σχολείο και επιθετικότητα

Σχολείο και ΕπιθετικότηταΒιωματικό σεμινάριο

ΦΙΛΙΑ ΚΑΤΣΩΡΗ - ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΟΥΚΑ MAΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2007

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

επιθετικότητα

• συμπεριφορά που εκφράζει το

συναίσθημα του θυμού

• φυσιολογική, αν και ενοχλητική πλευρά

της διαδικασίας της κοινωνικοποίησης που εμφανίζεται ήδη από την βρεφική ηλικία Herbert 1998


Θυμός = Συναίσθημα

Τα συναισθήματα είναι σαν μία μορφή ενέργειας που παράγουμε για να τροφοδοτούμε τις

πράξεις μας

• Όταν επιζητούμε εγγύτητα θετικά συναισθήματα

• Όταν επιζητούμε απόσταση θυμός


Γιατί οι άνθρωποι γίνονται επιθετικοί;

Πηγές του θυμού• Οδυνηρά συναισθήματα απογοήτευση, πίεση από το περιβάλλον, ντροπή,

ενοχές, απειλές, αγωνία, πένθος, φόβος, να αισθάνεται εξαπατημένος

• Επίπονες αισθήσεις πείνα, σωματική κόπωση, εξάντληση, υπνηλία, πόνος

• Ματαίωση των βασικών ψυχολογικών αναγκών



Στόχοι του θυμού• Απόκτηση ελέγχου

• Νίκη - Υπερίσχυση

• Εκδίκηση• Προστασία δικαιωμάτων & αυτοεκτίμησης


αυτοεκτίμησηΗ γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας

Διαμορφώνεται από:

• Προσωπική αξία «αισθάνομαι καλά»

• Προσωπική επάρκεια «τα καταφέρνω καλά»

Η αυτοεκτίμηση συνδέεται με:

• Κοινωνικές σχέσεις• Αυτογνωσία - αποδοχή


Μωρά – Δείχνουν το θυμό με κλάμα και κινήσεις των χεριών και των ποδιών.

Νήπια – Οργίζονται εύκολα όταν δεν μπορούν να κάνουν αυτό που θέλουν. Αρχίζουν να επικοινωνούν τα συναισθήματα τους με λίγες λέξεις. Δεν μπορούν να ελέγξουν τα συναισθήματα τους και γι΄αυτό έχουν εκρήξεις θυμού(χτυπήματα του κεφαλιού, ξεφωνητά κ.α.).

Παιδιά 3-5 ετών – Σταδιακά καταλαβαίνουν περισσότερα και θυμώνουν με τα λόγια των άλλων όσο και με τις πράξεις τους. Εκφράζουν καλύτερα αυτό που θέλουν και αρχίζουν να δείχνουν το θυμό τους είτε με πράξεις είτε με λόγια.

Παιδιά 6-8 χρονών – Είναι σε θέση να μάθουν να ελέγχουν το θυμό τους και να τον διοχετεύσουν στην επίλυση καταστάσεων που τα αδικούν

Η εξέλιξη της διαχείρισης του θυμού στα παιδιά:


Τα παιδιά όσο μεγαλώνουν βελτιώνονται στην άσκηση αυτοελέγχου

ωστόσο

ένα ποσοστό των παιδιών δεν καταφέρνει να αποκτήσει τις

δεξιότητες που είναι απαραίτητες για τον αυτοέλεγχο

Στην ηλικία των 9 ετών το ποσοστό των αγοριών που παρουσιάζει αρκετά συχνά εκρήξεις θυμού είναι μεγαλύτερο του 50% ενώ των κοριτσιών

είναι μικρότερο του 30% (Herbert 1998)


Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι οι συγκρούσεις

με συνομηλίκους συμβάλλουν στην

ανάπτυξη του παιδιούRende & Killen, 1992. Ross & Conant, 1992


Οι απαραίτητες δεξιότητες για την επίλυση διαπροσωπικών συγκρούσεων

αρχίζουν να μαθαίνονται κατά τη διάρκεια των πρώτων παιδικών χρόνων και

κατακτώνται κατά την εφηβική ηλικία

Η εκμάθηση τους γίνεται μέσω της:

καθοδήγησης, ενίσχυσης, προβολής προτύπων

στο περιβάλλον του παιδιού

οικογένεια σχολείο ομάδα συνομηλίκων


ΑυτοεκτίμησηΑυτοαντίληψη

Στρατηγικές αντιμετώπισης προβλημάτων

Λήψηαποφάσεων

Αντιμετώπισηαγχογόνων καταστάσεων

Επικοινωνία

Διαχείρισησυναισθημάτων

Επίλυση συγκρούσεων


Η δράση ενός ατόμουκαθορίζεται από

τον τρόπο που σκέφτεται για τον

εαυτό του

τον τρόπο που διαχειρίζεταιτα συναισθήματα πριν & κατά

τη διάρκειατου περιστατικού

αυτοαντίληψη

εικόνα εαυτού

αυτοεκτίμηση



Πηγές του θυμού

• Οδυνηρά συναισθήματα απογοήτευση, πίεση από το περιβάλλον, ντροπή,

ενοχές, απειλές, αγωνία, πένθος, φόβος, να αισθάνεται εξαπατημένος

• Επίπονες αισθήσεις πείνα, σωματική κόπωση, εξάντληση, υπνηλία, πόνος

• Ματαίωση των βασικών ψυχολογικών αναγκών


Βασικές ψυχολογικές ανάγκες

• Η ανάγκη να ανήκω Όταν οι σχέσεις με τους άλλους απειλούνται

δημιουργείται θλίψη. Ως αποτέλεσμα μπορεί να υπάρξει θυμός και επιθετικότητα

• Χρειάζομαι να νοιώθω ότι έχω τον έλεγχο

Όταν σημαντικά θέματα που αφορούν το άτομο δεν ελέγχονται από το ίδιο δημιουργείται ανασφάλεια και ως συνέπεια θυμός

• Η ανάγκη να με ακούν οι άλλοι Είναι σημαντικό για το άτομο να εκτιμούν οι άλλοι την

άποψη του, να του δίνουν χώρο και χρόνο για να εκφράσει αυτό που πιστεύει


Η σπείρα της σύγκρουσης

Συμβαίνει το γεγονός ή

η κατάσταση που προκαλεί Στρες

Τα Συναισθήματα

καθοδηγούν τις

ΣυμπεριφορέςΟι Αρνητικές σκέψεις προκαλούν

Αρνητική συμπεριφορά

Ακατάλληλες συμπεριφορές

υποκινούν άλλες

Το Στρες/

Σύγκρουση

αυξάνεται

Η σύγκρουση ξεσπάει


Πρότυπα αντίδρασης στη σύγκρουση

• Επιθετικό

• Παθητικό

• Αυτοϋποστηρικτικό


επιθετικό πρότυπο• Το άτομο απαιτεί τα δικαιώματα του,

χωρίς να λάβει υπόψη του τα δικαιώματα των άλλων

• Οι ανάγκες του είναι πάντα δικαιολογημένες και πάντα πιο σημαντικές από των άλλων

• Πιστεύει ότι έχει το δικαίωμα να πάρει αυτό που θέλει και δεν ενδιαφέρεται τι κάνει στους άλλους

• Μπορεί να χρησιμοποιήσει εξευτελισμό, εκφοβισμό, ενοχές για να πετύχει αυτό που θέλει


επιθετικό πρότυπο• Είναι πάντα σε επιφυλακή για να μην

απειλήσει κάποιος άλλος τη θέση κυριαρχίας του

• Επιδίωξη του είναι η ικανοποίηση των δικών του αναγκών και εμμένει σ΄αυτό με πείσμα

• Χρησιμοποιεί εκφράσεις σε δεύτερο πρόσωπο, που κατηγορούν και αποδίδουν το φταίξιμο στον άλλο . Αυτό καταλήγει σε κλιμάκωση του θυμού και της επιθετικότητας.ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

παθητικό πρότυπο• Το άτομο επιτρέπει στους άλλους να

καταπατήσουν τα δικαιώματα του χωρίς να διαμαρτυρηθεί

• Οι ανάγκες και οι επιθυμίες του είναι λιγότερο σημαντικές από των άλλων

• Έχει μικρές προσδοκίες, υποχωρεί εύκολα μπροστά στα επιχειρήματα των άλλων

• Πιστεύει ότι δεν δικαιούται να ζητάει αυτά που θέλει

• Αγνοεί τα όρια του και επιτρέπει στους άλλους να καταπατούν το αίσθημα αυτοσεβασμού του


παθητικό πρότυπο• Συχνά λέει «ναι» ενώ εννοεί «όχι»

• Απολογείται για αυτά που εκφράζει

• Μπορεί να αποφεύγει την επαφή με τα μάτια και να δείχνει τα συναισθήματα του με τρόπο αόριστο και έμμεσο

• Δεν εκφράζει άμεσα θυμό και μπορεί να καταφύγει σε στρατηγικές χειρισμού των άλλων για την κάλυψη των αναγκών του


Αυτοϋποστηρικτικό πρότυπο

• Το άτομο διεκδικεί τα δικαιώματα του σεβόμενο τα δικαιώματα των άλλων

• Αντιμετωπίζει τις συγκρούσεις με το να ακούει τι έχουν να πουν οι άλλοι και με το να είναι ανοικτός σε αλλαγές

• Μιλάει με τρόπο σταθερό , καθησυχαστικό και διατηρεί την επαφή με τα μάτια

• Εκφράζει τις σκέψεις, τις ανάγκες και τα συναισθήματα του ενώ ταυτόχρονα ακούει τις σκέψεις, τις ανάγκες και τα συναισθήματα του άλλου



• Είναι διατεθειμένος να διαπραγματευτεί, αλλά όχι να απαρνηθεί τα δικαιώματα του ή να καταπατήσει τα δικαιώματα του άλλου

• Εκφράζεται με σεβασμό προς τον άλλο

• Χρησιμοποιεί μηνύματα σε πρώτο πρόσωπο – εκφράζει την δυσάρεστη συμπεριφορά, τα συναισθήματα του και πως τον επηρεάζει η συμπεριφορά



Αισθάνομαι …………… (συναίσθημα)όταν ……………. (περιγράφω την συμπεριφορά

του άλλου)γιατί ……………. (περιγράφω τα αποτελέσματα της

συμπεριφοράς του),και θα ήθελα …………….. (δείχνω τι θα βελτίωνε

την κατάσταση για μένα).


Πρότυπα αντίδρασης στη σύγκρουση

• ΕπιθετικόΤο άτομο απαιτεί τα δικαιώματα του, χωρίς να λάβει υπόψη του τα δικαιώματα των άλλων

• ΠαθητικόΤο άτομο επιτρέπει στους άλλους να καταπατήσουν τα δικαιώματα του χωρίς να διαμαρτυρηθεί

• Αυτοϋποστηρικτικό Το άτομο διεκδικεί τα δικαιώματα του σεβόμενο τα δικαιώματα των άλλων


Στρατηγική διαχείρισης θυμού

• Αναγνωρίζω το θυμό μου

• Συναισθάνομαι τον άλλο

• Μιλάω σε πρώτο πρόσωπο

• Σκέφτομαι την κατάσταση και με εναλλακτικούς τρόπους

• Ακούω τι λέει το άλλο άτομο

• Παρατηρώ τις αντιδράσεις του σώματος όταν είμαι θυμωμένος

• Εστιάζω και διατηρώ την προσοχή μου στα προβλήματα του παρόντος & όχι του παρελθόντος


Πώς να κάνουμε τα πράγματα χειρότερα

• Φωνάζουμε• Μιλάμε σε δεύτερο πρόσωπο• Ερχόμαστε πολύ κοντά στον άλλο• Χρησιμοποιούμε το μέγεθος του

σώματος ή το ύψος για να εκφοβίσουμε τον άλλο

• Κουνάμε ή σφίγγουμε την γροθιά μας• Δείχνουμε με το Δάκτυλο ή το

ΚουνάμεΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Πώς να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα

• Έχουμε ήρεμη φωνή • Κρατάμε αποστάσεις • Μιλάμε σε πρώτο πρόσωπο• Έχουμε χαλαρή στάση σώματος• Κρατάμε τις παλάμες μας ανοικτές• Δεν λογομαχούμε• Δεν το παίρνουμε προσωπικά


Τα βασικά μηνύματα πρόληψης της βίας προς τα παιδιά

• Είναι «εντάξει» να θυμώνεις• Υπάρχουν σωστοί και μη σωστοί τρόποι

να δείχνεις το θυμό σου• Δεν είναι σωστό να πληγώνεις κάποιον, να

τον πονάς ή να σπάζεις πράγματα• Είναι σωστό να πεις σε κάποιον ότι είσαι

θυμωμένος• Υπάρχουν τρόποι να ηρεμήσεις όταν είσαι

θυμωμένος


Διαδικασία επίλυσης συγκρούσεων

• Έλεγχος του θυμού Συζήτηση γύρω από τεχνικές, οι οποίες μπορούν να

βοηθήσουν τα παιδιά που αντιδικούν να ηρεμήσουν και να αποφύγουν να αντιδράσουν επιθετικά.

• Καθορισμός του προβλήματος Συζήτηση σχετικά με την αιτία της σύγκρουσης,

κατανόηση, αναγνώριση και αποδοχή του άλλου, του τρόπου σκέψης, των συναισθημάτων και των αναγκών του.

• Εξέταση εναλλακτικών λύσεων Συζήτηση σχετικά με τους εναλλακτικούς τρόπους

διευθέτησης του προβλήματος και τις συνέπειες της κάθε επιλογής

• Επιλογή & εφαρμογή μιας λύσης Τα παιδιά καλούνται να επιλέξουν τη λύση που

εξυπηρετεί καλύτερα τις ανάγκες και τα δικαιώματα όλων των ενεχόμενων πλευρών

McGinnis, Goldstein, Spafkin & Gershaw, 1984 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Μορφές βίας

• Λεκτική• Σωματική• Ψυχολογική/συναισθηματική• Σεξουαλική• Βανδαλισμός


Η βία ως κοινωνικό φαινόμενο έχει στενή

σχέση με:• Την κοινωνική ανισότητα• Τον κοινωνικό αποκλεισμό• Τη ματαίωση• Τη διαφορετικότητα


Η βία είναι συνυφασμένη με:

• Την παραβατικότητα• Το αδιέξοδο• Το φόβο• Την απαξίωση του ανθρώπου από

τον άνθρωπο


Διαστάσεις του φαινομένου της βίας στα σχολεία(Ελλάδα)

Σε δείγμα 677 μαθητών : • 20% των μαθητών ανέφεραν ότι μια φορά την

εβδομάδα και περισσότερο εκφοβίζονται από συμμαθητές τους

• 10% ανέφεραν ότι ήταν θύματα σχολικής βίας• 38,9% των μαθητών τείνουν να εκφράζουν, αλλά

και να δέχονται τη σχολική επιθετικότητα στην αυλή του σχολείου

• Το 1/3 δηλώνει ότι η σχολική επιθετικότητα λαμβάνει χώρα έξω από το σχολείο

• 20% δηλώνει ότι τα συμβάντα επιθετικότητας γίνονται μέσα στην τάξη

(Π. Καλλιώτης 2005)ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Διαστάσεις του φαινομένου της βίας στα σχολεία(Ελλάδα)

Σε δείγμα 4000 μαθητών(2004-2005 & 2005-2006) :

• 10-13% δηλώνει ότι έχει βιώσει ως θύμα το σχολικό εκφοβισμό κυρίως τη λεκτική του μορφή και τη μορφή του κοινωνικού αποκλεισμού

• Ένα στα δέκα παιδιά περίπου φοβάται και αγωνιά ότι θα πέσει θύμα εκφοβιστικών περιστατικών

Δεληγιάννη 2006


Παράγοντες που μας επιτρέπουν να προβλέψουμε εάν σε ένα σχολείο διαπράττονται περισσότερες

ή λιγότερες επιθετικές πράξεις από μαθητές

• Το μέγεθος του σχολείου και ο αριθμός των συστεγαζόμενων σχολείων

• Ο φόρτος εργασίας των εκπαιδευτικών• Οι σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών,

εκπαιδευτικών με μαθητές και εκπαιδευτικών με γονείς

ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ 1998-99


Χαρακτηριστικά του μαθητή που συνδέονται με το είδος και τη

συχνότητα της επιθετικής συμπεριφοράς

• Η αυτοεκτίμηση του μαθητή• Τρόποι αντιμετώπισης των

προβλημάτων του• Ο μέσος όρος της βαθμολογίας και ο

μέσος χρόνος μελέτης των μαθημάτων• Χρήση αλκοόλ, ουσιών και κάπνισμα

ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ 1998-99


Στάσεις-τρόποι αντιμετώπισης της επιθετικότητας από τους

ενήλικες:• Τιμωρητική και αυταρχική στάση• Διδακτική στάση• Στάση παραγνώρισης• Στάση συμβιβασμού - κατευνασμού• Στάση επίλυσης του προβλήματος


σχολείο και επιθετικότητα

Documents

Transcript of σχολείο και επιθετικότητα