Νευρικόσύστημακεφάλαιο9ο

Νίκος Κωνσταντίνου, Βιολόγος

Ρόλοςτουνευρικούσυστήματος

  Τονευρικόσύστημαμαζίμετοσύστηματωνενδοκρινώναδένωνσυμβάλλουνστηδιατήρησησταθερούεσωτερικούπεριβάλλοντος(ομοιόσταση).

  Ελέγχεικαισυντονίζειτιςλειτουργίεςτωνυπόλοιπωνσυστημάτωντουοργανισμού.

  Υποδέχεταιερεθίσματααπότοπεριβάλλον.

  Επεξεργάζεταιταερεθίσματα.

  Δίνειοδηγίεςσταόργανα.

Όργανατουνευρικούσυστήματος

Νευρικόσύστημα

Κ.Ν.Σ.

εγκέφαλοςνωτιαίοςμυελός

Π.Ν.Σ.

νεύρα

Δομήκαιλειτουργίατωννευρικώνκυττάρων

νευρώνες

δομικήκαιλειτουργικήμονάδα

αντιδρούνσεμεταβολέςτουπεριβάλλοντος

νευρογλοιακάκύτταρα

νευρικάκύτταρα

περισσότερααπότουςνευρώνες

έχουνβοηθητικόρόλο

Νευρώνες

Κάθενευρώναςαποτελείταιαπό:

  Τοκυτταρικόσώμα:περιέχειτονπυρήνακαιταοργανίδιατουκυττάρου.

  Τιςαποφυάδες:οινευρικέςαποφυάδεςδιακρίνονταιστουςδενδρίτεςκαιστονευράξοναήνευρίτη.

Τύποινευρώνων

Αισθητικοί• μεταφέρουνμηνύματααπότιςδιάφορεςπεριοχέςτουσώματοςστονωτιαίομυελόκαιστονεγκέφαλο

Κινητικοί• μεταφέρουνταμηνύματααπότονεγκέφαλοκαιτονωτιαίομυελόστουςμυςκαιστουςαδένες

Ενδιάμεσοι• μεταφέρουνμηνύματααπότουςαισθητικούςνευρώνεςστονεγκέφαλοήστοννωτιαίομυελό

Νευρογλοιακάκύτταρα   Χρησιμεύουνστην

απορρόφησηκαιαπομάκρυνσητωνάχρηστωνουσιών.

  Περιβάλλουντονευράξονατωνπερισσότερωναπότουςνευρώνες.

  Συμβάλλουνστημόνωσητωννευρώνων.

  Επιταχύνουντημεταφοράτηςνευρικήςώσης.

Δυναμικόηρεμίας   Στηνεξωτερικήεπιφάνειατηςκυτταρικήςμεμβράνηςενός

νευρώναυπάρχειυψηλήσυγκέντρωσηιόντωννατρίου.

  Στηνεσωτερικήεπιφάνειαυπάρχειμεγάλησυγκέντρωσηιόντωνκαλίουκαιαρνητικώνιόντων.

  ΗαντλίαNa+/K+γιακάθετρίαNa+πουαπομακρύνειμεταφέρειταυτόχροναστοεσωτερικόδύοΚ+.

ΔημιουργίανευρικήςώσηςΕρέθισμαστοννευρώνα.

Αυξάνεταιγια1msecηδιαπερατότητατηςμεμβράνηςσειόντανατρίου.

ΤαNa+εισρρέουνστοεσωτερικότουκυττάρου.Ηεσωτερικήεπιφάνειατηςμεμβράνηςφορτίζεταιθετικά.

Ηδιαφοράτουδυναμικούφτάνειστητιμήτων+50mVπερίπου.

Αυξάνεταιηδιαπερατότητασταιόντακαλίουκαιεξέρχονταιμαζικάαπότοκύτταρο.Τοδυναμικότηςμεμβράνηςφτάνεισετιμέςμικρότερεςτων‐70mV.

Νευρικήώση   Οισύντομες

μεταβολέςστοδυναμικότηςμεμβράνηςαποτελούντοερέθισμαγιααντίστοιχεςαλλαγέςσεγειτονικέςπεριοχέςτηςμεμβράνης.

  Toδυναμικόενεργείαςμεταδίδεταικατάμήκοςτουνευράξονακαιαποτελείτηνευρικήώση.

Προϋποθέσειςγιανευρικήώση

Ερεθίσματαμεέντασημικρότερηαπόμιαοριακήτιμήδενπροκαλούννευρικήώση.

0νευρώναςμπορείνααπαντήσεισεένανέοερέθισμαμόνομετάτηνπαρέλευση0,5‐2msecαπότηδημιουργίανευρικήςώσης.Τοδιάστημααυτόονομάζεταιαπόλυτηανερέθιστηπερίοδος.

Ησύναψη

  Οινευρώνεςσυνδέονταιμεάλλουςνευρώνες(ήεκτελεστικά)μετηβοήθειασυνάψεων..

Ησύναψη

  Σύναψηείναιηπεριοχήλειτουργικήςσύνδεσηςτωντελικώνκομβίων του νευράξονα ενός νευρώνα με άλλα νευρικάκύτταρα ή με ειδικά διαμορφωμένες θέσεις τωνεκτελεστικώνοργάνων(μυώνήαδένων).

Ησύναψη

  Ημεταφοράτηςνευρικήςώσηςπραγματοποιείταιμέσωτωννευροδιαβιβαστών.

Νευροδιαβιβαστές

  Oινευροδιαβιβαστέςεκκρίνονταιαπότατελικάκομβίατ ω ν ν ε υ ρ α ξ ό ν ω ν . Ο π ι ο δ ι α δ ε δ ο μ έ ν ο ςνευροδιαβιβαστήςείναιηακετυλοχολίνη.

Δομήσύναψης

Δομήσύναψης

προσυναπτικόάκρο

τελικάκομβία(μιτοχόνδρια)

συναπτικάκοκκία(νευροδιαβιβαστής)

μετασυναπτικόάκρο

σύναψη υποδοχείςτουνευροδιαβιβαστή

συναπτικήσχισμή

πάχος15‐20nm

Λειτουργίατηςσύναψης

μετάδοσησεόλοτοννευράξονα

αύξησηδιαπερατότηταςτηςμετασυναπτικήςμεμβράνηςσεNa+

ερέθισματελικάκομβία

συναπτικήσχισμή

νευρικήώσηστονμετασυναπτικόνευρώνα

απελευθέρωσηνευροδιαβιβαστή

πρόσδεσηστομετασυναπτικόάκρο

αλλαγέςστοδυναμικότηςμεμβράνης

Νεύρα   Τανεύρααποτελούνταιαπόδεσμίδεςμακριώνδενδριτώνή/και

νευραξόνων,οιοποίεςσυγκρατούνταιμετηβοήθειασυνδετικούιστού.κύτταρακαιέχουνλευκή,γυαλιστερήόψη.

  Οινευρικέςαποφυάδεςπουσυνιστούντανεύραπεριβάλλονταιαπόνευρογλοιακάκύτταρακαιέχουνλευκή,γυαλιστερήόψη.

Τύποινεύρων

  Αισθητικά:αποτελούνταιαπόαποφυάδεςαισθητικώννευρώνων.

  Κινητικά:αποτελούνταιαπόνευράξονεςκινητικώννευρώνων.

  Μεικτά:περιέχουνκαιταδύοείδηαποφυάδων.

Εγκεφαλικάνεύρα

  Στονάνθρωπουπάρχουν12ζεύγηεγκεφαλικώννεύρων(αισθητικά,κινητικάήμεικτά).Εκφύονταιαπότονεγκέφαλοκαινευρώνουνκυρίωςπεριοχέςτουκεφαλιούκαιτουλαιμού.

Νωτιαίανεύρα

  Από το νωτιαίο μυελόε κ φ ύ ο ν τ α ι 3 1 ζ ε ύ γ ηνωτιαίων νεύρων (όλαμεικτά). Σχηματίζονται απότις αποφυάδες αισθητικώνκαι κινητικών νευρώνων καινευρώνουν τον αυχένα, τονκορμόκαιταάκρα.

ΝευρικέςοδοίΝευρικήοδόςείναιηδιαδρομήπουακολουθούνοινευρικέςώσειςμέσαστονευρικόσύστημα.

Διακρίνονταιδύοκατηγορίες:

Κινητικέςήφυγόκεντρες:νευρικέςώσειςαπότοΚ.Ν.Σ.σταεκτελεστικάόργανα.

Αισθητικέςήκεντρομόλοι:νευρικέςώσειςαπότηνπεριφέρειαστοΚ.Ν.Σ.

Αντανακλαστικότόξο

Ηαπλούστερηνευρικήοδός,τοαντανακλαστικότόξο,αποτελείταιαπό:

Τοναισθητικόνευρώνα.

Τουςενδιάμεσουςνευρώνες(κέντροεπεξεργασίαςτουερεθίσματος).

Τουςκινητικούςνευρώνες.

Αντανακλαστικότόξο

ΚεντρικόΝευρικόΣύστημα

εγκέφαλος

νωτιαίοςμυελός

Κ.Ν.Σ.

Μήννιγγες

  Οεγκέφαλοςκαιονωτιαίοςμυελόςπεριβάλλονταιαπότρειςπροστατευτικέςμεμβράνες,τιςμήνιγγες.

ΕγκεφαλονωτιαίουγρόΤοεγκεφαλονωτιαίουυγρόμειώνειτουςκραδασμούςκαισυμβάλλειστηστήριξηκαιθρέψητουεγκεφάλουκαιτουνωτιαίουμυελού.Τοσυναντάμε:

 Ανάμεσαστιςδύοεσωτερικέςμήνιγγες(υπαραχνοειδήςχώρος).

  Στονκεντρικόνευρικόσωλήνατουνωτιαίουμυελού.

  Στιςκοιλίεςτουεγκεφάλου.

Νωτιαίοςμυελός

Νωτιαίοςμυελός

0νωτιαίοςμυελός:

  Είναιμίαλεπτή,σχεδόνκυλινδρικήστήληνευρικούιστού.

  Προστατεύεταιμέσαστοσπονδυλικόσωλήνα.

  Αρχίζειαπότούψοςτουινιακούτρήματοςκαικαταλήγειστούψοςτουδεύτερουοσφυϊκούσπονδύλουπερίπου.

Χαρακτηριστικάτουνωτιαίουμυελού   Εκφύονται31ζεύγηνωτιαίωννεύρων.

  Στοναυχένακαιστηνοσφυϊκήπεριοχήονωτιαίοςμυελόςδιογκώνεται(έκφυσηνεύρωνπουνευρώνουνταάνωκαιτακάτωάκρααντίστοιχα).

  Περιέχεικέντρααντανακλαστικώνλειτουργιώνκαισυνδέειτονεγκέφαλομετανωτιαίανεύρα.

  Ηκεντρικήπεριοχήτουνωτιαίουμυελούαποτελείταιαπόφαιάουσία,ηοποίασεδιατομήέχεισχήμαπεταλούδαςμεανοιχτάφτερά.Ηφαιάουσίααποτελείταικυρίωςαπόκυτταρικάσώματα,ενώηλευκήουσία,πουπεριβάλλειτηφαιά,απόμακριούςνευράξονες.

  Οινευράξονεςτηςλευκήςουσίαςσυνδέουντονεγκέφαλο,μέσωτωννωτιαίωννεύρων,μεταδιάφορατμήματατουσώματος.

Εγκέφαλος

  Οεγκέφαλοςείναιτομεγαλύτεροκαιτοπολυπλοκότεροτμήματουνευρικούσυστήματος.

  Οεγκέφαλοςαποτελείταιαπόνευρώνεςοιοποίοιδέχονται,επεξεργάζονταικαιμεταβιβάζουνερεθίσματα.

Εγκεφαλικάκέντρα

Δομήεγκεφάλου

Εγκεφαλικάημισφαίρια

  Εμφανίζουνστηνεπιφάνειάτουςπροεξοχές(έλικες)καιαυλακώσεις(αύλακες).

  Οιβαθύτερεςαύλακεςονομάζονταισχισμές.Ηεπιμήκηςσχισμήχωρίζειτοαριστερόαπότοδεξίημισφαίριο.

Μεσολόβιοκαιλοβοί

  Ταδύοημισφαίριασυνδέονταιστηβάσητουςμεμία«γέφυρα»νευρικώναποφυάδων,τομεσολόβιο.

  Άλλεςσχισμέςχωρίζουντοκάθεημισφαίριοσελοβούς(μετωπιαίος,βρεγματικός,κροταφικόςκαιινιακός).

ΔομήημισφαιρίωνΕξωτερικά:στρώμαφαιάςουσίας(φλοιός)πουσυνίσταταιαπόσώματανευρώνων

Εσωτερικά: μάζες λευκής ουσίας, πουπεριέχουν δέσμες νευρικών αποφυάδων, οιοποίεςσυνδέουντασώματατωννευρώνωντουφλοιούμεάλλατμήματατουεγκεφάλου.

Ηεπιφάνειατουφλοιούαυξάνεταισημαντικάμετηνύπαρξητωναυλάκωνκαιτωνελίκων.

ημισφαίρια

ΟφλοιόςτωνημισφαιρίωνείναιημοναδικήπεριοχήτουΚ.Ν.Σ.πουείναιυπεύθυνηγιατιςσυνειδητέςλειτουργίες.

Λειτουργικέςπεριοχές0φλοιόςτωνημισφαιρίωνχωρίζεταισεπεριοχές:

ΚινητικέςΑισθητικέςΣυνειρμικές

Βρεγματικόςλοβός:

Θερμοκρασία

Αφή

Πίεση

Πόνος

Γεύση

Συνειρμοί

Μετωπιαίοςλοβός:

Σκελετικοίμυς

Λύσηπροβλημάτων

Σχεδιασμός

Ινιακόςλοβός:

Όραση

Κροταφικόςλοβός:

Ακοή

Στέλεχος‐Παρεγκεφαλίδα

Στέλεχος   Συνδέειταεγκεφαλικάημισφαίριαμετονωτιαίομυελό.

Θάλαμος : νευρικές ώσεις απόα ι σ θ η τ ι κ ο ύ ς ν ε υ ρ ώ ν ε ς τ η ςπεριφέρειαςπροςτοφλοιό

Υποθάλαμος:κέντροτηςομοιόστασης.Ελέγχειτηνυπόφυση,τοΑ.Ν.Σ.,τονύπνο.

Προμήκης:κέντρατουΑ.Ν.Σ.(αναπνοή,καρδιακήλειτουργία,πίεση).

Παρεγκεφαλίδα   Αποτελείταιαπόδύο

ημισφαίρια(συνδέονταιμετονσκώληκα).

  Συνίσταταικυρίωςαπόλευκήουσία,καιέναλεπτόστρώμαφαιάςουσίας.

  Κέντροελέγχουκαισυντονισμούτωνκινήσεωντωνσκελετικώνμυών,κέντροδιατήρησηςτουμυϊκούτόνουκαιισορροπίας.

  Δέχεταιώσειςαπότααισθητήριαόργανατηςόρασης,τηςισορροπίαςκαιαπόυποδοχείςστουςτένοντες.

Ανώτερεςπνευματικέςλειτουργίες

μνήμηβραχυπρόθεσμη

εξοικείωση

μάθησηπνευματικέςλειτουργίες

συμπεριφορά

μακροπρόθεσμηαπώλεια

ευαισθητοποίησησυνειρμικήαντίληψη

ενστικτώδηςτροποποίησημεμάθηση

Αυτόνομονευρικόσύστημα   ΤοΑ.Ν.Σ.περιλαμβάνεικέντραπουεντοπίζονταιστοΚ.Ν.Σ.καικινητικά

νεύρα.

  Λειτουργείσυνεχώςκαιμεακούσιοτρόπο,καιοιλειτουργίεςτουρυθμίζονται,κυρίως,απόαντανακλαστικά.

  Οινευρικέςώσεις,πουπροέρχονταιαπόυποδοχείςτουδέρματοςκαιτωνσπλάχνων,καταλήγουνσεκέντραπουβρίσκονταιστονεγκέφαλοκαιστονωτιαίομυελό.

  ΟικινητικέςίνεςπουξεκινούναπόαυτάτακέντραφτάνουνσταγάγγλιατουΑ.Ν.Σ.καιαπόεκείσταεκτελεστικάόργανα(αδένες,σπλάχνα).ΗεπεξεργασίατωννευρικώνώσεωνσταγάγγλιαδίνειστοΑ.Ν.Σ.έναβαθμόαυτονομίαςαπότονεγκέφαλοκαιτονωτιαίομυελό.

Α.Ν.Σ.Συμπαθητικό:καταστάσειςέντασηςήέκτακτηςανάγκης.

Παρασυμπαθητικό:ελέγχειτιςλειτουργίεςτουοργανισμού, όταν αυτός βρίσκεται σε ηρεμία.Επαναφέρειεπίσηςτιςλειτουργίεςσεκανονικόρυθμόύστερααπόκαταστάσειςέντασης.

Οσυντονισμόςτηςδράσηςτωνδύοσυστημάτωνρυθμίζειμεακρίβειατιςακούσιεςλειτουργίεςτουμυοκαρδίου,τωνλείωνμυώνκαιτωναδένων.

Α.Ν.Σ.