Η ιστορία της γενικής ούρων

Η ουροσκοπία

AΤΕΙ ΑθηνώνΘεωρία Βιολογικών Υγρών και Εκκριμάτων

Πέτρου Καρκαλούσου

Αρχαία Μεσοποταμία

Οι πρώτες αναφορές για την

διαγνωστική αξία των αναλύσεων

ούρων.

Αρχαία Αίγυπτος

Αρκετές αναφορές στις εξετάσεις ούρων (πάπυρος Έβερου)

Ο Ιπποκράτης κάνει μία εκτενή

περιγραφή των φυσιολογικών και

παθολογικών χαρακτήρων των ούρων.

Αρχαία Ελλάδα

Ο Αριστοτέλης γύρω στο 336 π.Χ.

περιέγραψε αλλά και σχεδίασε το

ουροποιητικό – γεννητικό σύστημα

αναφερόμενες στα νεφρά, την ουροδόχο

κύστη, τους ουρητήρες και τα σχετικά

αγγεία.

Αριστοτέλης

384-324 π.Χ.

Ο Γαληνός από την Πέργαμο, μιλούσε για

τέσσερις ζωτικούς χυμούς μέσα στον

ανθρώπινο σώμα (μαύρη χολή, κίτρινη χολή,

φλέγμα και αίμα).

Το αίμα είναι θερμό και υγρό σαν τον αέρα

Το φλέγμα που προέρχεται από τους

βρόγχους είναι κρύο και υγρό σαν το νερό.

Η κίτρινη χολή είναι θερμή και ξερή σαν τη

φωτιά.

Η μαύρη χολή είναι ψυχρή και ξερή σαν τη γη.

Γαληνός

129 – 200 μX

Την ίδια εποχή με τον Γαληνό, στην Έφεσο ο

Έλληνας γιατρός Ρούφος στο έργο του

«Πραγματεία πάνω στις Ασθένειες των

Νεφρών και της Κύστης» περιγράφει για

πρώτη φορά τμήματα του ουροποιητικού

συστήματος και την αιματουρία.

Ρούφος

Πρώιμα Βυζαντινά χρόνια

• Ερασίστρατος ο Κώος (3ος αιώνας)

• Ερώφιλος ο Καρχηδεύς

• Παλλάδιος (5ος αιώνας)

• Στέφανος ο Αθηναίος (6ος – 7ος αιώνας)

Το έργο του επηρέασε σημαντικά το έργο του Βυζαντινού Θεόφιλου Πρωτοσπαθάριου και του Πέρση ιατρού Rhazes.

Αλεξάνδρεια

Θεόφιλος Πρωτοσπαθάριος

• Έθεσε τα θεμέλια της μεσαιωνικής ουροσκοπίας (603 - 641 μ.Χ) αλλά και ανακάλυψε την πρωτεϊνουρία και την μέθοδο διάγνωσης της με θέρμανση των ούρων.

• Στο βιβλίο του «Περί Ούρων» τα μακροσκοπικά χαρακτηριστικά των ούρων συνδέονταν με συγκεκριμένες παθήσεις.

Βυζαντινό χειρόγραφο με τον Θεόφιλο Πρωτοσπαθάριο

Γαληνός και Ιπποκράτης σε βυζαντινή τοιχογραφία

Άραβες ουροσκόποι

Ο Πέρσης Rhazes θέτει τα θεμέλια της ουρολογικής χειρουργικής αφού επινόησε χειρουργικές μεθόδους για την ανακούφιση των ασθενών από την κατακράτηση ούρων αλλά και διάφορα χειρουργικά εργαλεία καθώς επίσης και καθετήρες.

Rhazes

850 – 932 μ.X.

Σπουδαία Αραβικά έργα ουροσκοπίας τα οποία μεταφράστηκαν στα λατινικά κατά τον Μεσαίωνα ήταν το «Pantegni» του Ali-ibn-Abbas στο οποίο γίνεται αναφορά και στο ανδρικό γεννητικό σύστημα καθώς και το «Liber Urinarum» του Ishap ibn Suleiman.

Ισλαμικό Ιατρικό Χειρόγραφο από το Αζερμπαιστάν

Ιωάννης Ακτουάριος

• Η μεγάλη μορφή της Βυζαντινής ιατρικής στο ύστερο Βυζάντιο ήταν ο Ιωάννης Ζαχαρίας Ακτουάριος (1275 – 1328 μ.Χ.) ο οποίος μεταξύ άλλων έγραψε και το σύγγραμμα «Περί Ούρων».

• Αυτό το έργο του ήταν διαιρεμένο σε επτά κεφάλαια τα οποία ονομάζονταν «λόγοι».

1. Ο πρώτος λόγος αναφέρονταν στους διαφορετικούς τύπους των ούρων,

2. οι επόμενοι δύο λόγοι στην διαγνωστική αξία της ουροσκοπίας,

3. ο τέταρτος και πέμπτος στην αιτιολογία των παθολογικών ευρημάτων στα ούρα,

4. και τα δύο τελευταία στην διαγνωστική αξία της ουροσκοπίας και στην σύνοψη όλων των προηγουμένων.

• Ο Ακτουάριος πρόσθεσε την διάκριση ανδρικού και γυναικείου γεννητικού συστήματος καθώς και την μελέτη της επίδρασης των περιβαλλοντικών παραγόντων στο ουροποιητικό σύστημα.

Ο Άραβας ιατρός Αβικένας παρατήρησε για

πρώτη φορά την διαφορετική σύσταση των

ούρων σε διαφορετικές ώρες της ημέρας.

Παρατήρησε ακόμα την επίδραση της ηλικίας, της

διατροφής και των φαρμάκων στο χρώμα των

ούρων.

Σύμφωνα με αυτόν τα παθολογικά ούρα

οφείλονταν σε ανωμαλίες στην πέψη των τροφών.

Αβικένας

980 – 1037 μ.Χ.

Δυτική αναπαράσταση του Αβικένα

Μεσαιωνική αμίδαΒαθμονομημένη αμίδα

Αμίδα - Mutulae

Η αμίδα

Χειρόγραφο από την Μονή Χιλανδαρίου σχετικά με την ανάλυση των ούρων

Δυτική Μεσαιωνική Ουροσκοπία

• Ο Εβραίος ιατρός Isaac Judaeus (845 – 940 μ.Χ.) ο οποίος επινόησε τον ουροσκοπικό τροχό.

Μεσαιωνική Ιταλία

• Στο Αβαείο του Μοντεκασίνο συγκεντρώθηκαν όλα τα αρχαία και Μεσαιωνικά Ελληνικά χειρόγραφα Ουροσκοπίας.

Μοναστήρι Μοντεκασίνο

Στην σχολή του Σαλέρνο η ουροσκοπία ήταν μία από τις βασικές διαγνωστικές εξετάσεις της. Σημαντικότερο έργο της το «De Urinis» του Magister Maurus στο οποίο βρίσκονταν όλη η ουρολογική γνώση του 12ου και 13ου αιώνα. Ακολούθησε το «De Urinis» του Urso της Καλαμβρίας, έργο επηρεασμένο σημαντικά από την Αριστοτελική φιλοσοφία καθώς και το μεγάλης σημασίας σύγγραμμα του Gilles de Corbeil (1165-1213 μ.Χ.), ιατρού του βασιλιά Φιλίππου Αυγούστου της Γαλλίας. Πρόκειται για σύγγραμμα σε μορφή έμμετρου λόγου που καθιστούσε την απομνημόνευση του περιεχομένου του ιδιαίτερα εύκολη. Ονομάζονταν Carmina de Urinarum Indiciis και επηρέασε την Ευρωπαϊκή ιατρική μέχρι και τα τέλη του 18ου αιώνα.

Σχολή Σαλέρνο

Η χρήση της αμίδας

Μετά τη συλλογή των ούρων στην

αμίδα σφραγίζονταν με ένα ειδικό

πώμα και έπειτα το δείγμα

εξετάζονταν τρεις φορές.

• Πρώτον όταν ήταν ζεστά και φρέσκα,

• Δεύτερον όταν είχαν κρυώσει

• Τρίτον όταν ήταν εντελώς κρύα.

Θερμοκρασία

Κοσμάς και Δαμιανός

Τα ούρα μελετούνταν πρώτα

σε ένα φωτεινό μέρος και

έπειτα σε ένα σκοτεινό.

Ο κακός φωτισμός δυσκόλευε

την παρατήρηση της υφής,

της χροιάς και των έμμορφων

συστατικών τους.

Το φως

Η χρήση της αμίδας

Η χρήση της αμίδας

Η πυκνότητα των ούρων

Κρατώντας το Ουροσκοπικό δοχείο

ψηλά στο φως ο θεραπευτής μπορούσε

να βγάλει συμπέρασμα για την

πυκνότητα των ούρων.

Από την πυκνότητα (διαυγή – θολά

ούρα) έβγαινε συμπέρασμα για την

συμπυκνωτική ικανότητα του νεφρού.

Σύμφωνα με τους τροχούς της ουροσκοπίας τα

ούρα μπορούσαν να έχουν μέχρι και είκοσι

διαφορετικές αποχρώσεις. Από καθαρό κίτρινο

μέχρι γαλακτώδη, γκρι, κόκκινο, σκούρο πράσινο,

μαύρο ακόμη και ιώδη.

Ο Ιωάννης Ακτουάριος είχε διακρίνει εννιά

χρώματα τα οποία πολλαπλασιάζονταν επί τρία

αφού πρόσθετε σε κάθε χρώμα την ελαφρύτερη και

πυκνότερη εκδοχή της.

Ο Egide de Corbeil ταξινόμησε τουλάχιστον είκοσι

τύπους χρώματος ούρων όπου κάθε χρώμα

υποδήλωνε και μια αντίστοιχη ασθένεια. Έτσι κατ’

αυτόν τα κόκκινα ούρα υποδείκνυαν ηπατικό

πρόβλημα, τα πρασινωπά την παρουσία ίκτερου

και τα πυκνά κίτρινα παρουσία κρυστάλλων

νεφρικά προβλήματα.

Χρώμα των ούρων

Η χρήση της αμίδας

Με την γεύση προσπαθούσαν να

διακρίνουν την γλυκιά ή μεταλλική

γεύση του διαβήτη και της

αιμορραγίας.

Η χρήση της αμίδας

Η γεύση

Ο θεραπευτής ανάδευε τα ούρα αρχικά σιγά και

μετά γρήγορα. Έπειτα παρατηρούσε την

συμπεριφορά του ιζήματος ή του αφρού στο

δείγμα των ούρων.

Διαχωρίζονταν δεκαεννιά διαφορετικά είδη

έμμορφων συστατικών όπως κοκκώδεις ελαιώδεις

μάζες στην επιφάνεια των ούρων ή νιφάδες που

κατακάθονταν στον πάτο ως ίζημα.

Η χρήση της αμίδας

Τα έμμορφα συστατικά των ούρων

Ουρο..παρενέργειες …

Ο «ανατομικός φούρνος»

του Leonhardt Thurneiser

Ο Paracelsus (Philippus Theophrastus

Bombast von Hohenheim), ενάντια στην

Ιατρική του Γαληνού υποστήριζε ένα

θεμελιώδη εκσυγχρονισμό της ιατρικής

επιστήμης.

Οι αντιλήψεις του περιείχαν όμως αστρολογικά,

αλχημιστικά και μαγικά στοιχεία και γι' αυτό

αμφισβητείται μέχρι σήμερα η σημασία του ως

ιατρού και φυσιοδίφη.

Ο Παράκελσος

1493 – 1541 μ.Χ.

Το βιβλίο του Thomas Willis «Διατριβή

περί ούρων» θα προσεγγίσει για πρώτη

φορά επιστημονικά την ανάλυση των

ούρων.

Οι πρώτοι «ιατροχημικοί» ήταν οι Boyle

και Jan Baptista van Helmont (1579 –

1644) οι οποίοι πραγματοποίησαν

ακριβείς μετρήσεις για το ειδικό βάρος

των ούρων.

Το 1770 ο Carl Scheele ανακαλύπτει το

ουρικό οξύ.

Το 1790 o Fourcoy ανακάλυψε το

εναμμώνιο φωσφορικό μαγνήσιο

16 - 17ος αιώνας

Το 1797 ο William Cruikshank παρατήρησε

ότι κάποια ούρα όταν θερμαίνονται πήζουν.

Το 1773 οι Roulle και William Cruikshank

ανακαλύπτουν την ουρία.

Το 1776 ο Matthew Dobson (1713 – 1784)

παρατήρησε ότι τα διαβητικά ούρα

υφίστανται ζύμωση και το υπόλειμμα που

μένει έχει γεύση καμένης ζάχαρης.

Ο William Hyde Wollaston (1766 – 1828)

ανακάλυψε τους κρυστάλλους του ουρικού

οξέος, του ασβεστίου, της κυστίνης και τα

αμμωνιακά άλατα.

17 - 18ος αιώνας

Η ανίχνευση της πρωτεϊνουρίας

• Η ανίχνευση της πρωτεϊνουρίας με βρασμό ήταν φυσικά γνωστή

από το Βυζάντιο (Ιωάννης Ακτουάριος).

• Το 1694 ο Fredericus Dekkers (1628 – 1720), καθηγητής ιατρικής

στο Πανεπιστήμιο του Leyden, θα ανιχνεύσει αλβουμίνη στα ούρα

βράζοντας την προκειμένου να μετουσιωθεί και να καθιζήσει.

Παρατήρησε όμως ότι η θολερότητα οφείλεται πραγματικά στην

αλβουμίνη των ούρων μόνο όταν αυτή δεν διαλύεται με οξικό οξύ. Η

μέθοδός του εφαρμόζεται ακόμα και σήμερα.

19ος αιώνας• Η λειτουργία των νεφρών, θεμελιώνεται με τις

εργασίες των William Bowman (1842) και Carl

Ludging (1844).

• Τη δεκαετία του 1840 καθιερώνεται η μικροσκόπηση

του ιζήματος των ούρων.

Σταθμός αποτέλεσε το σχετικό βιβλίο του Golding

Bird το 1844, όπου περιγράφει τα ερυθρά

αιμοσφαίρια, τα πυοσφαίρια και τους κρυστάλλους

στο ίζημα των ούρων.

Η ύπαρξη των κυλίνδρων θα γνωστοποιηθεί από

τους Hermann Nasse και Gustan Henle το 1843.

Η έκδοση του «Άτλαντα του Ιζήματος των Ούρων»

από τους Reider και Delepine το 1899

συγκεντρώνει όλη την τότε γνώση.

19ος αιώνας

• Το 1827 ο Richard Bright (1789 –

1858) ερμηνεύει την πρωτεϊνουρία

και αιματουρία.

• Είκοσι χρόνια αργότερα ο Henry

Bence Jones (1814 – 1873)

περιέγραψε την ομώνυμη

πρωτεϊνουρία, σύμφωνα με την

οποία τα ούρα καθιζάνουν στους

70ο C, διαλύονται σε μεγαλύτερη

θερμοκρασία για να ξαναδιαλυθούν

όταν ξανακρυώσουν.

To 1874 o Γάλλος ιατρός Georges

Esbach επινόησε την ομώνυμη

ημιποσοτική μέθοδο για τον

προσδιορισμό της πρωτεΐνης στα

ούρα.

Το 1815 ο Γάλλος χημικός Michel

Chevrel (1786 – 1889) ανακάλυψε ότι

το σάκχαρο στα διαβητικά ούρα ήταν η

γλυκόζη.

19ος αιώνας

Von Liebig (1850)

19ος αιώνας

• Το Karl Trommer το 1841 επινόησε την πρώτη δοκιμασία ανίχνευσης της γλυκόζης στα ούρα.

• Το 1857 ο Wilheim Petters ανακάλυψε ότι η ακετόνη μπορεί να εξαχθεί από τα ούρα. Ο Γερμανός παιδίατρος Carl Gerhardt (1833 – 1902) επινόησε μέθοδο ανίχνευσης του ακετοξεικού οξέος στα ούρα.

• Η πρώτη δοκιμασία ανίχνευσης της χολερυθρίνης προήλθε από το Γάλλο γιατρό Alponso Dumontpaller (1826 – 1898).

• Το 1884 ο Γερμανός βακτηριολόγος Paul Ehrilch (1854 – 1915) χρησιμοποίησε τη γνωστή αντίδραση diazo για την ανίχνευση της χολερυθρίνης.

• Ο Paul Ehrlich το 1883 θα προτείνει την ομώνυμη πρώτη μέθοδο για την ανίχνευση του ουροχολινογόνου στα ούρα.

20ος αιώνας

• Το 1903 ο Νεοϋρκέζος γιατρός George de Santos (1876 – 1911) περιέγραψε

τη μέθοδο προσδιορισμού του ειδικού βάρους των ούρων χρησιμοποιώντας

ουρινόμετρο.

• Το 1908 ο Cecil Hamil Rothera (1880 – 1915) επινόησε την ομώνυμη μέθοδο

ανίχνευσης ακετόνης και ακετοξεικού οξέος με νιτροπρωσσικό οξύ.

• Το 1914 οι J Cruikhank και J Moyes χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά στα

ούρα μέθοδο ανίχνευσης των νιτρωδών αλάτων που παράγονται από μικρόβια

της ουροδόχου κύστεως (μέθοδος Griess).

• Το 1925 ο Τ. Addis ανακάλυψε την ποσοτική μέθοδο μέτρησης των

έμμορφων στοιχείων.

• Το 1941 από τις εργασίες των Άγγλων Archer Martin (1910 – 2002) και

Richard Synge (1914 – 1994) τέθηκαν οι βάσεις για την χρήση των ταινιών

ούρων.