NEWSLETTER_72

28
Οργανισμός Science Technologies Έκδοση Μαΐου - Ιουνίου 2015 NEWSLETTER Ιούνιος 2015 Τεύχος 72 Περιεχόμενα Άσκηση Οι παρούσες απόψεις για τις μυϊκές διατάσεις στην άσκηση και την αποκατάσταση Phil Page. Current concepts in muscle stretching for exercise and rehabilitation. Άσκηση Αξιοπιστία επαναλαμβανόμενων μετρήσεων ενός φορητού αναλυτή γαλακτικού οξέος σε υγιή άτομα Kulandaivelan, S., Verma, S.K., Mukhopadhyay, S., Vignesh, N. Test Retest Reproducibility of a Hand- Held Lactate Analyzer in Healthy Men Ακολουθείστε μας στο Twitter Βρείτε μας στο facebook Δείτε το κανάλι μας Επισκεφθείτε τη σελίδα μας Αγαπητές οί φίλες-οι, Σας παρουσιάζουμε με μεγάλη χαρά το 72 ο ηλεκτρονικό μας περιοδικό. Στις σελίδες του περιοδικού μας που σε αυτό το τεύχος κλείνει 12 χρόνια έκδοσης μπορείτε να περιηγηθείτε και να διαβάσετε δύο άκρως ενδιαφέροντα άρθρα. To άρθρο με τίτλο: «Οι παρούσες απόψεις για τις μυϊκές διατάσεις στην άσκηση και την αποκατάσταση» και το άρθρο «Αξιοπιστία επαναλαμβανόμενων μετρήσεων ενός φορητού αναλυτή γαλακτικού οξέος σε υγιή άτομα» όπου παρουσιάζεται η αξιοπιστία και ακρίβεια μετρήσεων της συσκευής προσδιορισμού γαλακτικού οξέος Lactate plus (Cardioworld, Germany) την αντιπροσωπεία της οποίας έχει η εταιρία μας. Επίσης θα έχετε την ευκαιρία να δείτε μια σειρά από δραστηριότητες, νέα, τόσο για τα τεκταινόμενα της εταιρείας μας όσο και για τωρινά και μελλοντικά δρώμενα στη Ελληνική και Κυπριακή Επικράτεια στους χώρους της Υγείας-Άσκησης-Διατροφής-Ευεξίας! Σας ευχόμαστε καλή ανάγνωση Με εκτίμηση, Ο γυρολόγος

description

 

Transcript of NEWSLETTER_72

Page 1: NEWSLETTER_72

Οργανισμός Science Technologies Έκδοση Μαΐου - Ιουνίου 2015 NEWSLETTER

Ιούνιος 2015

Τεύχος 72

Περιεχόμενα

Άσκηση

Οι παρούσες απόψεις για τις μυϊκές διατάσεις στην άσκηση και την αποκατάσταση

Phil Page. Current concepts in muscle stretching for exercise and rehabilitation. Άσκηση Αξιοπιστία επαναλαμβανόμενων μετρήσεων ενός φορητού αναλυτή γαλακτικού οξέος σε υγιή άτομα Kulandaivelan, S., Verma, S.K., Mukhopadhyay, S., Vignesh, N. Test Retest Reproducibility of a Hand-Held Lactate Analyzer in Healthy Men

Ακολουθείστε μας στο Twitter

Βρείτε μας στο facebook

Δείτε το κανάλι μας

Επισκεφθείτε τη σελίδα μας

Αγαπητές –οί φίλες-οι,

Σας παρουσιάζουμε με μεγάλη χαρά το 72ο ηλεκτρονικό μας περιοδικό.

Στις σελίδες του περιοδικού μας που σε αυτό το τεύχος κλείνει 12

χρόνια έκδοσης μπορείτε να περιηγηθείτε και να διαβάσετε δύο άκρως

ενδιαφέροντα άρθρα. To άρθρο με τίτλο: «Οι παρούσες απόψεις για τις

μυϊκές διατάσεις στην άσκηση και την αποκατάσταση» και το άρθρο

«Αξιοπιστία επαναλαμβανόμενων μετρήσεων ενός φορητού αναλυτή

γαλακτικού οξέος σε υγιή άτομα» όπου παρουσιάζεται η αξιοπιστία και

ακρίβεια μετρήσεων της συσκευής προσδιορισμού γαλακτικού οξέος

Lactate plus (Cardioworld, Germany) την αντιπροσωπεία της οποίας

έχει η εταιρία μας.

Επίσης θα έχετε την ευκαιρία να δείτε μια σειρά από δραστηριότητες,

νέα, τόσο για τα τεκταινόμενα της εταιρείας μας όσο και για τωρινά και

μελλοντικά δρώμενα στη Ελληνική και Κυπριακή Επικράτεια στους

χώρους της Υγείας-Άσκησης-Διατροφής-Ευεξίας!

Σας ευχόμαστε καλή ανάγνωση

Με εκτίμηση,

Ο γυρολόγος

Page 2: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ανθρώπινη κίνηση εξαρτάται από το εύρος κίνησης

(ROM) στις αρθρώσεις. Σε γενικές γραμμές το ROM

περιορίζεται από 2 ανατομικά στοιχεία: τους

συνδέσμους και τους μύες.

Στους περιοριστικούς παράγοντες των αρθρώσεων

περιλαμβάνονται η αρθρική γεωμετρία και συνάφεια

καθώς και δομή του θύλακα και των συνδέσμων που

περικλείουν την άρθρωση. Οι μύες παρέχουν τόσο

παθητική όσο και ενεργητική τάση: η παθητική μυϊκή

τάση εξαρτάται από τις δομικές ιδιότητες των μυών και

της περιβάλλουσας περιτονίας, ενώ η δυναμική μυϊκή

σύσπαση παρέχει ενεργητική τάση (Σχήμα 1).

Σχήμα 1. Παράγοντες που συμβάλλουν στη μυϊκή τάση

Δομικά ο μυς έχει ιξωδοελαστικές ιδιότητες που

προσφέρουν, παθητική τάση. Η ενεργητική τάση

προέρχεται από τις νευρο-αντανακλαστικές ιδιότητες

του μυός, ιδιαίτερα η περιφερική νεύρωση των

κινητικών νευρώνων, (κινητικοί νευρώνες άλφα) και

αντανακλαστική νεργοποίηση (κινητικοί νευρώνες

γάμμα).

Προφανώς υπάρχουν πολλοί παράγοντες και λόγοι

για το μειωμένο ROM της άρθρωσης ένα εκ’ των

οποίων είναι η μυϊκή σκληρότητα. Η μυϊκή

“σκληρότητα” προέρχεται από αύξηση στη τάση από

ενεργητικούς ή παθητικούς μηχανισμούς. Παθητικά, οι

μύες μπορούν να βραχυνθούν μέσω της

προσαρμογής του σώματος ή των ουλών. Ενεργητικά,

οι μύες μπορούν να βραχυνθούν λόγω σπασμού ή

συστολής. Ανεξαρτήτου αιτίας, η σκληρότητα

περιορίζει το εύρος της κίνησης και μπορεί να

προκαλέσει μυϊκή ανισορροπία.

Οι θεραπευτές πρέπει να επιλέξουν την κατάλληλη

παρέμβαση ή τεχνική για την βελτίωση της μυϊκής

τάσης βάσει της αιτίας της σκληρότητας. Οι διατάσεις

γενικά επικεντρώνονται στην αύξηση του μήκους της

μυοτενόντιας μονάδας, δηλαδή στην ουσία στην

αύξηση της απόστασης μεταξύ της έκφυσης και

κατάφυσης του μυός.

Άσκηση

Οι παρούσες απόψεις για τις μυϊκές διατάσεις στην άσκηση και την αποκατάσταση

Το άρθρο έχει δημοσιευθεί ως:

Phil Page. Current concepts in muscle stretching for exercise and rehabilitation. The International Journal of Sports Physical Therapy, Volume 7, Number 1, February 2012 Page 109 Μετάφραση – Επιμέλεια: Θεοδώρου Απόστολος. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ Αθηνών

Page 3: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Στη διάταση, η μυϊκή τάση σχετίζεται αντίστροφα με το

μήκος: η μειωμένη μυϊκή τάση σχετίζεται με την

αύξηση στο μήκος του μυός, ενώ η αυξημένη μυϊκή

τάση σχετίζεται με μειωμένο μήκος μυός.

Αναπόφευκτα η διάταση των μυών εφαρμόζει τάση και

σε άλλες δομές όπως ο αρθρικός θύλακας και

περιτονία, που αποτελούνται από διαφορετικούς

ιστούς από τους μύες με διαφορετικές βιομηχανικές

ιδιότητες.

Στην βιβλιογραφία αναφέρονται τρεις τεχνικές

διάτασης: Στατική, Δυναμική και Προ-σύσπασης

(Σχήμα 2).

Σχήμα 2. Τεχνικές μυϊκής διάτασης. HR=Hold relax

(διατήρηση-χαλάρωση), CR=Contract relax (συστολή-

χαλάρωση), CRAC= Contract relax, agonist contract

(Συστολή-χαλάρωση-συστολή ανταγωνιστή, PIR= Post-

isometric relaxation (μετα-ισομετρική χαλάρωση),

PFS=Post-facilitation stretching (διάταση μετα-

διευκόλυνσης), MET= Medical exercise therapy (ιατρικές

ασκήσεις αποκτάστασης).

Ο παραδοσιακός και πιο κοινός τύπος διατάσεων είναι

οι στατικές, όπου μια συγκεκριμένη θέση διατηρείται

με τον μυ σε τάση μέχρι το σημείο που δημιουργείται η

αίσθηση τη διάτασης. Αυτό μπορεί να γίνει παθητικά

από συνασκούμενο ή ενεργητικά από τον ίδιο το

ασκούμενο (Σχήμα 3).

Σχήμα 3. Στατική διάταση οπίσθιων μυών ώμου.

Υπάρχουν 2 είδη δυναμικών διατάσεων: οι

ενεργητικές και οι βαλλιστικές. Οι ενεργητικές

περιλαμβάνουν την κίνηση ενός μέλους στο πλήρες

εύρος της κίνησής του και επαναλαμβάνεται αρκετές

φορές. Οι βαλλιστικές διατάσεις περιλαμβάνουν

γρήγορες, εναλλασσόμενες κινήσεις μέχρι το τέλος

του εύρους κίνησης.

Η διάταση προ-σύσπασης περιλαμβάνει μια συστολή

του μυός που διατείνεται ή του ανταγωνιστή του πριν

την διάταση. Ο πιο κοινός τύπος διάτασης με προ-

σύσπαση είναι η διάταση ιδιοδεκτικής νευρο-μυϊκής

διευκόλυνσης (PNF). Υπάρχουν διάφοροι τύποι

διάτασης PNF (Πίνακας 1) όπως τα “contract relax”

(C-R), “hold relax” (H-R), και “contract-relax agonist

contract” (CRAC).

Πίνακας 1. Είδη διατάσεων PNF

contract relax (C-R) Συστολή του μυός, μέσω

διαγώνιων σπειροειδών

τροχιών - ακολουθουμένη από

διάταση

hold relax (H-R) Συστολή του μυός, μέσω

περιστροφικών τροχιών -

ακολουθουμένη από διάταση

contract-relax agonist

contract” (CRAC)

Συστολή του μυός, μέσω

διαγώνιων σπειροειδών

τροχιών - ακολουθουμένη από

Page 4: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

συστολή του ανταγωνιστή

ώστε να διαταθεί ο μυς

στόχος

Αυτές συνήθως γίνονται με τον ασκούμενο να

συστέλλει τον μυ με ένταση στο 75 με 100% της

μέγιστης συστολής επί 10 δευτερόλεπτα και μετά να

χαλαρώνει. Η αντίσταση μπορεί να προκληθεί από

συνασκούμενο ή ελαστικό ιμάντα (Σχήμα 4).

Σχήμα 4. Διάταση Contract-Relax με ιμάντα διάτασης.

Άλλοι τύποι διάτασης προ-σύσπασης περιλαμβάνουν

“post-isometric relaxation” (PIR). Η τεχνική αυτή

χρησιμοποιεί μικρότερο ποσοστό μυϊκής συστολής

(25%) ακολουθούμενη από διάταση. Η διάταση Post-

facilitation (PFS) είναι μια τεχνική που περιλαμβάνει

μέγιστη συστολή του μυός σε μέσο-εύρος (Σχήμα 5)

με γρήγορη κίνηση μέχρι το μέγιστο εύρος

ακολουθούμενη από 15 δευτερόλεπτα στατική

διάταση2.

Σχήμα 5. Διάταση Post-Facilitation των δικέφαλων μηριαίων Οι έρευνες σχετικά με τις διατάσεις

Πολλές έρευνες έχουν αξιολογήσει τις διαφορετικές

επιδράσεις διατάσεων διαφορετικών τύπων και

διάρκειας. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών

μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στα «άμεσης

επίδρασης» και στα «προπονητικής επίδρασης». Τα

«άμεσης επίδρασης» μετρούν τα άμεσα

αποτελέσματα της διάτασης, ενώ τα «προπονητικής

επίδρασης» δείχνουν την επίδραση των διατάσεων

μετά από μια χρονική περίοδο. Οι έρευνες των

διατάσεων διαφοροποιούνται επίσης ανάλογα με τις

μυϊκές ομάδες που εξετάζονται και τις

διαφοροποιήσεις των συμμετεχόντων καθιστώντας

έτσι την ερμηνεία των αποτελεσμάτων δύσκολη και τις

συστάσεις σχετικές. Όταν λοιπόν εξάγουμε

συμπεράσματα από τις διάφορες έρευνες θα πρέπει

όλοι αυτοί οι παράγοντες να λαμβάνονται υπόψη.

Διάφορες ανασκοπήσεις βιβλιογραφίας είναι

διαθέσιμες και παρέχουν γενικές συστάσεις.3-6

Η αποτελεσματικότητα μια διάτασης αναφέρεται

κυρίως ως αύξηση στο ROM μιας άρθρωσης

(συνήθως το παθητικό ROM). Για παράδειγμα το

ROM στην άρθρωση του γονάτου και του ισχίου

χρησιμοποιείται για το προσδιορισμό των αλλαγών

στο μήκος των δικέφαλων μηριαίων. Οι στατικές

διατάσεις συχνά αυξάνουν το ROM μιας άρθρωσης.

Page 5: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Το ενδιαφέρον είναι ότι η αύξηση στο ROM μπορεί να

μην προέρθει από αυξημένο μήκος (μειωμένη τάση)

αλλά απλά από την βελτίωση της ανοχής του

ασκούμενου στις διατάσεις. Η αύξηση στο μήκος του

μυός μετριέται με την εκτασιμότητα όταν ένα

συγκεκριμένο φορτίο εφαρμόζεται στο μέλος και

μετριέται το εύρος κίνησης της άρθρωσης. Η αύξηση

της ανοχής στη διάταση προσδιορίζεται μετρώντας το

εύρος κίνησης της άρθρωσης με μη συγκεκριμένο

φορτίο. Αυτό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό ερώτημα

όταν ερμηνεύουμε τα αποτελέσματα ερευνών: η

βελτίωση ήταν αποτέλεσμα αύξησης του μήκους του

μυός (δηλαδή αυξημένη εκτασιμότητα) ή απλά

βελτίωσης της ανοχής στη διάταση?7 Ο Chan και

συνεργάτες8 έδειξαν ότι 8 εβδομάδες στατικών

διατάσεων αύξησαν την εκτασιμότητα του μυός. Παρά

ταύτα οι περισσότερες έρευνες στατικών διατάσεων

δείχνουν μία αύξηση στο ROM λόγω της αύξησης

στην ανοχή στη διάταση (δηλαδή την ικανότητα να

αντέχουν μεγαλύτερη δύναμη διάτασης), και όχι στην

εκτασιμότητα (αυξημένο μήκος μυός).9-12

Οι στατικές διατάσεις είναι αποτελεσματικές στην

αύξηση του ROM. Η μεγαλύτερη αλλαγή στο ROM με

μία στατική διάταση συμβαίνει με διάρκεια μεταξύ 15

και 30 δευτερολέπτων13,14. Οι περισσότεροι

συγγραφείς προτείνουν ότι 10 με 30 δευτερόλεπτα

είναι αρκετά για την αύξηση της ευκαμψίας.14-17

Επιπροσθέτως, καμία αύξηση στην επιμήκυνση του

μυός δεν συμβαίνει μετά από 2 έως 4 επαναλήψεις18.

Όμως η πραγματοποίηση στατικών διατάσεων ως

μέρος της προθέρμανσης αμέσως πριν την άσκηση

έχει δείξει ότι έχει αρνητικές επιδράσεις στην

δυναμομετρικά μετρημένη μυϊκή δύναμη 19-29 και στην

απόδοση στο τρέξιμο και το άλμα 30-39. Η απώλεια

δύναμης ως αποτέλεσμα έντονης στατικής διάτασης

είναι γνωστό ως, “stretch induced strength loss”3. Οι

ακριβείς λόγοι για αυτή την απώλεια δύναμης δεν είναι

ξεκάθαρη. Κάποιοι προτείνουν νευρικούς

παράγοντες,31,40 ενώ άλλοι προτείνουν μηχανικούς

παράγοντες.19,23. Επίσης, η απώλεια δύναμης μπορεί

να σχετίζεται με το μήκος του μυός τη στιγμή της

μέτρησης23 ή τη διάρκεια της διάτασης25. Είναι

ενδιαφέρον όμως ότι μια μέγιστη συστολή του μυός

πριν την στατική διάταση μπορεί να μειώσει το

φαινόμενο του «stretch-induced strength loss»41.

Η συστολή του μυός λίγο πριν αυτός διαταθεί

συμβάλλει αποτελεσματικά στην αύξηση του ROM.

Παρότι οι περισσότερες διατάσεις με προηγηθείσα

συστολή σχετίζονται με διατάσεις PNF, συστολής-

χαλάρωσης ή σύσπασης-χαλάρωσης που

χρησιμοποιούν το 75 με 100% της μέγιστης συστολής,

οι Feland et al42 έδειξαν ότι οι υπομέγιστες συστολές

στο 20 ή 60% είναι το ίδιο αποτελεσματικές

υποστηρίζοντας έτσι την αποτελεσματικότητα των

διατάσεων με χαλάρωση μετά την ισομετρική

σύσπαση. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι αυξήσεις στο

ROM εμφανίζονται αμφίπλευρα με διάταση

προσύσπασης,43 υποστηρίζοντας έτσι την ύπαρξη

ενός νευρολογικού φαινομένου.

Το συγκεκριμένο φαινόμενο που σχετίζεται με μία

αύξηση στην ευκαμψία που ακολουθεί τη διάταση

προ-σύσπασης δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο. Πολλοί

υπέθεσαν ότι ο μυς μετά τη σύσπαση υπόκειται σε μία

«ανερέθιστη περίοδο» γνωστή ως ‘αυτογενής

αναστολή’, κατά την οποία ο μυς χαλαρώνει λόγω των

νευρο-αντανακλαστικών μηχανισμών αυξάνοντας έτσι

το μήκος του. Είναι ενδιαφέρον ότι

ηλεκτρομυογραφικές έρευνες (EMG) έδειξαν ότι η

μυϊκή ενεργοποίηση παραμένει η ίδια7,44 ή αυξάνεται

μετά τη σύσπαση.45-50 Μερικοί ερευνητές υπέθεσαν ότι

η συσχετιζόμενη αύξηση στο ROM συνδέεται

περισσότερο με την αυξημένη ανεκτικότητα στην

διάταση51,52 παρά σε ένα νευρολογικό φαινόμενο.

Κάποιοι ερευνητές προτείνουν ότι τα αντανακλαστικά

Hoffman (H-reflexes) καταπιέζονται λόγω της

διάτασης με προ-σύσπαση.45,53 Το H-reflex αποτελεί

μια μέτρηση στο EMG του επιπέδου διεγερσιμότητας

Page 6: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

του μυός: χαμηλά H-reflexes σχετίζονται με χαμηλή

διεγερσιμότητα. Είναι πιθανό τα χαμηλότερα επίπεδα

διεγερσιμότητας μπορεί να επιτρέπουν στους μύες να

χαλαρώσουν μέσω του συστήματος των κινητικών

νευρώνων «γ» παρά την αυξημένη ενεργοποίηση

μέσω του συστήματος «α». Είναι εμφανές ότι

χρειάζονται περισσότερες έρευνες για τον έλεγχο

αυτών των νευρολογικών επιδράσεων της διάτασης

προ-σύσπασης.

Σύγκριση τύπων διάτασης Διάφοροι ερευνητές έχουν συγκρίνει την επίδραση των

στατικών και δυναμικών διατάσεων στο ROM, τη

δύναμη και την απόδοση (Δείτε Πίνακα 2).

Πίνακας 2. Συγκριτικός πίνακας τεχνικών διάτασης

σύμφωνα με έρευνες που συγκρίνουν τουλάχιστον 2

τεχνικές.

Τόσο οι στατικές όσο και οι δυναμικές διατάσεις

δείχνουν να βελτιώνουν εξίσου το ROM είτε άμεσα είτε

μετά από μία χρονική περίοδο προπόνησης.54-57

Διάφοροι ερευνητές δεν βρήκαν καμία επίδραση στην

απόδοση συγκρίνοντας στατικές και δυναμικές

διατάσεις.55,58-61 Σε αντίθεση με τις στατικές διατάσεις,

οι δυναμικές δεν σχετίζονται με απώλεια σε δύναμη ή

απόδοση αλλά έχουν δείξει να βελτιώνουν την

δυναμομετρικά μετρημένη δύναμη 27,62 καθώς και την

δρομική και αλτική ικανότητα.3 1,32,34,56,59,63,64

Η βιβλιογραφία διίσταται σχετικά με την επίδραση των

διατάσεων προθέρμανσης πριν από την άσκηση. Η

στατική και δυναμική προθέρμανση είναι εξίσου

αποτελεσματική στην αύξηση του ROM πριν την

άσκηση.56,57 Κάποιοι ερευνητές αναφέρουν ότι οι

στατικές διατάσεις μετά την προθέρμανση μειώνουν

την απόδοση, 32,33,35 ενώ άλλες αναφέρουν καμία

αλλαγή ή μικρή αύξηση στην απόδοση.32,38,64,65 Ενώ

μετά τις στατικές διατάσεις γενικά παρατηρείται άμεση

μείωση στη δύναμη, οι στατικές διατάσεις που γίνονται

πριν66 το ζέσταμα δεν μειώνουν τη δύναμη. Ο όγκος

των στατικών διατάσεων δύναται επίσης να επηρεάσει

την απόδοση: Ο Robbins et al37 ανέφεραν ότι 4

επαναλήψεις των 15-δευτερολέπτων στατικών

διατάσεων δεν επηρέασε το κάθετο άλμα, ενώ 6

επαναλήψεις μειώνουν την απόδοση.

Μία προ-σύσπαση έχει συσχετιστεί με μεγαλύτερα

άμεσα κέρδη στο ROM συγκριτικά με τις στατικές

διατάσεις σε πολλές έρευνες.48,50,67-75 Πολλές όμως

έρευνες δείχνουν παρόμοια αύξηση στο ROM 45,76-84

και την απόδοση 77,81,82,84 όταν γίνεται σύγκριση

μεταξύ διάταση προ-σύσπασης και στατικής διάτασης.

Τόσο η διάταση προ-σύσπασης όσο και η στατική

διάταση έχουν δείξει ότι μειώνουν τη δύναμη.26,83

Συστάσεις Οι στατικές, δυναμικές και διατάσεις προ-σύσπασης

είναι όλες αποτελεσματικοί μέθοδοι για την αύξηση της

ευκαμψίας και μυϊκή εκτασιμότητα. Παρόλα αυτά,

αυτοί οι τύποι μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικοί σε

συγκεκριμένους πληθυσμούς. Διάφοροι συγγραφείς

έχουν διαπιστώσει εξατομικευμένη αντίδραση στις

διατάσεις. 48,56,60 Επομένως, τα προγράμματα

διάτασης μπορεί να χρειαστεί να εξατομικευτούν.

Ολοκληρωμένα προγράμματα άσκησης

Για ένα γενικό πρόγραμμα fitness, το American

College of Sports Medicine1 συστήνει για τους

περισσότερους στατικές διατάσεις πριν από τις οποίες

έχει προηγηθεί ένα ενεργητικό ζέσταμα, τουλάχιστον 2

με 3 ημέρες την εβδομάδα. Κάθε διάταση θα πρέπει

Page 7: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

να διαρκεί 15-30 δευτερόλεπτα και επαναλαμβάνεται 2

με 4 φορές.

Πολλές έρευνες άσκησης σε μέσης ηλικίας ενήλικες

περιλαμβάνουν διατάσεις ως μέρος ενός

ολοκληρωμένου προγράμματος άσκησης. Δυστυχώς,

δεν υπάρχει ξεκάθαρη «δοσολογία» για προπόνηση

ευκαμψίας σε μέσης ηλικίας ενήλικες, καθώς η

παρέμβαση των διατάσεων συχνά συνδυάζεται με

ενδυνάμωση, ισορροπία και καρδιο-αναπνευστικές

δραστηριότητες, που δυσκολεύουν την

αποτελεσματικότητα της αποτελεσματικότητας των

διατάσεων. Οι μέσης ηλικίας ενήλικες μπορεί να

χρειάζονται μεγαλύτερο χρόνο διάτασης από το

συνιστώμενο των 15 με 30 δευτερολέπτων. Ο Feland

et al85 βρήκε ότι στατικές διατάσεις διάρκειας 60-

δευτερολπέτων συσχετίζονται με μεγαλύτερη

βελτίωση στην ευκαμψία των δικέφαλων μηριαίων σε

ενήλικες μέσης ηλικίας σε σύγκριση με διάταση

μικρότερης διάρκειας. Δέκα εβδομάδες στατικής

διάτασης των μυών του κορμού αύξησε την

κινητικότητα στη σπονδυλική στήλη (συνδυασμός

ROM κάμψης και έκτασης) σε ενήλικες μέσης

ηλικίας.86 Η στατική διάταση των καμπτήρων και

εκτεινόντων του ισχίου μπορεί να βελτιώσουν τον

διασκελισμό σε ενήλικές μέσης ηλικίας.87

Επιπροσθέτως, η αποτελεσματικότητα του τύπου

διάτασης δείχνει να συσχετίζεται με την ηλικία και το

φύλο: οι άντρες και ενήλικες κάτω των 65 ετών

αντιδρούν καλύτερα στη διάταση σύσπασης-

χαλάρωσης, ενώ οι γυναίκες και οι ενήλικες άνω των

65 ετών έχουν μεγαλύτερο όφελος από τις στατικές

διατάσεις.

Προθέρμανση για τους αθλητές

Οι διατάσεις που πραγματοποιούνται ως μέρος της

προθέρμανσης πριν την άσκηση θεωρούνται ότι

μειώνουν την παθητική σκληρότητα και αυξάνουν το

εύρος της κίνησης κατά τη διάρκεια της άσκησης. Σε

γενικές γραμμές, φαίνεται ότι οι στατικές διατάσεις

είναι πιο ωφέλιμες για αθλητές που χρειάζονται

ευκαμψία στο άθλημά τους (για παράδειγμα ενόργανη,

ρυθμική, χορός κ.λ.π.). Οι δυναμικές διατάσεις μπορεί

να είναι καλύτερες για αθλητές που χρειάζονται

δρομική ή αλματική απόδοση30 στο άθλημά τους

όπως καλαθοσφαιριστές ή σπρίντερ.

Οι διατάσεις δεν έχουν δείξει να είναι αποτελεσματικές

στη μείωση εμφάνισης τραυματισμών.88 Ενώ

υπάρχουν ερευνητικές ενδείξεις ότι οι διατάσεις

μειώνουν τους μυο-τενόντιους τραυματισμούς,88

χρειάζονται περισσότερα επιστημονικά ευρήματα που

θα προσδιορίσουν αν τα προγράμματα διάτασης μόνα

τους μπορούν να μειώσουν τους μυϊκούς

τραυματισμούς.3

Αποκατάσταση

Οι διατάσεις αποτελούν μία πολύ συνηθισμένη

παρέμβαση στην αποκατάσταση. Οι διατάσεις

συστήνονται για την αύξηση του μήκους του μυός και

του ROM, ή την ευθυγράμμιση των ιών κολλαγόνου

στον μυ που είναι σε ανάρρωση.

Διάφοροι ερευνητές έχουν ερευνήσει διαφορετικές

τεχνικές διατάσεων σε άτομα με «σφιχτούς»

δικέφαλους μηριαίους. Κάποιοι ερευνητές αναφέρουν

ότι τόσο οι στατικές διατάσεις όσο και οι διατάσεις

προ-σύσπασης είναι ικανές να αυξήσουν άμεσα την

ευκαμψία των δικέφαλων μηριαίων,47,54,89 ενώ άλλοι

προτείνουν ότι οι στατικές διατάσεις 90-92 ή διατάσεις

PNF 10,71 είναι πιο αποτελεσματικές. Φαίνεται ότι 6 με

8 εβδομάδες στατικών διατάσεων επαρκούν για να

αυξήσουν το μήκος των δικέφαλων μηριαίων.14,93,94

Οι διατάσεις είναι αποτελεσματικές για την θεραπεία

ορθοπεδικών προβλημάτων ή τραυματισμών. Όμως

όπως με όλους τους πληθυσμούς τα αποτελέσματα

εξαρτώνται από την ατομικότητα του κάθε

εξεταζομένου. Οι στατικές διατάσεις έχουν δείξει να

είναι πιο αποτελεσματικές από τις δυναμικές διατάσεις

Page 8: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

σε όσους αναρρώνουν από θλάσεις δικεφάλου.95

Επιπροσθέτως, έχει αναφερθεί ότι οι αθλητές με

θλάσεις δικεφάλων αναρρώνουν γρηγορότερα όταν

πραγματοποιούν πιο έντονες διατάσεις από ότι πιο

ήπιες.96 Ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα του γονάτου

μπορεί να ωφεληθούν από τις στατικές διατάσεις και

να αυξήσουν το ROM της άρθρωσης του γονατου.97

Όμως, οι PNF διατάσεις μπορεί να είναι πιο

αποτελεσματικές.68 Οι Chow et al ανέφεραν ότι οι

ασθενείς ολικής αντικατάστασης γονάτου ωφελήθηκαν

από 2 εβδομάδες είτε στατικών είτε δυναμικών είτε

PNF διατάσεων σε ό,τι αφορά την αύξηση του ROM.76

Οι διατάσεις περιλαμβάνονται συχνά στις

παρεμβάσεις φυσικοθεραπείας για τη διαχείριση του

πόνου του ώμου, της πλάτης και του γονάτου. Παρά

τα θετικά αποτελέσματα αυτού του είδους ερευνών και

οι βελτιώσεις στην ευκαμψία είναι δύσκολο να

απομονωθεί η αποτελεσματικότητα των διατάσεων

στην συνολική θεραπεία λόγω του ότι τα πρωτόκολλα

αποκατάστασης περιλαμβάνουν ενδυνάμωση και

άλλες παρεμβάσεις εκτός από διατάσεις.

Μια πρόσφατη ανασκόπηση 98 των διατάσεων για

ορθοπεδικές συσπάσεις δεν βρήκαν καμία βελτίωση

στην κινητικότητα των αρθρώσεων. Οι ορθοπεδικές

συσπάσεις συχνά προέρχονται από βραχύτητα στους

μη συσταλτούς ιστούς όπως οι δομές του αρθρικού

θύλακα παρά σε μυϊκή σκληρότητα.

Ερευνητές έχουν δείξει ότι 12 μήνες διατάσεων είναι

το ίδιο αποτελεσματικοί όσο οι ασκήσεις ενδυνάμωσης

ή η χειροπρακτική σε ασθενείς με χρόνιο πόνο στον

λαιμό.99,100 Επιπροσθέτως, ασθενείς με χρόνιους

μυοσκελετικούς πόνους παρουσιάζουν αυξημένη

ανεκτικότητα στην διάταση μετά από 3 εβδομάδες

στατικών διατάσεων.12 Οι Lewit και Simons101

ανέφεραν μία άμεση 94% μείωση στον πόνο μετά την

εφαρμογή της τεχνικής PIR. Αυτές οι έρευνες

υποστηρίζουν τη χρήση διατάσεων σε προγράμματα

διαχείρισης του πόνου.

Οι διατάσεις δείχνουν να μην έχουν οφέλη για

ασθενείς νευρολογικών παθήσεων που είχαν υποστεί

έμφραγμα ή τραυματισμό στη σπονδυλική στήλη.98

Λόγω του ισχυρού νευρολογικού παράγοντα και της

μακροχρόνιας βράχυνσης των μυών που συνοδεύει

αυτές τις καταστάσεις, δεν αποτελεί έκπληξη που οι

απλές τεχνικές διατάσεων δεν είναι αποτελεσματικές.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα οφέλη των διατάσεων δείχνουν να είναι

εξατομικευμένα σους εξεταζόμενους πληθυσμούς.

Όταν γίνονται κλινικές συστάσεις από τη βιβλιογραφία

πρέπει να λαμβάνονται υπόψη διάφοροι παράγοντες.

Για την αύξηση του ROM, όλοι οι τύποι διατάσεων

είναι αποτελεσματικοί, παρότι οι διατάσεις τύπου PNF-

μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικές για άμεσα

αποτελέσματα. Για να αποφευχθεί η μείωση στη

δύναμη και την απόδοση που μπορεί να εμφανιστεί σε

αθλητές λόγω των στατικών διατάσεων πριν τον

αγώνα ή την άσκηση, προτείνονται οι δυναμικές

διατάσεις στην προθέρμανση. Οι γηραιότεροι ενήλικες

άνω των 65 ετών θα πρέπει να περιλαμβάνουν

στατικές διατάσεις σε ένα πρόγραμμα άσκησης.

Επίσης πολλοί ασθενείς ορθοπεδικών παθήσεων

μπορεί να ωφεληθούν από διατάσεις τόσο στατικές

όσο και προ-σύσπασης, παρότι οι ασθενείς με

αρθρικές συσπάσεις δεν έχουν κάποιο όφελος από τις

διατάσεις.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Medicine ACoS. ACSM’s guidelines for exercise testing and prescription. 7th ed. Baltimore: Lippincot Williams Wilkins; 2006.

2. Page P, Frank CC, Lardner R. Assessment and treatment of muscle imbalance: The Janda Approach. Champaign, IL: Human Kinetics; 2010.

3. McHugh MP, Cosgrave CH. To stretch or not to stretch: the role of stretching in injury prevention and performance. Scandinavian journal of medicine & science in sports. Apr 2010;20(2):169-181.

Page 9: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

4. Small K, Mc NL, Matthews M. A systematic review into the efficacy of static stretching as part of a warm-up for the prevention of exercise-related injury. Res Sports Med. Jul 2008;16(3):213-231.

5. Thacker SB, Gilchrist J, Stroup DF, Kimsey CD, Jr. The impact of stretching on sports injury risk: a systematic review of the literature. Med Sci Sports Exerc. Mar 2004;36(3):371-378.

6. Katalinic OM, Harvey LA, Herbert RD, Moseley AM, Lannin NA, Schurr K. Stretch for the treatment and prevention of contractures. Cochrane Database Syst Rev. 2010(9):CD007455.

7. Magnusson SP, Simonsen EB, Aagaard P, Sorensen H, Kjaer M. A mechanism for altered fl exibility in human skeletal muscle. J Physiol. Nov 15 1996;497 (Pt 1):291-298.

8. Chan SP, Hong Y, Robinson PD. Flexibility and passive resistance of the hamstrings of young adults using two different static stretching protocols. Scandinavian journal of medicine & science in sports. Apr 2001;11(2):81-86.

9. Ylinen J, Kankainen T, Kautiainen H, Rezasoltani A, Kuukkanen T, Hakkinen A. Effect of stretching on hamstring muscle compliance. J Rehabil Med. Jan 2009;41(1):80-84.

10. Halbertsma JP, Goeken LN. Stretching exercises: effect on passive extensibility and stiffness in short hamstrings of healthy subjects. Arch Phys Med Rehabil. Sep 1994;75(9):976-981.

11. Ben M, Harvey LA. Regular stretch does not increase muscle extensibility: a randomized controlled trial. Scandinavian journal of medicine & science in sports. Feb 2010;20(1):136-144.

12. Law RY, Harvey LA, Nicholas MK, Tonkin L, De Sousa M, Finniss DG. Stretch exercises increase tolerance to stretch in patients with chronic musculoskeletal pain: a randomized controlled trial. Phys Ther. Oct 2009;89(10):1016-1026.

13. McHugh MP, Magnusson SP, Gleim GW, Nicholas JA. Viscoelastic stress relaxation in human skeletal muscle. Med Sci Sports Exerc. Dec 1992;24(12):1375-1382. 14.

Bandy WD, Irion JM. The effect of time on static stretch on the fl exibility of the hamstring muscles. Phys Ther. Sep 1994;74(9):845-850; discussion 850-842.

15.BandyWD,IrionJM,BrigglerM.Theeffectoftimeandfrequencyofstaticstretchingonflexibilityofthehamstringmuscles.PhysTher.Oct1997;77(10):1090-1096.

16.AyalaF,deBarandaAndujarPS.Effectof3differentactivestretchdurationsonhipflexionrangeofmotion.JStrengthCondRes.Feb2010;24(2):430-436.

17.CiprianiD,AbelB,PirrwitzD.Acomparisonoftwostretchingprotocolsonhiprangeofmotion:implicationsfortotaldailystretchduration.JStrengthCondRes.May2003;17(2):274-278.

18.TaylorDC,DaltonJD,Jr.,SeaberAV,GarrettWE,Jr.Viscoelasticpropertiesofmuscle-tendonunits.Thebiomechanicaleffectsofstretching.AmJSportsMed.May-Jun1990;18(3):300-309.

19.HerdaTJ,CramerJT,RyanED,McHughMP,StoutJR.Acuteeffectsofstaticversusdynamicstretchingonisometricpeaktorque,electromyography,andmechanomyographyofthebicepsfemorismuscle.JStrengthCondRes.May2008;22(3):809-817.

20.NelsonAG,GuilloryIK,CornwellC,KokkonenJ.Inhibitionofmaximalvoluntaryisokinetictorqueproductionfollowingstretchingisvelocity-specific.JStrengthCondRes.May2001;15(2):241-246.

21.NelsonAG,KokkonenJ,ArnallDA.Acutemusclestretchinginhibitsmusclestrengthenduranceperformance.JStrengthCondRes.May2005;19(2):338-343.

22.PowerK,BehmD,CahillF,CarrollM,YoungW.Anacuteboutofstaticstretching:effectsonforceandjumpingperformance.MedSciSportsExerc.Aug2004;36(8):1389-1396.

23.McHughMP,NesseM.Effectofstretchingonstrengthlossandpainaftereccentricexercise.MedSciSportsExerc.Mar2008;40(3):566-573.

24.BrandenburgJP.Durationofstretchdoesnotinfluencethedegreeofforcelossfollowingstaticstretching.JSportsMedPhysFitness.Dec2006;46(4):526-534.

25.SiatrasTA,MittasVP,MameletziDN,VamvakoudisEA.Thedurationoftheinhibitoryeffectswithstaticstretchingonquadricepspeaktorqueproduction.JStrengthCondRes.Jan2008;22(1):40-46.

26.BabaultN,KouassiBY,DesbrossesK.Acuteeffectsof15minstaticorcontract-relaxstretchingmodalitiesonplantarflexorsneuromuscularproperties.JSciMedSport.Mar2010;13(2):247-252.

27.ManoelME,Harris-LoveMO,DanoffJV,MillerTA.Acuteeffectsofstatic,dynamic,andproprioceptiveneuromuscularfacilitationstretchingonmusclepowerinwomen.JStrengthCondRes.Sep2008;22(5):1528-1534.

28.FowlesJR,SaleDG,MacDougallJD.Reducedstrengthafterpassivestretchofthehumanplantarflexors.JApplPhysiol.Sep2000;89(3):1179-1188.

29.SekirU,ArabaciR,AkovaB,KadaganSM.Acuteeffectsofstaticanddynamicstretchingonlegflexorandextensorisokineticstrengthinelitewomenathletes.Scandinavianjournalofmedicine&scienceinsports.Apr2010;20(2):268-281.

30.BehmDG,KibeleA.Effectsofdifferingintensitiesofstaticstretchingonjumpperformance.EurJApplPhysiol.Nov2007;101(5):587-594.

31.HoughPA,RossEZ,HowatsonG.Effectsofdynamicandstaticstretchingonverticaljumpperformanceandelectromyographicactivity.JStrengthCondRes.Mar2009;23(2):507-512.

Page 10: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

32.CeE,MargonatoV,CasascoM,VeicsteinasA.Effectsofstretchingonmaximalanaerobicpower:therolesofactiveandpassivewarm-ups.JStrengthCondRes.May2008;22(3):794-800.

33.YoungW,EliasG,PowerJ.Effectsofstaticstretchingvolumeandintensityonplantarflexorexplosiveforceproductionandrangeofmotion.JSportsMedPhysFitness.Sep2006;46(3):403-411.

34.FletcherIM,AnnessR.Theacuteeffectsofcombinedstaticanddynamicstretchprotocolsonfifty-metersprintperformanceintrack-and-fieldathletes.JStrengthCondRes.Aug2007;21(3):784-787.

35.KistlerBM,WalshMS,HornTS,CoxRH.Theacuteeffectsofstaticstretchingonthesprintperformanceofcollegiatemeninthe60-and100-mdashafteradynamicwarm-up.JStrengthCondRes.Sep2010;24(9):2280-2284.

36.WilsonJM,HornbuckleLM,KimJS,etal.Effectsofstaticstretchingonenergycostandrunningenduranceperformance.JStrengthCondRes.Sep2010;24(9):2274-2279.

37.RobbinsJW,ScheuermannBW.Varyingamountsofacutestaticstretchinganditseffectonverticaljumpperformance.JStrengthCondRes.May2008;22(3):781-786.

38.TaylorKL,SheppardJM,LeeH,PlummerN.Negativeeffectofstaticstretchingrestoredwhencombinedwithasportspecificwarm-upcomponent.JSciMedSport.Nov2009;12(6):657-661.

39.SayersAL,FarleyRS,FullerDK,JubenvilleCB,CaputoJL.Theeffectofstaticstretchingonphasesofsprintperformanceinelitesoccerplayers.JStrengthCondRes.Sep2008;22(5):1416-1421.

40.BehmD,ButtonDC,ButtJC.Factorsaffectingforcelosswithprolongedstretching.CanJApplPhysiol.2001;26(3):262-272.

41.KayAD,BlazevichAJ.Concentricmusclecontractionsbeforestaticstretchingminimize,butdonotremove,stretch-inducedforcedeficits.JApplPhysiol.Mar2010;108(3):637-645.

42.FelandJB,MarinHN.Effectofsubmaximalcontractionintensityincontract-relaxproprioceptiveneuromuscularfacilitationstretching.BrJSportsMed.Aug2004;38(4):E18.

43.MarkosPD.Ipsilateralandcontralateraleffectsofproprioceptiveneuromuscularfacilitationtechniquesonhipmotionandelectromyographicactivity.PhysTher.Nov1979;59(11):1366-1373.

44.CorneliusWL.StretchevokedEMGactivitybyisometriccoontractionandsubmaximalconcentriccontraction.AthleticTraining.1983;18:106-109.

45.CondonSM,HuttonRS.Soleusmuscleelectromyographicactivityandankledorsiflexionrangeofmotionduringfourstretchingprocedures.PhysTher.Jan1987;67(1):24-30.

46.MitchellUH,MyrerJW,HopkinsJT,HunterI,FelandJB,HiltonSC.Neurophysiologicalreflexmechanisms’lackofcontributiontothesuccessofPNFstretches.JSportRehabil.2009;18:343-357.

47.YoudasJW,HaeflingerKM,KreunMK,HollowayAM,KramerCM,HollmanJH.Theefficacyoftwomodifiedproprioceptiveneuromuscularfacilitationstretchingtechniquesinsubjectswithreducedhamstringmusclelength.PhysiotherTheoryPract.May2010;26(4):240-250.

48.MooreMA,HuttonRS.Electromyographicinvestigationofmusclestretchingtechniques.MedSciSportsExerc.1980;12(5):322-329.

49.OsternigLR,RobertsonR,TroxelR,HansenP.Muscleactivationduringproprioceptiveneuromuscularfacilitation(PNF)stretchingtechniques.Americanjournalofphysicalmedicine.Oct1987;66(5):298-307.

50.OsternigLR,RobertsonRN,TroxelRK,HansenP.Differentialresponsestoproprioceptiveneuromuscularfacilitation(PNF)stretchtechniques.MedSciSportsExerc.Feb1990;22(1):106-111.

51.MahieuNN,CoolsA,DeWildeB,BoonM,WitvrouwE.Effectofproprioceptiveneuromuscularfacilitationstretchingontheplantarflexormuscletendontissueproperties.Scandinavianjournalofmedicine&scienceinsports.Aug2009;19(4):553-560.

52.MitchellUH,MyrerJW,HopkinsJT,HunterI,FelandJB,HiltonSC.AcutestretchperceptionalterationcontributestothesuccessofthePNF“contract-relax”stretch.JSportRehabil.May2007;16(2):85-92.

53.MooreMA,KukulkaCG.DepressionofHoffmannreflexesfollowingvoluntarycontractionandimplicationsforproprioceptiveneuromuscularfacilitationtherapy.PhysTher.Apr1991;71(4):321-329;discussion329-333.

54.deWeijerVC,GorniakGC,ShamusE.Theeffectofstaticstretchandwarm-upexerciseonhamstringlengthoverthecourseof24hours.JOrthopSportsPhysTher.Dec2003;33(12):727-733.

55.YoungW,ClothierP,OtagoL,BruceL,LiddellD.Acuteeffectsofstaticstretchingonhipflexorandquadricepsflexibility,rangeofmotionandfootspeedinkickingafootball.JSciMedSport.Mar2004;7(1):23-31.

56.CurryBS,ChengkalathD,CrouchGJ,RomanceM,MannsPJ.Acuteeffectsofdynamicstretching,staticstretching,andlightaerobicactivityonmuscularperformanceinwomen.JStrengthCondRes.Sep2009;23(6):1811-1819.

57.BeedleBB,MannCL.Acomparisonoftwowarm-upsonjointrangeofmotion.JStrengthCondRes.Aug2007;21(3):776-779.

58.WallmannHW,MercerJA,LandersMR.Surfaceelectromyographicassessmentoftheeffectofdynamicactivityanddynamicactivitywithstaticstretchingofthegastrocnemiusonverticaljumpperformance.JStrengthCondRes.May2008;22(3):787-793.

Page 11: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

59.McMillianDJ,MooreJH,HatlerBS,TaylorDC.Dynamicvs.static-stretchingwarmup:theeffectonpowerandagilityperformance.JStrengthCondRes.Aug2006;20(3):492-499.

60.DalrympleKJ,DavisSE,DwyerGB,MoirGL.Effectofstaticanddynamicstretchingonverticaljumpperformanceincollegiatewomenvolleyballplayers.JStrengthCondRes.Jan2010;24(1):149-155.

61.TorresEM,KraemerWJ,VingrenJL,etal.Effectsofstretchingonupper-bodymuscularperformance.JStrengthCondRes.Jul2008;22(4):1279-1285.

62.YamaguchiT,IshiiK.Effectsofstaticstretchingfor30secondsanddynamicstretchingonlegextensionpower.JStrengthCondRes.Aug2005;19(3):677-683.

63.PearceAJ,KidgellDJ,ZoisJ,CarlsonJS.Effectsofsecondarywarmupfollowingstretching.EurJApplPhysiol.Jan2009;105(2):175-183.

64.HermanSL,SmithDT.Four-weekdynamicstretchingwarm-upinterventionelicitslonger-termperformancebenefits.JStrengthCondRes.Jul2008;22(4):1286-1297.

65.FletcherIM,JonesB.Theeffectofdifferentwarmupstretchprotocolson20metersprintperformanceintrainedrugbyunionplayers.JStrengthCondRes.Nov2004;18(4):885-888.

66.BehmDG,BamburyA,CahillF,PowerK.Effectofacutestaticstretchingonforce,balance,reactiontime,andmovementtime.MedSciSportsExerc.Aug2004;36(8):1397-1402.

67.FerberR,GravelleDC,OsternigLR.Effectofproprioceptiveneuromuscularfacilitationstretchtechniquesontrainedanduntrainedolderadults.Journalofagingandphysicalactivity.2002;10:132-142.

68.WengMC,LeeCL,ChenCH,etal.Effectsofdifferentstretchingtechniquesontheoutcomesofisokineticexerciseinpatientswithkneeosteoarthritis.KaohsiungJMedSci.Jun2009;25(6):306-315.

69.WorrellTW,SmithTL,WinegardnerJ.Effectofhamstringstretchingonhamstringmuscleperformance.JOrthopSportsPhysTher.Sep1994;20(3):154-159.

70.WallinD,EkblomB,GrahnR,NordenborgT.Improvementofmuscleflexibility.Acomparisonbetweentwotechniques.AmJSportsMed.Jul-Aug1985;13(4):263-268.

71.TanigawaMC.Comparisonofthehold-relaxprocedureandpassivemobilizationonincreasingmusclelength.PhysTher.Jul1972;52(7):725-735.

72.SadySP,WortmanM,BlankeD.Flexibilitytraining:ballistic,staticorproprioceptiveneuromuscularfacilitation?ArchPhysMedRehabil.Jun1982;63(6):261-263.

73.CorneliusWL,EbrahimK,WatsonJ,HillDW.TheeffectsofcoldapplicationandmodifiedPNFstretchingtechniquesonhipjointflexibilityincollegemales.ResQExercSport.Sep1992;63(3):311-314.

74.FunkDC,SwankAM,MiklaBM,FaganTA,FarrBK.Impactofpriorexerciseonhamstringflexibility:acomparisonofproprioceptiveneuromuscularfacilitationandstaticstretching.JStrengthCondRes.Aug2003;17(3):489-492.

75.FasenJM,O’ConnorAM,SchwartzSL,etal.Arandomizedcontrolledtrialofhamstringstretching:comparisonoffourtechniques.JStrengthCondRes.Mar2009;23(2):660-667.

76.ChowTP,NgGY.Active,passiveandproprioceptiveneuromuscularfacilitationstretchingarecomparableinimprovingthekneeflexionrangeinpeoplewithtotalkneereplacement:arandomizedcontrolledtrial.ClinRehabil.Oct2010;24(10):911-918.

77.YuktasirB,KayaF.Investigationintothelong-termeffectsofstaticandPNFstretchingexercisesonrangeofmotionandjumpperformance.JBodywMovTher.Jan2009;13(1):11-21.

78.SullivanMK,DejuliaJJ,WorrellTW.Effectofpelvicpositionandstretchingmethodonhamstringmuscleflexibility.MedSciSportsExerc.Dec1992;24(12):1383-1389.

79.FelandJB,MyrerJW,MerrillRM.Acutechangesinhamstringflexibility:PNFversusstaticstretchinseniorathletes.PhysicalTherapyinSport.2001;2(4):186-193.

80.FordP,McChesneyJ.DurationofmaintainedhamstringROMfollowingterminationofthreestretchingprotocols.JSportRehabil.Feb2007;16(1):18-27.

81.GodgesJJ,MacraeH,LongdonC,TinbergC,MacraePG.Theeffectsoftwostretchingproceduresonhiprangeofmotionandgaiteconomy.JOrthopSportsPhysTher.1989;10(9):350-357.

82.CaplanN,RogersR,ParrMK,HayesPR.Theeffectofproprioceptiveneuromuscularfacilitationandstaticstretchtrainingonrunningmechanics.JStrengthCondRes.Jul2009;23(4):1175-1180.

83.MarekSM,CramerJT,FincherAL,etal.Acute EffectsofStaticandProprioceptiveNeuromuscularFacilitationStretchingonMuscleStrengthandPowerOutput.JAthlTrain.Jun2005;40(2):94-103.

84.ShadmehrA,HadianMR,NaiemiSS,JalaieS.Hamstringflexibilityinyoungwomenfollowingpassivestretchandmuscleenergytechnique.JBackMusculoskeletRehabil.2009;22(3):143-148.

85.FelandJB,MyrerJW,SchulthiesSS,FellinghamGW,MeasomGW.Theeffectofdurationofstretchingofthehamstringmusclegroupforincreasingrangeofmotioninpeopleaged65yearsorolder.PhysTher.May2001;81(5):1110-1117.

86.RiderRA,DalyJ.Effectsofflexibilitytrainingonenhancingspinalmobilityinolderwomen.JSportsMedPhysFitness.Jun1991;31(2):213-217.

87.RodackiAL,SouzaRM,UgrinowitschC,CristopoliskiF,FowlerNE.Transienteffectsofstretchingexercisesongaitparametersofelderlywomen.ManTher.Apr2009;14(2):167-172.

Page 12: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

88.SmallK,McNaughtonL,MatthewsM.Asystematicreviewintotheefficacyofstaticstretchingaspartofawarm-upforthepreventionofexercise-relatedinjury.ResSportsMed.2008;16(3):213-231.

89.WebrightWG,RandolphBJ,PerrinDH.Comparisonofnonballisticactivekneeextensioninneuralslumppositionandstaticstretchtechniquesonhamstringflexibility.JOrthopSportsPhysTher.Jul1997;26(1):7-13.

90.DavisDS,AshbyPE,McCaleKL,McQuainJA,WineJM.Theeffectivenessof3stretchingtechniquesonhamstringflexibilityusingconsistentstretchingparameters.JStrengthCondRes.Feb2005;19(1):27-32.

91.DepinoGM,WebrightWG,ArnoldBL.Durationofmaintainedhamstringflexibilityaftercessationofanacutestaticstretchingprotocol.JAthlTrain.Jan2000;35(1):56-59.

92.BandyWD,IrionJM,BrigglerM.Theeffectofstaticstretchanddynamicrangeofmotiontrainingontheflexibilityofthehamstringmuscles.JOrthopSportsPhysTher.Apr1998;27(4):295-300.

93.FerreiraGN,Teixeira-SalmelaLF,GuimaraesCQ.Gainsinflexibilityrelatedtomeasuresofmuscularperformance:impactofflexibilityonmuscularperformance.ClinJSportMed.Jul2007;17(4):276-281.

94.AquinoCF,FonsecaST,GoncalvesGG,SilvaPL,OcarinoJM,ManciniMC.Stretchingversusstrengthtraininginlengthenedpositioninsubjectswithtighthamstringmuscles:arandomizedcontrolledtrial.ManTher.Feb2010;15(1):26-31.

95.O’SullivanK,MurrayE,SainsburyD.Theeffectofwarm-up,staticstretchinganddynamicstretchingonhamstringflexibilityinpreviouslyinjuredsubjects.BMCMusculoskeletDisord.2009;10:37.

96.MalliaropoulosN,PapalexandrisS,PapaladaA,PapacostasE.Theroleofstretchinginrehabilitationofhamstringinjuries:80athletesfollow-up.MedSciSportsExerc.May2004;36(5):756-759.

97.ReidDA,McNairPJ.Passiveforce,angle,andstiffnesschangesafterstretchingofhamstringmuscles.MedSciSportsExerc.Nov2004;36(11):1944-1948.

98.KatalinicOM,HarveyLA,HerbertRD,MoseleyAM,LanninNA,SchurrK.Stretchforthetreatmentandpreventionofcontractures.CochraneDatabaseSystRev.2010;9:CD007455.

99.HakkinenA,KautiainenH,HannonenP,YlinenJ.Strengthtrainingandstretchingversusstretchingonlyinthetreatmentofpatientswithchronicneckpain:arandomizedone-yearfollow-upstudy.ClinRehabil.Jul2008;22(7):592-600.

100.YlinenJ,KautiainenH,WirenK,HakkinenA.Stretchingexercisesvsmanualtherapyintreatmentofchronicneckpain:arandomized,controlledcross-overtrial.JRehabilMed.Mar2007;39(2):126-132.

101.LewitK,SimonsDG.Myofascialpain:reliefbypostisometricrelaxation.ArchPhysMedRehabil.Aug1984;65(8):452-456.

Page 13: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να αξιολογήσει την αξιοπιστία επαναλαμβανόμενων μετρήσεων και μετρήσεων από

ημέρα σε ημέρα ενός φορητού αναλυτή γαλακτικού οξέος. Τα επίπεδα γαλακτικού οξέος στο αίμα συνελέγησαν σε 12

υγιή άτομα από τον μέσο και τον παράμεσο. Η ακρίβεια από ημέρα σε ημέρα προσδιορίστηκε με δύο γνωστές

συγκεντρώσεις γαλακτικού οξέος ελέγχου μία φορά την ημέρα για 10 συνεχόμενες ημέρες. Τα αποτελέσματα έδειξαν

υψηλή αξιοπιστία από ημέρα σε ημέρα (r = 0.948; mean 2.41±0.86 στον παράμεσο και 2.45±0.76 στον μέσο) και υψηλή

εγκυρότητα από ημέρα σε ημέρα (r = 0.998; mean 1.1±0.08 στο χαμηλό και 4.28±0.24 υψηλό διάλυμα ελέγχου). Τα

αποτελέσματα ήταν παρόμοια με αυτά που αναφέρθηκαν και σε άλλες έρευνες. Τα αποτελέσματα της έρευνας

υποστηρίζουν τη χρήση του φορητού αναλυτή γαλακτικού οξέος σε υγιή άτομα..

Introduction

Measurement of blood lactate has many important

applications. In clinical setting, it helps to identify

the disease severity (Planche et al., 2001; Saunders

et al., 2005; Tennent-Brown et al., 2007; Thorneloe

et al., 2007), prognosis (Coghe et al., 2000), and

treatment efficacy (Ivers and Mukherjee, 2006) in

many conditions. In sports settings, it also helps to

identify an optimal training intensity (Bishop, 2001)

and proper recovery to reduce chances of injury

occurrence, as the increased lactate level seems to

inhibit certain enzymes so as to create fatigue.

Traditionally, measurements of lactate have been

made by using large laboratory based analyzers

that are expensive and cumbersome – need of

lactate transportation, centrifugation, storage in ice

(refrigeration) etc, all of which requires higher

technical knowledge from user (Thorneloe et al.,

2007). In sports, ideally the lactate concentrations

should be measured during a training session and

reported immediately to the athlete to ensure the

desired training intensity (Bishop, 2001). But the

above said limitations of the large laboratory based

equipments tend to limit their usage in the field

during training. The essential qualities of any tool

are that they provide accurate and reliable results in

a rapid and simple manner. With the advent of less

expensive, rapid hand- held lactate analyzers that

have proved accurate in animals (Coghe et al.,

2000; Tennent-Brown et al., 2007; Thorneloe et al.,

Άσκηση

Αξιοπιστία επαναλαμβανόμενων μετρήσεων ενός φορητού αναλυτή γαλακτικού οξέος σε υγιή άτομα

Το άρθρο έχει δημοσιευθεί ως: Kulandaivelan, S., Verma, S.K., Mukhopadhyay, S., Vignesh, N. Test Retest Reproducibility of a Hand-Held Lactate Analyzer in Healthy Men. Journal of Exercise Science and Physiotherapy, Vol. 5, No. 1: 30-33, 2009

Page 14: NEWSLETTER_72

SCIENCE TECHNOLOGIES 72ο NEWSLETTER

2007), critically ill human beings (Planche et al.,

2001; Ivers and Mukherjee, 2006), even in

sportsmen (Bucklay et al., 2003; Pyne et al, 2005),

lactate measurement is likely to increase in sports

community in order to improve performance,

facilitate recovery and reduce the chances of injury.

Thus, the purpose of the present study was to see

test-retest reliability of Lactate Plus hand held

analyzer in healthyhuman beings and day-to-day

precision of the same in two control solutions.

Material and Methods

Twelve healthy male subjects (age 17-24 yrs,

height 163-178 cms and weight 58-75 kgs) were

used for the present study. A hand-held portable

lactate analyzer (Lactate Plus, Nova Biomedical,

Waltham, MA, USA) was used to determine blood

lactate level. It determines plasma lactate levels

quantitatively (in mmol/L) on 0.6μl of whole blood

by the use of a single use reagent strip of an

enzyme-coated electrode and a small meter within

15 sec. The hand-held device‟s measuring range is

between 0.3 and 25.0 mmol/L for human. It has

high reliability (test-retest and day-to-day) and

validity (as per user‟s manual). After getting their

informed consent, all the subjects were asked to sit

for 30 minutes after washing their hands with soap.

Tip of either middle or ring finger was used as a

puncture site for the first time. A Lancet BD was

used to puncture the site without pain and even

awareness of the subject. Then both sides of the

puncture sites were pressed gently to develop a

drop of blood, care was taken not to squeeze

vigorously as it causes wrong lactate value. The first

blood drop was wiped off using sterile cotton swab

as it may contain interstitial fluid. When the second

drop developed, test strip with Lactate Plus meter

was touched to the blood drop until it filled up with

blood and meter beeped. Plasma blood lactate value

was available within next 20 sec. The whole

procedure was repeated in the other site again.

Blood lactate measurements were performed on two

sites (tip of either middle or ring finger) in twelve

healthy human beings and on two control solutions

(low and high lactate control solutions, 1.0-1.6 and

4.0-5.6 mmol/L respectively) for ten consecutive

days for test-retest reliability, day-to-day precision

of Lactate Plus (hand-held) analyzer respectively.

Lactate values obtained from both sites (ring and

middle finger) and both control solutions (high and

low) were presented by descriptive statistics (mean,

standard deviation (SD), standard error of mean

(SEM), coefficient of variance (CV)), alpha

correlation model using SPSS 10 version.

Results

Descriptive statistics of blood lactate values from

two sites is presented in Table 1, where as

descriptive statistics of control solutions is

presented in Table 2.

Blood lactate concentrations obtained in healthy

human beings ranged from 1.4 to 4.5 mmol/L with

mean ± SD values of 2.41 ± 0.86 and 2.45 ± 0.76

mmol/L for ring and middle finger respectively

(Table 1). Lactate values with low control solution

ranged from 1.0 to 1.2 mmol/L (mean 1.1 mmol/L)

and with high control solution ranged between 3.9 -

4.6 mmol/L (mean 4.28 mmol/L). The Lactate Plus

was found to have moderate to high test-retest

reliability (r = 0.948; SEM = 0.25 mmol/L) with

95% confidence interval ranging from 0.693 to

Page 15: NEWSLETTER_72

SCIENCE TECHNOLOGIES 72ο NEWSLETTER

0.970 (Table 3). In addition 95% of repeated

measurements on the Lactate Plus were within 0.4

mmol/L of the initial measurement. Figure 1 shows

the correlation between the two site‟s lactate values

from Lactate Plus (r = 0.908; p < 0.01), with

regression line.

The Lactate Plus was found to have very high day-

to-day precision when using the same standard

lactate control solutions each day for ten days (r =

0.999; SEM = 0.03 mmol/L for low, 0.09 mmol/L for

high control solutions) (Table 4). The differences

between two sites lactate values ranged from -0.35

to +0.20. These values along with difference

between mean value of each control solution and

each day values represented in Figure 2 along with

95% limits of agreement (shown in dotted line).

DISCUSSION

The results of the present study demonstrated

moderate to high test-retest reliability in healthy

human being‟s resting blood lactate values and very

high day-to-day precision on control solution.

Consistent with a previous study (Bishop, 2001),

there was strong correlation (p = 0.908; p < 0.01)

between the two sites of measurements. Repeated

measurements of lactate concentration with Lactate

Plus on two samples drawn at the same time

showed high reliability (r = 0.9477, n = 12) and low

SEM (0.23) which were similar to previous studies

(Bishop, 2001; Pinnington and Dawson, 2001 and

Poscia et al, 2005). It was also found to have very

high day-to-day reliability when using the same

standard lactate solutions each day for ten days,

our value r = 0.998 ± 0.04 (n=10) is in agreement

with Bishop (2001) that showed r = 0.993 ± 0.4.

Low values of coefficients of variance (CV) in low

and high control solution in the present study also

support the values reported by Fell et al (1998).

Page 16: NEWSLETTER_72

SCIENCE TECHNOLOGIES 72ο NEWSLETTER

Conclusion

Our results support the use of Lactate Plus hand-

held device in field environment. Its ease of use and

rapid turn around time (15 Sec) allow for prompt

decision making in training and recovery

adjustments, and relative low cost for sample

processing, all of which recommends its use in

athletic setting.

References

Bishop, D. 2001. Evaluation of the Accusport

Lactate Analyzer. Int. J. Sports Med., 22(7):

525-30.

Bucklay, J.D., Bourdon, P.C., Woolford, S.M. 2003.

Effects Of Measuring Blood Lactate

Concentrations Using Different Automated

Lactate Analyzers On Blood Lactate

Transition Thresholds. J. Sci. Med. Sport,

6(4): 408-21.

Coghe, J., Uystepruyst, C.H., Bureau, F., Detilleux,

J., Art, T., Lekeux, P. 2000. Validation and

Prognostic Value of Plasma Lactate

Measurement In Bovine. Respiratory

Disease, 160(2): 139-46.

Fell, J.W., Rayfield, J.M., Gulbin, J.P., Gaffney, P.T.

1998. Evaluation of the Accusport Lactate

Analyzer. Int. J. Sports Med., 19(3): 199-

204.

Ivers, L.C., Mukherjee, J.S. 2006. Point of Care

Testing for Antiviral Therapy Related Lactic

Acidosis in Resource Poor Settings. AIDS,

20(5): 779-80.

Pinnington, H., Dawson, B. 2001. Examination of

the Validity and Reliability of the Accusport

Blood Lactate Analyzer. J. Sci. Med. Sport.,

4(1): 129-38.

Planche, T., Krishna, S., Kombila., Engel, K.,

Faucher, J.S., Nau-Milama., Kremsner, P.G.

2001. Comparison of Methods for the Rapid

Laboratory Assessment of Children with

Malaria. Am. J. Tro. Med. Hyg., 65(5): 599-

602.

Poscia, A., Messer, Moscone, D., Ricci, F.,

Valgimigli, F. 2005. A Novel Continuous

Subcutaneous Lactate Monitoring System.

Biosen. Bioelectron., 20(11): 2244-50.

Pyne, D.B., Boston, T., Martin, D.T., Logan, A.

2000. Evaluation of the Lactate Pro Blood

Lactate Analyzer. Eur. J. Appl. Physiol.,

82(1-2): 112-16.

Saunders, A.C., Feldman, H.A., Correia, C.E.,

Weinstein, D.A. 2005. Clinical Evaluation of A

Portable Lactate Meter in Type I Glycogen

Storage Disease. J. Inh. Met. Dis., 28(5):

695-701.

Tennent-Brown, B.S., Wilkins, P.A., Lindborg, S.,

Russell, G., Boston, R.S. 2007. Assessment

of a Point Of Care Lactate Monitor in

Emergency Admissions of Adult Horses to a

Referral Hospital. J. Vet. Intern. Med.,

21(5): 1090-98.

Thorneloe, C., Bedard, C., Boysen, S. 2007.

Evaluation of a Hand-held Lactate Analyzer

in Dogs. Can. Vet. J., 48(3): 283-88.

Νέα

Page 17: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Ημερομηνία: 30 Ιουνίου 2015

Webinar 54 – Διατροφή. 30/06/2015. Κοιλιοκάκη, Δυσανεξία στη γλουτένη και συνοσηρότητα: Πώς αντιμετωπίζεται διαιτολογικά;

Επόμενα Webinars Scienceweb

Page 18: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Αγορά Webinars στο scienceweb.gr

Δραστηριότητες

Page 19: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

ΕΚΘΕΣΕΙΣ - ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ – ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ - ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ

Polar ambassadors Η Polar εξοπλίζει επίλεκτους πρωταθλητές στίβου

Ημιμαραθώνιος Αθηνών - 3η θέση Γιώργος Καραβίδας, 3η θέση Γιώτα Βλαχάκη

Page 20: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Ημιμαραθώνιος Αθηνών - Στα 5χλμ, 1η θέση Ελένη Θεοδωρακοπούλου

Οι νικητές της κλήρωσης του Μαραθώνιου Θεσσαλονίκης παραλαμβάνουν ένα καρδιοσυχνόμετρο Polar RS300X και Μ400

Page 21: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Εξοπλισμός και εκπαίδευση προϊόντων Polar

Intersport

Intersport Γλυφάδας Intersport Κολωνάκι

Intersport Ηρακλείου Intersport Καλλιθέας

Page 22: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Intersport Καλλιθέας Intersport Ζωγράφου

Intersport Ήλιον Intersport Πειραιά

X-treme stores

X-treme Αργυρούπολης X-treme Αθηνάς

Page 23: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

X-treme Γλυφάδας X-treme Καισαριανής

X-treme Παλαιό Φάληρο X-treme Βάρης

X-treme Χαλάνδρι X-treme Χολαργός

X-treme Παλαιό Φάληρο

Page 24: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Fitness Star Hall

Fitness Star Hall – Ηράκλειο Κρήτης

TENNIS LAND

TENNIS LAND – Γλυφάδα

e - galaxy

e – galaxy - Αργυρούπολη

Page 25: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Ημερομηνία: 04 Μαϊου 2015

Webinar 52 -ΔΩΡΕΑΝ- Ευεξία. 4/05/2015 Στοιχεία για την εισαγωγή στην ΛΕΜΦΙΚΗ ΜΑΛΑΞΗ

Ημερομηνία: 27 Μαϊου 2015

Webinar 53 – Fitness & Personal Training. 27/05/2015. Προπόνηση με αφρώδη (foam rollers) για την ενδυνάμωση του κορμού και

ανάπτυξη ισορροπίας και ιδιοδεκτικότητας.

Προηγούμενα Webinars Scienceweb

Page 26: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Προϊόντα σε προσφορά

Sciencemarket.gr

Page 27: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

Νέα προϊόντα

V650

Για αφοσιωμένους ποδηλάτες που θέλουν να αναλύουν κάθε παράμετρο της κούρσας και να μεγιστοποιήσουν την απόδοσή τους.

• Ενσωματωμένο GPS

• Παρακολουθείστε κάθε λεπτομέρεια στη μεγάλη έγχρωμη οθόνη 2.8"

• Ακριβής μέτρηση υψομέτρου με ενσωματωμένο αισθητήρα βαρομετρικής πίεσης

• Δείχνει το προπονητικό φορτίο και πόση αποκατάσταση χρειάζεστε

• Άμεση ενημέρωση με την ολοκλήρωση της προπόνησης

• Σχεδιασμός και ανάλυση της προπόνησης με την εφαρμογή Polar Flow

• Συμβατό με τους πομπούς καρδιακής συχνότητας & ποδηλατικούς πομπούς Polar Bluetooth® Smart

Λειτουργίες Smart Coaching Συμβατά αξεσουάρ

Speed sensor Bluetooth smart

Cadence sensor Bluetooth smart

Keo power Bluetooth smart

Page 28: NEWSLETTER_72

72ο NEWSLETTER

. Τα κείμενα, τα στοιχεία και οι πληροφορίες του περιοδικού (newsletter) προσφέρονται μόνο για ενημέρωση και προσωπική χρήση των αναγνωστών του και αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της εταιρίας και των συγγραφέων τους. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναδιανομή, ανατύπωση και καθ' οποιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευση των κειμένων, των πληροφοριών και των στοιχείων του περιοδικού (newsletter). Οι πληροφορίες και τα στοιχεία του περιοδικού εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων, δεν αποτελούν υπόδειξη ιατρικής αγωγής ή θεραπείας και δεν υποκαθιστούν την επαγγελματική ιατρική συμβουλή. Η επιλογή και χρήση των στοιχείων και των πληροφοριών του περιοδικού και τα εξ' αυτής αποτελέσματα, γίνεται με αποκλειστική ευθύνη του αναγνώστη. Η εταιρία SCIENCE TECHNOLOGIES, ο εκδότης και ο επιστημονικός υπεύθυνος του Newsletter δεν φέρουν καμία οικονομική ή ηθική ευθύνη για τα γραφόμενα ή για τις επιπτώσεις από τα γραφόμενα στο έντυπο αυτό. Οι συγγραφείς φέρουν την πλήρη ευθύνη των γραφόμενων στα κείμενά τους και η υποβολή κειμένων προς δημοσίευση στο Newsletter σημαίνει ταυτόχρονη αποδοχή των παραπάνω όρων. Η ανάγνωση των κειμένων συνεπάγεται την αποδοχή των παραπάνω όρων.

Copyright 2015 | Science Technologies - All Rights Reserved

Δεν υπάρχει κάποιο επιδοτούμενο πρόγραμμα τη συγκεκριμένη περίοδο

Επιδοτούμενα προγράμματα