Πολιτιστική Πολιτιστική Παράδοση του Παράδοση του

ΡουμλουκιούΡουμλουκιού

’ . . Α τάξη ΕΠΑΛ Αλεξάνδρειας’ . . Α τάξη ΕΠΑΛ Αλεξάνδρειας

. : 2013-14Σχ Έτος. : 2013-14Σχ Έτος

: ΥπεύθυνηΕκπαιδευτικός : ΥπεύθυνηΕκπαιδευτικός

Τσούλιου Στελιανή Τσούλιου Στελιανή

:Ομάδες εργασίας :Ομάδες εργασίας «Ρουμλουκιώτικη Φορεσιά»:«Ρουμλουκιώτικη Φορεσιά»: Διακόπουλος Διονύσης Δημόπουλος Θεόδωρος Κωστοπούλου Έφη Ντάτσι Μίνα

Σουγιουλτζής Θέμης

«Ρουμλουκιώτισσες»: «Ρουμλουκιώτισσες»: Δημητριάδου Ευαγγελία

Μπουτακίδου Παυλίνα Τραϊανοπούλου Ανδρονίκη

Τσαλαμπούνη Σοφία

«Το Ρουμλούκι του ΕΠΑ.Λ.»:«Το Ρουμλούκι του ΕΠΑ.Λ.»: Καμπουρίδης Θεόφιλος Καραντουλαμάς Αλέξανδρος Μοσχόπουλος Κωνσταντίνος Πιπιλιάρη Ιωάννα Χρυσάφη Καλλιόπη Παρουσιάζουν: Δημόπουλος Θεόδωρος Σουγιουλτζής Θέμης

•Η επιλογή του θέματος έγινε προκειμένου οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να ερευνήσουν και να γνωρίσουν την ιστορία, την πολιτιστική παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου τους, όπως διαμορφώθηκαν στο χρόνο και όπως διασώζονται έως σήμερα, να αντιληφθούν τη σημασία τους στη διατήρηση της ιστορικής συνέχειας και της κοινωνικής συνοχής και να παρακινηθούν να συμμετάσχουν ενεργά στις εκδηλώσεις και τα έθιμα της τοπικής παράδοσης.

•Στο πλαίσιο της διερεύνησης του θέματος, προσκλήθηκε ο Πρόεδρος του Λαογραφικού Συλλόγου Αλεξάνδρειας κ. Παδιός Απόστολος, ο οποίος συζήτησε με τους μαθητές της ομάδας για την ιστορία και τη σημειολογία της φορεσιάς και τους βοήθησε να ντυθούν παραδοσιακές φορεσιές.

Η διαδικασία της προετοιμασίας

Η Ρουμλουκιώτικη ΦορεσιάΗ μαθήτρια Έφη Κωστοπούλου ντύθηκε την παραδοσιακή φορεσιά με τη βοήθεια του κ. Παδιού και της μαθήτριας Ευαγγελίας Δημητριάδου

Ο μαθητής Διονύσης Αργιαντόπουλος ντυμένος τη «μπολμπότσα» και η μαθήτρια Έφη Κωστοπούλου ντυμένη τη γυναικεία φορεσιά

Η προετοιμασία του «Ρογκατσάρι»

Ο μαθητής Αλέξανδρος Καραντουλαμάς ντύνεται «Ρογκατσάρι» με τη βοήθεια του κ. Παδιού και του μαθητή Μοσχόπουλου Κωνσταντίνου

Ο μαθητής Αλέξανδρος Καραντουλαμάς ντυμένος «Ρογκατσάρι»

Η ομάδα εργασίας με τις συνοδούς εκπαιδευτικούς κυρίες Τσούλιου Στελιανή και Υφαντίδου Ιωάννα, επισκέφθηκε το Λαογραφικό Μουσείο «Γιώργης Μελίκης» στη Μελίκη, είδε τα εκθέματα, φωτογράφισε αρκετά από αυτά και συζήτησε με τον υπεύθυνο του Μουσείου κ. Γιώργη Μελίκη αντλώντας πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία και την πολιτιστική παράδοση της περιοχής.

Από την επίσκεψη στο «Μουσείο Μελίκη»

Εκθέματα του «Μουσείου Μελίκη»

Το ΡουμλούκιΤο Ρουμλούκι•Πρόκειται για το τμήμα της πεδιάδας της Ημαθίας που το διασχίζει ο ποταμός Αλιάκμονας.

•Η περιοχή απλωνόταν κάτω από τις βόρειες παρυφές των Πιερίων μέχρι τους καλαμιώνες του Βάλτου των Γιαννιτσών και κάτω από τα υψώματα της Βέροιας μέχρι τον ποταμό Καρά Ασμάκ (Λουδίας) και τις εκβολές του Αλιάκμονα στο Θερμαϊκό κόλπο, ενώ αρκετοί την επεκτείνουν μέχρι και τον ποταμό Αξιό.

Ονομάσθηκε « Ρουμλούκι » από τους Οθωμανούς κατακτητές κατά τον 14ο - 15ο αιώνα, οι οποίοι, όταν έφθασαν στην περιοχή αυτή, αναγνωρίζοντας το ανόθευτο του ελληνικού πληθυσμού που την κατοικούσε, την ονόμασαν Rumlik - Ρουμλούκ ή Ουρουμλούκ, τουρκική λέξη που παράγεται από το Ρουμ = Ρωμιός, Έλληνας και τον επιθετικό προσδιορισμό ή κτητικό –lik (-λούκ), ώστε να σημαίνει τον τόπο που έχει Ρωμιούς - Έλληνες Χριστιανούς απόγονους των Ρωμαίων πολιτών, δηλαδή σημαίνει Ρωμιότοπος, Γραικοχώρα, Ελληνότοπος.

Η Παραδοσιακή Ρουμλουκιώτικη ΦορεσιάΗ Παραδοσιακή Ρουμλουκιώτικη Φορεσιά

•Η Ανδρική φορεσιά ήταν κατασκευασμένη για να ταιριάζει στις πρακτικές τους ανάγκες και ήταν απλή, όμοια για τους ζευγαράδες και τους τσομπάνους, από μάλλινα χοντρά ή λεπτότερα ντόπια υφάσματα, τα σκουτιά, σε γαλάζιο σκούρο χρώμα σαν μαύρο.

•Τα βασικά στοιχεία από τα οποία αποτελείται είναι η χοντρή μάλλινη φανέλα, που μπαίνει κατάσαρκα, το σκούρο μπαμπακερό πουκάμισο, το φαρδύ μάλλινο παντελόνι, η «μπουλμπότσα», που αφήνουν ελεύθερες τις κινήσεις τους.

•Άλλα στοιχεία από τα οποία αποτελείται είναι το παχύ και πλατύ ζουνάρι της μέσης, τα «σκουθούνια», τα «μπιγιάλια» και τα τσαρούχια με τα λουριά που κατασκεύαζαν τις περισσότερες φορές μόνοι τους από γουρουνίσιο ή βοδινό πετσί.

• Για κάλλυμα του κεφαλιού συνηθίζουν να χρησιμοποιούν οι γεροντότεροι το μαύρο σκουφάκι από αστραχά και οι νεότεροι κασκέτο ευρωπαϊκό.

•Για γαμπριάτικη φορεσιά συνηθίζουν την ίδια, για επισημότητα όμως βάζουν άσπρο χασεδένιο πουκάμισο και στα πόδια άσπρα «μπιγιάλια».

• Στις γιορτές όμως είχαν για επίσημη στολή τη φουστανέλα. Η φορεσιά αυτή διαφέρει λιγάκι από τις άλλες, έχει πολύ κοντή φουστανέλα, άσπρη φαρδιά βράκα και φέσι ψηλό.

• Όταν τη φορούν στα ρουγκάτσια βάζουν κασκέτο γιατί το φέσι τους θυμίζει Τουρκία!

•Τα Ρουγκάτσια, είναι εθιμικό κατάλοιπο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και εξέλιξη του Τζαμάλαρου. Η λέξη Ρουγκάτσια προέρχεται από το λατινικό ρήμα rogate=παρακαλώ, δέομαι.

•Το 12ήμερο από της 25 Δεκεμβρίου μέχρι 6 Ιανουαρίου ομάδα από 12 μεταμφιεσμένους, φουστανελοφόρους, όσοι δηλαδή και οι μήνες του χρόνου, αφού προσκυνήσουν στην εκκλησία και πάρουν την ευλογία του Ιερέα, γυρίζουν στο χωριό για το καλό του χρόνου με την συνοδεία των ζουρνάδων.

•Επισκέπτονται τα σπίτια του χωριού όπου παρακαλούν και δέονται να τους δώσουν χρήματα, αυγά ή σιτηρά για τα ζώα τους και δέονται με ένα συγκεκριμένο κύκλο μουσικής και χορών, θριαμβικά, ηρωικά, για την καλή υγεία, καλή χρονιά και πλούσια σοδειά της οικογένειας.

Τα ΡουγκάτσιαΤα Ρουγκάτσια

•Το έθιμο απαιτούσε, όταν συναντιόνταν δύο ομάδες να υποτάσσεται η μία στην άλλη, διαφορετικά τα μέλη τους συγκρούονταν μέχρι θανάτου, διότι έτσι θα αποδεικνυόταν η ισχυρότερη και η ικανότερη να διαφυλάξει την φορολογούμενη περιοχή, ώστε να δικαιούται την είσπραξη της ετήσιας ρόγας.

•Σε περίπτωση υποταγής μιας ομάδας, η νικήτρια ομάδα παρατασσόταν σε δύο αντιμέτωπους στίχους, πρότεινε τα σπαθιά της και η ομάδα που υποτασσόταν έπρεπε να σκύψει και να περάσει κάτω από τα προτεταμένα σπαθιά της νικήτριας ομάδας.

•H Γυναικεία φορεσιά του Ρουμλουκιού είναι ιδιόρρυθμη.

•Πολλά κομμάτια όπως ο «επενδυτής», ο «σαγιάς», τα «μπρουμάνικα», το ζουνάρι με τις ασημένιες πούλιες που θυμίζει αρχαίο θώρακα, έχουν πολύ παλιά παράδοση.

•Ορισμένα στοιχεία παραπέμπουν στα στρατιωτικά ενδύματα της βυζαντινής εποχής.

• Η επιθυμία των κατοίκων να μοιάζουν ενδυματολογικά με αρχαιομακεδόνες πολεμιστές οφείλεται στην έντονη περηφάνια τους για τις ρίζες τους, καθώς θεωρούν τους εαυτούς τους απόγονους του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

•Αλλά το κύριο γνώρισμα της φορεσιάς είναι ο πρωτότυπος κεφαλόδεσμος. Το κεφαλόδεσμο αυτό το λένε «κατσούλι».

•Σκεπάζει τ ’αυτιά και τους κροτάφους και μοιάζει με αρχαία περικεφαλαία.

•Λένε ότι ο Μέγας Αλέξανδρος θέλοντας να τιμήσει τις γυναίκες για τη γενναιότητά τους στη μάχη, έβγαλε τις περικεφαλαίες από τους άνδρες και τις φόρεσε στις γυναίκες.

• Η βάση του κατσουλιού είναι μια μικρή πάνινη μπάλα σε σχήμα αυγού, που εμπεριέχει ένα κομμάτι ξύλο και λίγο μαλλί.

• Πάνω από τη μικρή μπάλα ράβεται μια πάνινη μαύρη λωρίδα, το «μαγκούρι», με την οποία στερεώνεται το κατσούλι κάτω από το σαγόνι.Γύρω από το κατσούλι μπαίνουν δύο άσπρα μαντίλια, ο νταρτμάς και το τσεμπέρι.

•Πολλές γυναίκες αποχωρίστηκαν το «κατσούλι», όχι γιατί το ήθελαν, άλλα γιατί τον καιρό του Μακεδονικού αγώνα τους το είχαν απαγορεύσει.

• Ο αρχηγός των ελληνικών ένοπλων σωμάτων της περιοχής αξιωματικός Καπετάν Μιχάλης Ματαπάς νόμιζε από άγνοια ότι ήταν βουλγάρικο και επέμενε να μην το φορούν. Την ίδια εποχή ο Βούλγαρος αρχηγός των κομιτατζήδων καλύτερα πληροφορημένος στα εθνολογικά ζητήματα απαγόρευσε και αυτός να φορούν την ρουμλουκιώτικη φορεσιά με το «κατσούλι», και μάλιστα με την υποστήριξη των Οθωμανών καθώς το ήξερε ως ελληνικό.

•Οι γυναίκες του Ρουμλουκιού εκείνη την χρονική περίοδο αρνήθηκαν να βγάλουν το κατσούλι δείχνοντας στον Καπετάν Μιχάλη τη μεγάλη σημασία που είχε για αυτές ο κεφαλόδεσμος. Από τότε έχει μείνει στην ιστορία η έκφραση: «Κεφάλι πέφτει, κατσούλι δεν πέφτει».

Τα βασικά στοιχεία που αποτελούν τη γυναικεία φορεσιά είναι: η χοντρή μάλλινη φανέλα, το «καταστάρι», το χοντρό ή λεπτότερο μπαμπακερό πουκάμισο, η «τραχηλιά», ο μακρύς επενδυτής, ο «σαγιάς» το «κοντογούνι», το «κοντόσι», ο κεφαλόδεσμος, το «κατσούλι», τα διάφορα κοσμήματα, η «στολισιά». Η φορεσιά των γυναικών αντιπροσωπεύει τον πλούτο κάθε Ρουμλουκιώτη.

ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΟΡΜΟΥ ΤΗΣ ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΟΡΜΟΥ ΤΗΣ ΦΟΡΕΣΙΑΣΦΟΡΕΣΙΑΣ

Το Πουκάμισο Το Πουκάμισο Ο Σαγιάς Το κοντόσιΟ Σαγιάς Το κοντόσι

Φούτα ΖωνάριΦούτα Ζωνάρι

Σκουφούνια και μποτίνια Σκουφούνια και μποτίνια

ΣτολισιάΣτολισιά

Οι Λαζαρίνες είναι από τα έθιμα της άνοιξης που τελούνται σεδιάφορες περιοχές της Ελλάδας, και στο Ρουμπλούκι. Το έθιμο τωνΛαζαρίνων ανήγγειλε την ανάσταση του Λαζάρου και το ξύπνημα,την ανάσταση της φύσης και τον ερχομό της άνοιξης.

•Οι Λαζαρίνες αποτελούν ολιγομελείς και αλλού πολυπληθείς ομάδες νεαρών κοριτσιών 13-19 ετών που είχαν εισέλθει σε ηλικία γάμου, δηλαδή είχαν φορέσει τον άσπρο «σαγιά» και το τσεμπέρι στο κεφάλι.

•Το μπουλούκι, όπως ονομάζονταν μια ομάδα Λαζαρίνων, αποτελούνταν από τέσσερες κοπέλες και ένα δωδεκάχρονο κοριτσάκι, την ‘καλάθαρο’, που ακολουθούσε την ομάδα και συγκέντρωνε αυγά και χρήματα.

Εισερχόμενες στην αυλή ενός σπιτιού φιλούσαν το χέρι της νοικοκυράς και άρχιζαν να χορεύουν τραγουδώντας ένα είδος καλάντων “Τα Λαζαρ’κά”, που αναφέρονταν στον Λάζαρο, την κάθοδό του στον Άδη και την ανάστασή του από τον Ιησού.

Παραδοσιακός γάμος Παραδοσιακός γάμος •Ο παραδοσιακός γάμος διαρκεί τρεις ημέρες ενώ οι προετοιμασίες κρατούν το πολύ δέκα ημέρες.

•Ξεκινούν πάντα από το πιάσιμο των προζυμιών που στη συνέχεια θα ζυμωθούν μικρές κουλούρες ψωμιού και θα φτάσουν σε όλα τα σπίτια των προσκεκλημένων. Αντιστοιχούν στα σημερινά προσκλητήρια.

Στη συνέχεια θα ετοιμαστεί η προίκα όπου με πομπή θα μεταβεί στο σπίτι του γαμπρού.Θα γίνουν οι απαραίτητες προμήθειες σε γλυκά και φαγητά για τα διάφορα γλέντια που στήνονται από τις δυο οικογένειες.

Η Γουρουνοχαρά παλαιότερα γινόταν την παραμονή των Χριστουγέννων, οπότε οι Ρουμπλουκιώτες είχαν την συνήθεια να σφάζουν τους οικόσιτους χοίρους τους. Οι χοίροι ήταν αναγκαίοι για την αγροτική οικονομία του Ρουμπλουκιού αφού προσέφεραν το κρέας τους, το λίπος τους (λίγδα), που χρησιμοποιούνταν αντί του ακριβού και δυσεύρετου ελαιολάδου και το δέρμα τους που χρησίμευε για την κατασκευή υποδημάτων, τα γουρουνοτσάρουχα.

•Η σφαγή των χοίρων προσέφερε μια καλή ευκαιρία στους κατοίκους του Ρουμλουκιού για κατανάλωση χοιρινού κρέατος μετά από παρατεταμένη περίοδο νηστείας αλλά και για την διοργάνωση γλεντιού και για αυτόν τον λόγο την ονόμαζαν ‘’γ΄ρουνοχαρά’’.

•Για το σφάξιμο των γουρουνιών χρειάζονταν 2-3 άντρες με εμπειρία. •Κατά την διάρκεια της γουρουνοχαράς το τσίπουρο και το κρασί έρρεε άφθονο και οι πιο καλλίφωνοι τραγουδούσαν παλιά ρουμπλουκιώτικα τραγούδια.

ΣυμπέρασμαΣυμπέρασμα

Με όλα αυτά τα στοιχεία, που περιείχε η εισήγησή μας θα θέλαμε να σας δώσουμε μια μικρή γεύση από την ιστορία, τον πολιτισμό και τη φυσιογνωμία της ιδιαίτερης πατρίδας μας, έτσι όπως εμείς οι μαθητές της Α΄ Λυκείου τα καταγράψαμε στην έρευνά μας.

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!