Μεταπτυχιακές φοιτήτριες: Παναγιώτα Κεφάλα Ευαγγελία Πετροπούλου

Μαρία Ροζάκη

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝΝοέμβριος 2012

•Ορισμός Role – play•Ορισμός Role–play ως εκπ/κή τεχνική•Ιστορική αναδρομή•Ερευνητικά πορίσματα•Πλεονεκτήματα•Μειονεκτήματα•Στάδια Εκτέλεσης•1η Παραδειγματική Περίπτωση•2η Παραδειγματική Περίπτωση•3η Παραδειγματική Περίπτωση•Παρουσίαση λογισμικών•Δραστηριότητα•Σχολιασμός εμπειρίας συνεργασίας στην ομάδα

αλλαγή στη συμπεριφορά για την υιοθέτηση ενός ρόλου είτε ασυνείδητα ως ανάληψη ενός κοινωνικού ρόλου είτε συνειδητά για το παίξιμο ενός διαφορετικού ρόλου (Wikipedia) αλλαγή στη συμπεριφορά για την εκπλήρωση ενός κοινωνικού ρόλου (Oxford English Dictionary) μια σειρά δραστηριοτήτων που εστιάζουν στην εμπλοκή των συμμετεχόντων σε ‘τι θα γινόταν εάν …’ ή καταστάσεις προσομοιώσεων. Διαδραματίζεται σε μινιμαλιστικό σκηνικό, μικρής χρονικής διάρκειας ή σε ιδιαίτερα πολύπλοκα με μεγάλη διάρκεια σκηνικά [πείραμα Grindstone: σε ένα νησί άνθρωποι συμμετείχαν σε παίξιμο ρόλο, σε σκηνικό συνεπειών μιας πυρηνικής καταστροφής για αρκετές εβδομάδες (Olsen and Christiansen, 1966)]. Αποτελεί συνειδητή κατασκευή μιας προσέγγισης ενός «πραγματικού» επεισοδίου ή βιώματος, κάτω όμως από ‘ελεγχόμενες’ και καθορισμένες συνθήκες (Yardley-Matwiejczuk ,1997)

- προσομοιώνει καταστάσεις στην πραγματικότητα και μπορεί να δώσει στους παίκτες μία ευκαιρία να εφαρμόσουν τις νέες τους ικανότητες. - εκπαιδευτική συνεδρία όπου ο διαμεσολαβητής ορίζει ένα σενάριο, με ανάθεση διαφορετικών ρόλων στους συμμετέχοντες, οι οποίοι ταυτίζονται με εκείνες τις καταστάσεις όπου οι συμμετέχοντες θα βρεθούν όταν αναλαμβάνουν την εργασία τους έξω στο πεδίο (Bartle, 2007)Οι εκπαιδευόμενοι υποδύονται ρόλους, που συνδέονται με μια εξεταζόμενη κατάσταση στον επαγγελματικό ή στον κοινωνικό τομέα, με στόχο μέσα από το βίωμα να κατανοήσουν βαθύτερα τόσο την κατάσταση όσο και τις αντιδράσεις τους απέναντί της κυρίως όταν επιδιώκεται η ανάλυση προβληματικών ή συγκρουσιακών καταστάσεων, που αφορούν τις ικανότητες, τις στάσεις, την επικοινωνία, τη συμπεριφορά (Λευθεριώτου, 2012) Οι μαθητές υποδύονται ρόλους που συνδέονται με μια συγκεκριμένη κατάσταση, που εξετάζεται στο πλαίσιο μιας διδακτικής ενότητας, με στόχο μέσα από τις βιωματικές καταστάσεις που προκύπτουν, να κατανοήσουν βαθύτερα τόσο την ίδια την κατάσταση, όσο και τις αντιδράσεις και στάσεις σε αυτήν (Μαυρίκης, 2007)

θέατρο στην αρχαία Ελλάδα 1910, Jacob L. Moreno (1889-1974) εισαγάγει το στοιχείο του «αυτοσχεδιαμού» στο θέατρο1925 ανάπτυξη μεθόδου "psychodrama» για ψυχικά ασθενείς "sociodrama" ως υποστήριξη ομάδων για αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων = ομαδική ψυχοθεραπεία 1940 υιοθέτηση τεχνικής από Γερμανικό στρατό για αναμόρφωση του σώματος των υψηλά ιστάμενων αξιωματικών τέλη 1940 εξάπλωση στο χώρο των επιχειρήσεων, κοινοτήτων, αναπτυξιακής οργάνωσης, εκπαίδευσης δεκαετία 50, Ολλανδία, πρώτες δημοσιεύσεις για εκπαίδευση & κατάρτιση δεκαετία 70 ευρεία εφαρμογή ως θεραπεία αλλαγής συμπεριφοράς, κατάρτιση (training) και απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων.

Ρόλος (γαλλ. Rôle = κείμενο σεναρίου που έπρεπε να μάθει ο ηθοποιός)

•έγερση ενδιαφέροντος, παροχή κινήτρων•διερεύνηση γνωστικού περιεχομένου•διδασκαλία δεξιοτήτων, ανάπτυξη επικοινωνίας•δοκιμή εναλλακτικής συμπεριφοράς•αλλαγή στάσεων•παροχή βοήθειας για προσωπικές συγκρούσεις-προβλήματα

•παροχή προτύπου/μοντέλου (modeling):α) για εξάσκηση (ιατρική)-στρατιωτική εκπ. υποβολή ατόμου σε ακραίες συνθήκες για δοκιμή αντοχής β) τεχνική αξιολόγησης • παρουσίαση προσομοιωμένων περιπτώσεων –περιπτώσεων μελέτης: α)ενίσχυση της παρουσίασης του προβλήματος ή των λύσεων β)ζωντανή δραματοποίηση που τροποποιείται και επαναλαμβάνεται•έρευνα κοινωνικών επιστημών /πείραμα του Stanford στις ΗΠ με προσομοίωση φυλακών (τερματισμός 6η ημέρα αντί για 2 εβδ.-ενδείξεις αλλαγής προσωπικότητας)(Van Ments, 1999)

• αυξάνει το ενδιαφέρον και την κατανόηση του γνωστικού περιεχομένου (Poorman, 2002)• δεν πραγματώνεται αληθινή μάθηση με τους μαθητές σε θέση παθητικού παρατηρητή (Poorman, 2002)•διδάσκει ενσυναίσθηση και αντίληψη μέσα από διαφορετικές προοπτικές (Poorman, 2002)• ευχάριστος τρόπος μάθησης (Ladousse , 1987)• εστιάζει σε προσωπικές ανησυχίες, προβλήματα, συμπεριφορά και ενεργή συμμετοχή (Silver & Silver, 1989)• επιφέρει βελτιώσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις (Teahan, 1975)• επιφέρει βελτιώσεις στις επικοινωνιακές δεξιότητες (Huyack, 1975; Ettkin & Snyder, 1972).• χρήση προηγούμενης ή βιωματικής γνώσης (schema) για εισαγωγή καινούργιας έννοιας (Lloyd, 1998)•‘ο εγκέφαλος ψάχνει για μοτίβα και συνδέσεις για την οικοδόμηση νοήματος’ = ενεργή εμπλοκή μαθητών για νοηματοδότηση της γνώσης (Cuthrell and Yates, 2007).

πλήρης ενεργοποίηση των συμμετεχόντωνέμφαση στη διαδικασία παραγωγής της γνώσης όχι στο τελικό αποτέλεσμα ενίσχυση συνεργασίας- δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντοςπαροχή άμεσης ανατροφοδότησης έκφραση των συναισθημάτων ανάγεται σε σημαντικό στοιχείο ανάπτυξη της ικανότητας διαπραγμάτευσης και επικοινωνίαςπαρώθηση για αλλαγή των στάσεων μύηση μαθητών σε πραγματικές καταστάσεις (Oberle,2004)

‘Walk a mile in my shoes" is good advice. Our children will learn to respect others if they are used to imagining themselves in another's place’.

Neil Kurshan, 1987

Η επιτυχία του παιξίματος ρόλων εξαρτάται: α) διάθεση, β) δημιουργικότητα, γ) επικοινωνιακές δεξιότητες και δ) διαπροσωπικές σχέσεις εκπαιδευομένων -οι οποίες μεταβάλλονται Ο εκπαιδευτής χρειάζεται να γνωρίζει καλά τις αρχές της επικοινωνίας και της δυναμικής της ομάδας Η αλλαγή στάσεων μπορεί να μην έχει διάρκεια και να αλλοιώνεται βαθμιαία μετά την άσκηση Υπάρχει κίνδυνος όσοι δεν παίξουν ρόλους να μείνουν ανενεργοί Απαιτεί χρόνο για προετοιμασία Κίνδυνος για υπερβολική απλοποίηση σύνθετων καταστάσεων

Στάδια: (1) Στήσιμο, (2) Παίξιμο, (3) Συζήτηση1. (α) καθορισμός εκπαιδευτικών

στόχων (β) ρόλοι (γ)χρόνος (δ) χώρος

Ο εκπαιδευτής δημιουργεί μια ιστορία (αντανακλά την κατάσταση που επιδιώκεται να αναλυθεί)

παρουσιάζει το πλαίσιο της ιστορίας (δίνει στοιχεία για τα πρόσωπα – ρόλους)

απαντάει σε διευκρινιστικές ερωτήσεις

συμμετέχοντες: συγκεκριμένο ρόλο -ιδιαίτερο στόχο (ρόλοι σε σύγκρουση)

ρόλοι εκπροσωπούν “εσωτερικές απόψεις” /διλήμματα

2. ·-“παίκτες” υποδύονται σε α’πρόσωπο

- ο εκπαιδευτικός εποπτεύει τη δράση

3. συμμετέχοντες “βγαίνουν” από τους ρόλους και σχολιάζουν την εμπειρία τους και τα συμπεράσματα που προκύπτουν όσον αφορά:- τα βιώματα από την υπόδηση των ρόλων- τη δυναμική των σχέσεων ανάμεσα στα πρόσωπα της ιστορίας- τη διασύνδεση της άσκησης με τα θέματα που αποτελούν αντικείμενο του μαθήματος. (Ο εκπαιδευτής σχολιάζει, συνοψίζει τα κύρια σημεία της συζήτησης και προβαίνει στην τελική σύνθεση και εξαγωγή συμπερασμάτων.

Εκπαιδευτικό περικείμενο: Γ’ Λυκείου-Τεχνολογικής κατεύθυνσης/22 μαθητές/ 1ώραΓνωστικό αντικείμενο: Πληροφορική/αλγόριθμος ταξινόμησης στοιχείων ενός μονοδιάστατου πίνακα με τη μέθοδο φυσαλίδας (bubble sort).

Πλαίσιο: πλήρως κατευθυνόμενη: αναπαράσταση με ακρίβεια στα διαδοχικά βήματα του αλγορίθμου ταξινόμησης Διδακτικός στόχος : κατανόηση του μηχανισμού που χρησιμοποιεί ο αλγόριθμος ταξινόμησης φυσαλίδα μέσα από τη δημιουργία ενός λειτουργικού μοντέλουΣενάριο: Το παιχνίδι ρόλων αναπαριστούσε τη χρήση του αλγορίθμου φυσαλίδας για την ταξινόμηση ενός πλήθους μαθητών σε αύξουσα σειρά σύμφωνα με το ύψος τους. Επελέγη σαν αριθμητική τιμή των στοιχείων το ύψος των μαθητών σε εκατοστά, επειδή το ύψος είναι ένα στοιχείο που είναι άμεσα ορατό και εύκολο στην σύγκρισή του. Το ύψος κάθε μαθητή σε εκατοστά γράφτηκε με εμφανή στοιχεία σε ειδικά καρτελάκια που κάθε μαθητής είχε στο στήθος του.

Τρόπος εφαρμογής

Η Τεχνική Διδασκαλίας "Παιχνίδι Ρόλων" και η Εφαρμογή της στη Διδασκαλία του Αλγορίθμου Ταξινόμησης των Στοιχείων Πίνακα

Ευάγγελος Κανίδης

2ο Στάδιο - Εκτέλεση της δραστηριότητας3ο Στάδιο - Συζήτηση και αξιολόγηση της δραστηριότητας – αντιστοιχία ερωτήσεων με προσδοκώμενα αποτελέσματα

1ο Στάδιο- Προετοιμασία της δραστηριότητας ΡΟΛΟΙ: -Μαθητές: ρόλο αριθμητικών στοιχείων προς ταξινόμηση

- Καθηγητή: κεντρικό ρόλο του αλγορίθμου Υλικά: κείμενο με οδηγίες και επεξηγήσεις των ρόλων / φύλλο ερωτήσεων (3ο στάδιο)Γνωστοποίηση σεναρίου

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ • παρώθηση ενδιαφέροντος και κινήτρου•πλειοψηφία των μαθητών κατανόησε ορισμένους βασικούς παραμέτρους•αντιστοιχία δραστηριότητας με στόχο και προσδοκώμενα αποτελέσματα

•ρόλος εκπαιδευτικού ιδιαίτερα καθοδηγητικός και βασικός εκτελεστής• χρήζει μελλοντική αντιπαράθεση με πορίσματα συμβατικής διδασκαλίας

+ -

Εκπαιδευτικό περικείμενο: Μάθημα που απευθύνεται σε ακαδημαϊκό προσωπικό (Πανεπιστήμιο Αυστραλίας)/16 μαθητές/5 εβδομάδεςΕρευνητικό Ερώτημα: Δοκιμή και αξιολόγηση δικτυακού Role–play σε σχέση με πρόσωπο -πρόσωπο αλληλεπίδραση

Πλαίσιο: WebCT πίνακας ανακοινώσεων Μερικώς κατευθυνόμενη/ανάθεση διαφορετικών ρόλων (κρυφών και τυχαία)Διδακτικός στόχος : α) στήριξη συμμετεχόντων στη διερεύνηση του αμφιλεγόμενου θέματος «Χρήση κανονιστικής αξιολόγησης ή αξιολόγησης βάσει κριτηρίων». β) εμπλοκή σε διάφορους ρόλους εντός της παν/κής κοινότητας για κατανόηση του πλαισίου λήψης αποφάσεων γ) ανάπτυξη δεξιοτήτων στη χρήση δικτυακών διδακτικών τεχνολογιώνΣενάριο: Ανάρτηση απόψεων & σχολίων σε στήλη επικοινωνίας τοπικής εφημερίδας, τουλάχιστον 1 φορά την εβδ. (5 εβδ), υποδυόμενοι ανατιθέμενους ρόλους. Η τελική ανάρτηση θα αφορά την επίλυση του ζητήματος.

Τρόπος εφαρμογής

Παραδειγματική περίπτωση ενός δικτυακού Role play για ακαδημαϊκό προσωπικό

Maureen Bell

2ο Στάδιο - Εκτέλεση της δραστηριότητας (2η εβδ)3ο Στάδιο - Συζήτηση και αξιολόγηση της δραστηριότητας (μη πραγματοποίηση δικτυακού ερωτηματολογίου-αρχικό σχέδιο)

1ο Στάδιο- Προετοιμασία της δραστηριότητας ΡΟΛΟΙ: -Μαθητές: μέλη εκπ/κής κοινότητας πανεπιστημίου (Πρύτανης, Αντιπρύτανης, φοιτητές με υψηλή-μέτρια-χαμηλή επίδοση, ενδιαφερόμενος πολίτης, υπεύθυνος καθηγητής φοιτητών, πρόεδρος φοιτητών)

- Υπεύθυνος μαθήματος: διαμεσολαβητής/πάροχος σημείων αναφοράς (postings) και ανατροφοδότησηςΥλικά: προαπαιτούμενη μελέτη του Κώδικα Εφαρμοσμένης Αξιολόγησης του παν/μίου, 2 άρθρα για κανονιστική και βάσει κριτηρίων αξιολόγησηΓνωστοποίηση σεναρίου

• δυσκολία σύνδεσης και χρήσης WebCT • ανάγκη για περισσότερη βοήθεια • αποστολή mails ενθάρρυνσης – υπενθύμισης•έλλειψη άμεσης ανταπόκρισης σε φωνή, χειρονομίες•έλλειψη ενσυναίσθησης (ασύχρονο περιβάλλον βασισμένο σε γραπτό λόγο)•στερεοτυπικές απαντήσεις = δημιουργία προκατάληψης•έλλειψη εμπλοκής λόγω διάρκειας•ανωνυμία ενδέχεται να προκαλέσει αντικοινωνική συμπεριφορά

•Γραπτή συνεισφορά πιο μόνιμη, κατόπιν συλλογισμού (χρήση υλικού, πηγών)•Στοιχείο ανωνυμίας & γραπτής επικοινωνίας = ασφαλές περιβάλλον•Ασύγχρονο περιβάλλον ευνοεί ντροπαλούς

•ίδιος βαθμός κινήτρου και διαφοροποίησης ως προς τη συνεισφορά• βασικοί παράγοντες: χρήση γλωσσικών δεξιοτήτων & αυτοπεποίθηση

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συγκριτικής μελέτης

=

+

-

Εκπαιδευτικό περικείμενο: Διερεύνηση εκπαιδευτικού ζητήματος/8-30 συμμετέχοντες (σε μικτές ομάδες) ιδρυματικό /εθνικό/διεθνές επίπεδοΔιαπραγματευόμενο θέμα: το θέμα της πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης στα πλαίσια ενός εθνικού ή ευρωπαϊκού σχεδίου

Διδακτικός στόχος : επίτευξη συναίνεσης λαμβάνοντας υπόψη όλες τις διαφορετικές απόψεις και ανησυχίες.Σενάριο: Οι εθνικές αρχές σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές έχουν αποφασίσει να πραγματοποιήσουν μια κοινή συνεδρίαση με τους εκπαιδευτικούς της περιοχής, τους προϊσταμένους και όλους τους συμμέτοχους στην εκπαιδευτική διαδικασία για να συζητήσουν το άνοιγμα ενός νέου διαπολιτισμικού σχολείου.

Τρόπος εφαρμογής

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ - ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΡΟΛΩΝ(ROLE DEBATES)

2ο Στάδιο - Εκτέλεση της δραστηριότητας - ομάδα διαιρείται σε δύο υποομάδες. Κάθε ομάδα είναι αρμόδια για την ανάπτυξη των επιχειρημάτων για υπέρ ή ενάντια στη "Ίδρυση ενός νέουΔιαπολιτισμικού Σχολείου«/ Αλλαγή ρόλων3ο Στάδιο - Συζήτηση και αξιολόγηση της δραστηριότητας

1ο Στάδιο- Προετοιμασία της δραστηριότητας ΡΟΛΟΙ: -συμμετέχοντες (2 ομάδες) : εκπαιδευτικοί

και υπουργείο ή εκπαιδευτικοί και γονείς, κ.λπ.- Υπεύθυνος μαθήματος: συντονιστικός

Υλικά: δημιουργία καταλόγου επιχειρημάτων (Προοπτικές, Πολιτικές, Προγράμματα, Προσωπικό, Πρακτικές)Γνωστοποίηση σεναρίου – δραστηριότητα πρόκλησης ενδιαφέροντος

•καθορισμός χρόνου•σωστή διαρρύθμιση χώρου•συμμετοχή και κατάκτηση•πρόσβαση στις πληροφορίες για διαμόρφωση απόψεων-επιχειρημάτων•Ποιότητα του διευκολυντή

έλλειψη αναφοράς σε εφαρμογή

μη αναφορά μειονεκτημάτων μη αντιπροσώπευση όλων των φορέων στους ρόλους (π,χ, σύλλογος μεταναστών) πιθανή εξάντληση επιχειρημάτων από τον 1ο γύρο

Προϋποθέσεις

Κριτική του παραδείγματος

αξιοποίησης του Role – play

Δυνατότητα επιλογής

*σκηνικού

*χαρακτήρα

*ήχου

*διαλόγων (μέσω δακτυλογράφησης κειμένου ή εγγραφής)

1. Κατάλληλο για παιδιά

μικρότερης ηλικίας2. Δε

χρειάζεται εγγραφή

1. Μικρής διάρκειας

βίντεο2. Έως δύο χαρακτήρες

ΘΕΤΙΚΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ

Απαιτούνται ομαδοσυνεργατικές ικανότητες για τη δημιουργία μιας σκηνής

Δίνουν τη δυνατότητα της δημιουργίας και της πρωτοτυπίας

Καλούν τους παίχτες να λάβουν αποφάσεις

Όλα τα παιδιά αναλαμβάνουν ένα ρόλο

Πλουραλισμός θεματολογίας

Δίνουν τη δυνατότητα για πειραματισμό

Ορισμένα εργαλεία έχουν: περιορισμένες δυνατότητες συμμετοχής σε αριθμό παιχτώνΠεριορισμένη διάρκειαΠεριορισμένα σκηνικά

Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί – προτείνει τις δραστηριότητες και

συντονίζει τις ομάδες

1. ΔυνατότητεςΖωγραφικήςΒίντεοΚάρταςΙστορίας (story telling)2. Τα παιδιά δημιουργώντας κερδίζουν νομίσματα (ανατροφοδότηση)3. Υπάρχει δυνατότητα διαμοιρασμού3. Για μικρές ηλικίες4. Είναι παρακλάδι της εταιρίας Disney

Οι μαθητές:ΕμπνέονταιΕκφράζουν συναισθήματαΑφηγούνται ιστορίες σε χρονική σειράΔημιουργούν from scratch,βάσει μοτίβων καθώς και τους δίνεται η δυνατότητα να αλλάξουν ήδη φτιαγμένα κόμικΣυνεργάζονται για τη δημιουργία project

Δημιουργία βιβλίου ή φωτογραφίας

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Διαμοιρασμός Φαντασία Δημιουργικότητα Διερεύνηση

Εθισμός Υιοθέτηση

λανθασμένων προτύπων Ψευδαίσθηση

πραγματικότητας

Εδώ ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι

ιδιαίτερα προσεκτικός και

να γνωρίζει καλά το

εργαλείο

Πλαίσιο:•Κατευθυνόμενη ανάθεση ρόλων•Τοποθέτηση σχολίου στην είδηση•Χρόνος υλοποίησης•GoAnimate

Στόχος:• Ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας και συνεργασίας•Να φτίαξουν ένα «κίτρινο» δελτίο ειδήσεων•Να είναι σε θέση να εντοπίζουν και να εξηγούν το σχόλιο σε μία είδηση.

ΡόλοιΕκπαιδευτικός: διευκολυντής, παροχή ανατροφοδότησης, συντονιστήςΜαθητές: «κίτρινοι» δημοσιογράφοι, παρουσιαστής

Υλικά:Φύλλα εργασίας

ΔραστηριότηταΔραστηριότητα

ΟΜΑΔΟΣΥΝ-

ΕΡΓΑΤΙΚΗ

Επίλυση

συγκρού-σεων

Διεύρυνση

αντίληψης

Επικοινω-νιακές

δεξιότητες

Ομαδική λήψη

αποφάσεων

Διαπροσω-πικές δεξιότη

τες

•Bartle, P. (2007). ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΡΟΛΩΝ ΚΑΙ ΕΞΟΜΟΙΩΣΗ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝΜία εκπαιδευτική τεχνική•Blatner, A (2009) ROLE PLAYING IN EDUCATION •Cuthrell, K., & Yates, P. (2007). Making it all fit: integration strategies for social studies and literacy. The Delta Kappa Gamma Bulletin, 73(4), 22-25.•”Definition of Role Playing from the Oxford English Dictionary”. Askoxford.com•Graves, E., (2008) IS ROLE-PLAYING AN EFFECTIVE TEACHING METHOD? A Master’s Research Project Presented to The Faculty of the College of Education Ohio University •Jarvis, L., Odell, K., Troiano, M. (2002). Role-Playing as a Teaching Strategy•Λευθεριώτου, Π. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ•Μαυρίκης, Γ. (2007). Τεχνικές για την ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης ΙΙ στο Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις για την Ανάπτυξη Κριτικής-Δημιουργικής Σκέψης για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (επιμ. Βασίλης Κουλαίδης), Ο.ΕΠ.ΕΚ. Αθήνα 2007•Oberle, A. P. (2004). Understanding public land management through role-playing. Journal of Geography, 103(5), 199-210.•Van Ments, M. (1999). (2nd Ed.) . LThe Effective use of Role play. Practical Techniques for Improving Learning ondon: Kagan Page •Wikipedia•Yardley-Matwiejczuk , Κ., (1997) Role Play: Theory and Practice. London:  Sage.

• Κανίδης, Ε. Η Τεχνική Διδασκαλίας "Παιχνίδι Ρόλων" και η Εφαρμογή της στη Διδασκαλία του Αλγορίθμου Ταξινόμησης των Στοιχείων Πίνακα •Bell , Μ. A CASE STUDY OF AN ONLINE ROLE PLAY FOR ACADEMIC STAFF•ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ - ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΡΟΛΩΝ (ROLE DEBATES)