Διόρθωση έκθεσης για την Ευρωπαϊκή Ένωση

Γ3, 17-4-2007 4-5-2007

ΓΛΩΣΣΑΘΕ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΦΑΛΜΑ ΜΑΘΗΤΕΣ

Γρ Κόμμα μετά από ωστόσο στην αρχή περιόδου

Γρ Διάκριση ότι και ό,τι

Γρ Διάκριση ως και σαν

Γρ Δοτικοφανή επιρρήματα

Λόγο λόγω Καζάκος

Γρ ΈκφρασηΓρ Κόμμα σε

δευτερεύουσες προτάσεις

Γρ Κόμμα σε κύριες προτάσεις

Γρ Μετοχές ενεργητικής φωνής

Γρ Ρήματα με διπλό λΓρ Σιγμόληκτα 3ης

κλίσηςΓρ ΣυλλαβισμόςΓρ Τα γένη του πολύςΓρ ΤονισμόςΓρ Τονισμός

μονοσύλλαβωνΓρ Χρήση εισαγωγικώνΓρ Χρόνοι ρημάτωνΓρ Χρόνοι ρημάτων: το

θέμα του αορίστου των συνηρημένων

Λε Αδόκιμα ονοματικά σύνολα

Λε Αδόκιμοι όροιΛε ΑκυριολεξίαΛε Διαφορά ότι / πως

όταν εισάγουν ειδική πρόταση

Καπετανίδης, Καζάκος, Καρκαντζός, πολλοί

Λε Μετάπτωση ύφουςΛε Νοηματικό εύρος

δκκ 23/4/2023 1

ΘΕ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΦΑΛΜΑ ΜΑΘΗΤΕΣ

έννοιαςΛε ΠεριφράσειςΛε ΣυμφυρμόςΛε Ως μία λέξη οι

λόγιες εκφράσειςΟρ Η κατάληξη –ώνω, -

ώνομαι…αναλίωντας…αφαιρόντας

ΚατσιαούνηςΚαζάκος

Ορ Παρἀδωση ΚαζάκοςΟρ Εννοιέα ενιαία ΚαζάκοςΣτ Η κλητική

προσφώνηση μέσα σε κόμματα

Στ Κόμμα στις αναφορικές προτάσεις

Στ Κόμμα στις συμπερασματικές προτάσεις

Στ Κόμμα στις τελικές ή σκοπού

Στ Τελεία Συ Που ή πλάγια πτώση

αναφορικής αντωνυμίας;

Συ Πρόσωπα ρημάτων σε γενικευτικό λόγο

Συ Ρήματα που συντάσσονται με πρόσθεση

Αναφέρομαι για αναφέρομαι σε

Καζάκος

Συ Ρηματικά ουσιαστικά που συντάσσονται με πρόσθεση

…ομαδοποιούνται τα οφέλη του στη χώρα οφέλη για τη χώρα

Κυπραίου

Συ Αδικαιολόγητη αλλαγή φωνής

Ο συγγραφέας τονίζει … Αρχικά επισημαίνεται… Επίσης αναφέρεται… Συνεπώς, καταλήγει ο συγγραφέας…

Κλαμαρής, κ.ά. αρκετοί

Συ Συμφωνία αντωνυμίας & λέξης την οποία η αντωνυμία αντικαθιστά

Συ Συνδετικά ρήματα + κατηγορούμενο,

δκκ 23/4/2023 2

ΘΕ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΦΑΛΜΑ ΜΑΘΗΤΕΣ

χωρίς ως

δκκ 23/4/2023 3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Όπως συμβαίνει στο συγκεκριμένο θέμα, στην περίληψη μπορεί να ζητείται επικοινωνιακό πλαίσιο.

Εδώ, το επικοινωνιακό πλαίσιο είναι:

Προφορική ενημέρωση στην τάξη, άρα

λόγος μικροπερίοδος, ώστε να γίνεται εύκολα αντιληπτός από τους ακροατές

με σαφή δομή που θα σημαίνεται λεκτικά, για να γίνεται αντιληπτή από τους ακροατές

Νύξη για την επικοινωνιακή περίσταση: π.χ. Μου ανατέθηκε να παρουσιάσω ένα κείμενο για …

Σημεία που πρέπει να αναφερθούν

Το θέμα: Οι συνέπειες του μαζικού τουρισμού

Οι θέσεις

Ξεπέρασμα των ορίων της αντοχής του οικοσυστήματος στις περιοχές υποδοχής

Διασάλευση των κοινωνιών στις τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές

Το κυρίαρχο τουριστικό πρότυπο, που βασίζεται στην εμπορευματοποίηση των πάντων, και οδηγεί στον μαζικό τουρισμό, αποβαίνει βλαβερό και για το φυσικό και για το κοινωνικό περιβάλλον. Πρέπει να το επανεξετάσουμε

δκκ 23/4/2023 4

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Άσκηση 1

Μεταξύ των παραγράφων υπάρχει νοηματική σχέση προσθήκης. Αισθητοποιείται με τη χρήση φράσεων όπως:

Και μια πρόσθετη πτυχή

Οι περισσότεροι δεν αναζήτησαν τις συνδετικές λέξεις ή φράσεις

Πέρα όμως … και

Καζάκος: δεν παρατήρησε το «και», διέγνωσε αντίθεση

Οι περισσότεροι δεν αναζήτησαν τις συνδετικές λέξεις ή φράσεις

Άσκηση 2

Σφάλματα και ελλείψεις

Αναμάσημα

Γενικολογία

Προχειρολογία

Αστοχία

Διαβεβαιώσεις χωρίς τεκμήρια

Ελλιπή επιχειρήματα

δκκ 23/4/2023 5

Άσκηση 3

Το θέμα αναλύεται κατά κύριο λόγο με τη μέθοδο της αιτιολογικής ανάλυσης (ε). Αφού εκτίθενται πρώτα οι επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού, στη συνέχεια αιτιολογείται η ορθότητα των διαπιστώσεων

δκκ 23/4/2023 6

ΕΚΘΕΣΗ

Προεργασία

Κατανόηση δεδομένων

Δ1: Οι συγκεντρωμένοι, μαθητές, καθηγητές, γονείς ενδιαφέρονται για το θέμα των ανθρώπινων δικαιωμάτων

Δ2: Το κοινό επιθυμεί να λάβει πρακτικά μέτρα και οι ομιλητές που ανεβαίνουν διαδοχικά στο βήμα εισηγούνται μέτρα:

Συγκεκριμένα

Υλοποιήσιμα από όσους συμμετέχουν στην εκδήλωση

Δ3: Το παραδοσιακό σχολείο δεν απαντά στις εκπαιδευτικές προκλήσεις της εποχής

Δ4: Το παραδοσιακό σχολείο δεν απαντά στις άλλες προκλήσεις της εποχής

Δ5: Το σχολείο της δημιουργικότητας βασίζεται στην υπεύθυνη συμμετοχή των μαθητών

Δ6: Το σχολείο της δημιουργικότητας βασίζεται στην ενεργό συμμετοχή των μαθητών

Δ7: Το σχολείο της δημιουργικότητας καλλιεργεί την ενεργό και υπεύθυνη συμμετοχή των μαθητών

Κατανόηση ζητούμενων

Ζ1:

Ζ2: Ποιες είναι οι εκπαιδευτικές προκλήσεις

Ζ3: Ποιες είναι οι άλλες προκλήσεις

Ζ4: Όλα αυτά τα καλλιεργεί το δημιουργικό σχολείο, γι’αυτό το δημιουργικό σχολείο είναι το καταλληλότερο

Περιεχόμενο

δκκ 23/4/2023 7

ΘΕ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

ΣΦΑΛΜΑ ΜΑΘΗΤΕΣ

Αοριστολογία + Δεοντολογία

Όλα πρέπει να τα εκτελέσουν άνθρωποι / πολίτες που δεν παρίστανται στην αίθουσα: υπουργοί, εργοδότες, πολίτες εν γένει, κάποιοι εκπαιδευτικοί

Διάφοροι

Διαβεβαιώσεις αντί επιχειρημάτων

Ο δημοσιογράφος ελέγχεται για βιαστική γενίκευση, ενώ ο κρίνων επιστολογράφος δεν καταθέτει το παραμικρό τεκμήριο, αλλά απλώς βεβαιώνει (με τον πιο εμφατικό και απόλυτο τρόπο) για την άποψή του, και … διαβεβαιώνει ότι «έτσι είναι και όχι αλλιώς»

Καπετανίδης, Κλεόπας, Καρυστιναίος και πολλοί άλλοι (αντίθετα: Κουτράκη, Κόλλιας)

Ελλιπή επιχειρήματα

Θα λέγαμε πως στην ουσία αυτό το οποίο επιτυγχάνεται με το μαζικό τουρισμό είναι το πολύ απλό κα κατανοητό, το γεγονός δηλαδή πως τρέφονται ολόκληρες οικογένειες από τον τουρισμό. Αλλά, ό,τι μας τρέφει αναγκαστικά καθαγιάζεται; π.χ. φτωχοί αγρότες της Κολομβίας (Μεντεγίν) Ό,τι είναι σημαντικό για την ελληνική οικονομία σήμερα, κατ’ανάγκην θα είναι σημαντικό και αύριο; Δεν έχουν λόγο η βούληση των πολιτών και ο σχεδιασμός των εκλεγμένων αντιπροσώπων του

Κάζαγλη;

Καλφοπούλου

ΈκφρασηΘΕ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

ΣΦΑΛΜΑ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΔομήΘΕ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

ΣΦΑΛΜΑ ΜΑΘΗΤΕΣ

δκκ 23/4/2023 8

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

δκκ 23/4/2023 9

ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:

Ημερίδα για τα γήπεδα γκολφ 21/5/20051

Γιάννης Σχίζας , Πέμπτη, 21 Ιούλιος 2005

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ: Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΜΙΑΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (εισήγηση)

Αγαπητοί φίλες και φίλοι,

Ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δίνετε να παρουσιάσω κι εγώ τις απόψεις μου σ’ αυτή την τόσο διεγερτική συνάντηση, όπου ήδη έχουν ειπωθεί τόσο πολλά και τόσο ενδιαφέροντα.

Επιτρέψτε μου να συστηθώ: Έχω ασχοληθεί με τον τουρισμό από τη δεκαετία του ’80, με άρθρα σε περιοδικά όπως η «Νέα Οικολογία» και σε εφημερίδες όπως «η Αυγή», η «Εποχή», το «Έθνος», και συμμετοχές σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Αυτή τη συμμετοχή και παραγωγή συνόψισα τελικά στη μορφή ενός Βιβλίου («Ο άλλος τουρισμός», Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1998) με ιστορικές, ψυχογραφικές, οικονομολογικές και περιβαλλοντικές αναφορές. Tο έργο μου πήρε έκταση περίπου 50.000 λέξεις, δηλαδή είναι οχτώ ώρες ανάγνωση, αλλά μην τρομάξετε. Δεν πρόκειται να σας το διαβάσω !

Ένα από τα θέματα της εργασίας μου αφορούσε τη λεγόμενη “φέρουσα ικανότητα” (“carrying capacity”). Είναι μια πολύ σημαντική έννοια, η οποία μεταφέρθηκε από την περιβαλλοντική επιστήμη στο χώρο της επιστημονικής ανάλυσης του τουρισμού.

Σημαντικές εργασίες κατατέθηκαν όσον αφορά τη διαμόρφωση και χρήση της, αρχικά από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και στη συνέχεια από τη WWF και άλλες οικολογικές οργανώσεις, οι οποίες προσπάθησαν να προσδιορίσουν την «αντοχή» ενός συγκεκριμένου χώρου σε επιδράσεις παραγωγικών και άλλων δραστηριοτήτων, όπως στη παρουσία ορισμένου μεγέθους «τουριστικού πληθυσμού». Μορφοποιήθηκαν και τέθηκαν διάφορα κριτήρια, γεωγραφικά, πολιτιστικά ή άλλα. Πάντως στην πορεία αποδείχτηκε ότι αυτή η έννοια είναι γενικότερης εφαρμογής.. Η ανάλυση έδειξε ότι η “φέρουσα ικανότητα” δεν είναι χρηστική μόνο στον τουριστικό χώρο, αλλά ακόμη και στον «ψυχόκοσμο» του ίδιου του τουρίστα, του οποίου η “φέρουσα ικανότητα” παραβιάζεται με τον πλέον βάναυσο τρόπο. Όταν σε έναν τουρίστα τίθεται το δέλεαρ του να «συναντήσει» την Αφρική σε 15 μέρες, να περιηγηθεί τη Λαπωνία

1 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού: η προοπτική μιας βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης (εισήγηση) – ECO [http://www.ecocrete.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=1649&Itemid=0] τελ. επίσκεψη 13/4/2007

δκκ 23/4/2023 10

σε 7 μέρες ή να γνωρίσει την Κρήτη σε 3(!) μέρες, προφανώς συντελείται υπέρβαση της “φέρουσας ικανότητάς” του. Το παιχνίδι είναι εξ αρχής “σικέ”, ο τουρίστας έχει διαχωριστεί από τη βίωση και γνώση των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, των ανθρώπων, των κοινωνιών και των πολιτισμών. Είναι ή γίνεται «εικονολήπτης» που επιδίδεται σε μια επιπόλαιη συλλογή θεαμάτων από τους χώρους περιήγησης.

Προφανώς, η «φέρουσα ικανότητα» της παρούσας ομήγυρης δεν είναι κάτι το αμελητέο. Γι αυτό και θα αποφύγω τις αναφορές σε αυτά που μπορούν να αναγνωσθούν σε μια γραπτή παρουσίαση της εργασίας μου.

Όπως είπα, από τους προηγούμενους ομιλητές ειπώθηκαν πολλά και ενδιαφέροντα που επιβάλλουν ένα σχολιασμό. Ένα απ’ αυτά είναι το ζήτημα του “τοπίου”, το οποίο αποτελεί σημαντική διάσταση του τουριστικού προϊόντος. Eίναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα υπάρχει μια πολιτιστική και πολιτική υστέρηση στα ζητήματα της διαχείρισης του τοπίου. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’50 άνθρωποι όπως ο Πικιώνης, ο Προβελέγγιος, ο Ζενέτος και ο Άρης Κωνσταντινίδης, διατύπωσαν πρωτοποριακές απόψεις ιδιαίτερα για το ελληνικό τοπίο, στα μέσα δε της δεκαετίας του ’50 η υπόθεση αυτή είχε προχωρήσει σε βαθμό ώστε να δημιουργηθεί εθνική κοσμητεία του τοπίου. Στη συνέχεια όμως, το κύμα της άγριας και λυσσαλέας ανάπτυξης με τα ιδιατέρως βάναυσα ή κατεδαφιστικά χαρακτηριστικά του, και από την άλλη πλευρά η αντιπαλότητα σ’ αυτό το είδος της ανάπτυξης εν ονόματι ενός «περιβαλλοντισμού» – με στόχο την αποτροπή της ρύπανσης και αποδιοργάνωσης του δομημένου χώρου - είχε σαν αποτέλεσμα να δοθεί έμφαση στις λειτουργικότητες του χώρου και στις συμβατότητες των διαφόρων χρήσεων μεταξύ τους. H συζήτηση για το τοπίο μπήκε σε δεύτερο πλάνο. Κυριάρχησε η συζήτηση που επέβαλε η οικολογία.

Kατά καιρούς, βέβαια, δεν απουσίασαν αιχμές όσον αφορά το τοπίο και τη σχέση του με τις λειτουργικότητες του χώρου. Θυμίζω μια απ’ αυτές, που ήταν πραγματικά ιστορική. Ήταν αυτή που αφορούσε τη διαχείριση του Δελφικού τοπίου, το 1987, όταν η Μελίνα Μερκούρη είχε συνηγορήσει με την εγκατάσταση εργοστασίου αλουμίνας. Τότε οι οικολογικές οργανώσεις πρωτοστάτησαν σε μια κίνηση - η οποία πήρε πανευρωπαϊκές διαστάσεις - τονίζοντας αυτό ακριβώς το στοιχείο: Δηλαδή την αναντιστοιχία και ασυμβατότητα του εργοστασίου αλουμίνας μέ ένα τοπίο που προσφερόταν για αναπόληση, για ιστορικό στοχασμό, για περιήγηση, για προβληματική πάνω στην ιστορία. Και ότι αυτή η αναπόληση δεν θα ήταν εφικτή, στο βαθμό που θα αντιμετώπιζε ένα βόμβο, ένα «παράσιτο ερέθισμα» - όπως ακριβώς θα ήταν αν δημιουργούσαμε ένα πτηνοτροφείο ή ένα κλαμπ κοντά στην Ακρόπολη....

Τα γήπεδα γκολφ συνιστούν σαφή παρέμβαση μέσα στο ξηρό Μεσογειακό τοπίο. Αλλάζουν τη μορφολογία του χώρου και εισάγουν

δκκ 23/4/2023 11

μια χρήση που είναι παράταιρη. Υπόσχονται τον «πλουραλισμό» στους τουρίστες, όμως στον συγκεκριμένο χωροχρόνο δημιουργούν ένα αισθητικό τραγέλαφο.

Η κίνηση για τη δημιουργία γηπέδων γκολφ δεν είναι κάτι το τεχνητό, δεν είναι επινόηση ορισμένων επιχειρηματιών και επενδυτών. Υπάρχει ένα ευρύτερο ρεύμα. Όχι απλώς στα κατσάβραχα της Κρήτης, αλλά ακόμη και σε χώρες του Περσικού Κόλπου σε συνθήκες ερήμου ή ερημοποίησης, προχωρούν τέτοιες δομές πολυτελούς τουρισμού. Και εδώ ακριβώς καλούμαστε να μη χαθούμε στις λεπτομέρειες, αλλά να δούμε συνολικά τι διακυβεύεται μέσα στην τουριστική αρένα, ποιες είναι οι επιλογές, ποια τα κρίσιμα διλήμματα και οι συγκρούσεις που εκτυλίσσονται.

Η πρώτη διαπίστωση είναι ότι εδώ δεν έχουμε να κάνουμε μ’ έναν απλό ανορθολογισμό - π.χ ότι κάποιοι «δεν πήραν το μήνυμα» και μέχρι να το πάρουν θα προχωρούν παρά τις επιταγές της λογικής και θα εγκαθιστούν γήπεδα γκολφ. Δεν πρόκειται περί αυτού? Πρόκειται για πολιτικές - δηλαδή για ικανά «μεγέθη» ενεργειών, που μας επιτρέπουν να τα χαρακτηρίζουμε πολιτικές πρακτικές - οι οποίες τείνουν να προκρίνουν ένα ορισμένο είδος τουριστικής ανάπτυξης, βασισμένο σε ένα νέο τουριστικό προϊόν.

Ποιο είναι αυτό το τουριστικό προϊόν; Είναι ένα προϊόν, που έρχεται σε άμεση και απόλυτη ρήξη με όλες τις διακηρυγμένες δημοκρατικές και οικολογικές αρχές, τις κινήσεις της κοινωνίας των πολιτών, της ευρύτερης κοινωνίας. Αρχές και κινήσεις που προσανατολίζονται σε μια διάχυτη και αποκεντρωμένη τουριστική ανάπτυξη. Που διεκδικούν ποιότητα στην ατομική εμπειρία αλλά και συμφιλίωση με τους ανθρώπους και το περιβάλλον του τόπου προορισμού. Που αξιώνουν όλοι οι λαοί του κόσμου και ει δυνατόν όλες οι περιοχές να εισπράξουν κάποια πλεονεκτήματα από τη διάχυση του τουριστικού ρεύματος προς τη μείζονα περιφέρεια. Περιφέρεια που πρέπει να συμμετάσχει όχι μόνο ως παραγωγός υπηρεσιών προς τα 700 εκατομμύρια επισκέψεων από τουρίστες, αλλά ταυτόχρονα να είναι και καταναλωτής αυτών των υπηρεσιών. Γιατί, ας μην ξεχνάμε, οι μεγαλύτερες μάζες του κόσμου είναι αποκομμένες από την τουριστική πρακτική. Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου είναι γενικώς υποκινητική, θυμίζοντας έναν «ταξιδιωτικό συγγραφέα» όπως ο Κώστας Ουράνης, που εμμέσως πλην σαφώς σκιαγραφούσε αυτή την υποκινητικότητα: Ο Ουράνης αναφερόταν σε ένα θείο του που είχε πάει στη Διεθνή Έκθεση των Παρισίων το 1889, σε μια εποχή και σε μια κοινωνία εξαιρετικά «υποκινητική», όπου το να περάσεις τα όρια του χωριού σου ήταν γεγονός σπάνιο, όπου οι «θερινές διακοπές» ή δεν υπήρχαν ή γίνονταν μερικά χιλιόμετρα από το τόπο κατοικίας... Σ’ αυτή την εποχή ο θείος επιστρέφει από τη Διεθνή Έκθεση των Παρισίων και μετατρέπεται στο “πρόσωπο” από το οποίο ζητούν γνώμη επί παντός επιστητού - μετατρέπεται δηλαδή σε τιμώμενο πρόσωπο, απλά και μόνο διότι πήγε μία φορά στη Διεθνή Έκθεση ! Το

δκκ 23/4/2023 12

παράδειγμα του «θείου» είναι από τα πολλά, τα άπειρα παραδείγματα, που δηλώνουν την αποστέρηση μεγάλων μαζών σ’ ολόκληρο τον πλανήτη από τα αγαθά της χωρικής μετακίνησης, τα αγαθά του ταξιδιού.

Για να προσδιορίσουμε ακριβώς τα μέτωπα και όχι τους «ανορθολογισμούς» οι οποίοι υπάρχουν στη διεθνή σκηνή σχετικά με τον τουρισμό, πιάνουμε ένα πραγματικά σημαντικό θέμα, όπως είναι αυτό της χωρικής μετακίνησης. Δε θέλω να το πιάσω μ’ έναν ακροβατικό τρόπο. Ακολουθώντας διάφορες εργασίες από ανθρώπους της συστηματικής ανάλυσης του τουριστικού φαινομένου όπως ο Τσάρτας, ο Κοκώσης, ο Κομίλης (που είναι γνωστοί στη σχετική βιβλιογραφία), και από άλλους αναλυτές του πολιτιστικού τουρισμού, οι οποίοι δηλώνουν αυτή την αργή και αδιόρατη μεν, αλλά σαφή τροχιά του διεθνούς τουρισμού προς μια κατάσταση απεξάρτησης από το χώρο, προς μια κατάσταση τεχνητών μικροπεριβαλλοντικών συνθηκών οι οποίες συνιστούν ξένους θύλακες, ξένα σώματα μέσα σε τοπικές κοινωνίες. Που περιγράφουν συνθήκες όπου γύρω από ένα γήπεδο γκολφ χτίζεται το εστιατόριο, το μπαρ, η ελληνική ταβέρνα ή άλλης εθνικότητας, η ιρλανδέζικη παμπ - όλα κομπλέ για να εγκλωβίσουν τον επισκέπτη, για να τον κρατήσουν σε απόσταση από τον φυσικό και κοινωνικό περίγυρο... Όλα αυτά ανήκουν σε ένα συγκρότημα συμφερόντων, ικανό να παράγει ένα νέο είδος που λέγεται “ενσταβλισμένος τουρισμός”, σε αντίθεση με τον τουρισμό “ελευθέρας βοσκής” του παρελθόντος…

Δημιουργείται πλέον ένας τρομακτικός ενσταβλισμός, όπου τελικά ο τοπικός εστιάτορας, ο τοπικός παραγωγός προϊόντων, ο άνθρωπος που γενικά είναι κτηνοτρόφος και ενδιαφέρεται να δει την αγορά του να μεγεθύνεται και θέλει να πουλήσει, ή και γενικότερα η τοπική κοινωνία, που θέλει να οικειώσει τους ξένους με την τοπική της παραγωγή, η οποία φαίνεται μέσα στις εδεσματολογικές συνήθειες ( λόγου χάρη: την Κρήτη την καταλαβαίνεις πίνοντας τσικουδιά, τρώγοντας λιαστή ντομάτα υψηλής ποιότητας, τρώγοντας, ας πούμε, κατσίκι, έστω κι αν αυτό καταστρέφει τα δάση. Με την Κρήτη γίνεσαι οικείος μέσα από την βίωση όλων αυτών των ποιοτήτων)… όμως αυτό αρχίζει σταδιακά να απαλείφεται, καθώς ο τουρίστας χειραγωγείται από τους tours operators. Από οικονομολογική άποψη αυτό οδηγεί στη μείωση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας, ενώ το τουριστικό συγκρότημα το οποίο εμφανίζεται στην αρχή ως μεγάλη επένδυση και εισαγωγέας συναλλάγματος μετά γίνεται εξαγωγέας, καθώς εισάγει το ουίσκι, τις υποδομές, τα ειδικά του εργαλεία και τους ξένης προελεύσεως σχεδιασμούς για να παραγάγει αυτό το είδος της αναψυχής. Αποτέλεσμα: Έχουμε κατάρρευση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Έχουμε τσέπες που γεμίζουν για να τροφοδοτήσουν διάφορες τρύπες, έχουμε συνάλλαγμα που εισάγεται για να επανεξαχθεί, έχουμε διευρυμένη επανάληψη του φαύλου κύκλου. Τελικό αποτέλεσμα είναι το διαζύγιο τουρισμού και εγχώριας οικονομίας.

δκκ 23/4/2023 13

Η περίπτωση των γηπέδων γκολφ εντάσσεται σε αυτή την προοπτική. Τα γήπεδα αυτά συνιστούν προγεφύρωμα ενός τουριστικού ρεύματος, το οποίο βασίζεται στην εκμετάλλευση ξένων εδαφικών περιοχών με τελικό στόχο την εγκατάσταση θυλάκων πολυτελούς τουρισμού, που στη συνέχεια μπορεί να γίνεται πιλοτικός και για μικρομεσαίους. Μετέπειτα, δια μέσου αυτής της εγκατάστασης - του «προγεφυρώματος» - αλώνονται οι περιφερειακές οικονομίες. Ακόμη και μια μεγαλειώδης διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών περί του ότι « ο τουρισμός είναι διαβατήριο για την ειρήνη», γίνεται ανενεργή από τη στιγμή που δημιουργούνται σχέσεις αντιπαλότητας ανάμεσα στις τοπικές κοινωνίες και στους ξένους επενδυτές, όταν οι πρώτοι βλέπουν «να μην εισπράττουν δεκάρα τσακιστή», όταν οι εγχώριοι υδάτινοι πόροι αλώνονται άλλοτε για την άρδευση των γηπέδων και άλλοτε για τις πισίνες ή την υγιεινή των ξένων επισκεπτών. Η ακραία περίπτωση της Τυνησίας είναι χαρακτηριστική της άμεσης ανταγωνιστικότητας μεταξύ των χρήσεων του πόσιμου νερού από πολυτελή τουριστικά συγκροτήματα και των πηγαδιών των φτωχών γεωργών. Εκεί λοιπόν που θα λέγαμε- υπό την οπτική παλαιότερων δεκαετιών - ότι η ανάπτυξη του τουριστικού ρεύματος επιφέρει όσμωση μεταξύ ανθρώπων και πολιτισμών, βλέπουμε να αναπτύσσονται νέου τύπου αντιπαλότητες.

Αλλά αυτό είναι το προτελευταίο στάδιο. Η έκβαση αυτής της κίνησης έχει σκιαγραφηθεί ως ένα βαθμό από αναλυτές όπως ο Τσάρτας, γι αυτό και αξίζει να σας διαβάσω ένα πρόσφατο δημοσίευμα των «Νέων» του Μαρτίου του 2005. Δημοσίευμα που κάθε άλλο παρά είναι “εξτρεμιστικό” και πρωτοφανές στους χώρους των τουριστικών ειδημόνων και αναλυτών:

“Ένα τροπικό νησί στην καρδιά της Γερμανίας, στο νοτιοανατολικό Βερολίνο: Εκεί όπου ένας Μαλαισιανός επενδυτής χρηματοδότησε την ανοικοδόμηση του μεγαλύτερου κτιριακού συγκροτήματος της Ευρώπης. Μπορεί το θέρετρο να είναι γεμάτο από τεχνητούς καταρράκτες, τεχνητές λίμνες και κήπους, αλλά φιλοδοξεί να αποτελέσει προορισμό διακοπών για πραγματικούς ανθρώπους.” Και λέει ο δημοσιογράφος: Οποιαδήποτε ομοιότητα με το 1984 του Τζωρτζ Όργουελ, όπου το ψωμί ήταν σκούρο, το τσάι αραιό και ο καφές είχε απαίσια γεύση, είναι καθαρά συμπτωματική.

Οι συνθετικές εστίες αναψυχής σε εγγύτητα με τις πρωτεύουσες και τους μεγάλους πληθυσμιακούς πόλους του πρώτου κόσμου δεν είναι φαντασιοκοπία. Η πλήρης μετάλλαξη της τουριστικής εμπειρίας, η αλλαγή του τουριστικού DNA δεν είναι υπόθεση φαντασίας.

Ιδού λοιπόν η ιστορική πορεία: Στον εικονικό τουρίστα φθάνουμε δια μέσου του ενσταβλισμένου, που είναι διάδοχο σχήμα του περιφερόμενου. Του περιφερόμενου τουρίστα που ήταν ο άμεσος πρόγονος του περιηγητή του παρελθόντος, ο οποίος στόχευε στη γνώση, του οποίου τα ταξίδια ήταν πραγματικές μαθητείες και

δκκ 23/4/2023 14

σεμινάρια. “Πολλών δ’ ανθρώπων είδεν άστεα και νόον έγνω” λέει ο ποιητής στο προοίμιο της Οδύσσειας. Ο Ηρόδοτος πηγαίνει στη Μικρά Ασία, στην Αίγυπτο, στη Συρία και σε διάφορες άλλες περιοχές - “θεωρίης είνεκεν” - δηλαδή για να γνωρίσει διάφορα πράγματα. Κατά το 17ο, 18ο και 19ο αιώνα οι Άγγλοι ευγενείς έστελναν τα παιδιά τους, όταν αποφοιτούσαν απ’ το κολέγιο, σε ταξίδια μεγάλης διάρκειας, για να μορφωθούν επιτόπια, για να αποκτήσουν επιτόπια γνώση.

Ο παραδοσιακός τουρισμός και ακόμη περισσότερο ο «περιηγητισμός», είχαν σχέση με τη γνώση...Σήμερα όμως, με όλες αυτές τις πρακτικές της υπέρβασης της “φέρουσας ικανότητας”, με τις πρακτικές της μεταφοράς σε ξένους χωρικούς θύλακες των συνηθειών, των εδεσμάτων, του πολιτισμού, των πάντων, αυτούσιων από τη μια χώρα στην άλλη, ο τουρισμός παίρνει διαζύγιο από τη γνωριμία του «άλλου».

Το επόμενο βήμα είναι να αποστασιοποιηθεί και από τη χωρική μετακίνηση, να μεταλλάξει το ίδιο το DNA του! Tο μεθεπόμενο ενδεχομένως είναι η από καρέκλας εμπειρία της εικονικής πραγματικότητας(virtual reality): Ίσως η κατάλυση των τουριστικών σκηνικών, ο ψηφιακός τουρισμός!

Tο ερώτημα είναι βέβαια πώς εμείς αντιστεκόμαστε σ’ αυτές τις υπαρκτές τάσεις.Πώς αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα της αποστασιοποίησης του τουρισμού από την τοπική κοινωνία. Πιστεύω ότι σε μεγάλο βαθμό οι πολιτικές οι οποίες δοκιμάστηκαν μέχρι τώρα και αποδείχτηκαν συναλλαγματοκεντρικές και πελατειακές, πρέπει να τεθούν στο στόχαστρο της κοινωνικής κριτικής. Πρέπει να κατακτηθεί μια κοινωνική παιδεία για τον τουρισμό και ευρύτερα για την αναψυχή, πρέπει να δημιουργηθεί ένα κοινωνικό κίνημα.

Σας είπα προηγουμένως ότι υπάρχει μια σαφής υστέρηση της παιδείας για το τοπίο - σε σχέση με την περιβαλλοντική παιδεία. Υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι οι οποίοι ξέρουν ότι το διοξείδιο του άνθρακα προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ότι το όζον καταστρέφεται, ότι η ρύπανση των θαλασσών κάνει κακό στους ιχθυοπληθυσμούς, όμως ελάχιστοι σχολιάζουν την αλλοίωση του τοπίου, την κακοποίηση της μορφής του χώρου, την “εμφύτευση” μέσα στο τοπίο παράταιρων μεγεθών.... Γιατί, όταν φτιάχνεις ένα μυκονιάτικο σπίτι με πέντε ορόφους, αυτό είναι παράταιρο με το τοπίο.Γιατί όταν δημιουργείς ογκώδη μορφώματα που καταλύουν τις γραμμές μιας λοφοσειράς ή μιας παραλίας, δημιουργείς κιτς. Όταν είσαι ο Αλέκος Γιωτόπουλος, καταζητούμενος για τη 17η Νοέμβρη και πηγαίνεις σε ένα νησί και φτιάχνεις ένα σπίτι το οποίο έχει χρώμα αλλόκοτο και τσακώνεσαι με την πολεοδομία, φανταστείτε τι γίνεται παραπέρα! Tα μεγέθη, τα χρώματα, αλλά και οι «ουλές» οι οποίες επέρχονται στο τοπίο, είναι ένα σημαντικό στοιχείο. Σ’ ένα πρόσωπο μια ουλή λέγεται ρυτίδα. Κάτι ανάλογο γίνεται με το τοπίο: ρυτίδες του λόγου

δκκ 23/4/2023 15

χάρη είναι η ανόητη οδοποιία που πραγματώνεται μερικές φορές ανέμελα και ελαφρά τη καρδία καταστρέφοντας δάση, υπενθυμίζοντας στο βλέμμα αυτό που πραγματικά θέλει να ξεχάσει, απαρτιώνοντας μορφές και τραυματίζοντας φυσικές λειτουργίες. Ένα δάσος κομμένο στα δύο από ένα δρόμο δεν είναι δύο δάση, είναι το μηδέν δάσος. Η διαλεκτική της υποβάθμισης είναι αμείλικτη: Η ποιότητα συνδέεται με την ποσότητα…

Πρέπει να κατακτηθεί μια ορισμένη παιδεία και πρέπει αυτό να μη φαίνεται ελιτίστικο και εξεζητημένο, που μπορεί να τροφοδοτεί απλά και μόνο ειδήμονες σε κατάσταση γκρίνιας...Πρέπει να περάσει στην ευρύτερη κοινωνία και στα ευρύτερα ακροατήρια, να αναγνωρισθεί ως κινητήρια δύναμη κοινωνικών αγώνων.

Γιάννης Σχίζας

Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας του βιβλίου «Ο άλλος τουρισμός» και διευθυντής του περιοδικού «ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ»

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ:Κολοκοτρώνη 31, 105 62 Αθήνα, Τηλ. 210-3247364, Τηλ./Fax. 210-3224344, E-mail: schizas1@otenet.gr

ΟΙΚΟΤΟΠΙΑ:Φραγκίνη 9, 546 24 Θεσσαλονίκη, Τηλ./Fax. 2310-277997, E-mail: oikotopia@otenet.gr

ΟΙΚΟΓΝΩΣΙΑ:Τ.Θ. 27510, 2430 Λευκωσία, Κύπρος, Τηλ. +357-22-355560, Fax. +357-22-355622, E-mail: en vironm@spidernet.com.cy

Δημήτρης Φιλιππίδης, Η Πολεοδομία στην Ελλάδα [http://www.minenv.gr/hellenikon-competition/oa/gr/philippides_gr.htm]

Από http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_221529_19/03/2006_177623

Η έλλειψη στα νησιά

Tι κάνει η πολιτεία για τα νησιά μας; O κ. Γιώργος Tσακίρης, καθηγητής EMΠ και πρόεδρος της Eυρωπαϊκής Eνωσης Yδατικών Πόρων, επισημαίνει: «H λίστα των νησιών που αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας και ζητούν μεταφορά νερού με πλωτά μέσα, κυρίως τη θερινή περίοδο, έχει διευρυνθεί (Πάτμος, Αρκοί, Λειψοί, Αγαθονήσι, Νίσυρος, Αιγιάλη, Δονούσα, Σχοινούσα, Κουφονήσι, Ηρακλειά, Σύμη, Φολέγανδρος, Κίμωλος, Θηρασιά, Ανάφη, Χάλκη, Μεγίστη κ.ά.). H μεταφορά νερού, πέρα από το συνεχώς αυξανόμενο κόστος της, ενέχει κινδύνους για τη δημόσια υγεία καθώς συχνά είναι ανεξέλεγκτη. Tο όλο σύστημα λειτουργεί χωρίς προδιαγραφές και δεν υπάρχει πολιτική βούληση για τον εξορθολογισμό του, ώστε να έχουμε μείωση των δαπανών, καλύτερη ποιότητα νερού και σταδιακή αυτοδυναμία σε νερό, σε όποιο νησί είναι αυτό εφικτό.

»Προσπάθειες για την υδροδότηση των νησιών έχουν γίνει στο παρελθόν. Αξίζει να μνημονεύσουμε το Πρόγραμμα του υπουργείου Γεωργίας για κατασκευή λιμνοδεξαμενών και μικρών φραγμάτων. Yπήρξαν όμως αστοχίες. Όταν το μέσο βροχομετρικό ύψος είναι περί τα 400 χιλιοστά νερού, η στρατηγική επιλογή μιας χώρας δεν μπορεί να είναι η κατασκευή φραγμάτων μεγάλης χωρητικότητας, όπως αυτό της Λέρου με χωρητικότητα 800 χιλιάδες κυβικά μέτρα, το οποίο, ακόμη και με τις βροχοπτώσεις του 2003 (ρεκόρ για το Αιγαίο)

δκκ 23/4/2023 16

συγκέντρωσε μόλις 35 χιλιάδες κυβικά νερού».

Tο δεύτερο θέμα που θίγει ο κ. Tσακίρης είναι η αναγκαιότητα προετοιμασίας για ενδεχόμενες ξηρασίες. «Η Ισπανία (κυρίως στο Νότο, π.χ. η λεκάνη απορροής του ποταμού Xούκαρ στη Bαλέντσια) περνά τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 65 ετών.

Ήδη εκφράζονται φόβοι όσον αφορά τη δυνατότητα διάθεσης νερού για την ψύξη των αντιδραστήρων των πυρηνικών εγκαταστάσεων που χρησιμοποιούνται για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η κατάσταση αυτή οδήγησε σε ανάληψη πρωτοβουλιών σε επίπεδο E.E. από την Ισπανία, τη Γαλλία και την Πορτογαλία με την υποστήριξη της Ιταλίας, της Ελλάδας, της Κύπρου και της Μάλτας. Στο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος, της 9ης Μαρτίου 2006, οι χώρες αυτές ζήτησαν να τεθεί υπό την αιγίδα της Κομισιόν ο σχεδιασμός μιας στρατηγικής προκειμένου να αποκτήσουν υποδομές και συστήματα αντιμετώπισης της έλλειψης νερού.

Πρωτοβουλία σημαντική για τη χώρα μας, που ήδη αντιμετώπισε και αναμένεται να έχει στο εγγύς μέλλον ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα έλλειψης νερού».

δκκ 23/4/2023 17