Θυμός – Εχθρότητα – Επιθετικότητα-Εκφοβισμός

Η συναισθηματική διέγερση, η οποία προκαλείται από

κοινωνικές συνθήκες που περιέχουν απειλή,

παρεμπόδιση ή ματαίωση στόχων.

Περιλαμβάνει υποκειμενικά

συναισθήματα, τα οποία ποικίλλουν σε ένταση,

από τον ήπιο εκνευρισμό μέχρι την έντονη οργή

και το μένος.

Αποτελεί ένα παροδικό συναίσθημα, το οποίο

σχετίζεται με την παρούσα κατάσταση και αυξομειώνεται χρονικά,

ανάλογα με την αντιλαμβανόμενη απειλή

ή την παρεμπόδιση/ματαίωση

στόχων.

Είναι μια ψυχική προδιάθεση, σταθερή στο χρόνο και τις καταστάσεις.

Μπορεί να θεωρηθεί ως γνώρισμα μιας

ιδιοσυγκρασίας με χαμηλή ανοχή στην

παρεμπόδιση/ματαίωση και χαμηλό όριο

αντίδρασης.

Ένας τέτοιος τύπος βιώνει τον θυμό ως αντίδραση

ακόμα και σε ένα πολύ ευρύ φάσμα σχετικά ακίνδυνων

προκλήσεων (π.χ. καθυστέρηση σε γραμμή

αναμονής).

Μπορεί όμως να βιώνει τον θυμό και ως αντίδραση σε

μια πιο περιορισμένη κατηγορία ερεθισμάτων,

όπως π.χ. απόρριψη ή κάποιο άλλο είδος

αντιλαμβανόμενης αδικίας.

Η εξωτερίκευση

του θυμού

Συνίσταται στο ξέσπασμα της

οργής με λεκτικές ή μη

λεκτικές εκφράσεις (π.χ.

εκφράσεις προσώπου, σωματικές

χειρονομίες) και άλλες επιθετικές

κινήσεις.

Η εσωτερίκευση του θυμού

Περιλαμβάνει κυρίως την

καταστολή και την απώθηση

Καταστολή του θυμού

Αναφέρεται στον θυμό τον οποίο βιώνουμε αλλά επιλέγουμε να

μην τον εκφράσουμε.Άτομα που

ακολουθούν αυτή την τακτική ώστε να αποφεύγουν τις

συγκρούσεις ή την κοινωνική

αποδοκιμασία, πολλές φορές βιώνουν έντονη

ανησυχία, άγχος, συναισθήματα ενοχής

κ.ά.

Απώθηση του θυμού

Είναι ένας αμυντικός ψυχολογικός μηχανισμός

που όταν τον χρησιμοποιούμε,

αποθηκεύουμε τον θυμό στο ασυνείδητο ώστε να

μην μας είναι συνειδητός. Αυτό σημαίνει ότι αυτός υπάρχει, επηρεάζει την συμπεριφορά μας αλλά

τον αγνοούμε. Για να κατανοήσουμε

ξεσπάσματα που έχουμε, χρειάζεται να

βοηθηθούμε ώστε να φέρουμε τις ασυνείδητες

αναμνήσεις στο συνειδητό μας.

Έλεγχος του θυμού

Αναφέρεται στην προσπάθεια του

ανθρώπου να διατηρήσει την

ψυχραιμία και την ηρεμία του και να χρησιμοποιήσει

περισσότερο γνωστική παρά

παρορμητική προσέγγιση για την

επίλυση του προβλήματος.

Εποικοδομητικός/προσαρμοστικός («θυμός ελπίδας»)

ή Καταστροφικός

/δυσπροσαρμοστικός («θυμός απελπισίας»)

Οι συμπεριφορές του υπαίτιου επιδέχονται

διορθώσεις.

Ο θυμός στρέφεται μόνο κατά του υπαίτιου ατόμου.

Ο θυμός δεν μετατοπίζεται σε άτομα που δεν φταίνε.

Ο θυμός αποβλέπει στο να μην επαναληφθεί η ίδια

συμπεριφορά στο μέλλον και όχι στην πρόκληση

βλάβης ή στον εκφοβισμό του υπαιτίου.

Η θυμωμένη αντίδραση είναι ανάλογη με την

πρόκληση και δεν υπερβαίνει το επίπεδο που

απαιτεί η επίλυση του προβλήματος.

Ο θυμός δεν διαρκεί περισσότερο από όσο

απαιτείται για την ρύθμιση της κατάστασης.

Ο θυμός συνοδεύεται από την ατομική δέσμευση για

διευθέτηση του προβλήματος.

Θυμός και ψυχοσωματική υγεία:

Ο θυμός σχετίζεται με πολλά παθοφυσιολογικά προβλήματα

(π.χ. καρδιαγγειακές διαταραχές, υπέρταση,

δυσλειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος

κ.λπ.). Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι

σχετίζεται με διαταραχές διαγωγής, διαταραχή

αντικοινωνικής προσωπικότητας, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και

κατάθλιψη.

Θυμός και διαπροσωπικές

σχέσεις:

Οι θυμωμένοι άνθρωποι περιγράφονται από τους

υπόλοιπους ως ισχυρογνώμονες, αντιπαραθετικοί,

επιθετικοί κ.λπ. Οι περισσότεροι τους

αποφεύγουν διότι δεν αντέχουν τις διενέξεις και

τις εντάσεις.

Θυμός και λήψη αποφάσεων:

Ο θυμός οδηγεί σε αισιόδοξες εκτιμήσεις του ρίσκου, με αποτέλεσμα η

πιθανότητα των αρνητικών αποτελεσμάτων να φαντάζει χαμηλή.

Επιπλέον, αυξάνει την τάση για παράτολμες

συμπεριφορές (π.χ. κατάχρηση ουσιών).

Όταν τα άτομα αναγνωρίζουν την αιτία του θυμού τους,

αποφεύγουν να κατευθύνουν τον θυμό τους σε λάθος πρόσωπα και

πράγματα. Η αναγνώριση του προβλήματος οδηγεί στην

επίλυσή του.

Δεν είναι τα ίδια τα γεγονότα που μας προκαλούν θυμό, αλλά ο

τρόπος με τον οποίο τα αντιλαμβανόμαστε.

Ο τρόπος αυτός διαφέρει ανάλογα με τις εμπειρίες και τα

προσωπικά χαρακτηριστικά.

Σταδιακά και προσπαθώντας μπορούμε :

Να αντικαθιστούμε τις θερμές σκέψεις με

ψυχραιμότερες.

Να αναγνωρίζουμε τα προειδοποιητικά

συμπτώματα του θυμού.

Να αναλαμβάνουμε δράσεις για την αποφυγή των

ξεσπασμάτων του θυμού.

…αναφέρεται σε γνωστικά στοιχεία, όπως είναι οι στάσεις και οι

πεποιθήσεις, και αντανακλά την προδιάθεση κάποιου να βλέπει τον

κόσμο με έναν αρνητικό τρόπο (αξιολογώντας αρνητικά, πρόσωπα και

πράγματα).

Συνοδεύεται συχνά από επιθυμία πρόκλησης βλάβης καθώς και από θυμό,

δυσανασχέτηση, αντιπάθεια, κακεντρέχεια, φθόνο και καχυποψία για

τους άλλους, οι οποίοι θεωρούνται ανταγωνιστικοί και απειλητικοί.

Αυτό το σύνολο αρνητικών στάσεων υποκινεί επιθετικές συμπεριφορές (π.χ.

λεκτική ή σωματική βία, καταστροφή αντικειμένων κ.λπ.).

…ένα στάδιο πιο προχωρημένο από τον θυμό,

το οποίο δεν σταματά στην προδιάθεση, αλλά προχωρά

σε καταστροφικές ή τιμωρητικές συμπεριφορές, οι

οποίες στρέφονται κατά άλλων προσώπων ή

αντικειμένων.

Η επιθετική συμπεριφορά μπορεί να υποκινηθεί από τον θυμό χωρίς όμως ο θυμός να

οδηγεί απαραίτητα στην επιθετικότητα.

Συνδέεται με κάποιο κίνητρο.

Υποκρύπτει κάποιο σκοπό.

Συνοδεύεται από συγκεκριμένα

συναισθήματα (π.χ. θυμός, εκδίκηση).

Άλλοτε είναι απρόσωπη και

αποσκοπεί στην διεκδίκηση ενός

αντικειμένου ή μιας θέσης.

Άλλοτε κατευθύνεται σε υποκατάστατα ή

σε συγκεκριμένα πρόσωπα ή πράγματα.

Παράγοντες που επηρεάζουν την επιθετικότητα

Βιοχημικοί παράγοντες Φύλο, ηλικία

Νοητικά ελλείμματα Διαταραχές προσοχής

Ελλείμματα κοινωνικών δεξιοτήτων

Χαμηλή αυτοεκτίμηση κ.ά.

Επιθετικά σήματα και πρότυπα

Προκλήσεις Διάψευση προσδοκιών

Πόνος Δυσφορία

Χρήση ψυχότροπων ουσιών

Η ίδια η φύση του καπιταλιστικού

συστήματος (ατομικισμός,

ανταγωνισμός κ.λπ.) Η δομή των θεσμών και

των φορέων κοινωνικοποίησης (π.χ.

οικογένεια/τρόποι ανατροφής,

εκπαιδευτικό σύστημα/, παρέες με αντικοινωνική

συμπεριφορά) Φτώχεια, ανεργία, κοινωνικές ανισότητες

Μορφές επιθετικότητας

Σωματική και Λεκτική επιθετικότητα

Αποσκοπούν κυρίως στην πρόκληση βλάβης στις κοινωνικές σχέσεις του ατόμου.

Ο όρος περιλαμβάνει συμπεριφορές όπως είναι

το κουτσομπολιό, η διάλυση μιας φιλίας, οι

αρνητικές εκφράσεις προσώπου, η διάδοση

φημών, η αποδυνάμωση της κοινωνικής θέσης ενός

ατόμου, οι προσπάθειες μείωσης της

αυτοεκτίμησης του θύματος ή

ο αποκλεισμός του από την ομάδα.

«Όταν ένας μαθητής

κακοποιείται ή γίνεται θύμα και

είναι εκτεθειμένος κατ’ επανάληψη και για μεγάλη

χρονική διάρκεια στις αρνητικές ενέργειες του

συμμαθητή του».

Olweys (1993)

Επιθετικότητα κατά προσώπου (λεκτική ή

σωματική).

Επιθετικότητα κατά της περιουσίας

(βανδαλισμός).

Εκφοβισμός (bullying) ή θυματοποίηση (victimization) –

σχολική επιθετικότητα

Τί είναι ο σχολικός εκφοβισμός;

Ο σχολικός εκφοβισμός χαρακτηρίζεται από την

επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη

παρενόχληση, κάποιου παιδιού το οποίο δυσκολεύεται να

υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Δεν είναι μια διαμάχη, σύγκρουση μεταξύ δυο μαθητών ή μαθητριών, δεν είναι το πείραγμα,

το αστείο προς κάποιον συμμαθητή που

γίνονται σε συγκεκριμένο χρόνο,

δεν έχουν συνέχεια και δεν επηρεάζουν την

συναισθηματική κατάσταση των

παιδιών.

Σε κοινωνίες ανισότητας όπου κυριαρχεί η φτώχεια, η ανεργία και ο κοινωνικός αποκλεισμός σε πλατειά στρώματα της

κοινωνίας, η βία είναι μια «φυσική» συνέπεια.

Οι παθογένειες του οικονομικο-πολιτικού συστήματος, που κατασκευάζουν

μισάνθρωπα και αντικοινωνικά σχήματα, λειτουργούν ως «πρότυπα

συμπεριφοράς» (εφόσον προβάλλονται συνεχώς και από τα Μ.Μ.Ε.),

αλλοτριώνοντας τόσο τις ατομικές συνειδήσεις όσο και την συλλογική

συνείδηση της κοινωνίας (βλ. τις εγκληματικού χαρακτήρα οργανώσεις νεοναζιστικού τύπου, τις επιθέσεις τους

σε αδύναμες κοινωνικές ομάδες κ.ά.).

Οι δυσλειτουργίες των θεσμών (π.χ. οικογένεια, δικαιοσύνη κ.λπ.)

Το σχολείο επίσης, είναι ένα περιβάλλον εντατικοποιημένης μάθησης,

εξετασιοκεντρικού χαρακτήρα , όπου οι άνθρωποι από μικροί μαθαίνουν να ιεραρχούνται και να ιεραρχούν με

αυθαίρετα κριτήρια διάκρισης (π.χ. «καλός/κακός μαθητής»), γεγονός που έχει συνέπειες στην αυτοεκτίμηση των ατόμων.

Οι προσωπικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών δεν

ικανοποιούνται με αποτέλεσμα την δημιουργία συναισθημάτων ματαίωσης.

Ο ωφελιμισμός και το ατομικό συμφέρον επικρατούν των συναισθημάτων

αλληλεγγύης , αλληλοβοήθειας και ανιδιοτέλειας και η βία αναδεικνύεται ως

«τρόπος» για την επιβίωση .

Ο παλληκαράς (αυταρχικός, επιθετικός προς όλους,

σωματικά δυνατός, παρορμητικός, οξύθυμος,

σίγουρος για τον εαυτό του). Το θύμα (μη επιθετικός,

αγχώδης, ανασφαλής, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, μη

δημοφιλής, μοναχικός, κοινωνικά αποσυρμένος,

συνήθως σωματικά αδύναμος, έχει κάποιο

«κουσούρι», αισθάνεται ατομικά και κοινωνικά

ανεπαρκής).

Καμιά ομάδα από τις δυο δε θεωρείται ιδιαίτερα δημοφιλής από τους συνομηλίκους τους.

Τα θύματα μάλλον «απορρίπτονται» και από τους

υπόλοιπους. Το ίδιο συμβαίνει και με τους

παλληκαράδες, αν και έρευνες έχουν δείξει ότι πολλές φορές

βρίσκουν συμμάχους που απεχθάνονται τους αδύναμους

ή πιο αβοήθητους συνομηλίκους («αντιφατικές»

αντιδράσεις στα μέλη της ομάδας).

Οι συν- παλληκαράδες: οι βοηθοί, δεν προκαλούν τους παλληκαρισμούς

αλλά βοηθούν τον παλληκαρά να

ταπεινώσει το θύμα του.Οι υποστηρικτές: το ακροατήριο, γελούν με το

θύμα και παροτρύνουν τον παλληκαρά να

συνεχίσει. Νιώθουν ευχαριστημένοι με το

άγχος του συνομηλίκου τους.

Οι εξωτερικοί: Παραμένουν αδρανείς, υποκρίνονται

πως δεν παρατήρησαν να συμβαίνει κάτι. Το θύμα

εισπράττει ότι συμφωνούν με τον παλληκαρά.

Οι αμυνόμενοι: Παρηγορούν το θύμα, λένε στον

ενήλικα τι συμβαίνει ή και επιτίθενται, σπάνια, στον παλληκαρά. Σπεύδουν σε

βοήθεια.

Έρευνα στο σχολείο μας

15%

59%

11%

15%

Στο σχολείο μας δεν εκδηλώνονται συγκρούσεις μεταξύ των μαθητών. Πόσο

συμφωνείτε με αυτή την άποψη;

Καθόλου

Λίγο

Αρκετά

Πολύ

10%

27%

35%

28%

Οι συμμαθητές μου με βοηθούν πρόθυμα όταν έχω δυσκολίες στα μαθήματα. Πόσο

συμφωνείτε με αυτή την άποψη;

Καθόλου

Λίγο

Αρκετά

Πολύ

11%

24%

47%

18%

Όλοι οι μαθητές γίνονται δεκτοί από τους συμμαθητές τους ανεξάρτητα από την εθνική καταγωγή, το χρώμα τους ή τις

μαθησιακές δυσκολίες που έχουν. Πόσο συμφωνείτε με την άποψη;

Καθόλου

Λίγο

Αρκετά

Πολύ

81%

9%

3%7%

Αισθάνομαι ότι απειλούμαι από τους συμμαθητές μου. Πόσο συμφωνείτε

με την άποψη;

Καθόλου

Λίγο

Αρκετά

Πολύ

19%

42%

24%

15%

Οι μαθητές του σχολείου είναι ενωμένοι και δε χωρίζονται σε αντιμαχόμενες παρέες.

Πόσο συμφωνείτε με την άποψη;

Καθόλου

Λίγο

Αρκετά

Πολύ

4%

18%

29%

49%

Όταν πρωτοήλθα στο σχολείο, αισθάνθηκα γρήγορα άνετα και φιλικά με τους

συμμαθητές μου. Πόσο συμφωνείτε με την άποψη;

Καθόλου

Λίγο

Αρκετά

Πολύ

4%

17%

19%60%

Αισθάνομαι φιλικά με:

Α. Κανέναν

Β. Ελάχιστους συμμαθητές μου

Γ. Τους περισσότερους συμμαθητές της τάξης μου

Δ. Τους περισσότερους συμμαθητές του σχολείου μου

Ομάδα: Α’ Αποσκίτης Άρης Δικαίος Γιώργος Μαγγίδης Βλάσης Μαγγίδης Κώστας

Ομάδα: Β’ Κάντζα Χρυσάνθη Κούρτη Χριστίνα Νταουτάκη Μαρία Σαρέλη Αφροδίτη

Ομάδα: Γ’ Δρόσου Δήμητρα Καρακώστα Άντα

Κώης Νίκος Παζαϊτης Γιάννης

Ομάδα Δ’ Καλαμαράς Νίκος Κιαχίδης Βασίλης Λώτσος Χρήστος Φυτιλάς Ιάκωβος