

αποστολές αναχαίτισης και βομβαρδισμού. Ως το τέλος του πολέμου είχαν παραχθεί 200.000 αεροπλάνα από τους εμπολέμους που είχαν

ξεκινήσει με μερικές δεκάδες. Οι σημαντικότερες επιδρομές βομβαρδισμού έγιναν το 1917 από

τους Γερμανούς κατά των αγγλικών πόλεων και το 1918 από τους Άγγλους κατά των γερμανικών.

Η πρώτη γερμανική επιδρομή κατά του Λονδίνου έγινε στις 21 Η πρώτη γερμανική επιδρομή κατά του Λονδίνου έγινε στις 21 Δεκεμβρίου 1914, ενώ στις 20 Ιανουαρίου 1915 τα πρώτα αερόπλοια Δεκεμβρίου 1914, ενώ στις 20 Ιανουαρίου 1915 τα πρώτα αερόπλοια

Zeppellin Zeppellin βομβάρδισαν αγγλικές πόλεις. Στις φωτογραφίες μια βομβάρδισαν αγγλικές πόλεις. Στις φωτογραφίες μια γερμανική μοίρα μαχητικών (αριστερά), ένα γερμανική μοίρα μαχητικών (αριστερά), ένα ZeppellinZeppellin (κάτω) που (κάτω) που

έχει καταρριφθεί και μια αγγλογερμανική αερομαχία (πάνω)έχει καταρριφθεί και μια αγγλογερμανική αερομαχία (πάνω)

Page 48: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Πάντως στις πρώτες μεγάλες αερομαχίες της πολεμικής ιστορίας αναδείχθηκαν μεγάλες μορφές με πλέον εξέχουσες τους Γερμανούς Voss, Belke και von Richthofen, το Γάλλο Fonk, τον Άγγλο Mannock και τον Καναδό Bishop, των οποίων όμως η δράση δεν μπορούσε να κρίνει το αποτέλεσμα μιας μάχης

του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις φωτογραφίες αριστερά

εικονίζονται δυο αναπαλαιωμένα

μαχητικά, το πάνω είναι το αεροπλάνο

του «Κόκκινου Βαρόνου» φον Ριχτχόφεν, ενώ

κάτω ένα βρετανικό. Δεξιά, φωτογραφία του

ιδίου με τον Μπέλκε. Ο

Ριχτχόφεν υπήρξε ο θρυλικότερος

πιλότος του Μεγάλου Πολέμου.

Page 49: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το 1915 βρήκε τους αντιπάλους στο Δυτικό μέτωπο αμυντικά οργανωμένους σε χαρακώματα κατά μήκος όλου του

μετώπου. Ως εκ τούτου η δράση ήταν περιορισμένη σε σχέση με το πρώτο έτος

του πολέμου. Πάντως πριν καλά καλά ανακληθεί αποτυχημένη η γαλλική επίθεση στην Καμπανία, το BEF ανέλαβε επίθεση με

4 μεραρχίες στις 10 Μαρτίου στο Neuve Chapelle.

Γερμανικό πολυβόλο σε χαράκωμα πρώτης γραμμής.

Page 50: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Για 2 χλμ. Εδάφους οι Βρετανοί υπέστησαν απώλειες 11.000 ανδρών, ενώ

οι Γερμανοί, που άντεξαν το σφυροκόπημα του πυροβολικού, είχαν περίπου 10.000. Δυο μήνες αργότερα

(15-27 Μαΐου) οι Άγγλοι εξαπέλυσαν εκ νέου επίθεση στην περιοχή της Φλάνδρας καταλαμβάνοντας το χωριό Festubert. Το σφοδρό πυρ των κανονιών κατέσκαψε τη

γη πέριξ των γερμανικών πρώτων γραμμών, αλλά οι τελευταίες άντεξαν στη νέα άσκοπη αιματοχυσία. Τα βρετανικά

κέρδη ήταν ξανά ανύπαρκτα.

Πάνω: ο Τζόν Φρεντς (αριστερά), διοικητής του BEF με τον Ζόφρ.

Κάτω: Βρετανοί σκάβουν ένα ακόμη χαράκωμα στην Φλάνδρα.

Page 51: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η γερμανική απάντηση στις συμμαχικές πρωτοβουλίες κατέληξε στη Δεύτερη Μάχη της Ύπρ (Απρίλιος – Μάιος), που ήταν η μοναδική γερμανική επιθετική ενέργεια για το 1915. Κάνοντας

ευρείας χρήση χημικών αερίων η 6η Στρατιά απώθησε τις πρώτες συμμαχικές γραμμές ισοπεδώνοντας την πόλη με το βαρύ πυροβολικό της. Υπό τις πρωτόγνωρες συνθήκες τα

καναδικά στρατεύματα αντέταξαν ηρωική άμυνα με κόστος χιλιάδες απώλειες συγκρατώντας κάπως τη γερμανική επίθεση.

Αριστερά: γερμανικό χαράκωμα την ώρα της μάχης.

Δεξιά: Γερμανοί πολυβολιστές φορώντας αντιασφυξιογόνες μάσκες.

Page 52: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Τελικά η τελευταία εκφυλίστηκε λόγω έλλειψης ενισχύσεων που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν το ρήγμα της συμμαχικής άμυνας. Οι απώλειες ήταν τρομακτικές ιδίως για τους Συμμάχους που

είδαν να τίθενται εκτός μάχης 70.000 πολύτιμοι στρατιώτες, έναντι 35.000 Γερμανών.

Εικόνα φρίκης στη Φλάνδρα.

Έχοντας ρίξει το βάρος στο Ανατολικό Μέτωπο, οι Γερμανοί παρέμειναν σε άμυνα για το 1915. Τα χαρακώματά τους αποδείχθηκαν αδιαπέραστα και οι εκατόμβες συνεχίστηκαν. Καινούργιο στοιχείο στις μάχες ήταν η χρήση 168 τόνων– παρά την απαγόρευση της Συνθήκης της Χάγης – του χημικού αερίου

χλωρίου στις 22 Απριλίου, που προκάλεσε 5.000 νεκρούς Γάλλους σε δέκα λεπτά. Έκτοτε η χρήση χημικών επεκτάθηκε κι έγινε κανόνας για τους αντιπάλους ως το τέλος του πολέμου.

Page 53: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η τελευταία μεγάλη επιθετική ενέργεια του έτους στο Δυτικό Μέτωπο ήταν η βρετανική επίθεση στο Loos που ξεκίνησε στις 25 Σεπτεμβρίου σε συνδυασμό με αντίστοιχες γαλλικές επιθέσεις νοτιότερα. Με τη συνδρομή βαρέως πυροβολικού και με τη χρήση χημικών αερίων για πρώτη

φόρας εκ μέρους τους, 6 μεραρχίες υπό τον Douglas Haig προσπάθησαν να ανατρέψου τα αλλεπάλληλα γερμανικά χαρακώματα της Φλάνδρας.

Το βρετανικό πυροβολικό κατασκάβει το έδαφος της Φλάνδρας. Το τοπίο είναι σεληνιακό, όπως φαίνεται στο βάθος, από τους βομβαρδισμούς που έχουν προηγηθεί.

Page 54: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Και πάλι, όπως στην Ύπρ, η υπεροπλία των Συμμάχων, τούτη τη φορά, δεν έφερε

αποτέλεσμα, αφού το ρήγμα στην αντίπαλη άμυνα δεν αξιοποιήθηκε με ταχύτητα. Τα γερμανικά πολυβόλα

άντεξαν και προκάλεσαν άλλες 50.000 βρετανικές απώλειες (και την

αντικατάσταση του διοικητή του BEF John French) έναντι των μισών

γερμανικών.

Δυο συγκλονιστικές φωτογραφίες.

Πάνω: Καναδοί στρατιώτες τοποθετούν τις ξιφολόγχες τους δευτερόλεπτα πριν

βαδίσουν στην «νεκρή ζώνη» που τους χωρίζει από τα γερμανικά χαρακώματα, και

στον σχεδόν βέβαιο θάνατο .

Κάτω: Μερικοί συμπατριώτες τους έχουν χάσει την όρασή τους από τη χρήση αερίων.

Page 55: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Κατά την άνοιξη του 1915 οι Γερμανοί έβαλαν σε προτεραιότητα τη νίκη στο Ανατολικό Μέτωπο και σφυροκόπησαν τον τσαρικό στρατό. Ως τον Αύγουστο τον έδιωξαν από την Πολωνία και το μεγαλύτερο μέρος της Λιθουανίας προκαλώντας του κολοσσιαίες απώλειες σε ανθρώπους και υλικό. Σε ένα μέτωπο όπου οι στρατηγικές κινήσεις των στρατευμάτων ήταν εφικτές, οι Ρώσοι

κινδύνευαν ήδη με οριστική συντριβή αντιμετωπίζοντας ένα μικρό μέρος του γερμανικού στρατού. Απέναντι στους Αυστριακούς, την ίδια στιγμή, τα κατάφερναν καλύτερα.

Οι Γερμανοί και, λιγότερο, οι Αυστριακοί κατήγαγαν Οι Γερμανοί και, λιγότερο, οι Αυστριακοί κατήγαγαν μεγάλες νίκες στο Ανατολικό Μέτωπο. Η Βαρσοβία μεγάλες νίκες στο Ανατολικό Μέτωπο. Η Βαρσοβία

(φωτό δεξιά: γερμανικό χαράκωμα έξω από την (φωτό δεξιά: γερμανικό χαράκωμα έξω από την πόλη) έπεσε στα χέρια τους στις 4 Αυγούστου (φωτό πόλη) έπεσε στα χέρια τους στις 4 Αυγούστου (φωτό

πάνω: Γερμανοί πανηγυρίζουν). πάνω: Γερμανοί πανηγυρίζουν).

Page 56: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Νοτιότερα, οι Ρώσοι ζήτησαν τη βοήθεια των Αγγλογάλλων για να διασπάσουν τα Στενά με τον ισχυρό στόλο της πριν αντιμετωπίσουν ανυπέρβλητα εμπόδια εφοδιασμού με πολεμικό υλικό από τους

Συμμάχους τους. Οι τελευταίοι, υπό την πίεση που ασκούσε η δεινή ρητορική του υπεραισιόδοξου βρετανού υπουργού Ναυτικών, Winston Churchill, αποφάσισαν να στείλουν πανίσχυρο στόλο για να εκβιάσει την είσοδο στα Στενά, ενώ λίγο νωρίτερα είχαν αποκρούσει επιτυχώς προσπάθεια τουρκικής εισβολής υπό τον Τζεμάλ πασά στην αποικία της Αιγύπτου. Στις 18 Μαρτίου δεκαοκτώ θωρηκτά και

δεκάδες άλλα πλοία βομβάρδισαν ανηλεώς τα άψογα οργανωμένα από τους Γερμανούς οχυρά των Δαρδανελίων χωρίς επιτυχία. Ο βρετανός υποναύαρχος DeRobeck έχασε 3 θωρηκτά από νάρκες και

ανήγγειλε ευθαρσώς πως μόνο μια απόβαση θα μπορούσε να θραύσει την εχθρική άμυνα.

Αριστερά: Ο Λίμαν φον Σάντερς με το μεικτό γερμανοτουρκικό επιτελείο του αντέταξε υποδειγματική άμυνα στα Δαρδανέλια.

Δεξιά: Καταιγισμός πυρών από τον πανίσχυρο συμμαχικό στόλο.

Page 57: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στις 25 Απριλίου 1915 5 συμμαχικές μεραρχίες αποτελούμενες από 62.000 Άγγλους, Αυστραλούς –

Νεοζηλανδούς (ANZAC) και Γάλλους αποβιβάστηκε υπό το σφοδρό πυρ των γερμανοτουρκικών πυροβόλων σε

διαφορετικές ακτές στην χερσόνησο της Καλλίπολής. Η φαινομενικά εύκολη, για τον στρατηγό Ian Hamilton,

επιχείρηση εξελίχθηκε στον χειρότερο εφιάλτη της Entente σε όλο τον πόλεμο. Οι συμμαχικές δυνάμεις καθηλώθηκαν κοντά στις ακτές και απέτυχαν να διασπάσουν τις οχυρές

θέσεις που επάνδρωναν λιγοστοί Τούρκοι. Μόλις ο Liman von Sanders αντιλήφθηκε την κατεύθυνση της συμμαχικής εισβολής, έριξε στη μάχη τις δυνάμεις του και προκάλεσε

δεκάδες χιλιάδες απώλειες στους ανυποψίαστους Βρετανούς. Οι τελευταίοι προσπάθησαν επί μήνες να διασπάσουν την τουρκική άμυνα που διηύθυνε υποδειγματικά ο Mustafa

Κemal. Οι δυο αντίπαλοι ενισχύονταν εξίσου από νεοφερμένες μεραρχίες, κάτι που βέβαια ευνόησε τους

Τούρκους. Οι σύμμαχοι ακινητοποιήθηκαν και η ευκαιρία χάθηκε.

Page 58: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Μετά από νέες εκατόμβες νεκρών το καλοκαίρι και αφού πλέον το μέτωπο είχε ακινητοποιηθεί, όπως συνέβαινε στο Βέλγιο, ο αντικαταστάτης του Hamilton, Charles Monro, ξεκίνησε να

αποσύρει τα συμμαχικά στρατεύματα από τις 15 Δεκεμβρίου,. Η περιπέτεια της Καλλίπολης, που τόσο ερασιτεχνικά σχεδιάστηκε και τόσο πρόχειρα εκτελέστηκε από ένα σύνολο ηγητόρων που

διοικούσαν εκατοντάδες μίλια μακριά από την κόλαση της Χερσονήσου, στοίχισε τη ζωή σε 33.000 Βρετανούς, Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς και 10.000 Γάλλους.

Ένα από τα τουρκικά πυροβόλα γερμανικής κατασκευής που καθήλωσαν το συμμαχικό στράτευμα.

Για τους Τούρκους η Καλλίπολη σηματοδότησε την έναρξη της εθνικής αναγέννησής τους υπό τον Kemal. Ο τούρκος στρατιώτης απέβαλε τη φήμη του απόλεμου και ράθυμου ανατολίτη. Από την άλλη για την αγγλική ηγεσία το φιάσκο της Εκστρατείας πρέπει να αποδοθεί στους ανενημέρωτους πολιτικούς που

την απαίτησαν και τους αχαρακτήριστα αδιάφορους και μαλθακούς στρατιωτικούς που την εκτέλεσαν υπό μορφή «ένοπλου περιπάτου κατά ιθαγενών της Αφρικής».

Page 59: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι Τούρκοι αναδείχθηκαν οι νικητές με τεράστιο κόστος 90.000 νεκρών και 170.000 τραυματιών. Η Καλλίπολη που έκτοτε έμεινε να στοιχειώνει τη συλλογική μνήμη των

εμπολέμων (ιδίως των ΑΝΖΑC και των Τούρκων) υπήρξε μια ακόμη άσκοπη θυσία που επηρέασε ελάχιστα την εξέλιξη του πολέμου.

Βρετανικό μαγειρείο εκστρατείας υπό τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο.

Page 60: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Εντυπωσιασμένη από τις γερμανικές νίκες κατά των Ρώσων και την επιτυχημένη τουρκική άμυνα στα Δαρδανέλια, η Βουλγαρία συμμάχησε στις 5 Οκτωβρίου 1915 με τις Κεντρικές

Αυτοκρατορίες και έθεσε αμέσως τον ισχυρό στρατό της στη μάχη κατά της Σερβίας. Συγχρόνως απαίτησε και πέτυχε εδαφικές παραχωρήσεις κατά της, ουδέτερης τότε, Ελλάδος σε περίπτωση οριστικής νίκης. Οι Βούλγαροι προσπάθησαν με αυτήν την κίνηση να αναθεωρήσουν στο πεδίο

της μάχης τα αποτελέσματα των Βαλκανικών πολέμων.

Page 61: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Υπό τα νέα δεδομένα η Σερβία που μαχόταν ως τότε επιτυχώς κατά της Αυστρίας, δέχθηκε την συνδυασμένη γερμανική, αυστριακή και βουλγαρική επίθεση τον Οκτώβριο 1915, χωρίς να μπορεί να υπολογίζει σε ρωσική συμπαράσταση. Ο στρατός της συνετρίβη σε ένα μήνα και τα υπολείμματα του φυγαδεύτηκαν από τους Γάλλους και τους Έλληνες στην Κέρκυρα.

Πάνω: Γυναίκες της Σερβίας θάβουν τους άντρες τους.

Δεξιά πάνω: Βουλγαρικά πυροβόλα στο σερβικό μέτωπο.

Δεξιά κάτω: Αυστριακοί πεζοί έχουν καταλάβει έναν δρόμο κομβικής σημασίας

κοντά στο Βελιγράδι.

Page 62: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ήδη όμως από τις 22 Σεπτεμβρίου αγγλικές και γαλλικές δυνάμεις

αποβιβάζονταν στη Θεσσαλονίκη για την ενίσχυση των Σέρβων υπό την ανοχή της

ουδέτερης ελληνικής κυβέρνησης του Ζαΐμη. Είχε προηγουμένως παραιτηθεί ο

πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος μετά την άρνηση του βασιλιά

Κωνσταντίνου να αποδεχθεί την επιθυμία της Βουλής για συμμαχία με την Entente.

Καθώς η επιχείρηση στα Δαρδανέλια απέτυχε παταγωδώς, οι Σύμμαχοι

εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη για να προστατεύσουν την υποχώρηση του

εκστρατευτικού σώματος και να περισώσουν ό,τι μπορούσαν από το

σερβικό στρατό.

Κάτω: Σέρβοι στρατιώτες φθάνουν στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο.

Πάνω: Γάλλοι στρατιώτες αποβιβάζονται στην κατεχόμενη από τους Συμμάχους

Λήμνο.

Page 63: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι Σύμμαχοι οχύρωσαν τη Θεσσαλονίκη και επί της ουσίας άνοιξαν ένα νέο πολεμικό

μέτωπο στα Βαλκάνια, ενάντια στη Βουλγαρία και την Οθωμανική

Αυτοκρατορία στο έδαφος της ουδέτερης Ελλάδας. Στις 28 Δεκεμβρίου, την ίδια μέρα που αποχωρούσαν από την Καλλίπολη, οι

Σύμμαχοι κατέλαβαν την Κέρκυρα και συγκέντρωσαν εκεί τα κατάλοιπα του

σερβικού στρατού.

Τα πρώτα Γαλλικά στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη.

Page 64: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στη Μεσόγειο, ήδη από τους πρώτους μήνες του πολέμου, το διπλωματικό παιχνίδι ήταν σκληρό για τον προσεταιρισμό της Ιταλίας, κυρίως, και της Ελλάδας, δευτερευόντως. Η κυβέρνηση

Salanda υπόγραψε τελικώς το Σύμφωνο του Λονδίνου (26 Απριλίου 1915) με την Entente με ανταλλάγματα τις αυστριακές κτήσεις στην Τεργέστη, το Τρεντίνο, την Ίστρια και τη Δαλματία

καθώς και ακαθόριστες κτήσεις στην Αφρική και τη Μικρά Ασία. Ακόμη θα αποκτούσε τον πλήρη έλεγχο της Αλβανίας και φυσικά της Αδριατικής θάλασσας. Η Ιταλία κήρυξε λοιπόν τον πόλεμο

κατά της πρώην συμμάχου της Αυστρίας στις 23 Μαΐου και εισέβαλε στα, πάντοτε διεκδικούμενα από εκείνη, αυστριακά εδάφη σε ένα μέτωπο 600 km.

Αριστερά: Ο ιταλός πρωθυπουργός Σαλάντα.

Δεξιά: Ο Άγγλος βασιλιάς Γεώργιος Ε’ και ο

αρχηγός του βρετανικού Επιτελείου Ρόμπερτσον

(δεξιά) θεωρούσαν πολύτιμη τη συνδρομή της Ιταλίας. Η τελευταία θα μπορούσε να δεσμεύσει

πολύτιμες γερμανοαυστριακές

δυνάμεις στο Νότο και να ανακουφίσει το

χειμαζόμενο BEF.

Page 65: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το ιταλοαυστιακό μέτωπο είχε καθαρά εθνικό χαρακτήρα. Τόσο οι αμυνόμενοι Αυστριακοί όσο και οι επιτιθέμενοι Ιταλοί θεωρούσαν πως μάχονταν για το εθνικό τους έδαφος στις

διαφιλονικούμενες περιοχές. Άλλωστε οι μεταξύ τους διαφορές πήγαζαν από τους αιώνες αψβουργικής κατοχής της Βορείου Ιταλίας.

Πάνω: Αυστριακό στοιχείο πολυβόλου σε αμυντική θέση στα βουνά του Τρέντο.

Κάτω: Ιταλοί στρατιώτες τραβούν ένα θηριώδες πυροβόλο λίγο πριν την επίθεσή

τους κατά των Αυστριακών.

Page 66: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το ιταλικό σχέδιο προέβλεπε την επίθεση 37 μεραρχιών υπό τον αρχιστράτηγο Luigi Cadorna σε όλο το μήκος της

μεθορίου. Οι καλύτερες προϋποθέσεις δημιουργούνταν στην περιοχή του

ποταμού Ιζόντσο. Το ιταλικό επιτελείο στόχευσε στην εύκολη, όπως θεώρησε,

υπερπήδηση του ποταμού και την κάθοδο προς τη Σλοβενία. Από την άλλη οι

Αυστριακοί διέθεταν μόλις 14 μεραρχίες αλλά κατείχαν δεσπόζουσες οχυρές

θέσεις με αλλεπάλληλες γραμμές άμυνας (ιδίως στον Ιζόντσο) που

εξισορροπούσαν το αριθμητικό τους μειονέκτημα.

Δεσπόζουσες αμυντικές θέσεις των Αυστριακών στο ιταλικό μέτωπο.

Page 67: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι Ιταλοί επιτέθηκαν με σφοδρότητα από την πρώτη μέρα του πολέμου όμως τα κέρδη

τους ήταν λίγα εξαιτίας της επιτυχημένης αμυντικής οργάνωσης των αντιπάλων τους.

Τα αυστριακά οχυρά καθήλωσαν τους υπεραισιόδοξους Ιταλούς και δημιούργησαν

ένα ακόμη αιματηρό πεδίο μαχών στα χαρακώματα , όπως και στο

Δυτικό Μέτωπο.

Ο αποτυχημένος Ιταλός στρατηγός Καντόρνα οδήγησε τα ενθουσιώδη ιταλικά στρατεύματα σε μεγάλη στρατηγική ήττα που επρόκειτο να

κοστίσει μακροχρόνια δεκάδες χιλιάδες νεκρούς.

Page 68: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στον τομέα του Ιζόντσο έλαβαν χώρα οι σημαντικές μάχες του μετώπου αυτού ως το τέλος του πολέμου. Οι δύο πρώτες «μάχες του Ιζόντσο» πραγματοποιήθηκαν από τον Ιούνιο ως τον Αύγουστο

1915 και είχαν ως αποτέλεσμα ασήμαντα εδαφικά οφέλη για τους Ιταλούς. Οι επόμενες δυο «μάχες του Ιζόντσο» (18/10 ως 2/12 1915) έφερε το μένος των αντιπάλων στο αποκορύφωμά του μέσα στο βαρύ χειμώνα. Επρόκειτο για μια εκατόμβη θυμάτων. Χωρίς να επιτύχουν κανέναν αντικειμενικό σκοπό οι Ιταλοί απώλεσαν ως το τέλος του έτους 280.000 άνδρες εκ των οποίων 66.000 νεκροί. Οι Αυστριακοί,

που ήδη μάχονταν εναντίον των Ρώσων και των Σέρβων, πέτυχαν υπό την στιβαρή ηγεσία του στρατηγού Μπόροβιτς να απωθήσουν τους Ιταλούς με κόστος τις μισές απώλειες των αντιπάλων τους.

Η ιταλική εμπλοκή προς ώρας δεν βοηθούσε τους συμμάχους.

Αριστερά: Αυστριακό χαράκωμα πρώτης γραμμής κοντά στον ποταμό Ιζόντσο. Οι πολεμιστές βάλλουν μέσα από πλήρως καλυμμένο χαράκωμα που προστατεύει από το εχθρικό πυροβολικό,

τεχνική υιοθετημένη από την γερμανική εμπειρία του Δυτικού Μετώπου.

Δεξιά: Οι Ιταλοί διαπεραιώνονται στον Ιζόντσο.

Page 69: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στη θάλασσα, το 1915 σήμανε έναν λυσσαλέο υποβρυχιακό αγώνα των Γερμανών. Οι

τελευταίοι αξιοποιώντας το πρωτοποριακό αυτό όπλο βύθισαν δεκάδες εμπορικά πλοία στον Ατλαντικό και γύρω από τη Βρετανία,

στερώντας πολύτιμες ενισχύσεις σε υλικό από τους Συμμάχους. Τα αντίποινα των Βρετανών

ήταν ο αποκλεισμός της Γερμανίας δια θαλάσσης ως το τέλος του πολέμου ενέργεια

με εξίσου σημαντική επίπτωση στην πολεμική προσπάθεια της ηπειρωτικής δύναμης.

Πάνω: Το βρετανικό υποβρύχιο Α5 στον Ατλαντικό.

Κάτω: Ο βασιλιάς Γεώργιος Ε’ επισκέπτεται υποβρύχιο του Royal Navy.

Page 70: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι νάρκες, τα εξοπλισμένα εμπορικά πλοία και τα αντίπαλα υποβρύχια συνέθεταν ένα σκηνικό πολέμου εξίσου άγριο με εκείνο του Δυτικού μετώπου, αλλά λιγότερο γνωστό για τους ανθρώπους της εποχής. Τελικά και οι δυο πλευρές απέτυχαν να πλήξουν καθοριστικά τον αντίπαλο μόνο δια

θαλάσσης ως το τέλος του πολέμου , όμως κερδισμένοι θεωρούνται οι Σύμμαχοι της Entente, αφού κράτησαν ανοιχτό τον Ατλαντικό μέσω του οποίου ήρθαν οι πολύτιμες ενισχύσεις από την

υπερατλαντική Δύναμη.

Το γερμανικό καταδρομικό μάχης Bluecher έχει αναποδογυρίσει μετά τη σύγκρουση στο Ντόγκερ.

Page 71: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το 1916 οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες ξεκίνησαν δυο ισχυρότατες επιθέσεις, μια οι Γερμανοί στο Βερντέν, στο κέντρο του Δυτικού

μετώπου, και μια οι Αυστριακοί στο Αζιάγκο, στο ιταλικό μέτωπο. Στο Verdun διεξήχθη η μεγαλύτερη μάχη του πολέμου. Στην επική αυτή

σύγκρουση πού διεξήχθη από τις 21 Φεβρουαρίου ως τις 18 Δεκεμβρίου συμμετείχε το σύνολο σχεδόν του γαλλικού στρατού (260

Συντάγματα από τα 330) αντιμετωπίζοντας 1εκ. Γερμανούς (φωτό κάτω). Η περιοχή είχε μεγάλη συμβολική σημασία στη γαλλική

ιστορία και ο Joffre (φωτό κάτω δεξιά στο εξώφυλλο περιοδικού) διέταξε άμυνα μέχρις εσχάτων. Ο αντίπαλός του στρατάρχης

Falkenhein (φωτό πάνω δεξιά) έπεισε τον Κάιζερ ότι ο πόλεμος θα τελείωνε με μια κολοσσιαία επίθεση που θα διέλυε το γαλλικό στρατό.

Page 72: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι γερμανικές επιθέσεις διευθυνόμενες από τον πρίγκιπα Wilhem ήταν λυσσαλέες και ανανεώνονταν κάθε μήνα. Εκατομμύρια τόνοι βομβών ρίχτηκαν στις γαλλικές θέσεις και η γη

μετατράπηκε σε κρανίου τόπο, όμως οι Γάλλοι παραχωρώντας κάθε φορά λίγο έδαφος, αντιστέκονταν και κρατούσαν τις σημαντικότερες οχυρωμένες θέσεις τους. Εντούτοις στις αρχές

Ιουνίου η γερμανική πίεση και η χρήση αερίων έκαμψε προσωρινά τις γαλλικές γραμμές του στρατηγού Petain και ο τελευταίος απώλεσε το σημαντικό οχυρό Vaux στον Μεύση.

Η μάχη στο Βερντέν αποτέλεσε το μεγαλύτερο εφιάλτη της ιστορίας

τους για τη Γαλλία και τη Γερμανία. Αμφότεροι έχασαν από 500 χιλιάδες

άνδρες σε μια μάχη με μηδαμινό στρατηγικό ή τακτικό κέρδος. Η

άσκοπη ανθρωποσφαγή συνετέλεσε στην πτώση του ηθικού και των δυο

πλευρών και επιβεβαίωσε την αποτυχία των πολεμικών σχεδίων που είχαν συνταχθεί προπολεμικά.

Page 73: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Υπό τον κίνδυνο της ολικής κατάρρευσης οι Γάλλοι επιστράτευσαν και τις τελευταίες δυνάμεις τους συγκρατώντας τελικά τον στρατό του Κάιζερ. Καθοριστικό ρόλο πάντως στην επικράτησή τους έπαιξε η βοήθεια των συμμάχων τους. Το καλοκαίρι, οι Ρώσοι στην Πολωνία και οι Άγγλοι στο Somme επιτέθηκαν αιφνίδια, αναγκάζοντας τον Falkenhein (που ως εκ τούτου αντικαταστάθηκε) να αποσύρει μεγάλο μέρος των δυνάμεών του στα νέα μέτωπα. Η Γαλλία είχε σωθεί ξανά.

Αριστερά: Γαλλικά και γερμανικά χαρακώματα στο Βερντέν.

Δεξιά πάνω: Πολύτιμες γαλλικές ενισχύσεις καταφθάνουν στο μέτωπο.

Δεξιά κάτω: Οι τελευταίοι επιζώντες σε γερμανικό χαράκωμα το φθινόπωρο.

Page 74: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Για να ανακουφίσουν τους δοκιμαζόμενους Γάλλους, οι Βρετανοί υπό την ηγεσία (από τον Δεκέμβριο του 1915) του Douglas Haig εκδήλωσαν, βορειότερα στο Σομ, μια μεγάλη επιθετική ενέργεια. Η επίθεση που ήταν προγραμματισμένη για αργότερα, επισπεύτηκε για την 1η Ιουλίου

1916 μπρος στον κίνδυνο κατάρρευσης του γαλλικού μετώπου.

Στο Σομ έκαναν το ντεμπούτο τους στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία τα άρματα μάχης. Στις 15 Σεπτεμβρίου 15 βρετανικά άρματα συνέτρεξαν τις 15 μεραρχίες στην σχετικά επιτυχή επίθεση στη Flers Courcelet. Μολονότι κινούνταν αργά και δεν κατόρθωσαν τα αναμενόμενα ρήγματα στους αντιπάλους, εντούτοις η επίδραση των χαλύβδινων φρουρίων στο ηθικό των γερμανών ήταν μεγάλη και έπαιξε ρόλο

στην πύρρειο βρετανική νίκη στο Σομ. Στη φωτογραφία εικονίζεται το άρμα με το όνομα “Perfect Lady”.

Page 75: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι 650.000 Βρετανοί και 100.000 Γάλλοι είχαν απέναντί τους 300.000 Γερμανούς.

Μετά από μια βδομάδα καταιγιστικού βομβαρδισμού οι Βρετανοί εξόρμησαν από τα χαρακώματά τους πιστεύοντας

πως δεν υπήρχε περίπτωση να υπάρχουν ζωντανοί εχθροί στις πρώτες γραμμές (no

man’s land) που θύμιζαν σεληνιακό τοπίο. Το λάθος ήταν μοιραίο. Μέσα σε

λίγες ώρες 20.000 Βρετανοί σφαγιάστηκαν από τα γερμανικά

πολυβόλα και διπλάσιοι τραυματίστηκαν στην πλέον πολύνεκρη μέρα της ιστορίας

του βρετανικού στρατού.

Page 76: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Παρά την πρωτοφανή σφαγή οι άσκοπες επιθέσεις συνεχίστηκαν όλο το καλοκαίρι. Μόλις το Σεπτέμβριο οι Σύμμαχοι (κυρίως οι Γάλλοι) απεκόμισαν κάποια εδαφικά οφέλη λίγων χιλιομέτρων διασπώντας τις πρώτες ζώνες γερμανικών χαρακωμάτων. Το σημαντικότερο όφελος ήταν τελικά

πως οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να αποσύρουν σημαντικές δυνάμεις από το Βερντέν, για να διασώσουν τις θέσεις τους στο Σομ.

Page 77: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στις 18 Νοεμβρίου και υπό σφοδρή χιονόπτωση οι αιματηρές επιθέσεις των Συμμάχων ανεστάλησαν. Η τακτική βρετανική νίκη είχε κοστίσει στο BEF 420.000 απώλειες και άλλες

200.000 στους Γάλλους για λίγα χιλιόμετρα γαλλικής γης. Η εκατόμβη των απωλειών για τους Γερμανούς σταμάτησε στις 500.000.

Page 78: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Υπό το βάρος της επίθεσης στο Βερντέν οι Σύμμαχοι πίεσαν την Ιταλία να επιτεθεί για να

ανακουφίσει το Δυτικό Μέτωπο. Οι ελλείψεις σε προσωπικό και το χαμηλό

ηθικό από τις αποτυχίες του προηγούμενου έτους

προδίκασαν το αποτέλεσμα της «πέμπτης μάχης του Ιζόντσο»

που διεξήχθη τον Μάρτιο. Μάλιστα οι Αυστριακοί αντεπιτέθηκαν (Μάχη

Αζιάγκο) τον Μάιο στην περιοχή του Τρεντίνο στις Άλπεις, υπό τον στρατάρχη Κόνραντ και απείλησαν με

διάλυση τον ιταλικό στρατό.

Page 79: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Τελικά αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στο σημείο εκκίνησής τους λόγω της

ανεπάρκειας δυνάμεων και της σφοδρής επίθεσης των Ρώσων στο Ανατολικό

Μέτωπο. Οι Ιταλοί έσπευσαν να εκμεταλλευτούν το τελευταίο γεγονός και κέρδισαν μια μικρή νίκη στην έκτη

«μάχη του Ιζόντσο» τον Αύγουστο, καταλαμβάνοντας 5 km εδάφους με

αντάλλαγμα απώλειες 50.000 ανδρών.

Στις μάχες του Αζιάγκο οι δυο αντίπαλοι υπέστησαν απώλειες άνω των 100.000

ανδρών έκαστος. Στις δυο φωτογραφίες εκατέρωθεν εικονίζονται ιταλικό στρατόπεδο

και ιταλική επίθεση.

Page 80: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ενώ οι Αυστριακοί ήταν απασχολημένοι στο ιταλικό μέτωπο, οι Ρώσοι υποβοήθησαν τις συμμαχικές ενέργειες στο Βερντέν και στον Ιζόντσο εξαπολύοντας επίθεση τον Μάρτιο στην

περιοχή της Λιθουανίας. Περίπου 1,5 εκ. Ρώσοι του στρατάρχη Alekseev επιχείρησαν να διασπάσουν την γερμανοαυστριακή άμυνα χωρίς αποτέλεσμα. Οι Γερμανοί όχι μόνο δεν

αναγκάστηκαν να φέρουν ενισχύσεις από τη Δύση, αλλά προκάλεσαν και εκατόμβες νεκρών στο τσαρικό στράτευμα.

Αριστερά: Ο τσάρος επιθεωρεί τα στρατεύματά του ενώ μετά τη μάχη οι Ρώσοι συγκεντρώνουν τους

νεκρούς τους.

Πάνω: Ο στρατάρχης Αλεξέεφ.

Page 81: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Παραταύτα οι Αγγλογάλλοι πίεζαν τον τσάρο Νικόλαο και ο τελευταίος είδε επιτέλους τα

στρατεύματά του να θριαμβεύουν υπό την ικανή ηγεσία του στρατηγού Alexei Brusilov. Ο τελευταίος εξαπέλυσε θυελλώδη επίθεση κατά των Αυστριακών

στις αρχές Ιουνίου (τις μέρες που οι Άγγλοι εξορμούσαν στο Somme) και, κυριολεκτικά, τους

σύντριψε. Η ετερόκλητη 4η Στρατιά του αρχιδούκα Josef Ferdinand έχασε

130.000 άνδρες τις δυο πρώτες μέρες στην περιοχή του Lutsk.

Ο Μπρουσίλοφ και η ρωσική επίθεση στο Λούτσκ.

Page 82: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ως τα τέλη Ιουλίου ο αυστριακός στρατός απώλεσε 1,5

εκατομμύρια άνδρες (νεκρούς,τραυματίες και αιχμαλώτους)

φθάνοντας στα όρια της αντοχής του. Ο Βrusilov δεν βάδισε κατά της Βουδαπέστης μόνο και μόνο

λόγω έλλειψης εφεδρικών δυνάμεων, χάνοντας την ευκαιρία να καταστρέψει την αψβουργική

αυτοκρατορία.

Όλεθρος στις αυστροουγγρικές θέσεις.

Page 83: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η μεγάλη επιτυχία των Ρώσων έπεισε τους αμφιταλαντευόμενους Ρουμάνους να πάρουν το μέρος της Entente με την ελπίδα να κερδίσουν εδαφικά οφέλη στην τελική μοιρασιά των νικητών. Εντούτοις ο ρουμανικός στρατός, χωρίς ρωσική υποστήριξη, διαλύθηκε ολοσχερώς από την ισχυρή αυστρογερμανική αντεπίθεση επίθεση του Σεπτεμβρίου – Δεκεμβρίου 1916 και οι

πετρελαιοπηγές της χώρας περιήλθαν υπό τον έλεγχό τους.

Αριστερά πάνω: Το γερμανικό πεζικό περιμένει το σύνθημα του αξιωματικού για έφοδο.

Αριστερά κάτω: Οι Ρουμάνοι κατευθύνονται στην πρώτη γραμμή.

Κάτω: Αυστριακό πυροβόλο στη Βουκοβίνα.

Page 84: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι επιτυχίες των Κεντρικών Αυτοκρατοριών στα Βαλκάνια έγιναν περισσότερες με την άμεση βουλγαρική δράση στο Μακεδονικό Μέτωπο. Οι Βούλγαροι ενισχυμένοι με άτακτους Κομιτατζήδες που τρομοκρατούσαν τους ελληνικούς πληθυσμούς, επιτέθηκαν στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο τον Ιούλιο. Το ελληνικό Δ’ Σώμα Στρατού με έδρα την Καβάλα, με εντολή της κυβέρνησης που επιδίωκε

την –ανέφικτη και ήδη παραβιασθείσα – ουδετερότητα στον πόλεμο, παραδόθηκε αμαχητί στις 29 Αυγούστου 1916 και μεταφέρθηκε αιχμάλωτο στη Γερμανία.

Page 85: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η απώλεια της ανατολικής Μακεδονίας έφερε σε δύσκολη θέση

τα συμμαχικά στρατεύματα Μακεδονίας που πλέον κινδύνευαν

άμεσα με περικύκλωση από τη Βουλγαρία και την απρόβλεπτη

ελληνική ηγεσία. Τελικά τα γεγονότα του καλοκαιριού

οδήγησαν στην οριστική διάσπαση του ελληνικού κράτους (Εθνικός

Διχασμός) με καταλυτικές συνέπειες για την εξέλιξη των επιχειρήσεων

και για την ελληνική ιστορία.

Page 86: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Τον Σεπτέμβριο του 1916 και ενώ η Ρουμανία κατέρρεε, νοτιότερα στη Μακεδονία, το Κίνημα της Εθνικής Άμυνας υπό το στρατηγό Δαγκλή (είχε ήδη κηρυχθεί στις 16 Αυγούστου) εξασφάλισε την

πολιτική στήριξη του Ελευθερίου Βενιζέλου και πρότεινε στην Entente την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο . Τον Οκτώβριο η έδρα της επαναστατικής αυτής κυβέρνησης που διαχώριζε τη θέσης της από εκείνη των Αθηνών μετέφερε την έδρα της στη Θεσσαλονίκη και αναγνωρίστηκε ντε φάκτο από τους

Συμμάχους που διαχειρίζονταν ουσιαστικά τα πράγματα στη Μακεδονία χωρίς αντίδραση από την κυβέρνηση στην Αθήνα.

Η βενιζελική τριανδρία στη Θεσσαλονίκη το 1916 (Κουντουριώτης – Βενιζέλος – Δαγκλής).

Page 87: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στις 24 Νοεμβρίου η προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Βενιζέλο κήρυξε τον πόλεμο στη Βουλγαρία και τη Γερμανία οργανώνοντας τα πρώτα 6 τάγματα που

τέθηκαν υπό γαλλική διοίκηση. Την ίδια στιγμή οι Σύμμαχοι επέβαλαν έναν

πολύμηνο ναυτικό αποκλεισμό της πρωτεύουσας για να εξαναγκάσουν την κυβέρνηση στην Αθήνα να

αποστρατεύσει τον στρατό της ή να συμμαχήσει μαζί της.

Η βενιζελική τριανδρία στο μέτωπο το 1916 (Κουντουριώτης – Βενιζέλος – Δαγκλής)

Page 88: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το τέλος του έτους βρήκε τους αντιμαχόμενους στο ιταλικό μέτωπο εντελώς εξαντλημένους μετά από τρεις ακόμη ανούσιες μάχες στον ποταμό Ιζόντσο. Οι Ιταλοί εξαπέλυσαν επιθέσεις από τον

Σεπτέμβριο ως το Νοέμβριο με τρομακτικές απώλειες ξανά (80.000 Ιταλοί και 65.000 Αυστριακοί). Οι δύο στρατοί αναδιοργανώθηκαν το χειμώνα και οι Ιταλοί πέτυχαν να

διπλασιάσουν το στρατό τους και να αποκτήσουν μεγάλη υπεροχή σε οπλισμό. Η επόμενη άνοιξη θα ξανάφερνε τους ιταλούς σε επιθετική διάταξη, το ηθικό τους όμως παρέμενε χαμηλό.

Αριστερά: Το ιταλικό πυροβολικό ενισχύθηκε με το τέλος του έτους.

Δεξιά: Θωρακισμένο αυστριακό τρένο.

Page 89: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στη Μέση Ανατολή, ένα μέτωπο με αμιγώς βρετανικό ενδιαφέρον, ο οθωμανικός στρατός έτεινε να εξελιχθεί σε κακό δαίμονα των Άγγλων, όταν οι τελευταίοι ηττήθηκαν συντριπτικά στο Κουτ Ελ Αμάρα, στη Μεσοποταμία και παραδόθηκαν (Απρίλιος 1916). Η απειλή για τις αιγυπτιακές και

ινδικές κτίσεις της γηραιάς Αλβιώνας ήταν μεγαλύτερη από ποτέ και γι’ αυτό νέο εκστρατευτικό σώμα έφτασε τον επόμενο μήνα.

Χιλιάδες Βρετανοί αιχμάλωτοι υπέκυψαν από επιδημίες κατά την αιχμαλωσία τους. Η καταστροφή στη Μεσοποταμία ανάγκασε τους Βρετανούς να ενισχυθούν με αξιόμαχες ινδικές μονάδες.

Page 90: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ενθαρρυμένοι οι Τούρκοι επιχείρησαν νέα εισβολή στην Αίγυπτο, την οποία

απέκρουσαν επίλεκτες αυστραλιανές δυνάμεις. Οι τελευταίες μάλιστα κατέλαβαν το Σινά με σφοδρή

επίθεση ιππικού δίνοντας το σύνθημα της βρετανικής αντεπίθεσης σε όλο το

μέτωπο της Μέσης Ανατολής.

Στην Αίγυπτο, υπό πρωτοφανείς κλιματολογικές συνθήκες γι’ αυτούς, οι

επίσης νεοφερμένοι Αυστραλοί τα κατάφεραν περίφημα απέναντι στους

Τούρκους.

Page 91: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ευχάριστο νέο για τους Βρετανούς ήταν η οργανωμένη αραβική εξέγερση στην Παλαιστίνη και την Αραβία που ξέσπασε τον Ιούνιο 1916. Οι Βρετανοί μέσω του διάσημου λοχαγού Λόρενς «της

Αραβίας» συνεργάστηκαν αρμονικά με τους Άραβες στον κοινό αντιτουρκικό αγώνα τα αποτελέσματα του οποίου φάνηκαν το επόμενο έτος. Οι ενέργειες των εθνικιστών Αράβων

περιελάμβαναν δολιοφθορές στο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο και ανταρτοπόλεμο στο σκληρό πεδίο μάχης της ερήμου

Αριστερά: Βρετανοί σε χαράκωμα στην Παλαιστίνη.

Πάνω: Ομιλία Τούρκων αξιωματικών σε μια οθωμανική μεραρχία.

Page 92: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ας σημειωθεί πως το έτος αυτό έλαβε χώρα η μοναδική σοβαρή ναυμαχία μεταξύ γερμανικού και αγγλικού στόλου, που ήταν και οι ισχυρότεροι της εποχής. Στις 31 Μαΐου στη Γιουτλάνδη, στη Βόρειο Θάλασσα, συγκρούστηκαν τα πλοία των βρετανών ναυάρχων Gelico και Beetie (φωτό αριστερά) και του Γερμανού ναυάρχου Scheer (φωτό δεξιά) με απώλειες 11 γερμανικά και 14 αγγλικά πλοία. Μολονότι επί της ουσίας δεν υπήρξε νικητής σε τακτικό επίπεδο, εντούτοις η

ναυμαχία αυτή ανάγκασε τα γερμανικά πλοία επιφανείας να παραμείνουν ως το τέλος του πολέμου στις βάσεις τους παραχωρώντας την κυριαρχία στους Άγγλους.

Page 93: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στα τέλη του χρόνου ο Γερμανός καγκελάριος Μπέτμαν-Χόλβεγκ

διατύπωσε ασαφείς όρους για ειρήνη που είχαν ελάχιστη απήχηση στη Δύση.

Άλλωστε το ύφος του Γερμανού πολιτικού ήταν υπεροπτικό και απέτρεψε

οποιαδήποτε διάθεση για συζητήσεις.

Βρετανοί (πάνω) και Γάλλοι (κάτω) κάνουν και πάλι Χριστούγεννα στα χαρακώματα.

Page 94: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το 1917 αποδείχθηκε το πλέον αποφασιστικό έτος του πολέμου. Μεγάλο γεγονός για την Entente υπήρξε η είσοδος των ΗΠΑ (που κηρύχθηκαν συνασπισμένες) στον πόλεμο στις 2 Απριλίου οι

οποίες διέθεσαν στον κοινό αγώνα τους ανεξάντλητους πόρους τους.

Ευδιάθετοι αμερικανοί στρατιώτες μόλις έχουν φθάσει στη Γαλλία. Το ηθικό τους ήταν πολύ υψηλό αφού επιδίωκαν να εκδικηθούν τους Γερμανούς και θεωρούσαν εαυτούς απελευθερωτές της Ευρώπης.

Page 95: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η εξέλιξη αυτή προετοιμάστηκε τα προηγούμενα χρόνια, όταν

γερμανικά υποβρύχια βύθισαν αμερικανικά πολιτικά πλοία με απώλειες εκατοντάδων πολιτών (Lusitania 1915, Sussex 1916,

Wisilendia 19/03/1917) γεγονότα που εξερέθισαν την, ως τότε,

αδιάφορη για τον Μεγάλο Πόλεμο αμερικανική κοινή γνώμη και την

έστρεψαν για πρώτη φορά υπέρ της ενεργούς εμπλοκής.

Δεξιά πάνω: γερμανικό υποβρύχιο παραδίδεται.

Δεξιά κάτω: Οι σωσίβιες λέμβοι του «Λουζιτάνια» έχουν αποβιβάσει τους

διασωθέντες σε γαλλικό έδαφος.

Page 96: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το «κερασάκι στην τούρτα» έβαλε η γερμανική Ανώτατη Διοίκηση που τον Ιανουάριο του 1917 κηρύχθηκε μονόπλευρα κατά των «δικαιωμάτων των ουδετέρων» δηλώνοντας πως στο εξής θα

θεωρούσε εχθρικά τα πλοία των ουδετέρων που θα έπλεαν σε εχθρικά νερά.

Ο αρχηγός των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη στρατηγός John Pershing (κέντρο) περιστοιχίζεται από τον αρχηγό των βρετανικών δυνάμεων στο Δυτικό

Μέτωπο στρατηγό Douglas Ηaig (στα αριστερά του) και τον διοικητή του αμερικανικού 116 Συντάγματος Ιππικού William Ball.

Page 97: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Τους τελευταίους αμερικανικούς δισταγμούς διέλυσαν οι αποκαλύψεις για μια γερμανομεξικανική συμφωνία μεταφοράς του πολέμου στην Αμερική (τηλεγράφημα Τσίμερμαν). Έτσι τα πρώτα

αμερικανικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν τον Ιούνιο στην Γαλλία.

Ο αμερικανικός στρατός στο Μάρνη ποταμό και στο σεληνιακό τοπίο της βελγικής υπαίθρου.

Page 98: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στο Δυτικό Μέτωπο η εκτίμηση του Γάλλου στρατηγού Νιβέλ ήταν πως μια συντονισμένη γαλλοβρετανική επίθεση στη Φλάνδρα θα δημιουργούσε το πολυπόθητο ρήγμα στις γερμανικές

γραμμές. Υπό αυτό το πρίσμα εξαπολύθηκε άλλη μια αιματηρή βρετανική επίθεση (φωτό ) στις 9 Απριλίου στο Αρτουά (μάχη του Vimy) η οποία κατέληξε σε μια εμφατική νίκη των καναδικών

στρατευμάτων ως τον Σεπτέμβριο, χωρίς όμως καθοριστική σημασία.

Page 99: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία στον ηθικό και υλικό τομέα σημείωσε η 2η Στρατιά του BEF υπό τον ικανό στρατηγό Plumer στη μάχη της Messines τον Ιούνιο. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη συμμαχική

επιμέρους επιτυχία σε μάχη του Δυτικού μετώπου ως τότε.

Στη μάχη της Messines η 2η Βρετανική Στρατιά υπονόμευσε με νάρκες τα γερμανικά χαρακώματα τα οποία στις 7 Ιουνίου τινάχθηκαν στον αέρα. Πάνω από 10.00 Γερμανοί σκοτώθηκαν ακαριαία σε μια

εκκωφαντική έκρηξη. Μετά από 6ημερο αγώνα οι Γερμανοί υποχώρησαν αισθητά. Επρόκειτο για μια νίκη που ανύψωσε το καταρρακωμένο ηθικό των Συμμάχων και μια σύγκρουση κατά την οποία για πρώτη

φορά οι επιτιθέμενοι είχαν λιγότερες απώλειες από τους αμυνόμενους

Page 100: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στον αντίποδα ο γαλλικός στρατός συνετρίβη στην Δεύτερη Μάχη της Aisne την ίδια εποχή. 200.000 Γάλλοι πλήρωσαν το ανόητο πείσμα του νέου αρχιστρατήγου Nivelle, ο οποίος έριξε 1εκ. στρατιώτες σε ένα τεράστιο μέτωπο κοντά στη Ρέμς με τη φρούδα ελπίδα της διάσπασης του άριστα οργανωμένου απo

τον von Bohem γερμανικού μετώπου.

Οι Γάλλοι εξορμούν ηρωικά (πάνω αριστερά), όμως αφανίζονται από τα γερμανικά πολυβόλα

(κάτω αριστερά). Την ευθύνη για την απαράδεκτη επανάληψη εν έτει 1917 των ίδιων λαθών που επί τρία χρόνια κόστισαν τη ζωή σε χιλιάδες Γάλλους,

έφερε ο Νιβέλ (πάνω).

Page 101: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η πλέον φημισμένη μάχη του έτους η οποία αποτέλεσε και την κορύφωση της

τραγωδίας του πολέμου στα χαρακώματα ήταν η τρίτη κατά σειρά στην Ύπρ (31

Ιουλίου – 6 Νοεμβρίου 1917).

Στο σεληνιακό τοπίο του Ύπρ (Φλάνδρα, Βέλγιο), πεδίο ανελέητης σφαγής επί μια

τριετία, οι αντίπαλοι ξεπέρασαν τα ανθρώπινα όρια πολεμώντας επί μήνες στη λάσπη και το κρύο σε μια φοβερή

μάχη επιβίωσης.

Page 102: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Παρά τις αντίθετες απόψεις ακόμη και του νέου βρετανού πρωθυπουργού Lloyd George, ο D. Haig εξαπέλυσε μαζική επίθεση στη Φλάνδρα

για να εκβιάσει το τέλος του πολέμου, ακολουθώντας τα χνάρια του Neville.

Πολεμώντας γενναία στις λάσπες επί μήνες Γερμανοί και Βρετανοί αλληλοσφαγιάζονταν

χωρίς αποτέλεσμα.

Άνθρωποι και ζώα θυσιάζονται χωρίς

αποτέλεσμα στη , Τρίτη μάχη του Ύπρ (ή μάχη του Πασσεντέλε όπως αλλιώς

ονομάζεται).

Page 103: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Πάνω από 600 χιλιάδες άνθρωποι τέθηκαν εκτός μάχης, ώσπου η

βαρυχειμωνιά κατέστησε τις επιχειρήσεις αδύνατες.

Στη Φλάνδρα του 1917 χάθηκαν χιλιάδες άνθρωποι από το «αέριο της μουστάρδας», τα πολυβόλα και τα τεράστια πυροβόλα. Η

κατάληψη των γερμανικών λιμένων δεν επετεύχθη από τους Άγγλους οι οποίοι,

όπως και οι Γάλλοι, επανέλαβαν τα ίδια λάθη (μαζικές επιθέσεις ακάλυπτων πεζών,

αδυναμία εκμετάλλευσης ρηγμάτων, στατικός πόλεμος) με τα προηγούμενα

χρόνια.

Page 104: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο στρατηγός Ηaig, χωρίς να διδαχθεί από τα λάθη του Σομ, ανακάλεσε την επίθεση το Νοέμβριο μόλις κατελήφθη το βελγικό χωριό Paschendaele, το οποίο έμεινε στην

ιστορία για τη φρίκη του Μεγάλου Πολέμου.

Μοναδική εξαίρεση στις συμμαχικές αποτυχίες του 1917 ήταν η μάχη του

Cambrai, το Νοέμβριο, στην οποία για πρώτη φορά αξιοποιήθηκαν 476 τάνκς

με επιθετικό πνεύμα (φωτό). Και σε αυτή την περίπτωση πάντως, η

γερμανική άμυνα (2η Στρατιά, von der Marwitz) ήταν αποφασιστική. Ο

πόλεμος παρατεινόταν.

Page 105: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η νέα αιματοχυσία προκάλεσε έκρυθμη κατάσταση στα γαλλικά στρατεύματα που δεν βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή, τα οποία και απαιτούσαν να μην σταλούν ξανά στο μέτωπο σε μια νέα

άσκοπη αιματοχυσία. Επρόκειτο πάντως για μια γενικευμένη στάση στους στρατούς των αντιπάλων που κατεστάλη με δυσκολία από τις ανώτατες ηγεσίες τους και κατεδείκνυε το

πρωτοφανές της απογοήτευσης και του ολέθρου αυτού του πολέμου.

Οι Γερμανοί (πάνω), οι Άγγλοι (κάτω) και οι Γάλλοι (δεξιά) που μάχονταν στην πρώτη γραμμή είχαν ελάχιστες πιθανότητες να αποφύγουν τον σοβαρό τραυματισμό ή το θάνατο.

Page 106: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στο ιταλικό μέτωπο οι Ιταλοί επιτέθηκαν ξανά το Μάιο στη ζώνη του Ιζόντσο χωρίς να διασπάσουν

την αυστριακή άμυνα. Αποτέλεσμα ήταν να σημειωθούν μεγάλες

ανταρσίες στο στράτευμα. Συγκεντρώνοντας πρωτοφανή όγκο

προσωπικού και πυρός (51 μεραρχίες και 5.000. πυροβόλα υπό τους

στρατηγούς Καπέλο και Αόστα) επιτέθηκαν εκ νέου με στόχο την

Τεργέστη τον Αύγουστο (ενδέκατη «μάχη του Ιζόντσο).

Page 107: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η αυστριακή άμυνα σε αλλεπάλληλα χαρακώματα αποδείχθηκε πάλι αδιαπέραστη και προκάλεσε 50.000 νεκρούς. Το τέλμα ήταν ολοφάνερο και η άσκοπη αιματοχυσία έφερνε τους αντιπάλους σε

αδιέξοδο, όπως και στο Δυτικό Μέτωπο.

Νέα ιταλική επίθεση αποκρούεται από τους Αυστριακούς το 1917.

Page 108: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι Αυστριακοί όμως, παρουσίαζαν σημάδια διάλυσης, καθώς η αυτοκρατορία αδυνατούσε πλέον να ελέγξει τη συμπεριφορά των στρατιωτών από διαφορετικές εθνικότητες. Έτσι, ζήτησαν και

δέχθηκαν τη λυτρωτική γερμανική υποστήριξη 6 μεραρχιών υπό τον von Bulow τον Οκτώβριο και μαζί κατατρόπωσαν τους Ιταλούς στο Καπορέτο (24 Οκτωβρίου-12 Νοεμβρίου). Εφαρμόζοντας τις

τακτικές του Δυτικού Μετώπου, οι Γερμανοαυστριακοί απώθησαν τους άτακτα υποχωρούντες Ιταλούς πολύ βαθιά στο έδαφός τους κυκλώνοντας δεκάδες μεραρχίες.

Η πρωτοφανής στην ιταλική ιστορία καταστροφή του Καπορέτο και η αιχμαλωσία 250 χιλιάδων Ιταλών (δεξιά)

στοίχισε φυσιολογικά την στρατιωτική ηγεσία στον Καντόρνα (αριστερά) και την πρωθυπουργία στον Μποσέλι.

Page 109: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι τελευταίοι, αφού υπέστησαν απώλειες 40.000 νεκρών και 250.000 αιχμαλώτων, μόλις που κατάφεραν να διασωθούν από την πλήρη καταστροφή χάρη στην ενίσχυση 11 αγγλογαλλικών

μεραρχιών (φωτό). Ως τον Δεκέμβριο οι Σύμμαχοι κατάφεραν να αντέξουν τη σφοδρή επίθεση των αντιπάλων τους που επιδίωξαν τον αφανισμό του ιταλικού στρατού.

Η καταστροφή του Καπορέτο λειτούργησε ως καταλύτης στην εθνική αξιοπρέπεια του ιταλικού λαού που κινητοποιήθηκε σύσσωμος στην πολεμική προσπάθεια. Αποτέλεσμα ήταν ο στρατός να βελτιώσει

εντυπωσιακά την ισχύ του το νέο έτος. Αντίθετα για τους Αυστριακούς η νίκη δεν απέτρεψε την προϊούσα αποσύνθεση της πολυεθνικής αυτοκρατορίας

Page 110: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η καταστροφή στο Καπορέτο και η αδυναμία τους να διασπάσουν τις γερμανικές αμυντικές γραμμές στη Φλάνδρα ανάγκασε τους Σύμμαχους να αναλάβουν επιτέλους συντονισμένη δράση. Στη συνάντηση στο Ραπάλο αποφάσισαν τη σύσταση Ανώτατου πολεμικού Συμβουλίου, σχέδιο

που θα υλοποιηθεί τον Ιούλιο 1918 υπό την αρχιστρατηγία του Γάλλου Φερδινάρδου Φος.

Πάνω δεξιά: Γαλλικές ενισχύσεις την άνοιξη του 1918.

Κάτω δεξιά: Αδιαπέραστη γερμανική θέση πολυβόλου σε κατασκαμμένο γαλλικό έδαφος.

Πάνω: Ο Φος και σύσσωμη η συμμαχική ηγεσία.

Page 111: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Νοτιότερα, στο στατικό ως τότε Μακεδονικό Μέτωπο οι Σύμμαχοι

επιχείρησαν μικρής κλίμακας επιθέσεις με σημαντικότερη εκείνη της 14ης Μαΐου στο Ραβινέ, θέση που κατέλαβε ένα ελληνικό

τάγμα. Ήταν η πρώτη επιτυχία του στρατού της Εθνικής Άμυνας. Οι εξελίξεις στην ελληνική πολιτική σκηνή ήταν ραγδαίες έκτοτε, αφού ο συμμαχικός στρατός στη

Μακεδονία που ρύθμισε κατά το δοκούν τα ελληνικά πράγματα, έδειξε τον ίδιο μήνα την πόρτα της εξόδου από τη χώρα στον βασιλιά Κωνσταντίνο και συγχρόνως ήρε

τον ναυτικό αποκλεισμό.

Αριστερά: Ο Στρατός Εθνικής Άμυνας προωθείται στο μέτωπο της Μακεδονίας το 1917.

Δεξιά: Ο αρχηγός των συμμαχικών δυνάμεων Maurice Sarail επιθεωρεί ρωσικά στρατεύματα

στη Θεσσαλονίκη. Ο υπερόπτης γάλλος στρατηγός ρύθμιζε, ως την αντικατάστασή του, κατά το

δοκούν την ελληνική πολιτική σκηνή με γνώμονα το συμφέρον του συμμαχικού στρατεύματος.

Page 112: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο πρωθυπουργό και με τη βουλευτική σύνθεση του 1915 (βουλή των «Λαζάρων») η Ελλάδα ενοποιήθηκε στις 27 Ιουλίου 1917 και ως ενιαίο κράτος κήρυξε

την επομένη τον πόλεμο στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες. Συγχρόνως έθεσε το σύνολο του στρατού σε κίνηση υπό γαλλική εποπτεία και ενίσχυση.

Ο Βενιζέλος, και ο Κουντουριώτης πίσω του αριστερά, επιθεωρούν τα συμμαχικά στρατεύματα στην ορεινή Μακεδονία.

Page 113: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το 1917 είδε επιτέλους τους Άγγλους να καταγάγουν επιτέλους νίκες επί του

οθωμανικού στρατού τη Μέση Ανατολή. Στις 11 Μαρτίου κατέλαβαν τη Βαγδάτη και κατέλυσαν τη μακραίωνη οθωμανική

παρουσία στη Μεσοποταμία. Το Νοέμβριο η κεραυνοβόλος εκστρατεία του βρετανού λόρδου Άλεμπυ, σάρωσε τις οθωμανικές

θέσεις στην Παλαιστίνη που διοικούσε ένας γερμανός, ο συνταγματάρχης von

Kreschenstein.

Page 114: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Εξορμώντας από το Σινά και δίδοντας χαρακτήρα σταυροφορίας στον πόλεμο , μπήκε στην Ιερουσαλήμ στις 9 Δεκεμβρίου 1917. Στην Ιερή πόλη εμφανίστηκε χριστιανικός στρατός για πρώτη φορά μετά από 700 χρόνια. Συγχρόνως οι Άραβες και ο Τ.Ε.Λόρενς «της Αραβίας»

έχοντας κυριεύσει το στρατηγικό το λιμάνι της Άκαμπα στις 6 Ιουλίου, συντόνισαν τις προσπάθειές τους με τους Βρετανούς και πραγματοποιούσαν δολιοφθορές

Page 115: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στο Ανατολικό μέτωπο οι εξελίξεις ήταν πολύ πιο θεαματικές αφού εκεί, όπως προαναφέρθηκε, το εύρος του

θεάτρου επιχειρήσεων επέτρεπε έντονη κινητικότητα. Οι Γερμανοί κατέλαβαν

τη Βράιλα στα ρωσορουμανικά σύνορα στις αρχές Ιανουαρίου, ενώ οι Ρώσοι

εξαπέλυσαν ευρείας κλίμακας επίθεση στη Γαλλικία την 1η Ιουλίου 1917. Ο

στρατηγός Brusilov οδήγησε με επιτυχία την επίθεση, ώσπου οι Ρώσοι

στρατιώτες στασίασαν λόγω των μεγάλων απωλειών.

Page 116: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Εκμεταλλευόμενοι οι Γερμανοαυστριακοί την ρωσική ακινησία αντεπιτέθηκαν και ανακατέλαβαν με σαρωτικό τρόπο τη Γαλικία και την Βουκοβίνα συλλαμβάνοντας δεκάδες χιλιάδες αιχμαλώτους

(φωτό κάτω). Μάλιστα οι Γερμανοί, έχοντας αναλάβει πλήρως την επιθετική πρωτοβουλία κατέλαβαν το Σεπτέμβριο τη Ρίγα της Λετονίας.

Page 117: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ακόμη σημαντικότερες ήταν οι πολιτικές εξελίξεις στην παραπαίουσα Ρωσική Αυτοκρατορία.

Επαναστατική δράση οδήγησε στις 12 Μαρτίου σε παραίτηση της κυβέρνησης και στις 14 την

ορκωμοσία νέας Προσωρινής Κυβέρνησης υπό τον πρίγκιπα Λβωφ με ταυτόχρονη παραίτηση του

τσάρου Νικολάου Β’.

Page 118: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Μετά και την στάση του στρατού του Brusilov, τον Ιούλιο ανέλαβε την πρωθυπουργία ο Αλέξανδρος Κερένσκυ ο οποίος διαβεβαίωνε τους Συμμάχους για τη συνέχιση

του πολέμου.

Πάνω: Ρωσίδες νοσοκόμες φροντίζουν τους τραυματίες.

Κάτω:Η έφοδος του γερμανικού πεζικού έφερε το ρωσικό στράτευμα

στα όρια της διάλυσης.

Page 119: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο διχασμός της Ρωσίας σε «φιλειρηνικούς» και «φιλοπολεμικούς» έλαβε απότομο τέλος λόγω της Οκτωβριανής Επανάστασης. Η άμεση κατάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους άλλαξε άρδην τα δεδομένα. Στις 9 Νοεμβρίου 1917 η κυβέρνηση του Λένιν εξέδωσε διάταγμα υπέρ της άμεσης διεξαγωγής ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων στο οποίο ανταποκρίθηκαν οι Γερμανοί.

Χιλιάδες Ρώσοι αιχμάλωτοι συγκεντρωμένοι σε στρατόπεδο.

Page 120: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Έτσι στις 15 Δεκεμβρίου 1917, υπό την αντίδραση της Entente, οι Κεντρικές

Αυτοκρατορίες και η μπολσεβικική Ρωσία υπέγραψαν ανακωχή που προέβλεπε

παραμονή των στρατευμάτων εκεί που βρίσκονταν και άμεση διεξαγωγή

διαπραγματεύσεων.

Δεξιά: Η γερμανική προέλαση στην Ρωσία και Ουκρανία μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση δεν συνάντηση εμπόδια και οδήγησε στην κατάληψη τεράστιων σε έκταση περιοχών. Στη φωτογραφία κάτω εικονίζεται ένα από τα ελάχιστα γερμανικά

τανκς του πολέμου.

Page 121: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Υπό τις νέες δραματικές εξελίξεις στο Ανατολικό Μέτωπο οι Γερμανοί υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης στο Μπρεστ-Λιτόφσκ με την Ουκρανία που δεν αναγνώριζε την κυβέρνηση των

μπολσεβίκων. Οι τελευταίοι κατέλαβαν μεγάλες εκτάσεις της Ουκρανίας και το ίδιο το Κίεβο. Η γερμανική προέλαση όμως ήταν ασυγκράτητη στο διαλυμένο ρωσικό κράτος και στις 26

Φεβρουαρίου έφτασαν 150 χιλιόμετρα από το κέντρο της εξουσίας των Μπολσεβίκων, την Πετρούπολη. Νοτιότερα, κατέλαβαν το Κίεβο και την Οδησσό μέσα στο Μάρτιο. Υπό το φάσμα

της συντριβής οι Ρώσοι υπέγραψαν την οριστική συνθήκη ειρήνης στο Μπρεστ-Λιτόφσκ (3 Μαρτίου 1918). Στις 7 Μαΐου υπέγραψε ειρήνη και η Ρουμανία.

Κάτω: Αυστριακοί στην Ουκρανία.

Δεξιά πάνω: Γερμανοί στρατιώτες του μηχανικού σπάζουν τον πάγο σε ένα ποτάμι.

Δεξιά κάτω: Οι Γερμανοί στο Μπρεστ-Λιτοφσκ.

Page 122: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Παράλληλο και εξίσου σημαντικό πολιτικό γεγονός χαρακτηρίζεται και η «Διακήρυξη 14 Σημείων» στις 8 Ιανουαρίου 1918 από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Woondrow Wilson, ο οποίος παρουσίαζε μια αναλυτική πρόταση ειρηνευτικής προσπάθειας βασιζόμενη στην αρχή της

αυτοδιάθεσης των λαών. Η δέσμη των ενεργειών που απαιτούντο προέβλεπε το σεβασμό των εθνικών δικαιωμάτων και της ειρήνης. Απώτερη στόχευση ήταν η δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών, ενός διεθνούς οργανισμού για τη συνεργασία των κυβερνήσεων στη βάση της ισότητας. Η πρόταση έγινε ευμενώς δεκτή στους κόλπους της Entente όμως οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες μετά

την κατάρρευση της Ρωσίας δεν έδειχναν διατεθειμένες για ειρήνη.

Αριστερά: Ο Γούντροου Γουίλσον.

Πάνω: Μια κατεστραμμένη γαλλική πόλη.

Page 123: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η γερμανική στρατιωτική ηγεσία υπό τα νέα δεδομένα κατάφερε να μεταφέρει (φωτογραφίες) γρήγορα χάρη στο

σιδηροδρομικό δίκτυο τα στρατεύματα της Ανατολής, ιδίως μετά τη συνθήκη Μπρεστ-

Λιτόφσκ με τους μπολσεβίκους. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν στο Δυτικό

Μέτωπο 192 μεραρχίες και ισχυρό πυροβολικό με στόχο να διασπάσουν το κοινό συμμαχικό μέτωπο και να εξοντώσουν έναν έναν τους

αντιπάλους τους.

Page 124: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ελεύθερες από τα ανατολικά οι Κεντρικές Δυνάμεις εξαπέλυσαν μεγάλες επιθέσεις πάση δυνάμει. Η Αυστρία επιτέθηκε στις 15 Ιουνίου 1918 σε όλο το μήκος ιταλικού μετώπου με αντικειμενικό

σκοπό την Λομβαρδία. Ο στρατός της όμως υπέφερε από λειψανδρία και από διαφωνίες των ηγετών και διάσπαση των δυνάμεών της, παράγοντες απαγορευτικοί για καθοριστική νίκη. Στην αποφασιστική μάχη του Πιάβε (15-24 Ιουνίου 1918) οι Ιταλοί υπό τον νέο αρχιστράτηγο Ντίαζ

αντέταξαν σθεναρή άμυνα στις ασυντόνιστες στρατιές του Μπόροβιτς και του Κόνραντ. Η αποτυχία διέλυσε πλέον κάθε ελπίδα των Αυστριακών για νίκη στον πόλεμο και προετοίμασε τη γοργή αποσύνθεση του κράτους τους. Οι επιμέρους εθνότητες ήδη είχαν αποσχιστεί στην πράξη.

Στην μάχη του Πιάβε ήρθαν αντιμέτωποι δυο ισοδύναμοι αντίπαλοι (από 58 μεραρχίες και 7.000 πυροβόλα). Οι αυστριακοί ως επιτιθέμενοι εναντίον οχυρών θέσεων υπέστησαν την μοίρα που είχαν οι Ιταλοί (φωτό αριστερά)τα προηγούμενα χρόνια μετρώντας 200.000 απώλειες (φωτό δεξιά) και την

απόλυτη πτώση του ηθικού τους. Η τελική ήττα ήταν θέμα χρόνου.

Page 125: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Έχοντας διαθέσιμες και τις δυνάμεις του –πρώην- Ανατολικού Μετώπου οι γερμανικές δυνάμεις μετά από το καθιερωμένο σφυροκόπημα του πυροβολικού εξαπέλυσαν επίθεση με 65 μεραρχίες

και 4.000 πυροβόλα στις 27 Μαΐου στο Chemin des Dames όπου εντοπιζόταν ο σύνδεσμος Άγγλων και Γάλλων. Ο κίνδυνος διάσπασης των συμμαχικών δυνάμεων υπήρξε μεγάλος και

συνελήφθησαν 50.000 αιχμάλωτοι όμως οι Γερμανοί δεν διέθεταν στον τομέα επαρκείς δυνάμεις για να κυκλώσουν τους Συμμάχους. Την 1η Ιουλίου και με τους Γερμανούς 90χλμ από το Παρίσι,

ανέλαβε τον κοινό συντονισμό (για πρώτη φορά) των 192 αγγλογαλλικών μεραρχιών ο Γάλλος αρχιστράτηγος Ferdinard Foch.

Στη σημαντικότερη εαρινή γερμανική επίθεση (φωτογραφίες) οι Σύμμαχοι έχασαν 150 χιλιάδες άνδρες και κινδύνεψαν με διάλυση για πρώτη φορά από τον Αύγουστο του

1914. Εντούτοις ο στρατηγός Wilhem δεν κατάφερε να δώσει το τελειωτικό χτύπημα πριν την εμπλοκή των αμερικανών στρατιωτών το Δυτικό Μέτωπο. Την ίδια στιγμή οι

εφεδρείες του Κάιζερ σε άνδρες και υλικό εξαντλούνταν γοργά.

Page 126: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Σημαντική ήταν η βοήθεια που έδωσαν την κρίσιμη στιγμή οι

αμερικανοί στρατιώτες. Στα δάση του Bellau, στο Μάρνη ποταμό

(φωτογραφία δεξιά), αντέταξαν την ύστατη άμυνα στις προελαύνουσες

γερμανικές δυνάμεις τον μήνα Ιούνιο.

Page 127: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Υπό τον διοικητή του Αμερικανικού Εκστρατευτικού Σώματος J. Pershing δυο μεραρχίες απώθησαν μετά από επικό αγώνα στοιχεία της 7ης γερμανικής Στρατιάς που είχε απωθήσει τους Συμμάχους λίγες

μέρες νωρίτερα.

Το βάπτισμα του πυρός έλαβαν τα νεοαφιχθέντα αμερικανικά στρατεύματα στις 28 Μαΐου 1918 στο Cantiny. Η 1η μεραρχία αντέταξε επιτυχή άμυνα στην προώθηση των Γερμανών στο τομέα της, συλλαμβάνοντας 100 αιχμάλωτους. Η μεγάλη νίκη ήρθε στο

Bellau.

Page 128: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Νέα σφοδρή γερμανική επίθεση στις 8 Απριλίου στον αγγλικό τομέα, κοντά στη Μάγχη διάνοιξε ρήγμα στο

Ύπρ και προκάλεσε τεράστιες απώλειες στους Βρετανούς. Οι Γάλλοι προσέτρεξαν σε βοήθεια και

αποκατάστησαν την ισορροπία ως το τέλος του μήνα.

Πάνω: Γαλλικός στρατός

Πάνω δεξιά: Αγγλικό χαράκωμα.

Κάτω δεξιά: Βρετανοί αιχμάλωτοι.

Page 129: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Τον Ιούλιο του 1918 οι Σύμμαχοι είχαν πλέον την υπεροπλία και πρωτοβουλία. Το σύνολο του στρατού στο Δυτικό Μέτωπο περιελάμβανε 194 μεραρχίες αποτελούμενες από Γάλλους, Άγγλους και Βέλγους, 20 από

Αμερικανούς και 4 από Ιταλούς και Πορτογάλους.

Δεξιά πάνω: Πορτογάλοι στρατιώτες.

Δεξιά κάτω: Αμερικανικά τανκς.

Page 130: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι Γερμανοί υστερούσαν κατά 30 μεραρχίες και υπολείπονταν πολύ σε άρματα μάχης και πυροβολικό στο κρίσιμο εκείνο καλοκαίρι.

Η αμερικανική βοήθεια αποδεικνυόταν καθοριστική, τόσο σε άνδρες όσο και σε

υλικό.

Αριστερά πάνω: Γάλλοι στρατιώτες καταλαμβάνουν τον θρυλικό Λόφο 304

(Le Mort homme) όπου συνήφθηκαν μερικές από τις επικές μάχες των

αντιπάλων σε όλο τον πόλεμο

Αριστερά κάτω: Αγγλικά πυροβόλα.

Page 131: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι δυο αντίπαλοι βρίσκονταν πλέον αντιμέτωποι ξανά στο Μάρνη ποταμό με όλες τους τις δυνάμεις. Επρόκειτο για την επική «Δεύτερη Μάχη του Μάρνη» (15 Ιουλίου – 5 Αυγούστου 1918), μετά από

εκείνη του 1914, και έμελλε, όπως και η πρώτη, να κρίνει ουσιαστικά τον πόλεμο.

Αριστερά πάνω: Καναδοί στρατιώτες ετοιμάζονται για τη Μάχη του Μάρνη.

Αριστερά κάτω: Ταχυδρομικός σκύλος μεταφέρει μήνυμα σε γερμανικό

χαράκωμα πρώτης γραμμής.

Δεξιά πάνω: Βρετανικά πυροβόλα στο Μάρνη.

Page 132: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι Γερμανοί (1η, 3η Στρατιά και 7η Στρατιά– 40 μεραρχίες) διάβηκαν τον ποταμό για να ανοίξουν δρόμο προς το

Παρίσι το οποίο υπερασπίζονταν 2 γαλλικές στρατιές, 90.000 αμερικανοί και λιγοστοί Βρετανοί και Ιταλοί. Η γρήγορη προέλαση της 7ης Στρατιάς εκφυλίστηκε στο αδιαπέραστο τείχος που όρθωσαν οι Σύμμαχοι. Στις 18

Ιουλίου ο αρχιστράτηγος Foch εξαπέλυσε απροσδόκητη κυκλωτική

αντεπίθεση με το σύνολο των δυνάμεών του (4 Στρατιές – 35

μεραρχίες και 350 τάνκς) καταλαμβάνοντας όλα τα γερμανικά

οχυρά και απειλώντας με κύκλωση τις δυνάμεις που διάβηκαν τον ποταμό

(ζωγραφικός πίνακας).

Page 133: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι Γερμανοί υποχώρησαν άμεσα στις γραμμές εκκίνησής τους πριν την

άνοιξη μπρος στο φάσμα της αιχμαλωσίας (φωτό) και περιορίστηκαν

πλέον σε παθητικό ρόλο για το υπόλοιπο του πολέμου. Τα σχέδια του

Luddendorf και του Κάιζερ κατέρρευσαν.

Page 134: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ενισχυμένοι όσο ποτέ και με ενιαία και στιβαρή διοίκηση οι Σύμμαχοι εξαπέλυσαν σειρά

επιθέσεων από τις 8 Αυγούστου. Οι Γερμανοί υποχώρησαν στη γραμμή «Siegfried» από όπου

είχαν εξορμήσει στην αρχή του πολέμου. Από τις 26 Σεπτεμβρίου

1918 εκδηλώθηκε η τελική και συντονισμένη γαλλοαμερικανική επίθεση στον ποταμό Μεύση και

των Βρετανών και Βέλγων βορειότερα, στην γραμμή άμυνας

«Hinderburg» κατά των εξαντλημένων Γερμανών.

Δεξιά πάνω: Εκατόμβες Γερμανών νεκρών.

Δεξιά κάτω: Οι Βρετανοί μόλις έχουν καταλάβει ένα ακόμη

γερμανικό χαράκωμα στη γραμμή Siegfried.

Page 135: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι τελευταίοι – χωρίς εφεδρείες πλέον – υποχωρούσαν παντού χάνοντας σε λίγες μέρες όσα είχαν κερδίσει με ποταμούς αίματος επί 4 χρόνια. Ως τις 4 Νοεμβρίου οι Γερμανοί αμύνονταν στην

Αμβέρσα και στα σύνορά τους ανήμποροι να αντιδράσουν.

Ο αμερικανικός στρατός εισέρχεται σε βελγικό χωριό ως απελευθερωτής.

Page 136: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ήδη από τις 20 Οκτωβρίου του γερμανικό κοινοβούλιο δήλωσε πως

αποδεχόταν τα 14 σημεία του Wilson ως βάση για την έναρξη διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου και την

επομένη σταματά τον υποβρυχιακό πόλεμο.

Δεξιά πάνω: Ο στρατάρχης Φος με τον αμερικανό στρατηγό Πέρσιγκ.

Δεξιά κάτω: Αμερικανικοβρετανική προέλαση.

Page 137: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στις 27 του μήνα ο αγέρωχος και υπερφίαλος, ιθύνων νους του Δυτικού μετώπου, Ludendorff

παραιτείται.

Αριστερά πάνω: Ο Λούντερντορφ και οι επιτελείς του.

Αριστερά κάτω: Οι Αμερικανοί δίνουν το τελειωτικό κτύπημα, ενώ Γάλλοι και

Βρετανοί τους ενθαρρύνουν.

Page 138: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Τον ίδιο μήνα ο δαιμόνιος στρατηγός Alenby, κατακτητής

της Ιερουσαλήμ, αιφνιδίασε τους 35.000 Τούρκους στην

Τιβεριάδα έχοντας στη διάθεσή του ένα εμπειροπόλεμο

στράτευμα αποτελούμενο από 70.000 Ινδούς, Άγγλους και

Αυστραλούς. Αφού αναδιοργάνωσε τη δύναμή του και ενισχύθηκε σε αεροπλάνα ως το Σεπτέμβριο, ετοίμασε

προσεκτικά το κτύπημα που θα τελείωνε τον πόλεμο με τους Οθωμανούς. Στη Μάχη της

Μεγγιδούς (21-26 Σεπτεμβρίου) τα βρετανικά πυροβόλα έριχναν

1000 οβίδες το λεπτό και η αεροπορία αφάνισε τις

τουρκικές δυνάμεις από αέρος.

Page 139: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Το χάος που ακολούθησε εκμεταλλεύτηκαν οι Αυστραλοί ιππείς που κύκλωσαν χιλιάδες Τούρκους. Τη 1η Οκτωβρίου ο αγγλικός στρατός κατέλαβε τη

Δαμασκό και τον υπόλοιπο μήνα προέλασε

απροβλημάτιστα στην υπόλοιπη Συρία, όπου οι Άραβες τον

υποδέχονταν ως απελευθερωτή από την τουρκική τυραννία

εννέα αιώνων.

Στην εκστρατεία που έθεσε εκτός πολέμου την Οθωμανική

Αυτοκρατορία, οι Βρετανοί συνέλαβαν 80.000 αιχμαλώτους με κόστος μόλις 800 νεκρούς.

Πάνω: Ο Άλεμπυ

Κάτω: Ένα λάφυρο σε αυστραλιανά χέρια.

Page 140: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στο Μακεδονικό Μέτωπο, βασική στρατηγική των δυνάμεων της Entente υπήρξε σταθερά η

απασχόληση όσο το δυνατό περισσότερων αντιπάλων δυνάμεων για να μην μεταφερθούν στο Δυτικό Μέτωπο. Ο εκεί αρχιστράτηγος ο

Γάλλος Guyioma, ανέθεσε στις ελληνικές δυνάμεις (μεραρχίες) του στρατηγού Δαγκλή

την εκπόρθηση του δεσπόζοντος οχυρού Σκρα ντι Λέγκεν .

Ο Έλληνας στρατηγός Δαγκλής, ένα ελληνικό τάγμα και ένα γαλλικό πυροβόλο στη Μακεδονία.

Page 141: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η μεραρχία Αρχιπελάγους που εξόρμησε με εφ’ όπλου λόγχη στις 30 Μαΐου, κατά των θεωρούμενων απόρθητων βουλγαρικών θέσεων, κατήγαγε περιφανή νίκη εντυπωσιάζοντας τη

συμμαχική διοίκηση. Η δυναμική του ελληνικού στρατού άφηνε βάσιμες ελπίδες για την ποθούμενη συμμαχική υπεροχή που μεταφραζόταν σε μια άμεση ευρείας κλίμακας επίθεση για τη

διάσπαση του βουλγαρογερμανικού μετώπου, για πρώτη φορά μετά από 3 χρόνια.

Page 142: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Σε αυτή την κρίσιμη καμπή η συνδρομή της Ελλάδας του Ελευθερίου Βενιζέλου

αποδείχθηκε καθοριστική. Χάρη στην ενίσχυση του Ελληνικού Στρατού οι

Σύμμαχοι απέκτησαν την απαιτούμενη υπεροπλία. Η απόφαση για διάσπαση του

μετώπου ελήφθη στις 3 Αυγούστου υπό τον γάλλο αρχιστράτηγο Francais d’ Espaires, που

αντικατέστησε τον Guiyoma. Η μεγάλη επίθεση εκδηλώθηκε σε όλο το μήκος του

μετώπου, στις 14 Σεπτεμβρίου.

Ο συμμαχικός στρατός αποτελείτο από 8 γαλλικές μεραρχίες (στρατηγός Ανρί – φωτό αριστερά κάτω), 10 ελληνικές (στρατηγός

Δαγκλής), 7 σερβικές (στρατηγός Μίσιτς), 4 βρετανικές (στρατηγός Μίλν – φωτό πάνω αριστερά), 1 ιταλική και 2.000 πυροβόλα.

Page 143: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο στρατός της Entente αποτελούμενος από Γάλλους, Άγγλους, Ιταλούς, Έλληνες και

Σέρβους παρέσυρε τα βουλγαρικά και λιγοστά γερμανικά στρατεύματα του von Soltz καθώς

εισέβαλε στο Μοναστήρι και την ίδια τη Βουλγαρία σε λίγες μέρες. Η τελευταία συνθηκολόγησε στις 29 Σεπτεμβρίου

παρασύροντας όλο το στρατόπεδο των Κεντρικών Αυτοκρατοριών μαζί της.

Οι γαλλοσερβικές δυνάμεις (φωτό) διεξήγαγαν την κύρια προσπάθεια διάσπασης, ενώ οι

ελληνοβρετανικές ανέλαβαν να αγκιστρώσουν τις δυνάμεις του εχθρού που θα προσέτρεχαν σε βοήθεια. Το σχέδιο λειτούργησε άψογα και οι

Βούλγαροι κατέρρευσαν άμεσα.

Page 144: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στο δεκαπενθήμερο αγώνα για τη διάσπαση του Μακεδονικού μετώπου οι Σύμμαχοι απώλεσαν συνολικά 17 χιλιάδες άνδρες. Από αυτούς 6 χιλιάδες ήταν Έλληνες. Μετά τη βουλγαρική

κατάρρευση ο Francais d’ Espaires διέταξε την απελευθέρωση όλης της Σερβίας, στην οποία πρωταγωνίστησε ο αναδιοργανωμένος στη Μακεδονία σερβικός στρατός. Η διείσδυση

συνεχίστηκε στη Ρουμανία με τελικό σκοπό την διάρρηξη των αυστριακών συνόρων και τελικό έπαθλο τη Βιέννη. Παράλληλα, στα σχέδιά του ήταν η προέλαση προς τη Θράκη και η εκδίωξη

των εκεί Βουλγάρων και Τούρκων ως την Κωνσταντινούπολη.

Ο βουλγαρικός στρατός, υποδεέστερος αριθμητικά και ποιοτικά του συμμαχικού αντιμετώπισε σχεδόν μόνος του την Entente. Οι Γερμανοί είχαν αποσύρει το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών τους στο Δυτικό Μέτωπο. Εντούτοις πλεονέκτημα για τους Βούλγαρους ήταν οι ισχυρές αμυντικές θέσεις

τους στα βουνά. Εντούτοις δεν απέφυγαν την κατάρρευση και την αιχμαλωσία του συνόλου των δυνάμεών τους. Στη φωτογραφία δεξιά, ο βασιλιάς Φερδινάρδος και ο γιος του Βόρις τη μέρα της

συνθηκολόγησης, ενώ αριστερά ο φακός συνέλαβε συμμαχικό αεροπλάνο πάνω από το Μοναστήρι.

Page 145: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Πριν υλοποιηθούν όμως τα τελευταία σχέδια η Οθωμανική Αυτοκρατορία πληττόμενη από παντού υπέγραψε

ανακωχή στις 31 Οκτωβρίου 1918 στο Μoύδρο της Λήμνου.

Δεξιά: Ο Τούρκος Σουλτάνος Μοχάμεντ Ε’ καταθέτει τα όπλα.

Αριστερά κάτω: Ο πόλεμος τελείωσε για τους Συμμάχους στη Θεσσαλονίκη που θα κάνουν ειρηνικά Χριστούγεννα.

Δεξιά κάτω: Αναμνηστική φωτογραφία μιας γαλλικής διμοιρίας λόχου

Page 146: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Παράλληλα στο ιταλικό μέτωπο, οι Ιταλοί, πιο αποφασισμένοι από ποτέ, διέρρηξαν την αυστριακή άμυνα στις 28 Οκτωβρίου και στις 30 του μήνα πανηγύρισαν την αποφασιστική νίκη

του πολέμου στη μάχη του Βιτόριο Βένετο.

Στη μάχη Βιτόριο Βένετο συμμετείχαν 51 ιταλικές μεραρχίες, 3 βρετανικές υπό τον λόρδο Καβάν, 2 γαλλικές, 1 τσέχικη και 1 αμερικανικό σύνταγμα. Απέναντί τους είχαν έναν θεωρητικά ισοδύναμο

αντίπαλο ο οποίος όμως στην πράξη ήδη διαλυόταν μετά τη διαφαινόμενη ήττα των Γερμανών στη Γαλλία . Στη φωτογραφία, Αυστριακοί αιχμάλωτοι.

Page 147: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο στρατηγός Ντίαζ συγκέντρωσε όλο τον όγκο των δυνάμεών του στην κρίσιμη

τοποθεσία, κάτι που εφαρμοζόταν πρώτη φορά στο θέατρο αυτό του πολέμου, και πέτυχε την πολυπόθητη διάσπαση των

εχθρικών γραμμών με κόστος «μόλις» 40.000 απώλειες.

Πάνω: Η 8η Στρατιά του στρατηγού Καβίλια δέχεται τις ευλογίες του καρδιναλίου. Αυτή ανέλαβε την κύρια επίθεση και πέτυχε σε δυο μέρες να καταλάβει το Βιτόριο Βένετο κόβοντας στα δύο την

αυστριακή άμυνα. Η μάχη και ο πόλεμος είχαν κριθεί.

Αριστερά: Ο στρατηγός Ντίαζ.

Page 148: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Ο αυστροουγγρικός στρατός, όπως και ολόκληρο το αψβουργικό οικοδόμημα, καταστράφηκε. 200.000 Αυστριακοί και Ούγγροι έχασαν τη ζωή τους και 300.00 αιχμαλωτίστηκαν (φωτό

αριστερά) στη μεγαλύτερη στρατιωτική τους ήττα. Όλα τα σχέδια άμυνας κατέρρευσαν και στις 3 Νοεμβρίου καταλήφθηκε το Τρέντο και η Τεργέστη.

Ήδη από τις 4 Οκτωβρίου, πριν από την μάχη, η αυτοκρατορία αποσυντίθετο και ζητούσε τη διαμεσολάβηση του αμερικανού προέδρου για ειρήνη. Το ηθικό πλέον ήταν ανύπαρκτο τόσο στο στρατό (φωτό δεξιά) όσο και στην αυτοκρατορική αυλή και όλοι περίμεναν στωικά το τέλος της «κουρασμένης»

αυτοκρατορίας των Αψβούργων.

Page 149: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

O αυτοκράτορας Κάρολος Ά’ ζήτησε ανακωχή μπροστά στο

φάσμα της συμμαχικής εισβολής από την ιταλική, σερβική και

ρουμανική μεθόριο, ενώ η νεοσυσταθείσα Ουγγρική Δημοκρατία διέταξε τους

υπηκόους της να παύσουν να πολεμούν. Η ανακωχή

υπογράφηκε στη Βίλα Τζιούστι στην Πάντοβα στις 3 Νοεμβρίου. Λίγες μέρες αργότερα ο Κάρολος Α’ δραπέτευσε στην Ελβετία και

μαζί του έδυσε η αψβουργική δυναστεία που είχε

πρωταγωνιστήσει στην κεντρική Ευρώπη επί 700 χρόνια.

Πάνω: Πρόχειρη ταφή ούγγρων στρατιωτών.

Κάτω: Οι Ιταλοί επιτελείς μελετούν σχέδια εισβολής στην Δαλματία.

Page 150: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Υπό αυτές τις συνθήκες, δηλαδή χωρίς συμμάχους, με αποκαμωμένο στρατό και υπό την απειλή της επικείμενης συμμαχικής εισβολής στη Γερμανία, η τελευταία βρέθηκε μπροστά σε αδιέξοδο. Οι

Hinderburg και Ludendorf πρότειναν τη λύση της ανακωχής στην κυβέρνησή τους και η τελευταία το αποδέχθηκε. Η ανακωχή υπογράφηκε στις 11 Νοεμβρίου 1918 στη Ρετόντ και περιελάμβανε

επαχθείς όρους για τους ηττημένους. Ο Μεγάλος Πόλεμος περνούσε πλέον στην Ιστορία.

Πάνω: Η συνθηκολόγηση της Γερμανίας στην Κομπιένη.

Δεξιά πάνω: Αμερικανοί πανηγυρίζουν την νίκη στον πρώτο πόλεμο επί ευρωπαϊκού εδάφους που συμμετείχαν.

Δεξιά κάτω: Τα γαλλικά κανόνια θα σιγήσουν για 20 χρόνια, μόλις.

Page 151: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως οι τελευταίες μαχόμενες γερμανικές μονάδες παραδόθηκαν μόλις στις 23 Νοεμβρίου και ήταν εκείνες της Ανατολικής

Αφρικής υπό τον Λέτοβ-Φόρμπεκ. Ο Γερμανός, στρατηγός πλέον, είχε κατορθώσει να επιβιώσει επί

4 χρόνια στην τροπική Αφρική και να επιτελέσει έναν μοναδικό άθλο. Κατά τη συνθηκολόγηση οι Γερμανοί διέθεταν μόλις 50(!) άνδρες και 1.500

Ασκάρι (φωτό κάτω) κοντά στη λίμνη Ταγκανίκα, αφού στο τελευταίο έτος του πολέμου η βρετανική και πορτογαλική πίεση ήταν τεράστια και κύκλωνε

τους Γερμανούς από παντού.

Page 152: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Στο Συνέδριο Ειρήνης που συγκλήθηκε στο Παρίσι πρωταγωνίστησαν ο αμερικανός πρόεδρος Woondrow Wilson, ο βρετανός πρωθυπουργός David Lloyd George (που είχε διαδεχθεί τον

Asquith το 1915) και ο γάλλος πρωθυπουργός Georges Clemanceau. Η συνθήκη των Βερσαλλιών υπογράφηκε με τη Γερμανία, που δεν κλήθηκε στο Συνέδριο, στις 28 Ιουνίου 1919 και, υπό τη

γαλλική πίεση, περιελάμβανε πολύ σκληρούς όρους για τους ηττημένους.

Το Συνέδριο της Ειρήνης στις Βερσαλλίες ξεκίνησε στα τέλη του 1918. Στη φωτογραφία δεξιά εικονίζονται εξ αριστερών οι πρωθυπουργοί της Αγγλίας Λόυντ Τζόρτζ, της Γαλλίας Κλεμανσώ,

της Ιταλίας Ορλάντο και ο αμερικανός πρόεδρος Γουίλσον.

Page 153: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι τελευταίοι όφειλαν να αποδώσουν στη Γαλλία την Αλσατία και τη Λορένη, μέρος της Αν. Πρωσίας στην Πολωνία καθώς και άλλες μικρότερες εκτάσεις στο Βέλγιο. Το γερμανόφωνο Ντάντσιχ κηρύχθηκε

«ελεύθερη πόλη». Όλες οι γερμανικές αποικίες μοιράστηκαν στους Συμμάχους. Η Γερμανία υποχρεώθηκε να καταβάλει κολοσσιαίες αποζημιώσεις και να αποστρατικοποιήσει την περιοχή του Ρουρ που συνόρευε με τη Γαλλία. Η τελευταία ως εγγύηση, κατέλαβε ένα μέρος του Ρουρ. Ακόμη, ο

στρατός διαλυόταν και δημιουργείτο μια νέα δύναμη 100.000 (Reichswehr) ανδρών χωρίς βαρέα όπλα.

Page 154: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος
Page 155: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Για την Αυστρία η Συνθήκη Σαιν Ζερμαίν στις 10 Σεπτεμβρίου

1919 ήταν καταστροφική, όμως

επιβεβαίωσε αυτό που ήδη υπόβοσκε στο

κράτος αυτό κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η αυτοκρατορία διαλυόταν και δημιουργήθηκαν μια

σειρά από νέα δημοκρατικά κράτη,

όπως η Τσεχοσλοβακία και η Ουγγαρία. Ας

σημειωθεί πως το τέλος του πολέμου σήμανε την

πτώση και της γερμανικής

αυτοκρατορίας. Τη θέση της πήρε ένα

κοινοβουλευτικό πολίτευμα, η

«Δημοκρατία της Βαϊμάρης» (1919-1933).

Page 156: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Η τελευταία μάλιστα ως μέλος της πρώην αυτοκρατορίας υπέγραψε ξεχωριστή Συνθήκη ειρήνης στο Τριανόν (4 Ιουνίου 1920) με την οποία παραχωρούσε σημαντικά εδάφη στη Ρουμανία (Τρανσυλβανία) και την Γιουγκοσλαβία που τότε συστάθηκε ως νέο βασίλειο. Μάλιστα η

τελευταία ενσωμάτωσε και πρώην αυστριακές κτίσεις στη Βοσνία και την Κροατία. Τέλος η Ιταλία, ως νικήτρια, αποσπούσε τα πολυπόθητα εδάφη του Τρέντο

Page 157: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Για την Βουλγαρία τελείωσε ένας ταπεινωτικός πόλεμος που σφραγίστηκε με την Συνθήκη του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919). Με αυτήν επιβεβαιώθηκε η ελληνική κυριαρχία στη Δυτική Θράκη

που είχε απελευθερωθεί το 1918, αλλά η τελευταία αποδόθηκε στην Ελλάδα με την ελληνοτουρκική συνθήκη στις Σέβρες. Ακόμη προβλέφθηκε αμοιβαία εθελούσια ανταλλαγή

ελληνοβουλγαρικών πληθυσμών προς εξάλειψη αφορμών για νέες συγκρούσεις.

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος υπογράφει τη Συνθήκη του Νεϊγύ.

Page 158: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Τέλος, για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως και για την Αυστροουγγρική, η λήξη του πολέμου σήμανε την επικύρωση της προϊούσας από δεκαετίες διάλυσης. Με τη Συνθήκη των Σεβρών

δημιουργείτο ένα νέο τουρκικό κράτος περιορισμένο στη Μικρά Ασία. Η Θράκη παρεχωρείτο στην Ελλάδα στην οποία αναγνωρίστηκε επιτέλους η κυριαρχία τα νησιά του Αιγαίου . Η περιοχή

της Σμύρνης τέθηκε υπό ελληνική διοίκηση, και τα Στενά υπό συμμαχική.

Page 159: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Όλες οι αραβικές κτίσεις της πρώην αυτοκρατορίας εκχωρήθηκαν με τη μορφή προτεκτοράτου στην Αγγλία και τη Γαλλία, ενώ

προβλέφθηκε η δημιουργία ανεξάρτητου Αρμενικού Κράτους. Εντούτοις η συνθήκη αυτή επρόκειτο να αντικατασταθεί μετά το

Μικρασιατικό Πόλεμο (1919-22) και τον Αρμενοτουρκικό Πόλεμο (1918-1921) υπέρ της Τουρκίας και εις βάρος της Ελλάδας και της

Αρμενίας με τη συνθήκη της Λοζάννης στις 24 Ιουλίου 1923.

Page 160: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι απώλειες στον Μεγάλο Πόλεμο ήταν πρωτοφανείς στην ως τότε ανθρώπινη ιστορία.

Page 161: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Οι προσπάθεια των κρατών να αποφευχθεί ένας νέος ανάλογος πόλεμος οδήγησε στην ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών το

1919 με τη συμμετοχή πολλών χωρών. Ήταν ο πρώτος

υπερεθνικός οργανισμός που υποσχόταν παγκόσμια

συνεργασία σε θέματα υψηλής πολιτικής. Σκοπός του ήταν να επιλύει τα διεθνή ζητήματα με

ειρηνικά μέσα για να αποφευχθεί μια τραγωδία ανάλογη εκείνης

του Μεγάλου Πολέμου. Εντούτοις θα αποδεικνυόταν σύντομα, πως δεν ήταν σε θέση να επιβληθεί

στους αναθεωρητές των Συνθηκών Ειρήνης κατά το

Μεσοπόλεμο.

Page 162: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Καταπονημένος Γάλλος στρατιώτης ατενίζει απαισιόδοξα το μέλλον που επιφυλάσσει η επομένη του πολέμου.

Page 163: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Βιβλιογραφία

Andriessen J.H.J, Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, εκδ. Καρακώτσογλου, Αθήνα, 2006

Γεδεών Δημήτριος, Η μάχη του Τάνενμπεργκ 1914, εκδ. Περισκόπιο – Γνώμων, Αθήνα, 2003

Driault Edouard, Ελλάδα και Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, εκδ. Πελασγός, Αθήνα, 2000

Ζουρίδης Γεώργιος κ.α., Η μάχη του Σομ 1916, εκδ. Περισκόπιο – Γνώμων, Αθήνα, 2008

Εγκυκλοπαίδεια Δομή, τ.12, Αθήνα, 1975.

Ferguson Niall, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος – Στρατιωτική, διπλωματική, οικονομική και κοινωνική ιστορία 1914-1918, εκδ. Ιωλκός, Αθήνα, 2008

Ford Roger, Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος στη Μέση Ανατολή, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα, 2011

Gerwarth Robert & Manel Erez, Αυτοκρατορίες σε πόλεμο 1911-1923, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2014

Howard Michael, Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, εκδ. Θύραθεν, Αθήνα, 2004

Livesey Anthony, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος – οι μεγάλες μάχες, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2005

Mann A.J., Το μέτωπο της Θεσσαλονίκης, εκδ. Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 2010

Page 164: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος

Παπαδημητρίου Κωνσταντίνος, Καλλίπολη 1915, εκδ. Περισκόπιο – Γνώμων, Αθήνα, 2015

Πασσάς Ιωάννης, Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Εθνικός Διχασμός, εκδ. Τάλως, Αθήνα, 2008

Robson Stuart , Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, εκδ. Πατάκη , Αθήνα, 2009

Rogerson Sydney, Στα χαρακώματα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, εκδ. Ιωλκός, Αθήνα, 2009

Σβολόπουλος, K., H ελληνική εξωτερική πολιτική 1900-1945, Aθήνα, Eστία, 1992

Σιούσουρας Πέτρος, Γεωπολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων, εκδ. Σιδέρης, Αθήνα, 2011

Stone Norman, Συνοπτική Ιστορία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα, 2010

Σφήκα-Θεοδοσίου Αγγελική, Η Ιταλία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2004

Westwell Ian, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος – ημέρα με ημέρα, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα, 2006