Η επιθετικότητα Η επιθετικότητα στη σχολική ηλικίαστη σχολική ηλικία

ΚΕΔΔΥ ΛΑΡΙΣΑΣ

Παπαϊωάννου Σοφία

Ψυχολόγος, MSc

Ορισμός Ορισμός επιθετικότηταςεπιθετικότητας

Επιθετικότητα, και η εκδήλωσή της, η βία, είναι μια συμπεριφορά που προκαλεί βλάβη σε ανθρώπους ή αντικείμενα, με λόγια ή με έργα

• Σωματική

• Λεκτική

• Ψυχολογική

Ακραίες μορφές επιθετικότηταςΑκραίες μορφές επιθετικότητας

Διαταραχή διαγωγής:

Επαναλαμβανόμενα ρεπερτόρια

συμπεριφορών όπου καταπατούνται είτε τα

βασικά δικαιώματα των άλλων είτε οι

κοινωνικές νόρμες και κανόνες οι οποίες

είναι κατάλληλες για την ηλικία (ΑΡΑ,

1994).

Τα κριτήρια για Τα κριτήρια για τη διαταραχή διαγωγήςτη διαταραχή διαγωγής

• επιθετικότητα ενάντια σε ανθρώπους ή ζώα

• καταστροφή περιουσίας

• ψεύδη, απάτη, κλοπές

• σοβαρή καταπάτηση κανόνων

Ακραίες μορφές επιθετικότηταςΑκραίες μορφές επιθετικότητας

Εναντιωματική Προκλητική Συμπεριφορά:

Συμπεριφορές επαναλαμβανόμενες που

χαρακτηρίζονται από αρνητισμό, εχθρική και

εναντιωτική συμπεριφορά

Τα κριτήρια για την Τα κριτήρια για την Εναντιωματική Προκλητική ΣυμπεριφοράΕναντιωματική Προκλητική Συμπεριφορά• Χάσιμο ψυχραιμίας

• Διαφωνίες με ενήλικες• Εναντιώνεται ενεργητικά ή αρνείται να υπακούσει σε

αιτήματα ή κανόνες ενηλίκων• Ενοχλεί ανθρώπους επίτηδες

• Κατηγορεί άλλους για λάθη ή συμπεριφορά

• Εκνευρίζεται και ενοχλείται εύκολα από τους άλλους• Συχνά θυμωμένος και εξοργισμένος/ η

• Εκδικητικός/ ή

Ακραίες μορφές επιθετικότηταςΑκραίες μορφές επιθετικότητας

Παραβατικότητα:

Αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου

παρατηρούνται κλοπές, διαρρήξεις, φθορές

ξένης ιδιοκτησίας κτλ, σύσταση και

συμμετοχή σε συμμορία, γηπεδική βία.

Νέα μορφή επιθετικότητας στο σχολείοΝέα μορφή επιθετικότητας στο σχολείο

Εκφοβισμός στο Σχολείο (bullying)Είναι ο επαναλαμβανόμενος εκφοβισμός ατόμων

με πραγματική ή απειλούμενη μαρτυρική ποινή

φυσικής, προφορικής, γραπτής, ή συναισθηματικής

κακομεταχείρισής τους ή της αρπαγής της

περιουσίας τους. Συμπεριλαμβάνει και τις

περιπτώσεις ύβρεων κατά του φύλου, της

εθνικότητας, φυλής ή ιδιαιτερότητας κάποιου.

Λένε άσχημα και δυσάρεστα πράγματα για μαθητή/τρια ή τον/την κοροϊδεύουν ή τον/την αποκαλούν με άσχημα ονόματα που τον/την πονάνεΤον/Την αγνοούν εντελώς ή τον/την αποκλείουν επίτηδες από την παρέα τους ή από διάφορες δραστηριότητεςΤον/Την χτυπούν, κλωτσούν, σκουντούν και σπρώχνουν ή τον/την απειλούνΛένε ψέματα ή διαδίδουν φήμες ή στέλνουν κακόβουλα σημειώματα & προσπαθούν να κάνουν και τους άλλους να τον/την αντιπαθήσουν

Εκφοβισμός στο Σχολείο (bullying)Εκφοβισμός στο Σχολείο (bullying)

Τα Κριτήρια του ΕκφοβισμούΤα Κριτήρια του Εκφοβισμού

Η συμπεριφορά είναι σκόπιμη Η συμπεριφορά είναι

επαναλαμβανόμενη Υπάρχει μια ανισορροπία

δύναμης μεταξύ θύματος και δράστη

Μορφές του ΕκφοβισμούΜορφές του Εκφοβισμού*Σωματικός: Κλωτσιές, σπρωξίματα, μπουνιές,

χτυπήματα, χρήση «όπλων», αρπαγή ή καταστροφή

της περιουσίας του άλλου, τράβηγμα μαλλιών, κλπ.

*Λεκτικός: Πειράγματα, απειλές, προσβολές,

εξευτελισμοί, χειρονομίες, απειλητικές ματιές κλπ.

*Έμμεσος (Κοινωνικός/Ψυχολογικός): Διάδοση

φημών, άσεμνα τηλεφωνήματα, αποστολή

ανώνυμων επιστολών, αποκλεισμός από παρέες κλπ.

Τεχνολογικός Εκφοβισμός (cyberbullying)Τεχνολογικός Εκφοβισμός (cyberbullying)

Μορφές εκφοβισμού με χρήση ηλεκτρονικών μέσων: Εκφοβισμός μέσω γραπτών μηνυμάτων Εκφοβισμός μέσω φωτογραφιών και βιντεοκλίπ

(μέσω της κάμερας του κινητού τηλεφώνου) Εκφοβισμός μέσω τηλεφώνου ή email Εκφοβισμός σε chat-rooms Εκφοβισμός μέσω ιστοσελίδωνΠιο διαδεδομένος εκτός σχολείου

Μαρτυρία παιδού-θύματοςΜαρτυρία παιδού-θύματος

«Πάντα μου ήταν δύσκολο να κάνω φίλους γιατί πάντα ήμουν ντροπαλός. Φέτος στο σχολείο κανένας δεν μου μιλά και στο διάλειμμα με κοροϊδεύουν…Με φωνάζουν «χοντρό» και δεν κάνουν παρέα μαζί μου.Δεν ξέρω γιατί μου το κάνουν.Τα βράδια κλαίω και σκέφτομαι ότι κανένας δεν νοιάζεται για μένα, αφού κανένας δεν με βοηθά».

(Αγόρι 9 ετών)

Ορισμοί από παιδιά-θύματαΟρισμοί από παιδιά-θύματα

«Χρήση βίας με στόχο την καταξίωση και την επιβολή στη σχολική κοινωνία». κορίτσι

«Η πάντως τύπου (ψυχολογική, λεκτική βία) από μέλος σε άλλο μέλος της σχολικής κοινότητας, είτε αυτή πηγάζει από την εξουσία της θέσης, είτε από τη σωματική υπεροχή». κορίτσι

Ορισμοί από παιδιά-θύματαΟρισμοί από παιδιά-θύματα

«Η επιθετικότητα που εκδηλώνουν τα παιδιά κατά τη σχολική ηλικία προς άλλα παιδιά ή δασκάλους στο σχολείο». αγόρι

«Έχω ασκήσει και εγώ βία σε άλλους. Όμως ποτέ δεν ξέφευγαν τα πράγματα. Πολύ σπάνια όμως προκαλούσα τους άλλους και ειδικότερα αν δεν ήταν φίλοι μου. Όσοι το κάνουν αυτό έχουν πρόβλημα». αγόρι

Ορισμοί από παιδιά που δεν υπήρξαν θύματαΟρισμοί από παιδιά που δεν υπήρξαν θύματα

«Η παρενόχληση που δέχονται παιδιά στο σχολείο για πλάκα». αγόρι

«Η σχολική επιθετικότητα οφείλεται σε ψυχολογική διαταραχή του παιδιού που προέρχεται κυρίως από το οικογενειακό του περιβάλλον». κορίτσι

«Δεν υπάρχει καλύτερος ορισμός από αυτό που συνέβη στον Άλεξ». κορίτσι

«Παιδιά που γνωρίζονται μέσα από το σχολείο επιτίθενται σε άλλο παιδί το οποίο συνήθως είναι ντροπαλό, ήσυχο, και μόνο του και τα άλλα παιδιά δεν το κάνουν παρέα, του κάνουν στην αρχή κακόγουστες πλάκες, αυτό δεν αντιδρά και στη συνέχεια πέφτει ξύλο. Δώστε στα παιδιά φωνή και θάρρος για να αντιμετωπίσουν τους θρασύδειλους που προσπαθούν να δείξουν τη δύναμή τους με λάθος τρόπο». κορίτσι

Ορισμοί από παιδιά που δεν υπήρξαν θύματαΟρισμοί από παιδιά που δεν υπήρξαν θύματα

ΠΡΟΦΙΛ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΞΑΝ ΠΡΟΦΙΛ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΞΑΝ ΘΥΜΑΤΑ ΘΥΜΑΤΑ BULLYINGBULLYING

75% ΑΓΟΡΙΑ 85% ΠΟΛΗΤΟ 76% ΔΕΧΘΗΚΑΝ ΕΠΙΘΕΣΗ ΑΠΟ

ΑΓΟΡΙΑ ΤΟ 37% ΟΣΩΝ ΦΟΙΤΟΥΣΑΝ ΣΕ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ 25% ΟΣΩΝ ΦΟΙΤΟΥΣΑΝ ΣΕ

ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΕΧΘΗΚΑΝ ΕΠΙΘΕΣΗ

ΠΡΟΦΙΛ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΡΟΦΙΛ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΑΝ ΘΥΜΑΤΑ ΥΠΗΡΞΑΝ ΘΥΜΑΤΑ BULLYINGBULLYING

ΑΓΟΡΙΑ 58%ΠΟΛΗ 84%ΔΗΜΟΣΙΟ 90%

ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΤΗΝ ΕΝNΟΙΑ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ BULLYING;

OXI53%

NAI47% OXI

NAI

ΑΠΟ ΠΟΙΟΥΣ ΔΕΧΘΗΚΑΤΕ ΕΠΙΘΕΣΗ;

ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ40%

ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ28%

ΕΞΩΣΧΟΛΙΚΟΙ19%

ΓΕΙΤΟΝΑΚΙΑ13%

ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ

ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ

ΕΞΩΣΧΟΛΙΚΟΙ

ΓΕΙΤΟΝΑΚΙΑ

ΣΕ ΠΟΙΟ ΧΩΡΟ ΔΕΧΘΗΚΑΤΕ ΕΠΙΘΕΣΗ;

ΤΑΞΗ21%

ΑΥΛΗ43%

ΕΚΤΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ23%

ΓΕΙΤΟΝΙΑ13%

ΤΑΞΗ

ΑΥΛΗ

ΕΚΤΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

ΓΕΙΤΟΝΙΑ

ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΕΜΠΙΣΤΕΥΘΗΚΑΤΕ ΤΟ

ΣΥΜΒΑΝ;

ΚΑΝΕΝΑ11%

ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ35%

ΜΗΤΕΡΑ23%

ΠΑΤΕΡΑ23%

ΠΑΠΠΟΥ,ΓΙΑΓΙΑ1%

ΚΑΘΗΓΗΤΗ7%

ΚΑΝΕΝΑ

ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ

ΜΗΤΕΡΑ

ΠΑΤΕΡΑ

ΠΑΠΠΟΥ,ΓΙΑΓΙΑ

ΚΑΘΗΓΗΤΗ

Συμπεράσματα έρευναςΣυμπεράσματα έρευνας

Τα παιδιά αποδίδουν την ύπαρξη βίας σε ενδοοικογενειακά προβλήματα

Το 20% των συνολικών επιθέσεων συμβαίνουν μέσα στην τάξη

Το 65% των περιπτώσεων βίας γίνεται από άτομα μέσα στο χώρο του σχολείου

Τα αγόρια υπερτερούν στη βίαΤα παιδιά δεν εμπιστεύονται τους

εκπαιδευτικούς και το 10% δεν εμπιστεύονται το πρόβλημα σε κανένα!

Μπορούμε να βοηθήσουμε;Μπορούμε να βοηθήσουμε;

• Να ενημερώσουμε τους δράστες, τα θύματα, τους μάρτυρες

• Να γίνουμε παραδείγματα για τα παιδιά μας

• Να είναι σε επαγρύπνηση και να έχουν αυτοπεποίθηση

• Να αποφεύγουν χώρους πιθανής επίθεσης

• Να χρησιμοποιούν κατάλληλο λεξιλόγιο

• Να μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους

• Να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να ζητούν βοήθεια όταν τη χρειάζονται

Η βία και η μη βία αποτελούν ισότιμες εναλλακτικές μεθόδους για τη διαχείριση του θυμού και των συγκρούσεων

Η συμμετοχή παιδιών και εφήβων στις αποφάσεις που τα αφορούν είναι απαραίτητη για μια κοινωνία που θέλει να εξασφαλίσει το σεβασμό προς τα παιδιά της

Τα όρια στη συμπεριφορά των παιδιών είναι το πρώτο βήμα που μπορούν να κάνουν οι γονείς και κηδεμόνες

• Πώς όμως τηρούνται οι κανόνες και πώς θεσπίζονται τα όρια;

• Πώς να αντιμετωπίσω τη συμπεριφορά του παιδιού μου;

• Πώς ενισχύεται ο αυτοέλεγχος ενός παιδιού;

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

ΘΕΣΠΙΣΗ ΟΡΙΩΝΘΕΣΠΙΣΗ ΟΡΙΩΝ

• Θέσπιση ορίων & Επιμονή στην τήρηση

Παράπονα των παιδιώνΣύγκριση με άλλα παιδιάΚατηγορίες προς τους γονείς και μούτραΞεσπάσματα θυμού κ.ά.Αλλά κατά βάθος γνωρίζουν πότε οι γονείς είναι

σταθεροί στα όρια επειδή νοιάζονται

ΜΗ ΘΕΣΠΙΣΗ ΟΡΙΩΝΜΗ ΘΕΣΠΙΣΗ ΟΡΙΩΝ

• Μη Θέσπιση ορίων & Ακραία επιτρεπτικότητα

Τα παιδιά καταφέρνουν πάντα να κάνουν αυτό που

θέλουνΑλλά, κατά βάθος ερμηνεύουν τη συμπεριφορά των

γονέων ως αδιαφορία Αισθάνονται πως ό,τι κι αν κάνουν δεν είναι αρκετά

σημαντικό ώστε οι γονείς να ασχοληθούν μαζί τους

ΟΡΙΑ ΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΟΡΙΑ ΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥΠΑΙΔΙΟΥ

• Οι περιορισμοί και οι κανόνες πρέπει:Να σχετίζονται με την ασφάλεια και το καλό

του παιδιούΝα συμβαδίζουν με την ανάπτυξή τουΝα είναι λίγοι και βασικοί (όχι υπερβολικοί)Να είναι απλοί και κατανοητοί από το παιδίΝα είναι δίκαιοι Να εφαρμόζονται με συνέπεια

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

• Να εξηγείτε στα παιδιά με σαφήνεια τους κανόνες και τους περιορισμούς και τις συνέπειες που θα έχει η παραβίασή τους

• Να είστε σταθεροί στην εφαρμογή των ορίων

• Σε περίπτωση που αγνοούνται τα όρια, να αδιαφορείτε, με σύνεση όμως, απέναντι στις ανεπιθύμητες συμπεριφορές ή δείξτε στο παιδί ότι εννοείτε αυτό που λέτε, με κατάλληλο τρόπο. Δεν είναι κακό να δείχνετε θυμωμένοι!

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

• Μπορείτε να δώσετε οδηγίες και να κάνετε υποδείξεις:

Υποδείξεις μία κάθε φορά, διατυπωμένες με συντομία, σαφήνεια και ευγένεια, που καθορίζουν την επιθυμητή συμπεριφορά (αποφυγή του «μη» ή της προστακτικής «κάνε»).

Έχοντας ρεαλιστικές προσδοκίες ανάλογα με την ηλικία

Δίνοντας δικαίωμα επιλογής (αν είναι δυνατό)

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Είναι καλό να δώσετε αρκετές ευκαιρίες στα παιδιά για να συμμορφωθούν

Να επαινείτε τη συμμόρφωση ή να τηρείτε τις συνέπειες για τη μη συμμόρφωση, αφού έχετε προειδοποιήσει το παιδί για αυτές

Να βρείτε την ισορροπία ανάμεσα στο γονεϊκό έλεγχο και σε αυτό του παιδιού

Να ενθαρρύνετε τη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων με τα παιδιά

ΕΝΙΣΧΥΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΕΝΙΣΧΥΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

• Τα παιδιά που μεγαλώνουν με σταθερά όρια αναπτύσσουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση

• Υπάρχουν τεχνικές για την ενίσχυση της αυτοδιαχείρησης με τις οποίες τα παιδιά μαθαίνουν να παρατηρούν, να αξιολογούν και να ενισχύουν από μόνα τους την κατάλληλη συμπεριφορά

• Από τη στιγμή που το παιδί είναι σε θέση να βιώσει τις συνέπειες των πράξεων του, φροντίστε να υπάρχουν λογικές επιπτώσεις για την κακή του συμπεριφορά

Ευχαριστώ πολύ για Ευχαριστώ πολύ για την την

προσοχή σας!προσοχή σας!